Bartholomaeus Platina

Bartholomaeus Platina
Res apud Vicidata repertae:

Nativitas: 1421, 1421; Platina

Obitus: 21 Septembris 1481; Roma

Officium
Officium: Bibliothecae Vaticanae praefectus
Munus: Bibliothecarius, Rerum gestarum scriptor, biographus, gastronomy, humanista aetatis litterarum renovandarum

Memoria
Sepultura: Sancta Maria Maior

Vide etiam paginam discretivam: Platina (discretiva)

Bartholomaeus Platina[1] seu breviter Platina[2] (ita ab oppido nativitatis Platina nuncupatum; vulgo
Bartolomeo Sacchi) natus est anno fere 1421; mortuus est Romae die 21 Septembris anno 1481. Fuit
bibliothecarius Vaticanus et historicus paparum: insuper auctor fuit primi operis de arte coquinaria e prelo
emissi.

Rerum gestarum scriptor Raphael Volaterranus [it] vitam obitumque Platinae inter eos "qui reliquis in artibus
claruerunt" his verbis commemoravit:

Bartholomeus Platina Romam cum Francisco Gonzaga cardinali Mantuano venit; deinde
dignatus a Xysto pontifici contubernalis simul et opibus auctus aedes in Quirinali sibi paravit,
ubi et decessit sexagenarius, edita pontificum historia vulgo iam nota. Vir fuit alioquin gravis
et procul a mendacio, eoque praesertim admiratione dignior quia iam provecta etate, ac
tirocinio posito quod totum militiae prius tradiderat, litteras didicit.[3]

Ad quam necrologiam Gerardus Vossius historiographus, "Mirum autem," subiecit, "post pontificum vitas de
re culinaria scribere voluisse."[4]

Index
De vita
Opera
Notae
Bibliographia
Nexus externi

De vita
Platinae in urbe Langobardiae e familia paupere ortus, mercennarius
quattuor annos militavit ducibus Francisco Sfortia et Nicolao
Piccinino.[5] Anno 1449 studia humanistica suscepit apud Domum
Iocosam Mantuanam a Victorino Feltrensi praeceptore celeberrimo
conditam, magistro illis annis Omnibono Leoniceno [fr]; cui ipse anno
1453 succedit. Ita filiis Ludovici Gonzagae Barbaraeque
Brandenburgensis marchionum Mantuae paedagogus factus est,
videlicet Friderico marchionatus haeredi Franciscoque futuro cardinali.
Platina anno fere 1457 Florentiae ab illis patronis missus est ad
linguam Graecam sub professore Ioanne Argyropylo discendam, ubi
Laurentium Medicem puerum inter contubernales cognovit; etiam
virum publicum Donatum Acciaiolum philologumque Alemannum
Rinuccinum [ru]. Opuscula annis insequentibus conscripsit Divi
Ludovici Marchionis Mantuae somnium et Orationem de laudibus
illustris ac divi Ludovici Marchionis Mantuae, Ludovico ipso dicata:
"tu familiam meam ex ignobili nobilem reddidisti" (sic confessus est)
"tuque item mihi missionem dedisti perdiscendae philosophiae causa". De honesta voluptate et valetudine
prima editio (1471?): prima pagina
Anno 1462 Romam venit eodem tempore quo discipulus Franciscus,
qui nuper cardinalis a Pio II creatus erat. Platina hoc tempore
composuit orationem De laudibus bonarum artium, Pio papae dicatam, qui mox Platinam inter abbreviatores
pontificales accepit.[6] Insuper composuit Commentariolum posterioribus haud inutilem de vita Victorini
Feltrensis scholae Mantuanae conditoris, "avi mei, si gentilitatis et agnationis nomina in successione
disciplinarum usurpari possunt".[7] Romae habitans ad Academiam Romanam, conditore Pomponio Laeto,
statim se iunxit. Eisdem annis epitomen Naturalis historiae Plinii scripsit, Augustino Maffeo academico
dicatam.

Mox Martinum Comensem cognoverit, coquum a principio Ludovici Trevisani cardinalis atque ab anno fere
1465 coquum secretum papae Pauli II. Is autem, Pio successor, abbreviatores dimisit, qui, duce Platina ipso,
tumultum vano sublevaverunt. Qua ratione Platina aliquot menses iussu pontificali carcere inclusus est[8]
dialogumque De falso ac vero bono Paulo dicatum composuit. Deinde salario carens apud Franciscum
Gonzagam vixit, qui eius exonerationem assidue postulaverat.

Paulus papa, academicorum semper inimicus, anno 1468 Laetum, Maffeum, sodalesque plures in carcerem
iecit quippe qui contra pontificatum religionemque et mores Christianos coniuravissent. Inter quos Platina dum
apud Franciscum Gonzagam cenabat subito raptus iterum in Castellum Sancti Angeli missus ibique cruciatus
est. Vitam Pii etiam incarceratus scripsit, cardinali Francisco Todeschino dicatam; paparum aliorum vitas etiam
incarceratus ut videtur parabat; nuper liberatus vitam (vel potius vituperationem) Pauli, humanistarum
persecutoris, exscripsit: quas omnes in maximo suo opere, videlicet Vitis Pontificum, comprehendere futurus
est. Alia opera his annis scribebat, videlicet dialogos De amore et De flosculis quibusdam linguae Latinae
necnon Historiam inclytae urbis Mantuae et serenissimae familiae Gonzagae atque praesertim librum
diaeteticum culinariumque celeberrimum De honesta voluptate et
valetudine, aestatibus 1466 et 1467 scriptum dum inter colles Albanos
cum Francisco Gonzaga morabat. Hic liber ante impressionem ab aliis
legebatur, sicut Platina ipse e carcere amicum Iacobum Ammannatum
cardinalem praemonuit: "Scripsi ante captivitatem meam libellum
istum De honesta voluptate quem ad Amplitudinem Tuam mitto, qui
capto patrono, ut videbis, myropolia omnia et tabernas perreptasse
videtur: adeo est unctus et sordidus ... Si plus salis et aceti in
prohoemiis librorum posui quam ipsa obsonia requirere videbuntur,
quantum voles demito".[9] Ea opera omnia amicitias Platinae cum
academicis humanistisque tradunt. Liber De honesta voluptate anno
circiter 1471 editus saepe annis insequentibus reimpressus est; ad
quem, iam ante divulgationem perlectum, sodales plures carmina
satyrica componebant, inter quos Ioannes Antonius Campanus et
"Callimachus" ante 1468, Petrus Barotius ante 1471.[10]

Paulo II anno 1471 mortuo, successor Sixtus IV Platinae favebat. Eum

anno 1475 bibliothecarium Vaticanum constituit, quam nominationem
Melotius Foroliviensis pictura murali delineavit; hoc enim anno Historiarum Iosephi libri numero vii ...
bibliotheca Vaticana creata est e libris tam manuscriptis quam Platyna emendavit (Romae:
impressis qui privatam bibliothecam paparum constituerant. His annis impressit Arnoldus Pannartz, 1475):
Platina constructionem ornationemque novae bibliothecae ordinavit colophon (Bibliotheca Nationalis
enumerationemque librorum et registrum mutuationum instituit, Centralis Romana INC.III.B.15)
adiutori principali Demetrio Guazzelli.[11] Picturas murales
bibliothecae (a Dominico Girlandaeo) necnon depictionem
nominationis sui ipsius (a Melotio Foroliviensi factam) mandaverit.[12]
Dialogum suum De optimo cive anno 1474 ex opere anteriori suo De
principe in novum usum accommodans Laurentium Medicem
personam dialogi constituit eoque novam editionem dicavit, "multum
enim patriae isti tuae florentissimae debeo, quae me licet externum tot
annis ... erudivit; multum praeterea avo ac patri tuo ... quorum
benignitate et gratia in clientelam familiae vestrae susceptus sum".[13]
Vitas Pontificum Venetiis anno 1479 divulgari iussit. Die 21
Septembris 1481 "pestilentiá" obiit, secundum Gerardum Vossium.[4]
In ecclesia Santae Mariae Maioris sepultus est sub hac inscriptione:
"Quisquis es, si pius, Platynam et suos ne vexes; anguste iacent et soli
volunt esse."[14]

Opera
c. 1471 : De honesta voluptate et valetudine
1475 (editor) : Historiarum Iosephi libri numero vii ...
Platyna emendavit. Romae: impressit Arnoldus Pannartz
Textus (http://digitale.bnc.roma.sbn.it/tecadigitale/libroantic Praefatio libri Vitarum Pontificum
o/BVEE111504/BVEE111504/1) Romanorum: exemplar
1479 : Vitae Pontificum manuscriptum Sixto IV papae
1481 : De flosculis quibusdam linguae Latinae, ad Laelium; oblatum (MS. Vat. Lat. 2044 f. 1r)
De amore, ad Lodovicum Angellum
c. 1505 : Platynae Dialogus de falso et vero bono Textus (ht
tp://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10188827-2)
 1510 : Dialogus Platyne de vera nobilitate (Textus
(https://books.google.com/books?id=xzr9h4hFM0E
C) apud Google Books)
1510 : Dialogus Platynae contra amores et
amatorculos Textus (http://mdz-nbn-resolving.de/ur
n:nbn:de:bvb:12-bsb10990767-1) apud
Monacenses (Textus (https://books.google.com/bo
oks?id=63PPMX9m9QEC) apud Google Books)
Versio Francogallica 1581 (http://mdz-nbn-resolvin
g.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10166498-0)
1608 : Principis διατύπωσις (aliter De principe)
Textus (http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bv
b:12-bsb10770267-6)
1630 : "Vita amplissimi patris Ioannis Milini" in A.
Chacón, Vitae et res gestae pontificum
Romanorum et Sanctae Romanae Ecclesiae
cardinalium (Romae: Tipografia Vaticana, 1630),
coll. 1285–92
1656 : De remedio amoris Textus (http://mdz-nbn-r Papa Sixtus IV Platinam bibliothecarium
esolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10781773-5) Vaticanum circa annum 1475 constituit (pictore
1675 : Historia inclytae urbis Mantuae et Melotio Foroliviensi)
serenissimae familiae Gonzagae (Textus (https://b
ooks.google.com/books?id=y79aAAAAcAAJ)
apud Google Books)
1731 (interpres) : "Vita Nerii Capponi" in L. A. Muratori, ed.,
Rerum Italicarum scriptores vol. 20 (1731) coll. 478–516
1734 : "Vita Sixti IV" in L. A. Muratori, ed., Rerum Italicarum
scriptores vol. 3 pars 2 (1734) coll. 1053-1068
1745 : "Oratio de laudibus illustris ac divi Ludovici
Marchionis Mantuae" in F. Amadei, Cronaca universale
della città di Mantova
1778 : "Commentariolus de vita Victorini Feltrensis";
"Oratio de laudibus bonarum artium ad Pium II"; "De ira
sedanda" in T. A. Vairani, ed., Cremonensium monumenta
Romae extantia (Romae: Generosus Salomonius, 1778)
pars 1 pp. 14-135 (https://archive.org/details/cremonensium
monu00vair/page/n33/mode/2up)
1887 : Divi Ludovici Marchionis Mantuae somnium (A.
Portioli, ed. Mantuae: Eredi Segna)
2017 : Lettere (Damiana Vecchia, ed. Romae: Roma nel
Rinascimento)

Notae Excellentissimi historici Platinae In

vitas summorum pontificum ...
1. "Platina, Bartholomaeus (http://d-nb.info/gnd/118898027)"
praeclarum opus explicit: primae
apud Bibliothecam Nationalem Germanicam
editionis Vitarum pontificum ultima
2. Vide e.g. titulus editionis 1475 divulgatae Platin[a]e de pagina (Bibliotheca publica Bavarica
honesta voluptate et valitudine 2 Inc.c.a. 875)
 3. Raphael Volaterranus [it], Commentariorum Urbanorum [libri]
(Romae: Besicken, 1506 ~ (http://mdz-nbn-resolving.de/urn:
nbn:de:bvb:12-bsb10871218-5) ~ (http://mdz-nbn-resolving.
de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10871219-5)) f. 299v (https://reade
r.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb1087121
8_00740.html)
4. Gerardus Vossius, De historicis Latinis (1627) (p. 534 (http
s://books.google.com/books?id=CK9MAAAAcAAJ) apud
Google Books). De Platina pestilentia mortuo scribens,
Iacobi Bergomatis [it] Supplementum chronicarum et Alberti
Leandri descriptionem Lombardiae Transpadanae adduxit.
5. "... me adolescentem et quadriennio militem levis armaturae
fuisse et partim sub Francisco Sfortia, partim sub Nicolao
Piccinino, egregiis copiarum ducibus, militasse vidisseque
multa quae ad hanc disciplinam pertinent": Platina, De
principe (#Ferraù, ed. (1979) p. 52)
6. Claudia Märtl, "Der Papst und das Geld. Zum kurialen
Rechnungswesen unter Pius II." in B. Flug et al., edd., Kurie
und Region. Festschrift für B. Schwarz (Stutgardiae, 2005)
pp. 175-195
7. #Bauer (2006) pp. 17-18
8. #Bauer (2006) pp. 33-36
9. Iacobus Ammannatus, Epistolae et commentarii ff. 140v-
141r
10. #Bauer (2006) pp. 55-58. Vide paginam De honesta
voluptate et valetudine
11. J. Ruysschaert, "La fondation de la Bibliothèque Vaticane
en 1475 et les témoignages contemporains" in Studi offerti
a Roberto Ridolfi (Florentiae, 1973) pp. 413-420; J.
Ruysschaert, "Les collaborateurs stables de Platina,
premier bibliothécaire de la Vaticane (1475-1481)" in
Palaeographica Diplomatica et Archivistica: studi in onore
di Giulio Battelli (Romae, 1979) pp. 575-591; Christine
Maria Grafinger, "Per i bibliotecari e i custodi della
Biblioteca Vaticana (sec. XV-XVI)" in Aevum vol 84 (2010)
pp. 711-732 JSTOR (https://www.jstor.org/stable/20862367)
12. Michelle O'Malley, "Finding fame: painting and the making
of careers in Renaissance Italy" in Renaissance Studies
vol. 24 (2010) pp. 9-32 JSTOR (https://www.jstor.org/stable/
24420085); Sergio Bettini, "In biblioteca: Sisto IV, il Platina
e l'architettura dipinta nell'affresco di Melozzo da Forlì" in
Saggi e Memorie di storia dell'arte vol. 34 (2010) pp. 55-66
JSTOR (https://www.jstor.org/stable/43139981)
13. #Bauer (2006) pp. 17-18
14. #Bauer (2006) p. 3

Bibliographia
De vita
 Diversorum academicorum panegyrici in parentalia B.
Platinae: ad finem Vitarum pontificum Platinae anno 1504
impressi (sig. F viii inter appendices (https://books.google.c
om/books?id=QTkOUJO-5yQC) apud Google Books)
Stefan Bauer, "PLATINA, Bartolomeo (eigentl. Bartolomeo
Sacchi)" in Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon
vol. 22 (Nordhausen, 2003. ISBN 3-88309-133-2) ,
columnae 1098–1103 (Theodisce)
"Platina’s Life and Works: From the Battlefield to the
Vatican Library" in Stefan Bauer, The Censorship And
Fortuna of Platina's Lives of the Popes in the Sixteenth
Century (Tornaci: Brepols, 2006. ISBN 9782503518145)
pp. 1-88 (fons principalis huius vitae)
A. Campana, "Antonio Blado e Bartolomeo Platina" in L.
Donati, ed., Miscellanea bibliografica in memoria di Don
Tommaso Accurti (Romae: Edizioni di Storia e Letteratura, Dialogus Platynae Contra amores
1947) pp. 39–50 (1510): titulus
A. Campana, ed., Bartolomeo Sacchi, il Platina, Piadena
1421 - Roma 1481: Atti del Convegno Internazionale di
Studi per il V Centenario, Cremona, 14-15 novembre 1981. Patavii, 1986
Demetrio Guazzelli, ed., "Diversorum academicorum panegyrici in parentalia B. Platynae" in B.
Platina, Hystoria de vitis pontificum periucunda (Venetiis, 1504)
Bruno Laurioux, Gastronomie, humanisme et société à Rome au milieu du XVe siècle: autour
du De honesta voluptate de Platina. Florentiae: SISMEL edizioni del Galluzzo, 2006. ISBN
9788884501981
Alessandro Luzio, Rodolfo Renier, "Il Platina e i Gonzaga" in Giornale storico della letteratura
italiana vol. 13 (1889) pp. 430–440
Mary Ella Milham, "Platina" in Alice Arndt, ed., Culinary Biographies. Houston: Yes Press,
2006. ISBN 978-0-9718322-1-3 pp. 288-291
E. Motta, "Bartolomeo Platina in Grecia" in Bollettino storico della Svizzera italiana vol. 7
(1885) pp. 274–276
D. Quaglioni, ed. et interpr., Battista De’ Giudici: Apologia Iudaeorum; Invectiva contra Platinam
(Romae: Roma nel Rinascimento, 1987) pp. 11-37 et 94–127
"Platina, Bartolomeo Sacchi" in Gillian Riley, The Oxford Companion to Italian Food (Novi
Eboraci: Oxford University Press, 2007) pp. 411-413
Gillian Riley, "Platina, Martino, and Their Circle" in Harlan Walker, ed., Cooks and other people:
proceedings of the Oxford Symposium on Food and Cookery (Totenais: Prospect Books, 1996)
(Textus (https://books.google.com/books?id=lpOqTUucwhUC) apud Google Books)
J. D. Vehling, Platina and the Rebirth of Man. Chicagine, 1941

De scriptis

Maria Grazia Blasio, "Interpretazioni storiche e filtri autobiografici nella Vita Ioannis Milini di
Bartolomeo Platina" in Sergio Rossi, Stefano Valeri, edd., Le due Rome del Quattrocento
(Romae: Lithos, 1997) pp. 172–182
Andrew Dalby, "Platina, Brantôme and the female libido (https://www.academia.edu/22876180/
Platina_Brantôme_and_the_Female_Libido)" in Petits propos culinaires no. 77 (2004) pp. 132-
137
Remo L. Guidi, "Bartolomeo Platina, ovvero un umanista in cucina" in Archivio Storico Italiano
vol. 174 (2016) pp. 327-340 JSTOR (https://www.jstor.org/stable/26230047)
H. Lutz, "Bemerkungen zu dem Traktat “De optimo cive” des Bartolomeo Platina" in
Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung vol. 78 (1970) pp. 372–385
 Mary Ella Milham, "The Neglected Works of Platina" in R. Schnur et al., edd., Acta Conventus
Neo-Latini Abulensis (Tempe: Medieval and Renaissance Texts and Studies, 2000), pp. 459–
463
L. Mitarotondo, Virtù del principe, virtù del cittadino: Umanesimo e politica in Bartolomeo
Platina. Bari: Adriatica Editrice, 2005
Trevor Peach, "Une source négligée de l'antiféminisme au XVIe siècle : le "Contra Amores" de
Platina et les "Dialogues" de Jaques Tahureau" in Studi francesi vol. 19 (1975) pp. 201-213
N. Rubinstein, "The De optimo cive and the De principe by Bartolomeo Platina" in R. Cardini,
ed., Tradizione classica e letteratura umanistica: per Alessandro Perosa (2 voll. Romae:
Bulzoni, 1985) vol. 1 pp. 375–389
N. Rubinstein, "Cosimo optimus civis" in F. Ames-Lewis, ed., Cosimo ‘il Vecchio’ de’ Medici,
1389–1464 (Oxonii: Clarendon Press, 1992) pp. 5–20

Editiones operum minorum

F. Battaglia, ed., Platina: De optimo cive. Bononiae: Zanichelli, 1942

Maria Grazia Blasio, ed., Bartholomaei Platynae De falso et vero bono. Romae: Edizioni di
Storia e Letteratura, 1999
Giacomo Ferraù, ed., Platina: De principe. Panormi: Il Vespro, 1979 Textus huius editionis (htt
p://www.bibliotecaitaliana.it/scheda/bibit000358)
E. Garin, ed., "Commentariolus de vita Victorini Feltrensis" in eiusdem Il pensiero pedagogico
dello umanesimo (Florentiae: Giuntine, 1958) pp. 668–699

Nexus externi
Lexici biographici: Treccani (http://www.treccani.it/enciclopedia/il-platina) • Dizionario
biografico degli Italiani (http://www.treccani.it/enciclopedia/sacchi-bartolomeo-detto-il-platina_
(Dizionario-Biografico))

De principe: Ambrosianus ms. E 66 sup. (3), ff. 41r-168r: Series imaginum (https://gutenberg.bei
c.it/webclient/DeliveryManager?pid=14830678&custom_att_2=simple_viewer)
Commentariolus de vita Victorini Feltrensis: Vaticanus MS. Urb. Lat. 915: series imaginum (http
s://digi.vatlib.it/view/MSS_Urb.lat.915)
Dialogi: Vaticanus MS. Vat. Lat. 2045: series imaginum (https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.20
45)
Vita amplissimi patris Ioannis Milini: Vaticanus MS. Vat. Lat. 3406: series imaginum (https://digi.
vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.3406)
Stefan Bauer, "Bartolomeo Sacchi (Platina) (https://www.repertoriumpomponianum.it/pomponia
ni/platina.htm)" apud Repertorium Pomponianum
"Platina, De principe / On the Prince – extracts from Preface and Book I (https://bonaelitterae.fil
es.wordpress.com/2015/01/seminar-6-platina.pdf)"

Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Bartholomaeus_Platina&oldid=3614367"

Novissima mutatio die 6 Aprilis 2021 hora 19:48 facta.

Nonobstantibus ceteris condicionibus hunc textum tractare licet secundum "Creative Commons Attribution-ShareAlike
License". Vide modos et condiciones.