1

ANALIZA PORÓWNAWCZA
DZIEŁ SZTUKI

M A T U R A - Z - H I S T O R I I - S Z T U K I . P L
 2

O czym będzie dzisiejszy webinar?

Ø na czym polega analiza formalna i analiza porównawcza dzieł sztuki

Ø dlaczego warto opanować analizę porównawczą i jak wykonywać ją

w praktyce

Ø jak najlepiej wykorzystać umiejętność analizy porównawczej przy

pisaniu wypracowania z historii sztuki

Ø specjalny prezent dla uczestników webinaru!

 3

Kim jestem?
Ø Ukończyłam studia w Instytucie Historii Sztuki
UW oraz doktorat na paryskiej EHESS
Jestem dyplomowaną historyczką sztuki, doktorem
nauk humanistycznych i specjalistką w zakresie
sztuki współczesnej oraz kultury wizualnej

Ø Od ponad 13 lat uczę historii sztuki i przygotowuję

maturzystów oraz olimpijczyków

Ø Moja strona matura-z-historii-sztuki.pl istnieje od

10 lat i była pierwszą w Polsce stroną dla
maturzystów zdających ten przedmiot

Ø Jestem autorką Vademecum „Matura z historii

sztuki”, które pomogło już ponad 2500 maturzystów
oraz maturalnego kursu online „Historia sztuki
w pigułce”
dr Ewelina Chwiejda
historyczka sztuki, wykładowczyni, korepetytorka
 4

Analiza formalna dzieła sztuki

 5

Analiza dzieła sztuki

(gł. sztuki plastyczne)

FORMA IKONOGRAFIA TREŚĆ

elementy, z których rozpoznanie postaci „co artysta miał na myśli?”,
zbudowane jest dzieło: (ich atrybutów), motywów czyli co dana konfiguracja
- kompozycja i symboli występujących form, motywów i postaci
- kolorystyka w dziele oznacza
- światłocień [zawsze w kontekście!]
- ekspresja
- faktura (rzeźba)
KONTEKST
(kulturowy / społeczno-polityczny / artystyczny)

INTERPRETACJA
(pełne odczytanie dzieła i jego znaczeń)
M A T U R A - Z - H I S T O R I I - S Z T U K I . P L
 6

Zadanie z analizą formalną z arkusza 2020

 7

Przykładowe zadanie w formule 2023 z arkusza pokazowego

 8

Zadania z analizą formalną z arkusza matury próbnej 2023

 9

Analiza porównawcza zakłada porównanie

formy dwóch dzieł sztuki pod kątem różnic
wynikających z reprezentowanych przez nie
stylów lub kierunków.
 10
Zadanie z analizą porównawczą z arkusza 2019
 11
Zadanie z analizą porównawczą z arkusza 2022
 12

Zadanie z analizą porównawczą z arkusza 2021

 13

Zadanie z analizą porównawczą z arkusza 2022

 14

Zadanie z analizą porównawczą z arkusza matury próbnej 2023

 15

Jak analiza porównawcza

wyglądała wcześniej…
 16

Zadanie z analizą porównawczą z arkusza 2013

 17

Zadanie z analizą porównawczą z arkusza 2014

 18

Ćwiczenie analizy porównawczej pozwoli Ci zdobyć

biegłość w analizowaniu formy dzieł oraz umiejętność
łatwiejszego dostrzegania podobieństw i różnic
między nimi, co przełoży się na większą liczbę
punktów i lepsze wypracowanie.
 19

Najważniejsze zasady dobrej analizy porównawczej:

Ø Zacznij od zidentyfikowania stylów, do których należą oba dzieła i analizuj ZAWSZE

w ich kontekście. Przy analizie porównawczej cechy dobieramy „strategicznie” –
postaraj się, by jak najbardziej uwypuklały różnice między dziełami, a więc stylami.

Ø Dbaj o to, by Twoje cechy były precyzyjnie podane. W zależności od zadania bardzo
zdawkowa, jednowyrazowa cecha może być niewystarczająca. Lepiej od początku
nieco ją rozbudować, doprecyzować.

Ø Staraj się dobierać jak najbardziej zróżnicowane cechy, jeśli to możliwe mocno
przeciwstawne. Ułatwieniem może być podawanie cech „parami”, np. dzieło A –
światło naturalne vs dzieło B – światło sztuczne.

Ø Nie mieszaj cech z różnych kategorii, zwłaszcza jeśli kategorie są wyraźnie

oddzielone w zadaniu! Unikaj podawania cech dotyczących światła przy kolorystyce
czy analizowania ekspresji, gdy podajesz cechy dotyczące kompozycji.
 20

A. Jan Vermeer van Delft, B. Henri Matisse, Harmonia w czerwieni,

Mleczarka, ok. 1658–1661 (barok) 1908-1909 (fowizm)
 21

A. Jan Vermeer van Delft, Mleczarka B. Henri Matisse, Harmonia w czerwieni

Analiza formalna:

Kompozycja
• zamknięta, złożona (wieloelementowa)
• jednopostaciowa
• centralna/ z tendencją do centralizacji na
postaci kobiety
• dwuplanowa – głębia oddana za pomocą
perspektywy geometrycznej
• statyczna, jednoosiowa – dominacja
kierunków wertykalnych
• otwarta, złożona (wieloelementowa)
• jednopostaciowa
• rozproszona – elementy rozdysponowane
na całej powierzchni obrazu
• spłaszczenie przestrzeni (linearyzm), brak
podziału na plany wynikający z
zastosowania jednolitej plamy barwnej
• wieloosiowa, liczne linie faliste lekko
dynamizują kompozycję
 22

A. Jan Vermeer van Delft, Mleczarka B. Henri Matisse, Harmonia w czerwieni

Analiza formalna:

Kolorystyka
• szeroka gama barwna • szeroka, pełna gama barwna
• dominantę kolorystyczną stanowi żółty • dominantę kolorystyczną stanowi czerwień,
gorset postaci, ale kolorem dominującym są która jednocześnie jest kolorem
odcienie szarości dominującym w obrazie
• kolory stonowane, zgaszone/przyciemnione • kolory intensywne, nasycone
• występuje stopniowanie walorowe oraz • przewaga kolorów czystych
kontrasty temperaturowe (żółty-niebieski) • liczne kontrasty barwne i temperaturowe
• częściowe odejście od koloru lokalnego
 23

A. Jan Vermeer van Delft, Mleczarka B. Henri Matisse, Harmonia w czerwieni

Analiza formalna:

Światło i światłocień
• światło naturalne • brak realistycznego oddania światła i
• źródło światła znajduje się poza obrazem światłocienia ze względu na odejście od
• światło pada prawdopodobnie z lewej strony, koloru lokalnego i malowanie płaską plamą
co sugeruje częściowo rozjaśniona twarz
postaci oraz duża plama światła na ścianie za
nią (lekkie efekty luministyczne)
• liczne bliki w partii martwej natury
 24

A. Jan Vermeer van Delft, Mleczarka B. Henri Matisse, Harmonia w czerwieni

Analiza formalna:
Wnioski / interpretacja
Oba dzieła przedstawiają sceny rodzajowe z kobietami we wnętrzach. Dzieło A, w sposób typowy
dla barokowych mistrzów holenderskich, ukazuje tę scenę realistycznie i z dużym skupieniem na
detalu. Zarówno kobieta, jak i martwa natura oraz przestrzeń wokół zostały starannie
wymodelowane za pomocą światła i waloru. Obraz emanuje spokojem, co przyczynia się do wrażenia
intymności ukazanej sceny. Dzieło B ukazuje kobietę we wnętrzu w sposób zupełnie odmienny,
pełen energii wynikającej z kontrastów barwnych i zastosowania dużych płaskich plam koloru.
Bardziej niż o szczegółowość przedstawienia jego twórca dba o oddanie witalności tej sceny i
intensywności barw, co zgodnie z założeniami fowizmu, ma na celu pozytywnie pobudzać odbiorcę
dzieła.
 25

A. Gianlorenzo Bernini, Apollo i B. Antonio Canova, Amor i Psyche,

Dafne, ok. 1622–1625 (barok) 1787 (klasycyzm)

A. Gianlorenzo Bernini, Apollo i Dafne
Analiza formalna:
• rzeźba pełna, stereometryczna w marmurze
• kompozycja dwupostaciowa
• kompozycja otwarta, liczne prześwity
• doskonałe proporcje postaci
• kompozycja dynamiczna – wrażenie ruchu
wynikające z dominacji diagonali
• zróżnicowanie faktur – idealnie gładkie
ciała vs chropowata powierzchnia kory
• duża ekspresja – teatralizacja gestów i
pełna emocji mimika
26
B. Antonio Canova, Amor i Psyche
• rzeźba pełna, stereometryczna w marmurze
• kompozycja dwupostaciowa
• kompozycja otwarta, liczne prześwity
• doskonałe proporcje postaci, idealizacja
• kompozycja statyczna / ruch zatrzymany
• kompozycja w trójkącie wprowadzającym
wrażenie harmonii
• gładka faktura dzieła
• przedstawienie pełne delikatności i
spokoju
 27

A. Gianlorenzo Bernini, Apollo i Dafne B. Antonio Canova, Amor i Psyche

Wnioski / interpretacja
Obie rzeźby przedstawiają mitologiczne pary. Dzieło A charakteryzuje duże napięcie i
patos wynikające głównie z zastosowania linii diagonalnych i wyraźnej teatralizacji
gestów oraz mimiki postaci. Jest to zabieg typowy dla rzeźby barokowej. Dzieło B z kolei
wyraźnie wskazuje na klasycystyczną fascynację antykiem. Postaci są ukazane znacznie
bardziej statycznie w celu osiągnięcia wrażenia harmonii i gracji. Widoczna jest wyraźna
idealizacja ciał a subtelne gesty postaci podkreślają liryzm przedstawienia.
 28

A. Katedra w Chartres, XII-XIII w., B. Filippo Brunelleschi, kościół San

(gotyk) Lorenzo we Florencji, XV w. (renesans)

A. Katedra w Chartres
Analiza planu:
• plan podłużny o kształcie krzyża
łacińskiego, poprzedzony narteksem
• system łuków przyporowych
• budowla trójnawowa w układzie
bazylikowym
• sklepienia krzyżowo-żebrowe
• rozbudowany trójnawowy transept
• prezbiterium zamknięte półkoliście z
ambitem i wieńcem kaplic
29
B. kościół San Lorenzo we Florencji
• plan podłużny krzyża łacińskiego, z
transeptem
• budowla trójnawowa w układzie
bazylikowym, z dwoma rzędami kaplic
• w nawie głównej strop płaski, w nawach
bocznych sklepienia żaglaste
• kopuła na przecięciu nawy głównej i
transeptu
• prezbiterium zamknięte prostą ścianą

A. Katedra w Chartres
Analiza bryły i fasady:
• bryła strzelista, lekka, sprawiająca wrażenie
rozczłonkowanej ze względu na konstrukcję
szkieletową
• dominacja kierunków wertykalnych
• występuje łuk ostry
• fasada flankowana dwiema smukłymi
wieżami
• trzy duże portale wypełnione płaskorzeźbą
• mnogość dekoracji w fasadzie tj. rozeta,
maswerki, pinakle
30
B. kościół San Lorenzo we Florencji
• bryła prosta, zwarta, o lekko skubizowanych
kształtach
• dominacja kierunków horyzontalnych
• występuje łuk półkolisty
• symetrycznie rozstawione okna i blendy
wprowadzające rytm i harmonię
• fasada niemal nieobrobiona – występowanie
oszczędnej dekoracji w postaci rustyki,
proste otwory drzwiowe zamiast ozdobnych
portali
 31

Jak wykorzystać analizę porównawczą w wypracowaniu:

Ø Dobierając dzieła do tematu myśl od razu kategoriami z analizy porównawczej

i postaw na te najbardziej różnorodne pod względem formy i sposobu ujęcia.

Ø Wypisz w brudnopisie po kilka najbardziej skrajnych cech dzieł, które potem

uwypuklisz w analizie zawartej w poszczególnych akapitach. Opisywanie dzieł
jedno w kontekście drugiego pozwoli Ci zrobić to lepiej i Twój wywód będzie
bardziej logiczny.

Ø W zakończeniu sformułuj zwięzłe wnioski dotyczące ewolucji/przemian

danego tematu lub zjawiska, bazując na tym, jak wyglądają wnioski wyciągane
na koniec analizy porównawczej.
 32

Opanuj analizę dzieł i pisanie

wypracowań samodzielnie:
 33

Zniżka dla uczestników webinaru:

6 lekcji online
(łącznie 9 godzin nagrań)

DODATKOWE 9 analiz dzieła do wykonania

+ arkusze z odpowiedziami
-10% na wszystko
z kodem: schemat, plan i checklista
WEBINARANALIZA wypracowania
(do północy) z historii sztuki
do 16.02
udział w spotkaniu na żywo
promocja tylko dla uczestników kursu
-20%
dwuletni dostęp do
platformy kursowej

GRATIS: nagranie webinaru

„Analiza dzieła sztuki od A do Z
– wszystko, co trzeba wiedzieć”
materiały dostosowane do
starej i nowej formuły matury o wartości 45 zł

https://matura-z-historii-sztuki.pl/kurs-analiza-dziela-sztuki
 34

Program kursu „Analiza dzieła sztuki od A do Z”

https://matura-z-historii-sztuki.pl/kurs-analiza-dziela-sztuki
 35

Zniżka dla uczestników webinaru:

DODATKOWE
-10% na wszystko
z kodem:
WEBINARANALIZA
(do północy)

Promocja
-15%
na kursy i
webinary

https://matura-z-historii-sztuki.pl/historia-sztuki-w-pigulce
 36

MATURA-Z-HISTORII-SZTUKI.PL