‫بنام داناي بزرگ مرتبه‬

‫چگونه يک سمينار خوب ارائه دهيم‬

‫علي شکوهي رستمي‬

 ‫ساختار يک سمينار‬
‫يک سمينار خوب داراي بخشهاي زير است‪:‬‬
‫‪ ‬مقدمه‬
‫بيان کنيد سمينارتان درباره چيست‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مسئله را به اختصار تعريف کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫انگيزه‬ ‫‪‬‬

‫توضيح دهيد که چرا اين موضوع را انتخاب کرده‌ايد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫بگوييد که موضوع تحقيق شما از چه جهت جالب و مفيد است‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫(ادامه)‬ ‫ساختار يک سمينار‬
‫تاريخچه‬ ‫‪‬‬

‫بگوييد ديگران در حل اين مسئله تا چه حد پيش رفته اند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اگر يافته‌ هاي شما نو هستند‪ ،‬نشان دهيد که ديگران مسئله مورد نظر شما‬ ‫‪‬‬

‫را حل نکرده يا به روش شما حل نکرده اند‪.‬‬

‫دستاورد‬ ‫‪‬‬

‫يافته هاي خود را راجع به مسئله مورد نظر بطور اختصار ارائه دهيد‪.‬‬
‫‌‬ ‫‪‬‬

‫روش شما داراي چه ويژگيهايي است و چرا به جواب مناسب منجر مي‌شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫جزئيات را در حد مناسب با در نظر گرفتن وقت توضيح دهيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫يافتههاي ديگران را از يافته‌هاي خود بطور مشخص جدا کنيد‪.‬‬

‫همواره ‌‬ ‫‪‬‬
 ‫(ادامه)‬ ‫ساختار يک سمينار‬
‫جمع بندي‬ ‫‪‬‬

‫خالصه آنچه را که گفتيد بيان کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اگر تحقيق شما در حال پيشرفت است‪ ،‬بيان کنيد که در چه مرحله‌اي‬ ‫‪‬‬

‫هستيد و چه مراحلي را در پيش داريد‪.‬‬

‫شايد کسي پيشنهاد مفيدي به شما بکند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اگر تحقيق شما به پايان رسيده‪ ،‬مسائل باقي مانده‌اي را که در راستاي‬ ‫‪‬‬

‫تحقيق شماست نشان دهيد‪.‬‬

‫شايد کسي درجستجوي مسئله اي جديد باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫به تناسب وقت و نوع سمينار و نيز نوع مخاطبان‪ ،‬ممکن است‬ ‫‪‬‬
‫بخشهايي از سمينار کم رنگتر از بخشهاي ديگر ارائه شود‪.‬‬
 ‫اخالق ارائه سمينار‬

‫رعايت ادب و احترام‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫نسبت به حاضرين که با حضور خود به نظرات شما احترام گذاشته‌اند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نسبت به دعوت کنندگان که کار شما را ارزشمند شمرده‌اند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نسبت به محققاني که نظرشان را مورد بررسي و نقد قرار مي‌دهيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نسبت به افرادي که در پيشرفت تحقيق شما سهمي داشته‌اند‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫(ادامه)‬ ‫اخالق ارائه سمينار‬

‫رعايت صداقت و فروتني‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫هنگامي که اهميت مسئله خود را بيان مي‌کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫زماني که از اهميت يافته هاي خود سخن مي‌گوييد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫هنگامي که مزايا و معايب کار خود را بر مي‌شماريد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫وقتي که از حاضرين انتقاد (بجا يا نابجا) مي‌شنويد‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫هدف در سمينار‬

‫در ارائه سمينار‪ ،‬هدف است‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫فايده رساندن و فايده بردن از ارائه مطالب‬ ‫‪‬‬

‫ايجاد زمينه برخورد افکار و همکاري علمي‬ ‫‪‬‬

‫ايجاد انگيزه در ديگران براي مطالعه مقاالت شما‬ ‫‪‬‬

‫در ارائه سمينار‪ ،‬هدف نيست‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ارائه تمام جزئيات يک مسئله‬ ‫‪‬‬

‫ارائه تمام آنچه را که شما درباره يک موضوع خاص ميدانيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫به تحسين واداشتن ديگران در مقابل هوش و استعداد خودتان‬ ‫‪‬‬

 ‫ماهها قبل از ارائه‬

‫بايد انجام دهيد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫مطالعه کافي پيرامون مسئله مورد نظر‬ ‫‪‬‬

‫تفکر فراوان در جهت پيدا کردن راه حل مناسب‬ ‫‪‬‬

‫زحمت زياد براي نشان دادن درستي و يا بهينه بودن راه حل‬ ‫‪‬‬

‫اهتمام بسيار براي نوشتن دقيق‪ ،‬منظم و شفاف يافته ها‬ ‫‪‬‬

‫حاال حرفي براي گفتن داريد که احتماالً ديگران به شنيدن آن‬ ‫‪‬‬

‫عالقمندند‪.‬‬
 ‫نوع سمينار شما کدام است؟‬
‫گزارش پيشرفت تحقيق‬ ‫‪‬‬
‫شامل نتايج تا کنون و موانع موجود‬ ‫‪‬‬

‫ارائه مقاله در کنفرانس تخصصي‬ ‫‪‬‬

‫شامل يک يا دو نتيجه تثبيت شده‬ ‫‪‬‬

‫پيشنهاد موضوع رساله‬ ‫‪‬‬

‫شامل بررسي تحقيقات ديگران و نشان دادن اينکه موضوع پيشنهادي مسئله‬ ‫‪‬‬

‫ايست حل نشده و مورد توجه اهل فن‬

‫دفاع نهايي از رساله‬ ‫‪‬‬
‫شامل ارائه خالصه تمام نتايج بدست آمده و نشان دادن اينکه به اهداف مقرر‬ ‫‪‬‬

‫رسيده‌ايد‪.‬‬
‫ارائه دستاوردهاي گذشته در مصاحبه استخدام‬ ‫‪‬‬
 ‫مدت ارائه‬

‫بسته به نوع سمينار مدت زمان ارائه متفاوت است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫همواره از مدت زمان اختصاص داده به شما مطلع شويد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫عنوان و محتواي سمينار خود را با توجه به مدت انتخاب کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫مخاطب شما کيست؟‬

‫نوع مخاطبان خود را بشناسيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫افراد خبره در رشته مورد نظر؟‬ ‫‪‬‬

‫افراد متخصص در رشته‌هاي مختلف؟‬ ‫‪‬‬

‫مديران اجرائي؟‬ ‫‪‬‬

‫دانشجويان در رشته مورد نظر؟‬ ‫‪‬‬

‫دانشجويان در رشته مختلف؟‬ ‫‪‬‬

‫بسته به نوع مخاطبان‪ ،‬زبان و نحوه ارائه شما فرق خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫هفته قبل از ارائه‬

‫نمايه (اساليد) هاي خود را با توجه به مخاطبان خود تهيه کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫لغات و اصطالحات قابل درک بکار ببريد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫حوصله شنونده را در نظر گرفته به ميزان مناسب وارد جزئيات شويد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫با بکار بردن شکل و مثال در جاي مناسب به درک شنونده کمک کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫سمينار خود را در تنهايي و سپس در حضور دوستان تمرين کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اشکالهاي ارائه خود را مشخص کرده رفع کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫تعداد نمايه و مدت مناسب نمايش هريک را بدست آوريد‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫روز قبل از ارائه‬
‫بارها ارائه خود را تمرين کنيد‪ ،‬ولي جمالت را حفظ نکنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آخرين تصحيحات را انجام دهيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کليه اغالط نوشتاري (امالئي‪ ،‬انشائي و نشان‌گذاري) را حذف کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اشتباهات هرچند کوچک نشانه بي دقتي شما‪ ،‬که صفتي منفي است‪ ،‬تلقي‬ ‫‪‬‬

‫خواهد شد‪.‬‬
‫از دوستي بخواهيد که نمايه هاي شما را به دقت به منظور تصحيح بخواند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫از فايل ارائه خود چند نسخه پشتيبان تهيه کنيد و در روز ارائه به‬ ‫‪‬‬
‫همراه داشته باشيد‪.‬‬
‫شب قبل از ارائه‪ ،‬خواب و استراحت کامل داشته باشيد تا روز بعد‬ ‫‪‬‬
‫در بهترين وضعيت روحي باشيد‪.‬‬
 ‫ساعت قبل از ارائه‬

‫حتماً حتماً حتماً محل سمينار را بررسي و تجهيزات ارائه را‬ ‫‪‬‬

‫امتحان کنيد‪.‬‬
‫در غير اين صورت‪ ،‬تقريباً مطمئن باشيد که با اشکالي غير منتظره مواجه‬ ‫‪‬‬

‫خواهيد شد‪.‬‬
‫اگر در شروع ارائه‪ ،‬تجهيزات درست کار نکند روحيه شما تضعيف و وقت‬ ‫‪‬‬

‫حاضران تلف خواهد شد‪ .‬از اين امر جداً پيشگيري کنيد‪.‬‬
 ‫در زمان ارائه‬

‫با لباسي مناسب و ظاهري آراسته در مقابل حاضرين قرار بگيريد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫چهره اي آرام و مطمئن نشان دهيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در شروع‪ ،‬در جايي که احتياج به معرفي داريد‪ ،‬خود‪ ،‬دانشگاه خود و‬ ‫‪‬‬

‫همکاران خود را (اگر کار مشترک است) معرفي نماييد‪.‬‬

‫روي صندلي ننشينيد‪ .‬روبروي حاضرين ايستاده به آنها نگاه کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مانع ديدن تخته يا پرده نمايش نشويد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫با عذر خواهي شروع نکنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مث ً‬
‫ال ”از اينکه وقت شما را مي‌گيرم پوزش مي‌خواهم‪“.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫(ادامه)‬ ‫در زمان ارائه‬

‫شتابزده حرف نزنيد و کلمات را واضح ادا کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫از روي نمايه ها نخوانيد‪ .‬جمالت از قبل حفظ شده نگوييد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫به موض‪l‬وع فکر کنيد‪ .‬زبان‪ ،‬افکار شما را بطور طبيعي دنبال خواهد‬ ‫‪‬‬

‫کرد‪.‬‬
‫صداي خود را طوري تنظيم کنيد که به دورترين فرد برسد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در سالن بزرگ از ميکروفن استفاده کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫بطور مبهم يا نجوا گونه سخن نگوييد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫وارد بحث دو طرفه با يکي از حاضرين نشويد‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫(ادامه)‬ ‫در زمان ارائه‬

‫اشارهگر جهت اشاره به شکلي که در باره آن صحبت مي کنيد‬

‫‌‬ ‫از‬ ‫‪‬‬

‫استفاده کنيد‪.‬‬
‫ترجيحاً از اشاره‌گر چوبي يا فلزي استفاده کنيد‪ .‬دنبال کردن نوع نوري (ليزري)‬ ‫‪‬‬

‫براي چشم خسته کننده است‪.‬‬

‫از دائماً حرکت دادن بيجاي بدن يا اشاره‌گر بپرهيزيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ولي خشک و بي حرکت نيز نباشيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در صداي خود‪ ،‬شور و عالقه به موضوع را برسانيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫با صوت يکنواخت سخن نگوييد زيرا توجه حاضرين را از دست مي‬ ‫‪‬‬

‫دهيد‪.‬‬
 ‫در پايان ارائه‬

‫در خاتمه‪ ،‬ص‪l‬حبتهاي خود را با جمالتي شفاهاً جمع بندي کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ختم ارائه را به وض‪l‬وح با جمله اي اعالم کرده منتظر سئواالت‬ ‫‪‬‬

‫بمانيد‪.‬‬
‫مثل‪ ” :‬صحبت من به پايان رسيد‪ .‬از توجه شما متشکرم‪“.‬‬ ‫‪‬‬

‫مثل‪ ” :‬ارائه من به پايان رسيد‪ .‬با تشکر از وقت شما‪ ،‬آماده پاسخ گوئي به‬ ‫‪‬‬

‫سئواالت هستم‪“.‬‬
 ‫رعايت وقت‬
‫در زمان ارائه‪ ،‬محدوده وقت را اکيداً و جداً رعايت کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫با خارج شدن از وقت‪ ،‬از حوصله حاضرين نيز خارج مي‌شويد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫حاضرين براي وقت خود برنامه ريزي کرده‌اند‪ .‬احترام به وقت ديگران شرط‬ ‫‪‬‬

‫ادب است‪.‬‬
‫ممکن است ارائه کننده بعدي را در تنگ‪l‬ناي زماني قرار دهيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫لذا مکرراً به ساعت نگاه کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آوردهايد طرح قبلي‬

‫‌‬ ‫براي کوتاه کردن ارائه در حالتي که وقت کم‬ ‫‪‬‬

‫داشته باشيد‪.‬‬
 ‫در زمان پرسش و پاسخ‬

‫اجازه بدهيد گوينده سئوال خود را کامل کند‪ .‬صحبت او را قطع‬ ‫‪‬‬

‫نکنيد‪.‬‬
‫پس از شنيدن کامل سئوال بهتر است آنرا براي حاضرين (در صورت‬ ‫‪‬‬

‫لزوم به بيان مناسبتر) تکرار کنيد تا‪:‬‬

‫هم خود و هم سئوال کننده از درک درست آن اطمينان حاصل کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ديگر حاضرين نيز بهتر متوجه سئوال و جواب آن شوند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در صورتيکه جواب طوالني يا از عالقه و حوصله حاضرين خارج‬ ‫‪‬‬

‫است‪ ،‬پاسخ کامل را به بعد از جلسه موکول کنيد‪.‬‬

 ‫(ادامه)‬ ‫در زمان پرسش و پاسخ‬

‫پاسخ دادن با لحن تهاجمي يا تدافعي نشانه ضعف تلقي مي‌شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اگر پاسخ سئوالي را نميدانيد جمله ”نميدانم ولي ميتوانم جواب‬ ‫‪‬‬

‫شما را بعدا پيدا کنم“ بسيار بهتر از تقالي بيهوده و دادن جواب‬
‫غلط است‪.‬‬
 ‫محتواي نمايه ها‬

‫هر نمايه (اساليد) را به بيان يک يا دو نکته اختصاص دهيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نمايه ها بايد سير منطقي روان و مناسبي را دنبال‪ l‬کنند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫حين تمرين سير منطقي بهينه را پيدا کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در هر نمايه‪ ،‬تعداد خطوط نوشته را بسيار محدود کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫خالصه نويسي کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫پاراگراف ننويسيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫از کپي کردن و چسباندن (‪ )cut and paste‬نوشته و فرمول از مقاالت در‬ ‫‪‬‬

‫نمايهها خودداري کنيد‪.‬‬

‫‌‬
‫بي کيفيت بنظر مي‌آيند‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫(ادامه)‬ ‫محتواي نمايه ها‬

‫در بيان هر نکته در صورت امکان از شکل و نمودار استفاده کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫شکل از نوشته گوياتر است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اما از شکلهاي بدون کيفيت استفاده نکنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫شکلهاي اسکن شده معموالً بدون کيفيت‌اند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در جاي مناسب‪ ،‬از مثالهاي ساده و گويا بهره بگيريد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫پس از هر چند نمايه‪ ،‬يادآوري کنيدکه تا به حال چه گفته‌ايد و‬ ‫‪‬‬

‫حاال چه مي‌خواهيد بگوييد‪.‬‬

‫در نتيجه حاضرين صحبت شما را راحتتر دنبال خواهند کرد‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫(ادامه)‬ ‫محتواي نمايه ها‬

‫چند نمايه فرعي که برخي از جزييات را بهتر نشان دهد آماده کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نمايههاي فرعي را تنها در صورت لزوم نشان دهيد‪.‬‬

‫‌‬ ‫‪‬‬

‫مث ً‬
‫ال در زمان پرسش و پاسخ‬ ‫‪‬‬

‫يا در صورت اضافه آوردن وقت و عالقه حاضرين‬ ‫‪‬‬

‫عبور سريع و بدون توضيح از روي نمايه‌ها آزاردهنده است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫لذا نمايه‌هاي فرعي را پس از آخرين نمايه اصلي (نمايه پاياني) قرار دهيد‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫(ادامه)‬ ‫ظاهر نمايه ها‬

‫از فونت درشت و خوانا (نظير اين) استفاده کنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫از فونت ريز (مثل اين) اکيداً اجتناب کنيد‪..‬‬ ‫‪‬‬

‫در استفاده از رنگ افراط نکنيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫بعضي از رنگها در روي پرده متفاوت يا محو بنظر مي‌آيند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫برخي از ترکيبها خوشايند نبوده حتي زننده هستند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫رنگ متفاوت را براي رساندن يک پيام ويژه بکار ببريد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫تاکيد را با زيرخط يا حروف پررنگ نشان دهيد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫به ياد داشته باشيد که سادگي زيباست‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫جلوههاي ويژه در نمايه ها‬
‫‌‬

‫در سمينار علمي‪ ،‬جلوه‌هاي ويژه اثر منفي دارند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اتالف وقت هنگام تهيه و نمايش‬ ‫‪‬‬

‫ايجاد حواس پرتي و اغتشاش ذهني براي شما و شنونده‬ ‫‪‬‬

‫ايجاد اين تصور که عيوب را با زرق و برق پوشانده‌ايد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫جاذبه سمينار بايد در محتوا و نحوه ارائه شما باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫(ادامه)‬ ‫جلوههاي ويژه در نمايه ها‬
‫‌‬

‫شيوه نمايش‬ ‫‪‬‬

‫خط به خط‬ ‫‪‬‬

‫يا گام به گام‬ ‫‪‬‬

‫مثل آنچه که مشاهده مي کنيد‬ ‫‪‬‬

‫بسيار آزار دهنده است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫از آن دوري کنيد مگر در موارد استثنايي‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫چند توصيه‬

‫اگر شنونده هستيد‪ ،‬سکوت‪ ،‬نشانه احترام به ارائه کننده است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اگر سئوال کننده هستيد‪ ،‬سئوال و جواب طوالني را به بعد از جلسه‬ ‫‪‬‬

‫موکول نماييد‪.‬‬

‫در جلسات دفاع از رساله‪ ،‬تشريفات (عکاسي‪ ،‬فيلم برداري‪ ،‬اهداي‬ ‫‪‬‬

‫گل و شيريني و نظاير آنرا) را به بعد از ختم کامل جلسه و آنهم‬

‫پس از اعالم قبولي موکول کنيد‪.‬‬
 ‫خاتمه‬

‫در اينجا نکات و توصيه‌هايي تقديم دانشجويان گرديد که اميد است‬ ‫‪‬‬

‫در بهبود کيفيت ارائه سمينار آنان موثر واقع گردد‪.‬‬

 ‫با تشکر فراوان‬
‫نمايه که نامربوط و زايد اند صرف نظر کنيد‪.‬‬
‫از امثال اين ‌‬