‫چگونگی یادگیری سنجش از دور – روشی کاربردی برای تبدیل شدن به متخصص سنجش از دور‬

‫‪3‬روز قبل‬
‫‪ ۲‬دیدگاه‬
‫توسط ‪Amirhossein.Ahrari@Gmail.com‬‬
‫‪111‬بازدید‬

‫نوشته شده توسط ‪Amirhossein.Ahrari@Gmail.com‬‬

‫مقدمه یادگیری سنجش از دور‬

‫هدف بسیاری از متخصصین آموزش سنجش از دور آن است که روش کار با یک نرم افزار را آموزش دهند‪ ،‬یا اینکه کاربران‬
‫را با نکات مهم تئوری این علم آشنا سازند‪ .‬از زمانی که در سایت ‪ GIRS‬آموزش سنجش از دور را بصورت بنیادی و‬
‫کاربردی آغاز کردیم‪ ،‬با یک جامعه چندهزار نفری در سنجش از دور آشنا شدیم که عالقه مند به یادگیری نرم افزارها و تکنیک‬
‫های کاربردی این علم بودند‪.‬‬
‫بسیاری از این افراد یک سوال مهم از من داشتند‪ ،‬که چطور میتوان سنجش از دور را یاد گرفت؟ آیا با تسلط بر نرم افزاری‬
‫مانند ‪ ENVI‬میتوانیم به یک متخصص خوب تبدیل شویم؟ این موضوع نشان می دهد که تصویری که کاربران از‬
‫یادگیری سنجش از دور دارند در کار با و نرم افزارها خالصه می شود‪ .‬در صورتی که چنین نیست‪ ،‬شما صرفا با یادگیری‬
‫یک نرم افزار یا یک زبان برنامه نویسی هرگز به یک متخصص خوب تبدیل نخواهید شد‪.‬‬
‫افراد بسیاری را می شناسم که در کار با یک نرم افزار یا یک زبان برنامه نویسیبسیار مهارت دارند‪ ،‬اما بدلیل عدم آشنایی‬
‫الزم با نکات تئوری این علم با مشکالت عدیده ای در کار مواجه شده اند‪ .‬برعکس این موضوع نیز صادق است‪ ،‬اطالعات‬
‫صرفا تئوری نیز نمی تواند چندان موثر باشند چون قابلیت حل یک مساله بصورت عملی را فراهم نمی کند‪ .‬درحقیقت‪ ،‬یک‬
‫متخصص خوب سنجش از دور کسی است که اطالعات مفیدی در زمینه مباحث تئوری و عملی سنجش از دورداشته باشد و‬
‫بتواند نسبت به حل مسائل زیست محیطی با استفاده از تصاویر ماهواره ای و ابزارهای موجود اقدام کند‪.‬‬
‫برهمین اساس‪ ،‬تصمیم گرفتم که در این مقاله برخالف آموزش یک نرم افزار یا یک تکنیک کاربردی و مهم‪ ،‬به تشریح پشت‬
‫صحنه یادگیری علم سنجش از دوربپردازم‪ .‬یعنی پیش از اینکه بخواهید یک نرم افزار یا تکنیک را فرا بگیرید باید بدانید که‬
‫چگونه میتوان سنجش از دور را یادگرفت!‬
‫شاید این حرف من رو قبول نکنید اما موضوع پشت صحنه یادگیری علم سنجش از دور تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته‬
‫و همه‪ ،‬فقط بدنبال آموزش نکات تئوری یا عملی این علم هستند‪ .‬در این کتاب دستورالعمل و نکاتی را بیان کردم که به شما‬
‫کمک می کند به یک متخصص خوب در این علم تبدیل شوید‪.‬‬
‫درصورتی که مطالب این مقاله را دقیقا اجرا کنید‪ ،‬بدون نیاز به کالس های آموزشی می توانید به راحتی این علم را یاد گرفته‬
‫و به شکل موثری از آن استفاده کنید‪ .‬در این مقاله هدف من آن است که به شما چگونگی یادگیری علم سنجش از دور را آموزش‬
‫دهم به جای آنکه صرفا بر روی آشناسازی شما با یک نکته مهم متمرکز شوم‪.‬‬

‫چگونگی یادگیری سنجش از دور‬

 ‫آیا میدانید سنجش از دور چیست؟‬
‫بسیاری از عالقه مندان سنجش از دور‪ ،‬دقیقا نمیدانند که چه کاری باید انجام دهند؟ یا اینکه نمیتوانند در یک عبارت کوتاه‬
‫سنجش از دور را تعریف کنند‪ .‬از سوی دیگر بسیاری از کاربران تصور می کنند سنجش از دور همان ‪ GIS‬است! شاید این‬
‫نکته در ظاهر موضوع مهمی نباشد اما فراموش نکنید که شما اگر معنای علم را ندانید هرگز در آن به یک متخصص واقعی‬
‫تبدیل نمی شوید‪.‬‬
‫بسیاری از افرادی که در کالس استاد بزرگ ‪ ENVI‬شرکت کردند همواره این سوال را پرسیده ام که آیا میدانید سنجش از دور‬
‫چیست؟ در این مورد هدف من این نیست که آنها تعریفی از سنجش از دور بر اساس استانداردهای بین المللی ارائه کنند بلکه‬
‫هدف آن است تا در یک جمله کوتاه ماهیت کار سنجش از دورمشخص شود‪ .‬با این حال هیچ یک از کاربران نتوانستند در یک‬
‫عبارت خیلی کوتاه و با چند کلمه ساده کار علم سنجش از دور را تشریح کنند‪.‬‬

‫سنجش از دور چیست؟‬

‫اولین موردی که مانع از یادگیری مناسب می شود همین امر است‪ .‬چطور می شود شما متخصص یک حوزه شوید اما دقیقا‬
‫ندانید که در آن چکاری انجام می شود؟ این موضوع نشان می دهد که مخاطبان نسبت به کاری که باید در این علم انجام دهند‬
‫ابهامات بسیار زیادی دارند‪.‬‬
‫در این بخش‪ ،‬هدف من آن است تا در ارتباط با مفهوم سنجش از دور صحبت کنم‪ .‬البته هدف آن است تا مفهومی از سنجش از‬
‫دور را ارائه کنم که منجر به درک بیشتر شما از این علم شود‪ ،‬نه تعریفی که تنها برای امتحان کنکور کاربردی باشد‪.‬‬
‫مواردی که در این بخش و سایر بخش ها ارائه میکنم مطالبی است که از ترکیب مطالعه بهترین کتب این علم در دنیا به همراه‬
‫کارهای علمی و تجربی که طی سال های اخیر انجام دادم بدست آمده است‪ .‬طی ‪ ۸‬سال اخیر هر روز از این نکات استفاده کردم‬
‫تا نکات بیشتر و کاربردی تری را فراگیرم‪ ،‬به همین دلیل به شما توصیه میکنم که حتما از آن استفاده کنید‪.‬‬

‫سنجش از دور در یک عبارت کوتاه‬

‫سنجش از دور در کشور ما توسط عموم مردم بسیار ناشناخته است‪ .‬حتما برای شما نیز پیش آمده که وقتی نام رشته سنجش از‬
‫دور را در یک جمع عادی بیان می کنید‪ ،‬همه با تعجب به شما نگاه می کنند و در این رابطه سواالتی مطرح می شود چرا که‬
‫آنها با این علم آشنایی ندارند‪ .‬در همین راستا‪ ،‬ساده ترین تعریفی که از سنجش از دور می توانید ارائه کنید آن است که سنجش‬
‫از دور علم پردازش تصاویر ماهواره ای است‪ .‬با این تعریف ساده دقیقا کاری که در سنجش از دورانجام می شود را مشخص‬
‫کردید‪.‬‬
‫فردی که متخصص علم سنجش از دور است‪ ،‬کارش پردازش تصاویر ماهواره ایبه منظور استخراج اطالعات است‪ .‬یعنی‬
‫از تصاویر ماهواره ای برای حل یک مساله مهم زیست محیطی (اعم از پدیده های طبیعی و انسانی) استفاده میکند‪ .‬بسیاری از‬
‫افراد عقیده دارند سنجش از دور صرفا ابزاری است که از طریق نرم افزارهای گوناگون برای محاسبه پارامترهای زیست‬
‫محیطی استفاده می شود‪ .‬درحقیقت چنین دیدگاهی کامال اشتباه است‪.‬‬
 ‫سنجش از دور در یک عبارت کوتاه‬
‫به قول پروفسور جان آر جنسن‪ ،‬سنجش از دور به مانند علم ریاضیات است‪ .‬همانطور که ریاضیات بصورت محض قابل‬
‫مطالعه است‪ ،‬از مبانی و اصول آن برای حل مساله در سایر علوم نیز استفاده می شود‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬ما از اصول ریاضیات‬
‫و هندسه برای ساختمان سازی استفاده می کنیم‪ .‬سنجش از دور نیز دقیقا چنین است همانطور که شما می توانید آن را بصورت‬
‫محض مطالعه کنید‪ ،‬برای حل مسائل سایر علوم نیز استفاده می شود‪.‬‬
‫بسیاری از کاربران تصور می کنند که با یادگیری یک نرم افزار یا یکسری از دستورات خاص میتوانند نسبت به انجام پروژه‬
‫در این زمینه اقدام کنند‪ .‬این دیدگاه نیز کامال اشتباه است‪ .‬سنجش از دور به عنوان علمی است که اگر بخواهید در آن موفق‬
‫باشید بایستی بصورت یکسان هم تئوری و هم کار با نرم افزارهای تخصصی آن را بلد باشید در غیر این صورت هرگز موفق‬
‫نخواهید شد‪.‬‬
‫تا این مرحله شما متوجه شدید که سنجش از دور عبارت است از پردازش تصاویر ماهواره ای به منظور استخراج اطالعات‬
‫در ارتباط با پدیده های گوناگون سطح زمین‪ .‬در همین راستا سنجش از دور از چند بخش اصلی تشکیل شده است‪:‬‬
‫‪ .1‬پیش پردازش تصاویر ماهواره ای‬
‫‪ .2‬پردازش تصاویر ماهواره ای‬
‫‪ .3‬پس پردازش تصاویر ماهواره ای‬
‫‪ .4‬مدل سازی‬

‫پیش پردازش تصاویر ماهواره ای‬

‫در موضوع پیش پردازش تصاویر ماهواره ای تمرکز بر روی خطاهای موجود در تصاویر ماهواره ای و روش های برطرف‬
‫سازی آن است‪ .‬در این مرحله شما باید بدانید چند نوع خطای اصلی در تصاویر وجود دارد که باید نسبت به برطرف سازی‬
‫آنها اقدام شود‪ .‬پس از آن شما باید نسبت به چگونگی برطرف سازی این خطاها علم داشته باشید‪ .‬به عبارت دیگر شما باید بدانید‬
‫که با استفاده از چه نرم افزارها و امکاناتی این خطاها قابل رفع است‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬محصول جامع آموزش پیش پردازش تصاویر ماهواره ای‬

‫پردازش تصاویر ماهواره ای‬

‫پس از آشنایی با مراحل پیش پردازش تصاویر ماهواره ای شما باید وارد مرحله پردازش شوید‪ .‬این همان مرحله ای است که‬
‫تصاویر تصحیح شده به منظور استخراج اطالعات مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬روش ها و الگوریتم های بسیار متنوعی‬
‫برای استخراج انواع اطالعات از تصاویر ماهواره ای استفاده می شود که متناسب با هدف کار خود یکی از آنها را باید انتخاب‬
‫کرده و سپس بکارببندید‪ .‬به عنوان مثال اگر هدف شما تولید نقشه کاربری اراضی است‪ ،‬باید بدانید که چه الگوریتم هایی برای‬
‫تولید این گونه از نقشه ها استفاده می شود و چه نرم افزارهایی قابلیت آن را دارند‪.‬‬

‫مراحل سنجش از دور‬

‫اطالعات استخراج شده از تصاویر ماهواره ای از ماهیت مکانی‪ ،‬طیفی‪ ،‬زمانی و یا رادیومتریکی برخوردار است‪ .‬به عنوان‬
‫مثال زمانی که شما تلفیق تصاویر ماهواره ای را انجام می دهید‪ ،‬به اطالعات مکانی بیشتری دست خواهید یافت‪ .‬در حقیقت با‬
‫استفاده از فرایند پردازش داده ها به اطالعاتی دست میابید که پیش تر در هیچ یک از باندها به تنهایی وجود نداشته است‪.‬‬

‫پس پردازش تصاویر ماهواره ای‬

‫بسیاری از کاربران فقط بر روی روش های استخراج اطالعات از تصاویر ماهواره ایمتمرکز هستند و خیلی به بخش پس‬
‫پردازش اهمیت نمی دهند‪ .‬در حقیقت بخش پس پردازش مهم ترین قسمت کار است‪ .‬چرا که در این مرحله شما باید کاری کنید‬
‫که اعتبار اطالعات بدست آمده از مرحله پردازش مورد تایید قرار بگیرد‪ .‬اگر نتوانید اعتبار سنجی مناسبی برای اطالعات‬
‫حاصله بکارببرید‪ ،‬به نتیجه مناسبی نیز نخواهید رسید‪.‬‬
‫در بسیاری از پروژه ها برای هر مرحله محاسبه ای که بر روی تصاویر ماهواره ای انجام می دهید باید اعتبار سنجی الزم را‬
‫اعمال کنید‪ .‬به عنوان مثال تا حاال فکر کردید اگر یک تصویر رادیانس را به شما نشان دهند از کجا می توانید تشخیص دهید‬
‫که این تصویر رادیانس است؟ چطور می توانید صحت یک تصویر رادیانس را به صورت ساده تعیین کنید؟ اگر دقیقا پاسخ‬
‫سوال را نمی دانید مطمئن باشید که مطالعه کافی در علم مورد عالقه خود ندارید‪.‬‬
‫در این مرحله فقط موضوع اعتبار سنجی حائز اهمیت نیست‪ .‬بلکه باید در این گام به روش ارائه نتایج نیز توجه داشته باشید‪.‬‬
‫اینکه نتایج رو چطور ارائه میکنید بسیار مهم است‪ .‬چندی پیش در کتابچه الکترونیکی ترفندهای مقاله نویسی سنجش از‬
‫دور که بصورت رایگان در سایت ‪ GIRS‬منتشر شد به این موضوع نیز اشاره و بررسی کرده بودم‪ .‬به عنوان مثال اگر شما‬
‫یک پروژه علمی یا تجاری را به بهترین شکل انجام دهید ولی به بهترین شکل عرضه نکنید مطمئن باشید ارزش کار شما دیده‬
‫نخواهد شد‪ .‬بنابراین ارزش کیفیت ارائه کار را دست کم نگیرید‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬کتابچه الکترونیکی ترفندهای مقاله نویسی سنجش از دور‬

‫مدل سازی تصاویر ماهواره ای‬

‫بعد از اینکه خطاها را برطرف‪ ،‬اطالعات را استخراج و در نهایت اعتبارسنجی کردید‪ ،‬میتوانید نتایج حاصله را در انواع مدل‬
‫های تجربی بکارببرید‪ .‬به عنوان مثال نقشه کاربری اراضی به عنوان یک نتیجه نهایی این قابلیت را دارد که به عنوان ورودی‬
‫در انواع مدل ها مانند مدل های آشکارسازی تغییرات‪ ،‬توسعه فیزیکی شهری‪ ،‬تبخیر و تعرق و … مورد استفاده قرار بگیرد‪.‬‬
‫بنابراین تصور نکنید که اگر اطالعات مفیدی از یک یا چند تصویر ماهواره ای استخراج کردید قابلیت استفاده در مراحل بعدی‬
‫را ندارد‪.‬‬
‫به عبارت دیگر بسیاری از کاربران در کارهای پژوهشی خود اطالعات معتبری را ازتصاویر ماهواره ای استخراج میکنند اما‬
‫در حقیقت به مرحله بعدی کار که تضمین کننده کیفیت بیشتر و اطالعات مفید تر است (مرحله مدل سازی) توجه نمی کنند‪.‬‬
‫با وجود آنکه مرحله مدل سازی در سنجش از دور اجباری نیست اما مطمئن باشید که آینده سنجش از دور با مدل ها گره خورده‬
‫است و بیشترین اعتبار به کارهایی داده می شود که حاوی مدل های ساده‪ ،‬دقیق و کاربردی هستند‪ .‬دو سال پیش در کالس استاد‬
‫بزرگ ‪ ENVI‬پیش بینی کردم که تا چندسال دیگر میزان تصحیحاتی که کاربران باید بر روی تصاویر ماهواره های مختلف انجام‬
‫دهند کاهش می یابد‪.‬‬
‫هم اکنون بعد از دو سال شاهد آن هستیم که امروز گوگل ارث انجین تمامی داده های ماهواره ای رایگان را بصورت تصحیح‬
‫شده و بروز در اختیار کاربران قرار میدهد‪ .‬برهمین اساس مطمئن باشید که اگر عالقه مند هستید در آینده نه چندان دور به‬
‫عنوان یک متخصص خوب در سنجش از دور شناخته شوید به موضوع مدل سازی توجه کنید‪.‬‬
‫اگر شما در زمینه سنجش از دور آب بصورت تخصصی کار میکنید قطعا نام آقای پروفسور بستینسن رو شنیده اید‪ .‬او ابداع‬
‫کننده الگوریتم سبال برای محاسبه تبخیر و تعرق در تصاویر ماهواره ای است‪ .‬در حقیقت سبال یک مدل بر اساس معادالت‬
‫بیالن انرژی زمین است که بر روی تصاویر ماهواره ای اعمال می شود‪ .‬این مدل اولین بار در سال ‪ ۲۰۰۰‬توسط پروفسور‬
‫بستینسن ارائه شد و اعتبار زیادی برای وی ایجاد کرد‪ .‬شاید برای شما جالب باشد که بدانید مدل سبال کامال موضوع پایان نامه‬
‫دکتری وی در دانشگاه آیداهو آمریکا بوده است‪ .‬هم اکنون در سال ‪ ۲۰۱۹‬هم حدودا ‪ ۱۹‬سال از ارائه این مدل گذشته‪ ،‬پروفسور‬
‫بستینسن همچنان در زمینه تبخیر و تعرق فعال است و استفاده تجاری بسیار زیادی از این مدل کرده و شکل زندگی علمی او را‬
‫بصورت قابل توجهی ارتقا داده است‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬آموزش محاسبه الگوریتم ‪ SEBAL‬در نرم افزار ‪ENVI‬‬

‫سنجش از دور و سیستم اطالعات جغرافیایی‬

‫بسیاری از عالقه مندان به سنجش از دور تصور می کنند که سنجش از دور همان‪ GIS‬است‪ .‬این نیز یکی دیگر از مهم ترین‬
‫اشتباهات رایج بین افراد است‪ .‬مدتی پیش در یک کارگاه آموزشی در یکی موسسه های معتبر دانشگاهی که برای تدریس نرم‬
‫افزار ‪ ENVI‬رفته بودم ابتدای کالس یک سوال ساده را مطرح کردم با این عنوان که آیا میدانید سنجش از دور دقیقا چه تفاوتی‬
‫با ‪ GIS‬دارد؟ به ساده ترین شکل ممکن میتوان گفت که سنجش از دور علم پردازش تصاویر ماهواره ایو ‪ GIS‬علم تحلیل‬
‫های مکانی است‪ .‬البته من کارشناس سیستم اطالعات جغرافیایی نیستم اما از دیدگاه فردی که به سنجش از دور عالقه مند هست‪،‬‬
‫به این شکل میتوانم مرز بین سنجش از دور و ‪ GIS‬را مشخص کنم‪.‬‬
‫سنجش از دور و ‪ GIS‬شاید مکمل ترین علوم روز زمین هستند‪ .‬در عین آنکه دو علم متفاوت اند اما کامال باهم مرتبط هستند‪.‬‬
‫شاید همین ارتباط و مکمل بودن است که بسیاری از کاربران فرق آنها را نمی دانند‪ .‬سنجش از دور علمی برای جمع آوری‬
‫داده ها و استخراج اطالعات است اما این در حالی است که ‪ GIS‬علمی برای مدل سازی رفتارهای محیط طبیعی و انسانی‬
‫است‪ .‬شما با استفاده ازسنجش از دور داده ها را پردازش و اطالعات معتبر را استخراج میکنید اما برای مدل سازی و تحلیل‬
‫مکانی اطالعات حاصله‪ GIS ،‬به شما کمک میکند‪ .‬خیلی ساده تر بگویم‪ ،‬سنجش از دور خوراک ورودی برای الگوریتم‬
‫های ‪ GIS‬را فراهم میکند‪.‬‬
‫روز به روز ارتباط بین سنجش از دور و ‪ GIS‬بیشتر می شود تا آنجا که امروزه یکی از جدیدترین رهیافت ها به عنوان استفاده‬
‫ترکیبی از سنجش از دور و ‪GIS‬شناخته شده است‪ .‬از سوی دیگر ترکیب سنجش از دور و ‪ GIS‬امکان ایجاد نوآوری های‬
‫بسیاری را در مقاالت و پژوهش های علمی فراهم می آورد که منجر به افزایش اعتبار آنها می گردد‪.‬‬
‫نرم افزار ‪ ENVI‬یکی از قدرتمندترین نرم افزارهای پردازش تصاویر ماهواره ایاست‪ .‬در سال های اخیر محیط نرم افزار‬
‫‪ ENVI‬به صورت قابل توجهی تغییر پیدا کرد‪ .‬بسیاری از کاربران در ایران دلیل این موضوع را نمی دانند‪ .‬در حقیقت هدف‬
‫از این کار نزدیکتر کردن محیط نرم افزار ‪ ENVI‬به محیط نرم افزار ‪ ArcGIS‬است‪ .‬شاید از خود بپرسید که دلیل این امر‬
‫چیست؟ ساده است‪ ،‬برای اینکه کاربرانسنجش از دور و ‪ GIS‬بتوانند براحتی با این دو نرم افزار ارتباط برقرار کنند و قابلیت‬
‫های بیشتری برای آنها فراهم شود‪.‬‬
‫این وضعیت تا حدی ادامه پیدا کرده است که وقتی نرم افزار ‪ ENVI‬را نصب می کنید یک ابزار جدید با نام ‪ ENVI Tools‬به‬
‫جعبه ابزار دستورات نرم افزار ‪ArcGIS‬اضافه می شود که امکان استفاده از الگوریتم های طبقه بندی و آشکارسازی تغییرات‬
‫نرم افزار ‪ ENVI‬در محیط ‪ ArcGIS‬را فراهم می کند‪ .‬اگر این نظر را قبول ندارید‪ ،‬میتوانید به محصول آموزشی قابلیت‬
‫های ‪ ENVI‬در ‪ ،ArcGIS‬در بخش محصوالت دانلودی سایت ‪ girs‬مراجعه کنید‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬آموزش جامع طبقه بندی و آشکارسازی تغییرات در نرم افزار ‪ENVI‬‬
‫برخی از کاربران ‪ GIS‬عقیده دارند که برای کارهای سنجش از دور میتوان از نرم افزار ‪ ArcGIS‬استفاده کرد و دلیلی به‬
‫استفاده از نرم افزار ‪ ENVI‬نیست! این حرف یکی دیگر از اشتباهات رایج است‪ .‬فراموش نکنید که نرم افزار ‪ ArcGIS‬تنها‬
‫برای یک سری کارهای ابتدایی در سنجش از دور مانند محاسبات بین باندی و طبقه بندی کارایی دارد اما در سنجش از دور‬
‫پیشرفته و انجام کارهای سطح باال قابلیت چندانی ندارد‪.‬‬
‫مثال اگر شما بخواهید تصحیح اتمسفری دقیقی بر روی تصویر ماهواره ای تان انجام دهید آیا الگوریتم هایی‬
‫مانند ‪ ATCOR‬و ‪ FLAASH‬در نرم افزار ‪ArcGIS‬وجود دارد؟ اگر بخواهید تطابق سنجی طیفی به هدف کانی شناسی‬
‫انجام دهید‪ ،‬آیا نرم افزار ‪ ArcGIS‬این قابلیت را دارد؟ مثال های بسیاری در این زمینه وجود دارند که اثبات می کنند نرم‬
‫افزارهای غیرتخصصی برای انجام پردازش تصاویر ماهواره ای از قابلیت های کافی برخوردار نیستند‪.‬‬

‫سنجش از دور یا سیستم اطالعات جغراقیایی؟‬

‫برخی از متخصصین هستند که بصورت مشترک در سنجش از دور و ‪ GIS‬کار میکنند‪ .‬این کار خوبی است اما فراموش نکنید‬
‫که این امر هرگز شما را به یکمتخصص خوب تبدیل نمیکند! در زمانی که در رشته سنجش از دور و ‪ GIS‬در مقطع‬
‫کارشناسی تحصیل میکردم دقیقا چنین هدفی داشتم که بصورت مشترک در این دو علم تخصص پیدا کنم‪ .‬اما پس از مدتی شکست‬
‫خوردم‪ .‬چرا که آنقدر دنیای سنجش از دور و ‪ GIS‬وسیع هست که هرگز شما فرصت این را پیدا نمی کنید که درهر دو زمینه‬
‫متخصص شوید‪ .‬بر همین اساس تصمیم گرفتم که در زمینه سنجش از دور فعالیت کنم چون عالقه بیشتری به آن داشتم‪.‬‬
‫اگر میخواهید در این علم موفق شوید یا در سنجش از دور فعالیت کنید یا در‪ .GIS‬با این حال اگر سنجش از دور را انتخاب‬
‫کردید حتما یک سری از تکنینک ها (نه علم) در زمینه ‪ GIS‬را فرا بگیرید چون در انجام پروژه های سنجش از دوریبسیار‬
‫کاربردی است‪ .‬مثال بعد از اینکه نقشه کاربری اراضی تولید کردید با استفاده از تکنیک ‪ dissolved‬براحتی میتوانید نسبت به‬
‫حذف مرزهای درونی کالس ها اقدام کنید‪.‬‬
‫یکی از سواالت معروف در این زمینه آن است که سنجش از دور بهتر است یا ‪GIS‬؟ کدام بازار بهتری دارد؟ در کدام یک‬
‫میتوانیم موفق تر باشیم؟ فراموش نکنید پاسخ این سوال تنها در میزان عالقه شما است‪ .‬اگر به سنجش از دور عالقه دارید به‬
‫آن وارد شوید‪ .‬اگر به یک علم عالقه داشته باشید یادگیری هرچه بیشتر در آن برای شما لذت بخش است در غیر این صورت‬
‫شکست خواهید خورد‪ .‬یکی از دوستان من زمانی بدلیل بازار کار وارد رشته سنجش از دور شد اما به آن عالقه ای نداشت و‬
‫صرفا به دنبال درآمد زایی از این علم بود‪ .‬پس از گذشت ‪ ۸‬سال‪ ،‬حتی ‪ ۱‬لایر هم از این رشته درآمد زایی نکرده و کار پژوهشی‬
‫نیز انجام نداده است‪ .‬دلیل این موضوع آن است که به این علم عالقه ای نداشت و شکست خورد‪ .‬پس از آن وارد حیطه علمی‬
‫مورد عالقه خود شد و هم اکنون فردی بسیار موفق در آن است‪.‬‬
‫زمانی که تصمیم گرفتم در سنجش از دور فعالیت کنم مطمئن بودم که از لحاظ تجاری میزان درآمد زایی این رشته بسیار‬
‫از ‪ GIS‬پایین تر است و طرفداران کمتری نیز دارد‪ .‬اما فقط بدلیل عالقه وارد آن شدم و تصمیم گرفتم که روز به روز نکات‬
‫بیشتری در آن یاد بگیرم‪ .‬در این راستا شکست های بسیاری خوردم اما چون به آن عالقه مند هستم هربار با انرژی بیشتری از‬
‫نو آغاز میکنم‪ .‬پس اگر ازسنجش از دور لذت میبرید و به آن عالقه مند هستید به آن ورود کنید‪.‬‬

‫چگونگی یادگیری سنجش از دور؟‬

‫مهم ترین سوالی که هرگز به درستی پاسخ داده نشده چگونگی یادگیری سنجش از دور است‪ .‬همواره در کالس های آموزشی‬
‫روی یادگیری یک نرم افزار یا یکسری از تکنیک های خاص کاربردی آموزش داده می شود اما هرگز روی موضوع چگونگی‬
‫یادگیری سرمایه گذاری نمی شود‪ .‬شما شاید با شرکت در یک کالس آموزشی بتوانید بر روی یک نرم افزار یا یک زبان برنامه‬
‫نویسی تسلط پیدا کنید اما هرگز این موارد منجر به یادگیری آن علم نخواهد شد‪.‬‬

‫چگونگی یادگیری سنجش از دور؟‬

‫سنجش از دور از تئوری ها و پردازش های عملی تشکیل شده است‪ .‬هرگز این تصور را نداشته باشید که با تسلط بر روی یک‬
‫نرم افزار خاص مانند ‪ENVI‬میتوانید یک متخصص خوب سنجش از دور شوید‪ .‬یک متخصص خوب سنجش از دور کسی‬
‫است که تسلط کافی بر روی مسائل تئوری و عملی را برخوردار است‪ .‬بسیاری از افراد هزینه های سنگینی را برای شرکت‬
‫در کالس های نرم افزاری ارائه میکنند اما برای کالس های تئوری هیچ اهمیتی قائل نیستند‪ .‬در این فصل قصد دارم تا تمامی‬
‫عناصر موثر در یادگیری سنجش از دور را برای شما تشریح کنم‪ .‬فراموش نکنید که برای یادگیری قوی و مناسب حتما باید در‬
‫این زمینه ها تالش کرده تا روز به روز بهتر شوید‪.‬‬

‫عناصر اصلی یادگیری سنجش از دور‬

‫سنجش از دور علمی دو بعدی است‪ .‬یک بعد آن را تئوری و بعد دیگر آن را تکنیک های عملی تشکیل داده است‪ .‬برحسب‬
‫آنچه که در ‪ ۸‬سال اخیر تجربه کردم یادگیری تئوری به عنوان قدم اول و پلی برای آغاز کارهای عملی در این رشته است‪.‬‬
‫بنابراین تئوری سنجش از دور بسیار حائز اهمیت است‪.‬‬
‫آیا می دانید دلیل نوشته شدن کتاب ها چیست؟ افزایش دانش و آگاهی‪ .‬اگر می خواهید در سنجش از دور موفق شوید باید در‬
‫ارتباط با اصول‪ ،‬مراحل و اجزای تشکیل دهنده آن اطالع داشته باشید‪ .‬به یاد داشته باشید که یک متخصص خوب سنجش از‬
‫دور با اصول تئوری علم خود آشنا است‪ ،‬در غیر این صورت صرفا یک اپراتور است‪ .‬یادگیری روش انجام تکنینک های نرم‬
‫افزاری و برنامه نویسی کار ساده است تا آنجا که دانش آموز مقطع دبیرستان هم قادر به یادگیری سریع آن است‪ .‬با این حال‬
‫آنچه که یک متخصص را از یک اپراتور متمایز میکند‪ ،‬آشنایی با اصول تئوری است‪ .‬شاید خیلی از افراد روش انجام تصحیحات‬
‫اتمسفری در سنجش از دور را بدانند اما مطمئن باشید فقط تعداد کمی از آنها دلیل‪ ،‬چرایی و زمان انجام این تصحیحات را می‬
‫دانند‪.‬‬
 ‫عناصر اصلی سنجش از دور‬
‫در سایت ‪ GIRS‬بر اساس اهمیت مطالب تئوری دوره استاد بزرگ تئوری سنجش از دور طراحی شد اما از کمترین استقبال‬
‫برخوردار بود‪ .‬دلیل این امر آن است که کاربران یادگیری مطالب تئوری را بی ارزش می پندارند‪ .‬این در حالی است که اگر‬
‫تئوری خود را تقویت کنید‪ ،‬سرعت یادگیری کارهای عملی و نرم افزاری چند برابر می شود‪ .‬بسیاری از افرادی که در‬
‫کالس استاد بزرک نرم افزار ‪ ENVI‬در سایت ‪ GIRS‬شرکت کردند‪ ،‬همواره نیاز به توضیحات تئوری بسیار زیادی داشتند و‬
‫این موضوع با ماهیت کالس نرم افزاری چندان سازگار نیست‪ .‬این در حالی است که اگر آنها از لحاظ تئوری این علم‪ ،‬آشنایی‬
‫و آگاهی بیشتری داشتند‪ ،‬یادگیری نرم افزار ‪ ENVI‬بسیار تسهیل میشد‪.‬‬
‫بنابراین دو عنصر اصلی یادگیری سنجش از دور شامل مسائل تئوری و عملی است‪ .‬برای یادگیری این دو عنصر اصلی‬
‫ابزارهایی وجود دارند که عبارت اند از‪:‬‬
‫• زبان انگلیسی‬
‫• نرم افزارها‬
‫• زبان های برنامه نویسی‬
‫• سعی و خطا (تجربه)‬

‫زبان انگلیسی در سنجش از دور‬

‫طی بررسی هایی که بر اساس شرکت کنندگان کالس های سایت ‪ GIRS‬در زمینه آموزش سنجش از دور داشتم متوجه شدم‬
‫که بزرگترین ضعف کاربران‪ ،‬عدم آشنایی مناسب با زبان انگلیسی است‪ .‬آشنایی با زبان انگلیسی دو مزیت مهم دارد‪:‬‬
‫‪ )۱‬یادگیری نرم افزار را تسهیل میکند‪،‬‬
‫‪ )۲‬به یادگیری هرچه بیشتر و کاملتر تئوری نیز کمک میکند‪.‬‬
‫آشنایی شما با زبان انگلیسی امکان دسترسی به گنجینه ای عظیم از مطالب تئوری را فراهم می کند‪ .‬شما براحتی میتوانید کتاب‬
‫های نوشته شده توسط بهترین اساتید سنجش از دور در دنیا را مطالعه کرده و آنها را در کار خود بکارببندید‪ .‬بهترین مقاالت‬
‫علم سنجش از دور در که معتبرترین مجالت دنیا چاپ میشود به زبان انگلیسی است‪ .‬بنابراین آشنایی با زبان انگلیسی امکان‬
‫یادگیری مطالب تئوری از طریق کتب مرجع و بروزرسانی آن با استفاده از مقاالت معتبر را فراهم مینماید‪.‬‬
‫مزیت دیگر زبان انگلیسی برقراری ارتباط با طیف وسیعی از کاربران در سطح جهان است‪ .‬به عنوان مثال در زمانی که‬
‫مشغول انجام تز پایان نامه ارشد بودم‪ ،‬همواره با متخصصینی که بهترین مقاالت را در زمینه کاری من نوشته بودند‪ ،‬ارتباط‬
‫برقرار می کردم و از آنها راهنمایی می گرفتم‪ .‬بسیاری از اوقات که اساتید خارجی برای تدریس در قالب کارگاه ها حاضر‬
‫میشدند به راحتی با آنها به بحث و تبادل نظر میپرداختم که کار بسیار مفیدی بود‪.‬‬

‫زبان انگلیسی در سنجش از دور‬

‫اما آشنایی با زبان انگلیسی به یادگیری نرم افزار هم کمک می کند‪ .‬به عنوان مثال وقتی در نرم افزار ‪ ENVI‬دستوری با‬
‫نام ‪ Resize‬وجود دارد نشان دهنده آن است که برای تغییر ابعاد تصویر از آن استفاده می شود‪ .‬یا دستور ‪Subset‬‬
‫‪Data‬مشخص است که برای برش زدن تصاویر استفاده میگردد‪ .‬فراموش نکنید که بسیاری از دستوراتی که در نرم افزارهایی‬
‫مانند ‪ ENVI‬جمع آوری شده‪ ،‬نام آنها گویای کاری است که انجام می دهند‪.‬‬
‫از سوی دیگر در کار با نرم افزار همواره با خطاهای مختلفی از سوی آن مواجه می شویم که حل آنها بسیار سخت و دشوار‬
‫است‪ .‬مطمئن باشید در اغلب موارد اگر بصورت کامل خطای نمایش داده شده را بخوانید به راحتی مشکل برطرف می شود‪.‬‬
‫بسیاری از کاربران در سایت ‪ GIRS‬در ارتباط با خطاهای نرم افزاری سوال می کنند اما اصال نمیدانند در آن چه چیزی‬
‫نوشته شده؟ این در حالی است که در بسیاری از مواقع اگر به متن نمایش داده شده توجه کنند نیازی به پرسش نخواهند داشت‪.‬‬
‫برای یادگیری زبان انگلیسی نیاز نیست که حتما مدرک زبان داشته باشید و یا دوره خاصی را گذرانده باشید‪ .‬شما میتوانید با‬
‫استفاده از مطالعه کتاب های انگلیسی‪ ،‬به تدریج زبان خود را تقویت کنید‪ .‬به نظر من اگر قصد یادگیری زبان انگلیسی به ساده‬
‫ترین شکل و کم هزینه ترین حالت ممکن را دارید‪ ،‬بسته آموزشی زبان انگلیسی ‪ Rossetta Stone‬را خریداری کنید‪ .‬در‬
‫حقیقت این بسته آموزشی دقیقا همان کار کالس های زبان را با هزینه ای بسیار پایین تر (در سال ‪ ۹۸‬با قیمت ‪ ۵۰‬هزار تومان)‬
‫میکند‪ .‬به نظرمن استفاده از این بسته آموزشی ساده ترین و کم هزینه ترین روش یادگیری زبان انگلیسی است و از اعتبار بسیار‬
‫باالیی نیز برخوردار است‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬محصول آموزشی استاد بزرگ تئوری سنجش از دور‬

‫نرم افزارهای سنجش از دور‬

‫دومین ابزار یادگیری سنجش از دور (بصورت عملی) نرم افزار است‪ .‬مزیت نرم افزارها آن است که الگوریتم های پیچیده را‬
‫بصورت یک دستور طراحی کرده و براحتی امکان استفاده از آن را برای شما فراهم می آورد‪ .‬به عنوان مثال اگر‬
‫بخواهید الگوریتم ‪ PCA‬را مرحله به مرحله بصورت دستی انجام دهید کار دشواری است اما اجرای دستور آن در نرم‬
‫افزارهایی مانند ‪ ENVI‬بسیار ساده و سریع قابل انجام است‪.‬‬

‫نرم افزارهای سنجش از دور‬

‫نرم افزارهای بسیار زیادی در زمینه سنجش از دور طراحی شده است که مراحلپردازش تصاویر ماهواره ای را پوشش‬
‫میدهند‪ .‬از بین این نرم افزارها حتما یکی را بصورت کامل یاد بگیرید‪ .‬در بخش مربوط به نرم افزارهای سنجش از دوربصورت‬
‫کاملتر در ارتباط با مزیت ها و قابلیت های هریک از نرم افزارهای کاربردی صحبت خواهم کرد‪.‬‬
‫نرم افزارها نقش بسیار مهمی در یادگیری سنجش از دور دارند چرا که با استفاده از آنها شما می توانید روند اجرای عملی‬
‫تئوری های ارائه شده در کتب مرجع را یاد بگیرید‪ .‬فراموش نکنید که صرفا مطالعه یک کتاب مهم نیست بلکه پیاده سازی‬
‫عملی و استفاده تجربی از مطالب آن بسیار مهم تر است‪ .‬بنابراین تالش کنید مطالب ارائه شده در کتاب ها را بصورت عملی‬
‫در نرم افزارها پیاده سازی کنید‪ .‬اگر به این موضوع اعتقاد ندارید یک بار آن را امتحان کنید!‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬دوره آموزش رایگان و کاربردی نرم افزار ‪ ENVI‬در سنجش از دور‬

‫زبان های برنامه نویسی سنجش از دور‬

‫با وجود آنکه پردازش تصاویر ماهواره ای با استفاده از نرم افزارها بسیار ساده شده‪ ،‬با این حال توانایی کار با زبان های برنامه‬
‫نویسی نیز ضروری است‪ .‬با استفاده از برنامه نویسی شما می توانید بصورت کامال پویا نسبت به انجامپردازش ها در سنجش‬
‫از دور اقدام کنید‪ .‬مثال در یک پروژه قصد دارید تا یک سری از پردازش ها را بصورت پشت سرهم بر روی ده ها داده انجام‬
‫دهید‪ .‬اگر بخواهید ده ها بار محاسبات تکراری را با استفاده از نرم افزارها انجام دهید زمان بسیار زیادی را از دست خواهید‬
‫داد‪.‬‬
‫به عنوان مثال در یک پروژه ما باید ‪ ۴۰۰‬تصویر سنجنده مادیس را پردازش کرده و سپس مساحت سطحی پهنه آبی را برای‬
‫هریک استخراج می نمودیم‪ .‬با استفاده از زبان برنامه نویسی ‪ IDL‬تمامی فرایندهای محاسباتی این تصاویر در یک ساعت به‬
‫انجام رسید‪ .‬با استفاده از نرم افزار ‪ ENVI‬شاید حدودا یک ماه فرایند محاسبه و استخراج مساحت از هر یک از تصاویر طول‬
‫می کشید اما با استفاده از زبان ‪ IDL‬در یک روز تمامی فرایند به انجام رساند‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬آموزش جامع برنامه نویسی کاربردی زبان ‪ IDL‬در نرم افزار ‪ENVI‬‬

‫برنامه نویسی سنحش از دور‬

‫مزیت دیگر زبان های برنامه نویسی بروز بودن آن ها است‪ .‬به عنوان مثال برای یک پژوهش شاید نیاز به جدیدترین الگوریتم‬
‫ها داشته باشید که در نرم افزارها یافت نمی شود‪ .‬در چنین موقعیت هایی استفاده از زبان های برنامه نویسی و توابع بروز آنها‬
‫کمک شایانی در این رابطه خواهند داشت‪.‬‬
‫با استفاده از زبان های برنامه نویسی شما می توانید هر نوع الگوریتمی را طراحی کنید اما در محیط نرم افزاری محدود به‬
‫دستورات معینی هستید که فراتر از آن امکان پذیر نیست‪ .‬به عنوان مثال با استفاده از نرم افزار ‪ ENVI‬شما میتوانید الگوریتم‬
‫سبال را محاسبه کنید اما برای همگرا شدن پارامتر ‪ H‬بایستی چندین بار محاسبات را تکرار کنید‪ .‬این در حالی است که قابلیت‬
‫تکرار محاسبات در ‪ENVI‬وجود ندارد اما با استفاده از ‪ IDL‬در زمان کوتاهی امکان تکرار چندین و چندباره محاسبات وجود‬
‫دارد‪ .‬اگر در بهترین حالت‪ ،‬محاسبه الگوریتم ‪ SEBAL‬در نرم افزار ‪ ENVI‬حدودا ‪ ۳‬ساعت طول میکشد‪ ،‬این در حالی است‬
‫که در ‪( IDL‬یا هر زبان برنامه نویسی دیگری) پس از نوشتن کد‪ ،‬این فرایند در کمتر از ‪ ۳۰‬ثانیه انجام می شود‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬آموزش محاسبه الگوریتم ‪ SEBAL‬در زبان برنامه نویسی ‪IDL‬‬

‫سعی و خطا‬
‫یکی از با ارزش ترین روش های یادگیری سعی و خطا است‪ .‬فرض کنید که یک شاخص طیفی کاربردی را از یک کتاب یا‬
‫یک مقاله استخراج کردید‪ .‬حال برای یادگیری کامل عملکرد آن شاخص و نقاط قوت و ضعف آن‪ ،‬بهتر است که آن شاخص را‬
‫روی انواع تصاویر ماهواره ای و در مناطقی که وضعیت جغرافیایی متفاوتی دارند اجرا کنید‪ .‬با انجام این کار شناخت کامل و‬
‫عمیقی را نسبت به آن پیدا خواهید کرد‪.‬‬

‫سعی و خطا در سنجش از دور‬

‫در زمان اجرای معادالت موجود در مراجع بر روی تصاویر ماهواره ای ممکن است که با نتیجه مناسبی مواجه نشوید‪ .‬در این‬
‫هنگام بسیاری از افرادی دلسرد می شوند که این بزرگترین اشتباه است‪ .‬در چنین مواردی الزم است تا حتما معادله را بر روی‬
‫همان منطقه و همان تصویر ماهواره ای بکارببرید‪ .‬به این صورت یکبار همان کاری را انجام دهید که نویسنده آن کتاب یا مقاله‬
‫هم انجام داده و به این صورت بهتر نسبت به عملکرد آن آگاه خواهید شد‪.‬‬
‫چند سال پیش با یک شاخص حرارتی آشنا شدم که بر اساس مقاله مرجع آن‪ ،‬بسیار مفید و کاربردی بود‪ .‬اما در منطقه مورد‬
‫مطالعه من کارایی نداشت‪ .‬پس از آنکه آن شاخص را برای همان تاریخ و منطقه مورد مطالعه در مقاله بکار بردم‪ ،‬دلیل عدم‬
‫کارایی آن برای برخی از مناطق را متوجه شدم‪ .‬این در حالی است که اگر با سعی و خطا آن الگوریتم را در مناطق مختلف‬
‫تست و ارزیابی نکرده بودم هرگز به نتیجه مثبتی نمی رسیدم‪ .‬به عقیده من بهترین روش برای یادگیری و کسب مهارت انجام‬
‫سعی و خطای مطالب تئوری است که در کتاب ها فرا گرفته اید‪.‬‬
 ‫کتاب های مرجع سنجش از دور‬
‫در بخش قیلی شما با فرمول یادگیری سنجش از دور آشنا شدید که ترکیبی ازمطالب تئوری و عملی سنجش از دور است‪ .‬توجه‬
‫داشته باشید که با خواندن مقاالت شما علم بدست نخواهید آورد بلکه مقاالت علم شما را بروز می کنند‪ .‬براییادگیری تئوری‬
‫سنجش از دور فقط از کتب مرجع در این زمینه استفاده کنید‪ .‬کتب مرجع کتاب هایی هستند که توسط بسیاری از متخصصین‬
‫در سطح جهان استفاده شده و اعتبار آنها اثبات شده است‪ .‬این نکته را هرگز فراموش نکنید که کتاب ها پایه علمی شما را ایجاد‬
‫می کنند که توسط مقاالت بروز رسانی می شود‪.‬‬
‫هریک از کتاب های نوشته شده در سنجش از دور در یک سطحی هستند‪ .‬شما متناسب با سطحی که دارید باید کتاب ها را‬
‫مطالعه کنید‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگر شما مبتدی هستید نباید کتاب های پیشرفته را مطالعه کنید چرا که برای شما خسته کننده خواهد‬
‫بود‪ .‬تا زمانی که یک موضوع را یاد نگرفته اید عالقه ای به آن ندارید اما به محض یادگیری تالش می کنید تا دانسته های خود‬
‫را روز به روز در آن افزایش دهید‪ .‬یکی از عواملی که باعث بی عالقگی و بی میلی به یادگیری سنجش از دور می شود همین‬
‫امر است‪ .‬به عنوان مثال فردی که هنوز هیچ چیزی از سنجش از دور نمیداند با مطالعه یک کتاب پیشرفته هیچ نکته ای را‬
‫نمی آموزد و در عین حال نسبت به یادگیری آن دلسرد می شود‪.‬‬

‫کتب مرجع سنجش از دور‬

‫بعضی از افراد تصور میکنند که اگر کتاب های سطح مبتدی را مطالعه کنند چیزی بدست نخواهند آورد که این هم یک تصور‬
‫کامال اشتباه است‪ .‬کتاب های سطح مبتدی حاوی مطالبی هستند که پاسخ بسیاری از سواالت شما در آن است‪ .‬به عنوان مثال من‬
‫در درک طبقه بندی تصاویر ماهواره ای از لحاظ تئوری همیشه مشکل داشتم بطوریکه پاسخ سواالتم را در هیچ مقاله و کتاب‬
‫سطح پیشرفته ای نیافتم‪ .‬تا اینکه کتاب اصول سنجش از دور مرکز ‪ ITC‬هلند را مطالعه کردم و تمامی ابهاماتی که در این‬
‫زمینه داشتم برطرف شد‪.‬‬
‫کتاب های مرجع در سنجش از دور به چند دسته تقسیم بندی میشوند‪:‬‬
‫• سطح مبتدی‬
‫• سطح متوسط‬
‫• سطح پیشرفته‬

‫کتاب های سطح مبتدی سنجش از دور‬

‫کتاب های سطح مبتدی برای افرادی مناسب است که آشنایی الزم و کافی باسنجش از دور را ندارند‪ .‬معموال این دسته از افراد‬
‫صرفا یکسری از کلیات سنجش از دور را دانسته و دقیقا نسبت به آن دانش ندارند‪ .‬اگر شما عالقه مند به یادگیری اصولی سنجش‬
‫از دور هستید‪ ،‬باید از کتب سطح مبتدی آغاز کنید‪.‬‬
‫بسیاری از افرادی که در مقطع ارشد وارد سنجش از دور می شوند قبال در مقطع کارشناسی در یکی از رشته های مرتبط‬
‫با علوم زمین درس می خواندند‪ .‬این افراد (بسیاری از آنها) با وجود آنکه رتبه بسیار خوبی را در کنکور کسب کردند‪ ،‬اما در‬
‫عین حال در کالس های مختلف این رشته در دانشگاه با مشکالت عدیده ای مواجه می شوند‪ .‬فکر می کنید که دلیل این موضوع‬
‫چیست؟ دلیل این امر آن است که این دسته از افراد فقط سنجش از دور را در حد قبولی در کنکور فرا گرفته اند و نمی توانند‬
‫با استفاده از آن اطالعات نسبت به انجام پروژه های علمی و تجاری اقدام کنند‪ .‬بر همین اساس الزم است تا کتب مرجع سنجش‬
‫از دور را ازسطح مبتدی تا پیشرفته مطالعه کنند‪.‬‬
‫در بسیاری از علوم همواره این نکته را شنیده ام که فالن محاسبه ریاضیاتی به چه درد می خورد؟ من در ارتباط با سایر علوم‬
‫اطالعات کافی ندارم اما در سنجش از دور بر اساس آنچه که خودم تجربه کردم به این نتیجه رسیدم که اگر تئوری سنجش از‬
‫دور را بصورت درست فرا نگرفته باشید به هیچ عنوان در مراحل بعدی موفق نخواهید شد‪ .‬بنابراین ابتدا به ساکن الزم است تا‬
‫بصورت اصولی اولتئوری سنجش از دور را فرا بگیرید‪ .‬یادگیری اصولی سنجش از دور در بخش تئوری از کتب مبتدی آغاز‬
‫میشود‪.‬‬
‫در این مرحله فرض من بر این است که شما هیچ نکته ای در زمینه سنجش از دور نمی دانید! برای اینکه گام اول در این علم‬
‫را محکم بردارید‪ ،‬الزم است تاکتاب ‪ Fundamental of Remote Sensing‬را فرا بگیرید‪ .‬این کتاب‬
‫توسط مرکزسنجش از دور کانادا نوشته شده است‪ .‬این مرجع‪ ،‬ساده ترین و در عین حال یکی از موثرترین مراجع یادگیری‬
‫سنجش از دور است که به شما این امکان را میدهد تا به ساده ترین شکل ممکن سنجش از دور را بیاموزید‪.‬‬

‫کتاب اصول سنجش از دور مرکز ‪ CCRS‬کانادا‬

‫در این کتاب تمامی اصول اولیه برای یادگیری سنجش از دور گردآوری شده است‪ .‬فراموش نکنید که یادگیری مراجع سنجش‬
‫از دور بصورت زنجیر وار به یکدیگر متصل است‪ .‬اگر شما این کتاب را مطالعه نکنید مطالعه سایر کتب مناسب نیست‪ .‬چون‬
‫سایر کتب نیاز به پیش زمینه ای دارند که در مراجع سطح مبتدی در ارتباط با آنها صحبت شده است‪.‬‬
‫پس برای شروع سنجش از دور اول این کتاب را بخوانید‪ .‬شاید به خودتان بگویید که من زبان انگلیسی بلد نیستم و نمیتوانم! در‬
‫پاسخ شما باید بگم که این کتاب با زبان بسیار ساده ای نوشته شده شما در صورتی که هیچ چیزی در ارتباط با زبان انگلیسی‬
‫ندانید میتوانید از ‪ Google Translate‬استفاده کنید‪ .‬در زمانی که مطالعه این کتاب را آغاز کردم هیچ چیزی از زبان‬
‫انگلیسی نمی دانستم و بصورت کلمه به کلمه و انواع نرم افزارهای ترجمه نسبت به مطالعه این کتاب اقدام می کردم‪ .‬در ابتدا‬
‫روزی ‪ ۸‬ساعت طول می کشید تا سه صفحه از این کتاب را مطالعه کنم اما واقعا ارزشمند بود‪ .‬االن پس از چند سال‪ ،‬از مطالعه‬
‫این کتاب تجربیات با ارزشی را بدست آوردم که هم اکنون در مطالعه سریع و راحت سایر کتب بسیار کمک کننده است‪.‬‬
‫مزیت دیگر مطالعه این کتاب آن است که شما با تمامی لغات اصلی و کلیدی درسنجش از دور آشنا می شوید بطوریکه پس از‬
‫مطالعه کامل آن‪ ،‬مطالب سایر کتاب ها را به راحتی درک خواهید کرد‪.‬‬

‫کتاب دیگری که برای سطح مبتدی سنجش از دور بسیار مناسب است کتاب اصول سنجش از دور مرکز ‪ ITC‬هلند است‪ .‬اگر‬
‫شما در زمینه سنجش از دورفعالیت میکنید قطعا نام این مرکز آموزشی معتبر سنجش از دور را شنیده اید‪ .‬حتی بسیاری از‬
‫متخصصین سنجش از دور در ایران که در مراکز دانشگاهی فعالیت میکنند مدتی را در آن جا به تحصیل این علم پرداخته اند‪.‬‬
‫این کتاب توسط تیمی از متخصصین فعال در آموزش سنجش از دور در مرکز ‪ ITC‬هلند طراحی شده که به شکل به خوبی و‬
‫با زبانی ساده به تدریس موضوعاتاصول سنجش از دور پرداخته است‪ .‬این کتاب با وجود آنکه در ارتباط با اصول سنجش از‬
‫دور است‪ ،‬یک در جه از کتاب اصول سنجش از دور کانادا سطح باالتر است‪ .‬به همین منظور اگر هم چنان خواستید دانش خود‬
‫را در بخش مبتدی تقویت کنید این کتاب را مطالعه نمایید‪.‬‬

‫کتاب اصول سنجش از دور مرکز ‪ ITC‬هلند‬

‫کتاب دیگری که در زمینه اصول سنجش از دور بسیار پرمخاطب است و از استقبال گسترده ای در سال های اخیر‬
‫برخورداربوده‪ ،‬کتاب اصول سنجش از دور آقای کمپل است که در سال های اخیر ‪ ۵‬بار در کشور آمریکا تجدید چاپ شده است‪.‬‬
‫عالوه بر محتویات با ارزشی که در این کتاب است‪ ،‬لینک های بسیاری مفیدی در ارتباط با یادگیری بیشتر سنجش از دور در‬
‫آخر هر فصل آن قرار گرفته که به نوعی مکمل مطالبی است که در آن فصل پرداخته شده است‪.‬‬

‫کتاب مقدمه ای بر سنجش از دور پروفسور کمپبل‬

‫تا این مرحله شما با کتاب های کاربردی در یادگیری اصول اولیه سنجش از دورآشنا شدید‪ .‬حال در گام بعدی با کتاب های‬
‫سطح متوسط سنجش از دور آشنا خواهید شد‪.‬‬

‫کتاب های سطح متوسط سنجش از دور‬

‫پس از آنکه شما با اصول اولیه سنجش از دور آشنا شدید‪ ،‬فکر نکنید که کار یادگیری به پایان رسیده است‪ .‬حال در مرحله بعدی‬
‫باید به سطح باالتری از اطالعات دسترسی پیدا کنید‪ .‬در این مرحله هدف شما باید این باشد که مطالب اصولی را در یک سطح‬
‫باالتر و بصورت کاربردی تر فرا بگیرید‪.‬‬
‫نخستین کتابی که در این زمینه به شما پیشنهاد میکنم کتاب مقدمه ای بر پردازش تصاویر ماهواره ای ‪Introductory‬‬
‫‪ Digital Image Processing‬جان آر جنسن است‪ .‬مهم ترین مزیت این کتاب آن است که سنجش از دور را بصورت‬
‫تجربی می آموزد‪ .‬اگر قبال با نرم افزارهای کاربردی سنجش از دور مانند ‪ ENVI‬کار کرده باشید قطعا مفاهیم بکاربرده شده‬
‫در این کتاب برای شما بسیار آشنا خواهد بود‪ .‬چراکه بسیاری از مطالبی که در این کتاب گفته شده بصورت عینی در نرم‬
‫افزارها قابل مشاهده است و قابل بررسی است‪.‬‬
‫در این کتاب نویسنده آن با هنرمندی خاصی تمامی مراحل پیش پردازش‪،‬پردازش و پس پردازش تصاویر ماهواره ای را شبیه‬
‫سازی کرده است‪ .‬مطالب این کتاب را خوب بخوانید چرا که در کار با نرم افزارها بسیار به شما کمک خواهد کرد‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬دانلود کتاب مقدمه ای بر پردازش تصاویر ماهواره ای پروفسور جنسن‬
 ‫مقدمه ای بر پردازش تصاویر ماهواره ای پروفسور جنسن‬
‫کتاب دیگری که سطح متوسط سنجش از دور بسیار کاربردی است کتاب پردازش تصاویر ماهواره ای آقای پاول ام میتر است‪.‬‬
‫این کتاب با وجود آنکه با کتاب جنسن در یک سطح قرار دارد اما با یک دید متفاوت تری به آموزش مراحل پیش پردازش‪،‬‬
‫پردازش و پس پردازش تصاویر ماهواره ای اقدام کرده که بسیار ارزشمند است‪ .‬به عنوان مثال موضوع نقش عملگرهای‬
‫ریاضیاتی در محاسبات بین باندی در این کتاب به شکل مطلوبی آموزش داده شده است که در انجام کارهای عملی با استفاده از‬
‫نرم افزارها بسیار بسیار کاربردی است‪.‬‬
‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬آموزش تحلیلی کتاب پروفسور جنسن‬

‫کتاب هایی که تاکنون به آنها اشاره کردم در ارتباط با یادگیری هرچه بهتر اصولسنجش از دور بوده و از جنبه کاربردی چندانی‬
‫در مطالعات زیست محیطی برخوردار نیست‪ .‬هیچ وقت این جمله را فراموش نکنید که ما سنجش از دور را یاد میگیریم برای‬
‫آنکه به مطالعه بهتر و ساده تری سیاره زمین بپردازیم‪ .‬به عقیده من بهترین کتابی که در این زمینه نوشته شده کتاب سنجش از‬
‫دور زیست محیطی پروفسور جنسن با نام ‪ Remote Sensing of Environment‬بوده است‪.‬‬
‫این کتاب نیز مانند کتاب قبلی پروفسور جنسن از اعتبار بسیار باالیی در سطح جهان برخوردار است‪ .‬شما اگر سنجش از‬
‫دور را بلد باشید به جایی نخواهید رسید‪ .‬زمانی موفق میشوید که بتوانید از سنجش از دور برای مطالعه سیاره زمین به صورت‬
‫مناسب استفاده کنید‪ .‬شاید زمانی که اصول سنجش از دور را مطالعه میکنید از خود بپرسید که این اصول در کجا کاربرد دارد؟‬
‫پاسخ این سوال بصورت ایدال در کتاب مذکور داده شده است‪.‬‬

‫کتاب سنجش از دور زیست محیطی جنسن‬

‫نکته‪ :‬اگر حوصله مطالعه کتاب ها را ندارید یا نمیتوانید متقاعد به مطالعه آنها کنید‪ ،‬حداقل دو کتاب پروفسور جنسن را در‬
‫زمینه اصول پردازش تصاویر ماهواره ای و سنجش از دور زیست محیطی را مطالعه کنید‪ .‬حتی اگر فقط همین دوکتاب را‬
‫خوب مطالعه کنید به سطح شگفت انگیزی از یادگیری خواهید رسید‪ .‬این نکات را تا زمانی که انجام نداده و تجربه نکرده اید‪،‬‬
‫درک نخواهید کرد‪.‬‬

‫کتاب های سطح پیشرفته سنجش از دور‬

‫در سطح پیشرفته سنجش از دور‪ ،‬کتاب پردازش رقومی تصاویر ماهواره ای دکتر ریچاردز به عنوان گزینه مناسبی برای‬
‫یادگیری نکات سطح باال در مباحث پیش پردازش‪ ،‬پردازش و پس پردازش تصاویر ماهواره ای است‪.‬‬
‫اگر میخواهید با پشت صحنه سنجش از دور در تصحیحات و روش هایاستخراج اطالعات از تصاویر ماهواره ای آشنا شوید‪،‬‬
‫پیشنهاد میکنم مطالعه کتابمدل ها و روش های سنجش از دور پروفسور شونگرت را حتما مطالعه کنید‪ .‬در این کتاب منطق‬
‫پشت بسیاری از محاسبات و پردازش ها در سنجش از دوربازگویی شده است‪ .‬مدتی پیش در زمینه یکی از موضوعات سنجش‬
‫از دور محض پژوهش میکردم‪ .‬در همین راستا بسیاری از مقاالت مربوطه‪ ،‬در بخش مراجع‪ ،‬به استفاده از این کتاب اذعان‬
‫کرده بودند‪.‬‬

‫مدل ها و روش های سنجش از دور شونگرت‬

‫ابزار سنجش از دور‬

‫در بخش قبلی در ارتباط با عوامل موثر در یادگیری سنجش از دور صحبت شد که به دو قسمت یادگیری مطالب تئوری و عملی‬
‫قابل تقسیم است‪ .‬همچنین کتاب های مرجع علمی سنجش از دور معرفی شد‪ .‬حال دراین بخش قصد دارم تا شما را با نرم افزارها‬
‫و زبان های برنامه نویسی در سنجش از دور آشنا کنم‪.‬‬
‫بعد از اینکه با تئوری سنجش از دور آشنا شدید‪ ،‬آگاه باشید که صرفا تسلط بر مطالب تئوری سنجش از دور به تنهایی مفید‬
‫نیست‪ .‬تئوری سنجش از دور زمانی مفید است که بتوانید در عمل از آن استفاده کنید‪ .‬زمانی من به خوبی بر تئوری سنجش از‬
‫دور مسلط بودم اما یک سوال تمامی دانسته های من را زیر سوال برد‪ .‬یک نفر از من پرسید که با این همه مطالب تئوری‪ ،‬آیا‬
‫میتوانی یک پروژه عملی در زمینه کشاورزی انجام دهید؟ پاسخ سوال من منفی بود‪ .‬هرچقدر هم که اطالعات زیادی داشته‬
‫باشید اما نتوانید از آن برای حل مشکالت و پاسخ به سواالت استفاده کنید‪ ،‬بی فایده است‪.‬‬

‫ابزارهای سنجش از دور‬

‫عموما در کشورهای غربی که در سنجش از دور بسیار پیشرفته تر و با تجربه تر هستند تماما تالش می شود تا سنجش از‬
‫دور بصورت کاربردی مطالعه شود و بیشترین ارزش برای مقاالت و پژوهش هایی است که بصورت عملی قابل اجرا و برای‬
‫مطالعه محیط پیرامون ارزشمند است‪.‬‬
‫ابزارهای مختلفی برای پیاده سازی مطالب تئوری کتاب ها در سنجش از دورطراحی شده است که بصورت کلی به سه دسته‬
‫تقسیم بندی میشوند‪:‬‬
 ‫‪ .1‬نرم افزارها‬
‫‪ .2‬زبان های برنامه نویسی‬
‫‪ .3‬سامانه های پردازشی تحت وب‬

‫نرم افزارهای سنجش از دور‬

‫اگر عالقه مند به یادگیری سنجش از دور هستید از همین االن مطمئن باشید که حداقل باید روش کار با یکی از نرم افزارهای‬
‫کاربردی در این علم را بلد باشید‪ ،‬در غیر این صورت شما سنجش از دور بلد نیستید‪ .‬نرم افزارها به عنوان پرمخاطب ترین‬
‫ابزار پردازش تصاویر ماهواره ای در سنجش از دور هستند‪ .‬مهم ترین مزیت نرم افزارها‪ ،‬سادگی کار با آنها است‪ .‬برای‬
‫یادگیری یک نرم افزار و روش کار با آن نیاز به یادگیری مهارت های خاصی نیست‪ .‬به عنوان مثال قبل از شروع برنامه‬
‫نویسی شما باید با اصول و منطق برنامه نویسی آشنا باشید اما برای کار با نرم افزارها این چنین نیست‪.‬‬
‫در محیط نرم افزار هر الگوریتمی در قالب یک دستور فراخوانی شده است و با چند کلیک ساده شما قادر به پیاده سازی پیچیده‬
‫ترین الگوریتم ها هستید‪ .‬با این حال بزرگترین نقطه ضعف آنها این است که شما را به یک سری از دستورات و الگوریتم های‬
‫خاص و از پیش تعیین شده محدود میکنند‪ .‬به عنوان مثال برای محاسبه الگوریتم سبال در نرم افزار ‪ ENVI‬هیچ دستوری وجود‬
‫ندارد که به یکباره به راحتی این کار را انجام دهد‪.‬‬
‫نرم افزارها فراهم کننده دستوراتی هستند که قابلیت اجرای عموم کارها در مراحلپیش پردازش‪ ،‬پردازش و پس پردازش‬
‫تصاویر ماهواره ای را فراهم می کند‪ .‬با استفاده از نرم افزارهای سنجش از دور شما میتوانید نسبت به انجام تصحیحات‬
‫رادیومتریکی و اتمسفری اقدام کنید‪ ،‬شما می توانید نقشه های موضوعی تولید کنید و مثال های دیگری از این قبیل‪ .‬بنابراین‬
‫نرم افزارها برای انجام کار سنجش از دور که همان پردازش تصاویر ماهواره ای است بکاربرده میشوند‪.‬‬
‫نرم افزارها در سنجش از دور به دو دسته تقسیم بندی میشوند‪:‬‬
‫‪ .1‬نرم افزارهای رایگان‬
‫‪ .2‬نرم افزارهای تجاری‬

‫نرم افزارهای رایگان سنجش از دور‬

‫نرم افزارهایی ساده‪ ،‬کم حجم و با قابلیت های اندک ولی در عین حال بسیار کاربردی هستند‪ .‬این دسته از نرم افزارها معموال‬
‫توسط تیم های کوچکی از متخصصین در دانشگاه های مختلف دنیا طراحی شده است‪ .‬در خارج از ایران به دلیل سخت گیری‬
‫استفاده از قوانین کپی رایت امکان استفاده از نرم افزارهای پولی وجود ندارد‪ .‬برهمین اساس اولویت انجام کارها بر اساس نرم‬
‫افزارهای متن باز است‪ .‬همیشه روش کار با یک نرم افزار متن باز را بلد باشید‪ ،‬بسیار کمک کننده است‪.‬‬
‫سال گذشته در یک پروژه بین المللی حضور پیدا کردم که امکان استفاده از نرم افزارهایی مانند ‪ ENVI‬در آن وجود نداشت‪.‬‬
‫بر همین اساس مجبور شدم تا صفر تا صد پروژه را در نرم افزارها و سامانه های متن باز پردازش تصاویر ماهواره ایبه‬
‫انجام برسانم‪ .‬با استفاده از نرم افزارهای متن باز در هرکجای دنیا که باشید مشکلی در یادگیری و انجام پروژه های سنجش از‬
‫دور نخواهید داشت‪.‬‬
‫مهم ترین نرم افزارهای متن باز سنجش از دور عبارت اند از‪:‬‬
‫‪ .1‬نرم افزار ‪SNAP‬‬
‫‪ .2‬نرم افزار ‪SAGA-GIS‬‬
‫‪ .3‬نرم افزار ‪Q-GIS‬‬
‫شاید بسیاری از شما عقیده داشته باشید که نرم افزارهای دیگری نیز قابلیت اضافه شدن به این سه مورد را دارا هستند‪ .‬اما در‬
‫‪ ۸‬سال اخیر هیچ نرم افزاری به اندازه این سه برای انجام کارها کاربردی و مناسب نبودند‪ .‬در حال حاضر که مشغول به نوشتن‬
‫این کتاب هستم بسیاری از کاربران سنجش از دور در ایران و جهان از این نرم افزارها استفاده می کنند‪ .‬این نظر را بر اساس‬
‫بررسی رفتار و سواالت چندین هزار کاربر سنجش از دور در ایران از طریق سایت ‪ GIRS‬بیان می کنم‪.‬‬
‫یکی دیگر از مهم ترین مزیت های نرم افزارهای متن باز در سنجش از دور آن است که اگر بخواهید یک مقاله در معتبر ترین‬
‫مجالت علمی در دنیا به چاپ برسانید مشکلی نخواهید داشت‪ .‬چرا که قطعا در داوری مقاالت در مجالت معتبر در ارتباط با‬
‫نرم افزاری که استفاده کردید‪ ،‬از شما پرسیده خواهد شد‪.‬‬
‫نرم افزار ‪ ،SNAP‬یک نرم افزار تخصصی متن باز برای پردازش تصاویر ماهواره های سری سنتینل و ماهواره های‬
‫راداری است‪ .‬این نرم افزار که توسط سازمان فضایی اتحادیه اروپا عرضه شده قابلیت پردازش طیف وسیعی از داده های‬
‫ماهواره ای را دارا است‪ .‬با استفاده از این نرم افزار براحتی میتوانید نسبت به پردازش و تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره ای‬
‫سری سنتینل از جمله سنتینل ‪ ۱‬و ‪۲‬اقدام کنید‪.‬‬
 ‫نرم افزار ‪SNAP‬‬
‫برای تصاویر سنتینل ‪( ۱‬به عنوان یک داده راداری) امکان انجام انواع تصحیحات رادیومتریکی و هندسی به راحتی و در‬
‫زمان کوتاهی فراهم است‪ .‬با استفاده از این نرم افزار امکان محاسبه پردازش های مبتنی بر تداخل سنجی راداری و تولید مدل‬
‫های رقومی زمین نیز فراهم است‪.‬‬
‫برای تصاویر سنتینل ‪ ۲‬نیز الگوریتم تخصصی تصحیح اتمسفری آن به نام‪ Sen2Cor‬در این نرم افزار تعبیه شده که براحتی‬
‫امکان تعدیل اثر اتمسفر و تصحیح آن در این داده ها را میسر کرده است‪.‬‬
‫با وجود آنکه نرم افزار ‪ SNAP‬متن باز است اما به جرات میتوان گفت که به اندازه یک نرم افزار تجاری با ارزش است‪.‬‬
‫هرنوع تغییری که در داده های ماهواره ای سری سنتینل ایجاد شود‪ ،‬توسط این نرم افزار پوشش داده شده و با استفاده از پالگین‬
‫های آنالین‪ ،‬امکان نصب سریع و خودکار آن فراهم می گردد‪ .‬این نرم افزار که هم اکنون نسخه ‪ ۶‬آن در دسترس است‪ ،‬هر‬
‫چند ماه یکبار بروز و یک نسخه جدید از آن عرضه می شود‪.‬‬
‫سرعت رشد و توسعه این نرم افزار بسیار سریع است و در آینده کسانی درسنجش از دور موفق خواهند بود که روش کار با‬
‫آن را بلد باشند‪ .‬چرا که بخش مهمی از تصاویر ماهواره ای رایگان توسط این نرم افزار به راحتی قابل پردازش است‪.‬‬

‫نرم افزار ‪ SAGA-GIS‬یک نرم افزار متن باز در زمینه سنجش از دور و سیستم اطالعات جغرافیایی است که توسط‬
‫متخصصین دانشگاه گوتینگون آلمان طراحی شده است‪ .‬مهم ترین قابلیت این نرم افزار (برای کاربران سنجش از دور) در‬
‫زمینهطبقه بندی تصاویر ماهواره ای است‪ .‬با استفاده از آن شما به بیش از ‪ ۱۰‬الگوریتم طبقه بندی تصاویر ماهواره‬
‫ای دسترسی دارید‪ ،‬از جمله الگوریتم ‪ Random Forest‬و طبقه بندی شی گرا که امروزه از طرفداران بسیار زیادی هم‬
‫برخوردارند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬نرم افزار ‪ SAGA‬برای انجام کارهای آماری در سنجش از دور و ‪GIS‬و محاسبه انواع رگرسیون‬
‫بین تصاویر ماهواره ای و داده های وکتوری کاربردی و مناسب است‪.‬‬

‫نرم افزار ‪SAGA-GIS‬‬

‫هم اکنون در جدیدترین نسخه این نرم افزار امکان فراخوانی خودکار تصاویر ماهواره ای لندست و استر نیز وجود داشته و‬
‫شما میتوانید نسبت به انجامتصحیحات رادیومتریکی و اتمسفری بر روی تصاویر ماهواره ای مذکور‪ ،‬بصورت اتوماتیک اقدام‬
‫کنید‪.‬‬
‫پیشنهاد آموزشی‪ :‬آموزش روش انجام طبقه بندی ‪Random Forest‬‬

‫نرم افزار ‪ Q-GIS‬شاید پرطرفدارترین نرم افزار متن باز ‪ GIS‬در دنیا است و بیشترین کاربر را نیز دارد‪ .‬اما برای‬
‫کارهای سنجش از دور به مانند ‪ SAGA‬و‪ SNAP‬قابلیت های گسترده نداشته و صرفا برای انجام کارهای محدود بر‬
‫رویتصاویر ماهواره ای قابل استفاده است‪ .‬با این حال اگر قصد استفاده ترکیبی ازسنجش از دور و ‪ GIS‬را دارید استفاده از‬
‫این نرم افزار برای شما بسیار مفید خواهد بود‪.‬‬

‫نرم افزار ‪QGIS‬‬

 ‫نرم افزارهای تجاری سنجش از دور‬
‫آن دسته از نرم افزارهایی که برای استفاده از آنها باید پول پرداخت کنید به عنوان نرم افزارهای تجاری شناخته می شوند‪ .‬مهم‬
‫ترین تفاوت نرم افزارهای تجاری با نرم افزارهای متن باز در این است که از قابلیت ها و امکانات بسیار گسترده تری برخوردار‬
‫هستند و به راحتی تمامی مراحل پیش پردازش‪ ،‬پردازش و پس پردازش تصاویر ماهواره ای را پوشش می دهند‪.‬‬
‫مهم ترین نرم افزارهای تجاری در سنجش از دور عبارت اند از‪:‬‬
‫‪ .1‬نرم افزار ‪ENVI‬‬
‫‪ .2‬نرم افزار ‪PCI-GEOMATICA‬‬
‫‪ .3‬نرم افزار ‪ERDAS‬‬
‫‪ .4‬نرم افزار ‪IDRISI TERRSET‬‬
‫‪ .5‬نرم افزار ‪eCognition‬‬

‫نرم افزار ‪ENVI‬‬

‫قدرتمندترین نرم افزار از لحاظ پردازش های طیفی تصاویر ماهواره ای است‪ .‬هم اکنون در ایران ما بصورت کرک شده از‬
‫این نرم افزار استفاده می کنیم‪ .‬ارزش نرم افزار ‪ ENVI‬بیش از ‪ ۱۰۰‬میلیون تومان است‪ .‬ابزارها و ماژول های بسیار کاربردی‬
‫و مناسبی در ارتباط با تحلیل های طیفی در آن گردآوری شده است‪ .‬از جمله مهم ترین مزیت های ‪ ENVI‬عبارت اند از‪:‬‬
‫‪ .1‬سازگاری با انواع فرمت های تصاویر ماهواره ای‬
‫‪ .2‬امکان فراخوانی خودکار تصاویر ماهواره ای‬
‫‪ .3‬انجام تصحیحات رادیومتریکی خودکار تصاویر ماهواره ای‬
‫‪ .4‬محاسبه بیش از ‪ ۱۰۰‬شاخص طیفی بصورت خودکار‬
‫‪ .5‬انجام تصحیحات اتمسفری با استفاده از ابزارهای قدرتمند‬
‫‪ .6‬پشتیبانی از الگوریتم های پردازش داده های ابرطیفی‬
‫‪ .7‬پشتیبانی از تمامی الگوریتم های کاربردی در کانی شناسی‬
‫‪ .8‬پشتیبانی از روش های تطابق سنجی طیفی پیشرفته‬
‫‪ .9‬پشتیبانی از کتاب خانه های طیفی قدرتمند‬
‫‪ .10‬پشتیبانی از انواع الگوریتم های طبقه بندی پیکسل مبنا و شی گرا‬
‫‪ .11‬پشتیبانی از انواع الگوریتم های آشکارسازی تغییرات‬
‫‪ .12‬دارای زبان برنامه نویسی پویا و قدرتمند برای پردازش تصاویر‬
‫‪ .13‬حاوی افزونه های مختلف برای ساده سازی پردازش تصاویر ماهواره ای‬
‫‪ .14‬حاوی ماژول تخصصی پردازش داده های ‪LiDAR‬‬

‫نرم افزار انوی‬

 ‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬دوره آموزش رایگان و کاربردی نرم افزار انوی‬

‫نرم افزار ‪PCI-Geomatica‬‬

‫این نرم افزار نیز به مانند ‪ ENVI‬بسیاری از مراحل پیش پردازش‪ ،‬پردازش و پس پردازش تصاویر ماهواره ای را پوشش‬
‫میدهد‪ .‬با این حال بیشتر بر اساس ابزارهای قدرتمند تصحیح هندسی آن شناخته میشود‪ .‬شاید هیچ نرم افزاری درسنجش از‬
‫دور به اندازه ‪ Geomatica‬برای انجام تصحیحات هندسی و پیاده سازی انواع مدل ها در این زمینه کاربردی نباشد‪.‬‬
‫به عنوان مثال اگر با تصاویر ماهواره ای توان تفکیک مکانی باال مانند ‪ Ikonos‬کار میکنید و تصحیحات هندسی از جمله‬
‫زمین مرجع کردن و تصحیح خطای جابجایی ارتفاعی حائز اهمیت است‪ ،‬نرم افزار ‪ Geomatica‬بهترین انتخاب برای شما‬
‫خواهد بود‪.‬‬
‫مزیت دیگر این نرم افزار در الگوریتم ‪ Pan-Sharpening‬آن است که از دقت و کیفیت بسیار باالیی در زمینه تلفیق‬
‫تصاویر پانکروماتیک و چندطیفی برخوردار است‪.‬‬
‫وجود الگوریتم ‪ ATCOR‬برای تصحیح اتمسفری نیز از دیگر مزیت های این نرم افزار است‪ .‬در‬
‫حقیقت الگوریتم ‪ ATCOR‬از ‪ FLAASH‬نیز دقت باالتری دارد چرا که امکان تصحیح اثر سایه های ناشی از توپوگرافی‬
‫به همراه تصحیح اتمسفری باندهای حرارتی نیز امکان پذیر است‪.‬‬

‫نرم افزار ‪ERDAS‬‬

‫درحقیقت نرم افزارهای ‪ ERDAS ,ENVI‬و ‪ PCI-Geomatica‬هرسه به عنوانکاملترین نرم افزارهای سنجش از‬
‫دور شناخته می شوند که به خوبی تمامی مراحل پیش پردازش‪ ،‬پردازش و پس پردازش تصاویر ماهواره ای را پوشش داده و‬
‫بر اساس یکسری موارد خاص نسبت به یکدیگر قابل تمایز هستند‪.‬‬
‫به عقیده من دو عامل باعث برتری نرم افزار ‪ ERDAS‬است‪ .‬اول ماژول فوتوگرامتری آن است که امکان پردازش تصاویر‬
‫هوایی را فراهم می کند‪ .‬دیگری بخش مدلسازی نرم افزار ‪ ERDAS‬با نام ‪ ERDAS MODELER‬است که امکان‬
‫مدلسازی انواع فرایندهای محاسباتی را فراهم میکند‪ .‬به عنوان مثال در الگوریتم سبال بایستی ده ها فرمول به صورت پشت‬
‫سرهم بر روی تصاویر مختلف اجرا شده و خروجی هر بخش به عنوان وروردی بخش دیگر استفاده شود‪ .‬شاید برای شما‬
‫جالب باشد که اولین بار الگوریتم سبال در نرم افزار ‪ ERDAS‬و با استفاده از ابزار ‪ ERDAS MODELER‬نوشته شده‬
‫است‪.‬‬

‫نرم افزار ‪ERDAS IMAGINE‬‬

‫نرم افزار ‪TERRSET‬‬

‫اگر شما عالقه مند به مدل سازی های زیست محیطی در سنجش از دور هستید‪ ،‬این نرم افزار به عنوان بهترین گزینه است‪ .‬با‬
‫استفاده از این نرم افزار امکان پیاده سازی انواع مدل های زیست محیطی با استفاده از داده های ماهواره ای فراهم است‪ .‬به‬
‫عنوان مثال یکی از مهم ترین مدل های آن مدل آشکارسازی تغییرات با نام ‪ LCM‬است‪ .‬مدل ‪ LCM‬ضمن آشکارسازی‬
‫تغییرات کاربری اراضی از سال های گذشته تاکنون امکان پیش بینی آینده آن را نیز فراهم میکند که بسیار ارزشمند است‪.‬‬
 ‫نرم افزار ترست ادریسی‬

‫نرم افزار ‪eCognition‬‬

‫یک نرم افزار تخصصی به طبقه بندی شی گرا است‪ .‬این نرم افزار بصورت کامل از تمامی مراحل طبقه بندی شی گرا پشتیبانی‬
‫کرده و به عنوان بهترین گزینه در این رابطه شناخته می شود‪ .‬اگر عالقه مند به طبقه بندی شی گرا هستید مطمئن باشید که نرم‬
‫افزار ‪ eCognition‬بهترین انتخاب برای شما خواهد بود‪.‬‬

‫نرم افزار ایکاگنیشن‬

‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬آموزش جامع طبقه بندی شی گرا در نرم افزار ‪eCognition‬‬

‫زبان های برنامه نویسی سنجش از دور‬

‫با وجود آنکه نرم افزارها امکان پردازش تصاویر ماهواره ای را فراهم کرده اند اما فراموش نکنید که در آن شما محدود به‬
‫دستورات و ساختار خاصی هستید که امکان پیشروی فراتر در آن وجود ندارد‪ .‬اجازه بدید اهمیت زبان برنامه نویسی را در‬
‫قالب چند مثال برای شما ارائه کنم‪.‬‬
‫در یک پروژه تجاری هدف من این بود تا سری زمانی تغییرات سطح آبی یک دریاچه را با استفاده از داده های سنجنده‬
‫مادیس ارزیابی کنیم‪ .‬در این زمینه ‪ ۴۰۰‬تصویر در اختیار داشتیم که تمامی مراحل تصحیحات هندسی و رادیومتریکی‪،‬‬
‫محاسبه شاخص های طیفی‪ ،‬طبقه بندی‪ ،‬گویاسازی نتایج طبقه بندی‪ ،‬محاسبه مساحت به همراه وارد سازی آن به داخل ‪Excell‬‬
‫باید انجام می شد‪.‬‬
‫به عبارت دیگر هریک از این مراحل باید ‪ ۴۰۰‬بار بصورت پشت سرهم اجرا می گردید‪ .‬با استفاده از نرم افزار ‪ ENVI‬بصورت‬
‫دستی‪ ،‬تمامی این مراحل قابل اجرا است اما با هزینه زمانی بسیار باال‪.‬‬
‫به عنوان مثال ممکن است انجام چنین کاری یک ماه طول بکشد‪ .‬با این حال در طول یک روز در زبان برنامه نویسی نرم‬
‫افزار ‪ ENVI‬یعنی ‪ IDL‬برنامه خودکار اجرای تمامی این مراحل نوشته شد و در کمتر از ‪ ۳۰‬دقیقه تمامی نتایج بادقت باال‬
‫محاسبه و وارد فایل اکسل گردید‪ .‬بر اساس این مثال شما دریافتید که برنامه نویسی میتواند کارهای یک ماه را در یک روز‬
‫خالصه کند و این یکی از مهم ترین مزیت های برنامه نویسی است‪.‬‬

‫برنامه نویسی در سنجش از دور‬

‫زمانی که مشغول انجام تز پایان نامه ارشد بودم نیاز به استفاده از الگوریتم هایی داشتم که در نرم افزارها یافت نمی شدند‪ .‬اما‬
‫توابع متعدد در زبان های برنامه نویسی آنها را پوشش می داد‪ .‬بر همین اساس انواع الگوریتم های نوین که حاوی جدیدترین‬
‫دستاوردها بودند را در موضوع مورد نظر پیاده سازی کردم‪ .‬فراموش نکنید که جدیدترین دستاوردها در نرم افزارها نیست‬
‫بلکه مرسوم ترین الگوریتم ها و پردازش ها توسط نرم افزارها پشتیبانی می شود‪ .‬اما این در حالی است که با استفاده از زبان‬
‫های برنامه نویسی امکان پیاده سازی الگوریتم های نوین فراهم می شود‪.‬‬
‫مهم ترین زبان های برنامه نویسی کاربردی در سنجش از دور عبارت انداز‪:‬‬
‫‪ .1‬زبان برنامه نویسی ‪MATLAB‬‬
‫‪ .2‬زبان برنامه نویسی ‪IDL‬‬
‫‪ .3‬زبان برنامه نویسی ‪PYTHON‬‬
‫‪ .4‬زبان برنامه نویسی ‪R‬‬

‫زبان برنامه نویسی ‪MATLAB‬‬

‫شاید پرکاربردترین زبان برنامه نویسی کاربردی سنجش از دور در سطح دنیا باشد‪ .‬این زبان برنامه نویسی یک زبان تخصصی‬
‫برای پردازش داده ها در رشته ها و علوم تخصصی مهندسی است‪ .‬با توجه به قابلیت پردازش های آرایه مبنایی که دارد در‬
‫زمینه پردازش تصاویر دیجیتالی بصورت گسترده استفاده می شود‪.‬‬
‫برای پردازش تصاویر‪ ،‬متخصصین برق و الکترونیک برای پردازش تصاویر دیجیتالی که با استفاده از دوربین های دستی‬
‫بدست آمده‪ ،‬از آن استفاده میکنند‪ .‬اما در سنجش از دور از آن برای پردازش تصاویر و داده های ماهواره های مختلف به‬
‫منظور استخراج اطالعات استفاده می شود‪.‬‬

‫زبان برنامه نویسی متلب‬

‫مهم ترین مزیت زبان متلب برای کاربران سنجش از دور آن است که جدیدترینالگوریتم های پردازش تصاویر ماهواره ای در‬
‫آن یافت می شود‪ .‬از سوی دیگر افراد بسیار زیادی در سطح جهان از این زبان برای پردازش تصاویر ماهواره ایاستفاده می‬
‫کنند بطوریکه اگر در انجام کار با مشکل مواجه شوید‪ ،‬براحتی امکان پرسش و پاسخ از افراد با تجربه در این زمینه فراهم‬
‫است‪.‬‬

‫زبان برنامه نویسی ‪IDL‬‬

‫زبان برنامه نویسی نرم افزار ‪ ،ENVI‬زبان ‪ IDL‬است‪ .‬به عقیده من یکی از بهترین زبان های برنامه نویسی در سنجش از‬
‫دور است‪ .‬بدلیل اینکه بصورت تخصصی برای پردازش تصاویر طراحی شده و با استفاده از این زبان امکان فراخوانی انواع‬
‫دستورات موجود در نرم افزار ‪ ENVI‬فراهم است وشما براحتی میتوانید دستورات آن را بصورت خودکار و بهم پیوسته در‬
‫ساختار کدنویسی استفاده نمایید‪.‬‬
‫به عنوان مثال اگر شما قصد کدنویسی فرایند پردازش تصاویر مادیس را داشته باشید زبان متلب قابلیت انجام هیچ یک از‬
‫مراحل تصحیحات هندسی و رادیومتریکی مادیس را ندارد‪ .‬اما با استفاده از زبان ‪ IDL‬براحتی تمامی مراحل پردازشی آن‬
‫پشتیبانی میشود‪.‬‬
 ‫زبان برنامه نویسی ‪IDL‬‬
‫در زبان متلب الزم است تا تمامی تصاویر ورودی به فرمت ‪ TIF‬تبدیل شوند اما این در حالی است که در زبان ‪ IDL‬شما‬
‫براحتی میتوانید تصاویر را با هر فرمتی فراخوانی کنید‪.‬‬
‫در زبان متلب شما نمیتوانید از الگوریتم های تصحیح اتمسفری مانند ‪QUAC‬استفاده کنید اما در ‪ IDL‬اجرای آن امکان پذیر‬
‫است‪.‬‬
‫با استفاده از زبان ‪ IDL‬شما میتوانید نسبت به ساخت افزونه ها در نرم افزار ‪ ENVI‬اقدام کرده و دستورات جدید و کاربردی‬
‫تری را به آن اضافه نمایید‪ .‬با وجود آنکه توابع جدیدتر عموما در متلب یافت می شوند برای برخی از کارهای پژوهشی زبان‬
‫متلب کاربردی تر است اما در غیر این صورت استفاده از زبان ‪IDL‬بسیار راحت تر و مقرون به صرفه تر خواهد بود‪.‬‬
‫از دیگر مزیت های زبان ‪ IDL‬سرعت بسیار باالی آن است‪ .‬متلب بدلیل حجم زیاد نرم افزاری در بسیاری از پردازش های‬
‫مبتنی بر تصاویر از سرعت کندی برخوردار است اما این در حالی است که در زبان ‪ IDL‬سرعت پردازش ها بسیار باالتر و‬
‫در زمان کوتاهتری انجام می شود‪.‬‬

‫زبان برنامه نویسی ‪PYTHON‬‬

‫به جرات میتوان گفت که یکی از پرکاربردترین زبان های برنامه نویسی در دنیا است که روز به روز اهمیت و استفاده از آن‬
‫در زمینه های مختلف در حال توسعه است‪ .‬در سال های اخیر زبان پایتون به عنوان یک رقیب جدی برای سایر زبان های‬
‫برنامه نویسی در سنجش از دور و ‪ GIS‬معرفی شده که با سرعت بسیار باالیی در حال توسعه است‪.‬‬
‫این زبان در سال های اخیر بیشتر در زمینه ‪ GIS‬معروف بوده اما هم اکنونکتابخانه های توابع سنجش از دور خود را نیز به‬
‫صورت قابل توجهی توسعه داده است‪ .‬شاید در حال حاضر زبان ‪ PYTHON‬به مانند ‪ IDL‬از حیث تنوع توابع قدرتمند نباشد‬
‫اما در آینده حرف های بسیاری برای گفتن خواهد داشت چراکه سرعت توسعه آن بسیار باال است‪ .‬اگر قصد دارید تا از سنجش‬
‫از دور و ‪GIS‬بصورت ترکیبی استفاده کنید زبان ‪ PYTHON‬بهترین انتخاب برای شما خواهد بود‪.‬‬

‫زبان برنامه نویسی پایتون‬

‫زبان برنامه نویسی ‪R‬‬

‫شاید جدیدترین زبان برنامه نویسی مطرح شده در سنجش از دور است‪ .‬زبان ‪R‬پیشتر به عنوان یک زبان برنامه نویسی قدرتمند‬
‫برای کارهای آماری شناخته شده است‪ .‬با این حال در سال های اخیر توابع زیادی در ارتباط با پردازش تصاویر ماهواره ای به‬
‫آن افزوده شده است‪.‬‬
‫بزرگترین مزیت زبان ‪ R‬در مقایسه با سایر زبان ها متن باز بودن آن است که براحتی قابلیت استفاده در پروژه ها و مقاالت بین‬
‫المللی را نیز دارا است‪.‬‬

‫زبان برنامه نویسی ‪R‬‬

 ‫زبان برنامه نویسی ‪JAVA‬‬
‫مهم ترین کاربرد این زبان برنامه نویسی در سامانه پردازشی گوگل ارث انجین است‪ .‬امروزه با استفاده از این سامانه‬
‫پردازشی سرعت انجام کارها در سنجش از دور به شکل قابل نوجهی افزایش پیدا کرده است‪ .‬در صورتی که قصد مطالعه‬
‫بیشتر در ارتباط با این سامانه پردازشی تحت وب دارید کلیک کنید‪.‬‬

‫زبان برنامه نویسی جاوا‬

‫پیشنهاد یادگیری‪ :‬آموزش رایگان سامانه گوگل ارث انجین‬

‫چگونه سنجش از دور را بیاموزیم؟‬

‫‪ .1‬به اصول تئوری سنجش از دور با مطالعه کتاب ها مسلط شوید‪.‬‬
‫‪ .2‬مطالب تئوری نوشته شده در کتب را در نرم افزارها پیاده سازی کنید‪.‬‬
‫‪ .3‬یک نرم افزار را به خوبی فرا بگیرید‪.‬‬
‫‪ .4‬با روش کدنویسی در یک زبان برنامه نویسی آشنا شوید‪.‬‬
‫‪.5‬‬

‫روش یادگیری سنجش از دور‬

‫‪ arcgis ATCOR‬و ‪FLAASH ENVI GIS idl Remote Sensing of Environment‬آشکارسازی تغییرات نرم افزار ‪ENVI‬آموزش سنجش از دورآیا میدانید سنجش از دور چیست؟ اصول اولیه برای‬
‫یادگیری سنجش از دوراصول پردازش تصاویر ماهواره ای الگوریتم ‪PCA‬الگوریتم ‪Random Forest‬الگوریتم ‪SEBAL‬الگوریتم تخصصی تصحیح اتمسفری آن به نام ‪Sen2Cor‬الگوریتم سبال الگوریتم‬
‫های پردازش تصاویر ماهواره ایالگوریتم های طبقه بندی الگوریتم های طبقه بندی و آشکارسازی تغییرات نرم افزار ‪ENVI‬انواع تصاویر ماهواره ای برش زدن تصاویر برنامه نویسی در سنجش از دور پردازش‬
‫تصاویر دیجیتالی پردازش تصاویر ماهواره ایپردازش داده های ‪lidar‬پردازش داده های سنتینل پردازش ها در سنجش از دور پردازش های طیفی تصاویر ماهواره ای پروژه های سنجش از دوریپس پردازش‬
‫تصاویر ماهواره ای پشت صحنه یادگیری علم سنجش از دورپیش پردازش تصاویر ماهواره ای تئوری سنجش از دور تبخیر و تعرقتصاویر ماهواره ای تصاویر ماهواره ای رایگان تصاویر ماهواره ای لندست و‬
‫استر تصحیح اتمسفری تصحیحات رادیومتریکی و اتمسفری تصحیحات هندسی و رادیومتریکی تصحیحات هندسی و رادیومتریکی مادیس تصویر رادیانس تلفیق تصاویر ماهواره ای توسعه فیزیکی شهری تولید نقشه‬
‫کاربری اراضی چگونگی یادگیری سنجش از دور چگونگی یادگیری علم سنجش از دور داده های ابرطیفی دستورات نرم افزار ‪ArcGIS‬روش انجام تصحیحات اتمسفری در سنجش از دور زبان ‪IDL‬زبان برنامه‬
‫نویسی ‪IDL‬زبان برنامه نویسی ‪MATLAB‬زبان برنامه نویسی ‪PYTHON‬زبان برنامه نویسی ‪R‬زبان برنامه نویسی نرم افزار ‪ENVI‬زبان متلب برای کاربران سنجش از دور ساده ترین تعریفی که از سنجش‬
‫از دور سایت ‪GIRS‬سایت ‪ GIRS‬آموزش سنجش از دور سطح پیشرفته سنجش از دور سطح مبتدی سنجش از دور سطح متوسط سنجش از دور سنتینل ‪ ۱‬و ‪ ۲‬سنجش از دورسنجش از دور آب سنجش از دور‬
‫پیشرفته سنجش از دور زیست محیطی پروفسور جنسن سنجش از دور و ‪GIS‬سنجش از دور و سیستم اطالعات جغرافیایی شاخص های طیفی طبقه بندی طبقه بندی شی گرا عالقه مندان سنجش از دور علم پردازش‬
‫تصاویر ماهواره ای فرمول یادگیری سنجش از دور قابلیت های ‪ ENVI‬در ‪ArcGIS‬کار علم سنجش از دورکاربران ‪GIS‬کتاب ‪Fundamental of Remote Sensing‬کتاب اصول سنجش از دور آقای‬
‫کمپل کتاب اصول سنجش از دور مرکز ‪ ITC‬هلند کتاب مقدمه ای بر پردازش تصاویر ماهواره ای ‪ Introductory Digital Image Processing‬جان آر جنسن کتاب های مرجع در سنجش از دور کتاب های‬
‫نوشته شده در سنجش از دور کتابچه الکترونیکی ترفندهای مقاله نویسی سنجش از دور کتابخانه های توابع سنجش از دور کالس استاد بزرگ ‪ENVI‬گوگل ارث انجین لغات اصلی و کلیدی در سنجش از دور ماهواره‬
‫های سری سنتینل ماهیت کار سنجش از دور مدل سازی در سنجش از دور مدل سازی های زیست محیطی در سنجش از دور مدل ها و روش های سنجش از دور مدل های آشکارسازی تغییرات مراجع سنجش از‬
‫دور مرکز آموزشی معتبر سنجش از دور مرکز سنجش از دور کاناد مزیت های زبان ‪IDL‬مطالب تئوری و عملی سنجش از دور مفهوم سنجش از دور موثرترین مراجع یادگیری سنجش از دور نرم افزار‬
‫‪ArcGIS‬نرم افزار ‪eCognition‬نرم افزار ‪envi‬نرم افزار ‪erdas‬نرم افزار ‪ERDAS MODELLER‬نرم افزار ‪pci geomatica‬نرم افزار ‪Qgis‬نرم افزار ‪SAGA‬نرم افزار ‪saga gis‬نرم افزار‬
‫‪SNAP‬نرم افزار اسنپ نرم افزار تخصصی به طبقه بندی شی گرا نرم افزارها و زبان های برنامه نویسی در سنجش از دور نرم افزارها و سامانه های متن باز پردازش تصاویر ماهواره ای نرم افزارهای تجاری‬
‫در سنجش از دورنرم افزارهای سنجش از دور یادگیری اصولی سنجش از دور یادگیری تئوری سنجش از دور یک متخصص خوب در سنجش از دور یک متخصص خوب سنجش از دور‬