Professional Documents
Culture Documents
Elementy geochemii-materiały do
egzaminu
1
Geochemia to historia naturalna pierwiastków
chemicznych.
3
Najważniejszych zadania badawcze geochemii:
4
4
Początki geochemii
• Heraklit z Efezu (540-580 r.p.n.e), który zauważył obieg
materii w przyrodzie i określił je słynnymi słowami „panta
rhei”
• Demokryt (460-370 r. p.n.e) wprowadził do nauki pojęcie
atomu
• Hipokrates badał związki miedzy rozprzestrzenianiem się
chorób, a czynnikami geograficznymi i geologicznymi
• Vitruvius ( I w. p.n.e) architekt rzymski, który jako pierwszy
stwierdził zależność występowania określonych gatunków
roślin od warunków geologicznych i hydrologicznych
• Georgiusa Agricola (XVI w), autor książki „DE RE Metallica”
systematyzującej wiedzę o górnictwie i mineralogii
5
Rozwój nowych gałęzi chemii
Astrochemia -nauka o związkach chemicznych i reakcjach
chemicznych zachodzących w przestrzeni kosmicznej
Biochemia -nauka zajmująca się chemią w organizmach
żywych, a w szczególności biosyntezą, strukturą, stężeniem,
funkcjami i przemianami substancji chemicznych w
organizmach
Geochemia –badanie historii naturalnej Ziemi z chemicznego
punktu widzenia
Chemia teoretyczna -wiedza chemiczna od strony
teoretycznej, czyli bez wykonywania eksperymentów w
laboratorium
Chemia środowiska -dziedzina chemii zajmująca się opisem
zjawisk chemicznych zachodzących w środowisku
przyrodniczym (atmosfera, woda, gleba)
6
Podstawowe i stosowane dyscypliny geochemii
GEOCHEMIA
Geochemia prospekcyjna
Biogeochemia
Geotoksykologia
Geochemia wód
Geochemia medyczna
Geochemia osadów
Geochemia sądowa
Geochemia gleb
Geochemia atmosfery
Geochemia krajobrazu
Geochemia izotopowa
Geochemia organiczna
Geochemia nieorganiczna
10
Atomistyczna teoria budowy materii
12
Stężenia roztworów
Sposób wyrażenia zawartości składników w roztworach.
13
Izotopy
Różnią się liczbą neutronów w jądrze i jednocześnie
liczbą masową.
Radioaktywność:
Nietrwałe izotopy ulegają
rozpadowi radioaktywnemu.
21
CHEMICZNE WŁAŚCIWOŚCI
22
CHEMICZNE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW MINERALNYCH
• makroelementy (makroskładniki)
• mikroelementy (mikroskładniki).
23
Makroelementy
Makroelementy
Węgiel Wodór Magnez Tlen
Sód Azot Siarka Fosfor
Żelazo Potas Wapń Krzem
24
Makroelementy
25
Makroelementy
26
Mikroelementy
• Występują w przyrodzie w bardzo znikomych (śladowych)
ilościach.
27
Mikroelementy
28
Mikroelementy
29
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
31
Mikroelementy
50
Mikroelementy
51
Mikroelementy
52
Metody geochemiczne i geofizyczne w badaniach gleb i
osadów – W. 1
Mikroelementy
53
Mikroelementy
Niedobory mikroelementów:
ogólna zawartość i przyswajalność (skała, odczyn);
wyczerpywanie;
zawartość substancji organicznej (duża zawartość - wzrost
przyswajalności żelaza a spadek Cu, Mn i Zn);
uwilgotnienie (Fe i Mn ulegają redukcji i przechodzą w
formy
łatwo przyswajalne).
54
Mikroelementy
55
Mikroelementy
56
Mikroelementy
57
Klasyfikacje geochemiczne
58
Klasyfikacje geochemiczne cd.
Klasyfikacja Goldschmidta
59
Klasyfikacje geochemiczne cd.
60
Klasyfikacje geochemiczne cd.
Rozproszone – pierwiastki występujące w ilościach śladowych, które
nie tworzą własnych minerałów, towarzyszące niektórym pierwiastkom
cyklicznym w ich obiegu kołowym. Należą do nich: Li, Br, Cs, Ga, I, In, Rb,
Sc, Y
61
Klasyfikacje geochemiczne cd.
62
Zasoby środowiska
Odnawialne Nieodnawialne
Odnawialne krótkotrwałym
Skład wody,
powietrza, itd.
64
Przeciętny skład chemiczny wszystkich
organizmów żywych
65
66
Biosfera, a obieg pierwiastków
Biopierwiastki śladowe (<1%) - Cl, Co, Cr, Cu, Fe, I, Mn, Mo, Ni,
Se, Sn, V, Zn
67
Biosfera, a obieg pierwiastków
68
Obieg substancji możemy podzielić na:
69
70
71
72
73
74
Najważniejsze minerały
zawierające azot
75
Udział azotu w składzie zewnętrznych geosfer
76
Obieg azotu w biosferze
77
Obieg fosforu w geosferze
78
79
E
U
T
R
O
F
I
Z
A
C
J
A
80
81
82
Kwaśne opady
Kwaśne opady
Lasy są poważnie zagrożone przez kwaśne opady.
Kwaśne opady Drzewa mogą tracić liscie lub igły, co powoduje
nadmierne parowanie wody i zakłócenia w procesie
fotosyntezy - skutkiem czego zmniejsza się ich
odporność na warunki klimatyczne, rośnie
podatność na choroby i bezbronność wobec
szkodników. Kwaśne deszcze zakwaszają glebę
oraz wymywają z niej wapń, magnez i potas,
powoduje to znaczny niedobór składników
odżywczych, korzenie roślin mają zmniejszoną
możliwość pobierania niezbędnych do rozwoju
elementów, przez to zamierają, a roślina ginie. Na
stokach Gór Izerskich (Sudety Zachodnie, 700-800
m. n.p.m.) lasy zamieniły się w cmentarzysko
martwych drzew. Drzewa na większych
wysokościach (w Górach Izerskich, Karkonoszach,
Górach Świętokrzyskich) są szczególnie podatne na
uszkodzenia, ponieważ krople wody we mgle i w
chmurach (a góry często są spowite chmurami i
mgłą) są zazwyczaj dużo bardziej kwaśne niż krople
deszczu.
Kwaśne opady
pstrąg
okoń
okoń
żaby
salamandry
mięczaki
raki
węże
jętki
Potencjał redox
87
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
- Temperatura
88
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
ODCZYN(KWASOWOŚĆ I ZASADOWOŚĆ)
89
ODCZYN
90
ODCZYN
91
0
1
k w a s w a k u m u la to rz e
d e s z c z w z a c h . W irg in ii w 1 9 7 9 r.
2
s o k z c y try n y
ocet
3
4
s o k p o m id o ro w y
Odczyn wokół nas:
w zro s t k w a s o w o ś c i
z w y k ły d e s z c z
6
m le k o
7
k re w
o d c zy n o b o ję tn y
soda oczyszczona
w o d a m o rs k a
9
10
a m o n ia k
11
w zro s t za s a d o w o ś c i
12
w apno
13
14
skala kwasowości
ODCZYN
Czynniki, które decydują o kwaśnym odczynie gleb:
• brak składników zasadowych w skałach macierzystych (np.
utwory wytworzone ze skał magmowych "kwaśnych" lub ze
skał osadowych piaszczystych, ubogich w składniki zasadowe:
Ca, Mg, K, Na);
• przewaga opadów nad parowaniem (w warunkach klimatu
umiarkowanego wilgotnego powstają kwasy organiczne i
mineralne z rozkładu materii organicznej, a przesiąkająca woda
opadowa powoduje rozpuszczanie i przemywanie zasad w głąb
profilu);
• odprowadzanie składników zasadowych z biomasą
(pobieranie składników zasadowych przy niedostatecznym
nawożeniu mineralnym);
• doprowadzanie do powierzchni gruntu substancji
zakwaszających (wprowadzanie nawozów fizjologicznie
kwaśnych, np. (NH4)2SO4, wybiórcze pobieranie przez rośliny,
wydzieliny korzeniowe – kwasy organiczne); 93
ODCZYN
94
KWASOWOŚĆ I ZASADOWOŚĆ
95
KWASOWOŚĆ I ZASADOWOŚĆ
96
KWASOWOŚĆ I ZASADOWOŚĆ
97
ODCZYN A WŁAŚCIWOŚCI GLEB
Utwory kwaśne:
pozbawione są węglanu wapnia,
przewaga jonów wodoru i glinu w kompleksie sorpcyjnym,
próchnica (jeśli występuje) zawiera więcej fulwokwasów,
stosunki wodno-powietrzne tych utworów są wadliwe,
niestabilne połączenia pomiędzy ziarnami mineralnymi
(szybkie wymywanie jonów K+, NH4+, Na+, Ca2+, Mg2+ )
w roztworze są duże (szkodliwe) ilości Al, Fe, Mn,
duża zawartość form nierozpuszczalnych związków
(fosfor z jonami Al3+, Fe3+),
mała aktywność biologiczna, wzrost aktywności grzybów,
zahamowanie procesów przemiany związków N.
98
ODCZYN A WŁAŚCIWOŚCI GLEB
99
Metody geochemiczne i geofizyczne w badaniach gleb i
osadów – W. 1
100
REAKCJA ROŚLIN NA ODCZYN
Reakcja roślin:
• spadek plonu (biomasy)
• niewłaściwy skład chemiczny (mniej wapnia i fosforu,
więcej metali ciężkich i toksycznych
makroelementów).
101
REAKCJA ROŚLIN NA ODCZYN
102
REAKCJA ROŚLIN NA ODCZYN
103
REAKCJA ROŚLIN NA ODCZYN
104
Buforowość gleb i osadów
Buforowość gleb i osadów
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
107
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
108
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
109
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
110
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
111
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
112
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
113
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
114
Podstawowe parametry i czynniki geochemiczne
115
Skażenie metalami ciężkimi
- przetwarzanie
- eksploatacja
Wg stosunku C:N