Typowy i Atypowy rozwój motoryczny dziecka

materiały pomocnicze

NEURONAL GRUP SELECTION THEORY – NGST

Variation (wariantowość) - obecność szerokiego repertuaru zachowań dla konkretnego zadania

motorycznego.

Variability (zmienność) - zdolność wybrania z repertuaru zachowań, strategii motorycznej

najbardziej odpowiedniej dla danej sytuacji.

Najlepszy przykładem atypowego rozwoju motorycznego z powodu wczesnego uszkodzenia mózgu

jest rozwój motoryczny dzieci z porażeniem mózgowym (CP).

Konsekwencje wczesnych uszkodzeń i zmian w mózgu:

1. Ubogi repertuar strategii motorycznych
2. Stereotypowe zachowania motoryczne (reduced variation Primar & Second Variability).

Brak typowych strategii motorycznych, które są najlepszymi rozwiązaniami w określonej sytuacji u

dzieci o typowym rozwoju motorycznym.

Niektóre strategie motoryczne dzieci z CP nie muszą być patologiczne i wymagać eliminacji – być
może jest to najlepsze i najbardziej adaptacyjne rozwiązanie w danej sytuacji

Po drugie dzieci z wczesnym uszkodzeniem mózgu mają problemy z wyborem najbardziej

odpowiedniej strategii spoza repertuaru. Innymi słowy, mają ograniczoną zdolność do zmiany
zachowań motorycznych w zależności od specyfiki sytuacji (tj. mają ograniczoną zmienność -
variability).

Atypowy rozwój motoryczny dziecka może objawiać się w postaci:

1. Opóźnienie w osiąganiu kamieni milowych
2. Zaburzeń napięcia mięśniowego
3. Przetrwałe odruchy noworodkowe (np. MORO)
4. Zmniejszony repertuar zachowań motorycznych

NOWORODEK

Asymetryczne ustawienie głowy

Dominacja wzorca zgięciowego
Dominacja reakcji odruchowych
Centralny Generator Ruchu
Punkt stabilności  głowa
Punkt mobilności  miednica
Ruch przeciwko sile grawitacji w pronacji  przełożenie głowy na drugi policzek
Ruch przeciwko sile grawitacji w supinacji  skręty głowy do boków, dłoń do ust, WRITHING
MOVEMENTS

Reprezentatywne umiejętności:
W pozycji supinacyjnej:
• Przekręcanie głowy z boku na bok
W pozycji pronacyjnej:
 • Przekładanie głowy/ próby przekładania głowy z jednego policzka na drugi –
„dziobanie”
Sygnały alarmowe:
• Pchanie głową w podłoże w leżeniu tyłem
• Głowa zrotowana tylko w jedną stronę
• Znaczne odwiedzenie i rotacja zewnętrzna w stawach biodrowych

2 MIESIĄC
Dominacja odruchowych reakcji
Wpływ Centralnego Generatora Ruchu
Fizjologiczna asymetria
Zmniejszenie fizjologicznego zgięcia, co raz większa aktywność prostowników
Włączenie zmysłów do kontroli postawy
Punkt stabilności  Brzuch
Punkt mobilności  głowa

Reprezentatywne umiejętności:
W pozycji supinacyjnej:
• Chwilowe utrzymywanie głowy w pozycji pośredniej
• Symetryczne kopnięcia
W pozycji pronacyjnej:
• Unoszenie głowy nad podłoże
Sygnały alarmowe:
• Asymetryczny ATOS
• W leżeniu przodem nadmierny wyprost w tułowiu
• Unoszenie głowy wraz z kończynami górnymi i klatką piersiową
• Kopanie asymetryczne ze stopą w zgięciu podeszwowym

3 MIESIĄC
I KAMIEŃ MILOWY – kontrola głowy
Symetria – osiągnięcie linii środkowej
Zmniejszenie wpływu reakcji odruchowych i Centralnego Generatora Ruchu
Chin-tuck jako antygrawitacyjne zgięcie
Dysocjacja gałek ocznych od głowy

Reprezentatywne umiejętności:
W pozycji supinacyjnej:
• Głowa w linii środkowej
• Łączenie dłoni w linii środkowej i wkładanie ich do ust
• Wyprost w st biodrowych
W pozycji pronacyjnej:
• Symetryczny podpór na przedramionach
• Wyprost w stawach biodrowych
Sygnały alarmowe:
• Brak kontroli głowy w linii środkowej
• Brak aktywności antygrawitacyjnej kkg
• Silnie wyrażony odruch chwytny rąk
• W leżeniu na brzuchu kkg pod klatką piersiową lub nad podłożem
• Brak kontroli głowy w leżeniu na brzuchu

4 MIESIĄC
SYMETRIA !  Rozwój COR (stabilnego centrum)
Jeszcze lepsza kontrola głowy
Punkt stabilności – miednica
Punkt mobilności – głowa i kkg
Zaczyna się przewaga ruchu świadomego i celowego

Reprezentatywne umiejętności:
W pozycji supinacyjnej:
• sięganie do kolan
• przetaczanie na boki
W pozycji pronacyjnej:
• podpór na kończynach górnych z ustawieniem łokci przed linią barków
Sygnały alarmowe:
• Asymetria
• Zabawa rękami i sięganie do kolan bez kontroli wzroku
• Podpór w leżeniu przodem – łokcie za linią barków

5 MIESIĄC
Odejście od linii środkowej
Włącznie do ruchu kolejnych płaszczyzn
Aktywny transfer środka ciężkości ciała
Aktywny wysoki podpór
Pływanie
W leżeniu na boku – głowa w przedłużeniu tułowia, strona obciążona wydłużona, barki w linii
miednicy
Reakcja prostowania głowy na boku, obrót w bloku

Reprezentatywne umiejętności:
W pozycji supinacyjnej:
• chwytanie dłońmi za stopy
• Obrót na brzuch w „bloku”
W pozycji pronacyjnej:
• oparcie na wyprostowanych kończynach górnych – wysoki podpór
• „pływanie”
Sygnały alarmowe:
• Asymetria
• Zabawa rękami lub nogami bez kontroli wzroku
• Podpór w leżeniu przodem z jednoczesnym krzyżowaniem kkd
• Stała pronacja przedramion

6 MIESIĄC
II KAMIEŃ MILOWY – SIAD – aktywny T (kokontrakcja/koaktywacja)
Rotacja – większy zakres ruchu
Wyprost w odcinkach kręgosłupa
Obrót typu śrubowego
Świadoma i kontrolowana rotacja
Pivot – boczne zgięcie tułowia
Dysocjacja między obręczą barkową a miedniczą

Reprezentatywne umiejętności:
W supinacji:
• wkładanie paluchów stóp do ust
• chwytanie przedmiotów z pomocą stóp
• Obrót typu śrubowego
W pronacji:
• odpychanie paluchami od podłoża
• pełzanie do tyłu
Sygnały alarmowe:
• Przetaczanie przez jedną stronę
 • Przetaczanie bez reakcji nastawczych głowy
• Sięganie do zabawek zawsze tylko jedną kończyną

7 MIESIĄC
Rotacja, dysocjacja obręczy, praca antygrawitacyjna,
Przekraczanie osi symetrii
Przenoszenie środka ciężkości ciała
Przechodzenie do pozycji czworaczej  transfer środka ciężkości ku górze
Rotacja w pozycji siedzącej  zwiększenie zakresu ruchu
Siad niezależny z możliwością sięgania

Reprezentatywne umiejętności:
• Obrót z brzucha na plecy
• Osiąganie pozycji czworaczej
• Niezależna pozycja siedząca
Sygnały alarmowe:
• Asymetryczne pivoty i pełzanie
• TV shoulders
• Słaba aktywność i stóp podczas lokomocji
• Obroty tylko przez jedną stronę
• Brak aktywnego T w pozycji siedzącej

8 MIESIĄC
Transfer środka ciężkości na długie dystanse  przemieszczanie się
Przejście z pozycji czworaczej do siadu bokiem
Czworakowanie z wykorzystaniem zgięcia bocznego
Samodzielne przejście z siedzącej do czworaków  aktywne uniesienie miednicy
Dojrzałe czworakowanie – ciężar ciała rozłożony diagonalnie, rotacja pomiędzy obręczami, wyprost w
stawie biodrowym  dłuższy krok

Rodzaje czworakowania:
1. Heterolateralne
2. Homolateralne
3. Homologiczne- Bunny hop

Reprezentatywne umiejętności:
• Czworakowanie
• Siadanie z pozycji czworaczej
Sygnały alarmowe:
• Siedzenie z asymetrycznym ustawieniem głowy i tułowia
• Tyłopochylenie miednicy, siad na kości krzyżowej
• Siadanie tylko przez jedną stronę
• Pełzanie asymetryczne
• Siad typu W
• Czworakowanie z silnie zaciśniętymi palcami stóp

9 MIESIĄC
Doskonalenie pozycji czworaczej
Aktywny siad z dużą możliwością ruchu
Mniejsza płaszczyzna podparcia w siadzie
Rotacja w T w pozycji stojącej
Próby chodzenia do boku  przenoszenie środka ciężkości ciała w płaszczyźnie czołowej
Klęk jednonóż
Schylanie się w pozycji stojącej  praca ekscentryczna
Reprezentatywne umiejętności:
• Wstawanie przy meblach
• Dojrzałe czworakowanie
• Chodzenie do boku
Sygnały alarmowe:
• Znaczne przodopochylenie miednicy w pozycji stojącej
• Stawanie tylko na palcach
• Chodzenie tylko w jedną stronę

10-11 MIESIĄC
Ciężar ciała na stopach
Chodzenie przy meblach z rotacją
Chód przodem do kierunku ruchu
Ruch w różnych kierunkach
Stanie samodzielne reakcje równoważne w obrębie stóp
Fizjologiczna szpotawość kkd i koślawość pięty
Pierwsze próby chodu niezależnego  krótki krok, niewielka odległość
Podczas chodu: przywiedzenie łopatek, zaznaczona lordoza lędźwiowa, odwiedzenie i rotacja
zewnętrzna w stawach biodrowych

12 MIESIĄC
III KAMIEŃ MILOWY – stanie i chodzenie
Pozycja „Misia” – przejście z pozycji czworaczej do stania
Przysiad
Chód – dysocjacja między obręczą barkową a miedniczą, kkd w pozycji pośredniej
Chód niezależny na długich dystansach

Reprezentatywne umiejętności:
• Stawanie przy meblach z klęku jednonóż
• Chodzenie z elementami rotacji w tułowi
• Pierwsze samodzielne kroki
Sygnały alarmowe:
• Wstawanie zawsze z jednego kolana
• Chodzenie tylko na palcach
• Znaczne przodopochylenie miednicy i odwiedzenie kkd, przeprost w stawach
kolanowych
 1 miesiąc 4 miesiąc 6 miesiąc 9 miesiąc 12 miesiąc 15 miesiąc

• Problemy z • „sztywna” • Ubogi repertuar • Brak • Brak chodu ze • Brak prób

karmieniem postawa ruchów przemieszczania wsparciem samodzielnego
• Mała aktywność • Trudności w • Brak zgięcia się do przodu na • Brak wspinania chodzenia
kończyn dolnych zmianie bocznego w brzuchu • Brak chwytu • Chód tylko na
• Opistothonus aktywności od pozycji na • Brak siadania pensetowego palcach i z
• Wiotkość zgięcia do brzuchu (pivot) • Czworakowanie • Stereotypowe przywiedzeniem
wyprostu i • Brak leżenia na za pomocą ruchy rąk w stawach
odwrotnie boku bunny-hopping biodrowych
• Żadnych
• Utrzymująca się • Brak kierowania • Brak lub znikome wyrazów w • Brak uwalniania
asymetria stopy w kierunku gaworzenie mowie aż do 15 chwytu i
• Brak aktywności buzi miesiąca życia wkładania
w linii środowej • Brak obrotów przedmiotów do
ciała pojemnika
• Borty przez
• Brak sięgania lub aktywność • Problemy z
używanie tylko wyprostną rozumieniem
jednej strony • Słabe • Ograniczona
• Brak reakcji na przenoszenie aktywność
głos, uśmiech itp ciężaru ciała w społeczna
pozycji na • Zachowania
brzuchu rytualne
• Brak siadu z • Tylko
podparciem niezrozumiała
• Problemy z komunikacja
chwytaniem

PYTANIA KONTROLNE:

1. Jak nazywa się aktualna teoria rozwojowa?

2. Jakie cechy charakteryzują typowy rozwój motoryczny dziecka
3. Jaki typ ruchów General Movements obserwuje się u prawidłowo rozwijających się
noworodków?
4. Jak prawidłowo powinny być ustawione kończyny dolne noworodka?
5. Do którego miesiąca życia dziecka możemy obserwować asymetrię ułożeniową?
6. Który z odruchów szczególnie wyraźnie manifestuje się w 2 miesiącu życia? opisz go.
7. Wymień sygnały alarmowa dla 2 miesiąca życia
8. Jaki jest I kamień milowy w rozwoju dziecka i w którym miesiącu go obserwujemy?
9. Opisz jak wygląda aktywna pozycja na brzuchu w 3 miesiącu życia
10. Wymień reprezentatywne umiejętności w pozycji supinacyjnej w 3 miesiącu życia
11. Gdzie zlokalizowany jest punkt stabilności i mobilności u 4 miesięcznego dziecka?
12. Jaki jest II kamień milowy w rozwoju dziecka i w którym miesiącu go obserwujemy?
13. Jaką aktywność w płaszczyźnie czołowej prezentuje 6 miesięczne dziecko?
14. Czym są „TV shoulders”?
15. Czym różni się obrót en-block od obrotu śrubowego?
16. Aktywny wysoki podpór występuje w którym miesiącu życia?
17. Co charakteryzuje dojrzałe czworakowanie?
18. Wymień rodzaje czworakowania.
19. Czym jest siad „W” i o czym może świadczyć?
20. Jaki jest III kamień milowy w rozwoju dziecka i w którym miesiącu go obserwujemy?
Bibliografia:

1. Hadders-Algra M et al; Variation and Variability: Key Words in Human Motor

Development; Phys Ther. 2010; 90:1823-1837
2. Susan K. Effegen; Chapter 2: Child Development in Meeting the Physical Therapy
Needs of Children; 2012
3. Jan Stephen Tecklin; Pediatric Physical Therapy; Lippincott Williams & Wilkins;
2007, wyd.4
4. Sonja Salandy et al; Neurological examination of the infant: A Comprehensive
Review Clin Anat. 2019 Sep;32(6):770-777.
5. Cara F Dosman et al; Evidence-based milestone ages as a framework for
developmental surveillance; Paediatr Child Health. 2012 Dec; 17(10): 561–568. doi:
10.1093/pch/17.10.561
6. R Christopher Sheldrick et al; Establishing New Norms for Developmental
Milestones; Pediatrics. 2019 Dec;144(6):e20190374. doi: 10.1542/peds.2019-0374.