Przemiany telewizji.

Rozwój
streamingowych platform wideo

Grzegorz Ptaszek

2021
Przemiany telewizji. Rozwój streamingowych platform wideo
Autor/Autorka: Grzegorz Ptaszek

Telewizja najczęściej kojarzona jest z technologicznym urządzeniem, swoistą skrzynką elektroniczną, za pośrednictwem której
można doświadczać różnorodności rzeczywistości. Jednak jej status jest o wiele bardziej złożony, bowiem wciąż stanowi swoisty
fenomen społeczno-kulturowy ze względu na rolę i znaczenie, jaką ogrywa w życiu jednostek i zbiorowości, co ujmowano w
formę różnych metafor (lustra, okna, szkoły, obrazu czy mapy). Wielowymiarowość telewizji wiąże się także z tym, że jest ona
medium społecznym, wciąż silnie oddziałującym na zachowania odbiorców, a także medium swoistej kultury telewizyjnej ze
swoistym systemem ideologicznym, kształtującym nawyki, utrwalającym bądź podważającym stereotypy. Jak trafnie ujęła to
amerykańska badaczka telewizji Amanda Lotz: „telewizja to więcej niż technologia, więcej niż połączenie przewodów, metalu i
szkła. W jej naturze leży powiązanie z kontekstem, z tym, jak ta skrzynka jest używana, gdzie się znajduje, co przez nią przepływa i
jak ludzie z niej korzystają – i to niezależnie od wyraźnego zróżnicowania tych elementów” [1]. Z tej perspektywy dla tak
rozumianego kulturowo medium nie jest ważne to ani na jakim ekranie ją oglądamy, ani w jaki sposób dociera do nas przekaz,
lecz istotna jest sama aktywność oglądania oraz związane z nią doświadczenia, przeżycia czy praktyki.

Obecnie wielu ludzi (zwłaszcza młodych) nie posiada odbiorników telewizyjnych w swoich domach i ogląda treści audiowizualne
(także te produkowane przez stacje telewizyjne) przez internet na ekranach smartfonów lub laptopów. Nie zdają oni sobie jednak
sprawy, że de facto doświadczają telewizji właśnie jako zespołu pewnych praktyk związanych z aktywnością oglądania.

Telewizja jak żadne inne medium masowe przeszła w swojej prawie 100-letniej historii istnienia największą transformację i cały
czas znajduje się w procesie ewolucji, której kierunek trudno jest obecnie przewidzieć [2]. Zmiany te były konsekwencją
pojawiania się nowych technologii i praktyk przemysłu medialnego, które wpłynęły na oczekiwania i praktyki odbiorców wobec
tego medium (Tabela 1) (zob. Konwergencja jako zjawisko w świecie mediów).

Tabela 1: Przemiany modeli telewizji. Opracowanie własne

Od lat 50. do końca lat 70.
XX w.
Broadcasting (nadawanie
masowe)
Transmisja
Ogólnonarodowa
„Na żywo”
Niedobór zawartości, kilka
dominujących na rynku
stacji telewizyjnych
Dominacja medium,
podporządkowanie się
widzów ramówce
Masowość odbioru
Lata 80. i 90. XX w.
Narrowcasting (nadawanie
ukierunkowane)
Kabel/satelita/magnetowid
Możliwość przesunięć
czasowych (nagrywanie i
odtwarzanie poza ramówką)
Bogactwo zawartości, wielość Na życzenie
nadawców telewizyjnych i
kanałów
Kontrola widzów
Segmentacja odbiorców
Pierwsza dekada XXI w.
Slivercasting (nadawanie
niszowe)
Dostęp za pomocą urządzeń
podłączonych do telewizora
Skala globalna
Nieograniczona zawartość,
wybór dostosowany do
własnych zainteresowań
Metadane, filtry
Odbiorcy niszowi
Druga dekada XXI w.
Egocasting (nadawanie
zindywidualizowane, dojrzała faza
slivercastingu)
Strumieniowy przekaz internetowy
(streaming)
Skala globalna
Dostępna w dowolnym miejscu i
czasie oraz na różnych
urządzeniach ekranowych
Nieograniczona zawartość, wybór
dostosowany do własnych
zainteresowań
Metadane, algorytmy
rekomendujące i filtrujące
Personalizacja treści na podstawie
wcześniej zdefiniowanych
kryteriów lub aktywności

Era sieci telewizyjnych, w której telewizja była głównym medium masowym a dominującą pozycję na rynku medialnym miało kilka
ogólnodostępnych stacji telewizyjnych, ustąpiła miejsca erze postsieci (post-network era) z wielością kanałów i stacji
telewizyjnych dostępnych poprzez sieci kablowe czy antenę satelitarną oraz zróżnicowaną ofertą dla różnych widzów. To z kolei
spowodowało rywalizację o widza i wzrost produkcji telewizyjnych o charakterze tabloidowym czy śmieciowym (trash tv). Wraz z
odejściem od tradycyjnego modelu transmisji telewizji o uniwersalnym charakterze, kluczowego dla jej funkcjonowania również
jako instytucji władzy – nadawania masowego (broadcasting) – wyłaniały się kolejne modele (zaspokajające określone potrzeby
odbiorców i modyfikujące praktyki wobec telewizyjnych treści), takie jak narrowcasting czy egocasting. Ten ostatni był dojrzałą
fazą slivercastingu, gdzie personalizacja dawała większą swobodę wyboru treści oraz lepsze ich dopasowanie i miejsca ich
oglądania na różnych urządzeniach ekranowych.

Ewolucja telewizji zakwestionowała kluczową dla klasycznego modelu tego medium kategorię, jaką był przepływ (flow),
sformułowaną przez wybitnego brytyjskiego teoretyka telewizji Raymonda Williamsa w 1974 roku w książce "Television:
Technology and Cultural Form". Koncepcja przepływu odnosiła się zarówno do sposobu układania poszczególnych programów,
które łączyły się ze sobą w jeden strumień telewizyjnych treści (ramówka), jak i sposobu spójnego doświadczania telewizji. Warto
pamiętać, że w tamtych czasach telewizja nie była emitowana przez całą dobę, lecz w kilkugodzinnych pasmach, najczęściej
popołudniowo-wieczornych.

Wraz z pojawieniem się w latach 70 XX w. pierwszych magnetowidów domowych i wskutek ich upowszechnienia w następnej
dekadzie widz stał się całkowicie niezależny od ramówki telewizyjnej. Wówczas pojawiło się zjawisko (powszechne współcześnie)
zwane „przesunięciem czasowym” (time shifting) – widz mógł nagrywać ulubione programy i oglądać je w dowolnej porze,
pomijając tym samym przerwy reklamowe. Najczęstszymi programami nagrywanymi przez widzów były seriale telewizyjne –
jeden z podstawowych gatunków tego medium. Stacje telewizyjne nie mogły długo tej praktyki odbiorczej wykorzystać w
opłacalnym dla siebie celu, a kolekcjonowanie i dzielenie się przez widzów treściami telewizyjnymi nie wpływało negatywnie w
żaden sposób na telewizyjny biznes. Dopiero pojawienie się technologii DVD w 1997 roku spowodowało, że kilka lat później
branża telewizyjna zdecydowała się wyjść naprzeciw oczekiwaniom serialowym fanom i udostępniać całe sezony seriali
telewizyjnych w kilkupłytowych pakietach DVD, które można było oglądać bez przerwy. To właśnie ten sposób dystrybucji treści
telewizyjnych wpłynął na decyzję firmy Netflix (opierającej swój model biznesowy na subskrypcji), aby w 2013 roku możliwe do
oglądania strumieniowo i produkowane przez tę platformę streamingową odcinki seriali udostępniać od razu w sieci, co
przyczyniło się do rozpowszechnienia zjawiska zwanego binge-watching.

https://pre-epodreczniki.open.agh.edu.pl/openagh-video.php?id=95
Przepraszamy za usterki

Źródło: TED, How Netflix changed entertainment – and where it's headed | Reed Hastings, 12.07.2018 (dostęp 27.09.2020).
Dostępne w YouTube: https://youtu.be/LsAN-TEJfN0

DEFINICJA

Definicja 1: Binge-watching

Zjawisko polegające na oglądaniu wielu odcinków jednego programu w krótkim czasie, niekoniecznie w ciągu wielu godzin,
ale również i wielu dni.
 UWAGA

Uwaga 1: Doniesienie z badań

Zjawisko binge-watchingu doczekało się wielu badań, głównie związanych z nim psychologicznych czynników (takich jak
cechy osobowości czy psychopatologia), identyfikacji motywacji widzów czy wpływu na ich zaangażowanie. Metaanaliza 24
badań na temat binge-watchingu wykazała, że taki sposób oglądania treści napędzany jest przez różnego rodzaju
motywacje hedonistyczne (przyjemność, rozrywka) oraz kompensacyjne. Widzowie czerpią przyjemność z lepszego
zaangażowania się w treść, entuzjazmu bycia fanami, głębszego doświadczania napięcia wynikającego z suspensu czy
silniejszego emocjonalnego zanurzenia się w opowieść. Zaobserwowano także, iż wysoki poziom tej praktyki oglądania
korelował z poczuciem wolno upływającego czasu, samotnością, ucieczką od codziennych zmartwień, prokastynacją oraz
regulacją emocji. Badacze ustalili również, że widzowie praktykujący binge-watching cechuje niepewne przywiązanie, niska
ugodowość, sumienność i otwartość oraz wysoki poziom neurotyzmu, potrzeba poznania i poszukiwanie wrażeń.

Źródło: Flayelle, M., Maurage, P., Di Lorenzo, K. R. et al.: Binge-Watching: What Do we Know So Far? A First Systematic
Review of the Evidence. Current Addiction Reports 2020, 7, pp. 44-60, dostęp:20.08.2020 https://doi.org/10.1007/s40429-
020-00299-8

Popularność produkcji Netflixa, głównie seriali, za które platforma otrzymała po raz pierwszy aż trzy statuetki nagród
telewizyjnych Emmy w 2013 roku, spowodowała duże zmiany na medialnym rynku telewizyjnym oraz rywalizację między nowymi
producentami treści – platformami streamingowymi i koncernami medialnymi – określaną mianem „wojen streamingowych” [3].

ZADANIE

Zadanie 1:

Treść zadania:

Jak zmieniała się telewizja na przestrzeni dekad? Co było motorem tych zmian? W jaki sposób wpłynęły one na praktyki
odbiorcze widzów?

ZADANIE

Zadanie 2:

Treść zadania:

Przeczytaj tekst Jędrzeja Skrzypczyka Wojny streamingowe: przegląd taktyk oraz obejrzyj rozmowę Chrisa Andersona z
Reedem Hastingsem, jednym z współzałożycieli firmy Netflix. W jaki sposób pojawienie się Netflixa na rynku telewizyjnym
wpłynęło na jego przeobrażenie?

Materiały dodatkowe
Lotz, D. A.: We Now Disprupt This Broadcast. How Cable Transform Television and the Internet Revolutionized It All, London: MIT
Press, Cambridge 2018.

Publikacja udostępniona jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0 Polska. Pewne
prawa zastrzeżone na rzecz autorów i Akademii Górniczo-Hutniczej. Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści publikacji pod
warunkiem wskazania autorów i Akademii Górniczo-Hutniczej jako autorów oraz podania informacji o licencji tak długo, jak tylko
na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Pełny tekst licencji dostępny na stronie
http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/.

Data generacji dokumentu: 2021-07-31 14:01:38

Oryginalny dokument dostępny pod adresem: https://pre-epodreczniki.open.agh.edu.pl/openagh-permalink.php?

link=c3220587512d9c5539698144f15b6651

Bibliografia

1. Lotz, A.: Zrozumieć telewizję u progu ery post-sieci. [W:] Bielak, T., Filiciak, M., Ptaszek, G. (Red.), Zmierzch telewizji? Przemiany
medium. Antologia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011, s. 88, dostęp:20.08.2020
2. Deloitte: The Future of the TV and Video Landscape by 2030, dostęp:20.08.2020
3. Skrzypczyk, J.: Wojny streamingowe: przegląd taktyk, Ekrany 2020, 1(53), dostęp:23.08.2020

Autor: Grzegorz Ptaszek