บทที่ 6 คลังสุขภาพ

มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม
Pibulsongkram Rajabhat University
บทที่ 6 การคลังสุขภาพ
(Health Financial)
โดย อาจารย์อภิรักษ์ แสนใจ
อาจารย์อภิรักษ์ แสนใจ 1
วัตถุประสงค์
1.อธิบายแผนรายจ่ายสุขภาพได้
2.อธิบายแหล่งที่มาของเงินและวิธีการจ่ายเงินแก่สถานพยาบาลได้
หัวข้อในวันนี้
1.รายจ่ายสุขภาพ
2.ที่มาของเงินและวิธีการจ่ายแก่สถานบริการ
รายจ่ายสุขภาพในประเทศที่พัฒนาและประเทศกําลังพัฒนา
รายจ่ า ยสุ ข ภาพเป็ น ดั ช นี ห นึ่ ง ที่ แ สดงถึ ง ทรั พ ยากรที่ เ ป็ น ตั ว เงิ น ที่
ไหลเวีย นในระบบสุข ภาพของประเทศ หนึ่ ง ๆ เป็นการวัดปัจจั ย นําเข้าใน
ระบบสุขภาพ เมื่อนําปัจจัยนําเข้ามาเทียบเคียงกับผลลัพธ์ หรือผลตอบแทน
ของกิจกรรมในระบบสุขภาพ จะแสดงถึงประสิทธิภาพของระบบสุขภาพนั้น ๆ
ระบบสุขภาพที่มีประสิทธิภาพ หมายถึง
ระบบที่มีรายจ่ายสุขภาพในปริมาณที่เหมาะสมกับความสามารถใน
การจ่ายของประเทศ ซึ่งวัดโดยผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ และมีดัชนี
สถานะสุ ข ภาพที่ ดี ซึ่ ง มั ก จะวั ด ในรู ป ของอายุ ขั ย เฉลี่ ย เมื่ อ แรกเกิ ด ของ
ประชาชนในชาติ หรืออัตราตายทารก
รายจ่ายสุขภาพ
รายจ่ายสุขภาพ สามารถนําเสนอเป็นหลายมิติ มิติที่พบบ่อย และมีความหมายต่อการวางแผน
งานสุ ข ภาพ ต่ อ การประเมิ น ผลการปฏิ รู ป ระบบสุ ข ภาพ โดยเฉพาะการปฏิ รู ป ระบบการคลั ง
การวางแผนนโยบายมหภาคที่เกี่ยวเนื่องกับระบบเศรษฐกิจทั่วไป ได้แก่
1) รายจ่ายสุขภาพเป็นร้อยละของผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ
2) สัดส่วนรายจ่ายสุขภาพที่จ่ายจากแหล่งการคลังภาครัฐและภาคเอกชน
3) รายจ่ายสุขภาพต่อหัวประชากร
4) แบบแผนของรายจ่ายสุขภาพ เช่น รายจ่ายเพื่อบริการส่วนบุคคล (บริการผู้ป่วยนอก ผู้ป่วยใน) การซื้อยากินเอง
บริการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค และรายจ่ายเพื่อการบริหารจัดการของระบบสุขภาพ เป็นต้น
5) สัดส่วนของรายจ่ายสุขภาพไปสู่ผู้ให้บริการประเภทต่าง ๆ ทั้งที่เป็นสถานพยาบาลภาครัฐ และภาคเอกชน
6) อัตราการเปลี่ยนแปลงของรายจ่ายสุขภาพต่อหัวประชากรเป็นเครื่องชี้วัดที่ดีของการเปลี่ยนแปลงของปัจจัยนําเข้า
ในระบบสุขภาพในแต่ละปี
1) รายจ่ายสุขภาพเป็นร้อยละของผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ
2) สัดส่วนรายจ่ายสุขภาพที่จ่ายจากแหล่งการคลังภาครัฐและภาคเอกชน
3) รายจ่ายสุขภาพต่อหัวประชากร
4) แบบแผนของรายจ่ายสุขภาพ เช่น รายจ่ายเพื่อบริการส่วนบุคคล (บริการ

ผู้ป่วยนอก ผู้ป่วยใน) การซื้อยากินเอง บริการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค
และรายจ่ายเพื่อการบริหารจัดการของระบบสุขภาพ เป็นต้น
5) สัดส่วนของรายจ่ายสุขภาพไปสู่ผู้ให้บริการประเภทต่าง ๆ ทั้งที่เป็น
สถานพยาบาลภาครัฐ และภาคเอกชน
6) อัตราการเปลี่ยนแปลงของรายจ่ายสุขภาพต่อหัวประชากรเป็นเครื่องชี้วัด
ที่ดีของการเปลี่ยนแปลงของปัจจัยนําเข้าในระบบสุขภาพในแต่ละปี
รายจ่ายสุขภาพ หมายถึง
รายจ่ายที่จ่ายจากทุกแหล่งการคลังโดยมีความมุ่งหมายเพื่อให้สุขภาพของ
ประชาชนดี ขึ้ น รายจ่ า ยเหล่ า นั้ น ประกอบด้ ว ย รายจ่ า ยเพื่ อ บริ ก ารบุ ค คลเมื่ อ
เจ็บป่วย (personal health services) และรายจ่ายอื่นซึ่งประกอบด้วย
รายจ่ า ยเพื่ อ การบริ ห ารจั ด การของระบบสาธารณสุ ข รายจ่า ยเพื่ อ การส่ ง เสริ ม
สุขภาพ และป้องกันโรค การควบคุมสิ่งแวดล้อมเพื่อสุขภาพ การพัฒนาบุคลากรใน
ระบบสุขภาพ
รายจ่ายสุขภาพในประเทศไทย
ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP)

มู ล ค่ า ของสิ น ค้ า และบริ ก ารขั้ น สุ ด ท้ า ยที่ ผ ลิ ต ขึ้ น ภายในประเทศใน
ระยะเวลาหนึ่ง โดยไม่คํานึงว่าทรัพยากรที่ใช้ในการผลิตสินค้า และบริการ
จะเป็นทรัพยากรของพลเมืองในประเทศหรือเป็นของชาวต่างประเทศ ในทาง
ตรงข้าม ทรัพยากรของพลเมืองในประเทศแต่ไปทําการผลิตในต่างประเทศก็
ไม่นับรวมไว้ในผลิตภัณฑ์ในประเทศ
วิธีการจัดเก็บข้อมูล
1. รายงานข้ อ มู ล ผลิ ต ภั ณ ฑ์ ม วลรวมของประเทศไทย สํ า นั ก งาน
คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ
2. รายงานงบประมาณประจําปี สํานักงบประมาณ สํานักนายกรัฐมนตรี
3. บัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติ สํานักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่าง
ประเทศ
4. National Health Account by country WHO
https://www.nesdc.go.th/main.php?filename=index
https://www.bb.go.th/index.php
https://www.ihppthaigov.net/
แหล่งข้อมูล
1. สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ
2. สํานักงบประมาณ สํานักนายกรัฐมนตรี
3. สํานักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ
4. สํานักนโยบายและยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุข
5. World Health Organization
ความยั่ ง ยื น ด้ า นการคลั ง สุ ข ภาพ แสดงถึ ง แหล่ ง การคลั ง ซึ่ ง

ประกอบด้วย งบประมาณ เงินสมทบ และรายจ่ายของครัวเรือน ที่อยู่ในวิสัย
ที่ประเทศ รัฐบาล และครัวเรือนสามารถลงทุนด้านสุขภาพได้ในระยะยาว
งบประมาณสํ า หรั บ การจั ด บริ ก ารสุ ข ภาพเพื่ อ ให้ ป ระชาชนทุ ก คนเข้ า ถึ ง
บริการสุขภาพรวมถึงยาและเทคโนโลยีที่จําเป็น และป้องกันไม่ให้ครัวเรือน
ประสบภาวะล้ ม ละลายหรื อ กลายเป็ น ครั ว เรื อ นยากจนจากการจ่ า ยค่ า
รักษาพยาบาล
ดัชนีสําคัญที่ติดตามสถานการณ์แนวโน้มการใช้จ่ายด้านสุขภาพ และแสดงขนาดของ
ทรัพยากรที่ใช้ไปทั้งโดยภาครัฐและเอกชนของประชากรในประเทศ คือ
(1) รายจ่ายสุขภาพทั้งหมด (Total Health Expenditure: THE) ต่อผลิตภัณฑ์มวลรวม

ภายในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) ต้องไม่น้อยกว่าร้อยละ 4.6 และไม่เกิน
ร้อยละ 5
(2) รายจ่ายของรัฐบาลด้านสุขภาพ (General Government Health Expenditure:
GGHE) ต่อรายจ่ายภาครัฐทั้งหมด (General Government Expenditure: GGE) ต้อง
ไม่น้อยกว่าร้อยละ 17 และไม่เกินร้อยละ 20
(3) ครัวเรือนที่เกิดวิกฤติทางการเงินจากการจ่ายค่ารักษาพยาบาล (Catastrophic health

expenditure) ไม่เกินร้อยละ 2.3
(4) ครั ว เรื อ นที่ ต้ อ งกลายเป็ น ครั ว เรื อ นยากจนภายหลั ง จากการจ่ า ยค่ า รั ก ษาพยาบาล
(Healthimpoverishment) ไม่เกินร้อยละ 0.47
พบว่า
รายจ่ า ยสุ ข ภาพทั้ ง หมด (THE) เพิ่ ม สู ง ขึ้ น อย่ า งต่ อ เนื่ อ งจาก
127,655 ล้านบาท ในปี 2537 เป็น 677,740 ล้านบาท ในปี 2562 โดย
ร้ อ ยละรายจ่ า ยสุ ข ภาพทั้ ง หมด(THE) เมื่ อ เที ย บกั บ ผลิ ต ภั ณ ฑ์ ม วลรวม
ภายในประเทศ(GDP) อยู่ที่ ร้อยละ 3.46 ในปี 2537 และเพิ่มสูงขึ้นเป็น
ร้ อยละ 4.02 ในปี 2562 ซึ่ ง ยั ง ต่ํ า กว่า เป้า หมาย (แผนภาพที่ 6) ร้ อยละ
รายจ่ า ยของรั ฐ บาลด้ า นสุ ข ภาพ (GGHE) ต่ อ รายจ่ า ยภาครั ฐ ทั้ ง หมด
(GGE) เพิ่มสูงขึ้นเรื่อย ๆ จากร้อยละ 14.46 ในปี 2537 เป็นร้อยละ 16.56
4 ในปี 2562 ซึ่งต่ํากว่าเป้าหมายเล็กน้อย (แผนภาพที่ 7)
เมื่ อ พิ จ ารณาสั ด ส่ ว นระหว่ า งรายจ่ า ยสุ ข ภาพจากภาครั ฐ (Public

health expenditure) รายจ่ายสุขภาพจากครัวเรือน (Household
Health Expenditure/ Out of pocket:OOP) และรายจ่าย
สุข ภาพจากภาคเอกชนไม่ร วมรายจ่ า ยจากครั ว เรื อ น (Private health
expenditure excludeOOP) พบว่ า สั ด ส่ ว นรายจ่ า ยสุ ข ภาพจาก
ภาครั ฐ เพิ่ ม ขึ้ น อย่ า งต่ อ เนื่ อ งจากร้ อ ยละ 45 ในปี 2537 เป็ น ร้ อ ยละ 78
ในปี 2562 หรือเพิ่มขึ้นจาก 56,885 ล้านบาท เป็น 528,802 ล้านบาท ในทาง
กลับกันรายจ่ายสุขภาพจากครัวเรือน (OOP) มีสัดส่วนที่ลดลงอย่างต่อเนื่อง
จากร้อยละ 44 ใน ปี 2537 เป็นร้อยละ 10 ในปี 2562 (แผนภาพที่ 8)
ส่ ว นดั ช นี ก ารลดภาระรายจ่ า ยด้ า นค่ า รั ก ษาพยาบาลของครั ว เรื อ น (Household

Health Expenditure) จากการวิเคราะห์ข้อมูลการสํารวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมของ
ครั ว เรื อ น สํ า นั ก งานสถิ ติ แ ห่ ง ชาติ พบว่ า ครั ว เรื อ นที่ เ กิ ด วิ ก ฤติ ท างการเงิ น จากการจ่ า ยค่ า
รั ก ษาพยาบาล(Catastrophic health expenditure: รายจ่ า ยด้ า นสุ ข ภาพของ
ครัวเรือนมากกว่าร้อยละ 10 ของรายจ่ายทั้งหมดของครัวเรือน) มีแนวโน้มลดลงเรื่อยๆ จากร้อย
ละ 7.94 (7.1แสนครัวเรือน) ในปี 2531 เหลือร้อยละ 1.97 (4.3 แสนครัวเรือน) ในปี 2562
เป้าหมายไม่เกินร้อยละ 2.3 (แผนภาพที่ 9) และครัวเรือนที่กลายเป็นครัวเรือนยากจนภายหลังจาก
การจ่า ยค่ ารั กษาพยาบาล (Health impoverishment: ครัว เรื อนที่ต กอยู่ ใต้ เ ส้ นความ
ยากจนหลังจ่ายค่ารักษาพยาบาล) ลดลงจากร้อยละ 2.36 (2.5แสนครัวเรือน) ในปี 2531 เหลือ
ร้อยละ 0.20 (4.4 หมื่นครัวเรือน) ในปี 2562 เป้าหมายไม่เกินร้อยละ 0.47 (แผนภาพที่ 10)
วิธีการจ่ายเงินแก่สถานพยาบาล
วิธีการจ่ายเงินแก่สถานพยาบาล (health care institution) หรือการจ่ายเงินแก่ผู้ให้
บริการ (health care provider) มีความสําคัญอย่างยิ่งต่อประสิทธิภาพของระบบการคลังสุขภาพ
ทั้ ง นี้ เ พราะ วิ ธี ก ารจ่ า ยเงิ น แต่ ล ะแบบส่ ง สั ญ ญาณที่ แ ตกต่ า งกั น ต่ อ พฤติ ก รรมของผู้ ใ ห้ บ ริ ก าร และ
พฤติกรรมของผู้ใช้บริการแตกต่างกัน โดย เฉพาะอย่างยิ่งต่อการตัดสินใจใช้ทรัพยากรที่มีอย่างจํากัดใน
ระบบสุขภาพ วิธีการจ่ายเงินเหล่านั้น มีผลต่อประสิทธิภาพของการบริโภคทรัพยากร และประสิทธิภาพ
ของระบบสุขภาพโดยรวม (health systems performance)
เอกสารอ้างอิง
วิน เตชะเคกะกิจ. (2558). หลักเศรษฐศาสตร์สาธารณสุขเบื้องต้น. กรุงเทพฯ : ซีเอ็ดยูเคชั่น.
พลภัทร บุราคม. (2551). รายจ่ายสาธารณะ ประสิทธิภาพในการจัดสรร และประสบการณ์ระหว่าง ประเทศ. กรุงเทพฯ:
บริษัท ดี เค ปริ้นติง้ เวิลด์ จากัด.
สมชาย สุขศิริเสรีกุล. (2551). เศรษฐศาสตร์สุขภาพ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
เอกสารการสอนชุดวิชาหลักเศรษฐศาสตร์และเศรษฐศาสตร์สาธารณสุข ( Principles of Economics and Health Economics )
เล่ม 1 (หน่วยที่ 1-8) สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมธิราช. 2553.
เอกสารการสอนชุดวิชาหลักเศรษฐศาสตร์และเศรษฐศาสตร์สาธารณสุข ( Principles of Economics and Health Economics )
เล่ม 2 (หน่วยที่ 9-15) สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมธิราช. 2553.

บทที่ 6 คลังสุขภาพ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

บทที่ 6 คลังสุขภาพ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม

Pibulsongkram Rajabhat University

4) แบบแผนของรายจ่ายสุขภาพ เช่น รายจ่ายเพื่อบริการส่วนบุคคล (บริการ

ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP)

ความยั่ ง ยื น ด้ า นการคลั ง สุ ข ภาพ แสดงถึ ง แหล่ ง การคลั ง ซึ่ ง

(1) รายจ่ายสุขภาพทั้งหมด (Total Health Expenditure: THE) ต่อผลิตภัณฑ์มวลรวม

(3) ครัวเรือนที่เกิดวิกฤติทางการเงินจากการจ่ายค่ารักษาพยาบาล (Catastrophic health

เมื่ อ พิ จ ารณาสั ด ส่ ว นระหว่ า งรายจ่ า ยสุ ข ภาพจากภาครั ฐ (Public

ส่ ว นดั ช นี ก ารลดภาระรายจ่ า ยด้ า นค่ า รั ก ษาพยาบาลของครั ว เรื อ น (Household

You might also like