Numer 1/ 2013

Jarosław Kinal
Instytut Socjologii
Uniwersytet Rzeszowski
jaroslawkinal@gmail.com

Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

Abstract

Radiostation format. Genesis and development of idea.

Today, the impact of marketing solutions for media system is particularly noticeable in
the case of the so-called. traditional media, ie newspapers, radio and television.
With reference to the declining expenditures and audience, publishers of these forms of
media, looking for niches allowing survival. In the radio broadcasting sector, the niche is
clearly defined target audience mentally attached to the program or radio. In the era of market
consolidation is often a company has in its portfolio several radio stations with different target
groups. This article describes the historical background input radio format and shows the
available definitions of the phenomenon.

Key words: radio, radio format, history of radiostation, media system, target group in media

1. Wprowadzenie
W wielu krajach, do czasu deregulacji i komercjalizacji pod koniec lat
sześćdziesiątych, radio znajdowało się zwykle we władaniu monopolisty na rynku i było
zorientowane na jedną ofertę programową, mieszającą różne style i gatunki zarówno
publicystyczne, jak i muzyczne.
Jednak wraz z nadejściem powyższych przemian, pojawieniem się wielu rozgłośni o
charakterze komercyjnym oraz chcąc zróznicować ofertę programową pod względem
audytorium i jego preferencji, zaczęto wprowadzać udoskonalenia zwane dziś formatem
radiowym.

1
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

Współczesny rynek radiowy jest swoistą mieszanką subrynków działających

równolegle i dopasowanych, bądź inaczej nazywając – targetowanych, do różnych grup
słuchaczy. Podstawą do takiego działania jest jasne, najbardziej precyzyjne określenie
audytorium i jego potrzeb oraz skierowanie do nich maksymalnie zoptymalizowanej oferty
programowej. Proces ten nazywamy formatowaniem stacji radiowych (Kowalski 1998).
Celem niniejszego artykułu jest deskrypcja zjawiska oraz wzbogacenie dostępnej literatury
przedmiotu. Zgodnie z wiedzą autora temat ten został opisany w języku polskim jedynie przez
Stanisława Jędrzejewskiego, Tadeusza Kowalskiego oraz Agnieszkę Iwanicką. Termin
formatowanie radia znalazł się również w „Słowniku terminologii medialnej” pod redakcją
Walerego Pisarska (2006) i jest definiowany jako: formuła, model stacji radiowej, ustalony
jednoznaczny wzór audycji odzwierciedlający jej filozofię działania, ukierunkowany na
oczekiwania określonego rynku, dostosowany do potrzeb określonej grupy lub grup
słuchaczy, wybór określonej strategii nie dla pojedynczych audycji, lecz dla całego programu
(Pisarek 2006),

2. Od radia improwizowanego do formatu radiowego

Formatowanie radia jest procesem wynikającym z kilkudziesięciu wcześniejszych,
które zaszły w stuletniej już historii radiofonii. Pierwsze stacje radiowe w latach 20. nadawały
audycje „na żywo” zaledwie przez kilka godzin dziennie. Były one w większości własnością
firm produkujących odbiorniki i stanowiło to ich podstawowe źródło utrzymania.
Właścicielami rozgłośni byli między innymi: Westinghouse, General Electric oraz American
Marconi. Zauważono jednak, że możliwe jest umieszczanie na antenie reklam i pierwszą
stacją, która nadała reklamę, jak podaje w swojej pracy habilitacyjnej Tadeusz Kowalski, była
w 1922 roku nowojorska stacja WEAF, należąca do koncernu AT&T. To wydarzenie
zapoczątkowało nowy etap w ekonomicznych dziejach radia jako medium. Aby jednak
powstał format, potrzeba było jeszcze czterech dziesięcioleci. Były one naznaczone zmianami
i trendami, które w znaczący sposób zmieniły i skomercjalizowały radio, doprowadzając do
powstania rozgłośni, których możemy słuchać (Kowalski 1998). Pierwsza zmiana, którą
doświadczyło radio w większości rozwiniętych krajów świata, zaszła bezpośrednio po II
wojnie światowej. Wtedy też nastąpiło przesunięcie radia z poziomu ogólnokrajowego na
poziom lokalny. Radiostacje zaczęły prezentować audycje lokalne oraz wiadomości z
prowincji. (Karwowska-Lamparska 2003)
Drugą istotną zmianą było pojawienie się telewizji jako medium dla mas, co w
systemach medialnych Europy Zachodniej i USA, nastąpiło w latach 50. i 60. Wtedy też

2
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

najpopularniejsi dziennikarze, audycje, a wraz z nimi słuchacze i reklamodawcy, przenieśli

się do nowego, bardziej atrakcyjnego medium, jakim stała się wówczas telewizja. Ratunkiem
dla radia okazało się wtedy akcentowanie lokalności, zróżnicowanie programów oraz
podniesienie jakości technicznej audycji. Dzięki tym działaniom, radio nadal miało wysoką
słuchalność, możliwe stało się współistnienie radia i telewizji, nikt nie prognozował już
zmierzchu radia.
Trzecią istotną zmianą, która zaszła już nieco później, bo w latach 60. i 70., był
odwrót od technologii AM (amplitudy) w kierunku technologii FM(częstotliwości), pomimo
przewagi amplitudy, przejawiającej się w zakresie transmisji danych na większe odległości.
Technologia FM oferowała o wiele lepszą jakość oraz umacniała trend zbliżania się do ludzi i
ich spraw - czyli lokalność (Kowalski 1998, Jędrzejewski 2003).
Już w latach 60. zauważono, iż radio jako medium łączy i generuje trzy rodzaje
popytu:
1) popyt ze strony słuchaczy, których interesuje produkt, jaki daje radio, czyli najprościej
mówiąc zawartość programową.
2) popyt reklamodawców zainteresowanych zamieszczaniem i promowaniem produktu w
medium, które dociera do interesujących grup docelowych produktów.
3) chęć zysku ze strony właścicieli i inwestorów. (Kowalski 1998)
Tadeusz Kowalski (1998) rozwija w swojej pracy powyższe tezy. Twierdzi on, iż: ze
strony słuchaczy najważniejsza cechą radia jest powszechny dostęp do odbiorników
radiowych w gospodarstwach domowych. W wielu krajach, liczba odbiorników przekroczyła
liczbę ludności ( przykłady to Australia, Dania, USA, Wielka Brytania). W Polsce natomiast
odbiornik radiowy posiada 90,3% gospodarstw domowych. (GUS 2011).
Jak wzkazuje Agnieszka Iwanicka (2012) współcześnie o zainteresowaniu słuchazcy
decyduje:
(1) specyfika radia jako medium komunikacyjnego;
(2) umiejętnie prowadzona polityka radiowa, odpowiadająca zmiennym oczekiwaniom
odbiorców;
(3) zwrócenie się radia w stronę nowych Technologii (Iwanicka 2012)
Z zainteresowaniem słuchaczy wiąże się zainteresowanie reklamodawców
rozumujących, że im większa jest, atrakcyjna dla nich grupa, do których dotrze informacja o
ich produkcie, tym większy możliwy wynik sprzedaży. A dzięki wpływom reklamowym,
radiostacje generują zyski, które są najważniejszym wskaźnikiem dla większości właścicieli i

3
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

inwestorów. Dlatego najważniejszym wyznacznikiem pozycji radia są wyniki słuchalności,

przeprowadzane przez wyspecjalizowane firmy badawcze.
Właśnie z powodu niskich wyników słuchalności wymyślono format radiowy. Geneza
formatu często przybiera formę anegdoty. Otóż, jak podaje w swojej książce Stanisław
Jędrzejewski, ojcami formatu radiowego byli dwaj radiowcy: T. Storz oraz B. Steward ze
stacji KOWH-AM z Omaha w stanie Nebraska (USA) (Jędrzejewski 2003) . Przygnębieni
niskimi wynikami słuchalności siedzieli w barze, w którym znajdowały się bardzo modne
wtedy szafy grające. Pijąc piwo i obserwując klientów , bohaterowie tej opowieści
zastanawiali się jak podnieść słuchalność stacji. Wybierane przez bywalców knajpy piosenki
często się powtarzały i zazwyczaj reprezentowały ten sam gatunek muzyczny - "country".
Radiowcy zaobserwowali również, że mimo tego, iż w barach stały dziesiątki szaf grających
z paroma tysiącami piosenek, zazwyczaj wybierano te same i nawet w podobnej kolejności.
Gdy zapytali dlaczego - usłyszeli od kelnerki: „Bo piosenki nam się podobają!” Następnego
dnia radiowcy poszli do sklepu i odszukali płyty z najpopularniejszymi wśród klientów baru
hitami. Wrócili do stacji i wyrzucili do kosza całą ramówkę. Od poniedziałku zaczęli
puszczać na okrągło tylko te hity. Można było włączyć radio o dziesiątej rano, o piętnastej
czy o dwudziestej – za każdym razem słuchacz mógł usłyszeć swoją ulubioną piosenkę. Był
to fenomen, każdy chciał słuchać takiego radia. Do Nebraski zjeżdżali się inni nadawcy, aby
przekonać się na własne oczy, jak to możliwe. To był początek lepszych czasów dla stacji.
Bardzo szybko stacja stała się nr.1 na rynku lokalnym. Tak powstał pierwszy format radiowy.
Dzisiaj nazwalibyśmy go TOP 40. Jest to format, który prezentuje najnowsze piosenki z
najwyższych miejsc list przebojów. Później radiowcy zaczęli kierować swój program do np.
mężczyzn w wieku 18-24 lat, kobiet w wieku 18-35 lat czy małżeństw w wieku 25-49 lat i
wśród każdej z tych grup, stacja szybko zdobywała popularność. (Jędrzejewski 2003)
Istnieje też inna wersja narodzin formatu, mniej anegdotyczna, opowiadał o niej
amerykański specjalista od formatowania, Egon Foulkart, w „Gazecie Wyborczej”:
Formatowanie zaczęło się pod koniec lat 60. w USA. Gwałtownie wzrosła wtedy liczba
stacji i radio dla wszystkich, chwytliwe w latach 50., zaczęło tracić popularność. Radiowcy
wpadli na pomysł, by pytać słuchaczy, czego chcą słuchać. Na podstawie precyzyjnych badań
określono trzy podstawowe formaty: mówiono-muzyczny "middle of the road", specjalizujący
się w muzyce country & western oraz TOP-40 (same przeboje) (Jarco 1997)
Niezależnie od tego, która z tych wersji jest bliższa prawdzie, od tamtej pory
formatowanie radiowe rozprzestrzeniło się na cały świat. Jednak dlaczego format radiowy

4
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

zapoczątkowany został w USA a nie w Europie? Bud Stiker, wiceprezes Radio Advertising
Buremu, pytany przez „Gazetę Wyborczą” odpowiada:
Już dawno załatwiliśmy problem interferencji sygnału radiowego [uzgodnienia
zagospodarowania eteru na szczeblu międzynarodowym często spowalniają lub wręcz blokują
rozwój radia w Europie - przyp. red.]. W lokalnym wymiarze nasza tradycja
i kultura bardzo różni się od europejskiej - jest mniej scentralizowana. No
i najważniejsza sprawa - radiofonia komercyjna ma u nas dłuższy staż niż w Europie:
pierwsza prywatna rozgłośnia wystartowała w USA w listopadzie 1922 roku. Można więc
powiedzieć, że nasze radio zawsze było komercyjne. Musiało umieć dobrze sprzedawać się
słuchaczom, bo jeśli im się nie udawało - to nie było reklamy. A gdy nie było reklamy - stacja
nie miała pieniędzy. Jeśli zaś nie było pieniędzy - to nie było i radia. (Gospodarka.gazeta.pl)
Wśród najpopularniejszych obecnie formatów radiowych, możemy wymienić: CHR -
Contemporary Hit Radio, AC - Adult Contemporary, Urban Music, a także Oldies czy
Nostalgia Music. Oprócz wymienionych formatów masowych są jeszcze formaty niszowe,
wśród których najznaczniejsze to News & Talk, Sport, Rock, Alternative, Classical Music,
College, Student czy Jazz. Dzięki temu, radio może zaspokajać gusta najbardziej wybrednych
słuchaczy oraz reklamodawców. Daje również reklamodawcom możliwość doboru
odpowiedniej grupy docelowej, do której dedykowany jest program.

3. Definicja formatu
Jak wskazano w poprzedniom rozdziale dla T. Storza i B. Stewarda format był
rodzajem selekcji i promocji najpopularniejszych utworów. Z biegiem lat, ta prosta definicja
znacznie się rozwinęła, a wręcz znacząco zmieniła.
Przywoływany wcześniej S. Jędrzejewski (2003) stosuje dwa typy definicji formatu.
Jeden definiuje z perspektywy ludzi tworzących radio oraz właścicieli. Uważa on, że
z tej perspektywy radio można scharakteryzować jako : środki nadawania programowym
strukturom instytucjonalnym standaryzacji i przewidywalności.
Definicje tą oparł na stwierdzeniach McCourta i Rothenbuhlera (2003). Z drugiej jednak
strony przywołuje on definicje formatu jako : pewnego stylu stacji radiowej, ustalonego
jednoznacznego wzoru nadawanych audycji odzwierciedlający jej intencje działania,
ukierunkowany na oczekiwania określonego rynku, dopasowany do potrzeb określonej grupy
lub grup słuchaczy, jako wybór struktury, treści i sposobu prezentacji programu radiowego.
(Jędrzejewski 2003:)

5
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

Kolejną definicję podał Tadeusz Kowalski, która mówi, że format to: Precyzyjnie
możliwe określenie charakteru programu i audytorium do którego dopasowywana jest oferta,
(Kowalski1998)
Z punktu widzenia reklamodawców, proces formatowania radia jest sposobem selekcji
segmentów rynku, dla łatwiejszego dobrania anteny dla ich produktów. Ale znów może
pojawić się problem techniczny. Nawet jeśli radio jest odpowiednio sformatowane, to często
nie ma możliwości sprawdzenia, czy zamówione przez nich spoty faktycznie zostały
wyemitowane. Wiąże się to z umiejscowieniem czołowych agencji reklamowych w stolicy, a
redakcji lokalnych, co zrozumiałe, na prowincji.
Odpowiadając na pytanie czym jest format, należy wziąć pod uwagę wszystkie
powyższe definicje. Słuchacze za sprawdzone formaty uważają "złote przeboje", "adult
contemporary" oraz format "młodzieżowy" - rozumiany najczęściej jako dance lub hip-hop.
Obecnie więc, wybierając stację, wybieramy styl muzyki, który najbardziej nam odpowiada.
Ale czy takie zdefiniowanie nie doprowadzi do utożsamiania radia jedynie z muzyką ? Tutaj
dla stacji radiowych znajduje się nisza nazwana „ radiem gadanym” czyli formatu news&talk
oraz jego mutacji, który u nas reprezentuje TOK FM oraz w mniejszym stopniu dawne Radio
PiN. Są to radia, które bazują na słowie mówionym. Tak więc nie można jednoznacznie
odpowiedzieć na pytanie, czym jest format radiowy. Można jedynie wysnuć tezę, iż jest on
połączeniem wymagań radiowców, reklamodawców i słuchaczy, konsensusem, czasem
ciężkim dla stron, ale koniecznym i niezbędnym do funkcjonowania. Podobnie
scharakteryzował format Bud Stiker, wiceprezes Radio Advertising Bureau w USA, w
rozmowie z Vadimem Makarenko w „Gazecie Wyborczej”:Formaty radiowe wynikają z
czynników geograficznych, demograficznych i psychograficznych. Jeśli reprezentuję browar i
chcę sprzedać piwo, to mam dotrzeć, powiedzmy, do grupy wiekowej 20-32 lata. A przecież
większość formatów akurat nie odwołuje się do tych konsumentów. Trzeba po prostu
zrozumieć, które formaty są skierowane do ludzi w odpowiednim dla nas wieku, a które nie
(…)Na pewno nie ma sensu sprzedawać mercedesów na falach stacji, nadającej rock'n'roll.
Słuchaczy tego pokroju nie stać na mercedesa. Jeżeli zaś mamy do czynienia z radiem
"mówionym", w formacie news/talk, to można już spróbować reklamować tam samochody
marki Mercedes-Benz. Aczkolwiek najbardziej do tego nadaje się radio, specjalizujące się
w muzyce klasycznej. (Makarenko 2001).
Agnieszka Iwanicka (2012) definiuje format radiowy z prespektywy nadawców:
formatowanie radia to także reakcja nadawców – ich odpowiedź na zmieniający się styl życia
słuchaczy – szybkie tempo, wydłużający siędzień pracy, pasywne spędzanie czasu wolnego,

6
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

preferowanie programów rozrywkowych, korzystanie z radia w sposób bierny (słysząc jedynie

dźwięki, a nie słuchając sensu wypowiadanych słów). Nadawcy radiowi z pełną świadomością
wykorzystują fakt, że radio było i jest medium towarzyszącym w codziennych czynnościach –
logiczną konsekwencją wyżej wspomnianych zmian jest inny charakter radia i gatunków
radiowych (Iwanicka 2012:95).
Dlatego też format jest klamrą, scalającą wszystkich beneficjentów radia. Słuchaczy -
bo dla nich prezentowana jest zoptymalizowana oferta programowa, reklamodawców - bo oni
mają możliwość dotarcia do swojego targetu oraz właścicieli stacji, ponieważ gdy dobrze
sformatują rozgłośnie, mogą liczyć na zyski. Formatowanie odbywa się na trzech poziomach:
1) radia jako całości programowej
2) ramówki – dziennej propozycji dla słuchaczy
3) audycji – pojedynczej jednostki programowej

4. Formatowanie audycji
Pomimo istnienia ogólnego formatu stacji radiowej, bądź też formatu danego
gatunku, istnieje również formatowanie poszczególnych audycji. Każda audycja powstaje
według własnego indywidualnego formatu. Jej zawartość będzie w różnych wydaniach
odmienna, lecz jej styl i struktura będą zawsze w zasadniczym stopniu takie same.
Oczywiście będzie się tak działo aż do momentu, gdy nastąpi potrzeba jej odświeżenia, a więc
reformatowania. Format audycji zapewnia słuchaczowi pewną tożsamość audycji. Z jego
punktu widzenia, implikacja struktury i stylu będzie gwarantem utożsamienia się z daną
audycją, będzie mu po prostu bliska. Producenta natomiast, umożliwi manewrowanie w
pewnej schematycznej strukturze, w której może bezpiecznie (bez utraty słuchaczy) i łatwo
(powtarzalność elementów) pracować. Można tu postawić pytanie czy nie zbliżymy się do
momentu, w którym topografia i rozkładówka gazety, program telewizyjny i radiowy będą tak
samo przejrzyste? W przypadku dwóch pierwszych, możliwe jest natychmiastowe
rozpoznanie audycji telewizyjnej, jak i gazety, natomiast audycja radiowa ma mniej z tej
przewidywalności. Dany format audycji radiowej ujawnia się dopiero po chwili słuchania. Jak
można ją rozpoznać? Głównie dzięki głosowi prowadzącego/lektora oraz stylowi, w jakim
audycja jest prowadzona. Stanisław Jędrzejewski (2003) wymienia tu takie warunkowe jak
język, tempo, poziom sformatyzowania. Dalej wysnuwa tezę, iż format audycji, choć w
każdym momencie jej trwania jest powiązany z dźwiękiem (jingle, ton prezentera, tempo),
służy jedynie do nadania ogólnego kształtu audycji, jaki rozwija się w czasie jej trwania.

7
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

Najbardziej efektywny ze sposób budowania struktury czasowej polega na budowaniu

poglądu, na podstawie „formatu zegara”, np.: w danej godzinie audycji wszystkie jej
składowe, a więc piosenki, konkursy, jingle, prognozy pogody, zwiastuny, są nadawane o
konkretnych porach. W ten sposób powstaje struktura szkieletowa, dzięki której prowadzący
dokładnie wie, w którym miejscu ma nastąpić kolejny etap audycji. Ustalone w ten sposób
punkty w rodzaju wiadomości drogowych co dwadzieścia minut, można dopełnić porami
każdego z zamierzonych i zaplanowanych bloków reklamowych oraz dopasowaniem
uprzednio przygotowanych nagrań muzycznych. Za przykład S. Jędrzejewski (2003) podaje
prowadzoną w szybkim tempie listę przebojów, która dobrze się komponuje zaraz po
wiadomościach. A więc zgodnie z zasadą formatu zegarowego, po każdym serwisie
nadawanym co godzinę, nastąpi inne, świeże i modne (w zamyśle popularne i lubiane przez
słuchaczy) nagranie. Ponadto wszystkie nagrania będą pasowały do zegara czasowego,
ponieważ wymusza on w tym przypadku, aby piosenki były „powszechnie znane i utrzymane
w wysokim tempie”. (Jędrzejewski 2003)

Wykres 1. Układ ramowy zegara

Źródło: Jędrzejewski S., Radio w komunikacji społecznej, strona 149

Sukces formatu częściowo realizuje się poprzez powtarzanie typowych form:

wiadomości co godzinę, skrót co 15 minut, mieszanie utworów nowych ze starymi hitami,
stałe przerwy reklamowe. Poniżej chciałbym zaprezentować typową ramówkę programu

8
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

porannego jednej ze stacji brytyjskich, nadających w formacie Middle of the Road. Zasady
konstrukcji tego programu opierają się na kilku czynnikach:
- wiadomościach podawanych co godzinę a ich skróty co 30 minut, skrót najważniejszych
wiadomości co kwadrans
- osiem minut reklam w ciągu godziny, bezpośrednio przed i po wiadomościach
- stosunek muzyki do materiału słownego 60:40
- materiał słowny ograniczony do bieżących informacji, krótkiego konkursu w ramach
programu i konkursu dziennego rozgłośni.

Wykres 2. Przebieg programu porannego stacji nadającej w formacji MOR

Źródło: Jędrzejewski S., Radio w komunikacji społecznej, s.149

5. Formatowanie stacji
Zgodnie z zasadą formatowania, program stacji wymaga, żeby każda audycja w niej
prezentowana zawierała coś, co odróżni ją od innych programów, ale jednocześnie była

9
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

charakterystyczna dla całej stacji. Dzięki temu, słuchacz ma możliwość automatycznego

utożsamienia programów ze stacją. Każdy ze słuchaczy, wybierając częstotliwość Radia Zet,
od razu gdy następuje wersja mówiona, utożsamia treści prezentowane na antenie z linią
programową radia. Dla mniej osłuchanych, w równych odstępach czasu przywołuje się jingle
bądź prezenter przypomina „słuchacie Radia Zet”. Instrumentami są właśnie odpowiedni
dobór jingli, linerów wypowiadanych przez prowadzącego i charakterystyczne dla stacji
powiedzonka. Dla Radia Zet to na przykład: „dzień dobry bardzo” czy „siła muzyki”, oraz
w całościowym pojmowaniu programu, równe odstępy czasowe informacji, trafiki oraz
przerw reklamowych.
Jednak pojęcie marki stacji i formatu, w jakim ona nadaje, nie jest tożsame. Marka
stacji, budowana poprzez stylistykę oraz odpowiedni dobór instrumentów dźwiękowych,
pozwala na odróżnienie stacji od podobnie sformatowanych. Format natomiast jest, mówiąc
najprościej, prezentacją, co stacja oferuje dla słuchacza.
Bardzo ciężko jest zmienić format, na przykład przejście od formatu Middle of the
Road do radia grającego współczesne hity (CHR) wymagałoby, prócz zmiany dyrektora
muzycznego stacji, nowego stylu antenowego, nowych serwisów, skrócenia listy granych
utworów oraz zwiększenie rotacji playlist.
Ogromną rolę odgrywają właśnie dyrektorzy programowi i muzyczni, którzy
umożliwiają, a wręcz utrzymują dyscyplinę formatu. W pewien sposób mogą być utożsamiani
z redaktorami prowadzącymi w gazetach, jednak ich rola nie skupia się tylko na wyborze
treści, ale przede wszystkim na przestrzeganiu dyscypliny, zaplanowanej w formacie zegara.
Ponadto osoby te nie służą audytorium jako całości, lecz starają się trafić w gusta grupy, którą
wybrali właściciele stacji.
Dla przykładu, producent programów dla stacji nastawionej na format „Soft AC”,
będzie automatycznie wykluczał z playlisty wszelkie utwory utrzymane
w ostrzejszej tonacji, będzie natomiast szukał utworów lekkich, wpadających w ucho, do
muzyki wydawca anteny będzie dopasowywał tematycznie lekkie i niwymagające
kompetencji i wiedzy treści. Poważna publicystyka w tych stacjach odgrywa mniejszą rolę.

6. Rodzaje muzycznych formatów radiowych.

Typologia, nazewnictwo, charakterystyka
Większość atrakcyjnych segmentów rynku jest już zajęta przez określone formaty,
stąd potrzeba stworzenia czynnika odróżniającego nasz format od innych. Na rynku polskim
istnieje bardzo dużo różnych formatów, ale i tak nasz młody rynek nie może się równać z
rynkiem amerykańskim, gdzie rozróżnianych jest ponad 100 formatów. Jednym z problemów,

10
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

jakie się pojawiają, jest upodabnianie się programów nadawanych przez stacje radiowe.
Króluje stylizacja programów na muzykę lat 80. i 90. lub też najnowsze hity radiowe. Bardzo
mało jest specyficznych wąskich formatów, które podzieliłby rynek na nisze, w których
funkcjonowałyby stacje radiowe. Tym niemniej na świecie, jak również w Polsce, ilość
formatów i ich dopasowanie do wąskich grup odbiorców rozwija się bardzo efektywnie.

Tabela 1. Współczesne formaty radiowe

Nazwa formatu/grupy Formaty podległe Krótka charakterystyka
formatów
Country Traditional Country, Muzyka country, skierowana do
MOTR country, szerokiego spektrum wiekowego
Contemporary słuchaczy, głównie na południu i
Country środkowych Stanach, a także do
słuchaczy z niższych warstw
zawodowych.
AC Urban AC, The Mix, Obecnie typowa muzyka pop z
(muzyka współczesna Hot AC, Tripple A, wyłączeniem hard rocka. Muzyka
dla dorosłych) Lite, Soft Rock często prezentowana w
nieprzerwanych blokach,
trwających około dziesięciu minut.
Szczególnie adresowany do grupy
25-49 latków
Wiadomości/programy News, News&Talk, Przede wszystkim programy
publicystyczne News Sports, News wyłącznie słowne, jednak ze
Plus, Talk, All- wzrastającą liczbą stacji z
Sports,Tourism, domieszką muzyki, co ma służyć
Talk&Rock przyciągnięciu młodszych
słuchaczy. Formaty „All news”
przyciągają nieco młodszych i
zasobniejszych odbiorców niż
stacje „All-talk”
Złote Urban Gold, Classic Klasyczny rock i klasyczne

11
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

przeboje/klasyczny Hits przeboje oscylujące głównie wokół

rock hitów z lat siedemdziesiątych i
osiemdziesiątych

CHR Top 40, Format ten koncentruje się jedynie

„Churban”(przeboje na aktualnie najlepiej
„Urban” i rockowe) sprzedawanych płytach. Zazwyczaj
bardzo mocny i jowialny sposób
prezentacji. Jego publiczność to
głównie nastolatki
Rock z płyt AOR, Modern Rock Rock spoza list przebojów, z
szerszego repertuaru niż stacje AC i
CHR. Publiczność to głównie
mężczyźni w wieku 18-34 lata.
Urban Urban AC, AC, Nastawiony szczególnie na
współczesna Urban Gold słuchaczy pochodzenia
murzyńskiego i latynoskiego w
wielkich miastach. Wykształcony z
formatów disco, obecnie zawiera
szeroką gamę muzyki dance, rap

Nostalgia Oldies, Big Band Stare przeboje, przede wszystkim z

lat pięćdziesiątych. Nostalgia/big
band – muzyka z lat czterdziestych i
pięćdziesiątych. Formaty te przejęły
słuchaczy stacji muzyki
rozrywkowej z lat osiemdziesiątych
Etniczna Hispanic, The Groove Odtwarza podobny zakres stylów
muzycznych, jak bardziej
współczesne i bardziej tradycyjne
formaty, skierowany do słuchaczy z
różnych grup wiekowych. The
Groove łączy Motown z popem

12
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

latynoamerykańskim, słuchanym
głównie przez kobiety latynoskie
Easy Soft Adult, Lite and Muzyka instrumentalna I wykonania
Listening/Beautifull Easy wokalne znanych piosenek z naciskiem
na rozbudowaną orkiestracje.
Większość słuchaczy powyżej
pięćdziesiątki.
Religijne Contemporary Niektóre stacje opierają się jedynie
Christian na materiale słownym
zawierającym konserwatywne talk
show z elementami
moralizatorskimi; inne dołączają
muzykę z chrześcijańskim lub
„afirmującym życie” przesłaniem
Full Service Middle-of-the-road, Format pośredni. Więcej
Variety wiadomości i informacji w
godzinach szczytu, dla prezenterów
więcej możliwości wykazania się.
Tracą słuchaczy na rzecz
odradzających się stacji
sformatowanych na Easy
Listnening i Soft Rock/Oldies.
All-Children Radio Aahs Muzyka pop dla nastolatków,
konkursy, opowiadania
Źródło: S. Jędrzejewski 2003

Zaprezentowana powyżej tabela zawiera jedynie podstawowe grupy formatów stacji

radiowych w USA, wykorzystywane również w systemach medialnych szeregu innych
państw. Jednym ze sposobów określenia i uporządkowania formatów może być
przyporządkowanie formatów do grup docelowych, bez uwzględniania stylów muzycznych.
Oczywiście każda grupa wiekowa ma ściśle określone, z socjologicznego punktu widzenia,
preferencje muzyczne, aczkolwiek w każdej kategorii wiekowej możemy zaobserwować
prawdziwą mozaikę formatów.

13
 Formatowanie rozgłośni radiowych. Geneza i rozwój zjawiska.

Bibliografia

bd. (2007). Jednak śmierć Radia Bis Gazeta Wyborcza nr 101

bd. http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33210,539822.html
Filas R. Wykład z przedmiotu Media w Polsce
Gluzy R. (1999). Media w Polsce w XX wieku. Poznań: Press
Głowiński K.(2005). Zmień ton!, „Press” 2005, nr 10
Gmerek-Rajchel Maria (2006), Formatowanie radia lokalnego. Toruń: Wydawnictwo UMK
GUS, Sytuacja bytowa gospodarstw domowych w 2011 roku. http://www.stat.gov.pl/
Iwanicka Agnieszka (2012), Neoradio – koniec radia jakie znamy? Studia Edukacyjne nr 23,
2012, Poznań: Adam Mickiewicz University Press. pp. 91-102
Jarco M. (1997). Radio na miarę. „Gazeta Wyborcza”, nr 156
Jędrzejewski S (2003). Radio w komunikacji społecznej: rola i tendencje
rozwojowe. Warszawa: Profi-Press
Karwowska-Lamparska A.(2003). Rozwój radiofonii i telewizji. „Telekomunikacja i techniki
informacyjne nr 3-4/2003: 20-47
Kowalski T.(1998). Media i pieniądze. Ekonomiczne aspekty komunikowania
masowego, Warszawa
KRRiT, „Raport otwarcia: rynek radiowo-telewizyjny w Polsce”,
http://www.krrit.gov.pl/raport_otwarcia.pdf
KRRiT, „Radio i telewizja w Polsce: Raport o stanie rynku”
http://www.krrit.gov.pl/raport_o_stanie_rynku.pdf
Lubelska K (2005). Usta milczą, gra muzyka. „Polityka”
Miszczak S. (1972): Historia radiofonii i telewizji w Polsce. Warszawa: WKŁ
Pisarek W. (2006): Słowniku terminologii medialnej. Kraków: Universitas
Rothenbuhler E., McCourt T.(2002). Radio Redefines Itself, 1947-1962. [w:] Radio Reader:
Essays in the Cultural History of Radio. Ed. M Hilmes and J.Loviglio, Routledge, New
York.
Ruszak P.(2002). Produkt do słuchania. MiMP

© Jarosław Kinal i Redakcja

Od redakcji: tekst został opublikowany 29.09.2013 po uprzednim, pozytywnie zakończonym,
procesie recenzyjnym.

14