Kształcenie ustawiczne

Wprowadzenie
Przeczytaj
Prezentacja mul medialna
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: Kształcenie dorosłych w 2016 roku, dostępny w internecie: stat.gov.pl [dostęp
3.03.2020 r.].
Źródło: Uniwersytety trzeciego wieku, dostępny w internecie: centrumis.pl [dostęp 3.03.2020
r.].
Źródło: Kształcenie ustawiczne i jego rola w rozwoju człowieka, 29.11.2013 r., dostępny w
internecie: uo.sggw.pl [dostęp 3.03.2020 r.].
 Kształcenie ustawiczne

Źródło: Pixabay, domena publiczna.

W dobie szybkiego postępu technologicznego i ogromnego przyrostu wiedzy, ale też jej
dostępności, człowiek musi kształcić się przez całe życie. Dawniej ludzie po skończeniu
szkół czerpali przez większość życia profity ze zdobytego wykształcenia. Teraz ten, kto nie
poszerza swojej wiedzy i nie zdobywa nowych umiejętności, zostaje w tyle za innymi. Lifelong
learning, czyli kształcenie ustawiczne, jest na nowoczesnym rynku pracy koniecznością,
a nie przywilejem lub zachcianką.

Zastanów się nad swoją przyszłością. Jakie formy kształcenia ustawicznego najbardziej ci
odpowiadają? W jaki sposób już teraz możesz zdobywać wiedzę i umiejętności, które
przydadzą ci się w wybranym zawodzie?

Twoje cele

Wyjaśnisz pojęcie kształcenia ustawicznego.

Przeanalizujesz formy kształcenia ustawicznego.
Ocenisz wartość kształcenia ustawicznego dla rozwoju człowieka.

Dla zainteresowanych
Rozwój i reformy Nauka i innowacje Uczenie się jako proces
szkolnictwa poznawczy

Uniwersytety i szkoły Jakiej szkoły chcemy?

wyższe – zasady
kwalifikacji
Przeczytaj

Czym jest kształcenie ustawiczne?

Kształcenie ustawiczne jest definiowane w Polsce jako kształcenie osób dorosłych, czyli
tych, które zakończyły już edukację w szkole. Jego celem jest nie tylko zdobywanie nowej
wiedzy, ale i – a może przede wszystkim – uzyskiwanie dodatkowych kwalifikacji
i umiejętności.

W krajach zachodnich kształcenie ustawiczne rozumiane jest jako kształcenie się przez
całe życie, tak długo, jak człowiek jest uczestnikiem życia zawodowego, społecznego
i obywatelskiego. Wynika to z konieczności przystosowywania się do coraz to nowszych
warunków i zmieniającej się rzeczywistości.

Idea ustawicznego kształcenia się stoi w opozycji do podziału życia człowieka na okres
nauki i okres pracy zawodowej oraz zaangażowania społecznego i obywatelskiego,
w którym to okresie powinien on tylko korzystać z rezultatów wcześniejszego kształcenia.

Przyczyny rozwoju kształcenia ustawicznego

Nauka przez całe życie jest dziś koniecznością.

Powody, dla których ludzie się kształcą, mimo że ukończyli już szkołę, są różne.

Z jednej strony jest to spowodowane postępem technicznym i rozwojem nauki, a z drugiej

są osoby, które zdobywają wiedzę i umiejętności dla samych siebie. Ponadto kształcenie
ustawiczne pomaga rozwijać wrodzone umiejętności. Nie każdy człowiek wchodzący na
rynek pracy jest świadomy swych zdolności. Czasem odkrywa je dopiero w dorosłym życiu
lub przez przypadek.

Lekarze zalecają, aby uczyć się przez całe życie i dzięki temu pozostawać jak najdłużej
sprawnym psychicznie i intelektualnie. Udział w dyskusjach i rozmowach aktywizuje
bowiem pracę umysłu, pozwala spojrzeć na wiele zagadnień z innej strony.

Dzięki kształceniu ustawicznemu człowiek otwiera się na nieuniknione zmiany i łatwiej je

akceptuje. Wiedza pozwala bowiem zaakceptować to, co jest nieuniknione, i przystosować
się do nowej rzeczywistości.
Formy kształcenia ustawicznego

1 2 3 4 5 6 7

Źródło: domena publiczna.

Broker edukacyjny
W związku z rozwojem form kształcenia ustawicznego pojawił się na rynku pracy nowy
zawód – broker edukacyjny. Zajmuje się on pośrednictwem między klientem a rynkiem
szkoleniowym.

Jego zadaniem jest zdiagnozowanie potrzeb klienta, a następnie wyszukiwanie i selekcja

ofert szkoleniowych, tak by ten otrzymał to, co jest mu potrzebne. Broker edukacyjny
pomaga też zaplanować ścieżkę kariery zawodowej, współpracując z doradcą zawodowym.
Jest więc doradcą swego klienta.

Słownik
e-learning

nauczanie na odległość z wykorzystaniem internetu

kształcenie ustawiczne

kształcenie osób dorosłych, czyli tych, które ukończyły już edukację w szkole

kursy kompetencji ogólnych

kursy prowadzone według programu, który uwzględnia część podstawy programowej
kształcenia ogólnego, kończące się zaliczeniem w formie ustalonej przez organizatora

kursy umiejętności zawodowych

kursy uwzględniające umiejętności potrzebne w danym zawodzie, kończące się

zaliczeniem w formie ustalonej przez organizatora

kwalifikacyjne kursy zawodowe

kursy pozwalające zdobyć zawód wymieniony w klasyfikacji szkolnictwa zawodowego,

kończące się egzaminem kwalifikacji pozwalającym na podjęcie pracy w danym zawodzie

szkolna edukacja dorosłych

szkoły dla osób dorosłych, które dają możliwość zdania egzaminu dojrzałości (np. licea dla
dorosłych) lub uzyskania dyplomu w danym zawodzie

turnusy dokształcania teoretycznego pracowników młodocianych

prowadzone przez ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego młodocianych

pracowników, którzy muszą uzupełnić wiedzę teoretyczną w danym zawodzie

uniwersytet trzeciego wieku

przeznaczony dla seniorów (osób w wieku emerytalnym), pomaga zrozumieć nowe

technologie czy też opanować język obcy oraz uczestniczyć w dostosowanych
tematycznie wykładach
Prezentacja mul medialna

Polecenie 1

Zapoznaj się z prezentacją i wykonaj ćwiczenia.

Źródło: andrew_t8, CC0.

Kształcenie ustawiczne.

2 Ludzie podejmują decyzję o powrocie do nauki

z rozmaitych powodów, takich jak postęp
techniczny i cywilizacyjny, rozwój nauki oraz
globalizacja.

Często decydują się na kształcenie ustawiczne 3

z konieczności (np. by utrzymać się na rynku
pracy) albo też robią to, ponieważ wcześniej nie
mieli takiej możliwości.
4

Źródło: Philip Epifanov, CC0 1.0.

Dla kogo jest przeznaczone kształcenie

ustawiczne?

Grupą docelową są osoby dorosłe, które 5

zakończyły już edukację.

Źródło: geralt, CC0.

Efekty kształcenia ustawicznego

Efekty, jakie przynosi podjęcie kształcenia 7

ustawicznego, są w zasadzie tak różnorodne, jak
motywacje, które kierują osobami decydującymi
się na kształcenie mimo ukończenia edukacji.
8 Przykładowe efekty to poprawienie pozycji
zawodowej i zwiększenie szansy na awans oraz
zmniejszenie prawdopodobieństwa wykluczenia
społecznego.

Źródło: geralt, CC0.

W Unii Europejskiej kształcenie ustawiczne

przybiera najczęściej następujące formy: kursy
zawodowe i kwalifikacji, szkolna edukacja
dorosłych, uniwersytety trzeciego wieku, e-
learning.

10

Źródło: StartupStockPhotos, CC0.

W Polsce dodatkowo wyróżnia się turnusy

dokształcania teoretycznego młodocianych
pracowników i kursy kompetencji ogólnych.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij na przykładzie zawodu lekarza, dlaczego tak ważne jest kształcenie ustawiczne.

Ćwiczenie 2
Podaj zawód, który chcesz wykonywać w przyszłości. Następnie przedstaw trzy przykłady
kursów/szkoleń/innych form kształcenia ustawicznego w tym zawodzie.

Mój zawód:

Kursy i szkolenia:
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zaznacz, do kogo skierowane jest kształcenie ustawiczne.

 osoby dorosłe, które studiują dziennie, ale nie pracują

 uczniowie szkół podstawowych

 osoby dorosłe, które zakończyły już edukację szkolną

 uczniowie szkół kończących się maturą

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz, jakie formy kształcenia ustawicznego można wyróżnić.

 kursy językowe dla dorosłych

 wolontariat

 kursy kwalifikacyjne zawodowe

 kursy przygotowawcze na studia

Ćwiczenie 3 醙

Przyjrzyj się ilustracji i wykonaj polecenie.

Źródło: domena publiczna.

Podaj, jaka forma kształcenia ustawicznego została przedstawiona na ilustracji.

Ćwiczenie 4 醙
Rozstrzygnij, czy kształcenie ustawiczne jest przeznaczone dla niżej opisanej osoby. Uzasadnij
swoją odpowiedź.

Adam skończył w tym roku 37 lat. Ma wykształcenie podstawowe, ale chciałby pójść na
studia, by córka mogła być z niego dumna.
Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Ćwiczenie 5 醙

Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

E-learning jest formą kształcenia przeznaczoną wyłącznie
 
dla uczniów szkół średnich i studentów.
Osoby dorosłe, które przerwały naukę szkolną i nie
uzyskały świadectwa dojrzałości lub dyplomu
 
zawodowego, mogą uzupełnić wykształcenie w ramach
uniwersytetów trzeciego wieku.
Na turnusy dokształcania teoretycznego pracowników
młodocianych uczestników typują pracodawcy i/lub  
szkoły.
Kursy umiejętności zawodowych zawsze kończą się
 
egzaminem zewnętrznym.
Ćwiczenie 6 醙

Zapoznaj się z tabelą i wykonaj polecenie.

W tym osoby uczestniczące w b

Liczba
osób
(w jakiejkolwiek
kształceniu kształceniu kształceni
Wyszczególnienie wieku formie
formalnym pozaformalnym nieformaln
18-69 kształcenia
lat
w tys.)a

w%

Ogółem 22 965 45,1 11,2 20,9 30,7

Mężczyźni 13 326 44,6 10,2 21,2 30,1

Kobiety 13 638 45,5 12,0 20,6 31,3

15
Miasto 50,0 12,2 25,3 34,0
171

11
Wieś 38,7 9,9 15,1 26,4
794
a
Sumy składników mogą być różne niż wielkości podane w pozycji „Ogółem”. Wynika to
z zaokrągleń dokonywanych przy uogólnianiu wyników.

b
Jedna osoba mogła uczestniczyć jednocześnie w kilku formach kształcenia.

Przeanalizuj tabelę, a następnie zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Mieszkańcy miast zdecydowanie częściej uczestniczą
w różnych formach kształcenia ustawicznego niż  
mieszkańcy wsi.
Najwięcej mieszkańców wsi uczestniczy w kształceniu
 
formalnym.
Kobiety wolą formy kształcenia nieformalnego niż
 
kształcenia pozaformalnego.
Mężczyźni częściej niż kobiety uczestniczą w formach
 
kształcenia formalnego.
Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.

“ Uniwersytety trzeciego wieku

Sprawny umysł jest równie ważny, jak wyćwiczone ciało. Wiele osób
nierzadko dopiero na emeryturze znajduje czas na naukę i poszerzanie
swojej wiedzy, często szansa ta została im odebrana w burzliwych
czasach ich młodości. Uniwersytety trzeciego wieku (UTW) to miejsca,
które taką szansę przywracają. Ale nie tylko o wiedzę chodzi.
Uniwersytety trzeciego wieku pobudzają do aktywności, są pretekstem
do wyjścia z domu, nawiązania nowych znajomości i spędzenia czasu
w miłym towarzystwie.

Uniwersytety trzeciego wieku działają podobnie jak szkoły wyższe,

podobnie też jest zorganizowany rok akademicki (podział na dwa
semestry z przerwą zimową i letnią). Zazwyczaj w ramach wpisowego
słuchaczki i słuchacze uprawnieni są do udziału w wykładach, które –
w zależności od uniwersytetu – odbywają się raz lub kilka razy
w miesiącu. W ramach opłat dodatkowych słuchacze mogą wybrać
dowolną liczbę sekcji tematycznych, w których chcą uczestniczyć.
Uniwersytety trzeciego wieku mają też swoje profile, w zależności od
uczelni, w ramach której powstają.

Źródło: Uniwersytety trzeciego wieku, dostępny w internecie: centrumis.pl [dostęp 3.03.2020 r.].

Wyjaśnij popularność uniwersytetów trzeciego wieku, posiłkując się argumentami podanymi

w tekście.
Ćwiczenie 8 難

Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenie.

Źródło: oprac. na podst.: Bilans Kapitału Ludzkiego, Kształcenie po szkole 2012, [w]: Kształcenie ustawiczne
po polsku, bankier.pl, 28.05.2012 [online, dostęp: 3.03.2020].

Podaj, w jakich województwach kształcenie ustawiczne było najpopularniejsze. Wyjaśnij,

jakie mogą być tego przyczyny.
Ćwiczenie 9 難

Przeczytaj tekst i wykonaj polecenie.

“ Kształcenie ustawiczne i jego rola w rozwoju

człowieka

Rzeczywistość otaczająca człowieka XXI w. to świat ciągłych zmian,

podyktowanych rozwojem cywilizacyjnym, globalizacją i postępem
naukowo-technicznym. Ten współczesny świat to rosnące wymagania
w zakresie elastycznego i szybkiego dostosowywania się do potrzeb
rynku pracy, nowych zawodów i nowoczesnych technologii. Tempo
postępu i wprowadzania innowacji w każdej dziedzinie życia ludzkiego
sprawia, iż zachodzi konieczność uzupełniania posiadanej wiedzy
i zdobywania nowej. Uczenie się, nabywanie umiejętności czy
kwalifikacji zawodowych to szansa na podtrzymanie zatrudnienia lub na
znalezienie lepszej pracy. Przesłanka uzasadniająca nieustanną
edukację człowieka to także możliwość zaspokojenia własnych aspiracji
i potrzeb oraz realizacja pasji i zainteresowań. Pozyskiwanie wiedzy
niezależnie od wieku, poziomu wykształcenia czy doświadczenia
zawodowego to najlepsza inwestycja współczesnego człowieka.

Źródło: Kształcenie ustawiczne i jego rola w rozwoju człowieka, 29.11.2013 r., dostępny w internecie: uo.sggw.pl
[dostęp 3.03.2020 r.].

Wyjaśnij, posługując się argumentami zawartymi w tekście, dlaczego tak ważne jest
kształcenie ustawiczne.
Dla nauczyciela

Autorka: Małgorzata Krzeszowska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Kształcenie ustawiczne

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VI. Wybrane problemy polityki publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

4) przedstawia możliwości kontynuacji edukacji (studia I stopnia i jednolite magisterskie,

szkoły kształcące w zawodzie); wyjaśnia, w jaki sposób podnosić swoje kwalifikacje
zawodowe.

Zakres rozszerzony

XVI. Edukacja i nauka.

Uczeń:

1) wyjaśnia, w jaki sposób można podnosić lub zmieniać swoje kwalifikacje zawodowe
i dlaczego uczenie się przez całe życie jest jednym z warunków sukcesu w karierze
zawodowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie przedsiębiorczości;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

definiuje pojęcie kształcenia ustawicznego;

 charakteryzuje formy kształcenia ustawicznego;
analizuje sprawę własnego rozwoju.

Strategie nauczania:

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów;
metoda kula śniegowej;
mapa myśli;
metoda plakatu;
dyskusja.

Formy zajęć:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
kartki A4, pisaki/kredki.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Uczniowie poznają definicję kształcenia ustawicznego – metoda kuli śniegowej.

Uczniowie w parach ustalają definicję kształcenia ustawicznego, zapisują na karteczce,
potem łączą się w czwórki i ósemki pracujące dalej nad definicją kształcenia ustawicznego.
Na koniec wspólnie decydują i wybierają definicję spośród zaproponowanych.

3. Na podstawie definicji uczniowie szukają przyczyn popularności kształcenia

ustawicznego, tworząc na tablicy mapę myśli. Nauczyciel może naprowadzać uczniów,
odsyłając ich do tekstu lekcji.

Faza realizacyjna
1. Uczniowie zapoznają się z prezentacją multimedialną i wykonują dołączone do niej
ćwiczenie 1.

2. Uczniowie dzielą się na grupy kilkuosobowe. Każda z nich losuje jedną formę kształcenia
ustawicznego. Następnie definiują w grupach wylosowaną formę, wspomagając się treścią
lekcji, i na tej podstawie rysują plakat promujący daną formę. Wyniki pracy przedstawiają na
forum klasy.

3. Uczniowie rozmawiają na temat konieczności kształcenia ustawicznego i jego roli

w życiu osobistym, społecznym i zawodowym człowieka. Rozmowę podsumowuje wybrana
osoba.

4. Uczniowie, każdy indywidualnie, wykonują ćwiczenie 2 dołączone do prezentacji

multimedialnej. Następnie w parach rozmawiają na temat własnego rozwoju i związanych
z tym planów. Szczególny nacisk kładą na konieczność ciągłej aktualizacji swojej wiedzy
i umiejętności.

5. Wybrane osoby mogą opowiedzieć o swoich planach na forum klasy.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie kończą zdanie: „Kształcenie ustawiczne jest jak…, ponieważ…”.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenia 7–9 z sekcji „Sprawdź się”. Wspólne omówienie

odpowiedzi.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Kształcenie dorosłych w 2016 roku, stat.gov.pl.

Elżbieta Roszko‐Wójtowicz, Kształcenie ustawiczne – istota zagadnienia i pomiar w ujęciu

europejskim, e‐mentor.edu.pl.

Kształcenie ustawiczne i jego rola w rozwoju człowieka, uo.sggw.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać prezentację multimedialną jako inspirację do przygotowania

własnej prezentacji na temat wybranego zawodu, który wymaga kształcenia ustawicznego.