Opera Omnia III: Ioannis Scoti

IOANNIS DUNS SCOTI
DOCTORIS SUBTILIS ET MARIANI

I
• OPERA OMNIA
III
IOANNIS DUNS SCOTI

ORDINIS FRATRUM MINORUM
OPERA OMNIA
IUSSU ET AUCTORITATE
RMI P. AUGUSTIN! SEPINSKI
TOTIUS ORDINIS FRATRUM MINORUM MINISTRI GENERALIS
STUDIO ET CURA COMMISSIONIS SCOTISTICAE

AD FIDEM CODICUM EDITA
PRAESIDE
I
P. CAROLO BALIC
SOCIIS
PP .: MARTINO BODE WIG, STANISLAO BUSELIC, PETRO CAPKUN-DELIC. BARNABA HECHICH
IOANNE }URIC , BRUNONE KOROSAK, LUCA MODRIC, JOSEPH MONTALVERNE
SEBASTIANO NANNI , FAUSTINO PREZIOSO, IULIO REINHOLD, ODULFO SCHAFER
III
CIVITAS VATICANA
TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS

MCMLIV
IOANNIS DUNS SCOTI

ORDINIS FRATRUM MINORUM
ORDINATIO
LIBER PRIMUS
DISTINCTIO TERTIA
CIVITAS VATICANA
TYPIS POL YGLOTTIS VA TI CANIS

MCMLIV
NIHIL OBSTAT
Romae, die 17 ma ii 1954.
Fr. AucuSTINUS Si!P1NSKI
Minister Qeneralis Ord. Fratr. Min.
IMPRIMATUR
Datum in Civitate Vaticana, die 3 iunii 1954 .

t Fr . PETRUS CANISIUS VAN L1ERDE , Episc. Porphyr.
Vic. Qen. Civ. Vat.
PROP RI ETAS LITTERARIA

PRAEFATIO
Distinctionem tertiam libri primi Ordinationis Ioannis Duns

Scoti, quae in tres partes novemque in quaestiones dispertitur, hoc
in tertio volumine seorsim publici iuris faciendum proposuimus
haud inconsulto, sed optima ad rem suffragante ratione. Etenim,
si verum est Doctoris Subtilis laudem quoad theses philosophicas
ex primo potissimum libro Ordinationis repetendam esse, luce
quoque clarius est inter quadraginta et octo distinctiones, quibus
liber ipse consistit, priores distinctiones et argumento et via ratio,
neque usurpata atque ipsa tractationis extensione et amplitudine
omnino eminere. Quare, cum prologo tribusque primis distinctio,
nibus integra tria volumina dedicavimus, omne quod superest - id
est distinctiones a quarta usque ad quadragesimam octavam - in
duobus aliis voluminibus apte ornateque collocabimus.
Methodus porro in hoc tertio volumine edendo eadem prorsus
servata est ac in praecedentibus tam circa modum concinnandi
genuinum indubitatumque textum ab auctore scriptum vel dicta,
tum, quam circa formam dispositionemque apparatui critico sive
lectionum variantium sive fontium locorumque parallelorum
dona tam.
Quod vero relationem attinet inter editionem nostram et ante;
riores, item quoad quaestionem de utilitate novae editionis ad
Duns Scoti mentem rectius interpretandam ac iudicandam, malui;
mus in praesens ab elencho conficiendo abstinere omnium locorum
cancellatorum, additorum vel emendatorum, cum unusquisque
facili negotio istiusmodi investigationem comparativam perficere
queat, praesertim si sub oculis habeat peculiarem elucubrationem
nuper editam, quae inscribitur Circa positiones fundamentales I. Duns
Scoti (in Antonianum 28 [1953] 261;306) et in qua appositis exem;
plis etiam illustratur Scotismi status hac critica editione iam
incepta.
Sane, recurrente iucunda memoria primum centenaria ab auspi;
catissima proclamatione dogmatis de Immaculata Conceptione,
x PRAEFATIO
nihil carius gratiusque nobis foret quam ut data felici occasione

integra prodiret Ordinatio illius Doctoris Subtilis ac Mariani, qui
de tanta doctrina unus fuit inter omnes benemerentissimus. Quod
tamen ad effectum deduci haud potuit variis prohibentibus causis ,
in primis bellicis postbellicisque rerum adiunctis, quae studiis
certe non favent.
Nihilominus, si ad tria volumina iam edita necnon ad argu,
mentationis ibi contentae momentum pro doctrina scotistica recte
iudicanda animus attentus advertatur; si praeterea consideretur
labores praeparatorios eo usque processisse ut integer liber primus
Ordinationis virtualiter iam confectus dici queat, - Patres Com, 1
missionis Scotisticae consolantur iure ac merito illud Horatii
poetae usurpantes: « Dimidium facti, qui bene coepit, habet » I
1
(Epist. ad Lollium, v. 40).

Tam gravi tamque arduo operi initium cum daremus, haud
inani spe nitebamur, Deo favente, cc nos felici exitu ad fi.nem inten,
tum perventuros, talem viam ac rationem adhibendo quae viris
doctis bonae voluntatis » satisfaceret (cf. De Ordinatione I. Duns
Scoti disquisitio historico,critica, 229*). Reapse, cum vix ac ne vix
quidem vel levis diffi.cultas proponi possit quae a Commissionis
Scotisticae Sociis aliisque viris doctis iterum atque iterum non sit
ad trutinam revocata; cum insuper editio haec communi consilio
virorum in critica textuali atque in scientia historiae scholasticae
peritorum plurium annorum tempore confi.ciatur, nihil inde mirum
si statim ac in lucem priora duo volumina prodierunt , comm uni
cum admiratione universalique consensu atque favore excepta sint.
Nonnullae quidem animadversiones minoris momenti factae
sunt, potissimum circa permagnum numerum codicum adhibito,
rum; ast, si ad indolem ac transmissionem manuscriptam singu,
larum operis partium attendatur, facile eruitur huiusmodi a bun,
dantiam abs dubio requiri pro primis distinctionibus libri primi
Ordinationis sed in progressu editionis iam amplius non occurrere,
vel saltem sensim sine sensu decrescere. Quod aliquatenus appa,
ret iam in hoc tertio volumine, ubi licet omnes codices hucusque
constanter adhibitos retinuerimus (ADCPMSRivzrsoNL A vEH 00 :EQ11) , tamen
quos in praecedentibus voluminibus hinc inde usurpavimus (PP)
nunc prorsus fere omisimus; idque clarius apparebit tum in sub,
sequentibus duobus voluminibus libri primi Ordinationis qui, ut no,
PRAEFATIO XI
tum est, in plus quam centum codicibus ad nos pervenit, tum in

voluminibus libro secundo eiusdem operis reservatis, qui e contra
in circa septuaginta codicibus continetur; ne sermonem faciamus
de aliis Doctoris Subtilis operibus (ex. gr. de Reportationibus) quae,
cum in uno aliove codice vel saltern. in numero sat limitato codi,
cum conserventur, longe minore cum apparatu necessario adorna,
buntur.
Ceterum, textus nostrae editionis absque ullo apparatu critico
faciliter iterum edi poterit, dum e contra in difficultatibus enodan,
dis ad collationem interpretationemque codicum, qui in variis
bibliothecis Europae dispersi sunt, si post nostram editionem
occurrerent, multis semper opus esset et viris et annis. Uncle
si Commissio Scotistica potius selegit ut difficultas sibi moveatur
se forsitan superfluas codicum lectiones aliquoties adhibuisse,
quam ut vel levis suspicio oriatur in editione deesse utilem quam,
dam lectionem quae in traditione manuscripta e contra invenia,
tur, - haec ratio viaque tantum a best ut vituperetur, ut etiam
laudibus extollatur, quemadmodum factum est ab illis non paucis
qui, licet pro certo habuerint valorem criticum alicuius editionis
non a minore vel maiore apparatus amplitudine pendere, probe
tamen considerantes indolem atque historiam transmissionis Ordi,
nationis Doctoris Subtilis, iure adnotarunt Commissionem Scoti,
sticam omnem simplicismum ac levitatem hucusque felici exitu
vitavisse.
Hoc unum denique remanet, et nobis quidem valde iucundum,
ut gratissimi animi sensibus prosequamur quotquot consiliis, indi,
cationibus, notitiis quomodocumque nobis praesto fuere, quot,
quot insuper laudibus, laetitia gaudioque priora volumina excepere.
Ministro autem generali 0. F. M. Rev.mo P. Augustina Sepinski
atque Curiae generalis Patribus qui auctoritate omnique re bona
hanc editionem alacriter prosecuti sunt, Patres Commissionis quam
maximas referunt grates.
Romae, die 15 februarii 1954.

SIGLORUM INTERPRETATIO
SIGLA CODICUM SrGLA EDITIONUM
A Assisii, bibl. commun., 137 ~ editio Philippi de Bagnacavallo, Ve-

C Cantuariae, bibl. eccl. cathedr., A. 13 netiis 1497
D Dantisci (Danzig), bibl. civit., 1968 y editio Gratiani Brixiani, Venetiis
I Cantuariae, bibl. eccl. cathedr., A. 9 1490
] Parisiis, bibl. nat., lat. 8918 µ editio Mauritii Hibernici [O'Fihely ],
K Trecis (Troyes), bibl. commun., 277 Parisiis 1518
M Oxonii, bibl. coll. Merton., 66 rr editio Thomae Penketh, Venetiis
P Parisiis, bibl. nat., lat. 15360 1477
R Civitas Vaticana, bibl. apost., vat. p editio Fratris Rufini, [Venetiis] 1472
lat. 882 T editio Antonii Trombettae, Venetiis
S Civitas Vaticana, bibl. apost., vat. 1472
lat. 883 u editio Lucae Waddingi, Lugduni
T Tuderti (Todi), bibl. commun., 70 1639; iterum a Ludovico Vives
V Civitas Vaticana, bibl. apost., vat. Parisiis 1893-1894 typis impressa
lat. 876
X Civitas Vaticana, bibl. apost., vat.
lat. 871 ALIA SIGLA
Z Parisiis, bibl. nat., lat. 31141 BFS Bibliotheca franciscana schola-

I'8 Oxonii, bibl. coll. Balliol., 302 stica medii aevi, cura Patrum
I' 0 Dertusae (Tortosa), bibl. eccl. ca- collegii S. Bonaventurae. Ad
thedr ., 19 Claras Aquas, Florentiae,
f'L Valentiae, bibl. eccl. cathedr., 92 1903 sqq.
I'" Parisiis, bibl. nat., lat. 3061 CSEL Corpus scriptorum ecclesiastico-
A" Erfordiae, bibl. civit., F. 121 rum latinorum, ed. Academia
A6 Barcinone, archiv. Coronae Ara- Vindo bonensis. Vindo bonae
gon., Ripoll. 48 1866 sqq.
AH Caesenae, bibl. Malatest., plut. 17 PG Patrologiae curs us completus, se-
dextr. 2 ries graeca, accurante J. P. Mi-
A0 Monachii (Miinchen), bibl. status, gne. Parisiis 1857 sqq.
lat. 18332 PhB Les Philosophes belges. T extes et
AY Parisiis, bibl. nat., lat. 15857 . etudes. Collection publiee par
:EQ Parisiis, bibl. nat., lat. 15854 l'Institut Superieur de Philo-
:E0 Montiscassini, archivum monast. sophie de l'Universite de Lou-
0. S. B., 452 vain 1901 sqq.
P Civitas Vaticana, bibl. apost., Chigi PL Patrologiae cursus completus, se-
B. VIII. 137 ries latina, accurante ] . P. Mi-
P Patavii, bibl. musaei civ., C. M. 109 gne. Parisiis 1844 sqq.
SIGNOR UM INTERPRETA TIO
IN TEXTU significat lectionem a prima ('),

aut alia ('), aut ulteriore (1) manu
ab editoribus ad commodum lec-
inductam, in codice sola hac for-
toris addita
ma inveniri, absque transitu seu
textus qui habent fundamentum in
eductione e lemmate
codd. vel simpliciter sunt ex ipsis
ai aut <2> post sigla editionum significat
sumpti
lectionem variantem in istarum
l !I additiones ipsius Duns Scoti
appendicibus semel (~ ), vel bis
(ai <2>), inveniri
IN APPARATU CRITICO
post sigla codicum est tantum si-
verba textus delecti (lemma) a lec- gnum attentionis, quod remittit
tionibus variantibus distinguit ad aliam, correctam lectionem
lemma a lectionibus variantibus in eorundem codicum, quae legitur
apparatu positive distinguit immediate post vel ante
variantes lectiones eiusdem lineae (minus) post sigla rA significat om-
dividit nes codices ad haec sigla spec-
'll notis criticis praeponitur tantes istam lectionem habere,
post sigla codicum significat lec- excepto subsequenti
tionem ab ipsomet scriptore ad r J verba destructa nunc restituta de-
formam lemmatis correctam esse signat
post sigla codicum significat lectio- r ... J pauca verba destructa et non resti-
nem alia manu ad formam lem- tuta significat
matis correctam esse r ••• •• J plura verba destructa et non resti-
post sigla codicum significat lec- tuta designat
tionem manu ipsiusmet scrip- [ ] includunt vel singulorum codicum
toris inductam lectiones variantes post longiorem
2 post sigla codicum lectionem desi- lectionem pluribus codicibus com-
gnat alia manu inductam munem, vel verba alicuius pro-
3 post sigla codicum lectionem ulte- positionis iam inter uncos rotun-
riore manu inductam dicit das ( ) inclusae, vel alias opor-
Notandum quod, ubi lectio abs- tunas illustrationes
que ulla alia adnotatione (add., F praeponitur fontibus a Duns Scoto
om., not., pon., etc.) occurrit, nu- allegatis
meris 1 et 2 designatur lectionem T praeponitur fontibus tum impli-
e forma lemmatis eductam esse cite allegatis in textu delecto,
(lineola) sub signis ' vel *, aut sub tum sive explicite sive implicite
numeris 1 2 s posita, indicat allegatis in locis post textum
correctionem in margine, non delectum ante variantes positis,
vero in textu inveniri necnon locis parallelis ceterisque
sub numeris 1 2 3 altius positis illustrationibus
~---------- - - - --- - - · - - - - - - - -· - -
LIBER PRIMUS
fDISTINCTIO TERTIA
PARS PRIMA
DE COGNOSCIBILITATE DEi
QUAESTIO 1
5 UTRUM DEUS SIT NATURALITER COGNOSCIBILIS
AB INTELLECTU VIATORISl
[Q. l] Circa tertiam distinctionem quaero primo de cognoscibilitate 1

[l]
Dei; et quaero primo utrum Deus sit naturaliter cognoscibilis ab
intellectu viatoris 1 a .
10 Arguo quod non:
Philosophus III De anima <licit: « Phantasmata se habent ad
intellectum sicut sensibilia ad sensum »; sed sensus non sentit nisi
sensibile; ergo intellectus nihil intelligit nisi cuius phantasma potest
a Loco Circa (7) - viatoris (9) textus interpolatus: 'Apostolus namque ait' 2 •
15 Circa primam pattern huius distinctionis, in qua Magister agit de cognoscibilitate
Dei 3 , quaeruntur quinque: primum est utrum Deus sit naturaliter cognoscibilis
ab intellectu viatoris 4 ; secundum, utrum Deus sit primum cognitum a nobis pro
statu isto 5 ; tertium, utrum Deus sit obiectum naturale primum, id est adaequa,
tum, respectu intellectus viatoris 6 ; quartum, utrum aliquod transcendens aliud
20 ab ente aequalis communitatis cum ipso possit poni obiectum primum intellectus
nostri 7 ; quintum, utrum aliqua veritas certa et sincera possit naturaliter cognosci
ab intellectu nostro absque speciali illustratione lucis increatae 8 • Circa primum.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:EQu(p=y~µu)
7.9 et 14-22: Circa (7) - viatoris (9) = ADCPMSRivzr A edd . [pon. in mg . (not. alius libei
µ) verba initialia textus interpolati (14-22) µu] Apostolus (14) - primum (22) :E 7 tertiam
distinctionem = Ap'lt)'~µu d. t . rel!. (quoad :E cf. ad 7.9 et 14-22) -r 8 et om. CM I quaero]
quaeritur D om. 12 A 10 Arguitur D:Eu 11 dicit = A 12-13 sed - sensibile = AD
13 intelliget DCPMSRZA HO intelligeret A E I phantasmata A EGO 13-p. 2, 1 potest - phan·
tasma om. D 16-22 primum - Circa primum] primo quaero utrum etc. µ 17-22 secun·
dum - primum om . :EU
F II ARrsToT., De an . III t . 30 (r c. 7, 431a 14-15); t. 39 (c. 8, 432a 9).
T 1Cf. DuNS ScoTus, Lectura Id. 3 pars 1 q. 1-2; Rep. IA d. 3 q. I. 2 LoMBARDUS,
Sent. Id. 3 c. 1 n. 35 (I 30). 8 lb. n. 35 -38 (I 30-33) . 4 Cf. supra n. l; infra n. 10. 24.
5 Cf. infra n. 6 . 69 . 6 Cf. infra n. 108. 7 Cf. infra n. 167 . 8 Cf. infra n . 202.
Duns Scotus, Ordinatio

2 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 1-2
per sensus apprehendere. Deus autem non habet phantasma, nee

est aliquid phantasiabile, ergo etc. 1
2 Item, II Metaphysicae: << Sicut oculus noctuae ad lucem solis sic
et intellectus noster ad ea quae sunt manifestissima naturae »a; sed
ibi est impossibilitas; ergo et hie 2 • s
3 Item, I Physicorum: «Infinitum in quantum infinitum est igno,
tum »; et II Metaphysicae: « Infinita non contingit cognoscere », ergo
nee infinitum, quia eadem videtur esse improportio intellectus finiti
ad infinitum et ad infini~ quia aequalis excessus, vel non minor 3 •
4 Item, Gregorius Super Ezechi f.l: « Quantumcumque mens no, 10 1
stra in contemplatione profecerit /D~i, non ad illud quod ipse est,

sed ad illud quod sub ipso est attingit >> 4 •
"' Sequitur textus interpolatus: quae sunt prima principia vel substantiae sepa-
ratae, secundum Commentatorem 5 •
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGOl;Qu(p=y~µu)
1 per sensus] p. sensum IV p.secundum ante potest (p. !,13pon.p.sensum A 0 ') A 0 j appre·
hendi A Yl; I autem = Aprry~µu I phantasmata I* A EHG 1-2 nee - phantasiabile = A
2 etc. om. Ml: 3 Item] Praeterea l: j lumen MIVzfBo j sic] sicut Zita Pl: 4 et om . D
PIVZI' A-Yl; I intellectus noster] oculus nostri int. l: oculus noster A Y I ea quae sunt om. A Yl; I
manifestissima] ante sunt CM post naturae A y I sed om. DI'LN Al: 5 est om. Dvr- 0 A YEOl; I
et hie] hie DC etc. MVI'B A 0 * 6 Item] Praeterea l: j in quantum infinitum om. CMR'
6-8 est - infinitum om. D' 7 contingit] con venit SI'N potest A E• 8 infinitum] add. nee
(D') extensive nee intensive D j videtur esse] est (post improportio AYl:) DA Yl; j proportio (an<e esse
CMSRIZI' 0 AEHO) A'CMSRIVZrA-Y I finiti] infiniti DR*I*ZAY 9 ad infinitum] om._
DC'S' add. unum M'S'PAEHG I et ad infinita] sicut unum ad plura (praem. et infinita A 02 ; cf.
leer. var. sequentes) A 0 I et] sicut S' I' A E!HGl; pon. sicut M 2 om. DC' S' I ad 2 om. Dc•s•rLNJ! A E! I
infinita] plura S' A HH praem. plura I2 AG om. DC'S' add. plura M 2 I quia om. I* j quia - mi-
nor] infinitas enim utrobique (add . quia - minor A 02 ) S'I' A E!(incomplere)HO aequalis enim proportio
utrobique AG om. DC'S' 10 Item] Praeterea L I Ezechiel] add. homilia vr- 0 A YO 11 pro-
fecerit] post Dei I2VI' Al: profecit AB proficit A YG I non] add. tamen A 0 I illud] id I2 aliud AG'
aliquid A Gl hoc vrB om. rLN A YEHl; I ipse om. A 0 I est om. r 0 12 illud] id PrN aliquid A- 0 1: I
sub] ab rB I est om. v I contingit AY 2
13-14 quae - Commentatorem = PI(om. I2)VZI'B;
'11 text. sign. litteris a-b (b post separatae, 13-14 rBl) V 1 (rexr. et mg.)I'B 2 13 prima principia] princ.
pr. vrB
F 3 ARISTOT., Metaph. II t. I (a. c. 1, 993b 9-11). 6 ArusTOT., Physic. It. 35 (Ac. 4,

187b 7-8). 7 AR1sToT., Metaph. II t. 11 (a. c. 2, 994b 22-23); t. 13 (!in. 27-29). 10 GRE·
GORIUS, In Ezech. II horn. 2 n. 14 (PL 76, 956).
T 1 Cf. AEGIDIUS RoM., Sent. Id . 3 pars 1 princ. q. I arg. 4 et in corp. (f. 21B .D); HENRI·
cus GAND., Summa a. 1 q. 8 in .corp. (If. 18H); a. 24 q. 7 arg. 2 (f. 143E). 2 Cf. HENRICUS
3
GAND., Summa a. 24 q. 1. in corp. (I f. 137B.E). Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 3 q. I
in corp. (I f. 28B); a. 4 q. 8 arg. 2 et ad 2 (f. 34T. 35Z). 4 Cf. ib. a. 24 q. 1 arg. 2 in
opp. (If. 137A). 5 Cf. DUNS ScoTus, Rep. IA d . 3 n. 2; AVERROES, Metaph . II com. 1.
DE COGNOSCIBILITATE DEi 3
[2] Contra: 5
VI Metaphysicae: 'Metaphysica est theologia de Deo et circa divina
principaliter'; ergo etc. Et in actu eius, scilicet in consideratione
actuali substantiarum separatarum, ponit felicitatem humanam, X
s Ethicorum 1 •
fQUAESTIO 2
UTRUM DEUS SIT PRIMUM COGNITUM A NOBIS
NATURALITER PRO STATU ISTOl
[Q. 21 Iuxta hoc quaero utrum Deus sit primum cognitum a no bis 6
[lJ 10 naturaliter pro statu isto 2 •
Quod sic, arguitur:
« Unumquodque sicut se habet ad esse sic ad cognitionem », ex
II Metaphysicae; sed Deus est primum ens; ergo primum cognitum 3 •
Item, nihil perfecte cognoscitur nisi eo perfecte cognito; ergo 7
1s nihil simpliciter cognoscitur nisi eo simpliciter cognito. Consequen,
tia apparet, quia in his quae sunt per se, 'sicut maximum ad maxi,
mum sic simpliciter ad simpliciter', et e converso, ex II Topicorum 4 •
ADCPMSRrvzreoLN A YEHGoLqu(p-rny~µu)
2 VI] in ras. P 2 5 A I theologia om. A G20 *L 2-3 et - principaliter = A 3 ergo etc.
om. pyre AL I Et] Similiter PI*vre A YL Item r° Commentator (commento D*) etiam D praem. I
Item z praem. Similiter rN2 A 0 add. similiter A EHG I scilicet] id est (pon. et A 02) A 0 quia reNs
om. rLNt 4 actuali] post separatarum v om. re AH I ponit] potest I*AG* facit Dadd. (post Ethl-
corum, s A 0 ) Philosophus pyreN2 AL I humanam] add . etiam in via L add. in R 5 Ethi-
corum] add. ergo Deus est naturaliter cognoscibilis M 2I2 (om. I3) 9 adnot. Quaestio 2 A 1 et
multi 9-10 !meta - isto] Circa secundum L Q 9 I meta hoc quaero J Circa h. q. A 0 Se-
cundo quaeritur Lu praem. Secundo D add. secundo r 02 10 naturaliter] ante a (9) D om.
AYLU 11 Quod sic, arguitur] Arg. (praem. Et Lu) q. s. AHL 12 sic] ita se h abet rN add.
et L I cognoscibilitatem R I ex om. DI21: 13 ergo] add. et DR 14 Item] Praeterea 1: I
eo] Deo DCPMizreo add. Deo A 0 a 15 cognoscitur] cognitum AEH I eo] Deo re 16 ap·
paret] patet DI: 17 sic] ita vr- 0 A 0 I ex om. vreL I II] IV DCMSRI'Z III p
F 2 ArusTOT ., Metaph. VI t. 2 (E c. l, 1026a 21-23). 5 ARlsTOT., Eth. ad Nie. X c. 8

(Kc . 7, 1177a 12-17). 13 ARISTOT., Metaph. II t. 4 (rt. c. l, 993b 30-31): «Unumquodque
sicut se habet ut sit, ita et ad veritatem». 17 ArusTOT., Topic . V c. 21 (E c. 8, 137b 20-27):
• Si quod magis est eius quod magis est, proprium, nam et quod minus eius quod minus, erit
proprium; et quod minime , eius quod minime, et quod maxime est, eius quod maxime, et quod
T 1 Cf. HENRICUS GANO ., Summa a. 7 q. 3 in corp. (I f. SOE); a. 24 q. 1 in corp.

(f. 137E). 2 Cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 3 pars 1 q. 1-2 . 3 Cf. HENrucus GANO.,
Summa a. 2 q. 6 in corp. (1 f. 27D-E); a. 7 q. 13 arg. 3 in opp. (f. 62Q); a. 24 q. 7 in corp.

(f. 144G). ' Cf. HENrucus GANO., Summa a. 24 q. 7 in corp. et in opp. (I f. 144H. 143E);
q. 2 arg. 4. et 3 (f. 137H).
8 Item, perfectissimus actus potentiae est circa obiectum simpli-

citer primum; perfectissimus autem actus est circa Deum, X Ethi-
corum; ergo Deus est simpliciter primum obiectum cognoscibile 1 •
9 Contra:
Omnis nostra cognitio oritur a sensu, I Metaphysicae et II Paste- s
riorum in fine; ergo Deus, qui est a sensibus remotissimus, non est
primo cognitus ab intellectu nostro 2 •
LL - DECLARATIO PRIMAE QUAESTIONISJ
10 In prima quaestione 3 non est distinguendum quod Deus

possit cognosci negative vel affirmative, quia negatio non cogno- 10
scitur nisi per affirmationem, II Perihermenias in fine et IV Meta-

physicae.
Patet etiam quod n,l!llas negationes cognoscimus de Deo ms1 per
affirmationes, p'er quasi removemus alia incompossibilia ab illis af-
firmationibus. 15
ADCPMSRivzrsnLN A vEHGoEQtJ(p=y~µu)
I Item] Praeterea E 1-2 simpliciter om. DA YEHGO! 2 autem om. I2rLNA 0 *E I actus]
add. intellectus P add. intellectus, scilicet speculatio in qua consistit felicitas AE;Go I X] 4
DCMSRI*r-s A EH 5 nostra cognitio] c. n . vr- 0 A 0 I oritur] ortum habet rN incipit vel
oritur L 6 fine] in ras. R 2 add. ex quo R I qui om. R I sensu PZ I remotus D* 7 prius
A 0 I nostro 1 ante intellectu L om. vrs 9-p. 7. 11 9f In prima quaestione - discurrendi
sign. Extra D• 9 est distinguendum] distinguitur R IO posset D potest A 0 I negative
vel affirmative] n. non a. DP*Zr 80 A affirmative seu negative in ras . I2 11 in fine om. Pzro
13 negationes] add. simpliciter A 02 I nisi om. A Y 14 quas] add. negationes A oa I removentur
vrs I alia ] aliqua vr 8 A 0 E om. z I ab om . L 14-15 affirmationibus] add. (adnot . F) sicut
(qula M!R! r ••. J AG) non remove mus compositionem (c.] corruptibilitatem S! contrarletatem M! corpo-
reitatem in corr. A 02 praem. coactionem nisi qula attribuimus libertatem nee I?) nisi quia attribuimus (add.
el M!R!) simplicitatem vel aliquid aliud (vel aliq . al.] om. M!R!F add . sci mus eum esse affirmative A 0 •)
Mas•R•P A Bao
simpliciter est, cius quod simpliciter: ut quoniam magis viventis magis sentire est proprium , et
minus viventis minus sentire erit proprium, et eius quod maxime, quod maxime, et eius quod
minime, quod minime, et eius quod simpliciter, quod simpliciter ».
F 2-3 ARISTOT., Eth. ad Nie. X c. 8 (Kc. 7, 1177a 12-17). 5 ARISTOT., Metaph. I
[c. I] (Ac. 1, 980b 28-98la 12). 5-6 ArusToT., Anal. post. II c. 18 [t. 27] (B c. 19, lOOa
3-IOOb 5). 9 ALEXANDER HAL., S . theol. I q. 2 m. I c. 2 in corp. et ad 1 (I 17ab); m. 2 c . 1
in corp. (I 24ab). - Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 1 in corp. (I f. 137C). I I Aru-
STOT., De interpr. II c. 2 (c. 14, 24b 3-4): « affirmationi contraria quidem negatio est circa idem
universalis ». rr·r2 ArusToT., Metaph. IV t . 16 (r c. 4, 1008a 17-18): «notior utique erit
dictio quam opposita negatio ».
T 1 Cf. HENRICus GAND ., Summa a. 24 q. 1 in corp. (I f. 137E). 2 Cf. ib. a. 1

q. 1 arg. 2 et a. 2 q. 1arg.1 (If. IA. 23A); a. 49 q. 5 ad 4 (II f. 38T). 3 Cf. supra n . 1.
DE COGNOSCIBILITATE DEI 5
[21 Negationes etiam non summe amamus.

Similiter etiam, aut negatio concipitur praecise, aut ut dicta de
aliquo. Si praecise concipitur negatio, ut non-lapis, hoc aeque con-
venit nihilo sicut Deo, quia pura negatio dicitur de ente et de
s non-ente; igitur in hoc non magis intelligitur Deus quam nihil vel
chimaera 1 • Si intelligitur ut negatio dicta de aliquo, tune quaero
illum conceptum substratum de quo intelligitur ista negatio esse
vera, aut erit conceptus affirmativus, aut negativus? Si est affirma-
tivus, habetur propositum. Si negativus, quaero ut prius: aut ne-
10 gatio concipitur praecise, aut ut dicta de aliquo? Si primo modo,
hoc aeque convenit nihilo sicut Deo; si ut dicta de aliquo, sicut

prius. Et quantumcumque procederetur in negationibus, vel non
intelligeretur Deus magis quam nihil, vel stabitur in aliquo affir-
mativo conceptu qui est primus.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:EQu(p=y~µu)
1 etiam] autem D* tantum AY add. tantum (post non D?A G tamcn Z) D*CPMS*RIVZr A·Y:E I
non summe amamus] om. Dt add. quia ibi non est praecisa ratio amabilis; sed Deum amamus;
igitur hoc est ratione actus positivi Da (cf. Rep. I A d. 3 n. zo) add. aliquis viator potest
Deum summe amare ut beata Virgo A oa 2 etiam om. PAY:E I aut negatio] n. aut :E I con-
cipitur] add. in se A 02 I ut om. AB*O* 3 concipitur] consideratur D praem. in se DA02 /
concipitur negatio om. :E I hoc] haec PA 02 ilia :E 4 de2 om. DA 0 :E 5 intelligitur) ante
0
magis CPMRizro concipitur A 6-11 'IT Si - Deo sign. Vacat Z2 6 intelligitur] intelli-
gatur cvr- 0 A 0 concipitur :E I ut negatio dicta = A neg. ut d. pvr- 0 ut dicta :E non (om. I*)
lapis (n. I.] praem. ncgatio A oa add. dicta A 02) rel!. (om. A Y) edd. ('JT sign. punctis µ) 7 illum] istum
:EI ille conceptus subtractus ABHG I substratum] substractum ACsrsLN':E subtractum MR*A 0
abstractum (-cte D*) DPI*Vzr 0 N2 / is ta] illa SA E•HGo 8-9 aut erit - prius om. A Y 8 erit =A
est (cssc M*) rel! . (om. AY) edd. / conceptus om . :E / affirmativus . .. negativus] neg .... aff. vr- 0 /
aut2 ] vel DSRIVZr A 0 8-9 aut2 - affirmativus] et :E om. pt 8 est om. DCP1MA 9 Si
negativus] Aut est neg. et tune :E / quaero ut prius om. AG / quaero] quaeram :E quaeritur A 0
quaestio est rLN add. hie D I ut] quae ABH I aut] add. enim D 9-12 aut - prius om. ABH
10 concipitur] add. ut in se A oa / praecise] add. ut negatio R* add. (adnot. Parisius D*) Ex isto
habetur sequens (s .] comp. D) correlativum quod licet via remotionis (r.] comp. D) sit utilis ad
cognoscendum, tamen oportet habere aliquid in materia (!) deductionis ad quod statur, et
illud aut dicitur de nullo D (c/. Rep. IA d. 3 n. 8) / ut dicta= AVR2 rN2 A 02 p=f3µu [dicta]
post de rN1 post aliquo A 0 1 ut rBLN':E dicta y 11 hoc] sic :E add. sic A 0 I aeque] post
convenit D est quae r 0 • om. A 0 • / convenit] conveniret rLN concludit V / ut dicta de aliquo]
Secundo modo R 2:E praem. secundo modo (add. scilicct AG) vrsAG add. tune R 2 Vr 8 A 02:E add.
quaero M*JiAG I sicut] ut R 2:E 12 proceditur AG procederet AE 13 intelligeretur] intel·
ligetur SJ2AHO intelligitur CPMRZABG rescr . D* I statur rLN 13-14 affirmativo conceptu =A
c. a. rel!. edd . 14 primus] add. in quo Deus concipitur A 0 *
T 1 Cf. H1!NR1cus GAND ., Summa a. 24 q. 1 in corp. (If. 137C): « cognoscere de Deo quae
solum dicunt privationem eorum quae habent 'esse' in creaturis, si nihil aliud positive omnino
cognoscamus de eo quod est secundum substantiam eius (quia non est nisi simplex 'esse'), non
est nobis omnino cognoscibile aliquid de eo, ut nihil plus dicamur scire de Deo quid sit quam
sciamus de homine, sciendo quod non est lapis aut lignum ».
11 Nee, secundo, est distinguendum de cognitione 'quid 1 est'

et 'si est', quia in proposito quaero conceptum simplicem, de quo
cognoscatur 'esse' per actum intellectus componentis et dividentis.
Numquam enim cognosco de aliquo 'si est', nisi ha beam aliquem
conceptum illius extremi de quo cognosco 'esse'; et de illo con- '
ceptu quaeritur hie.
12 Nee, tertio, oportet distinguere de 'si est' ut est quaestio
de veritate propositionis vel ut est quaestio de esse Dei, quia si
potest esse quaestio de veritate propositionis in qua est 'esse' tam-
quam praedicatum de subiecto, ad concipiendum veritatem illius 10
quaestionis vel propositionis oportet praeconcipere terminos illius
quaestionis; et de conceptu simplici illius subiecti, si est possibilis,
est nunc quaestio.
13 Nee, quarto, valet distinguere de conceptu naturali et su-
pernaturali, quia quaeritur de naturali. 1s
14 Nee, quinto, valet distinguere de 'naturaliter', loquendo de

ADCPMSRIVzrsoLN A YBHG01;Qu(pmy~µu)
1-p. 11, 5 Nee - Deus post lucem (p. 15, 15) AB•H*[restituunt: cancellando textum post lucem
et ponendo denuo hie in mg. AE 2 , ponendo litteras b-a AHi] 1 secundo) post est1 1: om. DCMS
R'II'" A-Y etiam secundo R I est om. DR I distinctio DCM*SRI*zr-s I quid) quia codd.
8 2 1 2
edd. 2 et om. D I quia] quod D* enim post quaero P praem. videlicet D 3 cognoscatur]
in COIT. R 2 cognoscantur I* cognoscitur VI' 8 AEE!HG I intellectus om. SR•rLrn• 4 enim]
praem. est S om. D* add. est (post cognosco M) M*R *I* A E!G add. ibi Z add. idem AB I cognosco]
post aliquo DA H cognoscam A 0 cognoscere A B!G cognitio M 'SR• om. AB I de aliquo l aliquo
AB add. cognito ABB! I si est] illud esse D I habeat D* habeatur 12 habet M* 4-5 aliquem
conceptum] c. a . AG aliquis conceptus 12 5 illius) istius ABE!H add . illud nisi esse habeat D*
7 tertio] post oportet M1: secundo M' om . DCM2SR*II'"8 A-Y I oportet distinguere) est distin-
guendum A 0 I de] om. AA 0 * add. ipso MaI2 8 si) non AH add. est DCMVI' 8 9 potest]
ponit rN' ponitur rN A I quaestio] rescr. A a om . D*ABE!H I propositionis] illius quaestionis
2 0 0
r 0 I est om . DM2IVZI' 80 N2 AYEE!HGo 21: 10 praedicatum] rescr. pa add. quaeritur P*M 1IVZ
I' 802 NA1: add. dicitur D I subiecto] add. et D add. et ita CP 2 add. id est rm(om. Na) I illius
om . A BE!H 11 quaestionis vel propositionis = A quaestionis SRIVI' 80 N' A YGl1;p1't)'~µu pro-
positionis DCPMZI'LNaAG'o" complexionis ABE!H 11-12 oportet - quaestionis om. ABB!H
11 illius] istius A GO huius (pon. illius Ma) CMZ 12-13 et - quaestio om. D 12 simplici]
simplicis AH praem. termini (Del AG) A BE!HG add. termini A Y I illius] talis A 0 om . A- 0 I subiecti]
om. AH• add . vel termini vrs I possibilis] possibile rs add. naturaliter ra 13 est nunc quae-
stio] ante si (12) AEE!H nunc (non M* ut C') est q. CMRIZI' 0 add. si est prius naturaliter A 0 *
14-15 Nee - naturali om. C' 14 quarto] tertio M' om. DC!M 2SR*Ir-sA-Y I valet) add. illud
vr- 0 A y I distinguere om. ovr- 0 A•E!O I conceptu] cognitione R 2 add. Dei AG 15 quaeri.tur]
quaeretur S*R quaestio est A 0 praem. hie Cl I de] add. cognitione (?)Cl 16 Neque CMSRI I
F HENRICUS GANO., Summa a. 24 q. 3 in corp. (I f. 139X-Y).
l 7 Ibidem (f. 139Y).
14 Ibidem et q. 2 in corp. (I f. 139Y. 138 I). 16 BoNAV., Sent. Id. 3 pars 1 a. un . q. 1 in
corp. (I 69a); HENRICUS GANO., Summa a. 24 q. 6 in corp. (I f. 142P).
T 1 «quia », quod codd. erronee habent, corrigitur in 'quid'; cf. HENRICUS GANO. ad
Jin . 1.
natura absolute vel de natura pro statu isto, quia quaeritur praecise
de cognitione pro statu isto.
N ec, sexto, valet d i sting u e re de cognitione Dei in creatura 15
vel in se, quia si cognitio habeatur per creaturam ita quod cognitio
s discursiva incipiat a creatura, quaero in quo termino sistitur ista
cognitio? Si in Deo in se, habeo propositum, quia illum conceptum
Dei in se quaero; si non sistitur in Deo in se sed in creatura, tune
idem erit terminus et principium discursus, et ita nulla notitia ha,
bebitur de Deo 1 , - saltem non est intellectus in ultimo discursus
10 termino quamdiu sistit in aliquo obiecto quod est principium
discurrendi.
UDe cognitione Dei 'si est' et 'quid est' 2 (Gode fr id us VII, 16
ADCPMSRrvzrsnLN A vsaao:EQu(pmy~µu)
quinto l quarto (post valet) M' om. DCM 2SR ~1r-B A-Y I valet] oportet (ante qulnto :E) vr- 0 A YO:E I
naturali 12rn2 N3A BO I loquendo l add. vel rN
1-3 natura - valet om. :EU! 1 vel] et A EB!HG I isto] ante statu D illo A Go 1-2 quia -
isto om. C'SR'V 2 de cognitione] de natura AEO;; add. Dei (praem. natural! A 0 a) Ma12rNaA0
3 Neque MSRI I sexto om. DCMSR*Ir-BA-Y I Dei] om. M':EQ add. vel M 5 incipiet A 0 I
quaero] praem . tune rN I in om. C*M*SR*I'LN;; I sistitur] sistit rN! stetur ABE!H 5-6 ista
cognitio om. VABE!H 6 habetur AEE!HG 7 in se1 om. VI' 8 I non - sed om. AEE!H I sistitur]
sistetur A 0 om. :E I creatura] in corr. D 2 add. ita creatura A 0 8 erit] ante idem AYO esset
1zrn 8-9 habebitur] habetur IZI' 0 AE 0 :Eu om. M I habebitur de Deo] om. CSR'; 'lf sign.
litteris a·b ya 9-11 saltem - discurrendi] om. CSRIZI' 0 AYEE!HGO;;:E; 'lf sign. litteris a-b vi
9-10 discursus termino] t. d. DPMvr- 0 A 0 1 10 obiecto om. rLN;; 11 discurrendi] add.
et mm ultimum discursus A 0 1 12-p . 11, 2 De cognitione - attribuuntur = ADRa1yrsNaAYµ
[immediate post dist. 2 (sed cf. verba initialia textus ad 12-p. 8, 2 adnotata) vrs post primus
(p. 5, 14) R 1 post hie (p. 6, 6) IAYµ post illam additionem ad verbum praedictis (p. 13, 16) notatam
D sine ulla indicatione ubi ponendus sit I'N1]; 'lf text. sign.: Scotus extra A 1 Extra D 1R 112(texr. et mg.)
V 1I' 81 ; !in. anfractuosa et nota Sic in originali Doctoris µ; notant post hie (p. 6, 6) Additio sed
non tradunt textum paA 01 12-p. 8, 2 De - quid est) Pro ista tertia distinctione sequenti ubi
tractat (-tur I' 8 ) de cognitione Dei 'si est' et 'quid est' VI' 8 om. DII'N! 12 si est et quid
est] q. est et si est R' I VII] quaestio RI
F 3 ALEXANDER HAL., S. theol. I tr. introd. q. 2 m . 2 c. 2 in corp. (I 24b-25a). 12 GooE·
FRlDUS DE FONT., Quodl. VII q. 11 in corp. (PhB III 383-384): «Et ideo aliqui videntur dicere
quod solum de Deo scitur si est, loquendo non de esse quo Deus in se ipso subsistit, sed de esse
quod significat compositionem intellectus sive quod vera est propositio qua dicitur Deus est,
quod quidem potest etiam sufficienter ex divinis effectibus demonstrari. Sed, quia inquisitio et
investigatio laboriosa... circa acquisitionem cognitionis de Deo apparet non sol um fuisse ad
cognoscendum de Deo si est solum dicto modo, . . . quin immo cum hoc certitudinaliter scitum
est ex aliis ulterius quid est Deus secundum rem ... Dicendum est ergo quod in via possimus
aliquo modo cognoscere de Deo quid est•. Cf. infra ad p. 8, I.
T Cf. HENRrcus GANO., Summa a. 24 q. 4 in corp . (If. 140B): « Primum ergo quo mo-
1
vetur tendens cognoscere quid est Deus, est cognoscere quid non est, ne in illo sistat, putando
2
id Deum esse quod non est Deus ». Cf. supra n. 11-12. - De 'si est' et 'quid est'
cf. HENRICUS GANO., Summa a. 24 q. 3 in corp. (I f. 138 0-P); GooEFRlDUS DE FoNT. , Quodl.
VII q. 11 in corp. (PhB III 377-378).
11 improbat Henricu m de distinctione 'si est', et quod possi-

bilis sit cognitio 'quid est') nota: 'quid' quod dicitur per nomen,
est 'quid' quod est rei, et est includens 'si est', quia IV Metaphy-
sicae - cc ratio cuius 'nomen' est signum, est defi.nitio ». Tamen esse-
quid nominis est communius quam 'esse' et quam 'quid' rei, quia s
pluribus convenit signifi.cari nomine quam 'esse'; ubi tamen coniun-
guntur, idem sunt, sicut non omnis color est albedo, tamen ille color
qui est albedo, idem est albedini. Exemplum tamen non est omnino
simile, quia color sumitur ab aliqua partiali perfectione. Non sic hie,
sed totum 'quid' habet relationem (ad nomen ; ut ad signum quod 10
tot~m habet relationem ad r~ ut ~tas (ad suppositum Sed
12._r ius cognosco de eodem 'quid' t_elationem primam quam secundam.
- Nee est in hoc solo ordo cognitionum istarum, cognoscendo de
eodem conceptu simplici prius relationem unam quam aliam, sed
et in hoc quod conceptus simplex est quodammodo alius in multis, 1s
puta definitionibus / quia primus est confusus, secundus distinc-
tus 1 • Nam primus vel non explicat partes conceptus, vel si explicat,
non distincte, sub compossibilitate vel incompossibilitate; secun-
dus explicat compossibilitatem, et in hoc rationem esse veram, et
ex hoc 'quid' quod exprimit esse-quid rei possibilis. zo
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGOI;QU(p-rny~µu)
1 11] libro A / si est om. A Y 2 cognito (!) R! / quid est om. A Y / quid quod] quod quid
rN! quod quidquid D* quod aliquid quod v praem . quod rs I per om. R! 3 quid quod]
quidquid D' quod quid D 2 IVrN1AY /IV] commento (I) I 4 cuius] eius AY praem. eius D /
nomen] nullum D* / est1 om. D 5 communius] prius A Y 6 convenit] add. haec relatio
DVrN! add. quia et nihilo rs add. hoc idem (i.] illo I) IA y I significaret I 6-7 coniungantur I
7 idem sunt] s. i. rN1 / tamen ille] i. t. vrs 8 est2 ] add. omnino D 9 color om. D! /
ab aliqua partiali] a particulari al. D* / Non] Nee rN1 10 nomen] nullum D* I ad2 ] sicut
rs• AY I quod] add. etiam vrs add. quidem D 11 totum] tamen AR! praem. est D 2 om.
Ay I habet] post relationem vrs add. etiam D 11-12 ad suppositum - cognosco om. D!
12 cognito (pon. cognosco rN') D!ffN! 13 hoc] illo D I solum vrs I istarum] illarum Rl I CO•
gnoscendo om. I / de] se Av 14 conceptu simplici] s. c. D 15 et] etiam D*vrs om . 1rN1
AY 15-16 in multis, puta] p. in m. ffN! 16 definitionibus] difficilibus IA Y / est] add.
conceptus D / confusus] cognitus A Y 17 primo D! / non - vel] non explicat rs' om. rsi /
explicat1 ] exprimit I 18 non] add. tamen Dvrs / distincte] add. et D add. sed IVrN! / com·
possibilitate vel incompossibilitate] composs. vel (com-)ponibilitate vel incomposs. A complu-
ritate vel incompluritate IA y complicite vel incomplicite rN~ composs. rs 18-19 secundus]
add. vero vrs 19 explicat] add. et cognoscit DivrsN!AY / compossibilitatem] complurita·
tern (comp. AY) rrN!A y I hoc] add. cognoscit vrs I rationem] positionem vel rat. A y I esse]
add. in se Divrs Av / et2 ] vel V om. rs 20 quid quod] quod quid IVrN1 quidquid D* /
exprimit] comp. D! / esse-quid] quid I/ possibilis] potest (!) AY
F r HENRICUS GAND ., Summa a. 22 q. 4 in corp. et a. 21 q. 4 ad 3 (I f. 132L. 128Z).
3·4 AmsTOT., Metaph. IV t. 28 (r c. 7, 1012a 23-24).
T 1 Cf. supra !in. 2-3.
Secundo 1 nota quod subiectum primae scientiae simul prae, 17

cognoscitur 2: 'quid' dicitur per nomen et 'si est' et 'quid est'. Quia
nulla scientia de suo subiecto primo quaerit 'si est' vel 'quid est' 3 ,
ergo vel omnino non est quaeribile, vel tantum in scientia priore;
s prima nulla est prior; ergo de eius primo subiecto nullo modo est
quaeribile 'si est' vel 'quid est'. Ergo conceptus simpliciter simplex,
ergo ens.
Quia 'ens per se', potest dubitari de compossibilitate partium
conceptus - P.,~o , h,gr etjam quia quod non Deus, quia nulla ratio
10 simpliciter simplex habetur de Deo quae distinguit ipsum ab aliis -
ergo de qualibet tali est quaestio 'si est' et demonstratio quod ratio
non sit ht se falsa; ergo Deus secundum nullum conceptum viatori
possibilem est primum subiectum metaphysicae.
Ite.m~ quidquid pr?barur de ipso, contll]-_ e tur .pr~mo , v~rty~liter
1s in ratione entis, quia sicut passip simplex cop.ve~tigilis includitur
primo in suqiecto, sic et disilinct:f; ergo in subiecto illcluditur primo
quod aliqua pars disiunctae alicui enti conveniat.IErgo ens primo
s
virtualiter includit hanc 'aliquod ens est primum', ergo et 'si est'
et 'quid est'; de ista ratione fens primuniY primo includitur in ente;
20 ergo et quidquid concluditur de ente primo/, per iationem huius
ADCPMSRIVzrenLN A YBHGOI;QU(p-rny~µu)
1-p. 11, 2 Secundo - attribuun~r] om. Rl; '!!sign. Additio. Extra D 1 I quod] quia D I
subiectum] de subiecto vre solum D I scientiae] substantiae primo D 1-2 praecognoscit
ffNlA y cognoscit D 2 et1 om. D* 2-3 Quia nulla] Nulla enim vre I Quia - quid est
om. D 3 de suo subiecto primo quaerit] q. de suo p. s. vre I primo om. I 4 omnino
non] n. o. D I quaeribile] in corr. D 2 comp. re 5 primal add. autem scientia vre I est1
om. vre I primo subiecto] subiecto (-eta! AY solutione D' solo D 2 ) primo (add. modo I) DirN!AY
6 quaeribile] quaerere A y comp. re I est2 om. re 7 ergo] est DAy 8 compossibilitate]
in corr. D 2 compluritate IA y 9 pro] per orN1 I pro hoc etiam quia] Item vre I Deus] ens
A y I ratio] add. non ore 10 simplex om . A 11 qualibet] quacumque rN1 quocumque I I
ratio] add. subiecti vre 12 falsa] ipsa D I Deus om. rNl(restit. ante ergo Nl) I secundum om.
rNl(restit. N}) I viatori] post possibilem (13) vre variari A 13 primum] secundum D I obiec-
tum ffN! 14 probatur] praedicatur ovre I ipso] eo A y I continetur] concipitur rN! I priatO
virtualiter] v. p. I 15 quia sicut] s. enim vre I simpliciter ffN! I convertibilis] potentior
Ay 16 primo in] in p. DY I subiecto1 ] se 1rNl(restit. Nl) I sic] ita vre I et] etiam D I dis·
iuncta] distincta ovre A y indistincta 1rN1 17 disiunctae] distinctae 01vreNlA y 18 ens
om. A y I et om. IV 19 est] -erit re 2 I ratione] re re I primo om. p I includitur in ente]
in e. i. D 20 ergo om. V 20-p . 10, I huius - rationem om. D!
T 1 Quae n. 16 dicuntur, ad quaestionem primam (n. 1) spectant, quae vero n. 17-18, ad

quaestionem secundam (n. 6). 2 De praecognitione cf. HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 3
in corp. (If. 138Q-139S); GoDBFRrous DE FoNT., Quodl. VII q . 11 in corp. (PhB III 378-379).
3 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 19 q. 1 in corp. (I f. 115C): «Est enim subiectum illud
de quo, secundum Philosophum, in scientia o portet primum supponere 'si est' et 'quid est'»;
- cf. ArusToT., Metaph. VII t. 4 (Z c. 1, 1028a 36-1028& 2).
10 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 1,2
totius vel per rationem entis. Ergo metaphysica est theologia fina,
liter et principaliter, quia sicut est principalius de substantia quam
de accidente 1 , VII Metaphysicae, ita - ulteriore analogia - princi,
palius de Deo, quia semper prius, ordine perfectionis, includitur in
ratione subiecti primi particulariter pars passionis disiunctae quae s
est simpliciter perfectior.
18 Contra: nulla cognitio' simpliciter perfectior includitur virtuali,
ter in minus perfecta, sed e converse; ergo nulla cognitio possibilis
viatori naturaliter de Deo est perfectior conceptu entis; ergo in
qua speculatione felicitas. 10
2
Si haec ratio concludit, ergo illud quod rationes ad primam
partem 3 supponunt de conceptu non simplici. Negatur secundum
Henricum, irµmo pr<?prius conceptus de Deo et simplex, per
motionem dffechis. Sed tune ens non commune sed analogum 4 ,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGO:EQU(p-rny~µu)
1 per rationem om. D~ J entis] esse VI'B 2 sicut est] concluditur A Y J est principalius]
p. e . V 2-4 de substantia - principalius om. It 3 ita] in D 3-4 principalius] add.
est DVI'B 4 semper] om. v add. per D I includitur] intelligendi D 5 ratione] re rN! I
subiecti primi] p. s. DIVI'BN!A y I disiunctae] distinctae DVI'BN!AY 6-7 simpliciter - CO·
gnitio om. rB 9 naturaliter om. D 11-12 rationes ... supponunt] ratio ... supponitVI'BAY
12 Negatur] comp. A y 13 Henricum] .n. (!) A y I simplex] add . habetur vrB 14 motio-
nem] rationem (om. V 1 ) effectus remotionem V add. conceptus et simplex per motionem A Y J
non] add. est DV
F 3 ArusTOT., Metaph. VII t. 2 (Z c. 1, 1028a 18-19). 13 HENRICUS GANO., Summa
a. 24 q. 7 in corp. (I f. 144H): «Absolute ergo dicendum quod ... 'quid est Deus' est primum
obiectum quod ab humano intellectu ex creaturis habet intelligi, ut nihil possit cognosci in
creaturis, et ex creaturis, quia verum, bonum, pulchrum, iustum, ens, unum ... , nisi natura·
liter prius ... cognito eo quod est simpliciter et indeterminatum verum, bonum, pulchrum, ens,
unum, et huiusmodi, - ut scilicet in ipso Deo sit principium et finis nostrae cognitionis ... Con·
cipiendo autem ens, necessario concipitur primum et simpliciter ens ... Sicut enim concipiendo
hoc bonum, necessario concipitur bonum simpliciter, et in illo bonum quod Dei est vel ipse
Deus est ... , sic concipiendo hoc quod est homo vel album, concipio ens simpliciter, et in illo pri-
mum ens quod est Deus. Simpliciter ergo dicendum ... quod in omni cognitione qua cognoscitur
aliquid secundum veritatem in creatura, cognoscitur aliquid quod Dei est, quod scilicet est
'quid' in eo, et ipse Deus, ut entitas, veritas, bonitas•. - Cf.infra p.14, 3-11.
T 1 Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 19 q. 1 ad 1 (I f. 115F): « Metaphysica enim princi-
palius considerat de ente sub ratione substantiae quam accidentis, quia ratio entis verius salvatur
in substantia quam in accidente; accidens enim non est nisi quia est entis quod est substantia,
ut dicitur VII Metaphysicae ». 3 Cf. supra lin. 7-10. 8 id est ad 'Arguo quod non'
quaestionis primae, cf. supra p. l, 10; rationes cf. p. l, 11-2, 12. 4 Cf. HENRICUS GANO.,
Summa a . 21 q . 2 ad 3 (If. 125S): « Verus enim conceptus, primo concipiendo 'esse' simplici-
ter indeterminatum, quod ratione suae indeterminationis nihil ponit omnino neque determi·
nat, ut ex hoc nihil sit re commune Deo et creaturae, positivum, sed negativum solum »; ib.
q. 2 in corp. (f. 124F): «Absolute dicendum quod 'esse' non est aliquid commune reale in
quo Deus communicet cum creaturis, et ita, si ens aut 'esse' praedicatur de Deo et creaturis,
hoc est sola nominis communitate, nulla rei, et ita non univoce ... sed ... analogice •.
DE COGNOSCIBIUTATE DEI 11
et ita prima scientia de ente erit de primo ad quod omnia attribu-

untur 1. U
Est ergo mens quaestionis 2 ista, utrum aliquem conceptum sim- 19
plicem possit intellectus viatoris naturaliter habere, in quo con-
s ceptu simplici concipiatur Deus.
Lii. - 0PINIO AUORUM AD UTRAMQUE QUAESTIONEMJ
[3] Ad hoc dicit quid am doctor sic: loquendo de cognitione 20

alicuius, distingui potest, ex parte obiecti, quod potest cognosci per
se vel per accidens 3 , in particulari vel in universali.
10 Realiter per accidens vnon cognoscitur Deus, / quia quidquid de
ipso cognoscitur, est ipse; tamen cognoscendo aliquod attributum
eius, cognoscimus rquasi per accidens quid est. Uncle de attributis"
dicit Damascenus libro I cap. 4: «Non naturam dicunt Dei,
sed quae circa naturam ».
dDfi...,
ADCPMSRIVZrBDLN A vsHGo~Qu(P'"""r.1µu) ... ,r- o 1 a1.s :tu
1 ital ilia rN1 I de ente om. D 1-2 attribuantur I 3 ista] ilia D!' AG °"'· p llfH
4 naturaliter om. A 4-5 conceptu simplici] post Deus (5) ~ sicut in propno conccptu aut
conceptu simplici Dom. A 1 11fH 5 concipitur (pon . conciplatur Ia) IZ >1.1 tidiW( aM enri·
lfr'811~illltl~~-,· Z>rquaest. 6 , 7 et 8 A1 et similiter multi Opinio i.... · a I A'd }foe -
icJ ante Re~ t1Mte' •· 15, 17; cf. p. 6 ad 1-p. 11, 5) AB! om. AH! I sic] sicut D* ' quetf
(praem. sic IZ) rvr AHJ offi . CSR *AG add. quod ZA 0 7-8 loquendo - potest1 ] distinguendo D
8 alicuius] ante cognitione (7) AH actus A I distingui potest] p. els lO .~iquod potest coa;i
om. DCSR!rLNABHO 9 accidens) add. item vrBAY~ add.... 1> Vt' dih ~ svr•Pt<
10 Realiter] Universaliter AGO Universaliter vel realiter rN!I(-. ) Ht~ R 1. cW. RI.
A 0 I Deus = AMaAffOI [ante non M1A 01]] 11 ipso] add.Wle'O" 'Al"11 j~ 1 ~chre V~f
odd. DiliaiVA°'" 1-lt tttibutum eius] e. a . ~ 12-13 do. ,.....'\'lifitf diiJ.,~lllWtl
'.A_'O +
t\!l"l ptiilt'ap tl) A~ 13 dicit Damascenus post cap. 4 R ~ •pap Mi::DOSrL¥ ~
4] 10 R pon . 10 rDa Spdt-. vac. AG I Non] om. D* praem. quod A·Y add. aute~ J j .Mt\dlMa
dicunt Dei] nat. Dei die. rzrLN~ die . nat . Dei CMrD A oa nat. die. Dvre A y ()
F 7-p. 13 , 16 HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 6 in corp. (I f. 141N-1420. 1 2Q.. "1~~.
142P·9-· 142T-V); q . 7 in corp . (f. 144H); q. 6 in corp . (f. 142V. 143Z); q. 2 in corp.((.~~ t).
13 D~sc . , De fide orth. I c. 4 (PG 94, 799).
1
T 1 HENRICUS GAND . , Summa a. 19 q. 1 in corp. (I f. 115B): « Prima philosophia . . . per se
considerat quiditatem cuiuslibet entis in quantum ens est, sive sit substantia sive accidens, pro,pt.er
quod ibi substantia non potest did subiectum, sed ens simpliciter, nee a,liqyickal,i11ch; i a. 21
q. 2 ad 3 (f. 125R): • 'Esse' enim convenit ei [scilicet creaturaet~~tKmf.iWl!MtftPudo·
nem ad en!ipl{imum in quantum est ens»; ib. q. 2 in corp. (f. 124 I): • Ens· communfss1mo di~
primo s' Deum, secundario creaturam, sicut ens creatum priJbq aiantlficat substaQltiaat,
· ns, - sed alio et alio modo attributionis, quia alia entia attdlNuntur sub4t:Jn·
tiae ut un' u})iecto, omnes vero creaturae attribuuntur Deo ut uni fini, et u j fhapae, e~ uni
eflicienti •; ib. a . 19 q. 2 in corp. (f. 117V): a Omne ens dicitur 'ens' in quantum in ee habet
similitudinem primi entis, scilicet Dei, in quantum scilicet omne aliud ens est secundum aliquam
attributionem ad ipsum, ex qua participat rationem entis» . 2 scil. primae, cf. supra p. 4, 9.
a Cf. HENRicus GANo., Summa a. 24 q. 3 in corp. (I f. 139R).

12 ORDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 1-2
In universali etiam, ,_puta in generali attributo,

z<vvt-t-<-
cognoscitur: non
,\ /':._
quidem in universali 1~ecundum praedicationerry ~ quod dicatur de
ipso 1- fu.
quo nullum est universaleJ A.uia quiditas illa est de se
singularis - sed in universali quod tantum analogice commun est
sibi et creaturae; tamen quasi un~ a no bis concipitur, propter s
• • WI .lWltl r:,u.(< d.
prox1m1tatem conceptuum, icet smt ivers1 conceptus .
. 1
.f In , particulari non cognpscitur ex creaturis quia creatura est

pere"g&a similitudo eius, sic,.qcla tan J:~ c~nformis ei quoad aliqua
attributa, quae non sunt illa ~atura in particulari. Ergo cum nihil
ducat in cognitionem alterius nisi sub ratione similis, sequitur, etc. 10
21 Item, in universali tripliciter cognoscitur: generalissime, genera-

lius, generaliter.
'Generalissime' tres habet gradus. Cognoscendo enim quod-
cumque ens ut hoc ens est, indistinctissime, concipitur ~s quasi
pars conceptus, et est primus gradus. Et arri:~vendo 'hoc', et con- 1s
cipiendo 'ens', est secundu gradus; iam enim ut concept rn non
I '
oncipitur commune analogum Deo et creaturae. Quod si

J.. - •
6 proximi-
7 adno "lsJ:ud exponitur infra in
d y
'F
VI' 8 AH
1
T Cf. HENRIC US GANO ., Summa a . 21 q. 2 ad 3 (If. 1258).
,.. I
distinguatur conceptus entis qui Deo convenit, puta concipiendo
ens indeterminatum negative, id est non determinabile a conceptu
entis qui convenit analogice, quod est ens indeterminatum priva-
tive, iam est tertius gradus. Primo modo 'indeterminatum' abstra-
s hitur ut forma ab omni materia, ut in se subsistens et participabilis;
secundo modo 'indeterminatum' est universale abstractum a parti-
cularibus, quod est actu participatum in illis.
Post istos tres gradus generalissime concipiendi, concipitur Deus
genera,fus, concipiendo quodcumque attributum, - non simplici-
10 ter, ut prius, sed cum praeeminentia summa.
Generaliter autem concipitur concipiendo quodcumque attribu-

tum esse idem cum suo primo attributo, scilicet 'esse', propter
si¥1plicitatem.
/ Nee per ~peciem propriam cognoscitur, quia nihil est eo sim-
1s plidus, sed ad modum aestimativaea, per speciem aliquam alienam
ex creaturis, e hoc omnibus tribus modis praedictis.
" Sequitur textus interpolatus: sicut aestimativa in bruto sub intentionibus sen-
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGOI;Qu(p=y~µu)
l distinguitur A E2(in corr .)HG distinguantur (pon . distinguatur M') M I convenit] ante Dea L
conveniat Z add. et creaturae A 0 • 2-3 negative - indeterminatum om. vrst 2 id est]
et A EHG I non] not. vel: nullo modo A 02 I a conceptu] ad conceptum rs1 3 convenit]
add. creaturae DCPM 2R'Izrs1DLNAI: 4 indeterminatum] ante Primo AYI: in corr. A 02 de-
terminatum DC*M*SR *I*zr 0 • 5 participabilis] partialis vrLN particularis (in ras. A a202 add.
pertialisl R *) RA EO imparticipabilis C 2 M 2I2r 0 6 universale] velle vel universale A 6-7 par-
ticularibus] particulari DCMSRizrnLN* add. sicut DCPMSRizr-s 7 est] in A Y add. in
vrs I participatum] in ras. Z2 comp. (not. particulatum vel participatum A 0 •) I' A 0 particulariter A E I
illis] om. Z* add. Tertio modo accipitur indeterminatum ut abstractum quad nee in particula-
ribus actu participatum est ab eis nee participabile in illis AG 8 Post istos tres] post istos.
Tertio rL•N• I Post] Praeter vrs A E•H praem. Et DAG 10 ut = AR sicut rel!. edd.
12 cum =A I prime] post attributo D proprio P om. SR I scilicet] add. ipsi C'PR2IVZr A 021: I
esse2] essentiae Rvrs• 14 cognoscitur] add. Deus A 0 • I est om. Dr 0 • I eo] post simplicius
(14-15) 1zr02 om. sr 0 'LN• 15 sed] licet D I aestimativae] add. in brutis (cf. 17-p. 14, 16) ru I
aliquam om. PR2IVZr A- 0 I: I alienam ] naturaliter Dom. C ' MSR* vel alienam C' 16 praedictis]
add. species autem simplex est in illo a quo r ... J S' add. et sic ponit quinque gradus cognitionis
Dei in nobis; prime ergo cognoscitur Deus imperfectissime quocumque ente cognito, in quan-
tum quodlibet ens est quoddam vestigium datorum (d. om. D 2) causatoris; secundo patet ( ?)
per abstractionem relinquendo singularitatem et stando in entitate quasi analogice dictum de Dea
et creaturis, et illud est indeterminabile privative; tertio ab illo intelligibili privative indetermi-
n atum vel indeterminabile negative, scilicet intelligendo ens vel bonum in se subsistens, quad
est ens pet.: e~ntiam et non per participationem etc.; quarto ulterius concipiendo Deum sub
generalibus attributis, cum tamen quadam praeeminentia; quinto concipiendo unum simplicis-
simum attributum ad quad omnia reducuntur, ut substantiae etc. Primam cognitionem de Dea
quam habemus ex intentionibus entis, vocat naturalem, et habet quinque gradus perfectionis D
(cf. Rep . IA d. 3 n. 27) 17-p . 14, 16 sicut - Dea = R'Vrsnm•AE•H•Go edd. [post alienam
(15) rN!A~y post creaturis (16) Rlr 0 !AB!G post praedictis (16) vr 8 ] ; 'lT text. sign.: litteris a-b V 1
22 Quoad secundam quaestionem1, secundum istam opinion em, (41

distinguendum est de modo concipiendi naturaliter et rationaliter.
Primo modo Deus est obiectum primum intelligibile a nobis ex
creaturis, quia naturalis cognitio procedit ab indeterminato ad de-
terminatum. 'Indeterminatum negative' est magis indeterminatum s
quam 'privative indeterminatum', ergo praeconcipitur illi; et illud
'indeterminatum privative' est prius secundum cognitionem no-
stram determinate, quia «ens et res prima impressione imprimun-
tur intellectui nostro >>, secundum Av i c en n am ' I Metaphysicae
cap. 5. Ergo 'indeterminatum negative' omnino primo est obiectum lo
intellectui nostro secundum modum concipiendi naturaliter.
Rationaliter autem est cognitum posterius, creatura cognita,
secundum tres gradus - generalissime, deinde generalius, et ultimo
satis suffodiendo cognoscit intentiones non sensatas, ut nocivi et proficui, sic

intellectus, qui sub specie creaturae - quae non repraesentat nisi creaturam - ex 15
acumine intelligentiae suffodit ad cognoscendum ea quae sunt et dicuntur de Deo 2 •
ADCPMSRivzrsoLN A vnHGO:EQu(p=y~µu)
(text. et mg.)I' 82 punctis µ 17 sicut] praem . ut Rl add . enim vrBAH!G I aestimativa] add. quae
AG j in om. AG• j bruto] add. est AGi 17-p. 14, 14 sensatis] comp. AH!(mcr.)
1 Quoad] Quantum ad :E 2 distinguendum est] distinguitur PA Y:E 3 obiectum pri·
mum] p. o. DSRizro A:E 5 lndeterminatum1 ] om . D" add. autem :E 6 privative inde·
terminatum] i. (det. A Y om. :EU!) p. DPIZI' 0 A:E I praeconcipitur] prius concipitur A 0 concipi·
tur r 0 • I illi] illo A 0 7-8 indeterminatum - nostram] in ras . R 2 praeconcipitur (praecipitur
s•) SABaH om. A • 210
7 privatum D 7-8 nostram] in ras. V2 ipsam r 0 add. I Metaphy-
sicae cap. 5 C 8 determinato] post prius (7) CRl:E in corr. r 02 determinate S add. et (add .
idem Ml) praeconcipitur determinato M 3IZ 9 intellectui nostro] n . i. DPSA-Y I secundum
Avicennam] Avicenna MS 3 om. S'R' 10 cap. 5] 5 c . D 5 A- 0 I primum (po" obiectum VI' 8 )
A ·DcPMSRIVZr A 0 :E I est] ante omnino VI' 8 :E ante primo Pir 0 N2 A 0 post obiectum c
11 intellectui] post nostro SRIZA intellectu (praem . in M 2 ) M j secundum - naturaliter om . DS
R •1•zroLN; A YBHGO; j naturaliter] rationaliter A• om. V 12 Rationabiliter DRZ2 r-s A 0 I est]
post posterius D praem. Deus AHG add . obiectum AG add. Deus obiectum (o . po" creatura rN!)
I'N 2 A 0 I cognitum] post posterius RAH:E post creatura CPMIVZI' om . DS I cognita = ADS
add. primo D 13 generalissime] praem. primo A 0 add . et (pracn. conciplendi R 3:E) DCPMSRI
zr 0 A:E lJ.p . 15, 1 et ultimo generaliter om. zt 14 nocivi et proficui] n . vel p . AH! p. vel
n . Ri agnus AE! add. ut ovis vel agnus sub intentionibus sensatis lupi suffodiendo cognoscit
inimicitiam AG 15 -16 intellectus - Deo destruct. in AB 15 intelligibile RlI' 0 lA 0 intelli-
git I'N! I qui] quod A 0 om. RlVI' 80!AH!G I quae non repraesentat] non repraesentans Rl I non
om. A 02 I nisi om. A 0 I creatura AG 15-16 ex acumine intelligentiae] ex suo ac . VI' 8 AH!G
0
ex ac. intellectualis r 1 aestimative intellectus Rl 16 ea] Omnia Rl add . quae subsunt sic
concipiendum ut ea AG j sunt et dicuntur] sunt I'D!N!A Go dicuntur Rl j de] in AfJ I Deo] add.
per speciem alienam I'N!AH! add. per speciem alienam (aliquam VI' 8 ) ex creaturis· RlVI' 80!AGO
F r-p . 15, 6 HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 7 in corp. (If. 1440-H); q . 3 in corp .
(f. 138P); q . 7 in corp. (f. 144F). 9 Av1cENNA, Metaph. I c. 6 (72rb) .
T 1 Cf. supra n. 6. 2 Cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 3 n . 12. - Cf. HENRICUS GANo .,
Summa a . 1 q. 1 ad 7 (I f. 3K).
generaliter, - quia primo concipitur hoc bonum, deinde bonum

universale abstractum secunda abstractione, puta quod est indeter,
minatum privative, deinde bonum prima abstractione abstractum,
quod scilicet est indeterminatum negative, quia via ratiocinativa~
5 deductionis prius oportet cognoscere illud a quo fit abstractio quam
abstractum.
Exponitur primum membrum, scilicet 'naturaliter' 1, quo, 23
modo sic est cognitum primo: quia Deus ut est sic primum cogni,
tum non distinguitur ab alils, ~t propter simplicitatem, et quia non
10 est primum nisi tantum quoad ,'dugs orimos gradus generalissime
~/ti- e;r Vot ~
concipiendi 2 , quorum neuter pertingit l·
ad aliquam rationem deter,
minantem illud attributum Deo. Qualiter autem possit esse cogni,
tum et non distingui ab aliis per intellectum cognoscentem, exem,
plificatur: sicut oculus primo videt lucem, licet non discemat,
15 propter subtilitatem, sicut discernit de colore per lucem.
Liii. - RESPONSIO PROPRIA AD PRIMAM QUAESTIONEMJ
(51 Respondeo aliter ad primam quaestionem 3 , et in quibusdam - 24

scilicet in quinque 4 - contradicam positioni praedictae. Rationes
meae positionis ostendent oppositum huius positionis a.
20 "' Adnotatio Duns Scoti: I! Numquid iste processus esset bonus, primo movere
ADCPMSRivzrsoLN A vsHGOI;Qu(p=y~µu)
1 deinde] secundo CM 2 I: praem. secundo M' 2 secunda] prima CM j abstractione]
ante secunda PAI: abstractive ZA Y 3-4 deinde - negative om. A Y 3 deinde] tertio I: j
primal secunda CM j abstractum] ante prima I: abstrahit A EH 5 ilia a quibus D j fit] sit
DSRrLN om. Av j abstractio quam om. C! 7 Exponitur] add. primo AG add. autem A 0 •
8-9 primo - cognitum om. AO! 8 primum] ante sic 2 D post cognitum (8-9) vr- 0 A 0
primo C 9 et1 om. DR21* I et 2 om. R*r 8 10 tantum om. DA 0 I quoad] propter R 2 I pri·
02
mos gradus] in ras. A add. et vrs 11 aliquam] aliam r 0 om. AEHG 12 attributum]
add. attributum M *SV add. attribui AG j Qualiter autem] sicut exemplificatur etc. neuter C!
12-13 Qualiter - cognoscentem om. DMS!R! 14 discernat] add. de (ab A 0 ) ipsa rmA 00
15 lucem] add . quod videri potest P 17 Respondeo] Responded potest VZ2r- 0 AYI: rescr.
p I aliter om. A 0 I primam] post quaestionem cvrsL om. AH I in quibusdam] in quodam D*
CPRir 0 in quibus {post quinque, 18 I:; q. om. A 02 ) A-YI: in quo A Y 18 scilicet in quinque]
quinque A 02 I: om. DCPMSRir 0 AYEHGoi j contradicetur vz2 r- 0 AY 19 meae positionis]
p. m. I2 secundae p. vr- 0 AYI: p. secundae P add. secundae I*zr 0 I ostendent - positionis
om. D j ostendunt CRI*Vzrso ostenditur I:U j huius =A istius A 0 primae I: illius rel!. (om . D)
edd. j positionis 2 ] opinionis v• rationi,s Av om. I: 20-p. 17, 19 Numquid - in deposito =A;
'IT text. sign. Scotus extra A 1
F 7-12 HENRrcus GAND., Summa a. 24 q. 9 in corp . (I f. 146Y). 13•15 lb. q. 7
ad l (I f. 144 I).
T 1 Cf. supra p. 14, 2. 2
Cf. supra p. 12, 13-17. 3 Cf. supra n. 1. 4 Cf. infra
n. 25. 26. 56. 58. 61.
LA. - CoNCEPTus QUIDITATivus POTEST HABER! DE DEoJ

~ , 1
25 Dico ergo primo quod non tantum haberi potest conceptus
naturaliter in quo quasi P,er accidens concipitur Deus, puta in ali-
quo attribute 1 , sed · ~ti~';rt aliquis conceptus in quo per se et qui-
istam quaestionem primam 2 , secundo - quia eius solutio depend et ex tertia 3 s

(nam quidlibet est visibile in quo est ratio primi obiecti visus) - statim quaerere
tertiam, scilicet an Deus sit primurµ obiectum intellectus nostri? Et argumenta
quae sunt hie ad quaestionem secundam 4, sunt satis propria ad illam. - Incle,
de secunda quaestione 6 primo est distinguere triplicem primitatem 6 , et primo
de primitate adaequationis; et ibi 7 tres opiniones: prima Thomae, extrema, 10
'quad non' 8 ; secunda Henrici, extrema, 'sic' 9 , et duae rationes pro illa tangun-
tur ad tertiam quaestionem 10 ; tertia de vero, ibi, 'His visis' 11 •
. expecfit1s,
H 1s le" /Ulf.I!>
ad v1'd end um d e pnmo. o b'1ecto commun1tate
•111 . . • 12
, esset quaeren-
dum ' al\ aliquis conceptUs realis sit univoce communis omnibus per se intelligi-
bilibus.1P,,. Opinio extrema 'quod non', nisi tallttim illis quae sunt{{unius generis 1s
praed1ca~nfalis J. 4 • Pro hac sunt quaedam 16 quae adducuntur ah\:~ 1 illud 'His
visis' ; contra istud, rationes quae con~ral'f
Henricum in solutione primae 16 , et sicut
~('" 1 I •
declarantur in tertia quaestion,e, concludunt de substantia et accidente 17 • Solu-

tia , quod non differentiis ultimis, et passionibus, propter quattuor rationes in
tertia quaestione 18 , sed omnibus conceptibus quiditativis 19 • - Hae quaestione 20
soluta, vel nullum obiectum primum intellectus, vel primum dupliciter, quia
unica primitas, scilicet virtualitatis ad omnia, vel communitatis, non invenitur
in aliquo; itaque in ente concurrit duplex primitas 20 • - Distinctio de primo ob-
iecto ex natura potentiae et pro statu 21 , et ibi excluditur responsio per defectum
A DCPMSRIVzrno LN A YBHGoI: Qu (p=y(3µu)
3 naturaliter] ante conceptus (2) vrn naturalis C A 0 3-4 quasi in quo om. M '
3 concipiatur vrn A YI; 4 etiam om. D I aliquis] co mmunis (praem . ali q ui s P) I om. C *(posr con·
ceptus) M 12 His visis sublin . in A 16-17 His visis sublin . in A
1 2 Cf. supra n . 1. 3 4 Cf. supra
T Cf. supra p. 11 , 11·12 . Cf. infra n . 108.
5 6 7
p . 3, 12-4, 7 . Cf. supra p . 3, 9-10. Cf. infra n. 69-70 ; 71 -94 . 95 -98 . 99. id
est in primitate adaequationis , sub qua cadunt numeri 108-128 et 167-184 , iuxta quattuor
no tas infra positas (notae 8-11). 8 Cf. infra n . 110-112 (-124) . 9 Cf. infra n. 125 (-129) .
°
1 Cf. infra p . 68 , 7-10. 11-p. 69 , 10. 11 Cf. infra p. 104, 2; n. 167-170 (-184). 12 Cf. infra
n . 129 (-151) . 13 Cf. infra n. 131. 129 . 14 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 21 q. 2 in
corp . (I f . 124F): « Dicendum ad hoc , cum ens ... non significat aliquam unam intentionem
communem substantiae et accidenti, sed significat significatione prima unumquodque decem
praedicamentorum, nulla communitate reali ipsum ens potest esse commune substantiae et
accidenti; quare, cum multo minus in aliquo uno reali conveniunt Creator et creatura quam duae
creaturae, substantia scilicet et accidens - immo multo plus distat ratio essendi Creatoris a ra·
tione essendi creaturae quam differat ratio essendi unius creaturae a ratione essendi alterius -
nullo modo ens potest esse aliquo d commune reale Deo et creaturae ». 15 Cf. infra sub nu·
16 17
meris 152-157. Cf. infra n. 27-34. 35. 36-37 . 38-40. 41-43. 44 . Cf. infra n . 139-
146. 18 Cf. infra n . 132. 133. 134. 135 . 19 Cf. infra n . 137-146. 150-151. °
2 Cf. infra
n . 129. 137. 21 Cf. infra n . 185-188.
\
- - - - -- - - - -- - - - - --- ----·-- - - - -
ditative · concjpiatl!r Deus. - Probo, quia concipiendo 'sapientem'

.concipitur p~ pdefa'~ , secundum ~u m ; vel quasi proprietas, in
1
·~tff · secundo perficiens naturam; ergo intelligendo , 'sapientem'
o~~"'~;~t; 8f~eintelligere. aliquod 'quid' cui intell~go istud .quasi pro-
s pni?fatem messe, et 1ta ante conceptus ommum pass1onum vel
quasi passionum 011ortet quaerere conceptum quiditativum cui
intelligantur ista attrib~i: et iste conceptus alius erit quiditativus
de Deo, quia in nullo alio potest esse status.
luminis 1 , inde, solutio huius primae quaestionis 2 , inde, de duplici primitate

• 3
10 Offi!S~, ;
Aliter, quia 'per se obiectum' m~ifestum est ex actibus potentiae; primum
autem obiectum concluditur ex multis 'per se obiectis'. Quia primum est ad-
aeqt;.'atum, et ita ad omnia 'per se obiecta' primum virtualiter se extendit, ideo
hie tr;ctentur opiniones extremae: prima Thomae 'quod non' (ponitur infra,
IS quaestione Iterf a 4 ); secunda Henrici 'quod sic' 5 , in conceptu proprio (hie 6 ), et
in hoc fiat \r1~, propter sex rationes in oppositum 7 • T ertia sit media 8 , de con-
ceptu proprio possibili, sed non nunc nisi in conceptu commlini univoco Deo
et creaturae, - et tune tota tertia quaestio, tam quoad univocationem entis quam
quoad rationem veri, etc. 9 , iacet in deposito 10 • l!
ADCPMSRivzrBnLN A YEHGO:EQu(pmy~µu)
1 Probo] Probatio D 2CPMSR2VZr A Primo D' 2-3 concipitur - sapientem om . s•
2 secundum - proprietas om. rB I eum] ipsum R 3 actu] esse (pon. actu V 1 ) C 2PRIVZrBn
A Y:E I Secundo] add. sive in (tn om. C?) bene esse ca:E add. si".e A y I perficiens] perficiendo :E
rescr. p 4 praeintelligere] intelligere :EQU* I aliquod quid] aliquid quid rL aliquid R *I2V
rBn 2 NA 02 :E aliquod aliquid A a 2 aliquod quasi subiectum A H2 aliquo A 0 ' I cui] quia cum A I
istud = A illud Aprry~µu isti (I) T istam (illam :Eu) rel!. 5 ante] actu D alii ABG;: autem
A Y add. omnes A Ga I conceptus omnium] conceptum o . vrB A 0 omnem conceptum P 5-6 vel
quasi passionum om. rn 6-7 oportet - attribui om. AG• 6 quaerere] add. aliquem (quern
A Y) ocap1vzrBD A YEHG?O:E 7 ista] haec A YI; om. D I iste] ille DPRizrn A YBH:E I alius]
aliquis post erit A om . D:E I est orn A YBHGO• 13 virtualiter] universaliter vel virtualiter A
F .2 HENRICUS GAND., Summa a . 24 q . 3 in corp. (I f. 139Y); a. 27 q. 2 in corp. (f. 164F);

a. 32 q. 2 in corp. (f. 189K); q . 4 in corp. (f. 194P).
2 Cf. supra n. l; et infra n. 25-26. 56-62. 3
T 1 Cf. infra n . 188 . Cf. infra
4 Cf. infra n. 110-112 . 5 Cf. infra n. 125. 6
n. 71-94 . 95-98. id est in quaestione
7 Cf.infra. 27. 35. 36. 38. 41. 44. 8
prima, cf. supra p. 12, 4-6 et infra p . 18, 2-4. quae
scilicet esset ipsius Duns Scoti. 9 scil. quod ens vel 'verum', vel aliquod aliud transcendens,
sit primum obiectum intellectus . 10 nempe, si circa tertiam quaestionem (p. 16, 7) proce-
deret secundo modo (Jin. 11-18), ponendo opinionem mediam (Jin. 16-18) .
Duns Scotus, Ordinatio 2

18 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 1~2
LB. - DE coNCEPTU UNivoco DEo ET CREATURAEJ
" 26 Secundo 1 dico quod non tantum in conceptu analogo conceptui

creaturae concipitur Deus, scilicet qui omnino sit alius ab illo qui
de creatura dicitur 2 , sed in conceptu aliquo univoco sibi et crea-
turae. - Et ne fiat contentio de nomine univocationis, univocum s
conceptum dico, qui ita est unus quod eius unitas sufficit ad con-
tradictionem, affirmando et negando ipsum de eodem; sufficit
etiam pro medio syllogistico, ut extrema unita in medio sic uno
sine fallacia aequivocationis concludantur inter se uniri.
27 LRationes pro univocationeJ - Et univocationem sic intellectam probo 10 [6]
quintupliciter 3 a. Primo sic: omnis intellectus, certus de uno con-
ceptu et dubius de diversis, habet conceptum de quo est certus~ alium
a conceptibus' de quibus est dubius; subiectum includit praedicatum.
Sed intellectus viatoris potest esse certus de Deo quod sit ens, du-
bitando de ente finito vel infinito, creato vel increato; ergo con- 1s
ceptus entis de Deo est alius a conceptu isto et illo, et ita neuter
ex se et in utroque illorum includitur; igitur univocus.
28 Probatio maioris, quia nullus idem conceptus est certus et du-
bius; ergo vel alius, quod est propositum, vel nullus - et tune non
erit certitudo de aliquo conceptu. 20
29 Probatio minoris: quilibet philosophus fuit certus, illud quod
a Loco quintupliciter a Duns Scoto ponitur: tripliciter 4•
ADCPMSRrvzrsnLN A YEHGo:EQu(p=y~µu)
2 dico] did potest CM*l*VZI' A Y:E praem. non asserendo quia non (non] ratio M) consonat
opinioni comm uni (com. op. M:E) MI*VZI' A Y:E add. non asserendo quia non consonat opinioni
communi (com. op. C add. dici potest PA 0 ~) DCP A oa I analogo conceptui om. A E! 3 scilicet
qui = A qui SC. rel!. edd. I omnino] post sit DI2:E om. vr- 0 I ab illo] ab isto A 0 ab alio CAEH
om. AY 4 de creatura dicitur] die. de c. I2A:E 5-6 univocum conceptum dico] c. u. d.
(d.J voco :E) DSRIZI' 0 A:E univocus conceptus dicitur VI' 8 6 ita est] e . i. V est sic A Y:E
6- 7 ad - sufficit om. P' 8 syllogistico - medio om. A E; 11 et 22: tripliciter = DCMS
R 'I'Z'I' 0 A-Y edd. (not. alius liber: quadrupliclter µ) quadrupliciter APR2 l2Z 2 r-n A Y:E 11 Primo sic]
om. DSR*A 0 adnot. Ad istud argumentum sunt tres responsiones, dist. 8, quaest . 3. - Contra
istas tres rationes quaere Ockham, dist. 2, quaest. 6 A 1 (similiter V 1I' 81 ) 13 subiectum inclu-
dit praedicatum om. PVI'BLN;: A YE?H:E 14 potest esse] est CMR2vr-n 16 et1 ] vel R:E I
neuter] neutrum r 0 add. et vrs add. est AG* 17 et] ante ex se DI'LN sed AGO om. C*P*
M*SR'I*ZI' 0 add. tamen Ra I illorum] istorum oA-G 19 alius] aliquis (add. alius A 02 ) A 0 I
quod est] et habetur vrs 20 de] in I'LN 21 minoris] add . quia :EQ I illud] id A BO de
illo Dl2 om. :E add . esse rn•
T 1 Cf. supra n. 24. 2

Cf.supra p.12, 4-6. 3
Cf.infran.27.35.36.38.4l;sexta
ratio (de qua p . 17, 16) erit quasi principalis, cf. infra n. 44. 4
'tripliciter' corrigitur virtute
textus additi, infra p . 24, 7-26, 4 et n. 41-44.
J.
__________________________
,...... - - -- - -
posuit primum principium, esse ens, - puta u nus de igne et

alius de aqua, certus erat quod erat ensa; non autem fuit certus
quod esset ens creatum vel increatum, pri~um vel non primum.
Non enim erat certus quod ~rat primum, qJia tudc fuisset certus
s de fafso·,··'et falsum~ non est scibile; nee quod erat ens non primum,
quia tune non posuissent oppositum. - Confirmatur etiam) nam .
•• •r ~ ,,. pn(' ,,l
aliquis videns philosophos discordare potuit esse certus de quo,-
cumque quod aliquis posuit primum principium; esse ens, et ta,
men propter contrarietatem opinionu,m e_orum potuit dubitare
10 ~~~~rr; , sit hoc ens v~l i~~ud. ~t t.Ja li du'bit~~ti si ii~ret ~eJ.onstratio
concludens vel destruens ahquem conceptum mfenorem, puta

quod ignis non erit ens primum sed aliquod ens posterius primo
ente, non destrueretur ille _conceptus primus sibi certus, quern ha,
le;· 1
buit de ente, sed sa1~aretU.r
"li>I
j I
'm
illo conceptu particulari probato de
1s igne, - et per hoc probatur propositio, supposita in ultima conse,
quentia rationis, quae fuit 1 quod ille conceptus certus, qui est ex
se neuter dubiorum, in utroque istorum salvatur.
a Sequitur textus interpolatus: et univoce ente concepto.

ADCPMSRivzr so LN A YEHGo:E Qu(p-rny~µu)
1 posuit om. :E I primum] praem. esse DZ 2 AHG add. esse AE* I principium] om. rLtA 0 add.
esse rN A Y ] esse] esset :E om. rLt I ens] add. dubitando tamen quod ens A 0 ~ I et om. Pvr-o
A YI; 2 certus1 - ens] om. CPMA Y:E; 'II sign. Vacat Z2 I quod erat om. D' j fuit certus] c.
£. :E 3 erat 1zr0 AH 0 4 enim] post erat1 P om. AEHGo• I erat 2] esset :E add . ens DCPSRI
zr 0 A:E 4-5 primum - ens om . AB• 5 nee] add. erat certus D I erat] esset AH:E I ens
om. CA 0 * 6 non om. c•M• I posuisset DCPM 212VrA- 0 :E I etiam] om. :E add. ratio AG 0 I
nam] quod D 7 potuit] potest ACMRzroL ponit (pon. potuit I') I 8 aliquis] Deus A
add. eorum ABGo I ponit DCMSR I primum principium] princ. illud prim. AG illud prim.
princ. :E princ. illud PA-G 9 potuit] in ras. C 2 potest DrL add. sic MSR'Z add. simul
CiPR2Ir 0 A YO:E 10 utrum - illud] utrum (add. Ulud :E) sit primum ens (ens om. vr- 0 ) vel non
Pl2vr-o A YI; utrum sit hoc ens puta finitum vel hoc ens vel illud (add. sit primum vel non A Oi) A 0
add. vel: utrum sit primum ens vel non l'Zr 0 11 vel destruefl.J>] ,demonstratio talis Ci I in·
feriorem] inferioris M inferiorum S destrueret Com. R' add. destrueretur M 12 quod ignis
om. p I erit = AC'M esset DC2:E erat rel!. edd., add. aliquod AG 1 posterius] postremum vrB
12-13 primo ente] prima entitate rN primo AYEHGO• 13 quam C*FMZ* 13-p. 20, 4 quern
habuit - conceptus om. rN• 14 illo] post conceptu rLN~ isto A y illius post conceptu vrB
15 propositio] probatio A 0 :E I supposita] sumpta Dl2 AH 16 qui] quae A I est] post se (17)
A 0 post dubiorum (17) :E om. M' 17 istorum =ADAY illo A 0 illorum rell. edd. 18 et -
concepto = ADSRIZr 0 (om. 02 ); 'II text. sign.: Non in Scoto A 1 Vacat Z2 I et] etiam R 2 I uni·
voce rescr. I' I concepto rescr. I'
F 1-2 ArusTOT., Metaph. I [c. 3] (A c. 3, 984a 5-9): "Anaximenes autem et Diogenes
aerem, priorem aqua et maxime principium simplicium corporum ponunt; Hippasus autem Me-
tapontinus et Heraclitus Ephesius, ignem; Empedocles vero quattuor, cum dictis addens terram
quartum ».
T 1 Cf. supra, p. 18, 16-17.
20 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 1~2
30 Quod si non cures de auctoritate illa accepta de diversitate opi- [71

nionum philosophantium, sed di ca s quod quilibet habet duos
conceptus in intellectu suo, propinquos, qui propter propinquita-
tem analogiae videntur esse unus conceptus, - contra hoc videtur
esse quod tune ex ista evasione videretur destructa omnis via pro- s
bandi unitatem alicuius conceptus univocam: si enim dicis ho-
minem habere unum conceptum ad Socratem et Platonem, nega-
bitur tibi, et dicetur quod sunt duo, sed 'videntur unus' propter
magnam similitudinem.
31 UPraeterea, illi duo conceptus sunt simpliciter simplices; ergo 10
non intelligibiles nisi distincte et totaliter. Ergo si nunc non 'viden-
tur' duo, nee post.
32 Item, aut concipiuntur ut omnino disparati, et mirum quomodo
videntur unus, - aut ut comparati secundum analogiam, aut secun-
dum similitudinem, vel distinctionem, et tune simul vel prius con- 1s
cipiuntur ut distincti. Ergo non videntur unus.
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGo:EQu(PTit'f~µu)
l illa = AD'SA 0 ista 0 2 rN1 rell. edd. [ de 2 ] ex :E 1-2 opinionum philosophantium] op.
probantium V oppositum A 0 ' philosophantium oppositum opinantium A 02 2 habet] ante
quilibet A 8 habuit AYGO:E 3-4 qui-eoneeptus om. Dt 4-5 videtur esse] est :E 5 quod]
quia DC2 (in ras.)PMSRIZr 80 A:E [ tune om. DI2Vr 8 A:E [ videtur DM2 I2Vr 8 A:E [ destrui :E [
omnis] communis rB eis A 0 5-6 probandi unitatem om . rNt 6 unitatem] veritatem
(pon. unitatem A 02 ) A 0 univoeationem r 0 praem. aliquam p I alieuius eoneeptus] e. a. AG post
univoeam :E I univoci M 2V unieam A 8 * J dicas Izr 0 AG:E 7 eoneeptum] ante unum AG add.
eommunem A 0 J Platonem] praem. ad ABGo add. univoee A 02 8 tibi om. CPMSR*IVZr J
sed] lieet AEHG et A 0 10-p. 21, 9 Praeterea - maiorem = ADRiIVr 80 iLNAY 0 i:Ep<D7t<D~µu;
'If text. sign.: Scotus extra A 1 Extra DiRil2(text. et mg.)V1 r 81 N1 Additio u lin. anfractuosa µ [Extra
pro textu Item (13) - singularium (p. 21, 7) Dl pro Item (13) - maiorem (p. 21, 9) rB!(sed C<>l'T.
r 82 ut in V); textus codicis Rl ubique fere rescriptus et correctus est secundum :E. Hie textus correctus =
R 8] 10-p. 21, 2 Praeterea - distineta om. r 0 1Ay 10 Praeterea] Similiter :E I simpliciter om. :E
11 non ] add. sunt R 3 r 8 :E J distinete et totaliter] t. et d. R 8 :E add. eoncipiantur R 3 P:E [ Ergo si]
1
Si e. :E I non2 om. I* 12 nee] ut A 0 1(restit. 02 ) add. umquam :E [ post] prius DRlIVr- 0 1A 0 1

(restit. OJ) add. quia tantam simplicitatem habent (-bet R 1 ) modo sicut prius vel post (v. p . om.
R 1F) R 8 P:E 13 Item] Praeterea :E J disparati] disparata D distincti :E [ mirum] praem. tune D
add. tune P [ quomodo] add. tune A 0 l 13-16 quomodo - unus] videtur quomodo analogia
et distinctio non apparet; aut eoncipiuntur ut indistineti (distincti R 1 ) in ratione simili, et tune
ut prius concipiuntur ut distincti, quia omnis similitudo, comparatio et distinetio praesupponit
aliqua esse distincta. Ergo non videntur unus eonceptus R 3:E videtur quomodo eoncipiuntur ut
unus eonceptus, aut ut invicem eomparati secundum analogiam vel similitudinem vel distinctio·
nem, et tune simul vel prius concipiuntur ut distincti, quia similitudo, comparatio et distinctio
praesupponit aliqua esse distincta P 14 ut om. DI*Vr 8 1"t 14-15 aut secundum] vel DIV
r- 0 iA 0 l 15 tune] add. aliter I I vel2 ] ut rLN* 15-16 eoncipitur D 16 videntur] uniun·
tur (pon. videntur A OJ) rLN• A 0 1 add. ut rm I unus om. 1rLNt A Ol(restit. OJ)
F 2 HENRICUS GAND ., Summa a. 21 q. 2 ad 3 (If. 125S); a. 24 q. 6 in corp. (f. 142V).

6 lb. a. 21 q. 2 ad 2 in opp. (f. 125T.Y); a. 26 q. 2 ad 2 (f. 159V).
DE COGNOSCIBILITA TE DEI 21
Item, ponendo duos conceptus, ponis duo obiecta formalia 33

cognita. Quomodo sunt duo cognita formalia et non ut distincta?
Praeterea, si intellectus intelligeret singularia sub propriis ratio.. 34
nibus, quamvis conceptus duorum eiusdem speciei essent simillimi
s (non est dubium tamen quin multo similiores quam isti duo in
proposito, quia isti duo differunt specie 1 ) adhuc intellectus bene
distingueret inter tales conceptus singularium. - Haec etiam re..
sponsio 2 improbatur distinctione 8 quaestione 3 3 , et una alia re.-
sponsio 4 , quae negat maiorem 5 • !I
(8] 10 • Secundo principaliter arguo sic a: 1 nullus conceptus realis) causa.- 35
tur in intellectu viatoris naturaliter nisi ab his ,rq uae sunt naturaliter
motiva intellectus nostrir sed illa sunt phJahthsma, vel obiectum
relucens in phantasmate, et intellectus agens; ergo nullus conceptus
simplex ffaturaliter ffi_t in intellectu nostro m~do nisi qui potest
~ H'-
1s fi en' virtute . ~ / Sed conceptus qui. non esset umvocus
istoruuv. . o b'1ecto
I!
Adnotatio Duns Scoti: Ista secunda ratio 6 potest confirmari; contra Hen.-
a
ricum, per illud distinctione 8 quaestione 3 h 7 , sed respondetur ibi 8 • l[
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGoE qu(p-rny~µu)
1-2 Item - distincta om. :E 1 ponendo om. It I duos in ras. I2 I conceptus rescr. P I
ponis] ponuntur D J formaliter I 2 Q.uomodo - formalia om. D I Q.uomodo] add. igitur
A 02 I sunt] om. IrLN AO! ponis A 0 2 I duo] add. obiecta A OS I formaliter IV j ut] ante non I*
om. R!Vr 8 comp. D J distincta] distinguuntur I* om. D* 3 intellectus om. A I singularia]
singulare rn1 praem. haec D 3-4 rationibus] intellectionibus rn1 add. conciperet aliqua si·
millima Rs:E 4 quamvis] quia RSI: I duorum] add. individuorum R 3 :E J eiusdem speciei] unius
sp . D* sub eadem specie RSI: I sunt RSI: 5-7 non est - singularium] et tamen bene distin·
gueret intellectus inter conceptus t alium singularium. Non est autem dubium quin conceptus
creaturae et Dei sint (sunt R~ ) minus similes quam conceptus duorum individuorum in eadem
specie, quia ad minus differunt specie, ergo magis (maius R~) distinguibiles. Assumptum est ma·
nifestum Rs:E 5 est om. Dirn1LN A YO! I tamen om . Divrsn1LN A YO! I isti] illi A 0 1 6 isti
om. D I duo om. Divrsn1LN A YO! I specie] praem. in vr·D!A O! I bene om. D 7 singula-
rium] add. ergo hie posset P 7-9 Haec - maiorem om. I2:E 7 etiam] post responsio (7 -8)
rJ>! autem D 8 alia] aliqua A y om. D 8-9 responsio om. vr·D!A O!(restit. 02 ) 10 adnot:
De hoc in Report. Paris. libro 1, dist. 22 za I arguitur PA 0 10-p. 23, 5 err nullus concep·
tus - ratio sic sign .: Vacat D~V 1 Z2r 81 !in. anfractuosa µ 12 phai;i.tasmata DCMVrLN A·Y
14 fit] ante naturaliter :E sit Z I modo om . Pzrn A GOI; 15 istorum] istarum D illorum rn
A EHG I qui om. :E J non om. DV J esset] erit C* est DStVI' 8 A 0 * om . :E 15-p. 22, I obiecto
relucenti = A obiecti relucentis (pon. alicui relucent! M') C'MS'R' alicui relucenti C 2PS 2R 2 IVZr
AE't' alicui obiecto relucenti pity~µu sic relucenti vel obiecti relucentis (vel ob. rel. pose phantasmate ,
p. 22. 1) D 16-17 Ista - ibi = A1Vr 8 [ post increato (p.24,6) Vr 8 ] ; err text. sign. Scotus
extra A 1 16 potest confirmari] c. p. vrs
T 1 Cf. supra p. 18, 14-15 ( « dubitando ... increato»). 2 Cf. supra p. 20, 2-4. 3 Cf.
DUNS ScoTus, Ordinatio Id. 8 pars 1 q. 3 n. [7]. 4 id est improbatur; responsio cf. DuNS
ScoTUs, Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 3 n. (5], improbatio cf. ib. n. [6]. 5 rationis primae,
principalis, cf. supra p. 18, 11-13 . 6 Cf. supra lin. 10-p. 22, 5 7 Cf. DuNs ScoTUS,
Ordinatio I d. 8 pars l q. 3 n. [4] . 8 Cf. ibidem: "Responsio aliquorum est» etc.

relucenti in phantasmate, sed omnino alius, prior, ad quern ille

habeat analogiam, non potest fieri virtute intellectus agentis et
phantasmatis; ergo talis conceptus alius, analogus qui ponitur, na-
turaliter in intellectu viatoris numquam erit, - et ita non poterit
haberi naturaliter aliquis conceptus de Deo, quod est falsum 1 • s
Probatio assumpti 2: obiectum quodcumque, sive relucens in
phantasmate sive in specie intelligibili, cum intellectu agente vel
possibili cooperante, secundum ultimum suae virtutis facit sicut
e:ffectum sibi adaequatum, conceptum suum proprium et concep-
tum omnium essentialiter vel virtualiter inclusorum in eo; sed ille 10
alius conceptus qui ponitur analogus, non est essentialiter nee vir,.
tualiter inclusus in isto, nee etiam est iste; ergo iste non fiet ab
aliquo tali movente a.
a Loco et conceptum (9-10) - movente (13) textus interpolatus: et quiditativum.

Ille enim est proles adaequata sibi in esse de se cognoscibili, sic;:ut proles similis 1s
ADCPMSRIVZrBoLN A YEHGoLQu(p=y~µu)
2 haberet PM2I2r 02 AL pon. h aberet C' 3 phantasmatis] add. ut probabo CPMvr- 0
A voaL I aliu s] est D* om. L 3-4 naturaliter] universaliter D add. aliqualiter R 2 4.5 et
ita - de Deo om. DSr 0 A E•H 0 • 4 non] numquam CMR *IVzr-o A 0 1 I poterit] post ha-
beri (5) vr- 0 A 0 ! potest CMR*IZ 5 haberi naturaliter] n. h. (post Deo AE!G) AE!GL I natu-
r aliter] post conceptus I post Deo P aliqualiter post conceptus (pon. naturaliter ca) CMR*Z I aliquis]
quis sive aliquis AG 6 Probatio assumpti] Prob. minoris CM Prob. minoris assumpti (-ptae
PI 2 ) Przro Et probo assumptum D om . AE• I sive om. DL 8 cooperante] cooperando V
operando rB operante (-tern D*) D r .. .J c• I suae virtutis] v. s. DA I sicut] sic post effectum (9)
AG tamquam L 9-13 et 14-p. 23, 13: et conceptum (9-10) - movente (13) = APSRvr- 0 AI:
p=y~ [add . et quiditativum (14) - de Deo (p. 23, 13) pa(om. denuo P 3)A 0 ' ] et quiditativum (14)
et et conceptum (9-10) - movente (13) Ir 0 et conceptum (9-10) - movente (13) et et quidita·
tivum (14) Z et conceptum (9-10) - movente (13) et Ille enim (15) - de Deo (p. 23, 13) Dµu et
quiditativum (14) - de Deo (p. 23, 13) et et conceptum (9-10) - movente (13) CM; 'lf text.
et quiditativum (14) - de Deo (p. 23, 13) sign. Extra Ma Ille enim (15) - de Deo (p. 23, 13)
sign.: Additio D'u lin . anfractuosa µ. 9-10 et - in eo om. C 2 11 ponitur] positus est vr- 0
0
11-12 nee virtualiter] post isto (12) A- vel virt. A 0 12 in isto] in eo vrBL ut D* om. I* I
nee om. D' I etiam =A I est iste om. D' I iste; ergo iste] ergo iste AE' iste ergo AB 2 L J ab] a
vrB om. RA 0 * 13 aliquo tali] obiecto tali 12 tali obiecto vrB I movente] rescr. I'A 0 • add.
(cf. ad 14) vel sic formetur ratio: obiectum quodcumque, sive relucens in phantasmate sive in
specie intelligibili, cum intellectu agente vel possibili cooperando secundum ultimum virtutis
suae facit dicit (!) effectum sibi adaequatum suum A Y 14 et] praem. (cf. ad 13) vel sic for-
metur (f. s. A 0 !) ratio: obiectum quodcumque sive relucens in phantasmate sive in specie intel-
ligibili cum intellectu agente vel possibili cooperante secundum ultimum virtutis suae (s. om. Z)
facit sicut (s. om. A 0 !) effectum sibi adaequatum (add. secundum A 0 !) suum conceptum proprium
ZA 0 !µ.u 15 enim] non M I sibi om. D* 15 -p. 23, 10 de se - in esse om. D' 15 de se
cognoscibili] de cognoscibilibus C' cognoscibili D!CiP!A 0 ! J similis] si sit D!
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 1 in corp. (If. 137D): « Concedere ergo opor-
2
tet quod quiditatem Dei hominem cognoscere est impossibile quoquo modo "· Cf. su·
pra p. 21, 15-22, 3.
(9] Et confirmatur ratio, quia 'obiectum' 1 : praeter conceptum suum

proprium adaequatum, et inclusum in ipso altero duorum modo-
rum praedictorum 2 , nihil potest cognosci ex isto obiecto nisi per
discursum; sed discursus praesupponit cognitionem istius simpli-
s cis ad quod discurritur. Formetur igitur ratio 3 sic, quia nullum
obiectum facit conceptum simplicem proprium, in isto intellectu,
conceptum simplicem proprium alterius obiecti, ms1 contineat
illud aliud obiectum essentialiter vel virtualiter; obiectum autem
creatum non continet increatum essentialiter vel virtualiter, et hoc
10 in natura esset sibi adaequata in esse naturali. lgitur in cuiuscumque intellectio-

nem potest intellectus noster, illa erit imperfectior sua, et per consequens non
per se attribuitur ad illam, quia perfectius non attribuitur ad imperfectius; igitur
nullo modo po test habere naturaliter aliquam cognitionem de Deo 4 •
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGOL;Qu(p=y~µu)
l Et om. :E I ratio om. :E I obiectum] post praeter P 2 ob. conceptus M' si (!) A Y om. C 2
M 2SRIT 0 AEHGO•L;Q!U per obiectum I* 1-2 conceptum suum proprium] s. c. p. (p. om. I*)
Rir 0 s. p. c. z praem. primum A 0 2 adaequatum] praem. et vrs add. (cf. p. 22, 14)
sive quiditativum R 2 l: I inclusa A YEHL; I in ipso] in eo ante nihil (3) :E praem. essentialiter R 2
2-3 altero duorum modorum praedictorum] alt. praed. mod. A-Y essentialiter vel virtualiter (vel
virt. om. L: 0 ) vrs A Y,l; add. scilicet (om. IA 0 1) vel (ut P) essentialiter vel virtualiter PIZr 0 A 0 • add.
scilicet vel virtualiter (virtutis C) vel essentialiter (esscntiac C) CMrL add. et R * 3 nihil] non
vrs• I obiecto] analogo rL om. rN add. (post nisi r 0 ) analogo PM1zr 0 • A 02 4 discursus]
add. hie I* I cognitionem] notitiam l: I istius] illius (post "s!mplicis, 4.5 A 0 1) ovrs A 02 om. A YB
HGO ':E 4.5 simplicis] simplicitatis A phantasmatis vrs• 5 quod] quam (I) rLN I For-
matur ovrs I Formetur ... sic] Potest ... sic formari AI: I igitur] au tem l: om. A I ratio] add.
breviter PM*A:E I quia om. CPM*Izr 0 Al: 6 conceptum simplicem proprium] cone. simpl.
et propr. sui (s.) sibi A 82) post intellectu AEGO et cone. simpl. illius post intellectu AH om. pro
AY:E I simplicem] et rN I proprium] om. vrs add. sui sa 6-7 9T proprium-proprium sign.
Vacat Z2 I in isto - proprium om. D! 6 isto] aliquo PM2 (pon. isto M 2)SR2Vr AI: 7 con·
ceptum simplicem] praem. et D1MSRIZrLA-Y om. vrsN add. et M 2 A 60 I proprium om. PY
r-L A YEHL; I alterius obiecti] obiectum (om. D 2) alt. D 7-8 contineat illud aliud obiectum]
c. i. o. a. AY i. a. o . c. vrs cont. obi. illud l: 8-9 obiectum 2 - virtualiter om. D!rL!N!
AH! O!! 9 essentialiter ... virtualiter] virt .... ess. rN1 add. igitur etc. C*PM 2RI*Vzrso A Y I
veil nee PM2RivzrsoN1AYBH!G,l; I et] praem. non virtualiter M' praem. patet quod non virtua-
!iter l: praem. secunda pars minoris patet, videlicet (vid. om. R) quod obiectum creatum (increat.
R *) non continet virtualiter increatum (incr. om. Ml; videl. - Iner. om. A Y) PM*RI*Vzrso A Y praem.
r ••. J ca 10 adaequata] add . in natura ef A 0 l 10-13 lgitur - de Deo post movente (p. 22,
13) C 2 IO in 3 om. D* I cuiuscumque] add. alterius C 1P1 10-11 intellectionem] cognitio-
nem DClPlA 0 l 11 intellectus noster] obiectum ducere A 0 l om. DC2C 1 I noster om. p1 I
illa] add. cognitio A 0 1 I erit] est P1A 0 1 esse D* I perfectior D* I sua] add. intellectione C 1Pl
11·12 non per se] p. se n. Pl 12 attribuitur1 ] attribuetur sua intellectio C 1 I quia] praem.
illud patet A 0 1 12-13 quia - Deo om. µu 12 ad imperfectius] ad perfectius D* imper·
fectiori C 1 12-13 igitur - Deo] ex quo sequi videtur nullo modo esse naturaliter possibi-
lem Dei aliquam cognitionem C 1 13 naturaliter] aliqualiter (pon. naturaliter C*) CM om. D
A 0 1 I cognitionem] add. alicuius D
T 1 Cf. supra p. 22, 6(-13). 2 3
Cf. supra p. 22, 9-10. Cf. supra !in. 1-5. 'Cf.
infra p. 32, 5-33, 3.
sub ea ratione sub qua sibi attribuitur, ut 'posterius essentialiter'

attribuitur 'priori essentialiter', - quia contra rationem 'posterioris
essentialiter' est includere virtualiter suum prius, et patet quod
obiectum creatum non essentialiter continet increatum secundum
aliquid omnino sibi proprium et non commune; ergo non facit s
conceptum simplicem et proprium enti increato.
36 UTertio arguitur sic: conceptus proprius alicuius subiecti est
sufficiens ratio coh~f~dendi de illo subiecto omnia conceptibilia
quae sibi necessario insunt; nullum autem conceptum habemus de
Deo per quern sufficienter possimus cognoscere omnia concepta a 10
nobis quae necessario sibi insunt - patet de Trinitate et aliis creditis

necessariis; ergo etc. 5
r 1, , _ ' e1
3 7 , ~aior pr~batur , quia immediatam quamlibet cognoscimus in
quan tum terminos cognoscimus; igitur patet maior de omni illo
conceptibili quod immediate inest conceptui subiectit Quod si insit 1s
mediate, fi.et idem argumentum 1 de medio I
comparato ad idem
rd ,
ADCPMSRrvzrsoLN A vBHGo:EQu(pTit"(~µu)
1 ea] eadem ovr- 0 I sibi om. vrs I attribuitur] attribuuntur AP*AH* I ut] tamquam :E
nee D 1-2 posterius essentialiter attribuitur] posterius R om. A Y 2 attribuitur] attri-
buuntur rL om. C 2 :E I attribuitur priori essentialiter] om. rs add. non (nee AG) virtualiter PA BHG I
quia] et P 2-3 quia - essentialiter om. rs;; 3 includere] continere (praem. !nduderc vcl A 0 a)
PRA:E pon. continere M 2 3-4 et - increatum] nee essentialiter :E 3 et] etiam (post patet
PRVA Y) PMRI*Vzrso AY add. etiam post patet C 2 I quod om. AY 4 obiectum creatum]
conceptum er. AG om. DS rLNAB*(post csscntial!ter)H 0 * j essentialiter] post continet AG om. AY j
secundum] per cr 02 5 sibi proprium] p. s. A 6 et om. DI*AYBHGO*:E I increato] hie
sequitur: Nota (p. 29, 3) - intelligibilem (p. 31, 20) in A Ista (p . 21, 16) - ibi (p . 21, 17) in vrs
7-p. 26, 4 et p . 26, 15-16: Tertio arguitur sic (p. 26 , 15-16) = PSR'I'Zr 0 ' A-YTY (not. Additio q .,
sed non tradit textum A 0 ') T ertio sic prr~ Tertio (7) - ratio sic (p. 26, 4) ADCMR21avrso2 LN
AY:Eµu; 'JI text. Tertio (7) - ratio sic (p. 26, 4) sign.: Extra Scotus A 1 lin. anfractuosa µ con-
ceptus (7) - ratio sic (p. 26, 4) sign. Illud est 'extra' in libro Alani - us'que hue M a Ter-
tio (7) - in Deo (p. 26, 3) sign.: Extra v 1 rs1 Additio r 0 au Haec scribe - usque hue Ava con-
ceptus (7) - in Deo (p. 26, 3) sign. Extra o a 7 Tertio arguitur sic om. M! I Tertia D* I
arguo R1vr-0 1AY:E 8 concludendi] cognoscendi DCMRl!lVrso1LN:E I illo] isto DVrL Av I
omnia om. D I conceptibilia] cognoscibilia DCMI1Vr 0 1 praem. cognoscibilia rN 9 quae] qui
M* j autem] enim ro1 sed ante nullum D 10 possumus DRlllVrsN Av I concepta] ante
omnia rs• conceptibilia Rl:E cognita D* praem. etiam DCMr 0 1 om. I! 10-11 a nobis] om .
PAy add . de Deo R l:E 11 quae om. A y I sibi] ante necessario DMR1ro1 post insunt vrs
om. c I insunt] add. sicut DCMr 0 1 12 etc. om. :E 13 probatur] patet r 0 1 I immediatam]
praem. propositionem R1vrsNa I quamlibet] post quia DCMRlr 0 1:E quemlibet M * 14 co-
gnoscimus om. D I patet] post maior vr- 0 1 manifesta est DCMr 0 1:E I illo] isto DA y alio rL
om. CR3 r 0 !:E 15 inconceptibili C* j immediate om. D' j conceptui] intellectui (pon. conccptu!
ca) DCM•r 0 1 I si om. Rl(mtit. Rl) I insit] inest r 0 1 16 fiet] erit post idem1 DCMr 0 1 I idem1 ]
istud 11 I argumentum] add. sic D 2 M add. sicut cr 0 1
1
T Cf. supra Jin . 13-15.
DE COGNOSCIBILITA TE DEi 25
subiectum, et ubicumque stabitur habetur propositum de imme,

diatis, et ultra per illas scientur mediatae.
Item, quarto, potest sic argui: aut aliqua 'perfectio simpliciter' 38
habet rationem communem Deo et creaturae, et habetur proposi,
s tum, aut non sed tantum propriam creaturae, et tune ratio eius
non conveniet formaliter Deo, quod est inconveniens; aut habet
rationem omnino propriam Deo, et tune sequitur quod nihil attri,
buendum est Deo, quia est 'perfectio simpliciter', nam hoc nihil
est aliud dicere nisi quod quia ratio eius ut convenit Deo <licit 'per,
10 fectionem simpliciter', ideo ipsum ponitur in Deo; et ita peribit
doctrina Anselmi Monologion, ubi v~lt quod 'praetermissis rela,

tionibus, in omnibus aliis quidquid est simpliciter rn"'e1ius ipsum
quam non ipsum ;attribuendum est De~, sicut quodcumque non
tale est amovendum ab ipso) 1 • Primo ergo, secundum ipsum, ali,
1s quid cognoscitur esse tale, et secundo attribuitur Deo; ergo non
est tale praecise ut in Deo. - Hoc 2 etiam confirmatur, quia tune
nulla 'perfectio simpliciter' esset in creatura; consequentia patet,
quia nullius talis perfectionis etiam conceptus aliquis convenit
creaturae nisi conceptus analogicus (ex hypothesi) - 'talis' Eecun~
ADCPMSRivzrBoLN A vBHGoLqu(p=y~µu)
1 etJ ita (add. quod ca> c itaque quod (q. post stabitur) r 0 1 I ubicumque om. r 0 1 I habebi·
tur DCMFvr- 0 1 1-2 immediatis] add. quod ex se ro1 2 illas] istas DA v add. imme·
diatas (mediatas r 0 l) DCMr 0 1 3 Item] Hoc idem (praem. Item in spat. vac. M 2 ) DCMr 0 1 om. L I
potest sic argui] arguitur sic cr 0 1 I sic] post argui L add. aliter D 4 rationem] praem. ali·
quam vrs praem. conceptum et DCM I creaturis v 5 non] arguitur C* I sed] si rL I eius]
perfectio_nis simpliciter (s. om. D') DCMRlL 6-7 non - rationem om. D' 6 conveniet]
convenit DlCMr 0 1 I formaliter Deo] Deo f. DlCMr 0 1L I habet] post rationem (7) Com. LU!
7 omnino) comp. D I propriam in corr. M 2 I et tune om. c• 7-8 attribuendum est] est (add.
ldeo C 2 ) attr. CMvrso1LNL 8 quia) quod MRlilr 0 1L I est 2 ] sit L I perfectio simpliciter] s.
p. C 9 est aliud] a. e. DCMRlllVrBo 2 N I quia om. DRl(restit. Rl)r 0 l(res<it. 03) I eius - dicit]
omnium ut conveniunt Deo dicunt DCM• 10 ipsum om. DCM* I ponitur rescr. ca 11 doc·
trina] ratio I! I Monologion] add. 15 DCMJ!rLNaL I omissis DCM 11-12 relationibus] ra·
tionibus R 3 12 in] et I! I est simpliciter melius] s. m. e. L 13 sicut quodcumque] igitur
(et C 2) quidlibet quod (quod om. c•) DCM' sicut et quodcumque Ma I non2 om. Rl(r<stit. Rl)
14 tale est amovendum] t. a. e. Mavr- 0 1 est tale, amov. est DCM' I ipso] eo DCM•vr- 0 1 I
Primo] post ipsum RlL Primum V om. I! I secundum] obiectum D 15 cognoscitur] ante
aliquid (14-15) DCM concipitur RlFr 0 1L I et om. Rl I non] omne DC'M' 16 tale] post
praecise DCM Deo Av I ut] add. est DCMRlFr 0 1L I Hoc etiam] Hoc C om. RlL 17 conse·
quentia] maior D• 18 quia] add. secundum hypothesim RlrBaL I etiam] est rN om. DCrLl:
19 analogus DC'M 'RlVrBolLN Av analogatus OMiJ!l; 19-p. 26, 1 ex hypothesi - analogi·
F II ANSEL., Mono!. c. 15 (PL 158, 163; ed. Sci-IMITI I 28-29).
T l Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 32 q. 1 in corr. (If. 188B); q. 2 in corp. (f. 191V-Z).
2
Cf. supra lin. 6-14.
dum se, quia analogicus est imperfectus - et in nullo est eius ratio
melior non ipso, quia alias secundum illam rationem analogicam
poneretur in Deo.
39 Confirmatur etiam haec quarta ratio sic a: U omnis inquisitio [101
metaphysica de Deo sic procedit, considerando formalem rationem s
alicuius ' ~t 1 auferendo ab illa ratione formali_Jimperfectionem"-quam
habet in creaturi~, et reservando illam rationem formalem et attri,
buendo sibi omnino summam perfectionem, et sic attribuendo
illud Deo. Exemplum de formali ratione sapientiae (vel intellectus)
vel voluntatis: consideratur enim in se et secundum se; et ex hoc lo
quod ista ratio non concludit formaliter imperfectionem aliquam
nee limitationem, removentur ab r~~a' imperfectiones quae conco-
• r Ct TIO • • , d • . ,
m1tantur earn 1n creatur1s, et reservata ea em rat1one sap1entiae et
voluntatis attribuuntur ista Deo perfectissime b. Ergo omnis inqui,
1
a Loco Tertio (p. 24, 7) - ratio sic (4) textus a Duns Scoto cancellatus: Tertio 15
1
arguitur sic •
b Adnotatio Duns Scoti: I!
Ad istud sunt aliqua media 2 distinctione 8 quae-
stione 3, 'contra primam opinionem' 3 • l!
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGO:EQu(p=y~µu)
cus om. rs;; 19 ex hypothesi om. I' 8 l:E I talis] tale est AY 19-p. 26, 1 talis - analogicus]
ita secundum se quia nologus (I) C' r ... J ca I secundum se] autem I' 8 l:E praem. autem Rl
1 analogicus] analogatus DM*P:E analogus vrs1n1L add. est VI' 8 * I est imperfectus om.
C 2 I et] add. ita CM* add. ideo RlVI' 8 :EQU* I nullo] add. omnium DC*M* I est eius ratio]
eius r. est Pest eius D* eius est C' eius est ratio C 2 eius tune M' est positio eius M 2 2 il-
lam] istam (post rationem :E) DllI' 0 lA Y:E I analogicam] post poneretur (3) DC'M* analogatam Rl:E
analogam MP analogum DC' 3 in Deo om. DC'M' 4 Confirmatur - sic) Conf. haec
qu. rat. sic D Conf. etiam haec qu. rat. vr- 0 1 Conf. et haec qu. rat. et arguitur sic Rl Con-
firmatur: nam :E Tertio arguitur sic (I) roi [ cf. p. 24 ad 7-p. 26, 4 et p. 26, 15 -16 quoad hos et
rel!.] 5 considerando] concipiendo CMA 8 praem. scilicet A 0 :E I formalem rationem] r. f.
RIVZI' 80:E 6 ab illa ratione] a r. i. :E I ilia] ista A I ratione formali] f. r. A 0 add. omnem
:E 7 et1 om. DCP*M I et2 ] om. I2VI' 8 A YEHGO*:E add. sic rLN A 02 8 sibi] sic D I omnino]
post perfectionem I2 omnem A 02 om. p I summam perfectionem] p . s. vrs suam (in ras. R2 ) perf.
SR add. et sic attribuendo sibi omnino summam perfectionem SR add. entis AG 9 formali
ratione] r. f. R:E 11 ista] ilia SA 0 :E I concludit = A includit rell. edd. 12 removen-
tur =A removeantur rel!. edd. 12-13 comitantur (mer. s a) SR'IZI' 0 A 0 * 13 earn] ipsam
:E 14 voluntatis] bonitatis DPVI' 8 I attribuitur DPRI'LN A·G:E I adnot. Ad hoc est Augu-
stinus V Trin. 3, et Anselmus De libero arbitrio, et Henricus: dist. 8, q. 3, d. f. A 1 15-16 Cf.
p. 24 ad 7-p . 26, 4 et p. 26, 15-16 16 arguo ABHG I arguitur sic] s. a. A 0 17-18 Ad istud-
opinionem = ADR2 (in folio apposito, pro quo not. Non est correctum R')Ivr- 0 p<D7t<D~<Dµu [ante Ad hoc
(p . 27, 14) omnes]; 'II text. sign.: Scotus extra A 1Ra Extra l2(texi. tt mg.)V1rL1N1 Additio Da lin.
anfractuosa µ 17 Ad istud sunt] Adsunt p<D7t<D Sunt u I istud] illud Rl 18 3] 1 D I con-
tra - opinionem om. u
T 1 Cancellatus virtute textus additi. 2 sci!. ex auctoritate Augustini, Anselmi et Diony-
sii; cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 3 n. [8-9]. 3 id est in 'contra primam
opinionem', cf. DUNS ScoTus, Ordinatio Id. 8 pars 1 q. 3 n . [4].
(
sitio de Deo supponit intellecturn habere concepturn eundern, uni,

vocurn, quern I accepit •'
ex creaturis.
Quod si 'dicas' 'alia est forrnalis ratio eorurn '~ uae conveniunt 40
Deo, - ex hoc sequitur inconveniens / (quod ex nulla ratione pro,
s pna. eorum ~prout
"1vf ern sunt m . possunt cone1l!d'1 d e D eo, qma
. creatuns, .
omnino alia et alia ratio illorurn est et istorurn1 r&.di~'"non rnagis
concludetur quod Deus est sapiens forrnaliter, ex ratione sapientiae
qiikJi apprehendirnus ex creaturis, quarn quod Deus est forrnaliter
lapis: potest enirn conceptus aliquis, alius a conceptu lapidis creati,
lo forrnari, ad quern concepturn lapidis ut est idea in Deo habet iste
lapis attributionern, et ita forrnaliter diceretur 'Deus est lapis', se,
cundurn isturn concepturn analogurn, sicut 'sapiens', secundurn
illurn concepturn analogurn.:.. \
[11] I! Ad hoc etiarn arguitur, quinto, sic: (perfectior creatura )potest 41
15 rnovere ad p~:fEctiorern concepturn de Deo. irgo 'Curn 'liqua visio
Dei, puta i.Jlfm{i Jt-. non tarifurn differat (ab aliqua inte ec :o e ab,
) nh~
stractiva data ipsitis qu'aAturn suprerna creatura distat (ab infirn~
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGoLQu(P=Y~µu)
2 accipit vr-DLQ I ex] a Dvr-n etiam AE 3 dicas] dicatur D add. quod Rizrn add.
non, sed rN2 A 0 I est formalis ratio] e. r. f. Dsvr-DA- 0 L r. e. f. A 0 4 hoc] add . quod p I
quod] add. scilicet D 4-5 propria] ante ratione (4) L post eorum (5) D 5 possunt con-
cludi = A potest concludi aliquid rel!. edd. 6 illorum ... istorum] ist .... ill. (istorum D*)
DPRL eorum ... ist. vr-n I est] ante alia1 CI2 ante illorum PSRI'zrn A om. D 7 concludetur]
concluderetur vrBD A HG conceditur A y 8 apprehendimus] apprehenditur AG comprehendi-
mus A 0 habemus D_,. j quod] apprehendimus R • om. D *SI*I'D A YO 9 aliquis] ante conceptus L
post alius A Y om. A-O• I creati] creari DAY om. I'L! add. creari post formari (10) V 10 Deo]
divinis vrBLN* 11 et om. AYE*HG I diceretur] in ras. A 02 dicetur DSRVI'BAYEHL dicen·
dum est AG add. quod D 12 analogum] analogicum vel analogum A 12-13 sicut - ana·
logum om. D ' M ' 12 sapientia Dl 13 illum] istum DlCPVI' A YGOL j conceptum analogum]
a. c. I'B; hie sequitur in omnibus codd. et edd. Qualis autem (p. 30, I) - intellectus (p. 30, 2)
14-p. 29 , 2 Ad hoc - conceptibus = ADR2 (in folio apposito, PTO quo not. Non est correctum R l)Ivr-n
p<D7t<D~<Dµu [immediate antea legitur in his omnibus Ad istud (p. 26, 17) - opinionem (p. 26, 18)]
pan. signa textus cuiusdam introducendi M'LQ1 ; 9f text. sign.: Scotus extra A 1R' Extra 12 (texc. ec mg.)V1
I'LINl Additio D~ Additio magna b (sed non rradit cexcum) A 0 • ; !in. anfractuosa µ; adnot. !stud
'Extra' arguit pro opinione Henrici de Gandavo quod creatura non potest ducere in aliquam Dei
particularem cognitionem I'Na 14 Ad hoc - quinto] Arguitur etiam quinto (q.J hie D) ad
hoc DI I perfectior creatura] perfectionem creatam I'LN* 16 Dei] beati D I infima] intui·
tiva VI' 8 infinita R! 16-17 non - abstractiva om. rB 16 differunt D I intellectione]
intentione D* 17 quantum] quam D j infima in corr. I2
F 3 HENRICUS GAND., Summa a. 32 q. 4 in corp. (I f. 195R): "Deus dicitur 'bonus' vel

'sapiens' etc. huiusmodi, quia ista aliquid 'perfectionis simpliciter' , quod est omnino 'melius
esse ipsum quam non ipsum', significant in creaturis, - significando in ratione excessus (quern·
admodum significant super-bonus et super·sapiens) non id quod per huiusmodi nomina si·
gnificatum intelligimus, sed significari intendimus »,
videtur sequi quod si infima pote~t e ~~ere ad aliquam abstracti-

. w..f cl1<:S ~ • d . .
vam, quo d suprema, ve1 a11qua c1tra earn, potent movere a mtm-
tivam 1 , quod est impossibile.
42 Quod si dicas, tot gradus esse in intellectione abstractiva de
Deo quot sunt species creatae, licet extremae intellectiones non s
tantum distent quantum extremae species, quod bene est possi-
bile, quia quilibet gradus in intellectionibus minus distat a sibi
proximo quam species creata movens ad illum distat a specie mo-
vente ad alium, - contra: differentia intellectionum abstractivarum
non est tantum numeralis, quia illae causantur a causis alterius lo
speciei, et per proprias rationes illarum, non in quantum includunt
aliquid commune sicut <licit via de univocatione. Ergo sequitur
quod inter infimam intellectionem abstractivam et infimam intuiti-
vam sint plures mediae quam inter infimam speciem entium et
supremam, vel tot. Quod si est inconveniens consequens 2 , et per 15
consequens - antecedens 3 • Ergo pauciores sunt species intellectio-
nis abstractivae quam entium. Ergo incipiendo ab infima, hinc
inde, restat aliqua entis, superior illa quae causat supremam ab-
stractivam. Ergo illa superior causabit intuitivam de Deo.
43 Item, quare ponentur tot species intellectionum de eodem obiecto, 20
si movet ad proprium?
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGOI;QU(p-rny~µu)
1 si] om. V' cum V1. 2 citra] circa D* J earn] istam D' illam D 2 aeque (I) R! J potest D
4 Q.uod] Et D I gradus esse] sunt gr. vrs I intellectione] intentione D* I abstracta rL
5 quot] quod D I intellectiones] intentiones D* 6 tantum] post distent rvr- 0 om. D I extre
mae] ante quantum I* extrema v 7 distet rs I a om. D* 8 distet vr-0 9 intellectio-
num] intentionum D* om. rN• 10 illae] istae D* 11 per om. D* I illarum] earum DIV
r- 0 12 aliquod D I commune in corr. 0 2 I unione rL 13 intellectionem] intentionem
D* comp. rN• praem. et rLN* 14 plures] praem. species rs add. species rvrm I entium]
aeternam rL 15 consequens =A 16-17 intellectionis abstractivae] intentionis a. D* ab-
stractionis intellectivae v 17 hinc] hie A 18 entitas vrN I causat] add. istam D' add.
illam 0 2 18-19 abstractive D 19 illa] ista D* I de] in R! 20-p. 29, 2 Item - concep-
tibus om. D 20 ponerent I I subiecto IrLN 21 si] ergo AR'Vr- 0 add. nulla R'IVrLN add.
non rs
F 4 HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 6 in corp. (If. 142T) .
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 32 q. 2 in corp. (If. 190P): « Q.uaelibet creatura in

suo esse formali, quod participat a Deo iuxta gradum naturae suae et essentiae - quaedam
in gradu superiore, alia in gradu inferiore, per maiorem vel minorem approximationem ad
esse primi, et hoc ascendendo ab ultima creatura usque ad supremam - habet aliquam ratio-
2 Cf. supra !in. 12-15. 3
nem divinae perfectionis in se "· Cf. supra lin. 4-6.
Item, ad conclusionem principalem 1 videtur esse quod omnis 44

multitudo reducitur ad unum 2 • Ergo ita est in conceptibus a. ll
a Adnotatio Duns Scoti: Jl Nota, circa 3 secundum 4 sunt decem rationes: prirna
de conceptu certo et dubio 6 , secunda de irnpossibilitate intelligendi Deurn in
s via 6 , tertia quod non scimus omnia necessario inhaerentia Deo 7 , quarta quod
aliqua 'perfectio simpliciter' est comrnunis 8 , quinta de ordine intellectjonurn
iuxta ordinem creaturarurn moventiurn ad ipsas 9 ; sexta potest esse iii'~ta hoc
quod essent infinitae intellectiones abstractivae si species sunt infinitae. H~~ r
propriae. - Rationes communes: status in uno 10 , numerus et alietas 11 , compa-
10 ratio 12 , et in II Metaphysicae 'verissima' etc.
13
Ad primurn, distinctione 8 quaestione 3 tres responsiones 14 Henrici 15 ; duae

primae irnpugnantur ibi 16 , et secunda hie, 'ex ista evasione' 17 • - Ad secundurn,
Henrieus distinctione 8 18 , et improbatur 19 ; et hie inferius, sub, tractatur ut sit
'cornmunis di.fficultas contra utramque partern, tamen exponendo opinionem
1s de analogia conceptuurn pro ipsis conceptis' 20 • - Ad tertium dieitur 21 quod ali-
quis conceptus proprius ~~t.i.~fo~;beri df o ~ ·e,cto, confusus, non definitivus,
per quern nihil, etiarn ir'ftrnediatissime inhaerens subiecto, sit evidens de ipso
(exemplum: per conceptum confusum horninis nescitur de ipso 'risibile'); qui-
libet autem noster conceptus, licet proprius, non tarnen est perfectus sicut defi-
20 nitivus creaturae. Confirrnatur quia, libro II distinctione 3 b, concedit 'articulus'
angelurn in naturalibus habere concepturn propriurn de Deo 22 , et tamen in pro-

b Loco 3 a Duns Scoto spatium vacuum relinquitur.
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGO:EQu(P't'7t"f~µu)
1 principalis I 2 multitudo] intellectio rt I ita] ista I* I est = A et vrs 3-p. 31,
20 Nota - intelligibilem = AVr 8 [post increato (p. 24, 6) A post tempore (p. 38, 13) Vr 8 ] ;
<jf text. sign.: Nota: Scotus extra A 1 Extra V 1 3 circa] contra AVr 8 4 possibilitate A
5 necessario inhaerentia Deo] Deo n. i. vrs 6 intellectuum vrs 8 essent] erunt vrs I
Hae] lstae sex rationes sunt vrs 9 Rationes communes] Communes sunt istae vrs 10 in]
ibi vrs 11 Henrici] Philosophi Avrs add. quarum vrs 12 primae om. vrs I Secunda]
tertia vrs I evasione] add. etc. vrs I secundum] argumentum Avrs 13 inferius, sub om.
vrs 15 ipsis om . vrs 16 definitivus] add. vel distinctivus A 17 quern] om. V'. quod V 2
18 hominis om. vrs 20 3] cf. ad 22 I articulus] arti 9 A arcl' vrs 21-p. 30, 3 prooemio]
add. huius vrs 22 spatium vacuum = codd.
T 1 Cf. supra n. 26 . 2 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 21 q. 2 ad 2 (I f. 124N) .
3 4 Cf. supra n. 26. 6

Loco 'circa' codices habent " contra ». Cf. supra n. 27.
8 Cf. supra n. 35. 7 Cf. supra n. 36. 8 Cf. supra n. 38. 9 Cf. supra n. 41.
1° Cf. supra n. 44. 11 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 3 n. [12]. 12 Cf.
ibidem. 13 Cf. ib. n . [10]; ARISTOT., Metaph. II t. 4 (a c. 1, 993b 24-25. 26. 27): «Unum-
quodque vero maxi me ipsum aliorum dicitur secundum quod etiam aliis inest univocatio . ..
Quapropter semper entium principia semper esse 'verissima' necesse est». 14 Cf. DuNS ScoTus,
16
Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 3 n . [5. 6. 8]. Loco 'Henrici' codices habent « Philosophi• .
18 Cf. DuNs ScoTUs , Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 3 n. [6. 7]. 17 Cf. supra p. 20, 5. 5(-9); de
tertia responsione Henrici, scil. de toto disiuncto, cf. infra n. 46. 18 Cf. DUNS ScoTus, Ordi-
natio I d . 8 pars 1 q. 3 n. [4]: « Responsio aliquorum est» etc. 19 Cf. ibidem n. [4-5].
°
2 Cf. infra p. 37, 5-6 . 21 HENRICUS GAND., ~umma a. 24 q. 3 in corp . (I f. 139R-X); a.
36 q. 7 in corp. (f. 239P) . 22 DuNs ScoTus, Ordinatio II d. 3 pars 2 q . 2 n. [7. 11].

45 Qualis autem sit univocatio entis, ad quanta et ad quae, dicetur

magis in quaestione de primo obiecto intellectus 1 •
oemio ponitur theologia soli Deo naturaliter nota 2 • - Ad quartum: illud dicitur 3
'perfectio simpliciter' quod natum est habere conceptus habentes analogiam
imperfecti ad perfectum, ita quod ratio 'perfectionis simpliciter' non attribuitur s
alicui simpliciter uni etiam secundum conceptum. Sed deductio sanctorum et
magistrorum videtur confirmare illam 4 • - Ad illam confirmationem ibi, quod
'Deus est lapis' 5 , respondetur distinctione 8 quaestione 3, ad e, extra 6 • - Quin-
tum solvitur hie, extra 7 , ubi habetur argumentum 8 • Sed ad illud contra respon-
sionem 0 , respondeo: oportet dicere tenendo illam differentiam specificam intel- 10
lectionum 10 ; oportet concedere tot esse species intellectionum abstractivarum
Dei quot species obiectorum moventium. Idem est contra te 11 , quia verba pro-
pria creaturarum tot sunt specie quot creaturae (posset ibi argui: 'si pauciores
sunt species verborum creaturarum quam verbatorum, ergo aliqua creatura pot-
est causare intellectionem perfectiorem omni verbo creaturae, et ita visionem 15
Dei'). Eo modo quo respondetur hie 12 , respondetur ad intellectiones abstractivas
de Deo per creaturas, quia utrobique tot sunt quot obiecta moventia. - Sextum 13
similiter est contra te 14 , quia oportet concedere infinita verba, quorum quodlibet
ADCPMSRivzrsoLN A YBHG02;Qu(pTity~µu)
1-2 Qualis - intellectus post analogum (p. 27, 13) omnes codd. [etiam qui habent textum in·
terpositum Ad hoc (p. 27' 14) - conceptibus (p. 29, 2)] et edd. 1 Qualiter rLN* I sit] add.
ista z I entis om. D I ad 1 =AM' et vrsAH' et ad M 2 AH 2 rel!. edd. I quanta ... quae] quae ...
quanta L I ad 2 om. L I quae] quod CM* quam rLN* 2 magis] inferius A Y2; add. inferius
DPPA-Y I in] de AB* add. sequenti roa I intellectus] add. (= adnot.) quae est tertia in ista
distinctione; et hoc suf!i.ciat nunc de secundo roa 5 non om. rs 7 confirmare om. V
8 distinctione om. rs I quaestione 3 om. v I ad e, extraJ extra a. d. e. <11> vrs 8-9 Quinto
rs 9-11 hie - concedere om. rs 10-11 intellectionum] intentionem (!) v 11 opor·
tet om. v I intellectionumJ intentionum rs 12 quotJ add. sunt vrs 15 creaturae om.
vrs 16 Eo] Secundo rs I hie om. rs 17 utrobique] utrolibet v ut licet rs I quot] add.
sunt vrs I moventia om. rs I Sextum] lnstantia vrs
T 1 Cf. infra n. 130-151. 2 DUNS Scorns, Ordinatio prol. n. 152 (I 102, 16-103, 1).
3 HENRICUS GAND., Summa a. 32 q. 4 in corp. (I f. 193 0): cc Si vero aspiciamus ad rem quam
per nomina attributorum significari intendimus, hoc modo omnia attributa per proprietatem
accepta a creaturis, ut sunt illa quae important aliquid quod est 'dignitatis simpliciter', ... signi-
ficant aliquid de Deo positive, quod scilicet per eminentiam Deo convenit, super id quod velut
simile eius, licet aequivoce, est in creaturis »; ib. a. 42 q. 1 ad 1 (II f. 6N): cc Deus propriissime
dicitur esse perfectus, et creatura secundario et ex consequenti, per quamdam attributionem,
nomine 'perfecti' dicto analogice de actualitate 'esse' Creatoris et creaturae, ut 'perfectum', in
communitate analogica acceptum, non solum nominet exsistens in actu completo, quod fiendo
pervenit ad ipsum, sed etiam illud quod ex se, sine fieri praecedente, habet actum completum,
4
quia ex se est 'necesse esse' ». id est hanc quartam rationem, cf. supra p. 29, 5-6; 'deduc·
tio', cf. DUNS ScoTus, Ordinatio Id. 8 pars 1q.3 n. (8-9], et cf. supra p. 26, 17-18. 5 Cf. su·
pra n. 40. 8 Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 3 n. [9]. 7 Cf. supra n. 42-43.
8 Cf. supra n. 41. 9 Cf. supra p. 28, 9-19; responsio autem cf. supra p. 28, 4-9. °
1 Cf.
supra p. 28, 9-12. 11 id est contra Henricum. 12 id est supra p. 29, 11-14. 13 Cf.
supra p. 29, 7-8. 14 id est contra Henricum; cf. HENRICUS GAND., Summa a. 42 q. 2 in corp.
(II f. 7Z); a. 44 q. 1 in corp. (f. 12E).

[12] Llnsta;tlae contra rationes praedictasJ - UContra istas rationes insta- 46

tur. - Contra primam 1 instatur, de toto disiuncto, et ilia responsio
ponitur distinctione 8 2 , et debilius improbatur quam aliae 3 •
Ad secundam, ut formatur breviter 4, negatur maior, quia, 47
s propter conexionem, effectus potest aliquem conceptum facere de
causa, licet non ita perfectum si~ut causa de se: conceditur
enim quod conclusio facit notitiam de principio demonstratione
'quia', sed ilia non est perfectissima notitia principii sed ilia qua
cognoscitur ex terminis perfecte cognitis. Quare enim, non simili-
10 ter in conceptibus, effectus simpliciter apprehensus causabit noti-
tiam aliquam habitualem simplicem de causa?
est inferius visione Dei, tenta illa hypothesi de infinito, necessitate, aeternitate,
ut sunt modi praecise 5 , quia sic simpliciter simplices conceptus sunt.
Itaque de sola prima ratione et quarta cures 6 , tum quia non sunt 'aeque dif-
1s ficiles' utrique parti, tum quia non concludunt nimis ultra propositum 7 • Non
enim concludunt quod nullus conceptus potest haberi proprius Deo, sed quod
aliquis communis. Prima autem negativa 8 videtur falsa.
Numquid erunt multi conceptus quiditativi per creaturas, alias et alias mo-
ventes, et vel alterius speciei vel eiusdem, et simul plures vel unus intendetur
20 semper, pluribus moventibus? - Item, negas speciem intelligibilem 9 • ll
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:EQu(p=r~µu)
1-p . 38 , 13 Contra istas rationes - tempore = ADR2 (in folio apposito, pro q1<0 not. N o n est correctum
R 2)Ivr-o A Y:Ep7t~µu pon. signum textus cuiusdam introducendi Mi; 'lT text. sign.; Scotus extra
A 1Ri Extra l2(texr. er mg.)V1 rLINI Additio Diu Haec scribe - usque hue: Tertio (cf. p. 38, 15) A Yi
Additio magna b (sed non rradit texcum) A Oi !in. anfractuosa µ 1 istas] illas Rl 1·2 instatur]
obicitur I add. et :E 2 Contra primam instatur om. rs I instatur] communiter D I disiuncto]
distincto D I et ilia] haec D:E I responsio] ratio :E 3 8] add. quaest. 3 (2 D add. ultra paragra·
pho qui incipit: Terrio modo respondetur ... rN!) orNa:E I improbatur quam aliae] q. a. i. D 4 se·
cundum DRlVI'N I ut formatur] ut (prout D) formaliter ADRlVI'LN* Av uniformiter I I brevi-
ter] bene V I negetur AI'N 5 effectus] add. ad causam :E I potest] add. effectus (ef. om. D)
aliquam cognitionem vel D:E I aliquem om. D 6 causa2 om. ~u;: 7 conclusio] quaestio
I'L Ide principio om. A Y! I principio] praem. primo Dadd. in I I demonstrationis D 8 sed1 ]
secundum D I illa1 ] ista D ita Rl I notitia principii] p. n. :E I illa2 ] ista D* praem. perfectissima
est :E add. est perfectissima D I qua] quae rL 9 cognoscitur] sequitur A Y I enim] igitur
D:E I non] post conceptibus (10) D si I 9-10 similiter] simpliciter I sic vrs sequitur RlI'LN!
om. D:E 10 conceptibus] add . simplicibus oravr- 0 A Y:E 10-11 notitiam aliquam] a. n .
0
DRlIVr- A Y:E 11 habitualem om. :E 13 conceptus] add. et proprii V 18-20 Num·
quid - intelligibilem om. vrs
F 4 HENRICUS GAND ., Summa a. 22 q. 1 in corp. (I f . 130L); q . 4 in corp. (f. 132K-L).

6 lb. q . 1 in corp. (If. 130L) .
T 1 Cf. supra n. 27. 2 Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 3 n . [8].

3 sci!. duae primae, de quibus supra p. 29, 11-12. 4 Cf. supra p. 23,5 -24, 6. 5 Cf. infra
n. 55. 8 Cf. supra p. 29, 3.4. 5-6 et n. 27. 38. 7 Cf. supra n. 26. 8 sci!. quod
'nullus conceptus potest haberi proprius Deo', cf. !in. 16. 9 Cf. infra p. 153, 5-6. 20.
48 Ad probationem maioris 1 dico quod licet non possit effectus

aequivocus in causam aequivocam exsistentem, nee in aliquid eius,
dem rationis cum causa, potest tamen in notitiam aliquam eius,
quae est imperfectior non solum ipsa causa in se sed etiam in ipso
effectu aequivoco causae, scilicet perfecto conceptu eius. - Sed s
accipiatur maior 2 sic: 'nullum obiectum potest in conceptum ali,
cuius nisi contineat illum conceptum virtualiter vel essentialiter'.
Haec videtur manifesta per rationem causae et effectus aequivoci 3 ,
et licet attribuatur secundum a liq u o s actio intellectui (non curo),
quomodocumque obiectum requiritur, sic non potest in concep, 10
tum perfectiorem conceptu sibi adaequato; talis est proprius, qui-
ditativus; ergo etc. Probatur minor 4, quia effectuum aequivocorum
eiusdem causae ille est perfectissimus qui est simillimus causae:
talis est proles intellectualis sive verbum perfectum huius obiecti.
Maior 5 probatur, quia tune perfectio intelligentiae excederet totam 1s
virtutem memoriae.
49 Absolute videtur concedendum quod nullus de Deo conceptus
potest fieri in nobis per actionem obiecti creati, qui sit perfectior
conceptu perfecto proprio illius obiecti, nee per consequens, ad
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOl;QU(p=y~µu)
1 non possit] post effectus Dl: non posset I 2 aequivocus = AR! I nee] sicut IV2 I'LN ;:
sicut nee V' I in2 om. D* 3 rationis] re (!) rL I causal ea Dl: I potest tamen] t. (non rL!) p.
rrLN A y I notitiam] post aliquam L add. sed D 4 est om. rN• I imperfectior] perfectior D*
in perfectionem rLN• I in se om. rN I in2 om. R! I in ipso om. Drvr-n A Yl; 5 effectum D*
I'L I causae om. D* I scilicet] sibi I'LN• 5-p. 38, 13 9f Sed accipiatur - tempore sign. Extra
D3 5 Sed] Si I 6 accipitur (po" m aio r 1:) Divr- 0 1: 7 ilium conceptum] illud l: ipsum
D I virtualiter vel essentialiter] e. vel v. l: 8 causae et effectus] e. et c. D j et om. I* I ae-
quivoce D 9 et om . l: I attribuatur - actio] actio secundum aliquos attribuatur Dl:
10 quomodocumque] quantumcumque L quodcumque D' quocumque rL add. enim rBl: I
obiectum om. D' j requiratur Dl: j sic non potest] non pot. tamen l: 11 adaequato] add.
(cf. 15-16) alias perfectio intelligentiae excederet totam virtutem memoriae, quod est incon-
veniens omnibus DI'N•l; I est] add. conceptus Dl: 12 ergo etc.] igitur D om. l;QU' igitur
minor quod credo l;U• I Probatur minor] Min. pr. D Probatio minoris vrr-n om. L 13 ille]
iste D* I simillimus] add. illi D add. suae l: 14 est rep. V I intellectualis om. l: I perfectis·
simum D j huius] post obiecti Dl: huiusmodi I 15-16 Maior - memoriae om. (sed cf.
ad 11) Dl: 15 imperfectio I j intelligentiae excederet] comp. A Y 16 virtute (I) R!
17 Absolute] praem. lgitur Dl: I concedendum in ras. 12 j de Deo conceptus] c. de Deo Dl:
18 possit D I in nobis post creati V I actum D 19 conceptu perfecto proprio] propr. cone.
quiditativo Dl: cone. propr. VI'B I consequens] add. potest aliquis conceptus esse (e. a. c. D)
in nobis Dl:
F 9 Cf. infra n. 407-4 12.
T 1 Cf. supra p. 23, 5-8 . 2

Cf. ibidem. 8 Cf. infra n. 429. 4 Cf. supra lin. 11 -12.
5 Cf. supra !in. 8-11.
DE COGNOSCIBILIT A TE DEi 33
quern attribuatur iste conceptus proprius obiecti moventis, immo

magis, ille conceptus de Deo est imperfectior verbo huius, quia
effectus aequivocus, dissimilior causae. Oportet ergo recedere ab
(13] opinione Henri c i, si 1 ponat conceptum lapidis attribui ad con,
s ceptum quern causat lapis de Deo. Praecise salvari potest quod
obiectum conceptum attribuitur ad obiectum, non tamen concep,
tus ad conceptum; et hoc est bene possibile, quia de conceptu
perfectiore habetur conceptus imperfectior quam de conceptu im,
perfectiore. Et quomodo est rationabile in eodem intellectu con,
10 ceptum proprium de Deo esse simpliciter imperfectiorem conceptu
lapidis vel albi, et quomodo erit beatitudo naturalis in cognitione

Dei (ex X Ethicorum) 2 ?
Sed videtur contra univocationem esse eadem difficultas 3 , quia 50
omnis conceptus de Deo erit minus perfectus conceptu proprio
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGO:EQu(p·my[3µu)
1 iste] ille RlrN• A Y om . D:E I conceptus om. Rlivr- 0 A Y I proprius] add. et quiditativus
D:E add. illius rNa j obiecti] om. I t add. creati D:E 2 magis om. D I ille] post conceptus D:E
iste v I erit D:E I huius] huiusmodi I illius D' istius Da add. obiecti D:E 3 aequivocus] est
creatura A j causae] praem. suae D:E add. est imperfectior D:E j Oportet ergo] Ergo op. V
4 Henrici om. D*I:EQU• I ponatur conceptus :E 5 salvare rs 6 attribuatur Ivr-o
6-7 conceptus om. It 7 ad conceptum om. rs I conceptu] concepto DRlrLN A Y:E 8 im·
perfectior] perfectior D 2 I conceptu] concepto DRlrLN A Y:E obiecto rs 9 Et] add. propterea
D j erit D j in eodem intellectu] praem. quod D om. :EQUt 9-10 conceptus proprius D
10 esse] sit D j perfectior D j conceptu] add. proprio D:E 11 lapidis om. I' j vel albi]
quod necessario sequitur ex hac opinione (ad hanc opinionem D) D:E add. quod necessario se•
quitur ad hanc opinionem rNa I albi rescr. rLa I et] propterea D' praeterea D 2 I erit] praem.
tune Dadd. tune :E I beatitudo] add. nostra D:E 13 videtur - difficultas] ead. cliff. vid. esse
contra univ . Dead. cliff. erit, ut videtur, contra univ. :E I univocationem] add. entis Rl I esse
om. I I eadem] ante esse v post difficultas 1rLN 14 est Dvrs I minus] unus I
F 12 ArusToT., Eth. ad Nie. X c. 8 (Kc. 7, 1177a 12-17) .
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 32 q. 2 in corp. (I f . 189K): « Pet similitudinem ipsius

essentiae suae .. . nomine cuiuslibet creaturae potest Deus nominari, non solum quia idea eius
est in ipso Deo, sed quia ratio perfectionis eius propria in Dei perfectione includitur, in qua fun.
datur ratio idealis in quantum concipitur a divina sapientia, ... et est ... attributio largo modo
dicta »; ibidem (f. 190P): « Considerando quamcumque creaturam, in quacumque re cuius·
cumque praedicamenti, ... 'esse' eius est aliquid 'dignitatis' et 'nobilitatis simpliciter'; quare ...
hoc modo quaelibet res cuiuscumque praedicamenti Deo habet per proprietatem attribui, - sed
non sub nomine proprio creaturae, ut ... lapidis, sed sub communi nomine 'dignitatis', expri·
mentis scilicet dignitatem perfectionis cuiuscumque in quantum perfectio est, cuiusmodi est
no men 'bonitatis', quia perfectio est in fine rei et complemento ... Complementum enim cuius·
cumque in suo 'esse', dicitur bonitas 'esse' eius »; ib. a. 42 q. 1 in corp. (II f. 4 I.H): « Est
igitur Deus perfectus ... quia nihil diminuitur in eo de bonitate, neque est aliquid eo in bonitate
magis >, • et per attributionem ad istum modum perfectionis dicitur perfectio in omnibus aliis
quae creaturae conveniunt ». 2 Cf. supra p. 10, 7-10. 3 quae contra analogiam, cf. su·
pra n. 49.
Duns Scotus, OrdinatJo 3

albi perfecta, quia omnis talis continetur in albedine ut conceptus

communis in speciali, et communis est simpliciter minus perfectus,
quia potentialis et pars respectu conceptus specialis. Quomodo
ergo secundum illam erit beatitudo in cognitione naturali Dei?
51 Responsio. Quilibet conceptus simpliciter simplex 1 , scilicet s
univocationis, est imperfectior positive quam verbum albi, hoc
est non tantam perfectionem ponit; tamen est perfectior permis-
sive, quia abstrahit a limitatione, et ita est conceptibilis sub infini-
tate: et tune ille conceptus - simplex quidem, non tamen simpliciter
simplex - scilicet 'ens infinitum', erit perfectior verbo albi, et ille 10
proprius Deo, non autem ille prior, communis, abstractus ab albe-
dine. Uncle via univocationis tenet quod omnis conceptus proprius
Deo est perfectior verbo cuiuscumque creati, sed alia non sic.
52 Sed instatur contra hanc responsionem dupliciter. Primo, ar- [14)
guendo quod difficultas remanet contra viam univocationis, quia 1s
ex duo bus conceptibus, quorum uterque est imperfectior verbo
albi, non videtur fieri conceptus perfectior illo verbo. Sed concep-
tus entis, ut conceditur 2 , est imperfectior quam albi, vel lineae, et
conceptus infiniti similiter. Probatio, quia 'infinitum' concipitur a
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGOL;Qu(p-rny~µu)
1 albi perfecto] perf. (-fectio I'L) albi rvr-n A y albi D albedinis :E I talis om. D 2 est
simpliciter] s. (simplex D) e. nvr-n I minus om. rL I perfectus] add. quam specialis DVI' 8 :E
3 potentialis] partialis D I pars] potentia etiam D divisibilis vel participabilis :E J conceptus
specialis] eius D:E 4 ergo] ante Q.uomodo (3) D:E om. rLN add. est A• J secundum illam]
post beatitudo D:E sec. istam AY Jest I J cognitione] post naturali DVI' 8 AY:E in corr. I'N2 com·
municatione I'L 5-6 scilicet univocationis = A secundum univocationem R~ secundum
viam univocationis Divr-n A Y:Ep<D7t<D~<Dµu 6 perfectior D J verbum] ut A Y add . vel con•
ceptus proprius D J albi] add. quia omnis talis continetur in albedine imperfectior in quantum
(quam D 2 ) positive D J hoc] id D:E 7 perfectionem om. V 7-8 tamen est perfectior per-
missive] perm. t. e. perf. D:E 8 et ital et :E quia D I est conceptibilis] c. e. :E J sub] ab D
cum :E 9 ille conceptus] c. i. :E J quidem] quidem est ante simplex D om. V J non tamen]
sed non D:E 10 simplex] add. secundum viam univocationis est imperfectior A Y J scilicet
ens infinitum] est ens illimitatum I J erit] est R~ et D J verbo] comp. I J ille] sic l;Q add. est DV
r-nAY:E 11 Dei D:E J autem om. D J ille] add. est D 12 tenet] add.(= rep.) quod ille
prior communis abstractus ab albedine rN• I quod] quia rL I proprius om. I 13 Deo] add.
(=rep.) non autem ille prior communis abstractus ab albedine A' J verbo] add. vel conceptu
proprio D J creati] praem. obiecti D add. obiecti :E J sed alia non sic] non sic alia via D:E
licet alia non sit I'LN 14 instatur post responsionem D:E 14-15 arguendo om. D:E
15 quod] quia DI I remaneat vra I quia] quantum l;Q•U 16 ex] de I I perfectior rLN*
16-18 verbo - imperfectior om . rs 17 albi] .a. AR~IAY J illo] isto D 17-18 concep-
tus entis post conceditur (18) D:E 18 perfectior II'LN• J quam - lineae] conceptu albi
D:E J et om. rN 19 infiniti similiter in corr. D 2 I Probo D 19-p. 35, 1 concipitur a nobis]
an. c. vra
T 1 Cf. infra n . 71. 2
Cf. supra lin . 5-7.
nobis per. finitum 1 , 'finitum' per lineam, vel aliquod tale obiectum,
movens ad conceptum passionis. Igitur conceptus infi.niti est im,
perfectior conceptu lineae. - Confi.rmatur ratio 2 , quia conceptus
includens affirmationem et negationem non est perfectior propter
negationem, aut saltem non est perfectior quam concipiendo af,
firmationem illius negationis; hie 3 'ens infinitum' non est aliquis
conceptus positivi nisi entis; ergo infi.nitas non facit conceptum
perfectum, aut saltem non erit perfectior conceptus entis infi.niti
quam entis fi.niti 4 •
10 Secundo instatur similiter, pro Henrico, quia licet concep, 53
tus simpliciter simplex sit imperfectior verbo sive conceptu crea,
turae, ut arguitur 5 , tamen multi tales possunt coniungi, et unus
ADCPMSRIVzreoLN A YEHGOI;Qu(p-rny~µu)
1 finitum 1 ] infinitum R~ j finitum2] sicut V add . vero DI: j aliquod] per aliud D j obiectum]
om. VI' 8 add. de genere quantitatis DI: 2 moven tis V I passionis] praem. suae DI: add. suae
1vr-0 A y I finiti rLN*:E 2-3 perfectior D*II'L I (imper-)fectior conceptu lineae] om . yt
add . et similiter conceptus infiniti I: 3 ratio om. Rl:E 4 affirmativum et negativum D
4.5 non - negationem om. Rl(restic. idem R 1 ) I propter - perfectior om. rN!:E 5 quam con-
cipiendo] includente I: 5-6 affirmationem illius negationis] affirm . tantum I: praem. tan·
tum D 6 hie] sed huiusmodi conceptus D sed conceptus huius I: add. autem vreNa I ali-
quid I: 7 conceptus positivi] positivum I: j ens I: j infinitas] add. determinans entitatem DI:
8 perfectum] praem. magis vre I aut] vel I: et sic vre I erit] est R~rL 8-9 erit - finiti]
facit conceptum perfectiorem, et ita conceptus entis infiniti non erit (erit D 2 ) conceptus per·
fectior quam entis, et ita non est proprius Deo D perfectiorem quam sit conceptus entis tantum,
et ita conceptus entis (tantum - entis om. I;U!) infiniti non est perfectior quam conceptus entis
finiti, et ita non erit proprius Deo I: 10 instatur] add . respondendo (respondeo V) Divr-n
AYI: I similiter om. Dvr- 0 1: I pro Henrico] per Henricum D praem. in ras. Henricus I2 praem.
sic vr-n add . sic DI: I quia] quod DRlIVI'BN 11 simplex om. I;U! 11-12 verbo sive
conceptu creaturae] cone. er. s. v . VI' 8 yerbo creaturae DI'LNAYI: creaturae I 12 tamen
multi] m . t. DI: j tales] ta!. communes conceptus D conceptus ta!. communes (co m .] quos :EU) I: j
possunt coniungi] c . p. D simul iungi poss. I: j et] quorum DI:
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a . 44 q. 2 in corp. (II f. 15B): « Nomen 'infiniti' circa Deum
imponitur a negatione termini sive finis, tamquam ab eo quod nobis notius est, per 'finitum',
sibi contrarium in creaturis, quibus nomina primo sunt imposita et deinde ad Deum translata ».
2 sci!. de infinito, cf. supra p. 34 , 19-35, 4. 3
sci!. in via univocationis, cf. nota sequens.
4 Cf. HENRICUS GAND., Summa a . 44 q . 2 in corp. et ad 1 (II f. 14S.V et 15C.F): •'Infinitum
etsi secundum impositionem et modum nominis privative aut negative dicitur, secundum rem
tamen positive dicitur, quia ilia negatio nobis dat intelligere verissimam affirmationem. Non enim
est negatio vel privatio alicuius positivi vel affirmationis, sed privativi et negationis magis ... Si
ergo solum negative praedicaretur 'infinitum ' et nihil positive significaret circa Deum, tune nihil
dignitatis et perfectionis diceret 'infinitum' circa ipsum, nisi per accidens, ratione subiecti...
In eo igitur in quo 'infinitum' videtur significare negationem aut privationem, realiter significat
affirmationem, - et sic absolute dicendum quod 'infinitum' in Deo affirmationem et positivum
quid significat, non negativum, etsi nomen a negatione imponitur ... Quoad modum significandi
et nominis impositionem 'finitum' magis significat aliquid positive quam 'infinitum', quantum
5
tamen ad rem intentam significari, est e converso» . Cf. supra p. 34, 5-7.
36 0RDJNATIO I DIST. 3 PARS 1 Q_. 1,2
determinabit alium, - et ille conceptus totus erit perfectior 1 • Nee

est hie 2 maior difficultas quam ibi 3 , nisi in duo bus: primum,
quod hie quilibet conceptus, sive determinans sive determinabilis,
ponitur proprius Deo 4 , ibi unus communis et alius proprius 6 ;
secundum, quod hie aliquis proprius Deo conceditur imperfectior s
verbo creaturae 6 , ibi nullus 7 • Istorum autem primum 8 non est
inconveniens, quia passio bene determinat subiectum: homo risi,
bilis, et tamen utrumque est aeque commune. Secundum 9 oportet
omnino concedere, propter istam secundam rationem 10 , - loquendo
de conceptu, id est de actu concipiendi, non autem de obiecto 10
concepto.
54 Quoad istas instantias 11 videtur satis congrue responderi, quod
utraque opinio conceptum non simpliciter simplicem ponit per,
fectiorem verbo illius quod movet ad partem 12 • Sed instantia ar,
guendo facta 13 , videtur contra utramque opinionem, quia quot, 1s
cumque coniungantur, quilibet illorum conceptuum imprimitur
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;QTJ(pTit)'(3µu)
1 determinet I: I ille om. D I ille conceptus om. I: I erit perfectior] simul est perf. D simul
perf. est I: add. quolibet (utrolibet D) illorum (istorum D*I: 0 ) per se DI: 2 hie maior difficultas]
m. d. h. I: I primum] add. est DI: 3 quod] quia I: l hie] om. D*rLN' adnot . id est (id est
om. rN!) in opinione Henrici yarm l sive1 ] aut D I sive determinabilis] vel cl. I;Q om . I: 0 t
4 ibi] hie I:Qa add. autem D adnot. in opinione Scoti ~rNa l unus] add. conceptus ponitur DI: I
communis] add. Deo (sibi D) et creaturae DI: l et alius] al. autem D I proprius2 ] add. Deo I:
5 secundum] add. est DI: l secundum - proprius om. rs l quod] quia RlI: l hie om. AR! l aliquis]
add. conceptus DRlI: l conceditur] ponitur vel cone. I: 6 ibi] add. autem I: I Istorum] Illo·
rum AY Aliquorum Dt I autem om. Dt 7 quia passio bene] b. enim pass. D 7-8 homo
risibilis] homo, risibile Av hominem, risibile vr-o homo est risibilis DI: praem. ut Drm praem.
sicut vrs 9 istam] illam R lAY I secundam rationem] r. s. DI: 10 conceptu, id est de
om. D I subiecto V 12 Quoad] Quantum ad I: Quo autem ad D I istas] illas R!A YI:TJ I satis
om. D I congrue responderi] r. c. rN* c. respondendum D l quod = A quia DRlivr- 0 AY
I:p<D7t<D(3<Dµu 13 non om. D I ponit ante conceptum rNI: 14 illius] add. obiecti I: I
partem] perfecte (!) I add. unam DI: 14-15 arguendo facta] f. (om. 2: 0 ! add. in R!) a.
DRlI: 15 videtur] add. esse D I utramque] eandem rLt I opinionem] oppositionem D* I
quia] nam DI: 15 -16 quodcumque Av quantumcumque DI: quomodocumque vrs qui·
buscumque I 16 coniungatur vrs l quilibet] add . tamen DI: l illorum] istorum A y I con-
ceptuum om. DI:
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 42 q. l ad 3 (II f. 6P): Illud quod habet aliud extra
essentiam propriam, «necessario habet 'esse' imperfectum ... , quia non habet in se perfectionem
illius alterius, et ita aggregatum cum ipso, totum, est perfectius quiddam •. 2 sci!. in via
analogiae; sic infra !in. 3 . 5 . 8 sci!. in via univocationis; ita infra lin. 4. 6. 4 sci!. 'ens',
et 'infinitum'; 'ens', quia analogice de creatura. 5 id est 'ens' ut univocum, et 'infinitum'.

6 7 6
Cf. supra p. 35, 2-3. 3-9. Cf. supra p. 34, 12-13. «hie quilibet ... Deo », supra
!in. 3-4. 9 «hie aliquis ... creaturae», supra !in. 5-6. 1 °
Cf. supra p. 35, 10-36, I.
11 sci!. duas, cf. supra n. 52-53. 12 Cf. supra p. 34, 9-11 et supra !in. I. 13 Cf. supra
n. 53; 'arguendo', id est 'pro', scilicet pro analogia.

a creatura movente. Ergo est imperfectior verbo illius creaturae.

Aggregatio imperfectiorum quomodo faciet conceptum perfectio-
[ 15] rem intensive? - Confi.rmatio 1 etiam bene instat contra illud de
infi.nito 2 • - Non ergo propter istam rationem 3 dimittatur opinio 4 ,
quia est communis difficultas utrique, et aeque, si analogia con-
ceptuum exponatur de conceptis.
1 Forte instantiae 5 bene probant quod actus circa Deum non sit 55
perfectissimus intensive; nee hoc requiritur, ut sit ibi beatitudo

naturalis, sed quod coniungat obiecto perfectissimo, -- II De anima-
10 libus: « Parum nosse » etc. Et forte intensius arnatur creatum ali-
quod quam Deus, nee tamen illud amatum nunc beatifi.cat sicut
Deus (de hoc in libro IV, 'quomodo beatifi.camur in obiecto' 6 ).
Istud 7 de ente infi.nito verum esset 8 , si 'infinitum' esset praecise
modus sub quo obiectum conciperetur, et nof1: pars conceptus, vel
1s modus sic quod conceptus in se (sicut distinguitur in quaestione
ADCPMSRivzrsoLN A vEHaoi:Qu(p-rny~µu)
1 creatura] causa D* J Ergo] add. quilibet :E I imperfectior] perfectior :EU* I illius] isto D
2 Aggregatio] add. autem D:E add. enim vrs I imperfectiorum] imperfectorum R! imper-
fectior D*rLN* om. Av I faceret I 2-3 conceptum perfectiorem] p. c. R! 3 Contirma-
tur DrL I etiam] et D enim V autem I I stat R! J illud] illam I'LN istam D 4 Non - ra-
tionem] Propter rationem ergo istam (illam :EU) non :E J ergo] autem I I istam] illam R! I
dimittatur] admitt. Av dividatur I'LN* 5 quia] quae I'LN• J est communis difficultas] c. d. e.
:E J utrique] add. opinioni D:E I aeque] essentialiter D' aequaliter D 2 J si] sed ADR!:EU J analo-
gica D* 7 Forte] add. enim D:E I instantiae om. D~ 8 intensive] intuitive I J nee] ut
D* J hoc om. Av I ut] nee D* I sit ibi] in illo sit D:E 9 naturalis] om. D~ praem. nostra :E add.
nostra D I sed] add. requiritur D:E J perfectissimo] nobilissimo D:E add. quantumcumque in
se sit (sit in se D) perfectus vel imperfectus (vel imp. om. :EU) D:E add. sive sit perfectus sive
imperfectus rNa I II] 6 rN 11 I'L 9-10 II De animalibus om. l: 10 Parum] add. enim
L I etc.] est etc. vrs est I'LNI cui I om. rN 2A y add. de obiecto nobilissimo excedit noti-
tiam perfectam aliorum l: I Et forte] quod forte I'LNI Forte enim Drmi; I amatur] comp. I add.
obiectum l: J creatura D 10-11 aliquod om. Dl: 11 nee] non D J nee ... nunc] et. ..
non l: J illud] om. D* add. sic Dl: I nunc] comp. R 1 om. D 12 de om. P: J in libro IV]
in 4 D:E libro 4 R!I 4 libro A Y I beatificor (rescr. D') DIA v beatificat L beatificationem I'LN'
beatificatur rN 2 I in obiecto] obiectum l: 13-p. 38, 13 !stud - tempore om. (sed pon. si
gnum textus cuiusdam introducendi l;QI) :E 13 !stud] Illud DA v add. autem D J verum] nul -
lum I I si] sed D
F 9-ro ArusTOT., De part. animal. I c. 5 (ed. luNTINA VI f. 125 I; ed. BEKKER A c. 5,

644b 31-33): •Res namque illas superiores tametsi leviter attingere possumus, tamen ob eius
cognoscendi generis excellentiam amplius oblectamur quam cum haec nobis iuncta omnia tene-
mus •. - Cf. infra n. 96.
T 1 Cf. supra p. 35, 3-9. 2 Cf. supra p. 34, 19-35, 3. 3 scil. positam contra uni-
vocationem, cf. supra p. 34 , 16-22. 4 scil. de univocatione. 5 Cf. supra n. 52-53.

6 7 sci!. quod « actus
Cf. DuNs Scorns, Ordinatio IV d. 49 pars 1 q. 1-2 n. [1-4. 19-32].
circa Deum non sit perfectissimus intensive », cf. supra lin. 7-8; cf. nota sequens. 8 id est
verificaretur, esset nempe actus perfectissimus intensive.

de unitate Dei, de singularitate ut concepta et ut modo praecise

sub quo 1 ), quemadmodum etiam certus gradus intensionis est prae,
cise modus sub quo videtur haec albedo. Sic autem non intelligi,
mus ens infinitum, sed ut includens duos conceptus, licet 'alter
determinet alterum'. Et forte ille conceptus privativus finiti nihil s
ponit, quamvis det intelligere positivum 2 , ita quod si habemus
conceptum positivum de necessario, magis perfecte positive intelli,
gitur Deus hie, ens simpliciter necessarium. Sed nee forte necessa,
rium nee aeternum concipimus nisi negationem imperfectionis,
puta potentiae aliter se habendi vel fluxibilis, seu principii seu finis. 10
Aeternum <licit 'quoddam' infinitum, quia in duratione minime
perfectior est infinitas quam in quantitate perfectionis, sicut infinita
magnitudo esset perfectior infinito tempore. !1
LC. - DEUS NON POTEST COGNOSCI SUB PROPRIA RATIONEJ
56 Tertio 3 dico quod Deus non cognoscitur naturaliter a viatore 1s (161

in particulari et proprie, hoc est sub ratione huius essentiae ut
haec et in se. Sed ratio illa posita ad hoc in praecedenti opinione 4 ,
non concludit. Cum enim arguitur quod non 'cognoscitur aliquid
nisi per simile', aut intelligit 'per simile' de similitudine univocatio,
nis, aut imitationis. Si primo modo, igitur nihil cognoscitur de zo
Deo secundum illam opinionem, quia in nullo habet similitudinem
ADCPMSRrvzrsoLN A vBHaoLQu(p-rny~µu)
1 Dei] add. et I J eoneepta] eoneepti rLN eoncipi potest I I et ut om. I I modus DR! I
praecise om. D · 2 quo] add. obieetum eonciperetur D I quemadmodum] sicut D 4 ens]
eos (!) I I duos] igitur A Y I alterum R! 5 illo A• I eoneeptus = A 6 positivum] posi·
tionem rvr- 0 rationem A y I haberemus rN• 8 hie, ens] hoc ens V 2 conveniens A y I nee
forte] f. n. I add. nee D 9 nisi] add. per rN• I impcrfectissimo D 10 habendi] habentis
rs add . habentis v I seu principii] s. principium AY principium Dt add. naturae A· I seu 2 ]
sive Ivel D 11 Aetcmum] add. autem D J quoddam in corr. I2 J quia in duratione] in dur.
enim D I minime] nonne R!AY nee rLN om. D 12 perfectior est] e. p. I J quam] quasi DI
rNAY 12-13 infinita magnitudo esset perfectior] p. e. i. m. D 13 magnitudo] magis I I
tcmporc] temporis Av quando vel tempore vrs; hie sequitur in vrs ilia adnotatio Duns Scoti quae
invenitur p. 29, 3-p . 31, 20 16 hoc est] id est L hoc rs praem. et ABHG I ut] praem. et vrs
17 haee] hie (pon . haec M ') CM I se] re rLN 17 -20 Sed - imitationis om. LQ! 17 ratio
illa] r. is ta RI'Zr 0 A YG ilia (ista D) rat . (add. sua A 02 ) DA 0 r. ibi rLN ratio !2LU I ad hoc] post
opinione rN om. D I praecedenti opinione] pr. quaestione D*crzr 0 LQ! quaestione pr. (p.-. in
ccrrr. et add. per ipsum A 0 •) A 0 18 concludit] praem. sufficit nee PA G J arguitur] arguit DSRI2
AYBG om. P' 19 aut - simile om. D' I per simile 2 ] de simili D! simile crN• om. PSRtALU I
de similitudine om. D 20-21 de Dco] a Deo rLN• om. r 0 21 quia] ante seeundum PI2A
rep . hie P*
T 1 Cf. DuNs ScOTUS, Ordinatio I d. 2 n. 183 (II 237, 16-238, 14). 2 Cf. HENRICUS
GAND., supra p. 35 nota 4. 3 Cf. supra n. 24. 4 Cf. supra p. 12, 7-10.
univocationis secundum illum modum 1 • Si secundo modo, et

creaturae non tantum imitantur illam essentiam sub ratione gene,
ralis attributi sed etiam essentiam hanc ut est haec essentia (sive ut
'nuda' in se est exsistens, secundum eum) - sic enim magis est
s idea vel exemplar quam sub ratione generalis attributi - ergo prop,
ter talem similitudinem posset creatura esse principium cogno-
scendi essentiam divinam in se et in particulari.
Est ergo alia ratio huius conclusionis, videlicet quod Deus ut 57
haec essentia in se, non cognoscitur naturaliter a nobis, quia sub
lo ratione talis cognoscibilis est obiectum voluntarium, non naturale,
nisi respectu sui intellectus tantum. Et ideo a nullo intellectu creato
potest sub ratione huius essentiae ut haec est naturaliter cognosci,
nee aliqua essentia naturaliter cognoscibilis a nobis sufficienter
ostendit hanc essentiam ut haec, nee per similitudinem univoca,
ls tionis nee imitationis. Univocatio enim non est nisi in generalibus
rationibus; imitatio etiam deficit, quia imperfecta, quia creatura
imperfecte eum imitatur.
Utrum autem sit alia ratio huius impossibilitatis, videlicet prop,
ter rationem primi obiecti, sicut a 1ii ponunt, de hoc in quaestione
2
20 de primo obiecto •
ADCPMSRNZrBnLN A YBHGOI;Qu(pmy~µu)
I secundum illum mod um] cum creatura per quam deberet (debet A 80 ) a no bis cognosci
(add. secundum ilium modum A Oi) 12 A cum creatura (add. per quam deberet a nobis cognosci Pi) P praem.
cum creatura M 2 praem. cum creatura per quam deberet a nobis cognosci RiVrB add. per quam
deberet a nobis cognosci Ma add. cum creatura per quam deberet (debet rn 2:E) a nobis cognosci
I'zrn:E 1-2 Si - creaturae om. pt 2 tantum] ante sub :E om. A 0 ' solum A Oi I illam]
post essentiam :E istam DAY 3 etiam om. :E I esscntiam om. MVrB 4 est1 ] ante in se A 0
post exsistens PrL om. 12AH:E j secundum eum] sec. ipsum P om. A- 0 add. ex creaturis A 0
4-5 sic - attributi om. DSRtrLNtAEHGot 4 sic enim] quia sic CPMR112VzrBnN1A 0 l:E I ma-
gis est] e. m . CPMI2VZrBnN1A l:E 0 5 idea vel exemplar] i. et ex. Rl:E ex. et i. CPMI'VZrBn
imago vel ex. 12 comp. A Y I generalis] alicuius rN1 I attributi] add. (!) Quid de angelo in natu-
ralibus, in Secundo libro, dist. 9 A y adnot. paulo inferius eundem textum v 1 r 81 7 particulari]
add. vel in particulari v•rB• add . quod falsum est A 02 8 conclusionis] in ras. R 2 conclu-
sionum (I) AB quaestionis AI*V'Z cognitionis AG om. DSrLN I videlicet] post quia (9) I'zrn
om. PRI2VrB A YBHGO•:E 8-9 quod - a nobis om. CMSR trLN 9 quia] quod (praem. co Ra)
CMRrLN 10 voluntarium] rescr. P add. et PR2 A:E 11-12 nisi - ratione om. Dt
12 ratione - est] hac ratione :E I huius] huiusmodi rn eius c· om. A BHG I est] ante haec PZA y
essentia vrB praem. essentiaJiter D ' lJ nee - cognoscibilis Om. yt lJ-14 SUfficienter
ostendit] sufficit (add. ut D) ad ostendendum (ost .] licet Dt) DC suff. concludit R 2:E 16 quia
imperfecta om. PVrBA:E 16-17 creaturae ... imitantur P 17 eum] ante imperfecte CPMR
Deum post imitatur :E om. vrs A YBHGO• 18-20 'If Utrum - obiecto sign.: Vacat V 1(<ext . .. mg.)
F 4 HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 6 in corp. (1 f. 142P). 19 THOMAS, S. theol. I
q. 88 a. 3 in corp. (V 368ab) .
1 2 Cf. infra n. 110-118. 119; 185 -187.
T scil. ponendi Henrici, cf. supra p. 12, 7-10 .
LD. - DE CONCEPTU ENTIS INFINITIJ
V 58 Quarto 1 dico quod ad multos conceptus proprios Deo possu, [17]

mus pervenire, qui non conveniunt creaturis 2 , - cuiusmodi sunt
conceptus omnium perfectionum simpliciter, in summo. Et per,
fectissimus conceptus, in quo quasi in quadam descriptione per, 5
fectissime cognoscimus Deum, est concipiendo omnes perfectiones

simpliciter et in summo. Tamen conceptus perfectior simul et sim,
plicior, nobis possibilis, est conceptus entis infiniti. Iste enim est
simplicior quam conceptus entis boni, entis veri, vel aliorum simi,
lium, quia 'infinitum' non est quasi attributum vel passio entis, 10
sive eius de quo dicitur, sed dicit mod um intrinsecum illius entita,
tis, ita quod cum dico 'infinitum ens', non habeo conceptum quasi ,,
per accidens, ex subiecto et passione, sed conceptum per se subiecti
in certo gradu perfectionis, scilicet infinitatis, - sicut albedo intensa
non dicit conceptum per accidens sicut albedo visibilis, immo in, 15
tensio dicit gradum intrinsecum albedinis in se. Et ita patet simpli-

citas huius conceptus 'ens infinitum'.
59 Probatur perfectio istius conceptus, tum quia iste conceptus,
inter omnes no bis conceptibiles conceptus, virtualiter plura inclu,
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO:E qu(P'rn"f~µu)

Z2 Zin. anfractuosa µ 18 alia] aliqua :E I huius] huiusmodi rs istius PSRIZr 0 A- 0 I videlicet]
scilicet :E nee quia D " 'ut D 2 19 alii] aliqui DPIVzr-o A:E J ponunt] add. illud (id AG) esse
quiditatem rei (rel rm) materialis PMaRa1yzrsoNaA:E 19-20 quaestione de primo obiecto]
q. de o. p. :E praem. sequenti tertia roa add . quaest. tertia huius dist. A oa add. intellectus R 2
pyreAY:E
2 Deo] praem. de DPMIZr 0 A 0 om. C 3 qui] ita quod A I creaturis) creatis A Y adnot.
ut summum bonum, summa sapientia, summa iustitia A oa I cuiusmodi] cuius cr-L A 0 qui D
rescr. P I sunt] add. perfectus R 2 4-5 omnium - conceptus) perfectissimus P*(conceptus ante
perf., 4-5 Pl) 5 descriptione] distractione MtSR* comp. Ct add. vel (12) distractione 1•ro•
6 cognoscimus] post Deum A H:E concipimus P J est) esse D* A G•o om. R 2 rLN• 7 simpliciter
om. vreAO I simul] post et2 re om. DCPMSRt1•vzr-e 7-8 simplicior - enim est om. D'
8 nobis possibilis] a nobis Dl J entis om. rLN J lste] Ille DlPSI*ZABHG:E 9 entis 2 ] praem. vel
1zr om. vr- I vel aliorum] vel aliquorum DPMSRIVZrAEG et huiusmodi :E
0 0
11 illius)
scilicet illius (istius D) Dl2(post entitatis, 11 -12) 11 -12 entitatis] entis CA GO:EU om. :EQ 14-15 al-
bedo - sicut om. Ct ·14 intensa] add. non dicit conceptum alium a conceptu albedinis vel
AG 16 patet] post infinitum (17) CM' om. :EQ 16-17 simplicitas] rep. D* add. perfectionis
DCMSRI*vrso•LN A 0~ · 18 Probatur] post conceptus 1 (et add. ibi etiam M 1) CM add. etiam
I':E add . autem A 0 J Probatur - conccptus 1 om. D I perfectio istius conceptus] eius perfectio :E
add . multipliciter rNiA-Y J iste conceptus] c. i. Ville c. SA om. :E 19 nobis] praem. a DPRa
Ivzreo A I conceptus] ante nobis :E om. pyre A J plural ante virtualiter Pir 0 :E post includit
(19-p. 41, 1) RZ pluraliter A 8 add. virtualiter D
T 1 Cf. supra n. 24 . 2
Cf. supra p. 12, 11 -13, 13.
dit - sicut enim ens includit virtualiter verum et bonum in se, ita
ens infinitum includit verum infinitum et bonum infinitum, et
omnem 'perfectionem simpliciter' sub ratione infiniti, - tum quia
demonstratione 'quia' ultimo concluditur 'esse' de ente infinito,
s sicut apparet ex quaestione prima secundae distinctionis 1 ; illa au-
tem sunt perfectiora quae ultimo cognoscuntur demonstratione
'quia' ex creaturis, quia propter eorum remotionem a creaturis
difficillimum est ea ex creaturis concludere.
Si dicis de summo bono vel summo ente, quod istud <licit 60
10 mod um intrinsecum entis et includit virtualiter alios conceptus, -
respondeo quod si 'summum' intelligatur comparative 2 , sic <licit

respectum ad extra; sed "infinitum' <licit conceptum ad se. Si autem
intelligas absolute 'summum', hoc est quod ex natura rei non po~
set excedi perfectio illa 3 , expressius concipitur in ratione infiniti
1s entis. Non enim 'summum bonum' indicat in se utrum sit infinitum
vel finitum. - Ex hoc apparet improbatio illius quod dicitur in
praecedenti opinione, quod perfectissimum est cognoscere attri-
buta reducendo illa in esse divinum, propter simplicitatem divi-
ADCPMSRIVZI'BDLNAYEHGO:EQU(pTit"(~µu)
1 includit virtualiter] v. i. (i. om. D;) DA 0 :E add. plura, scilicet A 0 I in se ante verum :E
1-2 in se - bonum om. I'B 2 et1 om. DPSRA- 0 :E 3-8 'lf tum - concludere sign. Vacat Z2
4 ultimo] pon. ultro M a om. D 5 apparet] patet vr-n I ex] in ABG I primal ante quae-
stione :E tertia R I secundae] post distinctionis zvr-n primae R I ilia] alia D*Z 6 cogno-
scuntur] concluduntur PI"zrn I demonstratione] demonstrative DI'LN• praem. perfectione sive
R 7 eorum] post remotionem C:E earum AH om. M 8 ea] post creaturis ovr-n post ex I*
earn A 0 9 Si] add. autem DCPMSRIZA:E I bono vel summo om. I'B I vel] add. de D:E I
istud] illud DVI'BA 11 summum] add . bonum I'BAY 11-13 comparative - intelligas
om. Z 12 ad se] a se I* A 0 * add. et ideo nobilior A oa 13 intelligas = A intelligatur rel!.
(om. Z) edd. I summum om . :E I quod] quia Dom. ABtO• add . quantum est AEaG I ex natura rei
om. :E 13-14 possit :E potest A 0 • 14 excedi] concedi z• intelligi excedi D' intelligi et
excedi oa I illa] ista I add. non potest D I expressius] perfectius D; add. vel (et I'Nl) perfectius
vrBm I concipitur] in corr. I2 concipi quam D 15 entis] add. quam in ratione summi boni
A0 a 15-16 infinitum vel finitum = AI'LN fin . (inf. I*) vel inf. rell. edd., add. sicut e con·
verso, cum, quia conceptus summi boni est conceptus per accidens, conceptus autem entis in·
finiti est conceptus per se, omne per accidens reducitur ad per se ut ad prius et simplicius
A0a 16 illius] istius AY eius ABHG om . P 17 praecedenti] alia AH I opinione] quaestione
(pon .opinione !2) CMSR*Izr-B:E add . Henrici A 0 a I quod om. :E I perfectissimum] add. quod
(praem .est AG)°possumus cognoscere de Deo (deDeo om. A 0 "-) R aAHaGo I est cognoscere om. A 0 "-
18 ilia] ante reducendo vr-n ista A YO om. s
F 9 HENRICUS GAND ., Summa a. 44 q . 2 in corp. (II f. 14X-15Z).
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio Id . 2 n. 74. 111-136. 147 (II 174, 2-12; 189, 2-208, 15;
214, 8-215, 6). 2 Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 41 q. 2 in corp. (II f. 2 I). 3 Cf. ibi-
dem (f. 2K).

nam 1 • Cognitio enim esse divini sub ratione infi.niti est perfectior
cognitione eius sub ratione simplicitatis, quia simplicitas commu,
nicatur creaturis, infi.nitas autem non, secundum modum quo con,
venit Deo.
LE. - DEUS PER SPECIES CREATURARUM COGNOSCITURJ 5
\ 61 Quinto 2 dico quod ista quae cognoscuntur de Deo, cognoscun, [18)

tur per species creaturarum 3 , quia sive universalius et minus uni,
versale cognoscantur per eandem speciem minus universalis sive
utrumque habeat speciem sui intelligibilem sibi propriam, saltem
illud quod potest imprimere speciem minus universalis in intellectu, 10
potest etiam causare speciem cuiuscumque universalioris: et ita

creaturae, quae imprimunt proprias species in intellectu, possunt
etiam imprimere species transcendentium quae communiter con,
veniunt eis et Deo, - et tune intellectus propria virtute potest uti
multis speciebus simul ad concipiendum illa simul quorum sunt 1s
istae species, puta specie boni et specie summi et specie actus ad
concipiendum aliquid 'summum bonum et actualissimum'; quod
apparet per locum a minori: imaginativa enim potest uti speciebus
diversorum sensibilium ad imaginandum compositum ex illis di,
versis, sicut apparet imaginando 'montem aureum' a. 20
" Adnotatio interpolata: Dico quod intellectus noster cognoscit Deum esse ens
infinitum, summum bonum, et huiusmodi, isto modo, nam conceptus entis
includitur in conceptu creaturae: intellectus igitur concipiendo hoc ens, ut album
ADCPMSRrvzrenLN A YEHGo:EQu(p-rny~µu)
1 divini] in corr. M 2 ante esse :E j perfectior] add . cognitio A 0 2 simplicitatis] simpli-
cis rBAH:E 3 creaturis] praem. in M *I' 8 6 ista] ilia SIZVI' 80 A 0 I quae] add. conve-
niunt seu R 6-7 cognoscuntur] cognoscitur OS om. C'M' 7 universalius] universale (pon.
univcrsalius M a) P 2Ml*VI'BDLN* maius universale R 8 cognoscuntur SAE cognoscatur vre A 0
cognoscitur (pon . cognoscatur rm) I'LN 8-10 minus - speciem om . A 0 • 8 minus univer-
salis om. A ! 0 9 utrumque in ras. R et not . Vide Raj sui = A sibi CMS(om. S 2 ) j sibi om . C
2
10 species I'LN A 0 • j in intellectu om. A EHG 11 etiam] ante potest CM om. I'VI' 8 j speciem
om. C'M*S 11-12 ita creaturae, quae] tamen creaturae D 13 etiam om. CMSRI*VZI'
14 et Deo om. C 15 simul2 om . :E j sunt] post species (16) :E om. R* 16 istae] illae V
r- 0 A:E I puta] add. potest uti M~P I specie ... specie ... specie] speciem .. . speciem ... speciem :EQ 2 !
specie 1 - specie3 ] et specie summi et specie M' specie (in corr. A 02 ) summi specie A 0 ' specie
summi et specie boni et specie M 2 A 02 j et1 om. DPSRI2V A YEHGO*:E I et specie summi om. I' 8 j
et2 om. DPSRA YEHGO ?:E 17 concipiendum] cognoscendum CM j aliquid = A aliquod V
r- 0 I et om. DA EHG:E 18 apparet] patet DA G:E 19 ad imaginandum] imaginando r 0 I
0 2
compositionem A 20 apparet] patet :E add. in i:u 21 -p. 43, 25 Dico - cognoscitur =
M a; '!f text. sign. nota Illud inveni in quaterno qui fuit scriptus post quaternum fratris loannis
Duns M a 22 nam conceptus] add . non conceptus M'
1 2 3
T Cf. supra p . 13, 11-13. Cf. supra n. 24. Cf. supra p. 13, 15-16.
Ex hoc apparet improbatio illius quod dicitur in praecedenti 62

opinione de ilia suffossione 1 , quia suffodiendo numquam illud
quod non subest suffossioni invenitur per suffossionem; non autem
subest conceptui creaturae aliquis conceptus vel species, reprae,
5 sentans aliquid proprium Deo, quod sit omnino alterius rationis
ab eo quod convenit creaturae, ut probatum est per secundam ra,
tionem in secundo articulo 2 ; ergo per suffossionem nullus talis
conceptus invenitur. - Et quod adducitur simile de aestimativa 3 ,
dico quod videtur adduci falsum ad confirmationem alterius falsi 4 ,
10 quia si maneat ovis in eadem natura et in eodem affectu naturali
ad agnum, mutaretur tamen - ut esset similis lupo - per miraculum
in omnibus accidentibus sensibilibus, puta colore, figura et sono
et ceteris huiusmodi, agnus fugeret ovem sic mutatam sicut fugeret
lupum, et tamen in ove sic mutata non esset intentio nocivi, sed
15 convenientis. Ergo aestimativa agni non suffoderet ad inveniendum
intentionem convenientis, sub speciebus sensibilibus, sed praecise
vel lapidem, ascendendo et abstrahendo potest cognoscere intentionem entis,

ibi sistendo; similiter, potest abstrahere summitatem ab hac summitate et illa,
et sic cognoscere quid sit summum, et coniungere intentionem summitatis in,
20 tentioni entis vel boni et sic cognoscere summum ens et summum bonum, et sic
de infinito ente, - sicut imaginativa imaginatur montem aureum, cuius tantum
extrema sunt in re et non ipsum coniunctum. Sic igitur, abstrahendo a creaturis
intentiones communes et coniungendo eas, possumus cognoscere Deum in uni,
versali, et etiam illum conceptum dictum de Deo qui maxime sibi convenit prout
25 a nobis cognoscitur 5 •
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGD:EQu(p-rny(jµu)
1 illius] eius :E 2 opinione] in ras. R 2 quaestione DCM*Sir 0 I ilia] ista PA Y:E 3 in·
2
venitur] in corr. R invenietur PI2A:E sumetur D 4 vel] add. aliqua :E 5 quod] cum DCM
SRIVZr add. cum A 0 I sint V I omnino om. R •yrs 6 ut] quod :E 7 secundo] tertio A 0
8 quod adducitur simile] s. q. a. :E 9 dico quod om. vrs I falsuml add. et D 10 quia]
quod Mom. vrso j quia si maneat om. P* j maneret MiI2zA- 0 :E remaneret A 0 I ovis] in ras.
AE 202 omnis M' eius AH j in eadem = A in propria rel!. (in m ... AE 2 om. AH) edd. 11 muta·
retur] mutetur vrso• imitaretur A I tamen] om. D* add. ovis A GO I ut] ita quod :E I est v I
per miraculum] ante ut :E puta per mutationem (pon. m!raculum r 02) rso add. puta per mu-
tationem V add . et PR*I*zrLNA 02 12 accidentibus] ante omnibus AH post sensibilibus C
MVr actibus s·zAG om. A 0 I figural signo rN praem. et AG I et om. vrsnAY:E 13 et ce-
teris] et A y om. DR* add. et rs I ovem - fugeret om. I' 14 est vrso 15-16 Ergo - con-
venientis om. AH 16 intentionem] intellectionem rs I sensibilibus] sensibus M• illis :E I
sed] si ADOM'SR 17 vel lapidem] et lapis Ml 18 ibi] in Ml 25 a om. Ml j cogno·
scitur] coniungitur Ml
T 1 Cf. supra p. 14, 14-16. 2 Cf. supra p. 21, 10-15. 3 Cf. supra p. 13, 15. 17-
p. 14, 14. ' de quo prius (lin. 1-8), et est p. 14, 14-16. 5 Pro p. 42, 21-43, 17-25 cf.
DuNs ScoTus, Lectura I d. 3 n . 56.
ita moveretur secundum appetitum sensitivum sieut accidentia

sensibilia moverent. Si dieas quod ibi intentio convenientis non
multiplicat se, quia non sunt talia accidentia convenientia tali in-
tentioni, et intentio convenientis non multiplicatur sine accidenti-
bus convenientibus, - hoc nihil est, quia si agnus fugeret lupum s
propter perceptionem nocivi conceptam ab aestimativa, et illa non
multiplicatur cum accidentibus istis sensibilibus (quia non est cum
eis, tento casu 1 ), ergo aut hie est suffossio agni ad intentionem
nocivi quae nulla est, aut si hie non fugit propter suffossionem,
ergo nee alias. 10
LIV. - Ao ARGUMENTA PRIMAE QUAESTIONISJ
63 LAd argumenta principaliaJ - Ad argumenta istius quaestionis

Ad 2
• - [19]
3
primum dieo quod illa comparatio debet intelligi quantum ad
primam motionem intellectus ab obiecto; ibi enim phantasma cum
intellectu agente habet vicem obiecti primi moventis. Sed non debet 1s
intelligi quantum ad omnem actum sequentem primam motionem:
potest enim intellectus abstrahere omnem obiectum inclusum in
obiecto primo movente, et considerare illud abstractum non con-
siderando illud a quo abstrahit - et considerando istud abstractum,
ADCPMSRrvzrBnLN A YEHGoLQu(PTit"Y~µu)
1 moveretur] ante ita L moventur vrBn• J secundum] per C J sicut] ad ilia ad quae R 2 L
2 sensitiva Lu J dicis rN dicat A 0 J ibi om. D J non] add. movet nee M 3PA G 4 convenien-
tis non] non conv. DC*M*R • J multiplicatur] in COIT. A 02 multiplicat M* multiplicaretur
AG 5 convenientibus = ACM sibi (sive D*) conv. re!!. edd. J fogeret )upum] hoc fog.
r 02 AB'G 0 ' fog. hoc L hie (sic AY') fog. !2AYE 2 H hie (propter hoc 5 2 R) fug. lup. P5RI'VZr 80 'LN
A 02 add. scilicet 5 2 add. hoc est ya adnot. id est: ovem sic immutatam rn 2 6 perceptionem]
contemplationem na J nocivi] motivi rn• nocivi vel motivi v•rB J conceptam] perceptam LQ
concepti AH rescr. P 7 cum1 ] sine C J accidentibus] actibus rLN•AG J istis] ante acciden-
tibus Lillis AGO om. P'AY 7-8 cum eis] sub illis Z praem. ibi R 8 tento] tentio (I) A
tanto (pon. tento M 2 ) DM certo 5 2 retento R 2 dempto (!) rL posito zom. AG I casu] praem. in
isto AG add, supra PIZrLN add. isto L add. videlicet suppositio de mutatione eius in accidentia
lupina AG pon . in isto casu supra A oa J aut] in COIT. R 2 ante ergo AG om. AA YBHL J hie est] e. h.
vr haec est ARA Y J agni om. 12 9 quae] quia A Go J est] add. scilicet si nulla sit suffos-
sio rm I hie] comp. (hie aut hoc) DCSZA 0 L hoc RrN I propter] per (pon. propter C 3) DCM 2
(Pon. per Ml)5Rizr-BL 12 istius] illius A y huius v A 0 L huiusmodi rBn I quaestionis] add.
igitur respondeo D 13 ilia] ista DA BHG om. A 0 J comparatio] propositio AG positio A 0 * add.
Philosophi DPR3IVZrBn AL J quantum] om. P' add. est A 02 14 intellectus] actus AEHG< J
ab obiecto] comp. AB* add. primo AH J phantasmata A-Y phantasia PAY 15 agente om. V
rBn• I habet] habent (habente A Y*) AAL I primi] ante obiecti p primo L I 5ed non] Non autem
L J debet] oportet PVrBn A YL 17 obiectum] conceptum AG 18 obiecto] aliquo A 0 •L
praem. aliquo vrBn I illud abstractum] a. i. z add. sic M 19 a quo] quod A 0 * J a quo -
1
,T puta, si substantia lupi destruatur, relictis solis accidentibus. 2 scil. primae, cf.
supra n. 1(-4). 3 Cf. supra n. !.
sic considerat commune sensibili et insensibili, quia in illo consi,

deratur insensibile in universali, sicut et sensibile, - et potest con,
siderare illud abstractum et aliud abstractum, in quo sit proprium
alteri, scilicet insensibili; sed sensus non est abstractivus, et ideo
s in omni actu - tam primo quam secundo - requirit obiectum ali,
quod proprium movens, quomodo non se habet phantasma ad
intellectum.
Ad secundum 1 dico quod Commentator 2 exponit illud 64
simile Phi Io sop hi de difficili et non de impossibili. Et ratio
10 sua est, quia tune natura fecisset otiose illas substantias abstractas
intelligibiles et non possibiles intelligi ab aliquo intellectu. Sed ista

ratio eius non valet, tum quia non est finis istarum substantiarum,
in quantum intelligibiles sunt, ut intelligantur ab intellectu nostro -
et ideo si hoc non conveniret eis, non propter hoc essent frustra
1s intelligibiles, - tum quia non sequitur 'non sunt intelligibiles ab
intellectu nostro', 'ergo a nullo'; possent enim intelligi a se ipsis.
Et ideo est ibi fallacia consequentis. Uncle licet multipliciter 3 pos,
set exponi auctoritas Phi Io sop hi , dico quod oculus noctuae
non habet cognitionem nisi intuitivam et naturalem, - et quantum
20 ad istas duas condiciones potest exponi auctoritas Philosophi
de impossibilitate, quia sicut est impossibile illi oculo intuitive

ADCPMSRivzrBoLN A YEHGo:E qu(p-my~µu)
istud om. Rt I et - abstractum om. CtMt I istud] illud (ante considerando AE post abstractum :E) D
ClM!RlVr 80 A:E
1 sic] post et (p. 44, 19) :E ante abstractum (p. 44, 19) A E sicut DA 0 I commune sensibili]
sensibile c. D I insensibili] add. sive intelligibili D I quia] et I2V A:E om. P 2 add. et r 80
1-2 considerat !2rN2A- 0 :E 2 et1 om. vrBo 2-3 considerare] cognoscere R 2 3 illud
abstractum] a. i. M *:E add. ( = rep.) et abstractum illud :EQ I et aliud abstractum om. A 0 I ab-
stractum2] ante aliud :E abstractivum A 0 add. esse R 2 I .in = A cum rel!. edd. I sit] fit CPSIZ
A YE 2 H0 :E sit vel fit M I proprium] propositum z om. rBt 4 insensibili] sensibili AO* in
sensibilibus A 0 5 omni actu] a. o. rBDLN• 5-6 obiectum aliquod] a. o. DA 0 :E 6 pro-
prium om. D 9 possibili D 9-10 ratio sua] s. r. vr 10 tune om. :E I abstractas] ante
substantias A Y subtractas V separatas :E om. D 11 et] add. tamen :E 12 ratio] responsio
DCPMSRI*VZr add. vel responsio A 0 a I eius om. DCMSRI*Vzr:E I non est post sunt (13)
:E I istarum] illarum PSAY:E I substantiarum] add. separatarum vrBo 13-14 ut - eis om.
AH 13 ut intelligantur] intelligi :EQ'U intelligantur :EQ2 I ab om. rLN 14 non2 ] praem. vel
AH 15 intelligibiles1 om. I2 I tum - intelligibiles om. st I tum] add. etiam :E 16 pos-
sent = AVr possunt rel!. edd. 17 ideo om. DC*M I est ibi] est DAH inest AG om. rLN
17-18 possit C:E 18 dico] add. autem l*Z 19 intuitivam] add. et actualem vrBo I in·
tuitivam et naturalem] n. et i. :E 20 istas] illas SIZ:EU dictas M* I Philosophi] Aristotelis R
ilia ante auctoritas :E 21 oculo] obiecto C* add. noctuae A 0 a I intuitive om. I'LNtAH
F 8-rr AVERROES, Metaph. II com. 1.
T 1 Cf. supra n . 2. 2 3
Cf. supra p. 2, 13-14. sci!. de impossibili vel de dif!icili.
considerare obiectum istud, sic intellectui nostro est impossibile

naturaliter et etiam intuitive cognoscere Deum 1 •
65 Ad tertium 2 dico quod infinitum potentiale est ignotum, quia (20]
unumquodque est cognoscibile in quantum est in actu. Non tamen
est ignotum sic quod repugnet sibi intelligi ab intellectu infinite, s
sed non potest infinitum cognosci ab aliquo intellectu cognoscente
ipsum secundum modum suae infinitatis. Modus enim suae infini-
tatis est accipiendo alterum post alterum, - et intellectus qui co-
gnosceret hoc modo, alterum post alterum, cognosceret semper
finitum et numquam infinitum. Intellectus tamen infinitus potest 10
cognoscere totum illud simul, non partem post partem. - Cum
etiam arguitur de II Metaphysicae, de infinitis et infinite, dico quod
non est simile, quia cognitio obiectorum infinitorum numeraliter
concluderet infinitatem potentiae cognoscentis (sicut patuit in quae-
stione prima secundae distinctionis, articulo 2, ad infinitatem 3 ), 1s
quia videlicet ibi pluralitas ex parte obiecti concludit maioritatem
virtutis in intellectu. Sed intellectio alicuius infiniti non concludit
infinitatem, quia non oportet actum habere talem modum realem
ADCPMSRivzrenLN A YBHGoLqu(p=y~µu)
l considerare] cognoscere D aspicere L I obiectum istud = AR lucem solis D ob. illud
rell. edd. I sic] ita D I est impossibile] ante intellectui D add. etiam vren 2 et] hie D I
etiam = A I intuitive] in via D I cognoscere Deum] Deum c. A 0 considerare (pon. cognosce re ca)
obiectum, Deum (pon. cognoscere Deum Ma) CM add. pro isto statu A 0 3 quod om. R *A YB•
HO• 4 in2 om. I'LN 5 sic] ante est I'L A 02 ante ignotum PZA BHG ita ante ignotum vren
secundum C* sequitur A om. MSRII'N A YO'L I quod] quia MI* J repugnet sibi] s. r . L repu-
gnat s. I'N J sibi intelligi om. V I finito M *S 2 5-6 infinito - intellectu om. I'L 6 sed] si
0 2 I infinitum] infinite (pose cognosci A 0 ) CMSRvr-L A ooaL om. A YBHO' add. vel infinite pa I
cognosci] intelligi AH add. immo magis r ... J A 02 7-8 Modus - infinitatis] qui L om. rn•
8 accipiendo] add. semper A oa I et] quia L 8-11 et - cognoscere] cognoscet D' 8-9 qui -
alterum2 ] sic intelligens L 9 alterum 1 ] add. semper CMI*Z J cognosceret] post semper L co-
gnoscet D~ 10 finitum] infinitum rN• praem. aliquid (aliquod D~ ) D~PSIZA YOL add. ali-
quid RA EHG I et numquam infinitum om. A 0 • I numquam] non rn J tamen] autem 01L enim
A 0 J infinitus] finitus 8 2 11 cognoscere] intelligere L I illud om. A 0 12 etiam] autem
PIZ ergo A 0 I de II Metaphysicae l II (I!I A 0 ) Met. ren AO• ex II Met. post infinito L I et infi-
nito om. I'N 14-17 'ff sicut - intellectu sign. Vacat V 1 (text. et mg.)Z 2 14 patuit] patet
vren add. supra (mer. A 02 ) A 0 I in om. vrenL 15 secundae distinctionis] d. s. vrAY
secunda distinctione S J articulo] post 2 A 0 argumento ADCPMSRIZI'LN A YHL argumento vel ar-
ticulo A EG I 2] toto (praem. 2 A••) A EH lacuna A Y 16 quia] post videlicet A 0 quod (praem .
co C2) CSRZA EH I videlicet om. I 2VI' A YL I ibi om. D* A 0 17 virtutis] virtutum I'L virtua·
liter DI*(pon. denuo virtualiter P)vzren I infiniti] add. intensive s•A 0 18 infinitatem] add.
nee in impotentia (J) nee in actu D add. actus sa add. in actu vel in potentia subiective, licet
forte obiective A 0 •
2
T 1 Cf. HENRicus GAND., Summa a. 33 q. 1 ad 1 (I f. 204M). Cf. supra n. 3.
3 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 2 n. 127 (II 203, 1-204, 4) .
qualem habet obiectum, quia actus sub ratione finiti potest esse ad
obiectum sub ratione infiniti, nisi esset actus comprehensivus - et
concede quod talem actum circa obiectum infinitum non habemus,
nee possibile est habere.
5 Ad Gregorium 1 dico quod non debet intelligi quod contem- 66
platio sistat sub Deo in aliqua creatura (quia hoc esset 'frui uten-
dis', quod esset 'summa perversitas', secundum Augustin um 83
Quaestionum quaestione 30), sed conceptus illius essentiae sub ra-
tione entis est imperfectior conceptu illius essentiae ut haec essentia
lo est, et quia est imperfectior, ideo inferior in intelligibilitate. Con-
templatio autem, de lege communi, stat in tali conceptu communi,
et ideo stat in aliquo conceptu qui est minoris intelligibilitatis quam
Deus in se, ut est haec essentia. Et ideo debet intelligi ad aliquid
quod est sub Deo, hoc est 'ad aliquid' sub ratione intelligibilis,
15 cuius intelligibilitas est inferior intelligibilitate Dei in se, ut haec
essentia, singularis.
LAd alia argumentaJ - Ad argumenta pro prima opinione 2 • - Cum 6 7
arguitur quod Deus non potest intelligi in aliquo conceptu com-
muni sibi et creaturis univoce, quia est singularitas quaedam 3 , -
ADCPMSRIVZr 80 LN A YBHGO:E Qu(pTiry~µu)

1-2 potest - infiniti om. D' 2 obiectum] add. infinitum et :E 3 concedimus AB
concedendo AY I actum om. AYBHGO* I non habemus] om. A 0 * add. sed D 4 possibile est]
e. p. rLNAH add . nobis DCMizrLN add. nos Vr 80 A 0 a 5 Gregorium] 4 (add. Gregori! A 0 a)
A0 5-6 contemplatio = AA BHG edd. contemplator rell. 6 sistat] add. actum suum A 02
7 est :E 8-9 illius - conceptu om. R • 8 illius] post essentiae :E istius A 0 ille Rl
8-9 sub - essentiae om. rN 9 illius] istius AEG huius A 0 eius :E I essentiae om. :E I haec om.
AH 10 est om. :EI et om. DM*SrLN I est2] post imperfectior DAY om. CPM*SRl*ZAHGO*
1
:E I intelligibilitate] comp. (intelli'·") ADMRizr 0 intelligente CPSvr-o A YB*HGO:E 10-11 Con

templatio] Conceptio A Y 11 tali om. PrL 12 et - conceptu om. V ] et ideo] non Z I
aliquo] tali 12 I qui] quae D quod PA I intelligibilitatis] comp. DAY intelligentis (pon. !ntellig!bi·
litatis 0) CAB*HGO* 13 in se om. D ' I est] scilicet Dom. A:E I intelligi] add. attingit A 0 a I
aliquid] aliud DCM*SR 14 est sub] subest CM* add. scilicet I* I hoc est] id est Vr 80 AE 2G
om. AE'H I aliquid] aliud DCSR I sub2 = AI2VT 8 'p7t"f in I'V1 r 8 a rel!. 't"~µu I intelligibilis] in-
telligibilitatis vr intelligentis A HG intelligibili A 0 15 cuiusmodi SIZ I intelligibilitate l comp.
DAY:E intelligente (pon. !ntelligibilitatc ca) CAE*GO* rescr. Ji I ut] add. est PMll2Vr 80 mAYEG:E I
haec] et haec post singularis (16) vrBD 17 adnot.: Ad argumenta primae opinionis Henrici Ml
Ad argumenta Thomae Ra j argumenta] add. aliqua (!) A Y I prima opinione] opinione alia 12 A
add. in prima quaestione (q. p. AG) A 17 -18 Cum arguitur = ArN:E Cum (quae A 0 ) arguit
rell. (om. A BHG) edd. 18 Deus] mens rL ens rN• A Y om. A E* add . vel essentia A oa I intelligi]
in universali AG add . in universali vr A ·G 19 creaturae A I univoce l univoco (not. vel: uni.
F 7 AuousT., De diversis quaest . 83 q. 30 (PL 40, 19).
T 1 Cf. supra n. 4. 2 scil. Henrici, cf. supra n. 20, ubi etiam arguitur pro illa; se·
cunda, in ordine, est opinio Duns Scoti. 3 Cf. supra p. 12, 1-6.
consequentia non valet. Socrates enim in quantum Socrates, est

singularis, et tamen a Socrate plura possunt abstrahi praedicata.
Et ideo singularitas alicuius non impedit, quin ab eo quod singulare
est, possit abstrahi aliquis conceptus communis. Et licet quidquid
est ibi in re sit singulare ex se in exsistendo, ita quod nihil contrahit s
aliud ibi ad singularitatem, tamen illud idem potest concipi ut hoc
in re vel quodammodo indistincte, et ita ut singulare vel commune.
68 Quod <licit, pro illa opinione 1 , de cognitione per accidens 2 ,
non oportet improbare, quia quasi per accidens cognoscitur in
attributo, sed non praecise, sicut probatum est 3 • 10
LY. - RESPONSIO PROPRIA AD SECUNDAM QUAESTIONEMJ
69 Ad secundam quaestionem 4 dico quod triplex est ordo intelli- [21)

gibilium in proposito: unus est ordo originis sive secundum gene-
rationem, alius est ordo perfectionis, tertius est ordo adaequationis
sive causalitatis praecisae. 15
70 De duabus primis primitatibus habetur IX Metaphysicae cap. 7 b:

« Quae sunt priora secundum generationem, sunt posteriora se-
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGo:E qu(pTit"'((3µ.u)

voce Pi) PIVZr 80 AEHG univoca (I) AY add. et hoc in universali :E J quia] quae C'R* eo quod
ca om. :EU! J est] esset AG om. :EU! 19.p. 48 , 3 singularitas - ideo om. P 19 quaedam
om . ABH
l consequential praem. respondeo PMFVZr 80 A:E J enim] ante Socrates1 AB om. AGO•
2 singulare DSI! J et om. PAYBHGO*:E J possunt abstrahi] ante plura :E post praedicata DR pot·
est abstrahere AH J praedicata] add. communia A 0 i 3.4 Et ideo - abstrahi om. D ;: 3 Et
ideo singularitas] Sing. autem (a.] ergo R) DlR J impedit] concludit (ante no n P*) PA- 0 :E 3.4 sin·
gulare est] est (om. rLN*) singulare (·rls rN•) o •vr A YI; 4 posset CMvr-N I abstrahi] add.
ab actibus c• I Et om. orLN 5 est om. A I ibi om . ABHG I in re] in se CM*S*R om . DI sin·
gulare ex se] ex se sing. A:E J contrahat DCPMSRIVZr A 0 6 aliud] ante contrahit (5) A 0
aliquid AEHG sicud P' praem. sibi Z om. P 2R 2 add. sibi I* J ibi ante nihil (5) :E J illud om. D I
idem] illud I* om. A o;::E 6-7 ut hoc in] ut huiusmodi in r 0 in hoc A Y 7 re J se A EG rei
D* J vel1 ] licet 8 2 add. sic PI*Z J quodammodo] aliquo (praem. in D) modo DRA 0 alio modo
I2vrsn A - 0 :E quocumque alio modo C 2 om. rLN;: I vel2] add. ut Prvzrsn A YO 8 dicitur v
rsn I pro illa opinione om . DCMSR trLN:E I ilia] post opinione IZ ista A y prima Rl 10 prae-
cise] add. sic (st AE*) PzA- 0 J sicut] ut A 0 add. supra ra 12-p. 49, 3 adnot. Contra multa hie
dicta (d. om . A !) quaere Ockham dist . 3, q. 5 A 1 r 81 13 in proposito om . CPMSPVZr AY:E I
est or do om . :E 14 est1 om. A 0 J est ordo1 om. :E I perfectionum A Y I est 2 om . Ao;: J est
ordo 2 om. :E 15 sive om. C 16 primis om . CM J primitatibus] ante primis AH om. DrL
16-17 habetur - generationem om. AH
F 16 ARISTO T . , M etaph. IX t. 15 (8 c . 8, 1050a 4-5) .
T 1 sci!. prima, de qua supra p. 4 7, l 7; dicit Henricus, pro sua opinione . 2 Cf. supra
p . 11, 11-12. 3 Cf. supra n. 25. 4 Cf. supra n. 6.
cundum substantiam ». De tertia prioritate habetur I Posteriorum,

in definitione 'universalis', quia 'primo' ibi dicit praecisionem sive
adaequationem.
LA. - DE ORDINE ORIGINIS INTELLIGIBILIUMJ
5 Loquendo igitur primo de ordine originis, videndum est primo 71

de cognitione actuali, secundo de cognitione habituali.
LDe cognitione actualiJ - Quantum ad primum, praemitto duo, -
quorum primum est quod conceptus 'simpliciter simplex' est qui
non est resolubilis in plures conceptus, ut conceptus entis vel ulti-
10 mae differentiae. Conceptum vero simplicem sed 'non-simpliciter
simplicem' voco, quicumque potest concipi ab intellectu actu sim-
plicis intelligentiae, licet posset resolvi in plures conceptus, seorsum
conceptibiles.
Secundo praemitto quod aliud est confusum intelligere, et aliud 72
15 confuse intelligere. Confusum enim idem est quod indistinctum.
Et sicut est duplex distinguibilitas ad propositum, videlicet 'totius
essentialis' in partes essentiales et 'totius universalis' in partes sub-
ADCPMSRIVZrBoLN A YBHGO:EQU(p-rny~µu)
1 substantiam] add. et quae sunt posteriora secundum generationem, sunt priora secun·
dum substantiarn rm I prioritate) ante tertia A 0 om. AYEH:E I Posteriorum) add. cap. 4 roa
2 in) de A 0 I quia prime ibi) i. enim pr. :E I ibi) ante prime D post dicit rLNA 0 om. Mtyrso I
sive = A et rell. (om. D*) edd. 3 adaequationem] add. ('j[ sign. Vacat M 2 ) et IV Physicorum
com. 11 (11] 41 M) in definitione (dlstinctione D) loci ponitur (pon! M) primum pro differentia
OM 5 igitur] autem Dom. :E I prime de) de p. (add. de M') DC*PMSRIZ 6 actuali -
cognitione om. AB! I actuali ... habituali) hab .... act. APSI*VZrAYB!HO:EQ I secundo) deinde
AE! I cognitione2 om. :E 8 quorum om. :E I primum] unum AH I quod) om. CtMt add.
aliud est conceptus simpliciter simplex et aliud est conceptus non simpliciter simplex (con·
ccptus 1 -- s!mplex 2 om. r 0 t; cst2 om. Sl; non om. Sl; non s!mpliciter om. M'; s!mplex 2 om. Sl) PM'S'IZ
I'BD A 0 I conceptus - est2 ) conceptum simpliciter simplicem voco (add. !llum :E) A:E I qui) quia D
10 differentiae] add. quamvis possit actu intelligentiae simpliciter cognosci A 0 a 10-11 Con-
ceptum ... simplicem ... simplicem voco) Conceptus ... simplex ... simplex (om. DA E*H) est D
RA:E 10 vero) om. CPMSR*IVZrBo,LNA 0 autem I' 02 I sed non-simpliciter) non (post vero)
simpliciter D simpliciter AB* 10-11 sed - simplicem om. AH 10 sed) om. AG add. tamen
A0 11 simplicem] simplex S add. esse C*M*SI* I quicumque) quemcumque qui {qui om.
P*) Pvr-L quodcumque qui I'L I potest concipi) c. p. (p. om. C*) CP pot. accipi AB pot. cau-
sari AG 12 licet) sed AEH I possit DPIVZI'BD:E I conceptus) add. simplices R I seorsum)
ante in :E deorsum M* 13 conceptibiles] add. sicut est conceptus definiti vel speciei A Go
14 Secundo praemitto) Secundum quod praemitto est vrBo 14-15 confusum - confuse)
confuse int. et aliud (add. cot :E) confusum (confusum post !ntell!gerc, 14 :E) vrB A Y:E confusum D'
confusum et aliud confuse 0 2 15 est) ante idem D om. C*M 16 est om. I'LN< I distin·
guibilitas] indist. AD*AYG intelligibilitas A 0 • add. quantum A oa I videlicet) scilicet :E add. puta
i\. 02 17 essentialis) add. scilicet A a I totius universalis om. c•
F z ARISTOT., Anal. post. I c. 5 [t. 11) (A c. 4, 73b 32-33): « Universale autem est tune
quod cum in quolibet et prime demonstratur ».

iectivas, ita est duplex indistinctio, duplicis praedicti 'totius' ad

suas partes. Confusum igitur intelligitpr quando intelligitur aliquid
indistinctum, altero praedictorum modorum. Sed confuse aliquid
dicitur concipi quando concipitur sicut exprimitur per nomen, -
distincte, quando concipitur sicut exprimitur per defi.nitionem.
73 His praeintellectis, primo ponam ordinem originis in cognitione [221
actuali eorum quae concipiuntur confuse, - et quoad hoc dico
quod primum actualiter cognitum confuse, est species specialissi-
ma, cuius singulare efficacius et fortius primo movet sensum a, et
hoc, supposito quod I! sit in debita proportione praesens sensui. 10
Uncle si ponas aliquem casum in quo sensus non primo sentit na,
a Sequitur textus interpolatus: sive sit audibile, sive visibile, sive tangibile.
Quodcumque enim individuum fortius movet sensum, eius species prius cognita
est cognitione confusa 1 •
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOL;QU(pmy~µu)
1 distinctio DABHGO• I praedicti totius = AVI' t. p. rel!. edd. 2 igitur] enim :E 3 in·
distinctum om. :E I altero) aliquo R I praedictorum) prius dictorum M istorum :E I modorum]
add. ut animal et corpus. Distinctum autem intelligitur aliquid cum intelligitur particulariter
ut hie homo, vel pars totius essentialis ut differentia A Ga 3-4 aliquid dicitur J d. a. DP
MSRIZA:E 4.5 sicut - concipitur om. A 0 • 5 distincte] add. autem concipitur :E I
quando] autem D 6 pono DCMSRIVZrA 0 I ordinem] ordines vrBn rescr. p 7-8 et
quoad - confuse om. rB 7 quoad) quantum ad :E I quoad hoc om. DR' 8 actualiter
cognitum confuse] cogn. conf. a. :E 9 sensum] add. (cf. 9-10) et hoc, supposito (hoc. sup.
om. PZ) quod sit in debita proportione praesens sensui (add. et hoc Z) Pzrn 10 supposito
quod] supponendo quod singulare D 10-p . 51, 18 et p. 51 , 20-p. 52, 13: [de his locis valde
confusis loquimur hoc loco generaliter tantum. Quomodo singuli codd. conectant utrumque textum, cf.
lect. variantes paulo ante et post] sit (10) - distantiam (p. 51, 18) = AY singulare (p. 51, 20) -
opinionem (p. 52, 13) CPMSRizA-Y:Epmy~ [praem. sit (10) - distantiam (p. 51, 18) M aRa in·
tromittendo hunc textum post singulare (p. 51, 20) R! ante de quo alias (p. 51, 20) et reassumendo
post distantiam (p. 51, 18): non posset sub ipsa ratione intelligi, de quo alias (cf. p. 51, 20; cf. etiam
ad 9 et ad 10) M!; add. sit (10) - distantiam (p. 51, 18) A 0 a sed abr. A 03] utrumque textum habent
ADVI'µu [sit (10) - distantiam (p. 51, 18)) ante singulare (p. 51, 20) - opinionem (p. 52, 13)
AD post illum (p. 53, 2) I' 0 ] - Notae criticae: 'lf text. sit (10) - distantiam (p. 51, 18) sign.:
Scotus corrrexitJ A 1 Extra RarB1DaLiNl Extra, Additio Da; responsio (p. 51, 10-11) - distan·
tiam (p. 51, 18) sign. Extra V 1 ; sit (10) - specifica (p. 51, 10) sign. litteris a-b ya (cf. ad 12-14);
singulare (p. 51, 20) - opinionem (p. 52, 13) sign.: punctis A 1 (tex1. «mg.) Vacat D 2 I'B1 (texc. ec mg.)
litteris a-b V 1 (text. et mg.; sed cf. ad 12-14) ; uterque textus sign. lin. anfractuosa et nota Doctor in
originali suo sic correxit hanc litteram µ similiter u 10 sit] praemittunt (quia totus hie textus
separatus est ab antecedente supposito quod propter duplicem lectionem): supposito quod singulare
r 0 et hoc supposito quod singulare vrB Haec itaque conclusio vera est, hoc supposito quod sin·
guJare I'LN [11a!ent etiam pro hoc teXtU praemiSSO notae Criticae ad lQ.p. 51, 18 et p. 51, 20-p. 52, lJ
positae] I sit - sensui om. (sed cf. p. 51 ad 20) M! 11 si) tamen D I non primal p. n .. D I sen·
tit] in corr. r 02 sensiat (!) D 12-14 sive sit - confusa = ADCPMSRIVZI' A Goa edd. [post
intelligi (p. 51, 20) p post opinionem (p. 52 , 13) vrBn post respectivam additionem (cf. ad 9) Z]
pon. signum textus cuiusdam introducendi L;Ql; 'll text. sign.: Vacat rB 1 (I' 82 in text.) litteris a-b V 1 (texc.
T 1 Pro textu Un. 12-14 cf. DuNs ScoTus, Lectura Id. 3 n. 70.
DE COGNOSCIBIUTATE DEi 51
turam specificam - ut, non statim patet si est rubeus vel viridis
color - et per consequens intellectus per illam sensationem non
statim apprehendet naturam specificam, semper pono indebitam
proportionem singularis ad sensum: vel propter imperfectionem
s virtutis, quam excedit haec visibilitas naturae talis ut naturae, vel
propter defectum in medio, luminis vel huiusmodi, vel propter
nimiam distantiam.
Per hoc patet ad hanc instantiam, 'duo oculi in eadem distantia 74
ad rubeum, unus statim percipit ruborem, alius confuse, ergo in
lo proportione debita non statim sentitur natura specifica', - respon-
sio: debita uni non est debita alteri, propter improportionem in

illo passo.
Contra: si usque ad a gignit speciem ruboris, et ultra a speciem 75
coloris vel confuse repraesentantem, - sint isti oculi ultra a, neuter
15 videbit ruborem distincte. - Responsio: quidquid sit de medio,
sive ubique species propria sive ultra aliquam distantiam species
confusa, saltem in oculo minus disposito - ceteris paribus - erit
confusior' saltem ultra determinatam distantiam a. n
" Loco sit (p. 50, 10) - distantiam (p. 51, 18) textus a Duns Scoto cancella-
20 tus: singulare non possit sub propria ratione intelligi, de quo alias 1 ; loquor
ADCPMSRrvzrsoLN A YEHGo~Qu(p=y~µu)
«ma.) [sic V 1 in text. et mg.; sed V 2 corr. litteram b marginal. in s, id est: vult signare litteris a-b
non hunc et illum in suo cod. antecedentem textum, scilicet singulare (p. 51, 20) - opinionem
(p . 52, 13), sed textum in suo cod. sequentem, scilicet sit (p . 50, 10) - specifica (p. 51, 10); sed pro-
cedit et corrigit inaccurate et ex parte tantum] lin. anfractuosa et nota Doctor in originali suo sic
correxit hanc litteram µ similiter u; lectiones variances vide in append. B
1 ut) ubi vr A y comp. (ut aur ubi ?) DMlRl 2 color ante rubeus (1) DMl I per illam sen·
sationem post apprehendet (3) vr 3 apprehendit RlVI' 80 I semper pono] suppono D I
pono] propter ya 4 singulare (!) rL I propter) per rL I imperfectionem] improportionem
Ml 5 virtutis) virtualiter rLN om. D add . per Rl I ut om. Rl 6 vel huiusmodi) vel huius
I' 8 om. Rl 7 distantiam om. I'L 8-18 Per hoc - distantiam) Per hoc ad instantias quae
possent (posset I'L) fieri de colore uno viridi qui uni apparet viridis, alteri rubeus vel niger, hoc
est propter indispositionem medii vel passi aliter dispositi quam alio, quod est propter (pr.)
per I'LN*) improportionem virtutis ad visibiJe inaequaJem (huic texrui praem. in duplici exararione paulisper
differenrePerhoc, 8-distanriam, 18 rNa) rLN 8 instantiam] in corr . D 2 quartam (!) Rl I duo oculi)
et obiecti (!) A Y I oculi om. Rl 9 rubeam A Y I ruborem] add. distincte D I alia A Y I con·
fuse om. r 0 • I in) om. R! add. distantia DMl 10 non statim om. r 0 • 10-18 responsio -
distantiam post ilium (p. 53, 2) v·ra• 12 illo) isto AY 13 Contra: si) Consequentia
sic D* 14 vel om. Rl I confuse] comp. A Y I sint) sicut DI' 0 A Y I a) quod Rl 16 ultra
om. Rl I aliquam) aliam A Y ad quam D 17 confusa) confusas Rl comp. A Y I ceteris paribus)
cum paribus AY cum partibus Rl I erit) est r 0 om. DMlR!AY 18 confusionem D I determi·
natam] debitam vrso I distantiam) add. non prius D add. possit A y 20 singulare) praemit·
T 1 Cf. DUNS ScoTUs, Ordinatio II d. 3 pars 1 q. 5-6 n. (17); pars 2 q. 1 n . (15]; q. 2 n. [9).
76 Probo conclusionem propositam 1 sic: causa naturalis agit ad [23)

effectum suum secundum ultimum suae potentiae, quando non est
impedita 2 ; igitur ad effectum perfectissimum quern potest primo
producere, primo agit . Omnia concurrentia ad istum actum primum
intellectus sunt causae mere naturales, quia praecedunt omnem
actum voluntatis, - et non impeditae, ut patet; ergo primo pro-
ducunt perfectissimum conceptum in quern possunt: ille autem
non est nisi conceptus speciei specialissimae productae. Si autem
aliquis alius, puta conceptus alicuius communioris, esset perfectis-
simus in quern ista possent, cum conceptus communioris sit imper- 10
fectior conceptu speciei specialissimae (sicut pars est imperfectior
enim modo de illis quae certum est posse intelligi secundum omnem opinio-
nem 3.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGo~Qu(p'rn')'~µu)
tunt [quia totus hie textus separatus est ab antecedente supposito quad (p. 50, 10) propter duplicem
!ectionem]: et etiam quad A sed hoc dico supponendo quad D [ valent etiam pro hoc textu prae·
misso notae criticae p. 50 ad 10-p. 51, 18 et p. 51, 20-p. 52, 13 positae, sed D 8 incipit Vacat post
singulare (p. 51, 20)] I posset CMR2vr-n I propria] post ratione c ipsa s• I intelligi] add. (cf.
p. 50 ad 10) et quad sit in debita proportione praesens sensui M j alias] add. dicetur A 0 j lo·
quitur DrB• A 0
1-p. 53, 2 'IT Probo - ilium sign. Vacat n 2 v 1 rB 1 1 Probo] add. autem vrBn I conclu-
sionem] consequentiam A 1-p. 53, 3 'IT causa - sic sign. Vacat Z2 2 suum om. DR*I2 I
suae potentiae = AR~ p. s. rel!. edd. 3 perfectum vrBn I primal ante potest ~ post pro-
ducere (4) A- 0 om. R'A 0 4 agit] add. vel producit A 0 i j Omnia] add. autem R2 ~ j istum]
ilium A~u I primum] verum c• om. rLN 5 quia praecedunt] quae (pon. quia M i) praec . D
C'P2 (in m.s.)MSRVI'A 02 praec. enim C 2 6 impeditae] praem. sunt PR2 IVZI'BA· 0 ~ add. sunt
rn I primo] post producunt (6-7) vr AB primum AYO 7 conceptum] in ras. A 02 cffectum p
A EHG om. CAY j ille] iste SI*Z 8 nisi] add. ille ~Q j productae] ergo (add. etc. R!) R 2 ~ om.
DCMSI' (om. denuo I3)VZI' A Y 8-11 Si autem - specialissimae om. A Y 8 Si] Probatio mi·
noris ultimae quia si in ras. R 2 I autem] enim DC 2 PR'A·Y~ om. R 2 9 aliquis alius) praem.
es set R 2 add. esset P*R 'VZI' BD A BHGo• add. es set perfectior D I conceptus] praem. si D om. ~ I
alicuius] alius D om . vrBn I communioris] prioris rN I esset] est A 10 possent] possunt
PA 0 add. et RI'LNA 0 add. quad non est verum AHa I communioris] in ras. A 02 communior
V 2AEHG praem. illius DCPMSRIZA 0 ~ add. istius AEHG 10-11 imperfectior - imperfectior
om. A 0 • 12 certum om. D I posse] praeesse v•rBo• om. AE;:Ho~ I intelligi) intelligere R•
intellectui v•rBo• I omnem] post opinionem (12-13) D 2P omnium (po.st opin., 12-13 vrBD) I'V
I'BDAB communem I2 communem omnium (o mn. post opin ., 12-13) A 02 pon. communem M i om.
D 'CR* 12-13 opinionem] add. (cf. p. 50 , 7-10) Dico itaque quad primum actualiter cogni·
tum confuse est species specialissima cuius (cuiusmodi Z) singulare efficacius et fortius movet
sensum et hoc supposito quad singulare sit in debita proportione (prop.] om. I' add. praesens sen·
sui P) IZ, sed totum textum additum om. I8 signando Vacat
T 1 Cf. supra p. 50, 7-9. 2

Cf. ARISTOT., M etaph. IX t. 10 (0 c. 5 , 1048a 5-7): «Tales
quidem potentias [irrationales] necesse, quando ut possunt activum et passivum appropin·
quat, hoc quidem facere, illud vero pati ». 8 Cf. infra n. 348. - Postquam Duns Scotus
litteram hie correxit (addenda «sit in debita ... distantiam », p. 50, 10-51 , 18), textus « singu·
lare ... opinionem » (p. 51, 20-52, 13) virtualiter cancellatus consideretur .
toto), sequeretur quod illa non possent in conceptum illius speciei,

et ita numquam causarent conceptum illum.
Secundo sic, quia (Avicenna I Metaphysicae cap. 3) metaphy, 77
sica est ultima in ordine doctrinae. Ergo principia omnium aliarum
s scientiarum possunt concipi, et termini illorum, ante principia me,
taphysicae. Sed hoc non esset si oporteret primo actualiter concipi
conceptus communiores quam conceptus specierum specialissima,
rum; tune enim oporteret ens, et huiusmodi, primo concipi, et ita
magis sequeretur metaphysicam esse primam in ordine doctrinae.
10 Ergo etc.
[241 Tertio, quia si oporteret praeconcipere conceptus universaliores 78

ante conceptum talis speciei, tune, sensu posito in actu de singu,
lari movente sensum et intellectu exsistente soluto, oporteret po,
nere magnum tempus antequam conciperetur species huiusmodi
15 singularis primo sensati, quia prius oporteret intelligere praedicata
communia omnia dicta in 'quid' de illa specie, secundum ordinem a •

•
a. Sequitur textus interpolatus: Ex hoc apparet causa quare intellectus intelligit
prius unum intelligibile quam aliud, licet species plurium sint sibi praesentes.
Hoc enim non est a voluntate (cum tune non habeat intellectus actum intelli,
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGOL;Qu(p-rny~µu)
1 sequitur D sequetur M I possunt rLN A 0 posset D I conceptu v I illius] huius rLN
om. D 2 conceptum] post illum A 0 om. 12 j illius A BHG 3-p.56, 16 'If Secundo -non prima
sign. Vacat v 1r 82 3 Secundo] add. probo eandem conclusionem vrso I quia om. L I Avi·
cenna] secundum Avicennam DPI 2 AL: j cap. 3] 3 cap. P 2 cap. 2 V 3 PTLN•A om. R'I2AG
5 scientiarum] ante aliarum (4) A EHG perspectivarum rN• add. specialium rN~ I possunt concipi
post illorum L I termini illorum] term. eorum A YL; terminorum rLNI termini (add. scient!arum
rN~ ml om. NS) illarum vrsN2 AH 6 hoc non esset] praem. si A y om. D I oporteret] oportet D
ordinaret C* add. ens et huiusmodi Z I actualiter] ante primo C in corr. R 2 naturaliter D
7 communiores] communioris DPizrLN• A 0 pon. communiorum Mi add. scilicet D 8 enim]
non C* A E• om. D I oportet D I huius DCSR•A EOL;U I primo om. D* 9 metaphysicam om.
D I doctrinae om. rLN! 10 etc.] praem. conceptus speciei specialissimae potest concipi ante
conceptum communioris A 0 i om. L 11 oporteret] oporteat vrso oportet M ordinaret c•
12 conceptus CMVr I talis] illius (pon. talis Mi) CMrLN om . vrso I sensu posito in actu] sup·
posito casu C 2PIVZr AL: 12-13 singulari] add. et C *MS 13 et] in C 2 I exsistente] suppo·
sito P om. DC'(ante et)MS'R' I oporteret] oportet CPAEO om. D' 14 huiusmodi = Ar 80
02
huius vrLN illius (ante species A E• pon. alius A ) rel!. edd. 15 prius] post oporteret L primo
AE j praedicata] in ras. A 02 praedicamenta VAE praem. media P praem. mera I* 16 commu-
nia om. I2ZA YEHGO! I omnia] ante praedicata (15) VL: ante communia R j de illa specie] post
ordinem vrso specie AG I illa] ista D* AY prima R 17-p. 54, 21 Ex hoc - confusa = ADC
PMSRIVZr A GOiL;Qi edd .; 'If text. sign.: Extra I2(texr. et mg.) Vacat Z2 cadit ut totus contextus sub Va.
cat supra notato pro vrs (cf. ad 3-p. 56, 16) Non est in originali Doctoris µ; lectiones variantes
vide in append. B
F 3 AVICENNA, Metaph. I c. 3 (71rb): « Ordo vero huius scientiae est, ut discatur post
5cientias naturales et disciplinares ».
79 UQuoad primam istarum trium rationum 1 nota quod ordo, in

generationibus per 'imperfectum' ut medium, respondet hie, alio-
quin primo causaretur ab obiecto conceptus definitivus (quia in
illum potest obiectum), vel numquam causabit.
Quare non primo causatur conceptus definitivus, quid perfec- s
tionis acquiritur alicui causae illius conceptus per discursum, divi-
dendo, etc.? 2 - Responsio: conceptus definitivus est explicitus
conceptus plurium partialium 3 , ideo oportet utrumque praeintel-
ligi, saltem natura - et in nobis tempore - quia unus conceptus
nobis notificatur ex partibus. n 10
80 Secundo dico de cognitione actuali distincte conceptorum, et

dico quod est e converse, de conceptu generali, - quia primum,
sic conceptum, est communissimum, et quae sunt propinquiora
sibi, sunt priora, quae remotiora, sunt posteriora.
Hoc sic probo, quia ex secundo praemisso 4 nihil concipitur 1s
distincte nisi quando concipiuntur omnia quae sunt in ratione eius

essentiali; ens includitur in omnibus conceptibus inferioribus qui-
ditativis; igitur nullus conceptus inferior distincte concipitur nisi
concepto ente. Ens autem non potest concipi nisi distincte, quia
gendi), sed huiusmodi causa est, quia singulare unius fortius movet sensum quam 20
singulare alterius. - Haec de cognitione confusa 6 •
ADCPMSR1vzrBnLN A YBHGoLQu(p'nt)'~ 1 w)
1-10 Quoad - partibus = AR'VI'B 0 µ [post ilium (p. 53, 2) µ.]; 'IT text. sign. : Scotus extra
A 1 Extra R'V1 r 0 • litteris a-b rBa lin. anfractuosa µ remanent in vigore notae criticae quoad VI' 8
(cf. p . 53 ad 3-p. 56, 16) 1 Quoad - quod] om. R~µ; 'IT sign. :. - :. (finalia :. abr. A2) diffe·
rentibus a solitis pro toto loco A 1 I primam - rationum] rationem primam istarum trium VI' 80 I
quod om. vrBn 3 primo om. AR! 5 definitivus] add. vel vrBn 6 alicui causae] c.
a. vrn C. aJicuiUS I' 8 7-8 explicitus conceptus) C. e. vran 8 ideoj et rn praem. et VI'B
8-9 intelligi Rl(m<ic. R 3 ) 11 Secundo dico] Et C' Secundo D*R *VI' 80 A 0 * Dico secundo C 2
add. quod P I conceptorum] cognitorum (pon. conccptorum r 0 •) AR'I' 0 concepta R 2 add. ordine
originis A 02 I et om. VI' 80 12 de conceptu generali] om. VI' 80 AYEHGO;:L; 'IT sign. Vacat Z 2
13 conceptum] cognitum vrBn A 02 I et om. D *I'LN* 14 sibi] ante propinquiora (13) L post
sunt1 D qui (!) z I sunt priora J priora (add. sunt rN 2) rN A y add. et DCM 2 R vr I quae l add. sunt
MI' 0 ! sunt2 om. CPMSIZI'LNAL 15 sic probo] p. s. A 0 L I quia om.LI secundo] primo L
16 concipiuntur] add . distincte R I sunt =ACM includuntur rell. edd. I eius] ante ratione vran
post essentiali (17) DR 17 omnibus] post conceptibus DPSRIZA communibus R * J inferio·
ribus] post quiditativis (17-18) DPSRAL et superioribus D;: 18 conceptus inferior] in ras. RZ
aliorum D 19 Ens autem - nisi distincte om. A 19-p . 55, 2 quia - concipi distincte
om. D;:AB;:
1
T 1 Cf. supra n. 76. Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 1 q. 12 in corp. (If. 21 I-22K);
a. 24 q. 7 in corp. (f. 1440) . 3 Cf. ib. a. 1 q . 12 in corp. (f. 22K); a. 24 q. 3 in corp. (f. 139R).
4 Cf. supra n. 72 . 6 Pro textu p. 53, 17-54 , 21 cf. DuNs ScoTus , Lectura I d. 3 n. 74.
- - - -· - -- - -·· - - - - - -- - -- -
habet conceptum simpliciter simplicem. Potest ergo concipi di-

stincte sine aliis, et alii non sine eo distincte concepto. Ergo ens
est primus conceptus distincte conceptibilis. - Ex hoc sequitur
quod ea quae sunt sibi propinquiora, sunt priora, quia cognoscere
s 'distincte' habetur per defi.nitionem, quae inquiritur per viam di-
visionis, incipiendo ab ente usque ad conceptum definiti. In divi-
sione autem prius occurrunt concepta priora, ut genus et differentia,
in quibus concipitur distincte conceptus communior.
[25] Secundo probo quod metaphysica secundum Avicenna m, 81
1
10 ubi prius , est prima secundum ordinem sciendi distincte, quia
ipsa ha bet 'certificare principia aliarum scientiarum'; igitur eius

cognoscibilia sunt prima distincte cognoscibilia. Nee in hoc con-
tradicit sibi Avicenna quod ponit earn ultimam in ordine doc-
trinae et primam in sciendo distincte, quia - sicut patuit ex quae-
2
1s stione illa de propositione per se nota - principia aliarum scien-
tiarum sunt per se nota ex conceptu terminorum confuso, sed, ex
metaphysica scita, postea est possibilitas inquirendi quiditatem
terminorum distincte; et hoc modo termini scientiarum specia-
ADCPMSRIVzr»oLN A YBHGo:E Qu(p-rny~µu)

1 habet concepturn] praem. non R add. nisi R I Potest ergo] Ergo pot. R 2 VI' 80:E sed (et
rNa) pot. DC*MSR'I*I'LN praem. Si AGO 3 prirnus] comp. (p 9 ) ADA 0 prius ABH I hoc] quo
DR his A 0 4 ea] illa AH om. :E 6 incipiendo] in concipiendo (not. vel: inclpiendo A 01 ) C*A 0
incipiente A EH inquirendo D I definiti] in ras. A 02 defmiendi P 2 (in ra.s.)IZAY:E definitiva (pon.
r ... J 0) C definitivurn AEH 6-7 In divisione] post cornrnunior (8) R! in definitione I*vr»
D•LN add. vel definitione A 02 7 prius] prirno DI1 I occurrunt] concurrunt DCMRIVzr»o•LN'
occurrit I'N 2 A 0 om. p! I concepta] obiecta D* ista C I concepta priora] conceptus comm uni or
rN 2 A conceptus cornrnuniores I2 concepta cornrnuniora :E I ut] deinde I'N 2 A 0 et A- 0 I genus]
add. eius {communlor AB•) A- 0 I differential differentiae AY praem. eius AB add. eius :E 8 corn·
rnunior] ante conceptus CM prior AE 2 G inferior :E quicurnque (!) I'L 9-p. 56, 16 'If Secun-
do - non prirna sign.: Vacat D~M 1 (abr. M 3 )Z2 cadit ut totus contextus sub Vacat supra notato pro
vre (cf. p. 53 ad 3-p. 56, 16) 9 Secundo probo quod] Praeterea :E I probo] praem. hoc PVA
add. illud IZ add. istud C 2 I quod] quia PS*IVI' 80 A praem. eo C 2 I metaphysical post prius (10)
:E rnediata (pon . metaphvsica C 1) C 10 ubi prius om. DR I est] sit I'LN om. I* I sciendi] cogno-
scendi vr» 0 11 ipsa om. D I igitur] add. et D 12 hoc] add. quod accepturn est A EHG
13 quod] quia Rvr» 0 qui1 2 14 ex] in zrLABHG praem. dist. 2 r 02 14-15 quaestione ilia
de om. R • 15 illa] ante quaestione (14-15) :E prirna AG pon. secunda r 02 om. D I per se om.
L;Q I nota] add. sicut R* 15-16 principia - nota om. D•s•r 0 • 16 terrninorurn confuso]
c. t. DPSRIZA:E 17 possibilitas] via possibilis DR* possibilitatis C* arnplietas AB• I quidi-
tates A 0 18-p . 56, 1 termini .. . non concipiuntur, nee ... intelliguntur] nee term. aliarurn .. .
nee ... concipiuntur :E
F 9-rr AVICENNA, Metaph. I c. 3 (71rb): • Utilitas igitur huius scientiae ... est profectus
certitudinis principiorurn scientiarurn particulariurn ».
T 1 Cf. supra ad p. 53, 3; sed locus, de quo hie (!in. 9-11) agitur, paulo ante texturn
2
illic allegaturn invenitur. Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio I d . 2 n. 19 (II 134, 3-18) .
lium non concipiuntur, nee principia earum intelliguntur, ante

metaphysicam. Sic etiam multa possunt patere metaphysico-geo-
metrae, quae non erant prius nota geometrae ex conceptu confuso.
Exemplum: geometer in quantum geometer, non utitur pro prin-
cipiis per se notis nisi illis quae statim sunt evidentia ex confuso s
conceptu terminorum, qualis occurrit primo ex sensibilibus, puta
'linea est longitudo' etc., non curans ad quod genus pertineat linea,
puta utrum sit substantia vel quantitas; sed modo, cognita geome·
tria et aliis scientiis specialibus, sequitur metaphysica de concepti-
bus communibus, ex quibus potest fi.eri reditio per viam divisionis lo
ad inquirendum quiditates terminorum in scientiis specialibus sic
cognitis, et tune ex illis quiditatibus sic cognitis distinctius cogno-
scuntur principia scientiarum specialium quam prius. Cognoscun-
tur etiam multa principia, quae non erant prius nota ex terminis
confuse cognitis. Et hoc modo patet, quomodo metaphysica est 15
prima et quomodo non prima.
82 Sed comparando ordinem confuse concipiendi ad ordinem di- [261
stincte concipiendi, dico quod totus ordo confuse concipiendi
prior est, et ideo primum in illo ordine 1 est simpliciter primum, -
et hoc probatur ex auctoritate praedicta A vicennae, de 'ordine' zo
metaphysicae ad alias speciales scientias 2 •
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGOl;Qu(p=y~µu)
1 nee] praem. et C*MSR add. et A EtG add. etiam IZA B2 H I earum] eorum DCMSRI illorum
vr 2 Sic] sicut ABO I etiam] enim vrso I patere] facere ct competere M' om . AH' verificari
ex principiis A Ha I metaphysico- J metaphysice rso• A YB•HGO• per metaphysicam in ras. R 2 meta·
physicalia 8 2 2-3 -geometrae] in corr. P 2 M 2 geometrice I*ZA 02 3 geometrae] in corr. P 2
geometrice A 0 4 in quantum geometer] post utitur A Y ut geom. AG om. Mt A EH I non om.
V 2 I pro] ex CM om. DA-B 5 nisi illis om.VI quae] qui S*IZ I statim sunt] sunt st. vrA 0
5-6 confuse conceptu] cone. conf. vr A Yl; 6 occurrit] concurrit rLN• praem. cognitio rNa I
sensibilibus] sensibus PRizA- 0 1: 7 est] et AG 8 puta] ut 1: I sit om. 1: Ivel] ut r 02 add.
accidens vel vrso I quantitas] qualitas A 0 I sed] et hoc R 21: 9-10 conceptibus om. A BH
10 quibus] add. conceptibus AG I poterat A 0 I reditio] reductio DP pon. reductio A oa de-
ductio A EHG I per viam om. rs 11 quiditatem 1: quiditate (!) rs I scientiis] praem. aliis Ri
11-12 sic cognitis = AP 12 sic cognitis] c. s. vrso om. DCM;:SRtprLN;: 13-14 princi-
pia - Cognoscuntur om. ABtO• 15 confuse om. A I hoc modo] ex hoc vrso I patet] con-
venit Dt 16 prima1 ] prime A Y prior (pon. prima M i) DCMSR prima vel prior I* I et - prima
om. Dt Ao;: I non] add. est vrso I prima 2 ] prior Dl prime A y 17 ordinem1 ] praem. totum A 0
add. totum AG I confuse] post concipiendi 1: rescr. Ii 17-18 distincte concipiendi] c. d. 1:
add. quis prior (pr .] praem. est AG add. est vr A 0 ) DCPMSRivzr Al: 18 totus] tune A I confuse]
post concipiendi2 1: om. AH;: 19 est1 ] ante prior vrs 0 A 0 om. AEH• I illo ordine] o. i. vrso
A EH add. confuse concipiendi P 20 ex - Avicennae] per A vicennam auctoritate praedicta
l: 21 metaphysicae] in corr. A 82 metaphysico A I speciales scientias = A sc. sp. rell. edd.
T 1 Cf. supra p. 50, 7-9. 2 Cf. supra n. 77.
..
Contra istud obi cit u r , quia I Physicorum dicitur: « Confusa 83

sunt prius nota » (id est 'magis universalia'), quod patet, quia
« pueri appellant primo omnes homines 'patres', post discernunt
unumquemque ». Igitur prius cognoscit puer patrem sub ratione
s hominis quam sub ratione huius hominis.
Hoc idem probat Avicenna de eo quod videtur a remotis, 84
quia prius cognoscitur aliquis sub ratione corporis quam animalis,
et prius sub ratione animalis quam sub ratione hominis, et prius
sub ratione hominis quam sub ratione huius hominis.
lo Hoc etiam videtur, quia in arguendo, via compositiva est 85
ante resolutoriam. Igitur ita est in conceptibus simplicibus.
[271 Ad primum 1 dico quod sicut est duplex confusum, scilicet 'to- 86
tum universale' et 'totum essentiale', ita utrumque in suo ordine
est primum. Sed 'simpliciter primum' est illud quod est primum
ls in ordine confuse cognoscendi, quia processus naturalis ab imper-
fecto ad perfectum est per medium. Confuse autem cognoscere
est quasi medium inter ignorare et distincte cognoscere, et ideo
ADCPMSRivzrBnLN A vBHGOLQu(p=y~µu)
1 istud] illud DA hoc L I dicitur = A dicitur quod p7ty~µu dicit Philosophus quod P
2 nota] add. natura vrBo I id est] et c I quod patet] q. (om. AB) probat A·Y q. probatur
VI' 80 AYL om. D 3 primo] ante appellant M'I2I'LAH prius ante pueri Dom. CM'I'ZI'N'A 0
in principio rNa I post] postea P 2 I2 A 0 L praem. et DRVr 4 unumquodque DCRrB A YB• I
cognoscunt vr AH noscit A 0 I puer = AI'(ante prlus) 5 quam - hominis om. DLU! I huius]
huiusmodi z illius CM 6 Hoc] praem. Et rLN rescr. C 2 I probat] ante idem rLN probavit
post Avicenna R 7 prius] praem. et P om. AH I aliquis] aliquid (ant< cosnoscltur PSIZ) DCPMS
RIZI'N 2 om. AL 7-8 corporis - ratione 1 om. vrsn 7 quam] add. sub ratione L 8 et1 -
animalis om. D' I sub ratione - prius om. L I sub ratione om. A YEHGO• I sub ratione2 om.
1 1
DPSRIZI' A 8-9 sub ratione 2 - quam om. V I et prius 2 - hominis 2 om. A 0 • 9 sub
ratione1 om. DPsA· 0 1L I sub ratione2 om. DPSRizA· 0 1L I hominis2 ] ante huius V om. CMI'L
add. ( = rep.) Hoc idem (6) - aliquis (7) o• 10 videtur] patet L 11 ante] antequam
AG add. viam vr I resolutoriam] comp. I*Z resolutivam SRVI' A YB•Go 2 I conceptibus] con·
ceptubus (I) R 2 intcllectibus szrsn A YE 2(in corr.)GL intelligibilibus PR'VI'N A 02 (in corr.) intelli-
gentiis AH 13 universale .. . essentiale] ess .... univ. RVI'A 0 I et totum] om. C' et C 2
14 Sed simpliciter primum om. C' I Sed - est primum om. AEtH 14-15 est2 - confuse
om. D' 14 illud quod om. A 8 l I est3 ] add. simpliciter AB!G 15 cognoscendi] concipiendi
vel (vcl om. A 01 ) A 0 cognosc. vel concipiendi P j ab] de L 16 ad perfectum om. rB I perfec·
tum] in ras. R 2 perfectionem A 0 17 est - cognoscere om. AH 17 ·P. 58, 1 et ideo - co·
gnoscere2 om. s•rN A 0 •
F z-5 HENRICUS GANO. , Summa a. 1 q. 12 in corp. (I f. 22K); cf. etiam ib. a. 49 q. 2

ad 1 princ. (II f. 1410). I ARISTOT., Physic. I t. 3 (Ac. l, 184a 21-22); t. 5 (p . l84b 12-1 4).
6-9 HENRICUS GANO., Summa a . 24 q. 7 in corp. (I f. 144G); cf. etiam ib. a . 49 q. 2 ad 1
princ. (II f. 1410). 6 AVICENNA, Sufficientia I c. 1 (13va). IO·II HENRICUS GANO.,
Summa a. 1 q. 12 in corp. (If. 22L).
T 1 Cf. supra n. 83.
confuse cognoscere est ante quodcumque distincte cognoscere. -

Quod autem <licit de puero, concede quod species praeintelligitur
ante singulare (dixi 1 quod species est primum intelligibile), sed
ratio non concludit de genere et specie: prius enim actualiter conci,
pitur albedo quam color, in ordine cognitionis confusae, quia color s
sub ratione coloris non cognoscitur nisi sub ratione maioris ab,
stractionis quam sit abstractio albedinis ab hac albedine, - et ista
abstractio maier est difficilior, quia est a minus similibus.
87 Ad aliud 2 - Avicennae - dice quod quando obiectum non
est debite approximatum non movet, ad cognoscendum se, sub 10
perfectissima ratione, sed sub aliqua imperfecta; et tune intellectio,
sequens sensum talis obiecti, oportet quod sit talis universalis cuius
sensus erat sub ratione singularis. Sed quando obiectum est in de-
bita proportione, ut possit movere sensum sub propria ratione
sua et perfecta, tune intellectus, sequens sensum talem, habet noti- 1s
tiam talis obiecti prius sub ratione specifica confuse quam sub
ratione generis confuse; Unon quod ratio realis imperfectior, a qua
sumitur genus, sit ratio movendi quando plus distat, et ratio per,
fectior, a qua sumitur differentia, sit ratio movendi quando minus
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOI;QD(p=y~µu)
2 Quod autem = ADRI: Et (om. !2) quod rel!. edd. I dicitur vrso 3 dbci] dico A 0 add .
enim DC2PM'IVZI' AE I: 202 0
4 concludit] incl. C add. aequaliter A • actualiter] naturaliter
(add. vel accualiter A 0 •) A 0 om. I: 5 in - confusae] ante quam vrso om. A YEH; 'IT sign . litte-
ris a-b I' 82 I confusae] ante cognitionis A 0 praem. quia M add. ei I;Q• I quia] add . et I;Q 6 co-
gnoscitur] add. vel intelligitur vrso 6- 7 ratione maioris abstractionis] maiori abstractione
PSRI 2 AI: maiori abstractiva D 7 et ista = AD et ilia (add . et ilia I;QU•) VI' 80 I:prry~µu ista
0
autem A , et ita rel!. 8 abstractio ] abstractione A Y add . autem P*I' 80 *A Y 9 Ad aliud
Avicennae] Ad illud Avie. pyreo AYI: Ad Avicennam CI2 10 approximatum] proportiona-
tum (I) AG add . id est, debite circumstantionatum quantum ad potentiam, quantum ad medium,
quantum ad obiectum A 0 • I non movet] scilicet (?) AH' id est A Ha I se om . VI' 80 * 11 aliqua]
alia AHG om. CMVI' 12 talis universalis cuius] in aliquo tali universali cuiusmodi D I talis 2]
post universalis R add. obiecti I: 13 sensus om. A J ratione] add. sui Z 14-15 sensum -
sequens om. A EtH 14 propria] post ratione DR post sua (15) PSIZA YE!GOI; 15 sua om .
DR* I et perfecta] et I'LN• om. PVZI' 80 A Yo add. naturae suae (s. om. Dt) DR I sensum talem]
intellectum ta!. rNI AG ta!. sensum rm 16 obiecti] naturae DCtMR add. naturae s add .
('fl sign . Vacat Z2) ordine naturae (n. o. I*) PIVZr I ratione] add. propria vre 16-17 speci-
fica - ratione om . Dt 16 confuse om. vrso A YEHO*I: 17 confuse] om. reo•LNt A YEHGO•;
'fl sign. Vacat Z2 17 ·P. 60, 2 non quod - illud = ADM' R'IVI' A Yµu pon. signum textus cuius-
dam introducendi I:Q 1 ; 'fl text. sign.: Extra R' P(rext. ec ms.)V 1 I' 0 •LiNi Additio (sed non cradic cexcum A 0 l)
D•A 0 • Haec scribe usque hue 'Ad tertium' (cf. p. 60, 3) An 17 non] nota DV2 I'LN• I realis]
generalis M 3I2 18 movendi] mota I* I ratio 2 om. DMlII'LN A Y 19 sumetur DI*I'LN I mo-
vendi] intelligendi A Y
T 1 Cf. 5upra n. 73-78. 2

Cf. supra n. 84.
distat - immo ratio activa efficacior, est ratio agendi a distantiore -

sed forma specifi.ca est ratio imperfecte assimilandi a magna di,
stantia et perfecte assimilandi a distantia proportionata. 'Igitur co,
lor nullam sui gignit speciem', non sequitur, sed: 'non tune, sed
s tantum haec albedo vel haec nigredo', non 'haec' sed natura.
Quomodo igitur erit de specie intelligibili universalioris et minus 88
universalis 1 ?
Potest dici quod utraque gignitur ab eodem phantasmate.
Aliter: universalius ut virtualiter contentum in inferiore 2 est gi, 89
10 gnitivum speciei intelligibilis, quia per se est intelligibile sic, - non
speciei sensibilis, quia nee sic est sensibile, quia sensus est exsisten,
tis ut exsistens.
Contra: per te 3 sensus non est 'singularis', sed naturae in singu, 90
lari 4 • - Item, et si ponatur propria species sensibilis et proprium
1s phantasma albedinis, et aliud, proprium coloris, sed non potest
poni proprium qualitatis nee entis, quia haec sub ista indifferentia
excedunt genus sensibilium, nee possunt ut huiusmodi relucere in
phantasmate, - et tamen ipsorum causantur propriae species intel,
ligibiles. Non igitur a diversis phantasmatibus 5 , nee ab ipsismet 6
7
20 ut distinctis, ibi virtualiter exsistentibus, quia sub istis rationibus 8
ADCPMSRivzrunLN A vuaoo:E qu(p=y~µu)
1 activa] effectiva D J eflicacior] eflicatione (I) I'L rescr. 12 J est] add. minus rNz 2 ratio]
post imperfecte rN praem. forma AY om. rL I imperfecte] in corr. I2 perfecte D 2-3 a ma·
gna - assimilandi om. D' 3-4 color] calor D 4 gignit] post speciem Din corr. 11 J non 1 -
tune om. M 312VI' 80 A Y J non tune] tune non tune non (t. n. ultimum om. I'N2 ) hoc sed (hoc •cd] scd
hacc rN 2 ) natura rLN tune non hunc 0 2 4.5 sed tantum] scilicet tant. I'N2 non haec sed D
add. non haec sed I* 5 h aec 2 om. I J nigredo] add. non sequitur, sed non tune run J non -
natural etc. DM!I'LN et tune in ras. I2 vel etc . A Y I natural praem. haec V 6-p. 60, 2 Quo-
modo - illud] om. u; 'If sign. lin. anfractuosa µ 6 igitur] tune D om. M!II'LN A Y I erit] est
r 0 I intelligendi rn I universaliori DM!Vr 0 7 universali vru 8 ab eodem] a toto vrn
ab eadem (I) D 9 Aliter] in ras. 12 quia D I ut] vel D I virtualiter contentum] c. v. M! J
est om. rn 9-10 est gignitivum] se gignitur I* 10 est om. R!(resrir. R 3 ) J sic] add.(= rep.)
quia per se intelligibile sic A add. autem D I sic, non] n. s. I'N2 add. est gignitivum D
11 nee] non D J est1 om. D*(ant<sic)I'L J quia sensus] sensus enim tantum D 11-12 est ex·
sistentis] exs. e. D 12 exsistens] add. est VI' 80 13 Contra] Confirmatur R! om. I' I sensus
non om. D' I est om. I* I singularis] singularium DI*I'LN 14 et1 ] etiam D I et si ponatur] licet
ponatur in ras. 12 I propriumJ ipsum ra 15 aliudJ aliquid I2 16 poniJ primo o• I necJ
vel D I ista] ilia R! 17 excedit rN• I ut om. 0 2 I huius rn I lucere vrun praelucere A y
18 ipsarum ADM!R!!*r-uAv 19 a] non I* 20 distinctis] comp . I'LAY rescr. P dum D
dicit Ml(mrit. M 3 ) divisio rN' om . rNz I sub] ex I*
T 1 Cf. supra n. 61. 2 Cf. infra n. 365. 3 sci!. per Duns Scotum. ' Cf. su·
pra Jin. 3-5. 6 sci!. gignitur species intelligibilis universalioris et minus universalis, cf. supra
8 7 id est in inferiore, sci!. in singulari.
n. 88. id est universaliore et minus universali.
8 sci!. sub ratione universalioris et minus universalis.
non sunt ibi repraesentative, nee aliter quam repraesentative, -

patet. lgitur est illud 1 • n
91 Ad tertium 2 dico quod utrobique proceditur ab includente ad
inclusum - ita in simplicibus, sicut in complexis. Sed in simplicibus
'includens' est inferius, in complexis 'includens' est principium s
respectu conclusionis.
92 LDe notitia habituali et virtualiJ - Quantum ad notitiam habitualem (28)
vel virtual em 3 primo expono quid intelligo per terminos.
'Habitualem' voco quando obiectum sic est praesens intellectui
in ratione intelligibilis actu, ut intellectus possit statim habere 10
actum elicitum circa illud. - 'Virtualem' voco quando aliquid in,
telligitur in aliquo ut pars intellecti primi, non autem ut primum
intellectum, sicut cum intelligitur 'homo', intelligitur 'animal' in
homine ut pars intellecti, non autem ut primum intellectum sive ut
totale, terminans intellectionem. Hoc satis proprie vocatur 'intel, 1s
lectum virtualiter', quia est satis proximum intellecto actu: non
enim posset esse actualius intellectum nisi esset propria intellec,
tione intellectum, quae esset ipsius ut primi et totalis termini.
93 Quantum ad istam notitiam habitualem et virtualem dico quod
communiora sunt prius nota via generationis. 20
Quod probatur, quia sicut diversae formae perficientes idem
ADCPMSRIVzrsoLN A vEHGOl:;Qu(p=y~µu)
1 repraesentative1 ) in corr. D2 repraesentabile rs 1-2 nee - illud] patet etc. Ml(rest11.
M 8) 2 lgitur est illud] Ig. tenetur ill. IT 8 Ig. ill. vr 0 lg. etc. D Tenetur illud (ill. om . Ml)
quod utraque gignitur ab eodem phantasmate M 3I 2 om. Rl 4-5 Sed - in complexis om.
D'I' 8 5 complexis] add. autem I2AG I principium] primum P 6 conclusionum AY 0
7 Quantum ad] Quoad vrso 8 vel virtualem om. DI' 8 I vel = A sive rel!. (om. DI' 8 ) edd. I
primo] post expono 1: in ras. A 02 I quid - terminos] r •• ••• J P' om. P 2 j intelligas D j terminos]
rationes AH add. habitualis C*M* add. habituales SR'I*Z 9 Habitualem] praem. Terminum
C*M*SR'I*Z I voco] add. notitiam A GO 10 intelligibili A EG 11 actum om. V j Virtuale
(pon. Virtualem C' ) CM*S j voco] ante Virtualem AE praem. autem A 02 add. notitiam A 0
12 primi] om. A YO• add. qui est autem de ho mine D 2 12-13 primum intellectum] i. p. vr A 0
13-14 sicut - intellectum om. n•r-BAGl:; 13 intelligitur1 ] ante cum I* post homo AH add.
in aliquo ut pars A 8 14 autem om. DlPSR*I2AYEO 15 terminat D j intellectionem] inten·
tionem D *C j Hoc) add. statim R 16 quia] quo d A Gl:;Q j est] post proximum D in ras. AE 2
et AG om. CMI* I satis om. PI2 vrsoLN; Al:: I inte!ligendo R I intellecto actu] actu intellecto
actualiter S 2 actu et actualiter intellecto A 0 17-18 intellectione] intentione D* ratione VI'
18 quae] quia P* quomodo I'LN• j ipsius] add. principaliter P*I2VI' Al:: j ut] post primi CMS
I*Z tamquam 1: I primi] primo C 2 obiecti 1: j primi et om. P*(ante ut)VI' A Y j et] vel 1: om. CMS
I*Z j termini] ante totalis PSI'ZAYl:; ante primi DRI2AEHG 19 Quantum ad] Qu. autem ad R
Quoad vrso I et] vel DCPMSRizA-Hl:; 20 prius] add. nobis rN 21 Quod probatur]
T 1 id est illud aliud, scil. primum; cf. supra p. 59, 8. 2 Cf. supra n. 85.
8
Cf. supra p. 49, 5-6.
DE COGNOSCIBILITATE DBI 61
perfectibile, ordine quodam, natae sunt mediatius et immediatius

perficere illud, ita si eadem forma contineat in se virtualiter per-
fectionem illarum formarum ordinatarum, quasi consimili ordine
naturae perficiet illud perfectibile: sicut si forma corporis, substan-
5 tiae, et ceterae, essent aliae formae, et per prius informaret forma
substantiae et deinde forma corporis, etc., - ita si una forma in-
cludat virtualiter omnes illas, ipsa quasi prius perficiet materiam
sub ratione substantiae quam sub ratione corporis; et semper in
ista via generationis imperfectius erit prius, quia proceditur a po-
10 tentia ad actum. Igitur sicut conceptus plures, communiores et
minus communes, habituales vel virtuales nati sunt perficere intel-
lectum via generationis, ita quod imperfectior semper prius, ita si
unus conceptus includat virtualiter omnes istos, prius perficiet sub
ratione conceptus communioris et universalioris quam sub ratione
15 conceptus particularis. - Hoc de ordine originis sive generationis.
jl Contra: quare non similiter in actuali cognitione? - Responsio: 94
hie 1 talia sunt secundum naturam ordinata in movendo (simul autem
duratione), non sic ibi 2 sed successive, et quod est potentius, for-
tius movet et impedit alia tune movere ibi, non hie. n
ADCPMSRivzrBoLN A YBHG01;Qu(p-rny~µu)
om. ct adnot. Simile bene habetur infra dist . 13, quasi in fine quaestionis ra I idem] illud vrBD
add. Deum A' add. per C
2 contineret D ' continet D 2 2-3 perfectiones PZ 3 illarum] istarum D* A Y om. A 0 I
formarum om. DR" J quasi om . A 0 I simili AG 4-5 corporis, substantiae] c. et s. D 2l2VzrBo
A- 0 s. (add. et R 2) c . R c . est (pon. e sset A 0•) s . A 0 c. in se D' 5-6 et ceterae - substantiae
om. R" 5 et ceterae] etc. l: om. I2A- 0 J et2 om.VA 0*1: 5-6 per - substantiae om. v•
5.7 informaret - prius om. D" 6 et] materiam (I) AB om. AY1; 6-7 includit r 0 A 0l:
includeret D 7 materiam] naturam M *S praem . illam D praem. ita AB 9 ista om. R
9-15 imperfectius - generationis rep. D 9 erit] esset C est D(in rep .)Rr 0 10 plures, com·
muniores] c. p. (p. om. I'N2 ) I'N add. habituales CSR 11 minus - vel om . C I communes]
in corr. A n2 communiores CMSRI*VZI' I vel virtuales] vel naturales R om. A 0 12 ita1 om .
L I quod] quia 1;Q om. AH I imperfectior - ita om. rN I semper] add. est R •l: adnot. insit rB•
13 includit A 0 concludat AH J virtualiter] post istos l: om. AYEHO*; 'lf sign. r 1 M 2 J istos] illos
DVI'B 0 istas Z add. primos D* 16-19 Contra - hie = AM•R•VI' 801;Q•µ; 'lf text . sign.:
Scotus extra A 1 Extra R•V1 I' 81 l:Q• signo * M • lin. anfractuosa µ 17 talia sunt om. Ml I se·
cundum naturam ordinata in movendo] in m . (in m. om. Ml) o. s . n . MlVI' 80 J autem om . Ml
18 ibi] in actuali cognitione vreo I et om . Rl(restit. R 8 ) I quod est om. Ml 19 et om. Ml
I' 0 * I ibi, non hie] non sic in habituali cognitione vreo
T 1 id est in cognitione habituali. 2

id est in cognitione actuali.
LB. - DE ORDINE PERFECTIONIS ET ADAEQUATIONIS _INTELLIGIBILIUMJ
95 Nunc de ordine perfectionis 1, - et distinguo quod 'perfectius [29)

intelligibile' a no bis potest intelligi dupliciter: aut simpliciter, aut
secundum proportionem. Exemplum: visio aquilae de sole est sim,
pliciter perfectior respectu solis quam visio mea respectu candelae, s
et tamen visio mea perfectior est proportionaliter, hoc est plus
habet ipsa de ratione visionis secundum proportionem ad visibili,
tatem candelae, quam visio aquilae habeat respectu visibilitatis solis.
96 Ista distinctio habetur a Philosopho II De animalibus, ubi vult
quod licet de immaterialibus habeamus minimam cognitionem - lo
quod est intelligendum 'proportionaliter' - tamen illa est desi,
derabilior cognitione magna quae potest haberi de materialibus,
quae est 'magna' in comparatione ad illa cognoscibilia.
97 Loquendo ergo de ordine cognitionis 'perfectioris simpliciter',
dico quod perfectissimum cognoscibile a nobis etiam naturaliter ls
est Deus (uncle in hoc ponit Philosophus felicitatem, X Ethi,
corum), et post ipsum species specialissima perfectior in universo,
et deinde species proxima illi, et sic usque ad ultimam speciem; et
post omnes species specialissimas genus proximum abstrahibile a
specie perfectissima, et sic semper resolvendo. Et ratio omnium 20
ADCPMSRrvzrsoLN A vBHGo:EQ 0 (p=y~µu)

2 et = A 4 Exemplum] adnot. Pro exemplo hoc de perfectione visionis simpliciter et
secundum proportionem, et auctoritate Philosophi De animalibus supra qua fundatur, vide
super tertium dist. 23 recte in fine I'(rep . P) 4.5 simpliciter) post perfectior (5) DI' 02 sim-
plicior et R 2 om. VI' 80 ' 6 perfectior est proportionaliter] e. (om. C*) perf. (add . est A 8 ' )
prop. (prop. om. D•) DCA 8 e. prop. perf. R add. ad visionem candelae vrso I hoc) id L
7 ipsa] post de MIZ ista post ratione c om. L I ratione] add. proportionis sive vrso 7-8 se-
cundum- aquilae om. AB;; 7 ad) et D 7-8 visibilitatem] visionem MVI' 80 *A Y 8 aqui-
lae] add. de ratione visionis AYEmGL; j habeat) ante visio L: habet AG j visibilitatis) visibilis V
I' 80 * pon. visionis Mi 9 distinctio] comp. c• definitio ABH I II] 10 R 11 rell. edd. 10 mi-
nimam] om . r 0 •(post cognitionem)A B;;H add. notitiam vel rN 11 quod] hoc AB I intelligen-
dum] antecedendum A I ilia] ipsa CM 12 magna om. C I haberi] ante potest RVI' 80 ha-
bere CM I immaterialibus A B*H 13 magna] maxima A 0 I cognoscibilia] incognoscibilia rs
om. D 14 ergo) ante Loquendo AG om. DP* A·GL; I cognitionis om. A 0 j perfectioris) ante
cognitionis A· 0 L: perfectionis PIVI' AH 20 I simpliciter om. C*M•v• 15 etiam] et DRI' 80
16 hoc) add. etiam A 0 I felicitatem] beatitudinem I'VI' AL: add. naturalem DCPMSRIZI'LN AL:
17 perfectior) quae perf. est D quae est perf. R describitur (!) rL rescr. p 18 ultimam spe-
ciem] s. u. PL: 19 abstractibile ADCMSRI*zr-sA 20 perfectissima] specialissima (add.
perfectisslma I') Rrvzr A GO specialissima perfectissima p add. specialissima Di
F 9 ARISTOT., De part. animal. I c. 5 (ed. IuNTINA VI f. 125 I; ed. BEKKER A c. 5, 644b
31-33); cf. supra ad p. 37, 9-10. 16 ARISTOT., Eth. ad Nie. X c. 8 (Kc. 7, 1177a 12·17).
~~----~--~..-.--~--------------------,_. ________________._.______________ __"'-"
istorum est, quod attingere actualius obiectum et perfectius est

intellectio perfectior simpliciter, quia ha bet essentialem perfectio,
nem ex parte intellectus aequalem cum qualibet alia intellectione,
vel non minorem, et habet perfectionem multo maiorem ex parte
s obiecti, - quae scilicet duo, perfectio potentiae et perfectio obiecti,
sunt causa perfectissimae intellectionis.
Si loquamur de perfectione sive de notitia perfectiore secundum 98
proportionem ad cognoscibile, dico quod a perfectioribus sensibus
sensibilia, et eos efficacius moventia, sunt perfectius cognoscibilia
10 secundum proportionem, eo quod intellectus noster plus attingit
ad illa secundum gradus cognoscibilitatis eorum; et quae sunt re,

motiora ab illis, sunt minus cognoscibilia, secundum proportionem
suae cognoscibilitatis.
De primitate tertia, scilicet adaequationis 1, dicetur in sequenti 99
15 quaestione 2 , vel alibi 3 •
LVl. - Ao ARGUMENTA SECUNDAE QUAESTIONISJ
[30] -Ad argumenta 4 huius quaestionis. - Ad 100

LAd argurnenta principaliaJ
primum 5 dico quod consequentia non valet, 'est primum ens, ergo
est primum cognitum', licet sequatur 'ergo est primum cognosci,
ADCPMSRrvzrsnLN A Y B HGO:EQu(p-my~µu)
1 quod = A quia rel!. edd. J et perfectius om. CM'SA 0 • 2 quia] add. omnis intellectio
A 02 I essentialem) om. rn 2 N2 A 0 *(post perfectionem. 2-3) rescr. ca 3 aequalem] post habet (2) A 0
essentialem DM*I'L qualem S*I* J qualibet = A quacumque rel!. edd. J intellectione] perfectione
A0 5 scilicet) post duo DPM 2IZA:E om. R J perfectio 1 - obiecti om. R J potentiae et per-
fectio om. :EQt 6 causae vrsn A 0 I perfectissimae] post intellectionis AG perfectae A YEao
om. DA B'H 7 Si loquamur) Loquendo :E J perfectione sive de notitia perfectiore = A per-
fectione DR' notitia perfectiore (p. n. A 0 ) PM 2 I2VZrA-H:Eprcy~µu notitia perfectionis CM'SR2I'
AH perfecta notitia 't" 8 ad cognoscibile] ad aliquod cogn. CPMSR 2l*Z om. DR' J quod) add .
sensibilia (prnem . ista D*) DR J sensibus) sensibilibus ADCPMVI' A add . sive a perfectionibus
sensibilibus D 9 sensibilia) ante a (8) :E add. perfectiora proportionaliter A oa J eos] eas post
eflicacius D om. R * add . sensus A 02 J moventia = A:EQprcy~µu motiva :EU moventia ilia rel!. 't"
10 proportionem] perfectionem C add . suae cognoscibilitatis rna 10-12 eo - proportionem
om. CM•AY 10 eo quod = A quia M' rel!. (om. CAY) edd. 11 gradum RVI' 80 A·Y:EQ I
et quae] quae vero DR J sunt om. V 11-12 remotiora) remota A 0 add. et R 2 12 illis) istis
vr 14 tertia om. DR* I dicemus rsn 14-15 in sequenti quaestione, vel alibi =A alias
A Y in sequenti quaestione rel!. edd. 18 est prim um ens] ens est p. D praem. Deus A oa
18-19 ergo est primum om. D' 19 est1 om. I'NAO:EQ J cognitum] praem. (ante primum1 P) a
nobis PAH add. a nobis (add.ultra non sequitur A 0•) PVI' 80 AEG0 2:E 19-p.64, l cognoscibile]
add. primitate perfectionis A oa
T 1 Cf. supra n. 69 2 Cf. infra n. 108-201. 8 sell. in Ordinatione, sed cf. nota
praecedens. 4 Cf. supra n. 6-8. 6 Cf. supra n. 6.
bile' quantum est de se; et ita debet intelligi 'veritas' de qua loqui-
tur Philosoph us II Metaphysicae 1 , pro evidentia rei in se sive
pro intelligibilitate eius ex parte sui. Non autem oportet quod res
sicut se habet ad entitatem sic se habeat ad cognosci, nisi in cogno-
sci ab intellectu illo qui respicit intelligibilia omnia secundum gra- s
dum proprium cognoscibilitatis eorum, qualis non est noster, sed
maxime cognoscit sensibilia.
101 Ad secundum 2 dico quod consequentia non valet ms1 m causis
praecisis. Patet in exemplo: si eclipsis est cognoscibilis ex duplici
causa per duas potentias, videlicet per sensum et per intellectum 10
habentem demonstrationem, numquam cognoscitur perfectissime

nisi perfectissime cognito principio demonstrationis, non tarn en
sequitur 'ergo numquam cognoscitur nisi cognito principio de-
monstrationis'; habet enim aliam causam, qua cognosci potest,
quia ista non est praecisa causa, - tamen per aliam non potest co- 1s
gnosci ita perfecte sicut per istam, quia ista causa, scilicet demon-
stratio qua potest cognosci ab intellectu, est causa perfectior cogni-
tionis suae quam alia qua potest cognosci, scilicet per sensum.
ADCPMSRIVZI'BD LN A YEHGOI; QU (p=y~µu)

1 et ita] ita etiam C 2 Metaphysicae] add. sicut res se habet ad entitatem, ita ad verita-
tem AG I pro] de DR* per (I) AH 3 pro] de DR* I intelligibilitate] intelligente (pon. lntcllec·
done A 02 not. sivc: pro lntelligibilitate A 0 ~) I'LN A 0 I eius om . I* A EHG I sui] sua vr I au tern oportet]
o. a. DPMSRIZAI: 4 sic] ita I: I habeat] habet CPMRVI' I cognosci] cognitionem vrBo
4-5 nisi in cognosci] om. C'M nisi loquendo de cognosci C 1 4 in] intelligatur PI'L A EHG om.
D*SI' A 0 ' de A 02 4.5 in cognosci] quantum ad cognitionem vrBD I in - illo] respectu illius
intellectus I: 5 intellectu illo = A illo (isto A BH ipso P om. A 0 ) int. rell. (quoad I: cf. imme·
diate antea) edd. I omnia] ante intelligibilia PR om. A YI; 5-6 gradus I: 6 proprium] ante
gradum (5-6) AY proprie I: primum rN• omnium AE• om. A 0 I cognoscentis p I eorum] ipso-
rum RI est noster] videtur AY I noster] nostra CI'LN*A 0 praem. intellectus PI'B add. intellectus
vr 0 AG 9 Patet] praem. ut CMR2I*Z I est cognoscibilis] cognosceretur A BfH cognoscibilis
AE 2 I ex duplici] duplici de A 0 10 videlicet] scilicet I: videtur A I per2 om. CM*VI'AE
11 habentem demonstrationem] d . h . AYI: I cognosceretur AH 11-13 perfectissime - cogno·
scitur om. I: 0 • 12 perfectissime] post cognito I: QU~ post principio A 0 post demonstrationis
DCPMSRIVZI' AG om. A EH I cognito] add. prius P I cognito principio om. r 0 • I tamen] ante non
D om. A YEH 13 cognito] add. prius A GO 14 cognosci potest] cognoscitur ita (ita om.
AG 2 ) perfecte sicut per istam (cf. ad 16) AG 15 ista] ilia (post est I'N) rNAHO praem. causa
AEH om. I'L add. causa, scilicet demonstratio A 0 15-16 non1 - ista om. Z 15 aliam] add.
causam CP 2MR1 15-16 cognosci post perfecte (16) CMAYI: 16-17 ita - cognosci om.
rB 16 ita - istam om. (sed cf. ad 14) A G2 17 qua] quae AH I cognosci] ante potest I:
om. Z add. scilicet RI2 add. sive D 17-18 causa - suae] perfectior D 17 perfectior]
ante causa CPMSRIVZI'B 0 A-Y perfectioris AB*H*I: om. I'LN* 18 suae om. I;QU• I quam
alia] om. I'LN' quam ilia I'N 2 18-p . 65, 2 quam - suae om. A 0 18 qua] quam (I) Z quae
V I scilicet] ante potest I: om. A 0 I per sensum] per (om . A Y) sensus CMSRIVZI' A Y sensu ABH
1 2
T Cf. supra ad p. 3, 12-13. Cf. supra n. 7.
Ita est in proposito. Quaelibet creatura praeter causam cognitio, 102

nis suae, quae est essentia divina, habet aliam causam illius cogni,
tionis, videlicet essentiam propriam, quae nata est gignere notitiam
sui. Numquam tamen per motionem suam ita perfecte cognoscitur
s res sicut per essentiam divinam. Non sequitur igitur ab effectu ad
causam, arguendo: 'si perfectissime, perfectissime, - igitur si sim,
pliciter, simpliciter', quia illud perfectissime sumptum potest esse
causa praecisa, 'perfectissime' in genere; sumptum tamen simplici,
ter, non est causa praecisa effectus in genere.
10 Ad tertium 1 dico quod maior est vera loquendo de primitate 103
perfectionis, sed non de primitate adaequationis. Exemplum: num,
quam est visio circa aliquid sub ratione coloris praecise, ita quod
non sub ratione huius vel illius coloris, puta albi vel nigri, nisi illud
videatur a remotis vel imperfecte. Visio autem alicuius sub ratione
1s coloris praecise non est perfectissima, sed imperfectissima. 'Per,
fectissima igitur operatio potentiae est circa primum obiectum eius',
verum est - non 'primum' adaequatione, sed 'primum' perfectione,
ADCPMSRivzrnnLN A YEHGoLQu(p-rny~µu)
l Quaelibet creatura] Quael. substantia R 2 quia licet creatura (c. I. L) vrn•NL quod licet
(add . in AH) creat. (add . quaelibet D) DPI' 0 LA YEH praem. quod licet p 1-3 praeter - cogni·
tionis] habet causam suae cognitionis aliam quam essentiam divinam D 1-2 cognitionis
suae] s . c. L praem. illius I2 add. perfectam A 0 i 2-3 suae - cognitionis om. v• 2 habeat
PI2v•r A YEHL I aliam] post causam L aliquam zrno AH I illius] post cognitionis (2-3) vr huius
A0 3 videlicet] scilicet L ut C nee M' J essentiam om. D [ propriam] divinam A' 4 mo·
tionem] essentiam R 2 [ suam] sui 12 add. propriam AG [ ita perfecte cognoscitur] ante sicut (5)
A 0 • c. i. p. L 5 res] haec essentia creaturae post suam (4) A 0 ' res vel essentia creaturae
A 02 om. PRvrno A YEHL 6 perfectissime1 l perfectissimum A 0 I si2 om. rn 6-7 si simpli-
citer om. o• 7 simpliciter om. A Y [ illud] idem R add. quod CPMSR2 IVzrno AL J perfec-
tissime] praem. est C'MSiR2 add. est OI*Z 7-9 sumptum - simpliciter] om. C'; 'lf sign.
Vacat P 2 8 perfectissime] perfectissimae cognitionis c1r 02 8-9 perfectissime - praecisa
om. A•rn [ in genere - simpliciter] praem. illud c1r 02 om. A"! 8 in genere; sumptum] s. in
g. C!L 8-9 sumptum tamen simpliciter] ipsum simpliciter post genere (9) AG 8 tamen]
sive C!PMS*RivzrnnLN* A YL 9 est] videtur A E! 10 primitate] prioritate vrno 11 de
primitate] de prioritate r 0 om. vrn AL I Exemplum] add. est p A 0 add. (cf. ad 8-9) sumptum
numquam visio non est causa praecisa effectus in genere AG• 13 vel illius] vel istius (pose
coloris AG) A EHG om. vrno 14 vel] et 12 vrno I imperfecte] ita perfecte v add. vel M I autem]
igitur C 2VI' nn 2 AL om. P* 15 praecise om. A BG [ perfectissima] add. visio Ci 15 -16 sed -
Perfectissima] om. C'M add. quia visio vel intellectio perfectissima non est de aliquo sub ratione
communi omnibus quae possunt apprehendi ab ilia potentia quale est obiectum adaequatum
potentiae A Oi I Perfectissima] om. R' A"' Perfecta R 2 16 igitur] autem A 0 J potentiae] ante
operatic AH om. p• 17 verum - perfectione] ut est primum perfectione, non adaequatione
L [ non primum] p. n. D* non AY om. ABrn J adaequatione] adaequatum AYE•H J perfectio-
ne] perfectionem (!) AB*H praem. in CPMR2 IVZI'
T 1 Cf. supra n. 8.

quia videlicet est perfectissimum contentorum sub primo obiecto

adaequato. Et ideo di cit Philo sop h us X Ethicorum quod 'de,
lectatio perfecta est in operatione circa optimum obiectum eorum
quae sunt sub potentia', hoc est circa optimum contentum sub
obiecto adaequato illius potentiae. Probat igitur ratio ista quod s
Deus est pri~um cognitum, hoc est perfectissimum, quod concede,
sed non primum adaequatum - de quo in sequenti quaestione 1 •
104 LAd alia argumentaJ - Quod dicit illa opinio, in primo membro ad (31]
secundam quaestionem 2 , de indeterminate negative et privative 3 ,
si intelligat de primitate originis, contradixi sibi in primo membro 10
secundae quaestionis 4 •
105 Et cum arguitur quod « 'indeterminatum negative' est magis in,
determinatum quam 'indeterminatum privative'>> 5 - nego, loquendo
de indeterminatione ad propositum, qualis scilicet est in primo
intellecto, quia 'indeterminatum negative' est singulare, et tale non 1s
est magis indeterminatum quam 'indeterminatum privative'. Incle,
ADCPMSRivzrsnLN A YEH Go I: Qu(p=y~µu)

1 quia] quod (posrvidelicet P *A-G) DCPMSRirAYEHGO• I; I videlicet] in corr. AE 2 scilicet I:
oportet (!) AH I est] post perfectissimum p sit AH add. primum vrsn•LN I primo] ipso (add.
primo A 02 ) A 0 om. AG 3 in operatione] post optimum rN• in comparatione post obiectum V'
om. V 1 I obiectum] ante optimum AY actuum DC*M*SR*rLNI omnium rN2 A 0 4 potential
praem . illa rs praem. ipsa vrn add. ipsa rLN add. prima CMSR2 l*ZA G I hoc] id I: I circa -
contentum om. I: I contentum] conceptum R 5 obiecto] subiecto CM* aliquo P praem. ali·
quo I: J illius om. A YEHGO•I; 6 hoc] id I: 6-7 hoc - adaequatum om. K' 6 quod
concedo om. I: 7 non] add. est Rl I adaequatione I: I de quo] ut patebit I: J quaestione]
ante sequenti rLN om. rs add . sed non sic praecise sicut probatum est A GO 8 illa opi-
nio] o. i. I: ista op. AEHG add. recitata (reitatal AE) PM'IZAI: I in primo membro = ADR'
et hoc (add. in AE*) quantum PR2 IZAI: edd. 9 secundam] praem. hanc DR* I indetermi-
nato] interminato (pon. indeterminato C') CI*rD*AG•OI;Q determinato AE*H* I negative et priva-
tive] p . et n. vrsn negatione et privatione AB 10 originis] add. distincte cognoscendi A 0 ' I
primo] in ras. R 2 secundo A YI; 11 secundae quaestionis] secunda quaestione D add. con-
clusione prima, quia tale indeterminatum est distinctum cognoscibile sicut ens, et non ut
confusum sicut species A 0 ' 13 quam indeterminatum] om. C'MA Y quam C' 14 scilicet]
post est AY om. rLN 16 indeterminatum 1 ] add. sic C' add. negative AG I quam indetermi-
natum om. D'
F 2 ARISTOT., Eth. ad Nie. X c. 9 (Kc. 7, 1178a 5-6): « Proprium enim unicuique natura
optimum et delectabilissimum ».
T 1 Cf. infra n. 108-201. primum membrum ad secundam quaestionem, sci!. 'natu-

raliter', cf. supra p. 14, 2. 3 Cf. supra p. 14, 3-11. 4 primum membrum secundae quae-
stionis, sci!. 'ordo originis in cognitione actuali confuse conceptorum', cf. supra p. 50, 6-7;
cf. supra n. 73-78. - Secundum membrum cf. supra p. 54, 11 (n. 80-8 1); primus subarticulu s
cf. supra n. 71-91, secundus n . 92-94. Primus articulus cf. supra n. 71-94, secundus n. 95-98,
tertius n. 99. 5 Cf. supra p. 14, 3-11; Duns Scotus invertit ordinem triplicis cognitionis na-
turalis ex quo Henricus arguit, - cf. HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 7 in corp. (I f. 144H).
-~ ~-~~~~~~~~~----~------------------------------------------------------
terminatio autem negativa, scilicet repugnantia ad determinari, etsi

sit aliquo modo maior quam indet~rminatio privativa, non tamen
tale indeterminatum prius occurrit intellectui, quia tale non est
confusum sed distinctissimum cognoscibile, sicut prius dictum est 1 •
Quod arguit etiam in secundo membro 2 quod notitia rationali 106
Deus sit ultimum cognitum, quia prius cognoscitur 'illud a quo fit
abstractio' 3 , hoc non est verum nisi ponendo abstractionem quern,
dam discursum ab uno noto ad aliud, ita quod illud a quo fit ab,
stractio est cognitum et aliud cognitum per ipsum. Et si ita intelli,
10 gat abstractionem, talis cognitio per abstractionem non est prima
cognitio abstracti. Si enim ita cognoscitur Deus per creaturam,
oportet aliquem conceptum praehabere de Deo, ad quern discurri,
tur, quia discursus praesupponit aliquem conceptum de termino
ad quern est. Vel igitur propositio quam accipit est falsa, vel si sit
i5 vera, concludit Deum esse praecognitum antequam cognoscatur
rationaliter, quod forte concederet 4 •
Quod autem addit quod Deus ut est primum cognitum natura, 107
liter 'non distinguitur ab aliis', quia non concipitur in aliquo in
quo discernitur a creatura 5 , in hoc videtur contradicere sibi ipsi.
ADCPMSRivzreoLN A YEHGOL;Qu(p·my~µu)
1 scilicet] id est :E I scilicet - ad] cui repugnant AG I repugnans A 0 2 aliquo modo
maior] mai. a. m. :E 3 prius occurrit] o. p. (primo :E) CM:E 4 confusum] add. obiectum
DCMSRIVZr A Go 2 I distinctum DCMSRIVZr A ao:E distinctum et distinctissimum AG I si·
cut - est om . PAYEHGOtL; 5 Quod arguit] Ad argumenta I'L J arguit etiam] e. {et AB) a.
p A- 0 :E autem arg. vreo A 0 6 sit] ante Deus A EHG est :E I prius] in ras. rN 2 plus rL I fit]
sit DCZ 7 abstractioJ add . quam abstractum PMi1vzreoNi A:E I verum om. A E I abstrac·
tionem] add. esse D 8 ab uno noto = AS 2I' 02 ab n. u. I' 0 ' ab uno DI'LN a (ab PVI' 8 )
noto C PS'RIVzre A YL; a notiore (add. uno A 02 ) A-Y edd. a necessario C'M I ad] in vreo I
2
aliud] illud vre 9 est] sit vre:EU fit L;Q I cognitum2 ] praem. sit R 2 :E 9-10 intelligat]
intelligas illud D' illud intelligas D 2 10 talis - abstractionem] praem. similiter AH 2 om.
R •y A 0 • J per abstractionem om. A EtHG 11 abstracti] abstractiva RA-Y add. per abstrac-
tionem (p. a.] abstractior A Et add . sed A H2 ) est prima cognitio abstracti A EHG J Si enim] Si autem
A 0 lgitur si DCMSI*Z I ita om. I2VI' 80 J cognoscitur] cognoscatur A I creaturam] causam C'
illam P 12 aliquem conceptum] post Deo :E aliquid cognitum AG add. proprium A oi
12-13 discurritur] est I'Z 14 sit] est (post vera, 15 A- 0 ) vreo A 15 praecognitum] CO·
gnitum vreo 16 rationaliter] rationabiliter s totaliter I2 I concederet] ante forte A E con-
cedunt D praem. ipse A 0 17 autem om. DCPMSRI*ZI'LN J addit] adducit R * adducunt D I
ut] post est AH* om . D*C*r 0 • 18-19 ab - discernitur om. AE• 18 quia] add. ut sic se·
cundum eum A 02 j aliquo] add. conceptu A 0 i j in 2 om. vreo 19 discernitur = ADI2
discurritur (pon. distinguicur 0) CMSR'I' distinguatur :Eprty~µu distinguitur R 2 A E! rell. "t' j in] in
corr. M 2 praem. et PR
T 1 Cf. supra n. 80. 2 sci!. 'rationaliter', cf. supra p. 14, 2. 3 Cf. supra
4 5 Cf. SU·
p. 14, 12-15, 6. Cf. HENRICUS GAND., Summa ff. 21 q. 2 in corp . (If. 124L).
pra n. 23.
68 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 3
Praedixit enim quod est primum cognitum naturaliter ab intellectu

ut est 'indeterminatum negative' 1, - et <licit quod in hoc conceptu
distinguitur a creatura, quia istud non convenit creaturae 2 •
fQUAESTIO 3
UTRUM DEUS SIT PRIMUM OBIECTUM NATURALE
ADAEQUATUM RESPECTU INTELLECTUS VIATORISl
108 Iuxta illud quod tactum est in tertio articulo secundae quae- [Q.3)
[1)
stionis de primo obiecto intellectus, id est adaequato et praeciso 3 ,
quaeritur utrum Deus sit primum obiectum naturale adaequatum
respectu intellectus viatoris. IO
Arguitur quod sic:

Quia - ex praecedenti quaestione 4 - Deus est primum, hoc est
perfectissimum inter omnia cognoscibilia; 'primum autem in uno-
quoque genere, est causa essendi talia aliis in illo genere', ex II Meta-
physicae, ut patet: 'primum calidum est causa caloris in omnibus 1s
aliis'; igitur Deus est ratio cognoscendi omnium aliorum, igitur
est primum obiectum intellectus .
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGoLqu(p·my~µu)
1 Praedixit enim) quia praedixit AG I quod) add. Deus A 02 I ab intellectu om. vr A YEHO!
(ante naturaliter)L 2 est) hoc AG I dicit quod] om. vr A YOL add. etiam (et A E*) A EH 3 a
creatura om. AG I istud = A ille DSA 0 iste (add. conceptus Vr 80 ) rel!. edd. 7 adnot. Quae-
stio tertia V 1 7-10 luxta - viatoris) Circa tertium quaesitum LQ 7-8 luxta - praeciso)
Tertio Lu 8-9 de primo - quaeritur) quaeritur rLN om. DCM*S'R* 8 id est om. S!I*
9 quaeritur) quaero P!*vzr quaeritur ita ante de primo (8) S! add. tertio r 0 I primum obiec-
tum naturale) o . n. p. M 2 A- 0 obi. nat. A 0 add. hoc (id Lu) est PM~zA-oLu 9-10 adaequa-
tum respectu om. A 0 • 10 intellectus om. zrN I viatoris) add. et CMLU 11 adnot. Ratio-
nes Henrici R 1 12 primum, hoc est om. D' I hoc) id A 0 L 13-14 unoquoque] quocumque
CMSZ quoque I* 14 essendi talia aliis) a. e. t. A- 0 L a. essendi A 0 essendi aliis DCMSIV
r I in illo genere) om. AYEHGO!L add . (=rep.) est causa essendi aliis in illo genere rs I ex
om. L 15 ut patet = AR ut D sicut PVZALpity~µu I in om. L 16 ratio - aliorum]
causa cognoscendi et ratio omnibus aliis L
F II·I7 HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 8 in corp. (If. 145P); a. 21q.3 ad 2 (f. 126 I);
q. 4 in opp. (f. 127K). r4-r5 ARISTOT., Metaph. II t. 4 (ex c. 1, 993b 24-26): « Unumquod-
que vero maxime ipsum aliorum dicitur , secundum quod etiam aliis inest univocatio, puta
ignis calidissimus: etenim est causa aliis hie caloris ».
2 3 Cf. supra p. 49, 1-3; cf.
T 1 Cf. supra p . 14, 10-11. Cf. supra p. 12, 17-13, 2.
etiam supra n . 99. 4 Cf. supra p. 62, 14-16 et p. 66, 5-6; cf. HENRICUS GAND ., Summa
a. 24 q. 7 in corp. (I f. 144G-H).
Praeterea, 'unumquodque sicut se habet ad esse, sic se habet 109

ad cognitionem' 1 ; sed nihil est ens per participationem nisi ab ente
imparticipato; ergo nee cognoscitur nisi prius cognito ente impar-
ticipato. - Hoc confirmatur per Augustinum VIII De Trini-
s tate cap. 5: «Non iudicaremus aliud esse 'melius' alio, cum verum
dicimus, nisi esset impressa notitia boni ». Videtur autem loqui
ibi de bono 'indeterminato negative', de quo in eodem capitulo
di xi t , « vide ipsum bonum, si potes, Deum utique videbis »: quod
non videtur verum nisi de bono 'indeterminato negative', quod
10 scilicet non est determinabile, - quale est primum bonum a.
LL - 0PJNIO ALIORUMJ
LA. - 0PINIO PRIMAJ
[2] In ista quaestione est una opinio quae dicit quod primum 110
obiectum intellectus nostri est quiditas rei materialis, quia potentia
1s proportionatur obiecto.
aSequitur textus interpolatus: Contra: primum obiectum primitate adaequa-

tionis recipit praedicationem omnium contentorum sub eo; Deus autem non
recipit huiusmodi praedicationem; ergo etc.
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGOl;Qu(PTitY~µu)
1 sicut] sic AG om . D I sic] et (praem . sic 1: 01 ) l: sicut D I se habet2 ] post cognitionem (2) A 0
om . Rl: 3 participate L 3-4 ergo - imparticipato om. D'S' 3 nee] non vr AG nihil
S! I cognoscitur] add. a cognoscente imparticipato (participato AH 2 ) AH 3-4 prius - impar-
ticipato = AD~Pp7tYr,3µu (not. aJius liber: per rationem entis imparticipati prius cogniti µ) cognito prius ente
imparticipato (in participato I*) CM'S!RIZA 0 T per rationem entis imparticipati (participati l:) prius
cogniti (cogn . om. l;Q) M 1VI' A YHl; cognito (cognitio A E*) prius ente imparticipato et (et om. A E)
per rationem entis imparticipati prius cogniti A EG add. ergo ens imparticipatum (participatum l:)
est ratio cognoscendi alia (aliud A EHG) PM1IVZI' Al:T 4 Hoc om. l: 4-5 De Trinitate] Tri-
nitatis DPRvrsn A y 5 iudicaremus] in COTT. A 02 iudicaretur vrsn indicaremus (!) AH I
aliud = ADR'l: aliquid R 2 rel!. edd. I verum] bonum R 2 6 impressa] ante esset P post notitia
rs in corr. A 02 praem. nobis (in nobi s AG) R 1VAGI: add. nobis c 6-7 loqui ibi] i. t. Pl: t.
ibidem A 0 hoc t. D 7-9 de quo - negative] om. M 2AYI:; '11 sign .: Vacat (Va- deest in rN!)
z 2 rLiNi litteris a-b V 1 (texr. ec mg.)I' 82 Non est in originali Doctoris µu 9 verum om. D I quod]
quia rLN• 10 scilicet non est] scilicet non r 0 ' est non r 02 I primum bonum] b. p. DP A YOI;
praem. ipsum PVI' 80 13 adnot. Opinio Thomae A 1 et multi 14 materialis] add. ratio po-
nitur PM2 PVZI'Al: 16-18 Contra - ergo etc. = ABlGI;Ql edd. 16 primum obiectum] o.
p. l;Q! 17 eo] eodem l;Q! 18 recipit - praedicationem om. l;Q! I huius AG I etc. om. l:Ql
F r-4 HENRICUS GANO., Summa a. 24 q. 8 in corp. (I f. 145P); a. 7 q. 13 arg. 3 in opp.

(f. 62Q). 4-IO lb. a. 24 q. 8 in corp. (f. 145P); a. 21 q. 2 ad 3 (f. 125Q). 4 AUGUST.,
De Trin. VIII c. 3 n. 4 (PL 42, 949). 8 Ibidem. 13-15 THOMAS, S. theol. I q. 84 a. 7 in
corp. (V 325b).
T 1 Cf. ARISTOT., supra ad p . 3, 13.

111 Triplex autem est potentia cognitiva: quaedam omnino separata

a materia et in essendo et in operando, ut intellectus separatus;
alia coniuncta materiae et in essendo et in operando, ut potentia
organica, quae perfi.cit materiam in essendo et non operatur nisi
mediante organo, a quo in operando non separatur, sicut nee in s
essendo; alia est coniuncta materiae in essendo solum, sed non
utitur organo materiali in operando, ut intellectus noster.
112 Istis autem correspondent absoluta obiecta proportionata: nam
potentiae omnino separatae, scilicet primae potentiae, correspon,
dere debet quiditas omnino separata a materia; secundae, singulare 10
omnino materiale; igitur tertiae correspondet quiditas rei materialis,
quae etsi sit in materia, tamen cognoscibilis non est ut in materia
singulari.
113 Contra: istud non potest sustineri a theologo, quia intellectus,

exsistens eadem potentia naturaliter, cognoscet per se quiditatem 1s
substantiae immaterialis, sicut patet secundum fi.dem de anima
beata. Potentia autem manens eadem non potest habere actum
circa aliquid quod non continetur sub suo primo obiecto.
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGO:EQu(p-my~µu)
1 Triplex] post cognitiva :E om. A Y I autem est] e. a . AYE:E I quaedam] add. est DCMR
IZ I omnino om. :E 2 essendo] exsistendo A EHG 3 alia - operando om. P: I alia] aliqua
A 0 et quaedam vrso quaedam rLN I materiae om. rLN I et1 om. rLN:E I in2 om. rLN I po-
tential add sensitiva p•yr 4-6 quae - essendo 2 ] tertia est (e. om. A-Y) quae perficit materiam
in essendo (huic rexcui praem. quae, 4 - essendo 1 , 6 A 0 •) A :E I 'fl quae - essendo 1 sign. (ut videtur,
quia deest littera b) litteris a-b V 2 4 in essendo = AI'LN (in essendil I'L) 4-6 'fl et non -
materiae sign. Vacat Z2 I et non - essendo1 ] et utitur organo in operando rLN add. et (quia A 0 !)
u titur organo (add. corporali PIZ add. in essendo et A 0 !) in operando Pl*VZI' 80 AO! 6 alia est]
tertia (add. potentia quae P•) est (est pose coniuncta) P tertia potentia est quae est VI' 80 sic ergo erit
tertia potentia quae sit I'LN I solum] ante in essendo DR et non in operando p•vr om. CP'M
SIZA:E add. non in (in om. D*) operando DR* I sed] quia D hoc est quae (q.] quando ru om. P)
PVI' 6-7 sed - operando om. R * 7 materiali] post operando AY corporali P' corporali
nee materiali P 2VI' naturali M*AH I in om. I'LN 8 Istis] add. tribus :E ! autem om. CP*MSI
ZA:E I absoluta = A 8-9 nam - scilicet] om. AY•H 0 ':E nam A 02 9 scilicet] in ras. R 2 et
CMS om . vr I potentiae 2 ] ante primae R om. vr:E add. omnino R 9-10 correspondere
debet] correspondet (-dent I) CMI*VZI' 80 10 quiditas - singulare om. rs I quiditas] post
omnino vr 0 quiditates I* I separata a material rei immaterialis vr 0 I secundae] add. potentiae
l'I'N•A G 11 rei om. CMZ 12 tamen cognoscibilis non est ut =A t. c. e. ut n. PI'LN t. e.
c. n. ut vrso t. cognoscitur ut n. AEH cognoscitur t. n. ut :Et. n. cognoscitur ut (ut] non ut D 2)
D t. cognoscitur non ut rel!. edd. 14 istud] illud DA- 0 hoc :E I posset CM I theologo] theo-
logico D add. vel catholicoA 0 • I quia] quod D quin in ras. P 2 15 naturaliterj om. DR*I 2
A YEHGO•:E; 'fl sign. r , M I cognoscit D cognosceret r
2 0
I per se om. P 18 circa] secundum
I'LN• I aliquid] illud CM I contineatur CR2
F r-r3 THOMAS, S. theol. I q. 85 a. l in corp. (V 330b-331a).

Quod si dicas, elevabitur per lumen gloriae, ad hoc quod 114

cognoscat illas substantias immateriales, - contra: obiectum primum
habitus continetur sub primo obiecto potentiae, vel saltem non
excedit, quia si habitus respicit aliquod obiectum quod non conti-
s netur sub primo obiecto potentiae, sed excedit, tune ille habitus
non esset habitus illius potentiae, sed faceret earn non esse illam
potentiam sed aliam. Confirmatur ratio, quia cum potentia, in
primo signo naturae in quo est potentia, habeat tale obiectum pri-
mum, per nihil posterius natura praesupponens rationem potentiae
10 potest fi.eri aliud obiectum primum eius. Omnis autem habitus
naturaliter praesupponit potentiam.

Si etiam haec opinio 1 poneretur a Phi 1o sop ho , puta si pone- 115
ret quod intellectus noster propter infimitatem suam inter intel-
lectus alios, scilicet divinum et angelicum, et propter coniunctionem
1s eius cum virtute phantastica in suo cognoscere, habet ordinem im-
mediatum ad phantasma 2 sicut phantasmata habent ordinem imme-
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGo:EQu(p-rny~µu)
l Quod si dicas] Sid. q. vr add. quod A 2 2 illas] post substantias AG istas D*RA 0
om. AEH 3 habitus] add. intellectualis A 0 a /prime obiecto] o. p . A 0 :E 3-5 vel - poten-
tiae om. Z 4-5 quia - excedit] si enim excederet respiciendo aliquod obiectum non con-
tentum sub obiecto prime potentiae :E 5 prime] post obiecto l *I'LN:E om. CMS / tune ille
h abitus] tune A 02 :E praem. et D* om. A YEHO' 6 illius] istius Av om. CMS / earn] ipsam
R 2:E / illam] istam D eandem R 2 :E illa (!) Av 7 ratio] hoc P 2 A om. :E 8 est] ponitur vel
est :EQ'U potentia est :EQ 2 add. talis PZA:E / habet PA- 0 10 aliud] ad AG aliquid AH aliquod
rL praem. aliquod A oa om. R t I autem] post h abitus c om. vrso 11 praesupponit] supponit
DC add. naturaliter I' 12 Si1 ] Sed si RAG Sed A Y• Et Dadd . dicas A Go / etiam] post haec
A-G autem z quod AG 12-13 ponet C* ponat VI' 80 13 infimitatem] comp. AG infirmi·
tatem (seq. spat. vac. unius fe-re lin. in D) DC*S*RI' 80 A 0 infirmitatem suam vel propter infimitatem
A infimitatem vel inferioritatem V infinitatem Z rescr. PI'N 2 I suam] ante infimitatem P:E eius 12
om. D * 13-14 inter - angelicum =A intellectus AH(om. AH 2 ) inter alios intellectus AGry
et propter convenientiam in ras. R 2 inter intellectus (praem. inter intellectus, scilicet angelicum et divi·
num A oa add. alios, scilicet divinum et angelicum :EQ1) rell. prr~µu 14 et propter] et in ras. R 2 I con•
iunctionem] convenientiam CMS convenientiam seu (s.] et I2) coniunctionem IZ 15 eius]
suam A ·E sui A E:E I suo cognoscere, ha bet = A quo supposito h abet cognoscere D supposito
cognoscendo h abet (h.] habent S* praem. hie I*) C'M'SR'I' supposito (add . proprio A 02 ) cognoscente
habet C 2 M 2 R 2 I2 rell. edd. 16-p. 72, 1 ad phantasma - immediatum om. V 16 phantasmal
in corr. D 2 phantasmata CPMR2 l2ZI':E phantasiam AH I sicut phantasmata om. Dt I phantasmata]
phantasia A E2(in corr.)HO I h abet ZA EHO
F r THOMAS, S . theol. I q. 12 a. 5 in corp. (IV 123ab); q . 89 a. 2 in corp. (V 375ab).

12-p. 72, 5 ARISTOT ., D e an. III t. 30 (I' c. 7, 43la 16-17): « nequaquam sine phantasmate intel·
ligit anima "; t. 39 (c. 8, 432a 7-9): cc non sentiens nihil utique addiscet neque intelliget; sed cum
speculetur, necesse simul phantasma aliquod speculari "· - Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio pro!.
n. 33 (I 20, 5-8).
1 2
T Cf. supra n . 110 . Cf. THOMAS, S. theol. I q. 89 a. l in corp. (V 37lb) .
72 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q_. 3
diatum ad sensum communem, et ideo sicut phantasia non movetur

ab aliquo nisi quod est obiectum sensus communis, licet alio modo
idem obiectum cognoscat, - ita diceret quod intellectus noster, non
tan tum propter statum aliquem sed ex natura potentiae, non pos,
set aliquid intelligere nisi abstrahibilia a phantasmate 1 •
116 Contra hoc 2 arguitur tripliciter. Primo, quia desiderium naturale [3]
est in intellectu cognoscente effectum ad cognoscendum causam, et
in cognoscente causam in universali est desiderium naturale ad
cognoscendum illam in particulari et distincte; desiderium autem
naturale non est ad impossibile ex natura desiderantis, quia tune 10
esset frustra; ergo non est impossibile intellectum, ex parte intel,

lectus, cognoscere substantiam immaterialem in particulari ex quo
cognoscit materiale 3 , quod est effectus eius, - et ita primum obiec,
tum intellectus non excedit illud immateriale.
117 Praeterea, nulla potentia potest cognoscere obiectum aliquod 1s
sub ratione communiore quam sit ratio sui primi obiecti, - quod
patet primo per rationem, quia tune illa ratio primi obiecti non
esset adaequata; et patet per exemplum: visus enim non cognoscit
aliquid per rationem communiorem quam sit ratio coloris vel lucis,
ADCPMSRivzrsnLN A vrnGoLQu(p'rn"(~µu)
l phantasia] phantasma D* phantasmata vrso AG* virtus phantastica P 2M 1R 2 (in ras .)A YL I
moventur vrsn 2 aliquo] obiecto CPM· I alio] aliquo AEHG 3 idem] illud MAEH I
idem obiectum cognoscat] c. i. o. L I diceretur I'N2 ABHG dicetur rn 4 Statum aliquem] a.
s. L J aliquem] aliquem aflicitur P* ad quern aflicitur G'M'SR' I2 A 02 aliquem aflicitur vel sic:
propter statum ad quern aflicitur I' ad quern R 2 add. ad quern aflicitur rNi J sed] om. C ' M ' SR •
I*A 02 add. etiam DJ potentiae om. AG I potentiae , non om. I' 4-5 possit A 0 L 5 abstrac-
tibilia ADRA EO abstractibile (-strahibile I') CPMSI*VZI' I phantasmate J potentia I' 6- 7 desi-
derium naturale est] n. d. e. CM e. d. n. post effectum (7) A Y desiderium est LU* praem. ad
I'L 7 in - effectum] in intellectu (in int.J intellectus CM) cognito effectu DCMRVI' in in-
tellectu cognito vel in intellectu cognoscente effectum A I ad cognoscendum causam] quod
cognoscatur causa vrsn 7-8 ad cognoscendum - naturale om. pt 7-9 causam - co-
gnoscendum om. A 8 ' 8 in cognoscente causam] cognita causa AH I cognoscendo vrsn
cognoscere A 0 I est desiderium naturale om . L J naturale om. AE!H 9 illam] illud CP*MSI
zrLNA- 0 om. A 0 11 intellectum = ARVI'LNAO intellectui rel!. edd . I parte] natura R 2L
12 in particulari] et (praem . in particulari D 1) D 13 materialem D *I2L immateriale A 0 * I quod]
quae I2L 13-14 et ita - intellectus om. LU! 14 intellectus] eius R*VI' 8 DLQU! J excedit]
excludit DPR l VZI' AYE G excludit vel excedit A I illud] in corr. post immateriale A 02 om. DI2 V
2 2 2
r A- 0 L 15 Praeterea] add. Secundo pyrsn I potest cognoscere] c . p. L 16 sui om. CMS

l *(post obiecti)VI' 8 DLN* I primi] post obiecti vrsn A 02 L om. A 0 ' 16-17 quod - obiecti om.
rn•AE• I quod - rationem om. L 17 primi obiecti] o. p. vrs om. L 18 et patet per
om. L I visus enim] in ras. P 2 quia visus AG et visus AEH visus CMSRIVI'A 0 19 per ra-
tionem communiorem = ADP'R' per rationem communioris P 2 VI' sub ratione communioris
T 1 Cf. THOMAS, S. theol. I q. 88 a . l in corp. (V 364b) . 2
Cf. supra lin. 3-5.
3 Cf. THOMAS, S. theol. I q. 88 a. 2 in corp. (V 367ab).
quod est suum obiectum primum; sed intellectus cognoscit aliquid

sub ratione communiore quam sit ratio imaginabilis 1 , quia cogno-
scit aliquid sub ratione entis in communi, alioquin metaphysica
nulla esset scientia intellectui nostro; igitur etc.
s Praeterea, tertio, et redit quasi in idem cum secundo: quidquid 118
per se cognoscitur a potentia cognitiva, vel est eius obiectum pri-
mum, vel continetur sub eius obiecto primo; ens ut ens est com-
munius sensibili, per se intelligitur a nobis, alias metaphysica non
esset magis scientia transcendens quam physica; igitur non potest
10 aliquid esse primum obiectum intellectus nostri quod sit particu-
larius ente, quia tune ens in se nullo modo intelligeretur a nobis.

Videtur igitur quod falsum supponatur in dicta opinione 2 , de 119
obiecto primo, et hoc loquendo de potentia ex natura potentiae.
Ex hoc apparet quod si per viam istius opinionis 3 solvatur prima
1s quaestio , dicendo quod illa quiditas sensibilis est primum obiec-
4
tum intellectus - non Deus 5 vel ens 6 - solutio innititur fundamento

falso.
ADCPMSRlvzrsoLN A YEHGo:EQu(p-my[3µu)
A sub ratione communiore R 2 rell. edd. 19-p. 73, 2 coloris - sit ratio om. AE• 19 vel]
et DCP*MSRA G
1 quod - primum om. rLN A YE!HO:E I obiectum primum] p . o. PRVI' 80 2 commu-
niore] ante ratione :E communioris AI'L 2 A YE!HGo I imaginabilis] materialis p•pvzrso A EHG
praem. substantiae AH add. sive imaginati AE add vel materialis A 0i 2-3 cognoscit om. :E
3 aliquid om. vr-N:E I in communi om. rLN A YEHO• 4 nulla] non PRI2Vr A YH:E I intel-
lectui] in intellectu DR I igitur] quare vr I etc. om. :E 6 eius] post obiectum vrso om. I'LN•
7 continetur] concipitur AEHG I eius obiecto primo] e. p. o. A Y illo obiecto (subiecto 1) CM
sr• primo obiecto AEHG eo :E I ens 1 ] sed ens PS 21VZI' 80 ens autem R 2:E om . S' add. obiectum
rN• I ens 2 = AS(om. S 2 )V I est] in ras R 2 om. V 8 sensibili] sensibile M add. et insensibili
R 2 I intelligitur] est cognoscibile AH 9 scientia] ante magis A 0 :E post transcendens A- 0
om. 12 I igitur] sed DR* 9-11 non - ente] nihil minus commune quam ens potest esse obiec-
tum primum intellectus nostri :E IO aliquid esse] e. a. VI' 80 AYEHG0 2 e. aliquod DR1 2
esse CMl'A 0 ' I primum] post obiectum DRVI' om. 12 I nostril add. per se 12 add. primum A 6
11 in se] ante ens AEHG post modo Com . AY:E I intelligitur AEHG 12 quod falsum suppona·
tur] falsum supponi A Y supponi falsum :E I supponitur CM*I* 12-13 in dicta - et hoc om.
DCMSRI'LN• 12-14 de - opinionis om. p• 13 obiecto primo] p. o. rN!:E I et hoc om. :E
14 hoc] quo :E I solvatur] salvatur D*CI' 8 *:E I prima om. vrs 15-16 dicendo - ens] de Deo
quod ideo non intelligitur Deus, quia primum obiectum intellectus est quiditas rei sensibilis :E
15 ilia] ista D* om. I2A- 0 I sensibilis] not. sive: rei materialis rsi 15-16 primum obiectum]
o . p. RI'N praem. illud rN 16 intellectui rLN• I non] et ideo non intelligitur (int.] comp. AE'
om. AE 2) M 1PVI'A I vel ens om. M 2VI'BDLN• 16-17 fundamento falso = A primo funda-
mento AH fal. fund. rell. edd., add. scilicet quod intellectus non potest intelligere aliquid sine
phantasmate et per consequens (c. om. D') non potest habere pro obiecto nisi phantasiabile D
T 1 Cf. supra p. 72 nota 1. 2 Cf. supra n. 110. 3 Cf. ibidem. 4 Cf. supra
n. l; cf. THOMAS, S. theol. l q. 88 a . 3 (V 368ab). 5 Cf. THOMAS, S. theol. I q . 88 a . 3

in corp. (V 368ab); cf. infra n. 125. 6 Cf. infra n. 137.
120 Congruentia 1 etiam quae adducitur pro illa opinione 2 , nulla est. l4l
Potentiam enim et obiectum non oportet assimilari in modo essendi:
se habent enim ut motivum et mobile, et ista se habent ut dissimi,
lia, quia ut actus et potentia; sunt tamen proportionata, quia ista
proportio requirit dissimilitudinem proportionatorum, sicut com, s
muniter est in proportione, - sicut patet de materia et forma, parte
et toto, causa et causato, et ceteris proportionibus. Ergo ex modo
essendi potentiae tali, non potest concludi similis modus essendi
in obiecto.
121 Contra hoc 3 obi cit u r , quia licet agens factivum possit esse 10
dissimile obiecto, quod est ibi passum, tamen operans in opera,

tione cognitiva oportet assimilari obiecto circa quod operatur, quod
non est ibi passum sed magis agens et assimilans. Omnes enim
concordabant in hoc, quod cognitio fit per assimilationem, nee
Aris tote I es in hoc eis contradixit. Igitur hie requiritur non 1s
tantum proportio sed etiam similitudo.
122 Responsio. Aliud est loqui de modo essendi ipsius potentiae in
se, et aliud est loqui de ipsa in quantum ipsa est sub actu secundo,
vel dispositione proxima ad actum secundum, qui sit aliud a natura
ADCPMSRIVzranLN A YEHGO:EQu(p=y~µu)
1 illa] post opinione AG om. ~\-G:E 2 Potentia CPMSRI*VZr A YEG• J enim om. A E•HG
3 se1 ] post enim vrenN 2 A YGO:E om. P* I enim] aequeAH I ut1 ] sicut :E I ista = APSA YH ita rel!.
edd. 3-4 dissimilia] rescr. AG~ dissimilissima CMS praem. divisibilia vel AY 4 sunt] post
tamen A praem. et rn add. et R I ista] post proportio (5) :E illa D * om. AEHG 6 proporrione]
proportionibus PI*Z praem. omni !2r 8 ' A EHG I sicut] sic AG om. A YEHO':E ut A 02 I pater] est
DI formal praem. de AH add. de :E 7 causa et causato] praem. et rLN om . AY:E ! propo r-
tionibus] proportionabilibus DCMSA YHO proportionatis 12 8 potentiae - essendi om. S' I
potentiae] potentia A E om. ACM' I tali] ante modo (7) :E ante potentiae PRIVzren A EHG talis
PM' RIVZr A YEHGoz I non potest om. AG;: I similis] simul !'VzreLN• talis AB 9 obiecto ]
add. scilicet quod ipse Thomas dicit quod potentia omnino abstracta tam in essendo quam in
operando requirit obiectum sic omnino abstractum, quod patet falsum A 02 10 obicitur] obi-
ciatur AY add. aliter A 0 I quia] quod ZAH 0 f agens om. DCM'SR'I' I facrivum] summum PI
possit] in ras. A 02 posset rLN 11 ibi] in factione rNAGO om.RI passum] passivum re not.
vel: passivum A 02 I cooperans V I in om. :E 12 quod 2 ] quia R 2:E 13 ibi om. DCMSrN I
enim] om. P* add. antiqui (add. ulira philosophi A 02 ) PM'S'R ' IVzrsnLNOA:E 14 concordant C
M I in hoc om. A YEHGO*(anie concord.):E I fit] sit DRrenLN• AB 15 in hoc] post eis DIVZr:E
om. R ;: I contradicit (post Aristoteles :E) vr A:E I hie] post requiritur c om. A YB 17 modo -
potentiae] potentia :E 18 et = AI2Vr 80 prry~µu I est loqui om. A:E I ipsa 1 ] potentia CM I
ipsa2 = A 19 di spo sitione] definitione rLN• specie rn praem. sub 12 A y praem . in :E I qui =
ADVrN quod rL A GO quae rell. edd.
F 10-r6 THOMAS, S. theo l. I q. 85 a. 2 in corp. (V 334ab). r5 ARISTOT., De an. I ...

t. 25-30. 32-34 (Ac . 2, 404b 7-405a 13; 405a l9-405b 17); III t. 38 (r c. 8, 431b 29-432a 1).
1 2 3
T Cf. supra n. 112. Cf. supra n. 110 . Cf. supra n. 120 .
DE COGNOSClBILITATE DEI 75
potentiae. Nunc autem est quod potentia cognoscens assimilatur

cognito. Verum est, per actum suum cognoscendi, qui est quae,
dam similitudo obiecti, vel per speciem, disponentem de proximo
ad cognoscendum, - sed ex hoc concludere ipsum intellectum, in
s se naturaliter, habere mod um essendi similem modo essendi obiecti,
vel e converso, est facere fallaciam accidentis et fi.gurae dictionis; -
sicut non sequitur 'aes assimilatur Caesari quia per fi.guram induc,
tam assimilatur, ergo aes in se ha bet similem mod um essendi modo
essendi Caesaris'; vel magis ad propositum, 'oculus videns per
10 speciem obiecti, assimilatur obiecto, igitur visus habet similem
modum essendi modo essendi obiecti', et ita ulterius, 'sicut quae,
dam visibilia habent materiam, quae est causa corruptionis et in
potentia contradictionis, ut mixta, quaedam ca rent tali materia, ut
corpora caelestia, ideo erit quidam visus in materia tali, quidam
1s sine materia tali', vel 'quoddam organum tale, et quoddam non
tale'; vel adhuc magis ad propositum, 'idea in mente divina, quae
est similitudo obiecti, est immaterialis, ergo et lapis cuius est, est
immaterialis'. Propter igitur illam congruentiam non videtur con,
gruum artare 'intellectum ex natura potentiae' ad obiectum sensi,
20 bile, ut non excedat sensum nisi tantum in modo cognoscendi.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:EQu(p-rnyf3µu)
1 potentiae] add. patet, quia potentia in se habet esse primum (?)et esse absolutum; sub actu
secundo habet secundum esse sive respectivum, quae quattuor non sunt forma idem ( ?) A oa I
est = A quando dicitur A 02 I quod om. vrso I assimilatur] assimilato s• add. obiecto p
2 Verum est] praem. Hoc :E add. quod AEG I suum) ante actum rLNAH:E ipsum A:E I qui) in
corr. A 02 quae SRVzrso quod AG om. AE 4 ex hoc concludere) si ex hoc concluditur RA
EHG I in) ex A 0 5 similem modo essendi om. C 6 accidentis] consequentis zrLN AG• I
figuram R 7 sicut] sed A add. enim RAG I non] nee A 0 I aes] ens AG* om. C*M' add . non D*
7-8 assimilatur - assimilatur] per figuram inductam assimilatur Caesari A YEH:E 7 consi-
milatur AG I quia om. P 2 8 assimilatur] om. P 2vrs add. Caesari AG 0 I aes] in ras. C 2 ens
A G*:E Q• 8-9 similem - essendi) similitudinem R * I mo do essendi) modo AG om. crN A 0 *
10 visus) add. vel oculus in se :E 11 essendi1 ) in ras. R 2 om. :E I modo om. R' I modo es-
sendi om. CMSI*VZrAEH •:E I ulterius om. DCMSR•rLNA 0
0 12 quae est causa om. DCM'
SRJ!rLN 12-13 et in potentia contradictionis = A et contradictionis DCPMSRIVr A 01
[om. P2 M 2P] p7t'((3µu 13 ut 1 ] sicut R prout A EH non D* I mixta) add. et vr 14 ideo]
ita PMI2vzrsoN2 A YO:E praem. et rLN AG add. ita A EH I erit) est o•ro esset c I materia tali)
t. m . :E I quidam2 ) quoddam S quaedam Rom. rs 15 materia om. :E I tali) ante materia AEG
om . VI' 80 A 0 * 15-16 et quoddam non tale om. :EU! 15 non om. DCMSRI*I'LN!A-Y
16 idea] rescr. M 1 add. quae est JI I divina] Dei AG 17-18 ergo et - est immaterialis om.
o•AB!H 17 et om. AYGO:E I est:3] om. DlC*:EQ• add. idea vrA 0 not. quasi productio I' 81 I
est 4 ] add. igitur A Y 18 illam] post congruentiam :E istam (ante igitur IZ) SRIZI'N AG I con-
gruentiam] cognitionem ABH rep. D* 18-19 videtur congruum] c. v. vrsoLN* 19 obiec-
tum] add. cognoscibile R 1 20 ut] ita quod :E I excederet S J sensum] sensus VI' 80 J
tantum om. :E
123 Concordant hic 1 Aristoteles 2 et 'articulus' 3 , quod quiditas

rn
rei sensibilis est nunc 4 obiectum adaequatum, intelligendo 'sensibi,
lis' a proprie, vel inclusi essentialiter vel virtualiter in sensibili b.
Aliter, intelligendo quiditas 'specifica' (vel remota vel virtualiter
inclusa, in idem redit utrumque). Non igitur nunc est adaequatum s
obiectum eius 5 quod supremae sensitivae , quia intelligit omne in,
clusum in sensibili essentialiter, usque ad ens, sub qua indifferentia
nullo modo sensus cognoscit, - et etiam inclusum virtualiter, ut
relationes, quod non sensus. Nee oportet hie 6 distinguere quod so,
lum sensibile est obiectum motivum: ens terminativum - quia in, 10
clusum in sensibili sic vel sic - non tantum terminat sed movet,
saltem intelligentiam per propriam speciem in memoria, sive a se
genitam sive ab alio.
124 Discordat: - obiectum adaequatum ' intellectui ex natura poten,
tiae' nihil sub ente 7 • Hoc 'articulus' 8 contra Aris tote I em , et bene 1s
contra Thom am hie prima ratio 9 • - Sed numquid ratio naturalis
hoc ostendit? Si sic, multo plus contradicitur Aristoteli 10 ; si
non, respondeo ad illa 'Contra hoc arguitur tripliciter' 11 :
" Supra 'sensibilis' a Duns Scoto ponitur signum: :. 12 •

b Supra sensibili a Duns Scoto ponitur signum: :. 13 • zo .,,
ADCPMSRIVZrBoLN A YEHGOI;QU(p't'7t'([3µu)
1-p. 77, 16 Concordant - quacumque = A 1MaRavr [post primum bonum (p. 69, 10) R!
post singulari (p. 70, 13) vr sine indicatione ubi textus sit ponendus A!M!]; 9T text. sign.: Scotus
extra A 1 Extra RavirsioiNi Sic in originali *Ma; pon. in text . et mg. post singulari (p. 70, 13) si-
gnum textus cuiusdam introducendi et not. in mg. Additio A 02 licet non tradat textum 1 hie om.
M!Vr I articulus] arlus A!R! arc!' vrs arch' 9 r 0 urcl' M! urcel' rN uiril' rL 2-3 sensibilis
proprie] sensibile p. M 1V1 r possibile p. V' 3 vel 1 ] ut R! I inclusive vrB•o 2 includi rLN•
4 intelligendo] add. quod r 0
5-6 adaequatum obiectum] o. a. vrso 6 quod] add. est
VI' 80 I supra sensitivae pon . .. V 1 I intelligit] comp. M! 7 qua om. rLN 8 nullo modo
sensus] s. n. m. vrLN s. non m. R! I cognoscat rL 9 quod non] quae non rN add. sunt r-s I
post sensu s pon. :. A! I Nee] Nota A! 10 est] sit rN I ens] add. vero VI' 80 I terminatum
rLN• 13 genita v•rLN• I ab om. M ! 14 Discordant R!I'LN Quod discordat v adnot.
Discordant I' 81 14-15 Discordat - ente] Quod natura autem potentiae nihil sub ente est
obiectum adaequatum rso add. est obiectum adaequatum v 15 Hoc] Et in hoc est vrso I
articulus] arc!' A!M1Vr 80 ar" R! urel' rL urcel' rN' arcel' (rep. arcle rNa) rN 2 16 hie om.
r 0 I prima ratio] r. p. vrso I numquid] numquam rLN• 17 plus contradicitur] contradicit
rLN 18 Contra - tripliciter] sublin . A' om. r 02 LN adnot. Hae rationes ponuntur in columna
sequenti in paragrapho qui incipit 'Contra hoc arguitur tripliciter' (cf. p. 72, 6; sic propter trans-
pos., cf. ad 1-p. 77, 16) rm 19 :. = A!V1(poiius post proprie, 3 V') 20 :. = A!Vl
T 1 sci!. in quaestione de primo obiecto intellectus, id est ente et quiditate rei sensibilis.
2 3 4
Cf. supra p. 72, 3-5. Cf. infra p. 113, 4-6 et p. 114, 10-12. sci!. pro statu isto,
0 6 7
viae. sci!. intellectus. Cf. supra !in. 1-5. Cf. infra p. 113, 3-4 et p. 114, 9-10.
8 9 10 in loco supra dicto, p. 72, 3-5. 11 Cf. su-
Cf. nota praecedens. Cf. supra n. 113.
12 13
pra p. 72, 6. Cf. nota sequens. tria puncta referuntur ad p. 77, 7.
Ad primum 1 : omne antecedens de 'desiderio naturali ad a' o bscu-

rius est quam pluralitas 2 , nisi probetur a posteriori; et si in no bis
probetur, ex promptitudine ad actum desiderii, non valet nisi osten-
datur quod illum actum praecedit apprehensio vera. Ille actus sta-
s tim sequitur apprehensionem veram. - Ad secundum 3 : ens ut est
'quoddam unum intelligibile' continetur sub quiditate sensibili,
supra exposita 4 a. -Alia 5 , de metaphysica 6 , probat quod ens ut 'hoc
intelligibile' intelligitur a nobis, sed si esset primum obiectum, hoc
esset secundum totam indifferentiam ad omnia in quibus salvatur,
10 non ut aliquod unum intelligibile in se, - et quidlibet illius indiffe-
rentiae posset intelligi 7 • Ideo non est obiectum adaequatum pro nunc.
Habetur adhuc maier secundae et maier tertiae 8 • Videntur appa-
rentes ad tale signum 0 9 • Ens enim in quantum ens, communi us
est quocumque alio conceptu primae intentionis (secunda intentio
1s non est primum obiectum), et sic intelligitur nulla contractione
omnino cointellecta - nee habitudine ad sensibile, nee quacumque. ll
" Supra exposita a Duns Scoto ponitur signum: :. 10
ADCPMSRivzrBnLN AYEHao~Qu(PTit"(~µu)
l omne om. Rl I de om. r-B I ad a om. vrBn 2 pluralitas] not. alias: propositum V 2 I
nisi - posteriori om. r 0 3 probetur] probatur vrBn om. M!rLN 4.5 Ille - veram om.
ro 5 secundum] add. dico quad VrBn 7 hoc om. AlRl 9 indifferentiam] add. eius
vrBn 10 ut] add. est vrBn I quidlibet] quilibet rLN quodlibet r 0 praem. tune MlrLN
10-11 illius indifferentiae] illarum (illius I rL) indifferentiarum rLN ll Idea] praem. Et vreo
12-16 Habetur - quacumque om. rLN 12 Habetur] Sed MlR!VrBn J secundae] secundo (!)
re add. rationis Ml 12-13 apparenter re 13 ad tale signum O ] O (sed supra apparentes. 12.u)
M l adnot. 0 v 1 re1 om. Rl I communis Rl 14 concepto vrBn 15 contractione] comp. v
contradictione R lr 0 16 intellecta Al / ad sensibile] a sensibilibus vreo / quacumque] add.
etc. VrBo 17 .". = Al .. Ml
T 1 Cf. supra n. 116. 2 Cf. ARISTOT., Metaph. X t. 9 (I c. 3, 1054a 28-29): « ratione
prior multitude indivisibili, propter sensum n; HENRICUS GANO., Summa a. 43 q. 3 ad 3 (II f. lOS).
3 4 Cf. supra p. 76, 2-3. 5 6 Cf. supra n. 118.
Cf. supra n . 117. sci!. ratio.
7 8
Cf. DUNS ScoTUs, Ordinatio pro!. n. 33 (I 19-20). Cf. supra p. 72, 15-16; 73, 5-7.
9 Simile signum, huic respondens, in codicibus conservatum non est. 10
Signum refertur
ad p. 76, 2-3.
LB. - OPINIO SECUNDAJ
125 Alia est opinio, quae ponit Deum esse primum obiectum [SJ
intellectus, cuius rationes fundamentales sunt illae quae adductae
sunt ad primam partem 1 quaestionis, arguendo ad principale. Et
propter easdem ponit Deum esse primum obiectum voluntatis, s
quia 'rationem volendi omnia alia', sicut adduxit auctoritatem
VIII De Trinitate 10 vel 27: <<Cur ergo alium diligimus quern ere,
dimus iustum, et non ipsam formam, ubi videmus quid sit iustus
animus, ut et nos iusti esse possimus ? An vero, nisi istam diligere,
mus, nullo modo diligeremus illum quern credimus esse iustum, 10
quern ex ista diligimus ? Sed dum iusti non sumus, minus earn dili,
gimus quam ut iusti esse valeamus )) .
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOL;Qu(p-rny~µu)
2 adnot. Alia opinio Henrici A 1 et alii similiter 2- 7 Alia - diligimus rep. A Ol(praeberu in rex-
tu repecito lecciones t1ariantes, ut patet ex ultimis v~rbis huius text1u repetiti quae non sunt denuo abrasa ut textus antcceden.s)
2 Alia est opinio] Secunda e. o. R add. secunda r 02 2-3 est - intellectus] opinio <licit quod
primum obiectum intellectus est Deus L: 2 ponit] dicit DR I esse om. vr 3 intellectus]
intelligens D* add . adaequatum intellectui D 3-4 quae adductae sunt] adductae D 4 quae-
stionis] comp. CMIZI' 0 quasi VI' 8 rescr. P 5 easdem] eadem P*A YEH*O' esadem (!) A 02 add.
rationes r 02 I esse om. I'LN I primum om. rsoL 2 N 6 quia] add. ipsum R I rationem] volun-
tatem s· ratio rL A YL; ratio est (e. r . rN 2 ) prN praem. h a bet CMSRIZI' 02 A E2 a 02 6- 7 sicut -
vel 27 in ras. R 2 6 sicut] et L sint scilicet D * J adduxit] post au ctoritatem D add ucit AEHG
addit L dixit r• autem Rl J auctoritatem] Augu stinum I 2 Augustinus R l add . Augustini PVZI'
A YOlL 7 VIII] post Trinitate A oi om. I'LNL; J De Trinitate] Trinitatis PRlVI' 80 A YO• J IO] 4
P * praem. cap. CPMRll2A 0 L add. cap. SI' J vel 27] vel 17 PZL: a CMSI ' praem. a Z om. DI2
A EHG 7-11 'If Cur - diligimus sign. Va cat substituendo hunc textum alio in mg. inf. D 2
7 Cur] Cum CPM 2SRI*VZI' 80 A YERO • J ergo = AD(om . D 2 )A Gprry~µu J alium] aliud Dl aliam
r 0• 7-12 quern - valeamu s] in ras. resp. in corr . R 2 etc. A 0 •(relinquendo etc.) 7-8 quern -
et] etc. D' etc.; et (et om. AEH) sequitur CSIAEH praem . etc. cur alium diligimus AY om . R lI' 8 J
quern - formam post animus (9) AG 7 quern] cur (rep. Pl) P quam Dl 8 iustum, et]
istum et Z iustum V 2 et Dl om. A! J non] nisi CSI om . RlV2I' 8 AEH add. diligimus D lPMVzr-s
A YGOlL; J ipsam] ante non A• om. D'CSIA EH J ubi] ante formam A EH nisi (!)AG J videamu s r 0 • J
quid] quis D'Rl qui L:m J sit om. s• 9 animus] amamus P*RlZI' 0 * om. CSI' J ut - istam om .
D'CSIA EHG I ut et] et ut rN comp. A Y J possimus] ante esse L: possum us V*I' 8 A Y J An] in ras.
r 02 Iam Dl I vero] non R lVI' 8 I istam ] post diligeremus (9-10) DlPMRlVZI' A YOlL; illam AYO!
istum D l 10 nullo] illo (pon. nullo Cl) CSI* A H2 non (!) M aliquo D' J illum] ante diligeremus
D lPMRlVZI'AYOlLQ eum PMRlFVZI' AY 0 lL; alium AEHG J quern in co1T. V 2 10-11 credi-
mus - quern om. D 2PMRlVZI' A YOlL; 10 esse om. !2AEHG 11 quern] in corr. I2 quoniam A
quandoque D'C*SI* J ista] illa I2 11 -12 Sed - valeamu s] cum alium diligamus etc. AEHG
om . D'CSI 11 dum] cum R!I'L J earn] eum DlM 12 quam] quod M J valeamu s] add.
('If sign. Vacat Z2) Et sequitur: nisi formam ubi videmu s quod sit iustus diligeremu s illo mode
diligeremus ilium quern credimus esse iustum quandoque ex ista diligimus Z
F 2·r2 H ENRICUS GANO., Summa a. 24 q. 8 in corp. (I f. 145P) . 5-6 Ibidem. 6-12 Ibi- '
dem .
T 1
7 AuousT., De T rin. VIII c. 6 n. 9 (PL 42, 956).
sci!. ad 'quod sic', cf. supra p. 68, 11; rationes cf. supra p. 68, 12-69 , 10. I
Contra istam opm1onem arguo sic: primum obiectum naturale 126

alicuius potentiae habet naturalem ordinem ad illam potentiam;
Deus non habet naturalem ordinem ad intellectum nostrum sub
ratione motivi, nisi forte sub ratione alicuius generalis attributi,
s sicut ponit ill a opinio; ergo non est obiectum primum nisi sub
ratione illius attributi, Uet ita illud attributum generale erit primum
obiectum 1 , ll vel secundum opinionem illam quam prius tenui 2 , quod
Deus non intelligitur nisi sub ratione entis 3 , non habebit naturalem
ordinem nisi sub tali conceptu universali. Sed particulare quod
10 non intelligitur nisi in aliquo communi, non est primum obiectum
intellectus, sed magis illud commune. Ergo etc.

Praeterea, certum est quod Deus non habet primitatem adae~ 127
quationis propter communitatem, ita quod dicatur de omni obiecto
per se intelligibili a nobis. Ergo si aliquam habet primitatem adae~
1s quationis, hoc erit propter virtualitatem, quia scilicet continet vir~
tualiter in se omnia per se intelligibilia. Sed non propter hoc erit
obiectum adaequatum intellectui nostro, quia alia entia movent
ADCPMSRivzrsnLN A vBHGO_EQu(p-rny~µu)
1 istam] post opinionem I: illam A 6 I arguo] arguitur CA GO om. p;; 2-3 ad - ordinem
om. AB:!: 2 illam] istam D ipsam A 0 3 Deus] praem. sed rn 2 add. autem I: 3.4 sub
ratione motivi] sub ratione AG' om. AG 2 4 nisi forte] f. n. D* add. obiectum moveat AG* I
sub ratione om. z I alicuius] om. vr A Y_E add. actus CP*MSI* 5-6 sicut - attributi om. R:!:V
5 posuit Rl I ilia] ista D *I2AEHG I obiectum primum] p. o. rsn_E 6 illius attributi] istius
attr. Rl alicuius attr. I: istius A BHG huius (add. vel illius attributi A oa) A 0 6- 7 et ita - obiec-
tum = ADPMaRavzr A voa_E [ post attributi (4) Ml]; 'IT text. sign. Scotus extra A 1 6 et om.
I' 82 I ita om. v I illud] idem z ad rn' id rn 2 I attributum] obiectum I'Lt I generale om. DI'LN
A01 7 obiectum] attributum rL• I illam = AD 2 p7t'(~µu istam D' aliam rel!. 't' [ ante opinio-
nem (addenda vel R•) PRVI'l:p7t'(~µu] 8 Deus] intellectus C:!: om . MSR*A 02 I non1 ... nisi om.
DCP*MSRJ:!:VrA-Y I intelligitur] in corr. P 2 intelligo rn• praeintelligitur AG* om. C:!: add. hie
P 2 I non2] praem. ita vrsn• 9 universali] naturali vrsn•LN A 62 pon. naturali Ma I Sed
particulare quod] Sed quod vr Quod autem PM 2I2ZA YBHGO•_E sed particulari. Quod autem
(autem R 2) R 10 communi] add. quod AG 11 magis om . vrsn I commune] add. sibi
AG I etc. om. ABG_E 12 Deus om. I: 12-13 adaequationis] attractionis V 13 propter]
contra A Y I ita quod dicatur] quia non (n. om . _EU*) dicitur I: 14 intelligibili] intelligi A
intellecto AH I a nobis om. DR;; I Ergo] Sed I: I habet post adaequationis (14-15) I: 15 erit]
est Drn esset c I virtualitatem] virtutem (add. vel rationem virtualitatis A 02 ) DMSRIVI'LN A 0 1:
veritatem (pon. virtutem ca) C veritatem vel virtualitatem A I quia scilicet] per quam A 0 I con-
tineat ADCMSRI*I'LAI: 15-16 virtualiter] ante continet (15) CMAG post in se (16) I: post
per se (16) vrsn om. zrLNA-G 16 in se om. R I omnia] quasi v add. obiecta p I per se
om. rN I intelligibilia ante per se vrsn I erit] esset c est rnABG 17 obiectum om. AYBH
Go;; I alia] a Ii qua A 0 * ilia P
F 4-5 HENRICUS GAND., Summa a. 24 q. 8 in corp. (I f. 145P).
T 1 Cf. Hl!NRICUS GAND., Summa a. 24 q. 9 in corp . (I f. 146X-Y). 2 scil. in quae-

3
stione prima distinctionis, cf. supra n. 19. Cf. supra n. 56-5 7 . 26(-55). 58-60.
intellectum nostrum propria virtute, ita quod essentia divina non

movet intellectum nostrum ad se et ad omnia alia cognoscibilia
cognoscenda. Sicut autem praedictum est in quaestione de subiecto
theologiae, essentia Dei ideo est primum obiectum intellectus di,
vini, quia ipsa sola movet intellectum divinum ad cognoscendum s
se et omnia alia cognoscibilia ab illo intellectu 1 •
128 Per easdem rationes 2 probatur quod non posset poni primum
obiectum intellectus nostri substantia propter attributionem om,
nium accidentium ad substantiam, quia accidentia habent propriam
virtutem motivam intellectus. Ergo substantia non movet ad se et 10
ad omnia alia.
LU. - Ao QUAESTIONEMJ
129 Ad quaestionem 3 ergo dico breviter quod nullum potest poni [6]
obiectum intellectus nostri naturale propter adaequationem talem
virtualem, propter rationem tactam contra primitatem obiecti vir, 1s
tualis in Deo 4 vel in substantia 5 • Vel ergo nullum ponetur primum,
vel oportet quaerere 'primum adaequatum' propter communitatem
in ipso. Quod si ens ponatur aequivocum creato et increato, sub,
stantiae et accidenti, cum omnia ista sint per se intelligibilia a nobis,
nullum videtur posse poni primum obiectum intellectus nostri, 20
nee propter virtualitatem nee propter communitatem. Sed ponendo

illam positionem quam posui in prima quaestione huius distinctio,
ADCPMSRivzrsoLNA vEHGoLqu(pTit"(~µu)
1-2 propria - nostrum om. I' 0 " j ita - nostrum om. R" 1 essentia divina] ess. Dei
I*AG essentiam divinam (!) Z 2 omnia) post alia A Y in ras. R 2 om. DA H 3 autem) ante
PI' 80 A 0 om . DCMSRIZA 8 * 4 essentia om . rLN * I Dei) di vina DRPrNz I ideo] non r 0 •
add. solum D 4-8 divini - intellectus om. C" 5 quia - divinum] om. r 0 add. et DClP
SRIZI'LN A-G 6 et] ad rso add. ad cognoscendum R j alia) ante omnia P om . A Y add.
obiecta R I cognoscibilia] intelligibilia v· I ab illo intellectu) ab int. i. vr in intellectu M*SI
intellectu suo D om. ClR" 7 eandem rationem vr A y I possit Pvr I poni] esse vr I pri-
mum] post obiectum (8) ClA 0 om. AY 8 substantial add. in communi (add . ulcrn quia AG)
PM~R2 IVZI'AL j attributiones AH 10 Ergo] Et PVI'A-GL add. et Z I ad se] om. M* add.
cognoscendum A 0 ~ 13 breviter = AR 14 obiectum = AC obiectum primum VI' primum
obiectum rell. edd. I naturale) n aturalem P * om. I"L add. adaequative A 0 ~ I propter) per R 2 I
adaequationem talem) t. a. RL add. obiectorum DR 15 tactam] praem. iam PZAY I con·
tra) propter AY circa A 0 16 in2 om. DCMSRI'NAEHG j poneretur Z*A- 0 I primum] add.
obiectum PR2 AYL 17 quaerere] ponere RVI' 80 L 18 Quod] quia R 19 sunt rm
20 posse] ante videtur CM per se (add. posse A 0 ~) A 0 j poni] add. a nobis AG 21 virtuali-
tatem] comp. ACPVZAYL virtutem DMSRII'AH 0 veritatem A•G• 22 illam positionem)
istam pos. DAG illam potentiam (!) rL I huius] huiusmodi A 8 illius CM
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio pro!. n. 152. 200-201 (I 102-103. 135-136). 2 Cf. su·
pra n. 126 et 127 . 3 Cf. supra p. 68, 7-10. 4 Cf. supra n. 127 . 5 Cf. supra n. 128.
nis, de univocatione entis 1 , potest aliquo modo salvari aliquod esse

primum obiectum intellectus nostri.
Ad quod intelligendum, primo 2 declaro qualis sit univocatio 130
entis et ad quae 3 , et secundo 4 , ex hoc, propositum 5 •
5 LA. - QUALIS SIT UNIVOCATIO ENTIS ET AD QUAEJ
Quoad primum dico quod ens non est univocum dictum in 131
'quid' de omnibus per se intelligibilibus, quia non de differentiis
ultimis, nee de passionibus propriis entis. - U'Differentia ultima'
dicitur quia non habet differentiam, quia non resolvitur in con-
10 ceptum quiditativum et qualitativum, determinabilem et determi-
nantem, sed est tantum conceptus eius qualitativus, sicut ultimum
genus tantum quiditativum habet conceptum. !I
Primum, videlicet de differentiis ultimis 6 , dupliciter probo. Primo 132
sic: si differentiae includant ens univoce dictum de eis, et non sunt
1s omnino idem, ergo sunt diversa aliquid-idem entia. Talia sunt pro-
prie differentia, ex V et X Metaphysicae. Ergo differentiae illae ulti-
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI;QU(p-rny~µu)
l de univocatione J univocationis CM de (om. A 6 '-) unitate A BH 2 prim um post nostri I:
3 intellegendum] intelligendi D * add. est AG I sit) est Z 4 et ad quae] om . D add. est A 0 I
et 2 om. rBD AYGI; I ex hoc] ante Secundo rN add. habetur Ri add. concludo AG add. ad D 2
6 Quoad primum] Quantum ad primum CMI: om. R' 7 non] add. est VABG 8 nee -
entis om. Atp• I passionibus) in corr. 12 post propriis P!VI'I: 8-12 Differentia - concep·
tum = A 1DPaMaRavr AYGOaI;Qaµu; 'ff text. sign.: Scotus extra A 1 Extra Ra litteris a-b A 2 Addi-
tio u Zin. anfractuosa µ 9 quia1 ] quae p1yrBoN2 A YG quod I'LN' I quia non resolvitur) et
n. r. A 0 !I;Q! resolubilem AG 10 et1 ) vel D I qualificativum M! I determinabilem om. D
10-11 determinantem] determinationem D* 11 tantum conceptus eius] e. c. t. D I eius om.
AG I qualificativus D I sicut] ad I'L 12 tantum om. AG I quiditativum habet conceptum)
h. c. q. DAG 13 Primum - ultimis om. Atpt I videlicet) scilicet AGI: I probo] ante du-
pliciter I'I: probatur v om. C 2 I Primo om. R 14 includunt I*Z I dictum] in corr. AB 2
80
add. in quid VI' 15 diversa] add. in ras. quaedam entia A 02 15-16 aliquid-idem -
differential aut differentia; diversa non, quia diversa sunt quae se ipsis differunt, et nu!·
lum commune praedicatur de eis univoce I: 15 aliquid-idem entia) in aliquo et in aliquo
idem; ergo sunt diversa idem (id.] quaedam AG) entia A EHG om. A 0 • I Talia sunt] Igitur V
I' 80 15-16 propria D 16 ex Vet X in ras. R 2 j X) 4 ADP*VI' 80 *AG 0 om. I;Q rescr. 12
16-p. 82, l differentiae illae ultimae] de illo ultimo C'-MS om. I: 16 illae) ante differen-
tiae P istae DR duae AB
F 16 ArusTOT., Metaph. V t. 16 (fi. c. 9, 1018a 12-13): "Differentia vero dicuntur quae-

cumque diversa sunt idem-aliquid entia, et non solum numero, sed specie, aut genere, aut pro-
portione »; X t. 24 (I c. 3, 1054b 25-27): « Diversum autem specie ab aliquo, diversum est, et
oportet hoc ambobus inesse ».
T 1 Cf. supra n . 26-55. 2 Cf. infra n . 131-136. 8

Cf. supra n. 45. ' Cf. infra
n. 137-151. 5 sci!. de ente ut primo obiecto intellectus. 6 Cf. supra lin. 7-8.
Duns Scotus, Ordfnatfo 6

mae erunt proprie differentes: ergo aliis differentiis differunt. Quod

si illae aliae includunt ens quiditative, sequitur de eis sicut de prio-
ribus, - et ita esset processus in infinitum in differentiis, vel stabitur
ad aliquas non includentes ens quiditative, quod est propositum 1 ,
I! quia illae solae erunt ultimae. ll
133 Secundo sic: sicut ens compositum componitur ex actu et po-
tentia in re, ita conceptus compositus per se unus componitur ex
conceptu potentiali et actuali, sive ex conceptu determinabili et
determinante. Sicut ergo resolutio entium compositorum stat ul-
timo ad simpliciter simplicia, scilicet ad actum ultimum et ad poten- 10
tiam ultimam, quae sunt primo diversa, ita quod nihil unius inclu-
dit aliquid alterius - alioquin non hoc primo esset actus, nee illud
primo esset potentia (quod enim includit aliquid potentialitatis,
non est primo actus) - ita oportet in conceptibus omnem concep-
tum non-simpliciter simplicem 2 , et tamen per se unum, resolvi in 1s
conceptum determinabilem et determinantem, ita quod resolutio

stet ad conceptus simpliciter simplices, videlicet ad conceptum
determinabilem tantum, ita quod nihil determinans includat, et
ad conceptum determinantem tantum, qui non includat aliquem
conceptum determinabilem. Ille conceptus 'tantum determinabilis' 10
est conceptus entis, et 'determinans tantum' est conceptus ultimae
ADCPMSRivzrnnLN A vBHGOI;Qu(pTit"(~µu)
l erunt] sunt VI' 80 I: I proprie] ante erunt CMSI*Z om. A EHGI; I differentes] differentia
R *I: I ergo] ab D' aliter (?) D 2 I aliis differentiis] d. a. vr I differunt] in ras. A 02 differebant
A y different A EHG I Quod] Et vrno 2 includant DRAI: 3 esset = AC est Rr 0 A B2
non AB' erit rell. (om. AG) edd. 4 non = AR'I: omnino non R 2 rell. edd . 5 quia - ul-
timae = APM'R'VI' A YO•I:µu; 9T text. sign. Scotus extra A 1 I illae] istae A y I solae] duae rno
6 compositum] praem. proprie rN• om. D'" 6-7 actu et potential p. et a. !2AYI: 6-8 et
potentia - conceptu1 om. AEt 7 in re] in ras. A 02 in se AG J compositus] oppositus (pon.
compositus c~) c positus AG 8 conceptu1 ] actu A actu conceptu (cone. post potentiali) rn I sive
ex conceptu om. CM 9 determinate CMS indeterminante D* I entium om. vr A y 10 sci·
licet] puta R•AYI: om. DCP*MSR'IZI'LN tABH I ad 3 om. VI' 80 I: 11 primo] prius D prima
AB I unius] minus r 02 in una rLN* 11-12 includit] post alterius (12) DR includat r-BI: con·
cludit AG 12 non hoc] h. n. DI: nee hoc 12 J primo esset] e. p. PI: J nee illud] haec (I) AH
13 esset] ante primo AGI: erit Com. RI'LN 13-14 quod - actus] om. AH add.(= rep.) nee
illud primo esset potentia Z' 16 conceptum] add. per se rN add. (9T sign. Vacat AE 1 ) non
simpliciter simplicem AB I et determinantem om. rn I resolutio = AV1 I' resolutio (reso)lutum
V' ista (ilia A Y) resolutio rell. edd. 17 stet] stat A HO fiet CMSP fiat I'LN AG J videlicet]
scilicet I: 19 determinantem tantum] t. d. I: J qui] quae A quod A EHG J includit DCMS
RIZ 19-20 aliquem conceptum determinabilem] aliquid conceptus determinabilis P 2 21 est1 ]
post en tis AG rep. ante en tis A E• om. S* I entis] add. et determinans tantum est conceptus
entis r I et] ut rL I tantum om. AEHG
1 2
T nempe de differentiis ultimis, cf. supra p. 81, 6-8. Cf. supra n. 71.
differentiae. Ergo isti erunt primo diversi, ita quod unum nihil
includet alterius.
Secundum, videlicet propositum de passionibus entis 1, probo 134
dupliciter. Primo sic: passio 'per se secundo modo' praedicatur de
s subiecto, I Posteriorum, - ergo subiectum ponitur in definitione
passionis sicut additum, ex eodem I, et VII Metaphysicae. Ens ergo
in ratione suae passionis cadit ut additum. Habet enim passiones
proprias, ut patet per Philosophum IV Metaphysicae cap. 3,
ubi vult quod sicut linea in quantum linea habet passiones, et
10 numerus in quantum numerus, ita sunt aliquae passiones en tis in
quantum ens: sed ens cadit in ratione eorum ut additum, - ergo

[71 non est 'per se primo modo' in ratione quiditativa eorum. - Hoc
etiam confirmatur per Phi 1 o s op hum I Posteriorum, 'De statu
principiorum', ubi vult quod 'praedicationes per se' non conver~
1s tuntur, quia si praedicatum dicatur de subiecto, per se, non est e
converso 'per se' sed per accidens. Igitur si ista est per se secundo
modo 'ens est unum', haec 'unum est ens' non est per se primo
modo sed quasi per accidens, sicut ista 'risibile est homo'.
ADCPMSRivzrsoLN A Y EHGO:EQu(p-rny~µu)
2 includet = AA v includat vr A 0 includit rell. edd . 3 videlicet] post propositum vr
scilicet AH:E I propositum om . :E 4 Primo om. I*Z I praedicatur] probatur CM* comp . AH
5 ponitur] positum (in corr. A G2) cadit (cad . post pass io nis, 14) AG 6 passionis] add . alicuius D I
sicut] ut DAG I additum] in corr. AH 2 additur Dt I ex eodem] ex eo D* om. AY J I] add. Posterio-
rum P I et] add. ex A-Y J ergo] ante Ens :E om. ro• 7 ratione] definitione :E I Habet enim]
Ens habet suas R 2 8 Philosophum] hoc M I cap. 3] 63 rL om. RtJ2AYEHGOt:E 9 quod om.
CMS I in quantum linea om . rNt I et om . rLN• 10 in quantum numerus om. pt I ital ibi
(pant. !ta ca) C I aliquae om . R 11 sed ens om. P I sed] si (pan. sed C2) DCR2Vr 8 A- 0 :E add.
igitur D I ens 2 ] enim AG J ratione] definitione R I eorum] horum DMSIZrLN earum R 2 (in ras.):E
12 est] add . de DCMSR*I*Z I primo modo om . DR* I in] de vr om. DCMSRtI*Z I earum R A G:E
12-13 Hoc etiam om . :E 14-17 loco praedicationes (14) - ens1 (17) rep. sicut linea (9) - ergo
(11) AY 14 praedicationes] add. secundi modi AG I per se om. Rt 15 quia] quod C'MS
ita quod c 2p•1zA EHG:E itaque A 0 I praedicatum] prim um (pon. pr~edicatum ca) c add . prim um D
15-16 non est e converso per se = AD non e converso per se CR non e converso MS non
e converso dicetur, scilicet per se rLN' e converso dicetur non per se :E none converso dicetur
subiectum de praedicato per se PrzrN2 A-Y edd. subiectum per se dicetur non e converso de
praedicato V non convertitur, quia subiectum per se (p. se s. r 02 ) none converso dicetur de prae-
dicato rso 16-18 lgitur - per accidens om. vrs I ista - homo in ras. R 2 17-18 ens
est - modo om. Ct 17 haec] hoc MR!!*zro•LN• A 0 ista :E vel AG' ilia A Ga I est3 ] erit
C!M om. rLA 0 * 17-18 primo modo] secundo m. PMirN2 A 0 :E om. C! 18 sed] add.
est A 02
F 5 ArusTOT., Anal. post. I c . 4 [t . 9] (Ac. 4, 73a 37-73b 5). 6 Ibidem et Metaph. VII
t. 19 (Z c. 5, 1031a 2-14). 8 AruSTOT., Metaph. IV t. 5 er c. 2, 1004b 10-17). 13 ARI·
STOT., Anal. post. I c. 4 [t. 9] (A c . 4, 73a 34-13b 5).
T 1 Cf. supra p . 81, 8.
135 Secundo sic: ens videtur sufficienter dividi - tamquam in ilia

quae includunt ipsum quiditative - in ens increatum et in decem
genera, et in partes essentiales decem generum; saltem non videtur
habere plura dividentia quiditative, quidquid sit de istis. Igitur si
'unum' vel 'verum' includant quiditative ens, continebitur sub s
aliquo istorum. Sed non est aliquod decem generum, patet, - nee
ex se est ens increatum, quia convenit entibus creatis; igitur esset
species in aliquo genere vel principium essentiale alicuius generis:
sed hoc est falsum, quia omnis pars essentialis in quocumque ge-
nere, et omnes species cuiuscumque generis, includunt limitatio- 10
nem, et ita quodcumque transcendens esset de se fi.nitum, et per
consequens repugnaret enti in:finito, nee posset dici de ipso forma-
liter, quod est falsum, quia omnia transcendentia dicunt 'perfec-
tiones simpliciter' et conveniunt Deo in summo.
136 Tertio argui potest (et in hoc confirmatur prima ratio 1 ad istam 1s
conclusionem 2 ), quia si 'unum' includit ens quiditative, non inclu-
dit praecise ens, quia tune illud ens esset passio sui ipsius; ergo
includit ens et aliquid aliud. Sit illud a: aut igitur a includit ens,
aut non. Si sic, 'unum' bis includeret ens, et esset processus in
infinitum, - vel ubicumque stabitur, illud ultimum quod est de 20
ratione 'unius' et non includit ens vocetur a. 'Unum' ratione entis
ADCPMSRIVzreoLN A YBHGOL QU(p=y~µu)

1 tamquam] tantum A B*HG I illa] ista DR alia c 2 ipsum] rationem (add. entis c a) c I
increatum] creatum AG* add. et creatum VA oa 3 partes] add. etiam r 0 4 quidquid sit
de istis post saltem (3) PA- 0 L 5 quiditative ens] e. q. L 6 Sed] add. unum vel verum AHa
add. quia (praem. patet A 02 ) A 0 7 creatis] add. nee ens creatum Ra j esset] post species (8) AB
erit I2 est rNL om. D 9 sed - falsum om. A EH 9-10 quia - includunt = A quia (et A Bii)
omnis spec. cuiu sc. (alicuius AG) gen. et omn. pars ess. in quoc. gen. (et - gen. om. A- 0 ) inclu-
dit ALT quia omn. pars ess. in quoc. gen. et omnis spec. cuiusc. gen. (et - gen. om. R ' ) includit
rell. p7t')'~µu 11 quodcumque] add. ens M 12 en ti infinito J i. e. A YL add. vel increato
AGO 12-13 dici de ipso formaliter] dici f. de i. L de eo dici (d.] r ••• J A 0 *) f. A 0 de i. praedi-
cari f. R 13 dicunt] sunt L 15 Tertio argui potest] Hoc tertio potest (p. t. R) argui DR j
argui potest] p.a. DAYL praem. sic PIZ praem. adhuc r 0 praem. etiam AH j confirmatur] in
corr. rN 2 praem . etiam DCPMSRizA-H add. etiam L I primal post ratio IZ om. DAYH I istam]
illam s hanc vreoL 16 conclusionemJ quaestionem AB 2 G I quiditative] add. tune unum A 02
17 praecise ens] e. p. re add. sed aliquid aliud A 0 a 17-18 quia tune - ergo includit ens
om. D• 17 tune] praem. alias A 02 om. D~ I illud] idem vre 18 aliud] ante aliquid D actu
(pon. aliud ca) CM I Sit] Sic c om. D' I Sit illud] Quod aliud sit L om. re• add. aliud vreaDLN
AG 02 19 sic] add. tune L I bis] ante unum DRAH post includeret A 0 I esset] tune rLN
praem. tune r 0 praem. sic vre 20 ubicumque] add. ultimo AG I stabitur] stabilitur A est
status vreo I ultimum] praem. erit SRIZrNa add. erit AEH add. ibi R 21 Unum] praem. Illud
AG add. igitur L
T 1 Cf. supra n. 132. 2 Cf. supra p. 81, 6-8 .
inclusi non est passio, quia idem non est passio sui, et per con,
sequens illud aliud inclusum quod est a est prime passio, et est
tale quod non includit ens quiditative; et ita quidquid est prime
passio entis, ex hoc non includit ens quiditative.
LB. - DE PRIMO OBIECTO INTELLECTUSJ
[8] Quantum ad secundum articulum 1 dico quod ex istis quattuor 13 7

rationibus 2 sequitur - cum nihil possit esse communius ente et ens
non possit esse commune univocum dictum in 'quid' de omnibus
per se intelligibilibus, quia non de differentiis ultimis nee de pas,
10 sionibus suis, - sequitur quod nihil est primum obiectum intellec,
tus nostri propter communitatem ipsius in 'quid' ad omne per se
intelligibile. Et tamen hoc non obstante, dico quod primum obiec,
tum intellectus nostri est ens, quia in ipso concurrit duplex pri,
mitas, scilicet communitatis et virtualitatis, nam omne per se in,
1s telligibile aut includit essentialiter rationem entis, vel continetur
virtualiter vel essentialiter in includente essentialiter rationem entis:
omnia enim genera et species et individua, et omnes partes essen,
tiales generum, et ens increatum includunt ens quiditative; omnes
autem differentiae ultimae includuntur in aliquibus istorum essen,
20 tialiter, et omnes passiones entis includuntur in ente et in suis in,
ferioribus virtualiter. Ergo illa quibus ens non est univocum dictum
in 'quid', includuntur in illis quibus ens est sic univocum. - Et ita
patet quod ens habet primitatem communitatis ad prima intelligi,
bilia, hoc est ad conceptus quiditativos generum et specierum et
1 inclusi] praem. et non AG add. quod includit A 02 / passio1 ] praem. prima AG / quia - sui
om. DSR!I'LN!AEHGO;: 2 aliud om. VI' 80 I a] add. et CMSI* I prima C*PMsrr-BAE*GO
3.4 et ita - quiditative] om. Ao;: rep. :EU• 3 primo] prima rN om. CM 6 Quantum -
quod om. R;: / articulum] praem. principalem Z add. principalem PPVI' 80 A:E 7 sequitur]
add. quod vr A GOZ 8 potest vr posset R 9 per se] post intelligibilibus :E om. A y I non]
nee D add. est AE / de2 om. DCMSRI2I'LNAEHGO• 10 suis om. DR"'I' 0 AG 11-13 prop-
ter - nostri om. Av 11 ipsius] ipsi rn• om. :E 12 adnot. Contra hoc quaere Ockham
dist 3 q. 8 A 1 13 concurrit] occurrit in corr. S 2R 2 14 virtualitatis] virtutis R*IAEHG comp. D
rescr. M 2 15 essentialiter] in se (add. essentialiter A 0 l) AGO/ ve!J aut PI2I' 02 A:E add. romneJ per
se intelligibile saltem A 02 / continetur] concipitur C*MS 16 virtualiter vel essentialiter] ess.
vel vir. A 0 virtualiter AG/ in] om. D*M*I*AH* add. aliquo Rl:E 17 enim] igitur :EI et1 om. :E
18 ens increatum] i. e. Z praem. omne A add. vel indeterminatum Rl 19 autem = API' 02
enim ORT 20 et 1 = ARI2T vero post omnes I' 02 21 est] add . sic P / dictum = A
22 qui bus] praem. in prN AH• I sic] sicut CI' om. rzvr-L A:E 23 primal omnia A HZ 24 hoc]
id A Y:E / et1 om. C:E ! et2] etiam A 0 add. per se DCMSI*Z
T 1 Cf. supra n. 130. 2 Cf. supra n. 132-133 et 134-135.
individuorum, et partium essentialium omnium istorum, et entis

increati, - et habet primitatem virtualitatis ad omnia intelligibilia
inclusa in primis intelligibilibus, hoc est ad conceptus qualitativos
differentiarum ultimarum et passionum propriarum.
138 Quod autem supposui 1 communitatem entis dicti in 'quid' ad s
omnes conceptus quiditativos praedictos 2 , hoc probatur - de omni,
bus illis - duabus rationibus positis in prima quaestione huius di,
stinctionis, ad probandum communitatem entis ad ens creatum et
increatum 3 • Quod ut pa teat, pertracto eas aliqualiter.
Primam 4 sic: de quocumque enim praedictorum 5 conceptuum 10 (9)
quiditativorum, contingit intellectum certum esse ipsum esse ens,
dubitando de differentiis contrahentibus ens ad talem conceptum a, -
et ita conceptus entis ut convenit illi conceptui est alius a concep,
tibus illis inferioribus de quibus intellectus est dubius, et ita alius
quod inclusus in utroque inferiore conceptu, nam differentiae illae 1s
contrahentes praesupponunt eundem conceptum entis communem,
quern contrahunt.
139 Secundam rationem 6 pertracto sic: sicut argutum est 7 etiam quod
a Sequitur textus interpolatus: utrum sit tale ens vel non, est alius conceptus
entis quiditativi et differentiarum de quibus est dubius. zo
ADCPMSRrvzrnoLN A vEHG01;Qu(p=y~µu)
1 omnium istorum] o. illorum AG om. p:!TN I et2 om. o•pt 2 et] om. C' etiam C 2 I
virtualitatis] ante primitatem A 0 in ras. R 2 veritatis C' virtutis casrno AHG comp . ADMIVrLN
adnot. in se vel in suis inferioribus (cf. p. 93, 5-6) roa I omnia = AR21: 3 primis] ipsis
1;QU* I hoc] id 1: praem . et 12 I qualitativos] quiditativos DCMsvruNAH1; qualitativos vel
quiditativos 1zrL2A 02 4 propriarum] ante passion um L impropriarum c· 5 dicti = A
6 hoc om. L 7 primal in ras. A 02 primis duabus seu in prima R * I huius] huiusmodi rno
add. tertiae A 02 9 Quod] Et vzr I pateat] pateant vrn A 0 praem. planius (plenlus vr- 0 ) PI*
vzr I aliqualiter) aliter v add. hie D 10 Primam sic] om. DCMtSR'IT 0 Et primo sic R 3
Prima sic 11 I enim om. A- 01: 11 contingit intellectum certum esse] convenit intellectui c.
e. A G2 intellectui certum est rLN I intellectum om. r 0 A y I ens] add. et vrn 12 ens] in
ras. P 2 praem. ipsum A Y 13 et ita] igitur 1: I et ita - ut] et ut cone. entis R 15 quod =
AMal2 A Y1; et A H2 (in ras.)-r quamvis Pl'Zr 0 py quam M' rel!. I illae] ante differentiae 1: 0 istae
DP om. A 0 add. ultimae vrno 16 supponunt MAEH01; I eundem] ilium rLN alium vrno
17 quern] quam C*Mr 0 • A EG 18 pertracto) protracto S repertracto AB I etiam] ante est S
om. PC2r 2vr- 0 A1: 19-20 utrum - dubius = DCP1MS 1RIVr A-Y edd .; 'II text. sign.: a. !.
( = alius liber) S litteris a-b V 1 (cexr. er mg .); reicit utrum (19) -
1 dubius (20) repetendo textum con-
ceptus entis (13) - est dubius (14) et confirmando hunc textum nota Sic in originali M 3
19 utrum] praem. et l*r 0 praem. certum esse S! 19-20 est - dubius om. ABtHprry~µu
19 est] praem. ergo AB!G add. ergo c 2 r 02 Na 20 entis quiditativi] quiditativus entis R I et om.
1•ro• I dubius] dubium p1rLN add. et ita alius etc. (cf. 13) S!
T 1 scil. n. 137. 2 Cf. supra n. 137. 3 Cf. supra n. 27 et 35. 4 sci!. secun-
dum ordinem, rationem principalem, cf. supra n. 27. 5 scil. n. 137. 8 sci!. secundum
ordinem, rationem principalem, cf. supra p. 21, 10-22, 5. 7 Cf. supra lin. 10-17 et n. 27.
Deus non est cognoscibilis a nobis naturaliter nisi ens sit univocum
creato et increato, ita potest argui de substantia et accidente 1 • Si
enim substantia non immutat immediate intellectum nostrum ad
aliquam intellectionem sui, sed tantum accidens sensibile, sequitur
quod nullum conceptum quiditativum poterimus habere de illa
nisi aliquis talis possit abstrahi a conceptu accidentis; sed nullus
talis quiditativus abstrahibilis a conceptu accidentis est, nisi con-
ceptus entis.
Quod autem est suppositum 2 de substantia, quod non immutat 140
10 intellectum nostrum immediate ad actum circa se, hoc probatur,
quia quidquid praesens immutat intellectum a, illius absentia potest
I!
" Adnotatio Duns Scoti: 'in eius absentia non sic potest immutari' 3 : sic verum
est de sensu, quod non movetur in absentia obiecti, sed quod additur 'potest
cognosci absenter' 4 , verum quidem est de intellectu, qui est retlexivus super
ts actum proprium quando inest, et super carentiam, quando non inest, - sed tune
exemplum de visu exponendum est 5 • Prima maior 6 sufficit ad propositum 7 ,
secunda 8 concludit manifestius: est quidem vera, sed non per exemplum 9 pro-
bata. H
ADCPMSRIVZI' 80 LN A YEHGO:EQu(pT7t)'[3µu)
1 cognitus A 0 I a nobis naturaliter] nat. a n. :E 2 creato et increato] creato C' enti in·
creato et creato C 2 praem. enti P 2VI' 2-3 et2 - substantia om. A Et 4 accidens] ens r 0
5 quiditativum] primum :E I poterimus habere de illa = A habere poterimus de substantia D
PRI2 A:ET habere poterimus de ea (de ea pot. rN) I' rel!. prryf3µu 6 aliquis talis] praem. sit
DCP2MSRI*VZI' A 02 add. conceptus (add. ultra qut I'Ni) I'N add. qui DCP 2MSRil *Vzr-N A 02
6-7 sed - abstrahibilis in ras. R 2 7 talis] praem. conceptus vr· 0 add. conceptus R l:E add.
sic VI' 8 I quiditativus om. I2 I abstrahibilis] ante quiditativus VI' 8 abstractibilis DMIZA 0 ab-
stractivus C I est] ante abstrahibilis Rl:E post abstrahibilis I2 sed o• 9 est suppositum] s. e.
(Post substantia A 0 ) IA:E I substantia l secunda D* add. scilicet :E 10 intellectum nostrum imme·
diate] im. int . n. :E I hoc om. :E 11 intellectum] add. nostrum D 11-p . 88, 4 illius - sub·
stantia om. Dt 11 illius] eius P istius A Y illa V in R 2 om . C * I absentia] post potest CMS
post naturaliter (p. 88, l) rN 12-18 in eius absentia - probata = AMiRiVI' 80 AYµ (post intcl-
lectu, p. 88, I µ) pon. signum textus cuiusdam introducendi C 1 ; 'lf text. sign.: Scotus extra A 1 Extra Ri
I' 810 i litteris a-b Vi !in. anfractuosa µ [ includunt sub respectivis notis criticis etiam quia - intellec-
tum (11) v1ro1 (cf. ad 17-18)] adnot. De hoc Henricum Quodlibeto 4 q. 9, et Iacobum Quodli-
beto primo q. 1 I' 81 12 sic potest] p. s. v I sic2 j sicut v 13 est om. r 0 * I potest om. Rl
14 absenter] absentia MlRlVI' 80 A y I quidem om. VI' 80 A y I qui] quia MlVI' 80 A y I est2 ] post
refl.exivus Ml om. A Y 15 quando 1 om. A Y I super om. MlVI' 80 A Y I carentia Av 16 expo·
nendum est] est ex. Ml I maior] via VI' 80 ' 17 est om. AY I quidem] add. secunda MlV
2
T 1 Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 21 q. 2 in corp. (I f. 124F). sci!. n. 139.
3 id est 'quidquid praesens immutat intellectum, in eius absentia non sic potest immutari ',
cf. supra !in. 11. 12. 4 id est 'illius absentia potest naturaliter cognosci', cf. supra !in. 11·
6
p. 88, l; additur ad 'quidquid praesens immutat intellectum ', cf. supra lin. 11. exemplum
(cf. infra p. 88, 2-3) exponitur infra p. 90, 5-8; cf. infra p . 89, 15-90, 4. 6 Cf. supra lin. 11·
p. 88, 1. 7 Cf. supra !in. 9-10. 8 haec maior cf. supra lin. 12 nota 3. 9 sci!. de
visu, cf. infra p. 88, 2-3.

naturaliter cognosci ab intellectu quando non immutatur, sicut

apparet II De anima, quod visus est tenebrae perceptivus, quando
scilicet lux non est praesens, et ideo tune visus non immutatur.
Igitur si intellectus naturaliter immutatur a substantia immediate,
ad actum circa ipsam, sequeretur quod quando substantia non s
esset praesens, posset naturaliter cognosci non esse praesens, - et
ita naturaliter posset cognosci in hostia altaris consecrata non esse
substantiam panis, quod est manifeste falsum.
141 I~ Responsio: probatio 1 improbat cognitionem substantiae intui- [lOJ
tivam, quia de illa est maior 2 vera, non de abstractiva, quae non 10
deficit propter absentiam realem obiecti; nee ergo absentia perci-
pitur.
142 Item, quod accipitur de sensu 3 , dubium est; quomodo sensus,
cum non retineat speciem in absentia obiecti nee recipiat speciem
tene brae, poterit cognoscere tene bram ? 1s
4
143 Contra primum : cognitio abstractiva necessario praesupponit
ADCPMSRivzrBnLN A vEHGOI;Qu(p-rny~µu)
rBn I non per exemplum] p. e. n . vrBo 17-18 probata] add. (cf. 11) Ve! aliter probatur sic:
quia quidquid praesens immutat intellectum vrBn [ '!f Ve! - sic sign.; Extra r 0 1 litteris a-b V!
(cf. ad 12-18) Ve! - intellectum sign. litteris a-b r 82]
l sicut om. l: 2 apparet] patet vr- 0 1: I II De animal praem. ex et add. ubi dicitur l: I
quod] quia DlMVr 8 3 ideo] ita AGO I tune visus] v. t. AYGOI; 4 lgitur - immutatur
om. rN;: I lgitur si] Si ig. l: lg. etsi AG I intellectus] add. noster non D! I naturaliter] post immu-
tatur D!R om. rN! I a substantial post actum (5) l: add. et vrB 5 circa] in ras. R 2 praem.
immediate R add. se ad D* I ipsum CMSI2vzrnLN* A BG I quod om. vrB 6 esset] est l: I
praesens, posset] posset R;: I naturaliter] naturali C* om. AR *V I non esse] si esset C* 6- 7 et
ita om. D* 7 posset] ante naturaliter DrL A y post cognosci l: potest AG 8 falsum] add.
('!f sign. litteris a-b V 1r 82 ) Ista secunda probatio vera est et sufficit ad propositum; sed prima
manifestius concludit et est vera, sed non per exemplum probata Vr 8 9-p. 90, 8 Respon·
sio - praesentia = ADMaR' IVrAvµu [post accidentibus (p. 91, 4) A post entis (p. 90, 12)
DR!J'(cf. p. 90, ad 8)Vrµu] pon. signum textus cuiusdam introducendi post accidentibus (p . 91, 4)
l:Q1 ; '!! text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra Ral2(uxt . et mg.)V1 r 81 naLINl Extra, Additio D a
Quaere et in fine Sic in originali M i Scribe - usque hue 'Per idem' (p. 90, 13) A Yi Additio [post
entis (p. 90, 12), sed non tradunt textum P!A 0 !] p aA 0 au lin. anfractuosa µ 9 probatio] primo
rN' prima rN2 om. I add. ista DVr 80 10 illa] ista AY I maior] via r 02 I vera, non de om. I
11 nee ergo] igitur nee M! 13 quod] quando M l I quomodo] nam D 14 cum om. R! I
retineat] recipiat Dvr- 0 recipiat vel retineat r 0 I nee] add. etiam D I recipiant DI 15 tene·
brae] add. quia non habet speciem in absentia in (I) obiecti nee et recipiat speciem, quia non
h abet speciem (in absentia - speciem om. D 1 ) D I poterit] quomodo potest D I cognoscere tene·
bram] t. c. mvr
F 2 ARISTOT., De an. II t. 138 (B c. 2, 425b 21): «cum non videmus, visu discernimus
et tenebras ».
T 1 Cf. supra n. 140 . 2

Cf. supra p. 87, 11-88, l. 3 Cf. supra !in. 2-3. 'Cf.
supra n . 141.
-
aliquando haberi realem praesentiam illius a quo ipsa derelinqui-

tur, vel species, quae est eius principium. Qui tantum vidit eucha-
ristiam, numquam habuit realem praesentiam obiecti causativi,
mediate, intellectionis abstractivae, - alius qui vidit alium panem,
s habuit; ergo primus non habebit cognitionem abstractivam panis,
secundus habebit, quod statim est contra experientiam, quia uter-
que po test similem actum intelligendi panem experiri in se.
Si proterve negetur, 'esto, ille primus postea vidit alium panem,
ergo poterit postea in cognitionem abstractivam panis, in quam
10 prius non potuit', - oppositum experitur iste in se; similiter enim
se habet nunc ut prius. Item, qui potest obiectum absens cognoscere

abstractive, potest illud praesens in exsistentia cognoscere intuitive:
et si cognoscis substantiam cogniti abstractive, ergo praesens in-
tuitive, - et tune absentia etc. 1
1s Ad instantiam de sensu 2 • Tenebra cognoscitur arguitive, non a 144
visu sed a potentia sic arguente: 'oculus respicit, et non est caecus,
et non videt, - ergo tenebra est'; patet. Aliqua trium praemissarum 3
praetermissa, non sequitur conclusio 4 • - Nulla trium propositio-
ADCPMSRIVZrBoLN A YEHGo:EQu(PTit"/'f3µu)
1 haberi] ante aliquando D habere I I illius] ipsms DVr add. obiecti DrN• I ipsa om.
DVr 80 1-2 derelinquatur Divr-B 2 vel] et Ml praem. habitus D I species] add. aliqua
D I eius] illius D om. M l A Y I principium] intellectionis (·tentionis D *) D I Qui] Sed aliquis qui
D I tantum vidit] v. t. D 2-3 eucharistiam] comp. D' 3 habuit] h abet nee h abuit r 0 I cau·
sati rL 4 mediate - abstractivae om. ro ; I immediate RlrNa I intellectionis abstractivae]
intellectione abstractiva I int. abstractione (!) rL / alius] add. autem D 5 panis] primo Av
6 secundus] Secundo A Y• add. tamen D* I quod statim] hoc tamen D quod rN 7 potest]
ponit (!) r 0 I actum] activi (!) rL I experiri] ex parte D ' 8 proterve negetur] protervetur (!)
I I negatur Rl I ille] iste vrBo praem. tune quod D I primus] prius (I) rL I videt DMlRlIV
r- 0 A y 9 poterit om. v I in quam] in prima ARl nuncquam in corr. r 02 10 prius] pri-
mus rN• panis D' I potuit] comp. A Y I oppositum] praem . cuius (huius D 2) D I iste in se] in se
iste r 0 ille in se DRll * I similiter] sic rLN• I enim om. MlIVr A y 11 habet om . rN• I ut] sicut
Dr 80 et Ml I qui] quod vrso I potest] ponit prL 12 in om . D* I exsistentia] essentia sua I f
cognoscere om. D* 13 et] igitur D I cognoscis] cognoscas V cognoscat Drso I cogniti] cogno·
sci ARlI cognoscendi A Y om. Dvrso I ergo] add . et Dvrso I praesens] prius Ml 14 tune
om. rL I absentia etc.] etiam absentia (-am D) eius DVr 80 absentia (prami. elus rNa) etiam rLN I
etc.] est A Y 15 instantiam] aliam D I sensu] sensibili A I arguitive om. rLN I a] de I om. rL
16 sic] nee rs I arguere A Y I et non] nee (non D) tamen DMlIVr A Y 17 patet] add. hoc
quod D I Aliqua] Alia MlIA y autem (!) rL I trium] tertia MlIAy 17-18 praemissarum -
trium om. rs 18 praetermissa, non] praemissa, non D 1IrL om . D' 18-p. 90, 1 conclu-
sio - ipsam rep. cum eisdem lectionibus variantibus D* 18 Nulla] in corr . rN2 add . tamen D
18-p. 90, 1 propositionum om. D '
T 1 id est, et tune absentia substantiae • potest naturaliter cognosci ab intellectu quando

2 8 sell. Un. 16-17.
non immutatur>, cf. supra p. 87, 11 -88, 1. Cf. supra n . 142. ' scil.
'ergo tenebra est', lin. 17.
num 1 est nota visui ut cognoscenti ipsam, vel coniunctionem vel

divisionem extremorum (quia nee tertia 2 , de qua plus videtur), quia
non cognoscit actum suum quando inest; ergo nee privationem
quando actus non inest.
Exponitur Aristotelis 'visus est tenebrae' 3 : quia est privatio s
sui obiecti, ideo est causa non,immutationis visus, et sic percipitur
tenebra non a visu sed ab alia potentia, utente privatione actus in
visu pro praesentia. n
145 Nullus igitur conceptus quiditativus habetur naturaliter de sub,
stantia immediate causatus a substantia, sed tantum causatus vel 10
abstractus primo ab accidente, - et illud non est nisi conceptus
ent~s.
146 Per idem 4 concluditur etiam propositum 5 de partibus essentiali, [111
bus substantiae 6 • Si enim materia non immutat intellectum ad actum
circa ipsam, nee forma substantialis, quaero quis conceptus sim, 1s
plex in intellectu habebitur de materia vel f orma? Si dicas quod
aliquis conceptus relativus (puta partis) vel conceptus 'per accidens'
(puta alicuius proprietatis materiae vel formae), quaero quis est
conceptus quiditativus cui iste 'per accidens' vel relativus attri,
buitur ? Et si nullus quiditativus habetur, nihil erit cui attribuatur zo
iste conceptus 'per accidens'. - Nullus autem quiditativus potest
ADCPMSRIVzrsoLN A vBHGOI;Qu{pmy(3µu)
1 visu r 0 I ut] nee D * I cognoscat Dvrs I vel 1 om. DrLN• I coniunctionem] conectio-
nem R! 2 extremarum A y I tertia] est D substantia M! I quia2 ] quod rL 3 inest] est D
3-4 ergo - inest om. I 3 nee] ut D* 4 quando actus] a. q. D I inest] est A Y 5 Expo·
nitus] Expositio v I Exponitur - tenebrae] add. etc. et totum sublin. D I quia] quae r 0
6 non-immutationis] non-intuitionis M! 7 in] et rs• 8 pro praesentia om. DVrLN;: I
praesentia] comp. I add. Nullus igitur concepfus quiditativus etc. ut supra (cf. 9) I [ hac adno·
tatione restit. textum suum transpositum (cf. p. 88, ad 9-p. 90, 8)] 9 igitur] ante Nullus I:
etiam p enim A 0 I naturaliter om. vrs A YOI; 10 a substantial ab ipsa I: I tantum] post
causatus 2 RA 0 tantummodo V 11 abstractibilis P I illud] ille DPIVZrI: pon. ille A oa
11 -12 conceptus entis] ens (pon. conceptus entis M ' ) CMSR entis DrN• 13 idem] illud DR I
etiam] ante concluditur DPRIZr 0 A Go post propositum I: et C I propositum om. A 0 15 ipsum
DCPMS1vzr 0 16 habebitur] ante in I: habetur CMsvrs AH I vel] add. de vr- 0 A~ I quod
om. AE 19 iste] ille DA J relativus] relatus CMSA YB:E add. conceptus D 20 Et om. AEHG
20-21 habetur - quiditativus om. A 20 attribuitur CPMvr- 0 A EG attribuantur DRA YO:E
21 isti DRAYOI; I accidens] add. et relativus A 02 I quiditativus] conceptus I* praem. concep·
tus CMR' Zr 0 21-/1. 91, 1 potest haberi] h. p. :E
T 1 Cf. supra p. 89, 16-17. 2 'et non videt', cf. supra p. 89, 17. 3 Cf. supra n . 140.
4 Cf. supra p.86,18-87,2 («sicut ... increato»). 5 sci!. de communitate entis, cf. supra
6
n. 138. « Per idem ... substantiae » (!in. 13-14), aliis verbis: « sicut argutum est etiam quod
Deus non est cognoscibilis a nobis naturaliter nisi ens sit univocum creato et increato, ita potest
argui » (cf. supra p . 86, 18-87, 2) « de partibus essentialibus substantiae» (!in. 13-14) .
haberi nisi impressus vel abstractus ab illo quod movet intellectum,

puta ab accidente, - et ille erit conceptus entis: et ita nihil cogno,
scetur de partibus essentialibus substantiae nisi ens sit commune
univocum eis et accidentibus.
[121 s Istae rationes 1 non includunt univocationem entis dicti in 'quid' 147
ad differentias ultimas et passiones 2 •
De prima 3 ostenditur, quia aut intellectus est certus de aliquo
tali 4 quod sit ens, dubitando utrum sit hoc vel illud, tamen non est
certus quod sit ens quiditative, sed quasi praedicatione 'per acci,
10 dens'; vel aliter, et melius: quilibet talis conceptus est simpliciter
simplex 6 , et ideo non potest secundum aliquid concipi et secundum

aliquid ignorari, - sicut patet per Phi 1o sop hum IX Metaphysi,
cae, in fine, de conceptibus simpliciter simplicibus, quod non est
circa eos deceptio, sicut est circa quiditatem complexorum, - quod
is non est intelligendum quasi intellectus simplex formaliter decipia,
tur circa intellectionem quiditatis, quia in intellectione simplici non
est verum vel falsum. Sed circa quiditatem compositam potest in,
tellectus simplex virtualiter decipi: si enim ista ratio est in se falsa,
tune includit virtualiter propositionem falsam. Quod autem est
20 simpliciter simplex, non includit virtualiter, proximo, nee forma,
liter propositionem falsam, ·et ideo circa ipsum non est deceptio:
ADCPMSRrvzrenLN A vsaGoi;qu(p-rny~µu)
1 quod] qui :E 2 erit] est D* esset (pon. erlt C 2) c I ita om. vreD* 2-3 cognoscitur
CMVreL cognosceretur DA EHG 3 essentialibus om . CtM I substantiae] sic (pon. substantiae ca)
Com. It I commune om . vr·ni; 5 includunt = ADTL concludunt D 2 rell. edd. I dicti = A
7-10 De prima - melius] quia :E I 'lf quia - melius sign.; Vacat D 1z 2 rea lin. anfractuosa µ
7 quia] quod vren I aut] licet D sic rn enim S 2 A 8 H 02 (in rcu.) om. VAG 2 8 sit hoc] h . s .
AEHG praem. hoc AY 0 * add. ens CPMIVZrA 02 I tamen] post non M'V de differentia autem ul·
tima vel passione entis AG praem. et I2 om . A Ot I est om. re 9 praedicatione] praedicative
csrLNA quiditative prn 10-12 'lf vel aliter - ignorari sign. Vacat re1 10 vel aliter, et
om. A 0 t Ivel] aut A- 0 I aliter] aliqualiter AH I et] est AG om. AEH 13 simplicibus] add. et
vr-L 15 quasi] in ras . R 2 quod CZA GO I simplex om. RtvreN 15-16 formaliter deci-
piatur] d. f. DCPMSRI*VZr:E 16 circa] secundum :E I quiditatis] om. AEH add. simplicis
AGO I quia] qui C 2 I in om. DCRreLAE 0 • 17 verum vel falsum] v. nee. f. D fals. nee
ver. R 18 simplex] simpliciter V om . Rt I ista] ilia (post ratio :EU) SAY:EU om. I;Q 19-20 pro-
positionem - virtualiter om. Dt 19 falsam om. V 19-21 Quod - falsam om . Rt
19 est] sit re om. V 19-20 est simpliciter om. A 0 20-21 virtualiter ... formaliter] forma·
liter ... virtualiter :E 20 proximo l propositionem A 02 om. PM2R svr e A YG2:E I nee l vel A EH
20-21 formaliter] add. proximo C 21 ipsam ADCM2SRIZA 0
F 12 ArusTOT., Metaph. X t . 22 et 21 (0 c. 10, 1051b 25-28. 13-15).

2 Cf. supra n. 132-133. 134-136. 3
T 1 de quibus sci!. supra p. 86, 7-9. Cf. su-
4 6
pra n. 27. sci!. de differentia ultima vel passione, cf. supra lin . 6. Cf. supra n. 71.
92 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q.. 3
vel enim totaliter attingitur, vel non attingitur, et tune omnino

ignoratur. De nullo ergo simpliciter simplici conceptu potest esse
certitudo secundum aliquid eius, et dubitatio secundum aliud.
148 Per hoc etiam patet ad secundam rationem supra positam 1 , quia
tale 'simpliciter simplex' 2 omnino est ignotum nisi secundum se s
totum concipiatur.
149 Tertio etiam modo potest responderi ad primam rationem 3 , quod
ille conceptus de quo est certitudo est alius ab illis de quibus est
dubitatio; et si ille certus idem salvatur cum alterutro illorum du,
biorum, vere est univocus, ut cum alterutro illorum accipitur4, - 10
sed non oportet quod insit utrique illorum in 'quid': sed vel sic,
vel est univocus eis ut determinabilis ad determinantes vel ut deno,
minabilis ad denominantes 5 •
150 Uncle breviter: ens est univocum in omnibus, sed conceptibus
non,simpliciter simplicibus est univocus in 'quid' dictus de eis; 1s
simpliciter simplicibus est univocus, sed ut determinabilis vel ut
ADCPMSRIVZrBn LN A YBHGO:E Qu(p-rny~µu)

1 vel enim] quia vel :E I totaliter] post attingitur1 AG perfecte sive totaliter (s . t . post att!ngltur'
A Y) A Y:E om . A B;H I vel non attingitur om. M!! I vel2] aut vr-n 2 simpliciter simplici con-
ceptu] c. simpliciter s. RI2AH:E J simpliciter] similiter AB om. D 3 dubitatio] dubium DR
rescr. A 0 > J aliud] aliquid DCMSRI' 0 add. eius CMSRIZI' 0 4 etiam om. DRVI' 8 A 0 I su-
pra positam] suppositam CM superius positam R I quia] quod rLABH 5 omnino] post
est DVI' 8 non C' om. C 2 6 totum] om. rN add. omnino p 7 Tertio] Alio vr-n I etiam]
post modo et rep. post responded R om. V I quod] quia CMSRI*ZI' 0 A YG om. A 0 8 ille]
iste DCMA 0 I illis de quibus] illo de quo R 9 dubitatio] dubius DAG I et] sed CM I ille]
iste D add. conceptus DCPMSRaivzr A voa I certus om. M 2 A Y I idem] post salvatur M avrBnLN'
A Y:E om . DCM'SRIZI'N2 A-Y 9-10 cum - ut om. I'N" 9 cum] in I'N! J alterutro] altero
AY utroque AH 9-10 dubiorum] duorum DCM*SR*I*Z 10 vere] ante ut P verum C'
M *I*et verum est quod est et certus AG I est univocus] univociter A J cum alterutro illorum
post accipitur L I alterutro] alterutrum r 0 altero A y praem. ab D I illorum] istorum A y eorum
:E duorum V add. duorum RI' 80 I accipitur] accipiatur AB concipitur CR2 11 uterque CM
Rvr-BAE utroque D I in quid om. AY I veil ut AAB 2 (in corr.) nee Dom. IZI' 0 AH J sic] sic est
C est sic AB* om. AH 12 vel1 ] quod AG om. P I est] erit VI' 8 J eis] ante univocus :E ei D
add. sed C* add. scilicet DI*ZI' 0 add. scilicet sed M I eis ut] sint S' si ut S 2 I ut1 ] nee D om.
A B•HG I ut2 om. CMI*zrn 14 breviter rescr. P 14-15 ens - simplicibus] ens I" 14 est]
ante ens D*ZI'L om. C* J in = ADCM(om. M 2)S non R J sed conceptibus om. I' 8 14-15 con-
ceptibus non-simpliciter] non cone. simpl. A 02 cone. simpl. AH• conceptionibus non·simpl. C*
praem. de R* 15 non-simpliciter simplicibus] non simplicibus simpliciter AG add. non est D' I
univocum PR2 IVZI' 80 AH:E I in - de eis om. D" 15·16 in - univocus om. R" 15 dictus]
dicto (pon. dlctus Ci) CM*S dictum (ant< in quid VI' 8 ) PIVZI' A B2H:E 16 simpliciter] praem .
conceptibus autem rNa add. vero IVZI' 80:E I simpliciter - univocus om. D I univocus] univo·
cum PRlIZI' 0 AH:E add. non sic Rl:EQUi add. non in quid rB I ut 1 ] om. AH add . est rn I deter·
minabile :E I ut2] in corr . D 2 om. V:E
T 1 Cf. supra p. 21, 10-22, 5. 2 sci!. differentia ultima vel passio, cf. supra p. 91, 6.
3 de qua sci!. supra n . 147 . 4 Cf. supra n . 27. 6 Cf. supra n. 133.
denominabilis, - non autem ut dictum de eis in 'quid', quia hoc

includit contradictionem 1 •
Ex his 2 apparet quomodo in ente concurrat duplex primitas, 151
videlicet primitas communitatis in 'quid' ad omnes conceptus non-
s simpliciter simplices, et primitas virtualitatis - in se vel in suis in-
ferioribus - ad omnes conceptus simpliciter simplices. Et quod
ista duplex primitas concurrens sufficiat ad hoc quod ipsum sit
primum obiectum intellectus, licet neutram habeat praecise ad
omnia per se intelligibilia, hoc declare per exemplum, quia si visus
10 esset per se cognitivus omnium passionum et differentiarum coloris
in communi et omnium specierum et individuorum, et tamen color

non includeretur quiditative in differentiis et passionibus colorum,
adhuc visus haberet idem obiectum primum quod modo habet,
quia discurrendo per omnia, nihil aliud esset sibi adaequatum;
1s igitur tune non includeretur primum obiectum in omnibus per se
obiectis, sed quodlibet per se obiectum vel includeret ipsum essen-
tialiter, vel includeretur in aliquo essentialiter vel virtualiter inclu-
dente ipsum: et ita in ipso concurreret duplex primitas, scilicet
ADCPMSRrvzrsoLN A vBHGOI;Qu(PTit"f~µu)
1 denominabile :E I non - de eis om . R • / non - hoc] nam quod sit univocum eis in
quid dictum de eis :E I de eis] ante dictum rs post quid v praem. est DA-Y 1-2 quia - con-
tradictionem] om. I'LN• ; '!f sign . Vacat M 2V 1 (<ext. et mg.)Z 2rs 2 1 hoc om. A EH 2 contra-
dictionem] quodammodo (Pon . contradict. CZ) C 3 his] istis CMIZI' 0 I apparet] patet :E I
quomodo] quod DCM*I*ZI' 0 I concurrit vrA-H:E I duplex] add. adaequatio vel di:iplex D
3-4 primitas, videlicet om. rN• 4 videlicet] s~ilicet :E sicut R vel I*I' 0 4-5 communita·
tis - primitas om. A E; 4 communitatis] communicabilitatis A quiditatis V om. D' I in quid]
vel quid C*M om . rLN 4-5 conceptus non-simpliciter] simpliciter R' 5 virtualitatis] vir·
tutis RirAHG comp . ACPMSVZAYEO:E I suis] solis R• add. partibus :E 6 simpliciter] simi-
liter AB praem. in se CMII' 0 8 neutrum CMSIZI' 0 A EG I habeat praecise] p. h. :E 9 per
se om. D' I hoc] post declaro AH sed r 0 praem. et M* I per exemplum] praem. sic I'LNAH om.
D ' add. sic PZA YI; 10 per se om . CMSI*ZI'LN:E I cognitivus] cognoscitivus DMSI*zr-e
A·B:E cognoscimus (!) C add. et S add. omnis coloris et A-v J coloris] colorum RrLN om. D '
11 et 2 om. C*M 12 includeretur] includitur (pon . includeretur CZ) CM includetur V include·
rentur n• 13-15 quod - obiectum om . I' 0 13 modo] nunc D 14 esset] om . D*I*
add. nihil AB* I sibi] in ras. I' 82 om. C add . sicut R 15 tune] nunc S om. C* I non] om. rL
AEH add. natura c• 16-17 obiectis - ipsum essentialiter om. :EQt 16 obiectis] omnibus
AB• add. quiditative YAGO I sed] quia R 2 I ve!J non I'L om. D' nee D 2 16-17 includeret -
vel1 om. vre 16 ipsum] om. A 0 • add. obiectum A GO 17 includetur p I in aliquo - vir-
tualiter] essentialiter vel virtualiter (virt. v. ess . :E) in aliquo PVr 8:E add. in I2AG02 add. in ali-
quo AY 18 ipsum] ante includente (17-18) Com. A 0 * add. primum (add. ultra obiectum A02)
RA 0 I in] in ras. AB 2 cum AH I ipso] primo (praem. ipso MZ) CMSRizro obiecto (pmem. primo
A oz) A 0 I concurret pre A YB 2G*O concurrent A E' occurreret C*M occurret S I scilicet om . D
lB-p . 94, 2 scilicet - duplex om. zre
T 1 Cf. supra n. 132-136. 2

Cf. supra n. 129-150.
communitatis, ex parte sui, et primitas virtualitatis, in se vel in suis

inferioribus, - et ista duplex su.fficeret ad rationem primi obiecti
talis potentiae a.
LC. - ARGUMENTA CONTRA UNIVOCATIONEM ENTIS EORUMQUE SOLUTIOJ
15 2 Contra istam univocationem entis a r g u it u r: (131
Per Philosophum III Metaphysicae, quia secundum ipsum ibi,

ens non est genus, quia tune secundum ipsum, ibidem, differentia
non esset per se ens; si autem esset commune dictum in 'quid'
de pluribus differentibus specie, videretur esse genus.
153 Idem etiam in IV Metaphysicae, in principio, vult quod ens lo
dicitur de entibus sicut 'sanum de sanis', et quod metaphysica est
'una' scientia non quia omnia illa de quibus est dicantur 'secundum
unum', sed 'ad unum', scilicet non univoce sed analogice. Ergo
subiectum metaphysicae non est univocum, sed est analogum.
I!
"' Adnotatio a Duns Scoto cancellata: Si 'bonum' ponatur primum obiectum 15
voluntatis, quomodo 'veritas' est per se volibilis, cum ipsa non habeat 'bonum'
pro primo praedicabili nee virtuali, respectu sui, nee etiam, cuius inferius con~
tineat ipsum essentialiter vel virtualiter? ll
ADCPMSRivzrsoLN AYBHoo~Qu(p't'7t'f~µu)
1 primitatis vr 0 I virtualitatis] virtutis DPRr 0 A BHG virtualis sive virtutis v visionis c•
comp. AMSirLNAY 0 ~ / suis om. ABH 2 ista] ilia DS ita CMRVr 0 N•AYBHGo• / duplex = A
duplex primitas rell. (om. zrs) edd. I suflicit DI* 2-3 ad rationem - potentiae om. DCM'SR 'I'
ABHO;: 2 primi om. R~~ 5 istam univocationem] illam un . DAEH ist. unionem A 0 6 Per]
Secundum vrs I ipsum] Philosophum A 0 I ibi] in corr. r 02 om. D 7 tune] post ibidem
PVrBAY om. rN I ipsum] Philosophum p•rs eundem AY add. est AE• I ibidem] ibi C 2 quidem z
8 per se om. A 0 / esset 2 ] erit C esse (I) rL / in quid] post specie (9) AH om. D 9 videretur]
post genus C videtur AE•o videntur I* 10 Idem] Item PVr 8 A / etiam] et A 0 om. AYHO /
in1 om. DR~ / in principio om. V 11 dicitur om. M / sanum de om. D' / quod om. A Y /
est] sit R 2 12 una - est om. P' / ilia] ante omnia A 0 om. vr 0 / est = AR' A 0 -r ipsa est
A- 0 ~ metaphysica est P~R 2 rell. p'lt'(~µu / secundum om. R *V 13 sed 1 ] add. etiam vre /
sed ad om. C' I sed ad unum om. D I scilicet] id est ~ om. CMS I Ergo] Sequitur D
14 est2 = AS / analogicum C 15-18 Si bonum - virtualiter = A 1V 1 r 81µ [ post adaequatum
(p. 93, 14) Al post bonitas (p. 108, 5) µ sine praecisa indicatione ubi textus ponendus sit V!r 8 !] ;
'!! text. sign.: Scotus extra. Vacat A 1 !in. anfractuosa µ 15 ponitur V!r 5 1 / obiectum] add.
intellectuS V!rB!(om. 82 ) 16 habeant rB! 17 cuius] eiUS V!rB! 17-18 COntineat] COn•
cipiat V! 18 vel] sed Vl
F 5-9 HENRICUS GAND., Summa a . 28 q. 3 in corp. (I f. 167K); a. 26 q. 2 in corp. (f. 158P);

a . 21 q. 2 ad 2 in opp. (f. 125T). - Cf. SlGERUS DE BRABANTIA, Quaestiones super lib. Ph:;-
sic. I q. 13 in corp. (PhB XV 37). 6 ARISTOT., Metaph. III t. 10 (B c. 3, 998b 22-24).
ro-14 HENRICUS GAND ., Summa a. 19 q. 1 in corp. et ad 1 (If. 114B-115B. 115F). - Cf. S10E·
RUS DE BRABANTIA, Quaestiones super lib. Physic. I q. 13 in corp. (PhB XV 38). ro ARISTOT.,
Metaph. IV t. 2 (r c. 2, 1003a 33-35; 1003b 11-14).
Idem etiam VII Metaphysicae dicit quod accidentia non sunt 154
entia nisi quia entis, sicut logici dicunt 'non-ens esse' et 'non-sci bile
esse scibile', et sicut vas dicitur 'salubre'. In omnibus istis exemplis
non est univocatio eius quod dicitur de pluribus.
s Et Porphy rius: «Si quis omnia 'entia' vocet, aequivoce - 155
inquit - nuncupabit».
Item, I Physicorum: « Principium est» - contra Parmenidem 156
et Melissum - « quoniam ens multipliciter dicitur»; et arguit,
quod 'si omnia sint unum ens': 'vel hoc unum ens vel illud', quod
10 non sequeretur si ens esset univocum, sicut non sequitur 'omnis
homo est unus homo, ergo iste unus homo vel ille unus homo'.
Item, per ration em: si ens es set univocum ad decem genera, 15 7
ergo descenderet in illa per aliquas differentias. Sint ergo duae tales
differentiae, a et b: aut ergo istae includunt ens, et tune in conceptu
1s cuiuslibet generis generalissimi includitur nugatio, aut ista non sunt
entia, et tune non-ens erit de intellectu entis.
[14) Ad primum 1 • Quamvis argumenta III Metaphysicae 2 non oportet 158
ADCPMSRivzrBoLN A vEHGO:EQu(p't"lt')'[3µu)
1 Idem] Item Pr 8 A-Y I etiam] et AG in A 0 om. A H:E 1-2 non - entis] sunt entia
(add. quia entis l;Q 2) AYE•HO*:E 2 quia] add . sunt vrB I non-ens] non aeque AH2 I esse]
praem . ens :EU add. ens R 2 AHa 3-4 In omnibus - pluribus om. C 4 non est] e . n. MSI*
zr 0 5 Et] Item PVr 8 A- 0 :E I Porphyrius] add. dicit Ra I vocet] add. vel M* 6 inquit] in
corr. AE 2 in quid ASAHG inquam V om . Mt.Rt 7 Principium] add. autem RPA 0 8 quon·
iam] et non C' quod non M'S* quod OM2Vr 8 quantum :E 9 sunt rBA-G:E I ens1 ] add .
igitur :E I hoc] add. sunt tantum AG 10 sequeretur] sequetur S sequitur (pan. sequeretur ca)
CM add. quia A 0 * I esset] ante ens VA 8 esse ro• om. :EU! J univocum] om. R' add. ad decem
genera A 0 I non2 ] nee rN I omnis om. D 11 homo 2 om. R I ergo - homo 4 om. Dtl;Ut
12 Item, per rationem] Praeterea ratione :E add . sic PA Y:E I esset] ante ens :E est A 0 13 de-
scenderet = Aprryf3µu descendit rel!. T I aliquas] post differentias :E alias rL quas D' quasdam D 2
13-14 duae tales differentiae = AA- 0 prryf3µu illae duae cliff. tal. :E diff. tal. A 0 -r tal. duae diff.
rel!. 15 generis om. :E I aut] sed ut C ' sed non C 2 I ista] illa S illae A 0 ita A Y I non]
nulla D 16 erit] esset C est A BG 17 argumenta] argumentum A H2 Aristotelis (praem. argu.
menta sint A oa) A 0 I argumenta III Metaphysicae post quod (p. 96, 1) :E I oportet] oporteat :E
add. tamen A 02
F r-4 HENRICUS GAND. , Summa a . 21 q. 2 arg. 2 in opp. et in corp. (I f. 124E.l); a. 19
q. 1 ad 1 (f. 115E). - Cf. SmERUS DE BRABANTIA, Quaestiones super lib. Physic . I q. 13 in corp .
(PhB XV 38) . r ARISTOT ., Metaph. VII t. 2 (Z c. 1, 18-20); t. 14-15 (Z c . 4, 1030a 23-27;
1030b 2-3). 5-6 Cf. SIGERUS DE BRABANTIA, Quaestiones super lib. Physic . I q. 13 in corp. (PhB
XV 37). 5 PoRPHYRIUS, Liber praedicabilium c. 3 (lva); ArusTOT., Metaph. VII t. 15 (Z c. 4,
1030a 32-34). 7-rr HENRicus GAND., Summa a. 21 q. 2 ad 3 (I f. 124 0). - Cf. SIGERUS
DE BRABANTIA, Quaestiones super lib. Physic. I q . 13 in opp. (PhB XV 37). 7 AR1sTOT., Physic.
I t. 13 (A c . 2, 185a 20-21). 8 Ibidem (lin. 22-27). r2-r6 HENrucus GAND ., Summa a. 28
q. 3 in corp. (If. 167N); a. 26 q. 2 in corp. (f. 158P).
1 2
T Cf. supra n. 152. scil. totius tertii libri.
dicere quod concludant, quia Philosophus intendit ibi arguere ad

oppositas partes quaestionum quas disputat, sicut ipse praemittit
in prooemio - duo autem opposita non possunt concludi nisi alte,
rum argumentum sit sophisticum (uncle Commentator eius di cit,
in primo argumento ad primam quaestionem ibi disputatam , esse
fallaciam consequentis: 'si contraria pertinent ad eandem scien,
tiam, ergo non,contraria non pertinent ad eandem scientiam'), -
quamvis etiam istud argumentum 1 , specialiter, non oportet tenere
quod concludat: infert enim, ibidem, ccquare si 'unum' genus,
aut 'ens', - nulla differentia, nee 'una' nee 'ens' erit » (quaero aut 10
intendit inferre quod 'non per se primo modo' erit differentia 'ens'
vel 'unum', et sic conclusio non est inconveniens de 'uno', aut
intendit inferre negativam absolute, et tune consequentia non va,
let: non enim si 'rationale' est differentia respectu 'animalis', sequi,
tur quod 'rationale non est animal', sed quod 'non est per se primo is
modo animal'), - tamen tenendo quod argumentum 2 valeat, con,
cludit oppositum magis quam propositum: removet enim ab ente
rationem generis, non propter aequivocationem (immo, si esset
aequivocum ad decem genera, esset decem genera, quia idem con,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI;QU(p-my~µu)
1 concludat A H2 concludit A Y I ibi om. C 2 promittit P* AI: 3 non possunt con·
cludi] c. n. p. I: 4 eius] ante Commentator AG om. VI' 8 A-GI; 5 ad - disputatam om.
Rt I primam] secundam CM I ibi] eius VI' 8 6 pertineant rLN A 0 7 ergo - scientiam]
om. MtR•Pz rep. c· I ad eandem scientiam om. rLN•AYEHGO•I; I scientiam om. DI! 8 istud]
illud DC'MV2I' 802 A id V' hoc I: secundum rr 0 ' I oporteat vr- 0 9 genus] praem. esset R'
praem. est AHaG0 2 add. erit P2R2 10 aut ens] aut ens aut R' ens R 2 aut Z om. I'Nt add. est
genus A 02 I nulla] prima c• add. esset R * I una] unum DI2 A-Y pon. unum P 2 I erit] esset C I
quaero aut] aut igitur D add. ergo R 11 intendit] intelligit R *I'LN I erit] sit (pose ditferentla I:)
DI: est (rep. I*) CMRI*zr 0 et I'L 12 et om. PI2 I'LN A YE•HO I et sic] igitur s I est] erit vrB
13 intendit] intelligit rLNAY add. vel intelligit M~ I negativam absolute] a. n. I: I et om. A 02 I
tune] sic AG 14 rationale] in corr. I2 rationabile I;Q 14-15 est differentia - quod rationale
om. P 14 respectu] in ras. R 2 in ratione D I animalis] hominis A Y 15 rationale] rationa·
bile I: possibile D* I sed] add. bene (uncle r 0 *) sequitur vrBD I est2] post modo (16) CMI*Z rep.
post modo (16) r 0 • I per se] post modo (16) rL post animal (16) A 0* add. et CM 17 oppo·
situm .. . propositum] prop. . . . opp. R * I removet] retinet vel recipit A! 17 -18 ab ente ratio·
nem generis] r. g. ab e. A' add. sed remover AY* 18 aequivocationem] add. (sed cf. p. 97
ad 2-4) sed propter nimiam communitatem, quia scilicet praedicatur (praedicitur in corr. l;Q2) per
se primo modo de differentia I: I esset] erit C 19 aequivocum] in corr. A G 2 aequivocatum
A 0 I esset] essent in ras. R 2 I esset decem genera om. MI'LAB• 19-p. 97, 1 conceptus]
add. entis A 02
F 2 ARISTOT., Metaph. III t. 1 (B c. 1, 995a 24-995b 4). 4 AVERROES, Metaph. III
com. 3. 9 AR1STOT., Metaph. III t. 10 (B c. 3, 998b 26-27).
T 1 Cf. supra n. 152. 2
Cf. ibidem.
DE coGNoscrnruTATE Dm 97
ceptus, quocumque nomine significetur, habet eandem rationem

generis), sed removet rationem generis ab ente propter nimiam
communitatem 1 , quia videlicet praedicatur 'primo modo per se'
de differentia, et per hoc posset concludi quod ens non sit genus.
[15] s Et ad videndum quomodo hoc 2 verum sit - cum tamen praedic, 159
tum sit quod ens non praedicatur 'per se primo modo' de differen,
tiis ultimis 3 - distinguo de differentiis, quod aliqua potest sumi a
parte essentiali ultima, quae est res alia et natura alia ab illo a quo
sumitur conceptus generis, sicut si ponatur pluralitas formarum,
10 et genus dicatur sumi a parte essentiali priori et differentia specifica
a forma ultima. Tune sicut ens dicitur in 'quid' de illa parte essen,
tiali a qua sumitur differentia talis specifica, ita dicitur in 'quid' de
tali differentia in abstracto, ita quod sicut haec est in 'quid' 'anima
intellectiva est ens' - accipiendo eundem conceptum en tis secun,
1s dum quern dicitur de homine vel de albedine - ita haec est in 'quid'
'rationalitas est ens', si 'rationalitas' sit talis differentia. Sed nulla
talis differentia est ultima, quia in tali continentur realitates plures,
aliquo modo distinctae (tali distinctione vel non,identitate qualem
ADCPMSRIVzreoLN A YBHGOI;QU(p·my~µu)
1 significetur] significentur re comp. AB add. sive substantiae sive accidentis A 02 j habe-
ret r 02 habent A y 2 generis1 om. AB I sed - generis] generis AB* om. AH• 2-4 sed -
differentia om. hie (sed cf. p. 96 ad 18) :E 3 quia] add. non A Y I praedicatur] in corr. M 2 rN 2 r ... J
A 0 * om. c• I primo modo) post per se PR2 add. dicendi vrem 4 de om. c•rB•A 0 * I diffe-
rential substantia D* add. aliqua DCM*RizreaoNaABH*GO add. ultimata pa I et - genus] om.
A YEHtG 0 •:E; 'IT sign. Vacat Z2 (sed cf. ad 5) j et] ut I'N2 om. M' I posset concludi] potest cone!.
AHl possit cone!. S'RIZr 0 NA 0 l post (add. sic Sl) concludit C*M*S 2 rL I sit] est rNAHl 5 Et -
verum sit post differentia (4) Ma 5-6 Et - de om. AY 5 Et ad videndum] Ad vid. DA 0 '
Ad vid. autem A 02 :E Ad vid. etiam A EHG I hoc om. D' AG I hoc verum sit] h. s. v. DIVzr 0 A HI;
s. h. v. CM' add. (cf. ad 4) et per (p.] propter I;Q pro :EU praem. quomodo A 0 ) hoc possit concludi
quod ens non sit genus pazrLaA-Y 6 praedicatur] ponitur D* om. R ' (anie de) ! primo mo-
do] m. pr. AH add. dicendi R 6-7 de differentiis ultimis] de differentia ultima rN om. A 0 •
7 ultimis - differentiis om. R' I distinguo] distinguendum est I2 I de d ifferentiis] de differentia
AG om. r• I quod] quia Dcvr- 0 A 0 I aliqua] quaedam A 0 I possunt vrBLN• I sumi] accipi A 0
7-8 sumi a parte om. D' 8 alia 1 ) ante res I* aliqua I3 om. CP'MSR2 r 8 A YOI; I natural nulla
CMR I illo) isto A 0 illa RI quo] qua R 10 specifica om. V 11 illa] ista DPA- 0 12 dif-
ferentia talis] t. d. Dvr- A :E I in quid om. rn
0 0
12-13 de tali - in quid om. R• 13 haec)
hoc (post est AYE) C*RlzrLN• AYE• om. I;Q 'U ista post quid I;QZ 15 quern] quod DRY om. rs I
de 1] add . ente CM J vel de albedine om. V 16 rationalitas1 - si om. A Bt J si] praem . sicut A
16-17 sit - talis] sine c • I sit - realitates om . rs 16 talis om. ClM•S*Rl'VZr 0 A y
16-17 Sed-differentia om. rLNt j Sed - ultima om. I;U• 18 aliquo modo] a se ipso DI
vel non-identitate om. R •
T 1 Cf. ARISTOT., Topic. IV c. 12 (6. c. 6, 127a 28-30): «Si ergo 'ens' genus assignaveri-
mus, palam quoniam omnium erit genus, eo quod praedicatur de eis; de nullo enim genus nisi
de speciebus praedicatur ». 2 Cf. supra !in. 2-4. 3 Cf. supra n. 131. 132-133.
Dun9 Scotus, Ordinatio

dixi in quaestione prima distinctionis secundae esse inter essentiam

et proprietatem personalem 1, vel maiore, sicut alias explanabitur 2),
et tune talis natura potest concipi secundum aliquid, hoc est secun,
dum aliquam realitatem et perfectionem, et secundum aliquam
ignorari, - et ideo talis naturae conceptus non est simpliciter sim, s
plex 3 • Sed ultima realitas sive 'perfectio realis' talis naturae, a qua
ultima realitate sumitur ultima differentia , est simpliciter simplex;
ista realitas non includit ens quiditative, sed habet conceptum sim,
pliciter simplicem. Uncle si talis realitas sit a, haec non est in 'quid'
'a est ens', sed est per accidens, et hoc sive a dicat illam realitatem 10
sive differentiam in abstracto, sumptam a tali realitate .
160 Dixi igitur prius quod nulla differentia simpliciter ultima includit
ens quiditative, quia est simpliciter simplex 4 • Sed aliqua differentia,
sumpta a parte essentiali - quae pars est natura in re, alia a natura
a qua sumitur genus - illa differentia non est simpliciter simplex, 1s
et includit ens in 'quid': et ex hoc quod talis differentia est ens in
'quid', sequitur quod ens non est genus, propter nimiam commu,
nitatem entis. Nullum enim genus dicitur de aliqua differentia infe,
riore in 'quid', neque de illa quae sumitur a forma neque de illa
ADCPMSRivzrsoLN A YBHoo:EQu(p-rny~µu)
1 primal ante quaestione vrsN om. :EU I distinctionis secundae] s. d. crs distlnctione Se•
cunda DPA 0 dist. tertiae MSRA 0 de Trinitate AYH:E de quiditate terminante Ah praem. de Tri·
nitate personarum vra add. de Trinitate PI*zro• 2 maiore] maiorem RAH maior DCM*S
1·zr-s A 0 I explanabitur] explicabitur A Y0 2 3 aliquid] quid rLNi: I hoc] id 1: 3.4 secun·
dum] per M 4 aliquam1 ] aliam A 8 I realitatem] identitatem A 0 • actualitatem A Y praem .
identitatem A 0 I aliquam2 ] aliam A BH add. aliam A 6 sive = AA 0-r seu rel!. pity~µu I
talis om. D*I' 8 7 est] praem. quae A om. rLNAYBO•:EQ•U I simpliciter] omnino :E praem.
0
omnino (ante est vra A 0 ) PR'IVzr A 8 ista] et (om. A YO) ilia DVI' 8 A YO istas p• pon. quod
haec c• I ens quiditative, sedJ entitatem quiditat1ve sive ens quod (qui• ra) est simpliciter sim·
plex et vrs 9-10 haec - a1 om. A 0 9 haec] add. praedicatio A 02 I est] add. vera: a
(add . ulrra est P1Z) p•vzrsoi; add. per se a rN• I quid) quantum D*C*P 2vzr-L A Y:E 10 ens]
om. A 0 add. in quid :E I est 2] ens r 0 • om. CM:E add. ens vra I et hoc om. R' I sive] si AB 2HO
om. A Bio• I illam] istam DA YG}.; 11 sive differentiam om. A 0 • 12 Dixi igitur] Dico ergo
sicut (add. dlxi II' 0 ) PIVZI' 80 N2 12-13 simpliciter - differentia om. :EQ 12 simpliciter]
specifica A 0 praem. specifica AG* add. simplex AH 14 sumpta] specifica AYO• I quae] quia
A Y I natura1 ] ante est D et natura post in re A BHG una (praem . naturaA 02 ) A 0 add. aliqua R I in re]
rei I' 02 I a n atural essentia A Y a nulla A Bi a natura ilia A 82 15 differential natura :E
16 includens C I in quid - ens om. V' I et ex hoc] ex hoc autem :E ex hoc A Y 18 en tis]
sui :E 19-p. 99, 1 a forma - sumitur om. D'ABH 19 de illa2 ] post sumitur (p. 99, 1) AG'
om . DlR•AG 2
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio I d. 2 n. 388-410 (II 349-361) . 2 Cf. ib . II d. 1 q . 4
n. [25]; q. 6 [5] n. [5]; IV d . 11pars1 a. 2 q. 1 n. [54] . 3 Cf. supra n. 147. 4 Cf. su·
pra n. 133. 150.

- - - - ----- - - --- - - -- - -
quae sumitur ab ultima realitate formae (sicut pate bit distinctione 8 1 )'
quia semper illud a quo sumitur conceptus generis, secundum se
est potentiale ad illam realitatem a qua accipitur conceptus diffe,
rentiae, sive ad illam formam si differentia sumatur a forma.
1161 s Et si arguas contra istud quod si 'rationale' includit ens qui, 161
ditative et quaelibet differentia consimilis (quae scilicet sumitur a
parte essentiali, non ab ultima realitate eius), igitur addendo talem
differentiam generi erit nugatio, eo quod ens bis dicetur 2 , - respon,
deo quod quando duo inferiora ad tertium sic se habent quod
10 unum denominat alterum, illud commune, particulariter, denomi,
nat se ipsum: sicut 'albedo', quae est inferior ad ens, denominat

'animal', quod est inferius ad ens. Et ideo sicut est denominativa
ista 'animal est album', ita 'ens' quod est superius ad 'album' pot,
est denominare 'animal', sive ens particulariter, sumptum pro
;s animali: puta si illud denominativum esset entale, haec esset vera
'aliquod ens est entale'. Et sicut ibi concede 'denominationem acci,
dentalem' sine nugatione, nee tamen idem ornnino denominat se,
eodem modo conceptum, ita hie, 'animal rationale', nam in ani,
mali includitur ens quiditative, et in rationali includitur ens deno,
20 minative; et sicut 'rationalitas' est ens, ita 'rationale' denominatur
ADCPM5RivzrsnLN A vEHGOl;Qu(p-myf3µu)
1 ab] om. D' add. ilia A 8 2 quia] in ras. R 2 cum D 2-3 secundum se est paten·
tiale] e. p. sec. se :E 3 realitatem] add. vel formam A oa j accipitur] post differentiae (3 -4)
D sumitur PA 0 3.4 differentiae om. D' 4 illam] istam A vo aliam C 5 Et] Quad
DRA 0 om. A- 0 :E I contra istud om. R' I istud] illud A hoc :E I includat Izr-n concludit AH•
7 talem] illam D 8 erit] esset C j eo] et etiam sequitur DR* et A 0 * j dicetur] diceretur PZ
dicatur CMI*r 0 dicitur R add. sicut haec ' homo est animal rrationale'J A 0 a 8-9 respon·
deo] dico CMPzr 0 pon. dico 5 2 9 quod 1 = ADCM edd. J quando om. M I ad tertium
post habent :E 10 alterum] aliud :E j particulariter] particulatum DCM*R* add. concep·
tum in aliquo suo de his duobus A 0 a 11 ipsum] add. sine nugatione AGO 11-12 deno·
minat - ens om. AEtH 12 animal] illud r 0 om. l_;Q*U rescr. P j est1 ] add. etiam l_;Q j ens]
add. sine nugatione A 0 12-13 est denominativa ista] i.e. d. c ap12vr i. d. e. I'd. i.e. Z de
notitia ista C' 14 sive] sicut AG 15 illud] id D add. ens DCM5RI*Zr 0 A 02 I entalej ens
tale D5RVrLNA·G tale ens Mtitzr 0 AG tale C * add. vel ens tale rs add. ex terminis AG adnot .
entale Aa 15-16 haec - entale om. pt 16 entale] ens (an« est r 0 *) tale DCPlM*RI*VZr
A·Y tale 5 j Et = A j ibi] ubi A Y j denominationem] denominative Z 17 sine nugatione
om. M 2 5ZAYBtH 0 •:E 17-18 nee - conceptum om. DCM•R•1•r 0 • 17 nee tamen] quia
non (non pose omnino) AG nee z I idem] in ras. 5 2 om. rLN A E•H add. eadem r 0 1(om. 03 ) I omnino
denominat se] d. se o. :E 18 conceptum] conceptibili rLN I ita hie] i. hoc A 8 * praem. ('ff sign.
Vacat Z2 ) sine nugatione z add. sine nugatione 5a A 0 I nam om. M 25•Rvrn A Yl_; 19 quidi·
tative] in ras. R 2 quiditativum vrn I includitur ens2 om. CMizr 0 20 ens] add. ('ff sign. Vacat
Z2 ) denominative DCPiM5RIVZr A GO I rationale] rationabile 1zr 0 ratio D•
T 1 Cf. DuNS 5coTus, Ordinatio I d . 8 pars 1 q . 3 n. (16. 14]. 2 Cf. AVERROES, Me-
taph. IV com. 3.
ab ente: esset ergo hie nugatio, 'animal,rationalitas', non hie, 'ani,

mal rationale', - sieut esset hie, 'animal,albedo', non hie, 'animal
album'.
162 Ad aliud 1 , quod dicitur de IV Metaphysicae, respondeo quod
Phi 1o sop h us X Metaphysicae concedit ordinem essentialem esse s
inter species eiusdem generis, quia ibi vult quod in genere est unum
primum quod est mensura aliorum. Mensurata autem habent essen,
tialem ordinem ad mensuram, et tamen, non obstante tali attribu,
tione, concederet quilibet 'unum' esse conceptum generis, alias
genus non praediearetur in 'quid' de pluribus differentibus specie. 10
Si enim genus non haberet 'unum' conceptum, alium a conceptibus
specierum, nullus conceptus dieeretur de pluribus in 'quid', sed
tantum quilibet de se ipso, et tune nihil praediearetur ut genus de
specie, sed ut idem de eodem.
163 Consimiliter, Philosophus VII Physicorum <licit quod 'in ge, 1s [17)
nere latent aequivocationes', propter quas non potest esse com,
paratio secundum genus. Non tamen est aequivocatio quantum ad
logieum, qui ponit diversos conceptus, sed quantum ad realem
philosophum, est aequivocatio, quia non est ibi unitas naturae. Ita
igitur omnes auctoritates quae essent in Metaphysica et Physica, 20
ADCPMSRivzrsnLN A vaHoo:E Qu(p-rny~µu)

1 hic 1 ] post nugatio I*Zr 0 hoc modo A BH* add. ho mini A Y I nugatio] om. A B!Ht add.
homo :E I animal-rationalitas] animal est rationalitas I*Zr 0 I non] add. autem A YBG:E I hic2 ]
hoc A 8 * homini A Y add. homo :E 2 rationale] est rationabile r 0 add. quia A 0 I esset om.
vrsAH I hic 1 ] hoc AYB•O haec AH* add. homo :E add. homini AY I non] add. autem R:E I
hic 2 ] rescr. ca haec AH* hoc A 0 est A 0 homini AY om. R add. homo :E 4 aliud] illud AH
:E I quod 1 J quando vr- 0 I quod dicitur de om. :E I respondeo] dico R:E 5 X] 4 (pon . x ca)
DCP 2MSRIVZrLN A 800 2: I concedit] cedit A 8 * concludit A 0 I esse = A 6 qui a ibi vult] v.
enim i. :E I in] add. quolibet :E I est] sit 1zro add. aliquid R 7 mensura] add. omnium R I
autem] enim CM 7-8 essentialem] post ordinem (8) PRAH om. rN 8 et tamen om. D'
9 unum esse] e. u. (post generls A 0 ) vr 8 A 0 :E 10 praedicatur I*zr 0 AH I in quid om. CM I
specie] add. univoce sed aequivoce A 0 a 11 non om. DMR* I haberet in ras. R 2 I unum =
AD I conceptibus] conceptu A conceptionibus C
2 0
12 de pluribus in quid] in quid de pl.
CM:E 13 quaelibet A quidlibet r 0 I ut genus] post specie (14) CM om. D' 15 Consimi-
liter] Confirmatio CMS rescr. P I Physicorum] in ras. R 2 Politicorum A I dicit] ante VII :E om.
D*A 0 15·16 generibus :E 17 tamen] post est PPA:E enim DCMSRI'r-s I est om. C'V I
aequivocum D 18 logicum] locum D*V I qui] quae A YH:EU add. non V 2 I ponat A YBH po·
suit D* I sed] add . solum :E 19 est aequivocatio om. :E I ibi] nisi Dom. CMSA 0 * I ibi unitas
naturae] u . n. i. rs vere (I) unitas ibi V 20 igitur] etiam I'LN:E I quae] add. sic I'LN• I quae
essent om. M 2 I et] vel A 0 add. in VI' 8 :E
F 5 ARISTOT., Metaph. X t. 7 (I c. 2, 1054a 9-11). 15 ArusTOT., Physic. VII t. 31
(H c. 4, 249a 22-23).

quae essent de hac materia, possent exponi, propter diversitatem

realem illorum in quibus est attributio, cum qua stat tamen unitas
conceptus abstrahibilis ab eis, sicut patuit in exemplo 1 • - Concede
tune quod totum quod accidens est, attributionem habet essentia-
s lem ad substantiam 2 , et tamen ab hoc et ab illo potest conceptus
communis abstrahi 3 •
Ad illa quae dicuntur de VII Metaphysicae 4 respondeo quod lit- 164
tera ultimi paragraphi, de illa materia, solvit omnes auctoritates
Philosophi (quae incipit ibi 'Palam autem illud'). Ibi enim
10 <licit Phi 1o sop h us quod « quae primo et simpliciter 'definitio'
et 'quod quid erat esse', substantiarum est; et non solum, sed alio-
rum simpliciter est, non tamen primo ». Et probat hoc ibi, quia
ratio significans 'quid' nominis, est definitio 6 , si illud cuius per se
est ratio, est 'per se unum'. cc 'Unum' vero dicitur sicut et ens»,
IS et intellige 'per se ens'; per se cc ens autem, hoc quidem, hoc ali-
quid, aliud quantitatem, aliud qualitatem significat », - quod verum

ADCPMSRrvzrunLN A YBHGo:EQu(p-rny(3µu)
1 quae essent om . AHO j de hac materia ante in Metaphysica (p. 100, 20) L j possent] pos·
sunt vru A 0 add. sic L 2 cum qua stat tamen] c. q. t . (t.l in rru. M 2 non AB!) st . DC1PMS
RIZA • 0 tamen quia non stat C ' tamen quia manet (not. vel: cum qua tamen stat A 0 1 sed om. A 03 ) A 0
3 abstractibilis AD*CPMszrn A- 0 3-4 Concede tune] Tune c. C Cone. tamen S Conclude
tune AH 4 totum =A totum illud rell. edd. 4-5 essentialem om. L j essentialem ad sub-
stantiam] ad sub . ess . VI' 8 ad substantiam essentialem et ordinem ad earn P 5 ab 2 om. CP
MSPzrnAYB:E I illo] alio A ilia :E add. attribute A I conceptus] praem. unus MiAH:E add.
0
unus P A·H 6 abstrahi post potest (5) L 7 quae dicuntur de om. L j dicuntur] adducun·
tur PVI' 8 I respondeo] dico :E I quod om. R 7-8 littera ultimi] ultima litt. D 8 de ilia
material de m. i. :E om . Rt j omnes] illas A 0 9 Philosophi] philosophicas 12 praehabitas
(ante auctor!tates, 8 :E) P 1 A- 0 :E praedictas A 0 I quae incipit] ante solvit (8) AH om. rL! A E I quae -
illud ante solvit (8) PA Y:E j ibi1 = A j autem] quod 12 om. A 0 j lbi enim] lbi C ubi RA 0 om. D
10 Philosophus] ante dicit A 0 om. DR I quae om . rn 2 A a 2o I simpliciter] add. est :E 11 quod
om. AY 0 *:E I solum] add. substantiarum A 01 11 -12 aliorum] aliquorum I'LN add. concep.
tuum Pvrun 12 simpliciter] post est :E similiter rn 2 AE 2 I est om. A Y I non tamen] t . n . :E
13 ratio] add. quae D 2 j quid nominis =A idem nomini rell. edd. I si] sed D*S 2Rl2I'DA-Y:E
13-14 per se est ratio] e. r. p. se vra e . p. se r. CM* e. p. se definitio vel ratio :E est ratio rL•N
AY 14 per se unum] u. p . se L I vero] autem L numero (!) AY r ... J ABt j dicitur post ens
ABHo I et om. Pvran 15 et om . I'LNAY:E I ens1 ] add. et intellige Zadd. per se quiditative
A 0 I per se2 ] post autem vraNaAEa om. PI'LN' A YB'H:E rep. D* I per se ens•] e. p. se M om. It I
ens 2 ] om . CA 0 rep. Z I quidem] quid A 0 idem AH add. ac R 15-16 aliquid] quidquid D' quid
D 2 add . id est substantia A 01 16 aliud 1 ] aut D ad R j aliud quantitatem om. :EQUt I aliud2]
aut ozrLN ad RAB I significat] signat R simpliciter D
F 9 ARISTOT., Metaph. VII t . 16 (Z c. 4, 1030b 4) et incipit: « Illud autem palam »,
10-16 Ibidem (!in . 4-12).
T 1 Cf. supra p. 100, 7-10. 2 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 21 q. 2 in corp. (I
f. 124 I); a. 19 q. 1 in corp. (f. 114B-115B). 8 Cf. supra n. 145. 4 Cf. supra n. 154.
5 Cf. supra _n . 16 .
est de 'ente per se', quia 'ens per se' in V div is it in decem ge,
nera: ergo quodlibet istorum est 'unum per se', et ita ratio istorum
est definitio. Et hoc con c I u di t ibi: cc Quapropter erit hominis ratio
et definitio, et aliter sicut albi, et substantiae >>, quia 'substantiae'
per se et primo, 'albi' simpliciter et per se sed non primo, 'albi s
hominis' secundum quid et per accidens. Unde in illo capitulo
tractat principaliter de tali 'ente per accidens', cuiusmodi est 'homo
al bus', quod eius non sit definitio. 'Ens' igitur, vel 'quid', vel
'definitionem habere', et quodcumque istorum, simpliciter dicitur
de accidente vel de attributis sicut et de substantia, sed non aeque 10
primo. Et non obstante ordine, potest bene esse univocatio.
165 Ad Porphyrium 1 • Ipse allegat alium, dicendo « aequivoce, [18)
inquit ». Quis 'inquit'? Aristoteles enim, de quo loquitur. -
Non invenitur ubi hoc dixerit in Logica. In Metaphysica dicit hoc,
sicut allegatum iam est et expositum 2 • Si quis vellet tractare auc, 1s
toritatem Porphyrii quomodo ratio eius ex auctoritate Aristo,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOLQu(PTitYi3µu)
1 quia ens per se om. V I ens per se post divisit L I in VJ r ... J A 0 • add. libro 1ZI' 0 add.
r ... J A 0 • 1-2 in V - et ita om. c• 2 istorum1 ] illorum DSAG eorum C! I se] add. ens
A 0 I ital ista 1ZI'0 A E•H I istorum2 ] illorum svrB AG eorum c 3-4 Et hoc - definitio om.
D•r 0 • 3 Et] ExVI'BAH j ibi] om. AEHO ' in illo textu A 0 • I erit] est AEG I hominis) ante erit
A 0 omnis D! praem. albi C 2 PI' 0 ! add. et I2 4 et aliter sicut] et alters. A et aliter aut P 2 AE
et aliter autem M 2I2 A HO et aliter etiam S 2 aliter autem P' A YL et alio (add. vcro C!) modo C 2l'V
zr I substantiae 2] se M * commune A y om. s• add. simpliciter L 5 albi 1 ] alibi A E* add.
autem L I et 2] etiam AEH om. P*vr- 0 I sed] et M 6 et] om. I'B add. simpliciter P*S
6-7 Uncle - accidens om. P ' 6 Uncle] add. etiam AGO add. et AYEHL I illo] primo L
7-8 per accidens - albus om. R • 8 quid] aliquid DP 2S*lI' 0 *LN quidem A Y add. vel quodquid
A 02 sequitur in S spat. vac. unius {ere lineae, in quo not. Nihil deficit hie S 2 9 et = ADP 2R
AG I dicitur] ante simpliciter L om. D 10 accidente vel de attributis = A acc. vel attr. vrB'
attributis I'LN' A Y accidentibus A EHG accidente I'B 2 N2 rell. edd. [ post sicut p post substantia 7tJ'i3
not. alius liber: sic Doctor: de attributis µ] I et om. DCMvr- 0 AL 11 Et] Sed rLN praem.
Sed vrB add. quod r 0 I bene] ante potest DL om. vrB 12 lpse] Ille l*ZI' 0 I allegat] add.
ibi :E j alium] Aristotelem DPS 2R 2VI' A-Y obiectum (pon. Aristotclcm Ci) CM*SR' add. obiectum
post dicendo D j dicendo) addenda M om. R * 13 Quis inquit] Nuncupabit (-vit I'N!) quis
PI'N 2 praem. Nuncupabit R•AG praem. Si CM*S 2 A 0 • om. 1T0 I enim = A etiam DS1r-BAE'HGo
et R autem ZA E2 scilicet ante Aristoteles -rrry/3µu I loquitur] praem. ipse vrB praem. ibi 1ZI' 0
add. ibi PM'R2 AL 14 invenitur] add. autem PAY I dixerit] dixit DlVI'BD J Logical in corr.
AE 2 Logicam I'L add. sua PR'ZAYL I Metaphysical add. autem PAYL 15 allegatum iam
est = A alleg. est iam AG iam assignatum est et alleg. A 0 alleg. est vr- 0 iam alleg. est rell.
edd. I quis = A quis autem rel!. edd. I velit vr- 0 I tractare = A pertractare rell. edd.
15-16 auctoritatem Porphyrii] Porphyrium vr- 0 16-p . 103, 1 Aristotelis] Philosophi AHG
F r ARISTOT., Metaph. Vt. 14 (~ c. 7, 1017a 22-27). 3-4 lb. VII t. 16 (Z c. 4, 1030b

12· 13). 7 lb. t. 12-16 (p. 1029b 22-1030b 13).
T 1 Cf. supra n. 155. 2 Cf. supra p. 101, 10-102, 6.

telis 1 valet ad propositum suum, posset exponi, sed nolo im,

morari.
Quod arguitur de I Physicorum 2 , respondeo: ad op1monem illam 166
Parm en id is et Me 1is s i 3 destruendam (principium est accipere
s quod ens dicitur 'multipliciter', non aequivoce sed 'multipliciter',
hoc est 'de multis'), inquirendum est de quo illorum intelligant, -
sicut si dicerent 'omnia esse unum animal', contra eos esset distin,
guere 'animal', et quaerere de quo illi intelligunt - aut omnia esse
« unum hominem, aut unum equum» 4 • - Item, cum dicis quod
10 argumentum Philo sop hi non valeret contra eos, si ens esset
univocum , - respondeo quod consequentia illa 6 , descendendo sub
6
praedicato stante confuse tantum, non tenet formaliter, sed est

fi.gura dictionis et fallacia consequentis; tamen si ipsi intellexerunt,
sicut Philosophus imponit eis, quod 'omnia sunt unum' non
1s loquendo de 'uno confuse', sed 'uno' aliquo determinato, bene
sequitur - ad antecedens 7 sic intellectum - quod omnia sunt 'hoc
unum', vel 'illud unum' 8 •
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGO:EQU(p-rny~µu)
3 Quod arguitur] Quod autem arg. vrso• Ad illud DR:E I de I] primi :E 3.4 respon·
deo: ad ... destruendam principium est accipere] dico quod ad destruendam ... princ . accipien·
dum est (est om. :E Q) :E 3 illam] ante opinionem Izro AH om. vrs 4 destruendam] dese·
rendam (pon . destruendam Da) D I principium] primum CMSRI*vzr·L primum principium post
est D 5 sed multipliciter om. V 6 hoc est] id est :E hoc rs vel A 0 pon. id est C 2 j
inquirendum est] ad inquirendum P*Ma!2vzr· 0 A:E add. igitur Dea I intelligunt DPIVzrso
AYBGO• intelligitur AH 7 dicerent = ADA 82 diceretur A 8 ' rel!. edd. j unum] add. esse C j
contra eos esset om. Ct 7-8 contra - animal om. A 0 7 esset] est vrs oporteret (oportet R!)
ante contra R :E2 8 animal om. C I quo] equo r 0 • add. animali PPZA· 0 :E I illi = A I
intelligunt] intelligit C ' MSRA 0 intelligat rN intelligant r 02 L intelligitur C 2 om. r 0 ' I omnia]
omnino D j esse om. :E 9 hominem] bovem A 0 j unum2 ] esse D j Item , cum dicis = A Cum
dicis M 2 PI2 rN2 AYHO:E Item (add . quod r 02 ) dicit C ' M 'SR'IT 0 y Cum dicit R 2ZrLN''t' Cum (praem.
Et Cl) dicitur C 1Vr 8 A Gpit~µu Contradicis A 8 10 valeret = A valet rell. edd. j esset] ante
ens A 0 est CM:E 11 respondeo] dico :E j ilia = CMSA 0 't' (ante consequentia A 0 't') ista rel!.
prry~µu 12 est] om . I' est fallacia P add. ibi P add . falsa :E 13 tamen si] si tamen SR2:E et
tamen si illud DR' I intelligunt (pon. intellex'e runt ca) CMI*Zr 0 14 sicut] ut vrs I Philoso·
phus imponit eis] i. eis Phil. (Phil. om. :EU) R:E ipsis i. Phil. CM dicit Phil. et eis imp. vrs I
quod] add. scilicet D I sint Izroi:u 15 de uno] unum D add. sumpto :E I confuse vr- 0
A 0 :EU I sed = A sed de rel!. edd . I uno 2] post aliquo :E numero vrn• I bene] uncle AA H•
praem. consequens PVr A 02 add. consequens Z 16 ad - intellectum om. R j sunt] post
unum 1 (17) A 8 in ras. R 2 sint AYH:E I hoc om. M*R*rL• 17 vel] om. D' ut D 2 I illud
unum] idem unum A illud :E om. Dt add. vel hoc unum A 0
F 14 ARISTOT., Physic. It. 13 (Ac . 2, 185a 22).
T 1 indicata sci!. supra ad p . 95, 5. 2 Cf. supra n . 156. 3 sci!. quod omnia sint
unum ens, cf. infra Jin. 14. 4 Cf. AmsTOT., Physic. I t. 13 (A c. 2, 185a 24). 6 Cf. su·
6 7
pra n. 156. sci!. ' ... vel hoc unum ens vel illud', cf. supra p . 95, 9. scil. 'si omnia
sint unum ens', cf. supra p. 95, 9. 8 Ad textum numeri 157 Duns Scotus non respondet.
104 . 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 3
Liii. - DE ALIIS TRANSCENDENTALIBUSJ
167 His v1s1s de ente 1, restat ulterior dubitatio, - utrum posset poni [19)
aliquod aliud transcendens primum obiectum intellectus, quod
videtur habere aequalem communitatem cum ente.
Et ponitur 2 quod sic, et hoc quod 'verum' sit primum obiec- s
tum intellectus et non ens. - Quod probatur tripliciter.
168 Primo sic: distinctae potentiae habent distincta obiecta formalia,
ex II De anima; intellectus et voluntas sunt distinctae potentiae;
igitur habent distincta obiecta formalia, quod non videtur posse
sustineri si ens ponatur primum obiectum intellectus, - sed si 've- 10
rum' ponatur, bene possunt assignari distincta obiecta 3 •
169 Secundo sic: ens est commune, de se, ad sensibile et insensibile;
obiectum autem proprium alicuius potentiae est obiectum eius sub
aliqua propria ratione; ergo ad hoc quod ens sit proprium obiectum
intellectus, oportet quod determinetur, et contrahatur ad ens in- is
telligibile per aliquid per quod excludatur ens sensibile. Sed tale
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGO:EQu(p-rny~µu)
2 adnot.: Quaestio 4 Vet pauci Hie assignatur 4 q. in aliquibus antiquis originalibus sed haec
supputatio magis placet µu 2-4 His - ente) Circa quartum quaesitum :EQ Quarto quaeritur
utrum aliquod transcendens aliud ab ente aequalis communitatis cum ipso possit poni obiectum
prim um intellectus nostri :EU 2 possit pyr- 0 3 aliquod] aliquid DPM 2SRvr- 0 A 0 I
aliud om. D'I'VzrenLN• I intellectus) add. nostri PM'R'VzreNiA vGo 4 videtur] videatur
PI*Vzrso videretur SA YEH pon. videretur Ci add. posse rN I aequalem] essentialem (pon.
aequalem Ci) DCM 5 adnot.: Rationes Henrici Ri Aegidius de Roma, Quodlibet 4, q. 10 ~µ I
ponitur) arguitur AEH:E probe DCM*RI*r 0 ' LN prime sr 02 A 0 add. prime AEHG I et hoc] uno
modo AG add . uno modo (m. u. Z*) PMiIVZr 80 AYEH:E I quod 2 om. AD'M'AE• I verum sit
om. D' 6 et non] non autem pyre A YEG:E non AH I tripliciter om . vre 7 Primo sic)
Sic prime r•z Primo ro• praem. Et vra 7-8 habent - potentiae om. D•:EQ• 8 ex II
De anima om. CMSrN:E 8-9 ex II - formalia om. AH 9 quod) quia (pon. quod C i) C
sed A 0 9-10 posse sustineri] s. p. (p. om . R') CMRI*zro 10 ponitur :E I primum obiec-
tum] o. p. AE:E 10-11 sed- obiecta] om. M!rN•; 'lf sign.: Vacat V 1Z2r 82 (tex<. et mg.) lin. an-
fractuosa µ 11 ponitur A EH I possint s posset vre I assignari] signari M 'SRA:E sustineri
DPvre om. c add. quod sint vre add. quod r 0 add. et AG I distincta obiecta] o. d. p di-
stincta r 0 add. formalia (-liter V) vreAEHG add. verum et bonum A 0 • 12 sic] sequitur A I
de se om. :E I et insensibile) et intelligibile AH om . R' 13 proprium] primum nrs praem.
primum et C 2 14 ratione] ante propria p A 0 :E om. r 0 • I ad hoc quod] aliquid hoc D* I quod
ens] quod AO• om. AE• add. quod M I proprium] primum vr praem. primum et A 02 15 et
contrahatur] contrahatur et quod ante determinetur AE om. S' I ens om. CMA 0 16 per1 J
propter I* om. SRA O• I aliquid] aliquod SRA 0 I sensibile] add. et insensibile vre·
F 8 ARISTOT., De an. II t. 33 (B c. 4, 415a 17-22); t. 63 (c. 6, 418a 10-17).
T 1 Cf. supra n. 129-166. 2 Argumenta huius positionis (quae a quibusdam editori·
bus et commentatoribus Duns Scoti erronee Aegidio Romano adscribitur) in dictis Henrici
Gandavensis fundantur. 3 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 48 q. 1 in corp. et ad 1 (II
f. 29B-F) .
contrahens videtur esse 'verum', quod <licit de se rationem mani-

festativi vel intelligibilis 1 •
Item, tertio sic: obiectum non est proprium alicuius potentiae 170
nisi secundum quod est proprium motivum potentiae; non movet
5 autem aliquid potentiam nisi secundum quod habet aliquam habi-
tudinem ad earn; ens ergo, secundum quod est absolutum et non
habens aliquam habitudinem ad intellectum, non est proximum et
immediatum obiectum. Illud autem secundum quod ens formaliter
habet habitudinem ad intellectum, est veritas, quia - secundum
lo Anselm um De veritate - « veritas est rectitude, sola perceptibilis
mente » 2 •
12o1 Sed contra istam conclusionem de 'veritate' 3 arguo sic: primum 171
obiectum, hoc est adaequatum, vel aequatur secundum communi-
tatem, vel secundum virtualitatem, vel secundum utramque primi-
1s tatem concurrentem; 'verum' nullo istorum modorum adaequatur
intellectui, - ens adaequatur, ut patuit 4 ; ergo etc.
Probatio primae partis minoris 5 : 'verum' non dicitur in 'quid'
ADCPMSRivzrsnLN A vEHGOI;QU(pTit"'(~µu)
1 dicit de se] de se d. R 2IZI' 0 A 0 'I: 1-2 manifestativi] in corr. I'N2 AE 2 manifestam (pon.
manifcstatlvi C') CR manifestativam I: 2 vel om. DI: I intelligibilem R 3 Item om. vr- 0 1:
4 potentiae) praem. illius AG om. D 5 aliquid) aliquam vrs I aliquam om. DI: 6 ens ergo)
ergo ens ORI: I est =A I absolutum) praem. sic AB 7 aliquam om. cvrsL I proximum)
primum (pon. proxtmum M') CMS primum vel proximum I*ZI' 0 8 obiectum] add. intellectus
P I secundum quod) quo I: 9 quia) quod (praem. co C 2) C 10 Anselmum) Augustinum
(pon. Anselmum AB•) AB I rectitudo) certitudo A 0 10-11 perceptibilis mente] m . p . Pizr-s
A YEHG0 2 I; add. vel veritas est adaequatio rei et intellectus A 0• 12 conclusionem] quae-
stionem D I veritate) vero I: 13 hoc] id I: I aequatur) adaequatur Pvr-n AB 0 13-14 com-
munitatem .. . virtualitatem] v .... c. ORA 01: 14 virtualitatemJ virtutem D 2MRF(in ra.s.)I' 8 N
AH veritatem (pon. virtualitatem C') D 'CI'L comp. ASVZI' 0 A 0 1: J utramque] duplicem DCMSRI
rn praem. illam P 14-15 primitatem) om. I: add. scilicet communitatis et virtualitatis
(virt.J comp.) D 15 concurrentem) praem. istam duplicem A 0 praem. simul I: add. illam du·
plicem AG add. simul R' J verum] praem. sed r 02 om. A 0 *(post modorum) J aequatur I: 16 in·
tellectui) post adaequatur rN om . rs I ens] add. autem I' 8 A 02 I: add . vero r 02 I adaequatur)
aequatur I: om. rN~ add. intellectui A Y J patuit) add. supra I: J etc.] praem. verum non est
primum obiectum intellectus sed ens A 0• om. I: 17 Probatio primae partis minoris] Minor
probatur primo de primitate communitatis, quia I: add. quia quod verum (v. om. D) non adae·
quatur virtualiter (v.J sccundum communitatcm I'N! A 01), plan um est DRI'N• A oa J verum) quia RA 0
quod D praem. quia rN•
F IO ANSEL., De 11eritate c. 11 (PL 158, 480; ed. ScHMITI I 191).
T 1 Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 34 q. 3 in corp. (If. 214P). 2 Cf. ib. q. 3 in corp.
et arg. in opp. (I f. 214P.N); q. 5 in corp. (f. 218P); a. 48 q. 1 in corp. (II f. 290). 3 Cf.
supra p . 104, 5-6 . 4 Cf. supra n. 137. 5 sci!. 'verum non aequatur intellectui secundum
communitatem', cf. supra !in. 15-16 et 13-14.

106 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 q. 3
de omnibus per se intelligibilibus, quia non dicitur in 'quid' de

ente, nee de aliquo per se inferiore ad ens.
Secunda pars minoris 1 probatur cum tertia 2 , quia inferiora ad
'verum' licet includant ipsum essentialiter, non includunt omnia
intelligibilia virtualiter vel essentialiter, quia 'hoc verum' quod est s
in lapide non includit essentialiter vel virtualiter lapidem, sed e
converso, 'illud ens' quod est lapis includit veritatem, - et ita de
quibuscumque aliis entibus et eorum veritatibus.
172 Item, 'verum' est passio entis et cuiuslibet inferioris ad ens;
ergo intelligendo ens vel quodcumque inferius ad ens praecise sub lo
ratione veri, non intelligetur nisi per accidens, et non secundum
rationem quiditativam. Sed cognitio 'cuiuscumque secundum ra,
tionem quiditativam, est prima cognitio' et 'perfectissima' de eo,
ex VII Metaphysicae cap. 1. Igitur nulla cognitio de aliquo, praecise
sub ratione veri, est prima cognitio obiecti, - et ita nee veritas est 15
prima ratio, praecise, cognoscendi obiectum.
173 Confirmatur ratio 3 : ex II Priorum, cum scientia mulae ut mula
stat ignorantia 'huius mulae' ut haec. Sicut enim - comparando ad
habitum - inferius extraneatur suo superiori, de quo superiore est
ADCPMSRrvzrBnLN A vEHGo:E Qu(p=y~µu)

1 omnibus - quid de om. :EQU• I in quid] post ente (2) D om. Rt 2 ens] add. nee con·
currit ibi ista (!Ila R) duplex primitas DR 3 Secunda - tertia] Secundo probatur quantum
ad primitatem virtualitatis (virt.] comp . :EU virtutis :EQ) et utriusque simul :E I cum tertia om. A ot I
quia] quae D 3-4 ad verum] in ras. R 2 ad unum D * eius A 0 * 4 non] praem. tamen Vr 8
A 02 praem. ipsa tamen Ra:E add. tamen (post includunt CPM) DCPMizr-B 4-5 non - essen-
tialiter om . AEt 5 intelligibilia = AAYG alia intelligibilia AE! rel!. edd. J virtualiter vel
essentialiter] e. vel v. A H:E 6 includit] add. in se D J essentialiter] naturaliter (pon . essentlalitcr
0) C 7 illud] id rL om. CMS J ens om . DRtrLN J quod] post lapis C*M*S add. ens 12 I
veritatem] in corr. A 02 add. tamquam passionem Ra 9 Item] Praeterea :E 10 ens1 om. D I
vel] et AG 11 intelligetur = AR intelligitur rel!. edd., add. ens rLN J et om. PSI*ZrLNt A YB
HGO• 12 rationem] praem . suam vrB om. Dt(post qu!ditatlvam) 13 cognitio et perfectissima]
et (om. P) p. c. P:E I de eo] eius :E de ea AH add. est AB* 14 cap. l] cap . 3 I2 om. Dt
16 primal add. cognitio obiecti (ob. om. V) et ita nee vrB I ratio] ante prima DPSRrLN A
relatio c 17 ratio om. A EG I Priorum] Physicorum A G•O• praem . libro vrB 18 haec]
hoc AB• hoc obiectum AG huius in corr. rN2 I Sicut enim = A Sicut ergo (ergo post comparando
F) DCMI2p7t)'~µu Ergo sicut V Et sicut AG-r: Ut sicut A 0 Sicut I' rel!. I comparando] parando
(pon . comparando ca) c add. obiectum sarNaAGO 19 inferius] superius AH praem. in I2 I extra-
neatur] in Corr. rn 2 add. a vrB
F 14 ARISTOT., Metaph. VII t. 4 (Z c. l, 1028a 31-1028& 2). 17 ArusToT., Anal. priora

II c. 20 (B c. 21, 67a 33-36).
T 1 sell. 'verum non aequatur intellectui secundum virtualitatem', cf. supra p . 105, 15-16
et 14. 2 sell. quod in 'vero' non concurrit duplex ista primitas, communitatis videlicet et
virtualitatis, cf. supra p. 105, 15-16 et 14-15. 3 Cf. supra n. 172.

primo ille habitus, ita multo magis extraneabitur obiectum suae

passioni, comparando sive ad habitum sive ad potentiam.
Item, obiectum habitus naturaliter non praecedit obiectum po- 174
tentiae; sed obiectum primum metaphysicae, quae est habitus in,
5 tellectus, est ens, quod est prius naturaliter 'vero', - et non 've,
rum', quod est passio entis, est primum subiectum metaphysicae;
igitur etc.
[21) Ad rationes 'in oppositum' respondeo, ducendo illas ad oppo, 175

situm.
10 Primam 1 sic, quia sicut voluntas non potest habere actum
circa ignotum, ita non potest habere actum circa obiectum, sub
ratione formali aliqua obiecti quae ratio sit penitus ignota. Igitur
omnis ratio secundum quam obicitur aliquid voluntati, est cogno,
scibilis ab intellectu, - et ita non potest esse prima ratio obiecti
1s intellectus illa quae distinguitur contra rationem volibilis, si qua
sit talis 2 a.
Hoc etiam patet de quibuscumque passionibus entis habetur 176
" Sequitur textus interpolatus: Item, intellectus ponit differentiam inter 'bonum'
et 'verum', et etiam convenientiam; ergo etc.
ADCPMSRIVZr 80 LN A YEHGOI;Q 0 (Xp=y~µu)
1 illc] post habitus D iste 1zr 0 AY om . C [ habitus] add. mulae R* [ ita] in AE* om. C [
multo om. A BH [ extraneatur rLN [ obiectum = AAE ' subiectum AE 2 rell. (om. A 0 t) edd . 2 pas·
sioni] passionis S* praem. propriae R [ comparando] add. ipsum A G2 [ sive1 om. D [ sive ad po-
tentiam om. c t 3 Item] Praetcrea :E Habet Ct I obiectum1 om . C 2 I naturaliter] post praecedit
2
:E naturalis D (in rn.. . )CtM 4 quae] quod MSl*Vzr-BA- 0 qui A 0 4-5 intellectus] unus
S2A 0 5 ens om. r 8 :E 0 t I naturaliter] ante cst2 :E ante prius 12 universaliter C [ et non]
non autem Pvzr- 0 A- 0 :E J non post entis (6) R 2 5-6 verum - metaphysicae] primum sub-
iectum (s.] ante primum z obiectum vr- 0 ) metaphysicae est verum , quia (quod A YI;) est (e. om. P)
passio en tis Pvzr-0 A YI; not . alia littera (al . lit. om. A 03 ) : non autem prim um obiectum metaphy-
sicae est verum , quia est passio entis; igitur nee verum est primum obiectum intellectus A Oi
6 entis] add. et DC*M*S'R* add . ut S 212AG 0 [ primum] secundum AG om. DCMSRlr 0 ABHO J
obiectum A 0 8 adnot .: Ad rationes contra A 1 Solutio rationum Henrici A 1V 1 I' 81 Reducit
rationes Henrici contra ipsum et solvit eas R 1 Contra rationes Henrici rmI;Ql [ in oppositum
om. A 0 [ respondeo om. R 8-9 respondeo - oppositum om . D; 10 Primam] Ad primam
A 0 om. C [ quia] quod Com. D:E 11 circa1 ] rep. A• om. Z J ignotum - circa om. AB•H J ita -
obiectum om. Dt [ potest habere actum om. :E [ habere om. AY [ actum om . itzAE~G 12 ratio-
ne formali aliqua] f. r. a . CM r . a . f . rN a. r . f. VI' 8 aliqua ratione :E I obiecti - sit om. :E I
sit] est (ante ratio Z) CMsrzro I ignorata rN 13 obicitur aliquid = A vr- 0 a. o . rel!. edd. I
voluntati] add. et est volibile A oa 15 volibilem rLN 16 sit] erit Vest post talis A 0 om. C*
17 etiam om. rN I de quibuscumque] in COTT . A de quibusdam vra•LN* de quocumque D*
02
praem. quia (quod r 0 ) PRPvzrsnN 2 A-B:E add. enim D 2C 2R I entis om. DC'MSRrLNABHO I
habetur = A habetur (huiusmodi I AE) aeque rel!. edd. 18-19 Item - etc. = <l>Xprry~µu
T 1 Cf. !upra n. 168 . 2 Cf. supra p . 94, 15-18 .
108 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 R.· 3
distincta notitia, ita de bono sub ratione boni, sicut de vero sub
ratione veri, quia - secundum A vicennam VI Metaphysicae cap.
ultimo - << si aliqua scientia esset de omnibus causis, illa esset no~
bilissima quae esset de caus a finali », cuius ratio, secundum mu 1to s ,
est bonitas 1 • s
2
177 Ad illud igitur quod accipitur in argumento , de distinctione
obiectorum, respondeo: potentiae distinctae tripliciter se habent
ad invicem - aut sunt omnino disparatae, aut sunt ordinatae, et
tune vel in eodem genere, sicut cognitiva superior et inferior, vel
in alio genere potentiarum, ut cognitiva ad suam appetitivam. 10
178 Primo modo potentiae distinctae habent obiecta omnino di- 1221
stincta, quia nulla earum - ex quo sunt disparatae - est per se ope-
rativa circa obiectum circa quod alia. Tales sunt sensus exteriores,
ut visus et auditus.
179 Secundo modo distinctae habent obiecta subordinata, ita quod 1s
sicut potentia superior potest habere per se actum circa quodcum-
que circa quod potest potentia inferior, ita obiectum primum po-
tentiae superioris continet sub se primum obiectum potentiae infe-
ADCPMSRrvzrenLN A veHGo:E Qu(PTitY~µu)

1 distincta] distincte z add. cognitio et A 02 I ital ut vre aliqua r 0 • add. scilicet D
add. quod R I boni om. S 2 cap. om. AYBH 2-3 cap. ultimo] ult. cap. DR om. A 0 !
4 secundum multos] post est (5) I'LN A Y post bonitas (5) A 0 om. DR! 6 igitur om. DR
12 A 0 :E I quod - argumento om. R I in argumento] in arguendo ABG om. CMA 0 8 aut1 ]
praem. quia AG add. enim DR I disparatae] desperatae (I) RI* add. et est primus modus I' 02 I
sunt2 om. :E 9 cognitiva] add. et est secundus modus I' 02 j superior et inferior] i. et s. RA 0
superior :EU• om. r 0 I et] vel C*M*SI* 10 in om. AG I alio] aliquo vre I genere potentiarum
om. :E I ut] sicut :E I ad] contra CM*SI* I appetitivam] in COTT. S 2 add. et est tertius modus r 0 •
11 Primo modo] post potentiae :E post distinctae A 0 suo modo post distinctae AG om. R ! A YBH j
potentiae] primae AYBH j omnino] ante habent A 0 omni S* omnia IZ 12 sint AG I dispara·
tae] separatae C!M! desperatae (I) rN• disperatae (I) R I per se om. :E 13 alia] aliae AH add.
est operativa AG j sunt] add. omnes vr-o j .exteriores] add. inter se A GO 14 ut visus et au-
ditus om. A YBHGO!:E I ut] add. sunt DR I et] vel CM om. vreLN• A 0 ~ I auditus] add. etc. vr- 0
add. gustus etc. A 0 ~ 15 Secundo modo] Secundae R *A YBH add. potentiae DCPMSRIVZ
r A 02 I obiecta] praem. prima p add. prima C2PVI' 8 A:E I subordinata] add. inter se A 02 I ital
praem. et A 0 16 sicut] add. patet V j potential post superior CM om. D j per se om. C
16-17 circa quodcumque om. r 0 AG 17 circa quod] om. :E add. habere D I potential ante
potest A E• om. IA 0 j inferior] add. habere per se actum P add. et I* j primum] primae (not. aliter:
primum S 1) SR*AB* 18 superioris - potentiae om. I'N! j primum] post obiectum C'PRV
I' 8 L:E om. C'M j potentiae om. CA 8
F 2 AVICENNA, Metaph. VI c. 5 (95rb). 4 HENRrcus GAND., Quodl. I q . 1 in corp.

(f. lA); Summa a. 22 q . 4 in corp. (If. 133R); a. 49 q. 5 in corp. (II f. 39Z); GurL. DE WARE,
Sent. I q. 5 in corp. (cod. Florent. nat. A IV 42, f. Sva-b).
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio prol. n. 195 (I 132). 2 Cf. supra n. 168.
rioris, alioquin non esset illud obiectum adaequatum superiori.

Uncle obiectum primum visus, secundum suam communitatem,
continetur ut inferius sub primo obiecto sensus communis.
Tertio potentiae sic se habent, quod si appetitiva adaequetur 180
s cognitivae operando circa quaecumque obiecta, idem esset obiec-
tum primum utriusque, et sub eadem ratione formali, ex parte
obiecti; si autem appetitiva habeat actum circa aliqua cognoscibilia
et aliqua non, tune obiectum appetitivae erit inferius ad obiectum
cognitivae.
lo Ad propositum. Intellectus et voluntas cadunt in tertio membro: 181
et si voluntas ponatur habere actum circa omne intelligibile I! et sub
quacumque ratione intellectum, ll ponetur idem esse obiectum tam
voluntatis quam intellectus, et sub eadem ratione formali; si non,
sed quod voluntas tantum habeat actum circa intelligibilia quae sunt
15 finis vel entia ad finem, et non circa mere speculabilia, tune po-
netur obiectum voluntatis aliquo modo particulare respectu obiecti

intellectus, sed semper stabit quod ens est obiectum intellectus.
Secundam rationem 1 duco ad oppositum, quia obiectum proper- 182
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHG02;QU(p-rny~µu)
1 non esset illud] i. n . e. :E I obiectum] post adaequatum :E add. primum V I superiori]
praem. potentiae CMV:E praem. illi potentiae rN• 2 obiectum primum] p. o. :E I suam
om. CM 3 communis] add. ut sub superiori D 4 Tertio potentiae] Tertiae pot. DC2 M
SR'IZI'N A Tertio modo pot. vrs Tres primae C' Potentiae tertio modo distinctae R 2:E I
adaequetur = AA 0 adaequatur (praem. operatur AH) A - 0:E-r adaequaretur VI' 8 y~µu aequaretur
rell. p7t 5 cognitivae] post obiecta AH cognitione D* cognoscitivae I* praem. potentiae RV
r- 0 I operando] post circa A B• comparando D*PR ·v· I obiecta] add. operatur cognitiva (op.
cog. om. 2: 02 ), tune R 3:E I esset] erit C est A- 0 :E om. A 0 * add. enim AH 5-6 obiectum pri·
mum = AA 0 edd. obiectum VI' 8 :E pr. ob. rell. 6 utriusque] utrobique (pon . utrlusque ca)
CM utrique (!) R I et om . VI' 8 I eadem ratione] r. e . :E I ex] a PI*ZI' 0 7 cognoscibilia]
agibilia V B et] et circa in ras. I' 02 add. circa CPMR2PVZI' 8 NaAG:E I aliqua non] alia non
I' 02 (in ras.)A 8 I erit] est vrso esset c 10 membro] add . divisionis A 0a 11-12 et sub -
intellectum = APMaRavzr-n A YGOa:E-ry; 'ff text. sign. Scotus extra A 1 12 intellectum] intel-
lectivi P intelligibili RlVI' 8 N2:E intellectuum Z intelligibilium A GO! add. entis AG I poneretur
II'LNA I idem] ante ponetur :E post esse vrsN ibidem c I tam om. A- 0 :E 13 voluntatis . ..
intellectus] int .... vol. vr- 0 2: voluntas ... int.z I quam] et A- 0:E quod M* I et - formali]
om. AYBHGO;::E; 'ff sign.: Vacat Z2 uncis r 1 et signo in mg. M 2 I formali] add. ex parte obiecti P
13-17 'ff si - intellectus 2 sign. lineola Ma 13 non] add. ponatur A 02 14 sed] add. pona·
tur Ra I tantum] post habeat CMVI' 8 om. r 0 :E I actum] add. solum :E I circa] add. aliqua vrs
15 mere] ante circa C*PM'SRI' post speculabilia Ma Av om. :E I speculabilia] spiritualia rs;: spe·
cialia I'LN* add. speculativa C* 15-16 poneretur Pvr- 0 AEHO 16 modo om. rn I par·
ticulare] particulari R particulariter r 0 partiale z partic. vel partiale I* 17 sed] et sic :E I
est] add. primum A 02 18 Secundam rationem duco] Ad secundum duco illud DR* I oppo·
situm] propositum rn add . sic :E I quia] quod est R' om. R 2:E add. quod est DAG

tionatum potentiae superiori, est commune ad obiectum propriurn

potentiae inferioris, ex praedicta distinctione 1 , - et ita ens, secun,
dum quod abstrahens a sensibili et insensibili, est vere proprium
obiectum intellectus, quia intellectus tamquam potentia superior
potest habere actum tam circa sensibile quam circa insensibile. s
Uncle ista abstractio, quae videtur esse non,appropriatio, est suffi,
cienter appropriatio respectu potentiae superioris. Per hoc respon,
deo ad rationem quod communitas entis ad sensibile et insensibile
est ratio appropriandi ipsam potentiae operativae I! circa utrumque
obiectum per se, qualis est intellectus. Et licet sub ente sic in com, 10
muni contineatur sensibile, non tamen ipsum in communi est sen,
sibile, hoc est obiectum sensus, - sed tantum intelligibile, adaequa,
tum intellectui, quia non oportet respectum proprium inferioris
esse proprium superioris. Talem <licit hoc quod est 'sensibile', qui
convenit qualitati alicui, omni et soli, - sed 'intelligibile' etsi con, 1s
veniat alicui enti, ita quod non sensibile, non tamen omni et soli:
immo nulli soli nisi enti in communi; non ut est 'hoc aliquid', ut
quoddam intelligibile singulare, sed ut est commune ad omne in,
telligibile, et hoc secundum modum aliquem cornmunitatis prae,
dictum 2 • !I 20
ADCPMSRIVzrsnLN A vBHGo~qu(PTit"f~µu)
2 distinctione] comp . AO! divisione rN add. de potentiis vrs add. superius data A oa I ita
om. ~Q 3 abstrahens] abstrahit DRI*ZI' 0 abstractum P praem. est rm 5 sensibile quam
circa om. A 0 • I circa2 om. vr- 0 6 ista] post abstractio ~ilia s om. ABH I abstractio, quae)
abstractio (-tum A 82 ) quod A 8 J esse] est rL om. D' J non-appropriatio om. A 0 • 6-7 est
sufficienter] ideo est frustra (add. sed est sufliclenter A oa) A 0 7-8 respondeo) post rationem (8)
AYO dico post rationem (8) AG~ om. ABH 9 ipsam] ipsum C 2PRIVzrsn AH~ potentiam
ArN• add. obiectum per se I*Z 9-20 circa - praedictum = ADPIVZI' AY 0 aµ circa utrum-
que obiectum (o. om. R) per se (add . lntelligibile y) CMRABa~Tit"(~U [addunt huic textui: circa (9) -
praedictum (20) Ra qualis (10) - praedictum (20) Ma]; 'fl text. circa (9) - praedictum (20)
sign.: Extra Scotus A 1 Extra (-tra dmc in rs) RarsinaLl Additio (incipiendo a Per hoc, 7) D litteris a-b
va; text. qualis (10) - praedictum (20) sign.: Extra (-tra dmc in P) pa!2(cen. ec mg.) !in. anfractuosa µ
9-10 circa - per se om. D 9 utrumque] utrum I* om. C' 10 quale rL I licet] add. sit
rLN• add. r ... J A 0 l(om. OS) 10-11 sic in communi] in c. s. or 0 11 contineatur] conci-
piatur R~ J ipsum] post communi rn• proprium rLN* A 0 l(rescic. os) 12 hoc - sensus om. Rl I
sed) quia I 13 respectum proprium] p. r. r 0 obiectum primum D 14 proprium] pri-
mum D praem. obiectum primum et A 0 ~ I Tale D I qui] quod r 0 15 alicui] ante qualitati
vrs om. D 15-16 sed - et soli om. R~ J conveniat] communicat D* 16 quod) quia
rL I non1 ) add. est zrn 17 nulli) non D' nisi D 2 om. Ml I nisi) enim A Y om. D I enti in
ras. r 02 I non om. r 0 • I est) praem. hoc o· om. R~ I aliquid] aliter r 0 • om. D* 17-18 ut
quoddam om. D 18-19 singulare - intelligibile om. I 18 est] enim AY 19 ho c om.
r 0 I modum aliquem] a. m. vrs I communitatis) convenientem D
T 1
scil. triplici potentiarum (n . 177), cf. supra n. 179. 1 Cf. supra n. 137 .
[23] Tertiam 1 duco ad oppositum, quia 'rationem obiecti' dico esse 183
illam secundum quam obiectum motivum est potentiae, - sicut
ratio activi vel agendi dicitur esse illa forma secundum quam agens
agit. Talis autem ratio obiecti non potest esse respectus ad paten,
s tiam, - et isto modo loquitur Philosophus II De anima, ubi
assignat primum obiectum visus. Di cit quod « illud cuius est
visus ut obiecti, est 'visibile' », 'non per se primo modo sed se,
cundo, ita quod ipsum ponitur in ratione visibilis' 2 • Si autem for,
malis ratio obiecti potentiae esset respectus ad talem potentiam,
lo tune obiectum primum visus esset 'visibile' per se primo modo,
quia ipsa visibilitas esset ratio formalis obiecti, et tune facile esset
assignare prima obiecta, quia obiectum primum cuiuscumque po,
tentiae esset correlativum ad talem potentiam, puta visus 'visibile',
auditus 'audibile', quo modo Philosophus non assignavit prima
15 obiecta potentiarum, sed aliqua absoluta, puta visus 'colorem',
auditus 'sonum', etc. Uncle si 'verum' dicat formalem respectum

ad intellectum (de quo alias 3 ) sequitur oppositum propositi in hoc.
Ex hoc enim sequitur quod ratio illa non sit ratio formalis obiecti,
sed aliqua alia ab ea.
20 Patet igitur ex dictis 4 quod nihil potest ita convenienter poni 184
obiectum primum intellectus sicut 'ens' - neque aliquod virtuale
ADCPMSRIVzrsoLN A vBHGoLqu(p=r~µu)
l Tertiam] Tertium DMSRIZ Tertio c add. (Post duco Cl) rationem C 2 A 02 I oppositum]
propositum rso AO• I obiecti] subiecti (pon. obiecti CZ) c praem. primi A 02 2 est] ante moti·
vum Rr 0 AY•GL post potentiae I 3 vel agendi om. CMS I ilia] ista Av om. Rtl2A G 4 agit]
erit A y I obiecti om. L 5 ubij quando CMI*Zr 0 6 assignans ORL I Oicens vrs I quod
om. LQ•U 7 modo om. re A y 8 ponatur S 2RIZr 0 I in] add. esse in 0 2 8-9 formalis]
0
post ratio (9) ORIZr A YGL formaliter M 2 10 tune] circa M I primum om. L I est V I per
se om. 0 I modo om . LQ 11 quia] add. tune A 0 I visibilitas] ante ipsa Z infinitas rs I et
tune] tune etiam AY 0 L add. etiam P add. et AB* 12 obiectum primum] p. o. 01zr 0 NAG
prima obiecta R add . respectu A I cuiuslibet CML
0
13 essent correlativa R 14 Philoso·
phus non assignavit] n. a. Phil. L Philosophi non assignant vr- 0 I assignat 0 I primal post
obiecta (15) vr- 0 post potentiarum (15) L 15 aliqua] alia OCMSRI*vzr praem. sicut A 0 I
colorem] add. et AH 16 Uncle] add. ex hoc ad propositum A 0 z J formalem] post respectum
1zro om. A 0 17 propositi] add . sui A 0 I in hoc] hie PM 2R 212AY om. OR'ZABHGO'L quod
ille intendit probare A oa 20 igitur] etiam CtM I ex dictis om. Ot I ita convenienter poni =
Aita convenienter O'r 8 p. i. c. 0 2 rel!. edd. 21 obiectum primum] p. o. A 0 L I aliquid
DI2Vr- 0
F 5 ArusToT., De an. II t. 66 (B c. 7, 418a 26-30) . r4 lb. t. 63 (B c. 6, 418a 10-17).
T 1 Cf. supra n. 170. 2 Cf. AVERROES, De an. II com. 66. 3 Cf. DuNS ScoTus,
Quodl. q. 8 n. [13-14]; cf. infra n. 323 . ' inde ab initio quaestionis.

primum, neque aliquod transcendens aliud, quia de quolibet alio

transcendente probatur per eadem per quae probatum est de
vero 1 •
LIV. - DUBITATIO DE PRIMO OBIECTO INTELLECTUS PRO STATU ISTOJ
185 Sed restat unum dubium. Si ens secundum suam rationem com- s [24]
munissimam sit primum obiectum intellectus, quare non potest
quodcumque contentum sub ente naturaliter movere intellectum,
sicut fuit argutum in prima ratione ad primam quaestionem 2 : et
tune videtur quod Deus naturaliter posset cognosci a nobis, et sub-
stantiae omnes immateriales, quod negatum est 3 ; immo negatum io
est de omnibus substantiis et de omnibus partibus essentialibus
substantiarum, quia dictum est 4 quod non concipiuntur in aliquo
conceptu quiditativo nisi in conceptu entis.
186 Respondeo. Obiectum primum potentiae assignatur illud quod
adaequatum est potentiae ex ratione potentiae, non autem quod 1s
adaequatur potentiae in aliquo statu: quemadmodum primum
obiectum visus non ponitur illud quod adaequatur visui exsistenti
in medio illuminate a candela, praecise, sed quod natum est adae-
quari visui ex se, quantum est ex natura visus. Nunc autem, ut
ADCPMSRivzrBnLN A YBHGo:EQu(PT7t')"~µu)
1 neque] nee pr 02 ubicumque r 0 ' in rL namque I* I aliquod] aliquid vrBLNa om. rNt I
transcendens aliud] a. tr. :E 2 per eadem] ante probatur DR3 per eandem zro• om. R'
2-3 per eadem - vero] sicut de vero probatum est et per eadem :E 2 probatum est] pro-
batur esse R* 5 secundum om. R I suam rationem] r. s. CPMSRIZr 0 A 0 rat. istam D
6 non potest post ente (7) :E 7 quodcumque] quodlibet :E om. C'M'S I naturaliter movere
intellectum) mov. int. nostrum nat. :E 8 fuit argutum] a. f. :E argutum est vrB I quaestio·
nem] add. (post argutum A 0 ) in prooemio PMiIVzrsnNiA:E 9 posset] ante naturaliter A:E possit
Vr 802 LN potest R I et] add. sic Dr 0 add. similiter vr- 0 10 omnes] ante substantiae (9-10)
Dr-B:E om. vrB I immateriales) non materiales c 10-11 immo negatum est om. ADA GO
11 de omnibus substanriis et om. vr- 0 I substantiisJ add. etiam materialibus, sicut patuit in
praecedenti quaestione de prime obiecto intellectus, circa medium quaestionis A oa I de2 om.
Jzro I essentialibus om. A Y:E 12 substantiarum] substantialibus P add. materialium A oa I
quia] quod (praem. co C 2) C I concipitur :E I in om. :E 13 quiditativo - entis om. :E 0 t I
quiditativo om. :EQ 14 Obiectum primum] Prim. (om. C') ob. c1zr 0 I potentiae] ante primum
rN• om. CM I assignatur] signatur C* om. AB• add. in r 0 • 14-15 assignatur - potentiae2
om. D' 15 adaequatum est = A aequatur rN adaequatur D~ rel!. edd. I potentiae1 ] add.
simpliciter R 3 add. et I 16 potentiae) add. ut A·Y I in aliquo statu] secundum aliquem sta-
tum :E I primum] post obiectum (17) DAB om. :E 17 exsistenti] om. vrs rescr. p 17-18 ex-
sistenti in] exsistente :E 18 sed] add. illud :E 18-19 natum est adaequari) a . n. e. :E
19 ex1 ] a Dom. R ' I Nunc] Tune A 0 I ut] ratio AB 2
T 1 Cf. supra n. 171-183. 2 Cf. supra n. 25. a Cf. supra n. 56-57. 4 Cf. SU·
pra n . 137.
- ------ - ----------------- - · . - . ·- - -- . .. - . ~ - -
probatum est prius - contra primam opinionem de primo obiecto

intellectus, hoc est adaequato, quae ponit quiditatem rei materialis
primum obiectum - nihil potest adaequari intellectui nostro ex
natura potentiae in ratione primi obiecti nisi communissimum 1 ; ta-
s men ei pro statu isto adaequatur in ratione motivi quiditas rei sen-
sibilis, et ideo pro isto statu non naturaliter intelliget alia quae non
continentur sub isto primo motive.
Sed quae est ratio huius status? - Respondeo. 'Status' non vi- 187
detur esse nisi 'stabilis permanentia', firmata legibus sapientiae. Fir-
10 ma tum est autem illis legibus, quod intellectus nester non intelligat
pro statu isto nisi illa quorum species relucent in phantasmate, et

hoc sive propter poenam peccati originalis, sive propter natural em
concordantiam potentiarum animae in operando, secundum quod
videmus quod potentia superior operatur circa idem circa quod
1s inferior, si utraque habebit operationem perfectam. Et de facto ita
est in nobis, quod quodcumque universale intelligimus, eius singu-
lare actu phantasiamur. Ista tamen concordantia, quae est de facto
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGoLQu(p-rny~µu)
1 probatum] in ras. :EQ 2 prima tantum AE jest om. Z j prius om. AEH I opinionem] add. ad
(praern. Thomae A 02 ) is tam (illam S primam IZA G om. CM) quaestionem DCMR *Sl*ZA GO I primo]
post obiecto R om. A 8 2 'If intellectus, hoc est adaequato sign. Vacat V 2 (text. er mg.)z2 rs 2 I
hoc est adaequato] om. CM' Alanus (vel alias?}: hoc est adaequato Ma I hoc] quod SR' id R 2:E
2-3 hoc est - obiectum om. D 2 adaequatio SR*rBAE* I quae] add. opinio A 02 3 pri·
mum obiectum] ante quiditatem (2) Po. p. :E praem. esse tale Ra:E praem. esse A 0 add. dico
vrso add. intellectus quod tamen falsum est, quia A 02 add. quod 0 I adaequari] ante potest
rL aequari :E add. (= rep. ) cum eisdem lectionibus variantibus visui ex se (p . 112, 18) - adae-
quari (3) O* 4 nisi] non post nostro (3) R * I communissimum] communissimam L;Q* add.
et tale non est nisi ens in quantum ens; tamen ens, praecise loquendo , non est obiectum
omnino primum adaequans potentiam, sicut patet in quaestione de obiecto primo huius distinc·
tionis A 0 a 5 ei] est 0 om. :E add. in communi A 02 5-6 adaequatur - isto statu] om. P;
'IT sign. Extra r 01 (om. 02 ) 5 adaequatur] adaequatum D adaequat z add. sibi :E I rei] add.
materialis sive L 6 isto statu =A statu isto (illo D *) F rel!. edd . 6-7 non1 -isto om. O!
6 naturaliter] post intelliget :E om . O! I intelliget] intelligeret 01CP 2(in corr.}MA E intellegit :E in·
telliguntur RI alia] om . AEH add . quam AG 7 primo] praem. proprio 0 8 est om. rLN! I
Status 2 om. A 0 9 esse om. 0 I firmata] formata rLN• firmativa A E* 9-10 Firmatum - le-
gibus om. A 0 ! I Firmatum est autem] Firm. a. e . CMizr 0 Sed est firm. vrs 10 illis] illud
R j legibus] add . sapientiae A 0 a j quod] quibus V 11 nisi] in ras . R 2 om. 0 12 sive1 ] su·
mitur A Y 0
13 concordantiam] concoram OCMA Eo concordiam SI2Zr A YGL; concordantiam
sive concordiam I' correspondentiam AH j potentiarum] in corr. 0 2 potentia potentiarum (po-
tcntiarum om. C 2) C 14 idem] illud A 0 I quod 2] add . potentia P add. operatur R a1zro 15 si]
in corr. 0 sed rNAO I habebit] habet AG habeat ORizr 0 A 8 :E add. scilicet RI Et] Etiam r 0 I
2
de facto] post nobis (16) :E I ital ista A y idem rL 16 quod] quia MAG enim post quodcum-
que 12 om. o*r 80 A 8 I intelligamus AG intelligitur AH intellectus O* 17 actu om. AH I
T 1 Cf. supra n. 113-119.

pro statu isto, non est de natura intellectus uncle intellectus est,
nee etiam uncle in corpore, quia tune in corpore glorioso necessa,
rio haberet similem concordantiam, quod falsum est. Undecumque
ergo sit iste status, sive ex mera voluntate Dei, sive ex iustitia pu,
niente (quam causam innuit Augustinus XV De Trinitate cap. s
ultimo: « Quae causa » - inquit - « cur ipsam lucem acie fixa videre
non possis, nisi utique infi.rmitas? et quis earn tibi fecit, nisi utique
iniquitas? »), sive - inquam - haec sit tota causa, sive aliqua alia,
saltem non est primum obiectum intellectus uncle potentia est et
natura, nisi aliquid commune ad omnia intelligibilia, licet primum 10
obiectum, adaequatum sibi in movendo, pro statu isto sit quiditas
rei sensibilis.
188 Et si dicas, dato quod 'ens in communi' esset obiectum com- (25]
mune adaequatum pro statu isto, non tamen moverent substantiae
separatae nisi in maiore lumine quam sit lumen naturale intellectus 1s
agentis, - ista ratio nulla videtur: tum quia, si tale lumen requiritur,
non est ratio ex parte intellectus uncle talis potentia est, quare modo
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGO:EQU(pmypµu)
tamen] autem :E j concordantia] concora ADCMS concordia SI2zr 0 A:E concordantia seu
concordia I' I est de facto] def. e. MCvr- 0 tamen de facto (add. est P 2) et Pest AY:E
1 isto] illo A 0 add. et C*M I est1 ] om. D* add. etiam CI de= Ar 0 A 0 T ex rell. p1t')'pµu I
intellectus1 ] add. nostri DRIZr 0 AG I uncle] ut D 2S 2 1-2 intellectus2 - tune om. R;: 1 in-
tellectus2] add . noster ut (ut om. D 2 ) D j est2 ] add. quia tune intellectus ubicumque et in quocum·
que statu et quomodocumque esset, competeret sibi quod nihil intelligeret nisi quod caderet
sub quiditate rei sensibili, quod falsum est A Di 2 nee etiam om. D* j uncle] comp. D ut S 2
unum rL add. etiam v· I quia tune in corpore om. DV I quia tune] tune enim CMSR!re A:E I
2-3 necessario] post haberet (3) rzrn om. R 3 consimilem P I concordantiam] concoram
DCMRIZA B concordiam (ante similcm A Y) sr 0 A-B:E I est] ante falsum CM om. v 4-5 pu·
niente] primitate R* add. vel iniquitate proterviente A 0 i 5 De Trinitate] Trinitatis DRvre
AY j cap. om. AYBH 6 paenultimo A 0 I Quae] add. est AG j cur] quod DCMSR*I*
praem. quod v om. rLNI ut rN 2 I ipsam] primam DCPMSRZrLN praem. primam AG praem.
per Z 7 possit DR*re 02 A 8 *0 * I infirmitas] in corr. A 82 iniquitas S'RA0 I et om . A 0 I tibi
fecit] in COTT. A 82 interfecit A GI in te fecit A G2 8 inquam om. DrL I haec] hoc r-B AB praem.
r ... J Dom. CM I sive2 ] add. utique vrsn add . causa A 8 * I aliqua om. DR I alia] add. infirmitas
A Go 9 non est] post est2 AG est non AH est M 2 r 0 ' A YE* om. PI2Vzre 02:E I potential intel-
lectus (-ctio re) PM 1vzrenAY1 om. AY' I est 2] erit Rom. z:Eu 9-10 et natural quiditas rei
sensibilis (s .J materialis A 0 ) A-Y om. PZr 80 AY:E 10 nisi] est 12vzrenAY:E sed est A-Y j ali-
quid] aliquod vrsn om. :E 10-11 primum obiectum] o. p. I:E 11 adaequatum sibi] s . a. :E
13 Et si] Si etiam A 0 I dicis CM 14 isto] ipso (pon. lsto 0) C illo A Go add. modo C*MS
R*I*Vzr-e I non tamen] t. non (nlsi C) C*PMSR*vr- 0 non tantum D* I moverent] moveret
re add. ipsum L I substantiae] intelligentiae R om. s• 15 separatae] add. pro statu isto
A GO I nisi] non AG 15-16 quam - agentis om. rm;: 16 ratio] propositio r 0 I si] add.
est DR2 I requiritur] requiratur 1zr0 requisitum DR 17 est2 om. Dvre
F 5 AuousT., De Trin. XV c. 27 n. 50 (PL 42, 1097).

non possit habere tale lumen, est enim de se receptivus talis lumi,
nis, alioquin - manens idem - numquam posset illud recipere; tum
quia, quando aliqua duo agentia concurrunt ad aliquem effectum,
quanta unum illorum plus potest supplere vicem alterius, tanto
s minor perfectio requiritur in alio, - quandoque autem nulla, si
illud supplet totam vicem eius; ad immutationem autem intellectus
possibilis concurrunt obiectum et lumen: ergo quanta obiectum
est perfectius et magis potest supplere vicem luminis, tanto sufficit
minus lumen, vel saltem non requiritur maius. Sed 'primum intel,
10 ligibile' est maxime lux et maxime potest supplere vicem luminis
intellectualis; ergo quantum est ex parte sua, si concipiatur sub

primo obiecto adaequato intellectui nostro, pro statu isto, non
esset defectus ex parte luminis, quin posset movere intellectum
nostrum.
15 LV. - An ARGUMENTA PRINCIPALIAJ
[26] Ad argumenta principalia istius quaestionis 1 respondeo. - Ad 189

primum 2 dico quod non semper 'perfectissimum' est causa respectu
imperfectorum, U comparando imperfecta ad quodcumque ter,
ADCPMSRivzrnoLN A YEHGoLqu(p=r~µu)
l non] praem. talis D add. talis potentia R I posset vzr- 0 I tale om. rL I est enim] paten·
tia enim (e.] non IZ) scilicet intellectus est l*Zr 0 praem. talis potentia s a I receptivus] comp.
rn receptiva DRI*Zr 0 2 idem] ante manens A 0 eadem DS 2Rl*Zr0 I numquam] non (pan.
numquam A 02 ) DRPr 0 A 0 I illud] post recipere v istud AH om. AB! 3 quia om. zrL!AO* I
quando om. D*I! I aliqua om. A 0 I aliquem] aliquod C unum L 4 quanta] quando I*V om.
C!M! I potest] ante plus vrn habet L om. C! 5 requiritur] reperitur A 0 I alio] alia A I
nulla] add. scilicet D 6 illud = vrnprry~µu aliud rel!. .. I suppleret A 0 I eius] add. sicut si
Deus supplet vicem cuiuscumque causae secundae, tum nulla perfectio requiritur in ea secunda
causa. Ad propositum A oa I autem om. CPMS!rLN A YB•Ho 7 possibilis] potentialis M om.
AYEHGO!L I lumen] lux CMS!ZAL I obiectum2 ] add. vel differentia A 0 a 8 est om. DR I
possunt R 9 vel om. CPMS*vr- 0 AL I saltem - maius om . AB! I requiritur] sequitur (pan.
requiritur 0) CM I maius] magis RI' add . lumen PRaizro 10 maxime lux om. A Y I lux et
maxime om. Ct 11 intellectualis] intelligibilis (-le A 02 ) DSRIVZr A-Y in intellectu (pan. intel·
lectualis ca) CM! praem. obiecti (-ctum A 02 ) DMasRI2Vr A-YI quantum] praem. in Mom. Dt I est
om. AH I sua] illa PAYEH add. scilicet primi intelligibilis in ratione obiecti A 03 I concipiatur]
concipitur Z contineatur osaRI2Vr AL concipiatur vel contineatur C*M 11 -12 sub primo
om . Dt 12 obiecto om.DI nostro om. CM* 13 esset] est Izr 0 A 0 add. ibi D 14 no·
strum] add. activum D add . nee ex parte potentiae A oa 16 istius quaestionis] illius (ante prin-
cipalia D') q. D huius q. AG q. huius L istius s I respondeo om. vrnL 16-17 Ad prim u m]
om. rN add. argumentum AY 17 perfectum AB I respectu om. rLNt 18-p. 116, l compa·
rando - tertium = ADPM 3RapyzrnoNaA YLprry~µu ; 'IT text. sign.: Scotus extra A' Extra Ra
18 imperfecta] imperfectum D
T 1 Cf. supra n. 108-109. 2 Cf. supra p. 68, 11-17; responsionem ad auctoritatem ex

II Metaphysicae praetermittit.
tium n (sicut perfectum album non est causa visibilitatis omnibus

visibilibus), aut si sit causa, non tamen praecisa et adaequata, - et
si maxime motivum, non tamen praecisum et adaequatum. Primum
autem obiectum intellectus de quo loquimur in ista quaestione
debet esse primum,adaequatum potentiae. s
1
190 Ad secundam rationem dico quod si recte arguatur debet inferri
quod 'nullum ens participatum potest cognosci nisi sit ens ab ente
imparticipato', et non debet inferri quod 'non potest cognosci nisi
per rationem entis imparticipati cogniti ': tune enim sunt quattuor
termini 2 , quia ponitur in conclusione 'esse cognitum per ens impar, 10
ticipatum', qui terminus non fuit in propositione secunda 3 • Et ratio
realis istius defectus, assignati in forma arguendi, dicta est prius in
respondendo ad primum argumentum secundae quaestionis huius
distinctionis 4 , quia etsi cognoscibilitas sequatur porportionaliter
entitatem, non tamen sequitur earn in cognosci, nisi comparando 1s
'ad illum intellectum qui cognoscit quodlibet secundum gradum
suae cognoscibilitatis' 5 • Ita dico hie quod licet entitas participata
concludat de necessitate cognoscibilitatem imparticipatam, et ita
participatam habeat cognoscibilitatem propter cognoscibile impar,
ADCPMSRivzranLNA vnHGol.:Qu(p=y~µu)
I perfectum album] album (tertium ra) perfectius vre I causal ante est AG om. c•v•
2 sit] om. C ' PMS'RVI'BLN' A:E est rN2 j praecisa] praecise :E add. est vre I et1 om. :E 3 adae-
quatum] add. primum in genere caloris est ignis, et non tamen est ratio quare illa sint calida quae
sunt calida a sole virtualiter vel per motum vel per confricationem A oa 4 loquitur ranN A 0
5 primum-adaequatum] p. et a. Dadd . intellectus vel R 6 secundam rationem] secundum 12 :E
secundam D I arguitur (ante recte r•zr 0 ) DCMIVZI' 80 A BH:E I deberet R I inferre D*ZA G
7 quod om. A EG I participatum om. rL I potest] debet rN•(post cognosci)A G 8 et) autem
ante debet PMiPA:E om. M' j possit ~ 8-9 nisi - cogniti om. P ' 9 enim] autem A 0
10 incognitum A• 11-12 ratio realis post arguendi (12) M 2VI' 8 A Y 12 istius - forma
om. A y I assignati post arguendi :E I arguendi) illius D' istius (praem. arguendi rNa) D 2 M'SR •rLN
ipsius Com. A·Y add. istius I* I prius) ante est PZA 8 om. CM j in] post dicta AE' om. A 82 :E
13 respondendo] responsione CMA 8 * I primum argumentum] a. p. :E I huius] huiusmodi ra
om . M*(ante quaestionis) add. etiam R 14 quia etsi cognoscibilitas om. D' j etsi] non oportet
quod (q.) quia S*) si (si om. r 0 *) D?CPMSRI*zr·B A 02 I cognosdbilitas] cognoscat D? I sequitur
CM 15 sequitur earn] ita (ista A B*HJ est (e. om. A YI;Q') M 2 I2 A YBHGO•:E I in] de rs A YBHGO*:E
om. R 2 I' 8 I cognosci] cognoscibilitate D ratione cogniti AH2 add. actuali A 0 a 16 illum] post
intellectum :E istum A 0 I quodlibetl in COIT. r 02 quidlibet DSRI2ZI'LN A YH quaelibet CP qui·
libet (!) A E 17 hie] om. DR •rnL• add. ubi c• I licet = AI2 si I' rel!. edd. 18 concludat]
post necessitate A:E includat rN rescr. P I imparticipatam] participatam D*M2I2 I' 80 A Y:E im-
perfectam AG• 19 participatam = AD 2 participatum D'R2 (in corr.) rel!. edd. I habet vr- 0
habens c• I cognoscibilitatem] in corr. D 2 add. participatam D* 19-p.117,1 cognoscibilita-
tem - tamen om. I' 8 19 propter =A per rel!. (om. I' 8 A 0 *) edd.
T 1 Cf. supra p. 69, 1-4 . 2
sci!. in syllogismo. s sci!. in minore. ' Cf. supra
n. 100 . 6 Cf. ibidem.
ticipatum, non tamen 'cognosci' per cognoscibile imparticipatum

ut cognitum, sed ut causam dantem sibi 'esse'; et hoc tactum est
in argumento quodam 'de frui' quaestione quarta primae distinc,
tionis 1 •
Ad illud VIII De Trinitate 2 dico quod loquitur de cognitione 191
'boni in communi', quae 'impressa' est - hoc est de facili impri,
mitur in intellectu a singularibus, quia intentiones universales fa,
cilius in quolibet occurrunt.
Hoc probo per ipsum eodem libro cap. 7, ubi dicit: « Habe,
10 mus regulariter infixam humanae naturae notitiam, secundum quam
quidquid tale aspicimus, hominem esse cognoscimus vel hominis
formam » 3 • Et sicut secundum istam notitiam hominis, quam dicit
'infixam regulariter' - hoc est faciliter a sensibilibus abstractam -
iudicamus de quocumque utrum sit homo vel non, ita etiam per
1s idem possemus iudicare eminentiam in 'humanitate' si illa esset
in occurrentibus a., quod apparet de notitia impressa albedinis, per
quam non tantum iudicamus occurrens esse 'album', sed hoc esse
a Sequitur textus interpolatus: sicut iudicamus de occurrentibus hoc esse me-

lius alio 4 •
ADCPMSRIVzrBnLN A YEHGOl;Qu(PTitYf'µul
1 non - imparticipatum] om. R. rep. r 0 • I cognosci] habet (add. cognosci C 2 ) CM praem.
ha bet Psvzr-B A EaG 02 l: add. ha bet DR~I J cognoscibile] incognoscibile P cognosci AI'B A Y
2 cognitum] add. actu A 0 ~ J ut2 ] add. per R*l: 3 quodam] ante argumento l: secundo
Dvr- 0 quaestione CMS 3-4 quaestione - distinctionis] quaest. (om. D*A 0 *) quarta dist. pr.
(distlnctione prima R) DRVI' 8 A 0 om. C 5 illud] aliud R I VIII] in ras. P 2 4 AH ergo C I De
Trinitate] in ras. P Trinitatis vzrB I de cognitione] de (prnem. de prima cognitione Mi) notitia CP
2
MSVZI' de notitia seu cognitione I* 6 in communi] in omni Z om. I'LN• A Y 7 a singula-

ribus] assignantibus (!) M add. bonis L I intentiones] in corr. rB 2 intellectiones RV 7-8 fa.
cilius om. A YEHGO•l; 8 quolibet] quibuslibet D* add. primo A 0 I occurrunt] ante in vrs
A 0 concurrunt D 2 MI*I' 0 *A 0 9 eodem] post libro l: r ••• J A 0 * praem. in 12 rep.RI cap. 7] ad-
not. cap. 4 vel 18 roa I ubi om. DCM*S*RI'LNAEHO 9-10 Habemus] om. A 0 * add. enim A Ga
10 regulariter] sive regulariter regularitatem (!!)AG* praem. quasi r 02 AGi I infixam] ibi fixam
A 0 I humanae] post naturae DA 0 lumine (!) p rescr. p 11 hominem] praem. talem r 02 om.
l;Q! 12 dixit MRZA Bl; 13 infixam] insertam A 0 I regulariter] naturaliter vrso• I hocj
id l: I sensibus CRffLNl; 14 quocumque] add. iudicamus V I non] add. homo CMA 02
14-15 per idem] per illud AEHO quod illud AG om. DR 16 impressa albedinis] a. i. l:
17 esse 2 ] esset AG• est CRI*Zr 0 18-19 sicut - alio = ADCPMSRivzr A oa edd.; 'If text.
sign.: Non in Scoto A 1 Vacat Z2 litteris a-b V 1 (text. et mg.)I' 82 18 occurrentibus] concurrentibus
r 0 • I esse] est A. 19 alio] aliquod S* eius (I) c
F 9 AucusT., De Trin. VIII c. 4 n. 7 (PL 42, 952).
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio I d. l n. 148 (II 99). 2 Cf. supra p. 69, 4-6.
3 4
Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 24 q. 9 in corp. (I f. 146X). Cf. infra p. 118, 3-4.
albius altero. Ita dico hie: illud 'bonum' de quo loquitur cap. 5
- cuius 'notitia impressa est naturaliter intellectui' 1 - est 'bonum
in communi', et per illud iudicamus de occurrentibus hoc illo esse
melius.
192 Et quod loquatur de bono 'indeterminate privative', et non de 5
bono 'indeterminate negative' (in quo bono intelligatur Deus 2),

videtur per hoc, quia ibi - enumeratis multis particularibus bo-
nis - di cit : « Bonum hoc et bonum ill ud, tolle 'hoc' et tolle
'illud', et vide ipsum 'bonum', si potes » - hoc est, 'tolle illa con-
trahentia rationem boni ad creaturas, et vide rationem boni in 10
communi', et in hoc 'vidisti Deum' sicut in conceptu communi

primo, in quo potest naturaliter a nobis videri, et non in particu-
lari ut 'haec essentia' 3 •
193 Consimiliter intelligendum est illud quod praemittit cap. 3,
ibi 'Deus est veritas': cc Noli quaerere quid sit veritas, statim obi- 15
dent se phantasmata ». - Hoc intelligo sic: quando conceptus uni-

versalis abstrahitur a singulari, quanto est universalior tanto diffi-
cilius potest intellectus diu sistere in tali conceptu, quia, ut prae-
dictum est, quandocumque 'intelligimus universale, phantasiamur
eius singulare' 4 ; et illud universale facilius et diutius possumus intel- zo
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGoi;qu(p=y~µu)
l altero] alio AH:E I hie] quod AB 2(in corr.)H add . quod AG I 5] 41 C 2 intellectuiJ add.
nostro A 0 I est 2] esse V I bonum] ens R *I* om. r 0 3 in communi om. P' 3-4 illo esse
melius] m . i. e. :E 5 loquitur CMvr- 0 A oi;u loquamur AB 5-6 privative - quo bono
om. D!R* I privative - indeterminate om. V 6 bono1 ] add. illo Rl add. isto Dl!*r 0 I bo-
no2 = A bono (uno A 0 *) indeterminate DlRl rel!. (om. :E) edd. I intelligatur] intelligimus D' intel-
ligitur D 2PSR'I2VZrBNAB 2(incorr.)HGvidetur post Deus CM 7 videtur] patet CM I quia] quod
D 2CM2SRIVzr-B A-YI; I ibi] post enumeratis Z:E sibi r 0 add. est R I particularibus] partibus
RA BHG 8 dicit] adnot. cap. 3 vel 8 rna I Bonum hoc et bonum illud om . A YI; I et1 om . DCP
0
MSRIZr A I illud] om. Zadd. et AG I hoc et tolle om. AG 9 hoc] id :E I est om. C*V I ilia
in ras. r 02 ista D* ita AG ipsa rN 10 vide rationem] videtur ratio A 0 11 in1 om. I*AEH I
videbis A 0 I communi2] add. univoco sibi et creaturae A oa 12 primo = A I in quo om. V I
naturaliter) ante potest V post nobis DCMA GO I videri] cognosci (post naturaliter :E) et (vel VA 0
om. prB) videri PI2zvrB A YOI; 14 Consimiliterl Et similiter c I 3 J 2 r 02 (not. vel: 7 r 0a) add.
vel (Pon. et D 2 ) D add. et SR 15 ibi] cum audis (a.] audieris A 0 1) P 3l*Vr A oa I sit = AA02 I;Q2
est P 2R 2vr· 0 edd. I veritas 2 ) om. AB• add. cum audis I*r 0 • I statim] add. enim D 15-16 obi-
cient = A obiciunt rel!. edd. 16 intelligendo A EH I quando) cum A y quia rLN pra~m. quia
A 02 17-18 difficilius ... diu] minus ... et difficilius :E 18 diu] post sistere vrB comp. D*
om. CMSR' 19 phantasiatur D* 20 et2 om. D I possumus] post intelligere (20-p. 119, l)
I; possimus rN
F 8 AucusT., De Trin. VIII c . 3 n. 4 (PL 42, 949). 14 lb . c. 2 n. 3 (PL 42 , 949).
T 1 Cf. supra p. 69, 6. 2 Cf. supra p . 69, 6-10. 3

Cf. HENRicus GAND., Summa
a. 21 q . 2 ad 3 (If. 125Q); a. 24 q . 6 in corp. (f. 142T-V). 4 Cf. supra p. 113, 15-17.
...---=--=-------"="'- -- --------- - --- -- - ----
ligere, quod est similius singulari relucenti in phantasmate, - et

universalissima sunt remotiora ab ipso singulari, et ideo di.fficilli-
[27] mum est stare in conceptu illorum universalissimorum. Conci-
piendo igitur Deum in conceptu universalissimo, 'noli quaerere
s quid hoc est', noli descendere in aliquem conceptum particularem
in quo ille universalior salvatur, qui particularior propinquior est
phantasmati. Descendendo enim ad talem qui magis relucet in
phantasmatibus occurrentibus, 'statim amittitur illa serenitas veri-
tatis, in qua intelligebatur Deus' 1, quia statim intelligitur veritas
10 contracta, quae non convenit Deo - cui conveniebat veritas in
communi concepta non-contracta.
I! Contra. -Cap it u Io 5 vel 10: « Si potu eris per se perspicere 194

bonum, perspexeris Deum, et si amore inhaeseris, continua beati-
ficaberis ». Beatitudo non est in bono universali sive 'indetermi-
1s nato privative'.
Item, capitulo 10 vel 26: «Uncle iusti esse poterint, nisi inhae-
rendo ipsi formae quam intuentur, ut inde formentur? » Formari
forma iustitiae non est ab universali intellecto. n
ADCPMSRIVZrBnLN A vBHGOI;Qu(p=y~µu)
1 et] add. quia (add . ..1,,.a prlma A oa) A 0 2 et] om. AYBHGO;: add. minus similia et ma•
gis abstracta A oa 2-3 dif!icillimum] in COIT. os dif!icilius vr- 0 3 illorum] add. et p A 0 *
4 in conceptu] modo in corr. C 2 j universalissimo] vilissimo (!)A 5 est] ante hoc AGI;U sit
D add. id est orB add. illi, id est v 6 universalior om. A BH qui] quae D* quia A BH*G
om. M* I particularior] particularis 2: rescr. A 0 a add. et C*M*SR2 7 enim] igitur vr- 0 2: I
talem] add. particularem A 02 8 phantasmate occurrente A 0 2: j occurrentibusJ concurrenti·
bus (pon. occurentibus ca) D*MC om. AG I omittitur vrB I illa] in se D I serenitas] severitas A B*HO•
univocitas (!) D add. vel ferenitas (!) S* add. vel severitas C'M' add. vel sinceritas C 2PM 2 PV
r- 0 AYBHGOaI; 9 Deus] dominus v I statim om. R'A 0 10 contracta - veritas om. AB?H I
contracta] praem. scilicet A 0 Z add. scilicet (post quae vr- 0 ) pzyr- 0 11 concepta] in corr. oz
accepta vrB accepta vel concepta p AG I non-contracta] ut contracta A B*H praem. et vrB
12-18 Contra - intellecto = AM'R'IVr AY 0 •:Eµ; 'If text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra
de manu Ioannis Ra Extra I2(cexr. ec mg.)V1 rBinaL1NI !in. anfractuosa µ 12 Contra] Consimiliter
A 0 ! I Capitulo om. Ml I 5 vel 10] 5 lib. 18 r 0 *(ec adnoc. ultra 3 vel 10 r 0 a) I potueris] poteris v
potens r 8 ' 0 ' potes rBZDZ I per se om. vrB I perspicere] prospicere R!IrLN AO! conspicere v
rBD 13 perspexeris] prospexeris R!IVrN I inhaeseris] inhaereas r 0 I continue v 14 bono]
beato (I) A 0 ! I sive] sicut Ml om. R!r 0 add. conceptu V add. in A 0 1 16 Item] Praeterea 2: I
10 vel 26] 18 lib. 26 r 0 *(ec adnoc. ultra 6 vel 26 r 0 •) I 26] 16 I 20 v I poterint] poterunt Ml
R!VrBLI; potuerint roz AO! potuerunt vel potuerint r 0 ' 17 formae] fruitione (I) R! I
inde formentur] i. formantur A 0 ! informantur I I Formari] Formare I add. autem 2: 18 forma
om. AY
F 12 AUGUST., De Trin. VIII c . 3 n. 5 (PL 42, 950). r6 lb. c. 6 n. 9 (col. 955).
T 1 Cf. AUGl.JSTINus, supra ad p. 118, 14.

19 5 Per idem 1 etiam di co ad i 11 u d VIII cap. 5 de bono et voluntate,

« pudeat, cum alia non amentur nisi quia bona sunt, eis inhaerendo
non amare bonum ipsum uncle bona sunt ».
Bene probat ratio 2 quod ipsum bonum summum magis est aman-
dum quam bona participata, non tamen probat quod sit primum s
amatum primitate adaequationis, - et quia etsi ipsum sit ratio bo-
nitatis in aliis, et ita ratio amabilitatis eorum, non tamen ipsum ut
amatum est ratio aliorum ut amatorum: potest enim aliquid ad-
amari ipso non amato, sicut patet 'utendo fruendis vel fruendo
utendis' 3 • lo
196 Et ista intentio A ugustini colligitur ex cap. 7 IX, ubi tractans

de dilectione alicuius quia 'creditur esse iustus', si postea invenia-
tur non esse iustus, « statim » - inquit - « amor ille, per quern
ferebar in eum, repulsus et quasi repercussus, in ea forma perma-
net in qua eum talem amaveram »; hoc est si dilexi iustitiam, et 15
ipsum quia credidi in ipso esse iustitiam, si inveniam 'iniustum',
resilit voluntas ab eo, sed adhuc stat dilectio ipsius iustitiae ut
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:EQU(p-rny~µu)
1 Per] Propter R I idem] illud C om. AEt add. patet Z I etiam om. DR*:E 2 pudeat]
puniat P comp. Z I alia] ab alia C* ab anima P 1 I amentur = AAG 2prry~µu amatur M amantur
rell. -r 3 ipsum] ante bonum CPIZI' 0 :E ante non A 0 I bona sunt] bonum omne est C
4 Bene] post probat R Uncle AG praem. Uncle A B2 I ratio] praem. proxima AG 4.5 ipsum -
probat quod om. Dt 5 probat om. J2AYBHGOt 6 et = Al(om. 12)SI'0 I ipsum] ipsam R
primum CM praem. per R 1I'Bl 6-7 sit ratio - ipsum om. pt 8 aliorum] aliquorum
(pon . aliorum C ') c eorum (post amatorum V*) vrB I ut om. CtPMSRIVZr 0 AYBHGO*:E 8-9 ada-
mari = A aliud amari rel!. edd. 9 ipso] primo C I patetJ apparet DRII' 0 9-10 utendo -
utendis] fruendo utendis (u. f . 1r0 ) vel utendo fruendis DRII' 0 9 veil et A 0 :E 11 ista]
ita AH:E ilia AG om. Dt I colligitur] in ras. R 2 tollitur ADI'B*AHO• I cap. 7 IX] IX Trinitatis
(DeTrln. A 0 i) cap. 7 P 2 (inras.}IVI'A02 (inras.} I IX] praem. libri :E om. CMSR add. libri AG j
ubi] in ras. A E2 quoniam ibi CMSR* I tractans] contractans AB tractatis C* 12 quia] quod
C'M qui C 212 J esse] post iustus :E om. R 12-13 si - iustus om. DtI'B 12 postea =
A:Eu post Di rell. (om. I'B) p-rny~µ 12-13 inveniatur] post non (13) CMl*I' 0 invenitur V
I'LN 13 statim] saltem (t>on. statlm C 1) CM I inquit om. A I amor] amatur :E 14 fere·
bar in eum = AP in eum (ilium A 0 ) f . CMSIZI' 02 LN A EO:Erry~µu in eum (lllum -r) ferebatur
(-bat D) DRvrB 0 ' A YHGp-r I repercussus] repulsus v percussus DCP*MSRizr-B I inZJ et
AG 14-15 remanet :E 15 eum] post talem vr- 0 :E om. MR I amaverat DABH amave·
rant AG amarem R I dilexisti :EQ 15-16 dilexi - iustitiam] istam D! 16 ipsum] eum
R praem. per hoc AG I ipso] eo vrBAGO praem. eo Di I inveniam] rep. A· inveniatur R:E
praem. illum AG add. eum esse r 0 I iniustum] iniustus R:E 17 eo] illo vrB I ipsius] istius
AG om. :E
F I AUGUST., De Trin. VIII c. 3 n . 5 (PL 42, 950). 11 lb . IX c. 6 n. 11 (col. 966-967).
T 1 sci! . per id quod dixit supra, n. 190-193. 2 sell. haec nova, supra !in . 1-3, ad
quam respondet. 3 Cf. AUGUST., De diversis quaest. 83 q. 30 (PL 40, 19).

obiecti. Istud non est de iustitia aliqua imparticipata, sed de com-

muni ratione iustitiae, quae amatur propter se, et quodcumque m
quo est ista, propter illam.
[28] U Contra: voluntas non est universalium, tum quia tendit in 197
s rem ut in se, tum quia tam amor amicitiae quam concupiscentiae est
alicuius secundum exsistentiam realem, praesentem vel possibilem.
Respondeo 1 • Primis principiis practicis in intellectu correspondet 198
aliqua volitio, quae est principium bonitatis moralis sicut illa prin-
cipia sunt principia veritatis practicae in intellectu. - Patet etiam
10 quod quaecumque ratio boni vel appetibilis potest intelligi in uni-
versali: et si sic ostendatur voluntati, quare non potest habere

actum circa proprium obiectum ostensum? - Tertio: appetitiva
'singularis' ut singularis tantum, non habet cognitivam 'universalis'
propriam sibi.
is Ad illam metaphoram 'motus animae ad res' 2 : - hoc est causali- 199
ADCPMSRivzrsoLN A vsHGOI;Qu(p'rn"(~µu)
1 !stud] Illud rs A Q.uod v add. intelligendum A-Y I imparticipata] participata AG per·
fecta D' imperfecta (pon. imparticipata C 1) D 2 CMS*R in particulari (no<. vel: imparticipata A 01 ) A 80
2 et quodcumque] et quodlibet I: et quidquid C om. Av 3 ista] in corr. 12 illa D* ipsa VI' 8
iustitia CMS 2 A 02 om. ZA YI; 4-p. 122, 9 Contra - huic = ADP1MR'IVI' A YGO•I;p<D~~<Dµu
[ aHte Ultimo (p.123, 17) AG] ; 'II text. sign.: Scotus extra manu suaA1 Extrade manu loannis R'
Extra rsioaLiNi Additio [pro Contra (4) - abstractiva (p. 122, 6) 0!] D 1M 1 A 0 'u Usque - hue
scribe An Zin. anfractuosa µ 4 universalium] universalis veri (!) AG I intendit M 4.5 ten·
dit - quia om. R! 5 ut] add. est MA 0 ! I tum] tamen D* add. etiam I: I tam] post amor I:
om. I*I' 0 I quam] quod r 0 ' om. r 02 add. amor DP!MIVI' 80 *LN AO! I concupiscentiae om. r 02
6 exsistentiam realem] aliam realitatem AG 7 Primis om. M! A 0 ! I principils practicis] pract.
pr. vr- 0 7-8 correspondet aliqua volitio l c. illa v. AG praem. in voluntate P!MJr 0 AO! add.
in voluntate VI' 8 I: 8 bonitatis] voluntatis A 0 ! rescr. M' 8-9 principia om. DVI'LN
9 sunt principia om I;Ut I veritatis] virtutis AG 9-10 Patet etiam quod] quia AG 10 ratio
boni] b. r. r 0 I intelligi om. M!AO! 11 et] ut AG I si om. rL I voluntati] add. non video
P!M*l*VI' 0 N•A 0 !I: I quare] quia AG add. voluntas P!I*VI' 80 I possit P!M*I*I' 0 A O!I; 12 pro-
prium] ipsum I: I ostensum] praem. sibi DP!MIVI' A 0 ! praem. sic I: add. sibi I;Q I Terrio]
Secundo AG Similiter I: 13 singularis1 ] singulare M* I singularis2] singulare AMI2 A 0 1 I tan-
tum] tamen p! I non om. p!y I cognitivam] cognitionem VI' 8 I:U cognitam P!M' I universalis]
universalium ut I ut (praem. universalis r 02) p1rn vel M!A YGO! om. I: 14 propriam sibi] s.
p. ovr- 0 15-p. 122, 6 adnot. •Velie est motus animae ad res » etc., et parum post: « sed
desiderium movet effective ad rem » etc . Sententiam horum verborum bene declarat dominus
Lincolniensis I Posteriorum 18 parum infra, ibi: « virtus autem appetitiva cum inhaereat » etc.
usque ibi: • laetitia animae est diffusio animae » etc. et vide bene 12 15 illam] istam DAY I
motus] motio P!R!VI' 8 voluntatis est M* praemittunt: est I'LN' velle est D volitio est F!II' 0
quod voluntas est A 0 ! quod motus voluntatis est I: quod dilectio est R!VI' 8 N2 I animae ad]
aliae AG I hoc] dico (vero M) quod verum P!M*IVI' 80 A 0 !I: praem. dico quod R! add. dico
quod verum rNa 15-p. 122, 1 causaliter] realiter AG ta!iter MAY
T 1 Responder ad • voluntas non est universalium », cf. supra !in . 4. 2 scil. « tendit
in rem ut in se »1 cf. supra !in. 4-5 .
122 0RDJNATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 3
ter, quia imperat coniungi rei desideratae in se, non autem forma-
liter, nisi quia voluntas est activa sui actus, sed non circa rem, sub
maiore ratione exsistentis quam apprehendatur ab intellectu; immo
desiderium et intellectio abstractiva sunt rei sub ratione aeque exsi,
stentis ut obiecti (ita visio et fruitio praesentis), sed desiderium mo, s
vet effective ad rem quia est imperium, non sic intellectio abstractiva.
200 Ad secundum 1 dico quod homo in universali ostensus amatur
amore amicitiae, et propter illud amatur 'hie homo': sic etiam iusti,
tia in universali concupiscitur, et ideo 'haec iustitia' huic. U
201 Ita 2 etiam patet expositio illius auctoritatis VIII cap. 10 vel 27, 10
'Cur alium diligimus' etc. 3 : in illa auctoritate 'forma', cc ubi videmus
quid sit 'iustus animus'», debet intelligi ipsa 'iustitia in communi' -
sicut forma 'hominis in communi' est illa per quam videmus quid
requiratur ad esse hominem, et per quam formam iudicamus illud
quod occurrit esse vel non esse hominem, secundum ipsum 4 in 1s
ADCPMSRrvzrBoLN A YEHGoLQu(p-rny[3µu)
l quia] quae rLN* quo AG add. voluntas (praem. scilicct L) PlMR•rvrBDNaAOlL I imperat]
importat rLN* add. ea (earn I illa A 0 1) PlMR•rvrBD AO! 2 activa] add. respectu PlMivrBDNa
A 0 !L I actus] ipsius R l I sed non] non autem L add. est Dvr- 0 3 exsistentis] exsistentem
DMt('fT notando Sic in originali M')rr-B A 0 1 exsistentiae AGL I apprehendat M* I ab om . LQ
4.5 et intellectio - desiderium rep. LQ 4 et om. r· I intellectio] intentio D*MA O! I abstrac-
tivi MA oi I sunt] ante aeque pl comp. A Y j rei om. Pl J sub ratione] secundum rationem DP!Rl
rvrAYGO!L 4.5 exsistentis] in corr. M 2 exsistentiae AG exsistentem A 0 1 add. sicut et non
exsistentis p11vrBoNa 5 ut] ex parte PlMtrvrB 0 mA 0 ! J ital similiter Lu sibi (add. !ta LQ2 )
LQ(,ed in t<Xtu repetito"' L 0 ) I fruitio] add. ut vrB add. rei L I praesentialiter AO! I sed] si rLN*
6 quia] quae AYG J imperium] in purls (I) AG add. sed MA 0 l J non] nee AG rescr. p> J sic]
add. autem L J intellectio] intentio D*MA 0 ! 7 secundum] tertium AG I homo] hoc AG J
ostensum AG 8 amicitiae] notitiae (no<. vel: amicitiae rm) rN I illud] add. vel ilium AO! I sic]
sieut AG praem. et vrB I etiam] et AGL om . pl 9 concupiscitur] concipitur PlMRlAGO!L I
et - huie om. D I ideo] add. hie AG I iustitia] add. concupiscitur et ideo haec iustitia vrB I
huic] add . ('fT sign. in text. et mg. litteris a-b V2) Sed adhuc stat dilectio iustitiae ut obiecti (ob.]
comp. V) vrB IO Ital lsta A I etiam] post patet I*rDN add. hie rN I illius om. rL I cap. -
27] vel cap. 6 AG I 10] 20 MA 02 pon. 16 r 02 om. A 0 ' Ivel 27] libro 27 (z R) CSRZAll om. L
11 etc .] quern credimus iustum et non diligimus ipsam formam ubi videmus quid sit iustus
animus ut et nos iusti esse possimus; ibl vero nisi diligeremus istam, nullo modo eum dilige·
remus quern ex ista diligimus; sed dum iusti non sumus minus earn diligimus quam ut iusti
esse valeamus ('lf sign. in text. et mg. Extra I2) rr 0 et non Dt om . rL I ilia] ista rvrBA-Y I ubi]
hominis R 2 I videmus] ante ubi AE* videamus M* 12 quid] quod PZ I animus om. Rt I ipsa]
ista AG 13 sicut - in communi rep. I J in communi est ilia] e. i. in c. AH i.e. in c. P* J
per quam] ubi sive (s.] vel L) per quam P*R2 l2 A YEHO*:E 14 hominis RI: I et om. I2ZL
14-15 et - hominem om. AEt 14 per] propter vrB om. AY I iudieamus] videmus R 2
15 esse1 ] praem. in D add. hominem V J vel non esse om. rB
F 15 AucuSTINUS, De Trin. VIII c . 4 n. 7 (PL 42, 952).
T 1 « tam amor amicitiae ... vel possibilem », cf. supra p. 121,5-7 . 2
sci!. ut supra
n.196 . 8 Cf.supra n.125. 4 Cf.supra p . 117,9-12 .
eodem, cap. 7; 'nisi igitur hanc formam in communi diligeremus,

non diligeremus illum quern credimus esse iustum, quern ex ista
f orma diligimus' - sicut si non diligas formam hominis in com,
muni, numquam occurrens, propter formam hominis dilectam di,
s liges; If 'et dum non sumus iusti, minus diligimus iustitiam in com,
muni quam oportet', quia diligimus quadam volitione seu com,
placentia simplici, quae non sufficit ad esse iustum, sed oportet
earn diligere volitione efficaci, qua videlicet volens eligeret ipsam
in se tamquam vitae suae regulam observare. !I Est igitur hie iustitia
10 'indeterminata privative', secundum quam de 'mente iusta' iudi,
camus, et propter quam dilectam diligimus mentem quam credi,

mus esse iustam.
fQUAESTIO 4
UTRUM ALIQUA VERITAS CERTA ET SINCERA POSSIT NATURALITER
1s COGNOSCI AB INTELLECTU VIATORIS ABSQUE LUCIS INCREATAE
SPECIAL! ILLUSTRATI ONE 1
[Q.4] Ultimo - quantum ad materiam istam cognoscibilitatis - quaero 202

an aliqua veritas certa et sincera possit naturaliter cognosci ab in,
tellectu viatoris, absque lucis increatae speciali illustratione 1 •
ADCPMSRrvzrsoLN A YBHGOI: Qu(p-rny~µu)

1 7] ante cap. r 0 om. DRAG I nisi] in ras. R 2 si D ubi (pon. nisl Cl) CMS 2AYHG I formam]
add. iustitiae ClPMaRarvzr AI: I in communi] non communiter C"M"SR*om. AH I diligere-
mus om. D 2 non] nisi R*I'LAH I non diligeremus om. AB• I esse om. I*I' 0 3 non] num-
quam AH I diligas] diligis ZAE 2 Go diligitis AB'H I formam om. AYO:! I hominis] om. r 0 •A 0 • add.
istam I;Q 4-5 diliges] ante propter (4) I: diligis rs diligas Z diligeres A 0 5-9 et dum -
observare = ACPMRlIVZI' A YElGOlI; edd. [post iustam (12) omnes]; 'If text. sign.: Additio de
manu Scoti A 1 Extra de manu Ioannis R 1 Extra r 0 l Additio Ml !in. anfractuosa µ 5 et om.
AB! J iusti] recti PZ I minus om . P J diligimus iustitiam] i. d. AB! 5-9 iustitiam - observare
om. T 5-6 in communi - diligimus om. AB!I;U! 6 quam] quod r 0 J quam oportet om.
CM"P J seu] sive Pvr- 0 A 0 1 et CMI' 0 om. P 7 esse] eum C"M" J iustum] mirum c• J
oporteret APRlZ 8 earn om. I'LN A 0 1 J volitione] add. et amore CMI*I' 0 J ef!icaci] ef!icienti
Rl om. V J qua videlicet] a qua vid. Rl qua scilicet I: quam AG I eligeret] eliget RlA G diligeret
l2(in corr.)I'LI: diligere M" diligit crn I ipsam] post se (9) AG earn CPMrvzr A 0 ~ 9 se] add.
observans earn (e. om. r 0 ) CPM*II' 0 L J vitae] vere (pon. vitae Cl) C comp. M* J suae om. AG J
regulam] regulariter A 8 l J observare] om. CM*II' 0 L add . etc. A 0 l add. propter illam AG J
hie = A haec (ante E st lgitur r 0 ) rel!. edd. 10 secundum] per A GI; om. c· 11 quam 1 ] ipsam
I: om. AY J dilectam] dilectionem Z 12 esse iustam] i. e. DCPMSVzr- 0 A om. R"
17 adnot.: Quaestio 4 A 1 Quaest . 5 MaRayarN1A 0 l Quaest . 30 ABl 17-18 Ultimo - an]
Quinto quaeritur utrum :EU 17-19 Ultimo - illustratione] Circa quintum quaesitum I;Q
17 cognoscibilitatis] de cognoscibilitate CPMSI2ZA- 0 I quaero] om. R* add. quarto rna 19 via-
toris] nostro :EU I lucis increatae] post illustratione i:u luminis incr. P J speciali om. D
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Lectura Id. 3 pars 1 q. 3.
Arguo quod non: [I]
IX De Trinitate cap. 6 vel 15: « Intueamur inviolabilem verita,

tern, ex qua definiamus qualis esse mens hominis sempitemis rati°'
nibus debeat». Et ibidem, cap. 15: <<Aliis supra nos regulis
manentibus vel approbare vel improbare convincimur, quando ali, s
quid, recte vel non recte, probamus vel improbamus »1 • Et i bi,
dem, cap. 17: « Artem ineffabiliter pulchram, super aciem mentis,
simplici intelligentia capientes »2 • Et eodem, cap. 8 vel 18: «In
illa veritate, ex qua temporalia sunt facta omnia, formam conspici,
mus, atque inde conceptam veracem notitiam tamquam 'verbum' 10
apud nos habemus »3 •
203 Item, libro XII cap. 2: « Sublirriioris rationis est iudicare de
istis corporalibus secundum rationes sempiternas ».
204 Item, in eodem XII cap. 14 vel 32: «Non solum rerum sen,
sibilium, in locis positarum, stant incommutabiles rationes » etc. 4 1s
Et quod intelligat ibi de rationibus aeternis vere in Deo, probatur
per hoc quod ibidem di cit quod cc paucorum est ad illas perve,
ADCPMSRIVZrBnLN A vBHGo:EQu(p-rny~µu)
1 Arguo] Et arguitur Lu 2 IXI I A Y:E praem. Augustinus AG I De Trinitate] Trinitatis
PVZr 8 I cap. 6] cap. 7 (7 in ras. 12) I cap. ult. 6 A cap. 6 ult . CM* cap. ult. DPSRZrLA 02 6
vrBAYEHL om. rN I vel 15] libro 15 R om. A 0 I lntuamur (I) z lntuemur i\_-OLQ*U I in-
violabilem] violabilem M* involabilem (I} A 0 immobilem (not. aut: inviolabilcm A Ga) A BG immo-
lationem LQ* 3 definiamus] definimus DRVr 8 AYBHGO*L add. non :EI esse] esset ZA 0 sit
uniuscuiusque :E I hominis) add. sed qualis esse :E 4-8 Et ibidem - capientes om. S'
4 15) 18 CM 16 AH eodem AG pon. 16 A 02 5 convincimus C* convincuntur AYG 6 rec-
te1] ratione Av add. improbamus A 0 I vel non recte om. 12vr-n A Y I non recte om. PL I
probamus vel om. C'M I vel improbamus om. DRLU! 6-7 ibidem 'om . CM 7 cap. 17]
c. 7 AH c. 15 (pon. 17 A 02 } A 0 in fine capituli AG I super) add. illam vrB 8 capientes]
capite C capacitates R I eodem] ibidem (pon. eodem sa) CPMSZL praem. in 12Vr 8 add . libro
1r0 A 0 I vel 18) vel 2. 8. (!) D libro 18 R om. A 0 L 9 temporalia) ipsa A BH I sunt] post
facta CPMSIZr 0 AL om. V I omnia] ista contra D omnino PZ om . AB add. omnino l*r 0
10 conceptam] inconceptam rLN* rescr. P I veracem] veram :E om. AR! 12 Item] Prae-
terea L I Sublimioris] Sublimitatis DAE* Sublimitas P 14 in om. CPSZA-G I in eodem XII]
ibidem :E I vel 32] vel 2 in ras. 0 2 om. L 14-15 sensibilium] spiritualium A 0 rescr. ca
15 locis] loco ZA locum C *P*MSR I stant incommutabiles) statum incommutabilem A Y I
0
rationes] positiones R 16 Deo] add. et non de primis principiis rNaA 00 I probatur] vide-
tur CPMSzA- 0 :E 17 ad illas] ad istas Av ad illa rLN ad ista post pervenire (17-p. 125, 1) D
17-p. 125, 1 devenire ABHG
F 2 AUGUST., De Trin. IX c. 6 n. 9 (PL 42, 966). 4 lb. n. 10 (col. 966). 6-7 lb.
n. 11 (col. 967). 8 lb. c. 7 n . 12 (col. 967). 12 lb. XII c. 2 n. 2 (col. 999). 14 lb.
c. 14 n. 23 (col. 1010). 17 Ibidem.
T 1 Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 1 q. 2 in corp. (I f. 6K). 2

Cf. ibidem. 3 Cf.
ibidem (f. 6K-7K). 4 Cf. ibidem (f. 7L}; q. 1 ad 4 (f. 3 I).
nire »1 ; si autem intelligeret de primis principiis, non est paucorum

pervenire ad illa, sed multorum, quia omnibus sunt communia
et nota.
Item, libro XIV cap. 15 vel 34, loquens de iniusto, qui << multa 205
5 recte laudat et vituperat in moribus hominum », a it: « Quibus re-
gulis iudicat? » etc.; et in fine a it : « Ubi sunt illae regulae scriptae,
nisi in libro illo lucis? » 2 - 'Uber' ille 'lucis' est intellectus divi-
nus; igitur vult ut in illa luce iniustus videt quae sunt iuste agenda,
et quod in aliquo impresso vel per aliquod impressum ab illo, vi-
10 detur, ut ibidem di cit: « uncle omnis lex iusta in cor hominis non
migrando sed tamquam imprimendo transfertur, sicut imago ex
anulo et 3 in ceram transit et ceram 4 non relinquit »5 • Igitur in illa
luce videmus, a qua imprimitur in cor hominis iustitia. Illa autem
est lux increata.
15 Item, XII Confessionum: «Si ambo videmus 'verum', nee tu in 206
me nee ego in te, sed ambo in ea quae supra mentem est, incom-
mutabili veritate » 6 • Multae autem sunt auctoritates Augustin i, in
multis locis 7 , ad pro band um hanc conclusionem.
ADCPMSRivzrsoLNAYBHGO:EQu(p=y~µu)
1-2 si - ilia om. rN! 1 intelligeret] intelligat vrsN~ A 0 intelligitur D intelligeretur A BH

om. C! 2 ad ilia] ad ista AYEG om. D I quia] in corr. rN2 quae A 0 2-3 communia et]
om. DPS!RI2ZA YEHG 0 ' :E et communia post nota (3) A oa 4 Item] Praeterea :E I 15 vel 34] in
ras. I2 34 (35 rN pon . 35 A 02) vel 15 CPMSRZr-s A 0 7 vel 34 AG 24 vel 12 D 15 :E I iusto :E
5 recte] ratione V I et] vel :E I hominem I*VZr 0 6 etc. om. DR* I ait = AIT 0 subdit P
rell. edd. I regulae om . :E I scriptae] aptae (l) D 7 illo] ante libro DRA YO isto A Y primae P
om. :E 8 vult ut] v. quod (post luce DRA 0 ) DC2PRVr 8 A:E I iniustus] non iustus D vir iu·
stus :E 9 in - impressum = A in (om . R) aliquo impresso DR per aliquod (a .] aliquid PY
zr A YO:E edd.) impressum rell. edd . I illo] isto s ilia Pivr· 0 A:E 10 ut] quia vrs quod AG
cum in ras. A 02 om. DP*ZAYEH:E I ibidem] add. etiam :E I lex] lux DSRvrsLN* add. vel lux
A 02 I iusta] add. vel (add. omnis r 0 ) iustitia l*r 0 11 tamquam om. :E I ex] ab A BHG 12 et1 =
l(om. I2)µu etc. ADM2SZA EHG intus (!) A 0 I ceram2 ] creaturam I' anulum P illam 0! I derelinquit D
reliquit A 0 I in 2 ] ab A 0 14 lux] lex :E 16 est] add . in DR 17 autem] aliae PA Y:E add .
aliae (pose sunt A 02 ) A 0 I sunt] post Augustini :E om . C ! A 0 * 17-18 in multis locis om. A 0
18 locis] praem. aliis :EQ add. aliis :EU I probandam DAY I conclusionem] ante hanc C opinio·
nem Dr- 0
F 4 AUGUST., De Trin. XIV c. 15 n. 21 (PL 42, 1052). 6 Ibidem. IO Ibidem.

15 AUGUST ., Con[. XII c. 25 n. 35 (PL 32, 840; CSEL XXXIII 336, 2-6) .
T 1 Cf. HENRICUS GAND ., Summa a. 2 q . 1 in corp . (If. 23B). 2 Cf. ib. a. 1 q. 3 in corp.
(f. 9A). 3 loco 'et' lectio authentica •etc. ». ' loco 'ceram' in libro Augustini reperies
• anulum•. 5 Cf. HENrucus GAND ., Summa a. 1 q. 2 in corp. (I f. 7L). 8 Cf. ib. arg. 5
(f. 4A). 7 Quidam conferantur apud HENRICUM GAND., Summa a. 1 q. 2 arg. 3. 4 et in corp.
(I f. 3A-4A . 7L), scilicet: AUGUST ., Soliloq. I c. 8 n. 15 (PL 32, 877); De serm. Domini in
monte II c. 9 n. 32 (PL 34, 1283); De libero arb. II c. 12 n . 34 et c. 17 n. 45 (PL 32, 1259 . 1265);
126 ORDINATIO I DIST. 3 PARS 1 Q. 4
207 Ad oppositum: [21
Rom. 1: Invisibilia Dei a creatura mundi, per ea quae facta sunt,

intellecta conspiciuntur 1 • Istae' rationes aeternae' sunt invisibilia Dei,
ergo cognoscuntur ex creaturis; igitur ante visionem istarum ha,
betur certa cognitio creaturarum.
LI. - 0PINIO HENRICIJ
208 In ista quaestione est opinio una talis, quod intentiones gene,
rales habent inter se ordinem naturalem. De duabus, quae sunt ad
propositum, videlicet de intentione entis et veri, loquamur.
Intentio prima est entis, - quod prob at u r per illud De causis 10
propositionis quartae, « Prima rerum creatarum est 'esse' », et in

comment o primae propositionis, « 'Esse' est vehementioris ad,
haerentiae »; et ratio est, quia 'entitas' est absoluta, 'veritas' dicit
respectum ad exemplar. Ex hoc sequitur quod ens possit cognosci
sub ratione entitatis licet non sub ratione veritatis a. is
Sequitur textus interpolatus: et per consequens, ipsum quod est verum, potest
a
cognosci antequam cognoscatur ipsa veritas 2 •
ADCPMSRivzrsoLN A YBHaoi:qu(p=y~µu)
1 Ad oppositum] Contra L 2 Rom.] Respondeo D ' M Ad Rom. Davrs A- 0 i: I per ea
om. I;Q 3 Istae] Illae S:E add. autem r 02 :E 4 ex] a D•vr- 0 A 0 I istarum] illarum L isto-
rum AG istam (pon. istarum ca) CM illam S 5 cognitio] notitia :E j creaturae A 0 6 adnot.:
Opinio Henrici A 1 et similiter multi Opinionem Henrici quam Doctor impugnat in ista quaestione,
vide latissime discussam in Summa eiusdem, art. primo, quaest. 2 et praecipue 3; vide etiam in
Quodlibet 9 quaest . 15, de notitia abdita et de eadem opinione P Thomae A 0 a 7 una] in corr.
12 ante opinio CMRVr 8 :E om. D I intentiones] in corr. rs2 intellectiones V add. essentiales ha-
bent inter se ordinem generalem A• 8 inter] in P*Vr 8 j ordinem naturalem] n. (pon. essentialem
Ci) o. CMSZ:E I De duabus = ADpny~µu De d. autem RI 'VrBDN2 De duobus (add. autem rLN)
CM 'S'ZrLN' de illis (1. om. S? A 0 T) intentionibus (add. autem M?) PM2S 2 A YBHGO':ET de intentioni·
bus duabus 12 de duabus autem intentionibus A 02 9 videlicet] scilicet A 0 :E j de intentione om.
:E j loquamur] post propositum CPM 'SZA:E loquemur A 0 Sed loquamur modo ante De dua-
bus (8) Dom. M 2 R' 10 entis] ante prima vrsA-Y ante est c I illud] in corr. M 2 illumvrs
11 propositionis quartae] propositione (-tio Z) quarta DPIVzrso A praem. illius R om. CMSrL
NI; I rerum] res D j creaturarum ACP* j in om. DR 13 et ratio est] et probatur (pr. etiam :E)
ratione (r.] per rationem 1rn om. D) DC*PMSIVzrso A- 0 :E j quia] quod D 15 entitatis] entis
DCM*I*Vr 0 *:E 16-17 et - veritas = ADCPaMsaRvrAE•a 0 a; 'lf text. sign.: Vacat M 2 !itteris
a-b V 2(rext. et mg.)r 82 16 quod] quod ut C' ut C 2 I est verum] v. e. CMS?RA G
F 2 Rom . 1, 20. 7 HENRICUS GANO., Summa a. 1 q. 2 in corp . (If. 4D) . 10-15 Ibidem
(f. 4C-5D). zo Liber de causis prop. 4 (ed. STEELE p. 164). r2 lb. com. ad prop. 1 (p. 162).
Devera relig . c. 36 n. 66 (PL 34, 151); In loan. evangelium tr. 39 n. 8 (PL 35, 1685); Sermones
de diversis sermo 341 c. 6 n. 8 (PL 39, 1498); De Trin. IX c. 6 n . 10-11 (PL 42, 966).
T 1 Cf. HENrucus GANO., Summa a. 19 q. 1 ad 3 (I f. 115K); a. 24 q. 6 arg. in opp.
(f. 141L). 2 Cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 3 n. 153.
Haec etiam conclusio prob at u r ex parte intellectus, quia ens

potest concipi simplici intelligentia, et tune concipitur illud quod
verum est; sed ratio veritatis non concipitur nisi intelligentia com-
ponente et dividente. Compositionem et divisionem praecedit sim-
s plex intelligentia.
Si autem quaeratur de notitia entis, sive eius quod verum est, 209
di cit u r quod intellectus ex puris naturalibus potest sic intelligere
'verum', - quod probatur, quia inconveniens est « naturam esse
expertem propriae operationis», secundum Damascenum, et hoc
10 magis inconveniens est in natura perfectiore, secundum Phi 1o so,
p hum II De caelo et mundo, de stellis 1 a. Igitur cum propria ope-

ratic intellectus sit intelligere 'verum', videtur inconveniens quod
natura non concesserit intellectui illa quae sufficiunt ad hanc ope-
rationem.
1s Sed si loquamur de cognitione veritatis, respondetur quod 210
sicut est duplex exemplar, creatum et increatum, secundum Pla-
" Sequitur textus interpolatus: quia magnum inconveniens esset stellas habere
virtutem progressivam et non habere instrumenta ad progrediendum 2 •
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGo:EQu(P=Y~µu)
1 etiam] autem vr- 0 om . A 0 I quia] quod (praem. eo C2) cr 0 A EH 2 potest] ha bet :E I
concipi] cognosci :E om. AHt(post lntelligentia) 2-3 et - intelligentia om. rBt 2 tune] sic rB!
3 verum est] e. v. vrLN:E I non] praem. omnino Z 3-4 nisi - Compositionem om. Ct
3 intelligentia] intellectu rB! 4 Compositionem] add. autem PI2Vr 6 autem] igitur
Pivr- 0 A:E I quaeratur = ADR in quaestione proposita (prop. quaest. :E 0 ) quaeratur rel!. edd. I
sive] add . intellectus R I verum est] e. (om. C*) v . DCvr- 0 :E 7 potest ante ex :E I sic om . R
8 quod] et A BH I est naturam om . A Y I naturam esse] verum AH 9 expertem] in partem
M 2 ex parte Z I propriae operationis] suae o. p. :E I et] sed R add. etiam AB 10 est] ante
inconveniens DCMSI2Zr 0 A-Y om . P*R*I' I in] de :E 11 De caelo et mundo] Caeli et mundi
CSIVrB A- 0 :E add. scilicet CMS 13 concessit DCPMVZr I illa] ea V I sufficiant R I hanc
om. ABH 15 respondetur] respondeo DRZA 0 dicitur PAYBH:E 16 exemplar] add. factum
(add . ultra sive non factum A 02 ) sive A 0 add. scilicet r 02 :E I creatum et increatum] causatum et in-
causatum MSI*ZAY:E 16-p. 128, 1 creatum - exemplar om. D 16-p.128, 2 secundum -
non-creatum] om. AB t O' secundum Platonem in Timaeo A 02 16-p. 128, 1 Platonem] Philoso-
phum AG rescr. P 17-18 quia - progrediendum = ADP2S 2Rl(om . 13)VrAGoa edd.; 'lf text.
sign. litteris a-b V (rext. et mg.)rB 2
2 17 quia magnum] om . IT 0 nam I2 I inconveniens] add. in
natura perfectiori D I est piyrB A 0 1 18 et] add. tamen DRAG I non om. AG• I instrumental
iustitiam I* add. naturalia AG I progrediendum] gradiendum AG
F I·5 HENrucus GAND., Summa a . 1 q. 2 in corp. (I f. 4C). 7-I4 Ibidem (f. 4B).
9 DAMASC., De fide orth. III c.15 n. 234 (PG 94, 1058. 1055). IO·II ArusToT ., De caelo II
t. 50 (B c. 8, 290a 29-35) . I5·P· 128, II HENR1cus GAND., Summa a. 1 q. 2 in corp. (If. 5E).
I6-p. 128, I PLATO, Timaeus n. 28-29 (II 204, 948).
T 1 Cf. HENRrcus GAND ., Summa a . 24 q . 1 in corp. (If. 137E); DuNs ScoTUs, Ordinatio
prol. n. 76 (I 46). 2 Cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 3 n. 155; ARISTOT., De caelo II t . 50
(B c. 8, 290a 29-31).
tonem in Timaeo (videlicet exemplar factum et non,factum, sive

creatum et non,creatum: 'exemplar creatum' est species universalis
causata a re, 'exemplar increatum' est idea in mente divina), ita
duplex est conformitas ad exemplar et duplex veritas.
Una est conformitas ad exemplar creatum, et isto modo posuit s
Aris tote 1es veritates rerum cognosci per conformitatem earum
ad speciem intelligibilem 1 : et ita videtur Augustinus ponere
VIII De Trinitate cap. 7, ubi vult quod rerum notitiam, generalem
et specialem, ex sensibilibus collectam habemus, secundum quam
de quocumque occurrente veritatem iudicamus quod ipsum sit lo
tale vel tale.
211 Sed quod per tale exemplar, acquisitum in nobis, habeatur om,
nino certa et infallibilis notitia veritatis de re, hoc videtur omnino
impossibile, - et hoc probatur triplici ratione, secundum istos:
prima sumitur ex parte rei de qua exemplar est extractum, secunda ls
ex parte subiecti in quo est, et tertia ex parte exemplaris in se.
Prima ratio est talis: obiectum illud a quo abstrahitur exemplar [31
ADCPMSRIVZrBnLN A YEHGoLQu(p=y~µu)
1 in Timaeo] primo Timaei A YE!HI: praem. primo Z add. primo libro 1•rn j videlicet] sci·
licet CML I factum - sive om. CP*MSVzrB A YE!HGL 2 creatum1 ] causatum DCPMSizrsn
A YHI: I non-creatum] non-causatum Dir 0 creativum VA E!G causativum (inc. LQ*) CPMSZrB
A YHL I creatum2] in corr . A 02 causatum DCPMSIZrBn A YRHI; 3 increatum] incausatum
DRI causativum CPMSVZTBA- 0 L incausativum Z2 4 duplex est] e. (comp. M) d. DCPM
SRI*ZAL 4.5 ad exemplar - conformitas om. A Rt j et - exemplar om. It 5 est confor·
mitas om. L j creatum] causatum CPMSIZrBNA- 0 L 6 conformitates PR2 AH j earum om.
vr-n 7 species intelligibiles p I ponere] ante August. L exponere C* 8 VIII] post Tri-
nit. AY 9 [add.(!) 8 CM] CPMSI*r 0 L I De Trinitate] Trinitatis DCPMSRIVZrBn I cap. om. PS
ZA EHO I ubi om. A* 9 sensibus crr 0 A GLU 10 quod] quia D 11 vel tale] vel non D
om. M 12 quod per] p. q. CM* per hoc AG j acquisitum] add. ex nobis et A 0 a j habea·
tur] habetur (pan. habeatur C 2 ) CMS* loquatur sive (I. s.] quod A G2 ) habeatur loquatur (I. om. A G2 )
AG 12-13 omnino] post certa (13) r•rn om. vr-n I omnino - infallibilis post veritatis (13)
A YL 13 et infallibilis] et infallibiliter A 0 om. pt I hoc om. I: I videtur] dicitur CMSIZr 0 A Y
HI: est R A 0 j omnino] praem. esse SI2ZAYHI: add. esse DCPMI'AG 14 hoc] post probatur
P 2AG quod L om. CP'MSzA·G I secundum] per AG 15 primal praem. ratio I: 15-16 rei
de qua ... subiecti in quo est] subiecti in qua (I) est ... rei de qua R* 15 de] ex L I extrac·
tum] exemplatum (praem. extra AG pon. extractum ca) CMSR t AG tractum AR abstractum I2 om. Dt
add. vel abstractum A 0 a 16 ex1 ] a CM j subiecti] obiecti (add. vel subiecti A 0 ~) DA0 j quo] qua
SR*AYEHG jet om. CMAGOL I tertia] add. est MS
2 17 est] post talis CMRrBAH om. AYL I
obiectum] primum D I abstrahitur] abstractum est A EHG extrahitur (add. vel abstrahitur A oa) vr-n
A 0 I exemplar om. DvrB
F 6 ArusrnT., Metaph. I [c. 1] (Ac. 1, 981a 5-7); Anal. post. II c. 18 [t. 27] (B c. 19, lOOa
3-8). 7 AUGUST., De Trin. VIII c. 4 n. 7 (PL 42, 952) . 14-p. 130, 5 HENRICUS GAND.,
Summa a. 1 q. 2 in corp. (I f. SE).
T 1 Cf. etiam HENRicus GAND., Summa a. 1 q . 1 ad 4 (If. 3 I).
est mutabile, igitur non potest esse causa alicuius immutabilis; sed
certa notitia alicuius de aliquo sub ratione veritatis, in eo habetur
per rationem immutabilem; igitur non habetur per tale exemplar. -
Haec dicitur ratio Augustini 83 Quaestionum quaestione 9,
ubi <licit quod «a sensibilibus non est exspectanda veritas », quia
« sensibilia sine intermissione mutantur ».
Secunda ratio talis est: anima est ex se mutabilis et passiva erro~ 212
ris, igitur per nihil mutabilius ea potest rectificari sive regulari ne
erret; sed tale exemplar in ea est mutabilius quam ipsa anima sit;
lo igitur illud exemplar non perfecte regulat animam ne erreta. - Haec
dicitur ratio A ugustini De vera religione, «Lex omnium ar~
tium» etc.
Tertia ratio: notitiam veritatis nullus habet certam et infallibilem 213
nisi habeat uncle possit 'verum' discernere a verisimili, quia si non
15 possit discernere 'verum' a falso vel a verisimili, potest dubitare se
falli; sed per exemplar praedictum creatum non potest discerni
'verum' a verisimili; ergo etc. - Probatio minoris: species talis pot~
1
a Sequitur textus interpolatus: requiritur ergo specialis influentia superior •
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI;QU(p=y~µu)
1-2 est - alicuius de om. D* 2 de - veritatis) veritatis (anie alicuius A 0 ) de aliquo (de a.
v. A Y) I2 AI: veritatis vrB I in eo h abetur] de eo h. R 2 I' 0 N' h. de (de] .b CM) eo (eo ] Deo v ipso
PI:) CPMSIVZI'BNz AI: 3 per rationem immutabilem) p. r . immutabilis ro A 0 sub ratione
immutabilis CPMSPZA- 0 2: sub rat. im. vel per rationem immutabilem VI'B 4 dicitur) vi-
detur DA 0 add. esse (fuisse A 0 ) CMIVI' 0 A Go 5 dicit = A vult re!!. edd. / sensibilibus) sen-
sibus CII' 0 LAG comp. AB /est om. CP*I'L / exspectanda] expetenda I: exprimenda AB add. sin-
cera A 0 / quia) quod (praem. co C 2) C quando A 0 7 Secunda ratio) Responsio secunda AG /
est1 ] ante talis DA 02 om. CPMSRI*zr-B A YEH 0 'I: / est ex se] ex se est I: 8 rectificari) ratifi-
cari A rectificare Z* AG certificari (pon. rectificari C') DCA H / sive regulari om. CP'MSIZI' 0 A YEHG
0
•I: / sive] seu DRvr- 0 A 0 ~ 9 ipsa anima sit= As. i. a. (a. om. AY) re!!. edd. 10 regulat]
rectificat I: / Haec] add. etiam D 11 dicitur) add. esse CPMSRII' 0 A 11 -13 Augustini-
ratio om. c• 11-12 artium) artificum I;Q est D 13 ratio) add. est RI' 0 add. talis est AG/
nullus ante notitiam I: 14 nisi habeat uncle] sed nullo modo in ras. AE 2 / verum] ante possit
DPSRZA post discernere CMI: / a] praem. vela falso vel A 0 • add. falso vel I: / quia si) qui I:
15 possit) potest DCPMSRIZAI: ponit (I) r 0 I discernere - verisimili) sic discernere I: I vel
a verisimili om. A 0 / a2 ) in AB' om. DCPMSR *ZA YEZHG / se) vel A GO 16 praedictum crea-
tum = AI'LAG 0 ' edd. praedictum I: p. causatum A 02 rell. / non] nemo P om. R* / discernere
PA 0 I:U 17 etc. om. I: 18 requiritur - superior = ADCP'MS'RIVI'A 0 'y; 'II text.
sign. litteris a-b V 2 (text. ct mg.)I'B 2 / specialis) simul supra vel C* / influential manentia C / su-
perius P
F 4-6 HENRICUS GANO., Summa a. 1 q. 2 in corp. (I f. SE). 4 AuGUST ., De diversis
quaest. 83 q. 9 (PL 40, 13). 11-12 HENRICUS GANO ., Summa a. 1 q. 2 in corp. (I f. SE).
11 AuGUST., Devera relig. c. 30 n . 56 (PL 34, 147).
1
T Cf. DuNs ScoTUs, Lectura I d . 3 n. 158; cf. infra p. 131, 9.
Duns Scoto, Ordinatlo 9

est repraesentare se tamquam se, vel alio modo se tamquam ob-

iectum, sicut est in somniis. Si repraesentet se tamquam obiectum,
falsitas est, si se tamquam se, veritas est. Igitur per talem speciem
non habetur sufficiens distinctivum, quando repraesentat se ut se,
vel ut obiectum, et ita nee sufficiens distinctivum veri a falso.
214 Ex istis concluditur quod certam scientiam et infallibilem (41
veritatem si contingat hominem cognoscere, hoc non contingit ei
aspiciendo ad exemplar a re per sensus acceptum, quantumcumque
sit depuratum et universale factum, sed requiritur quod respiciat
ad exemplar increatum. Et tune modus ponendi est iste: Deus lo
non ut cognitum habet rationem exemplaris, ad quod aspiciendo
cognoscitur sine era veritas (est enim 'cognitum' in generali attri-
buto), sed est ratio cognoscendi ut nudum exemplar et propria ra-
tio essentiae creatae.
215 Qualiter autem possit esse ratio cognoscendi et non 'cognitum', ls
ponitur exemplum, quia sicut radius solis quandoque derivatur
quasi obliquato aspectu a suo fonte, quandoque directo: quod vi-
detur in radio primo modo derivato, licet sol sit ratio videndi, non
tamen ut visus in se, - eius autem quod videtur secundo modo in
ADCPMSRivzreoLN A veHGo:E Qu(p-rny~µu)

1 se1 ] add. vel vre I alio modo om. DR•A 0 * I se 3 om. DrN•AEH 1-2 se tamquam
obiectum om. re 2 est] enim AG om. R*A 0 2-3 Si - veritas est] Et primo modo est
veritas, secundo falsitas :E 2 repraesentat (post se R) DCPMSRzro A 2-3 obiectum -
tamquam om. I' 3 si - est om. D 4 distinctivum] distinctio D distinctioni (I) Z distinc-
tum A 8 add. veri a falso P 2R 2I*r- 0 A 02 4-5 quando - distinctivum om. D' 5 vel ut
obiectum om. V I vel] et quando (add . repraese ntat r- 0 ) ~e PI2zr- 0 A YEH:E id est aut se AG add.
etiam quando (add. repraesentat RlI*r 0 ) se CMSR2 I'r 0 add. repraesentat se A 02 I et om. CI2 I et
ita - falso om. rLN; I nee] per talem speciem non habetur Dl add. est A 02 I distinctivum] di-
stinctio Dl distinctioni (!) Z add. quasi R 7 veritatem om. :E I contingit) convenit RrL I
ei om. D 8 per sensus] p. sensum vre praem. et re 9 et) vel D I universale factum)
f . u . :E I aspiciat CMSR1r-n A YEH:E 10 in creatum] incausatum CSI I modus ponendi est iste)
e. m. p. i. 1r 0 ponitur modus (m . p. SZA 0 *) iste (i.J ille A 0 talis :E) DCMSVzr- 0 A YO:E modus ille
(i.l ante modus AB iste A HG•) ponitur A EHG 10-14 Deus - creatae in ras. C 2 13 sed est ratio
cognoscendi om. re 2 13-15 ut - cognoscendi om. D•re• 13 nudum] nude :E cuidam M*
13-14 et propria ratio om. re1 13 propria] prima MSr 0 lacuna Cl add. vel prima A 02
15 -16 Qualiter - exemplum om. c• 15 possit esse] posset e. R est rei 16 quia] quod
DC 17 quasi om. C:E I obliquo vreA 0 :E I directo] directe ARrLN add. eius (praem. et A 0 )
autem (a. om. ClizA-Y) C 2PIVzreo A:E 17-18 videtur] r .. .J A 0 ' videtur, videtur A 02 18 sol]
non C*M' om. M I sit] add. ibi A
2 02
19 ut] post visus r 0 est AHO I visus in se] in se v. CP
MSIZA:E I secundo modo post radio (p. 131, 1) D:E
F 6-10 HENRICU S GAND., Summa a. 1 q. 2 in corp. (I f. SF). 10-r4 lb . q. 3 in corp.

(f. SA); q. 2 in corp. (f. 6 I) . r 6-p . 131 , 5 lb. q. 3 in corp. (f. 9F-10F; 9B.C).
radio, sol est ita ratio cognoscendi quod etiam est cognitus. Quando
igitur ista lux increata intellectum quasi directo aspectu illustrat,
tune ut 'visa' est ratio videndi alia in ipsa. Intellectum autem no~
strum pro statu viae quasi obliquato aspectu illustrat, et ideo est
intellectui nostro ratio videndi non 'visa'.
Pon it u r autem qualiter ha beat triplicem rationem respectu 216
actus videndi, scilicet: lucis acuentis, speciei immutantis et characte~
ris sive exemplaris configurantis; et ex hoc con cl u di tu r ultra
quod requiritur specialis influentia, quia sicut illa essentia non vi~
10 detur naturaliter a nobis in se, ita, ut illa essentia est exemplar re~
spectu alicuius creaturae, naturaliter non videtur, secundum Au~
gust in um De videndo Deum - in eius enim potestate est videri:
cc si vult, videtur, si non vult, non videtur ».
Ultimo add it u r quod perfecta notitia veritatis est quando 21 7
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI; QU(p=r~µu)

1 sol] solis ZAG 0 add. directo, sol A 0 • 1-3 sol - ratio om. R;; I est1 ] post ita 2: om.
ZA o;; I ital ipsa AG om. D I quod] quia rB I etiam] post est2 v om. I' 0 2:Q I cognitus] cognitum
vrB add. et visus A 0 • 1-2 Quando igitur] Quando est z quando (in ra.s. P 2 quandoque 2: add.
augetur A E*) post increata (2) PI2 A YEI; augetur cum (I) post increata (2) AH 2 is ta] ita (ante
Quando, I Z) PI2ZAE 22: illa RlI'BAO om. CMS;;(Post lux)V / lux] veritas 2: / intellectum] intellec·
tui (pon. intellectum C') DCI'LN• add. angelicum A GO / directo] ante quasi 2: indirecto I* recto
A YEH / illustrat] illuminatur Rl 3 tune] et (add. tune A 02 ) AHO praem. et 2: om. AE 4 pro
statu viae] post visa (5) A 0 rep. post visa (5) rL• I quasi] ita vrB I obliquato] in corr. A 02 obli-
quo 2: obligato (pon. obliquato C 2 ) C [ et om. CPMSZA [ est] post nostro (5) 2: add. quasi A GO
5 nostro] add. et AG [ videndi = A videndi et rel!. edd. 6 habet CMAG* 6-7 respectu
actus] post videndi (7) I*I' 0 om. DC2SR ;;z•rLN A E;;Ho add. intelligendi vel A Y 7 scilicet]
videlicet A add. quasi I2 add. primo A 02 [ acuentis] actuantis ADRV actuentis Z intuentis
(nor. Alanus: acuentis M') C;;MS* acuentis vel actuantis vr-n add. vel actuantis vel imitantis vel
(vel ult. om. A 03 ) A 0 • [ speciei] praem. et (add . secundo A 02 ) DCPMSRIVZI' 0 A [ immutantis]
imitantis P [ et] add. in (!) I;U add. tertio A 02 8 contigurantis] consignantis PMSR2 vr-n
A E2 G2: signantis A E, contigurantis vel consignantis I*I' 0 [ et ex hoc] ex hoc AG om. A YEH [
ultra] ulterius (ante ex hoc AG ante concluditur AYEH) PM 2!2A- 0 2: ultimo DCSRVI'A 02 om. A 0 '
9 quia] et I' 8 praem. et V [ illa essential e. i. (i.J ista D*A 0 ) DRA 0 add. quae est (q. e. om.
AE) exemplar AE*G add. est exemplar respectu alterius et A 0 10 naturaliter] post nobis
DI: om. V I ital add. etiam (praem. nee PV*) PMIVZI' 80 m A Y add. nee DRI'LN, add. etiam
nee OSA-YI: f ut illa] uti D 2 f illa essentia om. 2: 10-11 respectu om. P*Z 11 alicu-
ius] alterius (pon. alicuius A 0 •) A 0 om. AH [ creaturae] causae AG [ naturaliter] post videtur A-G
vere nat. post' videtur AG nat. a nobis post videtur 2: om. vrB I non om. DR*I2AEHO;;
12 eius] cuius AHG• om. I*AG' [ enim om. I'LNAEHG 2 [ videri] videtur D add. vel non vi-
deri (add. quia I'Nl) rN•AG•O 13 videtur 1 ] om. p add. et AG I si2 ] quod (add. si C2) c I vult2
om . I;QU•
F 6-8 HENRICUS GAND., Summa a. 1 q. 3 in corp. (I f. 9D. 9D-IOF). 8-13 Ibidem

(f. !OF); q. 2 in corp. (f. 7M-8M). zr-12 AuousT., Epist. 147, ad Paulinam, De videndo Deo
c. 6 n. 18 (PL 33, 603; CSEL XLIV 289, 17); cf. AMBROSIUS, Expositio in Lucam [c. 1, II] I c. 24
(PL 15, 1543). 14-p. 132, 3 HENRICUS GAND., Summa a. 1q .3 in corp. (If. IOF-100).
duae species exemplares concurrunt in mente: una inhaerens, sci,

licet creata, alia illapsa, scilicet non creata - et sic contingimusa
verbum perfectae veritatis.
Lii. - IMPUGNATIO OPINIONIS HENRICI ET SOLUTIO QUAESTIONISJ
218 Contra istam opinionem primo 1 ostendo quod istae rationes 2 non 5
sunt rationes fundamentales alicuius opinionis verae, nee secundum

intentionem Augustini, sed sunt pro opinione academicorum, -
secundo 3 ostendo quomodo illa opinio academicorum 4 , quae vide,
tur concludi per istas rationes, falsa sit, et tertio 6 respondeo ad
rationes istas quatenus minus concludunt; quarto 6 arguo contra lo
conclusionem 7 istius opinionis, quinto 8 solvo quaestionem 9 , sexto 10
" Loco et sic contingimus (2) textus interpolatus: in mente lucendo. Ex istis
autem duabus speciebus confecta una ratione ad intelligendum rem cuius est,
mens concipit 11 •
ADCPMSRivzrsnLN A vBHGo:EQu(p-rny~µu)
1-2 scilicet] sibi D add. ut rLN 2 creata1 ] causata DCMSRIVzr·L A Y:E add. ilia Z I alia]
praem. et r 02:Eu add. etiam D 3 I creata2 ] causata DCPMSRivzr-L A 8 :E 2 et 12-14 et sic con-
tingimus (2) = A et sic contingatur (salvis variantibus, de quibus infra; praem. in mente, 12 - conclpit, 14 rN')
DCPMS'RI'VZr A Y:E in mente (12) - concipit (14) et et sic contingimus (2) AG in mente (12) -
concipit (14, add. et sic conttngimus, 2 A 0 a) S 2 P ABHO edd.; 'lf ante text. et sic contingimus (2) not.:
Hie est spatium vacuum ad quantitatem unius lineae M 2 Q.uaere quod deficit l(om . 13) Q.uaere
(Quare P 2) P Q.uaere et sequitur spatium vacuum unius fere lineae (impletum parte textus in men·
te, 12 - concipit, 14 S 2) SZ post concipit (14) not. vel continuatur: 'et sic conicimur' A 0 3
2 et sic] sic M* vel e converso A Y om. AG I contingimus] contingatur V continetur (pon. r ... J ca)
CM continuetur I' continuatur P'Rr 0 A Y:E commutatur DZ concipitur pa contuimur (I) rLN'
contuemur l2r 82 (in corr.)N 2 AG conicimur A 0 ! 3 perfectum D J perfectae veritatis] v. p. R
add. quare etc. CM 5 istam] post opinionem L illam ABG:EU I primo ostendo] o. p. r 0 :E I
istae] post rationes :E illae S:Eu om. V 5-6 non sunt rationes om. AB• 6 rationes] post
fundamentales PZ om. A 0 add. falsa sit 1• 7 sed] nee R I sunt om. DCMSRIVrA-Y J pro
opinione] secundum opinionem vr- 0 8 Secundo - academicorum om. R'- I ostendo om.
A 0 *:E I quomodo] qualiter vr- 0 quod DA 0 I illa] ipsa rN ista A EO 8-9 videtur concludi]
ut videtur, concluditur vrs 9 falsa sit] s. f. V:E I et om. CPMIVr AH:E I respondebo 12
10 istas] illas v om. DA EH I minus] nimis CPMA 02 :E minus vel nimis (n.J minus t rs) vrs
10-p. 133, 2 quarto - concludunt om. AB! 10 arguo] arguendo D arguam 12 10-11 arguo -
sexto om. AG 11 conclusionem] in ras. A 2 rationem D om.RI conclusionem istius opinio-
nis] istam opinionem R I istius] illius D huius :EQ huiusmodi :EU I solvo] solvam C 212 salvo D* I
quaestionem] quaestiones V add. et R 12-13 in mente - autem] Et ex istis i'N! 12 istisj
illis AHG om. A 8 * 13 speciebus] add. rei PI rem] esse A 0 13-14 cuius - concipit om.
rN!A G 13 est om. AEH
T 1 Cf. infra n. 219-228. 2 Cf. supra n. 211. 212. 213. 8 Cf. infra n. 229-
245. ' Cf. infra p. 137, 1-2. - Cf. HENrucus GANO., Summa a. 1 q. 1 in corp. (If. 2C).
6 Cf. infra n. 246-257. 8 Cf. infra n. 258-260. 7 Cf. supra n. 214-217. 8 Cf. infra
n. 261-279. 9
Cf. supra p. 123, 17-19. 1
°
Cf. infra n. 280. 11
Pro !in. 12-14 cf. HEN·
rucus GANO., Summa a. 1 q. 3 in corp. (If. lOG).
ostendo quomodo rationes istae quatenus sunt Augustini con,

cludunt illam intentionem Augustini, non illam ad quam hie
inducuntur 1 a.
LA. - CONTRA RATIONES FUNDAMENTALES ADDUCTASJ
[SJ s Primo. - Istae rationes 2 videntur concludere impossibilitatem 219

certae cognitionis naturalis.
Prima 3 , quia si obiectum continue mutatur, nee potest haberi
aliqua certitude de ipso sub ratione immutabilis; immo nee in quo,
cumque lumine posset certitudo haberi, quia non est certitudo
10 quando obiectum alio modo cognoscitur quam se habet. Igitur nee
est certitude cognoscendo mutabile ut immutabile. - Patet etiam
quod antecedens huius rationis, videlicet quod 'sensibilia continue
I!
" Adnotatio Duns Scoti : Arguo contra istam opinionem 4 in se, secundo con,
tra rationes fundamentales adductas 5 , vel e converso 6 • Primum 7 includit quar,
8 9
1s tum articulum , qui est quaestio 'ad hominem', et secundum , qui est ad rem;
secnndum includit primum articulum (hie ) et tertium et sextum 14 : quin,
10 11 12 13
tus ergo articulus lli est solutio quaestionis 16 • n

ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:EQu(p-rny~µu)
1 ostendo = A-rny~µu ostendam l2 AG I quomodo . om. AG I Augustini] contra Augusti-
num Vr 8 * 1-2 concludunt - Augustini om. :Eut 2 illam1 ] istam DI*(post intcntionem)Zr 0
AEHG I Augustini, non illam om. rLN I non] praem. et r 02 add. autem :E I ad] secundum
A 0 I hie om . D 3 adducitur vrs 5 Primo) add. ergo rN I lstae rationes] Rat. i. I:E
Illae r. AY I concludere] in corr. A 02 includere CAH 7 Prima] in ras. A 02 Primum in corr. D 2
principii AG om. AEH I continue] in corr. A 82 continua D I nee = A non rel!. edd. 8 im-
mutabili (mut. D*) DRvr- 0 8-9 in quocumque lumine] om. C' in lumine ca 9 posset
certitudo haberi) om . :E add . de ipso A 02 10-11 alio modo - certitudo) alio modo rs' co-
gnoscitur ut immutabile nee alio modo rs 2 10 nee) non CPMSRIVzro A:E 11 cogno-
scendo) cognito C* cognoscendi :EU om. AH 12 videlicet] scilicet AH:E 13-17 Arguo -
quaestionis = AMarLNA 03 µ [ post veritatis (p . 132, 3) omnes; rm adnot. Illud 'extra' secundi
paragraphi de artieulis circa medium istius columnae, quad incipit 'Arguo contra earn' , nihil
prodest ibi, quia melius et distinctius artieulatur in paragrapho sequenti immediate, qui inci-
pit 'Contra illam' (p. 132, 5)]; 'ff text. sign .: Scotus extra manu sua A 1 Extra rLtNI lin. anfrac-
tuosa µ 13 istam opinionem] earn M~rLN A 0~ 14 vel e converso ante secundo (13) rLN A 0 ~
15 quaestio l quasi r LN I est2] add. quasi rN 16 hie om. A 0~
T 1 sensus istius propositionis explicatur infra n. 280. 2 sci!. tres, cf. supra n . 211-213 .
8 Cf. supra p. 128, 17-129, 6 . 4 sci!. Gandavensis, cf. supra n . 214-217. 6 sci!. tres, cf.
supra n. 211 -213. 6 id est primo contra rationes fundamentales adductas, secundo contra opi-
7
nionem in se. sci!. 'contra opinionem in se', cf. supra !in. 13. 8
Cf. supra p. 132, 10-11.
9 Cf. supra p. 132, 8-9. 10 sci! . 'contra rationes fundamentales adductas', cf. supra !in. 13-14.
11 Cf. supra p. 132, 5-7. 12 sci!. hie intus, in columna; cf. nota praecedens. 13 Cf. supra
14 15 Cf. supra p. 132, 11.
p. 132, 9-10. Cf. supra p. 132, 11-133, 3. 16 de qua
!in. 13-17; intendit enim quaestionem conficere ex duo bus articulis cum solutione in fine.
mutantur', falsum est; haec enim est opinio quae imponitur He-
racli to, IV Metaphysicae.
220 Similiter, si propter mutabilitatem exemplaris quod est in anima
nostra non posset esse certitudo 1 , cum quidquid ponitur in anima
subiective sit mutabile, etiam ipse actus intelligendi, sequitur quod s
per nihil in anima rectifi.ca tur anima ne erret a.
221 Similiter, secundum istam opinionem species creata inhaerens
concurrit cum specie illabente 2 • Sed quando aliquid concurrit quod
repugnat certitudini, non potest certitudo haberi: sicut enim ex
altera de necessario et altera de contingenti non sequitur conclusio 10
nisi de contingenti, ita ex certo et incerto, concurrentibus ad ali-
quam cognitionem, non sequitur cognitio certa.
222 Idem patet etiam de tertia ratione 3 , quia si species ipsa abstracta
a re concurrat ad omnem cognitionem, et non potest iudicari quando
illa repraesentat se tamquam se et quando se tamquam obiectum, is
ergo quodcumque aliud concurrat, non potest haberi certitudo per
aSequitur textus interpolatus: Sequitur etiam quod ipse actus intelligendi, cum
sit mutabilior quam ipsa anima in qua est, numquam erit verus, nee veritatem
continebit 4 •
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGo:EQu(pTit"'(~µu)
1 falsum est] e. f. :E I falsum - imponitur] falsum est hoc . Item D * I haec enim est] h. est
e. vrLN est e. haec AG h. eadem e. D! 1-2 quae imponitur Heraclito] Heracliti r 0 3 mu-
tabilitatem] mutationem DA 0 I exemplaris] subiecti rm I quod] quae R I in om. rN2 4 nostra]
add. secundum secundam rationem , supra A 0 • I possit AG:E I ponatur CPMSRIZr 0 A-B:E po·
neris AB* 5-6 subiective - in anima om. Dt 5 intelligendi] add. erit (esset C est A 0 1)
mutabilis et ita CPMSI*zr 0 A 0 • I sequetur Pszro A YEH 7 istam opinionem] illam o . S
ipsam o. C ipsum (add. secundum tert!am rat!onem A 0 •) A 0 I creata] causata IA H:E terminata D*
8 specie = AA GOT illa sp. :E sp. ista D' A Y sp. alia VI Ts sp. illa D 2I 2 rell. prry~µu 9 certi-
tudo haberi] h. c . :E 10 de necessario et altera om. A 0 t 10-11 non - contingenti om.
:EU! 11 ad] in CMS 11 -12 aliquam] aliam AGO• 12 cognitionem] conclusionem
A 0 I cognitio] conclusio RA-Y:E 13 Idem] Item rso I patet etiam = A e . (om. vr- 0 )
p. rell. edd. I quia] quod :E 14 iudicari = AC2 AY:EQT~µu praeiudicari :Eu iudicare C' rel!.
prey I quando] quin V 15 illa] ista DAEHG ipsa A 0 I repraesentaret D praesentat C*
16 quantumcumque PIZr 0 A- 0 :E 17 -19 Sequitur - continebit = ADCMSRIVr A 0 •:Eu'prry~µ;
'II text. sign.: Non Duns A 1R' Vacat rLlNl Extra :EQ1 litteris a-b V 2 (uxt. et ma.)rsz !in. anfractuosa µ
17 etiam] et A 0 1 ergo C I cum] post quod R 2Ir-s A 0 1 om. rs 18 mutabilior quam] r ... J
:EU! I quam om. DCMSRir 0 I ipsa om. DR I anima om. rs I qua] quam C* I est] erit R I
erit] esset (Pon. erit C') C est r 0 om. Rt I verus, nee] verius n. V* r ... J :EU! 19 continebit]
add. (inclusum sub respectivis notis criticis) quod falsum est DCMSIVr 0 A 02
F z.2 ARISTOT., Metaph . IV t . 22 (r c. 5 , 1010a 7-11).
T 1 Cf. supra n . 212. 2 Cf. supra n . 217. 3

Cf. supra n. 213. 4 Cf. DUNS
ScoTUS, Lectura I d . 3 n . 169.
quam discernatur 'verum' a verisimili. - Istae igitur rationes viden-

tur concludere omnem incertitudinem et opinionem academicorum.
Quod autem ista conclusio 1 non sit secundum intentionem Au- 223
gus tini, probo:
5 Augustin us II Soliloquiorum: « Spectamina disciplinarum quis-
que verissima esse nulla dubitatione concedit »; et Boethius De
hebdomadibus: « Communis animi conceptio est quam quisque pro-
bat auditam »; et Philosophus II Metaphysicae: «Prima princi-
pia sunt omnibus nota sicut ianua in domo, quia sicut ianua patet
10 licet interiora domus lateant, ita prima principia sunt omnibus
nota».
Ex his tribus auctoritatibus 2 arguitur sic: quod convenit omnibus 224
alicuius speciei, sequitur naturam specifi.cam. Igitur cum quisque
habet certitudinem infallibilem de primis principiis, et ultra, cui-
15 libet est naturaliter evidens forma syllogismi perfecti, ex defi.nitione
syllogismi perfecti I Priorum - scientia autem conclusionum non
dependet nisi ex evidentia principii et ex evidentia illationis syllo-
ADCPMSRivzrsoLN A vsHooLQu(p=y~µu)
1 Istae igitur rationes] lg. i. r. vr- 0 Rat. ig. i (i.l lilac L 11 ) L I igitur om. DCMSRZA-Y
2 includere R excludere (I) A 0 I omnium C I incertitudinem] certitudinem C* A 02 I et] add.
!ta CPMSIVZI' 80 AY 01 add. ista A 002 add. istam ABH I opinionem] est opinio AG 02 om. AY
3 Quod autem] Sed quad D I conclusio] opinio PAGO I intentionem] post Augustini (3-4) V
mentem PZ 4 probo] probatio DCMIVI'LN A Y add. quia D 5 Spectabilia ADR I disci-
plinarum] rescr. M 1 disciplinatarum z discipulorum rN• add. quo c•pa 5-6 quisque] quili-
bet rr 0 6 verissima] verisirnilia VZ / nulla] ulla (praem. sine A Gl) AG J conceditJ contendit
rNa I et] item 12 om. ABO• 6-7 De hebdomadibus om. rs 7 Communis] Omnis D Quis
(pon. Communls C 1) C I conceptus DCA Gt I quam quisque] quamvis D J quisquis A 0 7-8 pro·
habit AH cornprobat D 9-11 sicut1 - nota om. ADCMtSI'LN• 9 in domo - ianua
om. vrs I quia sicut ianua om. R 2 L I sicut2 ] neminern A 0 I ianua2 ] add. in domo rr 0 AG I pa·
tet] in ras. R 2 !atet A 0 om. Z 10 dornus] nos rN om. MV 10-11 ita - nota om. L
10 ital ista (praem. ct A 0) AE•O I prima om. rN 12 his] istis Pr 02 om. r 0 ' I tribus om. DC I
arguo I2 I convenient A 0 13 quisque] post habet (14) A E quilibet M*Ir 0 14 habeat vr
802 AH 0 I ultra] add. hoc L 14-15 cuilibet est naturaliter] c. n. e. DCVI' 8 A-H e. c. n. rLN
15 naturaliter om. R*AHL 15-16 ex - perfecti] om. CRtABt add. sicut (om. R!) patet PMS
R 1Izr-BAYElHG0 2L add. cuilibet naturaliter, sicut apparet vrs 16 I Priorum] in ras. C 2
8
I Posteriorurn A I Physicorum AG praem. data (posita L) DCMRL praem. quae ponitur P1 AY
17 principiorum PIZI' 0 I et] etiam AG I ex2 om. L I ex evidentia2 om. AEHG 17-p. 136, 1 illa-
tionis syllogisticae] s. i. CPMSZ
F 6 AucusT., Soliloq. I c. 8 n . 15 (PL 32, 877). 7 BoETmus, De hebdom. (PL 64, 1311;
ed. PEIPER 169, 17-18). 8 ARISTOT ., Metaph. II t. 1 (ix c. 1, 993b 4-5). 16 ARISTOT., Anal.
priora I c. 1 (A c. 1, 24b 22-24).
T 1Cf. supra !in. 1-2. 2 Cf. HENRICUS GANO ., Summa a. 1 q. 2 arg. 3 (I f. 3A);
a. 22 q. 2 in corp. (f. 131T); q. 1 in corp. (f. 130L).
gisticae - igitur cuilibet naturaliter scita potest esse quaecumque

conclusio demonstrabilis ex principiis per se notis 1 •
225 Secundo apparet quod Augustin us concedit certitudinem [6]
eorum quae cognoscuntur per experientiam sensuum; uncle <licit
XV De Trinitate cap. 12 vel 32: « Absit, ut ea quae didicimus per s
sensus corporis, vera esse dubitemus; per ea quippe didicimus cae,
lum et terram et mare, et omnia quae in eis sunt )) 2 • Si non du,
bitamus de veritate eorum, et non fallimur, ut patet, ergo certi
sumus de cognitis per viarn sensus, nam certitude habetur quando
excluditur dubitatio et deceptio. . 10
226 Patet etiam tertio quod Augustinus concedit certitudinem

de actibus nostris - ibidem, XV cap. 12 vel 31: « Sive dormiat sive
vigilet, vivit, quia et dormire et in somniis videre viventis est )) 3 •
227 Quod si dicas 'vivere' non esse actum secundum sed primum,
sequitur ibidem: «Si aliquis dicat, scio me scire 'me vivere' ))'is
« falli non potest ll, etiam quotiescumque reflectendo super primum
scitum; et ibidem: «Si quis dicat 'volo esse beatus', quomodo
non impudenter respondetur, 'forte falleris?')) - et ibi reflectendo
«in infinitum 'scio me velle')) etc. Ibidem: «Si quispiam dicat
'errare nolo', nonne eum errare nolle 'verum' erit?)) - «Et alia ))' zo
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI;QU(p=y~µu)
1 scita] post esse vrBI: om. A 0 I quaecumque] post conclusio (2) vr-n om. RI:U! 2 de-
monstrabilis] de naturalibus AB!H add . et AG 3 Secundo] add. etiam (et M) DCPMSIVZI'B
DAI: [ ante concedit DCMSVI'B A post concedit I:] 5 De Trinitate] Trinitatis DPRIVZI'BD
AY I cap . om. DCMSA-Y I 12] 13 AI: Ivel 32] vel 33 I'Bvel 31 A 0 lib. 3 Rom . CI: 6 vera]
certa AG 7 et2 = ARizrn I mare om. CMA 0 I: 7-8 dubitemus CPMS*Z 8 eorum]
illorum PI et om . CMS I ut patet om. A 0 9 nam] vera autem AH 12 ibidem] idem AG
eodem AYI: I XV] 5 DMSRI'L add. Trinitatis p Ivel 31] vel 33 (pon . 31 Z2 ) DCPMSRI'VZA 0 *
vel 3212I'DAEHG om. I: [ Sive dormiat] Sive enim d. Dom. R' 13 vigilet] vigilat DP add.
tamen D I et1 ] etiam C*MSABGO om. DRvr-n:E I dormire et in somniis videre] d. ins. et v. I:
ins. v. et d. AY [ et2 ] om. S add. ita rN [ in somniis] post videre C om . MS [ videre] vivere
SAEHG• videre vel vivere M add. actus A-Y I viventis] viventium AH 14 esse] est vr-n
A E•O I actus secundus vr-n A 02 I primus vr-n A 02 15 ibidem] idem I'LN quod D add .
quod A 0 [ me 2 om. D*RI: 16 etiam] et IRI'LNAYEG om. AH I reflectitando S inflectendo
A 0 I super] contra A 0 17 et ibidem om. V I quis = A quispiam rell. edd. 18 impudenter]
imprudenter vzrB add. falliter (!) R I forte] in ras. A 2 om. DP'(post falleris)SR' I falleris] in ras .
A 2C 2 £aliens M I et om. A* I ibi] ibidem DI'NI: I reflectendo] refl.ectitando S flectendo C re·
fl.ecte M add. super primum scitum et R add. me A 0 19 me] add. per C I Ibidem! praem.
Et I'VI'BI: 20 errare no lo] n. e . A EH e. volo MZ volo e. AG I errare1 - eum om. R • I non·
F 5 AucusT., De Trin. XV c. 12 n. 21 (PL 42, 1075) l l Ibidem (col. 1074). 15 Ibi·

dem . 17 Ibidem. 19 Ibidem .
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 2 q. l in corp. (I f. 23B). 2 Cf. ib. a . l q. l in

3
corp. (f. 2B). Cf. ibidem.
- -- - - - -- - -- - --- - - - - - -- --
inquit, «reperiuntur, quae contra academicos valent, qui 'nihil

.sciri ab homine posse' contendunt ii. Sequitur ibidem de tribus
Contra academicos libris: « quos qui intellexerit, nihil eum contra
perceptionem veritatis argumenta eorum multa movebunt ii.
s Item, eodem, 15 cap. vel 38: « Illa quae ita sciuntur ut num- 228
quam excidere possint, et ad naturam ipsius animae pertinent, -
cuiusmodi est illud quod 'nos vivere' scimus >>a. - Sic patet pri-
mum1 b.
Adnotatio Duns Scoti: U Notandum quod quattuor sunt cognitiones 2 in qui-

a
10 bus est no bis necessaria certitudo, scilicet: de scibilibus simpliciter 3, de scibili-
bus per experientiam 4, de actibus nostris 5 et de cognitis a nobis 'ut nunc' per
sensus 6 (primum 7 est manifestum 8 , tertium 9 concluditur esse per se notum,
b Sequitur textus interpolatus: quemadmodum rationes illius non concludunt,
et quod hoc falsum sit et contra Augustinum.

ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoi; Qu(p-rny(3µu)
ne] rescr . r 02 non rLN:E immo AG I nolle] velle (!) A 0 om . y; I erit] in ras. C 2 est ADRV:Er
1 inquitj in ras. R 2 ibi D I reperiuntur, quae] in ras. R 2 q. r . (add. quac rm) vr- 0 I academi·
cos] in ras. C 2 opinionem academiorum (I) A 0 comp. DMR I qui] in corr. 12 quia :E 2 sciriJ
scire DC*MR1ZrL A G•O om. R' I posse] ante ab CPMSzA-G om. :E I contendunt] concedunt
ADP2 Mvr-L A Goi; I Sequitur] Similiter JlrLN 2-3 de tribus Contra academicos libris = AR2
A Y Con . ac. (ac .] comp.) de tr. 1. R' de tr. (add. libr!s A 8101) Con. ac. (-cum I AH) libros A EHO de tr.
I. Con. ac. rel!. (om. edd.) 3 quos] add. libros 1vr I intellexerint !*r 0 intellexit DCMSA 0 I
eum om. PA vi; 4 argumenta eorum] e. a. :E add . inventa sunt et !*r0 * I multum ADC*
RVrsonN I movebunt] movebant M permovebunt in ras. C 2 movebuntur A 0 5 Item] add.
de I* add. in rN I cap.] post 38 AG om. R Ivel 38] 8 vel 38 A 15 vel 38 µ 15 C2(in ras.)u 28
rn 30 z 38 rel!. p-rny(3 I Illa om. MSZ I ita om. ADA 0 * I sciuntur] intelliguntur A 0 I ut] quae
rLN om. vrs 6 possint] possunt (praem . ctlam A 0 ) DPRIVZrA 0 :E add. in ras. quoniam
praesentia sunt C 2 7 cuiusmodi] cuius R 2 (in corr.)l*VrLN A-H eius r 0 I scimus] add. manet
enim hoc quamdiu animus manet, et quia semper animus manet I*r 0 I Sic] in corr . D 2 add. igi·
turVr 8 9-12etp.138, 11-19 Notandum-solutio = AM 1R 1IVrAv 0 1 µu [post primum (7-8) u
post Augustinum (14) M!R!IVr A 0 1µ (sed intendunt ponere versus lineam 7 M!R! notando: lstam
notulam inveni ibi: 'Sic patet' M! praemittendo verba 'Sic patet primum' R!)]; 'If text. sign.: Scotus
extra manu sua A 1 Extra de manu Ioannis R 1 Extra I2(rex<. et mg.)V1 r 8101 Additio. Sic in antiquo ori·
ginali u !in. anfractuosa µ; lectiones variantes vide in append. B 13-14 quemadmodum - Au-
gustinum = ADCMS 1RIVr A 00 p..-yµ ponit signum textus cuiusdam introducendi :EQ1 ; 'If text. sign.:
Vacat M 2 (om. M 3 ) Extra I2(text. et mg.) litteris a-b V"(rext. et mg., sed in mg. cancellavit) !in. anfractuosa µ
13 quemadmodum] quomodo (praem. scUicet S!) DS!Rr- 0 A GO quo (I) V quod (praem. scilicct CM)
CMir 0 I illius] illae (praem. eorum A 0 ) vrsN 2A GO I non om. A GO• 14 et1 ] comp. M I quod]
post hoc AG om. R * I falsum sit] primum sit I* primum sit fals. r 0 I et2] etiam vrs om. I* I Au·
gustinum] intentionem Augustini VI' 8
F r AUGUST ., De Trin . XV c. 12 n. 21 (PL 42, 1074). 2 Ibidem (col. 1074-1075).
5 lb. c . 15 n. 25 (col. 1078) .
T 1 Cf. supra p. 132, 5-7 . 2 Cf. supra n. 224. 225. 226-227 (cf. n. 229) et infra n. 240·
245. 8 Cf. infra n. 230-234. 4

Cf. infra n. 235-237. 5 Cf. infra n. 238-239 . 6 Cf. in·
7 8 9 sci!.
fra n. 240-245. scil. de scibilibus simpliciter, cf. lin. 10. Cf. infra n. 230.
de actibus nostris, cf. lin. 11.
138 ORDINATIO I DIST. 3 PARS 1 R.· 4
LB. - CONTRA OPINIONEM IN SEJ
229 Quantum ad secundum articulum 1 - ut in nullis cognoscibilibus [7]

locum habeat error academicorum - videndum est qualiter de tri-
bus cognoscibilibus praedictis 2 dicendum est, videlicet de principiis
per se notis et de conclusionibus, et secundo de cognitis per expe- s
rientiam, et tertio de actibus nostris, - utrum possit naturalitei;
haberi certitudo infallibilis 3 •
230 LDe notitia principiorum et conclusionumJ - Quantum ergo ad certitu-
dinem de principiis, dico sic: termini principiorum per se notorum
talem habent identitatem ut alter evidenter necessario alterum in- lo
alias non iudicaretur quid esset per se notum 4 ; secundum et quartum 6 habent
infinitas per se notas 6 , quibus iungunt alias, ex pluribus sensibus 7 ). Exemplum:
'triangulus habet tres' etc. 8 , 'luna eclipsatur' 9 , 'vigilo' 10 , 'illud est album' 11 • -
Primum et tertium tantum egent sensu ut occasione, quia simpliciter est cer-
titudo, si orn.nes sensus errarent 12 • Secundum et quartum tenent per illud, scili- 15
cet: 'quod frequenter evenit a non-libero, habet illud pro per se causa naturali' 13 ;
ex hoc sequitur propositum 14 • Tam in secundo quam in quarto aliquando addi-
tur propositio necessaria 15 • - Itaque auctoritates Augustini 16 dimittas usque ad
articulum secundum 17 , qui est ad rem 18 vel qui est solutio 19 • !I
ADCPMSRIVZrBoLN AYBHGo:EQu(p=y~µu)
2 Quantum] Quo P om. DR" 2-3 'lf ut - videndum (I) sign. !itteris a-b V 2 2 cogno·
scibilibus] cognitionibus RV comp. D 3-4 locum - cognoscibilibus om. rB 3 est om.
V I qualiter] quomodo A 0 3-4 de tribus] in ras. R 2 de omnibus D 4 cognoscibilibus]
cognitionibus PRZI'LN A vo comp. A EG I dicendum est = A I videlicet] scilicet :E ut r 0 I de
om. A Go• I principiis] primis Z praem. primis :EQ praem. ipsis :EU 5 et de conclusionibus
om. I'LNAY I et 2 om. :E 5-6 experientiam] add. sensuum :E 6 utrum] an CP2MSIT 0 AB 2 G'
om. P'PZA YBIHG20 * I posset RI*r 0 I naturaliter] post haberi (7) C:EU om. r- 0 8-9 'lT Quan·
tum - sic sign. litteris a-b V 2 8 ergo om. CPMSI2ZA:E 9 sic] add. quod rNa add. no-
tandum quod A 00 I principiorum] principium :EU! om. A B,;H I noti A H2 10 identitatem in
ras. A 2 I evidenter necessario] n. e. (pose alterum :E) AY:E I necessario] post alterum D in ras. C 2
om. R 10-p. 139, 1 includit CP*MSZ
T 1 Cf. supra n. 218. 2 Cf. supra n. 224. 225. 226-228. 8 Cf. supra p. 137, 9-12
et p . 138 , 11-19. ' Cf. infra n. 238. 5 sci!. de scibilibus per experientiam et de cognitis
' ut nunc' per sensus, p. 137, 10-11. 11-12. 6 sci!. propositiones, patet infra n. 235 et 241.
7 quantum ad quartum cf. infra n. 241. 8 sci!. 'angulos, aequales duobus rectis', exemplum
primi, p . 137, 10; cf. infra p . 141, 4.-Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio Id. 2 n . 27 (II 139); AEGI·
mus RoM., Sent. Id. 3 princ. 3 q. 2 a. 3 in corp. (29vb). 9 exemplum secundi, p. 137, 10-11;
cf. infra p. 143, 4 . 10 exemplum tertii, p. 137, 11; cf. infra p. 145, 1. 7. 11 exemplum
quarti, p. 137, 11-12; cf. infra p. 146, 12. 12 Cf. infra n. 234 et 238-239. 13 Cf. infra p. 142,
1-2 et p. 146, 19-21. 14 scil. de certitudine infallibili, quoad ista duo; cf. infra n. 235 et 241.
16 Cf. infra p. 143, 11-12 et p. 147, 16 et p. 148, 4-5. 16 Cf. supra n. 225-228. 17 Cf. supra
18
n . 229; auctoritatibus Augustini confirmare intendit respectivas rationes articuli secundi. Cf.
supra p . 133, 15. 19 scil. non solutio quaestionis (de qua cf. supra p. 133, 16-17 et infra
n. 261), sed solutio de certitudine infallibili quattuor praedictorum, cf. supra p. 137, 9-12 et
p. 138, 11-19.
--- - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - --
cludat, et ideo intellectus, componens illos terminos, ex quo ap,

prehendit eos - habet apud se necessariam causam conformitatis
illius actus componendi ad ipsos terminos quorum est compositio,
I! et etiam causam evidentem talis conformitatis; et ideo necessario
s patet sibi illa conformitas cuius causam evidentem apprehendit in
terminis. H Igitur non potest in intellectu apprehensio esse termino,
rum et compositio eorum quin stet conformitas illius compositio,
nis ad terminos, sicut stare non potest album et album quin stet
similitudo. Haec autem conformitas compositionis ad terminos est
10 veritas compositionis, ergo non potest stare compositio talium ter,
minorum quin sit vera, et ita non potest stare perceptio illius com,
positionis et perceptio terminorum quin stet perceptio conformi,
tatis compositionis ad terminos, et ita perceptio veritatis, quia
prima percepta evidenter includunt perceptionem istius veritatis.
[8J 1s Confirmatur ratio is ta per simile, per Phi 1o sop hum IV Me, 231
taphysicae, ubi vult quod oppositum primi principii non potest in
intellectu alicuius venire, scilicet huius « 'impossibile idem esse et
non esse', quia tune essent opiniones contrariae simul in mente n;
quod utique verum est de opinionibus contrariis, id est repugnan,
20 tibus formaliter, quia opinio opinans 'esse' de aliquo et opinio
opinans 'non esse' de eodem, sunt formaliter repugnantes.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHOoL Qu(p-rny~µu)

2 apud] ex DMSRPZI' 0 3 componendi] compositivi in ras. C 2 om. DSR •prLN A BHGo• /
ad om. I*I' 0 4·6 et etiam - terminis = ACPMRaIVZI' 80 A voaLprcy~µu; 'IT text. sign.: Scotus
extra A 1 Extra de manu Ioannis R 3 Extra l2(cexc. ec mg.) litteris a-b V 2 4 et1 ) add. habet L / etiam
om. R?II' 0 4-5 talis - evidentem om. LU! 5 patet] apparet R~Ir 0 videtur CM / cuius] illius
I* / comprehendit Z 6 lgitur] Et ideo L / non] nee M / esse] ante in P A -YL ante apprehensio
vr- 0 om. I' A y stare post intellectu 12 7 eorum om. CMS* 8 sicut] igitur M I stare] post
non I2 post potest CPMSvzr- 0 AL / non) nee C / et] ad (praem . et A v 2 ) A Y / et album om. D'
9 autem] etiam VI' 8 I compositionis om. CM 10 compositionis] compos. vel propositionis
vr- 0 A 03 om. r 0 I poterit D 10-11 compositio - stare om. M 11-12 sit - quin om. R'
11 vera] veritas CP'SI*r 0 add. vel veritas A oa I et ita om. pt 11-12 illius -perceptio1 om. rr 0
12 perceptio 2] conceptio A 0 12-13 conformitatis - perceptio om. A' / conformitatis] add.
sive A 0 13 ad terminos om. R* [ et] add. etiam A 0 14 primal post percepta CPMSZ in
corr. D 2 primo AG I includunt) ante evidenter R concludunt c I perceptionem] perceptiones r 0 I
istius] illius DL huius A 0 15 ista] ante ratio CMA y ilia z om. rr 0 I per simile om. r 0 I per2 ]
secundum VI' 8 16-17 non potest - venire] post non esse (18) CPMI2ZI'N2 AL rep. post non
esse (18) S 17 intellectum PS(in rep.)PZI' A-HL [ venire] ante in (16) CPMS(in rep.) PZAL deve·
nire rN videri AH I huius] huiusmodi SAE om. vzrB I impossibile] add. est DCPMSVrA-EL
18 essent] post contrariae L erunt CMS 19 quod] in ras. AB 2 quia AG [ utique] in ras. AB 2
videlicet D I id est] scilicet VI' 8 sibi A 0 19-20 repugnantibus formaliter] f. r. L 20 ali-
quo] subiecto A EH 21 formaliter] formal. (ante de eodem A 0 ) formae A GO simpliciter D
F 15 ARISTOT., Metaph. IV t . 9 er c. 3, 1005b 29-32).
232 Ita arguam in proposito repugnantiam aliquam intcllectionum

in mente, licet non formalem. Si enim stat in intellectu notitia
'totius' et 'partis' et compositio eorum, cum ista includant sicut
causa necessaria conformitatem compositionis ad terminos, si stet
in intellectu haec opinio quod ipsa compositio sit falsa - stabunt s
notitiae repugnantes, non formaliter, sed notitia una stabit cum
alia et tamen erit causa necessaria oppositae notitiae ad illam, quod
est impossibile. Sicut enim impossibile est album et nigrum simul
stare, quia sunt contraria formaliter, ita impossibile est simul stare
album et illud quod est praecise causa nigri - ita necessario quod lo
non potest esse sine eo absque contradictione.
233 Habita certitudine de principiis primis 1 , patet quomodo habe,
bitur de conclusionibus illatis ex eis, propter evidentiam formae
syllogismi perfecti, - cum certitudo conclusionis tantummodo de,
pendeat ex certitudine principiorum et ex evidentia illationis. 15
234 Sed numquid in ista notitia principiorum et conclusionum non

errabit intellectus, si sensus omnes decipiantur circa terminos?
Respondeo - quantum ad istam notitiam - quod intellectus non
habet sensus pro causa, sed tantum pro occasione, quia intellectus
non potest habere notitiam simplicium nisi acceptam a sensibus; 20
illa tamen accepta, virtute sua potest simul componere simplicia, -
et si ex ratione talium simplicium sit complexio evidenter vera,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI;QU(flTit)'~µu)
l intellectionum] intentionum DI* intelligibilium vrB intellectuum rL intellectionem AH
om . Rt 2 licet] sed M si rB J enim] scilicet M add. scilicet S 3 eorum] istorum I:
5 ipsa] ista CMZ haec I: J sit] est AG fit M 7 causa necessaria = Aprty~µu nee. causa (notita
cum! AG) rell. T J oppositae notitiae] n. o. ZI: n. compositae P opposita (I) AG 9 quia -
stare om. Z J simul om. rN A 0 *(post stare 2 ) 10 praecisa DM 2 (in corr.)l2VI'BN A J causal ratio
rN• ratio vel causa vrB I necessario l post quod2 l*Zr 0 om. PM 2VI'B A 0 •I: 12 adnot. (praem. I
A GO) De (om. AG) notitia conclusionum A 1 A GOI;Q• I Habita] Ex ista ('jf not. Liber Scoti: Habita
va) vrB Ista R I primis om. rs 12-13 habebitur] habetur DCMRA 0 add. certitudo r 0
13-15 'IT propter - illationis sign. punctis et nota marginali Liber Scoti A 1 13 formae om. AAY
14 conclusionis = AI'B' A YOI: edd. conclusionum rB 2 re!!. I tantummodo] solummodo PZ solum
post dependeat (14-15) I: 15 certitudine] add. sive intellectione vrB I principiorum] prae-
missarum A 0 I et om. M 15-16 et - principiorum om. AE?H 15 et - illationis om. R' J
ex2 om . VI'BI: 16 in] ex A 0 17 sensus omnes] o. s. I: 18 quod = AM2 R2 prty~fJ.U (post
Respondeo prty~µu) 18-19 non habet om. C'Mt(post sensus, 19) 19 tantum] post occasione C
MII' 0 om. AH J occasione] actione D 20 non potest om. AV? J sensibilibus MRVZI'BAY 0
21 tamen ... componere simplicia = AA- 0 tamen ... componere A 0 'I:-. tamen simplicia ... com-
ponere (-poni R) A 02 rel!. prtyµu J virtute sua] post potest P s. v. I: J possunt R J simul] ante
potest vrB om. DRA YEHGO*
T 1 Cf. supra n. 230-232.

intellectus virtute propria et terminorum assentiet illi complexioni,

non virtute sensus a quo accipit terminos exterius. Exemplum: si
ratio 'totius' et ratio 'maioritatis' accipiatur a sensu, et intellectus
componat istam 'omne totum est maius sua parte', intellectus vir,
5 tute sui et istorum terminorum assentiet indubitanter isti com,
plexioni, et non tantum quia vidit terminos coniunctos in re - sicut
assentit isti 'Socrates est albus', quia videt terminos in re uniri.
Immo dico quod si omnes sensus essent falsi, a quibus accipiuntur
tales termini, vel quod plus est ad deceptionem, aliqui sensus falsi
10 et aliqui sensus veri, intellectus circa talia principia non deciperetur,
quia semper haberet apud se terminos qui essent causa veritatis:
utpote si alicui caeco nato essent impressae miraculose in sornniis
species albedinis et nigredinis, et illae remanerent post, in vigilia,
intellectus abstrahens ab eis componeret istam 'album non est ni,
15 grum'; et circa is tam non deci peretur in tellectus, licet termini acci,
piantur a sensu errante, - quia ratio formalis terminorum, ad quam
deventum est, est necessaria causa veritatis huius negativae.
(9] LDe cognitis per experientiamJ - De secundis cognoscibilibus, scilicet 235
de cognitis per experientiam 1 , dico quod licet experientia non ha,
20 beatur de omnibus singularibus sed de pluribus, neque quod sem,
per sed quod pluries, tamen expertus infallibiliter novit quia ita
est et semper et in omnibus - et hoc per istam propositionem
ADCPMSRivzrsorn A vBHGoI: Qu(p-rny~µu)

1 intellectus post assentiet vrs I et om. vrs AO• I assentient C* A y assentiret RA 0 3 to·
ti us] add. et partis A GI; I accipiatur = ARA H accipitur A 0-r accipiantur rel!. p7')'~µu I et in·
tellectus om. A Y 4 componit CPMSZ componet D 5 sui] sua (ante virtute, 4-5 I:) A GI; I
istorum] post terminorum PZ illorum A 0 suorum A EH I assentit I'L A Y assentiret A 0 6 vi·
det DI'LN I in re] in se I: praem. in se CMA 02 add. etc. M 7 vidit CMVI' 80 I terminos]
post re rLN om.RI in re uniri] u. in re VI' 8 ABHG in se u. CMI: add. in subiecto R 8 sen·
sus] ante omnes cay om. C ' A E•H I concipiuntur DCMSRIVI' recipiuntur AG 9 vel om. Z /
ad deceptionem om. A Ot / sens us om. D 9-10 falsi ... verij v .... f. R 10 et] vel P* om. V
rsLN• I sensus om. vr- 0 I: 11 qui] quae PZI' 82 12 expressae A 0 I miraculose in somniis]
ante impressae II' 0 in raptu vel in som. A 0 praem. vel AG om. AR' miraculose ante impressae
Ra 13 et1 ] vel vrs AG I illae] hae D istae s illa AG I remaneant vrs manerent c I post]
postea VI' 8I: pon. postea A Oa add. intelligibilia AG I vigilia] in corr. A 02 rescr. A Bi imaginativa AG
15 et om. C*PMSZA Y / circa istam] c. illam (post deciperetur :E) A YI; / intellectus] ante non deci·
peretur I: om. DA 0 t 15-16 acciperentur AY accipiant A 0 t accepti (add. essent ABi) AEH es·
sent accepti AG 18 cognoscibilibus om. ARA 0 t 19 de om.RI cognitis] cognitione DCS
20 omnibus] add . causis I'LN• A 02 / singularibus] simplicibus R 2 I de pluribus om. A 0 * I quod
om. C!MABH0 2 21 quod om. DAH I quia] quod DI'DN 22 erit RI et1 ] om. DA 0 * add.
quod PI*Z I et2 ] om. stI'L*A 0 * add . quod I* I et in omnibus om. r 0 I et hoc per istam om. AE!
1
T Cf. supra n. 229.
quiescentem in anima: 'quidquid evenit ut in pluribus ab aliqua

causa non libera, est effectus naturalis illius causae'; quae propo,
sitio nota est intellectui licet accepisset terminos eius a sensu er,
rante, quia causa non libera non potest producere 'ut in pluribus'
effectum non libere ad cuius oppositum ordinatur, vel ad quern s
ex sua forma non ordinatur. Sed causa casualis ordinatur ad pro,
ducendum oppositum effectus casualis, vel non ad illum producen,
dum, - ergo nihil est causa casualis effectus frequenter producti ab
eo, et ita, si non sit libera, erit causa naturalisa. Iste autem effectus
evenit a tali causa 'ut in pluribus'; hoc acceptum est per experien, 10
tiam, quia inveniendo talern naturam, nunc cum tali accidente,
nunc cum tali, inventum est quod quantacumque esset diversitas
accidentium, semper istam naturam sequebatur talis effectus. lgitur
a Loco ergo (8) - naturalis (9) textus interpolatus: ergo illud est causa natu,
ralis effectus frequenter producti ab eo, quia non est casualis. 15
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO:EQu(p=y~µu)
1 animal add. sua vr I ab aliqua] a A- 0 ::E 2 est om. rLN• I quae] add. quidem :E
2-3 propositio om. DP'SRZrLm A YEHO• 3-4 terminos eius - potest producere om. P'
4 non2 om. A 82 G 5 effectum non libere] non lib . eff. ilium :E I non om. rN 2 I oppositum]
propositum AG add. ipsa D 5-6 vel - non ordinatur] om. r 80 ; 9T sign. litteris a-b V 2
5 vel] add. aliud AG I quam rLN• A 0 6 sua] post forma CPMSI2 ZA:E alia V* I Sed causa
casualis ordinatur om. R •A 0 • I causal add. non D add. naturalis AG 6-8 ordinatur 2 - ilium
producendum om. D' 7 oppositum effectus casualis] vel effectum oppositum effectui casuali
:E I casualis] in corr. V 2 causalis rs naturalis rL causae naturalis rN 2 A 82 7-8 vel non ad
illum producendum om. A E• 7 ad om. :E I ilium] illud Dl istum (isram AG) l2 A YEJHGO istud
(pose producendum, 7-8 M pon. illud C') CPMSI'Zr 0 7-8 producendum om. vr- 0 A Y:E 8-9 et
14-15: ergo (8) - naturalis (9) et ergo illud (14) - casualis (15) = AD ergo (8) - naturalis (9)
[pon. ergo illud (14) - casualis (15) V'] CPMSR2 IVZr A:E edd. ergo illud (14) - casualis (15)
R'; 9T text. ergo (8) - naturalis (9) sign. In libro Scoti sic A 1 (A2 vulc eandem nocam pro ergo illud, 14 -
casualis, 15) text. ergo illud (14) - casualis (15) sign. Liber Scoti V' 8 ergo nihil est causa
casualis om. D' A E• I ergo] post nihil PZ add. vel illud C*M I nihil] ut Dl vel rs A 02 (in ras.) add.
illud nihil A 0 • I erit rN I casualis = ARlAY:E cas. respcctu rell. edd. I frequentius C 8-9 ab
eo om. D*(sumendo illud e lin . 15 , cf. ad 8, ad 14-15, ad 15) 9 et ita om. :E I ita] in A E• om. I* I si
non - naturalis] est naturalis si non sit libera vr- 0 naturalis SA BHGO• praem. naturalis A y om.
D I sit ... erit] est ... est CMir 0 A 0 l:E 9-10 lste - causa rep. post casualis (15) A 9 autem]
enim in repetitione (cf. ad 9-10) A I autem effectus] est eff. qui rN 10 evenitur (!) S I ut]
praem. producente CMir 0 add. producente vzrs A Y:E I hoc[ sed C* I acceptum] post est A 0
expertum D' I est om. c:Eu 11 quia inveniendo l q. intelligendo Dom. c• I nunc] tune AG I
accidente] accipiente M' 12 nunc cum tali om. DA 0 • I quod] quia rLN• om. I' I quanta·
cumque = AD' quodcumque I' quantumcumque D 212 re!!. edd. I esset] erit C* I diversitas]
universitas M 13 accidentium] praem. talium V add. talium CP'Mir I istam] post natu·
ram :E illam SA Y:EU I effectus] ante talis rLN om. R' 13-p. 143, 2 Igitur - talis effectus
om. v• 13·p.143, 1 Igitur non] Noni. r- 0 add. primo 12 14-15 ergo illud-producti om . D
14 est] erit Vl 15 frequentius Vl I ab eo] cf. ad 8-9 quoad D I quia non est om. D I est om.
Vl I casualis l essentialis D
non per aliquod accidens isti naturae, sed per naturam ipsam in se,
sequitur talis effectus.
Sed ulterius notandum quod quandoque accipitur experientia 236
de conclusione, puta quod luna frequenter eclipsatur, et tune,
s supposita conclusione quia ita est, inquiritur causa talis conclusio,
nis per viarn divisionis: et quandoque devenitur ex conclusione
experta ad principia nota ex terminis, et tune ex tali principio noto
ex terminis potest conclusio, prius tan turn secundum experientiam
nota, certius cognosci, scilicet primo genere cognitionis, quia ut
10 deducta ex principio per se noto, - sicut istud est per se notum
quod 'opacum, interpositum inter perspicuum et lumen, impedit

multiplicationem luminis ad tale perspicuum'. Et si inventum fue,
rit per divisionem quod terra tale est corpus, interpositum inter
solem et lunam, scietur · certissime demonstratione propter quid
1s (quia per causam), et non tantum per experientiam, sicut sciebatur
ista conclusio ante inventionem principii.
Quandoque autem est experientia de principio, ita quod non 237
contingit per viam divisionis invenire ulterius principium notum
ex terminis, sed statur in aliquo 'vero' 'ut in pluribus', cuius ex,
20 trema per experimentum scitum est frequenter uniri, puta quod
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOLQU(pnty~µu)
1 per 1] ante non D propter rB om. Vl I aliquid r- 0 I accidens] add. per accidens CPMSZA
oa I isti] ipsi R istius PZAYBH illius A 0 ipsius A 0 huius L I ipsam] primam CM om. D'ABH
2 sequitur talis eff. = ARaIT 0 effectus sequitur post lgitur (p. 142, 13) D consequitur (add. In se
A 0 ) tal. eff. 12 rel!. (om. Vl) edd. 3 Sed ulterius] Ulterius enim D Ulterius 12 I ulterius - quod
om. A 0 • I notandum] in corr. 12 praem. est Dadd. est MI2 I quandoque] quando RZ I accipitur]
add. pro V 4-7 quod- experta om. A 0 • 5 posita DC*MSRI'LN*A 0 l j quia] quod VI ital
post est C'M is ta AB• om. C 2 I inquiritur] in corr. D* inquam AB• om. C' I talis 1 ante causa R post
conclusionis (5-6) L totalis A Ol 6 divisionis] demonstrationis R I et] add. etiam vrBD I quan-
doque] in corr . rN 2 quando ABH I devenitur post experta (7) L 7 et om. ABH 8 tantum]
tamen r- 0 om. r 0 I secundum experientiam = AI' 0 ex experientia D' experimentaliter A y per
(om. I'R!) experientiam D 2 PIVzr- 0 A 0 prry~µu per (secundum -r om. R*) experimentum rel!. -r
9 nota] ante tantum (8) L rescr. P non (I) D I scilicet] post primo A 0 om. DSRJ2ABHG I primo]
in c alio A 820 add. r .•. J S* 10 istud] post est DL illud vrB A 11 quodJ quia c•rLN•
A BHG I interpositum] positum rN om. v A y I perspicuum et lumen = A 1. et p. DCPMSRI'ZL
luminosum et (ct] et Inter ~ videlicet et µu videlicet et etlam inter y) persp. 12VI' A edd. 12 multipli·
cationem] in corr. r 02 multitudinem (pon. multiplicationem ca) DCMvr- 0 AB* comp. RZ' I inventum]
ventum rN•l; 13 tale est =AD est (om. C*) tale rel!. edd. 15 quia per causam] om.PA YB
HO •L; 'If sign. r 1 et signo in mg. M 2 I quia] quia etiam V' et V 2 om. D add. etiam rBo add. et
.I'LN• A oi I tantum] tamen Dom. R* add. est certum A 0 16 ista] ilia CMSA YBH I ista conclu-
sio ante et (15) L I conclusio] quaestio D 17 experiential experientiam C*I* add. est C*M
18 contingit] convenit szrL I notum] add. scilicet D 19 ut in pluribus om. DCMSR'VI'LN
20 per - est = AD per experientiam expertum (expertum in ras. R 2 ) est (add. quod R') R experimen-
tum est ~ expertum (in coYT. A n2 ) est 12 A EH20 -r experimentatum est I'I' 02 (in coYT.)A H' rel!. prryµu
haec herba talis speciei est calida, - nee invenitur medium aliud
prius, per quod demonstretur passio de subiecto propter quid, sed
statur in isto sicut prime noto, propter experientias: licet tune in,
certitude et fallibilitas removeantur per istam propositionem 'effec,
tus ut in pluribus alicuius causae non liberae, est naturalis effectus s
eius', tamen iste est ultimus gradus cognitionis scientificae. Et forte
ibi 1 non habetur cognitio actualis unionis extremorum, sed aptitu,
dinalis. Si enim passio est alia res, absoluta, a subiecto, posset sine
contradictione separari a subiecto, et expertus non haberet cogni,
tionem quia ita est, sed quia ita aptum natum est esse. 10
238 De tertiis cognoscibilibus, scilicet de actibus

LDe actibus nostrisJ - [IO)
2
nostris , dico quod est certitude de multis eorum sicut de primis
et per se notis, - quod patet IV Metaphysicae, ubi dicit Philoso,
p h us de rationibus dicentium 'omnia apparentia esse vera', quod
illae rationes quaerunt « utrum nunc vigilemus an dormiamus; 1s
possunt autem idem omnes dubitationes tales: omnium enim 'ra,
tionem' hi dignificant 'esse' )); et subdit: « Rationem quaerunt
quorum non est ratio, demonstrationis enim principii non est de,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOLQu(p-rny~µu)
1 haec] aliqua vr A YL comp. D* om. CMSA-Y add. aliqua p I est] sit vr- 0 om. r 0 • I
aliud] in corr. D 2 aliquod SIVZI'AH 0 ad AG 1-3 aliud-statur om. P' 2 prius] praesens
AG j demonstretur] demonstratur DA EG demonstraretur VL determinaretur A 0 • j propter] per
(pon. propter C') CMS 3 primo] prius (praem. in V) pyzreLN fA vo 2 in per se rN 2 praem. in c
M*II' j propter] per C 2MSI2VI'BA 0L om. C' j experientias] experientiam CPMSVI'BLA 0 L
0
add. et L I licet] sed D I tune] ante licet vrBAL hie M 2S hie vel C'M' ergo hie C 2 om. DR*
rLN 3.4 incertitude] certitude ADRI*I'LN* om. PM 2s•zr 0 ' A- 0L deceptio r 0• 4 et om.
C*MSr • I fallibilitas] infallibilitas ADRI*I'LN• A EHGO• om. r 0 • I removeantur) removeatur PM 2
0
SA YEHGO*L removeat M' removetur Z I istam] illam (pon. istam C') CPMSIZAYBOL 6 iste]
post est MI* ille DSAYoLu I est) in ras. V 2 om. C'R* I cognitionis scientificae] s. c. L 7 h a-
betur) add. necessaria (-rio Z) CPMR' IVZI'B•AYL 8 alia res) r . a. (a.] aliqua A 0) DCPMSRZ
AL 8-9 posset - subiecto om. c• 10 sed - esse om. A 0 • I sed quia ita om. Lu• j
quia2] quod DI'B 2(in corr.)A EHG I ita2) post est2 vr-n A 0 post natum D ista C*M* om. P* 11 ter-
tiis) tribus PI'BLN• add. gradibus sive tertiis AG• I cognoscibilibus) cognitionibus A 12 de 1 )
in vr-n I eorum] add. et hoc Pvzr-n A Y0 2L I sieut] sciendum (!) I'L add. est vr-n A 02 I pri·
mis) principiis D add. principiis AG• 13 et om. D I quod) quia (pon . quod C2) c et vrB I pa·
tet) add. ex CMI*vr- 0 A 02 I Metaphysicae] om. M add. cap. 14 r 02 I ubi] ut RI' 0 sieut vr-n
14 quod] quia (pon. quod C') CM*S'RVA 0 L 15 an] aut I*VI' A EHGO• 16-p . 145, 1 pos·
sunt - demonstratio om. A 0 • 16 idem] post tales L eidem I'B 2 I omnes] in ras. 12 praem.
habere rn add . habere CP2MSA E•G I tales] rep. M praem. esse DP2Rl2I'LN A rnoi add. esse V I
omnium) oppositum (add. o mnem I AG) A EG 16-17 rationem = AI' 02 N2AGprry~µu rationes D
rationum r 0 ' N' AO! rell. T 17 dignificant] significant DML designificant AH
F 13 - 14 ARISTOT., M etaph. IV t. 26 (I' c. 6, lOlla 3-9) . I 7 Ibidem (!in . 12-13).
1 2
T Cf. supra p. 143 , 17-144, 3. Cf. supra n . 229.
- - -------------------- - ----------------· - - - - ·- - -
monstratio ». Ergo per ipsum, ibi, 'nos vigilare' est per se notum
sicut principium dernonstrationis; nee obstat quod est contingens,
quia, sicut dictum est alias 1, ordo est in contingentibus, quod aliqua
est prima et immediata, - vel esset processus in infinitum in con-
s tingentibus, vel aliquod contingens sequeretur ex causa necessaria,
quorum utrumque est impossibile.
Et sicut est certitude de 'vigilare' sicut de per se noto, ita etiam 239
de multis aliis actibus qui sunt in potestate nostra (ut 'me intelli-
gere', 'me audire'), et de aliis qui sunt actus perfecti. Licet enim
10 non sit certitude quod videam album extra positum vel in tali sub-
iecto vel in tali distantia, quia potest fieri illusio in medio vel or-
gano, et multis aliis viis, tamen certitude est quod video etiam si
illusio fiat in organo (quae maxime illusio videtur, puta quando
actus fit in ipso organo non ab obiecto praesente, qualis natus est
1s fieri ab obiecto praesente), et ita si potentia haberet actionem suam
posita tali positione, vere esset illud ibi q u od visio dicitur, sive sit
actio sive passio sive utrumque. Si autem illusio fieret non in or-
gano proprio sed in aliquo proximo, quod videtur organum - sicut
si non fieret illusio in concursu nervorum, sed in ipso oculo fieret
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoL Qu(PTitY~µu)

2 principium] praem . est r 0 add. est I* I est] in ras. I2 sit r 0 3 est1 = A fuit rell. edd. I
alias] praem. (!) scilieet in prologo, quaestione de subieeto theologiae D I quod] quia L praem.
ita rm om. A 0 3.5 quod - eontingentibus] rep. D' om. R" 4 vel) alioquin A- 0 L pon.
alioquin c• add. aliter v• I esset) erit I est r 0
5 sequeretur = AI' 02 p7t)"~µu sequetur PSRIZ
r 0 ' A YEHL sequitur rell. T I eausa neeessaria] neeessario P 2 Ir 0 A YL 7 Et om. crLNt A 8 " J
vigilare) vigilia D I sicut2J ita R add. et z I etiam] et MrB*LL est A 0 8 qui) quae (!) roN quia
RI ut] nee D* om. rLN I me] praem. de CPMSI 2VZr 802 A-GL 9 me] praem. me velle R praem.
de pyraA-GI; I et] add. sic AG add. ita A 0 I qui] quae Ar 0 • 10-11 tali subieeto vel in
om. R" J subieeto vel in tali om. A" 11 vel in tali om. rN• J vel2 ] et I* om. Z*LU! add. in l 2V
r- 0 AG 02 L 12-13 et - in organo om. D" 12 et] ex Dl vel A 0 om. A 8 * add. in PA 02 add.
de AG I video l add. id est percipio istum aetum Dl 13 illusio 1 J in corr. rN• illuminatio Dl I
quae] om. s•rN• add. illusio in organo C' PivzraoLN•A YEHO• I maxima (post illusio 1 AG) c 2vra
A BG J illusio 2 ] illuminatio D 2 om. I*A 02 J videtur] post maxime r 0 L praem. esse AG add. esse
PIVzr-N A vo2 L J quando) quod D 14 fit) sit DMRr 0 • om . A BtH add. vel sit P" I organo]
ordine D I adnot. Pro Petro Aureoli A' 14-15 qualis - praesente om. D" 15 ab obieeto
praesente] a p . o . L I obieeto] aliquo A 0 add. aliquo rs• I si) non AH' om. DCMSR*I*ZAEH20 * I
h abeat vra I aetionem suam] aetum suum IV A- 0 L pon. aetum suum M' 16 positione]
illusione (praem. positione scilicet posita I* pon. positione M 2 ) PMR2 (in ras. )IVZr A YBlGL passione {pon. illu·
sione A 02) A 0 add. illuminatione C * I vere] nee DC*S praem. et A 0 J ibi] ante esset L om. r 0
17 autem] veroA 0 I illusio) illud CM" illuminatio D 17-18 organo] ordine D 18-19 in
aliquo - illusio om. D 19 non] post fieret 1 C' post illusio C 2 om. rN• A 0 I illusio - fieret
om. rs• J eoneursu] eursu D* praem. ipso L
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio pro!. n. 169 (I 113).
Duns Scotus , O rdinatio 10

impressio speciei qualis nata est fieri ab albo - adhuc visus videret,
quia talis species, vel quod natum est videri in ea, videretur, quia
habet sufficientem distantiam respectu organi visus quod est in
concursu nervorum istorum, sicut apparet per Augustinum XI
De Trinitate cap. 2, quod reliquiae visorum remanentes in oculo s
oculis clausis videntur, et per Phi 1o s op hum De sensu et sensato,
quod ignis qui generatur ex elevatione oculi violenta et multiplica-
tur, usque ad palpebram clausam videtur. Istae verae sunt visiones,
licet non perfectissimae, quia hie sunt sufficientes distantiae spe-
cierum ad organum principale visus. 10
240 Sed quomodo habetur certitudo eorum quae subsunt actibus [llJ
sensus, puta quod aliquid extra est album vel calidum, quale ap-
paret?
Respondeo.
Aut circa tale cognitum eadem opposita apparent diversis sen- 15
sibus, aut non, sed omnes sensus cognoscentes illud, habent idem
iudicium de eo.
241 Si secundo modo, tune certitudo habetur de veritate talis co-
gniti per sensus, et per istam propositionem praecedentem 'quod
evenit in pluribus ab aliquo, illud est causa naturalis eius, si non 20
sit causa libera' 1 • Ergo cum ab isto, praesente, 'ut in pluribus' evenit
ADCPMSRivzrnoLN A Yl<HGO:EQu(PT7'f~µu)
2 quia1 ] quod rnLN• A E•HG I natum est) e. n. :E I videretur] viderentur D* videtur PM I
quia2] quod D 3 ha bet] rep. M ha beret vrn 4 cursu R I apparet] patet rvr A GO:E
5 De Trinitate] Trinitatis DI2vzrnoAv I cap. 2] om. DCMSR'PAEHGoi 2 A 02 I manentes DI
oculo] oculis P 2rn• om. I'LN 6 per Philosophum] Philosophus R 7-8 et multiplicatur]
multiplicatus vrno 8 Istae] Ipsae (pon. lstae C 2) c Illae A YO I verae sunt] s. v. CPMsrzro A:E
9 hie] hae in corr. A • 2 haec DY AH I sufficienter AH I distantes A B•H 9-10 specierum]
comp. z om. D 11 habebitur PZA:E I eorum] horum R illorum rr 0 11-12 actibus sen·
sus] a. sensibus P* actibus R* accidentibus s. DMSZ* accidentibus sensibilibus C' 12 aliquid]
aliquod CMSRII' 0 A I calidum] palidum D I quale] sicut CM 15 eadem om. C 2PZA- 0 :E I
opposita] post apparent :E obiecta DI'N' AE!HG0 2 iudicia rN 2 not. vel: obiecta rna I diversa D
15-16 sensibus] sensibilibus rnN add . ita quod diversi sensus habent diversa iudicia de alio viso
extra (cf. p. 147 ad 5-6) D 16 sensus om. CM' I cognoscentes] cogitantes D I idem] ante
habent CM om. DI'LN• 18 tune] om. ABH praem . et A 0 add. si A 0 I habetur = ADilVAH
edd . habebitur I' rell. 18-19 cogniti] cognosci A om. P ' 19 et om. CMI'L A 0 I istam]
illam CPMSZA:E 20 evenit in pluribus] in p. e. AY:E I in] a C I ab] ex C I eius] ante natura·
lis AE in corr. D 2 om. :E 21 causa om. vrn I eveniat :E venit AG
F 4 AUGUST., De Trin. XI c. 2 n. 4 (PL 42, 987). 6 ARISTOT., De sensu et sensib.

[c. 2] (c. 2, 437a 23-26).
T 1 Cf. supra p. 142, 1-2.

talis immutatio sensus, sequitur quod immutatio, vel species ge-

nita, sit effectus naturalis talis causae, et ita tale extra erit album
vel calidum, vel tale aliquid quale natum est praesentari per spe-
ciem, genitam ab ipso 'ut in pluribus'.
Si autem diversi sensus habeant diversa iudicia, de aliquo viso 242
extra - puta visus <licit baculum esse fractum, cuius pars est in
aqua et pars est in aere; visus semper <licit solem esse minoris quan-
titatis quam est, et omne visum a remotis esse minus quam sit - in
talibus est certitudo, quid verum sit et quis sensus erret, per pro-
10 positionem quiescentem in anima, certiorem omni iudicio sensus,
et per actus plurium sensuum concurrentes, ita quod semper aliqua
propositio rectificat intellectum de actibus sensus, quis sit verus
et quis falsus, in qua propositione intellectus non dependet a sensu
sicut a causa sed sicut ab occasione.
ls Exemplum. Intellectus habet istam propositionem quiescentem: 243
'nullum durius frangitur tactu alicuius mollis sibi cedentis'. Haec
est ita per se nota ex terminis quod, etiam si essent accepti a sensi-
bus errantibus, non potest intellectus dubitare de illa, immo oppo-
situm includit contradictionem. Sed quod baculus sit durior aqua
20 et aqua sibi cedat, hoc <licit uterque sensus, tam visus quam tactus.
1 immutatio1 J mutatio A BH I immutatio 2] mutatio I* AH add. talis A 0 add. sensus :E
1-2 vel species genita om. AO! 2 extra] exemplar SRI'N I erit] est I' 0 L 3 aliquid = AI
(om. I2)A 02 aliquod I'LN I praesentari] repraesentari (-re D*) DCPMSRIZI' 0 A:E 4 genitam]
post ipso AB generatam R I ab ipso om. :E 5-6 sensus - est om. (sed cf. p. 146 ad 15-16) O!
5 iudicia] individua (pon . iudicia ca) D!C I de] in v 6 extra om. A 0 *:E I puta] add. si A EHG
7 aqua] aliqua D' P*I' I pars] alia C praem. alia M add. alia I*I' 0 I est om. CPMSI2VZI'BL A YE
HGO•:E I visus] praem. similiter :E praem. tactus (add. autem A 0 ) potest experiri contrarium (add.
tune AG) A GO add. similiter vrB add. tactus potest autem experiri contrarium visus A Ea I
semper dicit solem] d. s . sol. DCMRA 0 semp. (per AE*G) sol. d. AEHG I esse] in corr. I' 02 om.
vrBN A Y:E 7-8 minoris quantitatis] in corr. I'N 2 minorem quantitate (-tern C*RA G) CPMSR *
ZA:E 8 est] sit A 0 :E J esse] post minus Pvr-n est A 0 om. :E I sit] est CM 9 quid] quod
C*I'B autem D* I quis] in corr. A 02 quid I'B:E qui A- 0 9-10 erret - sensus om. I'LN•
9 per] propter :E 9-10 propositionem] propositum (pon. propositionem ca) c speciem (add . vel
proposit!onem A Oa) vrB A HO om . z add. vel speciem A BG* 10 quiescentem] exsistentem AH I
certiorem] certior est A B•H 11 quod semperl s. q. r•r 12 intellectum] mentem vr- 0
mentem vel intellectum A I quis] qualis V 12-13 quis - falsus om. R'I'LN:!: 13 quis]
add. sit ovrB add. etiam I'Ni add. ibi A 0 I falsus] fallax :EU fallit CPMSIZI'DN!A 0 fallat Rl
A· 0 :EQ not. alius liber: fallat A 1 add. intellectum D* I qua] aliqua D add. quidem VI'B I non
om. D!M:!: 16 tactu = A 2R2 VI'· 0 actu A'R' ad intellectum y ad tactum (anre frangitur A 8 ) rel!.
p-rn~µu I mollioris DCM 17 ita - ex] nota ita de D' ita nota de 0 2 I quod] om. DCMSRP
r-e A EH:E add. enim AG I essent] esset c 2 rN AE 2 (in corr.) 02 praem. termini :E I accepti] in corr. I' 82
accepta CP2 MVI'N A E02 (in corr.) I a] ex A 0 18 errantibus] add. quod DCSRIZI'·B A EaHG:E
add. quid M I illa] ea CM 20 et] add. quod vr·DI;QUa I tam] scilicet :E I quam] et :E
148 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 1 R· 4
Sequitur ergo 'baculus non est fractus', sicut sensus iudicat ipsum
fractum, - et ita quis sensus erret et quis non, circa fractionem
baculi, intellectus iudicat per certius omni actu sensus.
244 Similiter, ex alia parte 1 : quod 'quantum applicatum quanto, [12)
omnino est aequale sibi', hoc est notum intellectui quantumcum, s
que notitia terminorum accipiatur a sensu errante; sed quod idem
'quantum' possit applicari viso propinquo et remoto, hoc <licit
tam visus quam tactus; ergo 'quantum', visum sive a prope sive a
remotis, est aequale, - ergo visus dicens hoc esse minus, errat.
24 5 Haec conclusio 2 concluditur ex principiis per se notis 3 , et ex acti, 10
bus duorum sensuum cognoscentium 'ut in pluribus' esse ita 4 • Et
ita ubicumque ratio iudicat sensum errare, hoc iudicat non per
aliquam notitiam praecise acquisitam a sensibus ut causa, sed per
aliquam notitiam occasionatam a sensu, in qua non fallitur etiam si
omnes sensus fallantur 5 , et per aliquam aliam notitiam, acquisitam a 1s
sensu vel a sensibus 'ut in pluribus', quae sciuntur esse vera per pro,
positionem saepe 6 allegatam, scilicet 'quod in pluribus evenit' etc. 7 a.
" Adnotatio interpolata: Sed nota, quod si omnes sensus errarent circa 01nne
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoLQu(Kp=y~µu)
I Sequitur ergo] Igitur seq. quod AG add. quod r 0 I sicut] sed I*I' 0 I sensus = AR'A 0 '
s ensus visus R 2 A 02 re!!. edd. 2 fractum) factum I* praem. esse CPMI*ZI' 0 N add. esse AG I
errat AEHG I et 2 om. CMSZAYEH I et quis non post baculi (3) L I fra ctionem] formam (pon. fractio·
ncm C 2) CMS formationem AG* 3 per] add. aliquid L I sensus] add. vel per certiorem sen·
sum AE 2 4 quantum] praem. idem r 02 NiAO 5 sibi] sed D similiter com.LI intellectui)
in intellectu VI' 8 sensui P 6 accipiatur) ante notitia P accipitur D'CMSRizr-s acciperetur
AYE 2HGLQ concipitur D 2 om. AE'Lu I a om. DR* 7 viso] in se (add. viso A 02 ) A 0 I propinquo
et remoto] et (om. C) r. et p. CM 8 tam] in ras. AE 2 om. D! add . sensus Av I quantum] add.
aliquid AG I visum om. r 0 I a1 om . DCPMsvzr- 0 AL 9 aequale] essentiale D* add. sibi
A GO I esse) post minus vrs A 0 est AG• om. A y 10 principiis) terminis (add . vel principiis A 02 )
A0 11 ut om . C I esse ita = Ai. e. rell. edd. 11-12 Et ita] Ve! ita D* Et ZA 0 * om. 12
12 ubicumque] ubique S*RZ I hoc iudicat om. LU! 12-13 per - causa om. I! 13-14 prae·
cise - notitiam om . D! 13 acquisitam] acceptam L I sensibus] sensibilibus zrs Av I causal
causam D praem. a PR2 FVzrsoNiAL add. sensus R 14 notitiam - sensu] occasionatam
(occasionem A 0 ) a sensu (not. alia lectio: notitiam occaslonatam a sensibili A o a) A I sensu] in corr. rN2 sen,
sibili rsL 15 sensus om. C!S I fallentur P I et om. D*C*MSA GL I aliquam om. AE I aliam]
post notitiam DRVI' 8 om. AG I acquisitam om. P 16 sensibus] sensibilibus ADI' 8 A 0 I
ut in pluribus om. P I quae sciuntur] qui sumuntur Z I sciuntur] sequuntur AB! 17 scili·
cet] post quod p om. vr- 0 I quod) quae VI' 8 LQ I in pluribus evenit =A ev. (add. Ut C) in pl.
rell. edd. 18-p . 149, 15 Sed nota - in isto = MI' 0 A 02 K [post errat (9) MA0 ! post vi·
T 1 id est 'Similiter, exemplum de visu solis quantitate minoris ', cf. supra p. 14 7, 7-8;
2
textus numeri 242 est exemplum de visu baculi fracti, cf. supra p. 147, 6-7. sci!. 'ergo
visus errat', cf. supra lin. 9 et 2-3. 3 Cf. supra p. 147, 15-16; 148, 4-5 . 4 Cf. supra
5 6 Cf. supra p. 142, 1-2; 144, 4-6; 146,
p. 147, 19-20; 148, 6-8. Cf. supra n. 234.
19-21. 7 Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 1 q. 1 ad 3 (If. JG).
rC. - CONTRA RATIONES FUNDAMENTALES QUATENUS MINUS CONCLUDUNTl
[13) Quantum ad tertium articulum 1 , ex istis 2 est respondendum ad 246

illas ration es tres 3 a.
Ad primam, ad illud de mutatione obiecti 4 , - antecedens est
5 commune, sensibile omnibus 5 - puta circa figuram, quantitatem, vel hanc figurarn
et hanc quantitatem, vel quod unum esset duo, vel quod hoc unurn, ut caput,
esset duo capita - tune intellectus non posset habere aliquam certitudinern de
illo ex sensibus, ex quo omnes sensus errant, vel quad quilibet sensus circa suurn
proprium obiectum errat; et hoc 6 contingit dupliciter, vel circa hunc colorern vel
10 illurn, vel circa album vel nigrum: prirno modo 7 non decipitur sensus circa obiec-
turn prirnum, et sic nee intellectus, sed si sensus decipitur circa secundariurn
obiecturn, ut visus etc. 8 , - et tune aut omnis visus decipitur circa tale secunda-
rium obiectum, et tune nulla certa cognitio potest esse in intellectu, aut aliquis
sic et aliquis non, et tune potest in alio individuo habere certitudinern, licet non
15 in isto.
l!
" Adnotatio Duns Scoti: Nota, notitia principii est imrnutabilis a veritate in
falsitatem 9 , non aliter, quia sirnpliciter incorruptibilis est; sic species intelligi-
bilis - non phantasrna - est delebilis, sed immutabilis a vera repraesentatione in
falsam 10 • Sed obiectum, licet corruptibile, tamen est irnmutabile a vera entitate
20 in falsarn 11 , et ideo est conforrnativum notitiae sibi seu causativurn notitiae suae
veritati in essendo, quia entitas vera, irnmutabilis in falsam, virtualiter continet
notitiam veram irnmutabiliter, id est conformern entitati verae.
Nota, secundum Augustinurn 'verum necessarium' sive 'irnrnutabile' est« su-
pra mentem » 12 - intellige 'in ratione veritatis evidentis' quia hanc de se causat in
z5 mente 13 ; non autem secundum eius evidentiarn subest menti ut possit apparere
vera vel falsa, sicut subest 'verurn probabile' rnenti ut ipsa possit facere illud
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;Qu(Kp'rn"(~µu)
SUS (p. 146, 10) r°K] ; 'IT text. sign.: Additio (not. ultra: Ista additio non fuit in libro Alani M ~ )
M 1 Extra r 0 a; lectiones variantes vide in append. B
2 Quantum ad] Quoad vrs I est respondendum] r. e. CPMSZA:E 3 illas] istas D alias
(pon . illas Ci) CM I rationes tres) t. r. CPMSIZI' 0 A:E 4 primam] l. CMSir 0 I ad illud om.
R:E J immutatione RI' 0 * 16-p. 150, 21 Nota - etc. = ADM'R'IVI'µu [ post etc. (p. 148, 17)
DIVI'µu post visus (p. 146, 10) AR! sine indicatione ubi textus ponendus sit M!] pon. signum textus
cuiusdam introducendi I;Ql; 'IT text . sign.: Scotus extra manu sua et paulo post Scotus etiam manu
sua A 1 Extra de manu loannis R 2 Extra !2(text. et mg.)V1 rsimL!Nl Additio (sed non iradit rex<um A 0 !)
oa A 0 Zu lin. anfractuosa µ; lectiones variantes vide in append. B
T 1 Cf. supra n. 218. 2 scil. ex dictis n. 230-245. 3 de quibus scil. supra p . 132,
9-10; cf. supra n. 211. 212. 213 . 4 Cf. supra p. 128, 17-129, I. 6 sell. sensibus. - Cf.
DuNs ScoTus, Ordinatio prol. n. 33 (I 20, 19-21) ; ALGAZEL, Philosophia [Metaph.] II tr. 4 c . 2 et 4
6
(ed. Venetiis 54ra. 55va; ed. MUCKLE p. 164, 12-15 et 169, 25-30). scil. cc ex quo ... errat»,
!in. 8-9. 7 scil. 'error visus circa hunc colorem vel illum', !in. 9-10. 8 scil. 'ut visus circa
album vel nigrum' (secundus modus, !in. 10). 9 Cf. infra p. 152, 18-21 . °
1 Cf. infra n. 251.
11 Cf. supra n. 246. 12 Cf. supra n. 206; cf. etiam p. 124, 7-8. 13 Cf. supra n. 230.
falsum a; nee est opinio Aug us tin i , sed error Her a cl it i et

discipuli sui Cr at y Ii, qui nolebat loqui sed movere digitum 1 , ut
di cit u r IV Metaphysicae. Et consequentia non valet dato quod
antecedens esset verum, quia adhuc - secundum Aristotelem -
posset haberi certa cognitio de hoc quod 'omnia continue move- s
rentur'. - Non sequitur etiam, 'si obiectum est mutabile, igitur
quod gignitur ab eo non est repraesentativum alicuius sub ratione
immutabilis' 2 , quia mutabilitas in obiecto non est ratio gignendi,
sed natura ipsius obiecti quod est mutabile; genitum igitur ab ipso
apparere 'verum' vel 'falsum' 3 , quaerendo rationes hinc inde per quas probetur 10
et improbetur 4 • Sic intelligendum est quad mens non iudicat 5 de vero immuta-
bili, sed de aliis, quia dictatio quad hoc sit 'verum' - quae est actus iudicandi -
est in potestate mentis respectu probabilis, non autem respectu necessarii: nee
tamen minus perfecte asserit de necessario quad ipsum sit 'verum', - et haec
assertio apud Aristotelem potest dici 'iudicium' 6 , sed Augustinus vult 'iudicium' 1s
esse in potestate iudicantis, non quod statim necessario determinetur ab alio 7 •

Sic patet quomodo de conclusione necessaria 8 mens iudicat. Quia non est
statim evidens ex se, idea non determinat ex se ad evidentiam sui ipsi menti;
potest etiam mens rationes sophisticas adducere contra earn, per quas dissen-
tiat , - non sic contra primum notum, IV Metaphysicae 9 («in mentem venire l> 20
n
etc. 10) .
"' Sequitur textus interpolatus: non enim sensibilia sunt in continua rnotu,
immo permanent eadem in aliqua duratione 11 •
ADCPMSRIVZrBnLN A vBHGo~qu(p=y~µu)
1 error = A 2 sui] eius PAY~ I nolebat] nolebant ADSRI*zr-B volebat (pon. nolebat C 3) C
3 Et] Sed A 0 I dato] comp. A! 4 quia] quod (praem . eo C 2) C I adhuc om. R 5 certa
cognitio om. V' I quod] praem. dato ADS 3RI*r 0 I omnia] alia D rescr . P 5-6 moventur PI2
vzr- 0 A ·H 6 Non] N ee p Nam z I obiectum] add . repraesentativum r 0 I est] sit p A 0
6-9 igitur - mutabile om. AB! 7 quod] si R 8 mutabilitas] immutabilitas C*M* AY
9 quod est mutabi!ej quod est immutabi!e rLN 2 quod est mere mutabi!e (!mmut. V2) VrB quae
est (add . mere r 0 ) immutabilis (mutab!lis CMSI*r 0 ) DCMS*Rir 0 • A B!G quod est mutabile vel quae
natura est immutabilis A add . quantumcumque obiectum sit mutabile AG I genitum] geniti R
rescr. ci 22-23 non enim - duratione = ADCPiMS 3RIVr A Goay; 'II text. sign. : Vacat rLiNi
1
litteris a-b V (<ext. «mg.) 22 sensualia CM I continua] concilio C* I motu] add. primo piyrB•
23 eadem om. D'CM I duratione om. p1yr 5 •
F 3 ARISTOT., M etaph. IV t. 22 erc. 5, 1010a 7-15). - Notandum quod secundum ver-

sionem graeco-latinam Cratylus « nihil opinatus est oportere dicere, sed digitum movebat solum »,
quod e contra versio arabo-latina adscribit Heraclito. 4-6 Ibidem (!in. 15 -22).
T 1 id est loquebatur per motum digiti, ne res mutaretur antequam sermonem edice-
2
ret . - Cf. HENRlCUS GAND., Summa a . 1 q. 1 in corp. (I f. 2C). Cf. supra p. 129, 2-3.
3 Cf. infra p. 152, 17-18. 22-p. 153, 3 . 4 Cf. supra p . 124, 4-6 . 6
Cf. supra n. 203.
6 in 'impossibile idem esse et non esse', cf. supra n. 231. 7 Cf. supra n . 203. 8 Cf. su-
pra n. 233. 9 Cf. infra p. 154, 17. 1 °

Cf. infra n. 255 (cf. p. 155, 3-4). 11
Cf. DUNS
ScoTus , Lectura I d. 3 n. 182.
repraesentat naturam per se. lgitur si natura, uncle natura, habeat

aliquam immutabilem habitudinem ad aliud, illud aliud per suum
exemplar et natura ipsa per suum exemplar repraesentantur ut im-
mutabiliter unita: et ita per duo exemplaria, generata a duobus
s mutabilibus - non in quantum mutabilia sed in quantum naturae -
potest haberi notitia immutabilitatis unionis eorum.
I~ Quamvis non in quantum mutabile gignat, si tamen est muta- 24 7
bile, quomodo eius ad aliud est habitudo immutabilis?
Respondeo: habitudo est immutabilis sic, quia inter extrema
10 non potest esse opposita habitudo, nee non esse ista, positis extre-
mis, sed per destructionem extremi vel extremorum destruitur.

Contra: quomodo propositio 'necessaria' affirmatur, si identi- 248
tas extremorum potest destrui ?
Respondeo: quando res non est, non est identitas eius realis, -
is sed tune si est in intellectu, est identitas ut est obiectum intellec-
tum, et necessaria secundum quid, quia in tali 'esse' extrema non
possunt esse sine tali identitate; tamen illa potest non esse, sicut
extremum potest esse non intellectum. Ergo 'propositio necessaria'
ADCPMSRivzrsnLN A vBHGoL Qu(p-rny~µu)
1 se] add. quae est per se (per sc om. Rl) ratio gignendi ipsam (ipsum II' 0 cam Vl) Ra1v•r 0 J
natura1 ] add. aliqua ABHG I unde] ut S 2 I unde natura om. r 0 *ABH 2 aliquam] aliquem (!) R
om. AH J aliud 1 ] aliquid A J illud aliud] ipsa R*Sa om. S' J aliud2 om. rs 2-3 per suum
exemplar om. A 0 • 3-4 et natura - per duo] et ita D' 3 natura ipsa = A i. nat. A 0
ista nat. (compmdiose AY) J2AY ita nat. MV ita nat. ipsa Dl ilia nat. I' rell. edd. J repraesentantur]
repraesentatur DlMZI'LN A -HI; repraesentat SV comp. (repracscntantur au< rcpracscntatur) A 4 uni ta]
unica z I ital ista C*M I exemplaria] post generata vrs extrema PZ I generata] genita CPM
SzA- 8 L 4.5 duobus mutabilibus] duabus mut. (mut . in corr. A 02 ) A 0 5 non in quantum
mutabilia] om. c add. sunt vrs I naturae] in ras. R 2 vere AH 02 (in ras.) om . rLN; 6 h aberi]
ante potest Dadd. vere P 2vr- 0 J immutabilitatis = A immutabilis rell. edd. J unionis] visionis
DCP*M*SR divisionis AB• I eorum = ACAH edd . earum rel!. 7-p. 152, 4 Quamvis - intel·
lecto = ADM' Ra1vr AY 0 •µu pon . signum textus cuiusdam introducendi LQ1 ; 'IT text. sign. : Scotus
extra A 1 Extra R' I 2 {<ext. « mg.)V1 rsiDiLlNl Additio n;,., !in. anfractuosa µ 7 Quamvis] praem.
Contra DVI'A 0 ! add. obiectum DIVI'A 0 ! I non om. D' J gignat] signat AR!AY I si] sed DV J
tamen] tantum in se D 8 quomodo] add . tune D J ad aliud est] al. e. ad ro • 9 Respo n·
deo: habitus est immutabilis om. M !I'N• I sic , quia] q. s. I q . ut s . A 0 ! s. quod D 10 potest
om. D*(post cssc1) I opposita habitudo] h. o. nvrso I ista] ita AO! I ista, positis] in oppositis v
11 sed] add. bene concedo per (p.] cum D 2) hoc quod D J destruitur] add. ipsa habitudo D
12 quomodo] quo v· add . erit rm I propositio] proprie (I) Dadd. erit DVI' 80 add . est A 0 1 I
necessaria om . A 0 1 I affirmatur] affirmativa (an« propositlo vr AO! an« ncccssar!a I) MlR!IVr AO!
om. D J si] sed D* om. I'LN! 14 res] comp. A 0 1 J non est2 om. D' I identitas eius] e. necessaria
id. A 0 ! J eius om. D* 15-16 est identitas ut est obiectum intellectum om . rs 15 ut] ubi
IA 0 ! pon. ibi r 02 15-16 intellectum] intellectui D 16 et] vel Ml J necessariam D J in
om. I 17 potest non esse] n . p. e . II' 8 A 03 n . (om. I'N2) p. e . vel non esse I'LNA 0 1 n. (om. D 2 )
p. non esse vel esse D 18 esse non] n. e. D I intellectum] intellectui vel esse intellectum D I
necessaria] add . est vr A 0 1
in intellectu nostro secundum quid, quia immutabilis in falsam;

sed 'simpliciter necessaria' non nisi in intellectu divino, sicut nee
extrema habent identitatem simpliciter necessario in aliquo 'esse'
nisi in illo 'esse' intellecto. ll
249 Patet etiam quod repraesentativum in se mutabile potest reprae, s
sentare aliquid sub ratione immutabilis, quia essentia Dei, sub ra,
tione immutabilis repraesentabitur intellectui per aliquid omnino
mutabile, sive illud sit species sive actus; hoc patet per simile, quia
per finitum potest repraesentari aliquid sub ratione infiniti.
250 Ad secundum 1 dico quod in anima potest intelligi duplex muta, 10 [14]
bilitas: una ab affirmatione in negationem, et e converso, - puta
ab ignorantia ad scientiam vel a non,intellectione ad intellectio,
nem, - alia quasi a contrario in contrarium, puta a rectitudine in
deceptionem, vel e converso.
Ad quaecumque autem obiecta, est mutabilis anima prima mu, is
tabilitate, et per nihil, formaliter in ea exsistens, tollitur ab ea talis
mutabilitas. Sed non est mutabilis secunda mutabilitate, nisi circa
illa complexa quae non habent evidentiam ex terminis. Circa illa
vero quae sunt evidentia ex terminis, mutari non potest secunda
mutabilitate, quia ipsi termini apprehensi, sunt causa necessaria et 20
evidens conformitatis compositionis factae, ad ipsos terminos 2 •
Ergo si anima est mutabilis a rectitudine in errorem, absolute, non
ADCPMSRrvzrBnLN A vEHGO}:;Qu(p=y~µu)
1 in intellectu] intellectui D I nostro] add. tantum D I quid] quod A Y I immutabiliter V
2 necessaria] necessario vrB praem . non D!I I non] add. est DVI'B I nisi] om. rB add . tantum
D I sicut] ergo R~ 3 necessariam D I esse om. R~ 4 nisi] praem . tantum D' add. tantum
D 1 I illo] isto AY 6-7 quia - immutabilis om. A 0 • 6 quia] add. et :E I Dei] divina
RI2 A EH}:; 7 repraesentabitur] repraesentatur 12 potest repraesentari A BHG I intellectui] in
intellectu D I aliquod vrB 7-8 omnino mutabile l m. 0. A BHG add. repraesentabile A E•G
8 immutabile M*C* I hoc patet om. A 0 • 10-11 immutabilitas RAG mutatio rN 12 ad 2]
in vrBL om. p 13 alia] vel DR I quasi] quod C' qua }:;Q om. DC I in ] ad I 2 ABHG
2 2
14 e converso om. D' 15 Ad] Quoad PM2 l2VZI' A YB 2G02 :E I autem om. M 2 I2VZI' A· 0 :E I ob·
iecta] aliqua AE• praem. opposita A 02 om. AH add. aliqua AG I animal ante Ad PMapyzrA:E
om. DCM'SRI' 15-16 mutabilitate] immutabilitate A E• mutatione vzr- 0 A YO}:; 16 nihil]
idem rLN• I formaliter] firmiter (not. aliter: formaliter sa) s 16-17 talis mutabilitas] m. illa R
17 mutabilitate =APIA G"t" (ante secunda P) mutatione rel!. prty~µu 18 illa1 ] ea D I evidentiam]
add. nisi rN• add. quia }:;Q 18-19 illa vero] v. i vrBAG ista nota (add. quod AH) AEH
19 evidentia ex terminis] ext. (add. ut }:;Q*) ev. CMSZA:E I potest] in corr. A 02 possunt AH I
secunda] post mutabilitate (20) rr 0 tali :E sua rN 20 mutatione A 0 :E 20-21 et evidens
om. DCM'SRI' A ·Y 21 conformitatis] post compositionis AB add. conformis A' I factae] per·
fectae C*M*SV om. :E I ipsos om. :E 22 absolute] ante a rectitudine :E om. A 0
1 2
T Cf. supra n. 212. Cf. supra n . 230.
sequitur quod 'per nihil aliud a se potest rectifi.cari': saltem rectifi.-

cari potest circa illa obiecta circa quae non potest intellectus errare,
a pprehensis terminis.
Ad tertium 1 dico quod si aliquam apparentiam ha beret, magis 251
s concluderet contra opinionem illam quae negat speciem intelligi-
bilem 2 a, quia illa species quae potest repraesentare sensibile tam-
quam obiectum in somniis, esset phantasma, non species intelligi-
bilis. Igitur si intellectus solo phantasmate utatur per quod obiec-
tum est sibi praesens, et non aliqua specie intelligibili, non videtur
10 quod per aliquod in quo obiectum sibi relucet posset discernere
'verum' a verisimili. Sed ponendo speciem in intellectu, non valet

ratio, quia intellectus non potest uti illa pro se ut pro obiecto,
quia non contingit uti illa in dormiendo.
Si obicis 'si phantasma potest repraesentare se ut obiectum, 252
1s igitur intellectus per illum errorem virtutis phantasticae potest er-
rare, vel saltem potest ligari ne possit operari, ut patet in somniis
et in freneticis' 3 , - potest dici quod etsi ligetur quando est talis error
in virtute phantastica, non tamen errat intellectus, quia tune non
habet aliquem actum.
zo a Adnotatio Duns Scoti: I! quae est opinio ponentis istam opinionem hie 4 • !I
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGo:Equ(pTit"fpµu)
1 quod] quia DZ* I possit :E I saltem] praem. quia 12 add. enim vrs 1-2 saltem recfr
ficari potest] s. p. r. R om. C'ABH potest enim rectificari C' 2 ilia obiecta circa om. :EU
3 apprehensis terminis] t. a. AY:E 4 tertiam CM j dico quod] om. DPS!RZAYBHGO':E dico
A 02 j habet A BG 5 concluderet] ante magis (4) D concludet PA 0 j illam] aliam C 6 quia
ili a] quae illa M 2 (om. M 3 ) ilia quae A Y si enim :E j species quae] q. s. M 3 (cf. immediate antea)
7 est DCP2 MSRir 0 A·Y:E j non] praem. et R 2 add. autem A 0 7-8 intelligibilis. lgitur] intel-
lectus obiecti D 8 si] add. ut rs•LN• 9 non 1 ] add. est A 0 I aliqua = ADA 0 y alia rel!.
pTitpµu I species intelligilis A 0 10 aliquod] aliquid p1•zr 0 :E I reluceat vrs I possit P:E
12 uti ilia] i. u. A YO ita uti AB'H ' ista uti AB 202 I pro 1 ] per DCPMSRizroN A 0 I ut] nee D
0
13 quia non] non (add. enim C 2} C j contingit] convenit PRZ j uti] post ilia A 0 :E om. rLN• I in
om. CMA O! 14 Si1 ] Sed SI*Z j obicies CMSZ obicias PRV A Y:E obicitur D j si2] quod P A:E
2
om. 1 j ut = Apµu vel rel!. PTit"f 15 per = ADRA 0 (not. vel: propter A 0 •) propter rel!. edd. J
ilium] istum A- 0 ipsum rN• I virtutis] veritatis (pon . virtutis C') A •cp• A E•O• I virtute phantas-
matis R 16 potest om. CPMSZA:E I possit] posset Dir 0 add. errari seu R I patet] potest V
17 et] etiam AB/ in om. DCPMSRIZr 0 A:E I potest] praem. item DI quod om. AYH I etsi] si DC
MSRr A BGO I ligetur] legetur AS* I est post error :E 18 in om. A I tamen] tantum RA B•o•
add. tune A 18-p. 154, 2 intellectus - errat om. A 0 19 haberet R 20 quae - hie=
APM•vzr- 0 A Y0 •:E; 'If text. sign.: Scotus extra A 1 Extra A' I ponentium A Y I istam] illam
A 0 ! I istam opinionem] o. i. :E add. sicut rs I hie om. :E
T 1 Cf. supra n . 213. 2 sci!. contra opinionem Henrici, cf. infra !in. 20; cf. infra
n . 340-345 et p. 222, 15-16. 3
Cf. supra n. 213 . 4 ~cil. supra p. 128, l.Z-14 (n. 211-
213).
253 Sed quomodo sciet vel erit tune intellectus certus, quando non
errat virtus phantastica, quam tamen non errare requiritur ad hoc
quod intellectus non erret?
Respondeo. Ista veritas quiescit in intellectu, quod 'potentia
non errat circa obiectum proportionatum, nisi indisposita': et no- s
tum est intellectui virtutem phantasticam non esse indispositam in
vigilia tali indispositione quae facit phantasma repraesentare se
tamquam obiectum, quia per se notum est intellectui quod 'intelli-
gens' vigilat, ita quod virtus phantastica non est ligata in vigilia,
sicut in somniis. 10
254 Sed adhuc instatur, contra certitudinem dictam de actibus, hoc [15)
modo: 'videtur mihi quod videam vel audiam, ubi tamen nee video
nee audio; igitur de hoc non est certitudo' 1 •
255 Respondeo.
·Aliud est contra negantem aliquam propositionem ostendere 1s
earn esse veram, aliud est alicui admittenti earn ostendere quomodo
sit vera. - Exemplum IV Metaphysicae. Contra negantem primum
principium non inducit Phi Io sop h us istud inconveniens quod
'opiniones contrariae simul essent in anima' 2 (hoc ipsi concederent
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGOl;QU(p'rn"(~µu)
l vel - certus om. rLN I vel erit) in ras . R 2 om. (not. vel erlt !ntellectus cettus. alia littera A 0 •)
I Z' Al; I tune] ante erit rn post intellectus PI' A 0 om. C 2I 2ZA Yl; I certus] ante intellectus vrs
2
om. I2 A YBHl; 1-2 non errat post phantastica (2) A Hl; 2 quam tamen] quantum DSI*Z
rLN• quamvis C'M* A 02 quam C 2 quod (add. tamen R ' ) R quam si AG I non errare] e. n. C*R•rB
non erraret AG om. R' 3 errat D 4 quiescit] post intellectu vr-n requiescit AG• I intel-
lectu] add. cuiuscumque AG I quod] quia DP 5 circa] add. intellectum vel R 5-6 et no-
tum - indispositam om. D' 6 dispositam P*Z 7 dispositione PZ I se] ante repraesen-
tare DR om. A'I'N 8 est om. AYH I quod] quia (pon . quod C') CAB 8-9 intelligens] post
vigilat (9) R intellectus vrs AG 9 ital praem. et DCPSRZAl; I quod om. DR. I in vigilia]
in vigiliis R om. A YEHGo;i; 10 sicut] sed !*I'D 11 contra] circa A 02 add. istam DCPM
RIZI'DAl;Q add. illam si;u I certitudinem] responsionem R 2 11-12 hoc modo om. R*AY
12 mihi om. P 2 A 0 * / vel audiam om . I' / ubi om. D*I2A 02 I ubi tamen] t. u. C verumtamen in
ras. AE 2 / tamen om. D / nee] non (ante tamen F) DCPSRI2ZI'LA1; 13 de hoc] adhuc D hoc
A 0 ' hie A 02 om. R 14 Respondeo] add. quod PZA 16 eam1 ] ipsam l; I alicui] alicubi I
aliquo Z* / ostendere] praem. esse veram C add. esse (praem . earn M) veram MAB* 17 Meta·
physicae] add. ubi DCPMSRIVZI' / negantem] negantes A Yl;Q pon. aliter: nulla (!) S' 17-18 pri-
mum principium] princ. prim. AY add. ubi A-Y 18 non om. AGO / istud] post inconve·
niens D illud R'A om. R' 19 simul] ante contrariae A 0 * post essent VI' 8 om. l; / animal
add. quia ~ / hoc] add. enim C 2Z2 / concederent] in corr. Z2 concedunt CMSRI*vrsn•LN
concesserunt D
F 17 ARISTOT., Metaph. IV t. 9 (I' c. 3, l005a 29-1006a 18).
T 1 Cf. HENRlCUS GAND., Summa a. l q. l arg. 3 (I f. lA). 2

Cf. supra n. 231.
sicut praernissarn), sed ind u cit eis alia inc onvenientia, rnanife,
stiora eis licet non in se 1 • Sed recipientibus prim.urn principiurn
ostendit quornodo sit noturn, quia ita quod 'oppositurn eius non
possit venire in rnentern', - quod pro bat, quia 'tune possent
opiniones contrariae sirnul stare'. Talis conclusio est ibi rnagis in,
conveniens quarn hypothesis 2 •
Ita hie. Si concedis nullarn esse per se notarn, nolo disputare 256
tecurn, quia constat quod protervis, et non es persuasus, sicut patet
in actibus tuis (quornodo obicit Philosophus IV Metaphysicae):
10 sornnians enirn de aliquo quasi in proxirno obtinendo, et postea
evigilans, non prosequeris illud, sicut prosequereris si ita esses pro,
xirnus in vigilando ad illud consequendurn. - Si autern adrnittis
aliquarn propositionern esse per se notarn - et circa quarncurnque
ADCPMSRivzrnnLN A vBHGo:EQu(p-rny~µu)
1 eis om. A 0 I alia] aliqu::i (add. alia post inconvenientia C 2 ) DCPMSRVzr- 0 A GO:E 1-2 ma·
nifestiora] manifesta AH manifestativa AG maiora (add. manifestiora A 0 ~) A 0 2 eis om. A 0 " I
Sed recipientibus] Recip . autem rLN 3 ostendit - notum om. AE!!. I sit] scilicet (add. est rN•)
rN I notum] add. principium 1r0 AH add. primum principium AE•GO I quia ital ita A*DCMSR*
Pr 0 AG add. notum est A'R'Vr 8 add. est (anie ita P) notum (add. ilia Z) PPZrLN A Y:E I eius] ante
oppositum :E eis c om. vr- 0 4 possit] posset IA 0 potest vr- 0 :E I quod probat om. DCM
SRIA BHGO; I possent] possunt (praem. non A 0 *) C*MRA 0 posset (I) A Y 5 stare] esse DRrLN
inesse PI2Vzrn A:E I Talis conclusio] Concl. t. C tali (praem. in P 2 I'LN). Conclusio PI2Vzr- 0 A:E I
est ibi] i. e. PI'zr-n enim est vrnABHGI enim non est 12 AG 2 est (praem. non C'S 2 ) DCMSR
5-6 conveniens C 2 7 hie] om . D * add . quia si concedis aliquam propositionem per se notam,
nolo disputare tecum, quia es persuasus rm I concedis] contendis A*P*IVI'A-G:E add. mecum
PR' IZI' 0 A:E I nullam] in corr. D 2 naturam (pon. nullam V') V nihil AG add . propositionem :E I
esse] post notam :E esset rN• om. D I per se om. r 0 I notum A Go I nolo] volo P 2A B•H 8 te·
cum] ante disputare (7) A:E in ras. C 2 om. P* I quia om. CPMRIVZ"I' A YG:E I constat quod pro·
tervis] sed protervis (-vus A 0 !) post persuasus D 2A 02 om. D'SR"ABHOI I quod] quia rr 0 AG add.
tu V I protervis] protervus A YG• add. es Z2 add. constat CM I et] quia (pon. quod C') CM*SR*I
r 0 AG om. sA-G add. constat quia v I es] est (pon . es C') D*CMV*A 02 om. r 0 • I persuasus]
persuasivus A 02 pon. persuasivus C' add. vel quia non est persuasibilis I* 9 quomodo -
Metaphysicae] q. IV Met. o. Phil . PZ quia IV Met. quom. obicit (obviat R) Phil. DCMSR I obi-
cit] arguit :E I Philosophus] Aristoteles A 10 in om. DS* I obtinendo] accipiendo (pon . conse-
quendo A G2 ) A-Y consequendo D consequendo sive obtinendo A 11 vigilans CMI*VI' 80 AG I
non prosequeris] n . persequeris (-quens C) CA YBH:EU prosequeris (not. aliter: non prosequerls S') S I
illud om. DCM I prosequereris] prosequeris vzrs A 0 prosequeretur C 2 persequeris A BH per-
sequereris :EU prosequeris (-quebaris I AG) vel prosequereris AA G I si] quasi D I ita esses] esses
(esset P* praem. tune PZ) ita PZA Y:E tune esses S 12 in vigilando post consequendum :E I con-
sequendum] persequendum A 0 add. sicut apparet cui (I) esse in dormiendo D I admittas
rn A 0 admittit D 13 notam] add . oportet quod possit cognosci AG 13-p. 156, 2 et -
nota om. A 0 t
F I-2 ArusTOT., Metaph. IV t. 9 (I' c. 3, 1005b 35-1006a 18). 2-4 Ibidem (p. 1005b
29-30). 4-5 Ibidem (!in. 30-32) . 9 lb . t. 24 (c. 5, 1010b 3-11).
T 1 Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 1 q. 1 in corp . (I f. 2D). 2

sci!. 'oppositum eius
non possit venire in mentem', cf. lin. 3.4.
potest potentia indisposita errare, sicut patet in somniis, - ergo ad

hoc ut aliqua cognoscatur per se esse nota, oportet quod possit
cognosci quando potentia est disposita et quando non, et per con,
sequens potest haberi notitia de actibus nostris quod potentia est
ita disposita, quod illa est per se nota quae apparet sibi per se nota. s
257 Dico tune ad formam huius cavillationis 1, quod sicut apparet
sornnianti se videre, ita posset sibi apparere oppositum unius prin,
cipii per se noti, speculabilis, et tamen non sequitur quin illud
principium sit per se notum, et ita non sequitur quin sit per se
notum audienti quod audiat, quia circa utrumque potest potentia 10
indisposita errare, non autem disposita: et quando sit disposita, et
quando non, hoc est per se notum - alias non posset cognosci ali,
quam aliam esse per se notam, quia non posset cognosci quae foret
per se nota, utrum illa cui intellectus sic dispositus, vel cui sic,
assentiret. 15
rD. - CONTRA IPSAM CONCLUSIONEM OPINIONISl
258 Circa quartum articulum, contra conclusionem opinionis 2 arguo [16)

sic: quaero quid intelligit per veritatem certam et sinceram? 3 Aut
veritatem infallibilem, absque dubitatione scilicet et deceptione, -
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:E QU(p-rny~µu)

1-3 errare - disposita om. A E! 1-2 ad hoc] adhuc AG• om. CSM 2 aliqua cognosca·
tur] cognoscat aliquam :E / cognoscantur RI'LNAE!G /per se esse] e. p. se PRVI' 80 :E 4 quod]
quia D*RI' 0 5 ita disposita] d. i. I2A EHG indisposita IT 0 / quod] et D praem. et :E / ilia]
ista A YEaGI;U om. AE' I quae] add. tune (t>ost sib! :E) Dapzr A YI; not. vel: quia rBa 6 Dico
tune] Tune d. :E praem. Et vzr- 0 I tune] nunc A E•H I huius] huiusmodi czro om. R I quod]
quia D 7 sibi] post apparere VI'N dici R 7-8 unius principii] primi princ. un. R 8 noti
om. CR I tamen] tantum D* ita inde r 0 I illud] ipsum rN om. ZA 0 * 8-9 illud - quin om.
I' 8 AH I illud principium om. AB 9 et = A 9-10 ita - notum] om. D!CtMSRZAE! rep.
post audiat (10) AH 9 ita] add. hie Cl / non] nee DlPIVI'LN / quin] quod non :E om. V!
10 notum] add. et D (cf. ad 9) / audiat] audiatur I*I' 0 / quia] quod AH add. tune I' 8 *AG / pot·
est] post indisposita (11) AH om. St add . esse PI2VZI' 8 AY:E 11 indisposita] disposita C*
add. nee P ' add. et P 2 I2VZI' 8 A Y:E / disposita1 ] praem. potentia CPMSIZI' 0 A·G:E add . potentia
AG I et1 - disposita om. A Et I quando] add. potentia VI' 8 I sit] est R om. D* 12 hoc est)
in ras . 12 est hoc AB* hoc I'LN• rescr . pa/ notum] add. quia A 0 13 aliam] om. I2A 0 t add. a
sere• 13-14 quia - nota om. DRt J quae - nota] om. M 2 pon. (cf. 12-14) aliquam aliam
esse per se notam, quia non posset cognosci utrum etc. Ma 13 foret = A esset R! re!!. (om.
D) edd. 14 nota] add. intellectui AGO/ illa) ista A 0 ita D /sic - sic om. I;Ut / sic1 ] sit ADC
MI'L [ dispositus post sic2 I;QU! / cui 2 = AD 17 opinionis] opinionum AB ipsius ante con ·
clusionem D om. CM 17-18 arguo sic om. D 18-19 certam - veritatem om. AEt
18 Aut] An R add. intelligit D 19 scilicet] ante dubitatione PSIZA YEH om. DCMI' 0 A GO:E
et] add. absque D
1 2 3
T Cf. supra n. 254. Cf. supra n. 218. Cf. supra n . 214.
et probatum est prius et declaratum, in articulo secundo et tertio1,

quod illa potest haberi ex puris naturalibus. Aut intelligit de veritate
quae est passio entis, et tune cum ens possit naturaliter intelligi,
ergo et 'verum' ut est passio eius, et si 'verum', igitur et 'veritas'
s per abstractionem, quia quaecumque forma potest intelligi ut in
subiecto, potest intelligi ut in se et in abstracto a subiecto. Aut,
alio modo, intelligit per veritatem, conformitatem ad exemplar: et
si ad creatum, patet propositum; si autem ad exemplar increatum,
conformitas ad illud non potest intelligi nisi in illo exemplari co,
10 gnito, quia relatio non est cognoscibilis nisi cognito extremo. Ergo
falsum est quod ponitur exemplar aeternum esse rationem cogno,

scendi et non cognitum 2 •
Praeterea, secundo sic: intellectus simplex omne quod intelligit 259
confuse, potest cognoscere definitive, inquirendo definitionem
1s illius cogniti per viam divisionis. Haec cognitio definitiva videtur
perfectissima, pertinens ad intellectum simplicem. Ex tali autem
cognitione perfectissima terminorum potest intellectus perfectis,
sime intelligere principium, et ex principio conclusionem; et in
hoc compleri videtur notitia intellectualis, ita quod non videtur
20 cognitio veritatis necessaria ultra veritates praedictas •
3
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGoi;Qu(p'rn)'(3µu)
1 declaratum] determinatum AG add. est PZ 2 quod] quia MR / illa] ista A EHG ipsa A 0
3 tune] tamen Z om. CMSIAI: I cum om. P*Z 4 igitur] tune rLN I et3 om. I*Vr 0 5 quiaj
quae A' et AY om. AH 5-6 ut - intelligi om. D~R!ZAH 6 ut =Autin abstracto AG
1:prry(3µu in [praem. ut D'(resti<. D 3 )R' praem. et C] abstracto rell. -r / in se et in abstracto om.
I;Ut / in1 ] a AG per I;QU! / abstracto] add. per conformitatem A 0 I aJ in A Go 7 alio = A
tertio rel!. edd . 7-8 et - exemplar 'om. A 0 ! 8 creatum] causatum 1vr0 I: praem. cer-
tum R I autem om. CMA 0 11: I exemplar om. L I increatum] creatum rs· incausatum rr 0 AB
I;Q 9 in = ARA 0 1: 0 (om. A 021: 02 ) prius D 10 est cognoscibilis] cognoscitur PVzrs A Y
L I nisi] non CMSI*ZA BH 11 ponitur] ponit I*r 0 add. in (om. P*) hac opinione (ante est P
add. quod Ml A YI;) PM' Vzr-o A YO•I; / aeternum] extremum C *M !S* / esse rationem] est ra-
tio PM 2 ZA YI; 12 cognitum] cognosci C 13 omne quod = A illud quod y quod DCM'
SRIT-s A-Y p-r7t(3µu quidquid M 212 rell. 14 cognoscere] post definitive R post inquirendo
ABHG intelligere L / definitive] in corr. AB 202 diflicultatem M*S distincte 1: add. et I* add. in S
r 0• 15 definitiva] ante cognitio R dis tin eta A EH / videturj add. esse PZ 16-17 perti·
nens - perfectissima om. P! 16 Ex] Quod V / autem] ante tali V om. CPl(resti<. Pl)MSIZ
r 0 Al: 17 perfectissima] in corr. rN2 prima CMSP 17-18 perfectissime] ante intellectus (17)
AE in corr. A 02 om. AH 18 ex] in 1: 19 compleri videtur = ADprry(3µu compleri C com-
pletur vr- 0 vid. complecti SR vid. compleri rel!. 'r I intellectualis] in ras. R 2 comp. rs add . ali-
qua rso I ita quod] in ras. P 2 quod S*Z quia R 20 cognitio] add. alicuius L I veritatis] add.
(post necessaria 12 A 0 1) haberi (add . ulcra simul R) DCMSRIVzr A 02 / necessaria] ante cognitio L om.
DCMSPVr / ultra veritates om. I;U!
T 1 Cf. supra n. 229-245 . 246-257. 2 3

Cf. supra n. 214. sci!. hoc n. 259.
260 Item, tertio: aut lux aeterna, quam dicis necessariam ad haben, [171
dum sinceram veritatem 1 , causat aliquid prius naturaliter actu, aut
non. Si sic, aut igitur in obiecto, aut in intellectu: non in obiecto,
quia obiectum in quantum habet 'esse' in intellectu, non habet
'esse' reale sed tantum intentionale, - igitur non est capax alicuius s
accidentis realis; si in intellectu, igitur lux increata non immutat
ad cognoscendum sinceram veritatem nisi mediante effectu suo, -
et ita aeque perfecte videtur o pin i o comm uni s ponere notitiam
in lumine increato sicut ista positio 2 , quia ponit earn videri in intel,
lectu agente, qui est effectus lucis increatae et perfectior quam esset 10
illud lumen accidentale creatum. - Si autem nihil causat ante actum,
aut ergo sola lux causat actum, aut lux cum intellectu et obiecto.
Si sola lux, ergo intellectus agens nullam habet operationem in co,
gnitione sincerae veritatis, quod videtur inconveniens: quia ista
operatio est nobilissima intellectus nostri, igitur intellectus agens, 1s
qui est nobilissimus in anima, concurreret aliquo modo ad istam
actionem 3 a. Et hoc etiam inconveniens, quod illatum est ibi 4 , con,
" Sequitur textus interpolatus: Et iterum, actus intelligendi non magis diceretur
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGoL QU(p'rn)'~µu)
1 Item] Praeterea L / tertio] add. sic A BG / aut] arguitur P 1-2 quam - veritatem = A
DRI 1 dicit I 1-2 habendam DI 2 actu] ante actum P 2I*VI' A 02 3 igitur - aut om.
AB! / aut2 - obiecto om. LU! 3-4 non2 - intellectu om. D! 4 in1 om. ABO 5 sed
tantum intentionale om. P!ZA YBHGO!L / igitur] quia MS / igitur - capax] non est capax post
alicuius C! / alicuius] illius A 0 6 si] sed A 7 etfectu suo] s. e. L 8 opinio communis]
adnot. Opinio Thomae prima parte Summae quaest. 84 art. 5 p 9 positio] opinio vrBD I
quiaj quae RAG 0 L /earn] esse A/ videre vrB 11 creatum] causatum DRZAYL pon. cau-
satum Ma 11-12 Si - actum om. D! 11 causatur A 0 12 aut 1 - actum om. S! /
ergo] haec A 0 / actum om. rB 13 Si] Et si R / operationem] ante habet L comparationem
V* oppositionem (Pon. operationem A oa) A 0 14 sincerae om. A EH / inconveniens] add. pro
tanto D / quia] cum PI2VI'B A YL pon. quia Ma 15 est] sit (ante operatio L) PI2ZL pon. sit Ma /
nostri - agens om. C ! / igitur] et per consequens P praem. et per consequens Ma add . et (om. L)
per consequens ZL / agens] add. correspondet in ratione activi z• add. et per consequens AY
16 concurreret = AA H.r concurrit A 0 oportet concurrere P debet concurrere 1v12ZA YL concur-
ret M' rel!. prry~µu / istam] illam DSV 17 actionem om. D /Et= ADR / etiam] add. esse I*
add. est rD• I ilia tum] in COIT. rN 2 post est c visum vrsD• I ibi] ut A Bl nunc AG om. DR*I2V r·D
AYB 2 HoL 18.p .159, 16 Et iterum - agens = ADRIµu Et iterum (18) - fieri (p. 159, 13)
[add. Similiter (p. 159, 13) - agens (p. 159, 16) AEaoi] AEHO Similiter (p. 159, 13) - agens
(p. 159, 16) [praem. Et iterum (18) - fieri (p. 159, 13) V'] re!!. p'rn)'~; 9f text. Et iterum (18) -
F 8-ro ALEXANDER HAL., S. theol. Ill pars 2 inq. 2 q. 1 c. 2 ad 1 (IV 34lab); THOMAS,
S. theol. I q. 84 a. 5 in corp. (V 322ab); q. 12 a. 11 ad 3 (IV 123ab); BoNAV., De scientia Christi
q. 4 in corp. (V 23b).
2 Cf. supra Jin. 6-7. 3
T Cf. supra n. 215.
1 Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio pro!.
n. 52 (I 31). 4 Cf. supra lin. 13-14 («ergo ... veritatis»).
cluditur ex opinione praedicta 1 per aliam viam, quia secundum sic

op in an tern, agens utens instrumento, non potest habere actio-
nem excedentem actionem instrumenti; ergo cum virtus intellectus
agentis non possit in cognitionem sincerae veritatis, sequitur quod
s lux aeterna utens intellectu agente non poterit in actionem istius
cognitionis sincerae veritatis, ita quod intellectus agens habeat ibi
rationem instrumenti 2 • Si dicas quod lux increata cum intellectu et
obiecto causet istam veritatem sinceram, haec est opinio commu-
n is , quae ponit lucem aeternam sicut 'causam remotam' causare
3
10 omnem certam veritatem. Vel ergo erit ista opinio inconveniens,
vel non discordabit a communi opinione.
unius hominis quam alterius, et sic supertlueret intellectus agens, - quod non
est dicendum, cum eius sit 'omnia facere', sicut possibilis 'omnia fieri' 4 • Similiter
etiam, secundum Philosophum III De anima 5 , intellectus agens correspondet in
1s ratione activi, possibili in ratione passivi; ergo quidquid recipit possibilis, ad
illud aliquo modo se habet active intellectus agens 6 •
ADCPMSRivzreoLN A YBHGOl;Qu(p=y~µu)
fieri (p. 159, 13) sign .: Non in libro Scoti A 1(A2 amplectitur hac nota totum textum interpolatum) Extra I2
(text. et mg.)V1 Similiter (p. 159, 13) - agens (p. 159, 16) sign.: Vacat V 1Z2I' 81 lin. anfractuosa µ
18 Et iterum] Similiter secundo est inconveniens, quod scilicet non requiritur intellectus agens
ad istum actum , quia ex eo sequitur quod D Item V! j diceretur] dicetur D determinatur V!
add. esse DRY'
1 ex] de C in AB*H om. D' 2 opinantes A 0 I agens om. C*MS 3 excedentem ac-
tionem] actionem (pon . cxcedentem act!onem Si) S om. C'R' 4-6 sequitur - veritatis om. A
4 sequitur quod] sequitur I' om. DCM'SR'I2vT- 0 A-Y 5 utens] lucens M 8 causat VI' 8
A 0 2: causaret R 8-9 opinio communis =A c. o. rell. edd. 10 certam] post veritatem II' 0
creatam S*l;U causatam l;Q om. vr- 0 I Vel om . r 0 AG I erit] ante inconveniens L esset C est
r 0 I ista] post opinio r 0 2: illa SA 0 11 non om. re I discordabit] add. aliquid AB 12 ho·
minis om. R 13 fieri] add. (ad completandum spatium) p. b. d. q. V! 14 etiam] et D om. A
B!G I Philosophum om. R' j III] II z •re 14-16 correspondet - agens om. D' 14 corre-
spondet] post activi (15) DlC 2R respondet AG add. possibili I'Ni 14-15 in ratione activi, pos·
sibili rep. l;U 15 possibili] possibilis (praem . intellectus v add. lntcllcctus I' 80 ) C 2Msvzr-L A YG
add. agenti rNi I recipit] potest I2 A YB!G 16 active] ante se rN post agens L animae (pon .
active C 1 ) c om. R ? I intellectus om . L
F z HENRrcus GAND., Summa a . 3 q. 4 in corp. (I f. 29P) . 8-9 ,Cf. supra ad

p. 158, 8-10 .
T 1 Cf. supra p. 158, 1-2. 2 Cf. DuNs Scorns, Ordinatio pro!. n . 51 (I 31).
8 Cf. supra p. 158, 1-2 . 4 Cf. ARISTOT., De an. III t. 18 (I' c. 5, 430a 14-15). 5 lb. t. 17
(!in. 10-14). 8 Prop. 158, 18-159, 12-16 cf. DuNS Scorns, Lectura Id. 3 n. 188.
LE. - SOLUTIO QUAESTIONISJ
261 Ad quaestionem 1 igitur dico quod propter verba Augustini [18]

oportet concedere quod veritates infallibiles videntur in regulis
aeternis; ubi potest ly 'in' accipi obiective, et hoc quadrupliciter:
vel sicut in obiecto proximo, vel sicut in continente obiectum pro- s
ximum, vel sicut in eo virtute cuius obiectum proximum movet,
vel sicut in obiecto remoto.
262 Ad intellectum primi 2 dico quod omnia intelligibilia actu intel-
lectus divini habent 'esse intelligibile', et in eis omnes veritates de
eis relucent, ita quod intellectus intelligens ea et virtute eorum in- 10
telligens necessarias veritates de eis, videt in eis sicut in obiectis
istas veritates necessarias. Illa autem in quantum sunt obiecta se-
cundaria intellectus divini, sunt 'veritates', quia conformes suo
exemplari, intellectui scilicet divino, et sunt 'lux', quia manifestae,
et sunt immutabiles, ibi, et necessariae. Sed aeternae sunt secun- 1s
dum quid, quia 'aeternitas' est condicio exsistentis, et illa non ha-
bent exsistentiam nisi secundum quid. Sic igitur, primo, possumus
dici 'videre in luce aeterna', hoc est in obiecto secundario intellec-
tus divini, quod est veritas et lux aeterna, modo exposito.
263 Secundus modus 3 patet similiter, quia intellectus divinus con- 20
tinet istas veritates quasi liber, sicut illa auctoritas Augustini
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO_EQu(p=y~µu)
2 igitur om. A·Y J verba Augustini] Augustinum C 3 videntur] add. aut intelliguntur
seu cognoscuntur I*I'D 4 ubi] add. primo notandum quod (q. om. S~) S•AGO add . nota quod
p A Ea I po test post in vr- 0 A 0 I lyl hoc (pon. Iv M') CMSR*I*r 0 AG hie A BIHO om. A E2 I in] in
ras. R 2 om. SAEHGO! I et hoc om. PZAY 5 proximo] primo rs 6 proximum] proprium
rn 9 intelligibile] add. in essentia divina AB• I eis] in ras. R 2 ea DAE eo AHG 10-11 ea
et - intelligens om. _EQU! 10 ea et] earn rs• J et om. D 11 videt] in ras. AE 2 post
eis 2 P videlicet VA 0 * I obiectis] add. secundariis AG• 12 istas] post veritates .E illas S.Eu J
Illa] Ista A EHGo 2 Ita A 01 13 quia] et Z quasi A 0 14 intellectui scilicet] s . i. .E I et sunt] s.
etiam LI quia] quasi A 0 I manifestativae AGO 15 et sunt] s. etiam L add. etiam CI sunt 1
om. A 0 J ibi om. crLN I necessario R necesse Ir 0 I sunt2 ] ante aeternae .E post quid (16) A 0 *
16 ilia] ista RA EG0 2 ita I'ZI' 0 A HO' ibi PM' I2.E 16-17 ha bet (pon. habent M') MI*r 0 17 primo]
om. DI' primo dicto modo P 17-18 possumus dici] p. (om. AG 2 ) d. possumus et ipsam AG
18-19 hoc est - aeterna om. D 18 hoc est] praem. et CM add . quia R J obiecto secunda-
rio] aliquo sec. AE*H aliquo sec. ob. AG 19 et = AR' vel R 2 rell. (om . D) edd. 20 patet]
add. sic V I quia] quod (praem. eo C ) CP.E2 21 illa] ista DA EHG om. R I Augustini om. M
F 21 AuousT., De Trin. XIV c. 15 n. 21 (PL 42, 1052).
T 1 Cf. supra n. 218 (« quinto solvo quaestionem ») . 2 sci!. 'quod veritates infallibiles
videntur in.regulis aeternis sicut in obiecto proximo', cf. supra n. 261. 3 sci!. 'quod veri-
tates infallibiles videntur in regulis aeternis sicut in continente obiectum proximum', cf. su·
pra n. 261.
<licit, De Trinitate XIV cap. 15 (quod 'istae regulae scriptae sunt

in libro lucis aeternae' 1 , id est in intellectu divino in quantum con,
tinet istas veritates), et licet ille liber non videatur, videntur tamen
illae veritates quae sunt scriptae in libro illo primo. Et eatenus pos-
s set dici 'intellectus noster videre veritates in luce aeterna', hoc est
in libro illo sicut in continente obiectum a. - Et alter 2 istorum mo,
dorum videtur esse de intellectu Augustini XII De Trinitate
cap. 14, quod «ratio quadrati corporis manet incorruptibilis et
immutabilis », etc. 3 Non autem manet talis nisi ut est obiectum se,
10 cundarium intellectus divini.
[19] Sed contra primum modum 4 est dubium. Si enim non vidernus 264
istas veritates ut sunt in intellectu divino (quia non videmus divi,
num intellectum), quomodo dicemur 'videre in luce increata' ex
" Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: et hoc secundum secundum mo-
1s dum 5 , vel - in illis veritatibus quae sunt 'lux aeterna secundum quid' - sicut in
obiectis videmus, secundum primum modum 6 •
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGoLQu(pnty~µu)
1 dicit] ante ilia (p. 160, 21) vrB post cap. 15 AGL rep. ante illa (p. 160, 21) 0 om. rL!
AEH I De Trinitate] post XIV, DRAYL Trinitatis DVrB I XIV] 9 DAG 18 A 02 I 15] 5 LI istae]
illae DR2 AYoLu om. R' j regulae] rationes (not. vel: regulae A 02 ) A 0 j scriptae rescr. A 1 2 id
est] scilicet A 0 om. p•rLN 3 ille] iste DPSI2vzrBo A EHG I videatur] videtur CPMSI*Zr I
videntur tamen] t. v. A 4 i!lae] istae DSA-Y om . VI veritates =AV veritates vel (vel om. D)
quiditates (q . in corr. D 2) Dprry~µu quiditates rel!. T j scriptae] ante sunt S om . Pr 0 I libro illo
primo] i. p. !. Li.!. p. A 0 I illo] secundo C* isto I2AHG hoc ante libro AB om. DZ I primo
om. CM*SRPr 0 4-6 Et eatenus - in libro illo om. LQU! 6 illo] ante libro A 0 isto I
primo CR I sicut in continente obiectum om. r 0 •LQ 6-7 alter istorum modorum] iste vrB
6 istorum] illorum DRA YGO add . illorum S* add. duorum L 7 esse de intellectu] intellec-
tus vrB I de intellectu Augustini] de intentione Aug. AH secundum Augustinum (not. vel: de
intellectu Augustin! A 0 • ) A 0 j De Trinitate] Trinitatis DPMRvzrB om. CAB• 8 cap . om. A EHG j
quod] quia LQU• I et om . vr- 0 9 est] post obiectum rL om. IA G 11 primum modum]
m. p. DPSRZ istud primum vrB 12 istas] post veritates L illas s I veritates] add. nisi rm
AGO j sunt om . AYER 12-13 divinum intellectum =A i. d. rel!. edd. 13 quomodo] quo
A 0 j dicemus Rr 02 (in corr.)L 14-16 et hoc - modum = ADCPMSRIVZr A edd .; 'lf text.
sign.: Vacat, sic Scotus (Vac. in tex t., sic Scot. in mg.) A 1 Vacat Z2 14-15 et - modum om. ro;;
14 hoc] haec Z I secundum2 om . AH 14-15 secundum modum] m. s. (s .] ilium A 0 *) AGO add.
dictum (praem . secundo AE') AB 15 -16 vel - modum om. DC'M'SR'AE;;H 15 vel] natu·
ralem V add. etiam AE!G I aeterna] add. et C1 I in2 om. AE!G 16 videmus om. c1 I modum]
add . (cf. 6, ad 6 et ad 14-15) sicut in continente obiectum et hoc secundum modum ro•
F 7 AucusT., De Trin. XII c. 14 n. 23 (PL 42, 1011): « Neque enim sicut manet, verbi
gratia, quadrati corporis incorporalis et incommutabilis ratio, sic in ea [sci!. memorial manet
hominis cogitatio >>.
T 1 Cf. supra n. 205. 2 sci!. primus, cf. supra n. 262. 8 Cf. HENRICUS GANO.,
Quodl. IX q. 15 in corp. (f. 382X). 4 Cf. supra n. 262. 5 Cf. supra p. 160 nota 3.
8 Cf. supra p. 160 nota 2.
Duns Scotus, Ordinatlo 11

hoc quod videmus in tali 'luce aeterna secundum quid', quae habet
'esse' in luce increata sicut in intellectu cognoscente?
265 Huie respondet tertius modus 1 , qui talis est: illa ut sunt obiec-
tum secundarium intellectus divini non habent 'esse' nisi secundum
quid 2 ; operatio autem aliqua vera, realis, non competit alicui prae- s
cise 'enti secundum quid' virtute sui, sed si aliquo modo competit
sibi, hoc oportet esse virtute alicuius cui competit 'esse' simpliciter;
igitur istis obiectis secundariis non competit movere intellectum
praecise ms1 virtute 'esse' intellectus divini, quod est 'esse' simpli-
citer et per quod ista habent 'esse' secundum quid. Sic ergo in 10
'luce aeterna secundum quid' sicut in obiecto proximo vidernus 3 ,
sed in 'luce aeterna increata' vidernus secundum tertiurn rnodurn,
sicut in causa proxirna, cuius virtute obiecturn proximurn movet.
266 Iuxta hoc etiarn potest dici quod, quantum ad tertium modum 4,
videmus in luce aeterna sicut in causa obiecti in se: nam intellectus 1s
divinus producit ista actu suo in 'esse intelligibili', et actu suo dat
huic obiecto 'esse' tale et illi tale, et per consequens dat eis talem
rationem obiecti - per quas rationes post rnovent intellectum ad
cognitionem certam. Et quod proprie posset dici intellectum no-
ADCPMSRivzrsnLN A vsHGOI;Qu(p-rny[3µu)
1-2 aeterna - luce om. rs;: 1 aeterna] aeternum (nor. vel: aeterna Ma) MS* J secundum]
sicut in AH I quae] quod c 2 rs1 I habet] in corr. M 2 habent DPrzrn 2 increata om. C J in2
om. DAE;: I intellectu] luce (not. vel: in intellectu A oa) A 0 I cognoscente] cognito D agente (pon . co·
gnoscente ca) C 3 Huie] Hie DC*PSR*Vzr- 0 AYI: comp. A 02 rescr. Ma I tertius modus, qui
talis est] tertium (praem . ad A 0 *) membrum quod (not. vel: tertius modus, qui tal!s est A oa) DCM'SR
A-Y tertium membrum sive tertius modus, qui talis est (q.t. e. om. I2) quod rr 0 I ilia] ista DABHG
praem. omnia I* I ut om. CM* 5 autem] vero I: I aliqua] in ras. R 2 om. DPM2 rzrsn AI: I
vera] vere AH om. CM*SRvr- 0 1: 6 enti secundum quid] s. q. e. I: 7 sibi om. AYI: J
oportet] competit I: I esse1 om . M*l: I virtute om. I;Q I alicuius] actus alicuius (pon. alterlus ca)
c alterius AI: 9 esse2 ] post simpliciter (9-10) vr- 0 A 0 add. divinum D 9-10 simplici·
ter] simplex AGO• 10 Sic ergo] Ergo s. CMI*r-BA 02 10-11 in luce] in virtute (not. vel: in
luce A 02 ) A 0 11-12 aeterna - luce om. R' 11 subiecto vrsn 12 aeterna =A I vi-
demus - modum] om . DC'M'SR'(ance in luce)Ir 0 AEHGO; videmus ante in ca 13 causa om.
rsAB• I proxima om. zrsNAY I cuius virtute] v. c . DRI*VrBNAI: I obiectum] post proxi-
mum vrs subiectum rL 14 etiam] post did AY om. DPR. I potest = A posset rel!. edd. I
modum] add. exsistentis D* add . quod R *A 0 15 luce] veritate (Pon. luce A 02 ) A 0 J in se]
per se rN om. Z 16 ista] ilia MSA Y in AB;: I actu suo 1 ] s. a. DRI: I esse] actu A Y
17 huic - <lat om. v I esse tale] t. e. I: 17-18 <lat eis talem rationem] d. e. r. t. rLN t. d.
e. r . R' tales d. e. rationes R 2 d. e. tales rationes (r. t. vrs) PM 2 IVzrs 0 AI: 18 obiecti]
essendi obiectivas I: I rationes om. I: J post movent] primo m. M 2 RAB•HGO potest (possunt I!)
movere I2vrs 19 certam] creatam (!) DA 8 propriam I: I possit I:
T 1 sci!. 'quod veritates infallibiles videntur in regulis aeternis sicut in eo virtute cuius
2
obiectum proximum movet', cf. supra p. 160, 3-4 et 6-7. Cf. supra p. 160, 12-13. 16-17.
3 Cf. supra n. 262 (primus modus). 4 Cf. supra n . 265.
strum 'videre in luce quia lux est causa obiecti', apparet per simile,
quia proprie dicimur intelligere in lumine intellectus agentis, cum
tamen illud lumen non sit nisi causa activa vel faciens obiectum in
actu suo vel virtute cuius obiectum movet, vel utrumque.
s Ista igitur duplex causalitas intellectus divini - quod est vera 267
lux increata, videlicet quae producit obiecta secundaria in 'esse in-
telligibili' 1 , et quod est illud virtute cuius secundaria etiam obiecta
producta movent actualiter intellectum 2 - potest quasi integrare
unum tertium membrum 3 , propter quod dicamur vere videre in
10 luce aeterna.
[20) Et si obiciatur contra istos duos modos integrantes tertium 268

membrum 'de causa' 4 , quia tune magis videtur quod diceremur vi-
dere in Deo volente, vel in Deo ut voluntas est quam in Deo ut
lux est, quia voluntas divina est immediatum principium cuiuslibet
1s actus ad extra, - respondeo: intellectus divinus in quantum aliquo
modo prior est actu voluntatis divinae producit ista obiecta in 'esse
intelligibili', et ita respectu istorum videtur esse causa mere natu-
ralis, quia Deus non est causa libera respectu alicuius nisi quod
praesupponit ante se aliquo modo voluntatem secundum actum
ADCPMSRivzrsoLN A vEHaoLqu(p-my~µu)
1 luce] add. increata Dirsoo A 02 I apparet] post simile A 0 patet I2 A EHGL 2 proprie]
praem. quae intelliguntur M add. intelliguntur (pon. lntelligibilia C 2) C I dicimur] dicuntur CMR
AG dicitur (pon . dicimur A 02 ) rs A 0 I intelligere] videri (add . proprie M) CM om. S! I in om . vrs I
lumine] luce L 3 lumen] add. sit A• I activi AG I faciens] factiva D phantasmatis P! comp. S'
4 suo om. DPSR' I2ZAL I cuius] eius vrs 5 quod = AZ qui DrLN AH 0 L't'7ty~u quae rel!.
pµ I vera] post lux (6) AY ut rLN om. vrs 6 videlicet] rescr. C'I2 videt (!) R scilicet L om.
AG I quae] ante videlicet L quod DRVA 82 (in corr.) qua C 2 qui A 0 6-7 in esse - secundaria
om . D'AB? 7 quod] quae PirLNL I secundaria etiam obiecta = A etiam D' AE' secundaria
etiam D 2 obiecta etiam secundaria (add. et L) A YL obiecta secundaria etiam (et AG) A s 2 rel!. edd.
8 actualiter intellectum] i. a. PI*Zr 0 I potest] post quasi CM est D videntur R 2 add . etiam vr I
quasi om. r 9 membrum] modum PM 2ZL modum vel membrum A add. de causa A 0 I quod]
quern PM 2 vrsNAYL I dicamur] dicamus (post videre R) DR dicimur A 0 dicatur AH 10 ae·
terna] increata DR 11 obicias DPSRizr 0 A- 0 L obicis A 0 12 membrum] modum rLN I
quia] quod C 212 I videtur] ante magis L videretur Pizro I diceremus R 12-13 videre] in
corr. R2 intelligere D 13 est om. rLN 14 immediatum principium] p. i. DPSRzr- 0 AL
16 est om. ArLN I ista] illa SA 0 om. AYL 16-17 in esse intelligibili] intelligibilia (add. in
esse lntelligibili C') CMSI* praem. intelligibilia P2Vr 17 istorum] illorum DAG add. et M
18 respectu om. CMSI*r 0 19 supponit CMsr-o praeponit V I ante se post modo L I aliquo
modo om. rs I voluntatem secundum om. L I secundum] vel A ao 2
T 1 est prima causalitas, cf. supra p. 162, 14-19. 2 est secunda causalitas, cf. supra
8
n. 265. integrare sci!. unum membrum, quod erit tertium, modi tertii: membrum primum
cf. supra n. 265; secundum cf. supra p . 162 , 14-19; tertium, ex duobus primis simul sumptis,
cf. hie n. 267. ' Cf. supra n. 267; primus talis modus cf. lin. 5-7, secundus cf. !in. 7-8 .
voluntatis. Et sicut intellectus ut prior actu voluntatis producit

obiecta in 'esse intelligibili', ita ut prior,causa videtur cooperari
illis intelligibilibus ad effectum eorum naturalem, scilicet ut ap,
prehensa et composita causent apprehensionis conformitatem ad
se. Videtur ergo quod contradictionem includit, intellectum ali, s
quern talem compositionem formare et compositionem non esse
conformem terminis, licet possibile sit illos terminos non compo,
nere, quia licet Deus voluntarie coagat ad hoc quod intellectus ter,
minos componat vel non componat, tamen cum composuerit, ut
illa compositio sit conformis terminis hoc videtur necessario sequi 10
rationem terminorum quam habent ex intellectu Dei, causante illos
terminos in 'esse intelligibili' naturaliter.
269 Et ex isto apparet qualiter non est necessaria specialis illustratio
ad videndum in regulis aeternis, quia Augustinus non ponit
in eis videri nisi 'vera' quae sunt necessaria ex vi terminorum. Et 1s
in talibus est maxima naturalitas - tam causae remotae quam proxi,
mae - respectu effectus, puta tam intellectus divini ad obiecta mo,
ventia, quam illorum obiectorum ad veritatem complexionis de
eis. Et etiam, licet non tanta sit naturalitas ad perceptionem illius
veritatis quod 'oppositum contradictionem includat', tamen natu, 20
ralitas est a parte causae proximae, coassistente sibi causa remota,
ADCPMSRivzrnnLN A YEHGOI;Qu(p-rny~µu)
1 producit] add . omnia p 2 intelligibili om. D 3 intelligibilibus] in COTT. rN 2 intellec·
tualibus vrB* I effectus ... naturales A 0 I scilicet ut = ADV ut CMS' quae ut (add. scilicet R 2 )
RrB ut scilicet S 2 Tell. edd. 4 causent] causant z essent (pon . causent Si) srLN 5 indudat
vr- 0 I intellectum] post aliquem (5-6) :E om. D' 6 talem om. :E 7 illos] post terminos :E
istos DA- 0 7-8 componere] in corr. C 2 concipere (-cipi :E) PMsrzr-BA- 0 :E competere rB
componere vel non concipere A not. vel: non concipere A 02 8 voluntarie] voluntate (not. vel:
voluntarie A 02 ) PM 2Sl*Zr 802 LN A:E I coagat] cogat C* A YO* quo agat S* cognoscat P* I intellectus]
adnot. id est noster C 2 8-9 terminos om. A 0 *:E 9 vel non] vel AP* om. A EH I compo·
nat2 = A I tamen cum] c. t. DRir 0 tamen S* cum A 0 * add. ea s•A 0 10 hoc om. :E I ne·
cessario sequi] s. n. :E 11 rationes ... quas :E I ex] in D 12 in esse intelligibili natu·
raliter] n. in e. int . :E 15 vera] ea DI2 illa CPM*S*vr- 0 pTaem. illa ZA 02 praem. aliqua r 0
16 naturalitas] necessitas DC 2 (in rru.)PM2 IzrnnLN* A YE'H 0 ':E naturalitas vel necessitas A necessitas
vel naturalitas AB 2 G02 I quam] add. propinquae vel R 17 obiecta] omnia rLN add. omnia
A0• 18 quam] add. etiam :E I illorum] post obiectorum A 0 istorum (post obiectorum D) DA YB
ipsorum P om. r 8 I complexionis] compositionis I2AEHG 18-19 de eis om. D 19 etiam]
post licet A E ita P ideo A 0 om. DC I tanta sit] s. t . :E I naturalitas = CM'RrNi (pon. necessita• C')
naturalitas vel necessitas AA G necessitas (add . vel naturalitas A 02 ) M •rN' Tell. edd. I illius] alius
vel alicuius A 20 contradictionem includat] includat (-dit D) c. DPSRI2 ZA:E 20-21 na-
turalitas] necessitas (praem . naturalitas vel A 02 ) DPM' IVZrBnLN• A-GI; naturalitas vel necessitas A
necessitas vel naturalitas AG pon. necessitas C' 21 a] ex DPSRI2VZr 8 A:E I coassistente] in
Tas. C 2 in corr. M 2 post sibi vrn praem. coassistente (in corr. 12 ) vel I* om. D' coefficiente Di
quia termini apprehensi et compositi, sunt nati naturaliter causare

evidentiam conformitatis compositionis ad terminos. Et si ponatur
quod Deus coagat terminis ad hunc effectum influentia generali,
non tamen necessitate naturali: sed, sive sit influentia generalis
5 sive - quod plus est - necessitas naturalis influendi terminis ad
hunc effectum, patet quod non requiritur illustratio specialis.
[21] Assumptum de intentione Augustini 1 patet per ipsum, IV 270
De Trinitate cap. 35 (loquitur de philosophis): « Nonnulli eorum
potuerunt aciem mentis ultra omnem creaturam levare, et lucem
10 incommutabilis veritatis quantulacumque ex parte attingere, qui
christianos multos, ex sola fide viventes, nondum posse derident » 2 •
Ergo vult quod christiani credita non vident in regulis aeternis,
sed philosophi vident in illis necessaria multa.
Idem etiam IX De Trinitate cap. 6: «Non qualis uniuscuiusque 271
15 hominis mens» etc. 8 ; quasi diceret: contingentia non videntur ibi,
sed necessaria.
Et in eodem N, cap. 36, a r g u it contra istos philosophos: 2 7 2
ADCPMSRivzrenLN A YEHGo:EQu(p-rny~µu)
1 et] ut A 0 [ sunt nati = An. s . rel!. edd . 2 evidentiam] praem. dicenti M add. dicenti
C* 2-3 ponatur quod om. DR•reA 0 • 3 terminis om. :EQU! [ hunc] istum CPMSRZA
ilium D 4 tamen om . AEH 4-6 sed - specialis] om. A 0 •; 'II sign .: Extra~ litteris a·b ya
lin. anfractuosa µ 4-5 influentia - naturalis om. A Bt 6 non om. re•N• A 0 !(restit. 03)
7 intentione] intuitione v· intellectione re 8 De Trinitate] Trinitatis DPvzre I 35] 25
D:E 14 (in ra.s . et not. vel: 35 c a) c 10 AG add . ubi pyren A GO I loquitur] om. re' loquens ait post
philosophis rea I philosophis] in ras. R 2 inferioribus re'D' infidelibus (praem. philosophis rn')
re 2n 2 philosophis infidelibus S2!2A-Y infidelibus vel (v.J id est D*) de philosophis D add. dicens
A I eorum om. A 0 :E 9 potuerunt] poterunt AA E ponunt r•ro•LN• ponerent S* add . vel
posuerunt C* add. ponunt Z 10 quantulacumque] quantulaque D* quantalacumque AB
quantulamcumque (-lumcumque R) PMSRzrn A 0 qualitercumque vre I ex parte om. A y I attin-
gere] in corr. 12 ante quantulacumque (rep. hoc loco :EQi) :E contingere r 0 • I qui] quae D quia R
11 nondum] non de P comp. et add. venire AG I posse] possibile Srtzrn• potuissent A 0 • praem .
hoc pyr-oAvoa add . hoc Dl'roa I derident] derideret A deridere :EU om. A 0 • 12 Ergo vult]
Vult e. vr-D:E I viderunt A I aeternis om . VA 0 • 13 multa] rescr. I' om. v 14 etiam]
et A 0 om. R [De Trinitatej Trinitatis DCPMSRIVzreoAY [ cap. 6] 6 c . PSZA-H I Non] Nota
rLN• I qualis] add. contingit R add. sit DP!2vzr A:E 15 hominis om. rLN I diceret = Ar
dicat !2(in ra.s.)A EHGP7t')'U dicens rel!. ~µ I ibi om . v AG 17 in om. CMivr I eodem] libro 1r 0
add. libro vr-n add. Trinitatis (post IV rr 0 ) CMir 0 I cap. 36] post philosophos :E 36 cap. p
cap . 35 AE cap . 17 AG add . vel 14 C 2 [ arguendo C [ istos] post philosophos AEG ipsos C
F 7 AUGUST., De Trin. IV c . 15 n. 20 (PL 42, 901-902). r4 lb. IX c. 6 n. 9 (PL

42, 966): « lntuemur inviolabilem veritatem, ex qua perfecte, quantum possumus, definiamus,
non qualis sit uniuscuiusque hominis mens, sed qualis esse sempiternis rationibus debeat».
17-p. 166, 6 lb. IV c. 16 n. 21 (PL 42, 902).
2
T 1 Cf. supra p. 164, 14-15. Cf. HENRicus GAND., Summa a. I q. 2 in corp. (If. 7M) .
3 Cf. supra p. 124, 2-4; textus integer cf. hie ad lin. 14.
« Numquid quia verissime disputant 'aeternis rationibus omnia

temporalia fi.eri', propterea potuerunt in ipsis rationibus aspicere
quot sunt animalium genera, quot semina singulorum in exordiis? >>
etc. « Nonne ista omnia, non per illam incommutabilem scientiam
sed per locorum ac temporum historiam quaesierunt, et ab aliis s
experta atque conscripta crediderunt? >> Ergo intelligit quod per
regulas aeternas non cognoscuntur illa contingentia, quae tantum
per sensus cognoscuntur, vel per historias creduntur, - et tamen
specialis illustratio magis requiritur in credendis quam in cognitis
necessariis: immo ibi 1 maxime removetur illustratio specialis, et 10
sufficit so la generalis.
273 Contra: quid igitur dicit Augustinus XII De Trinitate cap. 14, [22)
quod << paucorum est mentis acie pervenire ad rationes intelligibi-
les >>? 2 - et 83 Quaestionum quaestione 46, 'non nisi purae animae
ad illas pertingunt'? 1s
274 Respondeo: ista 'puritas' non debet intelligi a vitiis - quia XIV
De Trinitate cap. 15 vult quod iniustus videt in regulis aeternis quid
iustum faciendum sit a, et IV libro capitulo praeallegato 4 vu It quod
ADCPMSRrvzrBoLN A YBHGOI;Qu(p-rrry~µu)
2 temporalia = l2rry~µu temporaliter I' rell. p-r I propterea] propter hoc D ea z sumpta rL
om. Rt I potuerunt] potuere A y poterunt AIA B posuerunt rLN• possunt A 0 I aspicere] post
quot 1 (3) AB conspicere AG om. A 0 3 quot1 ] quod DA 0 J genera] species :E J quot 2] quod
DA Yo add . sunt I*I' 0 J seminal scientia C*MS* J in exordiis om. l' 4 non] sunt rLN A 0 • om.
l' J illam] istam D' A BH tam D 2 iam S* I scientiam] in corr. R 2 om. D 5 ac] et DRA-Y J histo·
riam] historias I'LN*:E institutionem AC'MS' J aliis] illis D:E 6 circumscripta V ascripta C J
intellexit A EH J per] secundum Z 7 regulas] rationes I2 A EHG illas (praem. regulas R 3) R praem.
illas (!stas D) DPM2 vzr- 0 AY 0 :E I tantum om. R 8 historias] historiam A 0 istas S* istos rLN
9 credendis] in corr. D 2 creditis A 82 (in corr.)G contingentibus (pan. crcdcndis C') CM add. contin·
gentibus JVI' A 0 • J in2 om. A EG 11 generalis] add. influentia D 12 XII] XIII M II P
XXI c XXII (pan . XII Z2) z I De Trinitate] De (!) AH Trinitatis DPMSVZAY om. CAB; I
cap. 14] 14 AHG c. 9 (pan. 14 A 02 ) A 0 om. AH 13 mentis acie pervenire] p. m . a. (a.] comp. Z)
DPSRZA-G:E p.a. m. AG J rationes] add. mentales A 0 16 Respondeo - intelligi om. P J
Respondeo] add. quod J! 17 De Trinitate] post 15 :E Trinitatis IZAYG om. DCMSRvr- 0 A 8
Ho J iniustus] iustus A intellectus PZrB•DN A YI; not. alius liber: intellectus V 1 17 -18 quid -
sit] quid (om. pt) in his sentiendum (scicndum rN AG facicndum S) sit (est AG add. vcl iustum faden·
dum sit A 02 ) PSZI'LN A:E quid iustum in his sentiendum sit vel faciendum vrB quid - sit vel
quid in his sentiendum sit A add. quid in his sententiandum sit I' 18 iustum] cuicumque
D I sit] est c I IV libro] lib. (praem. in VI'B) 4 vrB:E
F 12·15 HENRICUS GAND., Summa a. 2 q. 1 in corp. (If. 23B); a. 7 q. 2 in corp. (f. 49R).
12 AUGUST ., De Trin . XII c . 14 n. 23 (PL 42, 1010). 14 AUGUST., De ditJersis quaest . 83
q. 46 n. 2 (PL 40, 30). 16-17 AUGUST., De Trin. XIV c. 15 n. 21 (PL 42, 1052). 18 lb. IV
c. 15 n. 20 (PL 42, 901-902).
T 1 scil. in cognitis necessariis. 2
Cf. supra n. 204. 3 Cf. supra n. 205. 4
scil.
cap . 35, cf. supra n. 270.
philosophi vident veritatem in regulis aeternis sine fide, et quae,

stione eadem 1 vu 1t quod null us potest esse sapiens sine cognitione
idearum 2 (eo modo quo Platonem concederent, forsan, sapien,
tern esse) - sed ista 'puritas' debet intelligi elevando intellectum
s ad considerandum veritates ut relucent in se, non tantum ut relu,
cent in phantasmate.
Ubi considerandum est quod res sensibilis, extra, causat phan, 275
tasma 'confusum', et 'unum' per accidens, in virtute phantastica,
repraesentans scilicet rem secundum quantitatem, secundum fi.gu,
10 ram et colorem et alia accidentia sensibilia. Et sicut phantasma
repraesentat tantum confuse et per accidens, ita multi percipiunt

tantum 'ens per accidens'. Veritates autern primae sunt praecise
tales ex propria ratione terminorum, in quantum illi termini ab,
strahuntur ab omnibus per accidens coniunctis cum eis. Non enim
1s haec propositio 'omne totum est maius sua pa rte' primo vera est
ut 'totum' est in lapide vel ligno, sed ut 'totum' abstrahitur ab
omnibus quibus coniungitur per accidens. Et ideo intellectus qui
numquam intelligit totalitatem nisi in 'conceptu per accidens', puta
in totalitate lapidis vel ligni, numquam intelligit sinceram veritatem
ADCPMSRrvzrsnLN A YBHGO:EQu(p't'1t"'(~µu)
1 philosophi] philosophus M* plures A add. non AS j viderunt CPMSRIZr I veritatem]
veritates :E om . D 1-2 quaestione eadem] e. q . A Y:E cognitione alia D 2 nullus] non AEH j
potest] potuit R possit A:E 3 Platonem] Platonici I*V2 r 0 j concederent] concederet C 2PI2Z
rN A:E concedunt D concederunt (!) C' concesserunt Mr 0 a cum sederent (I) rL om. r 0 ' j forsan]
ante concederent A 0 forsitan r- 0 forte ante Platonem :E 3-4 sapientem esse] e. s. DPSRZ
A- 0 :E 4 sed] si rLN* 5 considerandum] considerandas A Y:E om. A 0 *(pos< vcr!tatcs) j verita·
tern D 5-6 in se - relucent om. V:EQUt 5 in se] se :EU~ om. Rt add. et DP 5-6 non -
relucent om. P j ut relucent] om. AH add. causat R• 6 phantasmate] add. etc. D 7 quod
om. Z j res] terminus vrs j extra] quam D om. ZA YBtH:E 8 confusum - phantastica om.
ABtH I et] ut DCMSI2rLN* 9 secundum2 = ACMS 9-10 figuram et colorem = Avrs
lineam et colorem R colorem CMS figuram colorem (c. in corr. A E 2) rel!. edd . 10 accidentia]
ante alia A Y corporalia :E circa (praem . accldent!a A 02) A 0 11 tantum] totum AH 11 -14 et
per - cum eis] et per consequens coniunctis cum eis A Ot 12 primae] purae M 2!2 A- 0 :E om .
Dt I sunt praecise] p. s. D non s. p . R!*r 0 p. non s. C*M* 13 in] praem. nisi C*M*I*r 0 I
illi] post termini :E ibi D 15 omne] hoc AH I primo] prima rL om. vrs add. obiecti M· I
vera] in ras. C 2 nota :E I est2 ante primo :E 16 est in lapide] inest lapidi :E j vel] add. in DR!
I'LNAO I abstrahatur D 17 omnibus] add . a vrs• I per accidens om. A 0 t 17-18 Et -
accidens] om . DtptrL A Y:E; 'II sign. Vacat Z2 18 in conceptu] conceptum (pon . In conccptu C 2) c
19 in] a AY:E I numquam] add. igitur PM2 ZAY:E 19-p. 168, 1 sinceram -intelligit om . DrLNt
F 2 AUGUST . , De diversis quaest. 83 q. 46 n. 1 (PL 40, 29). 3 HENRrcus GAND . , Quodl.

IX q. 2 in corp. (f. 345C); Summa a . 68 q. 5 in corp. (II f. 230V-231V).
T 1 sci!. quaest . 46, cf. supra n. 273. 2 Cf. HENRICUS GAND., Quodl. IX q. 2 in
corp. (f. 345B) .
huius principii, quia numquam intelligit praecisam rationem ter,

mini per quam est veritas.
276 'Paucorum' ergo est pertingere ad rationes aeternas , quia pauco,
rum est habere 'intellectiones per se', et multorum est habere 'con,
ceptus' tales 'per accidens'. Sed isti 'pauci' non dicuntur distingui s
ab aliis propter specialem illustrationem, sed vel propter meliora
naturalia (quia habent intellectum magis abstrahentem et magis
perspicacem), vel propter maiorem inquisitionem , per quam aeque
ingeniosus pervenit ad cognoscendum illas quiditates, quas alius,
non inquirens, non cognoscit. Et is to mod o intelligitur illud Au, 10
gus tini IX De Trinitate cap. 6, de vidente in monte, et vidente
inferius aerem nebulosum et superius lucem sinceram 1 • Qui enim
tantum intelligit semper 'conceptus per accidens' - eo modo quo
phantasma repraesentat obiecta talia quasi 'entia per accidens' -
ipse est quasi in valle, circumdatus aere nebuloso. Sed qui separat 1s
quiditates intelligendo praecise eas conceptu per se - quae tamen
relucent in phantasmate cum multis aliis accidentibus adiunctis -
ipse habet phantasma inferius quasi aerem nebulosum: et ipse est
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:EQU(p=y(3µu)
1 quia) qui PM 2 A Y:E et I'N! I intelligit) intelliget A:E pan. intelliget Ma 3-4 pertingere -
mu!torum est om. V' 3 pertingere) post aeternas PZ attingere I'N:E 4 intel!ectiones -
habere om . I'N;; I intellectiones] intentiones D terminos vel conceptus intelligibiles I conceptus
intelligibiles rsnLN! add. vel terminos (add. vcl C) intelligibiles C*MA oa add. sive conceptus
intelligibiles :E 5 dicuntur distingui) distinguuntur A EHG 6 aliis) illis multis :E I illustra-
tionem] illuminationem Rom. z;; I sed) in corr . rB 2 sive (not. alias: sed va) v I vel om. DPSRI2V
z •rB A:E I propter 2 ) per (pon. propter C 2 ) CPMSRizr-B A I meliora] media (pon. meliora sa) SR
praem. bona et :E 7 quiaJ quae Z I et om . MVI'B 7-8 magis perspicacem =A perspi-
cacem orn A GO perspicaciorem rel!. edd. 9 illas) istas D*SA Y:E add. veritates sive illas R I
alius] Augustinus :EQ* om. o•rn 9-10 alius, non om. C' 10 Et) Etiam Z Ex rn adnot. Hie
incepi corrigere M a 11 De Trinitate) Trinitatis DCPMSIVZI'BD 12 nebulosum] nubi-
losum (-sa m I Z) AP2MVzr-n A-G:E nubulosum P'S add. inferius R I Qui) quin rBN• I enim
om. rBD;;N;; 13 tantum] post intelligit A 0 :E tamen rB I semper] ante intelligit :E post accidens
rn• propter D I eo modo) eo A 8 * eo quod AH 13-14 eo modo - accidens om. P 14 phan-
tasmata repraesentant CPSFzrn A YEH:E I obiecta] omnia P om. F I obiecta talia) t . o. A huius-
modi o. :E 15 ipse) add. enim vrBAO I valle) add. positus PZAY 0 :E I circumdatus) post ne-
buloso :E circumdantis (!) V circumdato (!) A 0 I aere) praem. et :E I nebuloso) nubiloso MVZ
r-DAYEO:E I Sed] add. hie Irn 16 quiditatem AEG I intelligendo] praem . quasi vrBn om.
D' I praecisel in corr. et rescr. C 2 ante intelligendo vrB post eas :E prius Ao;; not. vel: percipere P 2 I
eas] om. C'(an« praecise) add. in I 2 17 coniunctis Rvr-n 18 quasi = ADII'B scilicet rel!.
edd. I nebulosum] nebulosam (!) Z nubilosum (-bulosum A E) Mvr-n A EO:E I est om. A 8 *
F IO·II AuousT ., De Trin. IX c. 6 n . 11 (PL 42, 966) .
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a . 1 q. 2 in corp. (I f. 7L); Quodl. IX q. 15 in corp.

(f. 383X. 383Z-A).
in 'monte' in quantum cognoscit illam veritatem, et videt 'verum

supra' ut illam veritatem superiorem in virtute intellectus increati,
quae est lux aeterna.
[231 Ultimo modo 1, potest concedi quod cognoscuntur veritates sin, 2 77
5 cerae in luce aeterna sicut in obiecto remoto cognito, quia lux in,
creata est primum principium entium speculabilium et ultimus finis
rerum practicarum: et ideo ab ipso sumuntur principia prima, tam
speculabilia quam practica, - et ideo cognitio omnium, tam specu,
labilium quam practicabilium, per principia sumpta a luce aeterna
10 ut cognita, est perfectior et purior cognitione sumpta per principia
in genere proprio. Et hoc modo cognitio omnium pertinet ad theo,
logum, I~ sicut dictum est in quaestione illa de subiecto theologiae 2 ,
et est eminentior alia quacumque. - Hoc modo sincera veritas co,
gnosci dicitur, quia per illud cognoscitur quod est tantum veritas,
1s non habens aliquid permixtum non,veritatis, quia per primum ens,
a quo cognito sumuntur principia sic cognoscendi; aliud autem
quodcumque, a quo sumuntur principia cognoscendi in genere,
ADCPMSRivzrsoLN A vEHG02;Qu(p=y~µu)
1 illam] post veritatem 2: istam A- 0 2:u j illam veritatem om. D 1-2 et - veritatem om.
R trs 1 verum] veram A Et veritatem D naturam VA H 2 supra] in corr. D 2 summum S 2
pon. sic r 02 I superiorem] supernaturalem (pon. superlorem AE•) AEH I virtute] veritate (pon. vir-
tute C') CS*ZABHG 3 quae] qui Rr 8 AY02; 4 Ultimo] praem. Isto A 0 praem . Et isto
AG j modo om. D I concedi] concludi D 5 sicut] add. patet rso 6 primum om. 2: I
ultimus] ulterius D*M 7 rerum practicarum] p. r. 2: practicorum A EH praem. realiter A 0 I
principia] post tam A 0 om. R t j primal ante principia PAY2; ante sumuntur Z' om. DSRIV
z 2 r A-Y 8 speculabilia] speculativa DPIVZrBo A YEH2; speculabilium A 0 specifica (I) s I
omnium] entium A om. D I tam] om. C add. causa D 10 ut om. CM j purior] prior ADtC*
pro posterior AO• principalior AH I principia] add. sumpta vr 11 Et om. vr- 0 A Y2;
11 -12 theologiam 2: 12-p. 170 , 5 sicut - virtute eius = AMVr 8 AY 0•2: [ A totum textttm sic
tradit: post proprio (11) sequitur in textu sicut (12) - quacumque (13) cum nota marginali ead. manu
Scotus extra; tune in textu Et hoc modo (11) - theologum (12); deinde in marg. eadem manu cum
nota Scotus extra manu sua: Hoc modo (13) - virtute eius (p. 170, 5); denique add. (=rep.) in
marg . eadem semper manu cum eadem nota Scotus extra manu sua: Et hoc modo (11) - quacum·
que (13).-Hoc modo (13)-virtute eius (p.170,5) ante Et hoc modo (11) omnes alii] sicut
(12) - quacumque (13) CP' Hoc modo (13) - virtute eius (p. 170, 5) Riz•r-B [add. suo
loco sicut (12) - quacumque (13) R'I']; 'lf Notae criticae: quoad A tJide supra; text. Hoc mo·
do (13) - virtute eius (p. 170, 5) sign.: Extra de manu Ioannis R' Extra v 1rs 1 Additio M 1
litteris a-b V' 12 illa] ante quaestione CP!MA 0! prima R! om. 2: 13 et] quia illa CP!M
A 0! I eminenter AY I alia quacumque] q. a. CP!MA 0!2: 13-14 cognosci dicitur] d. c. V
14 per om. rN• 15 permixtum] ante aliquid L ammixtum M I quia] praem. vel A 0! add.
vel z1rL j per om. RI*Z!rLN*(om. N3)A 0!(restit. 03 ) 16 principia sic om. Rt j aliud] in ras . R 2
post autem M* I autem] aut z1rL 17 principia] add. sic A 0! I cognoscendi in genere] in g.
c. vrso add. proprio I'
T 1 scil . quarto, 'veritates infallibiles videntur in regulis aeternis sicut in obiecto re-
moto', cf. supra p. 160, 3-4 et 7. 2 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio prol. n. 206 (I 138-139).
est 'verum' defectivum. Hoc modo solus Deus cognoscit omnia

tantum sincere, quia, ut dictum est in quaestione de subiecto theo-
logiae 1 , solus ipse novit omnia praecise per essentiam suam; omnis
alius intellectus moveri potest ab obiecto alio, ad cognoscendum
veritatem aliquam virtute eius 2 • ll - Cognoscere enim triangulum s
'habere tres' ut est quaedam participatio Dei et habens talem ordi-
nem in universo quod quasi perfectius exprimit perfectionem Dei,
hoc est nobiliore modo cognoscere triangulum 'habere tres' quam
per rationem trianguli 3 ; et ita cognoscere quod 'temperate vivendum
est' propter beatitudinem ultimam consequendam, quae est attin- lo
gendo essentiam Dei in se, perfectius est cognoscere istud cogno-
scibile practicum quam per principium aliquod in genere moris,
puta per hoc quod 'honeste vivendum est'.
278 Et isto modo loquitur Augustinus de luce increata ut co-
gnita, XV De Trinitate cap. 27 vel 82, ubi se ipsum alloquens ait: 15
« Multa vera vidisti, et ea, quae discrevisti ab ista luce, qua tibi
lucente vidisti. Attolle oculos ad ipsam lucem, et eos in earn fige, si
potes: sic enim videbis quomodo distat nativitas Verbi Dei a pro-
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGOI;Qu(p-rnyf'µu)
1 defectivurn] directivurn Zl I solus Deus] Deus s. vrs 2 tanturn] ante ornnia (1) M
tanturnrnodo RI1 rsn A YI;Q om. Al 3 ornnia] post praecise r 0 om. I' I praecise om. M i es-
sentiarn suarn] s. e. I: 4 alius intellectus] autern int. al. MVA 03 autern al. int. I2:E autern
int. A'r A y enirn int . R I rnoveri potest] p. rn. I: I alio] aliquo (ante obiccto I;Q) rn•LN• A 0 l(m<it. OS)
I;Q I cognoscendarn MI 5 aliquarn] aliarn A Ol I enirn] autern vr 11 A y est (I) AG 6 tres]
add. angulos etc. rr 0 7 quod quasi] quia D quod quia AO• quod scilicet R * I perfectius =
A(om. A 2 )DS 3R(om. R 2 )V 8 cognosceret A• cognosceretur D I tres] add. partes R * 9 quod]
add. ita R I vivendurn] comp. s•rN• vivendo AB* vivere v videndurn rL 10 ultirnarn om. v
rs/ consequendam] in corr. ABZ consequendurn CM om. :E 0 • 10-11 attingendo = ACMS in
att. rel!. edd. 11 est] in corr. 12 ante perfectius PSizrnN2 A- 0 :E et rN'AY om. rL I istud]
illud DCPM'vrsAYO 12 quam] quod z om. P'S' add. quod D 2 add. cognoscere rNAO I
principiurn aliquod] a. p. I: 13 quod] add. est A y I honeste] beatitice rs bonitate rLN? I
vivendurn] post est I 2 AY comp. s•rN•:E videndurn M*rLAB I est om. ABH 14-15 ut cognita]
incognita vrs 15 De Trinitate] Trinitatis DCPMS 2IVZr 0 I cap. om. DAEHO I 27] 17 PRvrs
et 7 AY I vel 82 om. AI: I 82] in ras. A 02 83 Dr 02 (in ras.)AE 18 R 16-17 et ea - vidisti
om. V 16 discrevisti] in corr. M 2 add. et DS add. etiarn R 2 I ista = AAYI;U ea A 0 -. illa rel!.
(om. V) prryf'µu I qua] in corr. AB 2 quae DA 0 quarn AH quasi A 0 I tibi] ibi P comp. AH 17 ad
ipsarn lucern] ad illarn I. A BHG in ipsa luce vr- 0 I in earn tige = 7tf3µu in earn y in ea intige
(-fingc AY) AA Y in ea (in ca] in ipsa PRZ in iota AP. om. A 0 *) tige rel!. p-. 18 nativitas] uecessi-
tas P I Dei = ADprryf'µu
F 14-p.171, r AuousT., De Trin. XV c. 27 n. 50 (PL 42, 1097): «Multa vera vidisti,
eaque discrevisti ab ilia luce qua tibi lucente vidisti: attolle oculos in ipsarn lucern et eos in
earn tige si potes, sic enirn videbis quid distet nativitas Verbi Dei a processione Doni Dei •.
2
T 1 Cf. DuNS ScoTUS, Ordinatio pro!. n. 200-201 (I 135.136). Cf. ib. n. 206. 202
(I 139. 136·137). 8 Cf. ib. I d. 2 n. 27 (II 139).
cessione Doni Dei >> 1 ; et paulo post: << Haec et alia oculis tuis
interioribus lux ista rnonstravit. Quae est ergo causa cur acie fixa
ipsarn videre non poteris, nisi utique infirrnitas? » etc. 2
Ex dictis 3 patet ad ornnes auctoritates Augustin i 'ad op po- 2 79
s siturn' 4, - et secundurn aliquern dictorurn rnodorurn videndi 'in' 6
exponi possunt auctoritates Augustini quae occurrunt de ista
rnateria 6 •
rf. - hERUM CONTRA RATIONES FUNDAMENTALES ADDUCTASl
(241 De sexto articulo 7 videndurn est quornodo tres rationes factae 280
10 pro prirna opinione 8 aliquid verurn concludunt in quantum acci-
piuntur ab A ugustino, licet non concludant illarn conclusionern
falsarn ad quarn inducuntur 9 •
Ubi sciendurn est ab.
" Post est Duns Scotus desinit scribere istam quaestionem 10 •

1s b Sequitur textus interpolatus: quod a sensibilibus sicut a causa per se et prin,
ADCPMSRivzrBnLN A YBHaoLquOPTitY~µu)
1 Doni Dei] Dei C*PMSR*r- 0 A- 0 Spiritus Sancti Dei I*zrn Spiritus Sancti A 0 om. L I
alia] ilia A 0 2 monstravit] comp. ABG monstrabit DIVr A 02 monstrabit vel monstravit A
movit AH I est] post causa A 0 om. vrs 4 Augustini om. I2 AYEHL I ad 2] in AL 5 et]
etiam z add. hoc vrB I modorum] add. quattuor (post v!dend! Z) PIVZr A 02 I in] in luce c•pa
M *Rir 0 LA 02 et inde vrB om. DZAllHGO'L 6 ista] hac AYL om. M 9.13 De sexto -
est] om. (.ed noc. Sextus articulus hie defi cit sa) DCSR; 'IT sign.: Sic in libro Scoti A 1 Additio M 1 Illud
no n habuit Ma Extra ya~ Sic in antiquis originalibus u !in . anfractuosa µ 9 sexto] secundo
ran • I videndum est om. L I quomodo] add . scilicet L 10 pro prima opinione aliquid ve-
rum concludunt] c . a. v . pro prima o . L I aliquid verum] aliquod verum post concludunt vrsn
om. I' I in quantum] ad quam LQ•u om . AE? 10-11 accipiuntur] inducuntur L 11 ab
Augustine] in ras . 12 per Augustinum rL• om. M I licet - conclusionem] non autem pro con·
clusione ista L 12 quam] add . hie ML 13 Ubi om. L I Ubi sciendum est] Ubi etc . AH
om.MI est om . vr-DAE 15-p . 172, 25 quod-ratio = prry~µu quacre PIVZr80 AE 0 ; habet
lacunam r2 !in. A r5 lin . L 0 ; 'IT not .: Post (Primo! A 0 l) vacat in originali rLNA 02 Hie fuit defectus
A vz Communiter deficit hie LQ 2 Ex ista quaestione apud aliquem communiter plus non invenitur
(et habet lacunam r4 !in.) al. man . in mg. cod. Altissiodori [Auxerre], thesaur. eccl. cathedr ., 9
Non plus habetur in aliis libris al. man. in mg . cod. Venetiis, bib!. Marc . 2469 Nihil deficit
(sed habet lacunam 45 lin .) }3; text. sign.: Extra ~ Sic in antiquis originalibus u !in. anfractuosa µ;
F r-3 AuausT., De Trin . XV c. 27 n. 50 (PL 42, 1097).
T 1 Cf. Hl!NRICUS GAND ., Summa a. 60 q. 1 in corp. (II f. 156B). 2 Cf. supra p. 114,
6-8. 8 sci!. in quinto articulo, cf. supra n. 262·278. 'Cf. supra p. 124, 2-125, 17. -
Auctoritatum solutio expressa conferatur supra, scquenti ordine: pro p . 124, 2-4 cf. p. 165,
14-16; pro p.124 , 16-125, 3 cf. p. 167 , 7-168, 10; prop. 125, 4-14 cf. p. 160, 20-161, 6 (cf. etiam
p . 166, 16-18). Auctoritates vero p. 125, 15-17 et p. 124, 7-8. 4-6. 12-13 tanguntur supra p. 149,
23-150, 16. 5 Cf. supra n. 261. 9 Cf. supra p. 125, 17-18. 7 Cf. supra n. 218.
8 Cf. supra n. 211-213. 9 Cf. supra n. 214-217. 10 Ex textibus p. 133, 13-17 et p. 137,
9-12-p. 138, 11 -19, postea scriptis, suflicienter patet quare Duns Scotus, ubi semel a scribendo
destiterat, serius a complendo textu primitive abstinuerit.
cipali non est exspectanda sincera veritas, quia notitia sensus est vere 'aliquid
per accidens' ut dictum fuit 1 , - licet actus sensuum, aliqui, sint certi et veri. Sed
virtute intellectus agentis - qui est participatio lucis increatae, illustrantis super
phantasma - cognoscitur quiditas rei, et ex hoc habetur sinceritas vera. Et per
hoc solvitur primum argumentum Henrici 2 , et secundum intentionem Augustini 5
non plus concludit.
Ad secundam rationem Henrici 3 dico quod anima mutabilis est ab uno actu
disparato ad alium, secundum diversitatem obiectorum et suam illimitationem
et immaterialitatem, quia est respectu cuiuslibet entis; finaliter, ab actu in non,
actum, quia non semper est in actu. Sed respectu primorum principiorum, quo, 10
rum veritas nota est ex terminis, et conclusionum evidenter deductarum ex ter,

minis, non est mutabilis a contrario in contrarium, a vero in falsum. Regulae
enim in lumine intellectus agentis intellectum rectificant, et ipsa species intelli,
gibilis terminorum, licet in essendo sit mutabilis, in repraesentando tamen in
lumine intellectus agentis, immutabiliter repraesentat: et per duas species intel, 15
ligibiles cognoscuntur termini primi principii, et ita illa unio est vera et certa
evidenter.
Ad tertiam 4 dicendum quod concludit contra eum, quia non ponit nisi spe,
ciem intelligibilem vel phantasma; non autem concludit de specie intelligibili re,
praesentante quiditatem. Dicendum autem quod si potentiae sensitivae non sunt 20
impeditae, species 'sensibilis' veraciter repraesentant rem. Sed in somno poten,

tiae sensuum exteriorum sunt ligatae, - ideo virtus imaginativa, conservans spe,
des sensibiles secundum diversitatem fluxus humorum capitis, apprehendit eas
tamquam res quarum sunt similitudines, quia vim rerum habent, secundum
Philosophum De motibus animalium 6 • Non plus concludit tertia ratio. 25
ADCPMSRrvzrsn LN A YEHGo~ qu (p-c71'Y~µ.u)

adnot . in fine textus Credo hoc extractum 26m, ibi 'Ex dictis patet' (p . 171, 4), cum hae rationes
solutae sint in tertio articulo p; cf. etiam no tam criticam codicis A p. 171 ad 9-13 positam
1 vere] circa µ.u 8 disperato µ. desperato P71'Y I et] propter y 9 finaliter] similiter µ.u
12 contrarium] add. scilicet µ.u I R egulae] not. alius liber: lta µ. 18 tertium y~µ.u j nisi om. y
19 intelligibilem] sensibilem µ.u 21 repraesentat p j somno] summo ~
2
T 1 Cf. supra n . 234. 245. Cf. supra n. 211. 8
Cf. supra n. 212. ' Cf. su-
pra n. 213. 6 ArusTOT., De animal. motu c. 5 (ed . luNTINA VI pars 2 f . 41E-F; ed. BEKKER
c . 7, 701b 18-22); cf. HENRicus GANO ., Quodl. IX q. 5 in corp. (f. 361 I).
fPARS SECUNDA
DE VESTIGIO
QUAESTIO UNICA
UTRUM IN QUALIBET CREATURA SIT VESTIGIUM TRINITATIS l
[Q.5) 5 De vestigio quaeroa, utrum in qualibet creatura sit vestigium 281

Trinitatis 1 •
[lJ Quod non:
Quia per vestigium potest investigari illud cuius est vestigium;
igitur per creaturam posset naturaliter investigari Trinitas, quod
10 falsum est, quia hoc excedit naturalem rationem 2 •
Item, in natura intellectuali est imago Trinitatis; non ergo vesti, 282
gium. - Consequentia patet, quia ista habent oppositas rationes
repraesentandi; ergo non conveniunt eidem 3 •
Item, natura intellectualis, quia nobilior est, habet aliam ratio, 283
1s nem repraesentandi quam naturae inferiores, ut rationem imaginis;
a Loco De vestigio quaero (5) textus interpolatus: 'Nunc restat ostendere' 4 etc.
Circa secundam partem tertiae distinctionis, in qua Magister agit de cognosci,
bilitate Dei per vestigium, quaeritur unurn.
ADCPMSRIVzrsoLN A vnHaoLQu(pncy~µu)
5 adnot. Quaestio 5 A 1 et pauci Quaestio 6 M 1R 1 V 1 rN1 A 01 5 et 16-18: De vestigio quae-
ro (5) = ADCPMSRIVZr Ap-r7ty~µ (pon. Nunc restat ostendere etc. 16 r 0 praem. longiorem rexrum Magistri
y~ ) Nunc restat (16) - quaeritur unum (18) L 5 utrum] add. scilicet L J in om. rLN J
qualibet = A omni A 02 pTtY~µu 7 Quod) praem. Arguo (-guitur I!) PPAL 8 potest) post
investigari D add. naturaliter (post lnvestigari R) DMiRvr- 0 A 02 9 per creaturam] per naturam
(not. vel: per creaturam A 0 a) A 0 p. creaturas A 8 om. R! I posset] post naturaliter P possit D
om. Z 10 falsum est) e. f. PSRZr 8 AL add. et C 11 Item] Praeterea L om. A 0 I intel-
lectuali] intelligibili (pon . Intellectual! ca) ADCMSA J non ergo) e. n. IL add. est Z 12 quia
om. A 0 I oppositas) distinctas oppositas (op. post repraesentandl, 13) R oppositas et distinctas A 0
14 Item] Praeterea L I intellectualis] in ras. A 82 intelligibilis (pon. lntellectualis ca) A CMS A y I
quia) add. natura c I aliam] aliquam (pon. aliam c a) CM praem. aliquam R 2 14-15 rationem]
naturam R 2 15 quam] quod D* add. substantia (-tlae A 0 ) zAvEaHG*O add. aliae L I infe-
rioris A YBHG*O I imaginis) imaginationis A E imitationis rLN* pon. imitationis A oa
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 3 pars 2 q . un.; Rep. I A q. 3. 2 Cf. AEGIDIUS
RoM., Sent . I d. 3 pars 1 princ. 2 q. 1 a. 2 arg. 3 (f. 22P); princ. 1q.4 arg. 1 in opp. (f. 22F).
8 Cf. ib. princ. 2 q. 3 arg. 3 (f. 23 0). 4 Cf. LoMBARDUS, Sent. I d. 3 c. 1 n . 37 (I 31) .
174 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 2 Q. UNICA
sed citra naturam intellectualem sunt aliae multae naturae, haben,

tes ordinem in perfectione, sicut animata supra inanimata et mixta
supra simplicia; ergo in eis erit alia ratio repraesentandi, ita quod
ratio vestigii non erit communis omnibus 1 a.
284 Contra est Augustin us VI De Trinitate cap. ultimo vel 28 b: s
cc Oportet ut creatorem 'per ea quae facta sunt' conspicientes 2 , in,
telligamus Trinitatem, cuius in creatura, quomodo dignum est,
apparet vestigium » 3 •
LI. - Ao QUAESTIONEMJ
285 In ista quaestione tria videnda sunt: primo quia secundum 10
Philosophum cc omnes transferentes secundum aliquam simili,
a Sequitur textus interpolatus: Praeterea, effectus non repraesentat suam causam

nisi secundum quod est ab ea; omnis autem creatura est a Deo in quantum unus,
non in quantum trinus, quia omnis actio ad extra est essentialis, conveniens tri,
bus personis; igitur effectus repraesentat eum in quantum unus, non in quantum 15
trinus 4 •
b Sequitur textus interpolatus: ubi dicit quod numerus, species et ordo in omni
re creata inveniuntur, in quibus 'prima origo pulchritudinis praesentatur'; haec

ibi 6 • Vel sic.
ADCPMSRivzrsnLN A vsHGO:EQu(p-my~µu)
1 intelligibilem DMSA BGO I aliae] post multae 12 animae D* om . PSR 'ZA:E I multae natu·
rae] n. m. DPSRZA-Y 2 animata] anima MC*S*rLN• I super AR*vr- 0 A 0 I supra inanimata
om. D' I mixta] iuxta D' add. multa I*I' 0 3 supra] super R •vr- 0 sunt (!) Av comp. AG
rescr. M 2 I erit] ante in eis AG esset C praem. non A 0 4 erit] est PI' 0 add. ratio rr 0 5 est
Augustinus = A I De Trinitate] Trinitatis DCPMSRIVZI' A Y I cap. om. DRA YBHGO• I vel 28
om. DR'A 0 •:E I 28] 26 M 24 I add. et ponitur in littera roa 6-8 '11 Oportet - vestigium
sign. In libro Scoti sic A 1 (cf. 17-19) 6 ut] quod R I per - sunt] om. V add. intel-
lectu R 2 6-7 intelligamus] intelligimus !'LN A BG rescr. ca 7 cuius] cuiusmodi DAY eius C
MS* I quomodo] continue A 0 add. continue AEG pon. continue rNa I dignum] in ras. V 2 digna
:E I est om. CM*SA 0 10 adnot. Require de ista quaestione in prima parte Thomae quaest. 45
art. 7, et quaest. 93 art. 1, 2, 6 et 9, et per totam illam quaestionem roa I ista] post quaestione :E
illa D*S I trial duo VZA Y:E I videnda sunt] sunt (ante tria :E om. r 0 •) vid. 12VI' 80 A:E I quia] quod
SAG* add. cum CMsarr 0 10-11 secundum Philosophum om. A 0 • 12-16 Praeterea -
trinus = DV; 'lf text. sign. litteris a-b (text. et ma.) et nota De Lectura in mg. V 2 12 Praeterea]
Item D 13 omnis autem creatura] sed o. c. (o. c. rescr. Di) D 14 conveniens] communis D
15 personis om.DI effectus] add. sic D 15-16 eum - trinus] etc. D 17-19 ubi - sic = A
F 5 AUGUST., De Trin. VI c. 10 n. 12 (PL 42, 932). II ARrSTOT., Topic. VI c. 2
(Z c. 2, 140a 10-11).
T 1 Cf. AEGIDIUS RoM., Sent. Id. 3 pars 1 princ. 2 q. 1 a. 3 in opp. et 'Ulterius' (f. 23C.D).
2 Cf. supra n. 207. 3 Cf. AEGmrus RoM., Sent. Id . 3 pars 1 princ. 2 q. 1 a. 1 in opp.
(f. 22L); a. 2 arg. 1 in opp. (f. 22P). 4 pro lin. 12-16 cf. DUNS ScoTUs, Rep. I A d. 3
n. 73 . 5 scil. in Rep. IA; pro lin. 17·19 cf. DuNS ScoTUs, Rep. IA d. 3 n. 74. - Cf. Au.
GUST., De Trin. VI c. 10 n. 12 (PL 42, 932).
DE VESTIGIO 175
tudinem transferunt >> 1 - videndum est de ratione vestigii in corpo,

ralibus, uncle translatum est nomen eius ad propositum; secundo
videndum est quae sit ratio vestigii secundum quam transfertur ad
propositum, et in quo consistat, et respectu cuius in Deo sit ratio
s vestigii in creatura; tertio videndum est in qui bus fundatur respec,
tus vestigii sive creaturae ad Deum a, cuius dicitur vestigium.
r A. - DE RATIONE vEsTIGul
(21 L0pinio aliorumJ - Quantum ad primum 2 dici tur 3 quod vestigium 286
est impressio, derelicta ex transitu alicuius super vacuum vel ple,
10 num, ipsum imperfecte repraesentans, - et ideo 'imperfecte', quia
vestigium repraesentat aliquid confuse et sub ratione speciei, imago
perfecte, quia sub ratione individui: sicut per vestigium distingui,
tur equus a bove, vel quod transiens est equus, non bos, non
s Sequitur textus interpolatus: sive Dei ad creaturam.

ADCPMSRivzrsnLN A YBHGoLQu(Xp-rny~µu)
1 transferunt] transferant C*MS transferuntur vrs•DLN• transfertur L transferendum AB*
praem. se A Go J est om. vr 0 • 1-2 corporalibus] corporibus A 0 naturalibus S* naturalibus
vel corporalibus A corporalibus et naturalibus D 2 translatum] transtum I'L transsumptum
rN J nomen eius] hoc nomen A 0 natura (!) eius R nomen A- 0 om. D' 2-4 secundo - pro·
positum om. D'V 3 vestigii om. AI'L I quam] quod A BG 2 L I transferatur CMSl*r 0 4 con-
sistit PZA 0 5-6 tertio - vestigium] om. L; 9f sign. Vacat Z2 5 tertio videndum est] v.
e. t. A I quibus] quo DC2RI 2 5-6 respectus] post vestigii (6) rN• ratio RrN• AG• 6 cuius
dicitur vestigium om. A 0 • 8 adnot.: Opinio Henrici A 1 et multi Opinio Thomae xa cf. etiam
p. 174 ad 10 I quod] add. ratio vestigii est haec L I quod vestigium om. D* 9 est] dicitur rs
10 quia post aliquid (11) CPaMSIVI' 11 aliquid] ante repraesentat A 0 aliquod D om. L I
confuse et om. P'ZA YBHGO:< 12 perfecte, quia om. A YBHGO:< I quia] et Dvr- 0 A 0~ I indivi-
dui] ante ratione vrs individuali D*S om. P' rescr. P 13 vel =A per quod scitur R et (om. S)
cognoscitur (cogitur C* add. per C*MS) rel!. edd. 14 sive Dei ad creaturam = ADCPMSRaIVZ
rsnNa A oa (post vesti11ium, 6 A 0 !) sive e converso pity~µu; 9f text. sign. Non in libro Scoti A 1 I
creaturas PVzrs
F 8-p. 176, 2 AEGIDIUS RoM., Sent. I d. 3 pars 1 princ. 2 q. 1a.1 in corp. (f. 22M-0)
et a. 2 in corp. (f. 22Q); pars 2 princ. 1 q. un. in corp. (f. 26C-D); cf. THOMAS, Sent. I d. 3
q. 2 a. 1 in corp. (ed . Parmen. VI 35a); S. theol. I q. 45 a. 7 in corp. (IV 47Sb).
T 1 Cf. AEGIDIUS RoM., Sent. I d. 3 pars l princ. 2 q. 1 a. 1 in corp. (f. 22M).

z Cf. supra n. 285. 3 Notandum quod in hac quaestione 'De vestigio' ad tres articulos
enuntiatos (n. 285) Duns Scotus ponit tres respectivas responsiones seu opiniones (n. 286.
287-288. 302-309) unius eiusdemque opinantis, inter Henricum Gandavensem et Duns Scotum
florentis, quern invenire haud potuimus; id cuique quaestionem Lecturae praeallegatam (supra
p. 173 nota l) perlustranti et hie infra p. 188, 6-7 inspicienti patet. lste 'opinans' quoad primum
articulum eandem opinionem ac Aegidius tenet (n. 286); quoad vero secundum et tertium
articulum opiniones eius (n. 287 et 302) in dictis Henrici fundantur.
autem distinguitur hie equ.us ab illo; sed imago distinguit, quia

imago Iovis non repraesentat Caesarem.
287 Quantum ad secundum 1 dicitur quod creatura habet ad Deum
triplicem relationem, sicut ad triplicem causam, - et hoc secundum
tres modes relativorum, quos ponit Philosophus V Metaphy, s
sicae. Quantum ad primum modum, creatura refertur ad Deum
relatione fundata super 'unum', relatione scilicet 'similis', et hoc
in quantum creatura est exemplata et refertur ad Deum in quantum
est causa exemplaris. Quantum ad secundum modum, scilicet po,
tentiae, refertur creatura ad Deum ut productum ad producentem. 10
Quantum ad tertium modum, scilicet modo mensurae, refertur
creatura ad Deum ut ordinata ad ipsum sicut ad causam fi.nalem 2 • -
Isti ergo tres respectus integrant rationem vestigii, quia una non
sufficit sine aliis, ut colligitur ab Augustine 83 Quaestionum
quaestione 74, quia « de duohus ovis >> etc. 3 1s
4
288 Habetur ergo in quo consistit vestigium in creatura • Sed respectu
cuius est ex parte Dei? 5 - Resp on s i o: in respectu appropriate,
rum tribus personis, nam creatura per primum respectum (scilicet
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI; QU(pT7t)'[3µu)

1 distinguit] in corr. R 2 om. D " add. individuum A 0 2 Iovis] Neronis A 0 I C aesarem]
add. in communi, sed hunc C aesarem A 0 a 3 Deum] om. AH! add. in quantum est causa D
4 relationem] in ras. D 2 rationem (pon. respectum C 2 not. vel: respectum A 0 ~) CAO• I sicut - causam
om. A 0 • 5 relativorum] relationum DR relationis AI: 6 modum] add. unitatis A oa j
creatura = A I transfertur S 7 relatione scilicet similis om. CM"S" j relatione 2 ] post scilicet
M!I: ratione rL om. vrB AO• I scilicet om. prn I similis = A similitudinis M!S! rel!. (om. C) edd.
8 exemplata] exemplificata A exempta (!)A Y comp. D' ipsa exemplata D 2 I et refertur ad Deum]
et ad Deum ref. rn refertur (add . ad Deum Ma) et Deus C*M / ad Deum om. S / quantum 2] add.
Deus r•rn 9-10 Quantum - refertur post refertur (11) S" 9 modum] ante secundum
rrn • om. csvr-n I scilicet] add. relatione rNa 11 modum] add. relativorum A 02 I scilicet
modo] SC. modum A EGO om. I'B' scilicet rBa 12 creatura om. CMI"VI'B"(ante refertur, 11)DLN I
ipsum] Deum D 13 una] unus DVI'BDAG* add. relatio I: 15 quia =AR / ovis] in ras.
rN 2 eius rL 16 in quo consistit om. rL• I quo] quibus DM I consistit] considerantur D' con-
sideratur D 2 j in creatura] et creatura, scilicet in (s. l.] slve D*) triplici respectu vestigii: simi-
litudinis, eflicientis et finis D 17 est om. M 2 I*VI'BDN; j Responsio] add. dico quod ratio
vestigii sumitur vrsn adnot. Deficit Ma I in respectu] respectu AEHO om. AG add. trium (not.
vet. tribus A oa sed om. denuo) A 0 17 -18 appropriatorum] appropriatur (Pon . appropriatorum ca) D*
CM"S* 18 tribus] omnibus ABHGI; cuilibet D om. A Y j personis] personae D add . divi-
nis (praem . in PZ) PPZAI: / primum] ipsum D
F 3-15 Cf. p . 175 nota 3. 5 ArusToT., Metaph. V t. 20 (fl c. 15, 1020b 26-32).
14 AUGUST ., De diversis quaest. 83 q. 74 (PL 40, 86). l7·P· 177, 4 Cf. supra p. 175 nota 3.
T 1 Cf. supra n. 285. 2 Cf. HENRICUS GAND., Quodl. IX q. 1 ad 2 (f. 343S-344V);

3 4 in tribus
cf. etiam Summa a. 63 q. 1 in corp. (II f. 194Q-195S). Cf. infra n. 575 .
sci!. illis respectibus, cf. supra n . 287. 5 est materies articuli secundi, cf. supra n. 285.
DE VESTIGIO 177
similitudinis) repraesentat artem exemplantem, quae appropriatur

Filio; per secundum repraesentat potentiam producentis, quae ap,
propriatur Patri; per tertium repraesentat bonitatem finientis, quae
appropriatur Spiritui Sancto 1 •
s Limpugnatio. Opinio propriaJ - Contra illud quod dicitur in primo 289
membro 2 •
Si tantum esset unum animal, ita quod non esset aliud possibile
in universo, adhuc eius vestigium non esset eius imago (quia adhuc
non esset vestigium similitudo 'totiu1:>', sed partis; imago autem est
10 similitudo 'totius'), et tamen tune non repraesentaret ipsum con,
fuse, id est secundum aliquam rationem communem sibi et aliis.
l Dicetur quod sic 3 , sicut modo sol est universale, licet impossi, 290
bile esset plures esse soles 4, - et scientia quae est de sole, est de
ipso sub ratione universalis, non de hoc sole: et ita species intelli,
1s gibilis repraesentat universale, non autem hoc, licet universale non
possit esse nisi in hoc.
ADCPMSRIVZrBoLNA YBHGOLQU(p-rnyf3µu)
1 exemplantem] in ras. rN2 exemplarem (ante artem CM Pon. exemplantem vel extrariet atem I C 3) c
2
MR (in COIT.) exsistentem srL 2-3 Filio - appropriatur om. p• 2 potentiam producen-
tis] pr. pot. L 2-3 potentiam - repraesentat om. V 3 bonitatem] voluntatem M*SrL I
finientis] comp. (pon. fadentis Ci) C in corr. et rescr. D 2 finientem Z finitantem P facientis (pon . fi.
nientls A 02 ) RAGO fruentis rs 5 Contra] Consequentia D* add. primum articulum, con-
tra A 0 7 Si] praem. quia A 02 I ita quod] in ras. R 2 et DA 0 I non esset aliud] a. n. e. DAL
8 universo] add. sicut forte patet de phoenice A 0 i I non - adhuc om. A 0 • I esset om. A
9 vestigium] ante non L om. DCMRvrs I totius] ante similitudo DA 0 * om. P' 9-10 sed -
totius om. P'R' LQ 10 tamen tune non] tune tamen n. A tamen n. tune r· 0 tune n. L I
repraesentaret] repraesentat D repraesentet C reputaret Z I ipsum om. D 11 id est] scilicet
p•r 0 A 0 I communem post aliis AL 12-p . 178 , 12 Dicetur - non species = ADPMR1IVZ
r AY 03 Lpn;<Df3<Dµu [post exemplaris (p. 176 . 9) R~] ; <Jr text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra de
manu Ioannis Ra Extra A 3M 3l2(ten. et ma.)V1z 2 rsaL1Ni [pro Contra (p. 178, 1) - non species (p . 178,
12) rs~] Additio D 1M 1u Scribe - usque hue A Ya Immediate post illa verba 'secundum aliquam
rationem communem sibi et aliis' (cf. 11) solet a multis poni in textu Doctoris una additio quae
nullo modo est de textu n;<Df3<D !in. anfractuosa µ 12 Diceretur A 0 1 I modo sol est] s. e. m. M
12-13 impossibile esset] e. i. L I impossibile esset plures esse soles] plure esse (e.] post so les DV
rB esset I*) soles (solutiones P') esset (sit DVrB est Pizr 0 ) impossibile (possibile rLN*) DPIVZr A 0 1
13 sole] ipso L add . ipso P 14 ratione] re Z I non] add. autem L add. est I* I et] etiam post
ita L om. MRl 14-15 intelligibiles (I) z 15 autem hoc] h. a. rLN*A 0 l(restit. 03 ) 16 pos-
sit] posset PIVZr habeat L I esse om. M' I hoc] add. Fiat ratio sic: Contra quod Henricus
solvit: si respectu alicuius in quantum est hoc singulare tantum, vestigium non est imago,
habetur propositum, quod vestigium non repraesentas (1 est repraesentans A 03) sub ratione speciei
et communis sibi et aliis, quia ab uno singulari tantum non potest abstrahi aliquid commune
pluribus differentibus numero, quia talia non sunt sol et phoenix, quia est tantum unum sin-
T 1 Cf. HENRtcus GANO., Summa a. 72 q. 4 in corp. (II f. 261E); AEGIDIUS RoM., Sent. I
2 Cf. supra n. 286. 8
d. 3 pars 1 princ . 2 q. 2 in corp. (f. 23H-l). Cf. supra !in. 10-11.
' Cf. ALGAZEL, Logica c. 3 (2rb).

291 Contra. Si respectu alicuius in quantum est 'hoc' vestigium non

est imago, habetur propositum 1, et hoc, posito - per quamcumque
positionem - quod ab 'hoc' nihil posset abstrahi. Sed hoc posito 2 ,
adhuc posset aliquid repraesentare 'totum hoc' ut 'hoc', aliquid
autem partem huius ut 'huius'. s
292 Item, si partes animalium diversorum specie, quae imprimunt
in molle cedens, essent similes in quantitate et figura, et vestigium
non duceret in cognitionem sub ratione speciei sed tantum generis:
si in eadem specie essent tales partes dissimiles in quantitate et fi,
gura, vestigium duceret in cognitionem individui ut 'hoc', licet non io
'totius' ut repraesentati totaliter. Ergo accidentalis differentia est
species vel non species. n
293 Quantum ergo ad hoc 3 dico quod vestigium est similitudo partis (3)
animalis, a qua imprimitur in aliquid sibi cedens. Sed similitudo
expressa partis non est similitudo expressa 'totius', quia neque se, 1s
cundum rationem 'totius' in se, neque etiam qua 'totum' imme,
ADCPMSRIVZr BoLN A Y EHGOI;Q!J(pTlt'(~ µu)

gulare in exsistentia; igitur nihil potest abstrahi ab uno singulari quod repraesentet ipsum (?)
sub ratione communis pluribus vel sub ratione speciei (add . !glrur quod aliquid repracscntat sed exp.) ;
potest tamen aliquod (add. tale singulare A Ol) repraesentare sub ratione totius et sic sub ratione
imaginis vel sub ratione huius partis vel illius, et sic sub ratione vestigii secundum Doctorem
Scotum, non igitur ratio vestigialis praecise consistit in ratione repraesentandi ut communis
pluribus vel sub ratione speciei, quia ab uno singulari non potest abstrahi talis communitas A 0 1
1 Contra] Consequentia D* I respectu] respectus R1 ideo Mt I alicuius om. rot I in - ve·
stigium] vestigium in quantum est hie Mt I hoc] om . :E add. singulare tantum A 02 I vestigium]
comp. (pon . sic vesriglum PZ) P 2 posito J praem. singulari A Ol om. M add. quod A 3 positio·
nem ] potentiam DR1A 0 1 add. iam non posset haberi vestigium A 0 l I quod] quia MZA 0 1 et AY I
ab hoc] ad hoc DR! add. singulari A 02 I nihil] vel M * I possit D:E I abstrahi] add. commune
pluribus A 0 l 4 adhuc posset] p. a. D I aliquid 1 ] add. per te M I totum hoc] h. t. D
4-5 aliquid autem] et aliq . :E aliquid (add. autem rB) aliquam DrB et (aut v praem . aliquid P) aliquam
Prvzr 0 add. ut A 0 l 5 huius 1 ] huiusmodi or 0 I ut huius] ut huiusmodi or 0 et huius z
om. I t 6 Item] Praeterea :E I anirrt'alium] alterum (!) Z I diversarum (1) A 0 1 I specierum (1)
A y i imprimunt] add . in ipso :E* 7 esset r 0 • A Oj I simile A O!(mtit. 03 ) I in quantitate et fi.
gura] secundum (per ) quantitatem et figuram (-ras r 0 ) Przr 0 I et2 om. DPMRll2VZr 80 A 0 1:E
2
8 induceret V I sed] sunt (1) Z 9 si - specie] r ... J A 0 1(restit. Ol) I si] praem . et IT 0 praem .
similiter M tR!A 0 ladd.vero DPI2VZr 802 add. etiam :EI si in] sub rL! I in1 om. Rl I essent in
corr . 12 I es sent tales partes J t . p . e . Mt I dissimiles in quantitate J in q. d. Z 9-10 figura J add .
et M 2 (restit. Ml)l* 10 vestigium] add. non M 2 (restit. M l) I ducere Mt I hoc, licet] licet I*
11 totius om. rot I praesentati M repraesentaret D I est] eius rL 12 vel non species] om .
Z* add. etc. A 0 1 13 ergo om . :EI haec PI similitudo] add . illius PZrLNAY02 :E 13-14 par-
tis - similitudo om. AB! 15 expressa2 om. DCMSRt rr 0 ABHGO*:E 16 etiam] praem. ra-
tione A 0 • add. ratione Pizr-B add. secundum rationem R I qua] r ... J Ct contra M per quam
A Go I totum om. R
T 1 Cf. supra p. 177, 10-11. 2 sci!. quod ab 'hoc' nihil potest abstrahi. 1 sci!.
quod dictum est de primo articulo (n. 285), cf. supra n . 286. 289(-292).
DE VESTIGIO 179
diate cognoscitur, sed tantum arguitive, et ex hoc quia cognoscitur

illud repraesentatum esse aliquid istius; et ideo si illud suppositum
sit falsum, puta quod illud imprimens esset separatum a 'toto' - ut
si pes amputatus a corpore imprimeret vestigium - erraret anima
s circa 'totum' cuius nata est esse talis pars impressiva vestigii. Patet
etiam quod si totum corpus esset ita impressum pulveri sicut pes
est impressus, ista impressio derelicta vere esset imago et similitudo
'totius', sicut modo vestigium est similitudo partis.
Hoc etiam ad propositum 1 applicando, non videtur quod prirna 294
2
10 distinctio posita inter vestigium et imaginem sit vera, quia nulla
creatura repraesentat Deum nisi secundum conceptus communes,
et non secundum conceptus speciales, speciei scilicet specialissi,
mae. Ergo non est differentia creaturae ad creaturam in repraesen,
tando Deum in ratione communi et non communi.
1s Quod etiam dicitur in secundo membro, quod vestigium con, 295
sistit in illis tribus relationibus 3 , non videtur verum, quia licet ratio
vestigii dicat respectum, quemadmodum similitudo realiter est re,
spectus, tamen sicut non dicitur similitudo esse in respectu praecise
sed in aliquo absoluto, in quo fundetur ratio sirnilitudinis 4 , ita etiam
ADCPMSRrvzrBoLN A vnHGOl;Qu(p=y~µu)
1 tan tum] post arguitive A 0 om. r 0 I et] etiam M om. PSR *Pvzr- 0 AI: / hoc quia] in ras.
R 2 hoc (praem. q•10 Z add. scilicet 1:) quod DVzr-B A 0 1: hoc A BHG quo S / rngnoscitur2 ] post re·
praesentatum (2) 1: add. tantum payrBD 2 et] sed AG om. vrB I et ideo si] sed P* I illud 2 ]
2
istud DPS (in ras.)RI*zr-BI: idem (pan . illud ca) CM 3 quod] si in ras. A 02 I imprimens]
imprimeret I* add. vestigium IA Go 3-4 esset - vestigium om. It 3 esset = ADR sit
PAYBal;y est I2A 8 ' rel!. p=~µu 4 si] om. A 0 add. esset R / amputatus] aliquis separatus
vrB I corpore] tote vrB I animal anima vel aliquis A alius AB aliud AHG autem quis p
quis rry~µu aliquis rel!. -r 5 totum] rationem (pan. totius ca) C not. vel: rationem totius A oa /
talis pars] p. t. (ante esse A 0 ) P 2ZA 0 pars P' AG• 6 ita] ibi A EHO om. vrB A Yl; I pulveri]
pulvere (praem. in C 2) D 2 (in ras.)CM 6-7 pulveri - impressus om. r 8 7 est impressus]
om. 1: add. et R / istaJ ilia D*PSIZr 0 A YB•HOl; ita AG om. C / vere] nee (pan. vere non 0) CM
S* / esset] est (Pon. esset Di) DrN 10 distinctio posita] differentia p. AE 2 deposita C' diffe-
rentia ca / posita om. 1: 12 scilicet] ante speciei AHl: om. MZ 13 in om. DRrLN
15 etiam] autem CMl2(in ras.)A G I dicitur] additur vrB I in om. c I membro om. CM 16 re-
lationibus] add. praecise A oa 17 vestigii] vestigialis rLN praem. (I) dicatur vestigialis Ma
add. non S*R2 / similitude] praem. non Z add. creaturae A Gao / realiter om. Dt(po.n est)AOt
17-18 est respectus, tamen] non tamen (n. t.] t. n. AG praem. est respectus A 0 a) est (erit A 0 ) resp.
tantum AGO / respectus - esse om. Dt 18 non om. A 0 * / non dicitur similitude] s. n.
d. 1: add. tantum AG / respectu] praem. aliquo 1: / praecise om. DPtzA YBHGOtl; 19 fun·
detur] funderetur A 0 fundatur DPVr 8 add. ista P 19-p. 180, 2 ratio - fundatur om. ABt
19 similis R / ita om. 1: 19·P· 180, 1 etiam videtur = AZ-r v. e. AB! rell. prry~µu
T 1 principale, referendo scil. ad Deum, cf. supra p. 173, 5-6. 2 Cf. supra n. 286.
8 Cf. supra p. 176, 3-4. 13-14. 4 Cf. HENRICUS GANo., Summa a. 34 q. 5 in corp. (I f.
217N); Quodl. IX q. 3 in corp. (f. 352H).
videtur ratio vestigii non esse in respectu praecise, sed in aliquo in

quo fundatur ille respectus. Et hoc probatur sic, quia vestigium est
similitudo vestigiati, ex quo cognito cognoscitur illud, - ergo vesti-
gium potest praecognosci naturaliter illo cuius est; sed relatio non
potest praecognosci termino naturaliter; ergo etc. s
296 Item, quod dicitur quod illi tres respectus pertinent ad tres mo- £41
dos relativorum 1, hoc videtur falsum, quia Philosophus V Me-
taphysicae, ponens differentiam duorum modorum ad tertium, vult
quod in duobus primis modis sit mutua relatio, in tertio" non, sed
tantum unum dicitur ad aliud quia aliud est eius 2 ; omnis autem 10
relatio creaturae ad Deum est non-mutua, sed tantum dicitur Deus
ad creaturam quia creatura ad ipsum; ergo omnis respectus creatu-
rae ad Deum est secundum tertium mod um 3 •
297 Quod etiam adducit de primo modo 'de similitudine' 4, non va-
let, quia illa similitudo quae est exemplati ad exemplans non est 1s
de primo modo, quia non est similitudo univocationis, immo per-
tinet ad tertium modum, sicut manifeste patet per Philosophum,
qui in tertio modo ponit relationem scientiae ad scibile et, uni-
ADCPMSRIVZrBnLNA YEHGOL;Qu(p·my~ µu)

1 aliquo] praem. absoluto D add. absoluto C 1l2 2 fundatur ille] fundetur i. IAB!H fun·
dantur isti AG I ille respectus] resp . praecise R 3 illud] aliud p add. cuius est vrNa 4 prae·
cognosci naturaliter] n . p. L: cognosci nat. AE•Ho• prius nat. cognosci R I sed relatio] r. autem
ABHG 5 praecognosci termino naruraliter] n. p. t. L: praem. praecise AH 6 Item] Prae·
terea L: I quod 1 om. M 7 hoc om . L: 8 duorum] om. AB'H duorum primorum post modo-
rum AB 1 9 modis] ante primis AG om . L:QUt I non] numquam AG 10 aliud1 ] aliquid R
om. D* I quia - eius om . V I omnis] communis D 11 sed tantum] sed tantummodo P sic
A0 12 quia creatura] om. Rt add . dicirur P 2VI'B 0 L: add. refertur caA 02 12-13 ergo -
Deum om. A 0 • 13 Deum] ipsum rN I tertium modum] isrum m. t. R add. Hoc dicitur pro
tanto, quia si vestigium in creatura dicitur secundum tres modos relativorum, quia in illis prae-
cise consistit relatio, vestigium secundum eum habetur (?); et igirur oportet quad tria corre-
spondentia illis tribus in crearura sint in Deo, tertius autem respectus nihil est in Deo sicut nee
quilibet alter respectus. Praeterea, si vestigium praecise in creatura consistit in respectu, oportet
quad ut sic in vestigiato, scilicet Deo, correspondeat praecise respectus et non absolurum, quia
respecrus tantum dicirur ad regulam, et sic vestigiatum in Deo non erit absolutum aliquod, quad
est falsum A Oi 14 etiam] post adducit c autem vrB I adducit] addunt MA · 0 dicunt L: I
de om. CI*I' I primo] tertio D I modo] om. PI' 0 add. scilicet A 01
1 0
15 quae est om. D' I
exemplans] exemplatis D* exemplar AEZG 16 univocationis = A univ. (unionis C*R) sed imi·
tationis [imit.] immut. R imatationis (I) p mutationis (pon. imit. Ci) CSL:U] rel!. edd. 18 modo
om. DM 18-p. 181, 1 universaliter om . R•ABH
F 7-ro ARISTOT., Metaph. Vt. 20 (~ c. 15, 102la 26-30). r7·p. 181, r Ibidem (p. 1020b
30-32).
1 2
T Cf. supra p. 176, 3.4 , Cf. HENRICUS GAND., Quodl. IX q. 1 ad 2 (f. 3438);
Summa a. 62 q. 4 in corp. (II f. 193F). 3 Cf. ib. Quodl. IX q. 1 ad 1 et 2 (f. 341M. 343T).
' Cf. supra p. 176, 6-9.

DE VESTIGIO 181
versaliter, mensurati ad mensuram 1 ; exemplar autem ha bet ratio,

nem mensurae respectu exemplati; ergo etc.
[5] Quantum ergo ad secundum articulum 2 concedo quod omnis 298
respectus creaturae ad Deum pertinet ad illum tertium modum re,
s lativorum 3 • Nee in solis respectibus consistit vestigium sed in ali,
quibus absolutis 4 , et forte in aliquo respectu sicut in tertia sui parte,
secundum quod assignat Augustinus partem vestigii VI De Tri,
nitate capitulo ultimo ubi dicit de creaturis: « Haec omnia quae
arte divina facta sunt, et unitatem quamdam in se ostendunt et
10 speciem et ordinem ». Unitas autem est perfectio absoluta, sicut
patet per exempla sua i bi, « unum aliquid est, sicut naturae cor,
porum » etc.; species etiam, seu forma, absolutum aliquid est, sicut
patet per exempla sua ibidem , « sicut sunt qualitates corporum et
doctrinae animarum »; ordo autem aliquem respectum dicit, sed
1s non ad finem ultimum sed ad operationem, - uncle dicit: << ali,
quern ordinem tenet, sicut sunt pondera, collocationes corporum,
et amores aut delectationes animarum ». Haec tria sic sumpta re,
praesentant, sub ratione similitudinis, tria correspondentia eis in
ADCPMSRIVzrsoLN A vsHookqu(pmy~µu)
1 mensurati ad om. A 8 f!. 1·2 rationem] totam (!)AH om. A 8 • 2 respectu om. M J
ergo etc. om. vrs J etc. om. L 3 ergo om . DRZ J secundum] tertium P*ZA 0 3-4 omnis -
pertinet] respectus ad Deum creaturae pertinent D 4 ilium om. PRI2zrN• Ak 4.5 relati·
vorum om. DCMSRPrLN 5 Nee] Et quod non L 6 tertia] aliqua DC2 A 0 aliqua vel
tertia vrs 7 partes !2r 82 A- 0 k 7-8 De Trinitate] Trinitatis DPRVzrsAY 8 capitulo]
post ultimo RrN A 0 om. A Y J creaturis] add. veram assignationem vestigii secundum propriam
opinionem A 0 9 in se om. R• I et 2 ] per Dom. vrs 10 speciem] add. similiter vrso I
Unitas] in corr. C 2 Veritas M J autem om. CMSvr- 0 Ak J est om. P•(post absoluta}I* 11 per
om. p•r 0 • J sua om . A 0 J ibi] ibidem A EHG ubi (p,aem. ibidem Ra) R J aliquid] quid (pon . aliquid c a)
CMS J naturae =A sunt naturae Dµu natura rel!. pmy~ 12 etc.] ingeniaque animarum D J
etiam] autem ovrsn•LN I formal add. sua c add. sua natura M* I absolutum aliquid] al. abs.
DPRVzrs 13 patet] post ibidem k apparet A 0 I patet per exempla] pat . ex natura rs' per
exempla rs I ibi k I sicut om. A EH
2 14 autem om. DCM SRA BHGO• I aliquem om. I2 A vL I
dicit] ante respectum OL om. C' J sed om. A 0 15 operationem] add. propriam A oa J dicit]
in ras. R 2 sicut c•MsrL not. vel: sicut pa praem. sicut A 02 add. sicut I*r 0 16 tenet om. A 0 I
sicut] sic C*MS not. vel: sic P J pondera] ponenda (pon. pondera 0) CMS add. et CPMSRIZr 0
3
AL J collocationes] collisiones A 0 16-17 corporum - animarum om. L 17 et] aut V I

aut] et prs A 0 I Haec] add. autem L I sumpta] add. in creatura A 02 18-p. 182, 1 similitu·
dinis - primi om. D• I similitudinis - repraesentat om. A Bf! 18 similitudinis] similis CS*
I*ZA B!H J trial add. ilia I*r 0 I eis] ante correspondentia Z ei P eius D! om. R •L
F 7 AuousT., De Trin . VI c. 10 n. 12 (PL 42, 932). II Ibidem . IJ Ibidem.
I5 Ibidem.
T 1 Cf. HENRrcus GANO., Quad!. IX q. 2 in corp. (f. 347H); Summa a . 59 q. 5 in corp.
(II f. 149F). 2 Cf. supra n. 285; 287-288. 295·297. 3 Cf. supra n. 296. 4 Cf. su-
pra n. 295,
182 0RDINATIO l DIST. 3 PARS 2 Q. UNICA
Deo, quia unitas repraesentat summam unitatem primi princ1p11,

a quo est origo, - et quoad hoc ait Augustin us ibi: «In illa
Trinitate est summa origo omnium rerum »; species in creatura re,
praesentat summam pulchritudinem, uncle subdit: « summa pul,
chritudo » est; ordo seu operatio in creatura repraesentat operatio, s
nem perfectissimam in Deo, et quoad hoc sub di t: « et beatissima
delectatio ».
299 Possunt et alia multa in creaturis assignari, quae velut similia
repraesentant in divinis aliqua appropriata personis, puta unum,
verum et bonum: unum in creatura repraesentat unitatem appro, lo
priatam Patri, verum veritatem appropriatam Filio, bonum boni,
tatem appropriatam Spiritui Sancto. Et istae perfectiones omnes
se habent absolute, et repraesentant absolutas perfectiones Dei
appropriatas personis.
300 Aliter multipliciter assignatur vestigium, sive in illis quae per 15
rationem similitudinis repraesentant aliqua appropriata personis
sive per rationem proportionalis. Dico autem 'proportionaliter re,
praesentare' quando ratio illius repraesentantis non est formaliter
in Deo, sed aliquid proportionale illi rationi, - sicut de illa assi,
gnatione 'modus et species et ordo', cum qua videtur esse eadem 20
ADCPMSRrvzrsnLN A YBHGOEQu(pmy(3µu)
1 summam] summi post unitatem vrs om. oirL 2-3 et - origo om . Dt 2 ait) acci-
pitur P* clicit :E aut AG I Augustinus) ante ait I 2 A y post ibi vrs om. O!CMSRIT 0 A EHGOt I ibi
om . DlCMSRir-s A·Y:E I illa) ista A- 0 3 omnium) post rerum DPrzrn A om. vrs 4.5 sum-
mam - repraesentat om. rs;: 4 uncle = Ars1A0 uncle clicit et T uncle et rell. p1t)'(3µu
5 est = A J seu = AP vel A 0 -r sive rsi rel!. p1t)'(3µu J repraesentant Av 6 perfectissimam)
perfectam C add. etiam D J et quoacl hoc subdit) in quo (pon . et ideo subdit Cl) in ras. C 1 J et
beatissima = Arr(3µu [ 'lf not . alius liber (alias u): perfectissima µu] summa beatitudo summa est
R beatitudo est summa beatissima y beatitudo est summa rell. p-r 7 delectatio J clilectio
MRrsN:E 8 et] etiam VZ J quae] quia rLN* J velut] in ras. I2 vel C* ut AB:E multum in ras.
A0 2 9 in) add. creaturis A 0 J clivinis ante personis A oa J appropriata) add. in :E J unum
om. D 9-10 unum, verum et bonum om . rs! 10 et om. Rvrs!LN J unum) uncle D* om .
r 0 • add. enim DR 11 verum] add . in ras. in creatura A 02 J veritatem appropriatam om. A 0 •
12 Et istae] Et illae MSA YO:EU om . D J omnes] ante istae A 0 :E ante perfectiones PSRZA- 0
13 se h abent = AR sunt CMrvrsn vere sunt -r substantiae (sic D) sunt rell. p1t)'(3µu 16 si·
militudinis] ante rationem :E similis SI*Zr 0 *A 0 * I aliqua] alia Dadd . propria vrs* 17 pro-
portionalis] proportionantis rL proportionatis rs' proportionalitatis (comp. A Y) PI2vzrsznN AE
proportionalis vel proportionalitatis A pon . proportionalitatis ca I Dicitur vrs I proportiona·
liter) proportionatum AG 17-18 repraesentari AH 18 quando) quia C*MSrLN I illius]
istius A 0 ipsius AG 19 illa) ista I2ABHG om. I' 20 et1 om . DPSRI2vzr- 0 A:E J cum qua)
tum quia D *A 0 praem . et M
F 2 AUGUST. , De Trin . VI c . 10 n. 12 (PL 42, 932) . 4 Ibidem: • perfectissima pul-

chritudo ». 6 Ibidem. 19-20 AuGusT., De Qen. ad litt. IV c . 3 n. 7 (PL 34, 299).
DE VESTIGIO 183
[6] illa assignatio Sap. 11: «in numero, pondere et mensura »a. Modus
enim accipitur pro limitatione, et pro eodem accipitur mensura in
illa assignatione Sap. 11 1 ; pondus autem sumitur ibi 2 pro ordine,
et numerus pro specie. Numerus sive species, et pondus sive ordo,
s exponatur sicut in prima expositione vel assignatione 3 ; sed mensura
(quae hie idem est quod modus) non repraesentat aliquid sub ra-
tione similis, sed proportionalis, quia limitatio producti reprae-
sentat illimitationem producentis. - Et sic patet in quibus in crea-
tura consistat vestigium, et respectu quorum in divinis - quia re-
4
10 spectu appropriatorum personis divinis •
Sed quomodo tune accipitur ratio vestigii, in divinis, quae sit 301
similitudo partis 5 , cum in divinis non sit pars ?
Responsio. Trinitas est quasi quoddam totum numerale, saltem
in conceptu intellectus, persona autem ibi est quasi pars totius
2s " Sequitur textus interpolatus; vide append. A.

ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGoLqu(p-rny[3µu)
1 ilia] ista ABHG om. R I illa assignatio] a. i. r 0 • illo (ilia 1 M) assignato MA 0 illa rs I in
om. L I Modus] praem. Primus vrs•D• praem. Probatio srLN A oa 1-2 Modus - mensura
om. I' 2 enim = ADR I limitatione] comp. c• in corr. A 02 in ras. R 2 similitudine vrs•D•
add. in prima L I eadem DRL 3 illa] ista DSRVI' 8 illius AEG I illa assignatione] secunda
L I Sap. om. A 0 *L J 11 om. CP*MSIVZI' 80 A- 0 L 3.4 autem - pondus om. AE• I sumi·
tur - specie] in Secunda et ordo in prima pro eodem accipitur L 3 ibi] ante sumitur vrs
om. r 0 4 Numerus 2 - et] Similiter numerus et species uncle numerus sive species L
5 exponatur = AA 0 L exponitur CMSRrr-s exponantur (·nuntur D) rel!. edd. I sicut] ut vrs
A YEG J primal ipsa Z I expositione vel assignatione = AA 0 (vel om. A 0 *) assignatione (add. vel
exposltlone pi) PVZI' 8 A- 0 L edd. expositione rel!. 6 quae] in ras. R 1 om. C* I quae hie] hie
(pr.um. quae A 02) r-BAGO haec ZAH hoc (hie LQ 2 ) C*PMSR*II' 8 AYEL I idem est= ACMR2 est
idem R' rel!. edd. I non] est P* praem. et P*l*I' 0 N2 om. D* 6-8 aliqttid - repraesentat] rep.
V om. I' 8 'LQ 7 producti] add. non yiAB 8 illimitationem =ACM potentiam absolutam
et tantum (t. In corr. 0 2 ) illimitationem D potentiam absolutam R illimitatam potentiam rLNL
potentiam illimitatam (1. pon producentis A 8 ) rel!. edd. 9 consistit PRI2VZI' 8 NAL I et om. D
r • I in divinis om. r
0 0
9.10 quia respectu om. AO• 10 personis] add. in DR 11 tune]
post accipitur DL om. A 0 I in divinis om. R' I sit] est L sicut A 0 • 12 sit] add. aliqua R
13-p. 184, 12 '!I Responsio - Trinitatis sign. litteris a-b ya 13 Trinitas] Unitas P* lnfinitas
A 02 add. enim C* I quasi om. R•A-Y I numerale] in corr. r 02 add. vel universale vrs 14 in-
tellectus] add. nostri PIZI' 0 AL I persona autem = ADR et pers. A 0 persona (·nae p) rel!. edd. j
F z Sap. 11, 21.

2 sci!. in Sap. 11, cf. supra !in. 1. 3
T 1 Cf. supra lin. 1. Cf. supra p. 181, 12-17
et p. 182, 3-7. En ordo praedictorum: unitas - species - ordo (cf. supra p. 181, 9-10); unum -
verum - bonum (cf. supra p. 182, 9-10); modus - species - ordo (cf. supra p. 182, 20);
mensura - numerus - pondus (cf. supra lin. 1). ' Cf. supra n. 293-300. - Cf. Al!GIDIUS
RoM., Sent. I d. 3 pars 1 princ. 2 q. 2 in corp. (f. 23 1-M) et q. 3 in corp. (f. 23P-24B); HENRI·
cus GANO., Summa a. 72 q. 3 in corp. et q. 4 in corp. (II f. 259M-O. 261F); a. 68 q. 2 ad 3
(f. 225Q). 6 Cf. supra p. 178, 13.
huius: ita etiam appropriatum personae in quantum appropriatum,

est ibi quasi pars eiusdem, quia accipitur pro eo cui appropriatur;
nee tantum hoc, sed appropriabile licet non acceptum ut appro-
priatum, adhuc est ibi quasi pars eiusdem, quia eius ratio ut est et
ut accipitur, complete salvatur in una persona, et per consequens s
ratio eius non ponit trinitatem, sed ponit concomitanter unitatem
alicuius personae in qua sit. Licet igitur creatura communiter non
repraesentet nee personam ut persona quae in intellectll nostro est
quasi pars Trinitatis, nee appropriatum ut appropriatum - non
enim sic cognoscitur nisi cognoscatur illud cui appropriatur - re- 10
praesentat tamen appropriabile, in quo salvatur quasi ratio partis,
modo praedicto 1 , respectu Trinitatis.
LB. - DE RATITUDINE ET ALIQUITATEJ
302 -Quantum ad tertium articulum 2 dicitur, secun-

L0pinio aliorumJ [7]
dum Boethium De hebdomadibus, quod « diversum est 'quo est' is
et 'quod est'», quia illud quo aliquid est dicitur 'ratitudo' eius, quo
autem ipsum est 'quod est' vel 'quid' dicitur 'aliquitas' eius 3 • Hoc
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGO:EQu(p=y~µu)
ibi] post est DPSRZA:E om. vr-n 14-p. 184, 1 totius huius = A totius A 0 huius (-modi
DAE) totius rel!. edd.
1 ital praem. et A 0 I personae - appropriatum om. DR! I in quantum] ut :E 2 eo]
isto (add . statu A 0 *) A-Y illo DCPMSRizrn A Y:E 3 tantum] tamen SRvrs• I sed] add.
quasi P 3-4 ut appropriatum] vel ap. Z om. I! add . quia PI*Zrn• add. personae in quantum
appropriatum AG add. sed A 0 * 4 eiusdem] om. AY add. rationis DCMSZVA02 5 acci·
pitur = rLN concipitur rel!. edd. 6 non ponit om. A ot I sed ponit om . St I concomitanter]
in COTT. I2 communiter rn A GO! I unitatem] veritatem A EHG 7 personae] potentiae vrs• per
se S I igitur creatura om.DI non om. DSRrLtN! 8 nee] ut Dom. ABZG I persona] personam
AG add. est PA 0 I quae om. :E I in intelleetu nostro est] e . in (in om. DAB) int. n. DPRZr LN A:E
9 quasi] vel (pon . ut A GZ) AG om. A EH I nee appropriatum] in COTT. S 2 om. D t I ut appropria-
tum om. CM'S'A 0 t 9-10 ut - eognoscitur om. R':EQU! I non enim] nee e . A quia ut (ut]
nee D 2) D 10 sic] ante enim V om . DCS'(post cognosc!tur)A 0 * I eognoscitur = AR~ cognosci·
tur appropriatum :EU~ rel!. (om. :EQ) edd. I nisi] nee AE ut A 0 11 quasi ratio partis] r. p. q.
rN r . q . p. :E I partis] totius A 14 dieendum A 0 15 De hebdomadibus om. rN• I quod]
quia MA Go I est quo est = AR est esse quo aliquid est D est quo est esse rLN A 03 esse est
quo est S 2 est (om. A Y) esse (add. quo est rs 2 ) S' A 01 rel!. edd. 16 et quod est] et quo est A GZ
et illud quo aliquid est rs 2 I quia] et rLN• om. A YE!H I dicatur rLN• I ratitudo] reetitudo P*
rN• ratifieatio A 0 I quo 2] quomodo S* quod A EG 17 quod est] quo e. AH om . P' add. esse
SR*I*r 0 • AG I quid = A aliquid rel!. edd.
F 14·17 Sic opinans, cf. supra p. 175 nota 3. 15 BoETHIUS, De hebdom. (PL 64, 1311B;
ed. PEIPER 169, 36-38).
T 1Cf. supra lin. 3-7. 1 Cf. supra n. 285. 3 Cf. HENrucus GAND., Quodl. XI
q. 3 in corp. (f. 446K-447L).
DE VESTIGIO 185
intellecto, di cit u r quod respectus vestigialis in creatura non fun..

datur in ratitudine rei sed in aliquitate tantum, et est formaliter
ratitudo eius 1 a.
Modus ponitur iste: secundum Avicennam V Metaphysicae, 303
s u humanitas est tantum humanitas »; ergo ratio humanitatis non est
res rata, - ergo oportet quod aliquo alio extra rationem formalem
humanitatis sit ens ratum 2 •
Arguitur etiam quod illud quo formaliter est ratitudo eius, 304
sit respectus vestigialis 3 , et hoc primo sic: quidquid includitur in
10 per se intellectu alicuius in quantum tale, est illud quo ipsum est
tale, vel 4 idem formaliter quod ipsum in quantum est tale; sed re-
spectus vestigialis includitur in ratione cuiuslibet entis rati; ergo
etc. - Probatio minoris: quoddam ens est quod est ipsum 'esse',
"' Adnotatio Duns Scoti: I! Valet 6 in secundo libro, quaestione de relatione

1s creaturae ad Deurn 6• !I
ADCPMSRrvzruoLN A YEHGOI;Qu(P=Y~µu)
1 intellecto] intelligendo A EG • I respectus] in COTT . M 2 ratio (Pon . res pectus Ci) C praem . ratio
vel A 02 2 ratitudine l in COTT. A 0 2 ratificatione I: I rei] Dei vru rescr. A Ei I aliqualitate C*R I
tantum] post sed I: om . rN I formalior D 3 ratitudo] ratio A Go;. ratificando I;U 4 poni-
tur] post iste r 0 ponendi est I: 5 est tantum humanitas om. c• I ergo ratio humanitatisl hu-
manas D• 5-7 non est - ens] formalem sit I;Q• 6 res] post rata A 0 om. CM I quod] ut
rLN I aliquo alio] aliquid aliud vru•D add. eius R* I formalem] formalis post humanitatis (7)
I;U om. vru 8 Arguitur] Aliter (add. etlam argultur Ci) CMS* A Gt Additur A Gi I quod] quia
D *Pvru• I quo] quocumque S 2 I est] add . ens ratum sive vru add. ratificatio est illud quo for-
maliter est AG I ratitudo] in corr. C 2 ratificatio A 0 I ratitudo eius] ratum PzrLNAY ens ratum
I: I eius] cuius D 9 sit] causat D sicut AG I vestigiales D I hoc om. AH I primo] probo DC
roLN• A 0 add. probatur vru 10 per se] ante in (9) ro post intellectu (rep . suo loco Mi) CM
post alicuius vru per te (!) AY 10-11 est illud - quantum est tale = A (loco vel habet sed) est
idem formaliter quod ipsum in quantum est tale, vel sic: quidquid (9) - alicuius (10) est illud
quo primum (I) est tale I' est illud quo ipsum in quantum ipsum est formaliter tale PZ est illud
quo ipsum est tale [ illud] ante est1 AH id rN!; quo] praem. formaliter rBiN! add . form aliter v
edd.; tale l add. vel sic: ... est illud quo ipsum est tale y] vruN2 A YBHGOtI; edd. est idem forma-
liter quod ipsum in quantum est tale [ not . Alanus: est illud quo ipsum est tale M i ; quantum]
add. ipsum DiMSRI!rDNA 0 l; est2 om. o•] DCMSR12 rDLN'A 02 11-13 sed- minoris om . o•
11-12 sed - includitur om. P 12 vestigabilis V I cuiuscumque I: 13 etc .] respectus
vestigialis est ratitudo cuiuslibet entis (add . creati vel entis r 0 !) rati (r. om. A 0 add. ergo etc . AG) r 02
AG 0 om. I: I quod est om. D* 14-15 Valet - Deum = AM 1V 1 r 8 1 [ ante Quantum (p. 184,
14) in textu A sed rep. versus Quantum (p. 184, 14)- eius (p. 185, 3) A i]; 'II text. repetitus sign.
F r Cf. supra ad p . 184, 14-17. 4-7 Cf. supra ad p. 184, 14-17. 4 AVICENNA,
Metaph. V c. 1 (86vb). 8-p.1 86, 2 Cf. supra ad p. 184, 14-17.
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Quodl. V q . 6 ad arg. (f. 163Y-Z); XI q. 3 in corp . (f. 443E.
444P). 2 Cf. supra p.184, 14-17. - Cf. HENRICUS GAND., Quodl. V q. 8 in corp. (f.164E-F).
8 Cf. supra lin. 1-3. 4 'vel' nullus codex habet hoc loco; cf. apparatus lect. var. 5 re-
fertur ad opinionem, supra n. 302. 8 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio II d. 1q.4-5 n. [17]; ini-
tium quaestionis cf. ibidem n. [3].

sicut Deus, quoddam cui convenit 'esse', sicut omne aliud ens a
Deo, - quod non est de se 'esse', sed tantum ens cui convenit 'esse' 1 •
Ex hoc arguitur sic: quodcumque ens non est de se 'esse' sed
cui convenit 'esse', non est ens ratum nisi participando ipsum
'esse', vel in quantum participat ipsum 'esse' 2 ; omne aliud a Deo s
est cui convenit 'esse', et non est ipsum 'esse', - ergo non est ra,
tum nisi in quantum participat 'esse'; ergo illa participatione for,
maliter est ratum.
305 Secundo 3 sic: nihil aliud a Deo potest perfecte cognosci sine
cognitione omnium causarum intrinsecarum et extrinsecarum, I Phy, lo
sicorum, <<Tune unumquodque » etc. 4 ; sed si essentia alicuius talis
esset absoluta et non includeret respectum essentialiter ad causam
extrinsecam, posset perfecte cognosci sine cognitione causae extrin,
secae; ergo oportet quod includat talem respectum 5 •
306 Adducitur Augustinus VIII De Trinitate cap. 5: « bonum 15
omnis boni » etc. 6
Scotus extra Aa 14 in] pro Ml I secundo libro] l. s. A(primo loco} quaestione] ubi quaeritur
Ml praem. in A(Primo loco)
1 sicut1 ] add. ipse VI' 8 1-2 sicut2 - convenit esse om. AB• 1 omne om. rn J omne
aliud om. A 0 • I ens om. VI':E 2 non - convenit esse om . D' I esse1 ] ens DlR 3 sic om.
A:E I quodcumque] quidquid AYGOI; I ens] om. M 2VI' 8 AY 0 :E add. quod P 2S2I'N2 AB 2 I de]
per C 2 add. per M*S 2 (restit. S3 ) I sed] add. tantum PZ add. ens A BHG add. tantum ens PAYO:E
4 ens] praem. de se Rom. D*AYEHGO*:E 4.7 nisi - ratum om. :E 0 • 4.5 participando -
vel om. I'LN?AI;QU! 5 vel - esse om. I;Ul I vel] add. nisi rN1 I ipsum om. rLNAI;QU!
5-7 omne - esse om. I;Q 5 omne] quodlibet I2A:E 0 l om. P* 6 est1 ] add. ens C 1PIVZI' 80
A YEHG 02 :E 0 1 add. illud DR I et - esse om. DR 'ZA:E 0 l I est3] add. ens VI' 8 7-8 nisi - ra·
tum om. C I formaliter est] e. f. D add. ens R 9 nihil] add. quod est CM 10 omnium
causarum] c. o. :E J causarum - extrinsecarum] terminorum (no<. vel: causarum A 01 ) principio·
rum intrinsecorum et extrinsecorum A 0 I et extrinsecarum om. V 10-11 I Physicorum -
etc. om. RAYBHO?:E 11 Tune - etc. om. vrB I unumquodque] unumquod (!) D arbitramur
(-trantur Z) PZ add. arbitramur 1r0 J alicuius talis] alicuius AD'S*I'LN om. D' 12 essentia·
liter om. R'AYEHGO*:E 13 posset] praem. ergo C*Msa I perfecte om. CRAYEHGO*:E I co·
gnitione] cognoscibilitate R 15 Adducitur] praem. Et vrs add. autem c I De Trinitate]
Trinitatis DPRVZI'LN I cap. 5] 5 PR*ZA om.Dadd . videbis (-bitis Z) PR1IVZI' 80 N 1 A:E
F 3-8 Cf. supra ad p.184, 14-17. 9·14 Cf. supra ad p.184, 14-17. ro-11 ARISTOT.,
Physic. It. 1 (Ac. 1, 184a 12-14). l5·P· 187, 5 Cf. supra ad. p. 184, 14-17. 15 AuousT.,
De Trin. VIII c. 3 n. 4 (PL 42, 949): « Deum videbis, non alio bono bonum, sed bonum om·
nis boni ».
T 1 Cf. HENRICUS GANO., Quodl. V q. 2 in corp. (f.154E); Summa a. 2 q. 6 in corp. (If. 27E).
2 Cf. supra n. 109.- Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 24 q. 8 in corp. (If. 145P); a. 2 q. 6 in
3 4 Cf. HENRICUS GANO. , Summa a. 1
corp. (f0 27F). primum cf. supra p. 185, 9-186, 8.
q . 5 in corp. (I f. 15D). 5 Cf. ib. a. 27 q. 1 ad 5 (f. 161N-162N). 6 id est 'alia alio bono
bona sunt', sci! . per participationem (cf. infra n. 328); auctoritas adducitur ad confirmandum
argumentum n. 304. - Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 24 q. 8 in corp. (I f. 145P).
DE VESTIGIO 187
Item, Boe th i us De hebdomadibus: << Si paulisper per intellec, 307

tum amoveas ipsum primum bonum, tune licet sint bona, non ta,
men in eo quod sunt erunt bona »1 • Ergo aufertur ratio boni ab
eis, ablato per intellectum primo bono, - et per consequens bonitas
s formaliter in eis dicit respectum sive participationem summi boni.
Si arguitur contra istam opinionem 2 , per Averroem XI J..1eta, 308
physicae, quod 'relatio habet debilissimum esse', ergo non est nee
potest esse formaliter ratitudo entis rati 3 , - dicitur quod duplex
est relatio: quaedam accidentalis, quaedam substantialis. Et acci,
10 pitur ista distinctio relationis a Simplicio Super praedicamenta,
ubi vult quod aliqua 'in' non constituunt praedicamenta, sicut alia,
pro eo quod aliqui respectus sunt essentiales sive substantiales,
aliqui non sed accidentales 4 • D i cunt igitur quod dictum C om,
mentatoris verum est de relatione accidentali, non de substan,
1s tiali.
ADCPMSRIVZrBnLN A YBHGO:l;Qu(p-rny~µu)
1 Item] Praeterea 1: I Boethius] add. libro DPSRIVZrBo A I paulisper per] paulisper A
C(rescr. C 2)I*Zl: 1-2 intellectum om. 1: 2 amoveas] quae moveas C* amoveam rL amo-
veat AG add. in A 3 auferetur vrB I boni] add. semper DR 4 ablato] sublato AG ab-
iectio (1 pon. ablato C 2) C comp. DAB I primo bono] b. p. Cl: igitur primo (I) P 5 formaliter
ante bonitas (4) A BO post eis rB AG om. L I sive] quia Pivzr Al: absque s' cum S 2 I participa-
tioncm] participatione s praem . per D*rLN 6 Si] Sed rBD AE 2 (in corr.)G I arguitur] post opi-
nionem vrB arguatur DPSR2 (in corr.)ZrN A YO I istam] post opinionem L illam SA y I Averroem]
Avicennam A YG I XI] X DR II A Y 7 relatio] universale D I debilissimum esse] e. d. A Yl;
8 potest esse] e. p. 1: I formaliter] post ratitudo P*V om. 1: 9 accidentalis] add. et PSRZA
l;Q I accidentalis, quaedam om. 1: 0 • 10 ista] ilia A y haec L I relationis om. vr- 0 11 in]
relativa Rom . M 2 rN2 ABHGO!l; I praedicamenta] praem. aliqua vreL add. aliqua rN adnot. ratio
quare 'esse in' quandoque constituit proprium praedicamentum, est quia scilicet illud quod est
in alio, non est completivum eius in quo est, et quod possit subsistere separatum sine alio in quo
est. Altero enim eorum deficiente, ' esse in' non constituit proprium praedicamentum. H aec
Henricus Quodlibet 9, quaest. 3 . Vide ibi exempla C 2 12 respectus sunt] sunt essentiales
rcspectus (e. r. om. D 2 ) respectus D I essentiales sive om. v•rB I essentiales sive substantiales]
sub. s. e. DR add. et DRvr- 0 1: I sive om . rLN 13 aliqui non] om. A; 'II sign. litteris a-b V 1
{text . et mg., includendo etiam praemissum et, cf. ad 12) sed abras. V 2 I non sed om . DR I sed accidentales]
om. CPMSIZr Al:; 'II sign. litteris a-b V 1 {text . et mg.) 13-15 Dicunt - substan.tiali] om. PSI'Z
rB!DLN A YBHGO!l;; 'II sign. litteris a-b V 1 {text. et mg.) 14 verum est] habet vcritatem rB~ I de2
om. CMJ!Vr~A 0!
F 1 Bol!THIUS, De hebdom. (PL 64, 1312C; ed. Pl!IPl!R 169, 85-86. 89-93). 6 Avl!RROl!S,
Metaph. XII com. 19. 8-13 Cf. supra ad p. 184, 14-17. xo-13 SrMPucms, In praedicamenta
praed. 'Quando' (f. 91r). 13-15 Cf. supra ad p. 184, 14-17.
T 1 Auctoritas adducitur ad confirmandum argumentum n. 305. - Cf. Hl!NRICUS GAND.,
Summa a. 22 q. 6 arg. 2 et ad 2 (I f. 135K.N). 2 Cf. supra n. 302. 3 Cf. HENRICUS
GAND., Quodl. IX q. 3 in corp. (f. 347M); Summa a. 32 q. 5 arg. 10 (I f. 196A); a. 55 q. 5

arg. 2 (II f. 109A). ' Cf. ib. Quodl. IX q. 3 in corp. (f. 35 lF. 352H); Summa a. 56 q. 1
ad 3 (II f. 113E).
309 Si autem obicitur quod omnis relatio praesupponit fundamen-

tum in 'esse' rato, ergo non est ipsa ratitudo fundamenti 1, - dici-
tur quod verum est de relatione adveniente fundamento, sed non
de relatione constituente fundamentum.
310 LPrima improbatio opinionisJ - Contra ista 2 • s [BJ

Ut intelligantur verba ista, distinguo tria secundum op1monem
illius doctoris in cuius dictis videtur fundari ista opinio 3 , quia
secundum ipsum res dicitur uno modo a reor-reris, quod est
'opinari', - secundo modo res dicitur a ratitudine. Loco istorum
verborum accipio verba planiora: pro re dicta a 'reri' accipio rea- 10
litatem opinabilem, quae communis est - secundum ipsum -

figmentis et non figmentis; pro re dicta a ratitudine accipio, secun-
dum intentionem suam4, realitatem quiditativam, quia ponit rem
quiditativam esse ratam per hoc quod est exemplata, quod non
AOCPMSRIVZr 80 LN A YEHGoLqu(p-rny~µu)
1 obiciatur APzrLN I omnis relatio om. I! 2 in esse - fundamenti om. Pszr- 0 A YEH
GO!L I in esse rato] in r. e. CA ~ om. V I ergo - fundamenti om. 12
0
3 relatione] ratione
AEG I sed om. 12A- 0 I sed non] non autem L add. est P 4 relatione om. 12 AL 5 ista]
illa SAY om. 0 6 intelligantur] intelliguntur C investigantur. 0 comp. A 8 I verba ista] haec
v. AYL I trial in ras. r 82 maiorem v 7 illius] istius A 0 om. AYL I videtur fundari] f. v. L
fundatur O' fundari 0 2 I ista] post opinio L ilia SAYH dicta A 0 I opinio] maior P via M 2
AY om. r 0 • 8 ipsum] in corr. A 02 istum vrB om. O* I uno modo] ante dicitur vr- 0 A- 0 L
om. A I reor-reris] reor A EH reri L add. reri 0 add. vel r •• •J M*
0
8-9 quod est opinari]
sic (ct sic A 0 L praem. quod est opinari A oa) communis est secundum ipsum figmentis (est - tigmentls]
cssct /igm. ipsis A 0 ) et non figmentis A·GL pon. sic communis est figmentis et non figmentis Ma
add. quia (praem. locorum istorum verborum AG) sic est communis {c. c. AG) secundum ipsum fig-
mentis et non figmentis vrB AG 8 est] dicitur 0 9 Secundo] alio AL I res om. O*L I
res dicitur] d. r. Rvr-o r. dicta est A- 0 pro (t>Taem. accipirur A 02 ) re dicta A 0 I ratitudine] in corr.
AE 2 in ras. P 2 ratificatione secundo modo pro re ipsa AG' ratus, rata, ratum AGa rectitudine
r 0• 9-12 Loco - non figmentis] Accipio (add. pro re AYE) primo modo dicta realitatem
opinabilem AYBH Pro re primo modo dicta accipio realitatem opinabilem L 9-10 Loco -
planiora om. A GO! 10 a reri] primo modo {ante dicta AG) A GO I reri] reor-reris Plzr-u reor
vrB 12 pro - ratitudine] et (om. L) pro re Secundo modo A- 0 L I ratitudine] in ras. P 2 rati·
ficatione A 0 13 suam] secundam l*r 0 • eius {ante intentionem L) A- 0 L 13-14 quia - quidi-
tativam om. rN! 14 esse ratam om. R! I per hoc] om. C' eo ca 14-p. 189, 1 quod 1 -
figmentis om. R'
F 2-4 Cf. supra ad p. 184, 14-17. 8-9 HENRICUS GANO., Quodl. V q. 2 in corp.
(f. 1540); VII q. 1-2 ad 2 (f. 258B). u-12 lb. V q. 2 in corp. (f. 1540); Summa a. 21
q. 2 in corp. (If. 124K); a. 24 q. 3 in corp. (f. 138 0). 13-p. 189, r lb. Quodl. V q. 2 in
corp. (f. 1540); Summa a. 21 q. 2 in corp. et q. 4 in corp. (I f. 124K. 127 0).
T 1 Cf. supra p. 180, 2-5 et infra n. 323. - Cf. HENrucus GANO., Quodl. IX q. 3 in corp.
(f. 352L-353L. 354Q). 2 Cf. supra n. 302-309. s opinio cf. supra n. 302: fundatur in
dictis Henrici Gandavensis, cf. notae sub n. 302-309 positae; 'ille doctor' est Gandavensis,
4
cf. infra ad lin. 8-9. 11-12. 13-p. 189, 1 et ad p. 190, 1-2. sci!. Henrici Gandavensis.
DE VESTIGIO 189
convenit figmentis. Ultra ista non restat nisi realitas 'actualis exsi-
stentiae'. Habemus igitur tria, per ordinem: realitatem opinabilem,
quiditativam et exsistentiae.
Quaero tune, quid intelligit per aliquitatem 1 ? 311
s Si enim realitatem opinabilem, cum illa sit communis alicui et
nihilo, illa de se nihil est. Igitur si ratitudo fundetur in aliquitate
sic sumpta 2 , fundatur in nihilo, - ergo est nihil, quia quod nihil est
ad se, nihil est ad aliud, VII De Trinitate cap. 3; ergo ratitudo nihil
est. Ergo tota res, composita ex ratitudine et aliquitate, sunt duo
10 nihila. 312
Si aliquitas dicatur realitas quiditativa, quaero quid intelligit per
ratitudinem 3 : aut realitatem quiditativam, aut realitatem exsisten-
tiae? Si quiditativam, igitur dicere ratitudinem fundari in aliqui-
tate 4, est dicere realitatem quiditativam fundari in realitate quidita-
1s tiva, quod nihil est dictu, quia tune idem fundaretur in se ipso
secundum idem 'esse'. Si realitatem exsistentiae, - contra: ergo illi
ADCPMSRIVzrsnLN A vBHGO:E Qll(p'rn)'(3µu)

1 ista] istam CPI'LNA 02 om. AY:E I nisi] in ras. M 2 om. Ct(po" realitas) I actualis] post exsi·
stentiae (l-2) DPRizrn in corr. S 2 quae accidit C'M' accidentalis Av om. M 2 1-2 exsisten-
tiae] essentiae A 2·3 Habemus - exsistentiae om. Rt 2 trial ista I'LN 3.5 quidita·
tivam - opinabilem om. C 4 tune om. D I intelligitur SR 5 Si enim =A Non AG Sive
A 0 ' Si A 02 rel!. (om. C) edd. I realitatem opinabilem] realitas opinabilis R add. et A 0 I cum] in
ras. A 02 quia cum AG I illa] ista A-Y om. R * I sit] add. sic l*I'D 6 ilia] ita AG praem. et A 02
6-7 illa - in nihilo] quod fundatur in nihilo A y add. et (sed rN~ om. Il) quod fundatur in nihilo
s arzrmAG 0 :E 7 sic sumpta] om. :E add. sicut (sic AG) quiditas vel exsistentia (vel exsist. om. I'Nl)
in supposito vel quo est in (in] vel A 02 ) quod est rNa A Go I ergo] et PZ quod S om. I2 A YGO:E
7-9 ergo - est om. A 0 t 8 De Trinitate] Trinitatis DCPMSRIVZI'AY 0 l I 3] add. a CPMS
l*zrn Av I ratitudo] add. rei A 0 1 9 sunt] essent D erunt CMSirn A:E erit PRZ 10 nihila]
in corr. A E2 universalia z om. D * add. vel duo nulla AG 11 quaero l add. tune rrn I intel-
ligitur ASI'N 12 ratitudineml in COTT. AG 2 ratificationem AE add. quiditativam rLN add. ve·
stigialem A 02 12·13 quiditativam - exsistentiae] exs. aut r. q . I'LN exsistentiae AY:EQ' exsi·
stentiae aut quiditativam :EQ 2 I aut2 - ratitudinem om. Dt 13 ratitudinem] rationem :E
13-14 in - fundari om. st I aliquitate] aliqualitate AB realitate quiditativa rN add. quiditativa Sl
14-15 est - quiditativa om. rN• 14 realitate] post quiditativa (14-15) VI' 8 A 0 infallibilitate C*
15-16 quod - esse] om. P'SI2ZAYEtHOt:E Si quiditativam (13) - realitate quiditativa (15)
A Ba 15 dictu] in corr. rn 2 dictum D*RA 0 l om. CAG I tune] sic pivr-n I fundaretur] fun-
datur D praem. idem (illud V) CPlMRVI' 8 A GOl add. idem D 16 secundum idem esse] i.e. s.
post Si R' om. R 2 add. in realitate quiditativa C* I Si] add. intelligit VI' 8 I contra om. D I ergo
om. CMPSI2V'ZI' 8 AY:E I illi] post praesupponitur (p . 190, 1) Dadd. realitati exsistentiae CP
MSRarzr-e A oa
F 8 AuousT., De Trin. VII c. 1 n. 2 (PL 42, 935): • Quapropter si et Pater non est ali-
quid ad se ipsum, non est omnino qui relative dicatur ad aliquid ».
T 1 Refertur ad opinantem, supra n. 302. 2 Cf. supra p. 185, 1-3. 3 Refertur ad

opinantem, supra n. 302. ' Cf. supra p. 185, 1-3.
praesupponitur ratitudo, quia res secundum istam opinionem

habet vere 'esse' ratum ante 'esse' exsistentiae, et ita non potest
prima ratitudo eius esse 'esse' exsistentiae a.
313 Si dicas quod aliquitas quae est realitas opinabilis, est 'quid' [9]
commune alicui et nihilo, sed alia est aliquitas, quae est propria rei s
possibili esse et non convenit figmentis (ex qua componitur res
habens aliquitatem, et ex ipso 'esse' sicut ex ratitudine sua), - con,
tra: hoc est dicere quod duplex est aliquitas, alia alicuius et nihili,
et alia alicuius tantum, sicut si diceretur, duplex est albedo, alia
albi et nigri, alia albi tantum. Et praeter hoc, de illa aliquitate pro, 10
pria entitati possibili quaero: aut illa est respectus tantum, et fun,
datur in aliquitate communi (quia illa sola praecedit earn), et tune
fundabitur in nihilo, ut dictum est 1, - et tune erit nihil; aut illa ali,
quitas propria est absolutum, et per earn distinguitur res habens
earn, a figmentis, per te, - igitur ista est prima ratitudo rei et abso, 1s
luta, et ita respectus non erit prima ratitudo rei.
314 Praeterea, secundo 2 sic: humanitas aut habet de se conceptum
a Sequitur textus interpolatus; vide append. A.

ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGO:EQU(PTitY~µu)
2-3 et ita - exsistentiae] praem. (!) ut prima ratitudo eius est esse exsistentiae Ma om.
rsn 2 non potest post eius (3) :E 3 eius] ante ratitudo CM om. V I esse esse] esse C*P*
SRABtHo• 4 dicis SZ dicatur C:E I quae est realitas om. ADRtI'LNt I realitas] res AH praem.
propria P 2 I quid] quasi ADI'LN 5 aliquitas] rescr. ca add. (post figmentis, 6 A 0 !; 'IT sign. Vacat
Z2) quae est propria figmentis et alia (et alia] hie ante quae A 0 1 om. I'L!) CPMSRI*VzrsnLaNa A 0 a:E J
rei om. :E 6 possibilis DRI'LN J esse om . I'LN• 7 ratitudine] ratione AB•H praem. (!)
vel AG add. (I) ratione AG 8 duplex] not. vel: triplex A oa J alia] aliqua (rescr. et add. aliquitas
A 03) CPMSIVzrsn A:E I alicuius] est communis alicui A 02 I et nihili om. AD 8-9 et - tan·
tum] in ras. R 2 add. et aliqua nigri (I) tantum A 03 I et - alicuius om. :EUt 9 et om. :EQU! I
a!ial] aliqua CPSizrn A YO:EQU! I alicuius] nihili (nihil D) ADCMS 2 (in ras.)I'LN• not. vel: nihili
P 2 I tantum] add. seu nihil tantum !*I'D I si om. AEG I duplex] praem. quod :E add. vel triplex
A 02 I est] esse A 9-10 alia2 - tantum in ras . R 2 9 alia2] aliqua DPMSR!Izrn A:E ita C'
una C 2 10 nigri] add. et D 3C 2PSR!ffD A I alia] aliqua CPMSR!Izrn A:E om . Dt I albi tan-
tum] t . a. rnAE 2 albi tantum alicuius alicui albi A"' add. et aliqua nigri tantum A 03 I praeter
hoc] praeterea AR praeterea haec v propter hoc A 0 I de illa] de ista A·Y om. rNt 11 enti-
tati] entitate rLNI enti (ante propria, 10-11 C) DCMR3I'N2A 0 :E om . R' I possibili om. Rt 12 com-
muni] add. sibi R* add. sibi (entl A 0 !) et nihilo MA 0 a 13 fundatur vzr-n 13-14 aliquitas]
aliqualitas AG aliquiditas AB om. :E 14 propria] proprie rN prima (pose est A") A BH primo
AG I est] om. M• add. quid :E I distinguitur] discernitur A disternitur (I) D* 15 figmcntis]
add. si sic A oa J ista] illa SZA Y om. Rt J est - rei et] prima ratitudo est VI' 8 15-16 et ab-
soluta - rei om. P"St 16 erit] est RI'DAEG J prima om. sivrsLN• 17 secundo] arguo
vrs J habet de seJ de se h. :E
F I·.2 HENRICUS GAND., Quodl. V q. 2 in corp. (f. 1540); Summa a. 34 q. 2 in corp.
(I f. 212R-S).
T 1 Cf. supra n. 311. 2 primum cf. supra !in. 7-16.
DE VESTIGIO 191
cui non repugnat aliquid subesse in effectu, aut cui repugnat de se

aliquid subesse in effectu, aut cui de se aliquid subest in effectu.
Non tertio mode, secundum omnem opinionem, eo quod hoc est
proprium soli Dec. Si detur quod de se repugnat sibi aliquid sub,
s esse illi conceptui, ergo per nullum respectum advenientem potest
ei competere quod aliquid possit sibi subesse, quia quod repugnat
alicui ex parte sui, non potest ei non,repugnare stante natura eius,
et ita non fit sibi non,repugnans per aliquem respectum advenien,
tern sibi. Ergo conceptus humanitatis est talis cui de se non repu,
lo gnat aliquid subesse in effectu: sed talis conceptus est entis rati,
secundum opinionem istius magistri 1 , quia conceptui fi.gmenti re,
pugnat esse in effectu 2 •
Praeterea, tertio: Philosophus IV Metaphysicae, ex opinione 315
dicentium 'omnia apparentia esse vera' infert istud impossibile,
ls quod 'omnia erunt ad aliquid', - quod non intelligit tan tum deno,
minative, quia sic 'omnia esse ad aliquid' verum est, saltem omnia
alia a Dec; ergo intelligit inferre pro maximo inconvenienti 'omnia
esse essentialiter ad aliquid ': haec autem opinio ponit 'essentialiter
ADCPMSRivzrnoLN A vEnGoI;Qu(pTrry~µu)
1 non repugnat ... repugnat] repugnat (.net A Y) ... non rcpugnat (rep.] subest Ao;) PI2ZVr 8
AI: I subcsse] esse D I de se] post aliquid 1 (2) rN om . vre A YBHGO! 1-2 de se - effectu1
om. I: 2 aliquid2 - effectu in ras . R 2 I aliquid subest] s. a. I: I in effectu2 om. C!(ante subest)
A 0; 3 tertio] secundo D J secundum] add. enim D J omnem] post opinionem PZ commu·
nem C I eo quod] quia (praem. co A 02) CPMSIVzrso AI: I est om. OM 4 de se ... sibi] sibi
... de se VI: I repugnat] repugnet CMSIVZr A YI; recipiat D* I sibi om. A 820 4-5 aliquid
subesse] s. a. CPMSIZr 0 add. in effectu I: 5 illi] illo (I) A 0 suo I: I ergo] tune I: I nullum
om. C!(po>t respcctum)Mt J nullum ... potest] illum (post respcctum I: istum ABHG) ... non (inde S sed
not. alitcr: non S 3) potest PSZAI: I respectum] conceptum R 2 conceptum seu respectum vrs
5-6 potest ... competere] competit post advenientem (5) A 0 6 ei] om. DR*rLIN!A 01 sibi
A oz non ri.a J posset AD 6-8 subesse - fit sibi om. AB; 7 parte sui] se I: I non-repu-
gnare] convenire AH 8 fit] potest fieri p•vrs 10 aliquid] om. C*(post elfectu) add. sibi R J
conceptus est] e. c. DCPMSRIZr 0 AI: 11 istius] illius Dcvrs A YG huius I: J magistri] doc-
toris I: J figmenti] simplici A 0 11-12 repugnat] add. sic CMSR2IZr 0 ABHG02 12 esse]
aliquid subesse Pvr- 0 AYI: add . vel aliquid subesse post effectu A 0• Jin effectu] om. rN; add.
ergo etc. CPMSIVZr add. ergo res se ipsa est rata A oz 13 tertio om. CPSR2vzrs A YBHGO•I;
14 istud] illud vr 8 A add. esse V 15 quod 1 ] quia C*MR 15-17 'lf quod non - incon·
venienti sign. litteris a-b V 2 (text. ec mg.) 15-16 quod non - aliquid om. rs; 15 intelligit]
post tantum DPr 8 l intendit A Y J tantum om. CMS 16 sic] sit A J aliquid] add. necessarium
A0 16-18 verum - aliquid om. ABt 17 intelligit] in corr. M 2 intelligitur r 0 intendit 12V
rsI: I inferre - omnia] omnia A 0 * om. DSR!ItAElH I inferre post inconvenienti CMRlA 0 I
maxima] maiori AG 18 haec autem] igitur haec Vista igitur ABHGO• 18-p. 192, 2 ponit-
aliquid] videtur (praem. ponlt - aliquid A 0•) ponere quad apud Philosophum (a. Phil. post est, p. 192, 2
F 13 AR1sToT., Metaph. IV t. 26 (r c. 6, !Olla 19-20).
T 1 sci!. Henrici Gandavensis . 2 Cf. supra p. 188, 13-189, 1.

192 0RDINATIO J DIST. 3 PARS 2 Q. UNICA
omnia esse ad aliquid', - ergo haec conclusio, 'omnia' scilicet 'esse

ad aliquid', est magis inconveniens quam quod 'omnia apparentia
sint vera'.
316 Si dicas quod Philo sop h us <licit quod 'omnia erunt ad ali- [to]
quid', scilicet «ad opinionem et sensum », - contra: in argumento, s
ad impossibile ducens conclusio debet esse aeque vel magis impos-
sibilis quam praemissa; ista conclusio illata, quatenus illata, non
diifert a praemissa quae ponit omnia vera esse propter apparentiam
eorum sensui vel opinioni - nisi in hoc quod infert 'omnia esse ad
aliquid' 1 ; ergo si in aliquo habet maiorem impossibilitatem quam lO
praemissa, est ista impossibilitas 'omnia sunt ad aliquid simpliciter'.
317 Quarto sic: humanitas in quantum humanitas, aut tantum habet
'quid' no minis, aut ha bet 'quid' rei quod repugnat fi.gmentis 2 • Si
primo modo, ergo de humanitate in quantum humanitas est, non
plus est scientia quam de chimera, et per consequens metaphysica, ls
quae est de quiditatibus, non magis erit scientia quam si esset de
fi.gmentis, non intelligibilibus propter contradictionem inclusam in
ADCPMSRivzrsoLN AYEHGoLQu(p=y~µu)
A 0 ) A-Y; 'If sign. litteris a-b V 2 (<en. et mg.); cf. p . 192 ad 1-2 18-p. 192, 1 essentialiter omnia)
o. e. CPMSizr AYOiL
1 esse1 om. L 1-2 ergo - aliquid] ergo haec concl. apud ipsum P' ergo ista (istal post opi-
nio L haec rs) opinio (add. aliquid rs) videtur ponere (add . aliud rs) quod apud Philosophum (a.
Phil.] Post inconveniens, 2 rs •. lpsum pizAY) p 2zrs A YL pon. igitur ista opinio videtur ponere quod
apud ipsum M 3 add. (Post lnconvcnicns, 2 nrLN) secundum (apud DrLN) Philosophum DCMSRiI
r-s add. videtur ponere aliud quod apud Philosophum (a. Phil. pose inconveniens, 2) V add. essen·
tialiter A 0 i 1 scilicet) ante omnia2 I'LN A 0 i om. CMSir 0 / esse 2] sunt CMSir 0 2 quam]
om. P add. ista (ilia S) CMSIZr 0 2-3 quod omnia ... sint) omnia ... sunt CMSir 0 L om·
nia ... esse PZAL 4 Si dicas quod] Responsio PM 'SIZr 0 A- 0 Respondetur quod (q. om. C!)
C:E Si dicis q. M a Si dicis (d. in ras. A 02 ) A 0 / dicit] dicat D ostendit I / quod2 om. DRvr- 0 /
erunt) esse rLN 5 scilicet] ergo Z / ad] secundum CPaMA 02 6 ducens] ante ad imposs.
DCPMSRIVZrI: ducente [ dicente (pon. ducente 0) crs •] DCP2 MRIVrI: om. AG I debet] dici-
tur vrs I esse] post aeque pyrs om. s I aeque vel om. 12zA- 0 I: 7 quatenus illata om. r 0 L
QU; I quatenus) add. sic CPMSR2 IZEUi 8 omnia] haec Dom. AE!(post esse) / vera esse = ADR
e. v. (v.J propria C!) rel!. edd . 8-9 apparentiam eorum] e. a. I: add. vel vrsA- 0 L 9 sen·
sui vel opinioni] o. vel s. A YOE sensum (praem. secundum sed om. denuo R 2 ) et opinionem R *(incom·
plete) opinionem (praem. ad AG) vel sensum A EHG I quod infert] q. infertur vrs q. differt A BH
infert q. differt AG 11 est) post ista RAH post impossibilitas I: I ista 1ilia SA YHO ita A B•G / sunt]
esse I: / simpliciter] om. A EHGO•L; 'If sign. uncis r 1 M 2 12 sic om. CMS / in quantum huma-
nitas om. CS / tantum habet) h. t. CPMSIVzrso AE 13 nominis] rationis AEH I habet om.
DCMPvrso AH 0 E 14 est = ADrN 15 plus est) e. p. 1r 0 A 0 magis esset vrs 16 qui-
ditatibus] add. rei CA 02 I erit] esset vr- 0 est CMSRir 0 ABG 17-p. 193, 1 non - humanitas 1 )
praem. de D om. AB;
F 4-5 ArusToT., Metaph. IV t. 27 (r c. 6, lOllb 4-5).
T 1 Cf. supra n. 305. 2 Cf. HENRicus GANO . , Summa a. 24 q. 3 in corp . (If. 138 0-P).
DE VESTIGIO 193
eis. Si vero humanitas in quantum humanitas habet 'quid' rei quod

repugnat fi.gmentis, ergo humanitas uncle humanitas, est ens ratum 1 •
Respondetur quod humanitas uncle humanitas, habet ali, 318
quam defi.nitionem, sed illa non indicat ens ratum (quia figmenta
s possunt habere genus et differentiam), sed ad habendum comple,
tam rationem entis rati oportet addere respectum ad ens imparti,
cipatum 2 •
1111 Istud non respondet ad argumentum 3 , quin metaphysica nulla 319
sit scientia. - Similiter etiam quod <licit de fi.gmentis - quod habent
10 genus et differentiam - falsum est, quia omne tale habet rationem
in se falsam, quia includentem contradictionem, quia una pars re,

pugnat alteri: sed tales partes numquam sunt genus et differentia,
quia differentia est per se determinativa generis, et per consequens
non repugnat ei 4 •
1s LAlia improbatio opinionisJ - Secundo, contra opinionem 5 , arguitur 3 20

ex dictis eius 6 •
Primo sic: quidlibet est formaliter activum sua ratitudine a, -
aSequitur textus interpolatus: Deus autem secundum eum 7 est tantum ratitudo,
et tamen summe activus 8 ; ergo formaliter res est activa sua ratitudine, non sua
20 aliquitate.
ADCPMSRivzreoLN A vEHGoLqu(p-rnyf3µu)
l in quantum humanitas om. v I ha beat vr- 0 2 ergo l modo A y om. A ElHG I humani·
tas om. DA y I uncle] in quantum vreo ut R I uncle humanitas om. CAHL I est] erit ante huma·
1
nitas 1 AH om. AE;: /ens] quid (add . vel ens A 02 ) PAL add. quid P 3 Respondeo P*SI*r 0 AG /
uncle humanitas] om. R 'Z ut hum. Ri 4 figmenta] add. etiam L 5 differentiam =A diffe-
rentias R' A YEHGO ' LT differentias et (et] om. Rl add. ita p-rty[3µu) definitionem R 2 A 02 rell. p-rty[3µu /
habendum] habendam A 5-6 completam rationem] r. c. (add. rationem AE*) AE completas ra-
tiones D completam definitionem CMR2 9 etiam =A 10 differentias AH 0 L 10-11 ha-
0
bet rationem in se falsam] h. in se r. £. DCM'Ir L h. r. f . in se rN includit in se r. f. M 2Vre r.
f. in (in om. Z) se includit PZA 13 quia differentia om. D"'C;: / determinati C*MS 14 non
repugnat ei] sibi n. r. L 15 Secundo] Sed AH om. P I opinionem] viam CPMvre A YL praem.
istam pyre A Y add. istam ZL 16-17 eius . Primo om. V 17 sic om. S I quidlibet] quilibet S
quodlibet A 0 L quodl. ens vreo AG I ratitudine] rectitudine s ratifir.atione A E 18-20 Deus -
aliquitate = ADCPMSRI(om. I2)VZrA 0 ~L [ post actu (p. 194, l) vre] ; 'II text. sign.: Non in
libro Scoti Ai V acat z 2 rLiNi Extra 12 18-19 Deus - activus om. PA oi 18 Deus - eum]
et sic (sic] similiter re) sec. e. Deus vre I autem] enim CMSIZr 0 L r est] rep. LQ om. rLN*LU I
F 3-7 Cf. supra ad p. 184, 14-17.
T 1 Cf. supra n. 303. 2 Cf. supra n. 304. 3 Cf. supra n. 317. 4 Cf. HENRI·
cus GANO., Summa a. 24 q. 3 in corp. (I f. 139Q-S). 5 Cf. supra n. 302. 6 sci!. opinan·
7
tis, cf. supra ad p. 184, 14-17: usque hue argutum est ex dictis Gandavensis n. 310. sci!.
8
opinantem, cf. supra ad p. 184, 14-17. Cf. HENRrcus GANO., Summa a. 39 q. 1 in corp. et
q. 2 in corp. (If. 244B-C . 245 1-K).
Dun1 Scotus, Ordinatio 13

quod probatur, quia ratitudine est formaliter in actu; sed nihil

secundum ipsum formaliter est activum relatione, quia relatio non
est principium agendi 1 ; ergo ratitudo non est relatio 2 •
3 21 Item, secundum i p sum nulla creatura in quantum rata differt
specie ab illo 'esse' quod est Deus 3 ; sed ipsum 'esse' quod est Deus, s
secundum omnem opinionem est absolutum: quomodo ergo illud
quod est formaliter relatio non differt specie ab eo quod est ab~
solutum?
322 Item, secundum istum ens rationis participat ens ratum vel ens [121
primum, non tamen est formaliter res rata 4 • Ergo participatio talis 10
non est formaliter ipsa ratitudo 6 •
323 Quantum ad istum articulum 6 dico quod nullus respectus est
ratitudo, sive quo aliquid est firmum ens vel verum ens vel certum
ens, in quacumque entitate, quia omnis respectus habet aliquid in
quo fundatur, quod secundum se non est ad aliud; et in illo primo, 1s
in quo essentialiter ad se, si non est essentialiter ens certum, ens
ADCPMSRivzrsoLN A YBHG01;Qu(p-rny~µu)
tantum] post ratitudo D tantummodo (add. slmpliclter V') vrs I ratificando rN• 19 tamen] tam
c• I ergo] praem. non p I res] ante formaliter L post est vrs I ratitudine] in COIT. rN2 ratifi·
catione LU add. et vrBN2
1 quod] hoc A 0 I ratitudine] in COIT. rN 2 ratificatione AB* add . sua vrs 2 secundum
ipsum] ante nihil (1) L om. Z j formaliter est] e. (om. I' 0 *) f. IVI'L e. simpliciter D j relatio]
intellectus A Gi respectus A G2 3 agendi] cognoscendi R 4 Item] Praeterea L 5 Deus1
om. L I sed - Deus om. rB!LN;:AO;: I sed] secundum c•z I ipsum] illud rN~ om. C 2
6 omnem] communem (pose opinionem Z) C*PI2ZI'LN AYG I ergo] add. est quod R 'I' 81 7-8 ab-
solutissimum vrs•LN• A YO 9 Item] Praeterea L I istum] illum D ipsum CMSR2(in ras.)Ir 0
AE 2(in ras.) illud AHG add. illud AB I rationis] relationis ABHGO• 9-10 ens ratum vel ens
primum = A ens prim um (not. vel: ratum I' 8 '} PVZI' 8 A Y1; ens ratum (no<. alius liber: pr!mum µ)
rel!. edd. 10 participatio talis] t. p. CML 11 ipsa om. I2I'LN;:AL 12-13 est ratitudo]
ratitudo c· om. orLN• 13 sive] sine (I) czrN;: add. illud vrsm I aliquid] om. D add. for-
maliter vrs 13-14 firmum - ens] ens ratum vel firmum vel ens ratum vel certum vrs
firm. ens vel cert. ens vel verum vel ratum I2 13 vel verum ens om. I'LNAY I ens 2 om. L I
certum] ratum D 14 entitate] ente D* add. est ratitudo DRI'LN• 15 aliud] aliquid AHG
add. quia si secundum se essentialiter sit ad aliud, nihil est ad se et ita nihil est ad aliud R I
et om. C*PMSIZA Y;:HG0;:1; I illo] isto I2 A YHG add. igitur L I primo] priori A oa add. signo A 0
16 quo = AM2 VI' 8 A 0 ' quo est (est] anre ad 't' T<P.1t'Y) M'A 02 rel!. edd. I essentialiter1 ] post se
M'AYEG essentia C praem. ens A 0 om. rLN;: add. ens CM*II' 0 N•A 02 add. est ens VI' 8 I ad se -
essentialiter om. S;: I si] r ... J A 01 si enim A 0• om. C* I si non om . M 2 I est! post essentiali-
ter2 rLN• om. D* I ens certum] om . ocr 02 add. vel A ·vrs A 02 (om. 03 ) add. et 12rN 21; add. ut
ro• 16-p . 195, 1 ens firmum] f . e. DVI' 8 firmum I'NA0*1;
F 2-3 Cf. supra ad p. 184, 14-17. 4-5 Cf. ibidem. 9-ro Cf. ibidem.
T 1
Cf. HENR1cus GAND., Summa a. 39 q . 3 ad 2 et q. 4 in corp. (I f. 246Q. 247B).
2 Cf. supra p. 185, 1-3. 8-9. 3 Cf. HENRICUS GAND ., Quodl. VII q. 1-2 ad 2 (f. 258B).
' Cf. ib. V q. 2 in corp. (f. 1540). 5 Cf. supra p. 186, 6-8. 6 scil. tertium, cf. su·
pra n . 285.
DE VESTIGIO 195
fi.rmum, non est capax alicuius respectus per quern fi.at ens ratum,
quia non,ratum si fi.at ratum aut fi.et ratum ex se, quod includit
contradictionem - quia quidquid est ex se aliquale, est necessario
tale, - aut ab aliquo causante fi.et ratum, et si hoc, prius naturaliter
s potest absolutum aliquod terminare illam actionem quam relatio,
quia formalis ratio cuiuscumque primi termini producti non est
necessario respectus.
[13] Ad rationes 1 pro opinione opposita 2 , 3 24

LAd rationes pro opinioneJ -
quantum ad istum tertium articulum.
10 Ad illud Avicenna e , de humanitate 3 , di co quod per hoc quod
<licit quod « equinitas est tantum equinitas », non excludit illa
quae sunt per se de ratione equinitatis (cuiusmodi est entitas rata),
sed excludit illa quae sunt passiones entis, ut 'unum', 'actus', etc. 4 ,
sicut patet i bi per litteram suam.
1s Ad secundum 5 , tam maior falsa est quam minor: maior, quia 325
animal inest homini formaliter vel per se et essentialiter, in quan,
tum homo, non tamen animalitas vel animal est formaliter homo;
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGo:E qu(pTit)'~µu)

1 est] erit PMSI2Vzrso A:E esset C I quern] quam D* quod SRrLN I fiat] fit C'M* fie·
ret DC2 2 quia] add. ens vr 80 A 0 I fiat] fit :E fiet A 0 I fiet] in corr. AE 2 fiat D*AG fitAH
3 contradictionem] add. ex se D* I quia] nam A 0 I est ex se] ex (est I R) se est CMR I aliquale]
naturale D* I aliquale, est om. Rt 4 ab] sub R I ab aliquo causante post ratum :E I fiet] in
corr. I2AE 2 fiat AG fit AYH I naturaliter] post potest (5) CMS om. Jtro• 5 absolutum aliquod
terminareJ t. al. abs. post actionem vrs I aliquodJ aliquid r 0 add. naturaliter I*r 0 J illamJ
post actionem :E istam D*ABHG:EU J actionem = A 1 D relationem actionem A' actionem sive
causationem VI' 8 creationem R 2 (in rru.)rL A YE 0 p-r causationem rell. rry~µu J relatio = A respectus
(-tum AG add. formalis A 02 ) rell. edd. 6 quia] qui est rL om. zrN• I formaliter (Pon. formalis Ci)
DCMSRVI' 0 A·Y I cuiuslibet CMsr·B I primi termini] t. p. CMI2 AH I producti] productivi r 0
probati S I est] sunt D 7 respectus] ratio Z 8 opposita] add. dico AH 9 istum] ilium
DA·G illud AG' hunc :E om. A G2 I tertium] post articulum CPMRZ:E secundum A 0 10 Avi·
cennae om. R I de humanitate om. A 0 I quod1 om. vrs I per om. CM 11 quod om. vrs
AHO I equinitas1 ] aequitas ro• I est tantum equinitas om. V I equinitas2 ] aequitas I add. ly
(in AG!) tan tum A GO I ilia] ista D* A BHG ea rLN om . vrs 12 cuiusmodi] in ras. S 2 cuius
RVZI' A·E alicuius AB• 13 ilia] ista A BHG om. Z I ut] et A 0 I unum] add. multum D I actus]
actum verum vrs add. potentia D I etc. om . v 15 secundum] secundam rLN aliud argu-
mentum R I falsa est] e. f. (post minor PI2ZA Y:E) PIVZr A YGO:E falsa AB*H I maior2 ] om. 1rso
A 0 add. quidem :E 16 inest - essentialiter =A inest homini formaliter DR'rLN inest form.
horn. per se et essent. et (et om. -r) A 0 -r per se et essent. inest horn. VI' 8 inest per se homini et
essent. prry~µu inest per se et (et om. :E) essent. hom. R 2 rell. 17 non - homo om . Dt I ani·
F ro AVICENNA, Metaph. V c. 1 (86va). 14 Ibidem (86vab).
T 1 Cf. supra n. 303-307. 2 id est pro opinione (n. 302). opposita opinioni n . 323.
8 Cf. supra n . 303. ' Cf. HENRICus GAND. , Quodl. III q. 9 in corp. (f. 61 0). 6 Cf. su·
pra n. 304.
sed si addatur in maiore 'quidquid per se includitur in intellectu

alicuius tamquam ultimum in eo', vera est maior - et sic minor
falsa est.
326 Cum probatur per alium prosyllogismum, « cui convenit 'esse' »
etc.1, - dico quod maior istius prosyllogismi falsa est, si per ly 'in s
quantum' intelligatur reduplicari aliquid 'per se primo modo', vel
si accipiatur in maiore 'participando' gerundivum. Et prout expo,
nitur 2 per 'quia', si intelligatur causalitas pertinens ad primum
modum 'per se', falsa est maior eodem modo, quia 'per se primo
modo' participatio ipsa non est quo est ens ratum formaliter; si lo
autem intelligatur per ly 'in quantum' causalitas pertinens ad secun,
dum modum 'per se' (qualis est in subiecto respectu propriae pas,
sionis), sic concede quod 'tale ens in quantum tale ens', puta lapis
in quantum lapis, participat ipsum 'esse': non tamen est propo,
sitio vera e converse videlicet quod 'in quantum participat, est 15
ens' (exemplum: haec est falsa, proprie loquendo, 'homo in quan,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI;QU(p-rny~µu)
malitas vel animal = A in quantum animalitas vel in quantum animal R 2 animal A YGZ animalitas
DlR' A 0 ' rell. edd. I est formaliter homo = ADlRTB' A 0 ' e. h. f. V qua (om. 8 2 ) formal. est
homo s est qua formal. homo rBz est qua (quo A 02 ) formal. est (e . f. A 8 ) homo PR2 ZA- 0 '1" est
illud quo formal. est homo L est qua formal. homo est homo A 02 rell. pr.y~µu
1 per se J ante in2 AG post in2 CMII' 0 praem. in maiore AG* 2 vera - sic om. rL•N• A Y
EHO• I vera est] post maior A 0 ! e. v. I'N! I maior = ADM2 RA 0 ! I et] sed I'N! I sic] ante maior
AO! om. I'4 3 est] ante falsa CPMivzr A om. L 4 Cum] add. autem vrBD I probatur]
arguitur A 0 I alium] istum AG I prosyllogismum] per syllogismum (I) I;Q syllogismum !2AG 0 I
cui] praem. creatura est DCPMSRIVI':E praem. quicquid non est de se esse sed tantum ens cui
convenit esse, non est ens ratum nisi in quantum participat esse quodlibet aliud a Deo, et quae-
libet creatura est de se A oa 5 quod om. CSI*ZI'L A YO I istius = A huius A 0I:T illius rel!.
prry~µu I falsa est = AZprry~µu e. f. rell. 'I" 6 intelligitur A EHG I reduplicare DC 7 si ac-
cipiatur] si accipitur L accipiendo A 0 I in maiore] om. A 0 add. pro 8 2 add. vel A 8 * I partici-
pando] comp. (pon . participando ca) c add. ut A 02 add. ut est ca 8 per] pro D1r 0 AGO om. S* I
per quia] q. p. (add. In quantum A Ea) A E per ly in quantum vrBNZ I si] in ras. I2 ut rn om. DC*
PMSVzr- 0 AYEHI;Q•u add. quia per in quantum AG I intelligatur] intelligitur VI: om. D add. in
(praem. per ly A 03 ) quantum A 0 9 modum] add. dicendi vrs I falsa est maior] m. e. f. (f. post
modo A) CMIVrBn AI: m. f . e. S I per se primo] eodem D' 9-10 per2 - non est] ipsa partic.
non est per se primo modo illud L 10 est ens = AI'L2 N' est DI2 ens ens rv ens est I'I'N 2
rel!. edd. 11 per ly] per PSZA- 0I: praem. quod CP 11-13 secundum - passionis ante pri·
mum (8) A• 13 in quantum tale ens om . rso A YEHO•I; I ens 2 om. I2V 14 in quantum lapis
om. I;U• 14-15 ipsum - participat in ras. R 2 14 ipsum esse] esse R!AEaGo om. DCMSI'L
N•A YHI;Q•U I non tamen est] et h aec D I est] ante tamen I: om. R! 14-15 propositio = A pro-
prie R! rell. edd. [ante est (14) PVI' 8 A- 0 , post vera (15) A 0 ] 15 videlicet] scilicet L praem.
ut R1rn 2 om. D I participat om. C'M 16 ens] add. quod est: prius dicitur 'in quantum', in
quantum participat, est ens A 0 J est falsa] post loquendo I: f. e. PSZA-H I proprie loquendo
om. A 0 •
T 1 Cf. supra p. 186, 3-8. 2 sci!. ly 'in quantum', cf. supra !in . 5-6 .
- - -- ---- - - - - -- - - - - - --
DE VESTIGIO 197
tum risibilis, est homo', et hoc intelligendo 'per se secundo modo',

et multo magis 'per se primo modo', haec tamen est vera, 'homo in
quantum homo, est risibilis', secundo modo), et tamen potest con,
cedi aliquo modo illa alia, prima - quia lapis in quantum lapis,
s participat ipsum 'esse' 1 , ita quod lapis, positus in entitate rata, de
necessitate et 'per se secundo modo' habet respectum participa,
tionis, sine qua ipsum 'esse' includit contradictionem, sicut sub,
iectum esse sine propria passione, vel fundamentum necessarium
relationis esse sine relatione, posito termino illius relationis. Tune
lo intelligo sic, quod in primo instanti naturae est ens quod est ipsum
'esse', scilicet Deus; in seeundo, est lapis ens ratum, absolutum,
quod nee intelligitur tune participans nee non,participans; in tertio,
est ipsa participatio, respeetus quidam, eonsequens ad ipsum Ia,
pidem.
l14l 1.5 Ad aliud argumentum de I Physicorum, de causis 2 , dico quod aliud 32 7
est relationem esse priorem eognitione causati per causam, et aliud
est ipsam includi in cognitione eausati: lieet enim prius lapis habeat
respeetum ad Deum quam lapis cognoscatur - et ideo non cogno,
scitur nisi cognito Deo 3 , perfeete - tamen la pis eognoscitur non co,
20 gnito respeetu ad Deum; et ex hoc sequitur quod ille respectus non
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGOI:Qu(p=y~µu)
1 et hoc] etiam PSI'zr-B A EDI: et CMA YH om. RI2 vrs AG I et hoc intelligendo om. D
1-2 intelligendo - magis om. Rt 1 secundo] primo D 2 et - modo om. AH I multo
magis] multo maius R~ multo AY etiam D add. intelligendo saA 0 I per se primo modo om.
St I per se - vera] om. D' ut D 2 I haec tamen =At. h. rell. (quoad D cf. immediate antea)
edd. I est vera] v. e. PSZA- 0 3 homo] praem. est I: om. D*AH I est] om. C* add. homo A 0 I
modo] add. sic in proposito ista non est concedenda 'lapis in quantum participat esse, est ens'
sumendo ut sumptum est secundo modo AG 4 illa] ista I2 ita A EG I alia om. PI2Vzr-n AI: I
primal propria A 0 * puta Dadd. ita R I quia] quod DM2SRI2Vzr-n AI: 5 ipsum esse] e. i.
et in quantum A 0 I ita] om. A 0 ' et ita A 0 a add. puta I*I' 0 I quod om. RtA 0 t 6 et om.
CMSI*VI' 80 A 0 I respectum] rationem AG 7 quo DI*Z I sicut] ad D 8 esse] est D I sine]
in A 0 9 illius] istius AEH huius A 0 om. rLN I Tune] om. A 0 ' Et A 0 a 10 quod 1 ] quia (pon.
quod ca) CM 11 scilicet Deus om. PZAYEHD*:E 12 quod] quia PM2 R 2 VI' 80 AI: I nec 1 ] vel
R 2 I tune] add. ut A 0 I nec 2 ] vel R I nee non-participans om. A 0 :E 0 t 13 quidam] comp. A 0 in
corr. I2 quidem rNAH om. Dt 15 aliud1 ] secundum vrs om. 1r 0 I argumentum om. I: I de 1 ]
om. :EQU• add. Philosopho CMI*I' 0 I de causis] post argumentum I: de causa D 16 relatio-
nem] add. participationis in ente creato A 0 a 17 est= AA 0 -r I ipsum DMRVA G 17-18 ha-
beat - lapis om. AEt 18 ideo] add. lapis AEHG 18-19 cognoscitur] cognoscatur DCPM
SIVZI' 80 A 0 *:E praem. perfecte A 0 a 19 nisi - perfecte] p. n . Deo c. :E I tamen lapis] re-
spectu lapidis A Y I cognoscitur non] non cogn. nisi I'LN• praem. non R * 19-20 non cognito
om. rnt 20 ille] post respectus I: iste DA- 0
T 1 Cf. supra p. 196, 13-14. 1

Cf. supra n. 305. 8 Cf. supra p. 170, 5-9.
198 ORDINATIO I DIST. 3 PARS 2 R.· UNICA
est de essentia lapidis, quia nihil cognoscitur nisi cognito eo quod

est de essentia sua.
328 Ad Augustinum 1 : concedo quod quodcumque 'aliud bo,
num' est bonum per participationem, sed non vult auctoritas quod
participatio sit de essentia illius boni. s
329 Ad Boethium 2 , dicendum quod auctoritas concludit oppo,
situm, quia ibi 3 ponit subtractionem primi boni per intellec,
tum - et hoc posito, loquendo de creaturis, dicit quod loquendo
de 'esse' earum 'licet sint, et bona sint, non tamen in quantum
sunt, bona sunt' 4, - igitur ipse subtrahens secundum intellectum pri, 10
mum bonum, loquitur de creaturis secundum 'esse' creaturarum;
sed si 'esse' creaturarum esset respectus ad summum bonum, non
solum esset contradictio subtrahere primum bonum et loqui de
'esse' creaturarum, sed non esset intelligibile, quia non est intelli,
gibile ponere respectum subtrahendo terminum respectus; ergo in, 1s
telligit quod 'esse' creaturarum sit absolutum. Sed 'bonitas' apud
eum dicit quemdam 'fluxum' a primo bono, et verum est quod
iste terminus dicit respectum, et ideo non potest 'absolute' compe,
tere rei: si ergo res secundum 'esse' suum non essent a primo bono,
non essent bona in quantum sunt, quia in quantum sunt non flu, 20
xerunt a primo bono; essent tamen bona per accidens, si secundum
'esse' aliud fluerent a primo bono, - sicut lapis, si non secundum
se esset a voluntate primi boni sed secundum duritiam, in quantum
ADCPMSRivzrBnLN A YBHGoLQu(pmy[3µu)
1 nisi] non R 2 sua] eius R 3 Augustinum] aliud RZ argumentum (add. Augu•tini
fl.Oi) A. 0 I quad om. r 0 A 0 I quodcumque] quodlibet vr- 0 4 est bonum om. z I per parti·
cipationem om. D' I non vult auctoritas] a. n. v. L 5 illius] istius fl.Y huius A. 0 om. l 2 A 8 HG
7 abstractionem osvrBLN• 7-8 per intellectum om. rN• 8 et hoc] hoc autem L I lo·
quendo 1 om. L 10 igitur] praem. sic DCMSRarvr- 0 A 02 praem. si rn• I abstrahens DCMRV
rBLN• I secundum] per PZA YOL 11 loquitur de creaturis] de c. 1. L I creaturarum] crea·
turis A 8 * earum L 12 creaturarum om. A I ad] add. secundum P 13 primum] summum
L I et] add. sic rr 0 14 non esset] e. (esse r 0 • AB• add. etiam AG) non PSIVZr 80 A YEGL etiam
non (add. est A. 02 ) fl.HO 14-15 quia - intelligibile om. C'R'fl.BO? 16 Sed] Si v Et rLN
17· 18 quemdam - dicit om. R ? 18 iste] ille DSR~A YOLU I terminus] not. vel: fluxus rsa I
non om. DCM'SR*l'rs 2N•f1.EHG 18-19 absolute competere rei = APMifl.Y c. a. r. Z ei (rel
rN2 ) c. a. I'r-s c. (add. nisi I!) rei a. (a. om. rs!) M'I2 rell. edd. 19 esse suum] s. e. L
20 in quantum sunt1 om . C'M' I in quantum sunt, quia om. A. 0 • I quia - sunt om. S' I non2
om. MA 0 20-21 fluxerunt =A fluunt A 0 -r fluerent (-rant D) R 2(in ras.) rel!. pity[3µu 21 primo]
summo A 0 22 esse] post aliud RI'LN AGL om. AH add. suum r•rn 23 voluntate] bonitate
(pon . voluntate Ma) DMI not. alias: bonitate rna 23-p. 199, I sed - bani om. fl.E?H
F 17 BoETHIUS, De hebdom. (PL 64, 1313A; ed. PEIPER, p. 172, 112-114).
T 1 Cf. supra n. 306. 2 Cf. supra n . 307. 8 Cf. ibidem. ' Cf. ibidem.
DE VESTIGIO 199
durus esset bonus (quia a voluntate primi boni), licet non in quan-
tum lapis vel in quantum ens. Patet ergo quod accipit 'bonum' pro
respectu fluxus a primo bono, et hoc etiam modo bonitas in aliis
entibus a Deo non est nisi quia sunt a voluntate primi boni. Sed
s ista non est perfectio absoluta et intrinseca creaturae, et ideo boni-
tas, secundum aliam rationem, absolutam, non dicit respectum ad
creatorem, licet bonitas ut accipit ibi, dicat respectum ad ipsum.
Lii. - An ARGUMENTA PRINCIPALIAJ
[15] Ad primum argumentum principale 1 dico quod per vestigium 330

10 distincte investigatur illud cuius est imago, scilicet pars 'totius',
sed 'totum' non investigatur nisi indistincte, sicut 'totum' cogno-
scitur ex parte. Ita in proposito. Per creaturam investigatur appro-
priatum, non tamen in quantum appropriatum sed ipsum quod
est appropriabile cuicumque personae: et ideo Trinitas - cuius con-
15 ceptus in intellectu est quasi 'totalis' - investigatur quasi per simi-
litudinem partis 2 a.
" Loco non tamen (13) - partis (16) textus interpolatus: sed non propria perso-
narum, - et ideo non Trinitas, cuius conceptus in intellectu est quasi 'totalis'.
ADCPMSRIVZrBDLN A YBHGO:EQu(p=y~µu)
1 durum C*M I quia om. AB~G I voluntate] bonitate 1r0 *AE! I primi boni] b. p. PSZAY
2 vel] tamen Z 3 a primo bono om. rN I modo] praem. primo V om. A 0 • I bonitas] vo·
luntas Z 4 a Deo] ante entibus AH ante in (3) A 0 rep. post est A 0 4.5 nisi- est om. D"
4 voluntate] bonitate 1•ro• 6-7 secundum - bonitas om. Z 6 aliam] aliquam A YB
7 creaturam v· A EH I accipit] post ibi vr-D:E accipitur 1rLAH I dicat] add. ut patet AH I respectum
ad ipsum = A 9 argumentum om. R:E I quod om. A Y 10 imago] vestigium v• praem.
vestigium sed non A oa 11 totum 1 ] add. quod (cuius non II' 0 om. S) est imago DS*I*VrB•D
LN I indistincte] distincte r 0 • indistinctive AG add. et arguitive S 2 A BoGO 12 !ta] Sic R
om. A 0 *(post proposito) 12-13 appropriatum] add . cuiuscumque (cuiuslibet P) personae PAGO
13-16 et 17-18: codd. et edd. exhibent utramque lectionem con/latam. Salvis variantibus (de quibus
suo loco) generaliter sic: non tamen (13) - personae (14) et sed (17) - totalis (18) et investiga-
tur (15) - partis (16) = ADR'S' non tamen (13) - personae (14) et sed (17) - pt.rsona·
rum (17-18) et et ideo (14) - partis (16) R 2S 2 rell. edd.; 'II text. non tamen (13) - appropria·
bile (14) sign . litteris a-b V 2 (text. et mg .) sed (17) - personarum (17-18) sign.: punctis A 1 Vacat Z2
litteris a-b V 2 (text. et mg., sed abraJ . V3)I'B 2 uncis r 1 M 2 investigatur (15) - partis (16) sign . litteris
a-b V2(text. et mg.) 13 non ... quantum] nisi ... quantum non rB• I tamen om. vrB A 0 I in
quantum] ut A 0 add. est vrB ! appropriatum] comp. c I sed] sicut D* 13-14 ipsum quod
est] ips. in quantum est R 2:E ips. investigatur in quantum rB 2 ut A 0 13 quod om. AG
14 cuicumque personae] cuilibet p. RI 2 cuique p. roN• cuiuscumque p. Z om. A 0 14-15 con-
ceptus] praem. erit C* add. est A 0 15 est om. r 0 • A 02 I investigatur] praem. non 1•rDL•N I
quasi 2 ] ante partis (16) :E om . R 15-16 similitudinem partis] sim. partium P similem partem
(pon. similitudinem partis C') C not. alia littera: per similem partem A oa• 17 sed] licet pyre I
propria] proprie VrB om. C" 18 Trinitas] add. scilicet D
1 2
T Cf. supra n. 281. Cf. supra n. 301.
200 OROINATIO I DIST. 3 PARS 2 Q. UNICA
331 Ad secundum 1 dico quod quaelibet essentia creata in quantum

talis essentia creata, est secundum determinatum exemplar, et ideo
quaelibet repraesentat Deum sub ratione vestigii. Natura autem
intellectualis, in quantum habet in se essentiam unam et operatio,
nes multas, inter quas est ordo originis, repraesentat Trinitatem s
ratione omnium istorum concurrentium in tali natura, ita quod
natura intellectualis non eodem est vestigium et imago 2 , sicut pa,
tebit magis in quaestione de imagine 3 •
332 Ad ultimum 4 dico quod non est in essentiis creaturarum a alia
ratio repraesentandi quam ratio vestigii, sed quia in aliqua natura 10
concurrunt multa, repraesentantia unitatem et trinitatem, ideo talis
natura habet rationem imaginis, sicut natura intellectualis. Talis
autem concursus non est in aliqua natura, inferiore natura intellec,
tuali, et ideo omnes naturae aliae inferiores habent praecise ratio,
ncm vestigii b. IS
"' Sequitur textus interpolatus: propter ordinem creaturarum.

b Sequitur textus interpolatus: Ad rationem Lecturae 5 dicitur quad Trinitas est
quasi quoddam totum, habens partes; perfectio appropriabilis quasi pars est,
quaedam unitas istius Trinitatis, - et secundum hoc habet rationem partis, et
non ducit in cognitionem alterius: per hoc patet quad non sequitur 'creatura 20
ducit in cognitionem Dei in quantum unus, igitur non est vestigium Trinitatis',
quia vestigium non ducit perfecte in cognitionem vestigi:lti, sed in cognitionem
alicuius appropriabilis vestigiato 6 •
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGo:E Qu(p-rny~µu)
1 secundum] secundam r 0 tertium A 0 2 talis] post essentia I*I' 0 tale (!) D om . A EHG I
essential esse A 8 * om. R add. est S* 3 Natura] in corr. AE 2 Non DI'LN 4 intellectualis] in-
telligibilis (pon. intellectualis C') CZ rescr. M' I unam] suam S add. veram A 02 6 ratione] praem.
sub DPR' ZrLN A y I istorum] illorum AG istarum ovzr- 0 I in] add. una vrs 7 eodem est]
est e. A 0 :E add. modo A 0 8 magis - imagine] in sequenti quaestione R 9 non est ante
alia :E 10 quia] si rLN I aliqua] alia DA EHG ilia A 0 11 repraesentantia] quae repraesen-
tant I'LN repraesentativa AH repraesentabilia .'\. G exprimentia A 0 add. et (vel S1) exprimentia S'
Aa 11-12 talis natural n. t. CPMSIVZI' 80 AI: praem . aliqua DC'PSRizr-s praem. alia C'M
12 imaginis] praem . talis R' I sicut] cuiusmodi est :E 13 autem] enim :E om. C*PM*S*I*ZA· 0 I
aliqua om . C ' MSR I natura, inferiore] i. n . C*MSR 13-14 inferiore - intellectuali) infra
intellectualem :E 13 natura 2 ) post intellectuali (13-14) C*M* nisi P non A 8 praem. nisi in RAGO
14 naturae om. 1·r 0 I aliae] ante naturae rLN A YO post inferiores vrs in corr. A E2 istae ante na-
turae R I inferiores om. :E 15 vestigii] adnot.: Usque hie incorrectum originale V 1 Vide am-
plius circa istam quaestionem infra in ultima quaestione istius distinctionis de imagine roa
16 propter ordinem creaturarum = ADC'MSRIVZI'A 8 •G 0 •:E edd.; 'ff text. sign.::.-:. A 1 Vacat
Z2 litteris a-b v 2rs2 uncis r l M 2 I propter om. p I creaturarum] ipsarum Tity~µu om . p 17-23 Ad -
vestigiato = DV1 ; adnot. Parisius hoc D'; lectiones variantes vide in append. B
T 1 Cf. supra n. 282. 2 Cf. HENRICUS GANO., Quodl. V q. 1 in corp. (f. 152Q); Summa
a. 33 q. 2 ad 3 (I f. 207G). 3 Cf. infra n . 575-580. 4 Cf. supra n. 283. 6 Cf. supra
8
p. 174, 12-16. Pro !in. 17-23 cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 3 n. 82-83.
rPARS TERTIA
DE IMAGINE
QUAESTIO 1
UTRUM IN PARTE INTELLECTIVA PROPRIE SUMPTA
5 SIT MEMORIA HABENS SPECIEM INTELLIGIBILEM PRIOREM

NATURALITER ACTU INTELLIGENDil
[Q.6] Circa tertiam partem huius distinctionis - scilicet de imagine 333

[1]
quaero utrum in parte intellectiva proprie sumpta, sit memoria,
habens speciem intelligibilem priorem naturaliter actu intelligendi 1 a.
lo Quod non, arguitur:
Quia omnis species impressa ab obiecto, repraesentat illud sub
ea ratione sub qua ab eo imprimitur, et si imprimatur ab alio,adhuc
a Loco Circa (7) - intelligendi (9) textus interpolatus: 'Nunc vero ad eum' 2 etc.
Circa tertiam partem huius distinctionis - in qua Magister agit de imagine 3 -
15 quaeruntur quattuor: primum est, utrum in parte intellectiva proprie sumpta,
sit memoria, habens speciem intelligibilem naturaliter priorem actu intelligendi 4 ;
secundum est de notitia genita, quae sit causa gignens vel ratio gignendi eam 5 , -
utrum scilicet pars intellectiva proprie sumpta vel aliquid eius sit causa totalis
gignens notitiam actualem vel ratio gignendi earn; tertium est, utrum principalior
20 causa notitiae genitae sit obiectum in se praesens vel in specie, vel ipsa pars ani-
mae intellectivae 6 ; quartum est, utrum in mente sit imago Trinitatis distincte 7 •
Circa primum.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHooi;Qu(p-rny~µu)
7 adnot.: Quaestio 6 A 1 et pauci Quaestio 7 V 1 I' 81 et plures Quaestio 31 I'Ll Quaestio 37
AEi Thomas 93 (93] quacst. 3 V!) et 8 (sic!} et Henricus Quodlibet 4 q. 7 et lacobus Quodlibet 2
q . 16 NV1 I' 81 7-9 et 13-22: Circa (7) - intelligendi (9) = ADCPMSRIVZI' A edd. Nunc
(13) - primum (22) :E 7 tertiam] secundam AG om. D' I huius] post distinctionis AG om.
DCMSRZI'LN .A-G 8 quaero = A quaero primo (p. q. D) de memoria rell. (quoad :E cf. antea}
edd. 9 intelligibilem] post naturaliter A y intellectualem v add. et r 0 I actu] praem. ipso
vrs 10 arguitur] ante Quod :EQ Et arg. ante Quod i;u arguatur A 0 praem. sic .A-Y add.
sic Pl 2 AY 11 Quia om. 12.A:E 12 ea] eadem MII' 0 ista A 0 I ab eo] post imprimitur :E ab
obiecto vr- I et si imprimatur om. R. I et] sed A 0 om. DrN• I si om. AG I imprimatur =A
0
imprimeretur VI' 80 imprimitur R~ rell. edd. 16 intelligibilem] intellectualem i;u 17-22 se-
cundum - primum om. :EU 21 intellectiva :EQ
F zo-p. 202, 7 HENRICUS GAND., Quodl. V q. 14 in corp. (£. 174Y).
1 2 LoMBARous,
T Cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 3 pars 3 q. 1; Rep. IA d. 3 q. 4.
Sent. I c. 2 n. 39 (I 33). 3 Ibidem n. 39-43 (p. 33-36). 4 Cf. supra n. 333. 5 Cf. in-
fra n. 401. 8 Cf. infra n. 554. 7 Cf. infra n. 569.

repraesentat sub eadem ratione sub qua repraesentaret s1 imprime-

retur ab obiecto, alioquin non esset vera species eius; sed species
quando imprimitur ab obiecto, imprimitur ab eo ut singulare est,
quia actio est 'singularis'; ergo species impressa a quocumque non
potest repraesentare universale, sed tantum universale quale re- s
praesentatur intellectui: ergo nulla species impressa repraesentat
intelligibile sub ratione intelligibilis.
334 I tern, praesentia obiecti est causa praesentiae speciei, et non e
converso: non enim quia species est in oculo ideo album est prae-
sens, sed e converso; ergo prima repraesentatio obiecti non est per 10
speciem, - ergo superflue ponitur species propter praesentiarn
obiecti.
335 Item, quaelibet species, si esset in intellectu, esset forma natu-
raliter agens ad intellectionem; sed multae possunt esse simul in
intellectu si una ponatur; ergo omnes illae naturaliter agerent ad 1s
intellectiones sibi correspondentes: ergo simul essent plures intel-
lectiones in intellectu, correspondentes illis pluribus speciebus. Si
enim aliqua illarum ageret naturaliter et tamen non esset intellectio
secundum earn, sequeretur quod numquam posset esse intellectio
secundum earn, quia causa naturaliter agens quando agit secundum 20
ADCPMSRIVzrsnLN A vsHoo:EQ 0 (p-rny~µu)

1 repraesentat] repraesentaret vrs praem . illud A y add. illud AG I eadem] ea :E I sub 2 -
si] quasi DR. A l!IHOt qua repraesentaret si A 82 I repraesentaret si om. vrs 2 ab obiecto.
alioquin] om. I' add. enim C I eius] ante species1 1rn om. A Y 3 ab obiecto, imprimitur om.
A 8 ' I ab eo om. MSI'I' 0 I est om. DA 8 :E 4 actio] add. eius A 0 I singularis om. AY I species]
add . eius A I a quocumque om. DCMSRI•r-sA-Y
02 5 sed tantum universale om. DCMSRI
r-s A-Y I quale om. PVZI' 8 A Y:E 5-6 repraesentatur] repraesentetur R praem. tantum Ra
8 Item] Praeterea :E add. secundo P 9-10 non - converso om. Z 9 enim] autem I'LN I
album] obiectum A EHG 10 sed e converso om. r 0 • 11 praesentiam] repraesentationem
crL not. vel: exsistentiam A oa 13 Item] Praeterea :E add. tertio p I esset1 l est vrs I formal
formaliter RI'LN 13-14 naturalis A 0 14 simul] ante possunt C ante esse MV A 0 post in·
tellectu (15) DA 0 15 una] aliqua :E I ponatur] ponitur CPMSRIVZI' 80 A-Y:E possibilis D
add. ibi :E add . plures A 0 • add. tum plures A 01 add. causa naturaliter agens quaelibet, tum ergo
sunt ibi plures A 02 I agent VI' 8 A 0 16 sibi] add. naturaliter A 0 16-17 ergo - corre-
00
spondentes] in intellectu A • om. D•rN• 16-17 intellectiones] intentiones MS*zrn rescr. p
17 correspondentes] add. (post speciebus VI' 8 ) ergo omnes illae naturaliter agerent ( agentes VI' 8 )
ad intellectiones sibi (s.J eis VI' 8 ) correspondentes CRVI' 8 19 sequeretur quod] sequitur
q. :E om. Av I posset esse] foret Av I intellectio] ante esse r•rn intellectus R 20 quia] et
:EQ I quando ante causa :E I quando agit om. ABH I agit] post suae (p. 203, 1, insuper hie add. aglt
A 02 ) A 0 add. agit D*Raravrsn 2 L:EQUa
F 8- r 2 HENRICUS GAND., Quodl. V q. 14 in corp. (f. 174Z) . r 3-p. 203, 2 Ibidem

(f. 174Z. 179B).
DE IMAGINE 203
ultimum potentiae suae, si non potest habere effectum, numquam

habebit. - Et pluralitas etiam ista specierum, quae sequitur ex hy,
pothesi, improbatur 1 per rationem illam Algazelis in Meta,
physica, quia 'sicut unum corpus non potest figurari simul diversis
s figuris, ita non videtur idem intellectus posse figurari simul diversis
obiectis', quod tamen sequeretur ponendo simul plures species
intelligibiles.
Item, quarto, videtur sequi quod intellectus non patietur ab 336
intelligibili in quantum intelligibile, sed tantum patietur passione
10 reali, recipiendo quamdam formam, quae est sicut perfectio eius
realis; recipit enim speciem illam ut subiectum recipit accidens

reale, et ideo non patitur intellectus ab intelligibili in quantum in,
telligibile. - Ex hoc etiam sequitur quod 'intelligere' non erit 'mo,
tus rei ad animam' 2 , immo omnis intellectio erit actio eius absoluta,
1s sicut forma stans in se, non habens aliquem terminum extra.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGO:EQU(p=y~µu)
1 potentiae suae] s . p. vrB:E I si] praem . et ideo D praem . et I2 praem . igitur L add . tune
(po" effeetum A 0 lgltur tune vrBD pro tune po" effeetum A ElG) CPMSIVZr A EZG0 2:E add. aliquando ante
effectum AHZ I effectum] add. suum R 2 Et= AI'LN A 02 I etiam] enim in ras. R 2 autem Z I
ista] illa A BH illarum A om. A G:E I sequuntur p
0 2-3 hypothesi] hypostasi rB' hypotasi (1)
I' 82 impossibili D*Z 3 rationem illam] i. (istam A BH) r. DCPMSRizrn A:E 3.4 in Me·
taphysica] immediata (J) P om. DCM"SRr:or-n A-Y add. sua :E add. toto (1) A Y 4 quia]
quod AG om. :E J figurari] post simul PR:E formari A- 0 informari A 0 I simul] sub AG add.
in D 5 videtur ... posse] vid. quod . .. posset (·ssit Z) CPMSizrn A 02 potest post non A BHG I
idem om. :E I intellectus] ante non :E ante idem DCA BHG I figurari] configurari PM*IZP A 83 (in
corr.)H consignari rn conformari CSA YG:E formari vel configurari A 0 I simul om. A EHG 7 in·
telligibiles] add. quia intellecta species (1. •·I lntelleetlva •· AG s. r ... J Sl) non . .est nisi quaedam
configuratio (e.) eonsignatlo AG •lgnllieatlo Sl) intellectus ad intellectum (int. ad Int.) ad lnvlcem Sl)
8iAG 0 8 Item] Praeterea L I sequi om. A 0 8-9 ab - patietur om. St 9 in quantum]
ut vrBAO praem . ut AG 2 I intelligibile] add. est vrBAO 10 erit CPMSIZAY:E I sicut] sic R
om. A 0 * I perfectio eius] e. p. AH 0 :E 11-12 recipit1 - reale om. A 0 t 11 illam] istam D
ABG om. AH 11-12 accidens reale] r. a. :E ens reale A 0 1(sed resti< . idem A 0l) 12 ideo] ita
CPMsrzrn A:E I intellectus] add . ('j[ sign. uncis r 1 M 2) in quantum intellectus DCMSRIVI'
AEH I in quantum] ut Z om . S' 12-13 intelligibile] add. sed in quantum reale D 13 Ex
hoc etiam] Et ex hoc PMSizrnA:E I etiam om. D*C I erit] est DRVI'A 0 esset C 14 immo]
ideo A 0 om. AY I omnis] omnino PMSl'ZI'LNAYEHGO*:E praem. omnino A om. 12 I est DRVr I
eius om. 12zrn A 15 in se om. DCMSR:ol*rnL:oN A-v ·
F 3·6 ALGAZEL, Philosophia [Metaph.] I tr. 3 sent. 4 (ed. Venetiis 30rb; ed. MucKLE p . 68,
16-21): « Sicut enim non possumus imaginari duas celaturas vel duas figuras in eadem cera simul
eodem modo circa idem; sic non possunt imaginari in anima esse duae scientiae discretae
simul praesentes eodem modo, sed succedunt sibi adeo subito ut non possit comprehendi
earum successio propter brevitatem temporis ». 8-r5 HENRICUS GANO., Quodl. V q. 14 in
corp. (f. 175F).
T 1 Haec ratio non est Henrici Gandavensis, cf. DuNs ScoTus, Lectura I d . 3 n. 25 3 .
2
Cf. ARISTOT., Metaph. XII t. 37 (Ac. 7, l072a 30); De an. Ill t. 2 (I' c. 4, 429a 13-15).
337 II Item ,
posset conservari species illa sine actu 1 , et ita non esset
necessaria conversio ad phantasma 2 •
338 Item, voluntas habet sufficienter obiectum sibi praesens, ut circa
illud possit agere, licet nihil recipiat in se ab obiecto. Ergo ita potest
esse in proposito, in quantum obiectum est terminativum actus. - s
Confirm at u r: sicut est praesens voluntati quia in intellectu, quare
non ita de intellectu et phantasmate 3 ? !I
339 Ad oppositum: [2]
Intellectus quandoque est in potentia propinqua et accidentali

ad intelligendum, qui prius fuit in potentia essentiali et remota 4 • 10
!stud non est in intellectu nisi per aliquam mutationem: sed non
obiecti, patet; ergo ipsius intellectus. Ista mutatio, quae fit ad ta,
lem potentiam propinquam, videtur esse ad aliquam formam, per
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOI; qu(p-rny~µu)

1· 7 Item - phantasmate = CMRarLN A YOaI:µu; 'If text. sign.: Additio M 1u Extra (pro «x<u
Item. 3 - phantasmate, 7 rN!) rLlNl !in. anfractuosa µ 1 adnot. Quintum caMa 1-2 Item -
phantasma om. I: 1 conservare rLN• I ilia] ita rLN• I sine] similiter in rLN• sive in A 0 1 I
sine actu] secundum actum M 2 2 necessario rLN / conversio in ras. M 2 / phantasmata CM
A YO! 3 adnot.: Quintum I;Ql Sextum caMa Hane rationem solvit Doctor super II dist. 3
q. ultima, ad ultimum argumentum pro opinione Henrici ca I Item] Praeterea I: , . sufficienter
obiectum] o. s. CMI: / ut] praem. et A Y 4 possit] posset C add. operari (-re M) et CMA 0 1 /
nihil om. I:U 2 / in se] ante nihil CM post obiecto I: / obiecto] ipso I: / Ergo om. I;QU;: 5 pro·
posito] add. scilicet quod intellectus potest immediate agere circa obiectum aliquod, non quod
eius speciem recipiat, sed I: / in quantum - actus om. C / terminatum M' / actus] add.
eius I: 6-7 sicut - phantasmate] quia (add. obiectum I:) non est praesens voluntati nisi quia
(add. est I:) praesens (voluntati - praesens om. C) intellectui (pon. slcut, 6 - phantasmate, 7 Mi) CMI:
praem. quia non est praesens voluntati nisi quia praesens intellectui A Ol add. igitur ita erit de
intellectu respectu (resp. om. I;U!) phantasiae I: 6 in om. A YO! 7 non] add. est rLN A 0 1 / et]
add. de rNz 8 adnot. IX Physicorum cap. 6, III De anima cap. 1 rm 9 quandoque] post
est ArL quando 1r 0 • / propinqua et accidentali] a. et p. I: 10 ad intelligendum om. A 0 • I
qui] quae DV / prius] praesens D* alias A 0 om. AB 11 !stud] Illud 1vrs A Hoc I: / est]
add. prius ABG / aliquam] in corr. R 2 om. ADrLN;: I immutationem DCPMSI*VzroLN*A·G /
sed om. CP*MSIZAI: 12 obiecti] add. quia in obiecto est tantum (e. t.J non est nlsi rN!) rela-
tio rationis sarNa A-Y I patet om. DCMSRI*rLNA-Y I 'If ergo ipsius intellectus sign. Non Seo·
tus V 1 et litteris a-b V 1 I ipsius] ipsi M* om. Pzrso A Y / intellectus] om. DCPMS'R •r•zr Av
scilicet intellectus sa I l sta] Illa s lpsa rN praem. lgitur v I fit] facit A y I ad] per rLN
F r-2 HENRrcus GAND., Quodl. V q. 14 in corp. (f. 176 0-177 0); cf. AVICENNA, De an.
pars 5 c. 6 (26rb): « Impossibile est enim did hanc formam [intelligibilem] esse in anima in ef-
fectu perfecte et non intelligi ab ea in effectu perfecte». 3-6 HENRICUS GAND., Summa a. 45
q. 2 in corp. (II f. 17R-S); a. 58 q. 2 ad 3 (f. 131L). 6-7 lb. a. 45 q. 2 in corp. (f. 17S);
Quodl. V q. 14 in corp. (f. 1760).
2 Cf. infra p. 207, 7-9. 3
T 1 Cf. infra p. 331, 14-15. sci!. 'quare non ita in·
4
tellectui quia in phantasmate', cf. infra p. 206, 3-5. Cf. ARISTOT., De an. II t. 55-56
(B c. 5, 417a 21-417b 2); III t. 8 (r c. 4, 429b 5-10); Physic. VIII t. 32 (0 c. 4, 255a 33-255b
5. 22-23).
DE IMAGINE 205
quam obiectum intelligibile est praesens intellectui, - quae forma

est prior actu intelligendi, quia prior naturaliter est potentia pro-
pinqua, qua quis est potens intelligere, quam actus intelligendi;
ilia forma, per quam obiectum est sic praesens, vocatur 'species';
5 ergo etc. 1 a.
LI. - 0PINIO AUORUMJ
[3] In ista quaestione sunt multi modi dicendi. 340

LOpinio primaJ - Uno modo negatur omnis species intelligibilis
praecedens naturaliter actum intelligendi, propter rationes positas
10 ad primam partem quaestionis 2 • - Modus ponendi est iste: habita
impressione speciei sensibilis in organum sensus, et toto illo pro-
cessu usque ad virtutem phantasticam 3 , intellectus agens abstrahit
" Sequitur textus interpolatus: Aliter deducitur argumentum 4 sic: aliter se habet
intellectus quando est in potentia essentiali ante addiscere, et aliter quando est
1s in potentia accidentali ante intelligere; obiectum autem non se habet aliter, sed
eodem modo; intellectus ergo se habet aliter, per hoc quod est mutatus. Sed
omnis mutatio terminatur ad aliquam formam; ergo aliqua forma praecedit actum
intellectionis, et illam non voco nisi 'speciem' 6 •
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGO:EQu(pmy~µu)
2 est1 ) erit MSI2AH I est prior) post intelligendi A 0 ' p. e. post intelligendi A 02 I quia prior)
q. prius AG om. A 0 * lest 2) ante naturaliter PszrsAEHG nota A 0 • 2-3 potentia propinqua]
pr. p. A 3 qua quis est] om. DC*MSR•r•r 0 ABHGio quae est A Ga I quis est) post intelligere
v•ra q . sit AY I quam] add. sit pzrLNAY:E 4 illa) ista vr 80 A I sic] post praesens vrs
om. ZAY I praesens] add. intellectui in ratione intelligibilis 1: 5 ergo) add. in intellectu est
ponere speciem intelligibilem AG / etc. om. :E 7-8 sunt - modo) ab aliquibus AG om. DSR
AEHO:!: 8 adnot.: Opinio Henrici, Quodlibet 4 q . 21 (4 q. 21] 5 q. 14 Il) A 1P Opinio Godefridi
IX quaest. 18 A Gl Thomae A Ha I intelligibilis om. rLN 10 quaestionis) add. «IT sign. Non
Scotus in mg. et litteris a·b in text. et mg. V 1 ) ponendo tantum (t. om. D) actum intelligendi
imprimi ab obiecto in phantasmate DV I ponendi) add. eorum AG 11 speciei om. A EG I or-
gano rvzr- 0 AH I et) etiam M in rs vel rL 12 virtutes phantasticas SI*r 0 I phantasticam]
in corr. AE 2 phantasmatis D 13-18 Aliter - speciem = ADCMRIVrAEaGoarty~µu [textum
rep. M sed restit. M 2 adnotando pro textu repetito: Vacat, prius immediate ponitur totum]; 9T text.
sign.: Additio M 1u Extra I2(texc. ec mg .) Vacat (-cat deesc in rL!) rLINl uncis r 1 M 2 litteris a-b V 1 {text.
ec mg.)rsa Ponitur ab aliquibus una declaratio quae incipit (sequitur textus), et a multis non re·
putatur de textu rt<D~ lin. anfractuosa µ; lectiones variances vide in append. B
F 8-9 HENRICUS GANO., Quodl. V q. 14 in corp. (f.178V. 177R. 174V). ro-p. 206, 5 Ibi-
dem (f. 176 0); cf. Summa a. 58 q. 2 ad 3 (II f. 129D-130H); Quodl. IV q. 21 in corp.
(f. 136G-137H).
T 1 Cf. HENRICUS GANO., Summa a. 1 q. 5 in corp. et q. 11 in corp. (If. 14B. 21C); q. 10
2
in corp. (f. 19F·20F). Cf. supra p. 201, 10-202, 2 et 8-15; secunda pars quaestionis est
3
n. 339. - Est opinio Henrici Gandavensis, cf. infra p. 222, 15-16 . Loco « habita ...
phantasticam » (!in. 10-12) Henricus dicit: «Post hoc sequitur»; quod refertur ad textum imme-
diate antecedentem, Quodl. V q. 14 in corp. (f. 176L-N). 4 Cf. supra n. 339. 5 Pro !in.
13-18 cf. DuNS ScoTus, Rep. I A d. 3 n . 88.

ab obiecto in phantasmate, et immutat intellectum possibilem ad

simplicem apprehensionem essentiae, ita tamen quod intellectus
possibilis nullam speciem impressam recipit a phantasmate, nee
est obiectum praesens intellectui nisi quia praesens in imagina-
tione. s
341 Et hoc probatur ex ista sequente deductione: sensus enim
recipit speciem aliam ab actu, vel quia organum est eiusdem ratio-
nis cum medio, vel quia species illa recepta est dispositio propinqua
ad actionem sentiendi recipiendum. Neutrum istorum occurrit in
intellectu; est enim intellectus virtus non organica, et de se summe 10
disposita ad actum intelligendi, - ergo etc.
342 Haec 1 dicitur esse intentio Aristotelis III De anima, ubi
commendat antiquos dicentes « animam esse locum specierum, non
totam sed intellectivam ». Haec autem distinctio non videtur esse
vera, intelligendo quod aliae partes non habent species (sunt enim 1s
species in parte sensitiva), sed quia aliae partes non habent species
ut loca, sed ut subiecta habent accidentia; intellectus autem habet
eas ut locus, quia ut formam expressam, non impressam.
ADCPMSRivzrsnLN A vBHGoi:Qu(p=r~µu)
1 ab] add. ipso CMirn add . illo rm 2 tamen om. :EQU! I quod] quia D 4 obiec·
tum] add. prius P J praesens 2 =AA YO prius p7t praesens est (no<. alius liber: prlus µ) Irn't'Y~µu est
praesens (p.) prius MS*AY patens AH) rel!. 4.5 in imaginatione] imaginative AY:E J imagina·
tione] ima 00 szrLN AB imagine (pon. imaglnatione ca) CPM*R vrn AG imaginatione vel imagine I*
adnot. Nota quod ex hoc dicto solvitur prima ratio istius Scoti contra Godefridum A Ga
6 probatur] add. sic A 0 J ex om. PA v I ista] tali PVzrs AY:E I sequente =A rasura AE 2 7 red·
pit] requirit AD I veil pro eo (pon. vel P 2 ) PZAY:E om. D 2AEGO• I quia] quod P*ZAY:E 8 illa]
ista D*A 0 i:u alia AG I propinqua om. AH 9 ad actionem] ad actum PSl*Vzr»DA:E not.
vel: ad actum Ma I sentiendi om. P'M2ZA Y:E I recipiendum] recipiendam D'I' recipicndo D 2
retinendum (pon. reclpiendum A 03 ) A 0 om. 12 I occurrit = A convenit C concurrit rel!. edd. I in]
cum AH om. AB* 10 intellectus] sensus z I se] om. rn• add. etiam est (e. post summe rn) PI
rn I summe] post disposita (11) D om. s•z 11 dispositus L I etc. om. L 12 dicitur esse]
est A 0 • I esse om. CMr 8 I intentio] add. et ratio DI De animal adnot. cap. 1 rna 13 non]
sed (add. non sa) s add. tamen A 0 14 sed intellectivam om. AG I autem] enim M om. Sizrn
A-Y I distinctio] post esse CM definitio AB commendatio A 0 a praem. Aristotelis va add. Ari·
stotelis PPZA Y:E J non] post videtur C om. MZ 15 vera ] bona (er add. vera post intelligendo Z)
PI2ZA:E I intelligendo quod] in ras. A B2 quia (Pon . intelligendo quod C 3) DCM SR *I*rDLN• A HO
add. aliae etc. quia A add. tune A 02 I non om. S I ha beant :E haberent A 02 I speciem A 0
15 -16 sunt - species 2 om. AE! 16 quia om. vzr»AY:E I aliae] illae rLN I species 2 om.
P' A 0 18 formam - impressam] formas expressas, non impressas L expressa, non im·
pressa D
F 6-zr HENRICUS GAND., Quodl. V q. 14 in corp. (f. 176M). r2-r8 Ibidem (f.176K).
r2 AR1sToT., De an. III t. 6 (r c. 4, 429a 27-28).

DE IMAGINE 207
Hoc 1 etiam accipitur ex III De anima, quia secundum Ari- 343

stotelem « speculamur 'quod quid est' in phantasmatibus », et
« phantasmata se habent ad intellectum sicut sensibilia ad sensum »,
et « nihil intelligimus sine phantasmate », - et plura similia <licit 2 •
!41 s Et ex istis concluditur quod nullam speciem intelligibilem po-
nit, quia si ipsa poneretur, intellectus non specularetur 'quod quid
est' in phantasmatibus sed in specie intelligibili; similiter, non
oporteret converti ad phantasmata, sed sufficeret species intelligi-
bilis, in qua haberet obiectum praesens ad quod converteretur.
10 Si arguitur contra hoc 3 per Phi Io sop hum , ibi 4 , « necesse est 344
quod aut res sint in anima, aut species rerum, - res non sunt ibi,
ergo species » 6 , respondet quod ex parte intellectus, hoc est in
intellectu, est species impressa, quae est habitus vel actus, vel species
expressa, quae est species in phantasmate, vel quiditas, quae quidi-
1s tas relucens est species respectu singularis (non enim 'hie lapis' est
in anima, sed quiditas, quae est species respectu huiusmodi lapidis).
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGoi; Qu(p=y(3µu)
I etiam] autem Dcr- 0 AG add. simpliciter A 02 I ex om. DCMSRizr-sA-Y I De animal
adnot. cap. 4 roa I quia] quad DCPMSRr-s om. AY 1-2 secundum Aristotelem] om. D
CMSRPr-sA-Y add. ibi PAY 2 quad quid] in ras. R 2 quicquid ZABG quid D' quodquod
A 02 quad quidem AH add. proprie D* 3 sicut] similiter D 4 intelligirur CM I sine]
nisi in vr- 0 A 0 I et2 - dicit om. rN I similia] alia rL add. alia vrs 5 Et] Quad s om. CM
A voi; I istis] his CPMSIZr 0 Al; I quad] add. Aristoteles I; 5-6 ponit ante speciem (5) CP
MSIZr 0 A 6 ipsaJ in corr. D 2 ita Z om. v•rsAH I quad quid] in ras. R 2 quicquid ZABH*G
quad quidquid D 7 phantasmate A 0 8 oportet (pon. oporteret ca) DCMRrLN A y I phan·
tasma A 0 9 praesens] prius S add. prius Ra I ad] add. hoc M 10 arguatur PVzrsN A YH I
hoc] add. quia CPMSRIZr 0 A- 0 I; I per] secundum L om. AB• I ibi] add. quad v add. quia rs
11 sint] sit DRA 0 I rerum] earum (ante species L) CPMSizr 0 AI; I ibi] in anima vrs om. DCM
SRr•r 0 A-Y 12 ergo] idea D I species] earum p add. earum 1zr0 add. rerum rN add. im-
pressa A EHG I respondet] responsio s1zr 0 A y respondetur L respondent A GO dicitur D adnot.
De hoc Henricus 6 Quodlibet quaest. 6 A 1V 1 12-13 respondet - impressa om. AE:!:H I ex
parte - intellectu = A in intellecru PV 2A vi; ex parte intellectus (-lectu I Z) V' A E? rel!. (om. AH)
edd. 13 impressa] ante est1 Dante species1 AE?G expressa MSI*r 0 A 0 * I vel 2 ] et ABHG add.
est ibi PZA v 14 expressa) impressa DMSI*r 0 A 0 * praem. est rN I est] post species V om.
rs* 14-15 quae quiditas om. L 15 relucens] add. in phantasmate quae (q. om. A 60 ) AGO
L I species] add. realiter A 0 16 quiditas] praem. ista DCMRA 02 praem. illa I add. lapidis
vrso I respectu om. A 0 I; I huiusmodi] huius CPMRvzr- 0 AI; singularis Dom. 1r 0
F 1·4 HBNRicus GAND., Quodl. V q. 14 in corp. (f. 177 0. 176 O); Summa a. I q. 8 in corp.
(I f. 18H.F). 1·4 ARISTOT., De an. III t. 39 (r c. 8, 432a 8-9); t. 30. 39 (c. 7, 43la 14-15;
c. 8, 432a 9); t. 30 (c. 7, 43la 16-17). 5·9 HENR1cus GAND., Quodl. V q. 14 in corp.
(f. 177 O). 10-12 ARISTOT., De an. III t. 38 (r c. 8, 43lb 28-432a 1). 12-17 HENR1cus
GAND., Quodl. V q. 14 in corp. (f. 176K).
T 1 Cf. supra n. 340. 2 scil. Aristoteles. 8 Cf. supra n. 343. ' scil. in De
anima, cf. supra !in. I. 6 Cf. HENRICUS GAND., Quodl. V q.14 in corp. (f. 176K); IV q. 7
in corp. (f. 938).

345 Haec 1 etiam ponitur intentio Augustini, qui vult quod

verbum gignatur non ex specie intelligibili, sed ex habitu. Dicit
enim XV De Triuitate cap. 10 vel 24, quod «ex ipsa scientia quam
memoria tenemus, nascitur verbum »; et eodem libro, cap. 12
vel 28a, « gignitur verbum de scientia quae manet in anima ». s
346 L0pinio secundaJ - Idem ponit a Ii us doctor , negando speciem

intelligibilem, et pertractat illam rationem de organo 2 , quae tacta
est in positione ista 3 •
34 7 Pon it etiam aliam rationem, talem a, quia quaecumque poten,
tia est in potentia ad aliquem actum, primo perficitur secundum lo
talem actum ab agente proportionato praesente; sed potentia ap,
e. Sequitur textus interpolatus: ad quod aliquid est in potentia primo et per se,
illud, et non aliud, recipit ab obiecto proportionabili sibi; virtus cognitiva est
in potentia per se et primo respectu propriae cognitionis; ergo ab obiecto pro-
portionato recipit cognitionem et non speciem 4 • 15
ADCPMSRIVzrsoLN A vBHGoI:Qu(p-rny~µu)
1 Haec - intentio) Hie (Hae c A B2) est etiam primo (p. om. A E2) intellectus (!ntentlo A B2)
AEH j etiam om. A 0 2: j ponitur) dicitur AG est A 0 j qui) ubi 2: 1-3 quod - enim om.
DSR"I'LNAB;Ho; 2 intelligibili) in intellectu Z om. CMR!JAE!GO! 2-3 Dicit enim om.
VI'BA 0 ! 3 XV - 24) XV De Trin. cap. 24 post Augustini (1) 2: 4 De Trin. vel quarto
(not. vcl: xv - 24 A 0 •) A 0 I XV] in ras. 12 10 CMSR'AEHG 4 Dr 0 libro R' praem. libro
CM I De Trinitate) Trinitatis CP*MSRIVZI' A 0 ! I cap.] et Com. SRA- 0 ! I 10 vel 24] 24 vel 10
D 2 CMSRivzr- 0 A EHGO! 24 (14 r 0 ) vel (libro P 2 ) 4 D'PI' 0 I quod om. DPSR vzr- 0 A YEHO ?I: I
ipsa) ista DV*r-o 3.4 quam . .. tenemus] quae ... tenetur V*I'B 4 memorial praem. in
12r 02 AGO I libro] ante eodem vrBAY 10 DCMSRAEH 17 A 0 om. pr-B 4.5 cap. 12 vel 28)
cap. 21 2: 7 AEHG om. DC"MSRA 0 • 5 a] et I' 0 ' om. CPI2I' 0 2LNAEHGI: j gignitur verbum]
spat. vac. D" j scientia] notitia r 0 scientia vel notitia I* 6 adnot.: Opinio Godefridi, QuodJi.
bet 9 quaest. 19 R'P et similiter plures Aegidius Atta I Idem] Item AEHG• Eandem conclusionem
PVI'BN 2 add. cum praedicta opinione P j Idem - negando) Alius doctor negat etiam 2: j ponit)
ante Idem I'LN tenet PI speciem] praem. omnem 12VI' 8 AYI: add. omnem Z 6-7 species intel·
ligibiles A 0 7 illam] in corr. A 02 istam AY primam I2AEHG add. primam post rationem A 0 I
organo] ordine AC*MR I tacta) posita vrs 8 positione] propositione D ratione 2: I ista]
ilia AB 2 om. AGO? 9 Ponit etiam] Et pon. c Pon. enim vrs praem. Ita AG I aliam] illam
rs I quia) quod AG om. 2: 10 in om. vrs A y I secundum) per CPMS1zr 0 AG 11-p. 209,
2 proportionate - agente om. AY 12-15 ad quod - speciem = DP'A"'Gp7t<D~<llµu[post anima
(5) D post apprehendere (p. 209, 3) p7t<ll~<Dµu]; 'lf text. sign. !in. anfractuosa µ; lectiones variantes
vide in append. B
F I·S HENRICUS GANO., Summa a. 58 q. 2 ad 3 (II f. 131K}; Quodl. IV q. 8 in corp.

(f. 97L). 2-4 AuousT., De Trin. XV c . 10 n. 19 (PL 42, 1071). 4·5 lb. c. 11 n. 20
(col. 1072). 6 GonEFRIDUS DE FONT., Quodl. IX q . 19 in corp. (PhB IV 271. 273. 275); cf.
etiam Quodl. I q. 9 in corp. (PhB II 23). 7-8 Ibidem (274-275). 9 Ibidem (p . 274).
T 1 Cf. supra n. 340. 2 Cf. supra n. 341. a id est n. 340 . ' Pro lin . 12-15
cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 3 n. 92.
DE IMAGINE 209
prehensiva est potentia primo ordinata ad hunc actum, scilicet ad

apprehensionem; ergo ab agente proportionato primo perficitur
secundum actum istum qui est 'apprehendere' a.
rII. - Ao QUAESTIONEMl
[5] s Contra istam positionem 1 arguo. - Sive singulare intelligatur, 348

sive non, non curo modo 2 ; certum est enim quod universale potest
intelligi ab intellectu et magis a philosophis intellectus ponitur po,
tentia distincta a potentiis sensitivis propter intellectionem univer,
salis, et propter compositionem et divisionem, et propter syllogi,
10 Adnotatio Duns Scoti: I! Eandem conclusionem cum dicta opinione 3 tenet

a
Godefridus, Quodlibet IX quaestione 19 4 : «ad quod aliquid per se est in P°'
tentia, per se habet 'esse' in eo ab agente proportionali, et non aliud; virtus
apprehensiva per se solum est in potentia ad cognitionem ». cc Augustinus XI
Trinitatis, 4 5 : 'ipsa forma quae visui imprimitur, visio vocatur' ». - « Organum
1s convenit cum media in immutatione » 6 • U
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGoLQu(p-=y~µu)
1 prima PZ I ad2 om. CPMSRIZI' 0 AEHGL 2 apprehendentem M* apprehensibilem AG
2-3 ab agente proportionato - qui est apprehendere] primo perficitur secundum talem actum
(add. et apprehensionem LQ 2 ) ab agente proportionato L 2 primo] potentia (add . primo A oa)
SAHO praem . potentia PI2VZI'B A Y om. AB add. potentia (Post per6citur AG) CMI'I' 0 AG 3 secun·
dum] per CPMSIZI' 0 A 02 I actum om . A Y I istum] ante actum CPMSRIVZI'B 0 A EHo ilium SA Go
primum ABH om. DI'LN j apprehendere] add. ('lf sign. in text. et mg. litteris a-b V 2 ) Confirmatur
per Augustinum XI Trinitatis, 4: ipsa forma quae visui imprimitur, visio vocatur (cf. 13-14) V
5 istam positionem] positionem istam L illam positionem S istam potentiam AB istam pro.
positionem M* ista vrB I arguo = AI'LNf arguo (arguitur C) sic rN2 rel!. edd., add. suppo-
nendo quod universale possit a nobis intelligi cognitione abstractiva, quod omnes concedunt
D I Sive] Si S 2 V A YEHGO•L I singulare] post intelligatur CMS* singularis A y I intelligatur]
int~lligitur DRI'LN possit ab intellectu intelligi Pizrn 6 sive] vel 2vrLN AL I non1 ] add.
s
intelligitur rL I non om. A Yo• I non curo modo om. DCMS!Rr· 0 I enim] ante est PI'L A YHo
2
autem Rom. zrBN I universale] ille AY 6-7 potest intelligi ab intellectu] pot. ab intellectu
intelligi DCPMSIZI' 0 A· 0 L intelligi pot. ab intellectu VI' 8 ab intellectu pot. intelligi ante uni·
versale (6) A 0 7 a philosophis] ante magis II' 0 post distincta (8) CM I intellectus om. L I
ponitur] post magis PSZL ante intellectus A 0 7-8 potential praem. ista L 8 potentiis
in ras. S 2 I intellectionem] intentionem D*SI*I' 0 * 9 et1 om. L 9-p. 210, 1 syllogizatio·
nem] syllogisticationem AEHG 10-15 Eandem conclusionem - in immutatione = A 1CaMaR'I
v•rN•AY 0 •L [post anima (p. 208, 5) MlII'N!AYL post ista (p. 208, 8) C!R!V! sine indicatione ubi
textus ponendus sit A 0 !]; 'lf text . sign.: Scotus extra A 1 Extra I2(rexr. et mg.)V' signo * M'; lectiones
variantes vide in append. B
T 1 Cf. supra n. 340. 2 Cf. supra p. 51, 20. 3 'dicta opinio' cf. supra n. 340, con-
clusio vero cf. supra p. 208, 6-7. 4 GooEFRIDUS DE FoNT., Quodl. IX q. 19 in corp. (PhB
IV 274). 5 AUGUST., De Trin. XI c. 2 n. 2 (PL 42, 985). 6 Textus huius adnotationis est
eadem ratio cum ilia n. 34 7 et cum ilia p. 208, 12-15; ultima tamen adnotationis propositio
extracta est de ratione quam 'pertractat', cf. supra n. 346.

zationem, quam propter cognitionem singularis, si possit intelligere

singulare 1 •
349 Ex hoc ergo manifesto, scilicet quod intellectus potest intelligere
universale, accipio hanc propositionem: 'intellectus potest habere
obiectum actu universale a, per se sibi praesens in ratione obiecti, s
prius naturaliter quam intelligat'. Ex hoc sequitur propositum,
quod in illo priore habet obiectum praesens in specie intelligibili,
et ita habet speciem intelligibilem priorem actu.
350 Antecedens assumptum 2 videtur satis manifestum, quia obiec,
tum est prius naturaliter actu: ergo universalitas, quae est propria 10
condicio obiecti in quantum obiectum, praecedit actum intellectus
a I!
Adnotatio Duns Scoti: 'universale ' 3 : ergo species naturae licet ponatur -
quia 'possumus intelligere naturam non in se praesentem, et aliam a specie uni,
versalis (quia non ita indifferenter ostendit), et per actionem intellectus agentis
(quia possibilis non facit obiectum suum praesens)' - tamen illud 4 non est prae, 15
missa in ista quaestione 5 sed conclusio, nam ex solutione ista 6 concluditur: 'spe,
ciem' esse 'intelligibilem' omnis intellecti absentis; ergo rationes quae ex uni,
versalitate 7 fi.unt, concludunt necessitatem speciei, - quae autem ex praesentia 8 ,
concludunt possibilitatem, ex intellectus nobilitate in genere potentiarum cogni,
tivarum creatarum. ll 20
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGoL Qu(p'Ot"f~µu)

1-2 si - singulare om. rN 1 possit = AZA v posset rel!. (om. rN) edd. 3 manife·
sto] manifeste S 2 manifestato 1rn manifestatur D in aliquo (!)Zadd. patet sa add. omnibus A oa I
scilicet] post quod DP2Rrn 2 LN videlicet vrs om . P'MSizrn' A 4 hanc] istam vrs AH
5 per se] perfecte I2ZAL pon. perfecte C 2 om. P 6 prius] ante obiecti (5) D* praem. sibi
AG add. sibi v I intelligatur R 7 quod] praem. scilicet PA 0 add. scilicet rn 2 8 et] quod
est propositum, quia AG 9 assumptum] sumptum AL quod assumitur vr-n 10 prius]
ante est1 CMrLNA 0 post naturaliter L 10-11 ergo - actum om. D' 10 universalitas] in
corr. rL2 add. illa ZL I propria] praem. quaedam v om . A 0 11 obiectum] est A add. est P 2
vzrsnL I actum] praem . omnem vrs 11-p. 211, 1 intellectus vel intelligendi =AA 02 intellec·
tus R'OVr A 0 '-r intelligendi R 2 rel!. pl't"'(~µu 12-20 universale - creatarum = ARavarsaNa A voa
[post intelligat (6) AR! ad verbum universale (p . 209, 6) V! post immutatione (p . 209, 15) rN!AV 0 !] ;
'lf text. sign.: Glossa. Scotus extra manu sua A a Extra de manu loannis Ra Extra ya Vacat A vi;
12 universale om. rs1N!AO! I ponantur R! 13 quia] quod v1rN1A 0 ! I se] specie V! I praesente
V! Av I et om. rs1 I alia AR1v1rs1 Av 13-14 universali rN! AO! 14 indifferenter ostendit]
indifferunt (!)post actionem AV I ostendit] erit rNs 15 suum] add. sibi v1rs1 15 -16 prae-
missa] praemissum rN! comp. AY 16 ista1 ] ilia R! I quaestione] conclusione R! I sed conclusio
om. AV I ex] add. sola AV I ista2 ] ilia R! I concluditur] conceditur AV 17 omnis] com-
munis A 0 ! 18 fiunt ante ex (17) v 1rs1N1Avo1 I autem] sic A 0 ! 19 concludunt om.
rN!(mtiL Na) I intellectus nobilitate] n . i. v1rs1N!AVO! 20 creatarum] in corr. rNa add. etc. AO!
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 40 q . 1 ad 1 (I f. 257Y); q . 4 ad 1 (f. 258M).

2 3 verbum repetit ad designandum locum adnotationis. 4
Cf. supra !in. 3-6 . scil. quod
'possumus . .. praesens', !in. 13-15. 6 Cf. supra n. 333; praemissa, est propositio ilia accepta,
8 scil. ex solutione quaestionis, hie, n. 348-370. 7
supra n . 349. sunt sex, cf. infra
8
n . 352. 357. 359. 363 . 364 . 365. sunt tres, cf. infra n. 366. 367 . 368.
DE IMAGINE 211
vel intelligendi; ergo sub illa ratione 1 etiam oportet obiectum esse
praesens, quia praesentia obiecti praecedit actum a.
Consequentiam 2 probo primo ex parte universalitatis obiecti 3 , 351
secundo ex pa rte praesentiae 4 •
s rA. - RATIONES EX PARTE UNIVERSALITATIS OBIECTil
Ex parte universalitatis obiecti arguo tribus b viis, quarum una

sumitur c a parte phantasmatis repraesentantis, et una ct ex parte
intellectus agentis, et una e ex parte communioris et minus com-
munis.
10 Primo arguo sic: 3 5 2
LRationes ex parte phantasm a tis repraesentantisJ -
species ex hoc quod est talis species, habet talem rationem reprae-
sentandi, et hoc respectu obiecti sub tali ratione repraesentati; ergo
eadem species manens, non habet duas rationes repraesentativas,
I! Nota quod obiectum intelligitur in organo determi-

" Adnotatio Duns Scoti:
1s nato, et sic intellectum licet non recipiatur in organo, tamen determinabitur ad
organum ut in quo praecise est obiectum ut obiectum. !I
b Loco tribus a Duns Scoto ponitur: sex 5 •
c Loco una sumitur a Duns Scoto ponitur: duae primae sumuntur 6 •
d Loco una a Duns Scoto ponitur: duae 7 •
20 e Loco una a Duns Scoto ponitur: duae 8 •
ADCPMSRivzrsoLN A YBHooi:Qu(p=y~µu)
1 ergo] et PI2rN2A 0 om. CMSRI'ZrLN'A- 0 1: ratione etiam = A etiam rat. R 2 AY:E
ratione R' rell. edd. I obiectum] post esse Z om. DCMSRI'Vr A-Y 2 praesens] prius M
praem. prius PI*zr 0 I obiecti om. A YB•H 3 Consequentiam probo] Probo c. :E I obiecti
om. :E 4 praesentiae] add. obiecti rLN 6 Ex] praem. Primo AG I obiecti om. M*RA:E I
arguo] add. sic DRVrA 0 * I tribus] cf. ad 17 I quarum om. :E 6-7 una sumitur] cf. ad 18
7 a] ex CPMSIZr 0 A:E I repraesentantis om. S I et om. :E I una] cf. ad 19 8 una] cf. ad 20
8-9 et minus communis om. r 0 11 est om. DCMSRIVr 80 ABHGo• 12 et - repraesen·
tati om. D' j repraesentandi D!A vo 2 repraesentanti r 0 13 eadem species manens] sp. m. e.
:E add. eadem caAoa I repraesentantes vrs 14-16 Nota - obiectum = A7t<D~<Dµ [post
lucentium (p. 213, 3) ut pars textus 7t<D~<Dµ] ; 'II text. sign.: Scotus extra A 1 Aliqui volunt ... ponere
in textu (sequitur textus), et non debet poni, quia non est ad propositum 7t<D~<D !in. anfractuosa µ
14 Nota quad om. 7t<D~<Dµ j intelligetur A intelligentis 7t<D~<Dµ 15 intellectio 7t<D~<Dµ 16 ut1
om. 7t<D~<Dµ 17 sex = ADCMSRIVrA:E edd. quinque (I) PZ 18 duae primae sumun·
tur = ACPMSIVZr A edd. pr. d. sum. R duae sum. D:E 19 duae = codd. edd. 20 duae =
codd. edd.
T 1 scil. universalitatis. 2 Cf. supra p. 210, 6-8. 3 Cf. infra n. 352-365. 4 Cf. infra
n. 366-369. 5 Sunt duo membra (pro secundo cf. p. 222, 8), et in primo membro - ex
parte sell. universalitatis obiecti - tres tantum viae (pro tertia cf. p. 220, 11-12), quae insi-
mul habent sex rationes (cf. p. 210, 17-18). Ob errorem sexies correctionem hie fieri oportet:
8 7 Cf. ibidem.
supra !in. 6. 7 . 7. 8; infra p. 215, 13 et 216, 9. Cf. supra nota 5.
8 Cf. ibidem.
nee est repraesentativa respectu duarum rationum in repraesenta-

bili. Sed intelligere obiectum sub ratione universalis et singularis
requirit duplicem rationem repraesentativam vel repraesentandi,
et est respectu duplicis rationis 'repraesentabilis' formaliter; ergo
idem manens idem, non repraesentat sic et sic: ergo phantasma, s
quod de se repraesentat obiectum sub ratione singularis, non potest
repraesentare ipsum sub ratione universalis a.
353 Responsio: idem repraesentativum in alio et alio lumine, re- [61
Sequitur textus interpolatus: V el potest sic formari ratio 1 : eadem species et

a
eiusdem rationis, non est per se repraesentativa obiecti sub oppositis rationibus 10
repraesentabilis; ratio 'singularis' et ratio 'universalis' sunt oppositae rationes in
cognoscibili et repraesentabili; igitur nulla eadem species et unius rationis potest
esse repraesentativa alicuius obiecti sub ratione universalis et singularis. Species
in phantasmate repraesentat obiectum singulare sub ratione singularis, igitur non
potest repraesentare illud obiectum sub ratione universalis. - Maior 2 probatur, 1s
quia species sub illa ratione qua repraesentat obiectum, mensuratur ab obiecto.
Sed idem non potest mensurari duabus mensuris oppositis, nee e converso; tune
enim idem bis diceretur, secundum Philosophum V Metaphysicae 3 • lgitur eadem
species non potest repraesentare duo obiecta opposita, nee idem sub rationibus
obiectivis oppositis 4 • 20
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOLQU(TJp=y~µu)
1 repraesentativa om. DCMSRII' 0 LN•AEHo I in] in ras. 0 2 om. r 0 A 0 add. obiecto DP
1-2 repraesentabili] repraesentabili vel (r. v. om. r 02 ) repraesentabilium r 0 repraesentantium
A 0 ratione principali v• 2 intelligere] repraesentare AG om. SR• A 0 • 3 requirit] recipit
rL om. I' I repraesentativam vel repraesentandi = A repraesentativam DCMSRir 0 A-Y edd.
repraesentandi (praesentandi I' 8 ) rel!. 4 est) requirit repraesentativum (-vam p praesentativum
I' 8 A Y) PR3VI' 8 A vL praem. requiritur (!) repraesentativam et Z I respectu om. P I rationis] rep.
A Y om. CM 6 singulari DCMSRI'LN 6-7 singularis - ratione om. Lu; 6 potest]
ponit LQ comp. LU! 7 ipsum] ante repraesentare CPMSIZI' 0 AL ipsam R I universalis] non
singulari (-laris M 2SI) DCMSRII'LN non singularis sive universalis VI' 80 8 Responsio] Re-
spondet CTL Respondetur (pracn . Et A Y) C 2PVZI' 8 N2 A YL add. quod (ante in C!) DC3Pir-B A YL
add. ad hoc quod vra add. dicetur quod non est inconveniens AEHG I idem repraesentativum]
species eadem (e . s. FL) PI2VI' 8 A YL ad repraesentationem (praes . C* add . quod species eadem A 03 )
C'MSR*A 0 species eadem ad repraesentationem I'r-B aliquid repraesentativum C 2 eandem
speciem AG om. ZAEH I in - lumine ante sicut (p. 213, 1) AG I alio 2 ] praem. in DSZAB
8-p. 213, 1 repraesentare ABHG repraesentant A 0 * 9-20 Ve! - oppositis = ABZG'fiJpit<D~<D
µu [ post sic (p. 211, 10) AG]; 'If text. sign.: Additio u Aliqui volunt ponere unam aliam deductio·
nem rationis quae incipit (sequitur textus). Respondetur quoad repraesentationem et non est de
textu it<D~<D Zin. anfractuosa µ 9 Ve! - ratio] Ve! sic formatur ratio post oppositis (20) AG
add. et melius P. 11 repraesentabilibus A E! I ratio 2 om. AG I universalis] naturalis AG•
14 repraesentant J 15 illud] idem P.J I sub ratione universalis ante illud A GT!J I universalis]
naturalis AG• I Maior] Minor T! 16 ilia] ista AB! 18 idem om. J 19 opposita om. AE!
F 8 HENRICUS GAND., Summa a. 58 q . 2 ad 3 (II f . 129E).
T 1 Cf. supra n . 352. 2 Cf. supra Jin. 9-11. 3 ARISTOT., Metaph. Vt. 20 (~ c. 15,
1021a 31-1021b 3). 4 Cf. DuNs Scorns, Rep. IA d. 3 n. 97.
DE IMAGINE 213
praesentat obiectum sub alia et alia ratione, sicut nocte,lucentia in

lumine diei se repraesentant sub ratione coloratorum, in lumine
noctis sub ratione lucentium.
Contra. 'Hoc repraesentativum' prius naturaliter est aliquid in 354
5 se quam in tali lumine vel in tali repraesentet: quia enim est 'talis
species', ideo congruit sibi lumen in quo repraesentet unum, et
non aliud, - alioquin poneretur, vel posset poni, quod eadem spe,
des repraesentaret colorem et sonum (sed illa species ut est in
aere tremulo, repraesentat sonum, ut in aere illuminato, reprae-
10 sentat colorem), et ita non posset ostendi aliqua distinctio reprae-
sentativorum. In illo ergo priore oportet intelligere 'unitatem speciei
in se', quam consequatur unitas repraesentationis et obiecti reprae-
sentabilis per ipsam in quantum repraesentatur in ea vel per earn, -
et ita aliquid quod idem est in isto priore, non potest habere di\'er,
15 sam rationem repraesentandi, nee repraesentare istud sub alia et
alia ratione repraesentabilis. - UConfirmatur, quia lumen non re,
ADCPMSRivzr so LN A YEHGoI: Qu (p=y~µu)

1 obiectum - ratione] diversa et opposita repraesentabilia AG j et alia ratione] r . et alia
CMII' 0 j sicut nocte-lucentia] ut p atet de nocte-lucentibus quae etiam AG 2 se repraesen-
tant = A repr . se PI2VI' 8 N2 AYI: edd. repraesentantur AG repraesentant (-tat DS) I'I'N' rel!. j
colorum DCMSR*I*r-s A 0 3 lucentium] add. sic in proposito per lumen intellectus agentis
et phantasiae eadem species potest repraesentare opposita in obiecto A ElG (cf. Rep . I A d. 3
n. 98 ; cf. etiam lect. variantes praecedentes cod. AG) 4 Hoc om. DCMSRIV!I' A-Y 5 vel
in tali] ante lumine DI: om. vrs I in2 = AD I repraesentent (J) A 0 repraesentativo AG
5-6 quia - repraesentet om. A E! 5 enim] nihil V j est om. A YE!HO 6 repraesentat II' 0
7 poneretur, vel posset poni = A poneretur DCMSRIVI' A-v.- posset poni PZAYI:pity~µu j
quod] quia DM * 8 repraesentet A 8-10 et - colorem om. D! 8 sed] quia DlCP2 M
SR1r-BA-Y add. per h anc rationem 0 add. per rationem illam A 0 • I illa] ista vrs ipsa R
illae rN I species] om. R ! AY add. quae CMSR1Ir 0 AG I est= APZ A Y 9 tremulo] in ras .
P 2 rescr. A 0 1 nubiloso (nebuloso DlI' 0 ) D lCMSR2 II' 0 praem. nubiloso vel A oa j repraesentet
Dl repraesentaret P j sonum] add . quia (qui A GO) secundum quod convenit (co ncurrit AG) me-
dium extrinsecum medio connaturali , coniungitur organo auditus S1 AG 0 add. sed ista AEH I
ut] in ras. A 02 et vrsN praem. et s praem. ita AG om. roL I illuminato] comp. I;Q* add.
et perspicuo secundum quod est conveniens (c .] in co nve ni ens A 0 * add . scilicet A GO) organo visus
quod est perspicuum (p .] pars perspicua AG) S 1 A GO 9-10 repraesentat] in corr . P 2 repraesentet
2
Dl repraesentaret C comp . A Y 11 In illo ergo] Ergo in illo I: 12 consequatur] in ras . P2
consequitur C 1RI'LNA 0 12-13 unitas - repraesentatur om. D! 12 repraesentationis] add .
et obiecti repraesentationis A Y 12-13 repraesentabilis] repraesentati CMR2S* add . vel re-
praesentati A oa 13 ipsum I' 8 A G j quantum] quod M 2 / in ea vel per eam =A in ea DI'LN A 02
per ipsam ante repraesentatur pity~ µu per earn A 0 ' rel!. (om. M) .- 14 idem est = A vr-o est
idem rel!. edd . I isto] aliquo AGO obiecto I;QU• I non potest] non posset vrs praem. postea p
15 repraesentandi] add. aliquid 1r 0 I istud] illud DVI' 8 A-H idem rLN AH add. idem A 0 • add.
obiectum vrs 16-p. 214 , 4 Confirmatur - repraesentat = AP1MR1 IVZI' 80 N< AYOlI:yµu;
'lf text. sign .: Scotus extra manu sua A 1 Extra de manu Ioannis R 1 Extra P1I'(tex<. et mg.)V1I'N1 Addi-
tio M 1u !in. anfractuosa µ 16 Confirmatur] add . ratio PlVI' 80 16-p. 214, 1 praesentat Z
214 0RDJNATIO I DIST. 3 PARS 3 Q. 1
praesentat formaliter, nee est ratio formalis repraesentativi, sed

tantum est in quo aliquid repraesentatur. Videtur etiam, quanto
lumen est perfeetius, tanto in ipso praecisius et distinetius relueet
illud quod repraesentativum repraesentat a. U
355 Nee exemplum 1 aliquid valet ad propositum 2 , immo est ad oppo- s [7]
situm, quia vel duae qualitates sunt in tali eorpore, ut lux eteolor,
quarum altera multiplieat se in luee maiore praesente, alia in minore,
quando nihil alterum effieacius movet (vel simul utraque multipli-
eat se in luee maiore, sed effieacius movens pereipitur et minus
effieaciter movens non pereipitur: sieut stellae multiplieant de die lo
radios suos, nee tamen videntur, quia aliud luminosius effieacius
movet visum), - vel si una est qualitas sensibilis in tali eorpore,
ipsa in alio et alio lumine eausat diversa repraesentativa, aliud sci-
lieet in maiore, aliud in minore: et ita semper stat quod non est
idem repraesentativum obieeti sub diversa ratione repraesentabilis, 15
quantumeumque aliud lumen et aliud eoneurrat.
" Loco Confirmatur (p. 213, 16) - repraesentat (4) textus interpolatus; vide
append. A.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoLQ 0 (p-rny[3µu)
l repraesentativi] repraesentandi Ir 0 2 tantum] tamen Z I est] add. id p! add. illud
MR!L I Videtur] Sequitur r 0 I etiam = A etiam (et y etc. µ ergo u) quod rell. yµu 3 prae-
cisius] perfectius M 5 aliquid valet] v. a. RL 5-6 immo est ad oppositum om. D'
5 est om. A 0 5-6 oppositum] propositum S*r 0 •N* add. tum DRir 0 6 vel] ante quia
A EHG om. DCMSRr 8202 A 0 I ut om. vrs 7 quarum] quando p I praesente] et A EHG I alia]
aliam AE*G add. est s I in2 om. D* 8 quando nihil] in ras. rs 2 q. vel (pon . vel quia A 0 l)
C'MA 02 vel q. C2S*RI vel quia ovrLN I alterum] post efficacius M* aliud pszr 0 A- 0 L om.
A 0 *(post movet) I movet] ante efficacius ovr- 0 praem. movens r 0 A EHG add. movens A 0 I veil
om. I*S•r 0 • add. quia s irmA-Y f simul] post maiore (9) L si Cf utraque] utrumque DAEHG add.
qualitas A 0 a add. efficacius AH• 8-9 multiplicat se] movet (praem . multiplicat se et Ra) DMSR
1r-s A oa om. CA EHGo, 9 maiore] add. et minore P I sed] alterum D f efficacius] effectius
AE comp. AG [ movens] ante efficacius L om. A 6 ' I et om. AL 9-10 minus efficaciter
movens] movens minus elf. L 10 efficaciter] efficacius V efficienter S [ multiplicant] post die
CPMSizr 0 A-YL multiplicat AY 11 nee tamen = A nee DRvr- 0 sed non rel!. edd. f aliud]
aliquid CMSir ad rL I efficacius] praem. et oiRvr- 0 A 0 i om. o•A 0 •
0 12 una est] esset
una R 2 est tantum una L I corpore] add. ipsa (i. om. ec incipit post ipsa in textu, 13 AG) continet
virtualiter duo repraesentativa; color enim quodammodo continet lucem, cum sit lux in corpore
terminato, et ideo AEaG (cf. Rep . IA d . 3 n. !02) 13 in] sub A 0 I et alio] post lumine rN
om. os• I lumine om. rL I repraesentabilia CM 14 maiore] add. et CMVr 50 L add. scilicet
in die et AG I minore] add. scilicet de nocte AG 16 lumen et aliud] et a. l. AHL I concurrat]
concurrant AYEHGO* add. vel si est (si est] sic ut AG) unum formaliter, diversum (diversa A 8 !)
tamen est virtualiter, quia continet virtualiter diversa repraesentativa et lucem et colorem (add .
et A E!) in alio et alio lumine A E!G (cf. Rep. I A d . 3 n. ro2)
T 1 Cf. supra n. 353. 2 scil. quod idem repraesentativum in lumine phantasmatis
repraesentat singulare et in lumine intellectus agentis universale, cf. supra n. 353.

DE IMAGINE 215
Si respond ea s quod idem secundum eandem qualitatem 356

potest esse simile diversis, sicut unum album secundum eandem
albedinem diversis albis, - hoc nihil est ad propositum, quia in
relationibus ordinis essentialis non potest esse alia et alia depen-
5 dentia, in aliquo, ad duo in eodem ordine: puta ut eiusdem men-
surati ad duas mensuras in eodem ordine, nee eiusdem participantis
ad duo participata in eodem ordine, nee eiusdem effectus ad duas
causas totales in eodem ordine, - sicut probatum est in quaestione
de unitate Dei prius 1 ; ergo in ista relatione, ubi non est tantum
lo similitudo sed imitatio et exemplatio passiva, impossibile est idem
absolutum referri ad diversa, et ita non potest esse eadem species
in ratione repraesentantis diversorum sub ratione diversorum.
Secundo ad illam viam primam 2 a arguo sic, quia repraesen- 357
tativum secundum totam virtutem suam repraesentans aliquid
15 sub una ratione, non potest simul repraesentare idem vel aliud
sub alia ratione obiecti; sed phantasma - in quo 3 intelligitur uni-
versale - secundum totam virtutem suam repraesentat obiectum
ut singulare virtuti phantasticae, quia tune est actualis imaginatio
" Loco illam viam prim am (13) a Duns Scoto ponitur: illud membrum primum 4 •
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGoL Qu(pmy~µu)
1 respondeas] respondeatur I2 A YGO respondeat A EH dicatur L 2 unum] post album I*
ABHG add. et idem A 0 a 3 albis] in corr. A 62 add. est simile PVrB add. et A 0 J est om. DCM
SRrLNA BHO 4 et alia om. D t A 0 • 5 ad duo in] in A 6 'H om. DC2SR trLN A BzGo 5-6 puta -
ordine post ordine (7) AH 5 ut] ut non IT 0 non AH om. PI2VZrBAYBGL 5-6 mensu-
rati] mensuranti C* mensurantis SR *I*r 0 •LN A Go 6-7 nee - ordine om . R 7 ad duo par·
ticipata] om. Lu; add . et A 0 7-8 nee - ordine om. ABt 8 totales om. DSR*rLNAE!HGo;
(ante causas) 9 prius om. A 0 I ergo] add. etc. vrBo I in om. rLN• I ubi non est] non est nisi
V' non est V 2 10 sed] add . etiam A 0 J exemplatio] in corr. A 62 add . comparativa R
11 ita] ideo A EHG 12 sub ratione diversorum] om. Rt not. vel: specierum rBa 13 illam
viam primam] cf. ad 19 J arguo] post sic AGO om. R*ABH I quia] quod AGO om. C 2 L 14 virtu·
tern suam] s. v. CMir 0 AB J aliquid] aliquem D* aliquod CPMSRizroNz praem. obiectum PSZ
add. obiectum CMR21roNa 15-16 non - obiecti] obiecti (add. non, 15 - obiecti, 16 rBa) rB
15 simul om. L I idem] illud V praem. unum et R arB1 I idem vel aliud] a. v. i. L J vel] et
A E•H 16 alia] aliqua A Y aliqua et aliqua A 0 J phantasmal add . in instanti A BH add . in
(om. D*) eodem (add . dicto R) instanti DCMSR1r-B A oa sequitur spat. vac. unius centimetri AG
17-p. 216 , 1 virtutem - totam om . ABt 17 virtutem suam] s. v. r 0 virtutem R veritatem
s . S* rationem suam et virtutem CM praem. rationem et A oa I obiectum] individuum AY
18 virtute phantastica rB 19 illud membrum primum codd. edd. [ illud] idem CM't" istud
prry~µu; membrum primum] p. m . AHO edd.]
F I HENRICUS GAND. , Summa a . 34 q. 5 in corp. (If. 217N); a . 58 q. 2 ad 3 (II f. 131N-132N).

T 1 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 2 n. 73 (II 173). 2 sci!. ex tribus supra desi·
gnatis, cf. p. 211, 6-9, 3 sci!. in illo priore in quo, cf. supra n . 349. 4 Cf. supra p. 211
nota 5.
216 ORDINATIO I DIST. 3 PARS 3 Q.. 1
illius obiecti in singulari: et patet quod secundum totam virtutem

phantasmatis, quia alias virtus phantastica non posset habere per
phantasma ita perfectum actum circa obiectum sicut obiectum na,
tum est repraesentari per illud phantasma; ergo tune non potest
phantasma repraesentare obiectum sub alia ratione repraesentabilis. s
358 I! Item, quare non potest in imaginativa esse actus respectu ob,
iecti actu universalis, si potest esse ibi species respectu obiecti talis,
cum actus sit quaedam species ? ll
359 LRationes ex parte intellectus agentisJ - Ex secunda via 1 a arguo sic: [8)
intellectus agens est mere potentia activa, secundum Philoso, 10
phum III De anima, tum quia est «quo est omnia facere », tum
quia comparatur ad possibilem etiam « ut ars ad materiam »; ergo
potest habere actionem realem. Omnis actio realis habet aliquem
terminum realem. Ille terminus realis non recipitur in phantasmate,
quia I! illud receptum esset extensum, et ita intellectus agens non 1s
a Loco secunda via (9) a Duns Scoto ponitur: secundo membro 2 •

ADCPMSRivzrBnLN A vaHGoL Qu(p·my~µu)
1 illius] post obiecti c istius vrL A y huius A 0 totius rN I quod] quia A 0 2 virtus phan-
tastica] phantasma AG 3 phantasmata vrB I sicut obiectum om. LQ• 3.4 natum est] e. n.
CMI*r 0 4 phantasmal in corr. M 2 add. et ita perfectum D I tune] nunc AE*H om. A 0
4.5 non potest phantasmal ph. n. p. AL n. p. per ph. Ir 0 5 alia] add. et alia A YL I re-
praesentabili ARrLN 6-8 Item - species = ADCP'MRavr- 0 A voap7t<ll~<llµ; 'If text. sign.: Seo·
tus extra manu sua A 1 Extra R av 1 rB1 L1 N1 Additio M 1 Aliqui volunt ponere (sequitur textus), et
non est in textu 7t<ll~<ll lin. anfractuosa µ 6 in om. R!rN• I in imaginativa] post esse DrLNA 0 !
post actus Pl 7 actu om. DCP! I si] sed D sicut p! I esse ibi] i.e. DMVrBN I obiecti talis] t.
o. M 9 Ex] praem. Item vrB I secunda via] cf. ad 16 10 mere potential p. m. CMI2
0
rLNAG p. aliqua m. SIT vere pot. L pot. vere (add. vel mere A ) PVZrBA-G 02 10-11 secun-
dum Philosophum] post materiam (12) CM om. SRL 11 III De anima = AD-r I tum1 = A
D I quia est ante secundum (10) vr- 0 I est2 om. PMSRZrN• A YBO I facere] add. sicut possi·
bilis (-le A E) est (est ante possibilis A 0 ) quo est (est] post Omnia S!A 0 om. AB) omnia fieri sarz A-Y
11-12 tum quia = AD 2 quia D' et (om. C 2 add. ctiam I*r 0 ) secundum Philosophum rel!. edd.
12 comparatur ad possibilem = ADI'AEa,. c. ad possibile AG est I' rel!. (om. AB') p7t'(~µu I
etiam = A et (ante est, cf. lee<. var. praeced. C) CA G I ut = A sicut rel!. (om. S*) edd. I materiam]
naturam rLN 12-13 ergo potest habere actionem realem =AD (potest] pater D) 13 Omnis]
praem. Sed AG add. autem DCPMI2VZr 80 NaAYL 14 terminum] praem. unum A 03 add. unum
DSRIVr A EH I recipitur] requiritur vel recipitur A est (add. igitur S') rell. edd. 15-p. 217, 2 et
p. 217, 14-15: illud receptum (15) - phantasma (p. 217, 2) = CPMR3PVzr- 0 AYoaL edd. quid-
quid (p. 217, 14)- possibilem (p. 217, 15) DA Ea quidquid (p. 217, 14) - possibilem (p. 217,
15) et et ita (15) - phantasma (p.217,2)A[illud receptum(l5)-phantasma (p.217,2) post
phantasmatibus (p. 217, 3) CPMRlI!Vzr- 0 AY 0 !L edd. et omnes hi codd. et edd. praemittunt propter
hanc transpositionem verbum quia quod cad it sub respectivis notis criticis; quidquid (p. 21 7 , 14) -
possibilem (p. 217, 15) post phantasmatibus (p. 217, 3) AE!]; 'If text. illud receptum (15) -
phantasma (p. 217, 2) sign.: Extra de manu Ioannis R' Extra ya Additio M 1 !in. anfractuosa µ
F ro-rr ARrsToT., De an. III t. 18 (r c. 5, 430a 15); t. 17 (!in. 11-13).
1 2
T sell. ex tribus supra designatis, cf. p. 211, 6-9. Cf. supra p. 211 nota 5 .
DE IMAGINE 217
transferret ab ordine in ordinem, - nee illud esset magis proportio,

natum intellectui possibili quam phantasma a; !I nee etiam intellec,
tus agens causat aliquid in phantasmatibus, quia non est suum pas,
sivum, secundum praedictas auctoritates 1 ; ergo tantum recipitur in
intellectu possibili, quia intellectus agens nullius est receptivus.
Illud primum causatum non potest poni actus intelligendi, quia
primus terminus actionis intellectus agentis est universale in actu,
quia 'transfert de ordine in ordinem' 2 ; universale autem in actu
praecedit actum intelligendi (sicut praeassumptum est in antece,
10 dente) 3 , quia obiectum sub ratione obiecti praecedit actum 4 b. -
II Non arguitur hie quod phantasma cum intellectu agente non pos,
sit causare intellectionem, sed non intellectionem universalis nisi
" Loco illud receptum (p. 216, 15) - phantasma (2) textus a Duns Scoto
cancellatus 5 : quidquid est ibi, est extensum, et improportionabile ad movendum
1s intellectum possibilem.
b Sequitur textus interpolatus; vide append. A.
ADCPMSRivzrBnLNAYBHGOI;QU(p't1t"((3µu)
15 illud - extensum] om. r 8 ' quia tune illud receptum esset extensum rBa I receptivum MRl
I;Q I extensivum I;Q 16 secundo membro = codd. edd. (sec .] alio p7t'((3µu)
1 transferret] transfert MrNz transfertur rLN ' add. aliquid cvrB A Ol I ab] de CAYO! I nee]
autP* 2 phantasmal add. (cf. transpositionemp. 216 ad 15-p. 217, 2 et p. 217, 14-15 indica·
tam) nee etiam (2) - auctoritates (4) I;Qa 2-3 nee etiam - in phantasmatibus] intellectus
agens (ag . om. A Y) nihil causat in phantasmatibus [add. igitur est in intellectu possibili, quia
nihil in intellectu agente recipitur (cf. ad 4 et ad 5) C*PZ] post quia (p. 216, 15) CPMSRIVZrA:E
edd. 3-4 quia - auctoritates = AD (quoad I;Q cf. ad 2, quoad A E ad 15) 4 secundum
praedictas auctoritates om. D I tantum recipitur] tantum requiritur A est tantum (tant. post pos-
sibili . 5 D) D:EQ 2 est I;Q' rell. edd. I in om. I;Q 5 intellectus - receptivus = A nihil reci-
pitur ( -pit rn) in intellectu agente rell. edd. 6 Illud] Hoc :E add. ergo rn add. autem :E
8 quia - in actu om. A Ern I quia - ordinem om. DCSR •rrn A E;Go I transfertur MRlVrB
rLN• I in1 ] ad MZ I universale autem = Ap7t'((3µu u. enim vr-n-r sed universalitas D univer-
sale AB! rel!. (om. AH) 9 praecedit] add. ibi S I intellectus D 9-10 sicut - actum] quia est
per se condicio obiecti quod naturaliter praecedit actum D (cf. Rep. I Ad. 3. n. ro3) 9 praeas-
sumptum] praedictum CMSRizr-BA·Y praedictum vel praeassumptum A 11-p. 218, 2 Non
arguitur - eius = ACPaMRapyr-n A YO~:Eµ [ante Illud (6) ACR!vr-n A YI; sine indicatione ubi
ponendus sit P!F]; 'lf text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra pyirB1L1Nl Additio M 1 !in.
anfractuosa µ 11 Non1 ] Nee MRl:E I Non arguitur hie] Nota Pl I cum intellectu agente] ut
est in int. ag. rLN add. vel ut est in intellectu agente A 0 ! I non2 om. M 11-12 possit causare]
posset c. rLN Ao; causat pl 12 intellectionem1 ] intellectioni c;; I sed non intellectionem om.
:EU;; I sed] add. quod I;QUl 12-p. 218, 2 non - eius] universale, universale autem causatum
praecedit actum intelligendi p! 12 universalis] universalium C om. F 12-p. 218, 1 nisi
prius speciem om. C;: 14 extensum] exsistens A 15 possibilem] add. (cf. p. 216, 15-217, 1
et p. 217, 3-4) et ita intellectus agens non transferret ab ordine ad ordinem nee phantasma
est suum passivum, secundum praedictas auctoritates A E!
1 2 Cf. AVERROES, De an. III com. 18. 3 Cf. supra
T Cf. supra p. 216, 10-13.
4 5
n. 349. Cf. supra n. 350. cancellatus virtute textus additi « illud receptum ... phantasma »
(p. 216, 15-217, 2).
prius speciem quia et 'actu universale' praecedit natura intellec-

tionem sui, et universale est primus terminus eius. n
360 Et confirmatur ratio, quia ponitur 1 intellectum agentem facere
'de non-universali universale' vel 'de intellecto in potentia intel-
lectum in actu', sicut dicunt auctoritates Phi I o sop hi et Com - s
mentatoris. Cum universale ut universale, nihil sit in exsisten-
tia, sed tantum sit in aliquo ut repraesentante ipsum sub tali ra-
tione, ista verba 2 nullum intellectum habebunt, nisi quia intellectus
agens facit aliquid repraesentativum universalis de eo quod fuit
repraesentativum singularis, quantumcumque illud 'de' 3 intelliga- 10
tur, materialiter vel virtualiter; actio realis non terminatur nisi ad
repraesentativum obiecti sub ratione universalis; ergo realis actio
intellectus agentis terminatur ad formam aliquam realem, in ex-
sistentia, quae formaliter repraesentat universale ut universale,
quia aliter non posset terminari actio eius ad universale sub ratione is
universalis.
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGO:l;QU(p-rny~µu)
1 prius] post speciem 0 add. causet :E I quia om. I'LN• I et om. 11rN2 I actu universale] un.
in actu P I natural ante praecedit MrN om. P 1-2 intellectionem sui] actum intelligendi Il
3 Et om. C:E I ratio om. :E I ponitur intellectum agentem = A oportet intellectum agentem D ad
intellectum agentem pertinet (pert. ante ad -r) I 2 A-Y-r intellectus agens est C'PM'R'I'Vzrn intel-
lectus agentis est (ag. est] om. Av; not. alius liber: ad intellectum agentcm pertinet µ) C 2M 2R 2 A Y rell. prry~µu
4 vel om. DI2 A EHG I intellecto] intellectu DI'N A vo 5-6 dicunt - Commentatoris] dicit Avi·
cenna, Philosophus et Commentator (not . alia littera: auctoritates Philosophi, Commcntatoris A oa) A 0 I Com·
mentatoris] rescr. D a add. uncle Commentator III De anima: si (si] quod si AY!) essentiae rerum
essent abstractae vel actu universales (v. a . u . om. A E!), sicut ponit (p.] posuit A Y!) Plato, non indi-
geremus secundum ipsum intellectu agente A V.Ei similiter edd. (cf. Rep. I A d . 3 n. rn3)
6 Cum] add. igitur A Y>B•:l; I ut universale om. :l;QU;: I ut = A in quantum :EU! rell. (om . :l;Q)
edd. I nihil sit] s. n. rn n. fit M non s. A 0 7 sit] post aliquo A- 0 fit Mom. A 0:E I ut] ut
in re ITD sicut in (in om. rs) 12rs A 02 om. A 0 ' add. in CM 8 quia] quod M 2 :E 9 ali·
quid] aliquod :E 9-10 universalis - repraesentativum om. A 0 ;: I eo - repraesentativum]
repraesentativo quod fuit :E repraesentativo A Y 10 quantumcumque = A quocumque modo
CM quomodocumque R 2(in ras.)A 02 (in ras.) rel!. edd. I illud de] in ras . A 02 om.MI de om. P*S*
I;:rnL;:AEHG:l; 10-11 intelligatur] intelligitur MSizrn add. vel :E 11 vel] add. ut AG Ivel
virtualiter] in ras. R 2 vel immaterialiter (vel !. om. 12) seu virtualiter Irn I virtualiter] in ras. et rescr.
A o2 naturaliter A E2 (in ras .)G universaliter AH 11-12 actio - universalis] hoc (hie A E) realiter
est (e. r. DR) facere (add. quia actio realis non terminatur ad R 2) repraesentativum sub ratione univer-
salis (add . actio, 11 - universalis, 12 A Oi) DSRrLN A EHO praem. hoc est realiter (r. e. 12rn A 0 ) facere
repraesentativum sub ratione universalis CMirn praem. quia haec rs~ om. C 2I2rn 2 11 nisi
om. rrn 12 sub ratione om. c 12-16 ergo - universalis om. A 0 ;: 13 aliquam om. CMS
15 terminari actio eius] e . a. t. :E
F 5 ArusToT., De an. III t. 18 (r c. 5, 430a 14-17). 5-6 AVERROES, D e an. III com. 18.
1 2 3 Cf. supra lin. 4. 4.

T scil. communiter. Cf. supra !in. 4-5 .
DE IMAGINE 219
n Hie de actione intellectus agentis, Gode fr id us: - removet 361

prohibens, sequestrando quiditatem a singularitate, non in essendo
sed in immutando; nee agit in phantasma, nee in possibilem, sed
contingit 1 phantasma virtualiter. Hoc sic expo nit u r: in phan-
s tasmate - 'quid' et 'hoc'; in lumine, concreato 'possibili', 'quid'
est motivum potentiae sic illuminatae, 'hoc' non. - Exemplum:
si simul album et dulce, album movet medium illuminatum, dulce
non; ergo lumen abstrahit colorem a dulcedine et sequestrat, quan-
tum ad immutare, et removet 'prohibens in non-immutativum'.
10 Contra. Aut 'quid' ut in phantasmate, habet sufficientem vir- 362
tutem activam immutandi possibilem ad intellectionem universalis,
et sequitur quod universale non est terminus actionis intellectus
agentis, - aut non, et requiritur aliud 'agens proprie', agens eo modo
quo ipsi 'quid' deest virtus activa proprie.
is Item, 'hoc', coniunctum 'quid', non prohibet - sicut nee 'quid'
esse, ita nee esse motivum intellectus.
Item, removens prohibens habet actionem praeviam actioni illius
a quo removetur; da illam hie, et in quid? et ad quern terminum ?-
ADCPMSRIVzrnnLN A YEHGO:EQu(pT1t')'~µu)
1-p. 220. 3 Hie - recipiendum = ADMRaivr- 0 AYµ pon. signum textus cuiusdam intro·
ducendi :EQI [ post possibili (p. 220, 10) Mµ sed restit. nota Illud ponitur superius et litteris b·a
Ma] ; 'ff text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra de manu loannis Ra Extra l2(texi. et mg.)V1
rn1L1N1 Additio (sed non tradit textum AO!) oaM1A oa Scribe - usque hue A Ya lin . anfractuosa µ
1 Hie de] Hae µ J agentis, Godefridus: removet] intelligo removendo Av J Godefridus] in
spat. vacuo D 2 dicit Godefridus quod intellectus agens vrn igitur AR! solummodo µ I remo-
vent D* removetur µ 2 sequestrans rN 2-3 quiditatem - immutando om. D' 2 in
om. D! 3 in immutando] immutando D!I'N unum im. I imitando M*R! J nee agit in phan-
tasma om. M I nec 2] ut D non A y I possibilem] possibile rN A y praem. intellectum DVI' 8 µ I
sed 2 ] add. tantum D 4 phantasmal ante contingit D om. I'LN:< I virtualiter] ut etc. AR!
4.5 phantasmate = Mµ phantasma ADR!Ivr- 0 A y 5 quid 1 ] praem. est rnµ add. est v I
concreato] add. vel concreato (c.] communicato D 2 ) D I possibili] comp. IAY I quid 2 ] quia D'
quod D 2 rLN 6 est] erit R! I potentiae] possibile µ I illuminatum µ I hoc non om. D I Exem·
plum] add. huius D 7 simul] illuminaret µ add. sint D I album 2] add. tantum D I medium
om . V I dulce 2] add. sibi coniunctum Mµ add. vero vrn 8 ergo] enim D* I sequestratur I
9 immutare] imitare R! I prohibens om. M I in] et DrLN id est rn om.µ 10 Aut] add. illud
D I Aut quid ut] Quando quid verbi I I ut om. µ 11 intellectionem] intentionem orn I
universalium I 13 et om. rLN:< I aliud agensl ag. al. D I agens 2 ] post modo D om. I
16 nee esse] natura est IAY 17 habet om. rs J praeviam] comp. AY J actioni] actionem
D*r 8 µ I illius] istius A Y 17-p . 220, 1 illius - illud om. M' 18 removetur] prohibetur
µ I da om . D* I illam] istam A y aliam D I hie post quid rN I et1 om. I I terminum] tantum rN
add. terminatur M !µ
F r-3 GooEFRmus DE FONT., Quodl. V q. 10 in corp. (PhB III 37). 3 Ibidem (p. 36) .
4 Ibidem (p. 38). 4·6 Ibidem (p . 37-38). 6-9 Ibidem (p. 37).
T 1 scil. tangit.
Sed haec ratio solvitur per illud 'Hoc exponitur'1, quia arguit 2
contra proprie removens, non contra disponens passum ad reci,
piendum. n
363 Item, secundo secundum istam viam 3 , quia intellectus agens in
ratione activi non excedit possibilem in ratione passivi; ergo quid, s
quid causatur ab intellectu agente, recipitur in possibili. Ergo pri,
mus terminus actionis intellectus agentis recipitur in possibili, et
ita cum prima actio intellectus agentis sit ad universale in actu,
istud universale - vel illud quo ipsum habet 'esse' tale - recipitur
in intellectu possibili. 10
364 LRationes ex parte communioris et minus communisJ - Secundum ter, [9)

4
tiam viam arguo sic: habitus minus universalis et magis universalis
sunt distincti habitus proprii, alioquin metaphysica ut metaphysica
non esset habitus intellectus, quia esset de obiecto universalissimo
ad omnia alia obiecta. Habitu autem universaliore contingit uti non 1s
utendo aliquo alio ha bitu minus universali , sicut contingit habere
actum intelligendi circa universalius - eodem modo quo respicitur
ab habitu illo - non habendo actum circa minus universale; sed
ADCPMSRivzrnnLN A YBHGOI;Qu(p'Ot"(~µu)
1 haec ratio) hoc M!II'LN•AYµ I resolvitur rrLN• I illud] in corr. D 2 add. supra DI Hoc)
Q.uod rn add. sic Mµ I quia) quod rN I arguitur DI'LN 2 passurn om. M' 2-3 recipien-
dum) comp. AY add. etc.µ 4 Item om. I: I istam viam) ista omnia D I quia) in corr. D 2 sic I:
om. C 2 I in) sub AI: 5 possibilem] in corr. A 02 impossibile M' possibile CM2RI'L AG 6 agen-
te om. rLN• I recipitur) requiritur AY I in) add. intellectu rvrn 6-7 Ergo -possibili) om. PS'l
rn A YEHI:; 'IT sign.: Vacat Z2 litteris a-b V 2(<ext. et mg.) 7 recipitur) accipitur (pon . recipitur ca) CM
7-8 recipitur - agentis om. R •rN 7 possibili) intellectu (add. possibili Ma) M praem. intellectu
CSR! 8 ad universale] aliquod u. A aliquid u . S 2 ab universali Zadd . aliquid A 0 9 istud]
illud A I illud] aliud r•rn I ipsum) post habet D primum R 2 rationem AG add. esse CM I reci-
pitur) in corr. AE 2 recipietur CPMSR2IzrnAYHI; 11-12 tertiam] secundam C quam D praem.
istam vrn 12 arguitur CPMSrzrn A-Y I sic) praem. primo PSRZAI: add. primo (add . ultTa sic
MD) DCMirn I habitus] actus A 0 * om. A YEH I minus ... magis) magis ... minus CMrrnL I et
magis universalis om. A 0 • I universalis2 om. A Y 13 habitus) actus A EHO• I proprii om. rN
14 non] in corr. rN 2 nullus MSI*Z I esset1 ) vocatur A Y I habitus] post intellectus C* praem. in
ras. distinctus rN2 add. distinctus sapA-Y I esset2 ] erit c• praem. non ciPR2VI'BDLiAY02I;
om. rL• 15 alia om. vrs I autem) in ras. AE 2 om. DCMSR*I*ZI'LN! I universaliore] in
ras. AE 2 universali D* intelligibiliore AH I contingit) convenit DZ 16 alio) modo AG I
minus universali om. M 2 A YEtHOtI;Q•u I sicut contingit) igitur c. CPMSIVzrnn AI: ergo con-
venit z 17 intelligendi =AD I circa universalius] ante actum rnN u. c. AE* c. universa-
lium D c. illius ante actum V I eodem = AI'B'N' eo rn2N2 rel!. edd. I respicitur) recipitur
(pon. respicitur P 2) PZ perficitur rN• 18 habitu illo) i. h. p h. universaliori (u. h. rN) vzrnN
A YI; aliquo (add. universaliori A 02 ) h. illo (i . om . A 02 ) A 0 add. (post habitu Ml) universaliori (-Ii I'L)
CPMirrnL add. ulteriori Ra
2
T 1 Cf. supra p. 219, 4-6 . sci!. haec ratio, p. 219, 17-18. 3 sci!. secundam,
4
cf. supra p. 216, 9. sci!. ex tribus supra designatis, cf. p . 211, 6-9.
DE IMAGINE 221
non habetur actus intelligendi circa universalius, ms1 ipsum sub

tali ratione sit praesens intellectui; ergo universalius potest esse
praesens intellectui per aliud quam per quod est apud intellectum
praesentia alicuius minus universalis: sed si praecise intelligeretur
s obiectum in phantasmate, numquam esset magis universale prae-
sens nisi in minus universali, quia numquam nisi in singulari phan-
tasiabili, - ergo etc.
Item, ultimo quoad hanc viam 1 : universalius numquam apprehen- 365
ditur secundum suam indifferentiam totam, quando apprehenditur
10 in suo inferiore a. Tota enim indifferentia universalioris est secun-
dum quod ipsum, ut conceptum, est idem cuilibet suo inferiori;

numquam autem communius ut conceptum in inferiore aliquo, est
idem inferiori cuilibet, sed praecise illi in quo concipitur; ergo
quodcumque universale conceptum in singulari, vel communius in
1s minus communi, non concipitur secundum totam indifferentiam
suam: potest autem intellectus concipere illud secundum totam in-
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOl;Qu(p=y~µu)
1 habetur actus] habet actum 2: I intelligendi om. 2: 1-2 sub - praesens] in ratione
praesentis P' sit praesens pa 2 tali] post ratione C 2 2: om. C' I intellectui] in intellectu C add.
in ratione praesentis AG add. ('II sign.: Vacat P 2Z2I' 82 LlNI uncis r , M 2 litteris a-b in text. et mg.
V 1 ) sed non habetur actus circa ipsum in ratione praesentis nisi sub ratione universalis DCP
MSRIVZr AEHO [sed] si D 2 praem. ('lf sign.: Vacat I' 82 litteris a-bin text. et mg. V 1) sub (in FABH
add. alia V) ratione praesentis S' l'VI' 80'AEH; sed - nisi om. A 0 !!; actus] post ipsum Dadd. in
intellectu R add . intellectui C*M; universalis in ras. M 2] 2-3 ergo - intellectui om . C!!V
rs; AG 3 praesens] praem . specie D I intellectui om. rsi I adnot.: Per idem posset uti illo,
sed ratio sequens ostendit quod 'aliud' ('!I sign. Extra V 1) V 1 Non sequitur 'per aliud', quia si
per idem possum uti illo, adhuc non ad illud; sed ratio sequens ostendit quod 'aliud' ('II sign.*
Ma) Ma I per aliud - intellectum] absque DC'M*SR *II'LN A-Y om. C' I per2 ] add. hoc Rl I apud
intellectum] om. L add . <'II sign. Vacat Z2 ) absque zr 0 4 praesentia - universalis om. C!! I
praesentia] in corr . S 2 praesentialitate M *II' 0 I alicuius] alterius A Y I intelligeretur] intelligitur
Msrr 0 intelligatur z intelligeret DC 2 I'LN intellectui C' 5 esset] ante praesens (5-6) L esse
D* erit (pon . esset C 2Ma) CM I magis] om. CM!!SR'I*VI' 8 *0 ABHGO• maius R 2 I universale om. A
DAY 7 ergo etc. om.VI etc. om. 2: 8 Item om. 2: I viam om. C!!M* I numquam] in
corr. P 2 non CM 9 secundum - apprehenditur om. p; I totam] ante suam CMII' 0 post
suam Pl 9-10 quando - inferiore om . D!! 11 quod] quem A 0 * add. habet A oa I ipsum,
ut conceptum] concipitur (conceptum I A BHO add. conceptu AG add. secundum quern A 02 ) ut DCMSRI
r-BA-Yl; I ut om. vrs I est idem] i.e. (e. om. D*) DRI'LNAEHO add. quod 2;U* I suo] post infe-
riori rLNA oa om. CPMSIVZI' 80 AYEHGOll; 12 numquam - inferiore om. ro; 12-13 num·
quam - cuilibet] rep . l;U* om . A 0 !!2;Q!! 12 numquam autem] n. aut D sed n. VI' 8 num-
quam rLNAO! 13 inferiori cuilibet] c. i. CPMsrzr 0 A- 0 !2;Q!U I concipitur] continetur AG
cognoscitur A * 0
13-14 ergo quodcumque om. C!! 14 universale om. AG I vel] ut ABHG
15 accipitur CM 16 suam] ante indifferentiam (15) L sua (J) z I potest] praem. igitur sz·
16-p. 222, 1 potest - suam om. DI'LN!!
T 1 scil. tertiam et ultimam.
differentiam suam, igitur non concipitur praecise communius in

minus communi vel universale in singulari, - et ita non praecise
universale in phantasmate. Phantasma enim non est proprie nisi
ipsius singularis, et hoc in quantum est singulare speciei specialis-
simae, - et hoc si phantasma sit impressum ab aliquo debite appro- s
ximato 1 •
LB. - RA.TIONES EX PARTE PRAESENTIAE OBIECTIJ
366 Ex secundo membro 2 a, scilicet praesentia obiecti, probatur illa [!OJ

consequentia prima 3 , - primo sic: aut intellectus potest habere obiec-
tum sibi praesens in ratione obiecti intelligibilis, absque hoc quod 10
sit praesens alicui potentiae inferiori, aut non. Si non, ergo non
potest habere aliquam operationem sine potentiis inferioribus (quia
non potest habere obiectum praesens sine eis), et si non potest ha-
bere operationem sine illis, ergo nee esse sine eisdem, secundum
" Adnotatio Duns Scoti: I\ Secunda via 4 , contra opinionem Henrici 5 tres ra- 1s
tiones 6 : primam nota cum tertia. lj
ADCPMSRivzrsnLN A v.Hao:E qu(p-rny~µu)

1 suam] ante indifferentiam (p. 221, 16-222, 1) ABHG om. M add. aliter praedicta non
essent universalia nee definitiones nee species AG (cf. Rep. I A d. 3 n. 106) J commune D
2 vel] nee rso A 0 I praecise] praem. concipitur vr- 0 add. concipitur PMSRIZr 0 A oa 3 enim]
autem A 0 I proprie] ante non :E post singularis (4) CMI*r 0 4 singulare] add. et vrs add.
scilicet 1r0 5 impressum om. D I aliquo] obiecto p add . obiecto rNaA 02 8 Ex] De CM*
1•r0 I praesentia] in corr. A E2 praem. ex vrs A H:E I illa] ista DCRrLN A 9 primal ante con-
sequentia AH:E in ras. A 02 om. C I prime sic] sic: prime AYEG:E sic: prime quia MI*r 0 prime
quia C probatio sic Z I intellectus] add. ut (non AG*) distinguitur contra partem sensitivam
AEHG (cf. Rep. I A d. 3 n. 107) 10 obiecti om. :E 11 non1] add. Si sic, habetur pro·
positum :EQU• J ergo non om. D' 12 aliquam] aliam A Y om. A 0 • I operationem] in spat.
vacuo D 2 comparationem A add. sibi propriam A YaG 12-14 sine - operationem om. A 0 •
12-13 quia - sine eis om. PMVzrsAYEH:E 12 quia] add. si r 02 A 0 l add. si non potest
habere obiectum praesens sine eis rNa 13 potest1 ] add. intellectUS ro 2 13-14 obiec-
tum - habere om. rL 13 obiectum] om. r 0 • add. suum sibi r 0 aA 0 l I obiectum praesens]
in ras. 12 operationem C'SRrNAG obiectum c a add. sine ipsis non potest habere (sine-habere
r 03 ) aliquam operationem r 0 add. non potest habere operationem A Ol I et si] si autem PZ
AY si AB*H quia M 13-14 et si - illis om. AG:E 14 illis = ArLN eis rel!. (om. AG:E)
edd. J ergo] et per consequens :E om. A 0 • I nee esse] non est C I sine eisdem] separatum :E
om. vz r- 0 AYE!HG I eisdem] eis AElO I secundum] probatio R' per CMR2 I•r 0 15-16 Se-
cunda - tertia = A 1M 3V 1 r 8 ; 'lf text. sign.: Scotus (add . extra A 3) A 1 signo * M 3 15 Se-
cunda] Tertia rs
2 3
T 1 Cf. supra n . 73 . ex duobus supra designatis, cf. p. 211, 3-4. Cf. supra
n. 349. 4 secundum membrum, sci!. ex praesentia obiecti (cf. supra n. 349), vocat hie
'via' in sensu late. 5 Cf. supra n. 340-345. 6 Cf. n. 366 . 367. 368.
----- -- -- - - -
DE IMAGINE 223
argumentum Philosophi in prooemio libri De anima. Si au,

tern potest habere obiectum praesens absque eius praesentia poten,
tiae inferiori, ergo habet; consequentia probatur, quia agentia talis
praesentiae obiecti - scilicet phantasma et intellectus agens - sunt
sufficienter approximata intellectui possibili, et agunt per modum
naturae, et ita causant necessario in illo illud cuius ipse est recep,
tivusa.
[lll Secundo sic: aliae potentiae cognitivae habent obiectum prae, 367
sens eis non tantum secundario - quia scilicet illa sunt praesentia
10 aliis potentiis inferioribus - sed propria praesentialitate, sicut sen,
sus communis habet colorem sibi praesentem non tantum in quan,
tum est praesens visui, sed quia habet speciem eius praesentem in
organo sensus communis. Ergo cum hoc sit perfectionis in potentia
cognitiva - posse habere obiectum praesens sibi sub ratione qua
1s est obiectum talis potentiae, sequitur quod non tantum potest ha,
" Sequitur textus interpolatus; vide append. A.

ADCPMSRivzrsoLN A vBHGOL;Qu(p=y~µu)
1 argumentum Philosophi] Aristotelem 12rLNL; / in - animal in ras. A 02 III De anima
rr 0 quia (t>Taern. I De anima A 620 ) non potest habere esse (e. h. AB) sine operatione, igitur
non contingeret intellectum separari ABHG om. DCSR' / libri om. RlF / Si] praem. r ... J obiec·
tum est praesens, habemus propositum, quod A 83 1-7 Si - receptivus] accidentia talis
praesentiae obiecti, scilicet phantasma et intellectus agens est sufficienter approximata intel-
lectui possibili, et ita erunt causa in illo, cuius ille est receptivus A 0 • 1-3 Si - inferiori in
ras. R 2 1-2 autem om. DSIVr 80 ABHG 2 potest] add. sic L 2-3 obiectum - inferiori
om. DSA EHL; / absque - inferiori om. A 0 / potentiae] post inferiori (3) Z in potentia 12
3 inferioris Rll*A 0 ! inferiorum rN / consequentia probatur] in ras. R 2 probatio consequentiae L
om. DSir 0 A EH / quia in ras. R 2 5 intellectui] post possibili C om. L / et] add. ita Z
5-6 et - naturae om. DSAEHG 5 per modum] modo rLNAO! 6 causant] post necessario
DL causans AY / necessario] post illo RarLN om. SR'AE / in illo] in isto ABH in ipso Lin
obiecto PA 0 om. CMir 0 A 0 l(restit. 03 ) / illud] praesentiam obiecti AEao om. DSR•vrN•AE 1 H03
6-7 receptivus] receptus D repraesentativum vrs• add. modo obiectum non est intellectui pos·
sibili praesens in cognitione abstractiva ante actum elicitum nisi per aliquod repraesentati·
vum, quod voco speciem, et sic habeo propositum A EHG edd. (cf. Rep. I A d. 3 n. 107)
8 Secundo] add . arguo vrs I potentiae cognitivae] cognitiones AH 8-9 praesens eis] e. p.
L sibi p. vr- 0 sibi praesens in eis A 0 9 secundario] praesentialitate secundaria vrs I
quia] qua rs 2 I scilicet] post sunt D* om. CPMsrzr 0 AL I illa] ista DRrLNAYBG ita (?)AH
ipsa in corr. A 02 10 sed] scilicet M add. prima et L / praesentialitate] praesentia AB•G
11-12 non - praesentem om. A 8 ' / in quantum] quia M 2ZAYE!L ut I2AHGo 13 sensus
communis] suo L 14 cognitiva] in corr. D 2 cognoscitiva A Y add. inferiori A 02 add. sci·
licet L I posse] quod potest rLN rescr. c~ I praesens sibi] s. p. CML praesens SRrvr- 0
A·Y om. r 0 14-p. 224, 1 sibi - sibi om. D 15-p . 224, 1 sequitur - obiectum om. c•
15 quod] add. intellectus AY 2 BHGL add. potentia intellectiva vrsoNaAO I non tantum ante
quia (p. 224, 1) L
F 1 ARISTOT., De an. I t. 12 (A c. 1, 403a 3-10); t. 13 (lin. 10-1 2).

bere obiectum praesens sibi quia est praesens virtuti phantasticae,

sed propria praesentialitate, in quantum scilicet relucet intellectui
per aliquid quod est in intellectu.
368 Item, tertio: potentia non potens habere actum ms1 circa obiec,
tum sibi praesens, si non potest illud habere praesens nisi per aliam s
potentiam cui contingenter coniungitur, dependet in operatione
sua a tali potentia sibi contingenter coniuncta, et ita est imperfecta.
Sed intellectus non potest habere actum nisi circa obiectum sibi
praesens, et per te non potest habere obiectum praesens nisi in
virtute phantastica 1 ; virtus autem phantastica contingenter coniun, 10
gitur intellectui in quantum potentia est; ergo intellectus in opera,

tione sua dependet ab alia potentia cui contingenter coniungitur,
et ita hoc ponit in eo imperfectionem potentiae cognitivae 2 : nulla
autem imperfectio ponenda est in aliqua natura nisi necessitas ap,
pareat in natura tali, - ergo talis imperfectio non est ponenda in 1s
intellectu.
369 Si obicias 'pluralitas non est ponenda nisi ubi est necessitas, (121
hie non est necessitas 3 , ergo etc.', - respondeo: necessitas est quando
perfectio naturae hoc requirit. Licet autem hoc suppositum quod
est homo, possit habere obiectum praesens in phantasmate, quia 20
ADCPMSRivzrsoLN AYEHGO_EQu(p=y[3µu)
1 obiectum praesens om. AG• I praesens sibi) s. p. CM.E I est praesens] praesens (Post phan·
tasticae A 0 ) AElO om. DSI'LN•AE'HG 4 Item) ldeo in ras. S 2 Sic I: I tertio om. DSRAEHGOt I
potens] add. vel non potest M* 5 illud habere] h . i. DM*RIZI' 0 A 0 .E I aliam] aliquam
or 0 A y illam (Pon . aliam ClM l) CPM 6 coniungitur) add. et per consequens A Oi I opera-
tione] comparatione A 7 sua om. SI* I est om. AEHGO• 8 Sed intellectus =AI: lntel-
lectus P ' VZI' 8 Av Sed certum est (Cert. est aurem 'T) quod intell. r 02'T lntell., certum est (add . er
per re AG add. quod p7t'([3µu) P 2 I' 0 ' rel!. p7t'([3µu 9 habere) esse (po!t obiectum D) ovr- 0 om. AG•
add. actu AH I obiectum] illud ~ I praesens2 ] praem. sibi PizroNaA va praem. sibi praesens et
per te non potest obiectum esse praesens D' add. sibi A 0 10 virtus autem phantastica) quae
A 0~ 11 ergo) similiter contingenter R 12 alia] aliqua r 0 A Y~ illa A-Y 13 ita hoc om.
I: I hoc] haec positio (p.J porenria D *) DCM*SI' 02 LNA 02 I eo] ipso ~ ea CMIZI' 0 I potentiae
cognitivae om. ~ 14-15 in - ponenda om. s• 14 aliqua om. ~ 15 n atura tali] t . n.
CPMS~IZI' 0 AI: 17 obicis RI'LN obicitur D I nisi ubi] ubi (add. est Z) non PRI2(in ras.)VZ
r- 0 AI: 18 hie) post est1 A E praem . et M add. autem vrs I hie non est necessitas om. R I
est1 ] videtur vzrs A YGO~ add . videtur p I ergo etc.] cum ista (ita I' 8 ) bene possit poni in intel-
lectu ipsum habere actum sine specie sicut cum specie; igitur non est ponenda talis species vrs
pon. cum illa bene possit habere actum suum sine specie sicut cum specie AEl I etc. om. D•.E
19 hoc 1 ] haec D I autem] de A 6 ' enim AB 2 ~ 19-p. 225, 1 autem-est1 om. D • 20 possit]
post h abere AH posset CMS I praesens] praem. sibi r 0
F 17-18 HENRICUS GANO . , Quodl. IV q . 7 in corp. (f. 93S) et supra lin. 9-10 .
T 1 Cf. supra n. 340. 2 Cf. HENRICUS GANO., Quodl. IV q. 7 in corp. (f. 94A).
8
quia scil. sufficit praesentia obiecti in virtute phantastica, cf. supra !in. 9-10.
- - ---- --
DE IMAGINE 225
homo est, tamen natura intellectualis hominis, ut intellectualis est,

non habet obiectum sufficienter praesens si non habet ipsum nlSl
in praesentia mendicata a virtute phantastica. Hoc ergo multum
vilificat naturam intellectivam ut intellectiva est, quia removetur
s ab ea illud quod est perfectionis in potentia cognitiva, et quod in-
...
venitur in potentia sensitiva, ut in virtute phantastica. Ponitur ergo
hie pluralitas propter necessitatem, quia propter perfectionem na-
turae perfectioris salvandam, maiorem quam sit naturae imperfec-
tioris, vel saltem aequalem.
(13] 10 Ad quaestionem 1 ergo dico quod necesse est ponere in intellectu 370
ut habet rationem memoriae, speciem intelligibilem a repraesentan-
tem universale ut universale, priorem naturaliter actu intelligendi, -
propter istas rationes iam positas ex parte obiecti, in quantum uni-
versale et in quantum praesens intellectui 2 : quae duae condiciones,
15 scilicet universalitas et praesentia, praecedunt naturaliter intellec-
tionem.
a. Adnotatio Duns Scoti: l

Cuiuslibet quad per se et primo intelligitur, est pro-
pria species - Collationes 3 • ll
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGoi;qu(p-rny~µu)
1 est1 om . ABHG I hominis , ut intellectualis est] ut intellectualis (ut I. om. :E 0 !) in homine :E
om. R ! I ut] om. p• add . est C *M* add. homo vrB I intellectualis 2 ] post est2 vrB intelligibilis
DCMSAY intellectus Rl 2 obiectum - habet om. AO! J praesens] praem. sibi :E 3 in)
mendicatum ex C 2 I phantastica) add . non ponitur etiam summa perfectio possibilis potentiae
cognitivae, nisi ponatur ipsam posse conservare speciem praeter actum et ita habere obiectum
suum praesens sine actu , quia hoc conceditur sensitivae :E J ergo) autem A 0 I multum) comp.
(pon . multum C 3) CM* om. AB 4 intellectivam] intellectualem PZ J ut intellectiva] om. C' in
quantum int. ca I removet C 2 (in corr.)A 02 (in corr.):E 5 ea] eo p ipsa :E alia rB• I in potentia
om. rn• I et) vel rL etiam vrB I quod2 ) ante et AY om. DCMSRrzr-BA-Y 5-6 invenitur)
post phantastica (6) A YBtH invenitur igitur in intellectu (in int.] et intelligitur AG praem. et AB!) post
phantastica (6, sed rep . suo loco A 0 3) AB 200 6 in potential in alia pot. :E om. A 0 ! I sensitiva]
add. aliqua PAY 7 hie) haec CMSRIVZrBn A:E I pluralitas) add . ponitur AG I propter1 ]
praem . tam A 02 J quia) quam AG 8 naturae om. rn•ABHO! 9 aequalem] essentialem D *
add. vel saltem et sequitur text . Cuiuslibet (17) - species (18) V 10 adnot. Solutio (add. propria
Dl) quaestionis A 1D 3 et multi similiter I ergo om. DCPMsrzr-B A 11 ut habet rationem me-
moriae =AD 11-12 repraesentantem universale ut universale = A 13 rationes) add. iam
factas AG J iam] praem. propter etiam rationes ABHG 14 et in quantum om . C! 15 scili-
cet) id est z• om. SR!rLNABGo 17-18 Cuiuslibet - Collationes = A 1M 3Vr 81 AY [ ante Ad
quaestionem (10) MlVA Y sine praecisa indicatione ubi textus ponendus sit rs!]; 'If text. sign.: Scotus
manu sua A 1 signo * M 3 17 intelligitur) in intellectu V 18 Collationes om. V
T 1 Cf. supra n . 333 . 2 Cf. supra novem rationes , n. 352-369; cf. p. 210, 17-20.
8 DuNs ScoTus, Collationes Paris., collat. 4 (cod. Oxon. coll. Merton. 194, f. 6611a): « Quidi·
tas accidentis verius 'esse' habet in intellectu per speciem quam quiditas substantiae, quia forte
substantia non intelligitur per speciem propriam, eo quod per speciem propriam non facit in in·

LC. - RATIONES EX AUCTORITATIBUSJ
371 Hoc etiam quod supra probavi 1 , videtur esse intentio Ari,
stotelis expressa, in III De anima, ubi volens quod anima sit
« quodammodo omnia », quasi probando exponit se, quod est «per
sensus sensibilia et per scientiam scibilia » 2 • s
372 Quod dictum Philosophi alii exponunt quod Aristoteles
non loquitur uniformiter hie et ibi 3 , quia de sensu intelligit quan,
tum ad speciem impressam, de intellectu quantum ad habitum
scientiae.
3 73 Haec expositio 4 non videtur esse ad intentionem Phi Io sop hi, 10
quia sicut antiqui posuerunt animam esse omnia realiter, ut ea
omnia cognosceret, ita Philosophus ponit earn esse omnia non
realiter sed per quamdam similitudinem 6 • Si autem 'per sensus esset
sensibilia' propter species sive similitudines impressas, et 'per intel,
lectum esset intelligibilia', - aut hoc esset propter scientiam quae 1s
AD CPMSRrv z rsoLN A YEH Go ~ Qu(p=y~µu)

2 Hoc - esse = A Haec videtur ~ Haec (Hoc I A Y) etiam videtur (v . om. D*) rel!. edd.
3 expressa - ubi = A qui (quae DP* !!bro r 02 ) III De anima re!!. edd. J volens] add. ostendere
S' I2A 0 J quod] quia DJ quod anima sit] animam esse ~ 4 quodammodo] quo M 2 j omnia]
anima P'S obiecta Z praem . obiecta C I se] ante exponit rN om . CMS* 5 sensus] sensum I2A I
scientiam] intellectum AH•G<O I scibilia] scientialia A 8 intelligibilia A 0 6 Quod 1] Et (add.
quod C') CMRr 0 J dictum Philosophi] autem DAGO verbum Z om . CMSRirABH I alii] aliqui
PZA vHz J exponunt] praem. sic Z add. sic PVzrso A Y I Aristoteles] comp . P* om. DCMSRIV
zr A -v 10-p . 228, 3 'If Haec - scientia sign . Additio M' sed abras. (cf. p. 227 ad 8-p . 228 , 3)
10 Haec expositio] Sed M" Sed hoc C'S'Ir 0 Hoc (an« esse AH post esse AG) AHG om. DC2S 'RTLN
A E0 ' Sed hae c expositio R' Quod A 02 I intentionem] mentem D comp . R J Philosophi] praem.
Commentatoris Dom . M 11 sicut] aliqui rL I antiqui] aliqui svrs I omnia om . D"(post realiter)
C ' P* 11-13 ut - realiter om. S' 11 ea = A 12 posuit MS~Ir 0 I earn] ipsam post
esse Z animarn CMI*r 0 14 propter] per Z I species sive similitudines = A filiationes (I)
C ' sirnilitudines C' rel!. edd . 15 esset1 ] etiam A 0 J intelligibilia] add. si autem intellectus non
esset ornnia per similitudinem et per species irnpressas sicut sensus A oa 15-p. 22 7, 1 intelligi-
bilia - non esset om. P" 15 esset 2 ] erit C est rLN I propter] per DZ
F 2-5 ARISTOT., De an. III t. 37 er c . 8 , 431b 21-23) . 6-9 HENRICUS GAND., Quodl. v
q. 14 in corp. (f. 176K) ; IV q. 7 in corp. (f. 95A). II Cf. ArusTOT., De an. It. 33 (Ac. 2,
405b 15 -17) . I2 lb. III t. 38 er c. 8, 431b 28-432a 1): • Necesse autem est aut ipsa [quae
sunt] aut species esse [in animal; ipsa quidem igitur non sunt: non enim lapis in anima est, sed
species ».
tellectu, sicut nee in sensu ; sirniliter, quiditas substantiae rnaterialis verius 'esse' habet in specie
intelligibili quam quiditas substantiae imrnaterialis, quae non habet proprium phantasrna, nee
etiam phantasma accidentis ».
T 1 Cf. supra n. 370. 2 Cf. HENRICUS GAND., Quodl. IV q. 7 in corp. (f. 93S) . 3 sci!.
in • per sensus sensibilia » et in • per scientiam scibilia », cf. n. 371. ' Cf. supra n. 372.
5 Cf. supra n . 121.
DE IMAGINE 227
est in intellectu, et ita non esset scibilia secundum similitudinem

(quia scientia secundum se non est similitudo 'intelligibilis', cir,
cumscripta specie obiectum illud repraesentante), - aut propter
aliquid aliud repraesentans obiectum intelligibile, et tune a specie
s intelligibili non esset intellectus intelligibilia, sed anima per phan,
tasma: nihil enim esset ibi repraesentans intelligibile nisi phantasma
tantum, secundum talem positionem 1 •
rn Item, Aristoteles VIII Physicorum (commento 30 secundum 374
Commentator em) ponit quod acquisita scientia reducitur in,
10 tellectus de potentia essentiali ad accidentalem. - Quaero quid
intelligit per 'scientiam'? Non habitum sequentem actum, quia
quando egit non fuit in potentia essentiali. Ergo formam praece,
dentem actum, - ergo speciem intelligibilem. Probatio: tum quia
phantasma non reducit intellectum ad potentiam accidentalem; tum
1s quia tune omnis scientia quae dicitur esse habitus quiditatis primi
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGoL Qu(p=yf3µu)

1 scibilia] in rai. A 02 sensibilia R I seeundum] per vrsN:E propter AG 2 seeundum
se =A de se rel!. (om. D) edd. I intelligibilis] in corr. M 2 intelleetualis R praem. rei AH2 3 spe-
cie] alia (add . specie M 2) M alia proprie C' qualibet specie C 2 praem. alia rLN AB praem. aliqua
DSAYaHG praem. quaeumque (qualtbet A 01 qual . alta A 02 ) 1•r0 A 0 I obieetum post repraesentante :E I
illud om. CPMSIZr 0 A YBHGD*:E 4 aliquid aliud] aliquid :E aliud R'ZrLN' phantasma (om.
M 2 ; 'If sign. litteris a-b V2) aliquod (a .] aliqu!d vrs) CMSIVr 8 ' 0 aliquod (er110 A Bl om. A B2) phantasma
rN2 A-Y phantasma aliquod (a. ph. r~) aliud a specie intelligibili R 2r 82 I obieetum] praem. aliquod
A 0 praem. solum rs add. solum V I intelligibile] intelligibilis M add. aliud a specie intelligibili ut
phantasma :EI et tune] et ita :EQU• om. M 2 4-5 a specie intelligibili om. DCM'SR*1r-sA-Y:E
5 intelligibili] in intelleetu R! I esset] erit C I intelleetus] om. C'(ante non)M* add. omnia A 02 I ani·
ma] omnia 12rN2 A 02 5-6 phantasmal in ras. R 2 phantasmata PM212Vr 8 *AY:E 6 nihil -
phantasma om. D' I esset] post ibi vr- 0 est :E I nisi phantasma post talem positionem (7) :E
7 tantum] ante phantasma (6) AB ereatum (I) rL om. CAY:E I talem =AR' illam DSR2vr- 0 :Eu
istam rel!. (om. A Y) edd. [post positionem nvr- 0 :Eprryf3µu] I positionem] potentiam D* ratio·
nem CPS! add. et rationem A 02 8-p. 228, 3 Item - scientia = ADCMR2Vr A Y02 :Ep7tf3
µu; 'If text. sign.: Seotus extra manu sua A 1 Extra de manu loannis R 2 Extra v 1 rsiLiNi Additio
M 2u !in. anfractuosa µ 8 Aristoteles] Philosophus CR! 8-9 Aristoteles ... ponit] Arist. po·
nit ante VIII M ponit Arist . post Physicorum :E I eommento - Commentatorem om. DCMrLN
AY 0 !:E 8 30] tertio A seeundo Rl pon. vel quarto rsa 8-9 seeundum Commentatorem
om. Rivrso 9 aequisita] iam aeq. post scientia :E praem. de A 0 ! I redueetur D 10 aeci·
dentalem] aetualem RlrLN AO! I Quaero] add. tune M:E add. igitur r 02 (om. DS)A y 11 in-
telligitur CR! I Non] add. enim r 02 I habitus sequens CR! 12 egit] agit vel egit A 0 l praem.
intelleetus M:E I essentiali] add. manifestum est M:E I formam] praem. per D 13 tum om.
CR! A YO! I quia om. M * 14 reducitl reducitur (I) A y pon. fieri videtur ( ??) r 02 I ad po ten·
tiam] de potentia essentiali ad :E I aecidentalem] in corr. C 2 aetualem D* I tum] add. etiam :E
15 tune om. DMrLNA 0 l(restit. os) I esse] in ras. A 0 s est D' om. D 2r I habitus] in ras. A 0 s om.
CR! 15 -p. 228, 1 quiditatis - habitus om. D'
F 8 ArusToT., Physic. VIII t. 32 (8 e. 4, 255a 33-255b 5).
T 1 seil. supra lin. 3-4.
obiecti 1 , esset in phantasia, - ergo ibidem omnis habitus de eodem,

quia secundum Philosophum idem habitus est intellectus et
scientia. n
375 Expressius est ad istud 2 intentio A ugustini. Quod probo sic: [141
nihil enim sufficienter natum est gignere notitiam actualem nisi
ipsum habeat obiectum prius naturaliter quam actum, praesens
sibi, in se vel in aliquo repraesentante ipsum; sed negando speciem
intelligibilem, tota pars intellectiva non habet ante actum intelli,
gendi obiectum sibi praesens, nee in se nee in aliquo repraesentante;
ergo negando speciem intelligibilem, nihil in intellectiva erit suffi, 10
cienter natum gignere actum intelligendi, et ita nihil in parte intel,

lectiva erit sufficienter memoria respectu talium intellectionum -
quod negat Augustinus XII De Trinitate cap. 4 et XV cap. 10.
ADCPMSRrvzrsoLN A YEHGo:EQu(PTl'tY~µu)
1 esset om. D! I phantasia] phantasma D! phantasmate r 0 I ibidem] idem C*R! ibi D!I'LN
ibi idem AO! add. esset CMR!A 0 !:E 2 quia om. DI'LN I Phi:osophum] ipsum ACMR!:E add.
9 (in corr. A 1 comp . A Y) ACR!I' 8 AY add . 9 (4 vel 9 AO!) Metaphysicae (Met. om. AO! restit . A 03 ) M
A 0 !:E I est] ante habitus C et A Y 3 scientia] sensus A Y 4 Expressius] in corr. A 02 add.
tamen CMR II' add. autem vrs I ad om. DCMSR VI'BLN*A-Y I istud] illud A hoc :E I inten-
2 0 2
tio] de intentione R 2VI' 8 I probo] post sic A 0 deduco PM2VZI' 8 AY:E 5 enim om. PMVI' 8
AY:E 6 prius naturaliter quam actum] p. n. a. q. (q. a. M 2 ) M' om. PM 3VI' 8 AY:E I quam
actum] post sibi (7) I* praem. ante A 02 om. r 0 6- 7 praesens sibi] s. p . R:E pon . obiectum sibi
ca praem. et hoc A 02 add. et hoc AHZ add. actu vrs 7 se] add . ipso I2A-Y I aliquo om.
vru I repraesentante ipsum] i. r. p A-G r. se vrs add. et hoc (h. om. Z) prius naturaliter quam
habeat actum (a.] ipsum M!) PMaI*VZI' 80 AY:E I ipsum om. AG I negando] intelligendo P
8-10 tota - intelligibilem om. :E 8 intellectiva om. AY 8-10 non habet - intellectiva om.
AB; 8 ante actum] actu C*MS* 9 nec 1 =AD I in se] om. C"M add. etiam D 10 in·
telligibilem] intellectivam A 0 in intellectu per te AG om. CMSAYB! 10.11 nihil - ita om. rN;
10 in intellectiva] in parte int. I'N! in intellectu (Post erit :E) A B!:E om. A GO add. parte CPMSRI
zro 11-12 natum - sufficienter om. rL 11 ita om. I'N! I parte om. rN• 12 erit] est
roN et (not . aliter: est sa) s est et C*M praem. actus C* I sufficienter] sufficiens et C* I memorial
necessario A y I respectu om. I'LN• I intellectionum] intelligibilium AH intentionum szrLN•
om. AB ; 13 De Trinitate] Trinitatis DPVzr- 0 AYE I et - 10 om. P I XV] in ras . D 2 25 Z
add. Trinitatis vrs I 10] 17 D 4 CMI' 0 AB:E add. ubi dicit quod impossibile est accipere ima-
ginem ex anima nostra vel mente, nisi per hoc quod aliquid est in memoria ex qua exprimitur
aliud D (cf. Rep. I A d. 3 n. l 13)
F 2 ArusTOT., Anal. post. II c. 4 [t. 2] (B c . 3, 90b 20-21): « unius enim in quantum
unius una est scientia ». 13 AucusT., De Trin. XII c. 4 n . 4 (PL 42, 1000): • in eo solo
quod ad contemplationem pertinet aeternorum, non solum trinitas, sed etiam imago Dei; in
hoc autem quod derivatum est in actione temporalium, etiamsi trinitas possit, non tamen imago
Dei possit inveniri »; ib . XV c. 10 n. 17 (PL 42, 1070): • Simul enim utrumque [sci!. sapientia
et scientia] mentis est unius, et imago Dei una. Cum vero de inferiore distinctius et seorsum
agitur, tune non est vocanda imago Dei, quamvis et tune in ea nonnulla reperiatur similitudo
illius trinitatis ». - Augustini assignatio imaginis cf. infra n. 583.
T 1 Cf. HENRrcus GAND., Quodl. IX q . 4 in corp . (f. 355Z); DuNs Scorns, Ordinatio
pro!. n. 145 (I 98). 2 sci!. ad illud quod supra probavit, cf. p. 226, 2.
DE IMAGINE 229
Si respondeas quod 'memoria est in parte intellectiva proprie 376

sumpta per hoc quod intellectus factus est in actu primo intelligendi,
et sic est activus respectu secundi actus intelligendi, ita quod habens
notitiam primam confusam activus est respectu secundae notitiae
s distinctae', - hoc est contra opinantem opinionem istam 1 et contra
Augustinum. Contra opinantem, quia ponit quod 'univer,
sale ut in phantasmate, est ibi quasi in memoria, - ut autem mo,
vens ad actum intelligendi, est ibi 2 praesens quasi in intelligentia'.
Ergo per illam scilicet opinionem 3 , nullus actus intelligendi est me,
4 5
10 moriae, sed intelligentiae : hoc apparet per Augustin um XV
Trinitatis cap. 63 vel 21, 'intelligentiae tribuentes quidquid cogita,
tur' etc. 6
ADCPMSRivzreoLN A YEHGo:EQu(p=y~µu)
2 actu primo] p. a. A 0 :E 3 et sic - intelligendi om. MRt 4 activus] post est :E in
COTT. D 2 actus r 0 * I secundae notitiae] n. s. (s. om. A 0 t) DCPMSRIVzr 0 A:E 5 est] praem.
enim M om. r 0 * add. et P*ZA Y 5-6 opinantem - Contra om. C 5 opinantem opi-
nionem istam = A sic opinantem Pvzr- 0 A Y:E opinionem (pote ntiam AB) istam (illam S) rel!.
(om. C) edd. 5-6 et - opinantem om. :E 0 t 6 opinantem] opinionem (mcr. Cl) DCMS
Rir-BA-Y praem. sic v 6-7 quod universale] om. AG' quod obiectum AGI 7 ut 1 om. rL
A j in ] ut (add. in A ) A j ut autem] ut CMSR*A BHG et nee D om. A *
0 2 01 0 0 8 in om. AD
RI*zre A YG*O* I intelligentia] in COTT . I2r 02 intelligibilia (I) AG 9 per illam] per istam D*
ABHu secundum ipsum PVzreAY:E I scilicet =A I opinionem] opinantem A om . PVzreAY:E I
intelligendi om . re 9-10 memoriae, sed intelligentiae] a (om. ABHG) memoria vel (vel] scd tantum
ab R 2) intelligentia (i.J lntclllgibillal AG) DC*MSRir-e A-Y praem. (I) a Z add. ( = not.) vel: me-
moriae, sed intelligentiae a memoria intelligentis A oa 10 hoc] hie s et hoc etiam vre I per]
contra A G2 10-11 XV Trinitatis] XV De Trinitate L Trin. XV (XV in ras. R 2) RAY VIII (pon.
xv Z2 ) Trin. I*zr 0 • VI (not. vel: xv A 0 i) De Trin. A 0 De Trin. (De Trln. om. AG) VI ABHG Tri-
nitatis DCMS 11 cap. 63 vel 21] cap. 21 vel 63 in ras. et mg. R 2 cap. 21 vel cap. 6 rLN
cap. 21 (21] 5 ml not. vcl: cap. 21 A 01 pon. 63 Z2 praem. 63 et M 2 ) DCMSIZr 0 A-Y:E I intelligentiae]
intellectuale (pon . intclligcntiac C 1) c intelligibile AG om . Rt I tribuentis vreLN' tribuentem Rr
N2:E 11-12 quidquid cogitatur] cognitionis (cogitationis PAY quidquld cogitationis Z) informatio·
nem (formationem :E) Pvzr- 0 AY:E quidq. cogitamus A-Y 12 etc.] et (om. :E 0 ' similitcr :EQUa)
libro XV cap. 7 vel 15 (vel 15 om. :E): nihil intelligimus (n . I. om. Z) nisi per (per om. Z) intelligen-
tiam vzre:E om. R add . et libro XV cap. 7 vel 15: nihil intelligimus nisi per intelligentiam (-tias
M!) M1rN1AY
F 6 HENrucus GAND., Quodl. V q. 25 in corp. (f. 204 I). - Cf. infra p. 271, 13-18.
10 AuouST., De Trin. XV c. 21 n. 40 (PL 42, 1088).
T 1 'opinio' cf. supra !in. 1-5; 'opinans' est Henricus: cf. HENRICUS GAND ., Summa
a . 58 q. 2 ad 3 (II f. 130K-131L. 130H-I); a . 59 q. 2 ad 1 (f. 142H); DuNs ScoTUs, Ordina-
tio I d. 2 n . 273-280 (II 288-293). 2 sci!. in parte intellectiva proprie sumpta, cf. supra
!in. 1-2; cf. infra p. 271, 13-16. 3 Cf. supra !in. 1-5. 4 Cf. DUNS ScoTUs, Ordi-
5
natio I d. 2 n. 290-291 (II 299-300). Cf. supra !in. 5-6 (•et contra Augustinum " ).
8 Quod eadem Augustini auctoritate confirmat HENRICUS GAND., Quodl. V q. 25 in corp.
(f. 205M); Summa a. 58 q. 2 ad 3 (II f. 131K). - Cf. DuNS ScoTUs, Ordinatio Id. 2 n. 291
(II 300),
377 Similiter, arguitur ratione 1 , quia aut tune actus ille quo memoria
est in actu primo, erit idem cum illo actu intelligentiae, et tune
idem erit ratio gignendi se, aut erit alius: et tune vel erit simul
cum actu intelligentiae, et tune duo actus simul, - aut non est si,
mul, et tune memoria formaliter gignet quando non erit. Est enim s
memoria formaliter per illud quod per te 2 non est quando gignitur
actus secundus.
378 Si etiam dicas quod 'memoria est per habitum scientiae' 3 , hoc
non stat cum opinione4, quia dicit quod 'habitu non est obiectum
praesens nisi in phantasmate', et ideo 'habentem habitum oportet 10
recurrere ad phantasma, ad hoc quod actu intelligat'. Ergo non est
obiectum praesens per habitum praecise, sed per phantasma, quod
non est in parte intellectiva, - et hoc magis patebit respondendo
'ad auctoritates Augustin i , ponentis scientiam in memoria et
non speciem impressam in intellectu' 6 , sicut arguitur 6 ex verbis 1s
eius a.
• Sequuntur varii textus interpo!ati; vide append. A.

ADCPMSRrvzrsoLN AYBHGoLQu(p=yf3µu)
1 Similiter] Hoc etiam L J arguitur - aut] in ras. R 2 om . DCMtsr•roLNt ABHo J aut om .
rN1AG J tune] ante arguitur R!AY om . PM212Vzr- 0 AGL 2 erit] est DCMRI*VrL et St
praem . aut CMSR21•r-BABaGo2 add . simul AG 2-4 et tune - intelligentiae] om . DCSRtrt
rLNtABHGOtLUt ; 'lf sign. Extra y a 2 et tune om. LU! 3 erit1 ] est r 0 I erit2] est r 0 LQU! I
et tune vel om. rN!(rescic. NS) I vel om. MR! A 0 ! I erit3] post simul I! est PM*Vr 80 A 0 ! 4 et tune
om. rot I actus] add . intelligentiae (intelligendl AG) erunt (e.J crit AG•) A GO I aut] vel PZA YL I
est om . L 4-5 est simul om. DCM*SRIVr A-Y 5-6 formaliter- memoria om . M t 5 for-
maliter gignet] g . f. CM!!r0 f. gigneret vrs 6 per te] per se P om. DCtM*SR t (post est)!r-s
A BHOt 7 secundus] sensus (I} DS etc . AG 8 etiam] post dicas D om. A BHG I memoria
est] e. m . C* add. memoria CPMSR3l*Vzr A voL I habitum scientiae =AD scientialem (mer. 0)
h ab. CMir 0 hab . (actum rN) scientialem rell. edd. 9 stat] est ABHG I quia] quae vrs om . C'
enim post dicit ca I habitu] habitui vrs habitus AG I est] ha bet A G2 11 concurrere rLN I
phantasmata V I intelligatur D 12 per habitum praecise] pr. p . h. L 12-13 quod - intel-
lectiva om. R t 13 respondendo] responsio (pose Augustin! , 14 C) C*MtSA 02 (in corr.) praem. in
zrLN 14 ponentes DCMSRl*zroLN• A GO 15 arguitur] argutum est AH
F 9-rr Hl!NRICUS GAND., Quodl. V q . 25 in corp . (f. 204K).
T 1 sci!. contra 'responsionem', cf. supra p. 229, 1-5. 2 scil. per 'respondentem ' ,
cf. supra p . 229, 1-5; ratione analoga contra ' opinantem ' arguit DuNs ScoTus, Ordinatio I
d . 2 n. 299 (II 304-305) . - Cf. infra n . 452 . 3 Cf. Hl!NRICUS GAND ., Quodl. V q. 25 in
corp. (f. 204K): « habitus scientialis .. . in intellectu consistit ut in memoria , ita quod memoria
intellectualis nihil aliud sit proprie dicta quam intellectus possibilis ut est contcntivus habitus
scientialis ». ' sci!. in Henrico, quod ' memoria est per habitum scientiae' (cf. supra lin . 8);
haec opinio Henrici cf. supra nota 3. 5 Cf. infra n. 393-397; auctoritates quaere supra
n . 345. 6 scil . ab Henrico, cf. supra n. 345.

---- - -- ---- -- -- -- - - - - - - - - - - - - - - - --- - --- - - -
DE IMAGINE 231
Liil. - An ARGUMENTA PRINCIPAUAJ
(151 Ad primum argumentum 'in oppositum' 1 • Primo, apparet quod 379

illud argumentum non cogit, quia si valeret, concluderet contra
omnem opinionem, quod nullo modo potest intelligi universale 2 •
s Quidquid enim sit illud per quod universale repraesentatur, simi,
liter repraesentabit sicut si esset impressum ab obiecto; sed si im,
primeretur ab obiecto, imprimeretur a singulari, quia actus est
'singularis', sicut arguitur 3 •
Ideo respondeo quod aliqua potest esse 'ratio agendi', et aliqua 380
10 'ratio agentis'. Singularitas est condicio agentis, non ratio agendi,
sed ratio agendi est ipsa forma in singulari, secundum quam singu,
lare agit. - Cum ergo accipitur quod 'quaecumque species gignitur
ab aliquo, repraesentat ipsum secundum illam rationem secundum
quam gignitur ab eo', si intelligatur de 'ratione gignentis' falsa est,
1s si de 'ratione gignendi' concedi potest, - et tune non sequitur quod
repraesentat ipsum sub ratione singularis, sed sub ratione naturae,
quia 'ratio naturae' est ratio gignendi.
Sed ista responsio non sufficit, quia ita videtur quod species in 381
sensu repraesentaret universale, non singulare, quia ratio gignendi
4
20 species in sensu non est singularitas, sed ratio naturae • Ideo genera,
ADCPMSRivzreoLN A YBHGoLQu(p-rny~µu)
2 argumentum om. CI!ro 3 illud argumentum om. L J cogit] concludit CMR2 IZI' 0
pon. concludit sa J concluderet] excluderet D om. C' concluder post opinionem (4) C 2
4 opinionem] praem. scilicet R add. scilicet L J quad] quia re A 0 J modo] om. Z add. ut sic
A oa J potest] r ... J A 0 ' posset A oa pon. passet ca J universale om. !!I'D 5-6 similiter] praem.
quia A 02 6 sicut] aliud V 6-7 imprimeretur] imprimetur A BO repraesentaretur (·tetur C*)
DCPSI'vzreo*LNAYH imprimitur I2 7 est] sunt L 8 singularium rr 0 L I sicut arguitur]
ut a. v om. r 0 9 respondeo] dico L I aliqua 1 ] alia PM2 IVZI' 8 ABHGL pon. alia C 2 I
aliqua2 ] alia CPMIVZI' 8 N2 A BHGL IO ratio 1 om. DRA YEH•Go•L J Singularitas] praem. Et C*
add. etiam C*M J agentis2 ] add. et CMII' 0 11 quam] quod AY 11-12 singulare agit]
a. (add. r... J A 0 *) s. AL 12 ergo] autem rzro om. CMS I quad] quia AB om. AO• 13 ab
aliqua] ab alio M* ab obiecto (ante gignltur, 12 AH) DVAH add . obiecto A 02 13-14 aliquo -
gignitur ab om. Z 13 repraesentante C*M J ipsum] illud A 0 J secundum1 ] sed A' I illam]
post rationem CMII' 0 talem ABHG 13-14 secundum quam] qua CMS 14 de om. C*MS J
ratione] pon. condicione rNa I gignentis] secundum (add . hoc A 03 ) A 0 I falsum I2 15 tune]
sic A 0 16 repraesentet A BHGL J ipsum = APA YL eum (cam -r) rel!. edd. 17 quia ratio
naturae] quae nvr- 0 I gignendi] agendi rLN agendi vel gignendi vre add. vel agendi A oa
18 ita] ex ista vr- 0 A oa aliqua (pon . lta 0) c I videtur = ACM't"( videretur (praem. non Z) rell.
(om. AO!) p7t~µu 20 speciem CPMSIZI' 820 AL
T 1 Cf. supra n. 333 . 2 Cf. supra n. 348 . 3 sci!. n. 333. 4 Cf. supra
p. 59, 13-14.
liter respondeo quod quando species gignitur ab aliquo sicut a to-

tali causa, repraesentat ipsum sub illa ratione sub qua gignitur,
loquendo de 'ratione gignendi', - et etiam repraesentat ipsum con-
comitanter sub ratione gignentis, aut saltem non sub ratione oppo-
sita rationi gignentis: ideo species in sensu non repraesentat obiec- s
tum sub ratione universalis, quae est condicio opposita rationi
singularis gignentis, sed obiectum non est causa totalis gignens re-
spectu intelligibilis speciei, quia cum ipso agit intellectus agens, sicut
alia partialis causa, et ideo genitum ab istis duobus potest reprae-
sentare obiectum sub opposita ratione singularitatis, quae est ratio 10
gignentis.
382 Ad secundum, de praesentia I a , respondeo quod obiectum re- [16]
spectu potentiae primo habet praesentiam realem, videlicet approxi-
mationem talem ut possit gignere talem speciem in intellectu, quae
est ratio formalis intellectionis; secundo, per illam speciem geni- 1s
tam, quae est imago gignentis, est obiectum praesens sub ratione
cognoscibilis seu repraesentati. Prima praesentia praecedit naturali-
ter secundam, quia praecedit impressionem speciei per quam est

ADCPMSRIVzrBoLN A YBHGOI;Qu(p=y~µu)
1 quod om. DCMSRIZrLN 1-2 ab - gignitur om. C'M' 1 aliquo] in corr. A 02
praem. intelligibili R i I a] ab aliqua PA 1-2 totali causal c . t. :E add. tune species AGO
2 ipsum] ilium V iliud in ras. A 02 I illa] post ratione A 0 i:E ista A BHG om . A 01 3 gignendi] add.
quae est natura A 01 I etiam] ita R 3-4 concomitanter] communiter AB communicatum AG
4 gignentis] add. quae est singularitas A 0 1 4-6 opposita - ratione om. AG 5-7 ideo -
gignentis om . C ' M' 6 quae] quia universalitas c~ 7 singularis] ante opposita (6) rB'D
singularitatis quae est condicio C~ om. DSRir 82 LNA-Y I gignentis] ante opposita (6) V add.
obiecti (add. ulrra vel quae est condicio, scilicet universalitas opposita ration! singularitatis A oi ) DCMSRrr-B
A-Y I sed - gignens om . :E 0 • I sed] add . in proposito c 11r0 N1A 01 I;QU~ I totalis] ante causa PA G
om. AE!H j gignens] gignentis Z gignitionis PAY 8 intelligibilis speciei] sp . (specie AY om. D ' )
i. DPRIVZr 80 AY:E 9 alia] aliqua AYB 2 comp. A 0 om. DC:EQ I duobus = ADVrBN duabus
rell. edd ., add. causis CMRirr 0 A 01 :E edd . 10 opposita ratione] r . o. CMir 0 :E add. rationi
A :E I singularitati C singularis D
01 2
10-11 quae - gignentis om. D 12 de praesentia] om.
:E add. ilia CPMSizroNi I respondeo] dico :E 13 videlicet] in corr . C 2 scilicet :E visionem (!)
A Y ut (add. per A 02 ) A 0 13-14 approximationem talem] t. a . A B•I; 14 ut] sic A 0 j gignere
om . R ' (Post speciem) I speciem] comp . C ' sensum C sensibilem (!) M j in] cum rLN om. R '
1
15 intellectionis] intentionis S* om . ZAY add . sui (!) A 02 ; 'IT sign. uncis r i et in mg. signo M 2 j
illam] is tam D *R Vr 8 A BHG I speciem] sensibilem (sic erronee per plura folia ; ideo amplius non
notatur) M om. vrB 16 est2 ] post obiectum PI'Zr 0 A YI; post praesens CM fit 8 212 (.ruo loco)A
E2 (in corr.)HGo om . S' 17-p . 233,3 seu - cognoscibilis om. AE• 17 seu] sive CMIVZr 80
AYE!HGOI; I Prima] add. autem vrBo 17-18 praecedit naturaliter] n. p. :E 18-p. 233, 1
est formaliter] f. e. Prr 0 add. forma (est formaliter M 2 ) est (e.] erit C) C *M

DE IMAGINE 233
formaliter secunda praesentia. - Quando ergo accipitur quod 'spe,

des in intellectu non est causa praesentiae obiecti', dico quod fal,
sum est de praesentia sub ratione cognoscibilis, saltem intellectione
abstractiva, de qua modo loquimur; et cum probatur quod 'prius
s est obiectum praesens quam species', illud verum est de praesentia
reali, qua agens est praesens passo. Et intelligo sic, quod in primo
signo naturae est obiectum in se vel in phantasmate praesens intel,
lectui agenti, in secundo signo naturae - in quo ista sunt praesentia
intellectui possibili, ut agentia passo - gignitur species in intellectu
10 possibili, et tune per speciem est obiectum praesens sub ratione
cognoscibilis.
Ad tertium1, Augustinus De Trinitate XIV cap. 6 ponit 383
memoriam esse multorum simul cognitorum habitualiter, sicut pa,
tet ibi de 'perito multarum disciplinarum', sive scientiarum, etc. 2 ;
is ergo oportet secundum omnem opinionem ponere multa cognita
in memoria habitualiter, et illa ut sunt ibi, sunt aliquo modo causa
respectu notitiae genitae secundum Augustinum 3 , et non nisi
causa naturalis, quatenus praecedunt actum voluntatis: ergo si ar,
ADCPMSRivzrBnLN A YEHGOI;Q 0 (p'rn'(~µu)

1 secunda] post praesentia vrB vera M 2 I Quando] Cum A 0 :E 1-2 species] add. est C *M
2 dico quod om . CMSP 2-3 falsum est] e. f. R falsa est haec rN 3 praesentia] add.
secunda :E I intellectione] in corr. 0 2 intellective A Gt praem. in 0 2CMSIVrBn A G•o praem. de AB
4 loquimur] loqui videtur c add . vel loqui videtur A Oi I quod] quia CPMirBD A· 0 :E om. rm I
prius] primo :E 5 quam species] om. R' add. ibi DCMS*RI*r-B I illud] hoc (t>raem. ct Sl) CSt
II'D om. DMS'Rvr-n 6 praesens] prius D*AEHG I sic om. DC*MSR*Ir-BAEHGO• I quod] et
A Gt om. rB 7 signo naturae om. s• 7-8 est - naturae om. o• 8 in1 om. CMS
9 gignitur] post species AE gignuntur CMS*Z 12 tertium] praem. argumentum rLN add.
argumentum vrs add. dico quod ABiG adnot. Parisius hoc D i I Augustinus om. rm• I De
Trinitate] post XIV :E Trinitatis DPRVrBLN• praem . Ill A 0 om. A I XIV] 9 (t>on . 14 A 02 ) A 0 I
cap . 6 = A:Ey 13 mu!torum] ante esse AG post simul PAH om. R' I simul cognitorum] c. s.
vr-n om . A YI; 14 disciplinarum, sive scientiarum] disciplinarum CMSirn scientiarum A:E
15 oportet] debet R I secundum omnem] ipsam rLN• 16 in memoria habitualiter] h. in m. :E
16· l 7 et ilia - genitae om. A 0 • 16 ilia] ista D *rN2 ita rLN' I sunt ibi = A:Epny~µu ubi sit c
ibi Przr-B A YO! ibi sunt rel!. 't' I sunt2 ] post modo DS 2VrB A EHG sint AO! om. S' add. sic P 2
17 respectu om . cvrB:E I genitae] cognitae AG• add. et quod ut insunt, aliquo modo sunt causa
notitiae genitae A 0 (cf. ad 16-17) 18 qua tenus] praem . scilicet vrs I praecedit CMA BHG
F 12 AUGUST., De Trin. XIV c . 6 n . 8 (PL 42, 1042): • Sicut multarum disciplinarum pe-
ritus, ea quae novit eius memoria continentur, nee est inde aliquid in conspectu mentis eius nisi
uncle cogitat; cetera in arcana quadam notitia sunt recondita, quae memoria nuncupatur. Ideo
trinitatem sic commendabamus, ut illud uncle formatur cogitantis obtutus, in memoria pone-
remus ».
T 1 Cf. supra n. 335 (p. 202, 13-203, 2). 2 Cf. HENlllCUS GANO., Quodl. V q. 25
3
in corp. (f. 204K). Cf. supra ad !in. 12.
gumentum valeret, secundum omnem opinionem concluderet actua-

lem cognitionem plurium simul.
3 84 Ideo respondeo sicut dictum est de primo cognito secunda quae- (171
stione huius tertiae distinctionis, - quod cuiuscumque speciei sin-
gulare fortius primo movet sensum, eius phantasma efficacius im- 5
primitur et primo movet intellectum 1 ; et quoad primum illum actum

non est in potestate nostra quid intelligamus (secundum enim Au-
gustin um III De libero arbitrio, non est in potestate nostra qui-
bus visis tangamur), sed illo actu posito, in potestate nostra est
cognitio actualis cuiuslibet habitualiter noti (de hoc distinctione 10
sexta 2 dicetur). - Cum ergo dicitur 'aut potest movere ista species
ad intellectionem, aut non potest', dico quod potest, sed si alia
species fortius movet, ista impeditur ne modo moveat; postea ta-
men potest per imperium voluntatis imperantis movere ad cogni-
tionem species cuiuscumque habitualiter cogniti. 15
385 U Ad Algazelem 3 dico quod similitude nihil valet, quia hie
ADCPMSRivzrBnLN A YBHGO:EQu(p=y~µuJ
1 valeret = AA 0 -r valet rell. P1tY~µu 3-5 cognito - primo om. Ct 3 secunda = Cl
r 02:E edd. (om. -r) secundae A 0 • tertia (post quaestione, 3-4 vrB) rn' A Qt rell. 4 huius] om. Cl
A Y add. libri PMSzrn* add. primi AG I tertiae] post distinctionis PZ in corr. A BZ secundae (post
dist . VA G) C!MSI2(in rru.}V A YG om. Rr- 0 A 0 :E I quod] quia DPMSrvzrBo A YBHGO* 5 primo
movet] m. p. vrBNAH:E I sensum] om. CS add. etA 0 * I eius phantasma eflicacius] e. eff. (elf.
e . V) ph. DCMSRIVrBD•LN*AY 0 :E 6 primum] post ilium Prvzr-LA 0 :E ilium AB' om . AB 2
HG I ilium] post actum R istum (post actum DAB) DVrB A YBG alium r 0 • 7 quid] in corr. A 02
quod DC*SRI*zr-B A BHG I intelligimus PVZrB A Yo I enim] om. DCM 'SRrr-BA-YI; nam ante
secundum M 2 8 nostra] add. inquit :E 8-9 quibus visis om. S* 10 cognitio] intellectio
PZ:E comp. A Y om. A BHGO! I de] praem. consideratio A EHGO* 11 dicetur post hoc (I 0) :E I
Cum] post ergo p Quando vrB I dicitur] <licit DCMSRrN I potest movere post species :E I
ista] istas D*C*PMS*I*V*ZrB*DLN• A y ilia A 0 :EU 12 potest1 om. rzvr- 0 :E I alia] aliqua prLN
A:EU 13 species] qua :EQ om. Rt A YEHGO!:EU I modo] tune (nunc A Y) I2 A praem. aliquo DR
om. A 13-14 postea tamen potest =A potest autem (p .a.] potest post cognlt!onem, 14-15 AB 2 ; a.]
aut D) post (p.] postea C 2l2 A oap7t"'(~µu vel A EH r • • •J A 01 ) DCSIA-Y edd. tamen hoc posito (t. h. p.
in ''"· R 2 ) potest postea (p.J post vr- 0 postea movere R':E aut potest r 0 ' om. R'r 02 ) rell. 14 mo-
vere] ante per PMZAY post cognitionem (14-15, praem. potest, cf. ad 13-14 A EZ) A BHG om. V:E I ad]
om. A Y:E; 'If sign. uncis r l M 2 15 species cuiuscumque = A speciei c. D obiecti c. I alte·
rius cuiuscumque alterius species 'r; illius (ist!us A Yp7ty~µu om . rn 2 add. et culuslibet alter!us 7tpy~µll)
obiecti (1. o.] o. I. :E add. cuiuscumque rn• add. et cuiuslibet alterius AG) pvzr A YG:Ep7t"'(~µu cuiuslibet
obiecti M cuiuscumque S cuiuslibet (praem. species AH• add . alterius A EH add. etlam alter!us A 0 ) CRA
EHO I habitualiter] post cogniti rn habitualis M* naturaliter v I cogniti] cognoscitivi A y noti CP
R:E 16-p. 235, 3 Ad- intellectu = ADCMR1IVZr A YE•G 0 •:E edd.; 'If text. sign.: Scotus extra
A' Extra de manu Ioannis R' Extra v •rD•LINl Additio M 1 lin. anfractuosa µ 16 Algazelem]
illud Algazelis CRlAB! I dico quod om. CR! I nihil] non CR!rNAB!G I hie] add. in proposito
F 7-8 AucusT., De libero arb. III c. 25 n. 74 (PL 32, 1307).
T 1
Cf. supra n. 73. 2
Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio Id . 6 q . un . t'L (6-7]. 3 Cf. SU·
pra n. 335 (p. 203, 4-6).
DE IMAGINE 235
tollitur illud quod est ratio incompossibilitatis ibi, - quod probatur

per Aristotelem et Commentatorem VII Metaphysicae ubi vo-
lunt quod rationes oppositorum non sunt oppositae in intellectu. n
Ad quartum 1 dico quod intellectus non tantum patitur realiter 386
s ab obiecto reali, imprimente talem speciem realem, sed etiam ab
illo obiecto ut relucet in specie patitur passione intentionali: et illa
secunda passio est 'receptio intellectionis' - quae est ab intelligibili
in quantum intelligibile, relucens in specie intelligibili - et illud
'pati' est 'intelligere', sicut patebit in quaestione proxima 2 •
10 Cum ultra deducis quod intellectio 'non est motus rei ad ani- 387
mam', non sequitur, quia impressio spec1e1 est quidam motus rei
ad animam, quatenus res habet 'esse' in illa specie; intellectio etiam
sequens impressam speciem, est motus rei ad animam, quatenus
per intellectionem obiectum habet 'esse' in anima actualiter cogni-
1s tum, quod prius tantum habuit 'esse' habitualiter.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoLqu(pmy~µu)
(in p. om. L) quantum ad intellecturn ML 16-p . 235, 1 hie - probatur] om. hie sed cf.
p. 235 ad 3 CR!
1 illud om. M I illud quod est om. DI'LN J quod est ratio om. ro• I incornpossibilitatis]
incornpossibilis A El irnpossibilitatis ovr- 0 A O!(restit. 03 ) cornpossibilitatis z I ibi] praem. non p
om. AB!G add. non DI'LNA 0 l add. in corporalibus ML J probatur] probaret I'LA 0 l probo AB!G
2 per] secundurn CR! I Aristotelern] Philosophurn Z I et Cornrnentatorern om. D I VI DCRl I
ubi] qui AE!G 2-3 ubi volunt quod] quia D om. (sed cf. ad 3) CR! I vult vr- 0 AYO!
3 oppositorurn] obiectorurn DVI'BLN! I sunt om. C * I oppositae in corr. I2 I in om. M*AY J intel-
lectu] intelligendo C* add. (quoad CR! cf. p. 234 ad 16-p. 235, 1 et ad 2-3) hoc (om. CRl) dicit in
corporalibus, ideo (1.) sed C 2) in intellectu tollitur ratio incornpossibilitatis (cadit sub respectivis notis
criticis) CMR•A 0 z add. ('ff sign. Extra 12I'02 ) Sirniliter species intelligibiles non sunt sicut figurae
(-ra y), sed forrnae sirnplices, secundurn Cornrnentatorern VII (VI y) Metaphysicae Ir 0 y 4 rea·
liter] om. DCM*SRI*I' 80 A BHGo, passive realiter A oz 5 reali] realiter rs praem. passive c z I
talern speciern] s. t. L I etiarn om. DCMSRrr-sA-Y 6 illo] isto D* aliquo RA 0 * alio AB*H
om. ZA YL J ut relucet] relucente L I relucet] post specie Rzvr A 0 om. DCM*SR'PA BHGo• I illa]
ista AEHG ita AY praem. etiarn z 7 Secunda] post passio vrs om. DCM*SR*rzr-BA-Y I est
receptio om. A Y I intellectionis] intellectus D I quae] add. scilicet (post est2 Z) PR2 ZA YL I quae
est om. AG 8 in quantum - intelligibili om. C !M!rB I intelligibile] add. est IZI' 0 ABHG
10 est] erit L I rei om. DR* 11-12 non - anirnarn om . I' 8 ! 12 intellectio] intellectus
A 0 intentio D* I etiarn] autern A Go rep. post irnpressarn (13) D 13 irnpressarn speciern] sp.
(praem . illam V) i. VA 0 irnpressionern (-sslo C*) speciei C add. vel irnpressionern speciei A oz
14 intellectionern] intellecturn (pon. lntellectionem A oz) A 0 intentionern D* I in animal in an.
cognoscente post cogniturn (14-15) L 14-15 actualiter cogniturn] actu ( ante in, 14 AY rep. in
ras. P 2) cognoscente (add. actualiter cognitum A BZ) PZA YEH pon. ('ff signando actualiter cogniturn
uncis r i) actu (ante In, 14) cognoscente MZ praem. actu cognoscente AGO I cogniturn] cognoscente
R 2 praem. ut I'LN' praem. vel actu rN 2 add . cognoscente (praem. In I'N2)I'N 15 tanturn] post
F 2 ArusToT., Metaph. VII t . 23 (Z c. 7, 1032a 32-1032b 3). 2 AVERROES, Metaph.
VII corn. 23 .
T 1 Cf. supra n. 336. 2 Cf. infra n. 401. 537 .
rIV. - Ao ARGUMENTA PRO OPINIONE ALIORUMl
388 LAd argumenta primae opinionisJ - Cum arguitur in opinione prima [18)
quod 'recipere speciem convenit sensui praecise quia potentia or-
ganica' 1 , dico quod falsum est, quia illud non est praecisa causa.
Sed praecisa causa, cuiuscumque potentiae, habendi speciem re-
praesentantem obiectum suum ut suum est, est ista, quia ipsa est
cognitiva, - et natura dedit sibi ut possit habere obiectum praesens
sibi prius naturaliter quam cognoscat. Sed potentiae organicae de-
dit ut obiectum sit praesens non in potentia ipsa sed in organo,
hoc est in parte corporis quam perficit potentia organica: et ista 10
praesentia sufficit, quia totum - compositum ex parte corporis sic

mixta et ex potentia - est organum; et huic toti obiectum sufficien-
ter est praesens quando species est in illa parte corporis. Cum ergo
intellectui nihil perfectionis auferatur in quantum potentia cogni-
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;Qu(p-rny~µu)
habuit R post esse vr- 0 om. PZA2: ; 'IT sign. uncis r 1 M 2 I habitualiter] habituale CMi om. M'
add. Probatur (!) igitur, passio est in intellectu per speciem praesentem receptam in intellectu,
igitur (I) ab obiecto ut in specie relucente D (cf. Rep . I Ad. 3 n. 119)
2 arguitur] praem. prius z add. prius PPAYO add. primo vrs add. post ABHGI; I in] etiam
(add. pro A Gi) AG pro 2: I prima om. C*R •rLN 3 speciem om. I;QU! I potential praem. est
CPMVI' 8 A YI; add. est Z 4 quod] add. hoc DPRzr-s A I falsum est] e . f. DCR I illud] istud
PSRZI' 0 A Y hoc 2: illa 12 I praecisa] post causa A praecise CM 5 Sed praecisa causal Causa
A Y om. CM'V AB! I cuiuscumque] cuicumque (pon. cuicumque Cl) AC*SI'Ni cuiuslibet A GO cui-
libet 2: cuique AY om. rLNI I speciem] add. propriam PM 2 PVZAYI; add. praesentem saA-Y
5-6 repraesentantem] praem. ut AG 6 ut suum om. A 0 * I est ista] om. CM'S'RI'I' 80 ABHO;
est S 2 A GI; I est:3] om. M*SI' 0 * add. potentia 2: 7 cognita V I sibi] ante dedit AH sensui PM 2
I*VZI' A YI; I obiectum] add. primum v•rB
80
8-9 sibi - praesens] om. A YI;; 'IT sign.:
Vacat P 2 Z2 litteris a-b V 2 (wcr. et mg.)I' 82 (rext. ec mg.) uncis r 1 et in mg. signo M 2 8 sibi prius] om.
VI' 8 ' prius rsa I prius om. A 0 •(post naturaliter) I quam] antequam actualiter A 0 10 ista] illa
DC*(posr praesentia, 11)2:0 ita SA YG 11 quia] quod (praem . eo C 2 ) CPM I sic] sit AC fit in
ras. AE 2 add. et sic ABa 12 mixta] in corr. C 2 mixti DMRzr-s mixtum S 2 (in ras.)A-Y praem .
multum AG I et1 om. DMSI' 0 *LAB 20 I et ex] praem. ('IT sign. Vacat I'N2 ) ex (om. I) actu C*I*ZI'N
add. actu et ex (ex om. M) p a(resrit. P 3 )MI'L add. et ex actu post potentia A 02 I est organum] erit
organum in ras. R" organica AH r ... J A 0 ' et (add. ex rNA03) organo (-nis S 2) DC'MS1r-BABGOa
habet speciem 2: add . ('IT sign. uncis r 1 M 2 ) habet (comp. C) proprie speciem (p. s.J s. p. II' 0 ;
p.oprie om. rL A EHG; speciem] rep. D* om. CMSrN•) DCMs1r-B A BHGOa I huic toti] hoc (hulc S 2 A y
om. D*) totum ('IT sign. uncis r 1 et pon. in mg. huic toti M 2) DC'MSRI*r 0 •LAY huic totalitati
(add . est Z*) Z 12-13 obiectum sufficienter est praesens] o. s. p. e. II' 0 o. e. s. p. RV o. p.
e. (e. om. AH) s. A e. o. s. p. 2: 13 species] praesens (pra=. species A 02 ) A 0 add. illa CM!*
rB•D I est2 ] post corporis v om. rs• AB• add. praesens AG I illa] post parte AG om. AEH 14 in-
tellectui] post auferatur v in corr. R 2 in intellectu DI'LN• intellectiva (Pon . !ntellectu! ca) c I au-
fertur CPMSizr-s A YEG;:o 14-p. 237, 1 in - est1 ] in quantum est pot. cogn. post intellec-
tui (14) 2:

DE IMAGINE 237
tiva est, per hoc quod non est organicus, immo magis additur per,
fectio, - sequitur quod sibi potest esse obiectum praesens ante
actum, sicut aliis potentiis cognitivis; sed illa praesentia non erit
per aliquid .impressum organo, quia non habet organum: U igitur
s erit per aliquid impressum ipsi potentiae. Tale impressum reprae,
sentans, praecedens in potentia intellectiva actum intelligendi, voco
'speciem intelligibilem'. !I
Breviter ergo: sensus habet obiectum praesens in illa parte cor, 389
poris, quae dicitur 'organum' illius sensus; sed intellectus tam illam
10 praesentiam priorem actu quam ipsum actum habet ratione eius,
dem receptivi.
Et ideo falsum accipitur quod species talis non est praecise ms1 390
propter organum. Natura enim causat talem partem talis corporis
sic mixtam, ut esset perfectibilis a tali potentia animae et congrue,
1s ret operationi eius, quia cc materia est propter f ormam >> et non e
converse, II Physicorum, et I De anima: cc membra enim leonis non
differunt a membris cervi nisi quia anima ab anima ». Non ergo
forma est propter materiam, sed e converse. Et ideo talis pars facta
est talis speciei receptiva, ut per talem speciem sit obiectum prae-
20 sens tali composite, quod est totum organum. Uncle non prima
causa praesentiae obiecti in specie est talis dispositio corporis, sed
ADCPMSRivzrsnLN A Yl!HGoLQu(p=y~µu)
1-2 perfectio om. L 3 cognitivis = AD (ante aliis D) I ilia] ista DA EHG ipsa A 0 4 or-
gano] praem. in PZAG 4-5 organo - impressum1 om. P 4-7 igitur - intelligibilem =
ACPMRa1vzr A vooaL edd. [post organum (9) M et suo loco Ma]; 'IT text. sign.: Scotus extra A 1
Extra Ra 5 aliquid] aliquod A 0 ! I ipsi] illi V om. M I Tale] add. autem CR!II'DNaAG 0 1 I
impressum 2 ] add. obiectum AG 6 praecedens om. A Y I in om. C*I* I intellectiva] cognitiva
L I actum] post praecedens L praem. ante AG I intelligendi om. L 8 ergo] add. dico quod
vrs AG 9 illius] istius A y huius A 0 ibi z 9-11 illius - receptivi post intelligibilem (7) M
et rep. suo loco Ma 9 illam] post praesentiam (10) A 0 istam A YH ipsam A 0 om. A 8 10 prae·
sentiam] essentiam C;M I quam ipsum actum] q . a. i. CL post receptivi (11) AEH 11 recep·
tivi] susceptivi PZ praeceptivi C* repraesentativi A E2 (in corr. et pon. receptivi A El) om. vrs; A y
12 talis] ante species vr-n A 0 om. s I praecise] ante non L om. D 13 talis om. vrs 14 sic]
r ... J C; sicut Z om. LQU; 14-15 congrueret] congruentem DI'LN congruens AR 15 eius]
suae L om. P 15-16 et non e converso om. A 0 ; 16 II = DI'Drry~µu I rell. pT I et] et
(2 AG) Commentator AGrry~µu om. AEH I I= AE 2 G 0 rry~µu Ivel II A II AB' rel!. PT 16-18 mem·
bra - e converso] om. A Y; 'IT sign.: Vacat P2 (om. P3)Z litteris a-b (sed b post materiam, 18) V2{text. et mg.)
16 enim = ADR 17 anima1 ] add. differt CMII'DA-Y 18 est] post ergo (17) L om. ZAE
HG I ideo om. v I pars] positio A 0 19 receptiva] receptivae rn repraesentativa vrs I
obiectum] praem. hoc A 0 20 tali = A to ti rel!. edd. I quod - organum om. DCMSR; A EH
Go; I Uncle non] Non ergo PVzr-n A YL I non ante est (21) CMI2 21 specie] praem. tali
vrsn I est post non (20) A-Y
F 16 AVERROES, Physic. II com. 26; De an. I com. 53.
prior causa est ut potentia apprehensiva habeat obiectum actu co-

gnoscibile, sibi praesens, vel in se ipsa, vel in aliquo quod est pars
ipsius organi in tali operatione.
391 Ad aliud, de Philosopho , quod 'intellectus est' locus specie, [19]
rum' 1 : potest exponi quod intellectus dicitur 'locus specierum' quia s
salvans (sicut dicitur quod ipsius 'loci' est salvare locatum), et aliae
potentiae non sunt 'loca' quia non ita salvant. Species quippe intel,
ligibilis non videtur deleri sicut sensibilis, quia species sensibilis
ita est in organo quod corrumpitur per contrarium formaliter, vel
per dispositionem in susceptivo disconvenientem tali formae - lo
sicut patet secundum Philosophum in libro De memoria et remi,
niscentia, quod senes et iuvenes et pueri sunt male reminiscitivi
propter nimiam abundantiam humorum, et etiam propter laesio-
nem et indispositionem organi. Isto utroque 2 modo non est species
intelligibilis in intellectu, ut per se deleatur per aliquod contrarium 15
ad ipsum seu per indispositionem susceptivi. - Aliae multae con,
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;Qu(p•rry~µu)
1 est om. R*ABHG 2 vel1 om. rLN I ipsa om. DCMSRrr-sA-Y 3 ipsius] add. scilicet
I: I operatione] cognitione D 4 aliud] illud DPMRZI' 0 AI: I de Philosopho] Philosophi I:
5 potest - specierum om. M! I specierum] speciei PS*R*zr- 0 A speciem post salvans (6) I:
6 quad om. CMSI'LN! I est] esse CM 7 ita] ante non2 DA 0 ista post salvant P om. M* I
salvant] add. species (add. receptas In eis A-Y) CMI'LN A-YI; add. (ultra MI: 'lT sed sign. Additio
M 1) sed frequenter corrumpunt, quia ex laesione organi corrumpitur species in organo; et ita
(i.J ideo I:) dicitur (d .] post lntellectus I:) esse (e . om. I:) intellectus locus (l.J praem. ita I:), quomodo
non est (estJ dicitur R!) potentia organica MRaI: 7-9 Species - formaliter] post additionem
sed - organica (cf. ad 7, 'lT sign. Additio M 1) M sed restit. Ma repetendo totum textum post
salvant (6) 7 quippe] quia ante Species I'LN quid (qulppe A 02 et pon. quae A Ol) ponitur A 0
7-8 intelligibiles DCRVI' 8 AEGI; intellectualis (pon. intelligibilis Ma) M 8 videtur] videntur DR
VI' 8 A 8 I: dicuntur c comp. AG add. sic I: I sensibilis1 ] in ras. R 2 sensibiles vrs praem.
(om. M!, cf. ad 7-9) species DCPMZAI: I quia species sensibilis om. DABI;U! 9 corrumpi·
tur = A corrumpi potest M 2 VI'LN potest corrumpi M' rel!. edd. I per] in Z I formaliter]
om. M* add. et per indispositionem organi ( cadit sub nota Additio, cf. ad 7-9) M 9-10 formali·
ter - formae om. DCSRI!I' 0 ABHGO! 10 per om. MAG I tali formae] t. potentiae PZ2I:
potentiae t. Z' 11-12 patet - iuvenes et om. P 11 secundum] per RVAI: I in Ji.
bro = A 12 quad] quia I2A 0 I et pueri] om. D!A 0 ' vel p. A 0 a I male reminiscitivi] in corr .
S 2 malae reminiscentiae CP2MII' 0 LA 02 13 humorum] humanorum (I) PMS*I* 13-14 et
etiam - organi] om. PAYB!HO!I:; 'lT sign.: Vacat Z2 litteris a-b V 2 (<ext. et mg.)r 82 13 etiam
om. AB!GO! 14 et] om. I* add. etiam (add . ultra propter V) vrs I lsto] Ille AYO praem.
Et PVI' 8 AYI: I utroque] post mode M *A 02 om.PvzrsAYBHGOI 15 aliquid vrs 16 ipsam
DCMSRII'LN AH 0 I seu - susceptivi om. DSR!I'LN ABHGO! I susceptivi] receptivi CMR!IZ
I'DAYO!I;
F II ARISTOT., De mem. et remin . [c . 4] (c . 2, 453a 23-24 et 453b 4-7); AVERROES, in h. 1.
T 1
Cf. supra n . 342. - Cf. HENRICUS GANO., Quodl. XI q. 7 in corp . (f. 459S). 2
sci!.
per contrarium formaliter et per indispositionem susceptivi, cf. supra !in. 9-10.
DE IMAGINE 239
gruentiae possent assignari circa illud vocabulum 'locus', circa

quod non oportet modo immorari.
Quod additur de Philosopho quod « speculamur 'quod quid 392
est' in phantasmatibus », etc. 1 , - pro omnibus talibus auctoritati-
s bus dico quod talis est conexio istarum potentiarum phantasiae
et intellectus pro statu isto, quod nihil intelligimus in universali
nisi cuius singulare phantasiamur, nee est alia conversio ad phan-
tasmata nisi quod intelligens universale imaginatur eius singulare:
nee intellectus videt 'quod quid est' in phantasmatibus sicut in ra-
10 tione videndi, sed intelligens 'quod quid est' relucens in specie
intelligibili, ut relucens in specie intelligibili, videt illud in suo
singulari, viso per virtutem phantasticam in phantasmate.
[20] Quod adducitur 'de Augustino qui non ponit speciem intel- 393
ligibilem in memoria, sed scientiam' 2 , respondeo: ubi ponit scien-
1s tiam, statim ponit aliquid quod includit speciem intelligibilem,
licet non utatur isto vocabulo, - quia XV De Trinitate cap. 10, cum
praemisisset quod « ex ipsa scientia quam memoria tenemus, gi-
gnitur verbum », subdit quod « formata cogitatio ab ea re quam
scimus, verbum est»; et ibidem, cap. 12, cum praemisisset «Simil-
ADCPMSRIV z r eoLN A Y EHGoLQu(p-rny~µu)

1 possunt pyre A 0 I illud] istud DPSRIZr 0 L I locum vre 2 quad] quas p A YL I
modo om . CL J morari CM 3 Quad additur - speculamur] om. re' Ad illud Philosophi
specul. rea J additur] adducitur CPMSRIZI' 0 A YHG 2 o dicitur L J speculamur] add. cum volu·
mus PVZI'LNAL J quad quid] quidquid S*VZI' 0 ABHo aliquid AG 4 est] add. in phantas-
mate vel VI'B J etc.] et ABHG 5 dico] add. sic I2AEH add. similiter AG Jest] post conexio
AG om. P*A BH J istarum potentiarum om . A BHG J phantasiae] add. scilicet D 6 et] post intel·
lectus D * om. I'LNt 6-7 in - phantasiamur om. A BtH 7 nisi] nee D* non post singulare
rB I nee] ut D * et non A YL I alia] aliqua (pon. ali a c a) CM add. et alia A 02 7-8 phantasma
PVrB A 8 intelligens] in corr. S 2 in ras . A 02 quando intelligimus vrB intellectus quandoque
intelligit D I imaginamur vrB 9 intellectus videt] v. i. L I quad quid est] quidquid est
{post pha ntas matibus AG*) RA-Y quad aliquid est Z · 10 intelligens] in ras . A 02 intellectus (no<. vel,
intelli11ens pa) PA BG J quad quid] quid quid RV A BHG 11 ut - illud] videt illud (add. ut - illud I
A Ba) D*CMSI'LN A-Y J relucet D?PRIVzrBo A B!L J in specie intelligibili om. L 11-12 in
suo - visa om . DC' SR'I'LNABt HOt 13 adducitur] additur DA 0 L 14 respondeo] add.
et dico quad vre 15 aliquid in ras . I2 I aliquid quad] quicquid AG I includit] concludit
CPMSZI'LN A YB 02 L concludit vel includit I* 16 licet] sed CMI' 0 om. A Bt J utatur] utitur CS
om.MI De Trinitate] Trinitatis DPSRvzr- 0 AYG I 10] 8 D 4 P* 9 r 02 17 quad om. CPMS
IZI'LN A- 0 L I quam .. . tenemus] quae .. . tenetur CP 2 I memorial praem. in vre 18 cogitatio]
in corr . M 2 cognitio SA YEH not . vel: gignitio A oa I re] ratione R* A BHG!O* 19 est] praem. et A Y
add. etc . P J ibidem] idem PZ eodem in ras. R 2 X (om. DSI'LN) Trinitatis DSvreLN' XV De
F r6-r9 AUGUST . , De Trin . XV c. 10 n. 19 (PL 42, 1071). r9-p. 240, 2 lb. c. 11 n. 20

(col. 1072).
T 1 Cf. supra n. 343. 1 Cf. supra n. 345.

Hrna est visio cogitationis visioni scientiae », subdit: cc Quando quod

est in notitia hoc est in verbo, tune est verum verbum»; et in eodem
cap. 12, in fine - cc verbum simillimum rei notae de qua gignitur,
et de visione scientiae visio cogitationis exoritur », subdit: cc Nee
interest quando illud didicerit qui quod scit loquitur »; sim_iliter s
cap. 22: cc Quando ad memoriam meam aciem cogitationis meae
converto, ac si in corde meo dico quod 'scio' », etc. UItem, XV
Trinitatis cap. 27 vel 82, quando loquitur de luce in qua videntur
vera, « lpsa » - inquit - cc ostendit tibi verbum verum esse in te,
quando de scientia tua gignitur, id est quando quod scimus did- 10
mus». - Haec ille. U
394 Ex istis omnibus apparet quod illud quod Augustinus attri-
buit memoriae ut rationi scientiae ut gignenti, exponit se semper
de obiecto praesente in memoria. Non est autem obiectum prae-
sens in memoria, ut memoria intellectiva est, per scientiam ut est 1s
habitus distinctus a specie. Ergo oportet quod intelligat istam prae-
sentiam esse per speciem intelligibilem, et sub illa ratione sub qua
etiam distinguitur ab habitu scientiae proprie sumptae.
ADCPMSRrvzrBnLN A vBHGOI;Qu(p-rnyf3µu)
Trinit. IT 0 om. I2rN2A-Y2: add. Trinitatis CM I cap. om . DCMrN2 I praemisisset] comp. A 0
posset A y add. quod vrB
1 est visio] de visione rL I cogitationis] cognitionis AVA- 0 2: cognitionis (add. vcl A 02 )
cogitationis A 0 I scientiae] add. et ADCPMSRI*zrnL I Quando quod] quod quando (-cumque
AG) S 2I'N2_A-Y praem. quod PVZr 8 AY2: 2 verbo] verbum AG isto AB!H I tune] add.
enim rLN I est3 ] erit A om. S I in3 = AVr 8 3 12 om. CM I simillimum] praem. est
P 2 A 02 add. est C 2 I rei notae] rei motae C* remote AY add. est notitia (·ae r 8 ) rB*ABiG
4 cogitationis] cognitionis (Pon. cogitationls C 2 ) cvrB A YHG cognitionis (add. vel A 02 ) cogitationis
A 0 I subdit] praem. et vrsmA 0 5 didicit DCM I qui quod] quod D* quidquid ABHG I
scit] in corr. S 2 sit rN*ABHG sic z est sic C*M!R2 (in ms.) comp. D* I similiter] et vrs
6 cap. 22) in ras. A 02 cap. 21 zr 0 add. vel 23 Ra I cogitationis meae] m. c. ABHOI; m. cognitio-
nis AYG 7 si] sic ptvzrs 02 AY 0 2: 7-11 Item - ille =AMaRavrBNaAY7ta>f3<Dµu; <j[ text.
sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra Rava Additio u signo * Ma Vacat et litteris a-b (sed textus
quando, 8 - ille, 11) rs 2 Aliqui textus habent (sequitur textus). Et similiter iudicant Scotistae
non esse de (de om. 7t) textu 7ta>f3<1> !in. anfra.ctuosa µ 7 Item] Et vrs 8 Trinitatis] De Tri·
nitate rNlAY I cap. om. vrsAY I 82] 83 rN1 28 AY 8 Ml I quando om. Ml I quando loquitur
rep. rN! 9 !psis vrB I ostendit) obiectum (I) R! I tibi om. rs I verbum verum] verum
verbum rN! 10 tua om. Ml I quod om. rN1 10-11 dicimus) gignitur vrs 11 ille) iste
Ay 12 istis) his vrs add. et s 13 ut rationi] ut (in cvr 8 ) ratione CR'Vr 8 A B•HOZ ra-
tioni I2 ratione PMSR2 zrn A YG 01 2: 14 autem] ante est CMrN2 om. R*rN' 15 memoria 1 ]
add. intellectiva DrNa I ut memoria intellectiva om. Dt 16 a specie om. 2: I quod] ut RVrN
18 etiam = AD 2 (in corr.)R I habitu) actu vrs
F 2-5 AuGUST., De Trin. XV c. 12 n. 22 (PL 42, 1075). 5-7 Ib. c. 22 n. 42 (col.

1089). 7-rr lb. c. 27 n. 50 (col. 1097) .
- -- - -- - --- . --~ - ~- - --·
DE IMAGINE 241
Et hoc modo 1 etiam debet accipi illud verbum Philosophi III 395
De anima, qui cum praemisisset quod anima est cc quodammodo
omnia », subdit: cc per sensum est sensibilia, per scientiam scibi,
lia » 2 • - Scientia quippe, tam apud Philosophum quam apud
s Augustinum, in locis praedictis 3 , accipitur pro ipsa praesentia
habituali obiecti in memoria intellectiva, quae 'praesentia habitua,
lis' est virtualiter scientia de tali obiecto, quia in obiecto sic prae,
sente continetur virtualiter tota scientia de tali obiecto.
I~ Haec species 4 est illa scientia quae reducit de potentia essentiali 396
6
10 ad accidentalem (secundum Aris tote I em VIII Physicorum et II
De anima), non au tern illa quae proprie dicitur scientia 6 , quae scili,
cet est habilitas derelicta ex actibus 7 , nam ante illam ad primum
actum considerandi requiritur quod sit iam reductus intellectus de
potentia essentiali ad accidentalem, alioquin tune non operaretur.
8
1s Nee incongrue species in qua relucet quiditas dicitur 'scientia' , non
tantum virtualiter quia totam continet 9 , sed formaliter potest dici
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;Qu(p=y~µu)
1 etiam] post debet P om. DA 0 I illud] post verbum A - 0 om. A 0 I verbum om. V 2 qui]
ubi I: I quad om. rLN 3 subdit] add. quod MI*r 0 I sensum] sensus Dvrs I est om.
A 0 I: I scientiam] add. est CP*MRI*Vr 0 4 quippe] add . proprie DRI*r 0 I tam apud Philo.
sophum] praem. ibi I'r 0 add. ibi DPRI2ZA- 0 I: 5 Augustinum] Averroem V I locis prae·
dictis] dictis Jocis L 5-6 praesentia habitua!i] h. p. L 6 obiecti om. rs;: A EH 7 de tali
obiecto = A edd. 7-8 quia - scientia om. I: 0 • 8 continetur] continet I;Q ' continentur I;Q 2
concipitur DA YEHGo• 9-p. 242, 2 Haec - actum = ADCMR'I'VZr A YGO• I:pity~µu; 'lf text.
sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra de manu Ioannis R' Extra C 1V 1 rs• 0 • Additio D' M 1
rLlNl !in. anfractuosa µ 9 Haec] praem. Aliter C* praem. Sed AO! I illa] ista D* I scientia
om. A I reducit] reducitur DrL add. intellectum cr1vrsoN• A GO! 10 accidentalem] actualem
D actum talem r 0 • I secundum] scilicet M * per z I Aristotelem] quod Aristoteles vreo I Physi-
corum] add. vult vrso 11 non] ut (!)MI propria M 11 -12 scilicet] comp. M * om. CAG
12 habilitas] add. quaedam CMAGO! I ex actibus om. M* I nam] non r 0 • I ante] in corr. r 02
om. V I illam] in corr. r 02 istam D*CM*!lA YG illa V I primum] post actum (13) M post conside-
randi (13) C 13 actu (!) A Y I requiritur] arguitur (pon. requiritur C') C I sit] post iam CA 0 1
om . V I deductus AG I intellectus] ante reductus C ante sit I: 14 essentiali] naturali D I
acciden,t alem] actualem DreoN• I tune non operaretur] tune oper. D* non (praem . tune M 2 ) oper.
magis (m. o. C) tune quam prius CMA GI; add. magis quam prius rm AO! I operaretur] com·
pararetur z 15 incongrue] in cognitione (pon . incongrue C') CM* I non om. C 2 16 totum
DVrA 0 l
F r ARISTOT ., De an. III t. 37 (re. 8, 431b 21-23). ro ARISTOT., Physic. VIII t. 32

(0 c. 4, 255a 33-255b 5. 22-23); De an. II t. 55-56 (B c. 5, 417a 21-417b 2).
T 1 Cf.supran.394. 2 Cf. supran.371. 3 Cf. supran.371.345.393. 4 Cf.supra

5 6 7
p. 240, 16-17 et p. 239, 10-11. Cf. supra n. 374. Cf. supra p . 240, 17-18. Cf.
HENRICUS GANO., Quodl. IV q. 8 in corp. (f. 97 0) . 8 Cf. supra p. 239, 10-11 et hie !in . 9-10
9
Cf. supra !in. 4-8.
Duns Scotus. Ordinatio 16

'habitus cognitivus', quia qualitas mansiva in intellectu, disponens

quantum ad actum 1 • ll
397 Et ex hoc, Uscilicet ex prima condicione 2 , ll habetur argumentum [21]
pro specie intelligibili, quia non videtur quomodo possit aliqua
scientia tota dici 'una' ratione primi obiecti, nisi quatenus ilia 5
scientia continetur virtualiter in illo primo obiecto intelligibili 3 : non

enim tota illa scientia dicitur 'una' ab obiecto, quatenus obiectum
continens illam relucet in phantasmate, quia illa non esset 'unitas'
habitus intellectualis sed alicuius imaginationis.
398 LAd argumenta alterius opinionisJ - Quod arguitur post, pro secunda 10
opm1one, quod 'potentia quae est ad aliquem actum, actuatur

primo secundum illum actum' 4, dico quod quaelibet potentia appre,
hensiva, ut apprehensiva, est in potentia ad apprehendere 'primo'
primitate perfectionis, licet non primitate in via generationis 6 ; et
quandoque 'primo' primitate generationis, quando scilicet obiec, 1s
tum in se est praesens tali potentiae ut actu cognoscibile ab ea: tune
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO:EQu(p-rny~µu)
1 qualitas] quiditas D* praem. est vrso I mansiva] in COTT. M 2 mensiva (pon. mansiva C') c
add. est rL I in] ab DrN• I intellectum rs I disponens rep. zrL• 2 quantum = A ipsum
rel!. prry~µu I actum] activum rs add. etc. A 0 !:EU 3 Et - condicione = A Et ex hoc (not.
alius liber: Ex prima condicione µ) DCSRir-s A EHG 0 'prry~µu Et (Ex I l;Q om. MA 0 1) ex prima condi-
cione (c.] comp. A Y om. :E) A 0 • rell. (om. Z) T J argumentum] praem. aliquod :E 4 quia] quod
IrLNAEH I posset prLNAY I aliqua] alia RAY aliter AEH 5 tota om. Rr- 0 I primi obiecti]
o. p. AH:E 6 continetur] continet C* r ... J A 0 ' contineatur AHO• contineretur AY concipere·
tur AG! I illo ] isto A EH om. rLN! I intelligibili om. vrs A y 7 enim] autem p A Y:E I ilia]
post scientia R:E ista AYEH [ dicitur] videturV I una] scientia AH add. scientia AE 7-8 obiec-
tum continens illam om. DCMSRtir 0 tLNA-Y 8 illam] earn PR!Vzrso1AY:E I ilia] post non
rN• ista (post esset D*) DCPMR vrs A-Y:E 9 intellectualis] intellectus R intelligibilis A- 0 I
imaginationis = AA ':E-r imaginabilis vrso A EHGrry~µu imaginati CM imaginis vel actus imagi-
0
nati A 02 imaginis (pon . imaginabilis rN•) rell. p 10 post] prius DrL primo A GO I pro] in DC
MSRI*Vr 11 quod] quia PAEGo 12 actum] in ras. R 2 etc. AH om. DAYE I quaelibet]
licet AGO 13 ut apprehensiva om . DPM!R!rNAEH I apprehensiva] praem. est vrs add. est
CM'ZAG J est] add. sic J\.G 2 I ad ] om . AE' aliquid ad AE• I apprehendere] appropriare (pon.
apprehendere C ' ) c add. et DPRZA YEHGO• 14 perfectionis - primitate om. rL! I non] add.
primo P I in via] secundum viam :E om. PrL! J generationis] add. quia species communiter ut
sic est prior A 0 • 14-15 et - generationis om. rnLt 15 primitate] add. in via vrsq I ge-
nerationis] om. pt add. actus est prior obiecto vel specie in qua relucet obiectum A 0 • 16 ea]
eo CMsrsLN•
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Quodl. XI q. 7 ad 1 princ. (f. 459T-X); V q. 14 in corp. (f. 176K) ;
2
DuNs ScoTus, Ordinatio pro!. n. 145 (I 99, 1-2). id est ex virtuali scientiae continentia,
cf. supra p. 241, 15; idem cf. p. 241, 4-8 ad quod verba textus primitivi "Et ex hoc » (Jin. 3) di-
recte referuntur. Secunda condicio scientiae, sci!. quod sit mansiva et disponens, cf. p. 241, 16-
242, 2; scientia est habitus cognitivus, cf. HENRrcus GAND., Quodl. IX q. 4 in corp. (f. 355Y).
3 4 Cf. supra n. 347. 5
Cf. HENRICUS GAND., Quodl. IX q. 4 in corp. (f. 355Z). Cf. su-
pra n. 69. 71. 95.
DE IMAGINE 243
enim non oportet, ante actum, in ipso aliquid aliud fi.eri in quo
ipsum sit praesens, sed primum quod fit ab eo est actus. - Quando
autem obiectum non est natum esse in se praesens sub ratione actu
cognoscibilis a tali potentia, tune quaelibet potentia apprehensiva
s est in potentia ad apprehensionem et ad illud in quo cognoscibile
erit praesens, et prius, ordine originis, ad habendum illam praesen,
tiam quam ad habendum actum. Ita est in proposito. Sensibilia
non sunt nata esse in se praesentia intellectui sub ratione actu in,
telligibilium, sed tantum in specie intelligibili possunt sic esse prae,
10 sentia, et hoc quantum ad intellectionem abstractivam, de qua est
sermo in proposito; et ideo potentia apprehensiva respectu talium

est in potentia ad duplicem actum, et ab agente approximato prius,
ordine originis, recipiet priorem actum quam posteriorem.
Nee tamen intelligo ita istos actus esse ordinatos quod prior 399
1s sit ratio receptiva respectu posterioris, sicut scilicet superfi.cies est
ratio recipiendi albedinem: tune enim intellectus respectu nullius
'intelligibilis' recipere posset actum secundum (qui est intellectio),
nisi prius haberet actum primum (ut speciem eiusdem obiecti); sed
intelligo quod intellectus de se est ratio immediata recipiendi utrum,
20 que actum. Ipsi tamen inter se sunt ordinati quando obiectum non
est natum esse praesens in se, quia tune oportet prius naturaliter
ADCPMSRivzreoLN A vEHGo:EQu(p-rny~µu)
1 enim om. crLNAE*O I ante aetum] post fieri :E ante ipsum ae. vre I ipso] potentia (pon.
ipso A 0 • rep. I' 8 ) I'I' 802 A-Y I aliquid) in corr. 0 2 aliquod A 2 sit) ante ipsum CM fit R I
adnot. Parisius D ' 3 esse] post se RZI'LN est post se D ' om. 0 2 I actus MRI'N* 4 tune
quaelibet potential praem. et P*I*ZI' 0 A E• om. rN• 5 in 1 om. A YEG I apprehensionem) praem.
talem A 0 add. speciei A 02 I et) add. etiam D 6 erit) est PIVzreoLN•:E I ordine originis)
origine PZ:E add. est in potentia vreo A 0 • add. et A E•G add. tam AH 6- 7 illam - habendum
om. I' 6 illam) istam D *FVI' 8 A YGO 6-7 praesentiam] add. obieeti vel speciei A 0 • 7 ad
habendum om. :E I Sensibilia] Sensualia M add. enim :E 8 sunt) est A 0 * add. apta AG I
esse) post se rr 0 A 0 inesse CP'M * I in se praesentia) p. in se vre om. CM* 9 in) sub AG
10 abstraetivam] in corr. S 2 om. :E 11 proposito) add. seilieet abstraetivam :E I potentia
om. A YEHGO• / apprehensiva] abstraetiva :EQ 11-12 apprehensiva - potentia om. :EU•
12 est) sunt A EH I in potentia om. P I et) ut D om. A 0 * add. tune A Go 13 ordine originis)
ordine A G' 0 * origine DA YEHG 2:E originis R * I recipiet) in corr. R 2 reciperet AVI' 8 recipiat D
recipit A 0 I aetum] post posteriorem Dom. M 2 I2AYEH 0 *:E / quam posteriorem om. CM'S'l'I' 0
14 Nee] Non AG 2:E Ut AG' / intelligo) ante tamen A 0 oportet AEHG I ital post aetus 12 post
esse A 02 :E om. A 0 ' I actus] praem. duos PVI' 8 A add. intelleetus A 02 15 respeetu posterioris
om. A 0 • I scilieet) in ras. I' videlicet vre sic etiam r 0 om. R 2 A 0 :E 16 albedinem) album
C add. ipsi subiectam A 02 17 posset) in corr. 0 2 ante recipere RI: add . tantum C I qui) in
corr. A E2 quod D I intellectio) intelligere A 0 18 ut) scilicet :E I ut speciem om . I' 19 in-
telligo quod om. :E I immediata] post recipiendi Z om. DMSR' I'I'LN A-Y 21 praesens in se)
in se p. I: I tune om. rLN;
esse illum actum quo obiectum est praesens ut intelligibile, quarn

illum qui elicitur circa obiectum intelligibile ut praesens a, - et hoc
non salvatur nisi in specie intelligibili.
400 Non etiam ponitur perfectio summa possibilis potentiae cogni-
tivae, ms1 ponatur earn posse conservare speciem intelligibilem s
praeter actum, et ita habere obiectum suum praesens, conservatum
sine actu, quia hoc conceditur sensitivae, - et perfectio est in intel-
lectiva cognitiva potentia quod non dependeat ab alio in cognitione
sua, sed quod possit habere obiectum praesens sine dependentia
ad aliam potentiam. 10
" Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Si instetur contra istam solutionem 1 [22]
quia 'numquam pluralitas est ponenda nisi propter necessitatem (I Physicorurn 2 ),
hie autem non videtur necessitas, quia obiectum videtur sufficienter praesens in
phantasmate, ergo etc.', - respondeo: necessitas est semper dignificare naturam
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGOLQu(Jp-rny~µu)
1 illum) post actum A 0 L istum RAY 1-2 quo - illum om. A 0 • 1 est] add. prius
A BHG 1-2 ut - praesens om. rL 2 illum] istum A YEH ille M om. D* I elicitur] habetur
D j praesens] add. ('JT sign. Parisius et litteris a-b D ' ) Dicendum quod aliquis (!) potest esse
in potentia et in ordine primo ad duas formas secundum diversas primitates: alia enim est pri·
mitas perfectionis et alia originis sive generationis; potentia igitur organica respectu obiecti est
in potentia primo ad cognitionem primitate perfectionis et est in potentia primo ad speciem pri-
mitate originis sive generationis D (cf. Rep. I A d. 3 n. 125) I et om. rLN 2-10 et hoc - po-
tentiam om. L 3 intelligibili] add. praesente potentiae A 0 • 4 etiam] enim D*VI' 3 A 0
5 ponat C*M j conservare speciem] s. c. A I intelligibilem] om. AY add. et A 0 6 praeter
actumJ propter actum (not . vcl: praeter actum A 01 ) A 0 I ita] add. non A 0 j haberet C 2PMSRI*VZ
rsoLN• A-Y 7 quia] et A 0 I hoc] hie PM I perfectio l perfectionis VI' 8 A 0 imperfectio R *
7-8 intellectiva = A 8 potentia om. A YEHGO• I alio] aliquo rs A E•H obiecto v 9 posset
PSZA 10 aliam] illam V aliquam AG j potentiam] add. et a multo fortius (?)hoc est (e.J crit
D 2 ) in intellectiva D hie adnot.: Defectus in duabus quaestionibus A 0 • l stae duae quaestiones
P arisius: Utrum memoria in essentia sit conservativa speciei intelligibilis cessante [actu] intelli-
gendi, Utrum in intellectu nostro sit aliqua notitia actualis genita D'; nonnulli codd., e. gr. J
(f. 47rb-48vb), et edd. prr<D~<Dµu intromittunt hoc loco has duas quaestiones, sumptas ex Rep. I A dist. 3;
adnot.: Hae duae quaestiones sequentes ponuntur communiter tamquam additiones ex Reporta-
tionibus, sed debent poni in textu, et legi de scripto anglico, ut patet ex frequenti remissione
Doctoris ad eas in eodem scripto µu Et praedictae duae quaestiones non pertinent ad primum
Sententiarum, quia Doctor tamquam impertinentes declarat eas in Reportationibus; ideo non
sunt annumerandae in primo Sententiarum rr<D~<D 1 l·P· 245, 23 Si instetur - cognoscen-
di = ADCPMSRIVZI' ApTirn<Dy~~<Dµ(bis)u [ hunc textum una cum textu repetito et hoc (2) - po-
tentiam (10) ante Ad primum argumentum (p. 231, 2) rr<D~<D µ(primo loco)]; 'IT text. sign.: Vacat, sic
in libro Scoti A 1 Vacat, sic in Duns R' Vacat (quod protrahitur usque ad potentiam, 10) D'V'Z'
rsi Doctor cancellavit totam hanc !itteram su per qua est 'Vacat' in libro suo (super - suo
om. u; protrahitur haec nota usque ad potentiam, 10) µ(secundo loco)u !in. anfractuosa (protrahitur
usque ad potentiam, 10) µ(primo loco); praemittit textui !stud non est in alia littera A E; lectiones va·
riantes vide in append. B
T 1
Cf. supra n. 397. 2 ARISTOT., Physic. It. 41 (Ac. 4, 188a 17-18) .
DE IMAGINE 245
rQUAESTIO 2
UTRUM PARS INTELLECTIVA PROPRIE SUMPTA VEL ALIQUID EIUS SIT
CAUSA TOTALIS GIGNENS ACTUALEM NOTITIAM VEL RATIO GIGNENDil
[Q. 7] Secundo quaero de notitia genita, quae sit causa gignens vel ra- 401
[I]
5 tio gignendi earn; et quaero utrum pars intellectiva proprie sumpta
vel aliquid eius sit causa totalis gignens actualem notitiam vel ratio
gignendi 1 •
Arguitur quod non:
Quia Il De anima probat Philosophus sensum esse passi-
10 vum, non activum, per hoc quod si esset activus, semper ageret:
sicut 'si combustibile esset combustivum, semper combustibile
combureret'. Ita arguo in proposito: si pars intellectiva esset activa
respectu intellectionis, semper intelligeret, et ita sine obiecto, -
quod falsum est.
15 nobilem quando non apparet aliquid manifeste repugnans. Sed magna vilificatio
intellectivae ut intellectiva est, videtur esse, quod non possit habere 'obiectum
sibi praesens' in se, absque praesentia mendicata a potentiis inferioribus (cum
quibus contingenter coniungitur in ratione potentiae), et tamen quod potentiae
aliae inferiores possunt habere obiectum praesens sic in se. Etsi intellectus possit
20 habere obiectum sibi praesens in potentia inferiore, non tamen summa praesen-
tialitate possibili praecedere acturn intelligendi. Sicut autem aliis potentiis co-
gnitivis, ita multo magis isti potentiae debet concedi obiectum esse summe prae-
sens, quantum potest esse praesens, et hoc ante actum cognoscendi 2 •
ADCPMSRIVZr so LN A YEHGo:E Qu (p-rny[3µu)
4 adnot.: Quaest. 7 A 1 et plures Quaest. 8 M 1 s1v 1z1rN1AEIOl Quaest. 32 rLa De hoc Hen-
ricus Quodlibet X q . 9, et Quodlibet IX q. 5, et Quodlibet X q. 6: An idem agit in se. Item
Godefridus Quodlibet X q. 12 et VIII Quodlibet q. 2 et Quolibet IX q. 19. Item Aegidius q. 5
de cognitione angelorum: Quomodo intellectus angeli movet se ad intelligendum. Item laco-
bus Quodlibet I q . 12: Quod anima active se habet respectu actus intelligendi et sentiendi A 1
v1rs1 4.7 Secundo - gignendi] Circa secundo quaesitum I;Q 5 earn om . vrs I et
quaero utrum] utrum scilicet :EU 6 gignendi A 0 I actualem notitiam = A n. a. rell. (quoad
I;Q cf. ad 4-7) edd. 7 gignendi] add. earn :EU 8 Arguitur = AI'LN:Eprryf3µu Arguo (praem.
Et vrB:EU) rell. "t" 10 hoc] add. patet R I quod] quia MI: I ageret] add. et A EHG 11 esset -
combustibile om. rNt 11-12 semper - combureret om. A 0 t 11 combustibile2 om. vrs
AHG 2:E 12 comburet CMAE I lta] Sic R I arguo = ADRI2 (pose proposito D) arguitur I' rel!.
edd. 14 falsum est] e. f. PSRZI'N A YH:E
F 9 ARISTOT., De an. II t. 51 et 52 (B c. 5, 416& 33-35 et 417a 6-9).
T 1 Cf. DUNS ScoTUS, uctura I d . 3 pars 3 q. 2. z Cf. supra n. 369. 368.

402 U Confirmatur, quia ex II De anima sensibilis et sensus est c<
idem aetus », puta 'sonatio et auditio est idem aetus'. Ergo a si-
mili, motio aetiva obieeti et motio passiva intelleetus - quae est
intelleetio - est idem aetus: ergo intelleetio est ab obieeto. !I
403 Item, III De anima, intelleetus possibilis est <c quo est omnia s
fi.eri », sicut intelleetus agens est <c quo est omnia faeere ». Ergo
intellectus possibilis saltem non erit eausa aetiva respeetu eogni-
tionis, sicut nee agens passive se habet respeetu aetus.
404 Item, tertio: I! aetiones distinguuntur penes distinetionem prin-
cipiorum activorum 1 • Si ergo intelleetus, qui est indistinetus, sit 10
principium aetivum omnis intellectionis, !I tune omnes intelleetio-
nes essent eiusdem speciei, - et si omnes intelleetiones, ergo et
omnes habitus eonsequentes, et ita omnes scientiae.
405 Ad oppositum est Avie enna IX Metaphysicae: immaterialitas
est ratio intelleetivitatis, sicut intelligibilis. Ergo intellectus sive 1s
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoLqu(p-rny['µu)
1-4 Confirmatur - ab obieeto = ADPMRaivrA YEaGO<Lp7t<ll~<llµu [ post aetus (8) vr 8 ];
'lf text. sign.: Scotus extra A 1 Extra Ral2(<exr. er mg.)varLlNl Additio M 1 Ponitur ab aliquibus una
additio quae incipit (sequitur textus). Quod 'Extra' apud multos non ponitur in textu 7t<llp<ll Zin.
anfractuosa µ 1 Confirmatur] add. prima ratio et etiam ista vrs I quia] ratio AG om. rr 0 I
ex om. DRlVr· L I sensibilis] sensualis M I sensibilis et sensus] sensus et sensib. A 0 ! I et] ut
0
rLN* 1-2 est idem] sunt idem vel est idem vrs• est unus A E!G 2 sonare L I est idem
aetus om. D I idem 2 ] unus AE! 3 aetiva - motio om. M' I aetiva] aetio MlRlA 0 l add. ipsius
AO! I motio 2 om. vr- 0 I motio 2 - est om . D 4 intelleetio 1 ] intelleetus AG• intentio D* I est
idem - intelleetio om . p I idem] eiusdem rLN add. r ••. J r 0 • 5-8 Item - aetus] post falsum
est (p. 245, 14) vrs post intelleetionis (11) Av 5 Item] Praeterea L 5-7 est1 - possibilis
om. Z 5 est omnia] o. e. A 6 sieut] et rs add. et V [ est1 om. DMSRrLNAEHGL I quo]
quae S om. C'R * I est2 ] post omnia A HO om. A EG 7 saltem non erit] n. e. s. L I eritJ est
C 2 (in ras.)r 0 AEG I respeetu om. L 7-8 eognoscibilis SR*Ir 0 NAH 0 • 8 sieut] sed AHO• I nee
agens passive se habet] n. a. se h. p. L nee potentia passiva est aetiva DR*Z nee agens potentia
passiva r•ro nee potentia ( add. passiva est rNi) aetiva (add. nee rN 2 ) agens (add . passive se habet rm)
rLN potentia passiva (pass. pot. AG) non (n . om. S*) est aetiva SA BG passiva A HO' nee intelleetus
agens passive se habet A 02 9 Item , tertio ] Item tertio e. ('lf sign. Va-[eat] Ava cf. transpositio-
nem ad 9-11) AY Praeterea Ladd. (cf. 11) tune omnes r• add. sic AG 9-11 aetiones-intellee-
tionis = APMRaivr A YE<GO<L edd. [ post obieeto (4) A Y] ; 'lf text. sign.: Seotus Extra A 1 Extra ( ?)
P(om. P 2 ) Vaeat A v 2 Zin. anfractuosa µ 9 aetiones] praem. omnes r 0 10-11 Si - intellee·
tionis] ergo AE! 10 Si ergo] Ergo si AG I distinctus M 11-12 omnes intelleetiones] post
essent (12) vr- 0 i. o. PZL 12 essent] erunt vrs I et si - intelleetiones om. L I et1 om.
rLN I ergo et] et per consequens ergo A 0 13 consequentes] consequenter A 0 add. eas L
14 Ad oppositum] Contra L I est om. DCPMSRIZA YEHGo;L I IX] V A 15 ratio] causa
(praem. vel ratio vel A 02 ) A 0 pon. causa r 02 I intelleetivitatis] intellectionis CM'Ir 0 A EHO intellec·
F r ARrsToT., De an. II t. 138 (r c. 2, 425b 25-28). 5 lb. III t. 18 (r c. 5, 430a 14-15) .

14 AVICENNA, Metaph. IX c. 4 (104vab) .
T 1 Cf. ARISTOT., De an . II t. 33 (B c. 4, 415a 17-20).

DE IMAGINE 247
pars intellectiva, ex immaterialitate sua, se sola est activa respectu

intellectionis sicut receptiva.
Item, si obiectum vel aliquid eius esset ratio formalis agendi, 406
ergo intellectiones diversorum obiectorum specie essent diversae
5 specie, quod est falsum 1 • Consequentia probatur, quia effectus dif,
ferunt specie qui sunt a causis diversis specie. - Falsitas consequen,
tis probatur, quia tune de quacumque specie specialissima esset
propria scientia, et ita de pluribus speciebus specialissimis non
posset esse una scientia. Probatur etiam illud - scilicet falsitas con,
10 sequentis - per Phi Io sop hum I Ethicorum, ubi vul quod 'intel,
ligere' est propria operatio hominis secundum quod homo; unius
autem speciei est una operatio secundum speciem.
rI. - ExPONUNTUR ET IMPROBANTUR SEX ALIORUM OPINIONESl
LA. - DE PRIMA OPINIONEJ
[2] 15 rOpinionis expositiol - In ista quaestione est una opinio, quae 407
attribuit totam activitatem respectu intellectionis ipsi animae, - et
imponitur Augustino, qui <licit XII Super Qenesim cap. 28:
ADCPMSRrvzrsnLN A YBHGOI;Qu(p-rny~µu)
tualitatis PMaVr 8 :E intelligibilitatis I'N intellectivi DS intelligendi in corr. R 2 intel!ll• I'L
inte!lclls AG I sicut j sive vrsn• add. et PM2 ZA- 0 :EQ I intelligibilis] intelligibilitatis R 2 (in corr.)l 2 :EQ
int!lc 118 :EU I Ergo] add. et DR I intellectus] intellectualitas in corr. R 2 I sive] vel :E
2 sicut] in corr. A 02 add. et :E I receptiva] receptivum PM 2 (in corr.)AY repraesentativa vel
receptiva I* 3 Item] Praeterea :E I aliquod A-H I ratio formalis] f. r. :E 4 diversorum
obiectorum] o. d. DPSZAY istorum d. R aliquorum (aliorum A 8 ) d. AEHG diversorum M aliquo·
rum (praem. div. ob. A oa) A 0 I essent] differentium erunt A 0 5 quod] consequens PM2 V A Y:E I
est falsumj f. e. VI' 8 falsum :E add. ergo :E add. ergo etc. PA v 5-6 probatur - specie2 post
scientia (9) VI' 8 5. 7 quia - probatur om. rL•N• 5 effectus] actus (pon . effectus A 02 ) rN!A-Y
6 qui] quia rL!N! 7 probatur] patet AC I quacumque] qualibet CMir 0 8 propria] pro-
prie P 2VI' 8 prima A 6 I ita om. CS* 9 scientia] add. nam scientia et omnes (omnis A 0 ) habi-
tus acquisiti (-situs A 0 ) generantur (-ratur A 0 ) ex actibus (add. diversis A 6 ), igitur ex diversis actibus
specie diversi habitus specie ruAEaGO I illud] idem CMI ilia PVI' 80 *AY om. :E 9-10 scilicet
falsitas consequentis = A falsitas consequentis PVI' 80 (om. 02 ) 10 per Philosophum om. vra
11 operatio] ratio I'N• potentia Z 12 una operatio] o. u. DPSRZ 15-p . 253, 7 In ista
quaestione - quam priUS post causanti (p . 256, 9) r-B(restit. rna adnotatione, cf. p. 253 ad 8-p. 256, 9)
16 totam] ipsam rL I activitatem] necessitatem z 17 dicit post 28 :E
F ro ARISTOT., Eth. ad Nie . I c. 9 (Ac . 7, 1098a 3-4); ibidem (!in . 7). z5-z6 PETRUS I.
Ouv1, Sent. II q. 72 (BFS VI 9. 17); cf. ib. q . 58 (V 462). I7·P· 249 , 3 lb . q . 58 (V 437.
438. 439); cf. ib. q. 72 (VI 15. 16. 17). z7 AuousT., De Gen. ad litt. XII c. 16 n. 32 et 33
(PL 34, 466-467 et 467).
T 1 Cf. supra n. 404; cf. p. 30, 10-12 .

'Quia imago corporis est in spiritu', qui est 'praestantior corpore',

ideo « praestantior est imago corporis in spiritu quam ipsum cor-
pus in sua substantia»; et sequitur (cap. 29): «Nee putandum
est corpus aliquid agere in spiritu, quasi spiritus corpori facienti
materiae vice subdatur. Omni enim modo praestantior est illa res 5
quae facit illa re de qua facit, neque ullo modo praestantius est
corpus spiritu, immo spiritus corpore. Quamvis ergo incipiat imago
esse in spiritu, tamen eandem imaginem non corpus in spiritu sed
spiritus in se ipsum facit celeritate mirabili ii, - sequitur: «imago
enim, mox ut oculis visa fuerit, in spiritu videntis sine interpola- 10
tione formatur ii.

408 Item, X De Trinitate cap. 5: « Anima convolvit et rapit imagines
corporum, factas in semetipsa et de semetipsa: dat enim eis for-
mandis quiddam substantiae suae; servat autem in se aliquid libe-
rum, quo de tali specie iudicet - et hoc est mens, id est rationalis 15
intelligentia, quae servatur ut iudicet; nam illas animae partes quae
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI;QU(p-rny~µu)
1 Quia imago corporis om. D;; [ Quia] quod AD!C2 (in ras.)l2VZI'BN 2 A:E 1-2 qui - spiritu
om. R;; A E;; 1 qui] quia rLN add. spiritus A 0 I est2 om. rN I praestantius CPMSI*ZI'LN•
A YE!GO 1-2 corpore, ideo praestantior om. rN 2 ideo] post praestantior c inde R1 igitur
rL nam AE!HG praem. et vrB add. non D I imago] in COTT . C 2 imaginatio vrB•AG rescr. p
2-3 corpus om. A 3 cap. 29] 29. cap. DCPMSVZI'BA 2, 29. cap. rLN 2, cap. 9 R [ Nee]
Non A Y praem. Ideo AG 4 est] esse A 0 [ aliquod CMI'B [ spiritu] spiritum C2PR2I2VI'B
AEHI; [ quasi spiritus om. AE;; 5 materiae vice] v. m. R 2(in ras.)VI'BA 0:E [Omni] Omnino
I: om. D* I modo] om. S*:E add. necessario CS [ praestantior est = ADRI'Lprry~µu e. p. rell. '< [
ilia = A 6 facit 1 ] agit vrB I ilia] ista A EG om. rN I de qua facitl de qua fit vel de qua facit
A quam fac. AH I neque] nee vrBD A YHI; non A I ullo] nullo C*P illo D I modo om. A YI;
6-7 praestantius est corpus] p . c. e. D* e. p . c. CMrrn e. c. p. A 02 c. p. e. AEHG c. p. (praesen-
t!us A 0 ) AY 0 ':E 7 immo] sed I: [ spiritus] add. in CM [ imago] post esse (8) A 0 add. cor-
poris VI'B 8 spiritu 2 ] spiritum C 2PRAE 9 sequitur] praem. et S'VI'B 10 enim = AD
(post sequitur, 9 D) cuius (ante imago, 9 rry~µu) l2(in ras . )rry~µu visi (in ras. C 2R 2; compendiose, ita ut
legi posset visi vel nisi vel ubi PMSVZI'B;;DLNA- 0) A 02 rell. [ ut om. AG2 [ videntis] in COTT.
AE 2G2 add. et intendentis vrBn 10-11 interpolatione] interpellatione r•rn•LN interpositione
D* 12 Item] Praeterea I: Ibidem D Idem AEH add. idem AG add. Augustinus AH [De Trini·
tate ] Trinitatis DCPMSIVZI' A Y Super Trin . R [ cap. 5] 5 DPSRZI'LN A add. et IV De Trini-
tate 6 AH add. et 6 A E* add. d' I:* I rapit] capit D 13 semetipsa 1 ] se ipsa A EO I et de semet-
ipsa om. A YI;U• 14 substantiae suae] s. subst. RAE:E add. sequitur P [ in se aliquid = A
aliquid I2ZA in se p a. in se I' rell. Trry~µu 14-15 liberum =A libere (post quo, 15 AG!-rny~µu
add. vel simile P') PIZA YEHG 20 -.rry~µu simile (ante In se, 13 p praem. sibi AG) DCMSRr-B A G'I:p simile
vel libere vrB 15 quo] quod C*PSI 2 quod vel quia I' I tali] om. AG' talium imaginum
post specie AG 2 I iudicat VI' 8 15-16 et - iudicet om . AH 15 hoc] haec R I id est]
add. ratio Aristotelis R 16 intellectiva zrLN I illas] istas A EHGI; alias (aliae I vrn) DY
rB2(in ras.)DLN A 0
F 3 AUGUST., De Qen. ad litt. XII c . 16 n. 33 (PL 34, 467). 12 AUGUST., De Trin. X

c. 5 n. 7 (PL 42, 977).
DE IMAGINE 249
corporis sirnilitudinibus informantur, etiam cum bestiis nos habere

communes sentimus ». Ergo ipsa anima in se format imagines ipso-
rum cognitorum, ut <licit ista auctoritas, etiam expressius, allegata 1 •
Pro ista opinione a r gu it u r per rationes sic: effectus non exce- 409
s dit causam in perfectione; 'melius est autem omne vivum non vivo',
secundum Augustin um De civitate Dei; ergo operatio vitalis non
potest esse nisi a principio agendi vi tali vel vivo. Istae operationes
cognoscendi sunt operationes vitales, ergo sunt ab ipsa anima sicut
a ratione agendi.
10 Item , quanta forma est perfectior, tanto est actualior, et per 410
consequens activior, quia activum esse convenit alicui in quantum
est in actu; sed anima intellectiva, inter omnes formas, est actualis-
sima: est ergo maxime activa; ergo se sola potest in operationem
suam, cum hoc possint formae imperfectiores, sicut de formis ele-
1s mentorurn patet, et quorumdam mixtorum.
Item , tertio, Philo sop h us I Ethicorum et IX Metaphysicae et 411
ADCPMSRIVzrunLN A YBHGOl:Qu(p=y~µu)
1 corporfo] corporum R 2 (1n rru.)l: corporalibus CMI2 corporis seu corporalibus I' I simili·
tudine vr-n similibus P•AY I etiam] et I'LNl: 1-2 nos habere communes =An. c. h. l:
commune n. h. PMS'I' zrnLN' communes n. h. S 2!2rNz rell. edd. 2 in se) in ras. R 2 post for·
mat l: 3 dicit post auctoritas A I ista] post auctoritas l: illa CMSRvr-n A 0 l:u I etiam =
A et rell. (om. AH) edd. (om. p) I allegata = AZ2 AH-r praeallegata Z' rell. p")'~µu 4 rationes]
rationem R add. primo P 5 est autem] a. e. CMIVI' 8 Dl: I omne] esse AB om. DR 6 Dei]
om. DRAl: add. lib. XI cap. 13 P add. (cf. 10-11) Item, forma quanto perfectior tanto actualior
et per consequens activior AE*H 7 vel] de P' om. I' 82 8 anima om. AEHG 10-11 Item-
activior om. A • 0
10 Item] Praeterea l: add. secundo AY I quanto] post forma RVI' 8 AG quan·
tum A 0 ! I quanto ... tanto] t. (post forma) ... q. D I forma om. (sed cf. ad 6) AE•(ante quanto)H I
est1 om. RVI' 8 AYH I est2] igitur (praem . est P 2) P om. RVI' 8 AYH 11 consequens] add. tanto
erit (est VI' 8 ) PVZI' 8 AYl: I activior, quia om. C* I activum] post esse L praem. activior vel A 0 •
add. et passivum C 12 est in] inest I'LN est Lin CMSI' 8 I sed] vero post anima D om. R'
AYEHGO• I intellectiva om. DR'IA 12-13 actualissima] pon. perfectissima M 1 13 est =
AA 0 (post ergo1 A 0 ) I se sola] se ipsa A 0 se ipsam A EH semetipsam AG I potest] agit A Yl: mover
AEHG 13-14 operatione sua A· 0 l: 14-15 de formis elementorum patet = A p. de f. e.
(e. om. C) rell. edd. 15 et] in D* om. C 2 16 Item] Praeterea l: I tertio] secundo A 0 om.
R l: add. sic (add. ultra tert!o I*I'D) CP MIVI' D I Philosophus] post Metaphysicae CMI* Physi-
2 2 8
F 4-9 PETRUS I. Ouvr, Sent. II q. 58 (BFS V 412); cf. HENR1cus GAND., Quodl. XI q. 5
arg. 2 (f. 450R). 6 AUGUST., De civ. Dei VIII c. 6 (PL 41, 231; CSEL XL pars I 365, 8-13);
XI c. 16 (col. 331; p. 535, 7-14); VII c. 3 n. 1 (col. 195; p. 303, 24-304, 1). 10-15 PETRUS
I. Ouvr, Sent. II q. 58 (BFS V 411-412); cf. HENRICUS GAND., Summa a. 35 q. 4 in corp. et

a. 39 q. 7 in corp. (I f. 224N. 252K). 16-p. 250, 4 PETRUS I. Ouvr, Sent. II q . 58 (BFS V
413); cf. HENrucus GAND., Summa a. 35 q. 4 ad 1 et a. 40 q. 2 in corp. (I f. 225R. 257B).
16-p. 250, 3 ARISTOT., Eth. ad Nie. I c. 1 (A c. 1, 1094a 3-6); Metaph. IX t. 16 (0 c. 8,
I050a 21-1050b l); Physic. III t. 19 (I' c. 3, 202a 22-24).
T 1 scil. hie, n. 408.
III Physicorum distinguit inter actionem et factionem, et vult quod

actio proprie dicta manet in agente, sicut exemplifi.cat de 'specula,
tione', ibi 1 : intellectio ergo proprie est operatio manens in agente;
manet autem in parte intellectiva, ergo erit ab ea ut ab agente.
412 Quarto , et idem est, quia actio proprie dicta, et prout dis tin, 5
guitur contra factionem, denominat agens. 'Intelligere' autem deno,

minat hominem secundum partem intellectivam, ergo etc .
413 L0pinionis improbatioJ - Contra istam opinionem 2 • (3]
Quod non sit Augustini, apparet IX De Trinitate cap. ul,

timo, et 30 'de parvis': « Liquido tenendum est quod omnis res 10
quam cognoscimus, congenerat in nobis notitiam sui; ab utroque

enim paritur notitia, videlicet a cognoscente et cognito », etc. a.
Item, XI De Trinitate cap. 2: cc Ex visibili et vidente gignitur visio ».
" Loco etc. textus interpolatus: « Itaque mens cum se ipsam cognoscit, sola
parens est notitiae suae, et cognitum enim et cognitor 3 ipsa est; erat autem sibi 15
ipsi cognoscibilis et antequam se nosceret, sed notitia sui non erat in ea cum
se ipsam non noverat » 4 •
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOLQu(pT7t)'~µu)
corum rLN• A 0 Physicorum (Philosophus I R 2 ) Philosophus (Philos. post Metaphys. rn post distinguit,
p. 250, I DR-r) DRI'D-r add. et D 2 A 02 16-p. 250, 1 et Ill Physicorum = A (cf. quoad nonnullos
codd. et ed. -r ad 16) II Physicorum post Philosophus (16) p7t)'~µu
2 exemplificat] add. de eis, scilicet R 3 operatio] actio !2rL• AL I immanens M 4 ma-
net - agente om. Lu" I erit] est crn A 0 I ut] sicut vrB 5 Quarto] praem . Item vrB A BHG I
et1 om. 12 I idem] post est vrBL praem. quasi DCPMSRI'VZr AHL praem . ad I2 praem. 9 Meta·
physicae (1 add. et quasi A 0 ') A 0 I est om. 12 I quia] quod DC'MA GO om. C 2 5-6 et prout
distinguitur] ut distinguitur VI'B ut dividitur L divisa Irn simpliciter D formaliter MS' solum
(Pon. divisa ca) C om. PS 2R ' ZI'LN' A et distincta Ra et divisa rm 6 contra factionem om. DC"
MS* I Intellectio I2 I autem] quod C' om. c 2 rLN; 6-7 denominat] praem . formaliter r-n
7 etc. om. L 9 sit] add. intentio CPaMI*I'D add. mens Ra I De Trinitate] Trinitatis DCPMR
rvzr A y 9-10 cap. ultimo] c. 13 12 om. A B;H 10 et - parvis om. I2L I 30] in ras. A 02 3
DSR*ABG I Liquido] loquendo zrn· praem. loquendo (-quens AH) P*AH* 12 videlicet] sci-
licet A 0 ut (not. vel: videlicet LQa) LQ om . rBLU I et cognito om. D 12 et 14-17: etc. (12) =
ADPSRZ Itaque (14) - noverat (17) = A 0 a etc. (12) et Itaque (14) - noverat (17) VI'; 'ff text.
Itaque (14)- noverat (17) sign.: Extra (Ex- om. I'L!) I'LlNl litteris a-b V 2 {text. et mg.) 13 Item] Idem
DSRIA- 0 I XI De Trinitate cap. 2] XI Trinitatis (Trin.] ante XI A Y om. L) c . 2 VAYL XII Trinitatis
c . 2 rLN II De Trin. (De Trin.] ante II AB Trinitatis rB) c. 2 CMI'B AB II Trinitatis (De Trin . I) c. 11
PSI* II (I D)Trinitatis c. 5 DR II Trinitatis (DeTrin. II AH) c. 12 ZAH De Trin. (add . XII A 02 ) c. 2
AGO II De Trin. c. 11 vel XI De Trin. c . 2 A 14-17] lectiones variantes vide in append. B
F 5-7 PETRUS I. Ouvr, Sent. II q. 58 (BFS V 413); cf. HENRICUS GANO., QuodL XI q. 5
arg. 3 (f. 450R). - Cf. PETRUS I. Ouv1, Sent. II q. 72 (BFS VI 23. 24-25) . 9 AUGUST.,
De Trin. IX c. 12 n. 18 (PL 42, 970). 13 lb. XI c. 2 n. 3 (col. 986).
T 1 sci!. IX Metaph. , cf. supra ad p. 249, r6-p. 250, 4 . 2 Cf. supra p. 247, 15-16.
3 Loco 'cognitor ' codd. habent « cognitorum». 4 Textus « Itaque ... noverat» (!in. 14-17)
est continuatio textus Augustini.

DB IMAGINE 251
Item, XV Trinitatis cap. 10 (ut praedictum est 1 ): « Formata cogi-

tatio ab ea re quam scimus, verbum est». - Ergo intendit attri-
buere aliquam causalitatem obiecto.
Hoc 2 arguitur ratione, quia a quando duae causae priores ipsa re, 414
s scilicet efficiens et materia, sunt in se perfectae et approximatae et
non impeditae, sequitur effectus vel potest sequi. Ergo si anima
est totalis causa activa notitiae genitae - et ipsa est materia disposita
sive subiectum susceptivum respectu eiusdem, et ipsa est semper
actu sibi praesens - cum sit causa naturalis, semper erit 'intellectio
lo quaecumque' actualis in ea cuius ipsa est causa, et hoc cuius ipsa
est causa de se, vel saltem aliqua in quam ipsa potissime potest 3 b.
"' Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: tantum sunt quattuor genera 'causa-
rum per se', sicut apparet II Physicorum et V Metaphysicae 4 ; ergo illis exsistenti-
bus in se perfectis et non impeditis et sufficienter approximatis, est effectus ex
15 eis si sint causae naturales, vel poterit esse si aliqua sit causa libere agens. Et quia
forma aliquo modo habet 'esse' per productionem, et finis sequitur productio-
nem 'rei in esse' (aut si praecedit, hoc est in quantum movet efficiens ad agen-
dum), ideo maior 5 •
b Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Non enim potest poni imperfectio
20 alterius causae in se, retenta hypothesi 6 , nee non approximatio, nee impeditio,
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoi;qu(p'rn')"[3µu)
1 Item] Idem S 2I I Trinitatis] De Trinitate cr 0 A GOl; I cap. om. ORA I 10] 4 Ar 02 A vi;
14 r 0 ' om. R I ut praedictum est om. l; 1-2 cogitatio] cogitatione (I) A 0 cognitio Avre•ot
AYEG 2 ea] ipsa CMir 0 I re] in corr. A 02 in ras. C 2R 2 ratione Dom . i;u• I scimus] cognosci-
mus .OMR2 I*r 0 om. C' 3 causalitatem] add. ab P add. in A EG• I causalitatem obiecto] activi·
tatem obiecto sive causalitatem l; 4 Hoc] Sed R praem. Et D add. autem CMI* add. etiam
vrBNi I quando ante sunt (5) D I priores] praem. primae c add. naturaliter c I ipsa re] in ras.
rs 2 ipso causato L ipso fine r 0 ipsa Rom. A Ot 5 scilicet] om. D add. quae sunt A 0 I efficiens
et material m. (ante scilicct AH) et eff. (effcctiva D*) DRVrBAEHGl; I et2 ] add. sufficienter L 5-6 et
non impeditae om. A 0 • 6 vel potest om. A Y 7 est totalis causal t. e. c. PZ sit c. t. vre I
activa om. L 8 subiectum] obiectum re sit P 2 (in ras.)Z I ipsa om. L I est] post praesens (9) l;Q
om. A vi;u 9 sibi] post praesens V om. DCMSRIZr A·Y I sit] fit V 10 actualis] ante quae-
cumque Pvreo A Y om. DCMSRIZrLN A-vi; 10-11 et - causa om. A 1Pl2Vr 80 Al; 10 hoc
om. DCMSRizrLN 11 de se om. r 0 I vel- potest om. DCMSRirLNtA-Y I aliqua] ilia rN! I
quam] quantum v qua rN! I potissime] ante ipsa prBDN!A Yl; post potest v 12-18 tantum -
maior = codd. edd.; 'If text. sign.: pimctis A 2 Vacat 0iV1 (iexr. er mg.)rBi Zin. anfractuosa µ [ pro
textu Hoc - quia (4) et tantum (12) - agendum (17-18) 0! incZudit quia (4) V2µ]; Zectiones
variantes vide in append. B 19-p. 252, 13 Non - causa = codd. edd.; 'If text. sign.: Extra A 1
Vacat 0iV1Z2 r 82 (om. 83 ) Zin. anfractuosa µ; Zectiones variantes vide in append. B
F I AUGUST., De Trin. XV c. 10 n. 19 (PL 42, 1071).
T 1Cf. supra n. 393. 2 sci!. idem quod supra n. 413, et est quod anima non habet
'totam activitatem respectu intellectionis' (cf. supra p. 247, 15-16). 3 Cf. PETRUS I. Ouv1,
4
Sent. II q. 72 (BFS VI 38-39). ArusTOT., Physic . II t. 28-29 (B c. 3, 194b 23-195a 3);
Metaph. V t. 2 (A c. 2, 1013a 24-1013b 4) . 5 maior sequitur supra !in. 4-6 . 6 sci!.
quod anima sit totalis causa activa notitiae genitae, cf. supra n. 414.
415 Per hoc improbantur diversi modi tenendi ponentium istam [41
opinionem 1 • Si enim ponatur obiectum necessarium in ratione cau,
sae 'sine qua non' 2 , vel in ratione termini 3 vel in ratione excitan,
tis 4, - si non detur sibi aliqua 'per se causalitas' (cum anima sem,
per sit in se perfecta et passo approximata), nee aliquod impedi, s
mentum de novo, remotum, - quomodo salvabitur quod ipsum
necessario requiritur, nisi ponendo quinque genera causarum 5 ?
quia nihil videretur impediens. Fugere autem tune ad causam 'sine qua non', et
dicere quad illa requiritur ad hoc ut notitia gignatur, hoc est dicere quod omnes
'per se causae' non sunt sufficienter causae, sed requiritur aliquid aliud, a quo 10
res causanda dependet essentialiter. Ergo non erunt tantum quattuor genera
causarum, sed plura, - vel aliquid essentialiter dependebit ab aliquo quad non
est eius causa a.
" Sequitur textus interpolatus: Item, omnes causae praeter quattuor dictas, sunt
accidentales rei, igitur non simpliciter res dependet ab eis - nee in 'esse', nee in 15
'fieri'. Antecedens <licit expresse Commentator II Physicorum commento 30 et

31 6 • - Item, probat quad non sunt nisi quattuor causae cuiuslibet rei, vel aliqua
istarum, II Physicorum commento 67, 68, 69 et 70 7 , per 'demonstrativam suffi-
cientiam'.
ADCPMSRrvzrBoLN A YEHGoL qu(p-rny[3µu)
1 hoc] add. etiam AH I tenendi ponentium =A ponendi tenentium P1tYt3µu ponendi tenentes
rell. i: / istam] post opinionem (2) L illam DSvr- 0 2 Si] comp. I Sive DPS 2RAL 3 ter-
mini - ratione om. C 3.4 excitantis) in corr. rN2 AE 2 exsistentis AH add. (= rep.; 'lT sign.
Vacat V 2 ) si non detur sibi aliqua causa sine qua non, vel in ratione termini vel in ratione excitan-
tis V 4 aliqu a per se causalitas) a. c. (c. a. AG) p. se S 2 AL p. sea. c. Dadd. per ( om. A 0 *)
ipsum alia ( aliqua D) a causa per se ( per se c. A EHO) DPMSR *I*r 0 A E•Ho 4-5 cum - passo in
ras. C 2 /cum anima semper] c. s. a. rvrBDAYGLU s. a. c. DrLN cum AB*H tum a. s. P 2 om. MS
R *A 0 ' tunes. a. A 0 ' 4 anima om. Cl 5 sit] ante semper (4-5) C~ post in se AE 2 om. S 2 A 0 /
in] sine S 2 secundum A 0 I et passo 1 et passivo R 2 L et passio rL vel alteri (add. id est: passo A 0 •)
DMSZABHO add. in ras. sufficienter C~ / approximativa S / nee] ut D* vel PC*MSR *ZA I aliquod]
non omne R 2 praem. sit vrBN 2 add. sit Dr 0 6 de novo) quia omne est vrBN 2 om. DC*P:!:M
SRZA-Y I remotum) removendum D remotiva SA 0 renovatum L om. C 2 AY I quomodo] nullo
modo DCPMSRIVZrB 0 A-Y I ipsum] ipsa A 0 add. obiectum A 0 'L 7 requiratur vrBL
14-19 Item, omnes causae - per demonstrativam sufficientiam = CR'r 0 A E>Gµu; 'lf text. sign.:
Non liber Duns R' Additio u !in. anfractuosa µ; adnot. (post impediens, 8, in ipso textu; 'lf sign.
!in. anfractuosa µ) de causis accidentaliter (accidentls rB!µ) comparatis ad substantiam excludi-
tur, quia substantia est materia in qua; de responsione etiam per impedimentum tres rationes
(tres rat.) quaere µ) ubi de virtutibus, Si active, etc. (etc. om. rB!µ) VlrBlµ; [ectiones varianteS vide
in append. B
T 1 Cf. supra p . 247, 15 -16 . 2 Cf. PETRUS I. Ouv1, Sent. II q. 58 (BFS V 467);
GonEFR!DUS DE FoNT., Quodl. IX q. 19 in corp. (PhB IV 271); HENRICUS GAND., Quodl. X q. 9

in corp. (f. 430C-L) ; XI q. 6 in corp. (f. 454C-E) . 3 'in ratione termini' tenet PETRUS I.
Ouv1, Sent. II q. 72 (BFS VI 10. 39). 4 'in ratione excitantis' reicit PETRUS I. Ouv1, Sent. II
6 6
q. 72 (VI 26-27); q. 58 (V 474-477). Cf. ib. q. 72 (VI 36-37). AVERROES, Physic.
7
II com. 30-31. lb . com. 67-70.
DE IMAGINE 253
Specialiter etiam illud de 'excitatione' non videtur valere. Quaero 416

enim quid sit 'excitare'? Si 'aliquid causare' in intellectiva, ergo
obiectum aliquid causat antequam intellectiva de se agat; ergo in,
tellectiva non est tota activa causa prima respectu cuiuscumque in
s se causati, sed etiam obiectum. Si 'excitare' non sit 'aliquid cau,
sare' in potentia intellectiva, non aliter se habet in se post excita,
tionem quam ante, et ita non magis excitatur nunc quam prius.
jl Haec tamen ratio 1 concluderet simili modo, ut videtur, contra 417
actionem voluntatis 2 • Uncle responded potest quod quando formae
10 habent essentialem ordinem ut recipiuntur in eadem sive natura
sive potentia, et hoc sive ab eodem agente sive alio, dato etiam
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGOI;Qu(p=y~µu)
1-7 Specialiter - prius] om. 1tY~ (hab. 7till~ill); '11 sign .: Additio u Quidam ponunt hoc non
esse de textu 7till~ill lin. anfractuosa µ. 1 etiam] autem :E om . A 0 add. aliud C 2 Si] Sed Z
add. est (praem. enim :E) vrs:E add. sit r 02 I causareJ ante aliquid :E om. P 2 I intellectivaJ intellec-
tivam. D* praem. potentia AG add. potentia :E 3 aliquid om. DCPMSR'IVzr-LA-Y I intel-
lectiva] intelligens D 4 est] erit PIZI' 0 I activa] ante respectu Pl'VZI'LN A YI; causalis ante
respectu A 0 om. DCMSRI'I' 80 A EHG I primal ante causa DPRIZI' 0 A YO:E om. A EHG I respectus A
4-5 respectu - causati] post obiectum (5) VI' 8 om. DCMSRI'I' 0 A-Y 5 sed - obiectum
om. ZA YE ;HGI; I etiam] est D om. PI'LN I Si] add. etiam DR I sit] est R 6-7 non aliter -
et ita om. DSR •rzrnLN• A EHGo; 6 in se om. ARl:E 7 ante] prius Rl I et ita - prius]
rescr . in folio apposito R 2 add. ('l! sign. in text. et mg. litteris a-b V 1 ) quia non aliter se habet
nunc quam prius vrs I ita] ideo v I excitatur] excitat rLN exsiccatur (!) D 8-p. 256, 9 Haec -
causanti = ADCMR2 (in folio apposico)IVI' A YO•:E7till~illµu [post speciem (p. 247' 12) r 0 sed restit.
r 0 • adnotando: Haec ratio etc. credo quod dicit de prima ratione in oppositum; tune istud
debet poni post illam immediate; quoad DI'LN cf. ad 9-p. 256, 9; A 0 • not. Additio post spe-
ciem (p. 247, 12) sed pon. textum suo loco] ; '11 text. sign.; Scotus extra manu sua A' Extra de
manu Ioannis R' Extra [ pro text. quod quando (9) - causanti (p. 256, 9) I'N!] C'l'(cext. et mg.)V1
rs1D•Nl Additio D'M1 A 0 'u Aliqui ponunt unam additionem longam, quae sic incipit (sequi-
tur textus ). Et non est de textu 7till~ill lin. anfractuosa µ. Haec scribe - usque hue 'Alia'
(cf. p. 256, 11) AV< 8-9 Haec - potest om. I'L! 8 Haec] lsta rn I tamen] post ratio I om.
cr 0 • A Ol I concluderet - videtur l videtur simili mo do (pan. concluderet ut videtur etc. M' pan. ulira
dicitur M ' ) M I concluderet] concluder A Y concludere videtur Rl videtur DA 0 1 I simili modo]
similiter com. vrsn I ut videtur] videtur com . DRlAOl add. similiter (-Ii I'N) I'LN• 9 re-
sponderi potest] p. r. CI praem. ad ipsam DMRlVI'AY 0 !:E add. ad earn negando maiorem CI
add . n egando maiorem rN• 9-p. 256, 9 quod quando - causanti] post speciem (p. 247, 12)
I'LN• post allegata (p. 249, 3) et rep. hoc loco quod quando (9) - coloris (p. 254, 9) D sed
cancellat correspondentem textum primo loco post allegata scriptum 0 2 ; reliquum textum, sci!. Nota
(p. 254, 10) - causanti (p. 256, 9) restit. suo loco notando: Nota quod ista additio hie posits ab
a u sque b per negligentiam est hie scripts etiam in exemplari, sed debet esse in sequenti
folio ad tale signum o-o 0 2 cum dicitur 'formae' etc. (cf. 9) usque ibi 'negatur maior'
(cf. p. 256, 6 et p. 256 ad 6) :E usque ibi 'quod quando formae' (cf. 9) etc. (!) C 9 quod
om. D(primo loco)I'LN 10 essentialem ] naturalem D I ut] et O(primo loco) I recipiantur OM
Rl!I' 802 A 0 ! recipitur r 0 'LNAY I sive om . D(etiam primo loco )I'LN 10-11 natura sive potential
p. s. n. D(primo loco)VI'-N 11 sive alio ] s. ab a. DMR!IVI' A 0 1 ab alio et ab alio D(primo loco ) I
etiam] etc. R! om. vrsn
T 1 Cf. supra n. 414. 2 Cf. PETRUS I. OLivI, Sent. II q. 58 (BFS V 395. 419).
254 ORDINATIO I DIST. 3 PARS 3 Q.. 2
quod neutra sit ratio recipiendi alteram, numquam secunda pot,

est induci ab agente in suo receptive nisi prima prius inducta.
Exemplum de volitione et delectatione: ponendo illa esse diversa
realiter, numquam secunda recipitur nisi prima prius recipiatur;
cum tamen secunda ha beat causam activam naturalem 1 praesentem s
sibi antequam sit volitio, in huiusmodi ordinatis negatur maier 2 •
Simile de specie intelligibili ad intellectionem, ponendo speciem in,
telligibilem non esse causam nee receptivum intellectionis; simile de
lumine in medic 3 , si non sit activum nee receptivum speciei coloris.
418 Nota: aliter di cit u r, quod quandocumque aliquam formam re, 10
cipi in suo potentiali de necessitate praeexigit aliam formam recipi
in suo susceptivo, falsa est illa maier a 'agens perfectum approxi,
matum passo et non impeditum, potest agere' 4 , intelligendo de
potentia propinqua, - et hoc sive receptivum formae prioris sit
eadem potentia cum receptive formae posterioris (exemplum: voli, 1s
tio et delectatio in voluntate), sive sit eadem natura (exemplum:
in anima intellectio et volitio, ponendo voluntatem totaliter acti,
" Supra maior a Duns Scoto ponitur signum: · 5

ADCPMSRivzrsoLN A YEHao~Qu(p·nryf3µu)
1 neutral neutrum D(primo loco) rescr. M' / recipiendi alteram] r. alterum D(primo loco) receptiva
alterius DMA 0 1 / numquam secunda] numquam A simpliciter secunda non D 2 susceptivo
DMRlADl / prima prius] prius p. (add. sit A 0 !) DA 0 l / inducta] producta A' 2-4 inducta -
prius om. D(primo loco) 3 Exemplum] add. et AO! I delectatione] dilectione rso 4 recipi-
tur] recipit rLN• praem. ita Rl I prima prius] prius pr. D prima A 0 l 5 haberet R! I activam
naturalem] n. a. DMRlIA 0 1 / praesentem] praecedentem DMIA 0 1 6 sibi] et D 2 R1A 0 1 etiam
D'MIA y I sit volitio] v. s. DMIA 0 1 I in] et D* praem. Et rN2 AY I huiusmodi] huius r 0 • AO! I
negatur maior] negetur m. I'LN naturae (add. maior M') D*MIA 0 1 add. in aliquo Rl 7 Simile]
add. est DMR!IA 0 1 8 nee receptivum] reeeptivam DMRll recipiendi A 0 1 I simile] add. est DM
IA 0 1 9 lumine in medio] l. intelleetus A Y medio et lumine illuminante A o1 I si] add. enim A o1 /
si non] sive D(primo loco) / aetivum] add. primae r 0 / nee] vel D sive sit D(primo loco) / reeeptivum]
add. respeetu II'N'A Y / speciei] post eoloris r 0 om. rs 10-p. 256, 9 Nota - eausanti om.
M•A 0 l 10-p.256,3 Nota-materia post praeexigitur(p.256, 14·15)V 10 Nota om. MlI
r 0 AY I quod om. DMlII'-BAY I quandoeumque] quandoque rs•D• 10-11 recipi] recipitur A'
11 sua rL 11 -12 potentiali - suo om . l'V 11 exigit Rl 12 reeeptivo DMlRlIVI' AY /
agens] praem. ita AY 13 et] in Ml/ potest agere om. D 13-14 intelligendo de potential de
p . i. I'LN• 15 posterioris] add. sive non DI 15-16 volitio - exemplum om. D 16 delec-
tatio] dileetio r 02 I in voluntate om. rLN• 17 intellectio] intentio D* I voluntatem] add.
formaliter et r 0 18 :. = MlV 1 {cexc. ec mg.) o- I' 81 (cexc. ec mg.)
F zo-p. 255, 5 PETRUS I. Ouv1, Sent. II q. 72 (BFS VI 12); q. 58 (V 425 -426. 480); q. 57
et q. 72 (V 362. 366-367. 364 et VI 25); q. 58 (V 420. 467·468. 513); q. 23 et q. 58 (IV 424-425.
431-432 et V 491).
T 1 sci!. obiectum. • Cf. supra p. 251, 4-6. 3 Cf. infra n. 471 ·473. 4 Cf. SU·
pra p. 251, 4-6. 6 Cf. infra p . 256 nota 7.

DE IMAGINE 255
vam respeetu velle), sive in eodem supposito recipiantur, non in

una natura, nee potentia (exemplum: de phantasmate et intellee,
tione, si negetur species intelligibilis et aetio tota detur intelleetui),
sive in alio et alio supposito recipiatur forma prior et posterior
s (exemplum: lumen in aere et in aqua, a sole).
Nee hie 1 salvatur propositio quod 'forma prior sit aetiva re, 419
speetu posterioris, vel ratio reeipiendi', sieut lumen in medio re,
speetu speciei eoloris 2 , quia si in tali bus instetur 3 , nihil valet instan,
tia, quia ibi aetivum proximum defieeret vel passivum proximum: in
4
10 quattuor instantiis iam positis neutra eondicio 6 aecidit, nam nee
volitio est eausa aetiva deleetationis, sed obieetum, nee reeeptiva,
sed voluntas; sic in aliis 6 , seeundum illas opiniones 7 •
Nee est dicendum quod maior illa 8 est vera nisi ab eodem agente 420
sint duo effeetus neeessario seeundum ordinem producibiles 9 , quia
1s etiam non est vera si neeessario sit ordo inter formas a diversis
agentibus inducibiles, sicut patet in instantiis positis 10 •
Universaliter ergo, quaeeumque forma ad hoc ut recipiatur in 421
suo passivo requirit aliam prius recipi in quoeumque et a quoeum,
que, numquam aetivum formae seeundae est in potentia aecidentali
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGo:EQu(p=y~µu)
1 sive] aut D quando rL I recipiantur] recipiuntur Ml add. et vrso 2 nee) ut D I
potential ponit orLN• 2-3 et intellectione] intentione D* 3 negatur Ar 0 I datur r 0
4 alio et) aliquo Rl add. in D * I supposito om. I 5 et in) et DI in M* om. vrsn I a] et
vrs 02 in Ir 0 ' 6 Nee] Ut D I salvatur) solvatur D I quod] quia A 'Ir 0 A y 7 in] add. aere
r 0 8 si om. rL I in om. D* I instetur) institetur r 0 • om. D* I nihil] vel D* 8-9 nihil va-
let instantia in ras. r 02 9 defi.ceret - proximum] rep. rL vel pass . pr. def. vrsn I pr~ximum2
om. D 10 positis] add. ideo (7) V 2 / condicio) post accidit rLN om. D / accidit) accidat
rLN• add. ad hoc D I nam) illo iam (I) r 0 11 causal earn r 0 ' om. r 02 I activa om. orLN I
delectationis] dilectionis r 02 / nee] ut D* 12 sed] quia I 12-13 voluntas - vera om. D'
12 sic) sicut Dl I secundum illas opiniones) s. illam opinionem Dl om. vrsn 13 Nee] Et
nee vrsn I maior illa] i. m. rs I nisi) ubi (rescr. 0 2) D I agente om. I 14 sint) in ras. A 2 sunt
D sicut RlrLN• I necessario om. r 0 I quia] quod orLN 15 vera) naturae (1 pose necessario D*)
D / si om. D* 16 inducibiles] producibiles sive i. I / sicut] ut D / in - positis in ras. r 02
17 ut) nee 0 2 18 passivo) passo I receptivo orLN receptivo vel passivo vrsn I prius] post
recipi orLN primo r 02 I et] vel D 18-19 et a quocumque om. IA y 19 activum] actio
Rl om. r 0 I accidentali] actuali DRl
T 1 scil. n. 418. 2 Cf. PETRUS I. Ouv1, Sent. II q. 58 (BFS V 459. 496). 3 Cf.
4 supra n. 418 . 5
ib. q. 23 (IV 423-424) . scil. quod activum proximum deficit, vel
passivum proximum. 6 instantiis scil. tribus, quae sunt: 'nam nee intellectio est causa activa
volitionis, sed voluntas, - nee receptiva, sed anima; nee phantasma est causa activa intellectio-
nis, sed intellectus, - nee receptiva, sed suppositum; nee lumen in aere est causa activa luminis
7
in aqua, sed sol, - nee receptiva, sed aqua'. - Cf. nota sequens. tenentium scil. opinio-
8 Cf. supra p. 254, 12-13. 9
nem n. 418 contentam, cf. ad p . 254, ro-p. 255, 5. Cf. PE-
TRUS I. Ouv1, Sent. JI q. 57 (BFS V 328). 10 sci!. supra n. 418.
ad agendum in receptivum illius nisi forma priore iam inducta.

Ergo forma posterior quoad 'fieri' dependet essentialiter ab alio a
suis 'per se ca us is' in 'fieri', quae sunt agens et materia 1 a. - Potest
concedi haec conclusio 2 , quia 'prius essentialiter' non tantum com-
petit causae (patet in tractatu De primo principio cap. 1 3 ), tamen non s
probabiliter negatur illa 4 b nisi ostendatur prioritas formae alterius -
vel ut activae respectu secundae, vel ut rationis recipiendi, vel
ut effectus propinquioris causae communi vel causae necessario
prius causanti. ll
LB. - DE SECUNDA OPINIONEJ 10
422 rOpinionis expositiol - Alia est opinio, quae totaliter est in alio [SJ
extremo, - quae <licit, sicut colligitur ex diversis locis sic opinantis,
a I!
Adnotatio Duns Scoti: Potest dici quod 5 pro instanti pro quo est causabilis,
non dependet ab 'aliis'. - Non est causabilis nisi naturaliter post aliam quae prae-
exigitur 6 • ll 1s
b Supra illa a Duns Scoto ponitur signum: · 7
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;Qu(p·my~µu)
1 in) et D* J priore) prior sit (s. om. R!) R!Vr 80 2-3 Ergo - materia post praeexigitur
(14-15) DM!IrLN A y 2 posterior) prior vrso I essentialiter) naturaliter D I alio] add . scilicet
vrso add. quam I 3 quae - material quae I om. DrLN• 3.4 Potest concedi = A Cone.
p. rell . 7t<D~<Dµu 4.5 quia - cap. 1 om. D' 4 quia] quod I J essentialiter] naturaliter Dl
5 tamen non] cum (!) autem D 6 probabiliter] probatur DrLN• J negetur DirL I ilia) add.
maior (cf. 16 et p. 254, 12 et 18) I 7 vel1 om. V 8 ut) nee DI effectus propinquioris = 7t<D~<D
µu effectum (-tivum r 0 ) propinquiorem codd. I communi] comp. I I vel) add. ut vrso 9 prius
causanti] causantis DrLN• 11-p. 271, 11 'TI Alia - rationis sign.: Vacat oa Vacat in originali
usque ibi 'Alia opinio' (cf. p. 271, 13) V 1 11-p . 268, 12 'TI Alia - actum sign . V acat (sed
va. om. r 82 ) rs1 11 adnot.: De hoc Godefridus Quodlibet IV q . 2, et Quodlibet V q . 8, et Quod·
libet VI q. 4 et 7, et Quodlibet VII q. 6. Item, Ia co bus Quodlibet I q. 11 A av1 rs1 Opinio Gode-
fridi A 1 et multi Secunda opinio, Thomae oa Godefridi opinio secunda, et Thomae A oa I quae]
quod AE*H 11-12 quae - extremo] tenens totaliter aliud extremum I: 12 opinatis (!)A
13-15 Potest - praeexigirur = ADMiivr AY7t<D~ <Dµu [ post inducta (1) DM!IrLN AY7t<D~ <D µu post
causanti (9) rso post coloris (p. 254, 9) V]; 'TI text. sign. illis notis criticis p. 253 ad 8-p. 256, 9
iam datis; praeterea sign.: Scotus extra A 1 Extra Aa 13 Potest] Posset rso praem . lgitur
M!IrN2 A y om. D' I pro 1 ] illo r 0 add . illo rs I causabilis] talis r 0 14 dependet] add.
essentialiter rN 2 I aliis] add. vel I add. quia D I Non est causabilis om. rso I causabilis]
causa A 2V I post aliam) prius alia rL 16 :. = M!V 1 r 01 0 - rs 1 [ text. et mg. V!r 8 !; supra
p atet (5) r 0 !]
F rI·P· 257, 2 GonEFRIDUS DE FONT., locis infra notatis, n. 422-426.
T 1 Cf. PETRUS I. Ouvr, Sent. II q. 57 (BFS V 352). 2 Cf. supra lin. 2-3. 3 DuNS
ScoTus, De primo princ. c. 1 n. (2-4) (ed. MiiLLER 3 , 3-9 , 15). 4 sci!. maior, cf. supra
5 6
p. 254, 12-13. sci!. forma posterior. Cf. PETRUS I. Ouvr, Sent. II q. 57 (BFS V
7
324). Refertur ad simile signum p. 254, 12 positum (cf. p. 254, 18).
- - -- - - ------------
DE IMAGINE 257
quod anima intelleetiva ut intellectiva est, nihil habet aetivitatis

respectu intellectionis.
Non enim habet talem eausalitatem intelleetus possibilis (sive
informatus specie intelligibili, quam ipsi negant 1, sive nudus), quia
s secundum eos idem non potest . agere in se ipso. Quod pro,
ban t , quia cum agens sit tale in actu quale patiens in potentia -
III Physicorum et I De generatione - sequitur tune quod idem esset
in potentia et in actu, quod primo videtur esse oppositum primi
principii metaphysici noti per rationem actus et potentiae; tune
10 etiam idem esset effieiens et materia, quod videtur esse contra
Phi 1 o sop hum II Physicorum, 'materia et efficiens non eoinci,

dunt'; tune etiam idem referretur ad se relatione reali, quod videtur
impossibile, V Metaphysicae, propter oppositionem talium relatio,
num; tandem, tune poneretur quidlibet in se agere et movere se 2
15 (utpote quod aer ad praesentiam solis illuminaret se et non sol, et
lignum ad praesentiam ignis calefaeeret se et non ignis), quia non
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO_EQu(p-rny~µu)
1 activitatis) actualitatis A EHO_E 4 informatus] formatus 12 informatur A Y I sive nudus om. Dt
5 idem non] nihil D 2 vrso non D'PZA YEH om. Rt I ipso) ipsum PIZI' 0 .E proprio D* 6 pa-
tiens) praem. est D add. est p 7 III) II M I I) II srLN A 02 I sequetur A y sequeretur CMVZ
rs.E 8 in1 om. rLN I potentia ... actu) a .... p. RI'LNAO I in 2 om. MI*I'LN I primo] poni A 0
om. vrs 9 metaphysici) comp. Z om. Dvrs add. et A 0 I noti) post potentiae AH moti Z* non
DI tune] praem. et A-Y om. rs 10 etiam] add. Secundo J2AY.E I idem] in ras. rs 2 ibidem p
similiter V praem. similiter rs om. R*(post esset) I esset) esse V* om. AYEHGOt I effectus A I esse
om. rLN 11-12 materia - coincidunt om. A.E 11 efliciens] forma D 12 etiam] praem.
tertio R 2 A Y om. AG add. tertio PZ.E I idem] ibidem P I referreturl refertur P*SZI'L A E_EU referre·
retur (!) 12 13 impossibile] inconveniens p I v Metaphysicae om. vrsA.E 14 tandem)
add. quarto R 2 l2.E add. et quarto PZA y I tune) post poneretur .E ad hoc deducunt quod vrs
add. ad hoc (ad h. om. F) deducunt (adduc . AG) quod hoc (hoc om. F) PAGO I poneretur) post quid-
libet vrs ponetur c poneremus R posset AH esset (om. A E!) ponere I2 A EGO I quidlibet) quod-
libet rN 2 AHGO_E quilibet vrs I in se agere) a. in se CMII' 0 15 utpote) add . scilicet D I
luminaret rLN• I se) add. et moveret SC r 0 ~
F 3-4 GoDEFRlDUS DE FoNT., Quodl. VIII q. 2 in corp. et ad arg. (PhB IV 23. 25-26. 30. 33);
X q. 12 in corp. (p . 361. 364); I q. 7 in corp. et q. 9 in corp. (II 19-20. 23); XIV q. 5 in corp.
(V 388). 5 lb. VIII q. 2 in corp. (PhB IV 19. 23); VI q. 7 in corp. <III 152. 154); I q. 7
in corp. (II 19). 5-9 lb. VIII q. 2 in corp. (PhB IV 19); VI q. 7 in corp. <III 152. 154).
7 ARISTOT., Physic. III t.17 crc.2, 202a 8-12); Degener. et corrupt. It. 38-39(Ac.5, 321b
35-322a 8). 9-I2 GoDEFR!DUS DE FoNT., Quodl. VIII q. 2 in corp. (PhB IV 23. 30) . II ARI-
STOT., Physic. II t. 70 (B c. 7, 198a 22-27). I2·I4 GoDEFRmus DE FONT., Quodl. VII q. 6 in
corp. (PhB III 340. 342. 346). r3 ARISTOT., Metaph. Vt. 20 (~ c. 15, 102la 26-102lb 3).
I4·P· 258, 3 GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VIII q. 2 in corp . (PhB IV 21. 22); IX q. 19 in
corp. (p. 272-273); VI q. 7 in corp. (III 152. 158); VII q. 6 in corp. (III 343. 344); XV q. 4 in
corp. (XIV 22).
1 2
T Cf. supra n. 346-34 7. Cf.ARISTOT., Physic. VIII t. 40 (0 c. 5, 257a 31-257b 13).

esset uncle probaretur aliquid quod sic esset causativum cuius-

cumque novi in se exsistentis, nee obsistens quin quidlibet esset
naturaliter causativum cuiuscumque nov1 m se exsistentis. Ex istis
probationibus dicunt quod agens et patiens distincta sunt sub-
iecto. - Et additur, pro confirmatione, quod quaecumque diffi- s
cultates accidant in aliqua materia, non sunt propter eas neganda
ista principia metaphysica, quia tune tollitur omnis inquisitio veri-
tatis per talia principia. Qua enim ratione negantur in una materia,
et in alia.
4 23 Per idem 1 di cunt quod intellectus agens non potest aliquid lo [61
causare effective in intellectu possibili, quia non distinguitur ab eo
subiecto, sed quasi formaliter ipsum lumine suo perficiendo huius-
modi illustrationem facit, - sicut « cum producitur aliquod corpus
luminosum (in quo sunt istae duae perfectiones, scilicet diapha-
neitas et ipsa lux), dicitur quod lux huiusmodi corpus perspicuum 15
facit luminosum, non transmutando ipsum a potentia praecedente
ipsum actum ad talem actum, sed totum simul factum est secundum
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:E qu(p-rny~µu)

1-3 uncle - exsistentis = A uncle probaretur (prohiberetur r 0 ) aliquicl quocl (q. a. 8 2) sic
esset (q. sic. es.) non sic es. rr 0 om. A BHO) causativum cuiuscumque novi in se C ' M'SI'I' 0 A BHOI
aliquicl obsistens (obstans C!) quin quicllibet (quodl. :E) esset naturaliter (es. nat.] n. e. R!F sic e. C!)
causativum cuiuscumque (cuiusc.J alicuius C!) novi in se exsistentis (exs. om. C!M!F) C 2PM 2R 2 (in
ras .)I2ZA YI; uncle probaretur (prohiberetur prty~µ; not. alius liber: probaretur µ) quin quocllibet esset
(add. ta ndem AG) causativum cuiuscumque novi in se A Gpny~µu aliquicl obsistens (subsistens D
add. nee aliqua ratio VI' 8 ) quin quocllibet (quid!. v quilibet I' 8 ) esset naturaliter causativum cuius-
cumque novi in se exsistentis (exs. ) om. D add. in se V), quia non esset uncle probaretur (prohibe·
retur vr- 0 ) aliquicl quocl (q.) quin VI' 8 ) sic esset causativum cuiuscumque novi in se <'IT quia -
in se sign.: Vacat o a litteris a-b in text. et mg. V 2 ) Dvr- 0 A 02 ratio quare non esset aliquicl cau-
sativum cuiuscumque novi in se -r 3-5 Ex istis - subiecto] om. ZA Y:E; 'IT sign. : litteris a-b
V 2 {texc. et mg.) Cancellatur in originali µ 4 probationibus] pro confirmatione in ras. I2 add.
dictis D I distincta] in corr. AB 2 post sunt PRII' 0 distinguenda D 4-5 subiecto] a bono D*
5 Et om. PZAY:E I additur, pro confirmatione, quod] p. c. a. q. PM ~vzrs AY om. DCM 'SRI'
r-s A EHGOI subdit A 02 quo cl I2 7 is ta principia] p. i. A YI; I metaphysica = AP A y meta-
physicalia rLN A 02 I;QUa 9 et] praem. ita PI2 A YHO add. ita A E 10 Per = A Propter rel!.
edd. I aliquid] post causare (11) R:E om. C t (post effective, ll)M 11 effective post possibili :E
12 lumine suo] ante ipsum AG s. l. :E praem. posito A 02 rescr. P 2 12-13 huiusmodi] huius D
MSRZI' 8 AHGO quam :E 13 illustrationem] illuminationem DR I sicut] uncle AG 14 sint
vrs I scilicet om. DCPMRIAYE •HGO t I; 15 ipsa - quod om. R t I quod] quia AE I quod lux
om. D t I corporis C *P tABH 16 transmutando] transferendo AE HGI; comp. AY 16-17 a -
ipsum om. ct
F 4-5 GooEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VIII q. 2 in corp. (PhB IV 26); VI q. 7 in corp. (III 152);
I q. 7 in corp. (II 19) . 5-9 lb. VI q. 7 in corp. (III 170. 169); VIII q . 2 in corp. (IV 19-20).
10-p. 259, 7 lb. VI q. 15 in corp. (III 252).
T 1 Cf. supra p. 257, 5-258, 3.

DE IMAGINE 259
rationem causae efficientis ab agente extrinseco », producente cor,

pus tale ad esse tale; sed ideo dicitur lux facere illud corpus lumi,
nosum, quia est formaliter perficiens illud corpus. Ita est in pro,
posito. Intellectus agens in ratione causae efficientis nihil agit in
s intellectum possibilem, sed cc qui creavit animam per modum cau,
sae efficientis, ipse in ea hanc illustrationem fecit, istas potentias
simul in eadem substantia creando sive producendo >>.
Similiter po nun t quod intellectus a gens nullam operationem 4 24
habet respectu intellectionis, nisi quatenus habet actionem circa
10 obiectum intelligibile, quatenus scilicet agit ad hoc ut illud habeat
rationem moventis et obiecti in actu. Ergo ad ipsam intellectionem,

propter ista duo, intellectus agens nullam activitatem immediate
habebit.
Quid ergo causabit effective intellectionem? 4 25
Js Respondent quod 'obiectum idem secundum rem' efficit in,
tellectionem et volitionem, et hoc in quantum relucet in phan,
tasmate, illustrato intellectu agente - non effective, sed quasi re,
spectu intelligibilis formaliter concurrente.
Qualiter autem sit possibile phantasma rnovere intellectum pos, 4 26
zo sibilem, cum tamen virtus phantastica et intellectus possibilis sint
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO:EQu(p-rny~µu)
1 producendo PI'LN 2 tale1 ] add. et (aut A-Y) tale ZA:E J ad esse tale] ad esse (pon. ad
tale csse M a) M om. D'R •AYBHGO•:E I ideo] praem. non A Ya om. I* I corpus] praem. lucidum
vr- 0 om. M add. lucidum p A YEH 2-3 luminosum] lucidum vel !um. AG 3 quia] add.
haec I2 I corpus] add. luminosum A'C add . faciens illustrationem in eo A 0 a I est2 om. CMI 2
A:E 4 causae eflicientis] eflicientis Rom. D' 4-6 nihil - eflicientis om. C•M•AE• 5 qui]
quicumque DC!SR2 (in corr.)II'-BAE!HO quaecumque causa AG praem. quicumque M!(om. denuo
M 3 ) I creavit animam] a. c. vra causavit an. (earn r 0 •) r 0 ipsam animam fecit post eflicientis (6)
AG I animam] in ras . R 2 earn DM!I2I'LN* eum SI' A 02 eum vel animam A om. A E!HO, I per mo-
d um] in ratione A E! 6 eflicientis] add. nihil agit in intellectum possibilem R I eo IA EHO
7 eadem substantial eodem subiecto AH I creando sive producendo = AD (sive] vel D) produ-
cendo rel!. edd. 8 Similiter] Sed P I operationem] perfectionem (add. vel operationem A 02 ) A 0
9 intellectionis] intentionis D* intelligibilis (praem. intellectionis vel A 0 • ) MSR *AEHO add. ('ff sign.
Vacat rN 2) vel intellectus possibilis (p. om. o•) or-n 10 obiectum intelligibile] i. o. :E
11 et om. DS*I'LN* I ad ipsam intellectionem post immediate habebit (12-13) :E I ipsam] istam
RAY il!am A 0 12 propter ista duo om . AG 12-13 immediate habebit] h. i. Pvzr- 0 :E
15-17 intellectionem - illustrato om. AB• 17 il!ustrato] add. ab PS 2R 212VZI' 8 A:E 17-18 re-
spectu intelligibilis] i. r. I' post concurrente (18) PA:E 19 Qualiter - possibile om. I' 8 !
20 tamen] ante cum AB'H tam MS om. AE 2
F 8-13 GonEFRIDUS DE FONT., Quodl. V q. 10 in corp. (PhB Ill 36-38 [cf. supra n. 361]);
q. 9 in corp. et q. 8 in corp. (p. 33. 31); VI q. 15 in corp . (p. 251); IX q. 19 in corp. (IV
275-277). 15-18 lb. VI q. 7 in corp. (III 170-171); IX q. 19 in corp. (IV 275-277).
in eadem substantia animae, et phantasma non distinguitur subiecto

ab intellectu possibili1, - dicunt quod anima potest considerari
dupliciter, vel secundum essentiam vel secundum potentias. Primo
modo est tota in qualibet parte, nee est principium alicuius opera,
tionis secundae 2 • Secundo modo, aliqua potentia determinat sibi s
aliquam partem corporis, ut organica, aliqua non, ut intellectiva,
quia « ipsa sub ratione talis potentiae » non « est in ista parte cor,
poris nee in illa, quia in nulla », quia «per se nee in toto nee in
aliqua parte, sicut nee operationes quae per earn exercentur. Sicut
ergo potentia quae esset in alia parte corporis quam est phantasma, 10
posset immutari ab eo quod est in phantasia, ita potentia quae non
est determinata ad partem in qua est phantasma, sed extra illam -
sic quod non est ibi plus quam in pede - poterit immutari ab eo
quod est in phantasia. Ita est in proposito 3 , quod illae potentiae 4
non sunt alligatae et immersae materiae, sicut aliae ». 15
42 7 LOpinionis improbatioJ - Contra istam opinionem. [7]

Intellectus agens, secundum earn, nihil causat quod sit formali,
ter in phantasmate, sed solum fit remotio prohibentis per quern,
dam contactum spiritualem huiusmodi lucis ad phantasma, qua
remotione facta virtute intellectus agentis, fit informatio intellectus 20
possibilis 5 •
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO,EQu(flTit')'~µu)
1 in om. A 0 *.E I phantasmal phantasia C*MA 02 phantastica D.Eu j subiecto om. D
2-3 considerari dupliciter] d. c. CMII' 0 4 modo] add. anima R add. non AE*G* j total to-
tum «TI sign. r 1 M 2) CMSI'L om. vrs• A YE•HGO• I qualibet om. A E<H• I parte ) add. corporis PRi
PVZA.E 5 secundae] et A om. rel!. edd. I Secundo] add. vero VI' 8 6-7 partem - ipsa
om. AE• 6 aliqua] alia Dadd. potentia 2: 8 illa) ista AEH alia R j in nulla) in corr. D2 in
natura AG* add. est vrs 9 aliqua] post parte PAH.E alia AEG 2 9-10 sicut1 - parte om.
D' 9 quae ... excercentur) quas ... excercemus CM rr-s I earn ] ipsam 2: 10 alia ] aliqua
P 2I'BLN• A YHG altera A 0 I quam] quod AG add. in qua cipvzrso A YG,E 11 potest VI' 8
12 partem] praem. aliquam corporis A 0 • add. corporis I'LN j sed] add. est C 2PS 2Rl2VI' 8 A.E j
illam] post sic (13) D* istam AEG earn AH 13 mutari vrs 14 quod 2 ] quia L I illae] istae
(praem . omnes AH) CPMIVI' Al: 15 immersae] immensae P'VZAYB 16 opinionem ] posi-
tionem PI'ZA.E 18 fit] sit AE 0 est R 22: I remotio] remotione A.EH remotivum R 22: j pro-
hibentium DPR2I2ZA-H2; prohibens AH j per] secundum AY 18- 19 quemdam om . AH
19 huiusmodi = AS huius rel!. edd. I ad phantasmal ad phantasmata ('lT sign. r i M 2 ) CPMSrro
A_EHO,E om. AY 20 fit] sit RI' 8 21 impossibilis D
F 2 -1 5 GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 171-172).
1
T Cf. GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 171). 2 Cf. apparatus
lect. var.; 'et' codicis A ortum habet e numero arabico '2'. 3 Cf. supra n. 425. 4 sci!.
5
intellectus et voluntatis. Cf. etiam GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. V q. 10 in corp. (PhB III
37. 38); cf. supra n. 361.
DE IMAGINE 261
Ex hoc sequitur quod nihil in intellectiva et hoc ut intellectiva 428

comprehendit agentem et possibilem - habebit aliquo modo ratio,
nem activi, sive ut agentis sive ut rationis agendi, respectu cuius,
cumque intellectionis sive respectu obiecti intellectionis, et ita tan,
s tum phantasma effective se habet ad intellectionem; vel si sit ibi
efficientia alia, per quam fiat irradiatio vel illustratio super phan,
tasmata, illa efficientia erit praecise ipsius Dei, qui creavit tale lu,
men in intellectu possibili; I! nihil ergo aliud a Deo active se habet
respectu intellectionis cuiuscumque nisi phantasma tantum.
10 Hoc videtur inconveniens, quia vilificat valde naturam animae. 4 2 9
Nullam enim perfectionem videtur phantasma posse causare in
intellectu excedentem nol:iilitatem eius 1 , quia effectus non excedit
suam causam, sed deficit ab ea, specialiter effectus aequivocus.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEH GO I; QU(p·my~µu)

1 nihil] vel AH om. D addunt: est I; sit CA 0 quod est PR2 (in ras.)IZI' 0 A y quod sit savr- 0
AG I in om. DI'Nt A EHO! I et hoc ut intellectiva om. r 0 • I et hoc] hie post ut I' om. DSI2I'LN
A-v I intellectiva om. StI'LN 2 comprehendit] apprehendit intellectum AG I et possibilem
om. I;Qt I habebit] h abeat I: praem. quod C'I: praem. non DAG* 3 ut rationis agendi om. D'
4 sive - intellectionis om. DtI'LNAEHOtI; I respectu om. DlSRZ 5 effective se habet] se
h . e. DPRVI'BA se h . active I: Ivel] ut AEHG• I ibi] in istis AG 2 6 eflicientia] in corr. A 02
eflicacia A2I' 0 *AH efficla DCVZI'LN effi"' R I alia] aliqua RA 0 I: I fiat] praem. effective vr- 0 A
add. effective PIZI' 0 I: I irradiatio] irradicatio CM I super] in D 6-7 phantasma DA 0 I:
7 creavit) causavit ro causat VI'B 8-p. 262, 3 et p. 262, 12-15: nihiJ (8) - homine (p . 262,
3) = Z/\. YI; vel ergo (p. 262, 12) - volitionum (p. 262, 15) [add. nihil (8) - homine (p . 262,
3) Ra A E>O>] PSRII' 0 A EHOiry~ vel ergo (p. 262, 12) - volitionum (p . 262, 15) et nihil (8) -
homine (p. 262, 3) [ve) ergo (p. 262, 12) - voJitionum (p. 262, 15) post animae (10) VI'B nihiJ
(8) - homine (p. 262, 3) post moveatur (p. 264, 8) M *] ADCMvr-o AGp-rµu; 'IT text. nihil (8) -
homine (p. 262, 3) sign.: punctis A 1 Scotus extra A' Extra C' Additio M 1 nihil (8) - animae
(10) sign. Extra y a vel ergo (p . 262, 12) - volitionum (p. 262, IS) sign.: Istud cancellavit Scotus,
pro quo scripsit taliter (sequitur textus assumptus) A 1 uncis r 1 M 2 litteris a-b in text. et mg.
V 1 I'B 2 Cancellatum V' 8-9 nihil - tantum om. DI'LN;:p 8 nihil ergo] vel e. RlAG• et
sic nihil vrsN; praem. vel sic A praem. Item, secundo (cf. p. 262, 4) c• I active se habet] se
h . a. (a .] effective M 2 ) CMRlA 0 l 9 respectu - cuiuscumque] ad intellectionem quamcumque
I'Nl I phantasma tantum] t. ph. I'Nl solum ph. CMRlVZI'B A YE;Go;I: 10 videtur] est
DI'LN 2 om. I'N' add. valde CMR1 I vilificaret vrB I valde] nimis ante vilificat D om. I'LN
11-p . 262, 3 Nullam - homine] Nullam enim (e. om. AE!G*) perfectionem videtur etc. (etc.]
habere A E;G om. Z) M'ZA YEJG om. DI'LN; 'IT sign. litteris a-b I'B 2 (text. et mg.); cf. p. 268, 17-p. 269, 17
ubi habetur idem textus, quern vult ut sequatur hie post animae (10) M1 notando post suam lectionem 1+
hoc signum sequenti columna (revera invenitur sequenti folio scil. ad textum Nullam enim per·
fectionem videtur etc., p. 268 , 17) et signando textum Nullam (11) - homine (p. 262, 3) nota
Vacat hie 11 enim) ergo vrB I videtur] ante perfectionem CRlA o; om. M' I phantasma
posse] p. ph. C 12 excedentem] quae excedat (-dit C -deret I:) CMRlA 0 1I; I nobilitatem
eius] e. n . I: I effectus) add. aequivocus CMR1A 0 1I; I excedit) potest excedere CMRlA 0 1I;
13 suam causam] c. s. CMRlVI'BAOl causam aequivocam totalem I: I ab ea - aequivocus
om. CMRlA 0 1I;
T 1 sci!. phantasmatis.
Ergo nihil causatur praecise a phantasmate in intellectu, sicut ponit

ista opinio. Omnis enim intellectio, aut est perfectior phantasmate,
aut nulla erit in homine a. !I
430 Item, secundo, ex ista positione sequitur quod angelus, in quo [8J
non potest poni talis distinctio in subiecto, nullam intellectionem s
posset habere novam, quantumcumque habeat obiecta multa prae,
sentia habitualiter; immo nullam potest habere effective nisi a Deo,
quia opposito posito intellectus movebitur a se, vel agens et patiens
erunt indistincta subiecto b.
431 Hoc videtur ipse concedere, quia ponit 'angelum posse habere lo
novam intellectionem' esse mere creditum.
" Loco nihil (p. 261, 8) - in homine (3) textus a Duns Scoto cancellatus: vel
ergo Deus immediate operabitur ad intellectionem quamcumque, vel tantum
phantasma erit causa omnium actionum intellectivae, tam intellectionum quam
volitionum. 15
b Adnotatio Duns Scoti: il

luxta secundam rationem contra Godefridum 1: -
videtur contra ipsum, quomodo animal phantasiatur absque sensatione exteriore?
quid enim movet ibi organum ad actum? Nihil videtur ibi distinctum subiecto,
nisi ponat memoriam sensitivam in alio organo a phantasmate, vel a phantasia,
et illam movere phantasiam ad imaginandum. !I 20
ADCPMSRrvzrBoLN A YEHGoI: qu(p'rn)'[3µu)

1 nihil causatur) n. (nullum R!) causatum CMR!A 0 !I: praecise a phantasmate) a ph. p.
A ! I in intellectu] sicut a tota causa activa CMR! A 0 !I:
0
2 ista] post opinio I: ilia R!
2-3 Omnis - homine] de intellectione, potest esse perfectius phantasmate sed necessario im-
perfectius (imp.) minus perfectum I:), et ita nulla intellectio nee secunda actio (intell. nee sec. actio) i.
s. n. a. MR! operatio sec . I:) erit in homine perfectior phantasmate (add . ipso I:), quod est absur-
dum (cf. p. 268, 21 -p. 269, 17) CMR! A 0 !I: 6 Item om. I: I secundo om. DSRrLN A EHGO• I ista]
post positione I: ilia svr- 0 ipsa A EH I positione l ratione p 5 poni] did CMSI*zro;: om. D;: I
subiecto) obiecto (praem. aliquo M not . aliter: in subiecto Si) C*MS subiecto vel in obiecto I* r ••. J AG;:
6 possit rNAI: potest 12 I multa] ante obiecta vr- 0 1: om. R;: 7 habere) ante potest raI: post
effective V I effective om. I: I nisi) non A 8 opposite posito) p. o. R 2I: dato opposite 12 I
movetur vr- 0 I a] ex R I vel] ut in ras. C 2 I et] vel DP 9 erunt] essent C erit AEG 2 om.
ro;: I distincta C;:MAH 10 Hoc) add. autem I: I quia] quod D I ponit] ponere M 2 om.
DCSR*rLN add. quod P *R 2 IZr 80 AI: I posse om. DCSR;:IrLNA-Y 11 esse = V 2 (in corr.)r 8 '
2
et est A est rB re!!. edd. 12 vel] praem. et sic vrB 13 immediate] tantum vrB I opera-
bitur] aget DR agit ante immediate (add. vel operabitur A 0 a) A-Y I ad om. A 0 * 14 erit] ante
phantasma pest vrB esset c et D I causal tam (I) D rescr. pa I intellectivae] in intellectiva R
in intentione AG, praem. potentiae A 02 om. vrBo A G2 add. et volitivae A oa I quam] quod (!) p
15 volitionum] add . ('JT sign .: in text. et mg. litteris a-b V 1 r 82 Cancellatum V ' ) et ita maxime vi-
lificatur vra 16-20 luxta - imaginandum = ADOM'R'IVzr- 0 A YBiGO•I:7t<D[3<Dµ [post vide-
tur (p. 261, 10) AE!G post animae (p. 261, 10) rm post passo (p. 263, 8) C!I post homine (3) rell.
7t<D[3<Dµ]; 'lT text. sign.: Scotus extra A ' Extra D'l2(text. et mg.)V•rLiNi Quidam ponunt in textu (se-
quitur textus) . Et non est de textu 7t<D[3<D !in. anfractuosa µ; lectiones t1ariantes t1ide in append. B
F 10 GooEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 168).
T 1 Cf. sup~a n . 430 .
DE IMAGINE 263
rnSed hoc 1 non evadit. Nullum enim creditum repugnat conclu, 432
sioni sequenti ex veris principiis. Ex isto autem principio 'agens et
patiens necessario sunt distincta subiecto', sequitur quod angelus
non potest habere ex se aliquam intellectionem active. Ergo si op,
s positum huius conclusionis est creditum, principium illud ex quo
sequitur illa conclusio erit falsum. - Hoc patet magis de 'velle':
constat enim quod primum 'velle malum' angelus non habuit imme,
diate a Deo 2 ; igitur ibi agens fuit indistinctum subiecto a passo.
Tertio, sequitur quod non oportet ponere aliquem habitum in 433
10 intellectu, quia ad 'ordinate intelligendum' requiritur et sufficit,
secundum is tam opinionem, quod phantasmata ordinate occur,
ADCPMSRivzreoLN A YEHGOI;QU(p=y~µu)
1-p. 264, 11 et p. 264, 16-17: Sed (I) - sic (p . 264, 11) = ZAY:E Haec (p. 264, 16) -
Tertio (p. 264, 17) [ add. ante Tertio (p. 264, 17) Sed (I) - moveant (p. 264, 10) 0 add.
Sed (!) - sic (p . 264, 11) p<D] CPSRp Haec (p. 264, 16) -Tertio (p. 264, 17) et Sed (!) - sic
(p. 264, 11) ADMIVr- 0 AGµu Tertio [ Secundo -r praem. Sed (1) - sic (p. 264, ll)7t<D~<D praem.
Haec (p. 264, 16) - operatione (p. 264, 17) et Sed (I) - passo (8; - moveant, p. 264, IO AB!)
r 0 iAEi] r 0 AEHO=y~ [ Haec (p. 264, 16) - Tertio (p. 264, 17) post passo (p . 263, 8) AE!G
Sed (I) - moveant (p. 264, IO) bis tradit M , prima vice post volitionum (p. 262, 15) sed sign.
Vacat M i]; 'fl text. Sed (I) - sic (p. 264, 11) sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra manu Scoti
(Sc . abr.) Ai Extra v 1 rLiNl Additio 0 iM 1u Multi textus antiqui habent unam additionem, scilicet
(sequitur textus). Et non est de textu 7t<D Zin. anfractuosa µ; adnot. quin habeant textum: Hie deficit
rnon?1 multum de littera Ri Additio A 0 i; text. Haec (p. 264, 16)-Tertio (p. 264 , 17) sign.:
Vacat rN 1 Extra I2(<exc. et mg.) litteris a-b in text. et mg. v 1 re 2 Zin. anfractuosa µ I Sed] Si re• I
hoc] hie M(primo loco) I hoc non] nee hoc rN2 I evadit] vitabit re add. argumentum ClMIV
rem I Nullum enim] None. Mr 0 1 quia nihil :E I creditum] add. non AG2 2 sequenti] quae
sequitur AE!G I veris principiis] p. v. ClIAE!G I isto] illo AG hoc :E I autem] enim Mr 0 i
3 necessario] post sunt :E intus (!) A Y om. Mr 0 i j distincta] disiuncta V j sequetur Z
3-4 quod - ex se] angelum ex se n. posse h. Cl 3 angelus om. P 4 ex se] ante non I
ante habere Mr 0 i I aliquam] aliquem D praem. novam rN• add. novam Cll2 I intellectionem]
actum D' intellectum oa I active om. Mr 0 i 5 huius] illius D I est] add. verum A E!G I prin-
cipium illud] i. p. :E 6 sequitur] se M * I illa] ista D *Ivre talis :E I erit] est r 0 !AE!I; I
falsa re A El I patet magis] m. p. or 0 i:E 7 constat - veHe] nam velle primum Cl om. ret I
primum] ipsum :E I malus vre I angelus non habuit] n. h. a. AE!GI; 7-8 habuit immediate]
i. h . D j immediate a Deo] a Deo i. C!I add. nee posset esse aliquid (a. e. I) nobilius ipso velle
nisi ipse angelus (a. i. Cl) ClMI*r 0 i:E 8 ibi] post agens I om. r 0 1 I ibi agens fuit] f. i. a. vre
a. f. i. M:E I distinctum MrN• I subiecto om. roi I subiecto a passo] a s. p. I 2 a p. subiective
Cl j a2 ] et Z I passivo DM(primo loco) 9 Tertio, sequitur] Item, t. s. (add . etiam V) I*vre
Sequitur rLN' Sequitur etiam orN 2 I non] si A y I in om. :EU* IO intellectu] intelligentia
Cl:E intellectiva I j intelligendum om. AE! j suflicit] cum hoc sufliciat Cl om. ret II istam
opinionem] o. i. :E I ordinate ante occurrentia (p . 264 , I) D 11-p . 264, I occurrant - ordi·
nate om. I;Ut I occurrant ... occurrentia] concurrant ... concurrentia DA E!G 2 concustant . .. con-
custantia (!) AG'
F rr-p. 264, r GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. V q. 12 in corp. (PhB III 47-48. 58-59); VI
q. 7 in corp. (p. 171).
T 1 Cf. supra n. 431. 2 Cf. GoDEFRIDUS DE FoNT ., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 168).
rant, quae, occurrentia, ordinate moveant intellectum. Sed quod

ipsa ordinate occurrant, non potest fieri per habitum in intellectu,
quia nihil in passo dat moventi 'ordinate movere', - aut saltem
per habitum in phantasia possunt ordinate occurrere absque omni
habitu in intellectu; igitur etc. s
434 Confirmatur: ideo enim, secundum istos, negatur habitus in
voluntate, quia ipsa faciliter movetur conformiter intellectui; ergo
a simili, cum intellectus moveatur a phantasmatibus eo modo quo
occurrunt, secundum e o s, sufficiet habitus in phantasia ad hoc
ut ordinate moveant. - Haec tria 1 pondero. 10
435 Fiunt autem et alia argumenta contra eos. Primo sic a: !I si phan, [9]
tasma causat omnem intellectionem effective, et causa naturalis
nihil agit nisi secundum naturam illam qua est in actu, phantasma
numquam causabit aliquam actionem in intellectu nisi conformem
" Loco Sed hoc (p. 263, 1) - Primo sic (11) textus a Duns Scoto cancellatus: 15
Haec responsio 2 non videtur christiani, sed pure philosophi pagani, - cum multa
nova sciat, et sit beatus in sua operatione. - Tertio.
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOLQu(p-rnyf3µv)
1 ordinate] ante occurrentia vre om. Lu! 1-2 Sed - occurrant om. Z 2 occurrant]
concurrant DAE!G 2 concustant (!)AG' I fieri] add. potestAY Jin om. rL J intellectu] add. pure
passive AE!G 3 in passo] passum A G2 I aut in ras. 12 4 occurrere) concurrere DrN• AE!G 2
concustere (I) AG' praem. movere et L J omni) communi AG 5 h abitu ) actu V J in intel-
lectu ) in ras. I2 intellectu D* intellectus vre I igitur etc.] in ras. I2 igitur zrN A YL om. DC!A E;G
6 Confirmatur) praem. Similiter AE!G om. C! J ideo enim) cum enim Z quia ideo (!deo pose !stos
vre) vreL nam ideo (ideo post istos) C! enim tune post istos (tune post negatur D) DI'LNI ideo
enim tune (tune pose istos) I'N2 ratio enim A I' ratio, quia I2 ratio, ideo enim A E!G J secundum
istos, negatur) isti negant AE!G 7 ipsa faciliter) ita DI'LN! J faciliter movetur] m. f. C! J
conformiter intellectui) i. c. AG 8 a simili) similiter DrLN J intellectiva C!I J movetur DZ
I'LN 8-9 eo - occurrunt] eo m. quod occurrunt I' eodem modo I2 9 occurrunt) con-
currunt DAE! occupant AG' occurrit A G2 I sufficiet) in corr . D 2 sufficit (·tur I'L) vr-o sufficeret
C!MIZA YB!G I in phantasia om. C! 10 ut) quod A E!G om. A Y I moveant] moveat (-tur Z) D
zvr- 0 occupant A GI occurrant (cone. A E! occurrerent M) C!MIA YE!G 2 L 10-11 Haec - Primo
sic om. C!AE! 10 Haec tria) Hoc tertium {tcrtio AY) DI'LNAY add. argumenta MILQua J pon·
dero) ponenda M 11 Fiunt] post argumenta D Fiant IAG Fient Z J autem et] autem AG om.
DMIZI'LN A YL I contra eos) om. D add. et vre I Primo) Tertio I* I sic om. DI* I si om. I2
11-12 phantasia L 13 nihil] non DCPMSRivr- 0 A 0 L om. r 0 • A y I qua] in ras. C 2 quae IV
14 actionem] intellectionem vr- 0 not. vel: intellectionem A 02 16 Haec] praem. Similiter AE!G I
non videtur) om. P' non dicitur esse pi add. esse CM I christiana I'N I pure] mere rn1 om. AG I
philosophi] add. et DR add. vel AB!G 16-17 cum - opt<ratione om. P 16 cum] add. ange-
lus (pose sciat, 17 R!VI'- 0 ) CMR2 Ivr- 0 AE!G I multa) post nova (17) I om. C 17 et] cum AG I
sit beatus in ras. R 2 I Tertio] Primo sic (cf. 11) R 2 om. (sed quoad I cf. ad 11) ADMivr- 0 AG
F 6-7 GooEFRIDUS DE FoNT., Quodl. XIV q. 3 in corp. (PhB V 342). 8-9 Ib. V q. 12
in corp. (PhB III 47-48. 58-59); VI q. 7 in corp. (p. 171) .
T 1 Cf. supra n. 428-429. 430-432 . 433-434; de sex reliquis (n. 435 -443) cf. infra n. 444-449.
2
Cf. supra n. 431.
- - - - - - -- - - - - - -- - - -- - - - -- - --- - -- .
DE IMAGINE 265
phantasmati, et ita numquam causabit compositionem falsam, re,

pugnantem rationibus extremorum quarum phantasmata sunt in
virtute phantastica; aut si quodammodo potest, sicut respon,
dent 'per unum oppositorum cognitum posse suum oppositum
s cognosci', hoc non est nisi quia per unam compositionem veram
potest cognoscere 1 oppositam esse falsam; sed numquid illud phan,
tasma causabit aliquam intellectionem falsam tamquam veram, vel
e converso? - Et si dicas quod phantasma falso repraesentat obiecta,
ideo causat intellectionem falsam in intellectu, - sequitur quod
10 idem phantasma manens numquam potest causare assensum oppo,
situm, et ita non poterit intellectus eandem complexionem appre,

hendere nunc ut veram, nunc ut falsam.
Item, !!secundo, ll 'intellectio' secundum Philosophum est actio 436
immanens 2 •
B Respondent quod 'intelligere' secundum modum significandi 437
grammaticalem significat actionem, et 'intelligi' passionem, tamen
secundum rem 'intelligere' est passio, et 'quod intelligitur' est
agens. - I! Quid autem 'intelligere' habeat de ratione actionis?
AOCPMSRivzreoLN A vEHGOl;Qu(p't'7t"'(~µu)
2 rationibus = A rationi rel!. edd. I extremorum] terminorum A 0 2-3 sunt - aut
om. :EU• 3 quodammodo] quo modo CPMSRIZr 0 A Y3:E comp. AY' 3-4 respondent] re-
spondet (post oppositorum, 4 0) OM dicunt A Y 4 oppositorum = A oppositum (ance unum 0)
rel!. edd. I cognitum] praem. congruum V om. OCR I posse suum oppositum] s. p. o. ABHGo2
s. o. A YOl:EUi aliud :EQU! om. c•(post cognosd, 5) 5 quia] quod (praem. eo C 3) CPMsvre A YH
om. orLN A EG 6 potest cognoscere oppositam om. A E• I oppositam] oppositionem A 0 * om.
c• I numquid = ArN' numquam rm rel!. edd. I illud] istud CM idem (post phantasma, 6-7 :EU)
PIZr 0 A:E 7 vel] et PZ 8 Et om. OPVzr- 0 I quod phantasma om. Av I falso] in corr.
C primo PAY primo false RI obiecta] in corr. C 2 add. et OC 2
2 10 manens] add. idem CM
PrL I assensum] in corr. C 2 ad sensum P 2 MS* ad secundum (!)A 11 non poterit intellectus]
i. n. p. :E I complexionem] in corr. A 02 compositionem ORAG:E add. vel compositionem A 0 ~
11-12 comprehendere A 0 13 Item om. :E I secundo = A secundo sic PI2 (in corr.)Vr 8 AY:E
quando sic dicitur p quando dicitur quod -rny~µu I intellectio] ante est :E intelligere CM intel-
ligere vel intellectio I*r 0 I Philosophum] add. IX Metaphysicae :E 14 manens A YBHG*O*
16 grammaticalem] in corr. R 2 comp. AEG generalem AH om. :EU• I significat actionem = PAY:E
(significat om. :EU•) significat active ovre A 0 edd. significatur active CMSRir-e A EHG significatur
active actionem Z significatur active vel significat actionem A I et] add. quod AG I intelligi] in
corr. 0 2 intelligitur RAHG intellectus re I passionem = PZAY:E passionem vel passive A passive
rel!. edd. 18-p. 266, 1 Quid - quod = APR2PVr 8 AY:Ey H ae autem de ratione intelligere
actio dicitur, quia A 03 ; 'II text. sign. Scotus A 1
F 3-5 GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. X q . 12 in corp. (PhB IV 363-364); V q. 12 in
corp. (III 47-48). 13 ARISTOT ., Metaph. IX t. 16 (8 c. 8, 1050a 34-lOSOb 1). 15-18 GODE·
FRIDUS DE FoNT., Quod!. IX q. 19 in corp. (PhB IV 276. 278).
1 2 Cf. GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. IX q. 19 in opp. (PhB
T id est intellectus.
IV 270).
Dicunt quod !I 'intelligere' non significat aliquid ut habet 'esse' -

in subiecto, in se et absolute, sed quasi tendens in alterum ut in
obiectum, sive ut in terminum; «et quia actionis est procedere ab
agente et tendere in passum, ideo tales perfectiones » - quae in re
sunt passiones, hoc est manentes in eo quod denominatur ab eis s
per modum actionis - cc dicuntur esse actiones immanentes ».
438 Contra. Phi 1o s o p h us distinguens actionem a factione I et VI
Ethicorum et IX Metaphysicae, assignat diversa principia ac propria
actioni et factioni, quod non oporteret si intelligeret quod illud
quod assignat esse actionem esset passio, quia tune non oporteret lo
assignare sibi principium activum proprium. Non enim oporteret
prudentiam esse activam sicut ars est habitus factivus, si actio nihil
esset nisi quaedam forma recepta in alio, ut in eo quod dicitur 'agens'.
439 Item, I~ tertio, !I habitus non ponitur praecise ad patiendum, et [lOJ
maxime in passive summe disposito ad formam. Non enim oportet ls
illud facilitari ad recipiendum quod in se est summe dispositum ad
recipiendum. Sed intellectus est summe dispositus ad quamcumque
intellectionem, quia nihil habet contrarium; ergo non oporteret
ponere aliquem habitum in intellectu, si praecise esset passivus
respectu intellectionis. - Probatur prima propositio 1 , quia habitus 20
est 'quo utimur cum volumus', et habitus <c habentem perficit et
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:E qu(PTitY~µ.u)

1 Dicunt = Ay Dicitur rell. / intelligere] add. enim DCMSR *I*r-s A EHG / non] post aliquid
P 212Vr 8 A- 0:E om. P' 2 in se et om. vrs /et om. R *I2AYEHGO*:E / in3 ] ad D / ut om. V /
4
in om. rs 3 sive] non AY / ut om. Ar 8 :E /in om. R*rBAE /et om. DR*(posiquia) / proce-
dere om. R;; 4 et om. C*MR * / tendente C*M / in1 ] ad D 4-5 ideo - passiones] praem. et
AEG om. R;; 5 sunt passiones] p. s . R~ add. (cf. ad 6) tamen d icuntur actiones immanen·
tes AG/ hoc est manentes] immanentes in corr. r 02 6 dicuntur-immanentes om. (sed cf.
ad 5) AG 2 / esse] post actiones A-Y om. vrs:E 8 ac =A activa R 9 factioni] passioni
VA 0 ' I oportet D 2svzr- 0 I illud] id AYO idem CM add . idem rr 0 10 assignavit PzA- 0 :E I
passio] factio AG / quia] et rm / oportet CM:E 11 sibi] ante assignare A 0 si A• / proprium]
ante activum AG om. V 12 activam] habitum activum :E / habitus] add. activus et A 0 / si]
sed A 13 recepta] receptiva (pon. recepta ca) csr 8 *A0 * I ut in eo om. R 14 Item] Prae-
terea :E I tertio = APZA Y0 2:E tertio sic vrs I ponitur] ante habitus r 0 ponuntur CM I patien-
dum] add. vel facilitandum vr- 0 A oa 15 passo DC 16 recipiendum] add . illud vrs
16-17 quod - recipiendum om. R•:EU• / ad recipiendum] ad respondendum (I) A 8 ; 'lf sign.
Vacat P 2 17 ad] add . recipiendum pyrso 18 oportet DRVr 8 NAE:E 19 esset] ante
praecise PZ sit :E 21 et1 om. vrs I habentem] post perficit Mrr 0 om. C!:
F r-6 GooEFRmus DE FONT., Quodl. IX q. 19 ad arg. et in corp. (PhB IV 281. 280). 7 Aru-
STOT., Eth. ad Nie. I c. 1 (A c. 1, 1094a 3-6); VI c. 5 (Z c. 4, 1140a 1-6); Metaph. IX t. 16 (8 c. 8,
1050a 21-1050b 1). 2r-p. 267, r ARISTOT., Eth.ad Nie. II c. 5 (B c. 4, 1105b 25-26; 1106a 15 -1 7).
T 1 Cf. supra !in. 14.

DE IMAGINE 267
opus eius bonum reddit >> etc., II Ethicorum. Omnia ista attribuunt
aliquam activitatem habitui.
Item, I! quarto, U quomodo intellectus discurreret, syllogizando 440
et arguendo, si phantasma causet omnem intellectionem? Non
s enim videtur intelligibile quomodo phantasmata occurrentia cau,
sant omnem discursum.
1111 Item, I! quinto, U quomodo causabuntur intentiones logicae vel 441
relationes rationis? Si enim phantasma causat omnem intellectio,
nem, quaecumque intentio causata ab eo erit realis, quia illa dicitur
10 'intentio realis' quae immediate causatur a re, vel a specie reprae,
sentante rem in se. Ergo nulla intellectio causabit intentiones logi,

cas vel relationes rationis, quia intellectus nullo actu suo poterit
conferre obiectum ad aliud, quae collatio causat relationem rationis
vel intentionem secundam in obiecto.
1s I! Confi.rmatur, quia intellectus, conferens a ad b secundum ta, 442
lem habitudinem qualis est ipsorum ex natura rei, non causat rela,
tionem rationis, puta quando comparat ea ut differentia vel ut con,
traria, vel ut toturn et partem, vel huiusmodi. Ergo sola illa col,
ADCPMSRivzrsnLN A vEHGoLQu(p-rny~µu)
1 etc.] om. L add. in vrs I II] III DCrLNA G not. vel: III P 2 om. M* add. cap. 6 r 02 I ista]
ilia R haec L 2 activitatem] actualitatem (not. vel: entitatem A 0 ') CMA 0 I habitui post attri-
buunt (I) L 3 Item] Praeterea L I quarto = API'Vzrs A vo 2 L I intellectus] post discurre-
ret I: om. A E• I discurreret = AA HGT discurret (add. sine A 0 ) CPS 2 (in corr.)A voLp7t'(~µu discurrit
RIZr A E distinguit DMV 4 et = A sive T vel re!!. p7t'(~µu I causet = A causat rell. edd.
4-5 Non - intelligibile om. A 0 • 5 quomodo] quod AG I concurrentia D*CP2 MI*I' 0
5-6 causent L 7 Item] Praeterea L I quinto = APM212VZI' 8 A vo 2L I causabunt S* cau-
sabit rLN I intentiones] intellectiones vrsN• I logicas rLN I veil sive vrs 8 causet L cau-
saret A Eo 8-9 intellectionem] intentionem D*S*I*Zr 0 9 quaecumque] quaelibet L add.
enim AG I intentio = AD intellectio I'Ni relatio AG I ab eo] ab ea (pon. eo C 2 ) CMS om. D
9-10 quia - realis om. c•Ms•rLN• 9 quia ilia] et ita AG I dicitur] post intentio (10) C!
detur D* add. esse I*r 0 10 intentio = AD'p-rny intellectio D 2 C!S•FI'N! rell. (om. I'MI'L)
~µu I immediate causatur = A c. i. rell. edd. I a2 om. CMA YEO• 11 intellectio] intellectiva
natura 5 2 I intentiones] intellectiones rN• intellectiones vel intentiones R 12 suo om. vr- 0
13 obiectum] oppositum AHG• I ad aliud om. AG• I quae] quia r quod AEG• 0 14 inten-
tionem] intellectionem RI' 0 I intentionem secundam] intentiones secundas L I secundam] in
ras. R 2 illam A- 0 15-p. 268, 3 Confirmatur - collativi = ADCMRapyrsniLN A YEaGoiLrr<D~<Dµ
[post discursum (6) rr<D~<Dµ]; <JI text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra de manu Ioannis
Ri Extra Aapyirsa Additio M 1 I'LlNa Aliqui volunt ponere hoc , scilicet (sequitur textus). Et non
debet poni, quia non est de textu rr<D~<D !in. anfractuosa µ 15 Confirmatur] add. ratio AG I
secundum] scilicet (!) C 15-16 talem] post habitudinem (16) Lu rationalem D 16 qualiter
c I non om. r 0 1 16-17 non - rationis om. CM 17 rationis om. rN• I earn AG* I diffe-
rential differentiam AG* comp. C I ut 2 om. DAE!L 17-18 contraria] convenientia VI' 80•A 0 !
consequentia Av 18 ut om. R! I vel 2 = A et rell. rr<D~<Dµ I huius DA GO! I Ergo sola] Sola e.
DAG / ilia] ista A E! om. D
latione causatur relatio rationis quae nee in 'esse' nee in 'cognosci'

consequitur extrema ex natura extremorum. Ergo extrema non
sunt causa illius actus collativi. ll
443 Item, I~ sexto, ll quomodo reflectitur intellectus super actum a.
suum, et hoc quomodo erit in potestate potentiae reflectentis? Si s
enim phantasma, causans aliquam intellectionem, habet naturaliter
causare reflexionem super illam intellectionem, pari ratione et re-
flexionem reflexionis, et sic in infinitum, ut di cit Augustin us
XV De Trinitate cap. 12 vel 31 1 • Si autem non habet causare re-
flexionem, sed tantum actum absolutum, et post occurrat aliud 10
phantasma, non videtur posse assignari ratio quomodo posset esse
aliqua reflexio super aliquem actum b.
" Adnotatio Duns Scoti: ji Actus est obiectum secundi actus, ergo movet intel-
lectum ad illum, et est in illo, ergo etc. (8 2). H
b Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Item, quomodo illud non vilifi.cat 15
animam, quod omnem actionem suam naturalem - quae est perfectio naturalis
tam perfecti entis - sic effective causet phantasma? Nullam enim perfectionem
videtur phantasma posse causare in intellectu quae excedat nobilitatem eius,
quia effectus aequivocus non potest excedere causam aequivocam, sed deficit.
Ergo nihil praecise causatum a phantasmate sicut a tota causa activa - sicut ponit 20
illa positio 'de intellectione' - potest esse perfectius phantasmate, sed imper-
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoLQu(p-rny~µu)
1 cognosci] cognoscibili in corr. C 2 2 sequitur I' 0 1AG I ex natural in n. R' om. C
3 causa om. AG I collativi] om. DI'LN add. etc. A 0 1 4 Item] Praeterea L I sexto = APVI' 8
A vo L I reflectitur] reflectatur M reflectetur C A-Y reflecteretur I 2 I intellectus om. P
2 2 4-5 actum
suum om. D' 5 hoc om. RI2 I potestate post reflectentis L I potentiae om. PRVzr- 0 AL
6 enim om. I2 I intellectionem] rescr. P intentionem D*CM 7-8 super - reflexionem om. S'
7 intellectionem = A activam D actionem Sl rel!. edd. I ratione et] om. D' ratione Di 8 in
om. DMA B I dicit Augustinus] Aug. ait DR 9 De Trinitate] Trinitatis DCPMSRIVZI' A Y I
cap. 12 vel 31] 12 vel 31 A Y c. 12 vel 13 (vel 13] libro 13 P 2) PZ cap. 12 L 12 P om. DCMSRI'ZI' 0
A EHGOt I ha beat vrs 10 occurrit CM I aliud] aliquod I*I' 0 ad DC*MS*I'LN• 11 ratio =
A I posset] possit RL 13-14 Actus est - etc. (8) = A 1CP'MIV1 I' 0 A voiL [ post suum (5)
A Y post quomodo (5) V! post reflectentis (5) CP'MII' 0 A 0 lL]; 'IT text. sign.: Scotus extra A 1
Scotus V 1 Vacat C 2 I' 02 13 Actus 1 ] add. enim CP'MII' 0 A 0 • add . enim primus (-mum L 0 ) L I
obiectum] add. potentiae II' 0 add. potentiae respectu CPlMA 0 ! I ergo] vero M 14 ilium]
praem . actum CP'MII' 0 AO! add. actum L I et] ut MA 0 ! I ergo etc. (8)] ergo CIV!A YL
genere (!) I' 0 om. P'MA 0 l 15-p. 269, 17 Item - absurdum = ADCPMSRIVZI'A edd.;
'IT text. sign.: Vacat P 1 (text. et mg.) In aliquibus originalibus ponitur 'Vacat' super tota littera . ..
sed totum legatur et lin. anfractuosa µt ext. Item (15) - phantasma (17) sign.: Scotus cancellat
A 1 Cancellatum y i Vacat A ' uncis r , M 2 litteris a-b V 2 (tex<. et mg.)I' 82 sublin. I' 82 ; lectiones varian·
tes vide in append. B
F 8 AUGUST., De Trin. XV c. 12 n. 21 (PL 42, 1074).
T 1 Cf. supra n. 227. 2 Ratio n. 443 est octava ratio textus primitivi.
F"'
DE IMAGINE 269
ll Is ta rum sex rationum ultimarum, prima 1 non cogit contra eos 2 , 444
quia quaerit difficultatem communem omni opinioni. Sive enim
phantasma ponatur esse causa activa intellectionis, sive species in,
telligibilis, sive intellectus - cum quodcumque istorum sit princi,
s pium naturaliter agendi, non libere - sernper aeque potest quaeri
quomodo opposita possunt causari in intellectu, utpote nunc opi,
nio vera vel scientia de aliquo, nunc autem opinio falsa sive error
de eodem.
Secunda 3 non cogit, quia prudentia ponitur princ1pmm activum 445
10 propter actum alium, qui est 'actio', ad quern suus proprius exten,
ditur ut regula ad regulatum, sicut proprius actus artis extenditur

ad actum alium, qui est 'factio', licet tamen neuter habitus sit prin,
cipiurn proprie activum respectu sui actus.
Per hoc 4 ad tertium 5 , quia habitus inclinat passum ut forma 446
is prior ad posteriorem convenientem, sicut alibi dicitur de habitu 6 ;
fectius eo, et ita nulla perfectio erit in homine 'perfectio maior' ipso phantas,
mate, quod est absurdum 7 •
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGO_EQu(p-rny~µ.u)
1-p. 271 , 11 lstarum - rationis = ADCMR2 (in folio apposito)IVr 80 A Y_Eµ.u; '!f text. sign .: Sco-
tus ext.ra manu sua A 1 Extra de manu Ioannis R 2 Extra Aavars1 oa Vacat Da Additio M 1u lin.
anfractuosa µ.; adnot.; Deficit, invenies in Francisco rm Haec scribe - usque hue 'Tertia' etc.
(cf. p. 271, 13) A Ya 1 lstarum - eos] lstae sex rationes ultimae non cogunt contra eos,
prima non cogit vrso I ultimarum] factarum contra opinionem Thomae et (Thomae et om. I)
Godefridi Rll* add. {et adnot. Thomas et G odefridus C 1 ) factarum C I primo M*C* I eos] adnot. sci-
licet Thomam ret GodefridumJ P 2 quia quaerit] quaerit enim Rl quia concludit DCMI2 /
commune C* I Sive] Si .E 3 ponitur Rl I esse = A I speciei A 4 sive intellectus] s . in-
tellectio vrs om. D I quodcumque] quodlibet DCM.E I istorum] illorum Rl 5 non libere]
et non liberum DCM 6 possunt] ante opposita vrso post causari L possint Drvrs I in
om. _EQ• I utpote] comp . D ut Rll* vel potestate C*M! 7 vera vel scientia] vel sc. vera (certa
M) DCM.E I autem om. DCMRlI* I opinio falsa] op. vel scientia f. (f. SC , C) DCM falsa r 0 .E I
sive] vel DCMRl 8 de eodem ante sive (7) D 9 Secunda] add. ratio vrso I prudential
add. non I*V I activum om. AY 9-10 activum propter actum om. C 10 actum alium]
al. ac . .E I qui] quae I I actio] factio D / suus] finis AD;:r•vrs sive (!) C simul r 0 praem .
actus .E add. actus (post proprius Rl) RlP 10-11 extenditur] excedit C 11 ut] sicut .E nee
D* / sicut] sic I 12 actum om . I* I factio] add. ad quern (!) D I tamen neuter] n. t. _EU
12-13 principium proprie] propr. princ . I' proprium principium proprie I2 14 Per] Et D'
Et per D 2MRlIA Y_E I hoc] add . patet DRlI* I passum] passivum AR! passive DM.E passum vel
passive (adno•. duplex litter• rs1 ) vrs 0 active passive (1) c 15 priorJ add. ad inferiorem rs 1
convenientem] quietem (!) CM / sicut] ut DCMRlI / alibi] adnot. infra dist. 17 ra / dicitur]
ante alibi RlIVr 80 dicetur DCMRlI I de habitu post sicut Rll
T 1 Cf. supra n. 435 . 2 sci!. contra Godefridum. 3 Cf. supra n. 436. 438.
4 6 6
Cf. supra n . 445. Cf. supra n. 439. Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio I d . 17 pars 1
7
q.1-3 [q. 3 n. 11 et q. 2 n. 12]. Textus «Nullam . .. absurdum » (p. 268, 17-269, 17) non
est cancellatus nisi eo quod transpositus, cf. supra n. 429.
270 0ROINATIO I DIST. 3 PARS 3 Q. 2
licet enim passum sit ex se summe dispositum per amotionem op,

positi, non tamen per appositionem convenientis. Illud II Ethi,
1
corum 'bonum reddit' etc. , debet intelligi quod non effective red,
dit, sed inclinative 2 •
44 7 Quart1:1m 3 coincidit cum tertio ponderato 4 , scilicet quomodo ha, s
bitus disponit ut phantasmata in discursu ordinate occurrant, nisi
ponatur ille habitus in virtute phantastica, non in intellectu? -
quod forte concederet.
448 Sextum 5 non quaerit nisi quomodo in potestate nostra est, quam
intellectionem habeamus per alteram, et per quid cognoscitur actus 10
super quern reflectimus. Primum quidem est propter voluntatem.
Et secundum etiam est per vestigium derelictum ab actu (vel aliter
per phantasma, quod primo ostendit obiectum, sed secundo causa,
tur ab obiecto; tamen non est necesse ipsum actu causare intellectio,
nem intellectionis, nisi quando voluntas imperat): illo ergo derelicto, 1s
per illud elicitive potest haberi actus reflexus, voluntate imperante,
et potest non haberi, voluntate imperante aliam intellectionem.
449 Quintum 6 videtur ponderandum, si 'nulla comparatio est relatio
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGoLQu(PTitYf3µu)
l enim om. A•CMRlIVr 80 AYL /ex se) ex in corr. C 2 2 convenientem D / Illud] praem.
Item I praem. Per Rl add. etiam vrso 3 bonum] praem. habitus est qui (e. q. om. L) haben·
tem perficit et (perf. et in corr. Lu 2 ) opus eius DCMRl!L / etc. = A 3-4 debet - reddit om . D'
3 debet] habet DlCM / intelligi post effective C I quod =A / non) ante debet DlM 2L om. CM' I
non effective] post inclinative (4) vrso add. quia non sic (no n sic] s. n . CLU s. nee LQ) DlCMRlJL
3-4 reddit) bonum M praem. bonum I om. vrso add. bonum DlCRl add. opus bonum L 4 sed)
om. vrso add. tantum DCMRl!L 5 scilicer rescr. M 2 6 occurrunt D concurrant r 0 /
nisi ) r ... J C' om. C 2 7 ponitur Rl / ille habitus] h. i. C / non) praem. et DVr 8 / in2 om. D
8 quod forte concederet om. (sed cf. ad 18) r 0 / concederent D * 9-17 Sextum - intellec-
tionem post rationis (p. 271, 11) vrso A y 2 L 9 Sexta Dvr 0 Sexto M I non] add. habens
r 0 I quomodo) add. per mutationem c I est om. DCM I quam] aliquam D 10 intellec-
tionem] intentionem D *RlV / habemus DCM / per1 ) post RlJ* / quid) quod D 11 quidem)
quid M / propter) per DCM 12 Et om. A!DRll' / etiam est) est CMRlJA YL om. Dvrso /
per) propter 12 / actu) add. illo I 12-15 vel - imperat] post intellectionem (17) DCMRlJA Y
om. L; 'lf sign. litteris a-b V' 12 vel om. Rll / aliter) arguitur M aliquando D add. potest dici
quod cognoscendo (cognosci tur RlI *) CRlJ 13 sed] et DCMI2 om. Rll' 13-14 causatur) ante
secundo (13) D causatum I* causat non A Y 14 necessarium DCMI2Vr 80 / actu om. Rll'
14-15 intellectionem) intentionem D *Vr 0 15 illo ergo) e. i. I*V 16 per] potest (!) C
quod (!) M / potest haberi) h. p. L 17 et - imperante om. RlLU ;; 18-p. 271 , 11 Quin-
tum - rationis ante Sextum (9) vrso A y2 L 18 videtur) vero est DCM I ponderandum) add .
(cf. ad 8) quod si forte concederet r 0 I nulla] illa D 2 I comparatio] compositio c operatio r 0
18-p . 271, lest relatio rationis post intellectu (p. 271, l) L 18 relatio) respectus vrso
T 1 Cf. supra n . 439. 2 Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio Id. 17 pars l q. 1-3 [q . 3 n . 15).
3 Cf. supra n. 440. 4 Cf. supra n. 433-434. 5 Cf. supra n. 443; cf. p. 268, 13-14.
6
Cf. supra n. 441-442.
- - - - -- - - - - - - - - -- - -- - - - - -
DE IMAGINE 271
rationis quam extrema nata sunt causare in intellectu', quia si ista

propositio est vera, tune licet intellectiones simplicium compara-
torum causentur ab illis, non tamen comparatio illa quae est in
actu collativo, quo causatur in extremo relatio rationis. Posset dici
s quod aliqua habitudo consequitur extrema in re, et illa consequitur
in cognitione extrema cognita, puta contrarietas vel huiusmodi, et
haec est realis; alia non consequitur extrema in re, nee necessario
in cognitione, - possunt tamen ipsa extrema causare actum collati-
vum elicitive, quando voluntas ipsum imperat: causato autem actu
10 collativo secundum talem respectum qui non consequitur extrema
in re, causatur relatio rationis. !I
rC. - DE TERTIA ET QUARTA OPINIONEl
[12] LOpinio tertiaJ -Te rt i a op in i o ponit quod intelligibile ut 450

simpliciter praesens intellectui, non per speciem intelligibilem 1 sed
1s per phantasma ut illustratur intellectu agente, sic simpliciter prae-
sens est intellectui possibili ut in memoria, et ut immutat ad actum
intelligendi, est ibi ut in intelligentia, cuius notitia terminatur in
ipsum obiectum; et quantum ad ista duo, intellectus passivus est,
et videlicet in quantum est memoria, habens obiectum simpliciter
ADCPMSRivzrsnLN A vEHGO:EQu(p-rny(3µu)
1-5 sunt - extrema om. M 1 sunt] sive C I quia si] si enim R~I* I ista] post proposi-
tio (2) :E ilia R! 2 est] esset D erit C 3 comparatio ilia] i. (ista D) c. (operatio I' 0 ) DC
RllVI' 80 A Y:EU 4 relatio om. D' I Potest I I dici] praem. tamen DC add. tamen vreo
5 aliqua habitudo] ilia h. ran h. alia D beatitudo (!) aliqua C 5-6 in re - extrema rep. Av
5 re] se A Y(primo loco) I illa] ita A Y(primo loco) 6 contrarietas] qualitas DCMRll:E I vel huius·
modi, et om. R! I veil naturalis (J) c I huiusmodi] huius cr 0 I et om. A y 7 haec] illa
Rl ista I I realis] intelligibilis c I sequitur :EU* 8 in cognitione om. A y I ipsa] illa vreo I
actum] activum D'(posr collativum, 8-9) 9 elicitive] elicientem CMI* I ipsum] illum Rll'A Y:E
om. DCMIT 0 I causato] praem. et C 10 sequitur C:EQ* I extrema] in ras. 12 talem (posr re, 11 D)
DCM 11 causatur] consequitur D add. talis VI' 80 13 adnot. Opinio Henrici II Quodlibet
A 3 et multi I Tertia] Alia vre I intelligibile] universale (not. vel: intelligibile R i) PRVZI' 80 A YE 2 (in
corr.)H:E add. ( = rep., cf. 15) ut illustratur intellectu agente A• I ut] est R 14 praesens]
add. est D 2Pl*Z I intellectui] praem. ipsi P 14-15 sed per phantasma om. S' 15 illustratur]
illustratum :E add. ab 12 A Y:E I sic] sicut :EQ ut z ita (pon. sic ci) c sit (add. sic A 02 ) A 0 16 est
om. zrN A 02 I intellectui] in intellectu DC*PRIZI' 0 NA- 0 :E I et ut] ut autem v A Y:E et I I ad
om. DR ' P 17 ibi] om. M add. praesens A Oi I in1 om. I*VI' 80 A EG•O• I in2 ] ad vr- 0 A 02
18 est] ante passivus D 2 CPMSRzr-BAYE 2 HGO:E om. D'A 6 ' 19-p. 272, let videlicet - prae·
sens post intelligendi (p. 272, 2) vre 19 et] post videlicet :EQ'U om. DR2 I'N 2 A 62 G20 I videlicet]
scilicet :EQ•U videt (J) A I est om. DCPMSR*Vzrs•LN:<A-Y I simpliciter] in corr. R 2 sibi D
praem. sibi PZ add. sibi VI' 80
F 13-p. 272, 8 HENRICUS GANO., Quodl. V q. 25 in corp. (f. 204 1-K); II q. 6 in corp. (f. 32A-B).
praesens, et in quantum intelligentia est, ab obiecto sic praesente

mota ad primum actum intelligendi. Sed intellectus, factus in actu
primo, naturali acumine potest suffodere et discurrere in unoquo,
que 'quid sit', componendo et dividendo differentias convenientes
cum diviso, et sic inquirere 'quid sit' respectu intellectus 'simpJi, s
cis', et 'propter quid' respectu complexi, ut respectu conclusionis
scibilis; et in isto discursu intellectus in quantum discurrit est acti,
vus, in quantum tamen concipit est passivus.
451 LOpinio quartaJ -Iste idem doctor istam positionem, 'de pas,
sione respectu primae notitiae simplicis et confusae' et 'actione lo
respectu notitiae distinctae investigatae' 1 , videtur earn retractare et
corrigere a Ii bi, ubi quaerens de principio activo actionum vita,
Hum - scilicet sensationis et intellectionis - po nit quod illud
principium est aliquid in ipso animato et non obiectum extra. Sic
et in sensu po nit quod species impressa in organo tantum incli, ls
nat et inclinando excitat potentiam et quasi evocat ad ipsam ope,
rationem; ita phantasma in virtute phantastica inclinat intellectum,
ita quod 'intellectus inclinatus' sit in ultimata dispositione ad eli,
ciendum intellectionem, tamquam suam propriam operationem. -
ADCPMSRrvzrenLN A vEHGOLQ 0 (p-my~µu)

1 et om. vre I est] ante intelligentia L post mota (2) A G'O om. DR t A YBHG 2 2 mota]
movetur D immutata in ras. R 2 I factus] add. est AB*H 3 acumine] active ZI' 8 * om. Dt add.
suo A GO I fodere vre I et discurrere] d . et ct et discutere Przr 0 A YL om. A EH 5 sit = A
5-6 intellectus - complexi om. A Et 6 complexi, ut respectu om.VA YL I conclusionis] com·
plexionis R 7 in1 om. DR I discurrit] distinguit CMS 8 tamen] autem A Go in quantum
D * / est pass ivus] passivus D* om. A 9 adnot. Henricus XI, 5 A' Henricus in Summa ar·
ticulo 30, q. 2 I' 9-p. 274, 9 'IT lste - distinctam sign. Vacat D ' 9-p. 285, 3 'lf lste - vi·
sionis sign. Vacat I' 81 9-p. 288 , 16 'IT lste - rationis sign. Vacat in originali usque ibi 'Ad
quaestionem respondeo' (cf. p. 289, 2) ya 9 lste idem do ctor om. Dt I doctor] de AH'
om. CMSVI'BLNt A YEH 2 GOL I positionem] opinionem A Y 10 primae notitiae simplicis] n.
p. s. DPRZA n. s. p. vre I actione] actionem A active L 11 distinctae] in corr. S 2 definitae
RI'L add. et vreN 12 alibi] add. hoc est XI Quodlibet q. 5 D adnot. Vide in undecimo
Quodlibero q. 5 r< I activoJ add. respectu vre 13 intellectionisJ nutritionis (add . et intellectioni•
A 0 •) A 0 14 obiectum] praem. solum P om. Rt add. solum D I Sic] sicut DCPS*RIVZI'A·Y
LQ 16 et1 ] om. D*C' vero post inclinando C 2 16-17 et1 - inclinat om. A Et 16 ipsam]
propriam DRI2VI' A YBlHGOL praem. propriam C add. propriam pro
8 2 18 intellectus] add.
sic L I ultima vre AYO•L 19 suam om. L
F 12-13 HENRICUS GAND., Quodl. XI q. 5 (£. 450R): « Utrum agens operationes vitales co·
gnitivas - quales sunt visio, auditio et universaliter sensatio, ex parte sensus, et intellectio ex
parte intellectus - sit extra sentientem et intelligentem, an intra 7 ». 13-14 lb. q. 5 in corp.
(£. 450S-4520). 15-19 Ibidem (£. 45 lA. 4520).
1
T Cf. supra p. 271, 13-273, 2. 2-8.
DE IMAGINE 273
Et pro ista positione adducit ibi unam rationem, pro istis actio-
nibus, quod sint vitales et 'nulla actio transcendit perfectionem
agentis', et aliam de actione manente in agente, - ·et istae sunt pro..
priae actiones, et denominant proprie ipsum agens, sicut 'lucere'
s se habet ad ipsum lucens, non 'illuminare'. Ad hoc concordat ratio
Augustini, quod anima 'format in se imagines cognitorum'. Quae
tres rationes 1 adductae fuerunt prius, pro prima opinione 2 •
[13) LContra utramque opinionemJ - Neutra istarum opinionum, nee re- 452
tractata nee retractans, videtur esse vera. Non retractata 3 , quia aut
10 intellectus, factus in actu secundum notitiam primam confusam,
virtute sui est activus respectu intellectionis secundae, aut virtute
ipsius notitiae primae confusae. Si virtute sui, non videtur rationa-
bile quod aliqua causa possit esse activa respectu perfectioris in
aliqua specie, et nullo modo possit esse activa respectu imper-
1s fectioris eiusdem rationis; intellectio autem confusa et distincta
'al.bi' videntur esse intellectiones eiusdem rationis, quia eiusdem
obiecti; ergo videtur inconveniens quod intellectus possit esse de
ADCPMSRivzrsnLN A vEHGoL qu(p-rny~µu)

1 positione] in ras . C 2 ratione M *S *R opinione A 0 2 quod] quia RL quam (l) M I
sunt C 2 (in ras.)Vr 8 L I et] quia Rrr 0 N2 om. A 02 add . quia AG 3 in agente om. D* I istae] illae
A 0 L ipsae AEHG I sunt] post propriae (3-4) L om. D* 4 proprie ipsum agens] i. a. p. PR
vrs 4-5 sicut - illuminare om. AG 5 concordat] in corr . AE 2 conceditur AYL conse•
quitur AH om. D ' 6 Augustini] add. XIV Trin. c. 5 Ri I in se] post imagines R om. r 0
7 rationes] confirmationes AL I foerunt] sunt DR 8 Neutral add . autem L 8-9 nee re•
tractata nee retractans] post vera (9) R nee retractans nee retractata Pvr-o I retractata] retracta
AVG• retractanda D 9 esse om. AYL I Non] post retractata AE 2 G om. R*A 8 ' 0 ' I retractata]
retracta D *r 0 •AG* om . A 0 • 10 actu] add . suo A 0 11-12 est - sui om . A 0 • 11 activus]
in ras. C actio M
2 12 ipsius = AR istius s' eius rLN' illius s2 rN 2 rel!. (om. A O!L) edd . I
non] praem. sic vrsn 13 respectu perfectioris om. A 0 • (post specie, 14) 13-14 perfectio-
ris - respectu om. S' R' 13 perfectioris] perfectionis I* perfectionis vel perfectioris vrs
praem. actus R 2 add. notitiae CMS! add. notitiae quae est passiva respectu imperfectioris; non
enim videtur rationabile quod aliqua causa possit esse activa respectu perfectioris !*r 0
13-14 in aliqua specie] et aliqua secundae (I) C' om. C 2Sl(resti<. Sl) 13-15 in - imperfectioris
om. r 0 • 14 et - esse] quae est Sl I posset rLN I possit esse activa post rationis (15) vrs
15 rationis] add. quia eiusdem obiecti R 16 albi] respectu eiusdem (add. albi A 02 ) S 2 (in ras.)A Go
praem . respectu AE 2 I esse om. DCPMRZAYEHO*L I eiusdem2 ] eius CM 17-p. 274, 1 possit
esse de se] de se p. e. CMSIVr
F r-7 HENRicus GAND ., Quodl. XI q. 5 arg. 2, arg. 3 et in corp., arg. 4 (f. 450R. 451T.
450R). 6 AuousT., De musica VI c. 5 n. 9 (PL 32, 1168).
T 1 Cf. supra !in. 1-3. 3 . 5-6. 2 Cf. supra n. 409. 412 . 408. - Ratio de actione
denominante agens (n. 412) aequivalet rationi de actione manente in agente, n. 411 (cf. supra
p . 250, 5: •et idem est»), sicut et auctoritas ex Musicae VI (n. 451) aequivalet illi ex De Trin.
X (n. 408). 3 Cf. supra n. 450.

se causativus respectu secundae intellectionis, quae est perfectior,

et non respectu primae. - Si autem dicas quod respectu secundi
est activus virtute actus primi, - contra: actus imperfectior non
potest esse ratio formalis causandi actum perfectiorem, quia tune
non esset unde posset probari Deum esse perfectissimum ens, si s
effectus posset excedere causam suam totalem in perfectione; co,
gnitio autem distincta est nobilior cognitione confusa; ergo illa
'confusa' non est formalis ratio eliciendi vel causandi illam 'di,
stinctam'.
453 Opinio etiam retractans 1 non videtur vera esse, quia quaero quid 10
intelligitur per 'inclinationem'? Aut quod aliqua forma sit in intel,
lectu, per quam inclinetur, aut nihil. Si nihil, non magis inclinatur
nunc quam prius inclinabatur. Si aliqua, aut actus intelligendi - et
tune oppositum opinionis 2 eorum, quod obiectum causabit actum, -
aut aliquid prius actu intelligendi, ut species, quam ipsi negant 3 • 1s
454 l Responsio: non est habitus nee actus nee species, sed quartum
quoddam. - Contra. Quamvis hoc statim videatur esse inconve,
niens, tamen arguitur sic: sit illud a; aut sine illo in intellectu est
ADCPMSRrvzrsorn A vEHGOI;QU(p'rn)'~µu)
1 causativus] activus A 0 I secundae intellectionis] i. s. DR secundae A YEHI; praem. suae I*
r 0 I quae est perfectior om . A YEHI; 2 autem om. :E I secundi] secundae A 28 2RI2Vr 8 A:E
3 virtute] r •• •1 R • om. LQ' vel virtute I;Qa I actus 1 ] post primi PZ respectu I;Q om. CL 0 I pri-
mae :E 4 ratio] post formalis R causa vrs 5 perfectissimum] post ens AB perfectum L
6 causam suam] s. c. L 7 cognitione] add. gignita (!} A•H 7-8 ergo ilia confusa om. C'
7 ilia] ista D *AG om. :E 8 confusa om. R "AEHG I ratio] ante formalis vrsAH:E om. r 0 ' causa
r 02 I eliciendi] add. illam (istam D*I2 A EHG add. ultra distinctam D) DCMSRIVr A I illam] istam A 0
om. :E 10 etiam] post retractans A 0 om. R I esse] ante vera DRIVr A 0 om. AH:E 11 quod]
om. DP*s•zr-BAYEHGO'L quia A 02 I aliqua formal f. a. DR add. quae DrNiAO 12 incline-
tur] inclinatur :E I nihil... nihil] non ... non 1r 0 add. tune CM 13 nunc] tune DCMS
R arr om. PR' I inclinabatur om. CMsr- 0 A:E I aliqua] autem D add. forma DPrzr 0 AG I aut]
et ilia sit 8 2 A Go 14 tune] add. sequitur A GI; I eorum] add. scilicet :E I quod] quia DPRIV
rA add. tune actus inclinat intellectum et D 15 ut] et sic illud est vrs 15-16 quam -
species om. D' 16-p . 275, 7 Responsio - totali = ADCMRirvr A vaoa:Ep7t<Dy~<Dµ [ post in-
tellectum (p. 275, 11) C]; 'lf text . sign.: Scotus extra A 1 Extra V 1 rsi Lrnt Additio D 2M 1 Multi po-
nunt (sequitur textus}. Et non est de textu 7t<D~<D !in. anfractuosa µ 16 Responsio] Respondetur
quod rr 0 AG Dicetur quod :E I non] nee D lCMRlrr-BAY 0 lL I habitus nee actus] a. n. h. CM
Rlir 0 A YL I nec 2 ] ut I'N* I nee species om. :E 0 * 17 quoddam] ante quartum (16) rr 0 rep. c
add. Dicatur quartum illud a A 02 I Quamvis] Licet DCM:E rescr. A Gi I hoc] om. C' illud ca I
statim] spat. vac. M* om. C I videtur CM I esse = A 18 tamen om. AG I arguo Rlir 0 AG I
sic om. c I sit mud aJ et illud sit a post illo vrs sit a post mo rm' sit mud quartum a [sitl post
quartum PrN! om. I'; illud quartum] q. i. :E] DCMRliroNaA 0 1 L illud quartum quod tu ponis,
vocetur a AG om. AY 0 l(resiii. ui anie 01 ) add. tune DA 02 add. tune sic CRlL I sine illo] a D sine a :E
add. scilicet a rN2 A YGO! I in intellectu] post est CMRlir 0 A YG post virtus (p. 275' 1) :E
T 1 Cf. supra n. 451. 2 scil. retractantis, cf. supra n. 451. 3

Cf. supra n. 340 .
DE IMAGINE 275
tota virtus activa respectu intellectionis, aut non. Si sic, ergo sine
illo potest intellectus in 'hanc intellectionem', et ita in determina,
tionem omnem requisitam (quia haec ut haec, est determinatis,
sima), et ita propter nihil erit necessarium; si non, ergo a dat vir,
s tutem activam - vel totalem vel partialem - ipsi intellectui, et ita
non erit talis actio ab intellectu vel ab intra ut a principio activo
totali. !I
Item, in causis ordinatis inferior non inclinat superiorem, sed 455
e converso a; respectu autem intellectionis pars intellectiva est causa
10 superior quam species alicuius obiecti, ut patebit in sequenti quae-
stione1; ergo obiectum non inclinat intellectum.
rD. - DE QUINTA ET SEXTA OPINIONEl
[14] LOpinio quintaJ - Quinta opinio ponit quod species obiecti 456
in intellectu vel ipsum obiectum in se praesens, est gignens vel est
1s ratio formalis gignendi notitiam actualem in intellectu, et ipse in,
a Adnotatio Duns Scoti: l

Sed hoc falsum est, immo utraque inclinat utram,
que, - exemplum: habitus inclinat potentiam 2 • U
ADCPMSRivzraoLN A vEHGo:EQu(pmy~µu)
1 total tune :EU I activa in spat. vac. C 2 I intellectionis] intellectualitatis c add. huius DM
RI*r- 0 A YO! add. eius c I Si om . rLN• I sic] sit M add. r ... J A O!(restit. 03 ) 1-2 sine illo
om. :E 2 illo] illa CMR!rLN• A y a DI2 I intellectus] ante potest ra post intellectionem AG I
hanc om. AG I ita om. RlI 2-4 in2 - determinatissima om. AG 3 omnem] ante deter-
minationem (2-3) CMR!Ir 0 :E om. or-n 3-4 quia - determinatissima] om. Dl2 add. causa
rLa 3 haec 1 ] add. ratio r 0 4 ita om. D I propter nihil] semper nih. (n . Post erit AG) A YG
praem. a D 2 CMR1vr-n A vaoi add. a D 'Ir 0 I erit] est Rlr 0 I necessarium] activum Rl om. AG I
dabit AG 5 activam om. AG I totam CMR11r-s A YG:E I vel 2 om. AG• 6 non] nihil Rl I
erit] est rn I talis = A I ab intellectu vel ab intra = AV ab intellectu Mir 0 A GO!:Ep7t<D ab intra
DCRlrLNAYy~<Dµ I a om. I*AG 6-7 principio activo totali] t. p. (p. om. M) a. DCMR11r-a
A vo; t. a. p. AG add . etc. A 0 ! sed cancellat etc. et add. et vitali, quod est contra eum etc. A Ol
8 Item] Praeterea :E om. C* 9 respectu autem] sed resp. :E I intellectionis] intentionis D*C'M
om. c 2rn! I pars] semper r•rn add. superior rN• I pars intellectiva om. rB! I causal post SU•
perior (10) rLN AH om. CPMR!!r 0 10 alicuius] cuiuscumque :E ipsius (not. vel: alicuius A 02 )
A 0 I alicuius obiecti om. R 13 adnot. Opinio Thomae A 1 et multi I opinio] est op. quae V
rs I ponit] est Rom. D 14 est2 om. CMVr 80 AH:E 15 formalis om. PZA I intellectu] in
ras. C 2 actu MR2 16-17 Sed - potentiam = ARavirai [post inferior (8) V! post intellec-
tum (11) Rl sine indicatione ubi textus ponendus sit ra!]; 'lf text. sign.: Scotus extra A 1 Extra Ra
16 Sed hoc om. RlV!rB! I immo] quia V!
F 13-p. 276, 2 AEGIDIUS RoM., Quodl. I q. 3 in corp. (2va); III q. 13 in corp. (53vb);
q. 14 in corp. (54rb-55va); V q. 9 in corp. (9lra-vb); De cognitione angel. q. l in corp. (77vab.
78rb); q. 4 in corp. (84rab); q. 5 in corp. et ad arg. let 4 (88rb-va). - Cf. infra p. 277 nota 2.
T 1 Cf. infra n. 559-560. 562. 2 Cf. supra n. 446.

tellectus tantummodo se habet tamquam materiale ibi, informatus

illa specie vel habens obiectum supplens vicem speciei.
457 Ad hoc arguitur sic: III De anima commento 5, 'intellectus
se habet ad formas universales sicut materia prima ad formas indi,
viduales'; et alibi 1, 'anima est infi.mum in genere intelligibilium, s
sicut materia in genere entium'; et II De anima et VIII Physicorum,
'intellectus ante habitum est in potentia essentiali sicut materia
ante formam'; et III De anima, « intellectus nihil est eorum quae
sunt ante intelligere ». Ex omnibus istis concluditur, potentiam
intellectus respectu intelligibilis esse pure potentiale; pure autem io
potentiale non potest esse principium activum alicuius actus, nisi
ADCPMSRrvzrBoLN A vEHGoLQu(p'T7t"(~µu)
1 tamquam] sicut AY ut LI materiale] materialem PM*S'I*r 0 * om. S 2 A 0 • add. quod ca I
ibi] ante tamquam A 02 L om. A 0 ' I informatus] informatur CA G add. autem A G2 2 illa] in
corr. D 2 ista AEG ipsa AH I ilia specie om. r 0 • I habens] per habens P' per DCP2MSRrroaLN;;
A-Y I speciei] ante vicem CMSrLN praem. illius A 0 3 sic] add. Commentator ra A 0 L
4 prima] om. A-Gadd. se habet vre 5 anima est infimum =A an. nostra (not. alius liber: intel-
lectus noster µ) est (e. om. A 0 *) inf. (post intelligibilium A YOL) PA voLrty~µu intellectus est inf. (inf.] post
lntellig. r 0 om. D-r) DVr 80 -r est [ praem. intellectus rL•Na addunt post intelligibilium: anima AH
anima nostra infimum (-ma Sl) S'p aliqua natura infima AG] rell. (om. C) p 6 materia] add.
prima V'L add. est A 0 7 intellectus] om. rL;;N;; add. autem AEG I ante habitum] post est R
habitus A E 8 ante formam] ad formam DrLN ad formam vel ante formam A I anima] add. 8
AS* I est] post eorum CM om. R I eorum] horum DR 9 istis] ante omnibus RV his vre
9-10 potentiam ... esse] potentia (-tiam rN 2 ) ••• esse (esse om. S 2 AYO!L) ASRZrLNAYBOL quod
(om. P*) potentia ... est (¢sse I AG) DPVrB AG 10 intellectus] intellectiva pyre intellectivam
CMir 0 I pure potentiale] p. potentialem CMAH om . S 2RAvo;;L 10-11 pure autem poten·
tiale = A ergo CM sed quod pot. est vrB sed (secundum Sl A 0 Secundo AG) quod est pure (p.
e. AH) pot. (pot.) comp. R add. et ut tale R') rell. (om. S*) edd. 11 principium om. DR
11-p. 277, 1 principium - erit om. AB;;
F 3-9 sequenti ordine: 3·5 THOMAS DE SUTTON, Quaest. ordinariae q. 2 (cod. Oxon. coll.
Merton. 138, f. 234t1a); AVERROES, De an. III com. 5 (ed. luNTINA f. 139ra BC). 5-6 THOMAS
DE SUTTON, Quaest. ordinariae q. 3 (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 237t1a. 238ra. 239rb); q. 15
(278t1b. 280rb); q. 17 (284t1b); q. 20 (294ra); q. 22 (301rb); AEGIDIUS RoM., Quodl. I q. 3 in
corp. (2t1a); II q. 23 in corp. (33rb-t1a); De cognitione angel. q. I ad 1 (78rb); AVERROES, De
an. III com. 5 (ed. luNTINA f. 151ra-t1a CD). 6-8 THOMAS DE SUTTON, Quaest. ordinariae q. 2
(cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 234t1b-235ra. 235t1a); q. 3 (238ra); q. 15 (280t1b-281ra); Quodl.
III q. 11 in corp. (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 197t1a-198ra); Sent. Id . 3 q. 2 (cod. Oxon.
coll. Magda!. 99, f. 194rb; cod. Vat. Ross . lat. 431, f. 30t1); ARISTOT., De an. II t. 52-55 (B c. 5,
417a 2-28); III t . 14 (r c. 4, 429b 31-430a 2); Physic. VIII t. 32 (0 c. 4, 255a 30-255b 31).
8-9 THOMAS DE SUTTON, Quaest. ordinariae q. 2 (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 234t1a); q. 20
(294ra); ARISTOT., De an. III t. 5 er c. 4, 429a 24). 9-p. 277, 2 THOMAS DE SUTTON, Quaest.
ordinariae q. 2 (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 235rab); q. 15 (278t1b. 280ra-281ra); q. 17
(284t1b-285ra); q. 20 (294ra); q. 22 (299ra-t1a. 299t1b-300ra); Sent. I d. 3 q. 2 (cod. Oxon. coll.
Magda!. 99, f. 194rb; cod. Vat. Ross . lat . 431, f. 30t1); AEGIDIUS RoM ., Quod!. I q. 3 in corp.
(2t1a); De cognitione angel. q. 1 arg. 2 in opp. (76t1a).
T 1 sci!. alio loco in quinto commento.

DE IMAGINE 277
informatum aliqua forma, - et tune forma erit principium for,

male.
Arguitur etiam quod ipsa forma quae est principium agendi, 458
sit similitudo, quia sicut factio est formaliter per formam qua fa,
s ciens assimilatur facto, ita actio videtur esse per illam formam qua
agens assimilatur obiecto, - et ita illa similitudo erit formalis ratio
agendi.
Ad hoc etiam additur quod agens indeterminatum non potest 459
agere actionem determinatam, vel circa obiectum determinatum,
10 nisi determinetur; intellectus de se est indeterminatus ad omne
intelligibile et ad omnem intellectionem; ergo ad hoc quod intelli,

gat, requiritur determinatio aliqua: illa non est nisi per speciem
aliquam, - ergo species intelligibilis est principium determinativum.
[15) Sex ta op in i o - quae redit in idem 1 quantum 460

LOpinio sextaJ -
1s ad conclusionem huius quaestionis 2 - est quod ipsa notitia ac,
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;Qu(p=y~µu)
1 informatum] informatus CMAG* add. esset prius I' add. esset AGO I aliqua formal om.
A YE!H add. intellectus igitur non potest esse principium activum alicuius actus nisi informatus
I*I' 0 1·3 et tune - forma om. R'I' 8 ' 3 ipsa] ilia I: I agendi] gignendi I: 4 similitudo]
add. sive species A GO I est - formam post facto (5) vrs I per] add. illam I: 4.5 faciens]
agens S rescr. D i add. formaliter I: 5-6 ita - obiecto om. R' 5 ita] in corr. V2 sic Rl
et (praem. ita A 02 ) A 0 6-8 assimilatur - agens om. rs 6 obiecto] add. vel assimilat sibi
obiectum D I illa] post similitudo PV ista !2AEH om. DCMSR*I'ZI'AG I erit] est CMII' 0 A 0 *
7 agendi] gignendi vel agendi I: 8 Ad - quod] Praeterea I: I etiam additur) additur e.
causa Re. adducitur AY 0 arguitur e. AH I quod] quia DS 2 RI'LAH 9 agere =AD in CM
812 AI:prry~µu agere in (in] circa -r) I' rel!. -r 10 nisi determinetur] n. determinatur A YG om.
AB• I est] ante de vrBAEG om. S'R*A 0 11 quod) ut AI: 11-12 intelligat] praem . ali-
quid I: add. aliquid PI2A 12 determinatio aliqua] a. d. I: I illa] ista AEHG ita c• om. 0r
add. autem DR 13 aliquam] intelligibilem PAI: praem. intelligibilem P add. intelligibilem V I
intelligibilis) illa (ista A EHG) vrs AI: [ ante species AI:] I est] requiritur (praem . est vel P~) ut (ad
P) PVI' 8 AI: 14 adnot. Sexta opinio. Quaere Aegidium in illa quaestione: an angelus intel-
ligit se per essentiam suam A 1 Opinio Aegidii multi I Sexta opinio) Op. s. AI: add. est PABGO I
quae om. A YI; 15 huius) huiusmodi r 0 A E quintae A 0 add. quintae I' I quaestionis) opinionis
(ante huius P sed add. hie quaestio nis P 2 ) PI2VI' 8 I est) et est Z scilicet (praem. est A 02) A 0 om. DP A- 0 I:
F 3-7 THOMAS DE SurroN, Quaest. ordinariae q. 2 (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 233vb-
234ra. 235rab); q. 4 (24lvb); q. 15 (278va. 280vab); q. 21 (296rb-va); Sent. Id. 3 q. 2 (cod. Oxon.
coll. Magdal. 99, f. 195rb; cod. Vat. Ross. lat. 431, f. 32rv); AEGIDIUS RoM ., Quodl. I q. 9 in
corp. (5vb); De cognitione angel. q. 5 ad 5 (88va). 8-r3 THOMAS DE SurroN, Quaest. ordinariae
q. 3 (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 237rb. 238vab. 239rb. 239va); q. 15 (278rb. 280va).
14-p. 278, 9 THOMAS DE SurroN, Quaest. ordinariae q. 2 (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 235ra·
T 1 scil. quae idem <licit ac quinta opinio, cf. supra n. 456; cf. nota sequens. 2 id est
in hac quaestione (cf. supra p. 245, 4- 7) sexta et quinta opinio idem concludunt, sci!. quod
species intelligibilis est totalis causa notitiae actualis, cf. ad p. 278, 4-9 et supra n. 456; cf. etiam
infra n. 463.
tualis genita, sive in sensu sive in intellectu, est species; et tune

sicut formalis ratio gignendi '~peciem actualem quae dicitur notitia
actualis' est ratio obiecti vel species obiecti in memoria, ita sequi-
tur, quoad propositum, quod ratio formalis gignendi notitiam
actualem est ipsum obiectum vel aliqua species in virtute obiecti: s
et hoc ita, quod quando obiectum est in se praesens, ab eo genera-
tur species, quae est intellectio, quando autem non est in se prae-
sens sed per speciem in memoria, tune ab ista specie vel virtute
istius speciei gignetur alia, quae erit intellectio 1 •
461 Pro ista opinione, quatenus dicit speciem intelligibilem esse no- 10
titiam actualem, adducitur Augustin us XI De Trinitate cap. 2,
ubi vult quod « illa informatio quae 'visio' vocatur, a solo corpore
gignitur quod videtur »; quod autem gignitur a solo corpore, est
species; ergo illa species visio est, secund um Au gust in um 2 •
462 Hoc idem probatur, secundo, per Philosophum II De is
anima, qui vult quod idem sit sonatio et auditio, quia idem est
2 formalis ratio] r. f. DCPMSRrzr 0 A- 0 I: 3 actualis om . vr- 0 I obiecti1 om. v I vd spe·
des obiecti om. I: 0 • 5 est ipsum obiectum om. C' I ipsum] primum R 5-7 in virtute -
species post species (1) AG 6 quod] in corr. C 2 not. vel: quia P 2 om. RI' 8 I eo] eodem AGO
6-7 generatur] egreditur zrLN A YEH egreditur vel generatur PVI' 8 A 02 7 intellectio] intellecta
D*MSR* intentio intellecta (intell. om. A G2 ) A EHG I in se om. C*(post praese ns, 7·8)M 8 ab ista
specie] per istam (illam A YOI:) speciem (sp. om. A 0 '-) AI: I ista] illa DCPMS*Rrzro ipsa vrs I
virtute] praem. in I: 9 istius] illius (Post speciei A 0 11:) DCPMRrzro A YGO•I: ipsius vrs om.
A 0 ' I gignitur PRA EGO gigneretur vrs generetur D'- I erit] est nr 0 A 0 esset (post intellectio V*)
vrs I intellectio] intellectus C*M intentio AHG 11 XI] 5 AS II (Pon . XI A 02 ) CMA 0 I De
Trinitate] Trinitatis DCPMSRIVZI'AY I cap. om. DCPMSRizr-sA 12 ilia] ista A-YI: ipsa
CM I formatio C*MSI'LN I visio vocatur] voe. vis. I: add. et AG 13 quod videtur om .
D* A GO! I quod autem gignitur om. A 0 I quod au tern] quia quod vrs• quod DCMSRI*I'DLN•
AHG om. ZAE 14 visio est= A est (ante species 2 D) vis. rell. edd. I Augustinum] add. hie vrs•
15 Hoc] Quod D I idem om. DCMSRI'-VI' I probatur - Philosophum om. AE> I secundo
om. DP2 CMSRI*VZI' A 0 I: I per] secundum VA YO 16 qui] ubi I:
236rb); q. 4 (242rb-va); q. 15 (278vb. 280va-28lra); q. 17 (284vb-285ra); q. 21 (296rb-va); q . 22

(299vb-300ra); q. 23 (303ra); Quodl. III q. 7 in corp. (cod. Oxon . coll. Merton. 138, f. l94vb);
q . 11 in corp. (l97vab); q. 12 in corp. (l98vab); Sent. Id . 3 q. 2 (cod. Oxon. coll. Magda!. 99,
f. l94rb; cod. Vat. Ross . lat. 431, f. 30v).
F IO·I4 THOMAS DE SurroN, Quaest. ordinariae q. 21 (cod. Oxon. coll. Merton. 138,
f. 296rb); q. 22 (300ra). I I AUGUST., De Trin. XI c. 2 n. 3 (PL 42, 986). I5·P· 279, 3
THOMAS DE SurroN, Quaest. ordinariae q. 21 (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 296va); q. 22
(299vb-3oora). I5 ArusToT., De an. II t. 138 (I' c. 2, 425b 25-28).
T 1 Cf. PETRUS I. Ouv1, Sent. II q. 74 (BFS VI 112-113). 2 Cf. AEGmrus RoM.,
De cognitione angel. q. 1 in corp. (76vb-77rb); Quodl. III q . 12 in corp. (52vb-53ra); q. 13

in corp. (53vb-54ra).
DE IMAGINE 279
actus activi et pass1v1, per ipsum, III Physicorum; sed 'sonatio in

actu' causat speciem soni in aure; ergo ista species causata est idem
cum auditione, et ita species sensibilis et sonatio idem 1 •
[16) LContra utrarnque opinionernJ - Conclusio 2 istarum duarum op1mo- 463
s num ultimarum 3 improbatur per quaedam argumenta facta contra
secundam opinionem 4 : nam effectus aequivocus non potest exce-
dere in perfectione causam aequivocam, sed deficit necessario ab
ea; intellectio esset effectus aequivocus speciei intelligibilis si ab ea
so la causaretur, et ita es set simpliciter imperfectior specie intelligi-
10 bili, quod non est verum 5 •
I! Ista ratio 6 - quae fuit prima 7 contra secundam op1monem - mi- 464
nus est evidens contra istas 8 , quia species intelligibilis est nobilior
phantasmate. Secunda ratio et tertia, contra secundam 9 , non stint
contra istas 10 • - Aliae rationes sex, quas non ponderavi contra secun-
1s dam 11 , possunt hie fieri: nam primo a, ll habitus non videtur neces-
sarius, sicut argutum est ibi1 2 , - similiter, secundo, quomodo fieret
"' Loco Ista (11) - prirno (15) textus a Duns Scoto cancellatus: Similiter.
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGo:EQu(p=y~µu)
1 per ipsum] secundum i. Rom. A 0 ' et p . i. A 0i 2 ista] ilia DCPMRivzranAYO:E
3 sensibilis] sensualis A BH intelligibilis S 2(in corr.):E J sonatio] intellectio :E add. sunt A 0
6 secundam opinionem] o. s. 1rn primam o. R quartam o. C*MSI'L sec. vel quartam op. vrsN
A 02 contrariam (!)op. vel sec. D 6-8 non - aequivocus om. V 7 in perfectione causam
aequivocam] c. ae. in p. A I deficit necessario] n. d. :E 8 ea1 ] eo AG add. sed rn I esset] est
DCP2MI2AYEH:E 8-10 si - intelligibili om. R' 8-9 ab ea sola causaretur] c. ab ea s. :E
9 sola om. AYEHGo• 11-15 et 17: Ista (11) - primo (15) = ACMRiIVI'AYOi:E (add. Simi·
liter P) Similiter (17) DSR 'ZA EHG 0 'p=y~u Ista (11) - primo (15) et Similiter (17) µ; 'II text .
lsta (11) - primo (15) sign.: Extra I2(<ext. ec mg.)rN 1 Additio I'LI !in. anfractuosa µ; Ista (11) -
tieri (15) sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra de manu Ioannis Ri Extra Vi Additio Ml
11 lsta] Illa I:E J quae] add. prius MI fuit] tit C 11-12 minus est] e. m . M:E 12 est2] erit C
13 phantasmate om. I I Secunda] add. autem M add. etiam A oi I secundam] add. opinionem
MA l~
0
13-15 non - secundam om. I'L 14 contra1 om. C* I rationes] post sex A 0l om.
crrn 14-15 contra secundam om. A 0 • I secundam] illam secundam viam M add. opinionem
crrn 15 hie om. :EQ*U I nam] nulla rLNf om. rN 2 1 non om. A YO• I videtur] dicitur AO• pon.
videretur Si 16 argutum est] fuit a. vrs I similiter om. M I Secundo] in ras. I2 om. DSR*
VA BHO* J tiet :E
F z ARisToT., Physic. III t. 18 (r c. 3, 202a 13-21).

1
T Cf. AEGIDIUS RoM., De cognitione angel. q. 1 in corp. (76vb). - Cf. supra n. 402.
1 3
Cf. supra p. 277 nota 2. sci!. quintae et sextae, cf. supra n. 456 et 460 . 4 sci!.
Godefridi, cf. supra n. 422. 427-443 . 5 Cf. supra p. 268, 15-269, 17 (n. 429). 6 Cf. supra
7
n. 463 . Cf. supra n. 429; primitus fuit nona, cf. supra p. 268, 15-269, 17. s quintam
9
scilicet et sextam. sci!. opinionem; rationes cf. supra n. 430-432. 433-434 . 10 id est
11
quintam et sextam opinionem . sci!. Godefridi opinionem; rationes cf. supra n. 435-443.
12 Cf. supra n . 439 .
discursus 1 ? - tertio, quomodo reflexio 2 ? - quarto, quomodo causa-

rentur relationes rationis sive intentiones logicae 3 ? - quinto, quo-
modo complexio falsa cui assentiretur tamquam verae, si sola spe-
cies intelligibilis, genita a phantasmate, esset ratio formalis omnis
intellectionis 4 ? - U sexto, quomodo erit actio immanens 5 ? s
6
465 Adduntur tria media contra istas , non multum etiam ponde-
randa. Primum est istud a: ll tune species magis esset potentia intel- (17)
lectiva quam intellectus, et ita ipsa separata haberet eundem actum,
sicut calor separatus calefaceret.
466 Similiter, tune 'intelligere' non videtur propria perfectio ipsius 10
intellectus, quia nihil videtur essentialiter ordinari ad illam opera-
tionem ad quam, sive ad cuius principium, se habet in potentia
contradictionis sicut ad accidens per accidens, sicut 'calefacere' non
videtur propria perfectio ligni, ex quo lignum se habet ad calorem
sicut ad accidens per accidens; sed ita se haberet intellectus, secun- 1s
" Loco sexto (5) - istud (7) textus a Duns Scoto cancellatus: Sirniliter.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGoL QU(p=y~µu)
1 tertio) praem. similiter P om. DSR *AEHGO• I quomodo 1 ) add. fieret A 02 L j reflexio) reflec·
teretur c I quarto om. DC*SR *A EHG•O• 2 rationes rB I sive] quomodo (praem. sive R 1) R I
intentiones] intellectiones P*IVZI'BAG* I quinto] om. DSR*AEHGO• add . modo rB 3 falsa]
facta (!) V add. erit L I assentiretur] assentitur C assentiatur L I verae] veraci AG vera AE*H
4 genital generata R 5-7 et 16: sexto (5) - istud (7) = ADCPMR' IVZI' A YO•Lry Similiter (16)
SR' AEHGO' sexto (5) - istud (7) et Similiter (16) µ; 'IT text. sexto (5) - istud (7) sign .: Extra V'
!in. anfractuosa µ sexto (5) - ponderanda (6· 7) sign. Scotus extra A 1 5 sexto] similiter D I
erit] est C*PII' 0 N 6 Adduntur] Adducuntur D*CMIVI' 0 A 0 1L add. etiam MIVI'B 0 L I trial
add. alia D I istas] illas R1 i. tres opiniones II' 0 illam opinionem quae A 0 1 add. quae similiter
vrBn add. opiniones MR1 6-7 non - ponderanda om. p ;: 6 non] add. sunt vrBD add.
est post multum A 0 1 I etiam om. DCP1VI'BA 0 1 7 est om. D I istud] illud R1A 0 1 om. DIV
I'BDL I tune species] sp. t. DRVI'BN 2 species rLNI praem. quia MVI'BAO> praem. quod D1r 0
L I magis esset = AV ess. (est rN;:) m. rel!. edd. 8 intellectus] intellectio A I ipsa] post
separata Lu ista AG om. A EO 10 Similiter] Secundum PZL praem. Secundum (Secundo 12) M '
R ' II' 0 AY add. Secundo vrB add . quia PL I intelligere] intellectio PIZI' 0 AYL 10-11 non -
intellectus om. V;: 11 adnot. ('JT sign.: Scotus I'B1 Extra V') Falsa est propositio in non poten·
tibus ex se consequi finem ad quern ordinantur sed tantum (t.J om . V' solum V2) actione extrin·
seci (cf. p. 282, 9-10) V 1 I'B1 12 ad quam, sive om. DCMSRPI'LN A EH Go;: 13 contradictoria
rLN I per accidens om. A 0 *LU;: 13-15 sicut 2 - per accidens om. S;:R;: 13 calefacere]
calefactio CMIVI'BD calefieri R1A-EL 14 perfectio] operatio AD perfectio operatio rL I se
habet] h. se PS1R1ZI'LN 15 ad om. R1VI'BLN;: I per accidens] ad a. R1 praem. et P* om. AYE
add. quia calor est accidens ignis et mere ligno mediante igne accedente (l !) et ideo est sibi acci·
dens per activitatem ignis D I sed] si R 2 add. si D I se haberet] post intellectus L h. se D 2C habe·
ret D'M 15-p. 281, 1 secundum illam opinionem] s. istam op. DCPMRIZI' 0 A s. istas opi·
niones post intellectionis (p. 281, 2) L add . sicut A- 0
T 1 Cf. supra n. 440. 2 Cf. supra n. 443. 3 Cf. supra n. 441-442. 4 Cf. supra
5 6
n. 435. Cf. supra n. 436. 438. sci!. quintam et sextam opinionem; media cf. n . 465.
466 . 467.
- -- - - - -- - -- - -- -- - --- - -- - ---
DE IMAGINE 281
dum illam opinionem 1 , ad speciem intelligibilem quae esset princi,

pium intellectionis; ergo etc.
Similiter, rn tertium: !I tam in sensu quam in intellectu, posito 467
eodem repraesentante, maior attentio facit actum perfectiorem.
s Idem enim habens eandem speciem intelligibilem vel phantasma,
perfectius intelligit illud ad cuius intellectionem magis conatur, et
minus, quando minus. Ita etiam in sensu, eodem obiecto praesente
et in eodem lumine, perfectius videtur aliquid propter maiorem
attentionem in videndo. Patet etiam ex hoc quod magis quandoque
10 laeditur visus propter maiorem attentionem, irnmo, ceteris paribus,
unus oculus magis attentus posset multum offendi in visione ali,

cuius in qua alius minus offenderetur, sicut patet per experientiam.
Patet etiam secundum Augustin um XI De Trinitate cap. 2 quod
'in attento multum remanent species post visionem', - quae non
1s remanent in oculo non attenti sensu.
I~ Potest dici 2 quod 'potentia intellectiva' est qua intelligimus, 468
ADCPMSRivzrnoLN AYBHGo~Qu(P'rn')'~µu)
2 etc. om. I: 3 Similiter] in ras. I2 om. PZI: I tertium = APRaAY tertio I 2 (in ras.)u I tam]
tamquam I* praem. quia p om. c• I in sensu quam om. r 0 • 4 attentio] rescr. A oa add. vel
maior conatus roa 6 intelligit] cognoscit (praem. vel r 0 *) r 0 I: int. vel cognoscit vrn om. A y I
ad] aliud A 7 quando minus om. A Y I etiam] post sensu D et AG om. A 0 add. est I: 8 in
om. vrn AO• 9 etiam] add. et adhuc AG 10 attentionem] add. in videndo I;QUa I immo
om. c•Ms•rLN 11 unus om. vrn AO• I intentus A 0 I multum] violenter (not. vel: multum C 2 ) c
12 qua] quo A I offenderetur = AAH offenditur rell. edd. I sicut - experientiam om. r 0
13 Patet - cap. 2] post visionem (14) C 2PS2VZI' 8 AI: praem. (I cf. 14) in attento etiam rema·
nent species post visionem Ra I Patet etiam] Patet CPMSA Sicut patet vrn om. ~ I secundum]
per VA YG I XI] in ras. I2 X, DCMSRzr-n 1 (pon. x A oa) A 0 X vel XI A I De Trinitate] Trinitatis
(comp . D) DCPMSRivzr I cap. 2] 2 cap. I*I' 0 2 AY om. DCSR*ABHGO! 13-14 quod -visio·
nem om. DC'S'R*I'LN! 13 quod] quia rN! praem. patet etiam AB 2 Go om. ClPS!R!ZAYHI;
14 in attento] attendendo A 0 add. etiam PR!ZAYBI; add. per M I remanet ABG manent I: I
visionem] impressionem C!M I quae] quod A 0 14-15 quae - sensu rescr. R a 15 remanet
R! I attenti] in corr. S 2 attento C 2 (in corr. )II'N intento R! vidente D utenti M add. vel non utenti
AI* add. patet etiam ex hoc quod magis quandoque laeditur visus propter maiorem attentionem
(cf. 9-10) ~a I sensu =A 16-p. 282, 16 Potest - actum = ADM(rep. M 2)RaivrnoL1NaAYI:µu
[post calefaceret (p. 280, 9) A*M 1R 3 AY (restit. A 2 adnotando: Istud deberet poni inferius ad
tale signum 0 ) post distincta (p. 330, 8) I: sine indicatione ubi textus ponendus sit notando Quaere
ubi intrabit I'L!N! sed postea inserunt suo loco I'L2N3]; '!f text. sign.: Scotus extra A 1 Extra R avi
roa Additio o aM 1u lin. anfractuosa µ 16 Potest dici] Ad ista tria media potest responderi
(p. r. om . VI' 8 ) : ad primum (add. quod r 0 ) potest dici (d . p. vrn om. M) MIVI' 80 Respondetur
ad illas tres rationes factas contra quintam opinionem et sextam: ad primam R! Ad rationes
adductas superius ad improbandum secundam opinionem potest dici: ad primam I: praem. Ad
hoc A Y I qua] quando I'L!N!(restit. NS)A v
F 13 AuousT ., De Trin. XI c. 2 n. 4 (PL 42, 987).
T 1 scil. quintam et sextam in quantum idem concludunt, cf. supra p. 277 nota 2. 2 sci!.
ad primum, cf. supra n. 465.
intelligimus autem ea in quantum ipsa habet formaliter intellectio-

nem: species non est nata habere earn, nee esse ratio habendi earn. -
Quod additur quod 'separata haberet actum' 1 , si intelligatur 'habere'
subiective, patet quod non valet; si effective, - responsio: non ha-
bet passum in quod agat, praecipue si non est natum esse princi- s
pium agendi in aliud, quia non faciendi, sed tantum actionis imma-
nentis in eodem subiecto cum ipsa.
469 Ad secundum 2 dici potest quod maior illa 'nihil videtur essentia-
liter ordinari' etc., falsa est in his quae non possunt ex se consequi
finem ad quern ordinantur sed tantum actione extrinseci, dantis 10
sibi aliquod accidens, per quod operentur et attingant finem suum,
et ita est de intellectu.
470 Ad tertium 3 : illa 'attentio' est voluntatis, qua vehementer appli-
cante se ad aliquod obiectum, potentia inferior cognitiva vehemen-
tius patitur ab illo obiecto; et ideo perfectius cognoscit, licet non 1s
agat ad illum actum. !I
4 71 Sed contra secundam opinio-

Llmprobatur specialiter opinio sextaJ - [18]
nem istarum (quae sexta est, in universo 5 ) arguitur specialiter quod
4
ADCPMSRIVZrBoLN A YEHGOI;QU(p'rn"(~µu)
1 intelligimus autem ea] sed hoc est D I ea] ilia vrB aliqua I;U anima (!) I;Q I habet for-
maliter] f . h. v 1-2 intellectione m om. M 2 species] add. vero vrB add . autem I: I
habere] facere DrL!Nl I nee] vel D I esse] est I: I ratio] perfectio DrL!N!(resrit. NS) praem. pro-
prie D add. proprie rL!N! I eam 2 ] illam rr 0 3 Quod 1 ] Et cum I: I additur] dicitur MR!
Pr 0 I quod 2 om. V I si] in M* I intelligitur Rl 4 valet] sequitur I: I responsio] respondeo
(-<let A Y) DMir 0 A Y tune dico quod I: add. quod non quia D I non2 ] modo M 5 agit R!
A YI;U I praecipue] praecise RlVrBL!Nl(restit. Na) I nata Mir 0 6 agendi] cognoscendi I: I alio
orB I quia non faciendi om. I: I faciendi] est (om. r 0 ) factionis principium (p. om. R!) MR!Ir 0
7 ipsa] ea Rl 8 dici potest] p. cl. DMM 1ff 0 L!NlA YI; videtur dici R! I maior ilia] i. m.
vrBI: I nihil] vel M I videtur] in corr. rNa vel M 1 vim(!) rL! 9 ordinari] ante essentialiter
(8-9) Dom. I' I etc.] in ras. rNa tune rL!AY om. R! I falsa est] e. f. A YI; I ex se om. DrL!N! I
consequi] comp. M ' 10 actione om. I' I extrinseci] extrinseca ovreDL!N! add. actus D
11 operentur et attingant = A operatur et attingat Drr 0 µu operetur et attingat rel!. 12 et
om. DVrBI: I et ita est de intellectu] sic est hie MR!ffD I erit D 13 tertium] add. qu od
Rl add. dico quod I: I ilia attentio] a. i. (ista I;U) I: i. actio MI I est] add. ratione I2
13-14 qua - se] applicantis se vehementer I: 13 vehementius Mir 0 13-14 applicat R!
14 aliquod om . MPrBo I obiectum] add. a quo I: 14-15 vehementer I: 15 ab illo
obiecto om. I: I obiecto] eodem M 1 I licct] add. ratio I: 16 ad] in D ' I ilium actum]
a. i. I: add. secundum r 0 17 secundam] tertiam re 17-18 secundam opinionem -
in uni verso J is tam sextam opinionem I: 18 istarum] is tam A Y om. DCSRIZr A-Y I quae
sexta est, in universo om. DCSRI2zr- 0 A-Y I arguitur specialiter] sp. arguitur (arguo R) DCP
MRIZI'°A
T 1 Cf. supra n. 465 . 2 Cf. supra n . 466. 3 Cf. supra n. 467. 1 duarum sci!.
5
ultimarum, cf. supra n. 460 . Cf. supra n. 407. 422. 450. 451. 456 . 460.
DE IMAGINE 283
ipsa sit falsa tam in sensu quam in intellectu. - In sensu, quia si

species illa quae est visio sit aliqua eiusdem rationis cum illa quae
est in medio, illa in medio erit formaliter visio; ergo medium,
habens earn formaliter, erit formaliter videns 1 • Si autem praeter
s hanc speciem in visu quae ponitur visio sit alia alterius rationis
ab ea, et alia eiusdem rationis cum illa quae est in medio, habetur
propositum - quod licet illud quod est visio dicatur species, ta,
men est aliquid aliud prius eo in oculo, et alterius rationis: et illud,
ut communiter, dicitur species, et ita species proprie dicta differ,
10 ret a visione.
Si di ca s quod species in medio differt a specie in oculo prop, 4 72

ter diversa recipientia 2 , - hoc nihil est, quia sicut albedo est eiusdem
rationis in equo et in lapide, et ideo utrumque est formaliter album
secundum eandem rationem albi, ita si illa qualitas quae dicitur
1s species sit eiusdem rationis in oculo et in medio, si illa de se sit
visio formaliter, visio formaliter erit in utroque: et in quocumque
est visio formaliter, illud est formaliter videns.
Principale etiam propositum patet 3 , quia in oculo caeco, rema, 473
ADCPMSRrvzreoLN A YBHGOI;QU(p=y[3µu)
1 sit falsa om. Z I sensu - sensu] intellectu quam in sensu DR add. quidem I: 2 aliqua]
aliquid D om. vreo A 0 •:E I cum illa om. pt 2-3 cum illa - illa om. A Y I quae est om.
CPMSRPzr-e A EtH 3 in medio 1 - formaliter om. D' I medio . . . medio] memoria ... memo·
ria VI ilia] ita (I) AH om. AE add. quae est AGO I ilia in medio] et I: om. C'P'R' I erit] est I:
esset cpa praem. ibi z add. ibi (pose formaliter Rl) P*R 2 A YI: I formaliter] add. igitur est ibi I: I
ergo] et ita I: 4 erit formaliter] esset C 5 hanc] illam I: I speciem om. rLNt I in visu
ante praeter (4) I: I ponitur] est I: I alia] aliqua CM I rationis] ante alterius A 0 generis R
6 ab - rationis om. re• I ab ea] in corr. 8 2 ab ilia rei I alia] aliqua A 0 om. I2AY:E I habetur]
add. scilicet A 0 7 quod 1 ] quia PI*VzroN A GI: I licet] add. ly pa 8 eo] est C *M I illud]
ita D 9 ut om. PvreoAY I dicitur] add. est A 0 I species, et ita om. D 9-10 differret]
differt VA:EQ dicitur re 10 a visione =AD ab actione rel!. edd. 11 quod om. DCPMSR
PZA YBHGO•I; I differt] differret D *AG differat vreo differtur :EU differunt I;Q I a specie in oculo]
in oculo et ante in medio I: 12-13 est2 - album om. D' 13 uterque Dl:E I formaliter
album] a. f. I: 14 eandem rationem] omnem rat. CMrLN praem. omnem rr 0 add. commu-
nem vel omnem A oa I ita] add. quod V 15 si] et D sed AG 16 visio formaliter 2 om. D*
AGOt 16-17 visio 2 - visio formaliter om. c•s•r- 0 17 est 2 ] erit rr-eAO om. D *V I for-
maliter2] forma I om. S 18 Principale - patet] Pat. e. princ. prop. I: I quia] quod AG quia
in ipso ante causatur (p. 284, 1) I: add. sicut D
F rr-12 THOMAS DE SurroN, Sent . Id. 3 q. 2 (cod. Oxon. coll. Magdal. 99, f. 196ra; cod.
Vat. Ross. lat. 431, f. 33v).
T 1 Cf. THOMAS DE SurroN, Sent. I d. 3 q. 2 (cod. Oxon . coll. Magdal. 99, f. 194vab;
cod. Vat. Ross. lat . 431, f. 31r). 2 Cf. AEGIDIUS RoM., De cognitione angel. q. 1 in corp.
3
(77ra); Quodl. Ill q. 12 in corp. (53ra). scil·. 'quod ipsa sit falsa in sensu' (cf. supra p. 282,
17-283, 1), id est quod notitia actualis in sensu non est species (cf. supra p. 277, 15-278, 1).
nente tamen sic mixto ut prius, causatur species; similiter in oculo

dormientis, alias non excitaretur ab excellenti visibili praesente,
nee etiam alias excitaretur a sono excellenti nisi prius esset in aure,
- tamen in istis non est visio. - Ita etiam in oculo bene disposito
recipitur aliqua species eiusdem rationis cum illa quae est in medio, s
ex hoc quod ipsum organum est similis dispositionis cum medio,
propter perspicuitatem utriusque - ex II De anima - et illa non erit
formaliter visio a, sed prior visione.
474 Quod in intellectu sit falsum, patet coniungendo aliqua dicta [191
sic opinantium 1 • Ponunt enimnullam esse speciem aliam ab essen, 10
tia divina in visione beata, et beatitudinem essentialiter consistere
in sola visione; iunge istud dictum quod 'visio formaliter est spe,
cies' 2 , et sequitur quod beatitudo nostra erit formaliter essentia
divina b. Ergo si haec conclusio est inconveniens, aut negent illam
"' Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: quia si qua sit, illa erit alia. 15
b Sequitur textus interpolatus: Probatio: 'beatitude' formaliter est visio secun,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI;QU(p-rnyf3µu)
1 tamen] tantum A y om. I2 A 0 *(post sic) I sic om. vr A YI; 2 excitaretur] excitatur A EH
excaecaretur A 0 2-3 ab - excitaretur om. o •c• 3 nee - aure] om. AYEHI:; 'ff sign.:
Vacat Z2 litteris a-b V 2 (text. ct mg.)I' 82 I alias] aliter c~MSRrzr-B A GO om. PVI' 8 I excitatur
rLN• I excellenti] praesenti rN I nisi] si nulla R si non VI' 8 add. ilia D I prius = A species
soni (somni AG•) prius A GOT species (post esset VI' 8 add. soni praesentis I') rell.(om. A YEHI:) p7t)'f3µu
4 tamen in istis] in ist. t. (t.] comp. I;Q) I: I etiam] igitur I: 6 hoc ] eo AG add. apparet
C*M I medio] add. ipso AG 7 propter - utriusque om. AY I perspicuitatem = AI' 8 AEH
p. (prospicuitatem I) et diaphaneitatem (et diaph. post utriusque p7t)'(3µu) rel!. (om. AY) edd. I utriusque
om . AEH I ilia] ita AE*HGO*I;Q I erit] est PI'N 2 AG 0 om . R' 8 visio] add. in subiecto AY I sed]
in ras. R 2 et (post prior AE*) CMSII'DL>N>AEH erit A 0 ' scilicet post prior A 02 om. DAG add.
quasi z 9 Quod] Quam A 0 • add. autem DPR2l'ZA YGI; add. etiam vr A 0 • I intellectu] add.
licet M I falsa V I patet] arguitur PAY I coniungendo] colligendo et coniungendo ( et con. post
opinantium, 10) I: considerando A 0 I aliqua] alia CM 10 opinantis CMSA G•O I Ponunt]
Ponit (not. vel: Ponunt A 0 •) A 0 Dicunt VI' 8 I esse specie m] sp. e. VI' 8 I: 10-11 ab essentia
divina] a d. e. I: 11 beata] beatifica vr- 0 pon. beatifica A 0 • 12 istud] illud CVI' 8 A-Y
hoc L 13 et] secundum eos D om. VI' 8 13-14 et - divina om. AH• 13 erit for-
maliter] f. e. (e.] esset ante nostra C' foret c• om. I;U•) prLN A YI; I formaliter] post divina (14) AB
om. AH!G!O* 13-14 essentia divina om. :EU• 14 Ergo si] Si ergo VI' 8 Si A-GI; Sed
AG I aut] add. ergo AG I illam] istam CPMRIZI' 0 A-GI; 15 quia - alia = ADCMSR(om. R 2 )
II'DLZN•A-Y-ry; 'ff text. sign . Vacat A 1 I quia - ilia] sed I'L! I quia] in corr. AE 2 quae AG
om. AH I qua om. AEHG I qua sit om. A 0 * I illa] ista srN1A-Y I alia ] ante erit AEHG aliqua
C* praem. et A 0 16-p. 285, 18 Probatio -:- divina = D 'CPMSRIVZI'AI: edd.; lectiones
variantes vide in append. B
F 7 AR!STOT., De an. II t. 71 (B c. 7, 418b 26-419a !); De sensu et sensib. c. [2] (c. 2, 438a
12-16). zo-12 THOMAS DE SUTTON, Quaest. ordinariae q. 10 (cod. Oxon. coll. Merton . 138,
f. 264vb-265ra); q. 8 (259ra).
1 2 Cf. supra ad p. 278, 10-14 .
T sci!. qui de sexta sunt opinione .
DE IMAGINE 285
praemissam quod 'visio est species', aut ponant quod essentia di-
vina habet aliam speciem a se aut beatitudinem esse essentialiter in
alio quam in actu visionis.
UResponsio: ubi est 'species intelligibilis' alia ab obiecto, illa 475
s est intellectio, sed ubi non est species alia ab obiecto, ibi intellectio
non est obiecturn; in beatitudine igitur negarent speciem aliam ab
obiecto et actu, sed non negatur esse alia ab obiecto 1 •
Contra: nullius obiecti est alia 'species intelligibilis' ms1 so la 4 76
intellectio, secundum istos 2 ; ergo cuius obiecti est intellectio alia
10 ab ipso, eius est 'species intelligibilis', - ergo ita debet concedi spe-
cies in visione Dei sicut in intellectione cuiuscumque alterius obiecti.
Nota de relatione scientiae ad obiectum: 4 77

Nota quod intellectionis ad obiectum in quantum est motivum
intellectus, sive magis proprie in quantum est causativum intel-
1s lectionis, est relatio pertinens ad secundum modum relativorum,
sicut filii ad patrem vel caloris geniti ad gignentem; relatio etiam
durn eos 3 , et 'visio' formaliter est species secundum eos 4 ; igitur species est for-
rnaliter essentia divina.
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGoL Qu(p-my~µu)
l praemissam] add. scilicet A 0 I ponent rLN 2 aut] et A GO I beatitudinem] add.
nostram L 3 in actu] respectu M 4-p. 288, 16 Responsio - rationis = ADMR2 (in fol.
apposito)IVr A voa(om. 03 )Lµu; 'II text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra manu Scoti A 3 Extra
de manu Ioannis Ra Extra l2(iext. et mg.)V1rsaLiNi Additio oaM1u Haec scribe - usque hue
Ava Zin. anfractuosa µ 4 Respondetur L I est species intelligibilis alia] sp. i. e. a. M e. a.
sp. i. DrLN add. est A 0 1 I obiecto] add. ibi species L 5 sed ubi] si vero DrLN I non om.
D* I species] post alia DA Ol om. MrLN 6 negarent] negaret Rl negatur L praem. ipsi vrsn I
speciem] post aliam ovr A 0 1 add. esse L I aliam] illam IA y 7 negatur] negaretur A Ol nega-
rent Mvrsn negant D I esse] post alia rLN simpliciter esse post alia D om. M I aliam
DMVr 80 L 8 obiecti] om. rso; add. intelligibilis Mr 0 a I alia] aliqua vrsnN2 L 9 istos]
illos Rl I cuius] eius I om. rLN• I obiecti] rescr. Ma add. beatifi.ci D I intellectio 2 ] ante est
RlL post alia DM 2 rN I alia] ab a M* 10 ipso] praem. obiecto I* add. obiecto Rl I eius]
igitur DMirLNAY I est] post species D alia est in ras. R 3 add. aliqua L I ita om. R 3 L I
concedi] excedi M' add. scilicet Rl add. quod L 10-11 species] add. est L 11 in2 om. D
12 Nota de - obiectum = A lJ.p. 288, 16 Nota quod - rationis] om. A lL; 'II sign.
0
Extra oaroa; loco huius textus habet M Potest dici (p. 281, 16)- illum actum (p. 282, 16) tertia
vice (cf. p. 281 ad 16-p. 282, 16) cum lectionibus variant. codd. L ibi notatis, sed M 2 sign. hunc
textum nota Vacat, ab isto usque ibi (signum) non fuit in originali et pon. in marginibus inf. textum
Nota quod (13) - rationis (p. 288, 16) 13 Nota] Sed nota hie vr 0 I intellectionis om. D I
obiectum] ilium rL I est] post motivum rLN om. vr 0 14 est causativum] c. e. vr
14·15 intellectionis om. I 16 etiam] enim V om. n•rn
T 1 Cf. THOMAS DE SuTI"ON, Quaest. ardinariae q. 15 (cod . Oxon. coll. Merton . 138,
2 Cf. supra p. 277, 15-278, l. 3 4
f. 28lrb. 279ra). Cf. supra p. 284, 11-12. Cf. supra
p. 284, 12-13.
intellectus ut mobilis ad obiectum ut ad movens, pertinet ad se-

cundum modum, ut relatio calefactibilis ad calefactivum.
478 Sed praeter istas relationes secundi modi, est alia relatio intel-
lectionis ad obiectum ut terminati ad terminans. Non enim tantum-
modo intellectio est ab obiecto ut a causa efficiente, totali vel par- s
tiali, sed est ad ipsum ut ad terminans, sive ut circa quod ipsa est.
4 79 Differentia istarum relationum 1 patet, quia utraque est sine alia:
prima 2 sine secunda 3 in cal ore genito, - secunda sine prima in in-
tellectione lapidis, si fieret in me immediate a Deo. Prima est non
identica, quia idem absolutum posset fieri ab alia causa; secunda 10
videtur identica, quia nullus actus natus esse circa obiectum, posset
esse idem et non terminari ad idem obiectum. Secunda non est ad
aliquam causam ut causam, quia positis omnibus causis, praeter
hoc requiritur in tali actu aliquid terminans. Patet etiam dividendo:
non est forma, nee efficiens, patet; non finis, quia obiectum ut est 1s
primo circa quod est actus, non est propter quod amatum elicitur
actus; nee est materia- est enim 'circa', sine 'in' et 'ex' 4 • - Secunda
potest poni tertii modi 5 , non quia sit relatio mensurati, sed quia
similis illi, quia non mutua: universaliter enim actus requirit illud
circa quod sit, non e converso, nee sola relatio mensurati est tertii 20
modi, sed omnis similis, scilicet non mutua, qualis est terminati -
modo praedicto 6 - ad terminans; tamen et hie concurrit, inter eadem
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGoz:Qu(p•rry~µu)
l ut1 - obiectum ut] ad ob. ut mob. DMlIVI' A Y [ movens] motum I [ pertinet] pertinens
A Y add . etiam D 2 modum] om. A Y add. relativorum DI'LN [ ut] sicut DMlIVI' A Y [ relatio
calefactibilis] c . r. I' 0 * 3 istas] illas Rl om. D* 4-5 tantummodo - obiecto] e. i. ab o. t. D
6 est1 om. D*I' 0 N:< J ad 2 om. D [ sive - est om . D 7 Differential add . autem D J istarum]
illarum Rl J relationum] add. sic Ml add. est I J quia] quod I'L J est] potest esse D 8 in2
om . D*V*I'BD 9 in me om. DVrBo I est non] non est vrBN 10 idem] illud vrBn I fieri
om. r 0 I causa om. rB 11 esse] fieri vrBn 12 et om. D" I determinari v I ad 1 ] circa DrLN I
idem2 ] illud Rl 13 aliquam] aliam DVI'BL illam r 0 I ut causam om . IA y 14 aliquis rN• I
determinans r 0 I dividendo] add. quia vrBn · 15 nee] non (add . est D) DVr I non2 ] neque
DI'LN J ut] non D* 16 primum I [ propter] ratio MlIA Y J elicitur] eligitur Ml 17 actus] om.
M l r ••. J M l J nee] non V ut D*I'LN* [ est enim circa] om. DVI'BDLN' circa quam rNi [ enim om.
MlIA y I sine] sive D~MlIVI'B 0 µu om. D' I in] intra Dvrso add . quod rLN I et] sive DVI'B 0 µu I
ex] extra DMlIVI'BDLN* ex qua µu 19 illi] add. et hoc D J non] add. est D 2 19·21 univer-
saliter - mutua om. Rl 19 universaliter] vel (!) IA Y J enim] non D* [ illud] aliud Ml esse
IA y om. Dvrso 20 sit] add . et Dvrs 21 scilicet] si D * sed rLN I mutual add . est D
22 tamen et] et t. Dvrso I incurrit D* 22-p. 287' 1 inter eadem absoluta om. Rl
T 1 Cf. supra n. 477. 478. 2 Cf. supra n. 477. 3 Cf. supra n. 478. 4 Cf. DuNs
6 6
ScoTus, Ordinatio prol. n. 188 (I 126). scil. relativorum , cf. supra n. 296. Cf. su·
pra Jin. 17-19.
DE IMAGINE 287
absoluta, relatio mensurati ad mensuram, sed potest poni forma,

liter alia ab ista relatione terminati.
Contra tertium et quartum 1 : quomodo est alicui identica relatio 480
'non ad causam' nisi dependeat essentialiter a non,causa, et ita
s quattuor causae non sufficerent ad esse rei? Item, potest non esse
actu exsistente, quomodo tune identica relatio?
Haec duo 2 videntur concludere quod intellectio est aliqua forma 481
absoluta sicut albedo. Patet enim quod ipsa 3 est causabilis a Deo im,
mediate, ergo ab ipso solo non dependet essentialiter; quando etiam
10 obiectum causat, non dependet identice, quia posset eadem aliunde
causari (frequenter etiam est de non,ente).

Et si dicas 'est ens in specie'4, - arguetur 5 de specie, quod sit 482
absoluta forma (vel processus in infinitum), et ipsa non est obiec,
tum terminans, sed illud cuius est. Quomodo ergo Philosophus
6 7
1s in VII Physicorum, et alia dicta de habitibus ? quomodo ergo tune
relatio identica, cum possit non esse actu exsistente, vel etiam rea,
lis, cum terminus non sit 8 ?
AOCPMSRIVzrsnLN A YEIIGO:EQU(p-rny~µu)
2 ista] ilia R! 3 tertium] secundum I 3.4 et - ad causam] et aut naturaliter O'
3 quartum] add. modum o irsnm I alicui) add. non 0 ! I relatio om. rnN;: 4 essentialiter) ess.
vel (sive rs) totaliter vrs naturaliter vel (sive 0) totaliter orLN I a non-causal ante causam A y
5 non1 om. rLN;: 5-16 'lT Item - identica sign. punctis Aa 5 Item] add. obiectum DM!IV
r A y I potest non] n . p . 0 potest rn 6 quomodo) add. ergo rsnN 2 I tune) add. erit DVrBNZ
add. est rn 7 Haec duo) Hae duae rationes I I concludere) concedere Av I intellectio] inten·
tio D*rN• I aliqua] ita R!IrLNA y prima Ml om. Dvrsn 8 Patet enim) e. p. D* I causabilis]
causalis rN• praem. causa I I a Deo om. D' 8-9 mediate rN• 9 non = AR! 10 cau-
satum rN I posset] in ras. D 2 post aliunde v I eadem om. Dvrsn 11 etiam] et rN' enim D
rsnN 2 om. IV I est) add. sic A• I de non-ente] circa non-ens DM!IVrAv 12 si dicas] qui-
ditas (I) rL I est ens) ens est R!rN• I arguetur] arguitur (add. tune D) Dvr I arguetur de specie
om. IA y I sit] dicit rn• 13 absoluta] add. sicut Dvrn add. sic M !rBN• add. sit IAY Ivel] et
erit 0 I ipsa] add. species 0 14 sed ) add. potius D I Quomodo ergo] Quia ideo haec 0 I ergo)
etiam rm 15 in om. DM!R! I VII] II D* I Physicorum] add. dicit R! 15-16 quomodo -
exsistente om. OM!IVrAv 16-17 vel- sit post relatio (6) DM!VranN2 16 etiam om. rN 2
17 cum) ut rLN!
F 14 ARISTOT ., Physic. VII t. 17 (H c. 3, 246a 28-246b 27): « ••• Habitus enim virtutes et
malitiae sunt, virtus autem omnis et malitia ad aliquid sunt »; t. 20 (p. 247a 29·247b 21); • Sciens
T 1 Cf. supra p. 286, 10-12 . 12-17; primum cf. p . 286, 7-9, secundum p. 268, 9-10.
2 Cf. supra lin . 3.5. 5-6. 3 sci!. intellectio. 4 id est 'intellectio non est forma absoluta,
sed est ens in specie', 6 scil. a Duns Scoto. 8 quibus sci!. dictis vult quod habitus non
sunt formae absolutae, sci!. ad se, sed ad aliquid, - cf. ARISTOT., Praedic. pars 2 div . 3 [tr. 2
7 8 Est ergo
c . 3] (c. 7, 6a 36-6b 6; 7b 22-33 ) . sci!. in contextu dictorum Aristotelis.
impossibile secundum Aristotelem , nisi concedat quod habitus sit aliquid 'absolutum', ideoque
exponendus est, - cf. DuNS ScoTUs, Ordinatio Id. 17 pars 1q.1-3 [q. 3 n. 7].
288 0RDINATIO l DIST. 3 PARS 3 Q. 2
483 Item, differentia istarum relationum 1 ponitur 2 , quia intellectus

quandoque terminatur in intelligendo ad aliquid a quo non move-
tur, puta intellectus divinus ad creaturam vel ad relationes intrin-
secas vel attributa a, cum tamen sola essentia moveat ad intellectio-
nem, alioquin quod eius 3 esset obiectum primum?
484 Contra: tune intellectio Dei haberet relationem realem ad crea-
turam vel ad aliud obiectum; item, secundo, quare magis 'unum'
motivum quam 'unum' terminans requiritur ad unitatem actus?
485 Ad primum istorum duorum 4 : quare non potest aliqua relatio
tertii modi esse tantum rationis sicut et illa secundi qua essentia lo
divina dicitur movere intellectum eius, et e converse? - sicque non
sit differentia modorum Aris tote Ii s penes 'esse' rei et rationis,
sed penes mutuum et non-mutuum: et si mutuum, penes quantum
et quale - substantiale vel accidentale, in actu primo vel secundo, -
ita quod quilibet modus possit esse quandoque realis, quandoque 15
rationis? ll
"' Adnotatio Duns Scoti: I! falsum est nisi secundario 6 • !I

ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOL;QU(pmy~µu)
1 istarum] illarum Rl I quia] quod I 2 quandoque terminatur] t. (tcrminantur D*) q.
(qua ndo r 0 *) DVI'BD I in om. MlI' 02 I ad om. rLN I a om. IA y 3 puta] sicut D I intellectus
om. MlIVI' A Y 4 ad om. D* 5-6 alioquin - relationem om. I 5 quod] quid D 2 I' 0 I
eius] cuius rLN* I eius esset] es. (est D) eius nvrBo I esset om. M l I obiectum primum] p. o.
Ml 6 intellectus rLN 6-7 ad creaturam om. Dt 7 aliud obiectum] o. a. D I Secundo
om. nvrBD I quare] qualiter Rl 7-8 magis unum motivum] u. mot. mag. D 8 quam] quod
A y I unum] ad (!)I I terminari rL I actus om. r 0 9 istorum] illorum Rl I relatio] ante aliqua
DVI'BD om. rLNt 10 tantum rationis] r. t. nvr I et om. D* I secundi om. r 0 11 divina
om . v I dicitur] derivatur v I intellectionem II'LN*A y I sicque] sic quia (quod r 0 ) DIVI' 80 A y
add. quod (praem . videtur rN~) rN 12 penes] prius I 13 sed penes mutuum in spatio vacuo
D 2 I sed] tantum r 0 I penes1 ) prius I add. esse vrBD I et2 ) quia I I et si mutuum om. Dt I
penes 2 ) prius I 14 vel 2 ) et D 15 esse om. r 0 I quandoque) praem. et IA y 17 falsum
est nisi secundario = A 1 DM 3 VI' [sine praecisa indicatione ubi textus ponendus sit A! post crea-
turam (3) DMlVI']; 'IT text sign.: Scotus extra A 1 Extra rB 2 I falsum] praem . quod tamen
DVI'BD
enim maxime 'ad aliquid' dicitur, hoc autem manifestum est; secundum enim nullam potentiam
in moventibus factum est quod est scientiae, sed exsistente quodam: ex ea enim quae est se-
cundum partem experientia, universalem accipimus scientiam». - Cf. supra n . 396.
T 1 Cf. supra n. 477. 478. 2 Cf. supra n. 479. 3 scil. intellectus divini. ' Cf. su·
pra n . 484. 6 id est terminat secundario, ad talia; primo autem terminat ad essentiam, -
cf. DuNs ScoTus, Quodl. q. 14 n. [14-15).

DE IMAGINE 289
LII. - 0PINIO PROPRIAJ
[20] Ad quaestionem 1 respondeo quod intellectio actualis est aliquid 486

in nobis non perpetuum sed habens 'esse' post 'non,esse', sicut
experimur. Istius oportet ponere aliquam causam activam, et aliquo
s modo in nobis, alioquin non esset in potestate nostra intelligere
cum vellemus, quod est contra Phi I o sop hum II De anima.
Apparet autem hie quod oportet concurrere animam et obiec, 487
tum praesens, et hoc in specie intelligibili, sicut dictum est in prae,
cedenti quaestione 2 , quia alio modo non est praesens ut actu in tel,
10 ligibile, loquendo de sensibili et obiecto materiali.
Dico tune quod istius intellectionis non est tota causa activa 488
obiectum, nee in se nee in sua specie, sicut apparet per I! primam
rationem a !I contra I! secundam b !I opinionem 3 , - et etiam quia tune
non posset salvari imago in mente ut mens est, quia nihil ipsius
1s mentis ha beret rationem parentis 4 •
Nee tota causa intellectionis est anima intellectiva, vel aliquid 489
eius formaliter, - propter I! rationem factam de quattuor causis c !I
"' Loco primam rationem (12,13) textus a Duns Scoto cancellatus: rationes.
5
b Loco secundam textus a Duns Scoto cancellatus: quintam et sextam •
zo c Loco rationem - causis (17) textus a Duns Scoto cancellatus: rationes factas 6 •
ADCPMSRNzrsoLN A YBHGoLQu(p't'7t"((3µu)
2 Ad quaestionem] post respondeo Rom . AG 4 activam om. DC' I et] in Z om. CAG2o•
5 esset] posset esse A 0 6 cum] quad AE add. non AG•o• I vellemus =A volumus rel!.
edd. I II] III DOPSRI*zr-NAEHGO•L om . C' 7 hie] post oportet M 2Vr 8 AY hoc DC'PM'S
Rizr- A ad hoc post oportet C L om. AEHG I oportet] add. ad hoc A 0
8 0 2 8 in specie om.
p I sicut] ut L 9 est] esset rso I ut] in vrs nee Dl*zr 0 10 sensibili et obiecto] o . s.
et L I et] add. de PMRIZr 0 A 11 Dico] post tune DR add. tamen 1•ro I istius] post intel-
lectionis Z illius DAG om. L 12 apparet] patet L 12-13 et 18: primam rationem (12-13) =
M aRvZr 80 A [ pon. rationes r 0 a; om. primam RA-Y] rationes (18) DCPM'SirLNL edd. pri·
mam rationem et per rationes A 13 et 19: secundam (13) = AM 2 Zr 0 A YL (pon. sec. , qulntam et
sextam r a) quintam et sextam (19, sext. et qu . A 0 add. et secundam pos< o pinionem, 13 A 0 a) RABGO't"
0
secundam et (et] vel vrs) sextam Pvrs secundam (add. et D add. vel rLN), quintam et (et om. D *)
sextam DCM'SirLNp7t)'(3µu quintam AH 13-p . 290, 5 tune - quia tune om. D' 14 sal-
vari post est vr- 0 I est om. L I quia] om. R. add. nee r 0 • add. nee vel 1· 15 habet vrs A y
16 Nee] in corr. A 02 add. etiam PM2ZAYL I est] add . in VI vel] nee A 0 17 formaliter] add.
et hoc A 02 I propter] per A Gao om. A Gi 17 et 20: rationem - causis (17) = APMVzrs
A Y0 2Ly [ rationem factam] ratione facta M*; factam] post causis PZA YL om.y] rationes fac-
F 6 ArusToT., De an. II t. 60 (B c . 5, 411b 24).
T 1 Cf. supra n. 401. 2 Cf. supra n. 370. 3 Cf. supra n. 429. 4 quad sci!.
est contra Augustinum, cf. infra n. 583-587; cf. infra p. 292, 15-16 . 5 sci!. in quantum
idem concludunt (cf. supra p. 277 nota 2); rationes (cf. !in. 18) cf. supra n. 463-467, excluso
textu postea addito. 6 Cf. supra n. 414-416 et p. 251, 19-252, 13.

contra primam opinionem 1 ; I! quae ratio explicat rationem Philo-

s op hi in II De anima, de qua tangitur arguendo ad principale ad
primam partem 2 a.
Adduntur ad hoc 3 et aliae probabilitates:
490 Prima b, ll quia 4 tune actus non esset similitudo obiecti, - I! se- s
cunda, quia ll nee distingueretur 5 essentialiter propter distinctionem
obiecti, quia essentialis distinctio non est ab eo quod non est causa.
491 j! Tertio, ll quia nee esset simpliciter perfectior intellectio per-
fectioris intelligibilis, posito aequali conatu ex parte intellectus
hinc inde, quod non est verum, quia posita causa totali efficacius 10
operante sequitur perfectior actio, - et ita si anima esset causa to-
talis, ubicumque ipsa ex parte sui perfectius ageret et ex maiore
conatu, perfectiorem intellectionem produceret: et ita 'intellectio
Dei' non esset perfectior quam 'intellectio muscae', quod est contra
Phi 1o sop hum - X Ethicorum - ponentem felicitatem in specula- 1s
tione obiecti perfectissimi.
a Adnotatio Duns Scoti: ]! Responsio 6 : sensus est primum, non praesupponens

aliud prius ipso perfici. ll
b Loco quae (1) - Prima (5) textus a Duns Scoto cancellatus: et etiam.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:E qu(p-rny~µu)
tas (20) D lA 0 ' rel!. p't"it~µu [ rationes om. AG!; faetas] om. 't" add. (post opinlonem, 13 R!AG) de
quattuor eausis CR•r-s AG; not. alius liber: rationem de quattuor eausis factam µ]
1 contra - opinionem] om. C add. vel seeundam vel quartam A oa 1·5 et 19: quae ( 1) -
Prima (5) = APR•vzrso A voa:Ey; et etiam (19) D'CSR'IrLN AEHG 0 'p=~u quae (1) - Prima (5)
et et etiam (19) Mµ [et etiam (19) om. M 2]; 'IT text. quae (1) - Prima (5) sign.: Additio M 1 Extra
v• !in. anfractuosa µ 1-2 rationem Philosophi] Phil. r. vrs 2 in om. R!Vr 8 I animal add.
et M I tangitur] add. in principio :E 4 Adduntur] Addueuntur (add. etiam vr 8 ) Vr 80 A 0 !:E I
et om. pyrso AO! I aliae] aliquae vrso I probabilitates] add. quarum M 5 Prima] add. est
vrso add. est ista M [ verba addita cadunt sub notis criticis ad 1-5 et 19 pro MY signatis]
5-6 aetus - quia om. P 5 obieeti om. :E 5-6 secunda, quia = AMVzrs A Y02 :E secundo R 2
6 nee] non :E ut rL AO• add. etiam tune c I distinguerentur :E distinguitur A BG• 7 obieetorum
:E I quia] add. tune D 8 Tertio = ACPMzrLN A YOZ Tertia vr 80 ':E Etiam r 02 I quia] pon.
quod c• om. DSRir 0 •LNA-Y I nee] ante Tertio zrLN non CPMAY:E add. etiam A 0 • I simplici-
ter] praem. tune :E om. AG 10 hinc inde] hinc et inde ABHG hie et ibi :E I quod - verum om.
A Y! j est verum] in ras. R 2 videtur verum PZ videtur D j causa totali] t. c. PA G:E 11-12 causa
totalis] t. c. A:E 12 et] om. DCMSRI*ZrNAYG add. ageret vrso• I ex2 ] in ras. C 2 in AG
om. rL 13 perfeetiorem] comp. S imperfeetiorem A E•H maiorem perfectionem AG• 14 esset]
est A 0 I quam intelleetio = AT intellectione pity~µu quam rell. 17-18 Responsio - perfici =
AV' (Post opinionem, I A); 'IT text. sign.: Seotus extra A 1 Glossa Seoti extra qua respondet rationi Aa
17 sensus] add. non V! 19 et om. rLN
F 15 ArusToT., Eth. ad Nie.Xe. 10 (Ke. 8, 1178b 7-32).
T 1 Cf. supra n. 414. 2

sci!. ad ' quod non'; cf. supra p. 245, 8-12. 3
Cf. su·
pra n. 489 . 4 scil. " quia » si tota causa intellectionis esset anima intelleetiva, • tune • etc.
6 sci!. actus. 6 sci!. ad rationem p. 245, 8-12.

- --- ·- - - -
DE IMAGINE 291
Videtur etiam, I~ quarto, !I quod tune esset infinita aetivitas in 492

intelleetu, in quantum intelleetus est aetivus respeetu omnium in,
telleetionum, quia ad unam intelleetionem requiritur aliqua per,
feetio in eausa illius intelleetionis, et ad aliam intelleetionem alterius
rationis requiritur tanta perfeetio, vel maior, I! quia eontinens vir,
tualiter duas perfeetiones eausarum propriarum, hie et ibi; !I ergo
habens hane et illam, erit perfeetius quam habens illam tantum, et
ita habens infinitas tales ut totalis eausa, est infinitum perfectione a.
Similiter, I~ quinto, !I non videretur quomodo aliqua tota scien, 493
10 tia eontineretur virtualiter in obieeto, si sola anima intelleetiva
haberet eausalitatem respeetu aetus et habitus b. - UIstarum quinque
probabilitatum 1, tertia et quarta 2 possunt ponderari.
I!
" Adnotatio Duns Scoti: Consimiliter videtur posse argui de partiali causali,
tate 3 respectu infinitorum; quaere in Collationibus Parisiensibus 4 • lj
1s b Adnotatio Duns Scoti: I!
Pro activitate intellectus, saltern partiali, tria prirna 5
1 Videtur etiam ... quod tune] Tune ... quia etiam vid. quod vrB I quarto = APM 1R 212
vzr- 0 A v 02 :E I esset] erit c 2 in quantum - activus om. pt I intellectus = A I est om. D
2.3 intellectionum] intelligibilium DVI'BA- 0 3 intellectionem] add. unius rationis S 3 A 00 I
requiretur I' 8 requireretur V I aliqua] alia A BHG 3-5 aliqua - requiritur om. V 4 in
causal in ea c. S causativa CM add. causativa I* J intellectionem om. :E 5 tanta] alia (not. vel:
tanta A 03 ) Z2 (in ms.)A YfBHGO alia tanta (t. post perfectio) A Y2 :E 5-6 quia - ibi = APMR3VZI' 8
A voa:E; 'II text. sign.: Scotus extra Aa Extra R 3 Vacat P 2 7-8 hanc - habens om. AH
7 erit =A esset IT 0 est I2 re!!. (om. D*AH) edd. I illam2 ] illa (I) M istam ABG aliam D 2R in
aliam D' alteram :E 8 totalis] post causa :E totaliter D I est infinitum perfectione] est infi-
nitae perfectionis AH habet infinitam perfectionem A 02 I infinitum] praem. in D 2 I'N' add. in C 2
RI' 8 aN2 9 quinto = APM2 (in ras.)R3IVzr- 0 A vo2:E I non] praem. quia :E I videtur DRI2VI' 8
A:E J quomodo] qualiter R 10 contineretur] in corr. D 2 A 02 continetur C*R I virtualiter] in
corr. D 2 post obiecto vrB om. C'(post scientia, 9-IO)M' I animal natura :E 11-p. 292, 1 Istarum -
sic = AMaRavzrBNaAv 0 a:Eµu; 'II text. sign.: Scotus extra Aa Extra ya 11-12 Istarum -
ponderari] om. u hab. in mg.µ 11 quinque om. :E 12 probabilitatum] probationum A 0 l I
tertia] secunda Rl 13-14 Consimiliter - Parisiensibus = A 1MaRavrBaAYµu [sine indica-
tione ubi textus ponendus sit MlI'Bl post perfectissimi (p. 290, 16) A!RlVA Yµu]; 'II text. sign .:
Scotus extra A 1 Extra ya 13 Consimiliter] Contra similiter Rl I videtur posse] posset VA v
14 infinitorum] inferiorum Rl I Collationibus Parisiensibus] Coll. Paris. A!MlRlA v Colla-
tione Parisiensi µu add. secunda Rl 15-p. 292, 20 Pro activitate - conclusio certior =
A 1MaRav1rB1 [post materiali (p. 289, 10) Rl sine indicatione ubi textus ponendus sit rell.]; 'II text.
sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra de manu Ioannis Ra* - *Ma; lectiones variantes vide in
append. B
T 1 Cf. supra n. 490-493. 2 Cf. supra n. 491. 492; cf. infra p. 292, 17-19. 3 scil.
intellectus. ' Cf. DuNs ScoTus, Collationes Paris., collat. 2 (cod. Oxon. coll. Merton. 194,
f. 63rb-va). 5 scil. primum: 'intelligimus cum volumus', n. 486 (alioquin 'non iuvaret atten•
tio', p. 292, 6; cf. supra n. 470) ; secundum: 'causa aequivoca nobilior effectu', p. 289, 12-13 et
n. 429 (alioquin 'intellectus vilior causa alia', p. 292, 5); tertium: 'ratio parentis in mente ut
mens est', p. 289, 14-15 (alioquin 'quo modo imago in mente', p. 292, 5).
494 Ex istis 1 solvitur quaestio sic: !I si ergo nee anima sola nee obiee-
tum solum sit eausa totalis intelleetionis aetualis - et illa sola vi-
dentur requiri ad intelleetionem - sequitur quod ista duo sunt una
causa integra respectu notitiae genitae. Et ista est sententia Augu-
nota, - alioquin: - quomodo imago in mente 2 ; - intellectus vilior causa alia 3 ; - s

non iuvaret attentio 4 ; - quomodo reflexio; - quomodo relatio rationis; - quo-
modo discursus 5 •
Quod non totalis causa activa 6 : - argumentum II De anima 7 , et ibi etiam
illud II De anima, 'sonatio et auditio est idem actus' 8 ; - 'perfectior perfectio-
ris' 9 ; - infinitas 10 • 10
Inter ista sex 11 - quorum tria 12 probant quod non tantum obiectum causet 13 ,
alia tria 14 probant quod non sola anima causet 15 - duo praecipue ponderantur:
videlicet pro prima parte 16 , quod causa aequivoca est nobilior effectu 17 , - pro
alia parte 18 , de quattuor causis 19 • Ponendo in statera, primum 20 videtur debi-
lius secundo 21 ; duo etiam collateralia primi 22 , quae accipiuntur ab Augustine 1s
de imagine et de attentione 23 - de qua attentione loquitur XI De Trinitate
cap . 2 24 , et alibi 25 copulat parentem proli 26 - haec , inquam, collateralia viden-
tur debiliora collateralibus secundi 27 , scilicet 'de differente perfectione actuum' 28
et 'de infinitate activitatis in potentia intellectiva' 29 : ergo secunda conclusio 30
certior. ll 20
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGO:EQu(p=y~µu)
1 Ex - sic) praem. Et I'NlA 0 l om . Ml I istis) his VI' 8 NlA 0 l I sic) ante quaestio :E om. I'Nl I
si ergo) si R 2 A Y:E quia si (add . igitur v•) vrs 2 sit) est DRA:E I illa) ista ( add . duo PM2 A Y:E)
CPMIV2 I' 82 DLN2 A-H:E ita (add. duo Z) V ' ZI' 8 'N' 3 sint CPMrzrn A YEH:E
T 1 Cf. supra n. 486-493. 2 Cf. supra n. 488. 3 Cf. supra n . 488 et 429. ' Cf. supra
n. 467 . 470 . 6 Cf. supra n. 464. 6 scil . ' Quod intellectus non sit totalis causa activa,
nota ' . 7 Cf. supra n. 489 et 401. 8 Cf. supra n. 402. 9 Cf. supra n. 491. °
1 Cf. supra
n. 492 . 11 sci!. inter sex notanda, p . 291, 15-292 , 10; tria prima cf. p . 291 , 15 (cf. p. 291
nota 5). alia tria cf. !in. 8-9. 9-10. 10. 12 sci!. primum, secundum et tertium, cf. p. 291 nota 5.
13 Cf. supra n. 486. 488. 14 sci!. quartum, quintum et sextum, cf. supra !in. 8-9. 9-10. 10.
15 Cf. supra n. 489. 491. 492. 16 sci!. 'quod non tantum obiectum causet', cf. supra !in. 11.
17 est secundum in ordine, cf. p . 291 nota 5 ; cf. supra n. 429 . 463 et p. 268, 15-269, 17.
18 sci!. ' quod non sola anima causet', cf. supra !in . 12 . 19 est quartum in ordine, cf. supra
no ta 14 ; cf. supra Jin. 8-9 et n . 489. 414. 20 sci!. ' causa aequivoca nobilior effectu', cf. supra
lin. 13 et nota 17. 21 scil . 'de quattuor causis', cf. supra lin.14 et nota 19. 22 scil. 'causa
aequivoca nobilior effectu', cf. supra nota 20; eius collateralia sunt: primum ' intelligimus cum
volumus', secundum 'ratio parentis in mente ut mens est ' , cf. p. 291 nota 5 . 23 ex ' atten-
tione ' accipitur primum collaterale, ex ' im agine ' secundum collaterale , cf. nota praecedens.
2 4 AucusT ., De Trin. XI c. 2 n . 5 (PL 42, 988); loquitur enim quod in parte sensitiva ilia attentio
25 26 id est in parte
« solius animae est, quia voluntas est ». sci!. in parte intellectiva.
intellectiva ista attentio-voluntas copulat parentem proli: 'intelligimus cum volumus '. 27 scil.
'de quattuor causis', cf. supra nota 21; ad designandum istud ' secundum' linea bifurcata manu
Scoti ducta est ad secundi duo collateralia, sci!. ad quintum et sextum in ordine, !in. 9-10. 10;
28 Cf. supra n . 491. 29
cf. supra nota 19. Cf. supra n. 492. - Cf. p . 291, 11-12.
so sci!. ex secundo eiusque collateralibus, cf. supra nota 27-29.
DE IMAGINE 293
stini IX De Trinitate cap. ultimo, sicut allegatum fuit arguendo

contra primam opinionem 1 (« Liquido tenendum >> etc.).
[21] Qualiter autem hoc sit intelligendum, distinguo de pluribus 495
causis concurrentibus ad eundem effectum.
Quaedam enim ex aequo concurrunt, sicut duo trahentes ali, 496
quod idem corpus. Quaedam non ex aequo, sed habentes ordinem
essentialem, et hoc dupliciter: vel sic quod superior moveat infe,
riorem, ita quod inferior non agit nisi quia mota ex superiore,
et quandoque causa talis inferior habet a superiore virtutem illam
10 I~ seu formam ll qua movet, U quandoque non, sed formam ab alio,
et a causa superiore solam motionem actualem, ad producendum
effectum; ll quandoque autem superior non movet inferiorem, nee
dat ei virtutem qua movet, sed superior de se habet virtutem per,
fectiorem agendi, et inferior habet virtutem imperfectiorem agendi.
1s Exemplum primi membri huius divisionis 2: de potentia motiva quae
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoLQ 0 (p-rnyf3µu)

l De Trinitate] Trinitatis DCPMSRIVZrAv I cap. om. D*CPMRIZr 0 A I ultimo] 17 L
1-2 sicut - opinionem post etc. (2) L 1 fuit] add. in rr 0 2 primam opinionem] o.
p. A Y primam D* add. in prima ratione M I tenendum] add. ergo P add. est CMIZr 0 AL
3 hoc] ante autem D* AH om. RI* I sit] post intelligendum vrso est D I intelligendum om.
DCM'SRirLNABHO? j distinguo] add. sic D 4 eundem] eum D* om. AE?H 5 Quae·
dam - concurrunt] Ex quo D' j duo] praem. sunt A 0 om. rN add. (post trahcntes AG) aequalis
virtutis A GO I contrahentes rB 6 idem corpus] c . i. CMrr 0 unum corpus et idem vrB
add. ut navem A oa I ex aequo om. D' j sed] si P* om. D j ordinem] post essentialem (7) C
Mir 0 originem A E 7 et] add. etiam P I et hoc dupliciter om. D' 7-8 superior moveat
inferiorem] moveat superiorem D' 8 inferior non om. D* I agat DPRrzr 0 AL I ex supe·
riore] a s. AH 0 L add. vel virtute superioris L 9 et - inferior] quae causa inferior quan-
doque L I quandoque] tune. (add . quandoquc post inferior Ra) DCM"'SRirLN A-Y praem. tune rB I
causa talis om. DCM ' SRIZrLNA-Y I a superiore] in ras. C 2 comp. M' post movet (10) vrB
10 seu formam = APMavzrB A YLy I movet] add. vel hoc sic, quod quandoque causa talis
inferior ha bet a superiore virtutem illam sive formam qua movet (cf. lectiones var. praeceden·
tes) A Ea 10-12 quandoque - effectum = PM(om. M 2)Ravzr 80 A YEaLyµ quandoque non,
sed (I) A; '![ text. sign. uncis r J µ 10 quandoque] add. autem r 0 j sed] si M om. Z j for-
mam2] add. habet r 02 j formam ab alio om. L l l et om. Vr 8 L j causal om. LQ add.
autem vrB I actualem] naturalem pro 12 quandoque] quando rN• A 0 quomodo C*
12-13 quandoque - movet] rep. M a om. !'AH 13 de se om. AG 13-14 perfectiorem] ante
virtutem2 (13) rBAYL post agendi1 (14) PA 8 perfecte com. DZ 14 et inferior - agendi]
not. ut mas et femina ad generandum A oa om. D"'Zr 0 • j habet virtutem om. L j habet] add.
de se D! j imperfectiorem] ante virtutem PSRVr 8 A licet imperf. post agendi2 D! j agendi 2]
om. L add. tamen non (t. n .J nee t . A Go) recipit virtutem illam imperfectiorem a causa superiore
quae est perfectioris virtutis rm A GO 15 membri om. D I huius] huiusmodi rso AB I divi·
sionis] distinctionis (comp . A Y) Ma!2 A praem. secundae DMaR2!2VZA add. secundae P add.
membri (om. LQ2) secundi est L
T 1 Cf. supra n. 413. 2 scil. 'non ex aequo', cf. supra !in. 5-14; primum membrum
!in. 6-12, secundum membrum !in. 12-14.
est in manu, et baculo et pila 1 ; exemplum secundi 2: si mater ponatur

habere virtutem activam in generatione prolis, illa et potentia activa
patris concurrunt ut duae causae partiales, ordinatae quidem, quia
altera perfectior reliqua; non tamen imperfectior recipit suam cau,
salitatem a causa perfectiore, nee tota illa causalitas est eminenter s
in causa perfectiore, sed aliquid addit causa imperfectior, in tantum
quod effectus po test esse perfectior a ca us a perfectiore et imper,
fectiore quam a sola perfectiore.
497 Ad propositum. Obiectum intelligibile - praesens in se vel in
specie intelligibili - et pars intellectiva non concurrunt ut 'causae 10
ex aequo' ad intellectionem, quia tune alterum haberet causalita,
tern talem imperfectam, et reliquum suppleret earn; et si alterum
esset perfectum, posset habere in se uno totam causalitatem ambo,
rum, sicut si virtus motiva unius esset perfecta, suppleret virtutem
alterius: et tune species esset quasi quidam gradus intellectivitatis, 1s
supplens gradum intellectivitatis deficientem intellectui, et tune si
fieret perfectior intellectus secundum gradum talem, posset sine
specie et sine obiecto habere actum intelligendi, quod falsum est.
498 Concurrunt ergo ista duo 3 ut habentia ordinem essentialem. Non
tamen primo modo 4 , quia nee intellectus dat obiecto vel speciei ra, 20
ADCPMSRivzrsnLNAYEHGOI;Qu(P't"1t"f~µu)
1 et1 ] in CM* om. rn add. in I* I secundi] add. membri DPMSRIVZr I mater] autem (add.
m ater M ' ) C t M rescr. rn 2 2 habere virtutem activam] h. a. v. D v. a. h . PSRrLNAYEO I ilia]
ita CA 0 om. AEHG I activa] motiva A 0 om. CM*rLN 3 partiales] in corr. AE 2 particulares rLN
4 non tamen imperfectior] i. (rescr. I;Q•) t. n. :E 4.5 suam causalitatem] c. s. 1rn AH:E praem.
virtutem vel :E 5 causa om. A:E I nee] non rN• add. tamen Z I ilia] ista (post causalitas :E) CPM
Rizrn A- 0 :E 6 causa 1 ] add. ilia vrs I perfectiore] add. et ( A 02 ) a causa perfectiore plus quam
imperfectiore, immo non potest esse (e. om. A 02 } plus a perfectiore tantum quam a sola imper·
fectiore A 0 6-8 sed - perfectiore om. A 0 t 6- 7 in tantum - perfectior om. A Bt 6-8 in
tantum - imperfectiore om.Rt 7 effectus] add. non solum non AG I a causa perfectiore] om . V
add . plus quam AG I et] cum M'V A Y 7-8 et imperfectiore] et imperfecto A Y om. Ct add. simul
CPMSR'IVZA 0 •:E add. immo non potest plus a perfectiore tantum AG 8 perfectiore] imper-
fectiore AG 12 reliqua AYH:E 13 perfectius D 14 virtus motiva om. Mt 14-15 per-
fecta - esset om. S t 14 virtutem] vicem CM* A 0 vicem vel virtutem A 15 intellectivitatis]
intellectualitatis ( -llectus 12) CPMSRivzrnL A YGO:E intelligens A EH in tell' c tis D rsN intellectivitatis
vel intellectualitatis A 16 supplens-intellectivitatis om. AH I gradus ABG 2 I intellectivitatis]
intellectualitatis CMSRizrnL:E intellectivi p A y intellectionis A BGO om. vrs I deficientem] defi-
ciens AH deficientes A EG diversitatem Dt add. ipsi A 0 • I intellectui] in intellectu AE>G om. A 8 'H 0 t
17 talem] ante gradum DRrs A:E om . V 18 falsum est] e. (om . C*) f. DCSRvr-n A:E 20 pri-
mo modo] ponitur AY praem. ponitur M 2 I quia] quod AH I nee] ut D* om. AEH
T 1 de ludo quodam iocoso mentionem facit; exemplum refertur ad p. 293, 10-12. - Exem·
2
plum prop. 293, 9-10: sol et pater in generatione hominis, cf. infra n. 509. 545. 567. Cf. su-
pra p. 293, 12-14; cf. supra p. 293 nota 2. 3 Cf. supra lin. 9-11. ' Cf. supra p. 293, 6-12.
DE IMAGINE 295
tionem suae 1 causalitatis - non enim obiectum natum est, in se vel

in specie sui, facere intellectionem per aliquid quod recipit ab in,
tellectu, sed ex natura sua, - nee intellectus recipit suam causalita,
tern ab obiecto vel specie obiecti, sicut probatum est prima ratione
s contra secundam a opinionem 2 • Sunt ergo causae essentialiter ordi,
natae, et ultimo modo 3 , videlicet quod una est simpliciter perfectior
altera , ita tamen quod utraque in sua propria causalitate est per,
fecta, non dependens ab alia .
[22] Si arguitur contra istud 4 quod 'in causis talibus essentialiter 499
lo ordinatis neutra est perfectio alterius, igitur species intelligibilis
non erit f orma ipsius intellectus ', - similiter, ad idem, 'si sit 5
perfectio intellectus, et to tum hoc 6 sit ratio agendi, ergo una operatio
(utpote intellectio) non habebit unam rationem formalem agendi', -
et similiter, 'ab ente per accidens (quale est hoc totum, intellec,
15 tus habens speciem) erit una per se operatio, quod est inconve,
niens, quia quidquid non est per se unum ens, non est ratio formalis
agendi', - responsio:
"' Loco prima ratione contra secundam (4,5) textus authenticus: contra quill'
tam et sextam 7 •
ADCPMSRrvzrBoLN A vEHGoL qu(p=y~µu)
1 natum est] e. n. post specie sui (2) L 2 sui] sua (ant< specie RL) DRL om. r- 0 / intellec·
tionem] add . sui L / aliquid] aliquod RA / recipit] recipiat L om. R •add. suam causalitatem I*r 0
4 probatum est] probatur A 4-5 et 18-19: contra quintam et sextam (18-19) = ADCPMSIVZ
r A-GL edd. contra primam et secundam R contra primam et sextam AG 5 opinionem] in
ista quaestione r 0 add . in (praem . et P) ista (i.l ilia D*) quaestione DCPRIZA-HL add. huius quae·
stionis AH I essentialiter] post ordinatae (5 -6) PAL om. Z 6 et] om. A 0 add. hoc Vr 80 / vide-
licet] scilicet L I quod] quia rBo 7 altera] alia PZAH om . c I utraque] add . (pon. M!) causa
M ~R2 VZrBAYL add. (post causalitate AG) causa de se AEHG / in sua propria causalitate] ins . c. p.
Vr 80 in (om . Z*) p. s . c. Z in p. c . s. Av in sua (s .J pro pria R 2 add. partiali P) causal. (pon. in prop .
causal. sua M ' ) DCPMSRirLN om . A EH / propria] particulari AG partiali (praem. pro pria et A 0 •) A 0 /
est] ante in L post perfecta (7-8) D 8 alia] add. quamvis comparando unam (u. om. D *) alteri ,
una (u nam D*) sit perfectior alia D 9 arguatur Psvzr-B A 0 I istud] illud vrB hoc L om .
A I quad] quia DRL I causis talibus] t . c. vr- 0 L add. scilicet r 0
0
10 neutrum CMr 0 I per-
fectio] perfectivum in corr . C 2 perfectior n•rN• 11 erit] est DPRr 0 LAO I similiter] praeterea
L I ad idem om. Vr 8 L 12 intellectus om . L I hoc] scilicet species et intellectus A 0 add. scil.
species et intellectus S' AG 13 utpote] ut puta D* ut A vL / non om. A E;;Ho 14 et similiter]
et sic I sed A Go;; sed et A EH sed esset (csse P*) P sed est Vr 8 sed erit ZA vL pon. sed erit M ' /
ente] agente (pon . ente M ' ) CM 15 erit] est AA G / erit - operatio om. M 2VZr 8 A YEHL
16 unum ens = A unum VZA YL ens (ante per sc P post non2 D*) rell. edd. / est2 ] om. D* add . per
se (add. insuper una I!) Pvzr 02 AL
T 1 scil. obiecti vel speciei. 2 Cf. supra n. 429. 488. - Cf. supra p. 291, 15-292, 20 .
3 4 Cf. supra n . 498. 5 6 scil. intellectus ha.
Cf. supra p. 293, 12-14. scil. species.
7
hens speciem. scil. in quantum idem concludunt (cf. p. 277 nota 2), cf. supra n. 463-467,
excluso textu postea addito.
500 Ad primum 1: accidit speciei in quantum est causa partialis re,

spectu actus intelligendi, concurrens cum intellectu ut alia causa
partiali, quod ipsa perficiat intellectum, quia etsi perficiat eum,
non tamen dat intellectui aliquam activitatem, pertinentem ad cau,
salitatem intellectus. Exemplum: potentia motiva in manu potest s
uti cultello in quantum acutus est, ad dividendum aliquod corpus.
Ista acuties si esset in manu ut in subiecto, posset manus uti ea ad
eandem operationem, et tamen accideret manui - in quantum est
in ea potentia motiva - quod acuties in ea esset, et e converso, quia
acuties nullam perfectionem claret manui pertinentem ad poten, 10
tiam motivam. Quod apparet, quia aeque perfecta est potentia mo,
tiva sine tali acutie, - et eodem modo utitur ea 2 quando est in alio,
coniuncto manui (ut cultello), sicut uteretur ea si esset in manu. -
Ita in proposito. Si species posset esse inexsistens intellectui absque
inhaerentia per modum formae, si illo modo inexsistens esset vel 1s
posset esse sufficienter coniuncta intellectui, possent istae duae
causae partiales - intellectus et species - coniunctae sibi invicem,
in eandem operationem in quam modo possunt quando species
informat intellectum. Quod etiam apparet ponendoa aliquod intel,
I! 'ponendo'
"' Adnotatio Duns Scoti: 3: nota quod non oportet obiectum, vel 20
supplens vicem obiecti, necessario fore principium actionis immanentis illi in

quo est obiectum, vel supplens. l!
ADCPMSRivzr soLN A YBHGoL Qu (p-rny~µu)
1 primum] primam DPSRvzr- 0 A-H add. dico quod vrso I accidit post partiali (3) AY I
causa om. D 1-2 respectu rep. A 2 concurrens om. DCM'SR'l'(pos< intellectu)I'LNA-Y I ut]
add. cum R 212A 0 I alia] aliqua rLNAG I causa om. c 3 ipsa] ita D ' add. species vrso I
perficiat1 ] perficiet A EG* I quia etsi perficiat om. c 3-4 quia - activitatem om. r 0 3 per-
ficiat2] perficiet A BG• add. intellectum, quia si perficiat I' 8 4 tamen dat] d. t. AL I activita·
tern] actualitatem DCPMSizA-HL I pertinentem om. A Y 4-5 pertinentem ad causalitatem om.
M' 6 in quantum acutus om. D' I acutum CPMSIZI'LN A YE•HGL I est] quia DCM*SR *I' LN
om. vrs I dividendum] incidendum A y I aliquod] post corpus DVI' 8 om. r 0 7 lsta] Illa
DSVI' lta AG• I manus om. DR• 8 est] post ea1 (9) L om. I 9 ea1 ] ipsa L I in ea esset]
e. in ea DCPMRIVZI' 80 AL 11 perfecta] perfecte Rom . C 12 et-ea om. A 0 • I alio]
2
aliquo D *RI A-Y add. non I'LN 80
13 ut cultello] om. DR'VI' A YEHL add. qui (quod A GO)
non est subiective in manu s aAGO 14 lta] add. est (add. ultra ctiam V) vrs I Si] post species
rN Sed A 14-16 absque - intellectui om. AB• 15 inhaerentia] hoc quod inhaereret L I
illo ] hoc L primo AH 15 -16 esset vel posset esse = A posset esse M 2VI' 8 ' A YL etiam ~µ
esset (ante inexsistens, 14 A 0 't") M T 82 A Bl rel!. p-rnyu 17 intellectus] praem. scilicet MZA YL add.
scilicet VI' 80 18 m o do] nunc L 19-p. 297, 2 Quod - intellectum om. LU• 20-22 po-
nendo - supplens = A 1 MivaA n [sine indicatione ubi ponendum Vl]; 'IT text. sign.: Scotus
extra A 1 Additio Mi 20 ponendo om. Vl 21 vicem obiecti om. Vl I obiecti] eius MlAY!
T 1 Cf. supra p. 295, 9-13. 2 sci!. potentia motiva utitur acutie. 3 repetitio verbi
indicat locum adnotationis.
DE IMAGINE 297
ligibile praesens sine specie: illud enim obiectum est causa partialis,
et non informat intellectum, qui est altera causa partialis; sed istae
duae causae partiales approximatae, absque informatione alterius
ab altera, per solam approximationem debitam causant unum ef,
s fectum communem.
U Hoc secundum 1 si ponitur, non sine causa forte impossibile 501
est 'accidens'a quod est principium immanentis et non transeun,
tis esse suffi.cienter coniunctum passo nisi sit in illo subiective, -
quare dicitur 'accidens' b . Nonne essentia divina in intellectu beati
lo est principium intuitionis, quae non immanet essentiae illi nee
alicui cuius ipsa sit forma? Similiter, caritas in patria est princi,
pium intuitionis sui, et tamen non est in intellectu intuente. Ergo
intellectio est actio immanens, accipiendo actionem pro operatione.
Contra: sic non est aliqua actio 'immanens' et aliqua 'transiens'. - 502
ls Respondeo tune et dico quod est divisio vocis in significata; aliter:
actio de genere actionis immanet alteri causae, scilicet intellectui,
et respectu eius est immanens, - non autem respectu reliquae, sci,
licet obiecti 2 • !I
" Supra accidens a Duns Scoto ponuntur tria puncta: · 3

20 b Supra accidens a Duns Scoto ponuntur tria puncta: · 4
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo~Qu(p-rny~µu)
1 sine specie] sive species rLN• add . intelligibili v· I enim] autem vrso 2 et - partia-
lis om. Dt I qui] quae CMSR1r-s I sed] et I2 A EHG I istae] illae vrso~ 3 causae om. rLNt
4 debitam] ante approximationem PZ determinatam A Y 6-18 Hoc - obiecti = ADMR' IVr
A Y0 •µ [post ordinatae (p. 298, 17) ADMivr»•DLN AY 0 1µ post partiali (p. 303, 12) .R1Jl ; 'IT text. sign.:
Scotus extra manu su a A 1 Extra P(text. « mg.)V•r»•mLINl Additio D ' M 1 Zin. anfractuosa µ 6 Hoc]
add. si I I si om . D I ponatur DMVr 7 est1 ] add . quod MA 0 ! I principium) add . actionis
(-tus D) DMrm A OJ 1 non] tamen (add. hoc D) orLlN• om . rv 7-8 transeuntis) comp . I 8 esse]
esset I I passo) add. primi I 9 quare] quasi r 0 quod D I accidens] in corr. M 2 activum D
activis (I) rL actionis A OJ om . r 0 I Nonne] Non vere rL I beati] Dei rs et r 0 IO intuitio-
nis] intellectionis rN 2 I manet I I essentiae illi] i. e. vrs 11 alicui cuius] in corr. M 2 alicui
angelo D alicuius cum A 0 J I cuius] cui RJVr 80 I sit om. rNt I Similiter in corr. M 2 I Similiter,
caritas) Sim. (Sicut A OJ) causalitas (!) r 0 A OJ Supernaturalitas (J) I I patria) add . non orLN•
12 intuitionis) intentionis o t rs I sui) suae M*RJA 0 1 I et = AR! I tamen non] n. t. (t. om. D*)
ovr I intuente) intuitive o•rDN om. D' add. subiective vrso 13 intellectio) intellecto (!)
AM intellectus rL 13-14 accipiendo - immanens om . Dt 14 sic) sicut A 0 ! I non) na·
tura (I) I I et) om. A 0 J add . ibi r 0 • I et aliqua] aut RJ 15 tune - quod = A tune quod
Rl quia tune v quod nunc r 0 et tune rLN tune DMT 8 AY 0 1µ etc. M 2 certum I I est om.
AY I vocis) post in r 0 om. v 16 causae] de se M ' 17 immanens] manens or 0 movens
rm• I reliquae] in ras. A os reliqui 0 2 18 obiecti] abiecti (J) M albedini (I) IAv 19 :. = A
accidens sublin. rs 20 :. = A .. M 2 accidens sublin. AY
T 1 Cf. supra p. 296, 19-297, 5 2 Cf. supra p. 296, 20-22. 3 ponuntur ad verbo·
rum identitatem (!in. 7. 9) significand;im . ' Cf. nota praecedens.
503 Per idem 1 patet ad secundum 2 , quia in quocumque uno ordine [23)
causae, oportet ponere respectu uniu:; effectus unam per se causam,
et unam rationem per se causandi (ita intellectus in suo ordine cau-
salitatis est unus, et habet unam rationem formalem causandi, - et
species vel obiectum in suo ordine causandi est una causa specialis, s
et habet unam rationem causandi), sed non oportet totalem causam
prout complectitur omnes causas partiales, habere unam rationem
causandi nisi unitate ordinis; quod si cum unitate ordinis concurrat
'unitas per accidens', hoc accidit, sed unitas ordinis est 'per se'. -
Exemplum: sol in suo ordine causandi habet unam rationem cau- lo
sandi respectu prolis, et pater in suo ordine causandi est una causa
unius rationis, sed causa totalis quae complectitur solem et patrem,
non habet aliquam unam rationem formalem causandi - sicut non
est una causa - nisi unitate ordinis; et si contingat causas sic ordi-
natas praeter unitatem ordinis habere 'unitatem per accidens', in ls
quantum scilicet una accidit alteri, hoc non competit eis 'per se'
in quantum causae ordinatae.
Llll. - AD ARGUMENTA OPINIONUMJ
504 Ad argumenta opinionum, per ordinem. [24]
ADCPMSRrvzrBnLN A vsHGOI;Qu(P't'7t)'~µu)
1-9 'If Per idem - per se sign. Extra Ra l quia] quod rLN AG• 2 respectu unius
effectus post causandi (3) :E I unius] post effectus rBiN• om. PRrB ' 0 3 per se] ante rationem
pyrBDLNiAY:E om. rN ' I causandi] add. vel causalitatis vrBo I ital illius (I) r 0 om. D *AY add.
dico (praem. hie AG) quod A Go 4 est] sit A 0 I unam om. rLN I formalem] per se M per se
formalem post causandi :E praem. per sc C* add. et per se I* I formalem causandi] c. formaiiter
C ' formaliter c. C 2 I causandi] agendi seu causandi in ras. R 2 add. ita intellectus in suo ordine
causalitatis est unus et habet unam rationem formaliter causandi M 5 causal cum rLN add.
per se partialis (add. cum A 02 ) s aA GO I specialis = AD specie rel!. 't" 6 et om. D:E 0 * I ha-
bens DR* 6-8 sed - causandi om. D 'R • 6 totalem] talem Pl: 7 prout] ut :E add. in
(praem. tune r 0 *) se vrBD 7-8 unam rationem causandi) r. C. U. I; 8 quod - ordinis om.
c•pI;U• I quod si] quia si OM*RizA-Y quia quod DSrLN 10-11 habet unam rationem cau-
sandi om. :E 0 • 10 unam om. A EHG 11 respectu] add. talis vrBo 13 aliquam] post
unam AH om. DR•A 0 • I unam] post causandi Dom . C' I formalem] ante rationem Z om . CM' I
causandi] agendi vel causandi :E essendi A 0 • I sicut] sed A Y 13-14 sicut - ordinis] nisi
unitate ordinis sicut non sunt una causa unitate ordinis :E 14 causal ante una PZ ~m. A
15 praeter] propter A 0 16 accidit alteri] al. ac. A al. inhaeret :E I non competit om. A E• I
competit] convenit PII' 8 N comp. rel!. 17 quantum] add. sunt MI I ordinatae] ante causae
MZ om. C'SR*AE•H 0 ' sunt ordin. A 0 a 19 opinionum] opinionis DA 0 pro opinionibus VZ
A YBI; add. primae D
1 2
T sci!. supra n. 500. Cf. supra p. 295, 14-17.
DE IMAGINE 299
LA. - Ao ARGUMENTA PRIMAE OPINIONISJ
Primo, ad auctoritates Aug u st in i1. - Dico quod 'imago',

quae ponitur ab eo 'esse in spiritu' 2 , oportet quod intelligatur esse
in anima vel in aliquo animae ut in subiecto, et non praecise in
s corpore sic mixto, - aliter non concluderetur illam imaginem esse
nobiliorem omni corpore, quod tamen ipse <licit XII Super Gene,
sim 3 • Quod autem est in anima vel in aliquo animae ut in subiecto,
non est illa species quae communiter dicitur 'species', sed illa red,
pitur in parte organi quae est corpus sic mixtum 4 ; sed illud quod
10 recipitur in anima vel potentia animae, est actus cognoscendi: ergo
per 'imaginem' intendit ipse talem actum.

Ista glossa 5 arguitur ex dicto e i us XI De Trinitate cap. 2, ubi 505
vult quod informatio sensus, quae fit a solo corpore, 'visio' dicitur.
Illa autern 'informatio' est propria species, quae recipitur in parte
is organi, scilicet in corpore sic mixto; hoc patet ex hoc quod <licit
quod << gignitur a solo corpore quod videtur » 6 • Sicut ergo illud
quod est proprie imago dicitur 'visio', ita e converso visio potest
dici 'imago' et multo verius, quia 'visio' - secundum veritatem -
est quaedam qualitas, et talis qualitas quae est quaedam similitudo
20 obiecti, et forte perfectior quam illa similitudo prior, quae dicitur
usitate 'species'.
ADCPMSRivzrsnLN A vBHGo:EQu(p-rny~µu)
2 auctoritates] auctoritatem DR illud A 0 I Augustini om. D 3 eo esse] ipso :E 5 sic]
convenit A 01 om. rLN A 02 I aliter] alias A:E I concluderetur] concludetur P' concluditur Av
concluderet DCRvr-LA 0 concludet P 2 6 quod tamen] sicut DCM'SRirLNA-Y 7 est om.
RA y I veil aut vr-B 8 illa1 ] is ta D* ipsa A 0 I sed] licet p si M* I illa2 ] ista D* A EH ipsa species
(s. I. AG) quae (q. om. A 02 ) A GO 8-9 recipitur] requiritur AR 9 in] a rLN• I organica DA GO
10 vel potentia animae om. A 0 • I veil add. in 1vrA 0 l:E I potentiis rN 11 intendit] intelligit
Mvr:E pon. intelligit A oa 12 arguitur] post eius rLN accipitur rsn I De Trinitate = AA 0
P1tY~µu Trinitatis rel!. -r 13-14 sensus - informatio om. rN 13 fit] sunt (!} Z est AH
13-16 a solo - gignitur om. AB;; 13 visio dicitur] est visio A 0 14 est propria] proprie
dicitur ilia :E I propria] proprie 12zAv ipsa AG I quae recipitur om. AE!HG 15 sic om. DC*
MSRI'Vr A 0 I commixto 12 I ex hoc] ante patet C per h. A B1Go I dicitur 12 16 quod 1 om.
D*l*Z I solo] add. toto CI quod videtur. Sicut ergo] et videtur D' 17 est proprie] p. e. :E I
ita e converso visio om. D' 17-18 potest - visio om. R' I potest did] dicitur (pon. potest dici
M 3) M 18 et multo verius om. rLN 19 et talis qualitas om. c• I quae] quod P 2S 2 RI*zrsn
AYH:EQ 2 om . CM2STLNAG:EQ'U 20 et] etiam :EQ•U est A 0 om. M 2 21 usitate] ante did·
tur (20) :E in corr. A 02 in ras. rN 2 visitate (pon. usitate ca) CAB•
F 6-7 AuGUST., De Gen. ad litt. XII c. 16 n. 32 et 33 (PL 34, 466-467 et 467). 12 Au-
GUST., De Trin. XI c. 2 n. 3 (PL 42, 986). 15 Ibidem.
T 1 Cf. supra n . 407-408. 2 Cf. supra n. 407. 3 Cf. supra p. 247, 17-248, 3.
' Cf. supra n. 471. 5 Cf. supra n. 504. 6 Cf. supra n. 461.
506 Hoc intellecto, faciliter patet ad auctoritates eius 1 • Concedo enim

quod illam 'imaginem', quae est 'sensatio', non causat corpus in
spiritu ut totalis causa, sed anima causat in se, 'mira celeritate', -
non tamen ut causa tota, sed ipsa et obiectum; unde dicit ibi XII,
quad « mox ut visum fuerit » etc. 2 , innuens quod praesentia obiecti s
requiritur in ratione visibilis, ut anima faciat visionem in se, et non
requiritur nisi ut aliquo modo causa partialis, sicut ipse exprimit
in XI De Trinitate cap. 2, quod « a vidente et visibili gignitur visio »3 •
507 Istam conclusionem 4 sic intellectam probat ratio sua primo alle, [25]
gata 5 , - quia ista, quod 'agens est praestantius patiente' 6 , non est 10
immediata, sed dependet ex istis tribus: 'agens est praestantius ef,
fectu', et 'effectus agentis est f orma et actus patientis', et 'actus est
nobilior potentia'. Ubi ergo istae propositiones sunt verae, ibi pro,
positio Augustini quam accipit 7 est vera; illa autem quad 'agens
est praestantius effectu' non est vera nisi de causa aequivoca et is
totali: potest autem aliqua causa esse partialiter agens ad aliquem
effectum nobiliorem se, sicut elementum in virtute corporum cae,
ADCPMSRivzreoLN A vBHGO:EQu(pmy~µu)
1 intellecto] in corr . D 2 intellectio M * intelligendo Av attendendo A 0 I faciliter] statim D I
auctoritatem I2ZA I enim] Nam ante Concedo rN aeque AH om. D * 2 illam] istam CPM 2
RIZA:E 3 spiritu] spiritum M ' ZA YHO add. totam speciem AG• I totalis] tota A G2 4 tamen
om. A 0 I causa tota = At. {totalis R) c. rel!. edd. I uncle] ut cs 2 r 0 AH I ibi] ibidem (add. Trinltatis
VI' 80 ) VI' 80 A-H idem AH om. D * I XII] XIII com. D 5 visum] in corr. M 2S 2 visa A 0 ansum
(! pon. visum C 2) c I etc.] et ibi rL om. R I obiecti] om. R ! add. quod D 6 facit ABO I visio-
nem in se = A in se v. I2VZI'N 2 A edd. ex se (ex se anre faciat :E) v. I 'I'N' rel!. 8 in = A I
XI] II DCM tSRrzr-e A 0 XII V:E I De Trinitate =AA 0 :E-r Trinitatis rel!. prry~µu I quod] quia
I A G om. vre I quod a vidente om. Ct 9 conclusionem] quaestionem p I sua om. R tp
9-10 primo allegata] praeallegata VI' 8 praem. in auctoritate PPVI' 80 A:E add. in auctoritate M '
10 quia] quod D* sed AHG scilicet AB om. C' enim post ista C 2 I ista] in corr. C 2 ilia PRAY:EQ
praem. propositio :E add. propositio (praem. scilicet Sl) PS' R' IVZI' A voa add. ratio ABHG I quod
om. :E 11-12 agens - effectu om. A 0 t I effectu] patiente AE H patiente vel effectu AG 12 et1 ]
om. A 01 1: secunda A 02 I et2 ] add. tertia A 02 13 potential add. ergo (om . I*) agens inducens
huiusmodi (h.] huius A 6 l 0 ) formam est nobilius patiente IAE>GO I istae] post propositiones :E
illae DSI'LN I ibi om. A-Y 13-14 propositio] praem. illa (ista AEHG) PZA add. illa VI' 8 :E
14 Augustini om. vreo I quam accipit om. :E I est] erit post vera DR ibi re I illa] haec :E I
quod] propositio :E 15 est praestantius om. A E I praestantius] praestantior CMSRII'LN
comp. (pon . praestantius A 0 •) A 0 I effectu] in corr. A E 2 patiente A HO 15-16 aequivoca et totali]
t. et ae. R 2 AB 2 G t. ae. (ae. t. Z) Dvzr- 0 A 02 totali CM*SR'II' 0 A 6 'HG 16 autem = A enim
rel!. edd. I esse partialiter agens] part. agere vre I partialiter] partiale PM2 ZAYEHGO*:E praem.
partialis (add . et AG) A GO I agere vre 17 se om. A EHG
F 7-8 AUGUST., De Trin. X(c . 2 n. 3 (PL 42, 986).

2 Cf. supra n. 407. 3 Cf. supra p . 250, 13. 4 Cf.
T 1 Cf. supra n. 407-408. SU·
6 7
pra n. 506. 5 Cf. supra n. 407. Cf. supra p. 248, 5-6 . Cf. ibidem.
DE IMAGINE 301
lestium potest agere ad generationem mixti, quod est nobilius ipso

elemento, agente ut partiali causa 1 •
Per illud 2 apparet ad auctoritatem secundam Augustini X De 508
Trinitate cap. 5 3 • Format enim anima in se imaginem, hoc est
s sensationem, - et 'de se', hoc est ipsa est in potentia naturali ad
sensationem et non in potentia neutra, sicut superficies ad albedi,
nem est in potentia neutra et non naturali; et istam naturalitatem
ostendit, quod dicitur 'de se ' . Et loquitur ibi 4 tantum de sensatio,
nibus; quod apparet, quia ibi 5 <licit quod « illae animae partes quae
10 corporum similitudinibus informantur, habemus communes cum
bestiis »: hoc verum est de illis quae informantur imaginibus, hoc
est sensationibus, extendendo nomen 'imaginis' ad sensationem.
Ad rationem primam pro illa opinione 6 : concludit pro me, quia 509
cogitatio - cum sit operatio vitalis - non est a non,vivo sicut a to,
1s tali causa; potest tamen non,vivum esse causa partialis alicuius vivi,
vel effectus vitalis, sicut sol non,vivus est causa partialis cum patre
ad generandum filium vivum, et multo magis in proposito est pos,
sibile, quia hie causa principalior est 'vita', sicut patebit in sequenti
quaestione 7 •
ADCPMSRIVZrBnLN A YBHoo:EQu(pTit')'~µu)
1 mixti om. D 2 elemento om . DCPMSRIVr 80 I ut] videlicet D 3 illud] istud ZA v
idem vrBD AH hoc :E I apparet] patet PIVZrBD I auctoritatem] auctoritates A y distinctionem :E I
secundam] ante auctoritatem PA:E duas A Y om. DCM*SRI'VZr tertiam ante auct. 12 I Augustini
om. :E I XJ IX DP pon . XIII rBa om. :EU• 3-4 De Trinitate] Trinitatis DCPMSRivzr A- 0
4 enim anima om . :E I hoc] id :E 5 sensationem] praesentationem (pon. sensationem A oa) A 0
secunda ratione A 0 • I sensationem - naturali om. AB* 5-6 et - sensationem om. R' 5 se J
ipsa rLN* add. ipsa A •1° I hoc] id :E I naturali om. VA •1 6-7 sicut - neutra om . P I ad
albedinem] post potentia (7) A 0 ad albedines CM* 7 est - neutra om. :E I istam] illam S
ipsam AEHG 8 ostendit] add . per hoc PVrBna I quad dicitur] q. dicit vrBna om. r 01
9 apparet] patet :E I quia ibi] i. q . DCMSRizr-BA-Y I ibi dicit] d . i. PVrBAY:E add . ibi M 2 I
dicit quad om. D I illae] istae srLN / A BHG istas vrBDN 2 10 similitudinibus] similibus DCR
rL A YB add. vel (et A 0 1) imaginibus (post informantur I*) CIA oa I informantur] add. sunt (om. :EU')
quas :E 10-11 habemus - informantur om. S'R' I habemus - imaginibus om. CI' I com·
munes cum bestiis] cum b. com . MRl:E 11 hoc1 ] sed z licet A y praem . et vrBD om. DrL I
informantur] informentur P formantur SlA * add. ab R add. vel S* I hoc2 ] id :E
00
13 illa]
ista D 2PRA- 0 om. A 0 I opinione] add. dico quad :E J quia] quad DCMZA· 0 14 cogitatio = A
cognitio rel!. edd. I non est a om . A" 15 tamen] enim A EHG I non-vivum] vivum R * non-unum
Z* unum C'M* 15-16 alicuius-vitalis om. rBn 16 vel] in corr. :EU 2 sicut (not. aliter: vel I;Qa)
I;Q I effectus vitalis) v. e. :E I sol non-vivus) sol um vivus A I non-vivus est) none. v. D I est) potest
esse et est :E 17-18 est possibile om. A 0 * I possibile) in corr. M 2 posse C 18 quia) quad PI
hie] haec RA om . :E I vita] viva vr-n vitalis C 2 causa vitalis (not. vel: viva A 02 ) A 0 I pater I;Q*U
0
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio I d. 2 n . 333. 331 (II 325-326. 323-324). 2 Cf. supra
n. 506. 3 Cf. supra n. 408. 4 Cf. ibidem. 6 Cf. supra n. 408. 8 scil. prima;
ratio cf. supra n. 409. 7 Cf. infra n. 559-560. 562.
510 Cum arguitur post de forma perfecta 1 , hoc concludit quod ali, [26)
quam activitatem habeat respectu propriae operationis. Sed quod
videtur concludere totalem causalitatem in ea respectu suae opera,
tionis, - respondeo quod illa forma ex perfectione sua ordinatur
ad habendum operationem circa totum ens, ut dicitur tertia quae, s
stione huius distinctionis 2 ; quia vero non est simpliciter perfecta,
quia non est infinita, ideo non potest habere in se totum ens. Ex
eius igitur perfectione, cum sua imperfectione, concluditur quod
aliquam activitatem habeat, et tamen non sufficientem, quia non
posset habere totalem causalitatem cognitionis respectu totius entis lo
nisi haberet in se totum ens. - Et ideo dico quod formae imper,
fectiores bene possunt esse causae totales respectu suarum opera,
tionum, quia operationes earum sunt limitatae respectu aliquorum,
respectu quorum totalem activitatem habere non concludit aliquam
perfectionem activam nisi limitatam. Sed in illa forma perfecta 15
quae ordinatur ad totum ens, non potest poni talis causalitas re,
spectu cognitionis totius entis (tune enim poneretur in ea virtus
activa illimitata), sed potest poni partialis causalitas in ea et par,
tialis in obiecto, ut sic ipsa possit cooperari perfectioni suae circa
quodcumque obiectum, et obiectum etiam quodcumque sibi co, 20
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO:EQu(p=y~µu)
1 Cum] Quod A:E I post) primo AAEHG prius A 0 secundo PZAY:E add. secundo (praem.
scuicet Ml) M 2Vr 80 I hoc) hie :E I quod] add. forma A 02 add. intellectus :E 2 habet :E
2-4 Sed - operationis om. A 0 • 2 Sed quod] Sed (add. quo d C 2 ) hoc (add. quod C 3) C om.
P 2 I quod] quia 1vrsoN2 A G:E quid vel quia I* 3 eo :E I su ae] post operationis (3-4) AG
propriae pyrso propriae su ae (s. pose operationis, 3-4) AH 4 respondeo] ideo dico :E I illa]
ista DCPMRIZA:E add. scilicet R 4-6 ordinatur - quaestione om. C' 5 habendam A· 0
5-7 ut - ens om. D' 6 vero om. A- I est] esse C' om. S*ZA * I perfecta] ante simplici-
0 0
ter :E perfectior P' 7 non est infinita] est finita :E I est om. DlCPMSRZA 8 eius igitur]
cuius rLN A y I cum su a imperfectione om . c• I sua] eius D 9 habet :E I et tamen non] t.
et n. AEH non t . :E 10-14 causalitatem - totalem om . :E 0 • IO cognitionis] intellectionis
(-nem Z) Pvzrso A YE 2G imaginis (nor. vel: cognirionis A 02 ) A EtHO om. :EQUl 11 Et om . :EQUl
12 causae] post totales vr-o om. C ' MS* 12-13 operationum) praem. perfectionum P add.
sicut ignis respectu ignitionis A 0• 13 respectu aliquorum] circa aliqua :EQUl 13-14 aliquo-
rum, respectu quorum] aliq. resp. quarum rerum R 2 (in ras.)AG quarum (praem . aliq. resp . AE>
praem. aliquarum rerum rNa) rerum DCM'SI'r-s A BH0 2 quarum 12 A 01 14 habere] ante totalem
DM212 A YGO habent ante totalem :EQUl om. A EH / non] praem. sed hoc :E 15 ilia = ADS ista
rel!. edd . 16 talis = A totalis rel!. edd . 17 enim om. D I poneretur] post ea A 0 ponetur
A E comp. rw primo poneretur rN 2 17-18 virtus - ea om. AB? 18 activa illimitata]
i. a. A YBlHGo / sed] add. si s•rLN 19 sic] add. in D / perfectioni suae] in corr. C 2 ad (om. PZ)
perfectionem suam PZAY:E 20 et om . rLNAE? / obiectum2 om. D*AE? I sibi] post cooperari
(20-p. 303, 1) vzr 80 AY:E om. DC*PM*SRirLNA-Y
T 1 Cf. supra n. 410. 2

Cf. supra n. 185-187.
DE IMAGINE 303
operari, magnum ad magnam perfectionem eius et parvum ad par-

vam.
Alia duo argumenta, videlicet de actione ut distinguitur contra 511
factionem, et quod actio denominat agens 1 , concedo. Pono enim
s actum intelligendi vere manere in agente quod est eius causa par-
tialis; non tantum in supposito agente, ita quod non transeat extra
suppositum, sed quoniam nee transit extra partem intellectivam in
sensitivam, nee extra partem intellectivam in appetitivam, nee extra
principium eius activum in aliam potentiam, sed manet in parte
10 intellectiva, quae est causa partialis eius. Non oportet autem actio-
nem proprie dictam manere in sua causa totali, sed sufficit quod
maneat in sua causa partiali.
LB. - Ao ARGUMENTA SECUNDAE OPINIONISJ
[27] Ad argumenta pro secunda opinione 2 • - Quamvis posset ibi 512

1s tangi, utrum illa causalitas quae attribuitur intellectivae parti, con-
veniat proprie intellectui agenti vel possibili, tamen illam difficul-
tatem dimitto usque alias 3 •
Cum probatur quod 'possibilis' non potest habere causalitatem 513
aliquam, quia 'nihil idem agit in se' 4 , - respondeo quod illa propo-
ADCPMSRIVzrsnLN A vEHGO:EQu(p-rny~µu)
1 magnum] post quodcumque2 (p. 302, 20) p add. quidem VI' 80 AY add. quod M 2Z:E I
magnum ad om. A Et I ad magnam om. R t I et] ad D* ut r 0 om. CPMSRIVzr-o A:E I parvum]
in corr. S 2R 2 parvam (pon. parvum 0) C parva M 3 Alia] Ad R I videlicet] scilicet :E om.
DCPM*SRI*VI' A-v 5-6 quod-partialis] quia est partialis causa M' om. CPtM2SRI2VZI' A:E
5 quod] quia D I eius om. DI 6 non tantum - agente] in ras. et mg. R 2 om. CtSI'NAEH I
non tantum] scilicet A GO I tantum] in ras. I2 tamen (pon. tantum P') PI'L A Y 7 sed quoniam =
A sed M 2l 2VZI' 8 A:E edd. quoniam (quia D) M'I' rel!. I nee] non D *RI'N naturae (I) S* 7-8 in-
tellectivam - extra2 om. R t I in ... in] et .. . et I'LN* I in sensitivam om. C t I in sensitivam -
appetitivam] in partem sensitivam nee appetitivam :E in appetitivam nee in partem sensitivam D
8 nec2 ] add. transit :E 8-9 nec2 - potentiam om. DCSII'LNA-Y 9 principium-potentiam
in ras. R I aliam] aliquam AY:E
2 10 oportet] oporteret post autem PZ* om. D 10-11 actio-
nem] add . eius I'LN* 11 dictam] distinctam r 0 I causal post totali PZAH om. C' causa activa
ca I suf!iciat vrs 12 sua om. D 14 argumentum AB I pro secunda opinione] secundae
opinionis CM I possit PI*A YGO 15 tangi] add. ista dif!icultas A 0 • I illa] ista (post causalitas :E)
DCPMRIZI' 0 A:E I quae] om. M ' ut M' I intellectivae parti = A p. i. rel!. edd. !6 illam]
istam DPVI' 8 A 0 17 dimittendo RA EHG I usque alias] u. ad al. S* A GO* adnot. Quodlibet
quaest. 15 art. 3 D' 18 possibilis] in corr. A 02 possibile vrN praem. intellectus I' 8 •AH•Oa
19 aliquam] ante habere (18) Z ante causalitatem (18) PVA Y illam (istam A EHG) ante causalitatem
(18) DCMSRrr- 0 A-Y om. r 0 I quia] quod z add. videlicet et D' I respondeo] dico :E I illa] ista
(post propositio, 19-p. 304, l :E) DA-Y:E
T 1 Cf. supra n. 411. 412. 2

Cf. supra n. 422. 8 Cf. DuNS Scorus, Quodl. q . 15
n. [13-20. 24]. - Cf. infra p. 330, 18-331, 13. 4 Cf. supra p. 257, 3-5.
sitio 1 non est vera nisi de agente univoco, nee ilia probatio eius 2
quod 'tune idem esset in actu et in potentia' 3 concludit nisi quando
agens agit univoce, hoc est inducit in passum formam eiusdem ra-
tionis cum ilia per quam agit; si enim sic aliquid ageret in se, ergo
haberet simul 'formam eiusdem rationis ad quam movetur', et s
dum movetur ad illam, careret ilia 4 ; ergo simul haberet illam et non
haberet, - saltem hoc sequitur de duabus formis eiusdem speciei,
vel de eadem. In agentibus autem aequivoce, id est in illis agenti-
bus quae non agunt per formas eiusdem rationis cum illa ad quam
agunt, proposi tio illa quod 'nihil movet se' non habet necessi- 10
tatem, nee prob at i o e i us 5 quod 'aliquid sit in potentia et in actu
respectu eiusdem' aliquid concludit: non enim ibi agens est tale for-
maliter in actu quale passum est formaliter in potentia 6 , sed agens
est virtualiter tale in actu quale formaliter est passum in potentia;
et quod 'idem' sit virtualiter tale in actu et formaliter tale in po- 1s
tentia, nulla est contradictio .
514 Ista glossa de agentibus univoce et aequivoce 7 necessaria est, quia
Philosophus posuit 'motum' non tantum in genere qualitatis,
sed quantitatis et 'ubi'. In quantitate autem et 'ubi' nullum est
ADCPMSRivzrsnLN A vnHGoLQu(p-rnyf3µu)
2 quod = AMSrL edd. quod est quia PVzrs Av quia rel! . 2-3 et - inducit om. D'
3-4 in - rationis] f. (om. D') e. r . in p. DR 4.5 cum - rationis om. A 8 ' 4 cum ilia] c.
ista AHG om. Z I sic aliquid] aliq. (aliquis Dad M*) sic (s. om. A 0 *) DCMSIVrAvB;HGO I aliquid
om. L I ageret] aget C* add. causaliter AG I se] add. univoce A oa I ergo] sequeretur (add . ergo
AE!G) quod PVzrsAYB!GL om. AH 5 simul] ante haberet DL add. in se VI rationis] add.
cum ilia L I moveretur vrs 6 dum] cum vrs I moveretur A 0 moveret D* I illam1 ] istam
rso A BHG add. sic vrn I careret] cau saret D*MA YG•OLU om. c I ilia] illam D*MA YOLU ea vrs
om. C I illam2 ] earn PZ 6-7 et non haberet] om.Zadd. earn vrs 7 formis] ante duabus
L om. V 8-9 autem - agentibus om. AE 2 8 id est] et PAYL om. AG I illis] om. rLN add.
scilicet AG 8-9 agentibus om. L 9 quae] qui R I eiusdem - ilia] et ad illam Ao;: 10 ilia]
ista DA 0 ita AG add. scilicet I2A 0 10-11 necessitatem] veritatem vrno 11 probatio eius]
e. p. (p.] propositio LQ*) Ladd. scilicet I2A 0 I potentia et in actu] a. et in p. (add. simul rna) vrs
12 aliquid concludit] c. a. vrs praem. et R I ibi om. D 13 passum est formaliter] f. e.
patiens D I est om. rLN 13-14 sed-potentia om. rs 14 virtualiter tale in actu] v. in a. t.
A- 0 t. v. in a. A 0 tale (add . in actu LQ 2 ) virtualiter L I formaliter - potential pas. e. f. in pot.
v pas. e. in pot. f. L I passum] patiens (pon. passum M') DCPMSRI*r-s 16 nulla] non rN
17-18 quia Philosophus] Phil. (in COTT , D 2 ) enim D 18 ponit AY 0 L 19 sed] et rN• add.
etiam RaL I sed quantitatis om. rs
F IO GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 157-158). II Ibidem

(p. 151. 154). I8 AruSTOT., Physic.Vt. 9 (E c. 1, 225b 7-9).
T 1 sci!. 'nihil idem agit in se'. 2 sci!. propositionis. 3 Cf. supra p. 257, 7-8.
' Cf. GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VIII q. 2 in corp. (PhB IV 19). 5 sci!. propositionis
6 7
('nihil movet se'). Cf. supra p. 257, 5-6. Cf. supra n. 513.
DE IMAGINE 305
agens univocum, quia in genere quantitatis et 'ubi' nulla forma est

quae sit principium inducendi similem formam, immo - ut gene,
raliter dicatur - quicumque motus est 'non ad formam activam',
non est ab agente univoco, quia ex quo forma terminans non est
s activa, nulla eiusdem rationis est principium agendi. Sunt ergo
apud Philosophum multi 'motus' ab agente non univoco sed
aequivoco, - et ibi agens est tale virtualiter in actu quale patiens in
potentia formaliter .
[28) Si a r gu as 'ergo in omnibus posset idem esse in actu virtuali 515
lo et in potentia ad actum formalem, et ita quidlibet potest movere
se' 1, - respondeo quod in ista illatione est non causa ut causa, nam
ex generali ratione 'actus virtualis et potentiae ad actum formalem'
nulla est repugnantia, quia si ex ista ratione esset repugnantia, et
in quolibet esset repugnantia; tamen in aliquo cum actu virtuali
15 concurrit aliquid aliud, propter quod repugnat sibi quandoque esse
in potentia vel actu tale formaliter. Exemplum: esse calidum vir,
tualiter in actu et in potentia formaliter, de se non includunt con-
tradictionem vel repugnantiam, et ideo in nullo subiecto includunt
repugnantiam quod propter hoc non possint esse simul, nee alte-
ADCPMSRivzrsnLN A YllHGo:E Qu(p-rny~µu)

1 in genere - ubi om . :EI et ubi om. AG I forma est] e. (add. 1b1 :E) f . DRVr 8 :E 2 for·
mam] ante similem :E om . A YKH 3 est non] n. e. Vr 802:E 3-4 activam - forma om . C '
4 quia] sed in ras. R 2 I terminans] causans AB I non2 om . AK*H 5 nulla] nee A 0 praem. ideo
A 02 add. natura S 2 I est] add. in ilia quae est A oa I agendi] activum :E I ergo] autem rLN 6 ab
agente] post non Dom . Z 7 patiens] passum M 3 A:E praem. est PZ add. est (post potentia, B rLN)
iar- 0 AKH:E 7-8 in potentia formaliter] £.in p . :E 9 arguas ergo] e. a. A 0 praem . enim
R I posset - virtuali] possit e . id. virtualiter in a. A 0
10 potential add. formaliter A 02
10-12 et ita - formalem om. AK!H 10 quodlibet AGO:E quilibet rN I posset PIVZr poterit :E
10-11 movere se] se m . :E 11 respondeo] dico :E I in ista illatione] post causa2 AE!G om . D
CPM' SR*PI'LN•A 0 • I ut causa] necessaria AG om. Z 11-12 nam ex] ex rN• om. D' 12 po·
tentia A 0 13 nulla] non A 0 I quia - repugnantia om. R' 13-14 quia - repugnantia om.
rs 13 et om. PAY:E 14 quolibet] omnibus RI t amen - cum] in a. t. c. :E in a. tamen
AG 2 praem . etc 15 aliud om. :E I repugnat sibi] repugnet s. vra repugnantia D praem . non
Z I esse] post potentia (16) A 0 est C *V *Z 16 vel] add. in D*I2Vrao A GO I tale] post forma·
liter D tali rrN• A 02 17 in actu] actu ante virtualiter (16-17) :E I formaliter] post et PM 3R 3PV
r A om. C*M'SR'I'Z 17-18 includunt contradictionem vel repugnantiam = Aprty~µu [includit
(no<. alius liber: includunt µ) prty~µu] repugnant nee includunt aliquam repugnantiam 't' includunt
(-<lit vr 0 concludunt rLN) repugnantiam (·tia M*) rel! . 18-p.306, 1 et ideo - quia alterum] om.
A Y:E; <j[ sign.: Vacat P1M 2Z2 Cancellatus ya 18-19 et ideo - repugnantiam] om. DSA Kt;
<j[ sign . litteris a-b V 2(cext. et mg.) 18 et - nullo om. p 19 quod] quia rLN*A 0 et D *P I pos·
sint] possunt DPRZrLN A BG posuit (I) CM* I nee] ut o•rN2 (in rru.) add. quod AG
F 9·zr Gom!FRious DE FoNT., Quodl., VIII q. 2 in corp. (PhB IV 21).
T 1 Cf. supra p. 304, 12-16.
Duns Scotus, Ordlnatlo 20

rum ibi quia alterum; tamen sol, qui est calidus virtualiter, non
potest esse calidus formaliter1, - tamen hoc non est propter repu,
gnantiam istorum primo, quia saturnus est frigid us virtualiter et
tamen non potest esse calidus formaliter; ergo actus virtualis non
erat in eo causa repugnantiae, sed aliquid aliud, quod est commune s
soli et saturno, puta quod ista sunt 'corpora incorruptibilia', et
calor est 'qualitas' corruptibilis.
516 Sed si obi ci as quod 'talia principia metaphysica 2 , ex quo sunt
generalia, non debent negari propter aliquas difficultates speciales',
- respondeo: nulla sunt principia metaphysica quae habent multa 20
singularia falsa; intelligendo autem quod nihil est in actu virtuali
et in potentia ad actum formalem, et quod ista repugnantia accipia,
tur ex ratione actus et potentiae, multa sunt singularia satis paten,
ter falsa, ex quo satis sequitur quod istud non est principium meta,
physicum; sed quod nihil est in actu formali et in potentia respectu 2s
eiusdem actus formalis, est verum, scilicet quod sic nihil est simul
in actu et in potentia.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOl;Qu(p-rny~µu)
l ibi] non sit rN2 non sit (s.] insit AG) nisi A GO praem . non sit r 02 I ibi quia alterum om.
DP I quia] quando est rN 2 I tamen] cum CSIVr 0 1-2 virtualiter - calidus om. D ' 2-4 ta•
men - formaliter om. A 2 tamen] et R 2 (in ras .):E om. I'N2 I hoc] hie SZ I est] ante non D 2
potest I*:EQ' om. A EH2;Q 2 U add . semper R 3 istoruml illorum vrsN 2 AG istarum M illarum
DSRI'LN' [ante repugnantiam (2-3) vr- 0 ] I primol probatio Ir 0 N2A E probo DA 0 I virtua-
liter] add. in actU vrs add. et Sic non est calidus virtualiter I'NI 4 caJidus formaJiterj f. C,
V add. in actu vrs I virtualiter CM*S 5 erat] erit :E I eol ea DCM*SI*ZI' 0 LN• 6 solil
sibi rLN I soli et saturno] sat . et soli Dadd. potest esse causa vrs I ista] illa svr- 0 I corpora]
ante ista :E ante sunt A EH formaliter (add . corpora A 01 ) A 0 om. VAG 7 qualitas = AR' quali·
tas corporis R 2 rel!. edd. 8 Sed sil Si etiam P A:E I obicis R obicit D I principial add.
scilicet I*I' 0 I metaphysicalia R 2 (in corr.)VI' 8 :E 8-9 ex - generalia om. AEH 9 aliquasl
alias R quascumque :E 10 respondeo l dico :E add. quod 122: I nulla] vel nullam (v. n. om. AE 2 )
igitur non AB aliqua D multa AHGO I sunt om. :E I metaphysicalia :E pon . metaphysicalia ca I
quae om. :E I habeant vrs h abet (I) :EU 11 autem] add. sic illud principium A 01 12 istal
illa S:E 12-13 accipitur PZABHG 13-14 multa - istud om. CSR'II'LNA-Y 15 sedl add.
intelligendo A 01 I potential add. formali A 01 15-17 respectu - potentia om. A E;; 16 for·
malisl formaliter vrs om. R•AY:EQ*U I est1 ] add. bene vrs I est verum] v. e. CPMSRizro
A YElHGO:E praem. hoc :E om. D' I scilicet = A 16-17 quod - potential quod est sic in
actu et in pot. (add . quia nihil est simul sic In actu et potentia A 0 •) A 0 om. M 2VI' 8 A Y• 16 quod -
simull quod nihil est (erit A BG) sic A EHG quia sic esset quasi simul R et istud (1. in corr. D 2) est
principium (add. metaphysicum D 1), quia si esset simul, esset D I est simul] s . e . CMSIZI' 0 L
17 in 2 om. CMI'LAB
F 8-9 GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 170). - Cf. supra p. 258, 5-7,
T 1 Cf. GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. VIII q. 2 in corp. (PhB IV 22); VII q. 6 in corp.
(III 343-344). 2 Cf. supra p . 304, 10·12.
DE IMAGINE 307
(29] Et si omnino contendas quod 'etiam loquendo de actu vir, 517

tuali et potentia ad formalem actum, sit principium metaphysicum',
quomodo alii erant ita caeci, et ille solus 'videns', ut rationem ter,
minorum communium metaphysicorum non possent concipere, et
s ex eis apprehendere veritatem talis complexi quod i p s e ponit
'principium metaphysicum'? quod non tantum ab aliis non
ponitur 'principium', immo in multis falsum, et nusquam neces,
sarium ratione terminorum.
Cum arguitur, secundo, de causa materiali et e.fficiente, quod 518
1
10 non coincidunt , - verum est de materia quae est in potentia pura,
sed non de materia 'secundum quid', quale est subiectum respectu

accidentis. Necesse enim est aliquid idem quandoque esse mate,
riam et efficiens respectu . eiusdem, quod apparet, quia alias passio
non praedicaretur 'per se secundo modo' de subiecto. Probatio,
1s quia si praedicatur de ipso 'per se secundo modo', est eius causa
materialis sicut materia est in accidentibus, quia ponitur 2 in defini,
tione eius ut additamentum. Si etiam est praedicatio 'per se', ergo
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOI;QU(p=y~µu)
1 Etl Quod :E add. ideo PZ 2 potential praem. de vrB add. formali :E I formalem] post
actum AH eundem :E I sit] add. primum vrs I sit principium metaphysicum] om. C'M* s. p.
metaphysicale ca 2-3 sit - ut om. D ' 3 alii] aliqui AEG om. AH I erant] post ita A 0
erunt vrs A y add . etiam caeci i;u I ille = AS:E 0 ' iste (post solus r 8 ) D!:E 02 rell. edd . 4 meta·
physicorum] in corr . 12 metaphysicalium :E I non possent] n. possint rLN n . possunt (pon. possent
0) c praem. alii vrs add . alii pzrLNAY:E I et] om. C*AB;: add. quod rLN* 4.5 et -
apprehendere om. :E 0 5 complexi quod] complexionis quam D I ponit] add. esse (post meta·
physicum, 6 :E) DPRzA- 0 :E 6-7 non ponitur principium] cognoscitur principium (not. non ponitur
prlndplum , alia litte ra A 02 ) A 0 add. metaphysicum rLN 7 nusquam] numquam DCPMSIVZr
AGOI;Q 9 adnot. Henricus, Quodlibet III q. 14 et Godefridus , Quodlibet VIII q. 2 et 4 A1
v1rs1 I Cum - quod] Ad illud II Physicorum quod materia et efficiens :E I Secundo] praem. de
vrs praem. ex AH add . Physicorum DCPMSRIVZrA-B 10 coincidunt] coincidant A 0 add.
respondeo: hoc PR VZr A y add . hoc :E I in om. vrs I pura] ante potentia A 0 :E rescr. ca
2 8
11 de material post quid Dadd. quae est rN I qualis :E 12 accidentis] not. vel: actus intelligendi
A 02 pon. actus intelligendi ca I enim] post est D 2CPMSIVZr 80 A om. D'rLN;: I quandoque] ante
aliquid PZ post esse A 8 :E quando rs* 12-13 materia DMSRizr-s 13 quod] quia D* om. :E I
apparet] patet :E 14 per se - subiecto] de subiecto ipso (i. s. rs) per se secundo modo
dicendi per se vrs I Probatio] proprio AY om. DCM'R'Ir 0 LN;:A-Y 15 praedicaretur DCM
SRIVzrso 2 LNA 0 I ipso] subiecto :E I per se] post modo :E om. DCM*SRizr-sA-Y I est]
esset rLNA 0 * 17 additamentum] additum CPM*Rizr-sA-Y auditum (!) D add . ei AH
add. est A 8 I etiam] post est Pr 0 enim post est D igitur AG om. M I praedicatio] ante est
A 0 om. srLN
F 1-2 GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. VIII q. 2 in corp. (PhB IV 23.22); VI q. 7 in corp.

(III 151). 5 GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (III 170). - Cf. supra p. 304,
10-12. 6-8 HENRICUS GAND., Quodl. X q. 9 in corp. (f. 425H-426K).
T 1 Cf. supra p. 257, 10-12. 1 Cf. supra n. 134.

et neeessaria: sed quod est sola eausa materialis respeetu alieuius,

non habet neeessitatem respeetu eius, ergo oportet praeter eausali,
tatem materiae ponere in subieeto eausalitatem efficientiae, ad saI-
vandum neeessitatem.
519 Quod arguitur postea de relationibus realibus oppositis 1 , dieo s
quod aliquae 'relationes oppositae' sunt ineompossibiles in eadem
natura, aliquae non in eadem natura sed in eodem supposito, ali,
quae nee in eadem natura nee in eodem supposito. Uncle ex ratione
relationum realium in eommuni non potest eoncludi repugnantia
earum in eodem. Exempla praedietorum: 'eausa et eausatum' in 10 (30)
eadem natura sive in eodem supposito repugnant, quia si non, tune
idem dependeret a se; 'produeens et produetum' non repugnant in
eadem natura si natura potest eommunieari sine divisione, qualis
est natura divina, repugnant tamen in eodem supposito; 'movens
et motum' nee in eadem natura nee in eodem supposito repugnant, 1s
quia hie 2 non ponitur dependentia essentialis, qualem ponunt rela,
tiones eausae et eausati, nee ibi 3 ponitur quod idem sit antequam
sit, quod ponere videtur ratio produeti et produeentis, - sed tan,
tum ponitur hie 4 quod idem dependet a se quantum ad aetum aeci,
ADCPMSRivzrsoLN A vsHGoLQu(pTltj'~µu)
3 materiae] materialem AH praem . talis AG 3-4 ad - necessitatem om. AH I salvandam L
5 postea om. L 6-7 eadem natural n. e . Lu add. et (aliquae in rN*) eodem supposito ruNAG
7-8 aliquae non - natura om. Dt A Y I aliquae non - supposito om. rNt 7 aliquae] om.
A 0 * add. repugnant rN1 I non - sed] sed non in eadem n atura post supposito AG non A 01
om . DlCPMSRivzrsoLtAEHOlL I eadem om. rLlN! I eodem om. rN! 7-8 aliquae nee -
supposito om. rs;ot I aliqu ae] qua Ct 8-9 Uncle - concludi om. C t I ratione relationum
realium] rel. real. rat. A 0 relatione rationum non D' ratione relationum D 2 9-10 realium -
Exempla om. A Et 9 non - concludi om. Dt 10 earum] eorum ASR vrs•DLN AB! I
Exemplum A GO I praedictorum] praedietarum APSRZA EHG add. quantum ad primum vrso
11-13 sive - natura 1 om . Dt 11 sive] et etiam L I in eodem] post supposito rN• eodem post
supposito rL om. DlCPMSRIVzrso A - 0 11-12 quia - repugnant om. AB! 11 si non
om. DlM 2R!AY 12 idem] ante tune (11) C comp. A 0 ' sequeretur quod idem A 01 I se] add.
quantum ad secundum vrso I repugnat CVLQU• 13 natura1 J add. et hoc PM 2vrso A YL I
divisione = A divisione sui (s. d . ALT) rell. edd. 14 repugnat VA BG I in eodem om. Rt I sup·
posito] add. rationis z add. quantum ad tertium vrso 15 in eodem om. A YEG 16 hie] in
(add . eo Z') hoc DCPMSR2 Izr-s A 02 17 ibi] post ponitur L id AH per illud (i.J idem D*l) DC
PMSRizr-BAG 0 ideo in ras. AB 2 17-19 quod - ponitur om. AB! 17 idem] aliquid AG
nihil (pon. idem A 01 ) A 0 18 ponere videtur] v. p. L I ratio J relatio D 2CMR2 r-s A 02 L relatio vel
ratio I* I producti et producentis] producentis et producti L 19 hie) hoc (add. ibi post quod 12 )
CMSRIZrNA 0 om. AY I quod idem] aliquid A 0 t I dependeat L I a se om. Z 19-p. 309, 1 a
se - dependet om. Mt I quantum - accidentalem om . M l I accidentalem) essentialem A
T 1 Cf. supra p. 257, 12-14. 2 id est in proposito ( « earum in eodem >, cf. !in. 10),
scil. intellectus possibilis et intellectionis, in eadem natura animae. 3 Cf. nota praecedens,
' Cf. ibidem.

DE IMAGINE 309
dentalem, sicut motum a movente dependet quantum ad actum

accidentalem quern recipit ab eo. Incompossibilitatem ergo aliqua,
rum relationum realium oportet reducere ad aliquam incompossi,
bilitatem priorem, et ubi illa prior non invenitur, ibi nee relationum
s realium oppositarum incompossibilitas concludetur.
Hoc etiam amplius declaratur, quia sicut istae relationes 'pro, 520
ducentis et producti', quae sunt repugnantes in eodem supposito,
possunt fundari in eadem natura 'illimitata', sicut in essentia di,
vina, ita istae relationes 'moventis et moti', quae multo minorem
10 habent repugnantiam, possunt fundari in eadem natura 'aliqualiter
illimitata'. Quidquid autem est in potentia ad aliquem actum 'for,

maliter', et tamen cum hoc ha bet eandem actualitatern 'virtualiter'
- sicut cum idem rnovet se - est aliqualiter illirnitaturn; ponitur
enirn non tanturn capax illius perfectionis, sed ut causans earn. Ibi
1s ergo, propter illirnitationern aliqualern, bene cornpatiuntur se illae
relationes oppositae.
(31] Ad achillern eorurn, quod 'quidlibet rnoveret se' 1, dico, sicut 521
arguturn est contra prirnarn opinionern in excludendo causarn 'sine
qua non' 2 , quod nihil est totalis causa et perfecta et naturalis, ef,
ADCPMSRrvzrsoLN A YBHGoI: qu(p-rny~µu)

1-2 sicut- accidentalem om. P*VZA EH 1 dependet] ante a I: om. M?r 0 2 ergo om. rLN
2-4 ergo - incompossibilitatem om. AB! 2-3 aliquarum] aliarum ADAY 3 realium om.
M 2Vr 8 t A YI; / aliquam] aliam A B?HGo 4 ilia] ista CPMSRIVZr A Y / prior] prima ratio (add.
incompossibilitatis A 02 ) A 0 om. rLN add . ratio AG / ibi post concludetur (5) I: / ibi nee] n. i. (i.J ut
D*) DA 0 nisi ut Ct i. nihil R 4-5 relationum - incompossibilitas] ista A YI; ista (add. poste-
rior A 8 a) relatio ABH ista posterior AGO praem. ista M a 5 realium =A / oppositarum] ante
relationum (4) R oppositorum CM*I*r 0 I incompossibilitas] impossibilitas A ista incomposs .
ante relationum (4) vrs I concludetur] concludatur R concluditur A 0 rep. ante relationum (4) Ma
6 adnot. De hoc Godefridus, Quodlibet VI q. 4. Item lacobus (lac. om. A'), Quodlibet I q. 7 et
13 . Item Thomas, Contra gentiles lib. I c. 13 et lib. II c. 46 et 47 et 76 A 1v 1r 81 I istae] illae
(po" relatio nes Z) DCPMRizro A YOI; Q om. I;U 8 fundari] simul esse AH praem. etiam D add.
etiam {comp. C) CMSir-s / natural non Ct essentia AH 9 ital ideo A 10 fundari] add.
etiam CZ / eadem] aliqua AG 11 illimitata om. A I autem] post est R enim D I in potentia
om. I: 11-12 formaliter ante ad (11) vrsA-HI: 12 et om. AH I tamen cum = A tamen
RAG cum rel!. edd. / activitatem D 13 sicut] praem. est A 0 add. est vzrsNaA YI; / est] esse
rs• om . DA y 14 tantum] add . ut AG I illius] huius A 0 I Ibi] post ergo (15) I: om . A 0
15 aliqualem] ante illimitationem vrBAYBHI; talem A 0 aliq. talem ante illimit. AG om. DR I
illae] istae DPM 2RivzrsoN2 AI: 16 oppositae] add. ('ff sign. Extra rLlNl) Contra: omnia
correlativa sunt eodem modo opposita , ergo eodem modo incompossibilia caMarLN A Y
17 eorum] dico A 0 I quidlibet] quodlibet A G2I: quilibet zrLN A 0 I movet M*szro I dico l
add. quod MrLNAYGOI; 18 in om. D*AG 0 19 non] in ras. I2 om. D*Z / quod] quia
RirLN A GI; I totalis causal post perfecta A 0 c. t. I: I et1 om. I2Vr 8 A YBHGO•I;
T 1 Cf. supra p. 257, 14-258, 3. 2 Cf. supra n . 415.

fectiva alicuius, quin ipsum, approximatum totali receptivo et non

impeditum, causet illud. Lignum autem semper est approximatum
sibi ipsi, et sufficienter; et non potest poni aliquod perpetuum im,
pedimentum quando ignis non est praesens, quia si ponatur 'hoc
impediens', amoveatur istud et non erit, - si 'illud', amoveatur s
illud; et sic discurrendo per singula, habebitur sibi praesens lignum,
et nullo modo impeditum. Ergo si ipsum esset totalis causa activa
respectu caloris, et ipsum est totalis causa receptiva, igitur semper
esset calidum, sicut brutum semper potest sentire. Ergo cum non
posset poni 'non causalitas totalis' propter impedimentum, nee 10
propter non approximationem, nee propter receptivum, conclude,
tur quod in ligno non est causalitas activa totalis, quod est propo,
situm. Sic ergo non omnia movebunt se ut causae totales, quia
nullae - quae non habent semper actum - sunt causae naturales
totales illius actus. 1s
522 Si dicis 'saltem dicam lignum esse causam partialem, ut prae,
sente igne coagat ad calefactionem sui in ratione effectivi vel activi
partialis', - nee ista cavillatio valet, quia causae duae partiales non
ADCPMSRrvzrBoLN A YBHGOLQu(f>'rny~µu)
1 alicuius] add. effectus I*r-B A oa 3 perpetuum] proprium (add. vel pcrpctuum A 0 •) A 0
propositum Z 4 quando] quin VAY om. AB•/ ignis] lignum S 2 / non om. S 2 A 0 * / praesens]
add. sibi S 2 rN2 AG 0 / quia] sed AG / ponatur] post hoc DPVI'BA- 0 om. A 0 5 amoveatur 1 ]
amovetur A Y praem. et S 2 add. et A 0 * / istud] illud D 2 CMA-Y om . D' 5-6 non - et om. A BH
5 erit] exit CM* est r 0 AG add. illud D*I'B add. aliud M' add. impedimentum s ari A GO 5-6 si-
illud om. D" A 0 • 5 illud] istud C aliud DlMSRrr-B AG ponatur aliud impedimentum A 0 1
6 illud] praem. etiam A 0 1 om. rB 2 add. et non est impedimentum AG I et sic] et sieut rL sic
(sicut D*) etiam D I per] ad R I habebitur] habetur SR habeatur rLN* add. sieut prius vrB
7 nullo modo] non vrB I impeditur PZAYO I ipsa vrB I totalis om. vrB 7-8 activa -
eausa om. R" 8 esset vrB I igitur] add . ipsum v 9 ealidus ... brutus D I ealidum] add.
non est autem semper ealidum CPMRIVZI' 0 AL [ non - semper om. C"; est] post autem M
post semper rr 0 ; autem om. ABH] I sicut - sentire om. r 02 A 0 • I semper] post sentire Dom.
vrB A YBGL 10 posset] ante non (9) C* possit AL I causalitas] ealiditas VI'B*D* A y I totalis
om. vrBAYBHGO*L 11 propter non] n. p. C*M* propter ABHO*LU I non -propter om . DI
nee propter receptivum om. vrB•AYL 11-12 concluderentur D' concluderetur D 2 I*I' 0 AEO
12 non est om. AE" / activa totalis] t. a. L 13 omnia] post se D om. R" / causae totales]
causa totalis L add. naturales P 14 nullae] nullae vel mille A comp. (nullae vel mille 7) DCS*
nee AY tales naturae non (non ante sunt) Ladd. tales (add . ultra naturae A 0 a) S 2 A-Y add. tales naturae
(nat. om. M 212 ) DPMIVZI' Av / semper] ante habent A 0 L post aetum M*I'LN• / aetum] effectum
r LN* praem. suum A 0 add. vel effeetum in mente exsistentem A oa 15 aetus] effeetus R
16 Si = A Et si -r Sed (add. si A 02 ) rell. prry~µu / dicis] dices PIVI' A- 0 L dicas A 0 dicit Z
16-17 ut - eoagat] utpote ignem (i .] lignum A EH) coagere MavrB A YEH 17 aetivi] actus vrB
A YBG causae AH 18 nee] praem. sed L / ista] post eavillatio L illa DS / duae] ante causae
VZI' 0 L seeundae S"I'L
F r6-r8 GooEFRIDUS DE FoNT., Quodl. IX q. 19 in corp. (PhB IV 272).

DE IMAGINE 311
ponuntur respectu eiusdem effectus quando altera praecise habet

totum effectum in virtute sua, univoce vel aequivoce. Probatio: si
enim alterum habet in virtute sua totum effectum, totum potest
producere, - ergo alia causa partialis nihil potest producere, vel
s idem bis producetur; ignis autem, qui ex praecedenti argumento 1
conclusus fuit habere activitatem respectu caloris in ligno, habet
in se virtualiter totum calorem ligni; ergo lignum hie nullam habet
causalitatem partialem.
Ad propositum ergo: quia anima non semper est in actu re, 523
io spectu cuiuscumque intellectionis - cum tamen ipsa sit receptiva
cuiuscumque intellectionis, et ipsa sit sibi approximata et non sem,
per impeditur - concluditur ipsam non esse totalem causam acti,
vam, sed aliquid aliud; illud 'aliud' concluditur esse obiectum,
quia eo praesente sequitur effectus, eo non praesente non potest
(32] 1s haberi. Concluditur ergo primo causalitas aliqualis in obiecto; nee
totalis, quia obiectum propter sui imperfectionem non potest ha,
bere in virtute sua totaliter intellectionem, propter suam perfectio,
nem, et ideo concluditur quod cum obiecto requiritur aliqua alia
causa activa partialis, - non autem aliqua alia ab intellectiva, quia
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGO}.:;Qu(PTit"f~µu)
1 eiusdem] alicuius v alicuius eiusdem (e!usdem post effectus) rs I effectus] effectibilis CM*R2
actus (add. vel effectus A oa) A 0 I praecise] add. et per se AG 2 in] ut V om. D I virtute sua]
s. v. VI' 8 A 3 alterum] altera ps 212vrsoN2 A add. non R' I totum effectum] ante in PVI' 8 A
effectum I' I totum2 ] post producere1 (4) DR om. c• 4 ergo - producere om. ABH I nihil]
vel (pon. nih!l p a) PZ praem. vel 2: I vel] quia A Go 4-5 vel - producetur om. A E•H
5 produceretur DCPMRizr 0 A YE!GO I autem om. vrs AYE*H I qui] add . est v I argumento]
articulo rN• A EHG 6 fuit] post habere AB est Przr 0 A 0 comp. c I activitatem] virtutem (add.
activam totalem A oa) A GO I caloris = ADR• calefacere re!l. prry~µu 7 virtualiter] virtutem
A E'H*G virtute A E2 om. rN I hie] hoc (ante lignum 2:) AZA YE*},; om. DPRI2 A 0 *(post nullam)
9-p . 312, 9 Ad propositum - calefaciat se post perfectio (p . 314, 13) VI' 8 9 quia] quod RI2
VAEHG 10-11 cum - intellectionis om. c•s•rBLN;: 10 cum - sit] ipsa tamen sic est S!
est tamen ipsa sic DR ipsa ta men est rN! A 0 est tamen AG}.:; I receptiva] add. respectu rN!
11 sit] post sibi A 0 sic AM*I' 8 A YG I sibi] post approximata D 2 R ibi ZV om. D' 13 aliud 1 ]
0
addunt: cum ipsa 2: et ideo A cum ea saltem, et ideo AG concluditur esse causam partialem
MR2 I illud aliud] il. autem al. (al. om. V) D apyrN aliquid (praem. illud A 02 ) aliud post concludi-
tur A 0 om. D'CSI•r 0 A E* I concluditur esse] est (cf. antea) MR2 add. scilicet C add. ut I*I' 0 *
15 Concluditur ergo] Ergo c. 2: I prime] prima P 2 om. R•AG I aliqualis] ante causalitas 2: aliqua
A 0 aliqualiter }.:;Q animalis (!) D * praem. aliqua MC* om. AH I nee] non CI2(in ras.)AE 2 (in ras.)GOL
16 'lf propter sui imperfectionem sign. Vacat rN2 16-18 non potest - perfectionem om. c•
17 in virtute sua] ante habere (16-17) VAH post totaliter C! add. activa C!A 0 a 17-18 propter
suam perfectionem om. ABHGO• 17 suam] sui 2: om. C! 17-18 imperfectionem rN
19 aliqua om. 1r 0 A GO},;
T 1 Cf. supra p. 310, 11-13.

ipsa concurrente cum obiecto est intellectio. Sic igitur concluditur

hie duas esse causas partiales activas, et in aliis multis quod nihil
idem mo vet se, nee totaliter nee partialiter.
Istud etiam quod habetur pro achille 1 , non videtur multum
efficax; hoc enim videtur esse cautela quaedam, divertendo a parte s
opponentis ad partem respond entis, quia propter defectum argu,
mentorum induunt talem formam respondentium, ut respondentes
faciant argumentum ad probandum necessarium, quod scilicet
lignum non calefaciat se.
524 U Ad 'responsionem achillis' 2 instatur, quia lignum non cale, 10
faciet se nisi alio praesente 'sine quo non', sicut per te voluntas
non volificat se nisi praesente obiecto per cognitionem; si etiam
arguas quod semper calefaciet alterum, quia habet virtutem cale,
faciendi, - respondetur: prius calefaciet se quam aliud, et hoc pri,
mum non nisi praesente causa 'sine qua non'; vel forte numquam 1s
calefaciet aliud, sicut nee voluntas volificat aliam voluntatem 3 ,
ADCPMSRrvzraoLN A YBHGO:l;Qu(p=y~µu)
2 et] praem. tamen AG add . tamen A Ei I multis] ante aliis :E add. cum autem dicitur vrao•Ni
add . est A B2 G I quod] quia MRII'LN A B•HGO om. C* 3 movet se] causat se R movet se vel causat
se I* 4-9 !stud - calefaciat se post praesentatum (p. 314, 3) M *(m<i<. no<a"' limms) 4 !stud]
Illud A 0 Hoc :E I pro achille J per achillem D 5 eflicax] add . argumentum (add . ulrra csse A 0 )
DCPMRIVI'BDN•A:E I hoc] hie PZ haec (an« esse AH) D 2C 2 A EHG I hoc enim] sed :E I divertendo J
diversificando Z diversificando aut divertendo A diversimode R ducendo A EH 6 opponentis . ..
respondentis] resp .... opp. A 0 6-7 respondentis - formam om. I'L 6 quia] et RI' 0
7 induunt] inducunt DP A E•o I talem] tales (an<e propter, 6 :E) M 2VI'BN2 A:E I formam] formas
ra om. D" I ut] in ras. 12 et AEH 8 faciant] facient R faciunt CAHO fiant p I argumentum]
arguentes CPM 2SRIZI'LN I necessarium] ante ad probandum :E conclusionem necessariam D
negativam I'N2 AG I scilicet] ante quod VAH 0 :E si D* 9 calefacit DRAG I se] add. quod est
quoddam necessarium :E 10-p. 314, 13 Ad responsionem - perfectio = ADMRa1vr-o A Yn;<D
~ a>µu [post partialem (p. 311, 8) vrs post partialiter (p. 312, 3) M*(res<it. no<a"' li«eris)]; 'IT text.
sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra de manu loannis Ra Extra 12(<exr. "' mg.)V1I' 81 (om. B2)LlNl
Additio M 1 A 0 • (sed non habe< <exium A 0 )u Haec scribe - usque hue A Yi Quidam ponunt unam
additionem quae incipit (sequitur textus) . Et non est de textu n:<D~ <D !in . anfractuosa µ 10 Ad]
Secundo, contra D I responsionem] probationem R~ I achillis] ad achillem D achillei M* I
instatur] videtur sequi M" ostenditur I I quia] quod 12 10-11 calefaciet] calefacit MAY om. I"
11 alio praesente] p. a. ( aliquo M) DMir-o A Y I sicut] sic D* I per te voluntas] v. p. te MI
12 volificat] volitat M*I'LN• J nisi om. M" I obiecto] aliquo M" I etiam] et R~ ergo DI'LN
13 arguas] dicas MI rescr. D' 14 respondetur] add. quod R~ I et] ad D* 14-15 primum
om. rN2 A y 15 praesente causal praesentiam rLN• propter praesentiam alterius causae D I
qua om. D* I forte] formaliter M* 15-16 numquam calefaciet] non calefaciet umquam D 2
rLN 16 sicut om. M
F 10-12 GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 158).
T 1 dicendo sci!. quod 'tune quidlibet moveret se', cf. supra p. 309, 17. 1 Cf. supra
n. 521. 3 Cf. GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 162).
DE IMAGINE 313
narn concesso quod aliqua actio de genere actionis sit immanens,

dieetur quod quaelibet, vel quare non?
Aliter excluditur achillesI: praesentibus diversis lignis igni, simi, 525
liter dispositis, omnia calefi.unt, praesente eodem obiecto diversis
s voluntatibus non omnes similiter volifi.cantur, XII Civitatis, 6; ergo
hie agit ignis, et non ibi obiectum, quia tune aeque ageret in omnes
voluntates 2 •
Contra hoc 3 instatur, quia si voluntates non similiter patiun, 526
tur praesente causa 'sine qua non', hoc est quia agunt libere per
10 te; ligna praesente causa 'sine qua non' agunt naturaliter: itaque
proba quod ignis hie sit causa aliter quam 'sine qua non' 4 - sed
tantum dicitur, lignum est naturale, voluntas non.
Tertio modo contra achillem 5 • Quidquid patitur, ab aliquo pa, 52 7
titur; ubi ergo non potest a se pati, oportet ponere quod ab alio, -
1s ubi non potest poni quod ab alio, oportet ponere quod a se. Vo,
luntas non potest pati ab alio (non loquendo de Deo), tum quia
tune volitio non esset in potestate eius, tum quia tune aliquod aliud
ADCPMSRIVZl'BDLN A YBHGO:E QU(p-my~µu)

1 actionis] add . etiam v 2 dicetur] add . et rB 3 Aliter] praem. Ideo D I excluditur]
excludetur D arguitur r om . M ! I achilles] ad achillem M* add. quod M add. quia vrB add.
eorum rN I diversis] post lignis I praem. illis D I igni] add. et vrB 4 calefaciunt DI I prae-
sente eodem obiecto] p. (om. D' praesentibus Di) autem eod. o. DVrB praesentiae (!) eod. o.
praesentibus I praesentibus M ! 5 voluntatibus] volutionibus rLN! I similiter] sic DrLN sic
(ante omnes) sibi I om. vrB I XII] 21 R~ I Civitatis] De civitate R~ om. M! I ergo] add . agens rm
6 ignis] ante agit Dom. rLN I ibi] nisi in rLN* I aeque om. DrLN! I ageret in corr. D 2 8 hoc
in&tatur, quia om. M! J instatur] obicitur M~ J quia] quod D 9 quia om. IrN* I agunt] in
corr. M 2 agens DrLN* agit IA y I !ibere om. rN! IO ligna] praem. autem Dadd. autem vrB I
qua om. D* I agunt] in corr. M 2 agit AY om. I I itaque] ita D * igitur post proba (11) M
11 probatur DirLN probat A' I ignis hie sit] h. s. i. M h. i. s. vrB I aliter quam om . V ! I
quam om. rL! 11-12 sed - non om. Mt I sed tantum] post dicitur (12) M~IrLNA v sed ta·
men rLN sed quod I om. D 12 dicitur] ante tantum vrB dicetur M1rB I est] esse v
13 modo om. M I contra] ad M * I achillem] add . quod M 13-14 ab aliquo patitur om. I
13 aliquo] eo D' alio Av 14 ubi ergo] verbi gratia ubi rN2 J a se pati] p. a se M J ponere
om. DrN I quod om. M* 15 ubi] add. autem DMVr 8 I poni quod] pati D om. Mivr- 0
AY I oportet] sed M* 15-16 oportet - alio om. rLN! 15 ponere] pati Dom. v I quod2
om. DM* 15-16 Voluntas] praem. Sed vrB 16 non - Deo om. M! I non2 ] nisi A
2
17 tunc 1 om. Mt I tum] tune M * I tunc2 om. M*(post aliud)rNA v I aliquod om. R~
F 5 AucusT., De civ. Dei XII c. 6 (PL 41, 354; CSEL XL pars I 575, 9-13; 576, 3-10).
8 - 12 GODEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB III 162).
T 1 Cf. supra p. 309, 17 . 2 Cf. GomFRJDUS DE FONT., Quodl. VI q. 7 in corp. (PhB
III 162); cf. nota sequens. 8 Cf. supra n. 525. 4 Cf. GoDEFRJDUS DE FONT., Quodl. VI
q. 7 in corp. (PhB III 158). 5 sci!. 'tune quidlibet moveret se', cf. supra p. 309, 17; primus
modus cf. supra n . 521, secundus n. 525.

movens eodem modo se habens, et respectu eiusdem passi - pos-

set indifferenter in utrumque oppositorum, quia voluntas potest
velle et nolle idem eodem modo praesentatum. Itaque necessarium
est attribuere voluntati principaliter motionem sui ad 'velle', quia
ipsa sola habet indifferentiam in agendo, proportionatam tali passo. s
Sed lignum non habet in agendo indifferentiam proportionatam
sibi in ratione passi: est enim receptivum qualitatum disparatarum,
et contrariarum etiam, quarum aliqua intensa facta corrumpit
ipsum; nee habet principia tot univoca, patet, quia etiam nihil uni-
voce movet se, - nee unum principium univocum, quia quomodo lo
esset ita illimitatum, nisi dicendo quidlibet posse in omnes quali-
tates susceptibiles in ipso, etiam corruptivas sui? In voluntate quid-
libet in quod potest, est operatio eius et aliqualis perfectio. ll
LC. - AD DICTA IN OPINIONE TERTIA ET QUARTAJ
528 Pro tertia opinione et quarta 1 non sunt argumenta adducta, ad 15 [33]
quae oporteat respondere. Qui vult credere de actu primo simplici,
et de secundo distincte cognoscendi, vel illud dictum secundae 2
opinionis quod 'species inclinat', credat; non credenti, cum non
sit articulus fidei, per rationem ostendatur 3 •
529 Istae tamen duae opiniones, videlicet tertia et quarta, quae viden- 20
1 et om. DI'LN 2 quia voluntas] v. enim M * I potest] praem. non rN• om. Rl 3 idem]
vel IA Y om. M ' ut M~ I praesentatum] principaliter Rl I Itaque] Et ita D 3-13 Itaque- perfectio
om. M ! 3 necessarium] in quantum D' in tantum D 2 I'LN• 4-5 quia-passo] post principia (9)
Ml om. IA Y 5 proportionatam] appropriatam I 5-7 proportionatam - passi] indifferentiam
(pose proport. rLN indifferentiae D) proportionatam sibi (sui D) in ratione (r.] re rLN) passi orsLN' pro-
portionatam sibi in ratione passi. Sed (6) - passi (7) I'N2 6 proportionatam] proportionaliter
Rl appropriatam I 8 et] add. etiam Ml I quarum om. DI'LN! I corrumpunt V 9 habent V I
tot] ut orLN I etiam] ante quia DRl om. vrs I nihil] vel (!) I 10 unum] praem. in D
11 esset] essentiam (!)I I ital ut DI'L om. rN• I illimitata Rl I dicendo ] de eo rN• deo (1) orL I
quidlibet in COIT. D 2 I posset DI'LN• 12 susceptibiles] sensibiles I I voluntate] add. autem vrs
13 est] esse DRlVI'BLN• A Y• I eius] unius R! I et om. M!IA v I aliqualis] qualis Rl talis Ml
naturalis I AY an imalis (!) D* 15 tertia opinione et quarta] o. t. et q. Ir 0 o. q. et t. A 0 I
adducta] ante argumenta I: deducta C 16-p . 320, 13 'If Qui vult - causata sign.: Vacat Z2
Vacat in originali u sque ibi 'Ad ilia quae adducuntur' (cf. p. 320, 15 et ibidem ad 15) V i !in.
anfractttosaµ 17 de secundo] secundo A•c de illo sec. I'LN add. distincto P 17-18 secun-
dae opinionis] II Topicorum rN• add. II Topicorum A oi 18 quod] quia D* add. scilicet D I
credenti] add . tamen I' 802 AG add. autem D I cum] tum R quod AG 18-19 cum non sit]
fiat A 0 • 19 fidei] om. C* add. nisi A 0 add. nee I*I' 0 *I: 20 tamen] post duae VAYBH om.
rLN I videlicet] scilicet A 0 I: 20-p. 315, 1 quae videntur] dicuntur (pon. quae videntur Ci) c
T 1 Cf. supra n. 450. 451. 2

Cf. supra n. 451. 3 Cf. supra n. 452. 453.
DE IMAGINE 315
tur inter se oppositae, concordant u r ad invicem et conforman-

tur, - et hoc sic: ad agendum requiritur ratio formalis agendi et
ratio agentis; 'agens' est suppositum, 'ratio agendi' est forma elici-
tiva actionis. In prima ergo actione in intellectum possibilem 'agens'
s est phantasma, sed 'quod quid est' - splendens in phantasmate -
est ratio agendi, et hoc in quantum illud 'quod quid' stat in lumine
intellectus agentis et penetratur ab ipso lumine et ambitur ab isto
agente. Et hac ratione agendi primum impressum in intellectum
possibilem est inchoatio habitus scientialis, quae inchoatio non est
10 species intelligibilis, nee forma movens ad actum intelligendi, quia
obiectum est in se praesens quatenus relucet in phantasmate, quia

phantasma praesens est intellectui quia ubique est in corpore; ergo
non requiritur aliqua species alia, per quam obiectum sic sit prae-
sens, nee aliquid tenens vicem obiecti vel repraesentans ipsum.
1s Tamen ipsa impressio prima habet rationem et 'quo' et 'quod'
respectu intellectionis: 'quo', quia per ipsam intellectus est in po-
tentia propinqua et accidentali ad actum intelligendi, sicut per gra-
vitatem est corpus in potentia ad 'ubi', - et est etiam 'quo' quantum
ad hoc quod manet in intellectu impedito ab actuali intellectione;
20 est etiam 'quod', quia sibi prime occurritur (sicut secundum Avi-
cennam 'primum sensatum' est species), - non ut obiectum ter-
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI;QU(p-rny[3µu)
1 inter se] in se R om. D I concordantur] post invicem D concordant R concedantur C*
praem. et A Y 1-2 conformantur = AI' 0 I:pµ confirmantur (-matur M) rell. -rny[3u 3 ratio 1 ]
non v praem. non zrB•D*AY I suppositum] add. et rr 0 5 quod quid] quidquid PI*VZ
rLAG quid r 0 • quod (pon. quod quid ca) CM*S* quod quidquod AB* quod quidem I;Q quod
aliquid A Y 6 agendi] add. in ipsum PRarivzrBo A I quid] aliquid Z add. est PM 2S 2RIV
zrB 0 AI: 7 lumine - isto om. AEH I isto] illo 1r 0 ipso PRVZI'BLAYGOI: om. CMS
8 agente] add. vel causante I: 8-9 in intellectum possibilem] intellectui possibili D 9 est1 ]
add. ipsa vrB I scientialis] scibilis ovrB om. A y 10 nee] ut C' aut C2 I movens] add.
aliqua A 0 add. aliqua absoluta sa 11 quatenus] prout vrB A pon. prout M 2 I quia] quod
M 2 VI'BAYEHGO• praem. et C 12 quia] qui Przr 0 N2 A 0 add. intellectus I: I est2 ] add. pracsens
RarB• 13 alia] ante species I: om. CAY I per] propter I;QU• I sic om. M 2 l2VI'B A YEHGO*(post sit)
I: 14 nee] in ras. R 2 aut AEHG I aliquid] aliud AE add. aliud DPM' IVZI'BDA-YI: 15 Ta-
men] Cum M*srLN A HG Tantum c I ipsa] is ta (ante Tamen I: post impressio rB!) vrBl A-GI: I primal
primum D om. AH I habeat AH I et1 om. vrBAHI: I et 2 ] vel c om. I* 16 quo] om. A 0 *
add. quidem I: I ipsam] ipsum roLN• intellectionem R* add. intellectionem A 16-17 in po-
tentia om. AG; 17 actum intelligendi] intelligendum I'LN 18 est corpus] c. e. A GI; I et
om. AGI: I quantum] ipsum AE?G 18-19 quantum ad] quoad vrBAY 19 actuali] acci-
dentali post intellectione R intellectuali AG intelligibili rN• A E 20 est] et c•r 0 A 0 * I etiam
om. I: I sibi] si AG substantia I: I occurrit DI: 21 primum] primo C principium AG
F I·P· 316, 17 Quisnam sit 'ille medius' has opiniones concordare nitens, nescitur.
20-21 AvrcENNA, De an. pars 2 c. 2 (7ra).
316 . 0RDINATIO I DIST. 3 PARS 3 Q. 2
minans, sed ut quod non per collationem sed per continuationem

ducit in obiectum. Sic ergo concordantur prirna opinio et secunda 1
quoad hoc quod prirna negat speciern et secunda concedit inclina,
nationem praecedentern acturn .
530 Quoad hoc autern quod prirna opinio 2 ponit intellecturn esse s
passivurn respectu prirni actus et activurn respectu secundi actus,
et secunda opinio 3 videtur ponere quod anirna se ipsa eliciat acturn,
- haec concordantur sic, quia facta tali irnpressione prirna in
intellecturn possibilern, ipse intellectus occurrit tali passioni, quia
omne passivurn occurrens agenti nititur salvare suurn 'esse'; hoc 10
etiarn vult Augustin us VI Musicae, ubi loquitur de illis 'nu,
meris occursoribus', et aliis nurneris 4 • Et in isto occursu intellectus
cornbibit illarn intellectionern confusarn et transrnittit ad intirna
sua, et tune recipit earn a se intirnius quarn possit earn recipere ab
obiecto; illi etiarn irnpressioni sic intirnatae occurrit intellectus se, 1s
cundo, et in illo secundo occursu irnmergit se illi penetrando illam,-
et in hoc est dis tineta et perfecta cognitio intellectus.
531 Quidquid sit de opinionibus illis 5 quas ille medius nititur exp°' (34)
nere, arguitur contra multa hie 6 dicta.
ADCPMSRivzrBnLN A YBHGo~Qu(p'rn)'~µu)
1 quod] quid A om. o• add. quasi deducens (d.] relucens AG) saAGO 2 ergo om. ~· I
concordantur] concordatur C *PSRVzr-o A 0 concedantur M 3-5 (quo-}ad - Quo(-ad} om.
rB• 3 quod] quia v praem. scilicet A 0 I Secunda] quarta A y 3.4 inclinationem] not. vcl:
intellectionem A 0 i 5 Quoad] Quae ad C* Quantum ad ~ I autem om. RrB•LNtAG I prima
om. AY 6 actus 2 om. DR•vrBAY 0 ~ 7 animal scientia AG add . de M 8 haec concor-
dantur = AD hie cone. AG concordantur ~ hoc (post cone . PZ) concordatur rel!. edd. I tali om .
rLN I primal primo CM om. rN• 10 occurrit I*VrBo A I agenti = A agenti in quantum passi-
vum (passum 7t~µu) rel!. edd. I nititur] praem. et r 0 11 Augustinus] Aristoteles AY I Musicae]
Metaphysicae S2(in corr.}Z* A YG 11-12 numeris om. AG 12 occursoribus] concurrentibus
AGO I aliis] praem. in Rom. AB• I numeris om. DCMSRJr-BA-Y I Et2 om. CPMSIVZrAYBtHO~
13 combibit] imbibit S 2RA 0 combinabit Z concludit D I confusam] comp. C ' M' om. vrB A Y I
transmittit] transit C transmutat (not . vel : tran smittit A Oi) MVrB• LN• A YO transumit AH 14 a
se] praem. ad se et A oa I intimius] intimus DCMS* vicinius vzrB A y intimius vel vicinius A
14-15 ab obiecto om. r 0 15 sic] sicut PZ 15-16 sic - et in ras. R 2 15 intimatae]
intimitatae (pan. intimatae C i) CPMS*R1I*Zr 0 15-16 secundo - illi om. M' 18 ille] iste
F I I AuousT., De musica VI c. 5 n. 11 (PL 32 , 1169): « Magister: Hoc ergo 'aliter mo·

vere' nonne fatendum est 'facere' esse, non 'pati'? - Discipulus: Ita est• ; - cf. ib, n. 15 et
c. 6 n. 16 (col. 1171. 1172).
T 1 scil. tertia et quarta (n. 450 . 451). 2 Cf. supra n . 450 . 8 Cf. supra n. 451.
' numeri, quantum ad sensum auditus, hi sunt: ' progressores' (verborum pronuntiatio), 'so·
nantes' (sonus). 'occursores' (auditio), 'recordabiles' (memoria) et 'iudiciales' (iudicium sen·
tiendi) . s scil. Gandavensis, cf. supra !in. 3- 7. 6 scil. in expositione, cf. supra p. 315,
2-316, 2. 8-17.
DE IMAGINE 317
Quod primo ponit 'quod quid est, relucens in phantasmate, esse

rationem formalem agendi phantasmati' 1 , - contra: quomodo ali,
quid est ratio agendi alicui in quo non est formaliter? Aut si quo
modo 'quod quid est' ponatur in phantasmate, cum illud sit 'esse'
s eius 'secundum quid' - quia 'esse' repraesentati - et non sit ibi
secundum aliquod 'esse' exsistentiae, quomodo ipsum 'quod quid
est' secundum istud 'esse' erit formalis ratio agendi aliquam actio,
nem realem? Et ita, cum illud phantasma per quod convenit sibi
istud 'esse', non sit principalis causa agendi, secundum eos 2 , nee
10 'quod quid est' secundum quod exsistit in eo, est principalis ratio
agendi, quod est contra eos 3 •

Praeter hoc, quaero quid est 'quod quid est stare in lumine 532
intellectus agentis' 4 ? Si nihil aliud est nisi intellectum agentem esse
in anima et in phantasia eiusdem animae esse phantasma, ergo per,
1s petuo quando phantasma est in virtute phantastica, fit illa pene,
tratio et ambitio, et ita erit in phrenetico et dormiente, quod ne,
gat ille cuius opinio exponitur 5 • Si aliquid aliud est quam illa duo
ADCPMSRIVZrBnLN A YBHGo:EQu(p-rny~µu)
DCPM2RIZr 0 A YO:E praem. doctor D om. M' I medius] meus DPTL meus I'NI melius pa:E
intellectus AG om. rN2 A 0 add . intellectus 1r 0 I nititur] ante medius :EQ intendit A y
1 Quod1 ] Quia VABHG add. autem (enim :EU2 ) :E I primo ponit] pon. pr. ipsum :E I quod
quid] in corr. R 2 quidquid SA 0 quod quidquid C*P*MI*Vr 0 LABH 2 formalem agendi] a.
f. DCPMSRIVzr-N I contra] videtur falsum :E om. AYH I quomodo] add. enim :E add. est rB
2-3 aliquid est] e . a. A 0 :E quid est A Y om. A Et 3-4 quo 2 - est] aliquo modo est r 02 est
aliquo modo A ' quod quid aliquo modo A praem. est rmAE 2 G
0 02
4.5 cum - repraesen·
tati] not. vel: cum tale esse quod quid sit esse eius secundum quid, quia est esse repraesenta·
tivum A oa 4 illud] istud D 2PSRvr-n A y hoc A 0 5 quia] quod rN add. est rN2 I re·
praesentati] repraesentatur D repraesentatum rN 2 repraesentandi in corr. A G2 comp. Ct I sit
ibi om. DCMSRtirLNA-Y 6 secundum om. DCMS1r-BAY 6-7 ipsum - est om. :E
7 secundum istud esse om. A Ot I istud] illud CMIVr 80 A EHGO!:E I esse] add. vere M add. re·
praesentatum A 0 ~ I erit] est vrn A 0 * I formalis] post ratio rLN A 0 formaliter v A BHG I aliquam
om. :E 8 Et ita] Et ideo A 0 Et hoc PVZr 8 AY om. :E I convenit sibi] s . c. M*A- 0 :E
9 istud] illud MRir 0 LA-Y id C 9-11 nee - eos] om. AY:E; 'IT sign.: Vacat Z2 litteris a-b V 2
(text. er ma.)r 82 9-10 nee - in eo] praeterea in eo non P add. non DC*SI*zrnLN* 12 Prae·
ter hoc] Praeterea haec P Praeterea :E praem. Praeterea RPA I quod quid est om. R 13 Si]
Sed DC*M*A 0 add. enim R I est] aliud rB' om. vr 82 14 animae om. A 15 illa] ista
DPMRIZr 0 A-G:E 16 ambitio] imbibitio ABH combibitio (pon. ambitio CZ) CM I ita erit om.
Rt I erit om. A:E I in phrenetico] penetratio in D I et dormiente] dorm. etiam D et dolente
ABH add. etiam R 17 opinio] positio vrB operatio aut (?) opinio AG* I Si] add. autem v
rB:E I aliquid om. :E I est] ante aliquid vrB ante aliud :E om. rLN
F 17 HENRicus GANO ., Summa a. l q. 2 in corp. (If. SE); cf. supra n. 213.

T 1 Cf. supra p. 315, 5-6. 2scil. secundum 'exponentem', cf. supra p. 315, 3-4. 11-12.
3 scil. contra 'exponentem', cf. supra p. 315, 5-6. 4 Cf. supra p. 315, 6-7. 6 id est 'quod
negat Gandavensis'.
esse simul, fit aliqua actio nova, cuius 'terminus novus' non erit
in phantasmate; ergo erit in intellectu possibili. Igitur 'quod quid
est' non agit per aliquam penetrationem, quae penetratio praece-
deret actionem 'quod quid est', sed tantummodo cum intellectu
agente coagit, causando aliquam impressionem novam in intellectu s
possibili; hoc <licit illa alia opinio prima 1 •
533 Si dices 'illa alia opinio ponit speciem intelligibilem impres- [35)
sam 2, ista non ponit, sed inchoationem habitus scientialis' 3 , - con-
tra: ista opinio ponit illam impressionem 'esse principium quo
intellectus est in potentia accidentali' 4 , cum tamen prius esset in 10
potentia essentiali. Si per istam impressionem non est 'obiectum
intelligibile' praesens nunc magis quam prius, non magis est nunc
in potentia accidentali quam prius. Si est praesens aliquo modo
nunc quo modo non fuit prius praesens, illud in quo nunc est prae-
sens est 'species intelligibilis'. - Hoc etiam magis apparet ex hoc 1s
quod ponitur quod 'primo ei occurrit, tamquam ostendenti obiec-
tum, propter naturalem continuationem ad ipsum' 5 • Hoc non pos-
set esse nisi obiectum reluceret in eo, et ita haberet rationem
speciei.
ADCPMSRivzrenLNA YEHooLQu(p-rny~µu)
1 esse] stare L om. D I fit] sit (pon. fit C 2) DCMSRvr- 0 ABHG erit I 2 sicut si in corr. A 02
praem. vel re• add. illud rm AG add. tune L I nova] circa illud nova I2 I cuius = A detur
eius Lu' rel!. edd. [ detur] add. actus (actio Z) PZ add. ergo A 00 LQU! edd.; eius] in ras. rm
post terminus A 0 -r: eis A 0 * ei Dom. LQU! add. qua Z] I terminus novus om. Lu; I erit] est AEG
2 erit] esset C est r 0 A EG om. R 2-6 Igitur - possibili] post scientialis (8) M post causata
(p. 320, 13) P' rep. post scientialis (8) A 0 ' om. DCP' SR'; 'IT sign. Additio M 1 2 quod quid]
quidquid MrLN• 3 per] propter A 0 I quae] quia RireL J penetratio om. AH 3-4 prae-
cedit MA 0 ! praecedat rr 0 4 sed tantummodo] sed tantum M'A 0 ! om. M'Z add. quod
quid est P'M'R!IVrAYEHGOO!L 5 agente - intellectu om. AE' I coagit] in corr. I2om. AY I
aliquam] aliam A 0 om. vre I novam om. Mir 0 *A 0 ! 6 hoc dicit] hoc non d. A 0 rep. et
sublin. ubi habet textum (cf. ad 2-6) p! I ilia] ista A EHG om. vre I alia om. DCRrLN I prima
om. I 7 Si = Aprry~µu Sed rell. " I ilia = A 8 sed] nisi rLN I inchoationem] inclina·
tionem CAHG I scibilis vreL 9 opinio om. CMSrLNAL I illam] istam (post impress!o nem
L) DCPMRIVzreo A- 0 L om . A 0 I principium] primum S*RA YEHGO• 10 intellectus = A-r:
rry~µu int. vere CM int. primo (p. i. p) rell. p 10-11 accidentali - potentia om. C'M
11 Si] Sed DCPMRAH 0 L praem. Sed A 0 12 nunc 1 ] post magis 1 L nee A 0 * ut C' non nunc
(nunc post magis 1 ) C 2 om. R' I prius] add. ergo C 2R 2 A EHL I non] uncle r 0 nee A 0 L J est om. L J
nunc2 ] ante est C 2RV A YEH post accidentali (13) A 0 nee C' om. re 13 Si] add. autem L J
praesens] prius A E•H I aliquo] isto I2vzre A y 14 nunc 1 ] ante aliquo (13) L om. vre I quo
modo] quo LQU• om. Lu' I praesens] ante prius DRVAEHG om. AY I illud om. AE•H 14-15 il-
lud - praesens om. r 0 • 15 apparet] patet L 16 ponitur quod] proponitur q. AB*H om.
D I occurrit] ante ei AEHG add. etc. DCMSRrr-eAo 18 habet CMSRI'Vr
2
T 1 sci!. Duns Scoti, cf. supra n. 366. 381. 382. Cf. supra n. 339. 349. 370.
8 Cf. supra p. 315, 8-10. 4 Cf. supra p. 315, 15-18. 5
Cf. supra p. 315, 20-316, 2.
DE IMAGINE 319
Similiter, hoc quod dicitur 'praecedere', 'inchoatio habitus scien, 534

tialis' 1, non est verum, quia habitus, proprie loquendo - ut Phi,
Io sop h us loquitur II Ethicorum - generatur ex actu aliquo eli,
cito, et sicut ultimus gradus habitus generatur ex ultimo actu,
s ita primus ex primo, ita quod quicumque gradus habitus est poste,
rior aliquo actu. Ergo illud quod est simpliciter primum in intel,
[36] lectu possibili, non est aliquid ipsius habitus. - Confirmatur hoc
secundum opinionem illius doctoris qui exponitur, quia ponit
'illam inchoationem' esse essentiam habitus totam.
10 Quod ulterius dicitur de illo occursu 2 , - respondeo: 'occursus' 53 5
non bene assignatur, nee ad intentionem Augustini. Patiens
enim occurrens agenti nititur salvare se et contra agere agenti cor,
rumpenti se; istud agens agit ad salutem et perfectionem passi, ergo
non occurrit propter istam rationem 'ut salvet se'. Nee illa est in,
1s tentio Augustini; vult enim quod anima - occurrens passioni
factae in aere in aure - vehementius agitat illum aerem, et sic cau,
sat auditionem quam solus son us non causavit 3 • Hoc ergo 'occur,
rere' est 'coagere'. - Et tune respondeo breviter ad argumenta
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGO:l;QU(pnry~µu)
l Similiter, hoc] Praeterea (Praetcr AY) h. AY:E Praeterea, hoc sim. AEG Hoc etiam A 0 j
inchoatio] inchoationem PI*VzrsoN2 A GO praem . est rL 1-2 scientialis] scientialem A 0 sci-
bilis A Y:l;Q 3 II] III CM j actu aliquo] al. a. DRI' 8 A:E 3-4 elicito] add. vel actibus P
5 ex primo] om. 0 add. et A 0 I quilibet :E 7 Confirmatur hoc] Hoc c. DCPMSRZI' 0 A:E
7-9 Confirmatur - totam om. I 8 secundum] per :E j opinionem] expositionem A 0 j illius]
huius A om. :E I qui] in corr. C quae I'LNA 0 * I exponitur, quia om. AG
02 2 9 illam] istam
(post lncho atlonem :E) DCPMRZI' 0 A-G:E j totam] ante essentiam V:E om. R" 10 ulterius dicitur]
d . u. A 0 :E I illo] isto DRA:E I respondeo] dico quod vrs om. I2 AYBHGO!:l; I occursus] praem .
ratio I2VA:E praem. non rs• 10-12 occursus - enim om. rs• 13 se] add. hoc sic intel·
ligendum est I*I' 0 * I istud] i!lud D * hoc VA GO hie R 2zrs A BH:l; praem. hie CPMS*R'I2I' 02 om.
A Y add . autem R 2 Vrs A G:l; Qua I agens] est agens quod D I salutem et perfectionem = AV
perf. et sal. (salvationcm A 0 ) rel!. edd. 14 occurrit] agit :E j istam] illam DCPMSI*VZI'AYO j
ilia] post intentio (14-15) AB ista DCPMRIZI' 0 AY:E ita AG* om. A 0 14-15 intentio] intel-
1 ectio vrs 16 factae] item (I) p om . :E I in aere] ab a . (post aure A 0 ) S2R 2I' 02 A 0 I aurem R 2
16-17 causat] praem. magis CMII' 0 AGO add. magis DPSI'LN 17 solus] solius (post sonus) M*
sonus (!)Dom . :E j sonus] genus P om . S "AH j non om . DCPMSR"II'LNA 02 j causavit] cau-
sabit I'LN causaret S2I2A 0 causavit vel causaret A praem. per se D om. R" j Hoc] post ergo
I'NAY Hie II' 0 :E 17-18 Hoc - coagere om. R" I concurrere C*PMZ* 18 coagere]
agere A 0 colligere A j respondeo] post breviter DRIA YGO:l; respondendo PZ:E om. AEH
18-p . 320, 1 ad argumenta Augustini] ad Augustinum (add. quod vrs) CMsvzr- 0 ABHO:l; ad
Augustinum (ante brcvitcr, 18 r 0 ) dico quod I'r 0 quod Augustinus AG ad argumentum I2
F 2-3 ArusTOT., Eth. ad Nie. II c. 1 (B c. l, ll03b 21-22) . 8 HENRICUS GANO., Quodl.
XI q. 7 ad 1 princ. (f. 459T).
T 1 Cf. supra p . 315, 8-9. 2 Cf. supra p. 316, 8-12. 3 ista est expositio Duns
Scoti propositionis Augustini, supra ad p. 316, 10-12, adductae.
Augustini 1 : impressione speciei sensibilis facta in organum, vel

speciei intelligibilis facta in intellectum, anima per potentiam talem
occurrit, id est ut cum illa specie impressa coagat ad actum per-
fectiorem aliquem quam posset illa species de se sola causare.
536 Et cum ultra additur - de illo duplici occursu - 'primo occurri- s
tur passioni quasi tangenti, post passioni imbibitae' 2 , quaero quid
signi:fi.cent ista verba metaphorica. Si signi:fi.cent quod per secun-
dum occursum causatur aliquid perfectius quam per primum, et
illud intimius per:fi.cit (sicut dicitur materia intimius per:fi.ci a forma
perfectiore quae magis actuat earn), ergo in illo secundo occursu lO
non transumitur passio illa ad intra magis quam prius; sed anima
coagens illi passioni causat aliquid perfectius, quod est intimius in
anima quam illa passio prius causata.
LD. - An ARGUMENTA QUINTAE OPINIONISJ
537 Ad auctoritatem Philosophi III De anima quod « intelligere ls [371

est pati », quae adducitur pro quinta opinione 3 : a - dico quod Phi-
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: hoc tamen non determinando.

ADCPMSRrvzrnoLN A YBHGOI;Qu(p-rny~µu)
1 impressione] praem. de DI2rmA-Y I speciei om. L I organo zrN•A-HI; 2 facta] om.Ladd.
est PZ I in intellectum] in intellectu DPZA 0 I: intellectui C add. in AY 3 ut om. DMI*AB 2 G I
coagit DPSVZI'BLA-Y 3-4 actum perfectiorem aliquem] al. a. p. Val. p. a. I: 4 de se
sola] sola per se I: 5 ultra om. vrn I occursu] add. quod RI: 6 tangenti] agenti AH
coagenti AG add. vel agenti R'I2 add. illum IT 0 add. se ru I post] primo A 0 rescr. I2 add. vel
prius R' 7 ista - significent om. rn 9 dicitur] post materia I: om. A 0 10 actuat earn]
e. a. L I illo Secundo = A illo vzrn A y primo (add. illo Post occursu A 02 ) A-Y~ secundo rell. p-rn-
yµu 11 transumitur] transmittitur CPIVzrnnN2 A EOI; transmutatur DA H transitur RI'LN'
15-16 Ad auctoritatem - pati] post opinione (16) Pvr- 0 AYE2GI; Respondeo (-dendo Z om. I:) ad
auctoritates illas (i. auct. Z) ZA YI; praem. ( = rep.) Ad illa quae adducuntur (adduntur A 0 1) primo
pro quinta opinione R 2 A 0 • om. AE'; 'lf sign. litteris a-b V 2 (tex< . e< mg.)rn 2 15 De animal add.
dico A 0 16 est] add . quoddam A Bl I quae] quo D I quae - opinione] Ad illa (lsta I;U) quae
adducuntur (aJd. primo I'LN) pro (aJd . hac A BJG) quinta opinione (op. q. PI: add. respondeo et prlmo
A Bl) ante Ad auctoritatem (15) Pvr- 0 A YBWI; om . ZA B' I adducitur] additur R add. primo (add.
ulcra ad Philosophum M) DCMSRII' 0 I opinione] operatione D 2 add. respondeo ad auctoritates
illas CMI*I' 0 I dico] did potest (p. d. I:) ZA YI; respondeo (-dendo P) ad auctoritates illas (add .
quae P) did potest ante Ad auctoritatem (cf. ad 15-16) PVI'B 17 hoc - determinan-
F 15 ARISTOT., De an. III t. 12 (I' c. 4, 429b 24-25).
T 1 quibus sci!. nititur probare animam nihil a corporibus pati, sed ipsam solam numeros
'occursores' agere et auditionem causare (cf. supra p. 319, 16-17), - cf. AUGUST., De musica VI
c. 5 n. 9-12 (PL 32, 1168-1170). 2 Cf. supra p. 316, 12-17. 3 Cf. supra p. 276, 3-6. -
Cf. THOMAS DE SuTTON, Quaest. ordinariae q. 2 (cod. Oxon. coll. Merton. 138, f. 233va. 235rb);
q. 15 (280ra); q. 21 (296va); q. 22 (299vb. 300ra); Sent. Id. 3 q. 2 (cod. Oxon. coll. Magda!. 99,
f. 194rb; cod. Vat. Ross. lat. 431, f. 30t1).
DE IMAGINE 321
1o s op h us locutus est communiter de potentiis animae, in quan,

tum sunt quibus sumus formaliter in actu secundo, puta de sensu
in quantum est quo formaliter sentimus, et de intellectu in quan,
tum est quo formaliter intelligimus. Formaliter autem intelligimus
s intellectu in quantum recipit intellectionem, quia si causet earn
active, non tamen dicor intelligere intellectu in quantum causat,
sed in quantum habet intellectionem ut formam; habere enim qua,
litatem, est esse 'quale', et ita intellectum habere intellectionem
sive recipere - quod idem est - est ipsum esse intelligentem. Nos
igitur intelligimus intellectu in quantum recipit intellectionem, ideo
Philosophus, sic loquens de intellectu, necesse habuit dicere
ipsum esse passivum, et quod 'intelligere' est 'pati quoddam', hoc
est quod intellectio in quantum est quo formaliter intelligimus, est
forma quaedam recepta in intellectu. Non autem intelligimus ea
in quantum est aliquid causatum ab intellectu, si causatur ab eo,
nam si Deus earn causaret et earn intellectui nostro imprimeret, non
minus ea intelligeremus.
Sicut dixi de 'intelligentia actualiter' 1, ita dico de 'scire habitua, 538
liter' - quod intellectus est quo scimus habitualiter in quantum
20 recipit habitum, non in quantum illum causat, si causat.
Dico ergo quod omnes auctoritates 2 quae sonant in 'passibilita, 539

tern' intellectus possibilis, possunt exponi de eo in quantum eo sci,
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGo_EQU(p-rny~µu,
do = ADCMSRrr-s A-Y edd. [post pati (16, cf. ad 15-16 quoad transpositionem) rLN post addi-
tionem ad 'opinione' (16) notatam CMir 0 ] ; 'If text. sign . Cancellat Scotus A 1 I hoc] post deter-
minando AEG hie rr 0 AH et A 0 om. CM
1 locutus est] loquitur I: 2 formaliter] ante sumus I: post actu A E om. rLt 3 et =
AI:-r 4-5 est - quantum om. AEt_EUt 4 formaliter 1 ] add. autem A 5 quantum] add.
intellectus I: I quia si] quia etsi C 2PIVZr 0 I: etsi AY quamvis AH I earn] add. intellectus AGO
6 active] effective 12 I tamen] post dicor I: om. RA vo• I dico V dicitur I2 AG• dicimur I: I intel-
lectu] rep. ante intelligere AE(om. hoc loco AE 2) intellectui D* in actu I2A 0 I causat] causet AH
add. intellectionem I: 7 formam] add. actu AG I enim] autem AH om. D* 7-8 qualitates
AG 9 suscipere A 0 I est 2 ] cum (!) Av om. MtR *A Et 10 intelligimus] post intellectu
DRA intelligemus S* I recipimus vrsI: 12 ipsum] ante dicere (11) DAG eum CPMSIZ
r-s I pati quoddam] q. p. I: I hoc] id I: 13 est2 ] esse Z* om. D *A 0 * add. quoddam A 0
13-14 est3 - intelligimus] rep. rs om. R t 14 in intellectu om. srLrn 15 aliquid] quod-
dam I: om. V I si] sed ZAG I eo] ea rLN • 16 causaret et earn om. Av I eam 2 om. I: I in-
tellectui] in intellectu I: intellectu A E I exprimeret R 17 ea] earn rs AG• I intelligeremus]
ante ea A 0 intelligimus DMA G 18 intelligentia] intellectiva pyrs intelligere r 0 • intellectu
et intelligere I: I scire] scientia R intellectu et scire I: 20 illum] post causat1 I: ipsum AG
21-21 p assibilitatem] passivitatem A 0 *.E impassibilitatem ADPS*RIVzrs•o•LN• A YH• impossibi-
litatem CMA 8 22 possibilis] passibilis D om. I:
T 1 Cf. supra n. 537. 2 sci!. Aristotelis.

mus habitualiter vel in quantum eo cognoscimus actualiter, et isto

modo concedo quod est passivus; et si sit activus, non tamen se-
cundum istam rationem, sed accidit ei quod sit activus secundum
istam rationem. Affirmant autem illae auctoritates 1 de intellectu
quod verum est, non loquentes de intellectu sub ratione activi, sed 5
asserentes ipsum habere rationem receptivi, licet ipsum non dicant

'non esse activum'. Locus autem ab auctoritate non tenet negative.
540 Et per idem 2 respondetur ad illud 'de potentia essentiali et acci- [38]
dentali' 3 • Non enim intellectus est in potentia essentiali quia defi-
ciat sibi aliqua ratio causalitatis quantum est ex parte sui, sed in- 10
tellectus est in potentia essentiali quando alia partialis causa non

est sibi praesens, quam oportet esse praesentem ad hoc quod se-
quatur actio; et quando illa causa partialis est approximata, est in
potentia accidentali sive propinqua ad agendum.
541 Sed illa auctoritas qua dicitur quod 'intellectus possibilis nihil 15
est eorum quae sunt ante intelligere' 4, requirit aliam expositionem,

quam tamen auctoritatem in tantum pertractant a Ii qui, ut di-
cant 'intellectum possibilem esse in pura potentia in genere intel-
ligibilium, sicut materia in genere entium', - quae non est intentio
Phi I o sop hi , quia potentia ad accidens numquam fundatur nisi 20
in substantia; intellectio autem sive species intelligibilis non est

f orma substantialis, sed accidens: ergo quod est immediate recepti-
ADCPMSRrvzrsoLN A vEHGo:E Qu(p-my~µu)
1 habitualiter om. DR' I in quantum eo om. :E I et om. rLN 2 non tamen om. D*
3 is tam] post ration em vr- 0 illam CMSrLN A EH 3-4 sed - rationem om. R !: A EH 3 ei)
sibi Przro A GO 3-4 secundum istam rationem ante accidit (3) :E 4 istam] illam (pose ratio-
nem rN) CMSRrLN:EU 5 intellectu) in ras. R 2 ipso :E I intellectu sub om. DA 6 non
dicant om. R' 7 autem = Al'prry~µu enim DPRvrsoN 2 A:ET 8 idem] illud PrL I re-
spondetur) respondeo AG patet R videtur A YEH dicitur :E add. et D I illud] aliud rr 0 idem
A0 8-9 essentiali et accidentali] a. et e. CPMSrr-s I et accidentali - essentiali om.
A0 • 9-11 quia - essentiali om. P:E 0 • 9-10 deficiat) post sibi (10) CA 0 deficit A 0 *:EQU!
11 quando] quia CM I alia) aliqua A 0 :E 12 quam] add. tamen (non :E 0 *) :E 13 causa]
post partialis A 0 :E add. est rL 15 ilia) post au ctoritas :E ista ORA EHG I qua dicitur) quae
dicit DRI2Vr 8 A:E 16 eorum) horum AY:E I aliam expositionem] e. a. A 0 illam exp. D
aliquam exp. aliam :E 17 tamen =A I auctoritatem om. DCMSR*Pr-sA-Y 19 entium]
corporalium (pon. entium A oa) prs A:E corruptibilium VZ praem. corruptibilium r 0 add. corpo-
ralium rLN add. corruptibilium R a 21 substantial in ras. R 2 add. per se, quod non est
verum A 0 a I intellectio) intentio D*ABH I sive] vel vrs 22 accidens] accidentalis D 2Pvrso I
immediatum PZ
F 17-r9 THOMAS DE SurroN, Quaest . ordinariae q. 20 (cod. Oxon. coll. Merton. 138,
f. 294ra).
1 2 3
T Cf. supra p. 276, 3-6. Cf. supra n. 537-539. Cf. supra p. 276, 6-8.
4 Cf. supra p. 276, 8-9.
DE IMAGINE 323
vum illius, est aliquid in actu substantiali, aut saltem quod est me,
diate receptivum, - et tune quod immediate recipit erit aliquis
actus accidentalis, sicut se habet superfi.cies ad albedinem. Intel,
lectus ergo possibilis, secundum quod est illud in quo recipitur
s forma intelligibilis vel intellectio, vel illud secundum quod species
recipitur in anima, non erit purum potentiale, sed erit aliquid in
actu primo, licet ipse respectus potentiae non sit aliquid in actu.
Cum enim loquor de potentia receptiva albedinis, non loquor de
potentia quae <licit respectum ad albedinem: ille enim respectus
lo non est aliquid in actu, quia nee albedo ad quam est, est aliquid in
actu, et respectus non est sine termino; sed illud in quo est vel
dicitur esse illa potentia , est aliquid in actu, ut superfi.cies est 're,
ceptivum albedinis'. Ita hie. Licet ante intellectionem potentia ante
actum - quae est respectus ad intellectionem - non sit aliquid in
15 actu, sicut nee intellectio ad quam est, tamen illud in quo est ista
potentia vel dicitur esse, quod est 'receptivum intellectionis', est

aliquid in actu, et illud est intellectus possibilis.
Non est igitur apud Philosophum 'intellectus possibilis nihil 542
in actu', sicut is ti accipiunt 1 , sed oportet exponere illam aucto,
2
20 ritatem hoc modo: naturaliter intelligimus primo illa quae primo
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOl:Qu(p-rny~µu)
1 illius] istius PRIVzrsn A- 0 eius A 0 1: I aliquid] aliquod CM I quod est] om. 1: add. ali·
quid !'LN 1-2 mediate] ante est2 (1) C immediate M•vre 2 receptivum] praeceptivum C
add. est actus substantialis A oa I erit] esset C est ABO* 4 ergo] ante Intellectus (3-4) 1: au-
tem z 5-6 intelligibilis - anima om. D 5 vel 1 ] et RVI' 8 A- 0 ut (pon. vel c~) c I intellec-
tio] intentio ABH 6 erit1 ] est cvrBDAEGO I purum potentiale] pure pot. DRAYBHl: pura
potentia (add . nee purum potentiale A 0 ~) A GO 6- 7 sed - actu2 om. A GO! 6 erit2 ] est vren
esset (pon. erit 0) C 7 primo - actu om. 1:U! I ipse] ille VA O! 8 potential post receptiva
L om. M J albedinis om. R!AEHG 8-9 albedinis - albedinem om. A 0 ! 10 in actu] ante
1
aliquid Dom.Zadd. ut superficies rs• 10-11 quia - actu om. C !rD! 10 quia] sicut (Pon .
quia A 1) ADClMSRII'D!LN A-Y I est2 ] ens M* om. S! add. superficies in (in] ibi A 0 ) potentia izrni
AGO I est:3] praem. non A 02 om. J!l:Q I aliquid 2 ] aliquod rLN praem. ens MSI*rLN add. ens A 02
11 et - termino om. DCMSR!rr-sA-Y I et] quia Rl 11-12 est vel dicitur esse =A dicitur
esse PVZI' 8 Av est rel!. edd. 12 illa] ista DPRIVzrsn Al: I aliquid om. A Yl: 12-15 ut -
quam est om. C!M 12-13 est receptivum] receptiva Cl 13 ante2] ad R 2 A 8 1: 14 quae]
qui DARO I ad] ante R*A 0 I aliquid om. A 15 tamen] post illud 1: cum AG 15-16 est2 .. .
vel dicitur esse = A est dicitur esse post in quo (15) Z dicitur esse post in quo (15) pyre A Yl: est
post in quo (15) rel!. edd. 15 ista] illa srLN A EH ita AG 16 quod] quae CMSrLN A 0 I intel-
0
lectionis] illius (istius 1zrn A BH huius A ) respectus DCMSRizr-e A-Y 17 et illud] i. autem 1:
18 Non est igitur in ras. rs 2 I apud Philosophum] opinio Philosophi R 2 I' 8 ~ om. rB' I intellectus
possibilis] om. I' 8 ' quod int . poss. rs~ I nihil] vel z add. est PR2zrs 2 A y 19 accipiunt] con-
cipiunt V exponunt A 0 I illam] post auctoritatem (19-20) L istam DRAEHG 20 hoc modo]
illo m. A 0 add. quo AGO I primo 1 ] prius Dom. A 0
T 1 Cf. supra p . 322 , 17-19. 2 Cf. supra p. 322, 15-16.
occurrunt ex phantasmatibus, sicut dictum est in quaestione se,

cunda huius distinctionis 1 ; nihil ergo possumus potentia propinqua
intelligere ante intellectionem alicuius imaginabilis, ergo non pos,
sumus intelligere intellectum ante 'intelligere' alterius intelligibilis;
igitur nee intellectus potest intelligi a nobis ante 'intelligere' alterius s
intelligibilis, ergo non est intelligibilis ante intellectionem alicuius
alterius. Sicut primum antecedens 2 est verum, ita et consequentia 3 • -
Ideo igitur intelligendum est 'ipsum non esse aliquid eorum quae
sunt ante intelligere', scilicet 'intelligibilium', non quia antequam
intelligat nihil sit in actu, sed quia non est aliquid quod possit po, lo
tentia propinqua intelligi a nobis ante 'intelligere' alterius, propter
intellectionem nostram naturalem, incipientem modo a phantasma,
tibus 4 •
543 Cum post arguitur de illa similitudine, quod sit 'ratio tam fa, [39]
ciendi quam agendi' 5 , dico quod in faciente bene forma est ratio 15
faciendi, in qua faciens assimilat sibi factum, sed in actione nihil
est productum nisi ipsa actio: actio enim est ultimus terminus, nee
habet alium terminum; et ideo non oportet quod in agente 'ratio
agendi' sit in quo assimiletur producens alicui alteri producto, I! vel
agens obiecto circa quod agit, quia illud sibi non assimilat. ll 20
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOL;Qu(p=y~µu)
1 in] de ABI om. DCPMSRVzrsNAYE 2 HGL; 3 intelligere ante potentia (2) L: I ergo =
AD et ideo '\" ideo rell. prry~µu 4 intelligere1 ] praem . ibi AG om. A 4-6 ante - non est
om . :EU;; 4 intelligere2 ] intellectionern AH I alterius ] alicuius A GO I intelligibilis] add. ante PZ
5-6 igitur - intelligibilis1 om. R 'J!TN* I nee - ergo om. D' 5 nee - intelligi] not. vel: non
est intelligibilis intellectus A 02 I nee] non ante potest vrBNl om. L;Ul 5-6 alterius intelligi-
bilis] alicuius int. AG alt. alicuius A E2 alicuius alt. rN1 alterius rL• 6-7 ergo - alterius om.
rLN 2 A E2 HO 6 non est] nee (add. est 0) CM I est intelligibilis] intelligit r 0 I intellectionern]
intentionern D intelligere AG I alicuius] post alterius (7) A YE om. rs 2 AG 7 alterius] add.
intelligibilis si1r 0 AG I Sicut prirnurn] Sicut prius ostensurn est S 2I2 A GO praem. Sed r 0 I est]
esse S 2 8 Ideo] Sic L: om. A 02 I ipsurn] add. intellecturn vrs 8-9 quae sunt om. R':E
9 ante] add. ipsurn vrs I scilicet intelligibiliurn om. V 10 nihil] post sit L: non D*CM nee
AG I in om. rLN I quia om. A EG I aliquid ] aliquod D 2 om. R *I* add . per rLN 12 naturalern]
naturaliter R om . Z I rnodo] nunc post phantasrnatibus (12-13) L: om. DS 2R •vzrs A 14 post]
prirno DPZAG 0 I illa] ista DIZr 0 AG prirna (pon . ilia M 2 ) CMSrLN• pon. prirna A 0 i 14-15 fa.
ciendi quarn agendi] a. q. f. (f.J patiendi A 0 *) PIVZr 0 A 0 I: patiendi q. ag. AG 15 faciente]
in ras. R 2 phantasrnate ZAYHG;; rescr. A 0 i I bene formal f. b. AHL: I forrna est ratio] est forrna
A0 16 actione] agente 1roNi 17 actio enirn om . AE;; 18 aliurn] in corr. D 2 aliquern (add.
alium A G2 ) A EHG 19 sit) nee C* add. illud I: j assirnilatur RzrLN AI: I producens - pro·
ducto] alteri (9T sign. litteris a-b rs 2 ) vrs om. PM 2zrLNAYI: I producens] aliquid AEH add.
aliquid AG I alicui om. R I alteri) post producto IA 0 om. CMA EH 19-20 vel - assirni-
T 1 Cf. supra n. 73. 187. 2 Cf. supra lin. 2-3 (« niliil ... irnaginabilis »). 8 Cf. su·
4 6
pra lin. 2-4 (« nihil ... intelligibilis ») . Cf. supra n . 187. Cf. supra n. 458.
DE IMAGINE 325
Et si dicas 'saltern illa est ratio agendi, in qua agens assirnilat 544
sibi producturn, scilicet ipsarn actionern', - bene concedo quod
species illa quae est sirnilitudo obiecti, et per quarn intellectus assi-
rnilatur cognitioni productae, est aliqua ratio gignendi, sed non
s totalis ratio, nee etiarn principalis, sicut patebit in sequenti quae-
stione1: sed quando concurrunt duae causae, sufficit in propinquiore
sirnilitudo forrnalis, et in rernotiore virtualis sive sirnilitudo aequi-
voca, - et ita intellectus, quasi causa superior, virtualiter assirnila-
tur intellectioni, species, quasi causa propinquior, quasi univoce
2
10 et forrnaliter assirnilatur ei •
Cum arguitur post de indeterrninatione intellectus ad diversos 545

actus et obiecta 3 , - respondeo quod aliqua est 'indeterrninatio rnate-
rialis', propter defecturn actus, aliqua est 'indeterrninatio agentis',
propter illirnitationern virtutis activae, sicut sol est indeterrninatus
is ad generandurn rnulta. 'Primo rnodo indeterrninaturn' non agit nisi
deterrninetur per aliquern acturn, quia alias non est in actu suffi-
ciente sed in potentia; 'secundo rnodo indeterrninaturn' nulla alia
forrna a se deterrninatur, sed ex se determinatur ad producendurn
querncumque effecturn ad quern ex se est indeterrninaturn, et hoc
lat = APMZRavzr- 0 A voa:E; 'IT text. sign: Scotus extra manu sua A 1 Extra R a Alia littera A oa
19 vel] ut <'IT sign. litteris a-b rB 2) vrB om. PM!ZI'LN A YO!I; 20 agit] aget p I sibi post assi-
milat :E J assimilatur R !
1 Et - assimilat om. rB I Et om. :E I dicas] dicatur D add. quod :E 2 scilicet] per A 0
et AH add. et A 6 * add. et per AG 2-5 ad has lineas pan. pro isto A 1 sine indicatione ubi ponen-
dum sit in textu 3 ilia] ista A EHI;U om. rLN I et] etiam rL om. RA 0 I per] post quam C*M*
propter vrB I quam] quern A EG om. o;:rB 4 aliqua] alia A y vera D om. A 0 * I gignendi]
agendi rLN A 0 gignendi vel agendi D 5 totalis] talis z totaliter AG praem. est 01r 0 I etiam]
et C om. :E add. ratio I'LN 6 concurrunt] concurrent A- 0 occurrunt Z I sufficit in propin·
quiore] in p . est rB 7 et om. vrB I virtualis] virtualitas PM 2RVI'BA- 0 :E virtualiter D
9 intellectioni] in corr. 12 intellectui DPM~zrBnAYG intellectiva V om. CM'SI'L;:N;: add. et ae-
quivoce D I species] add. vero D:E add. quae I*I' 0 * I quasi causal ut c. I2 quia D I quasi 2 ]
qua P om. :E IO assimilatur] post ei D appropinquatur AG I ei om. RI'N;: A EHGO•I; 11 Cum
arguitur post] Ad illud :E I post] primo DPZ prius R 12 respondeo] respondeas A 6 dico :E I
aliqua est] est duplex :E I indeterminatio] add. una :E add. passiva D 13 defectum] imper·
fectionem (not. vel: defectum A 0 •) A 0 I actus] add. sicut est materia prima A 0 a add . determinativi
(-tum r 0 ) 1r 0 • I aliqua] alia rr 0 A 0 *:E aliter (pon. aliqua C Z) CM* I est om. V:E I indeterminatio]
ita determinatio C* om. :E add.( = rep.) materialis propter defectum actus rL 16 determine-
tur] in corr. R 2 fiat determinatum D I per aliquem actum] per aliquid activum (not. vel: per aliquem
actum A 0 •) A 0 I est] esset DRIVI'BD A 0 17 potential add. sicut materia A 02 17-18 alia formal
f. a. CPMSVzr-n 1
18 determinatur ] determinetur I'B add . ad agendum :E 18-19 deter-
minatur2 ... indeterminatum] non det .... determinatum D 19 et] in rLN•
T 1 Cf. infra n. 562. 2 Cf. THOMAS DE SuTTON, Quaest. ordinariae q. 15 (cod. Oxon.
coll. Merton. 138, f. 278va). 3 Cf. supra n. 459.
praesente passo receptivo, sicut sol praesente passo generat quod-

cumque generabile, ex quo ipsum natum est generari. ' Ita in propo-
sito. Indeterminatio intellectus non est indeterminatio potentiali-
tatis passivae in suo ordine causalitatis, sed est indeterminatio
actualitatis quasi illimitatae, et ideo non determinatur per formam s
quae sibi sit ratio determinata agendi, sed tantummodo per prae-
sentiam obiecti, circa quod determinatum nata est esse determinata
intellectio. Vel aliter posset dici quod sicut causa superior deter-
minatur ad agendum, sicut sol ad generandum hominem concur-
rente homine agente, et bovem concurrente bove - non autem per 10
aliquam formam in se receptam, - ita intellectus, qui est causa
superior et causa illimitata, determinatur ad hoc obiectum concur-
rente causa determinata particulari, puta ad agendum circa hoc
obiectum concurrente hac specie. I! Causa autem inferior non a !I
determinat effective causam indeterminatam superiorem, neque 1s
formaliter sicut ratio agendi, sed sic determinat, hoc est virtus su-
perior activa indeterminata producit determinatum, tali virtute
inferiore determinata concurrente.
" Loco Causa autem inferior non textus a Duns Scoto cancellatus: Non enim
istud determinans 1 • zo
ADCPMSRivzrenLN A vEHGO:EQU(pTit')'f3µu)
1 receptivo] recepto A 0 om. rLN add. et disposito A 0 • I praesente p asso 2 ] post genera.
bile (2) vre A Y:E add. convenienti A GO 2 ipsum] illud :E om. AO• I generari] generare
DCPMS*RizrnuN A 02 3 intellectus - indeterminatio om. r 8 3-4 potentialitatis passi-
vae J pas . pot. A E passiva :E 4 in suo ordine J post causalitatis D ordine S 6 sibi sit ratio]
sit sibi r. :E r. sit sibi AG I determinativa 12 determinate :E I agendi] agentis Av ad agendum
vrBD 7 determinatum] determinati post obiecti :E praem. obiectum A 0 • 8 posset dici]
ante aliter :E po test d. A 0 9 agendum] add. concurrente causa aliqua partiali 1rn I gene·
randum] agendum :E 10 agente] generante A 0 ag. vel generante AG om. vrLN 11 ali-
quam] aliam DA:E pon. aliam M 2 add. aliam R I in se] post receptam rN om. C I ita] vel AH
12 causa om. :E I obiectum] add. et hunc actum :E 13 causal a causa ante concurrente (12-13)
c I determinata] post particulari DRA om. rLN I ho c] quod Dom. I*AE 14 et 19-20: C ausa -
non (14) = PM' ZVrBAY:E Non (19) - determinans (20) DCM 'SRir-BA-v edd. Causa --
non (14) et Non (19) - determinans (20) A; 'lf sign. uterque textus :. et nota marginali Hie
corrigit Scotus A 1 14 Causa autem] quia c. :E I non] add. (habendo utrumque textum) deter-
minat effective A 15 determinat] add. indeterminata A E•H• I superiorem] ante causam ZA Y:E
ante indeterminatam PM' VrB om. DCM 'SR1r-B A-Y I nee vrB:E 16 sicut] sit ipsi intel-
lectui (ip . int. post agendi) A 02 praem. sed D' praem. et D 2 om. S* I sic] si :E om. M 2Vr 8 A YEHGO• I
determinans AG I est] om. A 0 * add. quia :E 16-17 superior] post activa (17) M ' Vr 8 AY:E om.
DCPM'SRir-B A-Y 17 indeterminata] prout indet. A E2 (in ras.)G om. ZA YH; 'lf sign. r i M 2 I
producit determinatum] in corr. AH2 p. indeterm . PI ad producendum producit :E potest (p.] po test
in ance indeterminata M~) indeterminatum (-ta A Y) M 2 ZA v om. AE• 18 determinate D I concur·
rente ante tali (17) :E 20 istud] illud A-v I determinans] add . (cf. 14) id est causa inferior p
T 1 sci!. causa determinata particularis, inferior.
DE IMAGINE 327
I~ 0 pin i oest quod intellectus est princ1pmm intellectionis 546

quantum ad substantiam, sed obiectum est principium quantum ad
modificationem seu specificationem actus. - Contra: nihili nullum
est principium; intellectio, circumscripta modificatione seu sped,
s ficatione, nihil est; ergo etc. Maior intelligitur de nihilo quod in,
cludit contradictionem. Minor probatur, quia prius natura intellec,
tum praecise est aliquid 'possibile esse ': sed intellectio sine hoc
quod in eodem 'nunc' naturae sit alicuius obiecti, est contradictio,
alioquin intellectio esset forma mere absoluta. ll
JO LIV. - AD ARGUMENTA PRINCIPAUAJ
(401 Ad argumenta principalia. - Ad primum 1 dico quod argumentum 54 7

Philosophi II De anima bene concludit quod sensus non est
causa totalis respectu sensationis, quod concedo (et ita argutum est
supra contra primam opinionem, quod anima non est causa totalis
1s activa ad intellectionem 2 , et hoc concedo), sed non concludit quin
sit partialis causa, quia ex hoc non sequitur quod 'semper sit in
actu' nisi quando alia causa partialis concurrit.
Ad secundum 3 , non tractando illam difficultatem, utrum activi, 548
tas illa competat intellectui agenti vel intellectui possibili 4 , dico
ADCPMSRivzreoLN A YEHGOI;Qu(p'rn"(~µu)
1-9 Opinio - absoluta = A 1MaRavr- 0 A voaµ [post causata (p. 320, 13) µ post intellectio
(p. 326, 8) MlrLN A voi sine praecisa indicatione ubi textus ponendus sit A']; 'IT text. sign.: Hie extra
manu Scoti A 1 Extra de manu Ioannis Ra Extra v 1 rBlLlNl !in. anfractuosa µ 1 est1 om. rLN
A01 2 quantum ad 1 ] quoad vre I quantum ad 2 ] quoad v 2-4 quantum ad 2 - principium
om. re 3 nihili nullum] nihil n. rL nihil nullius v 4 est om. rN• I intellectio] intel-
lectus reL intellectio vel intellectus A Ol 4-5 seu specificatione post est (5) A Ol 5 ergo
etc.] comp. AY 6-7 intellectum] add. prius A 0 l 7 praecise est aliquid] e. a . p. VI possi-
bile om. rLN; A Ol I sine] in ras. rN 2 facti (!) rL 9 esse A Ol 11 quod] quia MS 12 non
om. C*M* 13 causal post totalis DR om. C; I respectu om. AH:E I sensuationis Z sensatio-
num rLN I argutum] illud argumentum D 14 supra] similiter AG singulariter in ras. A E2
prius A 0 om. DZ I causa totalis] t. c. RrNA 0 :E 15 ad intellectionem] ad intelligendum 12
A- 0 intellectionis I: I sed] si (pon. sed 0) c add . hoc Ir 0 I concludit] concluditur vrso A YI:
rescr. A 0 a I quin] add. semper rN 16 partialis] particularis ASIZrLN• I semper sit] sits. I:
17 alia] aliqua Air 0 A- 0 I partialis] particularis rLN• add. non C* 18 illam] istam DCRA BHG
hanc post diflicultatem A 0 18-19 activitas] accidentalitas (!) Z actualitas seu activitas I*
19 illa] ista (ante activitas, 18- 19 D not. vel: illius A 0 ') DVr 8 A:E I competat] competit rLN conve-
niat A 0 I intellectui2 om. DPRI2ZrLN AI:
F r-3 Cuiusnam sit haec opinio, nescitur.
T 1 Cf. supra n. 401. - Quantum ad responsionem ad argumenta sextae opinionis (n. 461-
462) cf. supra n. 505-506. 535 et p. 292, 8-9. 2 Cf. supra n . 414. 3 Cf. supra n. 403. -
4
Pron . 402 cf. supra n. 489 et p. 292, 8-9 . Cf. supra p. 303 nota 3.
quod intellectus poss.ibilis - secundum quod Philosophus lo,

quitur de eo 1 - est illud quo formaliter sumus intelligentes, et eo
modo praecise est 'quo est omnia fi.eri'; quia, ut dicebatur prius 2 ,
sumus eo formaliter intelligentes in quantum recipit, non in quan,
tum agit, licet agat, quia hoc accidit ut est illud quo intelligimus. s
549 Ad tertium 3 : licet consequentia 4 non sit necessaria - quia sol
potest esse causa multorum differentium specie, propter distinctas
virtutes in ipso, quae sufficiunt in ratione causae effectivae ad di,
stinguendum effectus - tamen ad propositum potest concedi con,
sequentia; concludit enim quod anima non est totalis causa omnium 10
intellectionum, quod est concessum 5 •

550 Ad primum 'in oppositum' 6 : concedo quod anima 'quia immate, (411
rialis' est receptiva cuiuscumque intellectionis (ipsa etiam ·est activa
'cuiuscumque intellectionis obiecti alterius a se' ut causa partialis, -
et activa 'intellectionis de se' ut totalis causaa, secundum Augu, 1s
stinum IX De Trinitate cap. ultimo 7 , sed talem intellectionem
non habemus pro statu isto), sed ex immaterialitate eius non sequi,
tur quod ipsa sit totalis causa cuiuscumque intellectionis obiecti
alterius ab ipsa.
8
Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: quia ut gignens et ut genita. zo
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI; QU(p=y~µu)
2 eo 2] hoc A 0 3 dicebatur] in ras. C 2 dicitur PMtspz•roLN* dictum est L om. A 0 I
2
prius] in ras. C primo R 4 eo] ante sumus I: eorum AE* om. R" 5 agit, licet om. AY I
licet] si rN2 I !icet agat om. L I quia hoc] per hoc quod AG I hoc accidit] a. h. vrB add. sibi
DPMR•vzr A YE•G0 •I: I ut - intelligimus om. CSR "II' 0 A EtHo;: I illud = A 6 sit] esset
(pon. sit A 02 ) ORA 7-8 distinctas virtutes] v. d. CR praem. diversas R 8 ipso] eo PZ
9 effectus] add. naturaliter vrB 10-11 omni um intellectionum] i. 0. ORA YEG intellectionis
omnis AH 12 primum] argumentum D I quod] quia AHG• 12-13 immaterialis] praem .
est PAE add. est MI'mLQ 13-14 ipsa - intellectionis om. PM"StI'NtA 0 " 13 etiam]
enim s~ add. anima rvzrBDN~ I est2 ] ante ipsa AEG om. R*AH 14 obiecti] praem. et A 0 •
om. I: I ut causa partialis post activa (13) I: 15 activa - causal ut totalis respectu intellec•
tionis de se I: I de se] om. A Et add. ipsa ut obiecto A 0 • 16 De Trinitate] Trinitatis DP
RIVZI' 80 *LNAYEG I cap. om. AYEHG•o 17 ex om. C*VAH;: 18 ipsa om. I'LN I totalis]
in ras. C 2 formalis M I cuiuscumque] respectu L I obiecti] post alterius (19) DRA-H om. L
19 ab ipsa] a se ORAL 20 quia ut gignens et ut genita = codd., edd.; 'lf text . sign.: Vacat
A 1 V 2 (text. et mg.)Z 2 Vacat (in text.). Sic liber Duns (in mg.) R 2 r 1 M 2 I gignens et ut genital cogno·
scens et ut cognita [ not. alius liber (alias u): gignens et ut genita µu] rry~µu I ut 2 om. DR I ge·
nitaj genitum vrBD
F 15-16 AuousT., De Trin. IX c. 12 n . 18 (PL 42, 970).
T 1 Cf. supra n. 537. 2 Cf. supra n. 537 . 539. 3Cf. supra n. 404. 4 Cf. su-
6 Cf. supra n. 405. 7 Cf. supra
pra p. 246, 10-12 («Si. .. speciei»). Cf. supra n.547. 6
p. 250, 14-15.
DE IMAGINE 329
Ad secundum argumentum 1 concedo conclusionem, quod cogni- 551

tiones diversarum specierum, scilicet propria earum virtute habi-
tae, differunt specie, - quod probo, quia ad individua eiusdem
speciei non requiritur totalis causa diversa specie (vel aliquid in
s totali causa diversum specie) ab eo quod est in totali causa alterius
individui: U ad individua eiusdem speciei non necessario requiritur
causa alterius speciei, probatur, quia forma est principium agendi
et est formalis terminus actionis; ergo forma unius rationis per-
fecta est 'quo' eiusdem rationis respectu termini formalis eiusdem
10 rationis; ergo respectu talis termini non requiritur aliud 'quo'. n
Nunc autem ad intellectionem 'albi' et 'nigri' necessario requirun-

tur aliqua diversa specie, puta album et nigrum, vel aliqua inclu-
dentia ipsa: ergo illa duo magis differunt quam individua unius
speciei; ergo differunt specie.
15 Cum arguis ultra quod 'tune omnes habitus talium differrent 552
specie' 2 , - concedo de habitibus qui habentur virtute propria ta-
lium obiectorum, et probatur haec conclusio 3 sicut praecedens 4 per
causas 6 •
Et cum dicis, 'quomodo esset tune una scientia de pluribus spe- 553
20 ciebus specialissimis' ? - respondeo quod una species specialissima
6
potest includere multas species alias virtualiter (sive passiones ea-
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGoLQu(p-rny~µu)
l argumentum] ante secundum CRir 0 om. L 1-2 cognitiones] cognitionis C*M conclu-
siones D 2 scilicet propria = A propria sci!. rN 2 propria D propriae ('lf sign. r 1 M 2), sci·
licet MRa1r 0 edd. propriae, sed rLN ' propriae cs scilicet (add. proprie post specie, 3 P) pvzrs A
id est L I earum virtute =AD virt. (praem. in 't') ear. rLN't' virt. (praem . in AGO praem. diversa C)
ipsarum CPVzrsA-ELprry~µu virt. (praem. a S) ipsorum (ips. om. S!) MSRarr 0 AE 2-3 habitae]
diversae rL comp. A y om. DCSR!Ir 0 A E!HO• 3 differant specie ZA EGO pon. differant sp.
post propria (2) ca I quod probo] om. LQU! add. sic vr- 0 6-10 ad individua - quo = A 1
CMaRavr A Yoa(.L [ post differunt specie (14) CM!R!rLN A YO!µ]; 'lf text. sign.: Scotus extra manu
sua A 1 Extra de manu loannis R a Extra v 1 rs 1 na lin. anfractuosa µ 6 ad] praem. quod ci
praem . (sed cf. ad 7) probatur, quia vrsn I necessario requiritur) r. n. vr A 0 ! 7 probatur
om. (cf. ad 6) vrsn 8 est om. rN* 9 est) in rs 10 aliud) ad C* 11 Nunc autem)
ut sicut AG I autem om. RAYED I intellectum AYBG 11-12 requiruntur) ante necessario (11)
PZA0 L requiritur (pon. requiruntur A o i ) rLN A EGO 12 aliqua 1 ] pon. alia M~ add . alia A y I ali-
qua2] alia D*Z 13 ipsa] add. gignita (1 add. ultra individua duo AH) AEH•G I illa] ista DPRIVZ
rsn AL I unius] eiusdem AOL 15 omnis PZA YE•HG I differunt (post specie, 16 A 0 ) ovrs A YO
differret PA G 16 habentur] add. in vrs 17-18 et - causas om. DCSR!1r-s A -Y 17 et
om. R! I praecedens] add. et L 19 cum] quando CM I esset) post tune RvrsN AYOL add. et Z
20 quod om. L 21 species] post alias L om. vrs A 0 I passiones] praem. per DC*M praem. ut si
T 1 Cf. supra n. 406. 2 Cf. supra p. 247, 7-8 (« tune ... scientia »). 3 « concedo ...
obiectorum », !in. 16-17. 4 Cf. supra !in. 1-3. 6 Cf. supra n. 551. 6
Cf. supra
p. 24 7, 8-9 (« et ita ... scientia ») .
rum, sive per modum causae, sive secundum alium ordinem essen,
tialem), et tune habitus ille qui est formaliter illius primi includentis
alia, est virtualiter aliorum obiectorum, licet non formaliter et
primo. Est ergo habitus ille 'unus' ab unitate primi obiecti, virtua,
liter continentis omnia quae continentur in illa scientia, - non au, s
tern est proprius cuicumque contento virtualiter in illo primo ob,
iecto, sed qui essent proprii illis, essent distincti sicut illa sunt
distincta a.
fQUAESTIO 3
UTRUM PRINCIPALIOR CAUSA NOTITIAE GENITAE SIT OBIECTUM IN SE 10
VEL IN SPECIE PRAESENS VEL IPSA PARS INTELLECTIVA ANIMAE l
554 Quaero b de comparatione istarum duarum causarum partialium [Q.8]

[ 1]
quae causant notitiam genitam, utrum principalior causa notitiae
genitae sit obiectum in se vel in specie praesens, vel ipsa pars in,
tellectiva animae 1 • 15
a Adnotatio Duns Scoti: ]l De hoc 2 VI Metaphysicae - 'Quare tres' 3 - quae,

4
stione prima • U
b Adnotatio Duns Scoti: ]!
Hie 5 quaeri potest proprie 'an intellectus agens
sit principium respectu intellectionis ': et ibi 6 tangatur quomodo se habet ad
ADCPMSRivzreoLN A YEHGOI;QU(p-rny~µu)
2 tune] add. quad D / qui - illius om. M [ primi] praem. obiecti :EU add. obiecti DPMS'R
PVzre AI: Q 3 aliorum] aliquorum R illorum A 0 praem. omni um AH 4 habitus ille unus]
i. h. u. vre u. h. iste AG unus ille (iste A 0 ) A- 0 add. formaliter CM I unitate] actualitate A y
E•Ho; 5 ilia scientia] ilia CM*SRI*rLN* ista A EHG illo DA 0 6 est] ante au tern (5-6) I2 A 0
om. rLN A 0 I cuicumque] cuique rLN cuilibet I;Q cuiuslibet :EU omni v omnium re I contento]
post virtualiter A 0 contentorum re concreato A y 7 illis] illi (pose essent 2 r 02 ) r 0 vel v A EG
om. AH add . et D 8 distincta] add. et sic patet AH; hie sequitur Potest dici (p . 281, 16) -
actum (p. 282, 16) in I: 12 adnot. Quaest. 8 A 1 Quaest. 9 V 1 et plures Quaest. 33 ru
12-15 Quaero - animae] Circa tertium I;Q 12-13 Quaero - genitam ] Tertio quaeritur :EU
12 istarum] illarum CMSvr- 0 A 0 14-15 intellectiva] post animae (15) :EU add. ipsius D
16-17 De hoc - prima = A 1Mivre; '1f text. sign .: Scotus extra A 1 Extra V 1 16 hoc] add. ha-
betur etiam vre I Quare tres] q.t. (sic) A!Ml om. vre 18-p. 331, 18 Hie - etc. = A1M'I
AYµ; '1f text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra l2(<exi. er mg.) Sic Doctor in originali et lin. an-
fractuosa µ 18 proprie om.µ 19 principium] add. activum MlIAYµ [ quomodo om. I
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Lectura Id . 3 pars 3 q. 3. 2 Cf. supra n. 553. 3 « Quare tres
erunt philosophiae theoricae: mathematica, physica, theologia >>, cf. DuNS ScoTus, Metaph. VI,
initio; cf. ArusTOT., Metaph. VI t. 2 (E c. 1, 1026a 18-19). 4 DuNS ScoTus, Metaph. VI q. 1
n. [8-12]. 5 sci!. post « distincta » (Jin. 8) et ante « Quaero » (!in. 12). 'Quaestio difficilis',
quae inde a distinctione secunda differebatur (cf. DUNS ScoTus, Ordinatio I d. 2 n. 232 [II
265-266]; cf. supra n. 512. 548 et infra n. 563), finaliter hie quaerenda a Duns Scoto determina-
tur. 6 sci!. in quaestione, !in. 18-19.
DE IMAGINE 331
Et quod obiectum, probatio:

Quia illud est principalius movens quod movet 'non motum'
quam quod movet motum, sicut apparet in omnibus causis essen-
tialiter ordinatis; obiectum autem movet 'non motum', sicut habetur
s a Philosopho III De anima, intellectus autem non movet nisi
motus; ergo etc.
Item, agens assimilat sibi effectum, ergo illud est principalius 555
agens quod magis assimilat; actus magis assimilatur obiecto quam
intellectui; ergo etc.
10 Item, unitas scientiae assignatur penes unitatem obiecti virtua- 556
liter continentis earn, non autem attribuitur intellectui 'talis conti-
memoriam, secundum quod Augustinus loquitur de ea 1 , - propter quid po-

nitur.
Restant tamen duo alia difficilia, hie vel alibi 2 dicenda, scilicet 'de conserva-
15 tione speciei praeter actum' 3 contra Avicennam 4 , quae difficultas bene potest
tangi in uno argumento 5 in quaestione praecedente de 'specie' 6 , - et aliud diffi-
cile 'de memoria proprie dicta respectu praeteritorum': potest esse quaestio per
se, - tangitur hie 7 , Oxon. 8 , in quarto 9 , etc. !I
ADCPMSRIVZr 80 LN A vEHGo:E Qu(p'rn"(~µu)
1 Et - probatio] Et (om. :EQ) arguitur quad obiectum sit principalior causa :E I probo IV
rnN A GO 2 Quia] enim post illud ORA BHG om. A YO:E I movet] est mavens rLN 3 quam -
motum] movet AB• om. A 0 I quam quad] quodquod DAY I movet] est mavens rN I apparet]
patet A 0 :E I causis] add. moventibus rN 4 sicut habetur] ut patet A 0 4-5 sicut - Phi-
losopho om . :E 5 a Philosopho em. DRA 6 etc. om. AH:E 7 Item] Praeterea :E I
effectum] passum (add. vel ctfectum A 0 • ) A 0 I illud] quad A 01 id A 02 praem. et D 8 agens
quad om. AO• I assimilat] ante magis 1 A 0 add. sibi actus (a.] actum rL2 om. rN 2 ) rLN I actus]
praem. sed r 02 LN add. intelligendi vel notitia genita AG I actus magis om. A 0 • 9 ergo etc.]
idea etc. A 0 ergo :E om. CMSZrL 10 Item] Praeterea :E I assignatur] attenditur A Go
11 continentis earn] e. c. :E I autem] om. AYEH 0 •; '1T sign. r 1 Ma 12 secundum quad] sicut
M'IAYµ I ea] ipsa M'IA Y 12-13 propter quid ponitur] propter (praem. et M') quid (quod Iµ)
ponitur tantum in Deo, et patebit (et p.] aliqua intellectiva I) quid sit perfecte (-eta µ) memoria ante
secundum (12) M ' IAYµ 13 R estat A Y I vel] et Iµ I dicenda] dividenda µ 16 in2 om. µ
18 tangitur] tan. (sic) A'IAY can. M'µ I hie] hycus (I)µ I Oxon .] ox. A!M1AY ex. I exo. µI
etc.] item, dist. 3 q. 4 r ... J I* om. AYµ
F 5 ArusTOT., De an. III t . 54 er c. 10, 433b 11-12).

T 1 scil. ut habet rationem parentis, cf. infra n. 583-587. 2
sci!. in Ordinatione.
3 « Utrum memoria intellectiva sit conservativa speciei cessante actu intelligendi », cf. Rep. I A
4
d. 3 q. 5. AvTCENNA, De an. pars 5 c. 6 (26rb-va); cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 3
n. 129-130. 5 sci!. principali, cf. nota sequens. 8 Cf. supra n. 403; huic argumento Lec-
tura addit: « memoria intellectiva pertinet ad intellectum possibilem, quia eius est conservare et
retinere, et non ad agentem », cf. DUNS ScoTus, Lectura I d. 3 n. 309. - Cf. supra n. 400.
7 scil. in Ordinatione, cf. supra n . 383-384. 391. 8 scil. in Lectura, - cf. DuNS ScoTus,
Lectura I d. 3 n . 295. 301-302. 9 Cf. DuNs Scorns, Ordinatio IV d. 45 q. 3 n. (3 -20]; III
d. 14 q . 3 n. (7).
nentia virtualis' respectu habitus; 'continere virtualiter' competit

causae activae; ergo principalior causa illius habitus erit obiectum
quam intellectus, et si causa habitus, ergo et actus.
557 Ad oppositum:
Quanto aliquid est actualius, formalius et perfectius, tanto acti, s
vius; ergo anima, quae est forma actualior multis aliis causis con,
currentibus, erit activior, et ita quando concurrit cum eis in agendo,
erit principalius agens.
558 Item, 'enti secundum quid' non competit actus simpliciter, sed
quando habet tale 'esse secundum quid' per aliud simpliciter ens, 10
tune principalius competit illi simpliciter enti, si illud sit aliquo
modo activum respectu eiusdem; obiectum autem a nobis natura,
liter modo intellectum habet 'esse secundum quid' tantum, in
intellectu nostro, propter 'esse simpliciter' ipsius partis intellecti,
vae, quia obiectum in ea est sicut cognitum in cognoscente; ergo 1s
illius actionis ad quam ista duo concurrunt non erit obiectum ha,
bens 'tale esse' principalis causa, sed pars intellectiva, propter
quam obiectum habet 'tale esse'.
ADCPMSRrvzrenLN A veHGo:E Qu(p'rn"(~µu)

l continere] praem. sed AG add. autem DrN2 I continere virtualiter] continentia virtualis
A 0 I competit] convenit c•p1re comp. (co mpetit au< convenit 1) rell. 2 erit] est Drn A 0 :E es-
set c 3 quam intellectus om. rN I si] haec rn I causa ... ergo et] tam ... quam D I et actus]
actus, ideo etc. A 0 4 Ad oppositum] Contra :E 5 est = AA G edd. (post actualius AG) I
actualius] sequitur lacuna AG add. tanto AH add. quanto AE I formalius om. D 6 formal
formaliter A 0 7 erit] in corr . C 2 add. etiam s212vzreo A I activior] in corr. C 2S 2 activius
MrLN actualior (no<. vel: activio r A 0 •) DA YO I concurrit] concurrunt M* A BO add. aliud ran I
eis] aliis :E / agendo] comp. M add . illud perfectius ran 8 agens] add. [ 'ii sign. litteris a-b
V 2 (rex<. et mg.)ra2] Sed in intellectione concurrit cum obiecto tamquam causa partialis; igitur et
in intellectione erit causa principalior quam obiectum vra 9 Item] Praeterea :E I competit]
convenit 1zrn I sed] igitur CM scilicet A 02 IO habet] est post quid AG I tale esse] e. t. PVZ
ra I aliud ] aliquod DR aliquid PZ A 82 11 tune] tamen A 0 I competit] convenit PR I enti]
2
add. agere :E / sit] post modo (12) C AEHG om. C'M* 13 modo] ante naturaliter (12-13)
Dvra A:E nunc :E om. rLN adnot. modo, id est pro statu isto A 0 • I intellectum] notum rLN I
tantum] post esse A 0 :E om. PAG 14 ipsius] illius CRr-a / partis] potentiae post intellecti·
vae ( 14-15) A EaGo om. A YE'li:E 14-15 intellectivae] ante partis (14) DR in corr. S 2 intellectus
:E intelligere A Y intentione D* 15 in ea] in ipso :E in eodem post est D / cognitum] add. et P
16 quam] quern PZ om. rN• I non erit post esse (17) :E I erit] est r 0 A 0 om . D add. primum p
17 pars intellectiva] intellectus :E 17 -18 propter quam obiectum] propter quam A Y propter
quern :E not. vel: per quam potentiam A 0 • 18 esse] add. secundum quid A 02 add. est prin-
cipalis causa AG
DE IMAGINE 333
LL - SOLUTIO QUAESTIONISJ
(2] Respondeo. Videtur quod pars intellectiva habeat principalio, 559

rem causalitatem respectu intellectionum modo nobis naturaliter
convenientium:
s Primo, quia quando causarum ordinatarum altera est indeter,
minata ad multos effectus, et quasi illimitata, altera autem secun,
dum ultimum virtutis suae determinata ad certum effectum, illa
quae est illimitatior et universalior, videtur esse perfectior et pfin,
cipalior, - exemplum de sole et de particularibus generantibus.
10 Intellectus etiam habet virtutem quasi illimitatam et indetermina,
tam respectu omnium intellectionum, obiecta autem naturaliter a

nobis cognita habent virtutem determinatam respectu determinata,
rum intellectionum quae sunt ad ipsa, et hoc secundum ultimum
suae virtutis, sicut quodlibet ad intellectionem sui; ergo etc.
15 Secundo, quia illa est principalior causa, qua agente, alia causa 560
coagit, et non e converso quam alia; intellectu autem nostro agente
ad intellectionem, obiectum in se vel in specie coagit: est enim in
potestate nostra 'intelligere' quia 'intelligimus cum volumus', II
De anima; hoc non principaliter propter speciem - quae est forma
zo naturalis - sed propter intellectum, quo uti possumus cum volu,
mus a; principaliter autem actionem intellectus consequitur actio
speciei, quae nata est esse semper uniformis ex parte speciei.
a Adnotatio Duns Scoti: I! Uncle probatur quod magis sit in potestate volun,
ADCPMSRivzrsoLN A vsHGO:EQu(p=y~µu)
3 naturaliter om . :EQU;:(ante nobis) 4 convenientium] add. pro statu isto A 0 a 5 quando]
cum V 7 virtutis suae] s. v. :E 8 est] post universalior I'N:E om. D*I'L 9 de 2 om.
CM I generantibus] agentibus :E 10 etiam] autem CPMSIVZI' A GO:E om. D 11 respectu
om. I'LN I intellectuum A 0 intelligibilium RAYH 11-12 naturaliter a nobis] a nobis n. PRV
r- 0 ABHG:E n. nobis r 0 12 habent] habet MI' 0 * add. naturaliter D 12-13 respectu" deter-
minatarum om. C;: 13 ad ipsa] ab i. R ad ipsam D ad ipsum M*VZI' 8 *A- 0 14 sicut -
sui om. M;: I sicut] scilicet :E I etc. om. :E 15 qua] in ras. C 2 quae AGO praem. cum M I
causa2 om. v•rLN 16 et non] quam C 2 I quam alia] quam C' om. DC 2PR ;:pyzrs A:E I intel-
lectu autem] sed i. :E I agente] ante nostro I'L pan. agenti A 2 17 specie] add. praesens AH
18 intelligere om. :E 18-21 Il-volumus om. AB;:H 18-19 II De anima om. A 8 1 19 hoc]
licet vrso add. autem I'L:E I non] enim D add. est DCMsarrLmA 02 add. possumus AB1G
21 consequitur = AS 2VI' 80 sequitur S' rell. edd. 22 semper om. A 0 23-p. 334, 19 Uncle -
non = ADM(rep. Ma)Rarvr- A voaµ [ post speciei2 (22) ADM11vr-o A vo1 post communem
0
(p. 334, 12) µpost alium actum (p. 335, 9) M ] ; 'IT text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra
de manu Ioannis Ra Extra I2(rext. ec mg.)VarsaLIN 2(rexr. ec mg.) Additio (pro Unde, 23 - vegetativae, p. 334,
17 D?) oaM 1 !in. anfractuosa µ 23 sit] fuit I 23-p. 334, 13 voluntatis] add. fuit I
F 18-19 ARISTOT., De an. II t. 60 (B c. 5, 417b 24).
561 Tamen aliquod obiectum, excedens multum facultatem partis

intellectivae, puta obiectum beatificum ut dare visum, posset poni
habere totam causalitatem respectu visionis, aut principaliorem
quam pars intellectiva, et hoc propter excellentiam talis obiecti et
defectum partis intellectivae, sed de hoc in quarto libro 1 • s
562 De obiectis tamen quae modo naturaliter cognoscimus, prima
pars responsionis 2 videtur esse vera. Videtur enim intelligibilium a
nobis naturaliter intellectorum species in intellectu esse quasi instru~
mentum ipsius intellectus, non motum ab intellectu ut agat, quasi
scilicet aliquid recipiat ab intellectu, sed quo intellectus utitur ad 10
suam actionem: utpote quando intellectus agit, species illa tamquam
minus principale agens coagit ad idem ut ad effectum communem.
tatis uti intellectu quam specie intelligibili? Utrumque est ex se naturale agens,
et quare non utrumque 'liberum per participationem'? - Responsio: nihil est
participative primo liberum nisi quod est in eadem essentia cum voluntate. - is
Contra: potentiae organicae et organa (et extrinseca etiam) sunt participative
libera; similiter, in potestate nostra non est aliquis actus vegetativae.
Hoc ergo medium obscurum, quia dubium quae in nobis subsunt voluntati
et quae non. !I
ADCPMSRivzrsnLN A vaHGoL: qu(p-r7t'(~µu)
l Tamen aliquod] Aliq. t. L: I excedens] post multum L: extendens S' 2 ut] vel Rr 8 '
om . rs 2 I visum] ostensum L I posset poni] potest poni L ponitur DPRZA ERG ponitur vel posset
poni IT 0 potest I2 A 0 poni A Y 3 totalem A HO I principaliorem] rescr. Di principalior est
C*M*SrLN' principaliorem esse rN 2 add . causalitatem A o;i 5 intelligibilis L;Q I sed de hoc]
de hoc L sicut patet D 6 tamen] ante De rLN autem A 0 L: om. CPMSR2 zrs• A YEHG? I quae
modo] quomodo C*M* A 0 • I cognoscimus] a nobis cognoscuntur A 0 7 responsionis = AD
rationis CPMSRI'zr-s solutionis (nor . vel: quaestionis A o;i) I2 rel!. (om. AG) edd . I videtur esse]
est R I esse] post vera D om. L: 7-8 Videtur enim ... species] Nam species ... videtur L:
7 intelligibilium] intellectionum in corr. A B 2 intellectionem AH' in intellectione A H2 8 in in-
tellectu] intellectu M intellectui A 0 om. prs I esse ante in L: 9 ipsius] post intellectus A EG
talis R I motum] moti vrs• praem. quod L I quasi] quod S 2 10 scilicet] species in ras. A B2
om. r 02 L: I aliquid] post recipiat A 0 in ras. r 02 ad L Q om. R' I recipiat] recipit s•rLN recipiens L
11 actionem] operationem A Y• intellectionem sive a . R I utpote] ut scilicet L: I ilia] ante species
AH ipsa A GO I tamquam] quasi A 0 12 principalis DCMSRrLN A YEH•GO I agens om. V I
coagit] in corr. A 02 coagat C*PMSizr 0 cogit A Y concurrit R I idem ut] id ut r 0 om. A Y I idem
ut ad om. D 13 quam] add. huiusmodi MAO! I Utrumque] Utrum rN• praem . Quia D
praem. Cum rN;i I est ex sc] ex se e. A 0 1 14 qua re J qualiter R! quia A Y I nihil] vel M *Ao1
15 participative] in corr. D 2 participatione I participabile A 0 ! I primo om. DrLN I est post volun-
tate rN I voluntate] add. cuiusmodi non est species, etc. D 16 et1 ] add. similiter A 0 ! I et
extrinseca etiam] extrinseca etiam rs etiam extrinseca DrLN I sunt rep. I I participative] in corr .
D 2 post libera (17) v participatione A 0 1 17 actus in ras. rN 2 I vegetativae] negativae R!
18 ergo om. MA 0 ! I obscurum] praem. est MrN 2 A 0 ! add. est D I dubium] add . est DMrNiA 0 !
add. videtur R! 19 et om. M!A Y I non] add . etc. R 1
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio IV Suppl. d. 49 pars 2 q. 3 n. [9] . 2 Cf. supra p. 333,
2-4 (n. 559-560); secunda pars responsionis cf. supra n. 561.
DE IMAGINE 335
LIL - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIAJ
[3] Ad primum argumentum 1 dico quod duplex est actus intellectus 563
respectu obiectorum quae non sunt praesentia in se, qualia sunt
illa quae modo naturaliter intelligimus: primus actus est species,
s qua obiectum est praesens ut obiectum actu intelligibile, secundus
actus est ipsa intellectio actualis, - et ad utrumque actum agit intel,
lectus, non motus ab eo quod est causa partialis secum concurrens
ad illam actionem, licet unum actum intellectus praecedat motio
eius ad alium actum. Ad primum autem actum agit intellectus
10 agens cum phantasmate, et ibi intellectus agens est principalior
causa quam phantasma, et ambo integrant unam totalem causam

respectu speciei intelligibilis. Ad secundum actum agit pars intel,
lectiva (sive intellectus agens sive possibilis, non curo modo 2 ) et
species intelligibilis sicut duae partiales causae, - et ibi agit pars
1s intellectiva non mota a specie, sed prius movens, id est quasi agens
ut species sibi coagat.
Cum ergo dicis 'obiectum movet non motum' 3 , dico quod in 564
utraque actione obiectum est secundarium movens, licet non sit
motum, id est aliquid recipiens in se a principali sive priore mo,
zo vente. Cum <licit 'intellectus non movet nisi motus' 4, dico quod
non movet secunda motione nisi motus priore motione: haec autem
ADCPMSRivzraoLN A YEHGoL Qu(p't"lt'(~µu)

2 adnot. Deficit M ' I argumentum] om.Ladd. principaliter DI dico] concede RVr 8 AYEH
G:!:O I quod om. M 3 praesentia] principia AE*HGO:!: 5 obiectum2 ] om. L add. sit DA 0 a I
actu] actum C*M* add. est CM 6 actus om. L I actualis om. CM•srLN I et om. I2Z I
actum om. CMSVrLNAYL 7 eo] obiecto AE 2G0 9 adnot. De hoc Godefridus, Quod-
libet v quaest. 8 A 1r 8 1 ; cf. ad 17 I autem om . A 0 *L I actum2 om. srN•AY 10 ibi om.
A 0 I est om . D I principalior] prior rs 13 sive1 J et hoc vel L I sive 2 ] vel L add . intellec·
tus A 0 I modo] nunc L 14 partiales] post causae DRVr 80 A principales C *PM*SZrLN
15 prius] primus A 0 • praem. est A oa I id est] idem AG om. D add. est I2 I quasi = A
16 sibi] post coagat R om. r 0 I coagit D 17 adnot. De hoc Godefridus, Quodlibet v LQa I
Cum] Quod tu PZAY Quod cum AEG I dicis] dicit DCMSRr•rLN dicitur vrsoL add. quod
AHL I movet] add. ut PI*r 0 18 actione] motione PVzrso om. R:!: add. motione I* I secun·
dario A 0 I movens] om. D:!: add. sed R I sit] fit M sicut A EH 19 aliquod PZ I in se] a se S*
om. A 0 add. etiam R 2 I principali sive priore] principali sive superiori ('!f not. Uber Scoti:
principaliori V') vrs principali sive principaliori Av principali L principaliori I2 priori (add . sivc
a principali A 0 • ) A 0 20 dicit] dicis DRI 2 A EHG dicitur I'Vr 80 L arguitur A 0 I quod] add . in-
02
tellectus A 21 movet] add. in A 0 I priore] prima Pr 0 principaliori AY I motione2 ] add.
est enim motus a specie, sed tune movens ad coactionem speciei D 21-p. 336, 1 haec -
est om. AE 21 haec] hie IA 0 I autem] etiam DCMSI*zr-s om. RVr 8 AY
1 2
T Cf. supra n. 554. Cf. supra n. 512. 548; cf. p. 330 nota 5. 3 Cf. supra
n. 554. 4 Cf. ibidem.
comparatio est duarum motionum intellectus, non autem duarum

causarum partialium concurrentium in una motione. Si compares
causas partiales in utraque motione, dico quod utrobique intellec,
tus movet, non motus a causa partiali concurrente in eadem mo,
ti one.
565 Ad secundum 1 dico quod effectus formaliter magis assimilatur
causae proximae inferiori quam remotae et principio perfectiori,
sicut apparet de filio respectu patris et solis; uncle istud argumen,
tum est ad oppositum, quia probat quod actus intellectionis sit ab
obiecto ut a causa proxima, quia magis sibi assimilatur formaliter: - 10
ita etiam species intelligibilis magis formaliter assimilatur phan,
tasmati quam intellectui agenti, et tamen minus principaliter est
a phantasmate quam ab intellectu agente.
566 Contra: cum agens intendat sibi assimilare patiens, quomodo [41
non principale agens magis assimilat? 1s
Respondeo: principalius agens communiter est aequivocum, et
eminentius habet in se perfectionem effectus quam causa univoca:
et ideo non magis assimilat sibi formaliter (quia hoc esset imperfec,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOLQU(p-rny~µu)
1 est] ante comparatio RI2I'N•A voL om. I'LN ' I autem) add . comparatio A 0 2 in om.
I'L?N* I una] eadem (add. et A 02 ) una A 0 I motione] operatione (add . vel r 02 ) motione r 0 I
Si) Sed (add. si C ' ) c Sed si tune Dadd. autem rvzrBnm 2-3 Si - motione om. M'R' I
compares - utrobique om. P 2 comparas MlR! comparares A 0 3 utraque) una D
4 partiali] principali PAY 6 dico om. A EH I assimilatur] ante magis PZ assimilantur I'L
7 proximae] post inferiori L add. et D' A 0 I remotae] remoto A praem. causae superiori L add.
superiori primae et universaliori AG I principio perfectiori] pr. imperfectiori D 2CMSR' I'LN•
perfectiori (praem. etiam D*) D'R'VI'B A- 0 L superiori primae et universaliori A 0 8 apparet] pa-
tet A YOL I istud] illud DRA-Y om. L 9 quia) quod (praem. per C') C2MAHGO I probat] in
corr . A 82 probatur CPMS*IVZI'B 0 A YH I intellectionis · = AD intellectus in corr. A 8 2 intellec-
tualis CMp intelligibilis (pon . intelligendi A 0 • ) SRI'LN A-BL intelligendi PIVZI'BD-rny~µu 10 ut]
sicut A 0 I sibi) post assimilatur M 2 A 0 L rep. post assimil. rN• om. DM, I similatur svrB AB
11 ital illa CAR praem. et rLN• I etiam] et L om. c •rBLN• I form aliter) post assimilatur L
om.R•A 0 11-12 phantasmati quam om.AG 13 abom.CI' 0 14 Contra] add.estC I
cum] tune A Y I intendat] intendit Av videtur A I assimilare] ante sibi DRI'LN A-GL similare CP
MSL similare assimilare (!) Z I patiens] passum sive patiens R 15 principale agens) ante
non L post assimilat R a. p. D I assimilat] assimilatur DSA G add. quam agens principale
A0 • 16-18 Respondeo - assimilat om . D' 16 principalius) principale A 0 principaliter
A Y praem. quod A GO I communiter) communius R ut plurimum A 0 17 eminentius ha-
bet in se] h. in se e. L e. in se h. D'A 8 add. esse AG 18 non om. c•r 0 A 0 * I assimi-
lat = APTN2 A 0 assimilatur oip 2 rw rell. (om. Av) edd. I sibi) post formaliter A EHG om. A Y
add. effectus L J formaliter] formalius DC*P*MSRI*ZI'LN• Av formaliter vel formalius A I essetJ
est CMVI' 8

DE IMAGINE 337
tionis in causa sic assirnilari effectui), sed assirnilat rnagis, hoc est
rnagis dat forrnarn effectui per quam sibi assirnilatur aequivoce,
quarn det agens particulare; et illa assirnilatio activa est ex perfec,
tione causae, licet non sit rnaior assirnilatio forrnaliter.
Similiter, causa perfectior rnagis assirnilat effectum ei cui est assi, 567
rnilabilis quam inferior: rnagis enirn causat effecturn qualis est cau,
sabilis. Assirnilabilis autern est effectus forrnaliter causae propinquae,
ideo ipsa causa rernotior rnagis assimilat effective ipsum effectum
causae proxirnae quarn ipsarnet causa proxirna sibi. Quod enirn for,
10 rnaliter filius est sirnilis patri, hoc rnagis est a causa rernota - assi,
rnilante filiurn patri effective - quarn ab illa causa propinqua, quia
quae plus dat forrnarn qua assimilatur, plus dat effective assimila,
tionern.
Ad tertiurn 1 dico quod 'unitas scientiae assignatur penes obiec, 568
is turn', quia illud est penes quod scientiae distinguuntur, non penes
intellecturn, quia intellectus unus est respectu ornniurn scientia,
rum. Et hoc rnodo distinguendo scientias, illa est una quae est
unius subiecti prirni, quatenus obiecturn prirnurn habet continere
scientiarn illarn virtualiter, - sed hoc non est nisi ut causa partialis;
ADCPMSRrvzrBnLN A YEHGoLqu(p-rnyf3µu)
1 sic] sicut R 1-2 sed - effectui om . rB• 1 assimilat] post magis rBl in corr. A B2 assi·
milatur PS 2RivzroN A HGO 1-2 magis - assimilatur om. rNt 1 magis om . rNlA B! 1-2 hoc
est magis] id est m. LQua om. Lu' 2 dat] add. et perfectius A 0 a I effectui om. DR' I sibi] post
aequivoce P 2 Vr 0 post assimilatur rN1 om. CP'MSIZrBL I assimiletur PMSIZL I aequivoce] causae
univocae in ras. r 82 3 det] dat ZA ELU esset D I particulare] partiale D I illa] ista (-tam C*)
DCPMizrnN2 A-GL ita R praem. ita A 0 I activa] actio AB 4 causae om. CMS•r•rLN•L I sit om.
rLN• I maior] magis rB•LN 5 Similiter] in ras. AB 2 lgitur ('lf not. Liber Scoti: Similiter V3)
V Sed C* I ei] rei S 2 A 0 om. p tAG 6-7 quam - Assimilabilis om. D ' I quam - causabilis
om. ABH 6 quam inferior] quia inf. f._G quam imperfectior PVr 8 om. AY 0 I magis enim] et
m. A 0 magis AG 6-7 causabilis] ante est (6) A 6 causalis M add. et r 02 add. et (vel ll) assimi·
labilis P 2I 2rNa A 0 add. et assimilabilis quam inferior L 7 est] ante autem PRr 0 L post effectus AG
8-9 idea - proximae om. D' 8 ipsa om. L I causa om. VZ I remotior] remota Vr 8 recepta
r 0 • I ipsum om. L 9 proximae] propinquae rLN I sibi] ante proxima AB add. ipsi ~
9-10 formaliter filius] filius f. L 11 effective om. DR• AL I ab] sub A 6 I illa] ista DP'Vr 8 A-BL
ipsa P 2RIZr 0 AB alia CI causa om. L I propinqua] proxima A 0 11-12 quia quae] quae enim AH
12 dat formam qua om. Lu• I qua] quam D*P• quae C* quia S* quad AB add. plus LQ I effective
om. AH 14 scientiae] causae C*M* I assignatur] in ras. C 2 accipitur A 0 15 non] add .
autem L 16 intellectus] post est Rom. DA- 0 I unus] post est PVr 8 L unius A 0 * I respectu
om. RVr 8 17-18 scientias-continereom . AB• 17 illa] illas C*M * ista ABlHG 18 subiecti
primi] p. s. ABlG obiecti p. rA 0 p. obiecti AH scientiae primi (!) vel obiecti primi DI obiec·
tum] post primum A 0 subiectum vrB 19 scientiam illam virtualiter] i. s. v. p v. i. s. Ls.
istam (·ta AG) v. ABHG s. v. rLNAO I ut] in s una (praem. ut A 02 ) A 0 om. vrBA- 0
Dunt Scotus, Ordinatio 22

praeter hoc enim intellectus est alia causa partialis, continens illarn.
Non est ergo aliud reducere scientiarn ad obiecturn prirnum, quarn
in altera causa partiali - habente in suo genere ordinem essentia-
lem - reducere ad primum ibi simpliciter, et ab ipso assignare uni-
tatem effectus in quantum effectus est ab eo: et ibi non oportet s
reducere, quia illud est idem respectu cuiuscurnque habitus, - et
cum hoc stat quod multo perfectius contineatur in causa reliqua
partiali.
fQUAESTIO 4
UTRUM IN MENTE SIT DISTINCTE IMAGO TRINITATISl 10
569 Ultimo circa istam distinctionem quaero utrum in mente sit [Q. 9]
[I]
distincte imago Trinitatis 1 •
Arguo quod non:
Quia imago repraesentat illud cuius est, ergo mens distincte
repraesentaret Trinitatem; hoc falsum . Probatio: tum quia tune 1s
naturali cognitione posset concludi Trinitas, ex mente naturaliter
cognita, tum quia nulla creatura in repraesentando excedit perfec~
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI:QU(p-rny~µu)
l praeter - partialis om. rN• I intellectus est] e. i. I: I continens) concurrens vrs I
illam om. vrBAYBH 2 scientiam) add. primam PIZI' 0 A 02 4 ibi] in AG om. R•A 0 I ipso)
eo A 0 5 in quantum effectus est) in q. est e. A om. C I et] add . ideo rLN
8
5-6 et ibi -
habitus] post partiali (8) R•AE<G om. DCM'SR'IAE ' 0 •; 'lf sign. Vacat P 2 6 quia] quod AG I
illud om. vrBo I habitus] intelligibilis AG obiecti A. I et] sed CPMsvzr- 0 AI: 7 reliqua]
remota (post partiali, 8 Sl pon . reliqua A 02 ) s•A 0 add. remota (post partiali, 8 AE!) AE 2G 11 adnot.
Quaest. 9 A 1 Quaest. 10 R 1 et plures Quaest. 34 rLa 11-12 Ultimo - Trinitatis) Circa quar-
tum L;Q 11 Ultimo - quaero) Quarto quaeritur i:u I Ultimo) add. quaeritur vra I istam
distinctionem) illam d. CMS istam partem (p. i. A 0 hanc p . D) huius (huiusmodi rB AB om. A 0 )
distinctionis DPRIVZI' B0 A add. et VI' 8 13 Arguo quod non) Quod n. a. DRA- 0 Quod
n. arguitur sic A 0 Et arguitur q. n. i;u 14 repraesentat) praem . distincte DPM'RVZI' 8 NAI:
add. distincte c•1r 0 I illud) rem A GO I est] add. imago R vr A GO 15 repraesentet D reprae-
sentat A 0 I falsum] pra.em . est vr- 0 A 0 I: praem . est autem r 02 add. est I I Probatio ) Probo
DPSZA YGO add. quia (p:aem. tum A 82) possemus naturaliter venire (devenire AH) ad distinctam
notitiam Trinitatis ABHG 15-16 tum - Trinitas om. AG 15 tum om. I: I tune om. DV
I' 8 A 16 cognitione] ratione PA 0 I concludi) cognosci ('lf not. Liber Scoti: concludi V 3) vrB I
ex mente] est menti A Y menti ('lf not. Liber Scoti: est menti V ' ) vrB• quia mens AG mens enim
(pon. ex mente A 02) A 0 ea exsistente A alia A E om. AH 16-17 naturaliter cognita] n. est c.
(pon. nat. cognita A 02) AGO cognita AY om. AEH add. ergo etc. AG 17 tum] item AG praem.
item AH add. item A 8 * add. etiam I: I nulla creatura ... excedit] natura creata ... exc. C'M* nat.
creata ... non exc . C 2
T 1 Pro hac quaestione , quoad diversa, cf. supra quaestio de 'vestigio ', n. 281-332 . -
Cf. DUNS ScoTUs, Lectura Id. 3 pars 3 q. 4; Rep. I Ad. 3 q. 7.
DE IMAGINE 339
tionem suae ideae; idea autem mentis non repraesentat Deum in

quantum trinus, quia idea est Dei in quantum causa est, et est
causa in quantum unus.
Item, nihil in mente plus repraesentat unam personam quam 570
s aliam personam, ergo nee tota mens repraesentat totam Trinitatem.
Probatio antecedentis: XV 1 De Trinitate cap. 7, Pater est 'memoria,
intelligentia, voluntas', etc.; ergo ita formaliter Pater est intelligen,
tia et voluntas sicut memoria, et Filius similiter; ergo memoria non
magis distincte repraesentat Patrem quam Filium.
10 Item, tertio, in Trinitate duae personae sunt productae, in ima, 571
gine nihil est productum, ut probabo; ergo non est repraesentativa
productionis. - Probatio assumpti. In anima non sunt nisi vel actus
primi vel actus secundi. Actus primi non sunt originati a se invi,
cem, quia sunt concreati ipsi animae. Nee actus secundi sunt ori,
1s ginati. Probatio, quia 'actionis non est actio', nee ut subiecti nee
ut termini, per Philosophum V Physicorum, quia tune esset
processus in infinitum; istorum ergo actuum ut terminorum non
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOLQu(p-r1't'(~µu)
l ideae] add. quia idea est mensura ideati A EHG I mentis] add. vel creaturae A 0 add. est
quia R * 2 trinus] add. est R 2 I Dei] in ea (!) D I causa est] Deus est causa L add. creaturae
A 0 I et est] est autem DPRZA nGoL om. A YIBH 3 unus] add. non in quantum trinus A oa
add. Ve! sic (Ve! s. om. AB!): quia non repraesentat Deum (r. Deum om. AB!) nisi quoad essentialia
et in respectu quern habet ad creaturam; ergo mens non repraesentat Deum ut trinum sed ut
unum (add. tantum AB!) A YaBa 4 Item] Praeterea L add. Secundo r 02 I plus] post repraesentat
DA L prius A I personam] om. C" add. divinam roa
0 0 5 personam om. cpr 0 AL I mens]
add. simul A 02 I repraesentat om. L 6 XV = I2p1't'(~µu 5 I' rel!. -r I De Trinitate] Trinitatis
PRIVZI' A Y 7 voluntas = A et vol. rel!. edd. J etc. om. Rl 2 A 0 I ital ista P*V alia D* tria
A ita quod A om. AG I formaliter Pater est] f. est Pat. L Pat. est f. A 0 form. Pat. rL add.
01 02
est CM' 8 sicut] add. et II' 0 AG J memoria, et om. AB I et Filius similiter] et s. Fil. AG add.
et (an« simll!ter A 8 ) Spiritus Sanctus A EH add. sicut et Filius similiter et Spiritus Sanctus AG I
et Filius - memorial om. VA 0 ' ergo memoria A oa 8-9 ergo - Filium om. A Y 10 Item]
Praeterea :E I tertio om. DAG I duae personae sunt] s . duae (d . om. I;Q) p. rN:E 11 ut
probabo] ut probo c•1vr 0 om. rN I est2 om. rNAO* 12 sunt] est D I vel om. DRVI' 8
A HGO 13 vel] et AH J actus 1 om. DA 0 2: J secundi] om. C* add. actus primi sunt intellectus
et voluntas, actus secundi intellectio et volitio A oa I Actus 2 ] praem. Et A oa om. DI: J a se]
ad se R ad AO• 14 concreati] post animae 1r 0 in ras. C 2 concreti (pon. concreati M 3) MS*
communicati I'L A concausati AB idem A Y I actus om. :E
0 14-15 sunt originati] s. origina·
tivi Com. :E add. a se AGO 15 nec 1 ] add. est I;Q 15-16 subiecti. .. termini] t .... s. A 0
16 per] secundum DRAYGO 17 processus in] praem. in actibus A 02 om. A 8 " I istorum] post
ergo vre illorum AG om. I;U:! I actuum] add . secundorum A 02 I ut terminorum] om . R"A YBH:E;
<Jr sign. r i M 2
F 6 Auous'r., De Trin. XV c. 7 n. 12 (PL 42 , 1066). 16 Aa1STOT., Physic . V t. 10

(E c. 2, 225b 15-16).
T 1 Loco 'XV' lectio authentica secundum codices: • 5 •.

est actio, quia sunt formaliter actiones, - probatio: sunt enim actus
secundi, et non primi; sed si non essent actiones, essent actus
primi.
572 Item, ipsis 1 generatur habitus; actio qua generatur forma, est
actio de genere actionis; ergo etc.
573 Ad oppositum est Augustinus XIV De Trinitate cap. 8:
« Quaerenda est imago et invenienda ubi nostra natura nihil habet
melius».
ti. - Ao QUAESTIONEMJ
574 Hie primo intelligendum est quid sit ratio imag1ms in corpora, 10 [2]
libus, uncle translatum est vocabulum ad propositum; secundo,
respectu cuius in Trinitate est imago; tertio, in quo in nobis con,
sistat ratio imaginis 2 •
575 tArt. 11 - Quantum ad primum - sicut dictum est in quaestione
de 'vestigio' 3 - dico quod imago est repraesentativum 'totius', et in 1s
hoc differt a vestigio, quod est repraesentativum partis: si enim

totum corpus esset impressum pulveri - sicut pes est impressus -
esset imago 'totius', sicut istud est imago partis et vestigium 'to,
tius'. Sed illa conforrnitas expressiva 'totius' non sufficit, sed requi,
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGO_EQU(p-rny~µu)
1 sunt enim] primo, quia sunt I' 02 2 secundi, et] secundarii A 0 I non essent actiones]
ipsorum ess. act. ut termini, iam non essent actus secundarii, sed A 02 I essent2] praem. actiones
AG 3 primi] add. et non secundi AG 4 Item] Praeterea .E add. secundo, quia r 02 I ipsis]
purls (!) p praem. ex DPPVI' N A EaGO I generatur1 ] generantur A Y_E I actio] add. autem roaN 2
80 2
ABGO_E add. enim AH I forma = A aliqua (alia D*) forma rel!. edd. 5 actio om . .E I etc.
om . .E 6 Ad oppositum] Contra .E I est = AI' 02 I XIV] x I'N' XIX rNe IX vel XIV A I
De Trinitate] Trinitatis DPRIVZr A- 0 I cap. om. DAY I 8] om. AG add. et ponitur in Littera
roa 7 invenienda] investiganda A comp. (inved") A Y I nostra natura = AABHG natura natu·
raliter rs nacura nostra rel!. edd. 7-8 habet melius = Arry~µu m. h . rell. p-.; adnot. hie Huc-
usque correctum secundum librum Alani Ma 10 Hie] ubi Dadd. tria sunt videnda AEaG I
intelligendum] videndum VI' 8 .E 10-11 corporibus ADCMSRI•zr-s A GO• 11 vocabulum]
verbum ZAY.E unde A 0 • verbum vel voe. vrs 12-13 tertio - imaginis om. r 0 • 12 in
nobis] nobis RAY.EU om. D 12-13 consistat =A consistit DP2VI' 8 convenit RAY est I2 AEHG
edd. sit P'IT 0 l rel!. 13 ratio imaginis =A imago ro1 rell. edd. (om . u) 15-16 dico - vesti-
gio om. z 11 totum corpus om. r 0 I impressuml impressus homo r 02 18 essetJ praem.
illud (1scud D) derelictum DPRizrsoLaA_E add. illud derelictum V I istud] illud CMII' 0 A-Y
om. D 19 ilia] ista PRIZI' 0 Al: I expressiva] in corr. C 2 expressa A 8 not. vel: repraesentativa
A o2 I totius] totus I*I' 0 om. I'LN I suflicit] add. ad imaginem A oa
F 6 AucusT., De Trin. XIV c. 8 n. 11 (PL 42, 1044).

2
T 1 scil. actionibus (actibus secundis). In hac quaestione, secundum Lecturam, c non
&unt opiniones», cf. DUNS ScoTus, Lectura I d. 3 n. 432. 3 Cf. supra n. 289. 293.
DE IMAGINE 341
ritur imitatio, quia secundum Augustin um 83 Quaestionum quae-

stione 74, 'quantumcumque duo ova sint similia, unum non est
imago alterius', quia non est natum imitari ipsum; et ideo requi-
ritur quod imago nata sit imitari ipsum cuius est imago, et expri-
5 mere illud.
LArt. 2J - De secundo 1 a, cum conceptus uni us personae in intel- 5 7 6
lectu nostro, sit partialis respectu conceptus totius Trinitatis, illa
creatura quae ducet nos in cognitionem Trinitatis per modum
imaginis, repraesentabit Trinitatem quantum ad illum totalem con-
10 ceptum quern intellectus noster potest habere de ea: repraesentabit
ergo distinctionem trium personarum et unitatem essentiae et or-
dinem originis, quia illa distinctio realis in divinis est per originem;
habebit etiam imitationem essentialem ad ipsam Trinitatem, quam
repraesentat.
[31 1s LArt. 3J - De tertio articulo 2 , primo videndum est de illis quae 577
manifesta sunt esse in mente; secundo, in quibus non consistit
imago; tertio, in quibus consistat.
Quantum ad primum, experimur in nobis esse actum intellec- 578
tionis et actum volitionis, et istos actus esse aliquo modo -in pote-
20 state nostra quando obiectum est praesens; ergo oportet in nobis

ADCPMSRrvzrsolN A YBHGOI;QU(p'rn"ff3µu)
l quia) quod A YG om. vrs I 83 Quaestionum] libro Quaestionum AG add. 50 (f>Taem. quaestlo
AH pon. 15 A G2): Non omne quod est simile (s. c. .AH) proprie imago dicitur, quamvis imago
omnis sit similis ; et AEHG 2 quantumcumque] quandocumque A 8 in quocumque AG I ova]
entia (pon. o va P ) P add . vel aliqua entia A oa I sint) sunt DM'SRir 0 •LN A YEO' sit (I) MIA 02 I
2
unum) una z add. tamen l: 3 quia) add . unum rN2 A 0 I est om. rLN* I ipsum] aliud rN 2 A 0
3.4 et - ipsum om. P I requiritur) sequitur A 0 add. ad rationem imaginis l: 4 imago1 om .
l: I nata sit] s. n. A l: I ipsuml illud A l: I imago ] add . perfecte A
0 0 2 02
5 illud] ipsum l:
add. sub ratione totius A 0 1 6 secundo] add. articulo AH 6-7 unius - conceptus om . I;
6 personae] add. divinae roa 7 sit] add. conceptus A 02 I conceptus om. A Go; I totius = A
02
PA 't' 7-8 ilia - Trinitatis om. D; I ilia creatura quae] illud igitur quod A BHG praem . crea-
tura AG• 7 ilia] a O! 8 ducit O!CMA 0 1: deducet V J Trinitatis] add. et unitatis A BHG
9 imaginis] imitationis PMSR2I*zr 0 A E2 add . vel imitationis A oa 10 noster om. l: I ea) add.
Trinitate A 02 11 distinctionem] add . realem roa 12 realis] add. originis P 13 imita-
tionem] imaginem AB*HGI; I ad ipsam] ad primam C* praem . quantum rNa om. M 15 ar·
ticulo] membro I'LN om . C;MSP I illis] his l: 16 esse] post mente I'N* om. I2ZAl: I in
mente om. I'L 17 consistat] consistit PMVI' AHGOI; add. imago A 0 18 experimur] est
sciendum r 02 I actus vrsi: 18-19 intellectionis ... volitionisl vol. ... int. vr-0 19 ac·
tum] actus vrs om. DRAl: 20 quando] qua A y praem. quia I'LN• I praesens] add. nam
F r AuousT., De diversis quaest. 83 q. 74 (PL 40, 86).
T 1 Cf. supra n. 574. 2 Cf. ibidem.

ponere aliquo modo principia activa ad istos secundos actus, qui bus 1
simus potentes respectu illorum actuum. Non potest autem idem
sub eadem ratione formali esse principium istorum duorum actuum
secundorum, quia isti actus secundi requirunt oppositam rationem
principiandi in suis principiis: ergo oportet habere aliquam distinc- s
tionem actuum primorum, et hoc aliquam proportionaliter cor-
respondentem distinctioni actuum secundorum a.
579 De secundo in isto articulo 2 , dico quod nee in actibus primis
solum, nee in actibus secundis solum est imago. Quod apparet
dupliciter: primo, quia et hi sunt duo tantum et illi duo tantum, 10
ergo tantum esset imago dualitatis, non trinitatis; secundo, quia in
primis actibus, licet sit ibi consubstantialitas, non est tamen ibi di-
stinctio realis rei et rei, nee ordo originis, - in actibus secundis, licet
sit distinctio, et origo aliquo modo, non tamen consubstantialitas.
Adnotatio Duns Scoti: ]! Instantia 'de potentiis animae' distinctione 13 3 , 'con- is

a
tra opinionem ultimam' improbatam, - quaere pro hoc. !J

ADCPMSRivzrsnLN A YEHGO:EQu(p-rny(3µu)
intelligimus cum volumus, II De Bnima rLa A EHG I in no bis] ante oportet 11' 0 post ponere
(p. 342, 1) R om. AEHG
1 aliquo modo] post activa :E add. esse A 0 J principia - actus] istorum actuum [ act.] praem.
secundorum A 02 add . principia activa A Ea add. principia activa distincta formaliter A 0 ~ not. alia
littera: princ. act. ad istos primes (prim. exp.) actus A 02] A EHO istorum actuum principia activa et
alios actus primes AG J ad istos] scilicet :E J istos] illos S om. A Y J secundos actus =A act. et
potentias p7t')'(3µu act. primes (pr.] ante act . PZ:E primo I' 82 ) rel!. (sed quoad A EHGO vide paulo antea) T
1-2 quibus - actuum] om. A 0 ' not. alia littera: quibus - actuum A 0 a 2 sumus DCPMR
vrsn*LNAYEGO! 2-3 illorum - principium om. prN 2 illorum = ACMS istorum PA 0 !
rell. (om. I'N) edd. J actuum] in ras. AE 2 add. secundorum I'LAO! 2-3 actuum - principium
om . R' I Non - actuum om. :EU? 2-4 Non - secundorum om. rL• 3 istorum] post duo-
rum I* illorum AG om. I'L! J duorum om. R*I'N 4-7 quia- secundorum om. AB• 4 quia]
add. cum AG 2 [ isti] add. duo :E J actus secundi] s. a. :EU add. requirunt (om . AG 1 ) sint alterius
et alterius rationis AG 5 habere] ponere 1•vrs 6 primorum] ante actuum A 0 :E priorum
RI'N 6-7 et - secundorum om. A 0 • 6 hoc] not. aliter: huic S 1 [ aliquam om. DPvr-o
AYB!HGO!:E 6-7 correspondet (pon. corrcspondere sa) S 8 in 1 ] ex A 02 J articulo] add. iam
dicto A 0 a J nee] non Rom. AYBH 9 solum 1 om. I'LN:E J nee] add. ut AG J actibus om. :E [
apparet] patet :E 10 et1 om. CAH 0 :E J sunt duo] d . s. Z:E [ et illi duo tantum om. R'AEH [
illi] isti Dadd. sunt AGO J tantum2 om. :E 11 dualitatis] in corr. S 2 add. et RI 2A 0 J secundo]
sed A• 12 primis] post actibus RA:E comp. AB [ licet] post quia (11) :E rescr. P 2 J ibi1 ] ista (ante
sit) A 0 * om. :EI tamen] ante est pyr- 0 AH 0 post ibi2 R tantum C* 13 actibus] om. A 0 •(post
2
secundis) add. vero rsN add. autem roaL 14 distinctio, et] et d . post modo :E I aliquo modo]
quodammodo AH add. et etiam origo vrs I tamen] tantum v praem. est M 2:E add. est AGO add.
ibi (add. ultra distinctio M*) M*:E 15-16 lnstantia - hoc= A1V1I' 81µ adnot. Vide dist. 1. 3. (I)
de potentiis animae pro hoc et dist . 16 . 2 u; '!f text. sign.: Scotus extra hie O A 1 O V 1I' 81 uncis
r J µ 15 lnstantia] 4. (!) µ om. V'I' 8 !
T 1sci!. principiis. 2 Cf. supra n. 577. 8 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio I d. 13
q. un. n. (12] (remittit ad textum in cedula scriptum).

DE IMAGINE 343
Ex his sequitur tertium, quod imago consistit in actibus primis 580

et secundis simul, - et hoc intelligo sic:
Anima habet in se aliquam perfectionem secundum quam est
actus primus respectu notitiae genitae, et habet in se perfectionern
5 aliquam secundum quam formaliter recipit notitiam genitam, et
habet in se aliquam perfectionem secundum quam formaliter reci,

pit volitionem. Istae tres perfectiones dicuntur 'memoria', 'intel,
ligentia' et 'voluntas', - vel 'anima' in quantum habet ipsas. Anima
ergo in quantum habens actum primum totalem respectu intellec,
10 tionis - aliquid scilicet animae et obiectum sibi praesens in ratione
'intelligibilis' - dicitur 'memoria', et hoc 'memoria perfecta', in,

cludendo tam intellectum quam illud quo obiectum est sibi prae,
sens; ipsa eadem anima in quantum recipit notitiam genitam, dicitur
'intelligentia', - et 'intelligentia perfecta', ut est sub illa notitia
15 genita; voluntas etiam dicitur 'perfecta', in quantum est sub illo
actu volendi perfecta. Accipiendo ergo ista tria ex parte animae ut

sunt sub tribus actibus suis, in istis - inquam - tribus terminis est
consubstantialitas, ratione istarum trium realitatum quae sunt ex
parte animae; sed est distinctio et origo, ratione illarum actualita,
zo tum receptarum in anima secundum istas realitates in anima a..
" Sequitur textus interpolatus; vide append. A.
ADCPMSRivzrsoLN A vEHao:Equ(p-rny~µu)
l sequetur D I consistit in) sit in A 0 convenit C*PMSRI*vzrso 2 et hoc] et M quod :E
3.4 perfectionem - se om. AB! 4.5 perfectionem aliquam =A aliquam (a.] allam vrBAHO
pyµu om. AB!) perfectionem rell. edd. 5 formaliter] post genitam DRVZA EHG:EU rep. post
genitam rNa om. rs A 0 * I recipit] add. in se ABG add. aliqu am :EU 5-7 notitiam - volitio-
nem] volitionem rN• A Y:EQ intellectionem (add. sivc notitiam geni•.am, 5 - volitionem. 7 A OI) A 0 6 in
se] post perfectioncm com . rN!AH I aliquam perfectionem] aliam p. rBN!AH om. v 7 tres
om. rL!N 8 Anima 2 om. p 9 ergo) enim :E quidem vzrsAY pon. quidem A 03 I ha -
bet RAH 9-10 respectu intellectionis] ante in (9) vrLN A oa resp. int. agit ante in (9) ZA y
om. p!sRr 8 A BHo' 10 aliquid] post scilicet :E praem. id est A 02 I animae] add. scilicet po·
tentiam A oa 11 intelligibilis] praem. actus A 0 add. actu JI I dicitur] est D I memoria 1 ]
add. perfecta A 02 / hoc] haec D add. dicitur (praem. quod A 02) A 00 12 quo] in quo DC:E
12-13 praesens] ante sibi (12) Ir 0 add. et hoc sive illud sit species obiecti sive ipsummet ob-
iectum A 03 13 ipsa] praeterea D*C*MS *rLN add. etiam DR/ recipit] repraesentabit AH add.
formaliter A 02 14 et intelligentia] et haec int. :E om. Av 14-15 ut - perfecta om. :EU!
15 genital om. IA BO' vel in mente A oa add. et rLN I etiam] autem CMA 0 16 perfecto) ante
volendi CA 0 perfectio R * om. :E / ista] illa DCMsr»L om. VA E!:E I animae] add. scilicet me-
moria, intelligentia et voluntas A oa 17 tribus actibus suis) illis a. s. t. V illis a . t. cums. ru
add. secundis A oa I inquam] in quantum rN• A Y:E tamquam in R I tribus 2 om. MrN:EQ I terminis
om . C 2PIVZr A:E 18 istarum ] illarum C 2P*S 2IZr 0 A YO istorum :EU illorum C'M:EQ I realiter
(pan. rcal!tatum A 01 ) C*MA YOl; I quae] in quantum rs 19 illarum] istarum ORA BHG illorum
rsz:EQ istorum :EU 19-20 actualitatumj rea!itatum vr»'D actuum rua actua!iter l: 20 re·
ceptorum r» 2:E / secundum - anima om. AH / istas] illas CPMVZA 0 :EQ / in anima2 om. A 020 •
581 Sed hie occurrunt duo dubia.

LDuo dubiaJ [4]
Primum, quia tune videtur esse quaternitas in imagine, nam
'actus primus respectu volitionis' non concurrit cum aliquo trium
in imagine. Non cum tertia parte, patet, quia idem non est princi,
pium sui; nee cum secunda parte, manifestum est, quia actualis
notitia non est voluntas; nee cum prima etiam, quia memoria dicit
proprie principium productivum notitiae genitae, non volitionis.
Ergo voluntas erit quartum cum istis.
582 Item, secundum dubium est, quia non videtur hie salvari ordo
originis sieut est in divinis: ibi enim prima persona originat secun, 10
dam, et duae tertiam; hie prima pars imaginis est causa secundae,
sed nee prima nee secunda tertiae; ergo etc.
583 LAd primum dubiumJ - Ad primum respondeo quod imago potest

dupliciter assignari, secundum quod earn dupliciter assignat Au,
gustinus: uno modo IX De Trinitate cap. 5, et deinceps, cc mens, 15
notitia et amor », - alio modo secundum quod earn assignat X De
ADCPMSRrvzrsoLN A YEHGOI;Qu(p-rny~µu)
1 Sed hie] Si hoc A Sed huic R j concurrunt DC*PMsrro•L A 0 2 Primum] Primo A 0
add . est roa I quia) quod R j esse om. CI: I nam] add. voluntas, qui(!) est A 02 2-4 nam -
imagine om. rs~ 3 concurrit) add. nee est idem A 0 a I cum) in ras . D 2 in C *MSrLNI; om.
r 0• 5 nee) non RA- 0 :E ut D j secunda parte =A secundo ZABH secunda rel!. edd. j mani-
festum est] patet PR om. L 6 notitia = Al2prry~µu notitia vel volitio I 'Zr 0 volitio DC 'PM
rLN intellectio (-lllgentla 't' .not. vel: volltlo A Oa) C 28 2 (in rns. )Rvrs A:E't' I voluntas) intelligentia rLN
add. verum est r 0 • j nee) non DCP*MSRIZrLNA- 0 :E I prima = AD 2 (in corr.)C2 rN2 AG 0 edd.
priore vrs primo CTN! rel!. I etiam om . vrsAH 0 :E I memorial add. perfecta L 7 prin-
cipium om. r 0 j productivum om . V j non volitionis] om. A YEHGO'I; et non genitae volitionis
A0a 8 erit) est A:E I cum istis om. CMSrLN 9 Item om. :EI est= Ar 0 a:E I hie] cum
istis vrs I ordo] om. p add. scilicet R 10 est om. vrs I originat) est (ante cnim R rep. post
cnlm D) originans DR 11 duae] add. personae A GO I hie] haec D om. A O• add. autem r 02 I
imaginis) add. non P 2 12 secunda = A sec. est causa (loco causa lacuna I;Q) A-YI; edd. secunda
(add. est 8 2 add . sunt r 02 ) causa (-sac c add. est 12 add . sunt C 2) rell . I etc .] om. A YE!I; add. Item ,
secundum Augustinum XV Trinitatis cap . 17, quaelibet persona habet illud in quo ponitur
Trinitatis imago; unde Pater habet memoriam, intelligentiam et voluntatem; similiter et Filius
et Spiritus Sanctus. lgitur ista non magis repraesentant trinitatem quam unitatem, cum ilia sicut
sunt in una persona, sic et in qualibet A Ea 13 Ad - quod) Responsio R j respondeo) dico
rs• A 0 :E 14 assignari] considerari ante dupliciter 1 AG• considerari vel assignari P I duplici·
ter 2 ) ante earn AG post assignat vrs om . rN 14-15 Augustinus] add . ut ponit etiam M agister
in Littera cap . 'Potest etiam alio modo' etc. roa 15 uno modo om . :E j De Trinitate) Tri-
nitatis DPRivzrsoAYEG I cap. om. DCPMSRZrLN*A I 5] 2 et 5 ADCPMSRl*zr-s AEHGO•I; I
deinceps) add. dicit quod est L add . ut D 16 notitia et amor om . I' j et om. rLN j secundum
quod = AA 0 't' sicut rel!. prry~µu j X] in ras. 12 4 D 4 vel X A 16-p . 345, 1 De Trinitate)
Trinitatis DPRlzrso A- 0
F 14-15 AucusT., De Trin. IX c. 5-11 (PL 42, 965-972). 16·p.345, I lb. X C. 10-12
(col. 980-984).
DE IMAGINE 345
Trinitate cap. 10, et deinceps, « memoria, intelligentia et voluntas »;

et de duplici ista assignatione imaginis loquens Augustinus XV
De Trinitate cap. 3, <licit quod illa quae posita est in X, est evi,
dentior.
Dico tune, pertractando primam assignationem, quod per 'men, 584
tern' possumus intelligere actum primum respectu utriusque actus
secundi, videlicet fecunditatem ad gignendum et spirandum: in hoc
enim mens habet rationem perfecte parentis, quia includit perfecte
utramque fecunditatem, et tune illa duo alia - scilicet notitia et
lo amor - sunt duo producta ab anima, ordine quodam; et tune non
erit quaternitas, quia in parente habente perfectam rationem pa,
rentis concurrit actus primus duplex a. Et isto modo est in divinis,
quia in Patre non solum est fecunditas ad generandum, sed ad spi,
randum, et hoc a se; quia si Pater non haberet ex se fecunditatem
15 a Adnotatio Duns Scoti: I!

Experimur duos actus, et originatos ordine quodam,
et sunt in potestate nostra (II De anima 1 ), - ergo eorum principia sunt in nobis
vel idem vel unita in eodem: illud erit fecundum duplici fecunditate et a se (sta,
tus); - et duo producta distincta, et quodammodo eadem primo fecundo, prae,
cise accipiendo potentias sub actibus: et ostendunt primum suppositum ex se
20 fecundum utraque fecunditate, et duo producta, adaequata illi fecundo, distincta
et originata; ergo imago. - Contra: secunda pars non producit tertiam. - Re,
sponsio: hie deficit imago. !I
ADCPMSRIVZrBnLN A vEHGOI;Qu(p=y~µu)
1 10] 4 (pon. 10 A 02 ) o•rn A-Y 4 vel X A I memorial add. et I I et voluntas] voluntas CMS
VZ om. I' 2 duplici] post ista CPMSIVzrn AI: post assignatione DR om. rB 3 De Tri-
nitate] In Trin. rN Trinitatis DPRIVzr-NAYEG I 3] 2 (Pon . 3 A 02 ) r 0 A 0 9 AH 2 add. et A 0 I
XJ 4 vel x A add. libro I: 5 tune] autem rLN 6 possumus] post intelligere I: rep. V* I
primum = A primum (ante actum A EHG) perfectum rel!. edd. 7 videlicet] scilicet A 0 I::
7.9 ad - fecunditatem om. AE! 7 et spirandum] et ad sp. 12 AE!HG02 om. vrs!AYI::
7-8 in hoc enim = A et hoc mo do A Bl rel!. edd. 8 perfecte 1 ] ante rationem I: om. A B!G I
parentis] partis AG add. respectu utriusque D 8-9 perfecte utramque fecunditatem] f. u. p.
A 0 p. u. perfectionem V p. rationem fecunditatis utriusque vel u. f. I: 11 erit] est RVr 8
A 0 esset CI perfectam] post parentis (11-12) I: perfecte A 0 12 actus primus duplex] a. d.
p. Rd. a. p. I: prius a. d. A 0 12-p. 346, 9 'II Et - illam sign. Extra rna [erronee; pertinet
ad textum Experimur (15) - deficit imago (22), quem tamen omittit] 13 est fecunditas]
ante non I: est fecundum D I sed] add. etiam r 02 I:: 14-p. 346, 1 et - spirandum om. AG
14 ex se fecunditatem] f. a se (a se post sp!randum, p. 346, ! Vr 8 ) PRVzrsA-GI:: 15-22 Experi-
mur - imago = ADMR1IV1 rsiLNAYµ [post parens (p. 347, 9) µ]; 'II text. sign.: Scotus hie
extra manu sua A 1 Extra de manu loannis R 1 Extra l2(rexr. et mg.)V1 rL1Nl Additio M 1 Vacat rN2
(rexr. et mg.) !in. anfractuosa µ; adnot. Additio Duns C 1 quin tradat textum; lectiones variantes vide
in append. B
F 2-3 AuousT., De Trin. XV c. 3 n. 5 (PL 42, 1060).
T 1 Cf. supra ad p. 333, 18-19.
ad spirandum, sed haberet earn derelictive, ex productione Filii (sic,

ut quid am dicunt), sequitur - ut videtur - hoc impossibile quod
Pater numquam haberet illam fecunditatem. Nullam enim realita,
tern, sive absolutam sive relativam, habet Pater aliquo modo per
productionem, et ideo quamcumque realitatem non habet in primo s
signo originis - in quantum scilicet praeintelligitur ordine originis
Filio - illam numquam habet; ergo si fecunditatem illam duplicem
non habet in se in isto signo primo originis, numquam habebit
illam.
585 Si autem 'mens' accipiatur praecise ut actus primus, habens 10 [SJ
solummodo fecunditatem respectu notitiae genitae, hoc modo im,
perfecte assignatur imago, quia hoc modo mens non habet ratio,
nem parentis perfecte.
586 Ita dico de alia assignatione, quod si 'memoria' accipiatur prae,
cise pro parente respectu notitiae genitae, est imperfecte parens; 1s
parens autem perfocte non tantum habet uncle generet sed uncle
spiret, quia non potest illud habere ab alio: et oportet habere illud
in toto, et ideo oportet ut habeatur in 'parente a se'. Si autem 'me,
moria' accipiatur pro tota anima, ut habet aptitudinaliter in actu
primo fecunditatem illam duplicem, hoc modo habet perfecte ra, 20
ADCPMSRivzrsoLN AYEHGo:EQu(p=y~µu)
l sed] si M add. si }._G2 I derelictive] derelictione rB:EQa derelictam CP2S 212 A-Y delectatione
:E Q'U I ex] et ZAy praem. et I'LN 2 dicit M I sequetur DP2MSizr-s A-H I hoc] hie r 0 I quod]
quia D 3 illam] post fecunditatem :E aliam r 0 om. C'M istam ca I fecunditatem] add. nisi
per Filium productum, quad falsum est A oa 4 sive absolutam sive relativam] post Pater :E
s. r. s. a. A 0 I relativam] relatam P respectivam (comp. A E) RA YBH:E J aliquo modo om . A Go
5 productionem] r ... J AG add. Filii R 2 add. quam ante non habuit sarNaAGO I habet] add .
Pater I'L 6 in quantum - originis om. D' I scilicet] ante in quantum A 0 om. D! add . Pater
VI' I ordine originis] ante praeintelligitur :E origine in ras. C 2
8
7-8 illam1 - originis om. A 0 •
7 habebit 1r 0 I si om. P'I'A 8 * I duplicem] om. R' add. originis rN 8 habet] add. Pater :E I
in1 ] a CPM 2RIVZI' 80 AYBHGD!:E I isto] illo IZI' 0 om. C add. vel in toto P [ signo prime] p . s.
rs A 0 l:E 10 accipitur PZ I prim us] add. ut (praem . ct A 02) A 0 11 solum A 0 :E [ respectu
om . AS* 11-15 hoc - genitae om. :EU• 13 perfecte] ante rationem (12-13) :EQU! om. V
14-16 lta - perfecte om. s• 14 lta dico] Similiter D I assignatione] ante alia :EQU! signatione
C*I' 8 I quod] quia II'N AB om. D I accipitur DCMRI'LN 16 parens autem perfecte] nam D I
autem] in ras. AB 2 enim :E [ non tantum ... sed] tantum . .. sed non D [ non tantum habet]
h . n. t . Rn . h. t. A 0 non hab. A 0 add. rationem DSI'LN [ sed] add. etiam r 02 AH 17 spiret]
spiraret AA YG add. cum tamen oporteret habere utramquc rationem ex se D J illud habere] h.
i. :E I habere illud] i. h. DI'LNAG 0 :E 18 ideo] non AH I parente] parte (pon. parentc A 02 )
AYGO I a se] in se pin se vela se VI' 8 animae (!) r 0 19 accipitur RZAEG I aptitudinaliter] in
ras. R 2 habitualiter C 2(in ras.)12 A-G:E habitualiter vel aptitudinaliter AG add. vel SPVZI' 8 .A-Gadd.
accipi vel C*M 20 illam] istam CPMIVZI' 80 AYBH hanc :E add. scilicet R [ hoc modo] sic :E
F 2 HENRICUS GAND ., Summa a. 60 q. 8 in corp. (JI f. 171M-N); a. 54 q. 6 ad 4 . 8
(£. 94A. 95E).
DE IMAGINE 347
tionem parentis. Sed licet memoria sit evidentior parens, sicut

oportet concedere propter verbum Augustini XV De Trinitate
cap. 3 1 , - quatenus scilicet magis exprimit habitudinem gignentis ad
genitum, quam mens, - tamen mens videtur perfectius importare
s rationem parentis, si accipiatur ut includit utramque fecundita,
tern.
Breviter ergo, quomodocumque assignetur 'trinitas' in imagine 587
- vel sic, vel sic - non est quaternitas, quia duplex concurrit habi,
tudo et fecunditas in parente, si est perfecte parens.
[61 10 LAd secundum dubiumJ - Ad secundum 2 dico quod in nobis non 588
potest esse similitudo imaginis ad prototypum: notitia enim ge,
nita in imagine creata accidens quoddam est, cui non communica,
tur illa fecunditas ad producendum amorem, qua formaliter est
aliquid productivum dilectionis; accidens enim tale non est natum
1s esse formaliter intelligens vel volens, et ideo memoria gignens no,
titiam actualem, accipiendo memoriam ut est perfecte parens, non
potest communicare genito illam fecunditatem quam prius habuit,
quia non communicat sibi illam eandem naturam, sed producit
earn aequivoce in alia natura. Pater autem generans Filium commu,
zo nicat ei eandem naturam, et eandem fecunditatem spirandi amo,
rem, quae non intelligitur in generatione Filii habere terminum
adaequatum; et ideo Filius eadem fecunditate potest producere
ADCPMSRivzrBnLN A vBHGoLQu(p-rny~µu)
2 verba RAL J De Trinitate] Trinitatis PRIVZI' A- 0 3 cap. om. RA 4 importare]
portare C* repraesentare R 5 accipitur PRZA E J includit] excludit D* includat C add. ne-
cessario A 0 7 quomodocumque J quocumque mo do D qualitercumque A 0 quocumque A E J
assignetur] assignatur R accipiatur rn J in imagine] ut im. D om . A Y 8 est] erit 0 2 om. C
add. ibi A 0 J dupliciter R 9 et fecunditas] fecunditatis RI2VI'B AL IO in nobis] post
esse (11) L in hoc (add. In n obis rBa) vrBA- 0 in nobis (om . I 2 ) in hoc II'D praem. in hoc ca
om. A 0 J non om . DC*M 11 prototypum] comp. ZAG ; adnot. pro isto verbo 'prototypum'
vide Damascenum, IV Sent. cap. 8 ca (sed ibi legitur rrpioToTor.o; I) 12 in imagine creata] om.
AYEHGOt; 'if sign . litteris a-b V 2 (<exi. et mg.) J quoddam] quod l*I'D 13 producendum]
communicandum ('if not. Liber Scoti: producendum va) vrB I qua] quae D praem. et A 0
13-14 formaliter est aliquid) f. a. est RA a. est f. L form. est I2 14 dilectionis] amoris I'N J
enim tale) t. e. (ante acc!dcns) AE 2 enim CP*MSI'LN om. I t J est] add. aptum AG 15 volens]
adnot . quia mens competit tam parti intellectivae quam volitivae, memoria vero non rm J et
om. I'LN 16 actualem] accidentalem vr-n A YEG 18 illam = A I eandem naturam] in
ras. R 2 n. e . AL add. quam habuit I'N 19 earn] add. notitiam genitam A 0 a 20 ei] add .
secundum D J et eandem om. A•t 20-21 spirandi amorem om. ZAYBHGOt 21 in genera-
tione Filii post adaequatum (22) L I terminum] ante habere A E tan tum rLN 22 eadem] ean-
dem l*I'D' ea rn 2 om. ct I fecunditatem C*II'D*
1 2
T Cf. supra p. 345, 2-3. Cf. supra n. 582.
sicut Pater. Patet ergo ratio quare non potest illa productio salvari
in partibus imaginis sicut in personis Trinitatis, quia non potest
esse eadem fecunditas in duabus primis partibus imaginis. Potest
autem esse et est eadem in duabus personis respectu tertiae.
589 Similiter, si notitia genita esset aliquo modo alicuius productiva, s
hoc non esset nisi per modum naturae, et non libere. Est tamen
hie aliquis ordo inter secundam partem imaginis et tertiam, quia
tertia pars praesupponit secundam naturaliter, licet non sit ab ea.
Et istud exprimit Augustin us XV De Trinitate cap. 27: « velut
parentem ac prolem tertia voluntate iungente; quam quidem vo, 10
luntatem de cognitione procedere >> (et subdit statim et exponit
quomodo intelligat: « nemo enim vult quod omnino, quid vel
quale sit, nesciat), non tamen esse » etc.; patet ergo quod illum
ordinem originis ponit praecise propter naturalem ordinem voli,
tionis ad intellectionem, non autem quod intellectio sit causa re, 1s
spectu volitionis. Patet igitur, secundum intentionem Augustin i,
quod voluntatem - secundum quod est tertia pars imaginis - accipit
ibi pro actu volendi, sicut hie accipit, et subdit: 'quam voluntatem
procedere' 1 etc., quod non est verum de voluntate ut est potentia,
sed si verum sit, hoc est de actu volendi. zo
- ---~-- ------ -------
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoLQ 0(p't'7t')'~µu)
l quare] qualiter r 0 quia AG I non potest post productio L I ilia] ista Prvzrso AL
2-3 sicut - imaginis om. rs• 2 personis] partibus rs1 3-4 primis - duabus om. C'M
4 eadem] ante esse vrs om. C!AHOL I personis] praem. primis vrs add. divinis roaN 2 A GO
5 genital ante notitia vrs post esset M generata AG om. AE! I aliquo modo] post productiva AH
aliquo vrs 6 tamen] autem R enim A 0 7 hie] post ordo vrs om. c I tertiam] illam
A EHG 8 pars] persona ZA Y om. P A 0 L I naturaliter om. A YO I licet] quamvis AH 9 istud]
i!Iud CMA-Y hoc L I De Trinitate] Trinitatis PRIVZr A- 0 10 ac] aut DCP*MSRI*zr-sL et
A 0 I tertia] ibi P2 (post voluntate)VrsAYEG nisi Z om. AH 0 • add. est S 2 I voluntate] voluntatem
rsAYEGL volentem v I iungente] iungentem AEGLQ in gignente iung. (lung.] comp . r 0 •) r•rn
11 de cognitione] praem. volunt A 0 praem. dicit rNZ add. dicit R 2 (in ras.)VrsL 12 intelli-
gatur I2A 0 intelligit vrs intelligunt z I quid] praem. vel vrs add. ibi A 0 I vel om. AB!O!
13 quale] add. quid vrs I tamen] tantum vrs A YE• I ilium] istum PRivzrsn AL 14 ori-
ginis - ordinem om. V 15-16 ad - volitionis om. AG 15 quod] quia CMSRIZr 0 ABHo•
15 -16 respectu om. rLNL 16 igitur] etiam RA-Y I secundum intentionem] s . intellectionem
zrs s. verbum A 0 ex verbis RA- 0 L 17-18 voluntatem - pro om . R ' 17 quod 2 ] quam
(pon . quod A 82 ) vz·rsAYEHG•OI; I est om. or 0 I accipit] add. Augustinus L 18 actu]
statu A om . M I sicut] sic rs I hie] ibi ZL I voluntatem] add. de (praem. volunt A 0 !) cognitione
A 8• 0 • 19 procedere] procederet AG praecedere r 0 not. aliter: praecedere sa om. rLN I est 2 ]
de A GO• 20 hoc] add. non M
F 9-13 AuousT., De Trin. XV c. 27 n. 50 (PL 42 , 1097).
1
T Cf. supra lin. 10-11.
DE JMAGINE 349
171 Ulterius, in speciali: cum ista omnia praedicta inveniantur in 590

mente respectu cuiuscumque obiecti, notandum est quod perfectis,
sima et ultima ratio imaginis est quando ista concurrunt in mente
respectu Dei ut obiecti, quia tune anima non tantum habet simili,
' tudinem expressivam, quantum ad praedicta, ex ratione eorum in
se, sed ea ratione qua actus ipsi conformantur obiecto. Est enim
actus vere similitude obiecti, sicut dictum est in priore quaestione 1 ,
- et ideo quando isti actus sic sunt in mente quod non tantum ha,
bent consubstantialitatem et similitudinem et distinctionem et ofi,
io ginem, sed etiam habent ulteriorem assimilationem ad Deum, ex
ratione obiecti circa quod sunt, est perfectior similitude; minus
autem perfecta quando anima habet se pro obiecto, quia tune licet
non habeatur similitude ab ipso Deo immediate, tamquam ab ob,
iecto proximo, habetur tamen aliqualiter, in quantum in mente
1s ut in imagine cognoscitur Deus.
Et istam duplicem 'trinitatem' assignat Augustinus, scilicet 591

illam quae est respectu Dei, XII De Trinitate cap. 4, dicens: «In eo
solo quod ad contemplationem pertinet aeternorum, non solum
trinitas sed imago Dei, - in hoc autem quod derivatum est in actio,
20 ne temporalium, etiamsi trinitas possit, non tamen imago inveniri
potest »; hoc intelligendum est de expressiva imagine, quantum ad
ADCPMSRivzraoLN A vEHGO,l;Qu(p-rny[3µu)
1-p. 351, 13 'lf Ulterius - aguntur sign. omrittendumJ Vi l Ulterius] add. enim C ' M I
ista] post omnia vraN A 0 L: ilia DC*MSrLN I praedicta om. R I inveniantur] concurrant L:
2 mente] intellectu D 3 ista] ilia DC*MSI'LN 5 ex] praem. sed A 0 om. ,l;U 5-6 in se]
0
inter se R ad invicem A in se sive ad invicem AG 6 sed] add. ex L: I ipsi] isti L: ipsius (nor.
vcl, ipsi A 0•) A 0 7 actus om. r 0 A y I priore] praecedente p A 0 add. et C * 8 sic om. A YEHGO•
(pose sunr) I quod non] et quando AG 9 et1 ••• et 2 om. L: I similitudinem] post distinctionem L:
consimilitudinem vra I et3J add . operationem et c u est perfectior similitudoJ e . s . P· L:
praem. tune r 02 add. facta AG 11 -12 minus autem perfecta] tune aut. min. perf. A 0 in anima
sic perfecta quam L: 12 habet se] se h . CMVI' 8 A 0 13 immediate] in mente AG 14 ali-
qualiter] aliter AEHG I in quantum] tamquam p •A 0 i 15 ut] in ras. C 2 om. AEHG 16 istam]
illam DCMSR I Augustinus] adnot. ut iam tangit Magister in Littera, cap. 'Rursus', in fine r 0 • I
scilicet =A 17 De Trinitate] Trinitatis PRIVZr 80 AYL: om. AE• I cap. om. AE •L: I dicens
om. CMSrLNL: 18 solum] praem. (!) sed z add. sed c• 19 trinitas] add. est S 2 A E2 (in ras.)HGO I
sed] quae est A YH add. et L: I Dei] om. R • add. est R'L: I autem om. PA G I derivatum] divinatum
(praem . et C add. tamen P * pon. derivatum P 2) CPS* designatum R 2 determinatum vra ei datum D
19-20 est - trinitas om. z 20 etiamsi] in corr. rs 2 etsi CA EG0 2 si A 0 ' I possit] posset c
add. esse ru add. inveniri A 0• I imago] add. Dei PS 2RIZr 80 A 21 hoc] quod RI'LN add.
autem L: I expressiva] post imagine L: expressa DCM expressissima P A- 0
F i6-21 AuousT., De Trin. XII c. 4 n. 4 (PL 42,1000).

summam expressionem sive similitudinem. De eadem etiam XV

De Trinitate cap. 20 vel 62: «Uncle potest sempiterna immutabilis,
que natura recoli, conspici, concupisci », etc., « profecto summae
Trinitatis imaginem, - ad quam reminiscendam, videndam dili,
gendamque, totum debet referre quod vivit ». 5
592 De alia imagine loquitur XIV De Trinitate cap. 8 vel 16: « Ecce »,
inquit, cc mens meminit sui, intelligit se, diligit se: hoc si cernimus,
cernimus trinitatem, nondum quidem Deum sed iam imaginem
Dei ». Ista secunda 1 auctoritas videtur contradicere primae 2 nisi in,
telligatur modo praedicto 3 • 10
593 Et tune patet quomodo respectu omnium obiectorum inferio,

rum a mente non ponit imaginem in mente, quia nullum aliud
obiectum est imago Dei, respectu cuius potissime - et respectu
imaginis eius secundario - est imago in mente, quantum ad illam
similitudinem quae habetur ab obiecto. 1s
594 LCorollariurnJ - Ex istis apparet corollarie, quare in parte sensitiva [SJ

non est imago. Primo, quia ibi non est consubstantialitas operan,
tium, sive totorum illorum sumptorum cum suis operationibus,
ADCPMSRrvzrsnLN A vEHGO_EQu(P=Yf'µu)
1 eodem vrs A y I etiam] et z om. C* add. <licit rN 2.E add. trinitate habetur A Oi I XV]
praem. in RA-Y 2 De Trinitate] Trinitatis PRIVZI' 80 A- 0 I 20 vel 62) 10 .E 2-3 immu·
tabilisque) immutabilis non quia D* atque immu tabilis RI2VI' 80 A YBG atque incommutabilis
AH 0 3 recoli) recolligi A 0 i add. et RI 2 AYBHGo, add. atque A 0 "' I conspici) concipi AY;
'lf not. Liber Scoti: concipi Vi om. A 0 • add. et RI2 A- 0 .E I concupisci om. D'PZA02 I etc.)
quo D I profecto = AAY profecte (-cto PVI' 8 .Erryf'µu) respicimus (·ciamus T repcritur rryf'µu pr<Um.
res AG) rel!. edd. 4-5 diligendamque = A et diligendam R diligendam (-dum C) rel!. edd.
5 totum] solum D I referri C 2PRIVZI'A 0 2 praeferre C ' ferre AH 6 alia) add. scilicet R I
loquitur) om. A 0 add. Augustinus D I De Trinitate] Trinitatis RIVI' 80 A YG I cap . om. RA-Y I
vel 16 om . .E 7 se1 ] et .E I hoc) h aec P hie I' 80 A 0 praem. sed (add. et C 2 ) C 8 cernimus]
post quidem v post Deum rs AG om. rz r 0 A E!O!(post trinitatem) I Deum om. v I iam] illam (ilia M)
ADCPMSRI*VI' AG add . ipsam AGO 8-9 iam-nisi om. Z 9-10 intelligantur DMSI'L A Y
11 obiectorum] post inferiorum (11 -12) A 0 istorum rBAE praem. istorum (illorum AG) RAG
11-12 inferiorum] visivorum A 12 a om. _EQ•u I in mente) in mentem Z om. r• 13 cuius)
eius vrs om. r 0 • add . est DCM 14 imaginis) imitationis p pon. imitationis A Oi I eius
om . rLN! I illam] divinam R'VrB •A- 0 istam R 2 16-17 Ex - imago om. v• 16 apparet)
patet RA 0 .E I corollarie) correlative CP'MRIV?ZI' 8 A Yo corollarium P 2 AG I qua re) quia V!
quod A- 0 .E om. A 0 • 17 imago - est om. c• I ibi] post est 2 rNAO om. AG 17-1 8 ope-
rantium] operationum Pzr-s A-Y operationum sive cognitorum [ 'lf sive cogn. sign. litteris
a-b V 2 (rexr . et mg., includens operationum)I' 8 2] vrs 18 totorum] post illo rum .E obiectorum
C*M I illorum] istorum DAEHG om. A 0 I sumptorum] assumptorum ZAY suppositorum
PSI'LNAO
F 1-5 AUGUST., De Trin. XV c. 20 n. 39 (PL 42, 1088). 6 lb . XIV c. 8 n. 11 (col. 1044).

T 1
hie , n. 592. ~ Cf. supra p. 349, 17-21. 3 Cf. supra p. 349, 21-350, L
- -- - - ----- - --
DE IMAGINE 351
quia princ1pmm sentiendi non est tantum aliquid animae, sed ali,
quid compositum ex anima et parte corporis, et sic mixta, - quod
est totum 'organum'a; similiter, principium appetendi appetitus
sensitivi non est aliquid animae tantum, sed similiter compositum.
s Ista duo, quorum sunt illae operationes, non sunt consubstantialia,
quia licet istae potentiae animae sint in eadem essentia, et forte
idem essentiae animae, non tamen totales causae operationis - puta
tota ipsa organa, - quia partes corporis non sunt consubstantiales,
nee inter se nee potentiis animae.
10 Similiter, in parte sensitiva non est duplex modus originandi, 595
quia sicut sensus naturaliter sentit, ita appetitus sensitivus natu,
raliter appetit; uncle secundum Ioannem Damascenum, li,
bro II (quaere!), bruta in suis actionibus 'non agunt, sed aguntur'.
-~- ~----------------
" Adnotatio Duns Scoti: U Nota, proxima ratio recipiendi sensationem non
1s est aliqua entitas simplex, neque scilicet aliquid animae neque etiam corpus sic
mixtum, sed forma totius organi (quae dicitur 'forma' sicut quiditas est forma
suppositi, non autem ut forma informans). U
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGo:EQu(p=y~µu)
1-2 aliquid =A totum rell. (om. R') edd . 2 et 2 = A 3 similiter) simpliciter R r •• .J D '
add. et A I appetendi) appetitivi V
0
4 sensitivae CMSVZI' A- 0 I 'lf non - tantum sign . litte-
ris a-b V 2 (tat. et mg.) j non - sed] est aliquid {praem. non - sed A 0 •) A j aliquid animae tantum)
t. al. a . A 0 l:E I animae om. C'M I sed) add . est rso I similiter) in corr. C 2 simpliciter MRVI' 8
AEG add. totum :E 5 lsta) Illa P*SIZI'LN Ita A Y I duo] add. principia A 0 • j illae] istae RIA YEH
Go> om. A 0 ' add . duae V ' I2 A EHG:E 6 istae] illae A Y:E om. CPMS'(post potentiae)I*VZr A E I
sint) in ras. C 2 sunt P*Z I essential praem. anima vel forte I' add. animae I'LN:E j et) vel I2 om . P'
6-7 et - animae om. :Eu;; 7 idem] eaedem vel idem A I tamen] praem. sunt PIZI' 0 add . sunt
I'NaJ\. 0 • I operationis] praem. suae et add. sed A 02 8 tota ipsa organa] t. o . i. A 0 o. i. t . :E
add . id est aliqua pars animae commixta alicui parti corporis sic mixti A 0 > j quia] quae A 02
10 originandi) in ras. C 2 oriendi A H add. scilicet naturalis et liber A 0 • 11 sensitivus] sensus
AG om . AH 12 Ioannem om. A H0 :E 13 II] IV I'LN X (I) R j quaere = ADS quare C ' M
cap. 28 quare (q.J quia Z) P'I'ZI' 0 ' cap. 28 P 2 I' 02 A 0 y cap. 2 I'LN cap. 4 I2 4 C 2 cap. A- 0 :E not.
in mg. cap. (om . ~) 29 ~µu I suis actionibus) a . s. :E j sed aguntur om. D 14-17 Nota - in·
formans = A 1DR•vrsDLlNl A Ylµ [ post aguntur (13) DVI' 80 µ sine praecisa indicatione ubi textus
ponendus sit I'L!N!]; 'lf text. sign.: Scotus extra manu sua A 1 Extra de manu Ioannis R 2 Extra
V 1I' 81 !in. anfractuosa µ 14 Nota] praem . Sed hie VI' 80 add. quod DI' 802 15 neque 1 ]
nee rs 0 I neque2 J nee ovrs 0 I sicJ nee rs 16 forma sicut om. v
F I2 DAMASC., De fide orth . II c. 27 (PG 94, 962 A).

LIL - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIAJ
596 Ad primum argumentum principale 1 concedo quod quaelibet (9)

essentia creata in quantum 'haec essentia', producta secundum
talem ideam, non repraesentat Deum sub ratione trini, quia non
causatur nee ideatur a Deo sub ratione trini, sed sub ratione unius. s
Sed tamen aliqua essentia creata, ratione essentiae suae et multo-
rum concurrentium in ea - tamquam unum totum aggregatum -
potest esse repraesentativum Trinitatis, et eorum quae apprehen,
duntur in Trinitate: tale quid est mens, accepta in se et cum opera,
tionibus suis, quia ibi est unitas et distinctio et ordo originis, - 10
tale etiam, quantum ad talem concursum, nihil est quod sit inferius
mente, sicut patuit 'in parte sensitiva' 2 •
597 Sed cum arguis quod 'si esset imago, posset Trinitas cognosci
per cognitionem mentis' 3 , - respondeo: illa concurrentia in mente
valent credenti Trinitatem ad persuadendum quomodo possit esse, 1s
non autem non credenti concludunt earn esse, quia tota illa con,
gregatio plurium in mente, in quibus consistit imago, posset esse
et est ab una persona; et ideo ex ipsa, demonstratione 'quia', non
potest ostendi ipsam esse imaginem Trinitatis. De hoc A ugu-
ADCPMSRIVzrBDLN A YEHGO:EQU(p·my[3µu)
2 principale om. :E I concedo] dico concedendo R dico (praem. conccdo cc A 0 •) A 0
4.5 sub - Deo om. AE 0 • 4 trini] Trinitatis CPMSRizr- 8 A 0 l 4-8 quia - Trinitatis om.
s• 4-5 quia - trini om. AG I quia - Deo om. Sl 5 a Deo 0111. R' I sub ratione trini om.
AE• I trini] Trinitatis DC*MSlR I sed] nee PI*r 0 5-6 unius - ratione om. c• 6 tamen]
tantum PMI*zro•LN• cum Av I aliqua om. DPMI*zr-B I essentia creata = A natura (nor. vch
anima A 0 •) ClSlRI2Vr 8 A:Ep=f3µu anima (add . nostra M) DPMI'zr-sy I ratione] praem. sub D
ClPMS'I*zr-BAG 0 I suae] ante essentiae :E om. A 0 6-7 multorum] aliorum CM 7 in ea]
cum ea rNA 0 ~ om. DA 0 ' I totum om. DVrBAO* 8 repraesentativum Trinitatis] Trin. r. V
r. trini r·r 0 praesentativum Trin . C* Trin . receptivum rB 9 mens] praem. anima seu P' I et
om. AEG I cum] in A 0 11 tale] tali PMI*zroLN• add. autem DCPMSIA 0 I etiam om. S 2 A 0 I
ad] add. Trinitatem, quantum ad A 0 I quod sit om. :E 12 mentis A YEG I sicut] sic AG igitur
M I patet vrs 2 patebit rs' 13 Sed om. :E I cum arguis] si arguas p I quod om. vrs I esset
imago] i. e. (essc AG) AEHG I possit A 0 I Trinitas] post cognosci A 0 :E add. naturaliter r 0
14 ilia] ista rNA:E praem. primo D 15 credenti Trinitatem] post persuadendum RI2VZA:E
post esse rs I persuadendum] perscrutandum C*P*MSI'r-L perstruendum (!) rL perscrutandum
vel persuad. D 16 autem] quod r 0 I autem non credenti] a. non cred. non rLN' a. cred.
non rN 2 cred. a. non A 0 I concludunt] post esse A 2 om. :E j quia] quasi C*M j rota om. :E j ilia]
ista (ante tota A 0 ) vrBA:E 16-17 aggregatio C'PivzrBDA- 0 17 in mente om. v I pos·
sit D potest vrs A :E 0 18 et est om. r 02 I et2 ] vel p I demonstratione quia] demonstrative
post potest (19, not. alia litrcra: non potest demonstratlonc quia ; \ 0 •) A 0 :E demonstratione s212vzrB A- 0
F r9-p. 353, r AucusT., De Trin. XV c. 24 n. 44 (PL 42, 1091).

1 3
T Cf. supra n. 569 . i Cf. supra n. 594-595. Cf. supra n. 569.
DE IMAGINE 353
stinus XV De Trinitate cap. 24: «Qui vident suam mentem et

in ea trinitatem illam, nee tamen credunt esse imaginem Dei, spe-
culum quidem vident, sed non vident per speculum, cum nee ipsum
quod vident sciant esse speculum».
Qualiter autem valeat deductio ad ostendendum tres personas 598
ex ratione intellectus et voluntatis in divinis, dictum fuit distinc-
tione 2 quaestione 'de duabus productionibus' 1 •
Ad secundum 2 dico quod illud argumentum videtur efficax si 599
poneretur Patrem gignere in quantum 'intelligentia', sicut posuit
10 una opinio - superius posita et improbata distinctione 2 quaestione
praedicta 3 , - quae ponit actualem notitiam Patris habere aliquo
modo rationem producentis respectu gignitionis Filii, et rationem
principii formalis productivi 4 • Sed secundum aliam viam, quam
ibi tenui, quod Pater in quantum habens essentiam divinam prae-
1s sentem sibi sub ratione actu intelligibilis - quod competit Patri in
quantum est 'memoria' - hoc modo Pater gignit, non autem in
quantum intelligens, sicut ibi fuit declaratum 6 , - tune falsum est
antecedens 6 , quia memoria mea magis repraesentat Patrem quam
Filium: non quoad hoc quod sola memoria sit in Patre et sola in-
20 telligentia sit in Filio, sed quoad hoc quod Pater gignit Filium in
quantum Pater habet rationem memoriae, non ut habet rationem
intelligentiae vel voluntatis.
A DCPMSRrvzrsoLN A YEHGoi;Qu(p=y(3µu)
l De Trinitate] Trinitatis CPMRIVI' 80 AY:E om . AEH I suam mentem] rn. s. I: 2 illam]
is tarn (an<e trinitatcm A 0 ) P 2RI' 82 AI: isti VI' 8 ' I nee] non CPZI'LN AI: I credunt] credens D praem.
earn (ante tamen VI' 8 ) vrs A- 0 i: add . earn PRzrm A 0 3 sed non vident om. D I sed] et A 0 I
cum nee] c . non (non post vid cnt , 4) :E nee A B•HG tarnen nee r 0 nee tarnen rL non tarnen rs
3.4 cum nee - speculum om . I'N t A v 4 sciunt DCP*MSVzr-N1A llHG 6 ratione] parte (add .
vel ex ratio nc A Oi) A 0 I fuit] add . in I add. supra r 02 8 illud] post argurnenturn I: idem CM om .
AG I videretur CMSRizr-s A YE OI: 9 in quantum] in quad AG• om. P I intelligentia] intelligit
(not . vcl: intclligcntia A Oi) CI2ZA I posuit = A ponit rell . edd. 10 opinio] add. ipsius CMS*R I
posita et= A I 2] add. in AEHG 12 et] per D 13 forrnalis] forrnaliter A 0 I: add. vel Ah
13-14 productivi - quantum om . A 11 rn 14 ibi om. AE!GO I quad] om. D add. scilicet r 02
14-15 praesentern sibiJ quasi praecedentern actu i: 15 sibi om. vr- 0 I subJ in vrs 17 in-
telligensJ intellectus AYB'H:E intelligit AE 2 Go intelligeret rL I ibi] add. sint C*M I declaraturn]
deterrninaturn D *AY 18 quia] quad (praem . co Ci) CPI I rnea om . DCPMSRizr-BAEHGO•:EQU•
19-20 sola1 - quad om. Dt 20 sit om. A 0 I: 21 Pater om . D I ut] autern in quantum A 0 :E
vel St 22 voluntatis] add. (adnot . Parisius ad secundurn sic D i) Dico quad Pater actu intel·
T 1 Cf. DuNs ScoTUs , Ordinatio I d. 2 n . 301-303 (II 305, 13-309, 4); cf. etiarn ib .
2 8
n . 355-356 (II 336, 4-15). Cf. supra n. 570 . scil. 'de duabus productionibus', cf. su·
pra lin. 7; pro opinione (Henrici) cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 2 n. 278-279 (II 292 , 1-12) et
n. 291-296 (II 299, 13-303, 15) . ' Cf. ib. n. 278-279 (II 292 , 1-12). 5 Cf. ib. n. 291-296
(II 299 , 13-30~, 15). 8 Cf. supra p . 339, 4-5.

600 Ad tertium 1 dico quod actus secundi sunt producti. [10]

601 Cum probas per Philosophum V Physicorum 2 , argumentum
est pro me. Cum enim actio non sit terminus actionis, et ista vere
terminant actionem - sicut Aug u s tin u s <licit IX De Trinitate
cap. ultimo, quod notitia vere gignitur, et volitio procedit, ut <licit 5
XV De Trinitate cap. 27 - ergo non sunt actiones de genere actio,

nis, sed sunt formae absolutae de genere qualitatis.
602 Cum probas quod sunt 'actiones proprie', quia sunt actus se,
cundi 3 , - dico quod quaedam formae habent 'esse' fi.xum, non de,
pendens continue a sua causa - quasi in 'fi.eri' - sicut calor in ligno; 10
quaedam habent quasi continuam dependentiam ad suam causam,

sicut lumen in medio ad solem, - et de hoc <licit Augustinus
VIII Super Qenesim ad litteram, dicens quod « aer non est factus
lucidus, sed fit lucidus )). Primae formae, propter suam indepen,
dentiam in 'esse', non habent rationem actionis nee motus, - se, 15
cundae, propter suam continuam dependentiam, videntur magis
ADCPMSRrvzruoLN A YEHGoL Qu(pmy~µu)

lectionis non (ut D*) <licit nee (ut D*) gignit Verbum, sed notitia memoriali in Patre quae prae-
cedit omnem intellectionem; et haec dicitur memoria habitualis quae formaliter est praxis (1)
et principium productivum aliarum personarum; et ideo dieo quod mens distincte [repraesentat]
unam personam, scilicet Patrem, et non aliam, in quantum accipitur propria mens ut a se fecunda
(-d!us in corr. D 2) r;> (cf. Rep. I A d. 3 n. zr6) add. ('lf sign. Vacat rN 2 AY2 ) lntellectio est terminus
actionis; nullum terminum per se (per se term. rN) habet . Sed (Si A Y) quem l Respectu cuius est
principium elicitivum, quo est perfectio simpliciter ,(simpl. om. rL•); et intelliguntur. Ergo non
est actio tantum rLN A y
1 dico] add. quod licet in qualibet persona sint ista, non tamen ut important distinctionem
realem neque ut originem dieunt. Ad quartum dieo A EaG 3 ista] ilia C*M illae A 0 I vere]
nee C'M om. C 2 4 terminat RI2Vr 8 A YEHG• terminent r 02 A 0 I De Trinitate] Trinitatis PR
rvzr A- 0 5 cap. om. AYBHGO*L I ultimo om. L I dicit] om. AY add. Riehardus (I) CM
6 XV] 5 DRr 8 AYEHGO*L 15 vel 5 A I De Trinitate) Trinitatis PRIVZr A- 0 I cap.] om. IA 0 L add.
ultimo rLN I ergo] sequitur quod r 02 add . illa CPiMABH add. ista SRIVr 80 AY add. istae AGO
L I actiones] add. proprie r 02 8 actiones proprie] p. a. L a . per se prop . r 0 add. primo
(ante prop. r ) RI Vr A-GL I quia] quae p
8 2 8
8-9 quia ... dieo quod) dieo primo quod ...
quod AG 9-10 dependentes rLN 11 continuam] continuatam R concreatam P*Vzru An
BH concomitatam (not. vel: concreatam A oa) A 0 12 et om. CL 12-13 de hoc dicit ... dieens)
de h. loquitur ... die. r 02 de h. ostendit ... die. AG de hoc ... dicit L 13 Super Genesim
om. AY I ad litteram] om. DCPMSivruo;:LNL add . capitulo roa 14-16 suam - propter
om. A 14-15 dependentiam {ante suam, 14 r 0 ) C*PM'SR*Ir 0 * AE•O• 15 esse] add. facto D
15-16 secundae] add. autem r 0 aA GO 16 suam continuam] c. s. DCPMSZrLN A-B suam V
continuam 1r 0 I magis] post esse1 (p. 355 , 1) A 0 L maius A 0
F 4 AUGUST., De Trin. IX c. 12 n. 17-18 (PL 42, 970-972). 6 lb . XV c. 27 n. 50

(col. 1097) . r2 AUGUST., De Gen. ad litt. VIII c. 12 n. 26 (PL 34, 383; CSEL XXVIII
pars II 250, 2-3).
1 2 3
T Cf. supra n . 571. Cf. ibidem. Cf. supra p . 340, 1-2.
DE IMAGINE 355
habere 'esse' in 'fieri' quam in 'facto esse': Uet ita habent, quia sem,
per dum sunt, aeque causantur sicut in primo instanti quando inci,
piunt esse, et ideo cessante causa causare, istae formae cessant esse;
non tamen ex hoc sequitur quod sunt actiones de genere actionis,
s sed oppositum, quia sunt termini talium actionum a. !I
[111 Hoc secundo modo se habet intellectio, quia ipsa est in conti, 603
nua dependentia ad praesentiam suae causae, quia aliter non ha,
beret 'esse', sicut patet per August in um XI De Trinitate cap. 10
vel 3: «Cum autem cogitantis . acies aversa inde fuerit » b, « nihil
10 formae quae in ea praecessit, remanebit »; non manet enim actus
" Loco et ita (1) - actionum (5) textus a Duns Scoto cancellatus: licet, secun,
dum veritatem, non sit in eis actio et passio, quia sunt totae simul, et non pars
post partem; 'actio' autem 'proprie' non est ad aliquam formam c nisi cuius
pars post partem acquiritur.
15 b Sequitur textus interpolatus: « atque illud quod in memoria cernebatur, de,
stiterit intueri » 1 •
c Adnotatio Duns Scoti: ll
falsum est in generatione et mutatione quacumque. !I
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGOI;Qu(pnty~µu)
J.5 et 11-14: et ita (1) - actionum (5) = ZAYI:u licet (11) - acquiritur (14) [ add. et
ita (1)- actionum (5) A1Ra] APSRIA-Ypnty~ licet (11) - acquiritur (14) et et ita (1) - actio·
num (5) DCMVrµ [ licet (11) - acquiritur (14)] post actionum (5) Cr 80 µ rep. post facto
esse (1) cum nota Vacat ca; et ita (I) - action uni (5) post passio: (12) rLN]; 'If text. et ita (1) -
actionum (5) sign.: Scotus extra (hanc ipsam noram sign. Vacat A 2) A 1 Correctio Doctoris µ Vacat ca;
text. licet (11) - acquiritur ( 14) sign.: Va cat (in rexru). !stud cancellavit Scotus et scrip sit pro eo
sic (sequitur et ita, I - actionum, 5) A 1 Vacat Ra Litteris a-b V 1 (rext . ., mg.)r 82 Cancellatum ya
lin. anfractuosa µ 1 et ita habent] om. DMR! add. esse rN2 I quia] quad rL 1-2 semper]
add . operationes DMR! 2 causantur] operantur M J sicut] sic M add. et DR! J quando]
quo l: 3 esse1 om. l;Q J cessante causal causa c. DCMR!Vzr A YI; J causare] causatur (!) M I
istae] illae R!I;U I formae] factiones Z J esse2 om. l: 4 non] modo M I ex hoc sequitur] s.
ex h. l: I sint (sit rs) DCMR!Vr 80l: 5 sed in corr. rN 2 I quia] quod R! qui I;U• I talium
actionum] aliarum operationum vel actionum D 6 Hoc] praem. Et Ir 0 I Secundo om. v I
ipsa] ipse M om. RA 0 8 patet] apparet vrs I XI] II PSRizrn•LNI; II vel XI A II vel XV
CM XI vel x vrs 5 AGO I De Trinitate] Trinitatis PRvrsA- 0 8-9 10 vel 3 =A 3 vel 10
A y 3 vel 2 .. 10 rLN 30 vrs 3 rell. p7ty~µu 9 autem] enim A 0 om. D I cogitationis R I
inde) in corr. C2M 2 non ZP' om. P 2Vr 8 A YI; J nihil) in ras. C 2 vel S aliter M add. illius (post for-
mae, 10 .. not. alia littera A 0 •) 12vzrs A YO•I; 10 quae] in corr. C 2 quad (pon . quae notando: alia littera
A •) A add. est rL I in ea praecessit] impressa erat in eadem acie P eundem textum ponit no-
0 0
tando: alia littera A 0 • I praecesserit A 0 I remanebit] remaneat A BH I manet] post enim IVr 80l:
remanet AGO 11-12 secundum om . D* 12 veritatem] virtutem M I sit] sint cvrs I in
eis] post licet (11) in textu repet. C! om. CM I eis om. A Et I et1 ) nee C!(in rmu repet .)r 0 vel
rN I quia] quae vrs I sunt om. AE I totae] motae C*M 13-14 actio - partem om. ABH
13 aliquam] aliam A 0 I nisi cuius] n. quia AGO non c. M* ubi V 15-16 atque -intueri =
Pl(om. l2)zr 0 A 0 ay; 'If text. sign. Vacat Z2 15 quad) add. est PZ 17 falsum - quacum-
que = A 1Vr 8 A Y [post actionum (5) A Y]; 'If text. sign. Scotus extra A 1
F 8 AUGUST., De Trin. XI c. 3 n. 6 (PL 42, 989).
T 1 Continuatio est textus Augustini.
intelligentiae absque tali praesentia causae, scilicet continue in,

fluentis. Sed istud solum non concludit ipsam esse actum secun,
dum (ita enim ponitur lumen in medio esse actus secundus), et
ideo cum ista est alia condicio ulterior, videlicet quod istae formae
de ratione sui transeant in aliquid ut in terminum a, et hoc sive illud 5
aliud sit intra operans sive extra, non curo: non est enim intelligi,
bile quod sit intellectio vel volitio, et quod non sit alicuius termini;
hoc autem competit actioni proprie dictae, ut transeat in aliquid
ut in terminum. Propter illas ergo duas condiciones concurrentes
in istis formis, dicuntur istae formae esse 'actus secundi', cum vere 10
sint formae manentes.
604 Ad aliam probationem, cum dicitur quod actus talis 'est gene,
rativus habitus' 1, - respondeo quod argumentum est in oppositum,
quia actio de genere actionis non potest esse eiusdem rationis nisi
habeat eundem terminum, sicut calefactio non est eiusdem rationis is
nisi calor sit eiusdem rationis; ergo si actus generaret habitum ut
actio de genere actionis, terminata ad habitum ut ad terminum,
non posset esse actus eiusdem rationis nisi per se esset generativus
habitus, immo contradictio videretur quod esset actio eiusdem
a Adnotatio Duns Scoti: I! De ista relatione 2 in quaestione tertia, ante, sub 3 • !I 20
ADCPMSRrvzranLN A vBHGoLQu(pT7t"f~µu)
1 scilicet = A quasi rell. edd. 1-2 influentis] manentis C 2 istud] illud CMRA-v
hoc L praem. secundum S 2 j solum] subiectum A Y j concludit] includit (noc. alitcr: concludit sa)
D 2 MS rescr. A 0 a I ipsam] ipsum DranLN*A 0 earn A 0 3 poneretur PS 3I' 03 A 0 I actum L I
secundus om. ACt A YL 4 ista] ilia CPMSI'LN I videlicet] scilicet L j istae] illae DCPMSZI'LN
ABHL 6 aliud] ad D*S* quod r 0 I est enim] en. est RIVI' 80 AHL 7 quod1 ] add. etiam
vra• I vel] et p A 0 I quod 2 om. p I alicuius] alterius R ·r 0 AB add. ut A oa 8 hoc] hie D I
actioni] act. vel terminationi I* 9 illas ergo duas] e. d. i. Pszr 0 e. i. d. rLN istas e. d. RA
VOL e. istas d . vre A BHG e. d . (d . om. !2) istas (add . duas I*) DCM! 10 istae] illae C*PMSZA 0
esse I'LNt I esse om. II' 0 10-11 esse - formae om. V I cum- manentes om. AH 11 manen-
tes] immanentes VI' 8 L rescr. A 03 12 aliam probationem] aliud A 0 I est] om. ct add. actus R
13 respondeo] dico L j est in oppositum] non est appositum A 0 ' non est ad propositum (add.
scd in oppositum A 0 l) A 02 14-15 nisi - terminum =AM terminum D' nisi habeat eiusdem
rationis terminum D 2 nisi sint (s.J post termini ra A 0 p=~µu sit R? A EHOL-r) termini (-nus A 0 -r) eius-
dem rationis C 3PR2 (in ras.)zr-n AL nisi sint (sit I) termini eiusdem rationis vel nisi (non y)
habeat eundem terminum (vel - term . om. !2; cund . term. om. r 0 ) rr 0 y 15 calefacere A 0 I est]
potest esse c 16 calor] post sit I'LN add. terminans psaR 1vzran AL I rationis om. vra
2
16-18 ergo - rationis om. Dt 16 actus] actio L 17 actio] actus R add. est CM 18 actus]
actio ZA 0 * terminus I'Lt om. v add. generativus Lua rescr . P 2 19 contrarium vra I videtur
DVI' 8 AYO 20 De ista - sub =A; 'IT text. sign. Scotus extra manu sua A 1
2
T 1 Cf. supra n. 572. sci!. de relatione formae ad aliquid ut ad terminum. 3
scil.
infra columnam quaestionis , tertiae a tergo per ordinem numerandae: est quaestio secunda huius
tertiae partis, vel septima distinctionis ; locus ad quern refertur cf. supra n. 478-479.
DE IMAGINE 357
rationis et non alicuius termini, quia non potest esse actio de ge-
nere actionis nisi alicuius termini sit. Nunc autem aliquis actus
intellectionis vel volitionis potest esse eiusdem rationis licet non
sit alicuius termini producti: ergo actus ille non est generativus ha-
s bitus ut generatio, sed ut forma, qua formaliter generatur ille habi-
tus. Tune dico breviter quod actus est generativus habitus sicut
forma aliqua, quae est causa vel ratio causandi aliam formam, sicut
lumen solis in medio est ratio gignendi ibi calorem; non autem est
talis actus gignitivus ut actio, sed tali actione gignitur tam actu&
10 quam habitus, ut proprius terminus talis actionis, - et ad signifi.-
candum gignitionem talem, quae est actio de genere actionis, dici-
mus 'potentiam elicere actum intelligendi'.
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGO:EQu(p-rny~µu)
l rationis] actionis (add. et ratlonis A oa) A 0 I alicuius] alterius Z eiusdem 12 comp. Av
1-2 quia - sit om. D; 2 alicuius termini sit = A alicuius termini ry sit al. (alterius R) term .
(al. term . om. C;) D! rel!. p7t~µu I Nunc autem aliquis om. C; I actus] ante aliquis V terminus P
3 esse] add . actus saRarr 0 3-4 licet - producti] licet AYE':E 0 * licet nullum habitum vel
aliquid de ha bi tu generet (not. alia littera: licet - product! A 0 a) A E 2 Go pon. licet nullum ha bi tum vel
aliquid de habitu generet pa om. AH 4 alicuius] alterius P I actus] post ille PZ:E intellectus
vrs A y I ille] iste RI2vzrs A-O:EQ 4-5 habitus = A 5 generatio] actio R 2:E gen. seu ut
actio (s. ut a. om. 12) rr 0 not. aliter: actio sa I formaliter om. D J ille] iste Rvrs A-ozq 6 Tune]
Tamen M praem . Et :E 7 forma aliqua] a. f . A 0 :E 8 solis om. :E I ibi] et C 9 gigni-
tivus - gignitur om. I; I actione] gignitione A 0 11 gignitionern talern] t. g. PZrLN:E
APPENDICES
fAPPENDIX A
LIBER PRIMUS
DISTINCTIO TERTIA
PARS SECU NDA QUAESTIO UNICA *l

183, 15 - Augustinus, Super Genesim libro IV: cc Mensura omni rei modum
praefi.git, numerus omni rei speciem praebet, et pondus ad quietem ac stabi-
litatem trahit » 1 ; et post: cc Fateamur ergo dictum esse 'omnia in mensura et
numero et pondere disposita ' 2 , tamquam dictum esset, ita disposita ut haberent
proprias mensuras suas et proprios numeros et proprium pondus, quae in
lo eis - pro sui cuiusque generis mutabilitate - mutarentur, augmentis et demi-
nutionibus, multitudine et paucitate, levitate et gravitate » 3 •
190, 18 - Vel melius:

Si per ratitudinem intelligis realitatem exsistentiae actualis - contra, secun-
dum te: illi realitati actualis exsistentiae praesupponitur - secundum te 4 - ali-
15 quitas, in qua debet fundari ratitudo sive realitas exsistentiae actualis, sicut
in fundamento, ut sit talis aliquitas rata. Si igitur aliquitas praesupponitur ut
fundamentum ratitudini - et sic habebit 'esse' exsistentiae et 'esse' ratum ali-
quitas ut sic, antequam ratitudo det sibi esse ratum, - igitur sequitur quod
ratitudo accepta pro realitate actualis exsistentiae non potest dare ipsi aliqui-
20 tati primum 'esse' ratum sive primum 'esse' exsistentiae, cum illud habeat ex
se, sicut fundamentum praehabet 'esse' ratum et 'esse' exsistentiae, ante illud
quod fundatur in eo; et sic nee respectus alicui dat 'esse' ratum, quia praesup-
ponit subiectum in 'esse' rato, et in 'esse' exsistentiae, in quo fundatur.
5-11 Augustinus - gravitate = 7tCll~Cll i.LU; 'If text. sign .: Advertendurn quod , post auctoritatern
Sap . 11, nullo rnodo oportet (d ebet ~ Cll ) poni auctoritas Augustini Super Gen. lib. IV (sequitur
textus), quia secundum quosdam non est de textu 7tCll~Cll lin. anfractuosa µ 5 Augustinus -
IV om. 7tCll~Cll (sed cf. nota critica) 12-23 Vel rnelius - fundatur = A 0~
T 1 Auc;usT., De Gen . ad litt. IV c. 3 n. 7 (PL 34, 299; CSEL XXVIII pars II 99, 15 -17).
2 Sap. 11, 21. 8 AucusT., De Gen. ad litt. IV c. 5 n. 12 (PL 34, 300; CSEL XXVIII pars II
101 , 26-102, 5). ' Cf. supra n. 302.
* Numeris textui praepositis pagina et linea designantur.

fPARS TERTIA QUAESTIO PRIMA l
214, 17-18 - Vel 1 forma sic rationem:

Lumen non repraesentat, sed est illud in quo repraesentativum repraesentat,
quia lumen in medio est eiusdem rationis sive videam album sive nigrum, quia
non lumen distinguit essentialiter repraesentativum a repraesentativo; altera s
tamen est species et repraesentativum albi et nigri, et per consequens distinctio
luminis non causat distinctam rationem repraesentandi vel repraesentativi, sed
manente eadem natura repraesentativi semper repraesentat idem repraesenta-
bile et eiusdem rationis, - non igitur sub diversis rationibus.
Confirmatur ratio, quia repraesentativum in lumine perfectiore non reprae- 10
sentat aliud, sed repraesentat idem clarius quam in lumine imperfectiore; patet
de specie albi et nigri in lum,ine solis et lunae. Ergo licet species in organo
phantastico in lumine intellectus agentis clarius repraesentet singulare (ut me-
lius intellectus possit illud intelligere quam in lumine proprio, scilicet phan-
tasiae), numquam tamen repraesentat obiectum universale sub ratione univer- 1s
sali, per quodcumque lumen .
Exemplum eorum de nocte-lucentibus non valet 2 , - nam quaero an eodem
repraesentativo repraesentent illa diversimode de die et de nocte, aut in alio
et alio repraesentativo. - Non eodem, quia tune ita repraesentarent de die sicut
de nocte, quia repraesentativum prius est aliquid in se quam in tali vel tali 20
lumine repraesentet. Si in alio et alio repraesentativo repraesentat diversa in
nocte-lucentibus, habetur propositum, sive sit idem lumen sive diversum .
2-22 Ve! - diversum = A_B•GJp7t(3µu [ utrumq11e textt!.m, scil. Ve! (2) - diversum (22) et
Confirmatur (p. 213, 16) - repraesentat (p. 214, 4) , habent p.u]; 'lT text. sign.: Additio u Aliqui
correctores posuerunt in textu (sequitur textus). Alii libri non habent hanc additionem, sed sta·
tim post praedicta verba 'sub alia et alia ratione repraesentabilis' (p. 213, 15-16) habent sic:
'Confirmatur, quia lumen non repraesentat ' (p. 213 , 16-p. 214, 1, quin continuetur textm) 7tf3
lin . anfractuosa µ 2 formo JI formatur AG I sic rationem l ratio sic A 0 3 repraesentat 1 J
add. formaliter p I sed est illud in quo repraesentativum repraesentat om. A E~G7t[3µu I in
om. p I repraesentativum) repraesentatum p 4 album sive nigrum) n. s. a . u I sive2 ] add.
videam pit[3µ I quia 2] quid ergo u quod (not. alius liber: quid) µ 5 non lumen] l. n. AG non
Jp om. 7t(3µu 6 tamen] post est p7t(3µ om. u I et 1 om. AG 7 repraesentandi] reprae·
sentati A 0 I repraesentativi) repraesentati 7t[3µu 7-9 sed manente eadem natura - sub
diversis rationibus om. AG 9 non) add . est p7t(3p.u I igitur] add. eadem u 11 idem] illud
A0 11-12 quam in lumine imperfectiore - in lumine solis et] tamquam in lumine solis et
J tamen (add. ut patet u) in lumine solis quam p7t~µu 13-14 melius) post intellectus (14) Jp7t
post possit (14) [3µu 14 proprio] proprie µ 14-15 phantasiae] phantasmate p7t(3µu
15 repraesentabit 7t(3µu I obiectum universale] u. o. A_G 15-16 universali] naturali AG*
16 lumine (I) J 17 valet] add. sed concludit oppositum Jp7tf3µu 18 repraesentent] re-
praesentet et J repraesentat p7t[3µu I diversimode] add. et J I aut] an Jp7t[3µu I in om. Jp7t
[3µu 19 tune ita repraesentarent] t. ilia repraesentantur J ilia t. repraesentarentur p7t[3µu
20 repraesentativum] repraesentare A 0 21 repraesentet] repraesentativum J I et alio om. µ I
repraesentat] repraesentant prr[3µ repraesentantur u 22 nocte-lucentia u I sit idem] i. s.
p7t[3µu I sive2 om . }t
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Rep. I Ad. 3 n. 99-101. •Cf. supra n. 353. 355.
APPENDIX A 363
217, 16 - Dicetur 1 quod terminus actionis intellectus agentis est 'obiec-

tum universale sub ratione universalis' lucens in phantasmate 2 •
Contra: 'universale obiectum sub ratione universalis' non habet nisi 'esse'
deminutum, ut cognitum 'esse' (sicµt Hercules in statua, non habet nisi 'esse'
5 deminutum, quia 'esse' repraesentatum in imagine); sed si aliquod 'esse' reale
habet, hoc est in quantum est in aliquo ut in repraesentante ipsum sub ista
ratione, ita scilicet quod intellectus agens - sicut dictum est - facit aliquid
repraesentativum universalis de eo quod fuit repraesentativum singularis. Igitur
cum terminus actionis realis non sit obiectum habens 'esse' deminutum, ut
10 'esse' cognitum vel repraesentatum sed aliquid reale, sequitur quad talis actio
intellectus agentis terminatur ad formam realem, in exsistentia, qua formaliter
repraesentatur universale ut universale, et quam formam realem concomitatur
terminus intentionalis, ut obiectum universale secundum 'esse' repraesentatum
quod habet in specie.
15 221, 17 - Universalius 3 secundum totam indifferentiam suam non potest

intelligi nee repraesentari in repraesentativo minus universalis; sed species phan-
tastica est per se et primo repraesentativa individui ut est hoc; igitur in eo non
potest repraesentari universale secundum totam indifferentiam quam habet ad
sua individua omnia.
20 Maior 4 probatur, quia numquam cognoscitur magis universale secundum
totam indifferentiam suam nisi quando cognoscitur ut unum cognoscibile, idem
omnibus suis inferioribus; sed impossibile est ut habet 'esse' in uno singulari,
et cognoscitur ut idem omnibus aliis singularibus, sed praecise illi singulari in
quo est; igitur in repraesentativo unius singularis non cognoscitur secundum
25 totam indifferentiam suam: igitur non essent praedicamenta universalia, nee
-----------
1·14 Dicetur-specie = DAEaJp<D7t<D(3<Dvu lfpost universalis (p. 218, 16) AB!Jp<D7t<Df3<Dµu]; 'IT text.
sign.: Additio u !in. anfractuosa IJ. 2 universalis] universali J 3 universalis] add . luccns
in phantasmate p<D7t<D(3<Dµu I nisi esse] e . n. D 4.5 ut - deminutum om. DAB!p<D7t<D(3<Dµu
5 esse] omne p<D7t<D om. D I si aliquod) secundum aliquid D J reale om. Jp<D7t<D(3<Dµu 6 est1 ]
esse D I in quantum] ut D I est 2 om. p<D7t<D(3<Dµu I ut in] ut J om. D I ista] ilia DJp<D7t<D(3<Dµu
7 ratione] add. universalis p<D7t<Df3<Dvu J sicut dictum est om . D J aliquod (3<Dµu 8 singulare J I
lgitur om. p<D7t<D(3<Dµu 9 cum] est J 10 veil universale D I repraesentativum J I aliquid]
quid Jp<D7t<D(3<Dµu I talis] realis D 11 agentis om. D! J formam realem] r. f . D I quae D
12 repraesentat D 15 -p. 364 , 3 Universalius - singularis = DABaG [ post viam (p. 221, 8)
AB~ 15-16 Universalius - universalis om. AG 15 Universalius - suam om. D! I Uni-
versale DI I indifferentiam] post suam AB! differentiam D! 16 universalis) add. sive potest
apprehendi in suo inferiori AE! 16-17 phantastica] in phantasmate AG 17 per se et •
primo) pr. et p. se AB! I individui) dividendi (!)AG I eo) illa AE! ista AG 18 repraesen-
tativum (!) AG 19 sua individual i. s. AB! 20-p. 364, 3 numquam - singularis om. AB!
20 cognoscitur magis universale) agnoscitur vel apprehenditur AG 21 suam om. AG I unum
cognoscibile, idem] unus in AG 22-p. 364, 3 sed - singularis om. AG 23 et - singulari
om. D! I et om. D! I illi singulari) s. i. D 1
1
T 1 Cf. DuNS ScoTUS, Rep . I A d. 3 n. 104-105. Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 58
3
q. 2 ad 3 (II f. 129E-130F); cf. supra n. 340. Cf. DuNs ScoTUs, Rep. IA d. 3 n. 106.
4 Cf. supra !in. 15-16 .
definitiones, nee species, nee genera, nee aliquid huiusmodi, praecise. Igitur
non cognoscitur universale in phantasmate; phantasma enim non est proprie
nisi ipsius singularis.
223, 16 - Intellectus 1 autem ut distinguitur contra partem sens1t1vam,

potest habere obiectum praesens propria praesentialitate, aut non. Si sic, habe- 5
tur propositum, quia obiectum non est praesens in cognitione abstractiva ante
actum elicitum nisi per aliquod repraesentativum, quod voco speciem. Si non,
igitur non potest habere aliquam operationem sibi propriam sine parte sensi-
tiva, et per consequens nee esse sine ea, secundum argumentum Philosophi I
De anima - 'si intellectus non potest habere operationem sibi propriam, non lo
potest separari' 2 , - et ita non possit habere operationem sibi propriam in qua
non dependeret a parte sensitiva.
230, 17 - Sed nota primo quod in Reportationibus Parisiensibus aliter

die it, in corpore quaestionis 3 . Dicit enim sic:
Ad 4 quaestionem ergo dico quod oportet ponere in intellectu ut habet 15
rationem memoriae, speciem intelligibilem repraesentantem universale, priorem

actu intelligendi naturaliter. Et huius necessitas est duplex: una ex condicione
per se obiecti quae est 'universalitas', quae ut per se ratio obiecti semper prae-
cedit actum, quod non esset nisi esset species impressa in intellectu; alia est
condicio et dignitas potentiae superioris, ne ipsa vilificetur 5 (quomodo autem 20
vilificaretur, dictum est in praesenti quaestione 6 ).
- Ad 7 evidentiam ergo quaestionis sciendum quod memoria potest acc1p1

tripliciter, vel intellectus sub ratione memoriae: uno modo ut est conservativa
specierum praeteritorum ut praeterita sunt 8 , - et isto modo loquitur Philoso-
phus in De memoria et reminiscentia 9 ; alio modo ut est conservativa specie- 25
3 singularis] add. etc. ut prius D 4-12 lntellectus - sensitiva = D 6-7 ante actum]
sine actu D 7 elicitum in ras. D 2 I nisi om. D~ 9 I] III D 13-21 Sed nota - quae-
stione = Jp<D7t<D~<Dµu; 'IT text. sign.: Extra P Additio u !in. anfractuosa µ 13 Sed - quod om.
u I nota] non J'p<D7t<Dµ notatur J 2 J Parisiensibus] primi µu patet p<D7t<D primi patet ~<D 14 in
om . J 16 universalem J 17 est om. Jp<D7t<D 18 quae est - obiecti om. J 20 et] ut
p<D7t<D~<Dµ 21 in praesenti quaestione] supra u in praecedenti q. Jp<D7t<D~<Dµ 22-p. 365, 10 Ad
evidentiam - habitus = DAE~GJp<D7t<D~<Dµu [pose scibilia (p. 226, 5) D] ; 'IT text. sign.: Additio u
!in. anfractuosa µ 22 Ad - quaestionis] Aliter dicit in Reportationibus quod duplex est
necessitas ponendi speciem, scilicet condicio obiecti quae est universalitas, et dignitas potentiae.
Sed AE~ 22-23 Ad - memoriae] Memoria autem sive intellectus sub ratione memoriae potest
sumi tripliciter D 22 ergo om. AG 23 vel om. A. G I vel - memoriae om. A E! J ut om .
AG I est om. AE! 24 praeteritorum] praeteritarum DAG I praeterita sunt] s. p. AG I et] ex
Jp<D~ om.DI isto modo] illo m. AG quomodo D sic AE! I loquitur] acquiritur Jp<D7t<D 25 in
om. D ! est om. AG
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Rep. I A d. 3 n. 107. 2 Cf. supra ad p. 223, 1. • Cf. DUNS
ScoTUs, Rep. I A d. 3 n. 108-114. • Cf. ib . n . 108. 5 Cf. supra n. 370. 6 Cf. su-
pra n. 368-369; p. 244, 11-245, 23. 7

Cf. DUNS ScoTUs, Rep . IA d. 3 n. 109-110. 8
Cf.
supra p. 331, 17-18 . 9 ARISTOT., De mem. et rem . [c. l] (c. l, 449b 24-25); ib. [c . 2] (c . 1
45la 14-17).
APPENDIX A 365
rum repraesentantiurn obiecta in se, sive sint realiter sive non, - et hoc rnodo
loquirnur hie 1 , - et dico quod sic, turn propter universalitatern, turn propter
dignitatern potentiae; tertio rnodo prout habet aliquod principiurn eliciendi
aliquarn notitiarn actualern - quod tarnen non rnanet sine actu secundo, quo-
s rnodo posuit Avicenna speciern in intellectu nostro 2 , - et de ista dicetur in
quaestione sequenti 3 • - Haec quae supra 4 probavi videtur esse intentio Phi-
losophi III De anirna, ubi <licit quod anirna est 'quodarnrnodo ornnia intelli-
gibilia per intellecturn, sicut sensibilia per sensum' 5 , quod non po test intelligi
per habitum, quia habitus non est similitudo repraesentativa obiecti, quia sequi-
10 tur actum aliquis habitus.
- Et 6 confirmatur hoc, quia habitus scientiae, per quern reducitur intel-

lectus de potentia essentiali ad potentiam accidentalem respectu actuum de
quibus loquitur Philosophus II De anima et VIII Physicorum 7 , necessario prae-
cedit actum intelligendi; scientia autem quae habitus est, sequitur actum quia
15 generatur ex actibus: uncle ista scientia quae reducit intellecturn de potentia
essentiali ad potentiam accidentalem, est species, quae vere est habitus, quia
nata radicari et firmari in intellectu, - sed tamen non omnis habitus est species,
quia habitus actualiter radicatus et firmatus non est species quae praecedit actum
'nata radicari et firmari', quia is ta postea firrnatur per actum 8 •
l sive sint realiter] in nihil D I hoc modo] sic A E! 2 loquimur - sic] loquendo (loquitur
AG*) de memoria dico quod oportet ponere speciem in intellectu ut habet (ut hab.] habere J)
rationem memoriae A 0Jp<ll7t<ll~<llµu oportet ponere speciem in intellectu AE! I quod sic, tum] t.
q. s. D ;: I tum 2 om. D' 2-3 tum 2 - potentiae om. (sed cf. p. 364 ad 22) AE! 3 modo] add.
accipitur A~Jp<ll7t<ll~<llµu I prout habet] pra.em. memoria AGJ add. r ... J J\El I aliquod om. D'
4 aliquam om. DAE! I notitiam actualem] a. n. DI quod] quae DAE!G 5 ponit D I nostro
om. AE! 5-6 et - sequenti om. DAE! 6-10 Haec - habitus om. DAG 6-7 Haec -
Philosophi] Hoc probat Philosophus A 8 l 7 ubi <licit om. AB! I quod] quia AE! 9 habi-
tus om. Jp<llrt<ll[3<1lµu 10 actum aliquis habitus] actum aliquem habitus omnis p<llrt<ll[3<1lµu ali-
quem actum AE! 11-p. 366, 11 Et confirmatur - in phantasia = ABHGJp<ll7t<ll7ta>~<ll~a>µu (bisµ);
<JI text. sign.: Additio u Aliqui textus antiqui habent unam additionem, scilicet (sequitur textus);
nee multis videtur esse de textu r.a>~a> lin. anfractuosa µ 11 quern] quam ABHGp<llrt<ll~<llµu
12 potentiam om. AEHG7ta>~a>µ(primo loco) I accidentalem] actualem AEGJ actum AH 12-16 re-
spectu - accidentalem om. J 13 quibus] quo ~<llµu I Physicorum] add. quid AH I neces-
sario om. 7ta>~a>µ(primo loco) 14 scientia autem] sed sc. 7ta>~a>µ(primo loco) scientia AEG I habitu s
est] e. h. AEHG7ta>~a>µ(primo loco) I actum 2 ] actus ABHG7ta>~a>µ(primo loco) I quia] eo quod pa>rta>~a>µu
15 generatur post actibus ABHG7ta>~a>µ(primo loco) I ex om. 7ta>~a>µ(primo loco) l actibus] eis AEHG7t<%>~a>µ
(primo loco) I uncle] unam (!) AG I ista] illa A EH7ta>[3a>µ (primo loco) 15-16 quae - accidentalem]
prima ABHG7ta>~a>µ(primo loco) 16 quae vere est] et AE alia AH quaedam A 0 quaedam et 7ta>f3a>µ
(primo loco) 17 radicari] est radificari AH J intellectu] illum A HG7ta> I sed tamen non] non ta-
men ABHGr;a>~a>µ(primo loco) J est species om. J 18-19 quia - actum om. AB;:H7ta>f3a>µ(pr;mo loco)
19 postea] potentia AG
T 1 scil. in quaestione praesent1, m Reportatione, - cf. DuNs ScoTus, Rep . I A d . 3

n. 84; cf. etiam supra n . 333. 2 AVICENNA, De an. pars 5 c. 6 (26rb); cf. supra p. 331, 14·16.
1 scil. in Reportatione, - cf. DuNs ScoTus, Rep. I A d. 3 n . 126; cf. supra n. 401 . 4 scil.
in Reportatione, - cf. DuNs ScoTus, Rep. I A d. 3 n. 95-107; cf. etiarn supra n. 352-369 .
6 8 Cf. DuNs ScoTus , Rep. IA d. 3 n. 111-112 .
Cf. supra ad p. 226, 2-5; cf. supra n. 371.
7 Cf. supra ad p. 241, 10. 8 Cf. supra n . 396. 374.
Item, secundum istos, non videtur aliquis habitus ponendus in intellectu

nostro sed tantum in virtute phantastica 1 , quia secundum quemcumque mo-
d um essendi est obiectum in aliqua potentia, secundum eundem modum essendi
sunt omnia quae continentur virtualiter in illo obiecto; ergo si obiectum uni-
versale non sit per suum repraesentativum in intellectu sed in virtute phanta-
stica, omnia explicanda et explicabilia de illo obiecto erunt ibidem: et ita non
erit nisi habitus phantasticus (praecipue si phantasmata ordinate concurrant),
explicans omnes veritates scibiles de illo obiecto, - et omnis scientia erit in
phantasia et perfectio eius, et non erit perfectio intellectus (contra Philoso-
phum), - et sic cum illa species in phantasia virtute contineat actum intellectus, 10
ergo actus ille erit in phantasia 2 •
- Item 3 , Augustinus XII De Trinitate cap. 4, et XV 4 , investigat Trinita-

tem, - ubi dicit quad impossibile est accipere imaginem Trinitatis ex anima
nostra vel in mente , nisi per hoc quod aliquid est in memoria ex quo expri-
mitur aliud. Tune arguo sic: si in mente est aliquid parens verbi, oportet quad 15
hoc sit per aliquid intrinsecum sive exsistens in memoria; sed non est parens
verbi nisi memoria habens obiectum menti praesens intra se, alias non erit
par ens; ergo cum obiectum non sit in memoria quiditative et realiter, nee phan-
tasma, necessario erit parens per speciem intelligibilem.
232, 19 - Dico 5 quod aequivocatio est de praesentialitate: quaedam enim 20
est 'praesentialitas realis' obiecti et potentiae, sive activi ad passivum, - et alia

est praesentialitas 'obiecti cognoscibilis' potentiae, et illa non requirit prae-
sentiam realem 'obiecti in se', sed requirit aliquid in quo relucet obiectum.
I Item] Et it®~® µ(primo loco) I positus JpQl7tQl~<!>µ 2 nostro om . it®~ ® µ(primo loco) quia
om. AG I quamcumque J 2-3 modo J 3 essendi1 ] om. ABHG7t<2>~<2>µ(primo loco) add. est es-
sendi J I essendi 2 om. ABHG7t<2>~<2> µ(primo loco) 4 virtualiter] ante continentur it<2>~<2>µ(primo loco)
post obiecto pQlitQl~ QlµtJ I illo] ipso pQl7tQl~QlµtJ om. AEHG;i;<l>~®µ(primo loco) I obiecto] obiecta (I) µ
4.5 universale om . JpQlitQl~QlµtJ 6 explicabilia] explicantia AH quae explicatur (I) AG 7 prae·
cipue] maxime AEHG7t<2>~<2>µ(primo loco) I concurrant] concurrunt AG add. et erit it<2>~<2>µ(primo loco)
8 veritates] virtutes it<l> I in] ibi A 80 it<2>~<2>µ(t>rimo loco) om. pit 9 phantasia] phantasmate AH
pit firmiter AG fundamentum in corr . A 82 fondamentaliter it<l>~®µ(primo loco) I et 1 om. it<l>~~®µ
(pi-imo loco) I intellectus] add. quod est 7t<2>~<2>µ(primo loco} 10 sic om. 7t<2>~<2>µ(primo loco) I illa] ista
pit~QlµtJ I in phantasia] in phantastica A 8 phantastica it<2>~<2>µ(primo loco) I virtute] virtualiter
it <2>~<2> µ(primo loco) om. AH add. sua pitQl~QlµtJ 11 ergo] sequitur quod 7t<2>~<2>µ(primo loco) I ille]
iste AEHG I phantasmate it<2>~<2>µ(primo loco) 12-19 Item - intelligibilem = A8'Jpit~QlµtJ; '![text.
sign.: Additio tJ !in. anfractuosa µ 12 XII] XIII Jpit~QlµtJ I 4] 46 A8 !pit~µ 4 . 6 JI XV]
add. cap. 3 tJ 14 nostra om. J 15 parens verbi] exprimens verbum pit~µu 16-17 pa·
rens verbi] exprimens verbum (not. alias: parens vcrbi u) pitQl~µu 17 inter J 18 parens]
exprimens pQ)it~µu I cum om. r I sit] add. praesens u 18-19 phantasmal phantasia A 8 !J
pQl7tQl~µ ut est in phantasmate u 19 parens] praesens A !JpitQl~p.u I per specie m om. J
8
20-p . 367, 5 Dico - relucentis = D [ante Ad secundum (p. 232, 12)]; '![ text. sign. litteris a-b
et nota Parisiu.5 D '; adnot. Respondctur sic ad secundum prir,cipale Da 20 est om. D*
21 ad] et D*
3
T 1 Cf. supra n. 378. 2 Cf. supra n. 397 . Cf. DuNs ScoTus, Rep. I A d. 3
5
n. 113-114. 'Cf. supra ad p. 228, 13. Cf. DUNS ScoTus, Rep . IA d. 3 n. 118.
APPENDIX A 367
Dico igitur quod 'praesentia realis' obiecti est causa realis spec1e1, et in illa est
obiectum praesens; uncle in prima praesentia obiectum est causa efficiens, sed
in secunda praesentia 'speciei praesentia' formalis: species enim est talis naturae
quod in ea est praesens 'obiectum cognoscibile' non effective vel realiter, sed
s per modum relucentis.
rPARS TERTIA QUAESTIO QUARTAl
341, 21 - scilicet respectu cuius in divinis sit imago in mente, intelligen-

dum est quod Trinitas constituit in intellectu nostro quoddam totum nume-
rale , cuius 'totius' partes personae divinae intelliguntur. Imago ergo non atten-
10 ditur respectu unius personae tantum, nee respectu illius in quo sunt unum,
sed respectu totius Trinitatis et unius essentiae.
343, 21 - Quae 1 sunt ergo illa tria in quibus consistit imago?

Respondeo quad accipiendo illum actum primum unicum vel duos actus
primos, per quos possumus in actus secundos (intellectionem scilicet et voli-
15 tionem), sic habemus in nobis aliquod principium fecundum ad operationes
producibiles in mente. Sunt igitur tria in nobis, scilicet principium fecundum
respectu istorum duorum actuum, cum ipsismet duobus actibus secundis, -
quae sunt ut unum, aliqua unitate, et non invenio alia tria in nobis ita perfecte
repraesentantia trinitatem et unitatem. Non tamen est similis unitas hie et ibi,
20 quia in nobis sunt unum unitate subiecti et accidentis, sed in divinis ilia tria
sunt unum unitate essentiae, quia in divinis non invenitur unitas conformis
unitati subiecti et accidentis . Habemus igitur tria in nobis quae repraesentant
Trinitatem, scilicet principium fecundum, et haec est 'memoria perfecta' in
nobis (quae includit essentiam animae et speciem intelligibilem, et volunta-
2s tern sicut parentem et copulantem), - et duas operationes vel productiones
quae respondent illi principio fecundo duplici fecunditate (scilicet intellectus
et voluntatis sive intellectionis et volitionis principium); et ex hoc habemus
ordinem originis.
Modo ad rn,entem Augustini IX Trinitatis cap. 5, in fine 2 , ubi pulcherrime
Jo assignat imaginem et perfectissime quando dicit cc mens, notitia, amor »: uncle,
dicit 'mens', quae non dicit praecise fecundum principium, vel potentiam ad
I in ilia] ita D 2-4 uncle - obiectum om. D 4 cognoscibile] cognosdrur D /

effective] comp. D / vel] aliud D 7-11 scilicet - essentiae = ruAEHG [post Trinitatis
(p. 341, 7) AEH] 7-8 scilicet - Trinitas om. ABH 7 in divinis] comp. AG / in mente
om. AG 8 est om. I'L! / constituit] consistit (praem. ut AG1) AG praem. et sic (add. Trinitas A8a)
AEH add. conceptum I'L! / nostro) add. est AG• / quoddam] qui est aliquod I'L! 9 partes]
praem. quasi I'L! add . sunt AG• 9-11 Imago - essentiae om. I'L! 9 ergo] add. in nobis
AG 11 essentiae om. A 8 H 12-p. 368, 18 Quae - est= D; 'If text. sign. Additio Da;
adnot. (quin aliquem re.xtum uadat) Hie deficit ya 12 quibus] quo D* 15 operationes] praem.
operationem vel D 18 ut om . Dt / aliqua] alia D* / alia] aliqua D 1 / tria om. D / perfecta D
19 similis] simul Dt 20 sunt] alia D 25 sicut] igitur D 27 principium om. D
29 mentem] comp . D* 30 et] id est D 31 quae] autem D
T 1 Cf. DuNs Scorns, Rep. I A d . 3 n . 204-209 . ~ Cf. supra ad p. 344, 14-15.
gignendum vel spirandum, sed quemdam actum primum habentem in se vir-

tualiter utrumque, et sic repraesentat Patrem, qui habet utrumque a se, - et
haec est propriissime imago Trinitatis assignata, iudicio meo.
Alibi autem, libro X Trinitatis cap. 101, assignat haec tria: « memoria,
intelligentia et voluntas »; et ista plus et principalius repraesentant unitatem s
quam trinitatem, quia sunt eadem res cum anima. Sed non ita repraesentant
quoad productiones et ut trinus: memoria enim non dicit fecunditatem nisi
ad intelligendum, et ideo non repraesentat Patrem ut habet utramque fecun-
ditatem, sicut mens repraesentat utramque; similiter, intelligentia non reprae-
sentat Filium ut productum, sive sub actu notionali, nee intelligentia ut est io
potentia originatur a memoria; similiter, voluntas ut accipitur pro potentia
non repraesentat Spiritum Sanctum.
Sed Augustinus non accipit ibi 2 voluntatern pro potentia sed pro actu
volendi, sicut patet XV Trinitatis cap. 3, ubi cornparat istas imagines 3 , et <licit 4
quod voluntas ex notitia gignitur eo quod non diligit nisi cognitum, sive nemo 1s
diligit nisi quod prius novit. Quod ergo dicit Augustinus quod secunda assi-
gnatio imaginis est subtilior quam prima 5 , verum est quantum ad aliquam eius
condicionem, quia perfectius repraesentat unitatem essentiae, ut dictum est 6 .
3 meo] suo D 4 autem] add. a D' I 10] 4 D I haec] qua D ' 5 et 3 om . D I reprae-
sentant] add. quoad productionem D 7 productionem D J enim in ras. D 2 9 utrumque
D I intelligibilia D* 9-10 repraesentant D* 11 ut in corr. o• 14 imagines] partes
imaginis D 15 non om. D* ! diligimus DJ sive] sicut D 16 Quod 2 ] quia D• I ergo om. D
17 verum] obiectum (!) D 18 condicionem] cognitionem D
T 1 Cf. supra ad p. 344, 16-345, I. 2 sci!. in X De Trinitate,
cf . supra lin . 4-5.
3 5
Cf. supra ad p. 345, 2-3. ' sci!. cap. 27, cf. supra ad p . 348, 9-13. Cf. supra ad
p . 345, 2-3 . 8 Cf. supra !in. 4-6.
fAPPENDIX B
LI BER PRIMUS
DISTINCTIO TERTIA
PARS PRIMA QUAESTION ES 1~2 *1
1 7 primo] ante quaero c prius in COTT. r 02 8 primo om. M I naturaliter) in COTT. A 01

om. D* I cogitabilis D* 11 Ill) II (pan . III A 02) A 0 13 nihil) non A 0 om. S:!:
2 3 solis om. A 0
6 est om. Dl 7-8 ergo nee) n. e. AH 8 quia] add. tune M' I
eadem om . A 0 * 10-11 mens nostra) n. m. C 12 quod om. AB:!:
3 2 Metaphysica om. P" 4 separatarum om. A 0 * I X) post Ethicorum (5) A BO II
(pan . X A 02 ) A 0 rescr. I2 9 hoc] hanc DI quaeritur A 0 I primum] principium D* 10 isto]
illo AB 12 sicut] sic D*I* I ad 1 om. AB 13 ens] esse A 0 habens AB• 15-16 Consequen·
tia] add. in his D' 17 et e converse] et e quarto (I) V om. AY
4 1 est om. AH:!: 9 In] praem. Et A 02 j prima] ista in corr. D 2 I quaestione om. A 8 *
11 II] praem. in D 14 affirmationem C *
5 1 negatione A Y I summus A Y 3-4 hoc aeque convenit] c. h. ae. D j convenit] in
COTT. A 02 concludit (pan. convenir v a) V 4 nihilo sicut Deo] Deo s. n. A 0 j sicut om. M* I
negatio dicitur de ente] de e. d. n. D* I et om. I* 5 non magis] m. n. I'N* 11 nihilo om.
M:!: 12 quantumcumque] quodcumque D* quantum R * I non om. r 0 * 13 vel om. D* Av
6 3 dividentis] comp . D:!: 4 nisi] non D* 5 quo] comp. AG:!: I cognosco] comp . AG:!:
cognoscetur 12 6 quaeritur hie] quibus hoc AB 7 si est] sicut D* I ut est om. :EV! I est
quaestio] q. e. D 8 esse] essentia DAG* 9 esse1 post veritate AB I esse 2 om. I'N" 10 prae-
dicatum de] de p. R* I concipiendum] concedendum AG:!: add. sic A 02 12 et om. A 8 14 ne·
que r 0
7 2 is to J illo RA Go 3 valet J om. AH add. etiam A 0 I valet distinguere J distinguetur
8
A I de cognitione om . rs; 4 veil et AH I quia om. A 0 * 5 ista] illa AG 6 illum]
istum :EV I conceptum] cognitum AG• 7 Dei om. A 0 * 8 terminus om. I' 0 * I et ita] comp. Z
9 de] ex M*
11 4 possit intellectus viatoris] v . posset i. A 0 7 quidam doctor] d. q. P 9 per om.
c· 10 cognitione D* 11 aliquid M 12 quid] quia D I attribute I'LN* 14 quae]
quasi V quia AB*
12 3 illa) post est2 r 0 ista D I de se] ante est2 AG post singularis (4) A 0 de rN• 4 singu-
lare D 7 cognoscuntur r 0 • 8 aliqua] alia r 0 9 nihil om. S:!: 10 ducit D I cogni-
tione CI nisi] add. ut 12 j similis in ras. I' 02 13 Generalissime] add. autem D I tres] post habet
ABHGo2 om. A 01 14 hoc) hie A 8 * 15 conceptus om. R:!: I hoc] hie AB* 16 non] post
ut (17) A 8 om. I'L* 17 commune] esse P praem. ut Maj Quod] Quia C*
13 1 qui] quae S r ... J C* 3 qui] quia C* I est om. R * 4 est] comp. A 0 * 5 ut 1
om. SI se] add. est A 0 6 indeterminatum in corr. A 02 I est om. I' 0 * 8 istos] illos Mrs
A GO I tres om. AB 9 generalius in corr. A 02 I quodcumque] aliquod D praem. scilicet r 02 I
non] add. est D* 10 cum] tantum A 0 * causa S:!: I praeeminentia] in COTT. D 2 comp.MI summa
om. rs 11 concipiendo om. R:!: I quodcumque] quodlibet p 12 propter] per A 0 * om.
AG:!: 0
16 omnibus] post tribus AB om. A I tribus] praem. in A * om. R 2
* Numero maiore pagina, minore vero linea designatur.
Duns Scotua, Ordinatio 24

370 ORDINATIO I DIST. 3 PARS 1 R.· 1,2
14 2 modo] modis (add. r . •. J AG*) AG I rationabiliter SA 0 3 modo) om . P add.( = ad-

not .) in modo concipiendi naturaliter A oa 4 quia] add. nostra A 0 I praecedit VA 0 • I ab)
ex rN I indeterminate in corr. ra 102 4.5 determinatum] indeterminatum D* 6 quam)
post privative S* om. I;Ut I privative] negative c• 8 ens et res] r. et e. AH I et] est M * 12 au·
tern] post est v ergo A E• add . gradus R. I posterius] prius rL• I creatura] add. r ... J AO•
15 1 quia] quod M 2 I praeconcipitur D I bonum, deinde om. AH• 1-2 bonum univer-
sale] u . b. AB 2 est om. AY 4 determinatum AE•G I quia in ras. R 2 I via om . D ' I ratio-
nativae l*I'-L A BHG ratiocinativa A Y 5 deductioni AG I quam) quando M* 8 Deus ut] ut
Deus DI Deus ut est sic in ras. A• 2 I ut om. AY I est2 om. r 0 I est sic] s. e. AE!G 9 quia
om. A 0 • 11 neutrum r 0 12 au tern om. I* 13 et om. rL I distinguitur (Pon. distlngul C')
CI'LI;Q I ab] in ras. AE 2 de AH* I cognoscitur (Pon . cognoscentem Ci) C 14 sicut] si A 0
18 positioni] opinioni rN•(post praedictae) I Rationes] Responsiones (pon . Ratlones Mi) M
16 2 haberi potest) p. h. D 3 quasi om. A 0 I puto R
17 1 concipiatur] concipitur D I Deus om. P 4 oportet om. r 0 • 4-5 quasi proprie-
ta tern) p. q. v•rN• 5 ital quando A Gt I omnium] in corr. R 2 om. c• 6-7 cui intelligan·
cur om. rL• 7 intelligantur] intelligitur AB r .. .J D' I et om. A 0 *
18 2 analogo om. p• I conceptui in ras. P 2 3 sit om. A Y 4 in in ras. R 2 I conceptum
Z I univoco] unico AE* 2
5 ne in corr. D I fiat contentio] c. f. D 6 qui] quid D* quod igi·
tur AG om. rN• I eius] est M praem. est S* 7 ipsum] add. idem M 2 8 etiam] enim rN•
A 0 I pro] per DAB* vel M' I ut] nee D 9 sine om. AB• I concluduntur A 0 concluditur DI
uniri] ante inter Vin ras. R 2 in corr. Z2 10 sic om. R * 12 diversis] duobus 12 13 a] de
D * I quibus] quo MI est in co1T. AE 2 I subiectum in corr. D 2 15 creato vel increato] i.(crea<o
I'L*) vel c. DI'L I vel2] et A 0 16 isto) illo D 17 concluditur AH I igitur] add. est I'N2 A 0
18 maioris om. AG• I nullius rn• I et om. A E•
19 1 igne om. rN• 2 autem om. A 0 * 5 de om. M * I scire A 0 * I non2 ) primum D*
6 tune post posuissent D 7-8 quocumque] quolibet D 8 primum] principium D* 8-9 ta·
men] tantum AB* om. A 0 * 9 eorum in corr. R 2 10 Et] post tali AB* om. I* I dubitanti)
duplici A 0 • rescr. P 11 vel om. A 0 * I destruens] in corr. AB 2 differens D 12 sed] add. ut
D' add. nee D 2 13-14 non - de ente rep. C* 13 destrueretur] add. tamen ca I ille] iste
v I primus] add. igitur AB 14 in] de RI probate om . ra 15 per] pro v I in] et R
16 ille] iste D *VI' 8 ABHG I certus om. C 17 dubiorum] duorum I;Q* praem. duorum AH
20 1 concepta AB 2 quilibet] quidlibet AB 3 in om. AE* I qui om. I;U* 4 viden·
cur] dicuntur AB 5 ista] ilia svra I evasione] visione A 0 * 6 enim) non M* 8 unus om. c •
21 11 nisi ab his] ab h. n. AE* I naturaliter om. AB•(an<esunr) 12 ilia] ista D * 13 re·
lucent ra 15 fieri] ante potest (14) I'Z post virtute AE* add . sub D *
22 1 prior] add. eo ya I quern] quod C*M* AO• I ille] iste 1ZI' 0 A EG add. non A 0 2 et
om. C *AB• 2-4 et - viatoris rep. D 4 erit] est SAGO om. Z* 5 est falsum] f. e. A-Y
6 quodcumque, sive rescr. P 7 cum intellectu om. I;U! 8 possibili] add. ( = rep.) con·
ceptum suum proprium adaequatum quodcumque relucens in phantasmate sive in specie intel-
ligibili cum intellectu agente vel possibili conceptum suum proprium adaequantem adaequan·
tern (quodcumque - adaequantem2 om. D 1 ) D 9 effectum] conceptum AH* I sibi om . P*AE 2 I ad-
aequatum] aequatum AH add. sibi ita (ita om. A B2 ) A E add. ita AH 9-10 et conceptum omnium
post virtualiter (10) A 0 10 omnium] in ras. R 2I' 02 omnem M' om.DI vel] pon. et M 2 I ille]
iste D*SAG 12 iste1 ] ille AY I ergo om.DI ergo iste om. zt I iste2 ] ille DAY
23 3 praedictorum om. l' I ex] de rL om. D I isto] ipso A 0 5 discurrit PAH 6 obiec-
tum rescr. PI facit om. AY I conceptum rescr. P 8 aliud] ad M' I obiectum essentialiter] e. o.
AB• I essentialiter vel virtualiter] virt. vel ess. A Y
24 2 contra] circa A 0 * J posterioris] posteriori D * posterius SA BH 3 est] ante poste·
rioris (2) AEH om. P* I patet in corr. A 02 5 aliquod V 6 conceptum om. Z
26 7 ha bet om. l* I in] ex P* I servando I'L I illam] istam A 0 8 et] add. etiam A 0
9 Deo om. VI sapientiae om. AH 10 voluntatis] bonitatis D I et ] vel 12 I se2] add . et per se
1
Ra 11 ratio om . VI non om . R*AG I aliquam] in corr . AB 2 in ras. AH 2 12 nee] vel AG ut

A 0 I ipso Av 14 ista] post Deo R ilia A YOI;U
APPENDIX B 371
27 1 eundem] eum rs 1-2 univocum] unicum M•rs 2 quam DPA 8 5 prout

rescr. 12 I sunt] in ras. 12 comp. A I de om. AE• 6 omnino] omnis P*V* J immo) ideo A 0
7 ex om. AG 8 est formaliter) f. e. ovrs 9 alius om. D 10 quam A 8 ' J lapidis) lapis
rs om. LU! rescr. C 2 I est om. D* I iste] ille sA-OLU 12 istum] ipsum A 0 I conceptum om. p•
38 15 Tertio) Secundo r 0 • add. autem r 02 1 quod] quia rL I viatore] rescr. Ji add. et A 02
16 in) a M• I huius] huiusmodi rsAB om. D 17 et om. PA 0 18 cognoscitur] comp. AB
19-20 unionis Z 20 aut] autem D* I imitationis rescr . PI igitur] tune 12 21 illam] illa (I)
rL istam D * add. suam A 02
39 1 univocationis in ras. P 2 2 imitantur) commutantur A 8 * I sub) similiter D 3 hanc
om. A 0 * I est om. P I haec) post essentia D in corr. r 02 hie M* 6 similitudinem om. D* I crea·
tura) post esse ABHG talia D* 7 divinam] add. et A 0 8 Est ergo) Ergo e. C* I alia) in corr.
02
A pon. ista M om. r I huius] huiusmodi roLQ istius AH om. A 0
2 0
9 in se) post cognoscitur
V om. AH I non om. D* I naturaliter a nobis) a nob. nat. DAH 11 a om. AB J intellectu om.
I' 12 essentiae] exsistentiae AG J haec in corr. M 2 13 essential in ras. A 02 add. nobis suf-
ficienter c• I naturaliter om. M 14 hanc] habeat D * I per] in rs 14-15 univocationis]
unionis A 0 15 nee] vel AH J imitatio R * I Univocatio] in corr. D 2 Unio A 0 * I enim) add.
omnino A 0 I in om. V 15-16 generalibus rationibus] r. g. P 16 etiam] et rN autem A 0
0
16-17 creatura imperfecte] i. c . A praem. in l* 18 autem] ante a S 19 primi om. CI
obiecti] add. intellectus nostri naturalis A 02
40 2-3 proprios Deo possumus pervenire) poss. perv. pr. (add. in AG) Deo A- 0 4 om·
nium om. R' I simpliciter om. rL• I in summo] immo R 2 5 conceptus om. V 6 Oeum]
dictum AB• I concipiendo omnes] o. c. (add. omnes A B2) AB 7 et1 om. MA 0 I Tamen concep-
tus perfectior] Qui (noc. alia lectio: Tamen A 02 ) est perf. cone. A 0 7-8 simplicior] similior (nor .
alia lec tio : simplicior A 0 2) A 0 9 simplicior] similior AO* simpliciter o• I quam] add. nobis (om.
AE 2 ) est AB I conceptus entis) e. c. o• I boni ... veri] veri ... boni PI veri] verbi o• Ivel om. AE*
9-10 consimilium AG 11 sive] seu AH I eius de] eiusdem O* 12 quod om. Z I dico]
Oeo M ' dicitur A 0 • 13 subiecto) obiecto MrN I passione] add. illius entitatis z• I subiecti)
sibi O* 14 certo rescr. 0 2 I infinitatis) in co1T. 12 infinitas A 0 * I sicut) sed rN• 15 non)
nee r • I per accidens om. A 0 • I visibilis rep. S
0
16 intrinsecum om. A 0 •(anre gradum) I patet]
post infinitum (17) CM· om. LQ 17 huiusmodi srsAE I ens] est M* 18 istius] illius AY
huius 12 I tum om. Av 19 conceptibiles rescr. 0 2
41 1 et om. 0 2 ens om. A 0 I includit om. rL J verum infinitum]unumA 0 • 3 om·
nem om. o• I imperfectionem M*rLN• AB• 4 demonstratione rescr. p I finite rN • 5-6 au-
tem sunt] s. a. O*AB 6 perfectius D 8 difficillimum] definitum S 9 dicis] dicas 0 I
quod] quia 0 2 A 0 10 concludit 0 I alias] omnes (add. alios A 02 ) A 0 11 intelligitur R I
comparatur AB* I sic] sicut C* scilicet ut (ut om. AH 2 ) AH 12 sed] sic (pon. sed C 2) C I infinitum
in corr. A 02 13 ex om. rs 15 in om. 0 17 est om. S*
42 1 infinitivi l* 6 dicunt Av I Oeo] ante de A 8 * add. non AH 7-8 universale
om. V 8 speciem] add. scilicet R 9 habeant S I propriam] proximam (pon. propriam C 2) C
10 illud) id AY II cuiuscumque universalioris] u . c . AY 12 proprias] post species AE
primas LQ 13 speciem r 0 • I communiter om. S 14 et 2 om. A 0 15 multis] universalis
AG' istis A G2 I illa] ista O* 16 specie1 ] species AB* I specie 2 ] species l* 17 bonum om.
LU• 18 minori] maiori r 0 •AG! add. in A 0 I enim in corr. r 02 I speciebus l specie videlicet
A0 19-20 illis diversis) d. i. zro
43 2 suffossione in corr. A 02 I quia suffodiendo] causando D ' I numquam post suffossioni
(3) DJ illud] istud 0 om. A 0 • 3 non 1 om. PAH I subest] sub r 0 • I suffossioni in ras . A 02 I
suffossionem in corr. 0 2
4 subest in ras. P 2 A 82 5 Oeo om. M ' 6 per secundam in ras.
R2 6-7 rationem om. r 0 • 7 suffossionem) suffocationem O* add . aestimativam rN•
8 quod rescr. P J similem M• I aestimativa in corr. AB 2 9 confirmationem) comp. l' firmatio·
nem A 0 * 10 naturali om. M* 12 sensibus MI colorem S 13 huiusmodi] huius R
AGO om. O* 15 aestimativa] comp. M
44 2 moveret 0 I convenientis rescr. A 02 3 talia] tali (!) P om. 12 J convenientia om.
S' 3-4 talem intentionem r 0 • 4.5 accidentibus] actibus M * 5 est om. ro• 6 ilia]
ista A Y 7 sensibus I: Q 8 suffossio in carr. rn 2 9 suffossionern rescr. c• 10 ergo

om. p 12 argurnenta] add. principalia rn• 13 debet intelligi] i. d. AH 14 ibi om. Mt
15 vicern] voluntatern Av; 16 ornnern acturn] a. o. R 17 intellectus] intellectio Z 18 et
om. A 0 * 19 illud] istud RI considerando rescr. O*
45 1 considerat] comp. o• I illo] isto O* nullo AB* 2 et 2 om. I' 3 quo om. R* 4 et
om. A 0 02 0
5 tarn] in ras. A tamen C* add. r .. .J A * j quarn] quod P 6 se habet] h. se P
8 illud] id A 0 9 Philosophi] ante simile AB om. A 0 • 10 otiose] occidern (I) P* I illas]
istas OABHG 11 aliquo intellectu] i. a . vra I Sed] Sic 12 turn quia] q.t . rn· 13 in·
telligantur] intelligatur 0 14 si] secundurn rN• J non1 om. Mtra I convenit 0 15 sunt
om. c• 16 intelligi] intelligibiles A E• I se ipsis] sernetipsis AG I ipsis om. rN 17 Uncle]
Ubi (pon. Unde C*) C J rnultipliciter] rnaterialiter (pon. multipliciter C*) C rescr. P 18 poni A E• J
Philosophi om. AG J quod om. C 21 est irnpossibile] i. e. 012
46 2 naturaliter] aliter C* 3 est om. C* 4 Non] Nee A 0 7 rnodurn om. AB•
7-8 suae infinitatis J i. s. 0 9 hoc rnodo] post alterurn 1 rN rescr. pa 13 cognitio] conclusio
o• I infinitorurn] inferiorurn (pon . infinitorum C*) com. r• I nurneraliter] norninaliter rs 14 con-
cludet 0 14-15 quaestione prirna] p. q. C 18 acturn] post habere O* actus O' actu 0 2R I
realem om. A 0 •
47 2 sub ratione] r . s. AB I nisi] non I* I cornprehensivus om. o• 3 talem] rescr. I* tale
AY 4 nee] ut O * I irnpossibile M* 5 dico om. s• 6 aliqua] alia A 0 • I esse A Y 8 30]
34 A 0 I sed] si rn I essentiae om. o• 9 est imperfectior] i.e. c 10 perfectior AB* I ideo]
et ideo C* I inferiorum O* Jin om. A 0 * 11 autem] enim A 0 I de om. O* I stat ante de PI
in in corr. A 02 I conceptu] contemptu R * I conceptu comm uni] convenienti rationi Mt 13 ut
in ras. A 02 14 quod] quae R* 15 inferior] ante est R superior AE• 19 et in carr.R 2
48 1 Socrates, est] e. Socr. A Y 2 possunt] po nit (!) A 8 4 est Jin ras. R 2 quae A 8 * I
communis om. o• 5 in2 ] et AG om . o•c• 6 ibi ad in ras . R 2 j singularitatem] singularem
(Pon. s!ngular!tatem C*) C I tamen] tarn p• 7 distincte V* I ut om. 1• 8 pro] comp. AG
9 quasi om. R' 10 probatum est] e. p. 0 12 dico om. AG 13 sive om. I* 115 ha·
betur] add. enirn I* J habetur IX in ras. A 82 7] 6 AB a M• I 7 b] in corr. rN 2 1 a. b. rL I
b om. I2 AG 17 sunt posteriora] p. s. AG•
49 2 praecisionem] praevidendum est c• 5 ordine] origine c•M•rescr . p I videndum]
praem. quod p• 7 duo om. c• 8 simplex om. M· I est2 om. rN• 11 intellectu actu in
carr . rN 2 I actu om . AH 11-12 actu simplicis in ras. R 2 12 in om. C* 15 Confusum
om . I;Qt I distincturn C*
50 1 ital praem. et A 0 I est] ex o· I duplicis om. o• 2 suas] duas ZA 8 I partes] add.
sui rN• 3 indistinctum] distincturn in A 8 * 4 concipi] accipi (pon. concip! C*) CM* I expri-
rnitur in corr. 0 2 5 sicut] add. prirnus articulus AG• 6 praeintellectis] comp . CM 7 quae
in corr. C 2 I concipitur 0 8 prirnum in corr. A 02 9 cuiusmodi A 8 13 enirn om. I* I
eius] cuius in ras. AG 2 13-14 cognita est] e. c. vran 14 confusa] add. (cf. 9-10) et hoc
supposito quod sit in debita proportione praesens sensui AG
52 1 propositarn] oppositam A 0 * I sic] si 0 I causal cum (!) A Y 5 intellectus om. rL I
naturales] rnateriales (ante mere) AB* om . c• J ornnern] cornmunem rs 6-7 producunt perfectis·
simurn] perf. prod. (in corr. A 02 ) A 0 7 quern] quantum C 10 in quern] in quantum (pon.
tn quern C*) C in quam A 8 J ista] illa A 8 * add . agentia A 02 I cum om. AG• j sit in ras. A 02
53 l illa] ista 0 add. agentia A 02 3 Metaphysicae om. AG 4 est ultima rep. re• I
doctrinae] praem . suae AH* I principia] prirna vrN• 5 ante in ras. R 2 6 esset] oporteret
AS.HI prirno] potentia C* I concipi om. R• 7-8 specierum specialissimarurn] special. spe·
cier. R 11 universalioris C* 12 concepturn talis speciei] s. t . c. ABG t. s. c. AH praem. con·
ceptum AG 14 ternpus om . AY I concipietur AB 15 prirno sensati] probatio assurnpti
rN• I quia] et C' enirn post prius C 2 16 ordinern] add. Secundo (p . 54, 11) - comrnunissi-
rnurn (p . 54, 13) AG• 17 hoc] isto I;Q! I apparet] habetur I;Q! I causa om. vraDLN•AGO!
I;Q! I quare] in corr. 0 2 quia AG 17-18 intelligit prius] p. i. OSRIZAGI;Q! 18 prius in
carr. 0 2 AG 2 I unurn om. A 0 l(restit. 08 ) J !icet] post species P* si C' etsi C 2 I pluriurn] ante species
AG rescr. A 0 l I rsint sibu I;Q! I sibi om. CPMVI'A 0 ! 19-p . 54, 21 Hoc - alterius] quia sin·
APPENDIX B 373
gularc runius fortiusJ movet sensum quam singulare arlterius ... J voluntas, cum intellectus tune
non habeat arctum intelligendi.J LQ~ 19 Hoc] Hie AP I enim om. rLAG I intellectus] ante
non 2 DA 0 i om . P* add. suum AG I actus I* 19-p. 54, 20 intelligendi] add. tamen actus in-
telligendi praecedit actum volendi D
54 11 cognitione] generatione c• I actuali in corr. 12 13 est om. C* 15 ex om. rn• I
praemisso] ante Secundo p praemissa AB* I nihil] vel AB* ut re· I percipitur Lu 16 ratione]
add. naturali rn· 17 includitur om. c• 17-18 quiditatis A 0 18 igitur om. c• I nullus
in corr. D 2 I distincte concipitur] c. d . DR 19 ente . Ens in ras. AB 2 I nisi om . AB;; 20 hu·
iusmodi] huius DC MaSRlZ om. C'PM'VrA ~ I causa est] e. c. DI quia] quare c•rn I fortius]
2 0
praem. magis AG om.CI sensum] intellectum AG om. C'PMSlVZrA 0~ 21 alterius om. r 0 • I

Haec - confusa om. LQ~ I Haec] Hoc DSVr praem. Et DI confusa] add. sint dicta AG
55 1 Potest] Ponitur in ras. A 02 1-2 concipi distincte] d. c. AH 2 non om.DI sine2
in ras. R 2 4 quod] quia C' I sibi om. A 0 * 5-6 divisionis] definitionis I* 6 In om. C*
7 et] ut CM 8 quibus] quo D* I indistincte Lu2 10 ubi in corr. AB 2 I ordinem rescr. Ji
11 habet om. P*(posc certificare) 12 cognoscibilia] add. distincte C* 12-13 contradicit] post
sibi (13) A 0 concludit LQ• 14 in sciendo] rescr. ca comp. AB I quia in corr. I2 16 ex2
om. C*M' 17 est om. A 0 * 18 terminorum distincte] d. t. R 18-p. 56,l specialium
rescr. ca
56 2 multa possunt] p. m. vren 3 non] ideo rL I erat M erunt rn I prius ante non rN
5 evidentia om . D' 7 pertineat] participat D* 8-9 geometria om. Ah 9 scientiis] post
specialibus P om. A 0 • I metaphysical comp. C* 10 communibus] omnibus (pon. communibus ca)
C 12 distinctis AB* 14 erant] habent A Y• I nota] non C* 15 est om. A Y 19 prior
om. M' I est2 om. P* I simplex AB*
57 2 magis universalia] u. m. rn• 3 omnes in ras. c 2 1 homines om . Rt I discernunt
in corr. R 2 4 prius] comp . rL 6 de eo quod] q. de eo AB* 7 cognoscit 12 9 huius·
modi Msrn 10 quia] quod Z I compositiva] positiva Av rescr. P 11 in om. LQ 12 quod
om. A 0 * 13 essentiale] adnot . essentiale, id est: singulare P I ita rescr. C 2 I in om. A 0 14 est1
- simpliciter in ras. D 2 (rescr. Da) I simpliciter primum] p. s. AB~G I est2 om. AG;; 15 proces-
sus naturalis] n. p. A 0 16 est ante ab (15) A 0 I autem om. DR* 17 ignorare et distincte
cognoscere] d. c . et i. RI ignorare in corr. c 2 1 et1 om. A 8 * I et2 om. rL
53 2 puero in ras. R 2 I praeintelligitur in corr. C 2P 2 3 singularis A Y 4 ratio non con-
cludit] n. c. r. RI de genere et specie] des. et g. A 0 j specie] species C* add. quia R 2 j enim]
post actualiter C * add. r ... J AG• 7 sit om. AY I ab] de D' sub AB* 8 quia] quam A 0 I est1
om. AY j similibus] sensibilibus rn 9 quando] non C* I non om. rN• 10 sub] substan-
tia D* 11 ratione om. rn• i sed] et AY I imperfecta] perfecta AB* I et om. AHB I intellectio]
intellectus 12 12 talis 1 om. rN• I universalis] vel A 0 * 13 obiectum om. Lu;; 14 pro-
portione] propositione (pon. proportione c a) C 15 tune om . rn 16 quam sub in ras. R 2
60 3 proceditur] conceditur A 01 ceditur A G2 4 sicut] ut D I sicut in] ergo A 0 I Sed]
Si A y I Sed in om. C* 5 includens J in COTT. C concludens AB• I includens2 post principium
1 2
Z* 7-18 Quantum - termini rep. AY 7 notitiam] praem. istam AY(in rep.) I habitua-
lem] actualem A Y(in rep.) om. l' 8 virtualem rescr . ca 9 praesens intellectui] i. p. AH
10 in om. A 0 I actu] praem. in rL21 ut] quod 12 I statim habere] h. s. AH 11 aliquid om. R*
11-12 intelligitur post aliquo (12) AH 12 ut1 om. C* I non om. Z* I autem om. AY 13 homo,
intelligitur om. D~AY(in rep.) I intelligitur2 om. Z I in om. C* 14 sive] sicut AH 15 totale]
tota A 02 16 proximum in corr. A 02 I acto D' 17 possit A 0 I actualius in corr. A 02 I in-
tellectum om. D' I nisi] non A 0 * 20 istam] illam SLu om. I*
61 1 media tius et immediatiusJ i. et m. A 0 3 ordinatorum Av I or dineJ origine Ct
4 perficiet in ras. R 2 I sicut] sint (!) Z 5 essent aliae formae] f. a. e. A 0 I informaret formal
f. i. A 0 * 6 substantiae] r . .. J C* I etc.] et cum C' om. C 2 I ita] item A Y 7 ipsa] prima
(pon. ipsa 0) c I quasi] enim A 0 I prior AY 8 sub2 om. AB i semper] propter rn 9 quia]
in ras. A 02 quod l* 9-10 a potentia ad actum) ad act. pot. D* 10 sicut) si D 12 via
generationis) g. v. CM* praem. in A 0 13 prius perficiet post universalioris (14) AH I perficit
AO• 14 communiores A YB• I quam) quare rL 15 conceptus om. D I particularioris I'
374 0RDINATIO I DIST. 3 PARS l Q. 3
62 3 intelligi] distingui rN• 5 mea) add. r ••.J C* 7 habet) quam D* 8 quam)

quod M* j solis) solum A Y 9 De om. I* 10 materialibus I* 11 est2 ] post desiderabilior
(11-12) AH om. M;ro• 13 illa) ista ABHG 16 in] etiam D* 16-17 Ethicorum) add .
(cf. 17-18) et post ipsum species illi proxima et sic usque ad ultimam speciem C'M' 17 spe·
cialissimas AY 18 proxima illi) i. p. IZ I speciem; et) comp. rL 19 post) possunt D* I
species om. I; j genus in ras. R 2 20 specie om. R j Et2 om. S;
63 1 istorum] illorum A Y istarum D j obiectum in COIT. 0 2 2 intellectio] in COIT. 0 2 add.
et D*AB* 5 quae] quia p• add. r •.. J A 0 * I potentiae et perfectio obiecti) o. et perf. pot. rN
6 intellectionis] comp. M; intentionis (pon. intellectionis C~) D*C 8 proportionem ad) ad p.
A 0 * j perfectionibus AYB• 9 et om. M* j cognoscibilia) add. (=rep.) sensibus sive a per-
fectionibus sensibilibus D' 12 minus in ras. R 2 17 huius) post quaestionis C huiusmodi
rBo 19 sequatur] loquatur D* I primum2 in COIT. M 2 A 02
64 1 debet intelligi) i. d. D 2 evidential materia D* 3 parte] per AE* j res post ha-
bet (4) PVrBo 4 ad2 om. pt 6 non om. rB! 7 cognoscit om. ro; 8 nisi) non AG om.
I* 9 si] sed Dom. C 2 10 et om. M*rB• 12-14 non - demonstrationis rep. R 13 co·
gnoscitur] add. perfectissime R' I principio om. C; 14 aliam] aliquam PAY I causam) ante
aliam AG om. A E 15 tamen] tune p; 16 perfectio D j istam] illam S add. causam rN I ista)
illa SAY 17 potest in corr. C 2 17-p. 65,1 cognitionis - causam rep. rL 18 cognosci
om. AB
65 3-4 notitiam sui) s. n. AY 5 res sicut) s. r. I* j igitur) ante sequitur D autem A 0
6 si1 om. C; 8 praecise D 9 praecisa] ante causa AG precise D add. (=rep .) in genere
sumptum sive simpliciter non est causa praecisa R i 10 quod om. F jest vera) v. e . AG
12 aliquid] aliquod Z j ita quod) et ita A 0 * 12-15 ita quod - coloris rep. post praecise (15)
Ay 13 huiusmodi r 0 A YB 14 videam R * 15 coloris) communis AG I imperfectissima]
imperfecta R * 16 est om. C* I primum obiectum] o. p. orN 17 verum] add. non D* I
sed primum) p. s. AB*
66 2 Ethicorum om. r 0 • 4 est in corr. I2 5 igitur om. AE; I ista) ante ratio CM illa
0
SA :EQ 9 de] Dei (I) AG 12 cum] quod A 0 I indeterminatum] interminatum (pon. inde-
terminatum ca) c I negative l velle AH 13 privatione AB I negando D* 14 indeterminate
P* interminatione A 0 15 intellecto) indeterminato in corr. A H2 j negativum P negatione A E
16 quam] inquam AB• j privatione AB
67 1 autem] enim A 0 I negativa) comp . rB 2 determinatio AB• I non om. R; 4 co·
gnoscibile om. r 0 5 etiam om. 12 j quod2 ] add. in A 02 j rationali) lacuna AG rescr. A Oi
6 quia om. AB; 7-8 quamdam A E 8 discursum] distinguitur sive p; j quod] add. r ..• J
AO• I illud] id A 0 I fit] sit D 9 et1 J etiam post aliud A E I si] post ita A y om. rB• I ital post
intelligat (9-10) Z ista p; om. D 12 praehabere de Deo) de Deo p. AB 14 est1 om. AG I
2 2 02
Vel1 om. I;U! I accepit DI vel ] ut rL 15 concludit) in coIT. R A rescr. C' j cognoscatur]
cognoscitur post rationaliter (16) C 17 quod 2) ut D * I prim um] ipsum A E• 18 concipi·
tur rescr. ca
68 1 cognitum om. A 0 ; 2 in om. :EU!
fPARS PRIMA QUAESTIO TERTIA l

68 7 illud om. AG j est om. R* j in om. D* j tertio) secundo (pon. tertio A 02 ) A 0 j articulo)
om. AE;H• add. principali r 02 8 primo obiecto] o. p. A 0 11 Arguo AYI;Q 12 Quia]
Quae D * j est om . D; 15 est om. C j causal causam D' om. v• 17 obiectum] omnium (I)
V I intellectus) ante obiectum D intellectum I;Q
69 1 ad esse] addesse (I) Rom. r 0 • 2 nisi) non D *A 0 * I ente om. AH 4 VIII] 4 AH
om. R * 5 melius] modo A 0 *(post alio) rescr. P 6 notitia boni) b. n. AH 7 de1 ) in M* I
de2] add. eo R 2 j in om. M j capitulo in ras. I2 8 ipsum] primum A 0 I potes] add. et DI
Deum] verum I* j utique] add. eum P 10 bonum) obiectum AE• 13 ista] illa OS j una
opinio] o. u. D
70 1 autem] aut D 2 et1 om. Z 3 essendo ... operando] op .. .. ess. D 5 in ope·
APPENDIX B 375
rando non separatur] n. s. in o. V 6 est] etiam 1• 8 concorrespondent -D I proportionata

om. R! 10 singulare in corr. P 2 10-11 singulare omnino materiale] m. o. s. R 11 omnino
om.DI igitur om. DR I tertiae om. A 0 ! 12 quae om. A 0 I in 2 rescr. D a 15 exsistens] eius
C* add. in R* I eadem om. rL 16 materialis D I sicut] sic D * I secundum] de D· per R
17 non ante manens AH!O• I potest habere actum] actum potest I'0 * 18 primo obiecto] o.
p. vrao
71 1 dices I* / elevabitur in corr. M 2 / gloriae in ras . R 2 2 cognoscat in corr. A GZ I pri·
mum] ante obiectum P om. l;Q 3 vel in corr. D 2 / non] vel D' om. D 2 4 si habitus] h . si
. AH 6 faceret om. D 7 sed] secundum rL add. quod c· 8 talem P*AE* 8-9 pri·
mum om. D 9 per] quod Av/ natural in corr. 12 nee D / praesupponit C* praesuppositum M
10 primum] post eius DR*I2AEa om. AE' I eius om. M 12 proponeretur rL I puta] add. quod
A0 13 quod] quia A 0
72 7 est om. P I in om . A 0 * 9 desiderium] praem. est A E• 10 ad] aliquid A 02
0
11 esset] esse AB* I est] post impossibile A om. I* 13 cognoscit in corr. D 2 14 immate·
riale] materiale PA 0* om. D! 15 nulla rescr. PI obiectum aliquod] a. o . rN 17 illa] ista
18 per om. I* 19 sit om. P*
73 1 cognoscit] in corr. P 2 cognoscat c• 1 aliquid om. A 0 2 ratio om. P 4 esset]
est rL2 5 quasi] quod C*M 6 per se om. AG I cognitiva] cognoscitiva D* 7 sub] sed I!
8 metaphysica in corr. AB 2 9 non] nee A 0 11 in om. AE* 14 istius] illius D 15 di-
cendo rescr . A oa 16 solutio] comp. P I innititur] comp. C*
74 1 etiam om. P* I adducuntur AB additur D* I pro] per C 2 modo in corr. A 02
3 motivum] motum I* 4 actus et potential p . et a. :Eu I ta men] tantum ZA E• 5 similitu·
dinem D *S* 6 est] et rs· 10 licet om. p 12 cognitiva] ante operatione (11-12) R CO·
gnoscibilia AG sua rL• I quod 1 ] praem. tune AG• add. non D* 15 Aristoteles] comp. D*
16 etiam om. M! 17 ipsius] post potentiae rn• ipsi C* 18 aliud est] e. a. CM I sub actu]
a. S. rN*
75 2 Verum] Tamen c• 3 dissimilitudo R* I per om. rL I disponentem in corr. P 2
5 habere] in corr. R 2 om. AG! I simile AG• I modo] mod um D* I obiecto A Y 6 facere] post
accidentis AY rep. AB• 7-8 inductam] inductivum C* 8 in se habet] h. in se DR 9 pro·
positum rescr. pa IO assimilatur] similatur D* I habens V 11 obiecto AG I et om. A 0 *
11-12 quaedam om. R ! 12 habent] sunt r 0 • om. V! 14 visus] ante quidam 1 IZ visio M*
2
15 organum] signum p• /et om. AY I et quoddam in ras. P 16 vel om. C 17 similitudo
obiecti] o . s. CI est2 om. D* 18 Propter igitur] lg. p. AY 19 potentiae rescr. ca 20 nisi
tan tum in ras. P 2
78 3 illae] istae DAG 4 ad2 ] aliud C*M* / Et om. D 5 voluntatis in con·. P 2
79 2 naturalem ordinem] o. n. :EU 4 generalis attributi] a. g. A 0 7 tenui] add . ut
A0 7-8 quod Deus rep. D* 9 conceptu] in ras. M 2 ante tali A Y 10 primum obiectum]
o. p. rLN 13-15 propter - adaequationis rep. rL 13 omni obiecto] ob. o. A 0 14 per
se om. A 0 *(post intelligibili) I aliquam] r ... J AH 16 non propter hoc] p. h. n. CM
80 1 propria virtute] v. p. vra I ital ista M* 2 et om. AB* 3 cognoscenda] in ras.
R 2 praem. et A 0 * 4 est om. A 0 * 10 virtutem] veritatem C* I motivam intellectus] i. m.
ABHG I substantial add . alia D* 15-16 virtualis] naturalis rL• virtualiter rs 16 vel1 om.
AH I ergo om. AG 18-19 substantiae] se D*M* 19 omnia] obiecta C I ista] illa CA YL;U I
per se intelligibilia] i. p. se A 0 20 subiectum S*
81 2 nostri om. V! 7 omnibus] add. quia C* I quia] quod (praem . eo C2) C I differentiis
om. :EUt 8 nee] neque C ut D* 13 Primum] praem. primum videlicet primum scilicet de
differentiis entis ultimis AG• / ultimis om. A 0 I dupliciter rescr. P 14 sic] si A E• I si om. I* I
ens] eis AB* I univoce post eis AH I sunt] est I* 15 omnino idem] i. o. CM I aliquid-idem]
ad idem r 0
82 2 illae] istae A 0 I aliae om. P* I ens] omnes AH• I sicut om. rL 3 in1 om. M I vel]
et D* 4 quiditate SY 6 sicut om. C! 8 potentiali et actuali] a. et p. DR 9 com·
positorum om. D! 10 ultimum] add. scilicet P 2 11 quae] qui D 14 conceptibus in
corr. rNz 15 non-simpliciter] simpliciter C* I et om. R*A 0 / tamen] post se C om. l;Q / se
om. r 0 • I unum] primum AG 16 determinantem] comp. I terminantem O* 18 determi·

nans in corr. P 2 I et om. C* 18-19 et ad] aliquem AH• 19 determinantem] determinabi·
lem AH* I tantam z I aliquem om. I' 20 Ille] Iste o· rescr. P 2 I tantum determinabilis] d. t. rN
21 ultimae] illae AB•
83 1 differentiae] potentiae rL• duae Mt I primi A 0 I unum rescr. oa I nihil] ante unum
I* post includet (2) c r
rep. 0 • 4 Secundo om. M* 6 Metaphysicae] add. suae (?) M 2
7 ut] vel Z I additum] addidit C' 2
9 linea om. I' 10 entis om. AG• 11 ens 1] numerus I'
14 principiorum in corr. AE 2 I ubi vult] v. u.r 0 • 16 ista] ilia SA 8 H 18 sicut] ut A 0 I ista]
illa SAYBG I est om. A 8
84 1 videtur] post sufficienter A 0 om. P* I dividi] did v· 2 in2 om. A 80 * 3 in om.
A 0 I saltem om. r 0 I videtur] ante non O* post habere (4) p 4 quiditative] quiditatem rL
om. AH I istis] ipsis v• I lgitur] add. unum A• I si om. r 0 • 5 unum vel verum] ver . v. u.
AB I unum] tantum O* I verum in ras. R 2 I includunt OAH I continebitur] in corr. r 02 praem.
igitur A 0 6 aliquo in corr. P 2 I istorum] illorum OSAG I est] ad O' om . 0 2 I nee] ut O* add.
enim C 2 7 ex se est] est ex se A 8 8 in] ut o• I genere om. I' 11 infinitum s• 12 nee]
ut O* 13 omnia] obiecta C 13-14 perfectiones simpliciter] s. p. A 8 14 et om. AB* I
Oeo in summo] ins. Oeo A 0 15 Tertio] Secundo M 17 ens esset] esset ens Z* I passio]
pro alio p• 20 vel om. c• I illud] ad rL om. R. 21 et om . c I vocatur r 0 I ratione2] ra-
tio A 0 *
85 2 et] comp.CI est2] esse M• 6 quattuor om. AB• 7 ens om. V 8 commune]
omne V om. Z I in quid om. A 0 * 9 intelligibilibus] in ras. R 2 intellectualibus S I de 1 om. S
10 primum obiectum] o. p. p 10-11 intellectus] intelligitur (!) rs 11 nostril om. AB add.
est ens o• I omne] esse 0 I per se] post intelligibile (12) V* om. R 13-14 primitas in corr. 0 2
14 scilicet] vel AG; I et om. P* 15 rationes S 16 rationem] ratio est :EU• I entis] add. ( =
rep., cf. 15-16) aut continetur virtualiter vel essentialiter in includente essentialiter rationem
entis AG 17 et2 om. A E 18 generum] rescr. 0 2 I includunt] includit 0 om. A Y 19 ul.
timo :EU I aliquo R I istorum] illorum OSAG 20 passiones] post entis A 0 om. A Bt I in1 om.
O* I et2 om. I* 21 virtualiter] in ras. R 2 rescr. ca 22 includuntur] ante in quid AH* inclu-
ditur 0 I ens est] est ens A 0 24 ad om. C
86 1 partium essentialium] e. p. c• 3 ad om. AG 4 differentiarum] add. et AB*
6 dictos (pon. praed!ctos M 3) M 6-7 de omnibus om. A 0 • 7 duabus rationibus] r. d. r 0 •
9 increatum] creatum r 0 * I eas] ea S 11 contingit] post intellectum AH rescr. A 03 I certum
esse] e. c. vrs 12 contrahentibus] comprehendentibus A 8 * 13 ut in ras. 0 2 I convenit
om. I' I illi] isti 0 I a om. :EU* 14 inferioribus] ante illis 0 in corr. 12 I de quibus] q. de C* I
dubius] add. et ita alius quam intellectus est dubius o· I alius om. rN• 15 in] et 0 I infe-
rior C* I conceptu om. R' 16 conceptum] obiectum P I entis rescr. P 2
87 1 ens om. A 8 * 3 enim] autem C* I immutas P* I ad om. M' 4 aliquam] aliquod (I)
rL om. A 0 I sensibile] add. et R* 6 nisi] ubi C* I posset R I accidentis om. :EU• 7 nisi]
nullus o• add. talis quiditativus abstractibilis a o• 9 non om. :EQ• I mutat V 10 actum]
add. nostrum A 8 * 11 praesens] praem. ad O*
88 1 cognosci ab intellectu] ab i. c. vr- 0
I mutatur A 0 * 2 II om. O! I tenebrae per·
ceptivus] p. t. vrs 3 scilicet om. AB I lux non est] n. e. l. O!R 5 sequetur p 6 prae-
sens1] add. r ... J AG* 7 in om. O*I' 0 * I altaris om. A 0 * I esse] om. O* add. praesentem A 0
8 panis om. rN I estl esset A 0 praem. iste 0.
90 9 quiditativus om. Z I habet 0 I habetur naturaliter in corr . R 2 9-10 de substantia
immediate] i. des. A 0 10 causatus 2 ] tantus AB• 11 non om . O* I est om. r 0 I nisi] non
O* 14 substantiae in ras. R 2 16 de] in ras. R 2 om. AG* 18 alicuius] in corr. 0 2 actus
AH 18-19 est conceptus] c. e. AEHG 20 erit] esset C
91 1 vel] ab S' om. :Eu' I illo] isto ABHG 3 de in corr. 0 2 j nisi] non O* 4 univo-
cum] unicum S I eis] ens I* om. O* 5 lstae] Item rs I univocationem] unionem A 0 * I entis
om. AY I quid] quantum C* 6 ad om. O* I et] add. per c• 7 primo A 0 I ostenditur] obici·
tur O* 8 tali] praem. entis o• I quod om. O* I sit om. 02 11 secundum] sed C* 12 igno·
rare AG* I per] rep. 0 om. A 8 ' 13 de om. R' I conceptus O* I simpliciter rep.P• 14 circa 1
APPENDIX B 377
om. A Gt I circa1 rep. R • / quiditatem] quiditates AB qualitatem V / complexorum rescr. P

15 non est intelligendum] i. n. e . vrs 16 intellectionem in corr. A 02 18 est in se] in se
e. vr- 0
s•
92 1 vel enim totaliter] nihil enim formaliter I enim om. A 0 j omnino] add. non A 2 *
5 simpliciter om. o• 7 primam] in ras. R 2 post rationem A 0 I rationem] propositionem P
add. ( = rep.) potest responderi o• 9 si om. A 0 * I illorum] istorum O*S 10 ut] nee 0
om. C*A0 * I cum] tamen 0 11 quod] add. non I'/ illorum] istorum A 0 12 determina-
bilis] determinabiles O* 13 ad] in corr . 0 2 vel C* 14 est] cum (I) rL 15 de eis]
deis (I) rs
93 1 ut om. M 5 se om. P* / vel] ut 0 7 ista] illa SAY / duplex] post primitas A Y
om. :EQ / sufficiat om. o• / ipsum] add. ens A 02 8 licet in ras. (rescr. P 3) P 2 9 se om. C*
11 omnium] omnem (pon. omnium M 3) M 12 coloris AG 13 visus om. A 0 * / haberet]
comp. AG/ idem] illud C om. A 0 * / obiectum primum] p. o. A 0 14 discurrendo] praem.
in A 8 / aliud in ras. R 2 15 includetur 0 includentur P* 16 quodlibet in corr. AG2 / inclu-
deret] in ras. P 2 includitur C* 18 ita om. c•
94 2 et om. C 6 III] II P 12 quia om. M• 13 non om. I* / analogice] aequivoce
r0• 14 non om. pt
95 1 accidentia] actus {Pon. accidentia C 3) C 2 logici] loci M' / et om. A E• 3 esse
om. AG / scibile, et sicut] et sicut sc. r 0 / et om. P* / sicut] sic O* / vas] ars z• 7 I] II Z
8 multipliciter] post dicitur R multiplex C rescr. P I et] add. si I * 9 quod2 ] quia O* om. AB•
11 homo om. r • I iste unus] in ras. R ille unus A Yo / ille unus] in ras. R 2 iste unus A- 0
1 0 2
12 ad] a O* 13 Sint] Sunt AG* licet c• 14 istae] illae A 0 I ens om. o• 15 cuiuslibet]
cuius (Pon. cuiuslibet C ) c
3 16 erit de intellectu rep. AY
96 2 oppositas] obiectas (pon. oppositas ca) c comp. MIZr0 I quas] qua scilicet r 0 • I dispu-
tant O* / ipsemet PAY 0 3 autem om. O* 4 argumentum sit sophisticum] sit soph. arg.
P / sophisticum rescr. P 5 esse rep. M 6 si] sed C* scilicet AH 2 J eadem (I) A 0 6-7 scien-
tiam] formam AH• 7 non om. AG 8 specialiter) post tenere P ante tenere A 0 9 quod
om. C* / inferet VI ibidem om. A 0 / quare] quod AH2 om. R• 12 vel in corr. 0 2 I non om.
A 0 * I aut] autem 0 16 tamen tenendo] ten. tam. zr 0 tam. intelligendo O* I valeat om. rN•
16-17 concludit oppositum magis] o . m. c. A 0 17 oppositum] add. q. c• add. quantum M*
19 decem2 om. c• J genera2 rescr. ca
97 1 quocumque] quomodocumque I* / eandem om. A 0 * 2 rationem generis ab ente)
ab e. r. g. rs/ nimiam] in corr. A 22 comp. c• 4 per om. C* I non om. C* 5 tamen om.
A0 5-6 praedictum sit] s . p . AB 6 ens non] n. e. C* 8 essentiali ultima] u. e. A 0 /
res] add. est O* / et] om. :EU! add. non O* I et natura alia rep. pa 9 generis] entis o• I sicut]
sed !*r0 10 dicatur] sumatur A 0 • praem. et p• I sumi] sui C* sive (I) ro• rescr. M 3 AGa 13 in
quid] aliquid rL• 14 intellectiva] vegetativa A 0 • / intellectiva est ens rep. O* 15 vel] rep.
o· et A 0 I de2 om. M• I ita] praem. et A 0 I haec] hoc c 16 ens om . rN• I rationalitas 2 comp.
c I differential ante sit r 0 ' post sit r 02 I nulla rescr. pa 17 differential ante talis rN~ om. R. I
est om. M* I continetur CM 18 modo om. AB• I distinctae] add. realitate A 0 •
98 1 esse om. AG 5 ignorem 0 / et om. p • 7 sumitur] sive c• 9 si om. I'
10 sed] et M* add. a I * 11 sive] seu CM 12 differentia simpliciter ultima] u. d. s. rLN
13 est] in corr. C2 ens AY / aliqua] alia 0 14 pars est] e. p. z•r 0 *AEHG / alia] aliqua rs•
15 illa] ista 0 I non] post est R om. r 0 • / simpliciter simplex] simplex s. AB• 16 quid] add.
etc. rs• I differential add. non P* {7 ens om. R • I propter] propriam rN• I nimiam rescr.
03 18 Nullum] Nulla A 0 • Nomen rN 19 neque 1 ] nee CMAEHG I illa 1 ] ista AY
99 2 quo om. R * I sumitur] accipitur rs· 3 illam] istam A YG illud AE• 4 a] talis
O* 5 si2 om. O* / rationale] reale A Y 6 quae scilicet] sc. q. A 0 I sumitur post essentiali
(7) AH/ a] ex O* 7 non om. AG•/ addendo talem] t. a. AB 8 generi] enti v• 9 duo]
secundo A 0 * 10 denominat] ante unum 0 nominat O* denominent A 0 I commune] parti-
culare rN• add. duobus A 02 11 sicut] sive P* 12 quod rescr. Ma I ideo] non r 0 • I sicut]
add. dictum AB• I denominativa in corr. 0 2 13 ista] illa 0 illud A 0 / animal in corr. A 02 /
album 1 ] rescr. P add . et A 0 14 particulariter in corr. I2 15 haec] hoc AYE 16 est om .
s• 18 animal rationale in ras. R 2 18-19 in animali includitur] incl. in a. S 19 ens 2 om.

D 19-20 denominative in ras. R 2 20 est om. AG
100 1 esset om. P'(posr hie') 4 de om. A 0 6 speciem AB• 7 est om. S* 8 or-
dinem ad mensuram] ad m. o. D * 9 concederet quilibet] q. c. AH 12 specierum om. rL!
13 nihil] non D* 14 ut om. A 0 18 quantum ad] quoad PI realem] naturalem in corr . AB 2
19 philosophum) ante realem (18) P comp. D om. AB I unita M* I !ta in ras. M 2 20 omnes
rescr. pa
101 2 illorurn] ante realern vrs A y istorum D* I quibus in ras. R 1 4 quod] qui (pon.
quad c a) c I est) add. quod AY I attributionem habet] h. a. AY 5 tamen] tantum A 8 * I ab 1 ]
ad A 8 * I ab hoc et ab illo in corr. A 0 • I et• om. A 8 * 5-6 conceptus communis) com. cone.
DR 7 ilia] ista D* I de] post VII AB om. DA 0 8 ilia] ista DAY 9 Palam] post autem
AB• Psallam P* 10 et om. AO• 11 et1 om. I* I quod quid] quicquid (pon . quad quid c a)
CI erat] esset D* I esse, substantiarum] s. e . RI et 2 om. I' 12 primo in corr . AB 2 I ibi) idem
An 13 est om. M• 14 est1] de AB• 15 intellige] in corr. c• intelligo rL I autern) post
hoc1 C' om. C 2 I hoc 2 in corr. c• 16 verum in ras . R 2
102 1-2 decem genera] g. d . PR 3 concludit] ante hoc C om. A 0 • I Quapropter) add.
illud S* 4 et1 om . DI albi) comp. AB I albi, et rescr. C 2 5 primo 2 ) simpliciter R* 6 se·
cundum] sed (pon. secundum ca) C 7 tractat principaliter) p . tr. AG I cuiusmodi) in ras. M 2 cuius
zrso• A BO 8 album rN I quod] quia (pon. quad ca) c I eius] est 1•r0 • rescr. P 2 9 defini·
tionem habere] h. d. AH 10 sicut om. P 2 11 obstante rescr. PI univocatio in corr. A 82
13 Quis] Quod AH I inquit] et quod D* I Aristoteles rep. AG 16 ratio] post eius AB res rs
103 I valet rescr. ca I nolo l volo D* 3 I om. r 0 • I Physicorum om. D• I respondeo
om. r 0 4 est accipere] a. e. R 5 ens] esset Dt I multipliciter1] vel r 0 ' om. r 0 • I rnulti-
pliciter2 rescr. P 6 quo om. M' I illorurn] eorurn A 0 7 si om. r 0 • 8 quaere M I esse]
add. ( = rep.) distinguere animal contra eos esset distinguere animal et quaerere de quo intelligunt
aut unurn ornnino esset D• 9 aut] vel AH 11 sub] de I;Q 12 praedicato] in corr. rN•
praedicarnento D*V I tantum ante stante AB I tantum, non] non tarnen R* I non om. AB* I sed)
si C* 13 dictionis] distinctionis DI tamen] tantum AB* I si om. r 0 14 unum rescr. 1a I
non] post loquendo (15) A 8 om. Z 15 determinate Z 15-16 bene - antecedens rescr. Ma
16 sic] sicut P*
104 2 ente] entitate S I restat ulterior] u. r. Izro I utrum] an A 0 I poni] primo (pon . poni
C 1) C 4 cornmunitatem] r ... J p• I ente] esse AB• 5 quod 1 om. C* I verum om. c• I sit)
scit AB• 6 Quod] Et AB 7 formali rL 8 II) III D 9 igitur ha bent) h. i. A 0 10 SU·
stineri rescr. A 8 a I intellectus) ante obiectum D intellectum AB* 12 ad] a AG* add. a C* add.
ens A 0 14 obiectum] ante propriurn AB om . A 0 * add. et contrahatur M• 15 quod om.
C * I determinatur DAB I detrahatur ru 16 excludatur] includatur D* excudatur M* I tale)
in ras. R 2 ille C
105 1 se om. AH• 3 non] ut (Pon . non C') C 4 secundurn) sensum Z* I proprium]
propter D* 4.5 rnovet autem] a. m. vr- 0 5 nisi) libri C* I secundum om. z 5-6 habi-
tudinern) r ... J D• 6 secundum quod) secundum C* quod A 8 * I et om. rN 7 habens)
habet D 8 autem] pon. r ... J S 2 8-9 ens forrnaliter habet) e. h. f. A 0 f. h. e. P 9 ha-
bitudinem ad intellectum] ad i. h. AH IO sola perceptibilis] p. s. M* 13 secundum] sed
A0 14 secundum• om. A 0 * 15 nullo] vero (pon . nullo 0) C I istorum] illorum A 0
106 2 nee de] de nee C * I se] add. in Z I ad] a I* 4 includant ipsum] ips. incl. A 0
0 2
5 vel om. A * I quia] quod AG I verum] in corr. R verbum AB* I quod om. D' 8 quibus-
cumque] in corr. A 82 quocumque D* I aliis entibus] e. a. Z* I entibus) essentialibus AH• 10 in·
telligendo in corr. r 0 • 14 ex] post VII AB* om. RI Metaphysicae om. AB 15 veri] natu·
rali A 8 * I cognitio obiecti] o . c. AH I ital ideo A 0 16 praecise) post cognoscendi vrs per
se p• 17 ut] et I*V* vel M* 18 ignorantia) ignoravit C* praem. cum AG• I huius] huius-
modi r 0 19 superiori] in corr. D 2 inferiori I* 19-p. 107. 1 de - ille in ras. R 2 I est primo l
p. e . AG
107 5 est1 rep . I 8 oppositum] comp. (Pon. oppositum 0) C I illam AB• 8-9 oppo·
siturn l in corr. rN• propositum r 0 12 obiecti] ante aliqua z subiecti A 0 15 ilia] ista
APPENDIX B 379
D* / quae in ras. R 2 I contra] secundum P* add. illam AE* / rationem] comp . G' 17 Hoc in
corr. c•
108 1 notitia] comp. Z om. D ' / vero in ras. AE 2 2 veri in ras. AG 2 3 omnibus] in
corr. 0 2 add. rationis ilia esset nobilissima AB•/ causis in corr. AE 2 / illa] ista D*AY 3-4 es-
set2 ... esset] esse ... esse rn• 4 cuius] eius P* 6 distinctione in corr. rN2 7 habet (pon.
habent P) I 8 sunt1 ] post omnino D in corr. P 2 9 sicut in ras. rN• 11 distinctae ha bent]
h. d . AE / obiectum AY 11 -12 omnino-nulla in ras. R 2 12 nullam A 0 * / earum] in
corr. P 2 eorum C* 15 habens :EU 16 habere] ante potest D post per se A 0 18 continet
om. C' / obiectum om. A Y!
109 3 continetur rescr. A 02 4 sic se habent] se h . sic V 5 idem] r ... J (Pon. idem
ca) C 6 sub om. R ' 7 appetitiva in corr. AE• J habeant P 8 aliqua om. C ' /tune] circa
D* 9 cognitivae] cognoscitivae I* cognitione D* 10 propositum] add . dico rn· I volun·
tas] add. et AY 11 actum] membrum rL• /circa om. Z 14 sed quod] q. s. AB*/ volun·
tas] comp. A Gt 15 et om. I2 17 ens est obiectum] o. est ens D 18-p. 110, 1 proportio-
natum] post superiori (p. 110, 1) AG propositum r 0 •
110 3 insensibili] invisibili rs· 3-4 vere proprium obiectum] o. v. p. r 0 J proprium
obiectum intellectus] obiectum intelligendi R' obiectum proprium intellectus R 2 4 superior]
inferior rN• 5 actus I* I tam] post circa1 AB* om. D 7 appropriatio om. AB• / hoc post
ad 1 (8) AB*
111 2 illam] ante esse (1) R istam D * 3 activi vel] comp. D add. ratio A 02 / esse om.
A 0 / esse illa formal f . i. e. D add. absoluta A oa 4 respectus] comp. A 0 • conceptus cuius
0 rationem D* 5 isto] illo A BHG 6 illud] illa D 8 visibilis] vilis (I) M 9 esset]
est D * / respectus] comp. A 0 • 10 visus] visu A 0 * 11 ratio formalis] f. r. PA 6 /facile]
post esset2 A 0 om. R t / esset 2] add. tune :EU' 12 prima om. Ao;; 14 auditus rep. rN
16 Uncle si rep. AY 17 intellectum rescr. pa/ oppositum] propositum V' 18 ilia] ante
ratio 1 rNAY ista D* I ratio formalis] f. r. vrs I obiecti om. D' 19 alia] animalia AG*
21 ens om. D* / neque] r ... J C' nee Pr 0 A 0 / virtuale rescr. Ma
112 1 quia om. D * I quolibet] quocumque A GO 5 Sed in ras. r 0 • I unum dubium]
d. u . M 6 primum obiectum] o. p. C 7 contentum sub ente] s. e. c. AH add. naturaliter
sub ente D' 8 in om. S 9 cognosci] add. potest cognosci D' 11 est om. rn• / parti·
bus om . R' 12 dictum est] e. d. AH/ non om. r 0 • 13 in conceptu entis] e. in c. R *
14 illud] id A 0 18 medic] in eo D* 19 visui post se R
113 4-5 tamen] tantum AB* 5 pro statu isto] post motivi rN p . i. st. AH p. illo st. AY
5-6 rei sensibilisJ s. r . D* 10 autem om . rL /non om. P* / intelligat] add. r ... J A 0 * 11 isto]
ante statu AB illo A / illa] ista :EU add . r ... J A 0 *
0 12 hoc om. rL / sive propter1] p. s. M*
AB* I sive2 in corr. 0 2 / propter2 om. rn• 13 secundum om. AB* 15 operationem per·
fectam] p. o. A 0 16 eius om. M' 16-17 singulare] universale C' 17 lsta] Illa S lta
(pon . l sta c a) CA G•
114 2 uncle in corpore] in c. u. A E• add. est AG 3 Undecumque] Ubicumque D *
4 sit] ut Ct/ iste] ille SAY/ ex mera] extrema C*M' ex materia D' / voluntate Dei] Dei v. A 0
5 XV in corr. r 0 • 6 inquit] quid AH* 7 infirmitas - utique rep. A oa 9 uncle] ut D * /
et] vel I2 10 licet] sed C' 11 sibi in movendo] si mode in (sf m. in om. A 62} mode AG /
movendo] in corr. M 2 rescr. P / isto] illo SA 0 13 date om. rn• 13-14 commune om. D*
16 ista] illa SAY/ tum] in ras. P 2 om. R * / quia om. P* /tale lumen] I. t. DR 17 est ratio post
intellectus AH I ex] a A 0 I uncle] ut s• I potential comp. (Pon . potentia 0) c
115 1 lumen] obiectum D* 3 duo agentia] a. d. C 4 illorum] istorum AYB:EU
5 perfectior (I) A y I quandoque] quando rn• I autem om. S' 6 mutationem AO• 8 perfec·
tius et magis] magis perfectius A 8 * / vicem] add. et I* 9-10 intelligere S* 10 et om. AY•
13 posse AB• 17 primum om. D * /non] add. est C*
116 1 non] add. autem I* / visibilitatis] visionis A Y• 2 visibilibus] visibus M* om. D* /
aut] autem D* / non om. rN• / tamen] tantum A Gl 3 tamen om. rs / et om. I* A 0 4 au·
tern om. D* / ista] illa D * 8 participate M* 10 conclusione] cognitione V' 11 qui]
quia R*I*r 0 * / fuit] sint (!} Z / propositione secunda] s. p. AG/ Et om. M 2 ABt 12 istius]
ante realis A 0 • post defectus rN ipsius P' illius P 1 I defectus] affectus D* 13 secundae] comp.
D om. r 0 • I quaestionis om. I* 15 tamen] tantum AB* I sequimur S* I earn] ens D 19 co-
gnoscibile] cognoscibilem A Y•
117 1 imparticipat M 2 est om. I' 0 * 3 frui in corr. D 2 6 impressa] in praemissa
I;Q• 10 notitiae c I quam] quod I'L 11 tale om. I;U• I vel] ut (Pon. vel ca) cp• 11·12 ho.
minis formam] f. h. PZ 12 Et om. A 0 I sicut] sic I'L om.RI istam om. DAB• 13 est om.
r 0• 15 iudicare] videre (pon . iudicare r 0 ') r 0 I illa] ista AG ita D* 16 quod] quo P* I
notitia] nota AH 17 occurrens] currens A 0 praem. esse A 0 I esse album] a. e. AY
118 1 dico in ras. R 2 2 impressa est naturaliter] n. i. e . R 3 illud] hoc A 0 I occur-
rentibus] concurrentibus c• I illo] isto AG I esse] esset AG• 1
5 Et om. JI I privative ante in-
telligatur (6) re• I et• om. D? 6 indeterminato negative] n. i. D? I in] de AH om. AB 7 hoc
om. AB* I multis] praem. in C* 8 hoc2 om. re• I et• om . r 0 • I tolle• om . M 9 illud] ipsum
AG• I et om.VI vide] post bonum D comp. AG• I bonum om. C 10 rationem boni1 in ras .
2
R I creaturas] add. sicut rationem boni ad creaturas R • I et om. re I vide] comp. c• 11 con·
ceptu communi] com. cone. R 12 et] add. si AB• 12-13 non in particulari] in p. n . AB
13 ut] sicut A 0 I essential esse AH 14 illud] id V I praemittit] permittit I* 17 tan to] tanta
D add. est rz· 17-18 difficilior A y 18 potest om. p•(po.st diu) I intellectus] comp. A 0
19 quandocumque] quandoque z I intelligemus I* 20 eius] post singulare AH add . illud re•
119 1 similius] simile R comp. A 0 • I relucenti in phantasmate] in ph. r. AH 5 quid]
quam D* 6 ille] iste AY om. r 0 I est om. R* 7 ad om. R• 8-9 veritatis] veritas P* om.
A0 • 9 intelligitur A 0 intelligatur D* 10 non om. M 10-11 in communi om. A 0 *
120 1 VIII] add. Trinitatis R I 5] 2 o• adnot. 3 vel 11 roa I et] add. de A 0 * 2 cum
om. AO• I nisi] non z I eis] praem . in AO• 3 non om. rN• 4 quod] quia (pon. quod ca)
c I bonum summum] s. b . CMAB I magis est] e. m. vre 6 sit ratio] ut illius re• I rationi c
7 ita] ideo A 0 I tamen] tantum Z 12 iustus] in corr. D 2P 2 add. quia A 03 I si] sed AH 14 re-
pulsus] expulsus A 0 I et om. AG 16 quia] quod (praem. eo C 2) C 17 voluntas in ras. R 2 I
sed] sicut A 0 ' et A oa I adhuc] ad M*
121 I non est] e. n. A 0 I aliqua] alia r 0 1-2 communi] omni I* 2 ratione] re Z
3 quo om . D* I illam] istam A Y
123 1 hanc] habeat D comp. rLA 0 2 illum] istum AY om. D* 3 sicut om. o• I si
om. AY 4 occurrentem A 0 9 Est igitur] lg. e. cr 0 10 indeterminata rep. I;Q I de
om. c I mente] lacuna rN• I iusta] ista rL• iustitia AB• 10-11 iudicamus] diligamus r
rPARS PRIMA QUAESTIO QUARTAl
123 17 istam] illam srN• 18 certa in corr. AE• I certa et sincera] s. et c. AH:EU
19 increatae] comp. A Y
124 1 Arguo quod non] Q.uod n. a. A Y 2 veil vult Z* add. in D I 15] 16 AH 2-3 ve-
ritatem in ras. R 2 3 qua om. A 0 * 4 debeat] in corr. o• praem. esse AH•oa I cap. 15 om .
I' I Allis] in corr . R 2 om. I* I nos regulis] r. n. o• 5 vel1 om. R I approbare] probare in corr.
A •8 7 cap.] octavo (I) re 8 simplicem AB* I cap. om. AB I 8] 6 in ras. AG• 8-9 In
illa] Una D 9 illa] ista A y I veritate] virtute z
I forma :EU 10 inde] in C* om. r 0
11 apud nos om. A 0 * 12 libro] comp. AB' om . AB• I XII] 2 RI cap. 2 om. P* I est] esse (ante
rationls) C* om. I* 13 corporalibus] correspondentibus AB* 14 Item om. AG I eodem]
add. libro A 02 I cap . om. A 0 • I 14] 24 C 16 intelligat ibi] i. int. D add. vere Ra I vere om . C
17 dicit] demonstrat v· om. r 0 •
125 1 primis principiis] princ. primis RAY I est] esset I'L 2 omnibus sunt] s. o. V
r-0 4 libro om. :EU I XIV] 4 re I cap. om. c I multa] post recte (5) 1·r0 A 0 multo z 5 in
moribus hominum] in h. m. P' moribus hominum P 2 I moribus in corr . r 0 • I ait] aut AH 0
6 et om.PI Ubi] in ras. V 2I' 82 !bi A 0 I illae] post regulae vr- 0 istae I'V1 7 in om. AB I lu·
cis1] add. et R' I ille] iste AG I lucis2 om. A 0 * 8 ilia] ista A 0 I videat rN• 9 et quod om.
AB• 1 quod om .~AH 9-10 videtur] in corr. ABS pon. videt ca 10 omnis om. rL! I in om.
A Bt I cor hominis] h . c. R 11 migrando sed in corr. C 1 I transfertur in corr. A Ga 11-12 ima·
------·- --- -
APPENDIX B 381
go - ceram in ras. R 1 12 anulo rescr. A 0 a I in1] cum Mt J ceram1 ] cera vrN I transit] in
2 1
corr. M rep. I* I et ] in AG om.MI ilia] ista AGO 13 Illa autem] a. i. rN• 14 est lux] 1. e.
CM 15 Item] add. est lux AB> I XII] 22 C 11 Z I Confessionum] confirmatur D*P* 17 Au·
gustinus r•rn• I in om . c
126 2 1] 2 A 0 3 conspicitur SI invisibilia Dei] Dei i. AH 4 ergo om.MI creaturis
comp. D* I creatis AY I igitur om. p t 4-5 habetur] praem. non s• 7 ista] illa DS om. AE* J
quaestione] quod (I) C I est om . M• J opinio in corr. A 01 8 habent om. rnt I se om. Z
11 est in ras. C 2 I esse om. R 2 12 commento] communi I' I Esse om. p: 12-13 adhaeren·
tiae in corr. R 1 l2 13 veritas] add . autem rn• 14 respectum in ras. AE• I Ex] Et (add . ex
P') P I ens om . rnt 15 sub ratione om. AHt
12 7 2 illud] istud A 0 4-5 Compositionem - simplex in ras . R 2 5 intelligentia]
ante simplex (4-5) CM intelligentiam R* 9 propriae om. A 0 * 11 de2 om. S*ABt I Igitur
cum] Cum ig. A 0 I Igitur cum propria rescr. pa I propria] prima D 11-12 operatio] opinio M
12 sit in ras. p• 13 natural notitia A E• 15 veritatis) verius C* I quod] quia SI* 16 du-
plex] ante est DR dicendum I'
128 3 causata] creata rL I exemplar] add. autem rna I idea rescr. p I ital vel rL 4 et]
etiam D 5 isto] illo DMA 0 I posuit] post Aristoteles (6) AH ponit R 6 Aristoteles om.
:E 0 • J rerum in corr. D 1 I cognovi C* 7 et om. AG I ita om. A 0 *{,post v!detur) 8 quod] quia
l;Q I rerum rescr. oa I notitiam] notitia (!) c add. et A 0 9 habemus] rescr. ca habens rL
10 quacumque D* I occurrente] in ras . c• post veritatem D occurrentem (!) M 12 quod] per
A0 * 13 de] add. hoc (pon. hac C 2) c I rebus rn 13-14 omnino impossibile] i. o. AH
14 et om. R:EQ 17 illud] istud A 0
129 1 est om . AB*(post mutabile) 2 alicuius om. I* 4 Hoc C*VABG I 9] 3 A 01 6 in·
termissione] comp . AB 7 passivam D * 8 per om. DI mutabilius) immutabilius rN• mu·
tabilis (pon. mutabilius c a) c nutabilius (!) rn add . universalius AG• I ne] non (praem. quod c a) c
9 tale exemplar] e. t. rrn I immutabilius C* I quam] quod M * 10 illud] idem rn I animas
Z* 11 ratio in ras. !2 J religione in corr. rn 2 12 etc. om. I* 14 uncle] in ras. A 02 tan·
z
tum I possint D* 14-15 a - discemere rep. rs 14 verisimile (pon .•Ji C 2 ) c 15 verisi·
mile (pon. -Ii C 2) C I dubitari V*Z* 16 sed in ras. R 1 I exempla C* 17 species talis] t .
s. vr-n
130 1 repraesentare in corr . D" 3 est ... est om. A 0 * 4 non habetur] n. habet
M rep. rs I repraesentet I 5 sufliciens in corr. et rescr. I9 I verum C 6 scientiam] pon.
notitiam rm 8 aspiciendo rescr . oa 9 depuratum] in corr. A 0 • deputatum c•rs I sed]
si M* 12 sincera] comp. AB I est enim in ras. AB• 13 ut om. A 0 14 creatae] in ras.
I' in corr. A 02 causatae AB 15 cognitum in corr. R 2 16 quandoque] quando A 0 17 a
om. c• 18 primo in corr. D 2 19 tamen) tantum A 8 *
131 1 radio in corr. R 2 2 increata in ras. p• 3 ipsa] prima (pon. ipsa C 3) C comp.
rs• 3.4 nostrum] nostro in ras . R 2 6 aliqualiter M* J rationem om. :E 0 t 8 exemplarisJ
exemplans Z 9 non] natura C * 10 ilia] ista Av I est exemplar) ex. est C 11 secun·
dum) sed M* 12 videndo Deum] Deum v. AB* 13 non1 ] enim C* om. Z* 14 additur)
adducitur AH I veritatis] est virtutis ct
132 1 species om. It I inhaerens in ras. R 1 2 illapsa in corr. D 1 6 fundamentales)
in corr. I2 comp. DI fundamentales alicuius] a. f. ABt I nee) ut D* 7 academkorum] lacuna
C* 8 secundo] primo rn• 9 includi AB J istas) illas Av I rationes om . P* I tertio) post
respondeo R Secundo rn•
133 1 istae] illae A 0 I sunt] secundum rn• add. illae A Y• 2 illam1 - illam 2] intentionem
Augustini non istam in ras. R 2 5 impossibilitatem in corr. A 02 6 certae om . rL I cogni·
tionis rescr. AGa 8 aliqua] certa z• alia rn I sub ratione] r. s . AB* J mutabilis AB* I nee] ut
DP* 9 certitudo1 om. P* 11 immutabile] mutabile AG• I etiam om. D 12 antecedens]
in corr. v• actus AG I huiusmodi AB I quod2] quia c
134 1 mutatur CAB 3 Similiter, si) Si sim. M Sed C* 4 esse certitudo om. pt I
cum] tune (add. cum A 02 ) A 0 5 etiam ipse] i. e. V 6 rectificatur] certificatur (!) D J ne
in corr. AB 2 J erretur S 8 concurrit1 ] concurritur VI cum] in Ct I illabente) habente I* I quod
om. AB* 9 repugnat] impugnat D* I certitudini rescr. M" I non potest] praem. esse A 6 ' add.
esse AH• 10 altera1 ] altero D I altera 2] in ras. P 2 om. AB I de1 om. M' I non om. A 6 * I con-
clusio] add. certa v• 11 nisi] non A B*(ance conclusio, 10) I contingenti] add. et A 0 12 certa]
creata rN• 13 tertia ratione] r. t. CM I ipsa] ilia R 14 a re] a relatione C* om. A 0 * I et
om. C 15 se 8 om. R * I obiectum om. rn• 16 concurrat] ante aliud DP concurrit AH I non]
ut Z I haberi certitudo] c. h. AH
135 1 verum om. c• I lstae] Illae s 3 ista] illa :EU 5 Augustinus] add. enim rn• I
II] primo in corr. I" 8-9 principia om. AH 9 nota om. V 10 interiora in corr. A 0 • I la·
teant in ras. R 2 12 convenit omnibus] o. c. Z 13 naturam] nullam r• 14 certitudinem]
post infallibilem R naturam A 0 * add. vel notitiam A 02 I infallibilem] et fallibilem D* I primis
principiis] princ. prim. (add . naturaliter rm) I'LN 15 est om. :EU I syllogismi om. z 16 per-
fecti om. AO• 17 dependet in corr. C 2 M 2
136 1 igitur om. D I potest om. AB• 2 conclusio] cognitio (not. vel: conclusio A 02) A 0 I
ex] add. primis s• 3 quod] quia P 4 cognoscitur I I uncle dicit] non dicit uncle AB• 5 di-
dicimus in corr. C 2P 2 5-6 per sensus rep. I'L 6 quippe] add. quae C* 6-7 caelum in
ras. C 2 7 Si] in corr. I' scilicet Z I non] enim D * 8 fallimur] falluntur (Pon. falllmur C')
CZ I ut om. Z 8-9 certi sumus] certissimus Z 9 habet M* 10 et] vel AG I deceptio)
exceptio A 6 * 11 etiam] igitur D I quod) quia ra A 0 • om. A 01 I certitudinem om. AH 12 12 in
ras. c• 14 Quod] quia AG I sed primum] p. s. A 6 * 16 quotiensquocumque (I) AB I pri·
mum] primo AG* om. AB 17 dicat] dicant Som. rn• I volo om. A 0 * 19 in om.DI velle
in corr. C 2 I quispiam] in corr. c• quis qui autem M• 20 errare1 in corr. rn• I Et alia in ras. c•
137 1 contra] adversus in ras . C 2 2 ibidem] ibi A 0 3-4 eum contra perceptionem
2
in ras. C 4 perceptionem] post veritatis D participationem M 6 excedere PM I et om.
I* I naturam] naturas A E materiam P* I animae pertinent] p. a. vra I pertinere A 0 7 illud]
id I'L A 0 9 Notandum] Nota hie (h .] igitur rran om. R') R•rvr AO! I in) de rvr-a AO!
10 est nobis) n. e. rN I de scibilibus simpliciter om. rn I simpliciter] similiter (pon. simpliciter P) I
add. et ravr-DAO! 11 experientiam) add. et vra I a nobis ut nunc] ut n . a nob. M•rvr-a
AYO! add. a nobis ra 12-p. 138,12 primum-sensibus] post solutio (p. 138, 19) M'R'IV
rA 0 • om. AtAY 12 primum] praem. Item sequitur R' I notum om. I
138 2 ut in ras. c• 5 et1 om. I2 I de1 om. A 0 I secundo in ras. D" I cognito Z 9 dico
in ras. C 2 11 iudicaretur] induceretur M' 12 sensibus] sensibilibus A'M'II'a add. etc.
A 0 • I Exemplum] add. de prima (p.] pr!mo vra) IVI'A 0 ! 13 habere I'LNAO! I tres] om. AY
add. angulos rn I etc. om. v I luna] praem. exemplum de Secunda (s. ] secundo vra) rvr A 0 1 I
eclipsatur rep. A' I vigilo] praem. exemplum de tertia (r.] tertio VI' 8 ) IVI'A 0 ! I illud] praem.
exemplum (praem. nunc A OJ) de quarta (q.] quarto vra) rvr AO! I album] add. quod video A OJ
14 ut] et ra nee A 0 1 15 tenet A Y I illud] id R' idem M'IVI' A YO! 16 a non-libero] et non
libere vran• I pro per] secundum A Y 18 necessario A Y I ad om. M ' 19 articulum secun·
dum] s. a. rvrA 0 • I qui1] quae I*
139 1 componens] in ras. c• opponens A 0 2 necessarium (!) Z 3 compositio in
ras. c• 7 quin] in ras. rn• comp. DI illius] eius A 0 * om. Z 9 est] esse I* 10 talium
om. A 0 *(post terminorum, 10-11) 11 perceptio] per se primo D* I illius] post compositionis
(11-12) c istius AY 14 veritatis in corr. s• 16 oppositum] in ras. C 2 M 2 obiectum AG• 1
primi principii] princ . p. Z I potest om. M* I in] ad P om. AE* 17 scilicet] videlicet A 0 I
idem esse] e. i. D 18 opinionis D* 19 opinionibus in corr. C 2 20 quia in corr. I2 I opi·
nio 1] in corr. I2 A 0 • compositio D I opinans rep . An I esse de aliquo J de a. e. V* I opinio 2 om. D *
140 1 arguam rep. M'P I repugnantiam aliquam] a. r. PZ add. formalem rN• 2 in
mente] non in ente D* om. I'N I formales D* I stat in intellectu] in i. non (non om. A 02 ) s. A 0
3 et1 om. D* I cum] est A 0 * I ista] illa S:Eu 4 causa necessaria] n. c. A 0 I conformitatem com-
positionis) comp. conf. AE 5 sit falsa] f. s. AH 6 repugnantes, non] non r. RI sed] si
(Pon. sed C 2 ) c om. r• I notitia una] u. n. CM I cum) om. A 0 * add. notitia AB* 7 tamen]
tantum A 6 * I notitiae om. rN• 8 est• rep. D * 8-9 simul stare] st. sim. R 9 quia] qui
I* I formaliter] add. ista M* I est] rep. P add. et R 10 nigri] nigredinis P magis D* I ita] vel D
11 sine eo] om. A 0 ' eo sine post absque A 0 • 13 evidentiam in ras. C 2 14 syllogismi per-
APPENDIX B 383
fecti] sibi perfecta (I) A E 14-I5 dependeat] pendeat R I6 ista] ilia D* J notitia rescr . P J
non om. A 0 * I8 istam] illam :EU I9 sensum A 0 2I illa] ista CR J accepta rescr. D '
22 et] add. dividere rN• J si om. R * J ratione] add. homines D' J sint R* I complexio] r ... J A 0 • I
vera] nam C '
141 I virtute propria] p . v. D I complexioni] rescr. A 0 • complexo D 2 exterius] in corr .
A 0 • om. P 4 istam] illam DSAG:EU 5 dubitanter AE* I isti] illi DirDAE•HG 5-6 com-
plexioni] compositioni AG 6 tantum] tamen AG• 7 isti] illi I I album D *CrN A YB
8 Immo dico in ras. R 2 J essent in corr. 12 9 aliqui sensus] s. a. I* IO et aliqui om. AB• I
intellectus] intelliguntur A 0 * I talia om. A 0 * I principia om. rL I I habent A 0 * I2 alicui
in corr. A 0 • J caeco] seco (!)DJ esset impressa R* Jin] mihi (I) re 13 nigredinis] in corr .
D 2 add. in genere divinis (!) AG• I et 2 om. D 14 istam] illam AG:EU I album] add. et AB* J
est] esse C* I6 formalis] forma C* J terminorum om. AB• I7 deventum] eventum DI
est 2 om. z:Eut I necessario AG J huiusmodi Z I9 licet om. AG I9-20 habetur MAG•
20 neque] nee AEHG 2I pluries] plures A 0 J expertus in corr. et rescr. P 2 22 et 3 om. A 0 * J
hoc om. M J per] propter rn I istam] illam S:Eu J propositionem] rescr. A Ea compositionem
(pan. propositionem A Gi) AG
142 2 causae] essentiae P' 3 nota] non (!) :EU 3-4 errante om. R;: 4 quia] comp .
AG J non1 om. R* J potest om. D * 5 cuius] cuiusmodi rN• 6 casualis] causalis :EU*
9 Iste] Ille A 0 :EU IO tali causal c. t. Z J in om. S* I 1 talem rep. M
143 4 frequenter eclipsatur] e. f. I*rn 7 experte AH 8 terminis om. rn• 9 CO·
gnitionis] cognitio re conclusionis D' IO deducta post noto A 0 I principio] prius D I per
se1 om. AY J sicut] sed R 11 opacum] add. et D* J impedit] rescr. AG• pedit C* I2 lumi-
nis rescr. C' 12-13 fuerit] si (om. AB 2) sit AE 13 quod] et D 14 scient AB I demonstra-
tive (!) A 0 I5 et om. c•rN• J per 2 om. C* A E• J sicut om. :EUt I6 inventionem in corr.
AB• 17 autem] tamen AB Jest om. Z J principiis R J ita] ista D * 18 viam] unam M * J
ulterius in corr. :EU• 19 aliquo] alio rn 20 uniri] verum :EUt add. et R 2 J putaj principia D *
144 I herbal in ras. et rep. C 2 verba (!) Z J herba talis] comp. D * 3 isto in corr. D 2
4-5 etfectus - naturalis rep. AB* 5 liberae om. I* 6 eius] ante etfectus (5) vrB eis AB• I
ultimus] ulterius D* I scientificae] scientiae A 0 * 7 ibi] in D* 7-8 aptitudinalis] appetibilis
(pan . aptitudinalis C' ) C 9 a] sine D* I et om. AB* 9-IO cognitionem om. R ;: IO ita1
in corr. D 2 I aptum] apertum (I) :EU I natum om. Av J est 2 om. DI* 14 vera] praem. non C*
14-I5 quod illae rescr. rB• I5 illae] istae Irn J vigilemus an dormiamus] d. an v. P I dormie-
mus AE 17 esse om. D ' I8 quorum] add. quod DJ est1 om. M* J demonstrationis -
est] pr. e. non est dem .. rn• J enim] etenim AG
145 I Ergo post ipsum R J ibi] post nos rN in D* om. A 0 ' ibidem A 0 • 3 ordo est] e.
o. AB I est in conting.] in c. e . vr-n 3-4 aliqua est] e. a. AH 5 contingens] consequens
A0 * 7 est om. S' J de per] per de M * per C I ita etiam] e. i. A E• etiam etiam P* 8 mul -
tis aliis] a. m . rLN 9 enim om. R IO sit] sicut Z I certitude] certum A 0 J videam] audeam
M* I positum] positam D expositum s 11 illusio in corr. rN• 12 viis] visis AG• I tamen]
tam M I est om. I* I4 actus fit] fit a. post organo D* J natus] intellectus Z 16 posita] po·
sitam R*A 0 J vere esset in ras. R 2 I illud om. A 0 *(ante esset) J quod om. P* I7 sive1 ] add.
sit I' J fieret] post non D fiet AG• 18 sed om. I* 19 fieret 1 ] fi.et (pon. fieret C 2 ) C I sed] si A 0
146 2 tales rn• J ea] eo Z 3 organi] ordini A 0 * J quod om. M* 4 nervorum] post
istorum AB numerorum D * terminorum A 0 • J istorum om. rn•A 0 * I XI] pon. 5 p• 5 reli-
quiae] in corr. P 2 reliquae c•rL 6 videretur Z I sensato] comp. AE 7 violenta] in corr.
M 2 violentia re• mota (pan. violenta rn•) rn 7-8 multiplicatur] multipliciter (pan. multiplicatur
C') C comp . ( = multiplice?) D 8 usque] rep. AE* comp. I* 9 licet] hoc A 8 * I2 quod
om. AE* Jest om. V* J vel] in corr. D 2 add. eadem C* 14 Respondeo om. M' I5 Aut in
ras. P' I cognitum] in corr. D 2 calidum A 0 * 17 eo] Deo P* I8 Si] Sed CJ secundo] primo
DJ modo rep. D 20 si] sed C* J non] vero A 0 • 21 sit om. :EQ J isto om. AH J praesente]
praesumpte A Y om. A 0 •
147 2 etfectus naturalis talis causae] c. (in ra.s . A 0 ") t. e. n. A 0 I causae] esse AH 3 vel1]
2
r ... J D' J vel om . :EUt Jest om. rL 5 habent AG* 6 fractum] ante esse RV statum M* J
est] ante pars A 0 om. AY 7 et om. A 0 * 8 et omne] omne autem (a. om. 0 1) et DI omne]
esse P 9 verum sit] s. v. D 10 sensus om. I' 11 actum A Y I aliqua] post propositio
(12) R alia Z 12 rectificat in corr. 0 2 15 istam] illam 0 16 durius] durum in corr. 0 1 I
alicuius om. A 0 I sibi in corr. AB• j cedentis] cadentis O* credentis AB 17 est om. :EQ I ita]
ilia AY om. A 0 * I terminis] in ras. 12AG• certis (!) z illius s•I etiam] et r 0 17-18 sensibus]
sensibilibus rs 18-19 ilia - oppositum in ras. AB• I oppositum] obiectum rN• 19 in·
cluderet 0 concludit rL• A BG 20 cedit I I uterque] utique (add. uterquc A 02 ) A 0 I sensus om.
C I tactus] comp. O'
148 1 est om. ra 2 non om. r 0 • 4 alia parte] p.a. r•rn I applicatur AG I quanto]
quantum D* 5 est1 om . c• I aequale] in corr. rN• essentiale O* 5-6 quantumcumque]
quantum C* 6 errante] errate (!) rL I idem] quidem !'AB* illud M' 8 tactus in corr. 0 2 1
prope] proprie c•rN• I sive•] sint O' sit sive o• I a• om. AG• 9 est] esse rs I ergo om. AO• I
minus] add. dicens AE* 12 sensum in corr. A 02 13 aliquam] aliam A 0 * I sed om. R*
14 aliquam] aliam Z I occasionatam] comp. 0' in corr . r 0 • 16 esse vera] v. e. Z I vera] comp·
AB! 18 Sed om. r°K I nota] non M
149 5 omnibus om. r°K 6 et] vel rn A 0 !K I esset] esse r 0 • 7 certitudinem] certitu·
dine M aeternitatem K' 8 quod] quia r°K 9 obiectum] sensibile r°K I contingit] con-
venit AO! om. r°K 10 vel2 ] et r°K 12 visus1] add. circa figuram AO! I visus•] sensus r°K
12-13 secundarium obiectum] ob. sec. _u t circa quantitatem solis A 0 1 13 certa] creata r°K
14 alio] aliquo AO! I individuo] indicio (!) r 0 16 Nota] add. quod R! add. igitur quod rnvr
17 non] add. autem DrLN I aliter] simpliciter D I corruptibilis AR!r 0 • I est] potest esse 0 I
sic] sicut orn•N• 18 non] nam 0 I non phantasma om. R!rN• I est om. I I delebilis] delecta·
bile 0 I vera om. R! 19 licet] si D add. sit ovr I corruptibile, tamen est om. o• I corrupti·
bile] add. si r 0 I immutabili (1) rL I entitate] repraesentatione O* 20 falsam] primam rL I
et om. I' I ideo] ratio I non ra I conformativum] confirmativum D confortativum rL I noti-
tiae1 om. 0 I sibi] sui vrsn om. 0 I causativum] creativum rn· tantum (!)I I notitiae• om. r 0
21 veritatiJ veritatis or 0 I virtualiter om. ovrs 22 veramJ add. et vra I veraeJ vera <1>
M! 23 Nota] add. etiam (praem. ergo rLN) orvr I sive] vel DM!Ivr-L modo (!) rL I im-
mutabilem (!) A I esse ovrsn 24 mentem] add. et 0 I in1 om. R! I evidentis] add. vel evi-
dentioris ov 25 non autem in ras. r 02 I eius om. 0 I ut] add. ipsa ovran I possit] praem.
facere 0 add. facere vran 25-26 apparere - possit om. O' 25 apparere] appetere R!
praem. sibi M! add. sibi 01rvr 26 vel] et M! I sicut] sed vrs I verum probabile] p. v. D! I
posset r 0 I illud om. I
150 2 nomen Cratyli a diversis codd. diversimode scribitur. Praevalet scriptio Trah(ch)ili I sed]
se AG* I movebat AY 3 dicitur om. I* 4 esset] est rNAB• 6 immutabile r 0 • 7 ali-
cuius rescr. ca 8 est om. I' 10 verum om. I I quaerendo] inquirendo I I rationem ... quam
rrn 11 et improbetur om. I I Sic] add. etiam 0 12 sed] et R! I quia] quaeritur (!) rs I
quia dictatio] dictando rn I sit] est v I quae] qui R!IV quod D quia r 0 I est] eius rn 2 I actus
om. I 13 probabili I I non autem] et non 0 I nee] et non (non post perfectc, 14) rN;: 14 asse-
rit] assentit D I quod] quia I I haec] hie I 15 assertio] assentio D I apud] secundum IV I
apud- iudicium1 Om. ra 15-16 sed - alio post venire (20, omittendo etc., 21) DIVrB•DLN
15 Augustinus] add . VIII Trinitatis vrsna I vult] add. 6. capitulo D 16 iudicantis] comp .
R! om. M! I statim] post determinetur D post necessario M!vr-n om. rr 0 • I necessario om. R! I
alio] alia in corr. rn• 17 Sic) sicut rN• I quomodo] post conclusione rN' post necessaria r 1u I
Quia] Quod rN I est om. R! 18 evidens om. AR! I ideo] praem. et D ratio D*R! I ideo - ad
om . I I ex• om. r 02 19 etiam] autem rn I rationem sophisticam rn I eam] eas D* I quas]
quam rn 19-20 dissentiat] discentiat (!) rrn•N descendat D* discernat rL 20 primum]
proprium D* I mente DM!IVr I venire] venit vrsn• veni M! invenire R! om. 0 21 etc.
om. (cf. ad 15-16) DM!IVr
151 2 immutabilitatem AY I habitualem AG 3-4 immutabile I 4 duo] dua (!) A 0
152 6 aliquid] aliquod rs I mutabilis p• mutabili AG 7 immutabilis] immutabili AG
om. rn;: 9 finitum] infinitum AB• I repraesentari] post aliquid rN A 0 repraesentare PZ I ali-
quod rs I ratione] add . in (!) c• 11 ab] sub D*P* om. I' 12 ad 1] in A 0 I vel] et D I a non-
APPENDIX B 385
intellectione] non ab int. A 0 15 mutabilis] immutabilis A E• 15-16 prima mutabilitate]

primitate AG* 16 formaliter in ea] in ea f. A 0 I ea2 in ras. R 2 17 mutabilitas] immutabi-
litas Z* I mutabilis] immutabilis Z* A E• 20 ipsi] in ras. R 2 isti A E I causa in corr. A 0 • 22 Ergo
om. AB' I si] post anima P om. R * I animal add. ita I' I rectitudine] rectificatione D
153 I per om. I* I nihil om. o: 4 apparentiam] om. r 0 • add. apparet p 6 quia] quod
r 0• I ilia] ista D * I species om. s• I sensibile om. AO• 8-9 obiectum post praesens (9) vra
10 quod om. A 0 * I quod per in ras. R 2 I discerne (!) M 11 in om. D* 13 illa] ista AEHG I
dormiendo rescr. P 14 phantasmal add. non A 0 * 16 ligari] comp. Z 17 freneticis]
in COIT. et rescr. I" om. M*
154 1 sciet] scient M * add. intellectus ca I non om. R 2 errat] erat rs 4 Ista] Illa
AY 5 nisi indisposita] disposita A 0 * 6 virtutem] veritatem prs• I phantasticam om.
A E? 7 tails (!) A 0 11 instatur) statur D* 12 modo) non Z 13 nee) quia D*
15 contra om. CI negatum AE* 16 esse veram] v. e. DI admittenti) admittentem D admit·
tendi rL comp. A E;: I quomodo] quia ratio R * 18 Philosophus ante Contra (17) rN I quod]
quin (!) D
155 1 convenientia C* 3 ostendit) obiectum D * dicit (pan. ostendit r 0 a> r 0 I ital ma
Ay 4 mente A y 8 non] tamen rN• 10 quasi om. AO• 11 sicut] si Z I esses] es rn•
13 quamcumque] quodcumque M add. non D*
156 1 potest) ponit c I potentia om. rL I errare om. A E! I sicut] sic rs I ad] ut D*
2 esse om.DI posset AG 3 cognosci om. D' I potentia est] e. p. A 0 I et2 om. R* 4 potest
haberi] h. p. AE 5 est] post se1 r 0 om. D' 6 cavillationis] amillationis (!) l;Q• 9 sit1
om. :EU! 9-10 sit per se notum] p. sen. sit rN• 10 audienti] comp. D I quod] praem. sup·
posito R a 12-13 aliquam] aliqua (pan. aliquam A Ya) A Y 13 esse om. P* 15 sentiret I*
17 Circa] Contra (pan. Circa S 2 ) S
157 1 articulo secundo) s. a. vrs 2 potest haberi] h. p. A 0 I puris] in COIT. R 2 4 et1
om. A 0 * 5 quaecumque] quae cum AH I intelligi in COIT. A 02 I ut om. A 0 7 mo do om.
A 0 I per om. D* I ad] per C* 9 illud] id PAEH 9-10 ilio exemplari cognito] c. i.e. vrs
9 illo] isto A YEH I exemplari om. A 0 • 11 est om. D* I ratio A 0 • 13 simpliciter D 15 il-
lius in COIT. A E• I Haec] praem. Et I2 20 veritates praedictas] p. v. vr- 0
158 2 causat] creat A Gl;Q I naturaliter om. P' 3 aut2 om. r 0 I in2 om. A 0 * 4 quan-
tum] add. obiectum rN 5 realem (!) AY 7 cognoscendam A 0 I veritatem om. rs 8 vi-
detur] post communis A 0 rep. illic r 0 • I ponere notitiam] n. p. AB 9 lumine increato) creato
in lumine A 8 ' incr. lum. A E• I ista] ilia D:Eu 10 lucis increatae] i. l. AB I esset] esse A Y
11 illud] post lumen D in ras. I2 rep. post accidentale A Y 12 cum] add. in D 13 sola lux]
I. s. vrs 14 quod] quia A 0 * I ista] ilia DS 15 nobilissima] add. in ras. operatio AE• 1
intellectus1 ) comp. A 0 * post nostri A E 16 qui] comp. S I nobilissimus] notissimus A Y 17 in·
conveniens] conveniens A E• consequens AH
159 1 sic om. R' 3 cum] sive P' 4 agens M*S* I non possit in ras. R 2 I in om. o• I
cognitione A GO• I sincerae l comp. A y 5 non] in (pan . non ca) c I actionem] actio rs• actione
rN cognitionem p• I istius] post cognitionis (6) P om. A 0 • 6 ibi) in corr. M 2 illius A Y 7 ra -
tionem instrumenti] i. r. AY I dicis s r
I lux om. 0 • I creata I* I intellectu) add. agente p•
8 obiectum D* I istam] illam D:EU I veritatem sinceram] s. v. AG 9 ponit) poterit AG•
11 velJ et c I opinioneJ in ras. r 0 • complexione o•
160 3 in om. C * 4 accipi obiective] o. a. in ras. R' 5 continente] concipiente rs•
6 eo] add. in A 0 I cuius) cuiusmodi D* iliius rs I movet] manet M* 8 intellectum] add.
remotum AB• 9 divini ha bent] Dei h. A 0 • I veritates] virtutes rN• 9-10 de eis relucent]
r . dee. A 0 11 necessarias veritates) v. n. A 8 12 autem om. A 0 * I obiecta] comp. C'
0
12-13 secundaria) post divini (13) AH necessaria A • praem. secunda D 13 sunt] secundum (!)
l;Q 15 mutabiles c• 16 condicio] comp. AG I et om. r 0 • 17 Sic) post igitur AB Si
A0 * 18 dici] post videre Dom. A 0 • 20 similiter in corr. I2 21 sicut] praem. et A 0 I
auctoritates (I) S
161 2 libris D* I in 2 om. A 8 I divino om. AY 2-3 continet om. Z 3 istas] post veri·
tates D illas :EU 5 did om. C*(past noster) I hoc) id :EU? I est om. Z 6 continente] conci·
Dun' Scotus, Ordinatio 25

piente rB• 7 XII] XXII (Pon. XII Z2 ) z XIII AG 8 14 om. D * 9 etc. om. A 0 I nisi] rei
C; 9-10 secundarium] secundum Augustinum (I) AH 10 divini] nostri C* 11 contra]
circa sa I enim om. AB I non om. I; 12 ut] in corr. D 2 rescr. pa I in om. S* I viderimus D*
13 videre in luce] in l. v. A E• I increata] creata ZA E•
162 1 vidimus R 2 esse in in ras. M 1 4 esse] esset M 5 alicui] alicuius rB*
0
5-6 praecise enti] e. p. A 6 virtute] veritatem (Pon. virtute Ci) CZ I sed om. r 0 • I si] om. M*
add. in r 8 7 hoc om. A 0 * I esse simpliciter] s. e. DR 8 istis] illis AEH I obiectis om. Z
9 nisi] add. in A 0 I esse1 ] est AG* I est om. S* 10 per quad] q. p. AG I ista] ilia SAY I esse
om. AH 12 creata I*A 0 • 14 quad om. Ao; 17 huic obiecto] o. h. A 0 18 per] pars(!)
Z I movent intellectum] i. m. DR 19 cognitionem] cognoscendum A 0 * I quad] quia :EU•
om. M; I proprie] prope R
163 1 quia] praem. et A 0 2 intellectus om. Z:EU! 3 nisi om. D*(post causa)AE;
4 vePJ add. in z 5 lsta] post igitur A 0 Illas I duplex] dux (I) C*M* 8 producta] dicta r 0 •
11 istos] illos A y I modos om. rN; 13 volente] rescr. AO! in corr. C 21' I in• om. D * I VO·
luntas] ante ut rN• post est A E 15 actus om. :EU! J in quantum] quanta D 17 esse om. M 1
A0 18 libera respectu alicuius] r. a. l. AG I quad] quia R 19 se] sed Z I aliquo om. C;
164 1 ut prior] p. ut R 2 prior-causal causa prior I'AEHG I cooperari] operari rs•
A0 * 4 apprehensionis] comp. AE apprehensis AH I ad] de P* 5 Videtur ergo] Ergo v.
PZ 6 compositionem1 ] comp. AB I formare] conformare A 0 * formaliter Z I et om. C; 7 pas·
sibile] posse C I non om. P* 9 composuerit] posuerit C*S 2 posuit S' 10 illa] ista DA BHG I
sint M 11 rationem terminorum] t. r. DI illos] istos A- 0 12 in om. AB* 13 Et om.
ZAG I isto) illo D I specialis in corr. C 2 14 ad videndum post aeternis rN I Augustinus] Au-
gustinus quia AG' postea A Ga I ponit] comp. AG 15 quae om. S; I vi om. D; 16 tali bus]
i ntelligibilibus rs• I maxime A 0 19 Et om. A Ga 19-20 perceptionem illius veritatis] v. i.
p. rN 20 quad] quia D* I compositum p I tamen] rescr. Ci tantum AB* 21 est] erit D 2
165 1 causare in corr. rB• 2 compositionis] ante conformitatis r 0 • om. A 0 ; I Et] om.
r 0 ' Etiam r 0 • I si] licet D 3 ad hunc] adhuc v 4 naturali] generali p• AB• om. C*:EU'
naturalibus (!) :Eua 7 Assumptum] in corr. M 2 Ad sensum (!) rL I patet per ipsum] per i. p.
r 8 I per om. :EQ* 8 de 2 om. rN! I Nonnulli in corr. R 2 9 omnem] post creaturam AH om.
0
A I creaturam rescr. sa I levare, et lucem] et lucem levare AB* 10 incommutabilis] in corr.
D 2 etiam commutabilis AH 11 fide om. Ao; 14 Idem] Item r 0 AG I IX in ras. A E• I
uniuscuiusque] in corr. rL2 unius cuiuscumque DC 15 etc. om. AG I contingentia in corr.
C' I non om. M 17 IV] post cap. SZ om. P*
166 1 quiaJ qui z I verissimel verisimile r 0 • I rationibus in corr. s• 2 fieri, proptereaJ
p. f. A 0 * I in om. P 3 animalium genera] g. a. A 2 generalium animalium M* 4 Nonne]
In me (!) AG I ista] illa S:EU I omnia] in ras. R 2 post non rL I per in ras. A 02 I commutabilem
D*AB* 5 locorum in corr. M" I quaesiere :EU 6 atque] ac vrB I credidere :EU I quod om.
D*rN; 7 aeternas om. A 0 * I non in ras. P" I ilia] ista DJAHG ita (I) AB I contingentia] comp.
C* 8 tamen] tantum A 0 9 requiritur] rescr. Pante magis R add. res r 0 • 10 ibi maxime]
m. i. DR 12 igitur om. S 13 est mentis] m. e. MI aciem rN 14 et om. AG I 46] 36
V I nisi] enim (add. nisi A Ga) AG I animae in corr. C 2 15 illas] istas D 2 (in corr.)CA BHG I per-
tinguntur D* 16 ista] illa A 0 I quia] in ras. c• om. AG I XIV] in IV A" 2 17 cap. om. AG I
15] 5 D I videatur D* 18 et om. rN• I IV] 9 in ras. 12 J capitulo om. rN•
167 2 cognitione] cogitatione :EQ* 3 eo] et D 4 ista] illa S I puritas om. D I elevando
in corr. rN• 1 intellectum] intelligentiam A" 5 tantum] tamen MAY I ut2 om. D* 7 sensi-
bilis, extra] e. s. 12 8 confusum in corr. S2 I virtute] veritate C* 9 repraesentas AG I secun·
dum1 om. M; 10 Et3 om. A•• 11 repraesentet AG J et om. M 11-12 multi percipiunt
tantum] t. m. p. (p.] comp. D') D 12 tantum ens] e. t. r 0 I autem] tamen in ras. AB• I sunt]
add. autem A 8 * I praecise in corr. rB•D• 14 ab omnibus] ab hominibus (post acc!dens I*) 1•r 0 •
15 est1 ] post maius RAH om. r 0 * J sua om. AY 16 ut1 ] nee rs I sed om. I* 18 nusquam
AG I intelligit totalitatem] t. i. A BHG I in om. M* 19 totalitate] totalitatem rL AB• I vel om. A 0 *
168 l huiusmodi rBDN! I numquam] numquod M* 1-2 termini om. D 2 per om.
A0 * 3 Paucorum] comp. s; 4 et om. AG 5 Sed] Si rB I pauci om. r 0 I non om. D;
APPENDIX B 387
9 cognoscendum om. o• I quas] quos (I) A 0 10 cognoscit] cogit (!) c I isto] illo vrs A 0
11 6] 8 P* I vidente1] vivente Z virtute D' I et] om. P' add. de A 0 12 inferius aerem] a. i. C
14 phantasmata M· A 0 I repraesentant AG I quasi] quia c add. accidentia ipsa o· I per om. D'
15 est post nebuloso A 0 * 16 conceptum C* I tamen] in corr. A 02 cum R 17 cum om. r 0 I
aliis om. D' 18 aerem rescr. P
169 1 vidit Z 2 illam] istam (pon. illam A 8 a) VABHG I veritatem om. AE•(ante illam) I
intellectus om. D' I creati V 4 cognoscuntur rescr. C 2 7 practicarum rescr. P I ab ipso
sumuntur] s. ab i. 1·r 0 I tam] tamen C* om. R' 8 speculabilia quam practical p. q. s. vrs
8-9 speculabilium] specialium o• 9 practicabilium] practicalium AG practicarum A 0 10 per
om. M' 11 pertinet rep. (Post theologum, 11-12 D) ov•
170 6 participatio Dei] Dei p. (p. in corr. D 2) DAH I habens] hominis (!) P 7 perfectio·
nem] ex perfectione A E• I Dei om. I* 8 hoc] huius D I modo om. D 10 est1 om. :EU* I
beatitudinem] habitudinem (I) D 11 cognoscere] praecognoscere rL 11-12 cognoscibile
rescr. oa 14 isto] illo A-v 15 alloquens in corr. D 2 16 ea, quae in corr. R 2 / quae om.
AG 17 lucente vidisti in corr. A 02 I oculos] omnes A 0 • I ad in corr. AB• I eos] eas D omnes
AO*
171 2 interioribus] et alius D' I ista] ilia A 0 I cur] om. M* add. in Av I fuca] add.
quam C* 3 non om. C* I nisi] in ras. C 2 non R I etc. om. :EQ 5 dictorum] aliquorum
D doctorum AG• I videndi] in corr. D 2 dicendi in corr. c• 6 concurrunt D*S 9 rationes
factae] refectae AB • 10 includunt A 0 * 11 concludant] concludunt Z concedant AG• I
illam] istam A EH 12 falsam] factam AB add. vel r
fPARS SECUNDA QUAESTIO UNICAl
173 8 Quia] add . autem I2 I per vestigium potest in ras. AB• 9 naturaliter investigari]
i. n. A y 10 concedit M* I naturalem rationem] r. n. 1r 0 12 ista] illa SA y 13 non
conveniunt] c. n. R * 14 natura om. :EU• 15 praesentandi A 0 *
174 3 simplicia] principia r 0 I alia] anima C* I ratio repraesentandi] rep. rat. CMrLN
4 vestigium M* 7 in om. c • 11 aliquam] aliam ro•
175 1 videndum] comp. rN I in] de I* 2 uncle] ubi (pon. uncle ca) c 5 in2 om. r 0 •
6 creaturae] creabile Z 9 alicuius in corr. !2 / vel] ad AG 10 ipsum] in corr. A 0 • om.PI
imperfecte1] perfecte D* I imperfecte2 ] perfecte M* 11 specie rN• I imago rescr. p 12-13 di-
stinguitur in corr. P 2 13 a bove] ab ove P
176 1 autem om. R* I ab illo] ab isto AY comp. (pon. ab illo ca) c I imago] in corr. c•
add. sic A 0 • 2 non om. z 4 triplicem2 ] tertiam (pon. triplicem ca) c I causam om. rs•
5 tres] post modos AB rescr. D I ponit om. AG
2
5-6 Metaphysicae] add. c. C 7 relatione1 )
in corr. P 2 relative M* I unum] om. c• rescr. oa 8 in1 om. A 0 * i creatura post exemplata A 0
9 secundum] Deum s• 10 refertur in corr. rs• I creatura ad Deum] ad Deum er. A YH I pro.
ductum in corr. AB• I ad 2] ut D 11 refertur in corr. rs• 12 sicut] ut A 0 I finalem] simi-
lem Z 13 ergo J enim A 0 I rationem vestigii] v. r. A 0 14 sufficit in corr. P 1 I alii C* I col-
ligitur] tollitur (pon . colligitur ca) C rescr. P I 83 om. C 15 74] 7 R om. D* 17 cuius]
cuiusmodi rN eius v A E•
177 1 repraesentat in corr. r 02 I artemJ a ratione (pon. ••tem ca> c I appropriaturJ approxi-
matur r 2 secundum] sensum C* sanctum D* add. vero r 02 3 tertium] add. autem r 0 • I
quae] qui C 4 Spiritui] sensui P* 5 illud] istud rLN I primo] illo A 0 7 esset2 ] esse
rn• I aliud] ad (!) rL om. R * 8 adhuc1] ad hoc AB* I eius1 ] esset A 02 (om. 03 ) om. AB I eius2
om. s• 9 esset] esse r 0 • I imago autem] a. i. D* imago (pon. imago autem ca) c 10 simi-
litudo] ante est (9) :EU post totius SZ 11 aliquam] in ras. et rescr. P in corr. A 0 • animam D*
178 13 quod om. r 0 • 14 animalis, a qua] a q. an. D* 15 expressa1 ] impressa AO•
expressiva or 0
• 1est om. r
0
I neque] nee A-Y:EQ 16 totius om. :EQ I se] add. videlicet A 02 j
neque) nee Dr 0 AHO 16-p. 179, 1 mediate rN•
179 1 arguitive] argui causae (add. argul M) M'S 2 repraesentatur D I istius] illius
A BHG I suppositum) add. vel suppositum D 3 sit falsum] f. s. r 0 5 natus rL I esse om.
D* I impressa I*A 0 * I vestigium D * 6 quod si] quam ra• I esset] post ita com. D! 6-7 pes
est] e. p . V add. sicut est pes v• 7 derelicta] delicta C* 8 totius in ras. R 1 I modo] modum
C* add. est A 0 * I vestigii DI similitudo] add . vestigii Z 9 Hoc] comp. rn I etiam] autem I* I
primal ista R 10 quia] quod A 0 :E 0 10-11 nulla creatura] c. n. AHG 11 nisi] nulla
AG! 12 et om. AB I secundum om. A 8 13 est om. AG 13-14 repraesentando] repli-
cando Z 16 illis] animal (!) P* I quia] quod (t>Taem . eo C') I licet ratio in ras. R 2 18 tamen]
tantum I* 19 absoluto rescr. c a
180 1 praecise] ante non Pante in1 A 0 1-2 in quo om. A Y 2 hoc] haec S I sic om. A 0
3 similitudo vestigiati rescr. A oa 4 potest] pro bat A E• I illo] in corr. rs 2 illi rn I relatio rescr.
ca 5 termino] ratio A y add. suo c a I etc. om . :EQ 7 falsum om.!! 9 tertio] add. modo p
9-10 sed tantum] t . s. D* 10 ad in corr. c• I quia] quod C I autem in corr. p• 11 est non-
mutua] non est mutua 1rn A-Y I dicitur Deus] Deus die . (die. om. rn•) rn A GO Dei c• 12 respec-
tus om. Z 14 de2 om. A E! 15 ilia] ista (post s!militudo AG) DA BHG I exemplati] comp. D!
16 modo om. z I quia om. D * I immo] imago rs• 17 per om. AG 18 qui] quia c·
add. enim rn I ponit] ante in M ponitur P*
181 1 mensurati] mensurari D 3 omnis] comp. S 4 tertium] secundum R 5 re·
spectibus] in ras. A 8 ' rebus (pon . respeccibus CZ) C I vestigium in corr. D" I sed om. P* 6 aliquo]
finito C! I sui in corr . I2 7 assignat Augustinus] Aug. as. PZ 8 quae om. A 0 * 9 et1 om.
0 0
A 10 perfecte r L 11 est om. AO• 12 aliquod A I est] add. a liquid A y 14 re·
spectum] tantum Dt 15 ultimum rep. A Y 16 sunt] post pondera :E 0 om. A 0 17 delecta·
tio rs I sic] sicut AE* 17-18 repraesentat DAY
182 1 unitas] voluntas AH I primi principii] princ. pr. vrs 4 summam pulchritudi-
nem] p. s. A 0 4.5 pulchritudo post ordo (5) A 8 * 5 operatio] comparatio AH I creatura]
cuius (!) Z 6 perfectissima S* I et1 om. M* 8 alia] aliqua A 0 I in creaturis] multis D *
10-11 appropriatam Patri] appropriatum Patris C 11-12 bonitatem om. C' 13 repraesen-
tat rs•A 0 I absolutas perfectiones] perf. (probationes D) abs. DAG 16 repraesentat M*AY
19 aliquid] aliquod A 0 ad C*M* 20 modus] motus AG* I et2 om. l;Q
183 1 11 rescr. P I numero] uno C*
2
2 accipitur1 om. A 0 * I et om. Z* I in om. AG
3 autem] aut (!) D 4 Numerus 2 ] add . autem A 0 I et• om. R* 5 in om. A 0 * 6 quod
modus in ras. rn 2 7 proportionaliter A 0 8 Et sic in ras. R 2 I in2 om. A 8 10 appropria·
tur s 11 accipitur] acquiritur AG! 13 totum] potest c•
184 1 appropriatum1 in corr. s• 2 ibi] in corr. S2 om. AG I quasi pars] p . q. CA 8 * I eius-
dem om. rN I quia] quae A 02 I cui in ras. A 02 3 nee] non rnA 02 om. A 0 ' I non] enim AG
4 quasi pars] p. q. A * I quia] et (pon. nam C ) c I ut est] e. ut rn• I et] vel s•
0 2 5 ut om. AG I
consequens om. A 8 ' 6 ponit1] potest P* I ponit"] positum C* 7 creatura] r ... J A 0 * I com·
muniter in corr. c• 8 repraesentat z repraesentaret rs• I est om. s 10 cognoscaturJ
cognoscitur A E 16 illud] id A 0 I est2 om. rN• 17 dicitur] vel dupliciter S*
185 1 vestigialis] in corr. p• vestigiabilis in corr. A 02 vestigabilis R 1-2 fundatur post
rei (2) D 2-3 formaliter ratitudo eius] e. r. f. vr-n 4 iste] ille SA 0 5 est1 rep. p
6 alio in ras. A •0 7 humanitatis] add. non est res rata v• I sit] non est AG, est AG• I ratum]
reatum C* add . ipsa humanitas sic in proposito A oa 9 in om. C 10 talem (I) A Y 12 ra·
tione] re Z I rati] reati rs• om. A 0 13 minoris om. S* I quoddam] quod P* I ens] comp. C' I
ens est] est e. ASHGl;Q
186 1 sicut Deus] sacerdotio (!) P' I quoddam] in corr. s• quod A 0 * I convenit]add. in
A0* 3 Ex] Et rn I esse om. Z 4 cui om. A Gt I esse] ens AB• I non in ras. s• I participando]
percipiendo z 6-7 ratum] reatum rs• 7 ilia] post participatione 1rn ista A-Y 8 ratum]
reatum rs• 9 a Deo] perfecte D ' 10 cognitione om. rn• 10-13 omnium - cognitione
rep. cum suis variantibus :E Q 10-11 Physicorum in corr. I2 11 sed om. C* 12 et om. S I
respectum essentialiter] e. r. (r. in corr . D 2 ) DrLN 13 causae in corr. C 2 14 ergo oportet]
o. e. I'LN I includet A 0 I talem respectum in corr. S 2 16 etc . om. AY
187 1 Si om . R * 2 tune] praem. et R* I licet] add. aliquae ca I sint] sunt RI non] si
AB* 5 in eis dicit] d. in e. A 0 I summi boni] b. s. P 7 non] nee RI nee] non AY 8 ra·
titudo) post entis A 8 * in ras . R 2 om. M 8-9 duplex est relatio] r. e. d. rLN 9 relatio] re·
APPENDIX B 389
motio D* 10 Super] Supra AG I praedicamenta] praedicata rB! 11 aliqua] in ras . p• om.

C! I non] natura in ras. S 2 12 aliqui] alii A E
188 3 fundamento] finito D* 4 de om. A 0 I constituente fundamentum] f. c. vrB
6 Ut] Nee D* I distinguo] post tria A E distinguuntur P* 8 modo om. M* 10 verborum
accipio) obiectorum accidens (!) C! I accipio 1 ) acapio (!) P* I planiora] add. sic A Oi I accipio 2
ante pro re AG 11 opinalem C I communis in corr. A 02 / ipsos A 0 12 accipio J accipiendo
rN acapio (I) P! 14 exemplata) exempta P* excepta Z
189 1 convenit) contingit D / figmentis) comp. D! 1-2 realitas actualis exsistentiae]
actualitas realis exsistentiae realitas A 0 ' realitas exs. actualis A 02 2 ordine (I) Rl 3 et om.
D* 4 aliquitatem] aliqualitatem R aliquiditatem A 0 5 alicui) alteri D* 6 fundatur
R / aliqualitate R 7 sumpta] se ipsa Z om. D! I est1 in corr. S 2 I est2 om. AH 8 ad1 ] a D*
0
A Y / VII) V I' 9 ratitudine et aliquitate] r. etiam a. P r. et aliquiditate A E aliqualitate (!) et
rat. R 11 aliquitas] aliquiditas AB comp. AG/ quiditativa in ras. A 02 /quid) in corr. AG•
12 aut1) ac D* at r 0 * add. intelligit rN 12-13 aut realitatem exsistentiae in ras. p• 13 igitur
om. C / dicere om. A 0 / fundari) sirniliter A E!
190 1 istam] illam S 2 habent A 0 I vere] post esse1 A EO* verum C / esse1 om. I' / esse 2 )
est S* 3 prima ratitudo] r. p. D 4 opinalis V 5 commune] add. et AY I nihil CAH /
sed] r . .. J AH et quod r 0 om. AE* 6 convenit) add. ex C / ponitur v• I res] in corr. I2 add.
haec v• 7 aliqualitatem ABG I ipsa D I esse om . Av 8 dicere om. J! / est• om. M I aliqui·
tas] aliqualitas AG aliquiditas AB / nihili] in ras. S 2 nihil AG nulla I;U!(restit. ua) 9 sicut om.
D! / diceretur] habetur p! 10 albi2 in ras. I'N2 11 illa) ista AG 12 in in ras. A 0 • / ali-
qualitate AG / ilia) ista DA YEG / sola om. A 0 * 13 ut) sicut P I est om. M* I erit) est r 0 / nihil
om. AB!/ illa) ista AEGO 15 ratitudo) rectitudo S* 16 rei) add. (=rep.) et absoluta R'
17 aut ha bet) in ras. P 2 ha bet D I se om. I' 0 * / conceptum) obiectum (pon. conceptum Ci) C
191 1 subesse J om. A 0 ' esse ante aliquid A Oi 1-2 de se aliquid) a . de se AG 2 sub·
est) subesse D * 4 Si) Se I'L* 5 advenientem] ad voluntatem M! 6 competere quod
aliquid) a. c. q. AG/ subesse) inesse A 0 I repugnat) recipiat D* 7 ei om. R * 8 non-repu-
gnP.ns] repugnans P*AG* 8-9 advenientem sibi] s. a. A 0 9 conceptus in ras. R 2 /non om.
I'L! 10 entis) post rati A 0 enti A Y / rati) reati I'B* 14 omnia) post apparentia AG om. A E /
apparentia om. R ! / esse vera] v. e. S 15 erunt) essent D* 16 esse) essentialiter S* 18 esse
essentialiter] essent. esse C 2 A E!G essentialiter C'
192 2 est om . I;Q I magis) maius A 0 / apparentia) apparenter AG om. A 0 ! 5 argurnento)
arguendo AE 6 rnagis) add. esse D 2 7 quam] quia M / ista) ilia SI conclusio in ras. A 0 •
8 propter] praem. et S 9 nisi) rationi vel C* I quod] add. ista D* 10 ergo) praem. si A EI
quam] quod M * add . in AG 11 praemissa, est ista impossibilitas] praecisa est ista voluntas
(pon . praemissa ilia 1 0) c 12 Quarta D 13 quid 2] aliquid D 14 non] neque z om. rN *
15 de om. I' 0 *A E 16 esset) essent D* 17 propter] per A 0 *
193 1 vero) non C* / humanitas 2) om. I' 0 * add. non A 0 * / quod) et Av 2 repugnet A 0
0 0 0
repugnant r • I ratum in corr. r • 3 quod om. A I uncle) in quantum v· 3.4 aliquarn)
esse P* 4 ilia] is ta A GOI;U / non) ideo M* om. C* / quia in corr. A E• 5 genus] sicut D *
6 respectum in ras. R 2 6-7 participatum A 0 * 8 !stud) Illud A 0 / respondit (!) S / argu·
2 0
men ta D / quin) quod ( ?) P / nulla) vera A 9 sit] ante nulla (8) Z post scientia RA BHG /Si·
rniliter) Simpliciter A 0 I quod1) quoddam R* I habet C* 10 genus om . AE! I omne) esse S*
11 includentes A 8 * 12 numquam] tanturn sunt quam D* 16 ex] de C / dictis eius] e. d.
CM 17 formaliter) ante est V post activum A 0 I sua in corr. AB•
194 1 est om. r 0 • 2 formaliter] formalis (pon . formaliter Ci) C 3 principiurn] ante
est1 AG post agendi rL 4 ipsum in ras. A 02 I nulla creatura) c. n. rB I rata] creata M!
5 specie in corr. AG• I illo J in corr. c• is to l2 A BHG I esse1) specie M ! 6 quomodo) quo C add.
r ... J A 0 * I illud] id AG 7 specie ab eo) ab eo sp. PZ add. specie M' 10 tarnen] post est AG
tantum A 0 * I est formaliter] f. e. A vo add. ens A Y 11 forrnaliter post ratitudo A Y 13 fir·
mum ens] e. f. C 2 A 8 ens falsum C' I verurn] unum D* I verum ens] e. v. C 13-14 certum
ens] e. c. C
195 1 non) nee A 0 2 ratum 2 om. rL 3 est necessario) n. e. vrN A 0 :EU 4 cau·
sante] creante A 0 I prius om. ~Q 5 potest absolutum aliquod] p . al. abs . I'LN abs. p . al. A 0 '
al. p. abs. A 02 10 quod2 om. AE* 11 excludit in corr . R 2 12 quae in corr. S 2 I sunt per
se] p. se s. vrB I ratione] tantum relatione R* I est entitas] ent . e. AE 14 litteram] post suam
A 0 in corr. I'N2
196 l sed si rescr. A 0 a I includit P* J in2 om . AE 4 cui om. rN• 5 si] sed I'L I per
om. C 2 7 Et om. A 0 7-8 exponitur post quia (8) D 8 pertinens in corr. P 2 10 quo]
conclusio (pan . quo 0) CI ratum in ras. rn• 11 autem] add. ( = rep .) formaliter si autem
intelligatur I'L 12 est] erit C praem. r... 1 A 0 * I propriae om. A H 13 sic om . A 0 I conce·
ditur rn 15 e converso] est conclusio D* I in quantum] post participat A 0 quantum D I est
om. M+ 16 haec] hoc ~u·
197 l est homo] h. e. C*M I intelligendo] in ras. A 0 2 praem . in rB+ 2 et om. A 0
3-4 concedi] concludi A E• 5 ipsum] rationem AG I lapis om. C;: I entitate] in corr. S 2 ente
D* 6 secundo modo J m. s . R 7 ipsum esse J e . i. A 0 7-8 obiectum Z 8 fund a·
mentum in corr. S 2 I necessarium om. rn 9 posito] add. vero A 0 I termino post relationis 2 A 0
10 instanti) in corr. D 2 comp. AE I est1 ] post ens CA 0 vel M * 11 esse om . C;: I in om . I'B I
ens] ante lapis AE post ratum A 0 13 ipsa om. A Y I participatio] add . et A Go rescr . MZ I
respectus om. AE;: 15 Physicorum] ante I AE* om . AH I aliud 2 in corr . S 2 16 cognitione]
cognitio rB• cogitatione D* I causati in corr. A 02 I causam] causationem C * I et om . A 0 I aliud
in corr . S 2 17 licet] spat. vac. AG I enim om. D * I lapis om . AG 18 cognoscitur AG
198 3 aliud] aliquod AG 4 sed in corr . A 02 5 sit] sic M * 7 ibi ponit] p . i. I'L I
boni] membri D* 9 eorum AG I bona] add. non R* 10 sunt1 om. C*M;: I sunt2 om . S;:
12 esse] essentia A 0 praem. secundum R * 13 esset] esse C *I* I loqui] loquendi (not. vel: loqui S' ) S
13-14 de esse] e. de C 14 esset] erit (Pon. esset C' ) C I est om . A G*(post intelligibile , 14-15)
15 ergo] sic (praem . et AG 2 ) AG 16 quod] quia AG I sit in corr . A 02 I apud] secundum A 0
17 eum] se rB;: I quemdam] quern AG* quoddam (!) rn I verum est] e. v. c ;: 18 ideo] ita A 0
19 si ergo] e. si vrB I essent] esset rB 20 bonae ~u I sunt1 om. A E;: 21 a primo bono]
a bono (ab o biecto Z) pr. r•zrn I essent tamen] t. e. AE I bona] comp. AB bonae ~u om . PI per
in ras . rB 2 22 fluxerunt DI si non] post se (23) rN 23 essent A 0 * esse AG I primi] nisi
C* I duritiem P
199 2 incipit P* 3 et om. z I hoc] haec A 0 * 4 nisi om. rn• 5 ista] ilia SAG add.
est SI et1 in ras. rN• j creaturae in corr. I2 I ideo] Deo D * 7 ut] non D * 11 nisi] nihil R*
12 ex parte] experte RI creaturam in ras . R 2
200 1 quaelibet] quaecumque c• 2 secundum determinatum] determinata AH 5 in·
ter] in A 0 * I repraesentant A 0 6 omnium om. ~u 7 natura intellectualis] non intellectu
p;: 10 repraesentandi] essendi y+ respondendi AB I natural non C * 11 unitatem et tri·
nitatem] t. et u. A 0 I et om. M ;: J ideo] praem. et I* 12 natura2 ] non P* I intelligibilis P
13 in om. c;:s;: 13-14 intellectuali, et in ras . s• 14 et om . RI praecise om . s 17 ratio-
nem Lecturae dicitur] quartam rationem dico D 18 quasi quoddam] quod quasi D 19 quae-
dam om . D J istius] ita D I hoc habet] hab . hoc D J partis] totius D 20 per] praem. et D
fPARS TERTIA QUAESTIO PRIMAl
201 7 imagine] comp . AE 8 intellectivaj add . sit p+ add . memoriae rN+ 9 speciem
in corr. AB• 11 ab om . AG*
202 1 sub2 om. AG I repraesentaret] repraesentat rN 1-2 imprimeretur] post obiecto
(2) VI'B in corr. P 2 2 ab] sub A 0 * I vera species eius] s . e . v. A 0 2-4 eius - species rep.
rB 3 quando] ante species' (2) DR post imprimitur1 S 8-9 et - converso in ras. AE•
9 est1 om. p• 10 repraesentantia rN• 11 ergo] ideo A 0 J propter om . AE;: 13 in om.
p;: I in intellectu] intellectu in ras. I2 15 ergo om. rn• I illae] istae (ante omnes D) DRA YGO
16 intellectiones rescr. PI simul om.VI essent plures] p . e . V 17 pluribus speciebus] s. p . R
18 aliqua] alia MAY I illarum] istarum DAY I ageret naturaliter] n. a . AEHG I et om . rn J esset
om. p;: I intellectio] intelligibilis M 19 esse om . AH;: 20 causal cum (I) S earn I'B add.
earn A 8 *
APPENDIX B 391
203 1 potest habere] h. p. AH 3 improbatur] in corr. M 2 probatur c 5 ital item rs

6 sequetur Av I simul post species P I species om. A Ot 8 patitur AB 9 patietur] compa-
tietur AY patitur A 0 t ponetur P* 10 reali] in corr. I2 add. et AG I quamdam] quemadmo·
dum ABt I formam om. Av 11 subiectum] add. vel r 0 • 12 patietur Lu 13-14 motus
rei] r. m . D 14 intellectus Z 15 in] et Z I aliquem terminum] t. a. V I extra om. I' 0
204 9 et om. D I accidentali in corr. c• 11 in intellectu in corr. M 1 I nisi] non D*
12 ipsius intellectus] int. i. A * I lsta mutatio post ergo A 02 I immutatio DM '
0
13 esse om.
A Bt I aliquam] aliam AG
205 1 intellectui] intellectu AG• 7 sunt multi] m. s. Z 8 Uno] praem. In I*I' 0 N• I
0
omnis in ras. r • 9 praecedens naturaliter] n. p. RI rationem Lu• 10 primam partem]
par. pr.DI iste] in corr. D 1 ille (ant< est A 0 ) A 0 LU* 11 illo] isto DAGO 12 virtutem]
veritatem M 13 Aliter - argumentum] Vel AB? add. praecedens AG I sic] quia CMII' 0
14 ante] antequam I' I addicere rs I est1 om. r 0 • 15 autem om. D I non om. c• I se habet]
h. se vrs I aliter] add. et aliter A 0 ! 15-16 sed - aliter om. Rtrs I sed - modo om. AB!
16 ergo] ante intellectus r 0 •AE! autem A 0 ! I se habet] h. se rLN I hoc om. M*(habet in texru
r•Petico) I estl praem. intellectus v add. intellectus rs 17 terminaturJ causatur (pan. terminatur
ca) c I aliqua] aliquam A '(post forma) I actus M(in textu repet.) 18 intellectus M(in textu repet.)
A B!G I illam] istam DMir 0 A 0 I non om. AB! I nisi om. M'(in cextu repet.)rs AB! I speciem] add.
(cf. ad 5) igitur in intellectu est ponere speciem intelligibilem vrs add. Hoc idem patet per
Aristotelem II De anima capitulo A 0 1
206 1 et om. r 0 • I et immutat rescr. pa 2 simplicem] post apprehensionem rLN simi·
lem AG 3 impressam om. Rt I ab R 6 Et] om. A 0 add. ex v• 7 speciem om. Mt I
aliam] aliquam AB 8 recepta est] e. r. AB* 9 istorum] illorum A YGLU 10 virtus] verus
(pon. virtus Cl) C 12 ubi om. R * 16 sed om. M* 17 loca] subiecta D*
207 1 accipitur] habent Dt 2 speculamur] comp. D I est om. M I et] add. quod roa
4 et1] add. quod r 0 • 5 concludit A 0 I nullam] naturam AG? 6 si om. A y 8 sed] si r 0 I
species om. Z 9 convertetur D 10 Philosophum] hoc ibi M' 11 res• om. D* I sunt
om. rN• 13 est•] praem. cuius I* I habitus vel actus] a. v. h. DAH 14 quae 2 ] quod M*
16 sed quiditas in corr. s•
208 2 gignatur] post non A 0 1 gignitur Rl 3 enim] rescr. M ' add. quis ( ?) Av 4 tene-
mus om. AB? I 12] 13 r 0 6 alius rescr. Ma 7 intelligibilem om. rNt I tractat Lu 2 10 est]
add. primo C 3 I aliquem actum] ac. al. PZrLN I primo perficitur] per. pr. AG 0 12-14 ad
quod - cognitionis om. u 12 ad] praem. fit ratio sic D praem. illud autem p7t<D~<Dµ I in po-
tentia post se D I primo] prius D * 13 et non] non (praem . et A Ga) est AG I obiecto] agente
DI sibi] sicut D 14 ergo] et per consequens intellectus u I obiecto] isto AG 14-15 pro·
portionato] add. sibi D 15 cognitionem] speciem P?AB! I speciem] aliud P!AB! add. vel
sic AG
209 10-11 Eandem - 19] Godefridus (Argumentum Godefridi Cl) Quodlibet IX quaest. 19
C!V! Probatur R! 10 Eandem conclusionem] Eadem I I dicta] ista L 11 19] add. vel 18
Al add. et ponit talem rationem LI ad] praem. illud R!L I per se] post est C1R? post potentia (11-
12) M!rN1 I in] praem. et primo C! 12 per - eo] illud recipit A Y• I per se] illud L J pro-
portionali] sensibili A 0 1 rescr. rNJ add. sibi Ava I non aliud] hoc al. rN! haec A 0 ! I aliud] aliunde
R! praem. ad Vl 13 solum] positum A 0 ! I est om. C! I cognitionem] add. ergo etc. C 1 add.
ergo ab obiecto proportionato recipit cognitionem et non speciem Ava I Augustinus] Patet per
Augustinum L praem. Item C! I XI] XII LQua om. Lu' 14 Trinitatis] De Trinitate R 1L om.
Vl(restit. V 9 ) add. cap. rN!AO!LQ I visui] visu R! I vocatur] utatur (!) I I Organum] add. etiam
L 14-15 Organum - immutatione om. C!R! 15 immutatione] mutatione !Lu• add. quia
sunt eiusdem diaphaneitatis L
210 1 quam propter] p. q. rN• I intelligere] praem. etiam I2 2 singulare om. AY 3 Ex]
praem. Et I* I intellectus] comp. AY 7 illo] isto DABHG I obiectum] add. non I' I in specie]
speciei rN• 9 satis rescr. M' I quia] praem. et p• 10 ergo om. r 0
211 1 sub in corr. D' I ilia] ista A BHG I oportet] debet AB• I esse om. AB? 2 actum om.
rN• 8 agentis om. Lut I ex parte om. M' I minus] unius AB 10 arguo] add. primo D
11 talis species] s. t. I'LN I talem] post rationem VI' 8 habet (!) AY 12 tali ratione] r. t. R
13 habent A E•
212 5 idem1 om. R' I et om. AG
213 1 obiectum] intellectum A 0 • I alia ... alia] aliqua ... aliqua A Y I in om. D 2 in]
praem. et MI' 0 AG rescr. 12 2-3 lumine noctis] n. l. M 4 naturaliter post se (5) AG 5-6 est
talis species] s. t. e. r 0 6 congruit] post sibi vr- 0 convenit r 0 • I unum om. R ;: 8 colo-
rem om. P' 10 et om. AG I ostendi] esse AE! I aliqua distinctio] d . a. vr- 0 11 illo] isto
A EHG I speciei] ante unitatem CM speciem M* 12 in se om. I* / unitas om. AB? 15 nee]
ut (nor. aliter: nee S' ) S I repraesentare rescr. M 2
214 5 Nee - valet in ras. P 2 9 minus] in corr. AE• unus AH 14 semper stat quod]
st. s. q. VI' 8 q . s. st. AE* 15 idem om. s• 16 aliud 1 ] ad M*S*
215 2 esse simile] s. e. in z e. similis rN I sicut] secundum I;U? 3 quia] quod (praem.
eo C 2 ) C 4 esse post alia2 I'LN 6 eodem om. Rt 7 nee] ut A 0 * om. C* 8 in1 om. C
9 unitate] post Dei AB veritate AE*H* I ista] ilia SVI' I relatione] comp. AY I ubi in corr. A 02 /
8
tantum om. S' 10 imitatio in ras. R 2 / et om. R / passiva] comp. AG 11 referri ad diversa]
ad d. r. AH I esse] post eadem I* om. ro*L;; /species] specie A 0 * om. I;U• 12 diversorum 1
om. D ' 15 una ratione] r. u. A Y 16 in om. C 18 actualis) accidentalis C* / ima-
ginatio rescr. M '
216 1 obiecti om. I;U* / totam virtutem] veritatem (virtutem 0 2 ) t. D 4 repraesentare
rN praesentari D* 14 llle] Iste oA-YI;Q
217 3 causat aliquid] a. c. D 6 causatum) ante primum rN tantum AY 7 primus
post actionis VI' 8 I actionis om. A 0 8 quia) quod M
218 4 universale om. c• 4.5 intellectum] intellectu z 7 sed tan tum in ras. A 0 • I in
in ras. A 02 8 ista] ilia S / verbal verbum AG universalia A 0 * 9 universalis) in ras. A E•
add. singularis AG 10 illud rescr. R 2 12 obiecti] ante repraesentativum AG obiectum P /
realis actio) a. r. r 0 14 quae] quia AG* 15 possit Z / eius om. A 0 I ad universale post
universalis (16) D
220 4 istam] illam s om. rN• I intellectus) Deus AG• I agens om. I' 8 5 non om. p I
passive rL 6-7 primus in corr. A 02 7 terminus in ras. A 0 • 8 intellectus om. c 9 vel
om. C* 10 in om. S* 11 Secundum in corr. 0 2 14 subiecto AB 16 minus] intel·
lectus C * / universalis AG • 17 actum) praem. hunc AG• 18 actum om. Z
221 1 circa] natura M' / circa universalius] non universalibus (pon. circa universalius C') C
2 sit) add. prius r 0 • 3 est rep. A Y 4 minus) unus M * / si om. Z* 5-6 praesens] per·
foetus (pon . praesens C' ) C 6 in1 om. A Y• / in2 om. P* 9 secundum] per AG / quandoque A Y
10 enim om. C' A 0 / differentia D * I universalioris) post est A E• universalior D 11 cuicum-
que D 12 communius in corr. 0 2 /in om. S* I inferiore aliquo] a . i. I;U 14 in 1 om. C* /
communius] conveniens D * 15 communi) praem. in AG 16 autem intellectus] i. a. AE /
concipere illud] i. c. A Y
222 1 concipitur) pon. concipit C' 2 commune C* / ita om. r 0 I non) post praecise M
om. C* 3 in om. rN• 9 sic post intellectus A 0 * I habere om. c• 10 sibi om. c I absque
rescr. I' 14 esset rL*
223 2 absque] ab rL I eius) post praesentia Rl om. A Ol I praesentius AY 3 habet) add.
hoc p * 4 sunt] sint D 2 P* sit D' 6 ipse in corr. 0 2 I est] ante ipse vzrBL om. M * 8 aliae
potentiae] p.a. (a.] ill ae M') M I cognitivae] in ras. A 82 cognitione D* 9 non] nee A 0 I
tantum] tamen S'(pos< secunda rio) 10-11 sensus communis) c. s. D 11 habet om. A 0 * I
tantum om. V 12 est] post praesens CM om. D I praesens in corr. M 2 I speciem] post eius V
rBL om. c• 13 organo] origine D* I hoc) in ras. p• comp. DZ I perfectius A 0 • 14 qua]
quia S* 15 est om. r 0 AG
224 1 virtuti] veritati C 2 praesentialitate) praesente M I intellectui) in (om. Z) intel·
lectu ZA 0 • 3 aliquid] aliquod r 0 add. esset A 8 * I est om. C* I in om. R* 6 contingenter
in ras. AE• 7 sibi) sic (prnem . cuiest A 02 ) A 0 /et om. C* 8 obiectum om. A 0 • I sibi om.
AY 9 nisi] in corr. 12 om. V* 10 phantastica• om. D ' 12 sua om. P / potentia om . D' I
contingenter coniungitur] con. conting. ZA 0 13 et] quod r 0 •I;U I ita] ilia A 0 * I perfectio·
APPENDIX B 393
nem AG• J cognitivae] cognitione AE J nulla] nam D * natura AG;: 14 perfectio ~Q * J ponenda]
post est R posita Z 15 perfectio A 0 * [ in2 om. A E;: 17 pluralitas] universalitas (pon. pluralitas
ca) c I ubi om. r 0 • 18 non] ideo V* I respondeo] praem. et D*
225 1 homo in corr. A 0 • I tamen] praem . non C * add. in rB• I intellectualis1] intelligibilis D "
2 ipsum] add. praesens An [ nisi om. D* 5 illud] id A 0 J imperfectionis M* 6 virtute
phantastica] ph. v. c I Ponitur in corr. AE•~Q• 7 perfectionem] defectum r 8 '(post perfectioris, 8)
8 perfectioris] perfectionis C* [ salvandam] solvendam P' salvando P 2 10 quaestionem] quod
rL I dico om. D * I necesse est] e. n . vrB 11 intellectualem D* 12 priorem naturaliter]
n . p. AB 13 istas] illas ~u 14 praesens intellectui] i. p. AH 15 universalitas] in
corr. M' utilitas (!) CJ praecedunt naturaliter] n . p. AH 15-16 intellectionem] intentionem
D *ZA 0 *
226 3 sit] post quodammodo (4) rN om. c 5 et om. rN 7 non om. C* [" loquitur]
legitur (Pon . loquitur C 2) CJ de om. S* [ de sensu] sensum sensum (!) AB 7-8 quantum] praem.
in M * 8 intellectu] add. autem r 0 • J habitum] praem. hunc C * 11 esse] essentia C *
13 similitudinem om. Ao;: [ Si] Sed (add. si C 2 ) C I autem om. M* [ per• om. S
22 7 1 est] esset D 2 quia] quod A E• J non om. AG• 3 praesentante D I aut] add.
ergo R 4 aliud] post intelligibile PAY rep. post intelligibile Z 5 anima per] in corr. R 2 per
animam post phantasma (5-6) AB! 6 repraesentans ... nisi] nisi ... repraes. V
228 5 nihil] naturalis C* [ natum est] e. n. PZ 6 habeat in corr. AG• 7 repraesentare
(pon . repraesenta nte C 2) C [ speciem] sensibilem M' 8 habet om. M* 10 ergo] post speciem
I* om. r 0 *(po$1 negando) I speciem in spat. vacuo M 2 I in om. v I erit] est r 0 13 XII] XIII
DJ cap.1 om. A 0 J 4] 9 Z om. D *
229 1 quod] om. A 0 rep. S J est post intellectiva R 2 factus] finis C' 3 activus] actus
r 0 [ respectu] realiter A 0 * I secundi actus] a. s. CR!r 0 [ ita om. S* 4 primam in ras. R"
6 quia] quam D* 8 ad] a D* J est] r .•• J A 0 * [ ibi] sibi M
230 1 ille] iste D*AEHG 2 illo] post actu 2 rN isto ABHG 4 duo] in corr. AE•G• om. M"
5 et om. I* I non om. A 0 • I erit] est ro 6 memoria formaliter] f. m . R 7 actus] post se-
cundus A 0 om. r 0 • 9 cum rescr. P 2 I opinione in corr. c• 10 nisi om. r 0 • I in om. rB•
12 per• om. p I per phantasmal perfectissima (not. aliter: per phantasma S 2) s 13 in om. C * I
parte intellectiva] i. p. C 14 scientiam] scientia C* animam D 15 non in ras. A 02 [ sicut]
si A 0 J ex] de P in D * [ verbis] viis (I) A 0 16 eius om. Av•
231 5 illud] id Som. A 0 * [per quod] q. p. DrN• [ repraesentetur r 0 6 si esset] e. si
AB* [ impressum ab obiecto] ab o. i. A 0 [ sed] quod AE 7 a om. D" 9 Ideo] Non M" [
potest esse ratio] r. p. e. A 0 * I esse om. A 0 10 agentis 1] in corr. AE• agens AH* 14 intel·
ligitur AE 18 ista] illa AY [ responsio] ratio Z 19 universale] universalem M* add. et A 0 J
non om. A 0 * [ quia] praem. et A 0 * 20 sensum R*
232 1 quando] post species A YBaHG om. AB' J sicut] sic A Y 2 repraesentant A E• 4 non
om. r 0 • 5 rationi] ratio C* ratione post gignentis A 0 6 condicio] ratio ~Q I rationi] ratio
D ratione SA 0 7 obiectum] oppositum R* 9 partialis causal c. p. Ir 0 I potest om. AE•
13 praesentiam realem] r. p. RA 0 15 ratio om. D*(post formalis) 15-16 genitam] in corr.
AG• om. P 16 quae om. S* 17 cognoscibili C* 18 praecedit om. r 0 [ speciei] comp.
Mom. AG
233 5 quam] quod C * J verum] post est2 A 0 om . S* 6 passo] comp. AB 6-7 primo
signo] s. p. I* 7 vel om. M 7-8 intellectu AG• 8 agentis S* [ signo] add. est C * I in2
om. A 0 * I ista] ilia A Y 9 possibili om. A 0 I agentia] cognoscentia (pon. agent!a C 2) C coagen·
tia A 0 • [ passo] comp. D [in om. R*rL I intellectu in corr. s• 13 simul] vel M 14 etc.
om. Z 16 ut] et Av I causae P 18 causal causam D* om. A 0 • I naturalis in corr. A 0 •
234 1 concluditur C* 1-2 actualem om. rL 2 cognitionem] opinionem (pon. cogniti·
onem rN•) rN I plurium simul] s. p. A 0 3 ldeo l Item (not. vel: Ideo P 2) p I respondeo] ratio
M 3-4 quaestione] distinctione A 0 • 5 removet S* 5-6 imprimitur in corr. D 2 6 in-
tellectum] medium v 8 III om.RI in om. r 0
9 visis] visus AB* I tangamus s I illo] isto
D* A y illud C*M* I posito] ponendo C* 10 cuiuslibet] cuiuscumque rL I habitualiter] post
noti V rescr. C 1 habitualis M actualiter AG I noti] non A 0 12 intellectionem] in corr. D 1 intel-
ligibilem A Gt 13 ista] istam c· ilia srLN 14 per om. D I imperantis movere post cogni-
tionem (14-15) AH
235 5 imprimentem (!) A 0 6 intentionali] ante passione P intelligibili AG 8 et om.
A0 10 ultra deducis] d. u. vrs I intellectio] intentio D*A 0 • praem. tune A 0 a 12 in om.
A 0 * J ilia] ista ABHG 13 motus] modus AH I quatenus rescr. P
236 3 quod] quia rL I sensui om. rN•(post praecise) 5 praecisa causal c. p. A 0 I ha-
bendi] in corr. A 02 add. potentiae AB• 6 suum' rescr. P 2 J est1 om. rN 7-8 praesens sibi]
s. p. A 0 9 ipsa om. D* J organo] add. et D 10 quam] quod :EQ 13 quando] quia P I
corpori s• 1 Cum in ras. M 2 14 perfectionis] in corr. ruN 2 perfectioris AG
237 1 est2 om. C* I organica A Y 2 sibi potest] p. s. M I obiectum] ante esse V om. rs
3 erit] est r 0 NA 0 * 4 habet] est A 0 * 8 ilia] ista svrB•LNABHO 9 quae] qua (!) A 0
10 ipsum] ilium rN 10-11 eiusdem] eius A y 12 ideo om. M' I quod] quia C* 13 cor-
poris] coloris C* 15 operationi] in corr. C 2 operationem D* 17 differunt] comp. :EU I a
om. :EU I cervi om. rn• I Non post forma (18) DR 20-21 non prima causal n. praecisa c. in
ras. R 2 j prima causal c. p. AB primo c. in corr. D 2 21 obiecti om. A 0
238 1 causal casu rN• 3 in tali om. :EQ*(tali post operatione) 4 locus om. M' 5 di-
citur] est v•(post specierum) 6 dicit RI ipsi C* I loci om. Mt I Iocatum in corr. D 2 8 quia
species in ras. R 2 I species sensibilis] sens. sp. vz•rs 9 ita est] e. i. A Y 10 in om. :EU*
11 sicut] sed M• 12 pueri] senes (I) AY 13 nimiam] minimam (Pon . nimiam Ma) Mom .
A 0 * I abundantiarum C 15 in om. AB I deleatur] debeatur A 0 * 16 seu] sive A 0 ! I Aliae]
2
Animae M' I multum s• 16-p. 239, 1 congruentiae in corr. S
239 3 de om. AO• 5 istarum] illarum srLN:EU 5-6 phantasiae et intellectus] i. et
ph. ABHG 6 isto] in ras. A 02 illo SAY I quod] quo AH I in] pro C* 7 cuius] eius AG
8 eius] eis P* 11 videt illud rescr. A 0 a I illud] id C* I in2 om. rsi 12 viso om. AG I per
virtutem] virtute M. I phantasticam] add. semper c• I phantasmate] phantasmata (I) A y 13 po-
nit] potest M* 14 memoriam A Y 14-15 respondeo - scientiam rep. :EU* 16 isto]
illo srLN A BGO:EU 17 praemisisset] praemissis A E• praemisit :EU* I ex ipsa] om. A 0 ' ex A 0 • I
scientia om. I' I quam] qua M quod D* A Y 18 verbum om. AB• I quam] quod C* 19 sci·
mus] simus (I) AY I 12] in corr. C 2 18 rn• I cum in ras. R" 19-p . 240, 1 Simillima est]
Est s. AB
240 1 visio om. C* I visioni] post scientiae vrs· visionis C* visionem z 2 in 1 om. A E• I
in2 om.RI verum verbum] verbum v. A 0 4 et om. A 0 * I visio rescr. P 5 interest] iter
est (I) P nunc est AG I illud] aliquid in ras . R 2 I loquitur] post similiter AH add . ( = rep.) et quod
scit loquitur V 6 meam om. rB 12 omnibus] rationibus C* I illud quod Augustinus]
Aug. i. q. vrB I quod2 ] in ras. Ri om. :EQ! 13 gignenti] comp . DAG I semper om. D* 14 est
om. AY 15 memoria 2 in ras. R 2 16 distincto AY I oportet] ante Ergo A 0 om. C* I istam]
illam :EU 17 esse post intelligibilem vrB I per om. AO• I et om. AO• I ilia] post ratione c ista
D* A BHG 18 proprie] post sumptae A E proprio A Y
241 1 modo om. rL 2 anima2 ] a se (Pon. anima C 3) c I est quodammodo] q. e. vrs
3-4 scibilia] scientia AB• 4 Scientiae R 5 ipsa] ista R 6 intellectiva] intelligibili D
6-7 habitualis] virtualis (praem. habitualis et A 02 ) A 0 7 virtualiter] virtualis D I obiecto 2] isto
M I sic] sibi D 8 virtualiter] post scientia R om. D I scientia] ante tota D praesentia A 0 •
242 4 intelligibili om.DI quomodo] r ... J A 0 * praem. quod Z 5 dici] r ... J A 0 * I nisi]
post did rN• ut AG• I ilia] ista A YO 6 virtualiter om. A Y I primo om. A 0 • 8 relucet om.
A0 • 9 sed om. Zlalicuius] actus (I) CAY 10 arguitur post] p.a . AH 11 quae om.
A E? I actuatur] actualiter (Pon . actuatur ca) C actu arguitur Z 12 ilium] in corr . R 2 istum SAY
15 quandoque] quando C* I scilicet] ante quando AG om. AY 15-16 obiectum in se] in se
o. A 0 16 praesens] ante est R prius D'
243 1 aliud] post fieri AH om . D*:EQ 2 fit] sit A 8 * 5 ad 1 om. rs• 6 praesens, et
prius] prius et praes. AG I habendam DR:Eu 7 ad in corr. A E• 8 non om. D * I praesentia
om. s• I intellectui] in intellectu v 10 quantum] praem. in D* om. AG 11 ideo] ita z
12 actum om. A Y:EQ I approximate] appropriate D' 13 priorem actum in ras. R 2 I quam]
quod Z 14 istos] illos (post actus AH) AHG 16 enim om. D* 17 intelligibilis om. A 0
APPENDIX B 395
18 obiecti om . A 0 • 19 de se est] e. de se DR 20 tamen om. A 0 *(ante !psi) I inter se post

ordinati vrs
244 3 in om. A 0 I specie] sensibile (!) C'M 4 summa om. Z 6 obiectum suum] s.
o. CM 7 sensitivae om . D• I et om. R I in om. AG 8 dependeat in corr. 12 9 obiectum
praesens] p. o. vrs 10 ad aliam potentiam rep. AEa 11 Si] Sed AB I instetur] instatur
AEG add. ut prius AG I istam om.RI solutionem] conclusionem P 12 quia] quod PIVZr 8 A I
numquam] non CI pluralitas] post est AB comp. M' I ponenda] ponendo rL posita Z I nisi
propter necessitatem] sine necessitate PA-GI propter om. AG I I] II C praem. ex AY 13 hie]
in corr. A 0 • licet (pon . hie. c a) C comp. ADSAY I autem] enim M et ante hie A 0 om. DCSRIVZ
rABHG I videtur1 ] add. esse AH I sufficienter] sufficiens D* sufficere (I) A 0 14 semper] ante
est CMir 0 post dignificare R
fPARS TERTIA QUAESTIO SECUNDAl
245 4 quaeritur A 0 Lu 5 intelligibilia D* 6 ratio] comp. C 911] in ras. A 0 • praem.

in A 0 11 combustibile1 rescr. ca I esset] subesset Lu• 13 intellectionis rescr. P 15 no·
biliorem D I aliquid] post manifeste rLN ad C* ibi A 0 I manifeste] immediate R I magna] in
corr. A 02 magis DC* 16 intellectivae] intelligere (pon. inteltectivae ca) C praem. naturae D
PS 1 (in ms.)RIZroNaA praem. rei (?) ca add. potentiae vre I est om. vreLN*A 0 * I esse] ante
videtur rL om. D * I potest CM 17 sibi om. A 0 * I absque] nisi in Av I mendieata] indieata
C not. vel: indicata P 2 comp. AG rescr. 1a 18 quibusdam A E• I coniungitur] ante contingenter
p1zr 0 post potentiae1 vr- 0 om. s• I et tamen quod] cum PZA y I quod] quia C* om . v 19 in·
feriores om. vre I possunt] possint CPMS1zrs A YHG I habere - possit om. D' I habere obiec-
tum] o. h. z I praesens sic] sic p. vre sibi p. 1r 0 N p. sibi (add . ut AG) rLAG praem. sibi AB I
sic] sicut C' om. C 2 19-20 sic - praesens om. AH 19 Etsi] Quod si Pvzre Quod Av Et
AB* I intellectiva AGO I possit] posset re 20 sibi om. (sed cf. ad 19) AEG I in om. C *A 0 * I
potentia inferiore] i. p. CMI*r 0 I non om. C* I non tamen] r •• •J p• I tamen] tantum A YB add .
in AG 0 I summa] sua AH 20-21 praesentialitate] praesentialitati Av praesente M*rN •
21 praecedente s•pvzr A I Sicut autem] Et sicut DCMSR1r-e Sicut de (de] in AG) p AG
22 multo] comp. c• 22-23 summe praesens] p. s. D 23 quantum] quando rL add. sci·
licet Z I quantum - praesens om. AY I esse] add. summe D I et hoc = AM 2 I cognoscendi]
intelligendi AH cognitivum PZ cognitum CM*SRI*r 0 LN• add. cognitum DABH
246 5 III] II C*R I quo est] quod essent R* 6 fieri in ras. C2 13 omnes•J omnis (I) C
14 oppositum] propositum I*
24 7 1 ex om. LU• I immaterialitate l immensitate (pon. !mmatcrialitate rm) rN I se sola]
sola se R praem. scilicet AG 2 intellectionis] praem. r ••. J A 0 * 3 si om. rn• I eiusdem AB
4 intellectiones] iUtentiones D* pon. intentiones A 0 • 5 quia] quod C 5-6 differunt] post
specie1 (6) AH comp. Lu 6 sunt om. rN1 I causis diversis] d. c. rN1 add. ins• 1 Falsitas om.
S* 8 speciebus om. re 10 per om. AB* 10-11 intelligere est] e. i. post hominis (11)
CM 12 est una om. AB• 16 intellectionis] intentionis D *rLN• I et om. M 17 qui]
quid AB• I XII] XIII AG XXII z I Super] dicitur M* I Super Genesim rescr . c• I 28] 8 AO• 18 R
248 1 est1] in spiritu quam ipsum corpus in sua substantia C* om . AE* I in om. ro• I cor·
pore om. C 1 A 0 • 2 in] et Av I quam] quod M* 4 quasi] quam D * I spiritus] substantia
rN• 1 facienti] phantasmati (!) z rescr. C 2 A 0 a om. AG• 5 vice] vitae (I) z 6 de in ras. R 2
7 Quamvis] Quam M* 8 esse om. C* I esse in] essentiam s• I tamen om. D* I eandem imagi·
nem] eadem imagine rN• eand. imaginationem AH 9 spiritus post ipsum rLN I celeritate]
in corr. r 0 • realitate Z intelligere D' rescr . P I mirabili] miraculi AG• 10 ut oculis post fuerit
AH 11 formatur] formaliter AG• 12 X] in ras. P 4 AG• 4 vel X {v. X om. A Bl) AB j ima·
ginis D* 13 enim] ante dat D * om . S* A 0 I ei S* 14 quiddam] quoddam A 0 quandam D*
rescr. A Ga j autem] aut S 15 mens rescr. AG• I rationabilis V 16 conservatur Av I iudi·
cet] induet Z I animae] post partes RAB aliae A 0 *
249 1 informantur] informatur A vo rescr. ca I cum om. A E 2 ipsa] propria C* I animal
forma AG I imaginationes AB 6 De civitate] Civitatis vra 8 cognoscendi om. C I sunt 2
om. Rt 9 a om. M• I agendi om. AE • 12 omnes formas] f. o. M 13 operationem] opi·

nionem M• 14 possint] possent D · possunt zrL I imperfectiores] perfectiores c· AO• praem.
etiam C 16 et1 om. Z
250 1 inter] in AG• 2-3 de speculatione, ibi] i. des. vra I speculatione in corr. M 2
3 intellectio in corr. D I2 I ergo om. I' I proprie] add. dicta AY•
2
4 intellectiva om. ct 8 istam]
illam s 9 apparet om. A 0 t 10 omnes rN 11 quam] quas rN• 1 congenerat] generat
AB< congruat S' cum generat Si comp. rN• I notitiam] post sui DR om. A Gt I utraque A E 12 pa·
ritur rescr. p 15 cognitor] cognitorum VTBD cognitivum v• I ipsa est] e. i. rN ipsa non rv
16 et om. vra 0 I nosceretJ cognosceret vra 0 I sedJ si v I eratJ est r 0
251 2 quam in ras. R 2 I est om. D• I intendit] comp. AE intelligit AG 2-3 tribuere V
3 aliquam om. L;Ut 4 arguo R I ratione om. rN• 5 sunt post perfectae AH 6 impediente
C * I Ergo] Aut P J anima] aliqua (tmiem. anlma Si) S 7 notitiae genitae] g. n. AG 8 sive]
sicut D• / susceptivum] receptivum A 0 * / semperJ species D* 9 intellectioJ intellectus S in-
tentio D• 10 in ea] me D' om. D 2 I ipsa est] e. i. PA 0 I causal causam AB* J cuius•J minus
Z J ipsa1 om. rN 12 tantum om. :E I quattuor] ante sunt :E duo D 13 per se om. A 0 * I ap·
paretJ patet ADR praem . (cf. immediate antea) per se A 0 add. ex :E I Metaphysicae om. pt I ergo]
add. in C 14 in se] in AH* om. :EI non om. ct I et 2 om. CMvr-o I est= AI' 0 ABG esset C
sequetur p7t)'~µu erit rel!. -r I ex] ab C 15 si1 om. D * I esse om. A 0 * I si1 om. AGt I aliqua =
AP A y I sit - agens] sint causae (c. om. vra) libere agentes 12vra A Gi sit libere agens rLN• sit
a causa libera :E sicut causa libere agens A Gt I Et om. A Y 16 formal finis M praem. aliqua
I*r 0 om. StL;Ut I habet esse] ante aliquo vra e. h. DRA YEO esse r 0 • I per om. D* I productio-
nem] add. rei D add. (cf. ad 16-17) rei in esse CRII' 0 16-17 et - productionem om. MS*
:E* Jet - esse om. C t R t 16 finis om . A 0 t 17 aut in ras . R 1 I praecedat r 0 18 ideo]
praem. et A 0 add. sit AY J maior = AV'(postquando, 6)AY 19 perfectio R* 20 alterius]
alicuius A 0 rescr. ca I retentaJ in ras. c• tenta (-te l I'L) PS*IZI'LN A YHGI stante A G•I; unita (Pon .
rctcnta Mi) M I hypothesi] hypostasi ra' hypotasi (!) ra• I non om. A GL;U* I nec2 ] ut AO•
252 2 necessarium om. rot 3 vel in1 om. :EU* 4 aliqua] alia R * 5-6 impedimen·
tum] impeditum Z comp. DA 0 6 salvatur C 7 posito Z I quinque] quattuor AG 8 quia]
quod AB I nihil] illic D I videtur 12vraN A:E videntur D I impedientis in corr. D 2 I Fugere l Fin-
gere :EI autem = APR2 ZAY-ru not. alius liber: autem µI tune om. P*:E I ad causam] aliam c.
scilicet :E ad causatum AE 8-9 et dicere quod ilia] de elicere (I) q. i. AY quae D 2 CMSR1r-L
A EHGOiI; om. D'ZI'L A O f 9 requiriturJ quaeritur CM quaeretur rL A Ot add. tune rN• I ut]
quod vr- 0 A 0 :E I gignitur AY I hoc• om. :EI est] om. AG• add. enim v •ra• I quod omnes om.
P* 10 per se causae] c . p. se rL J sufficienter causae om.VI aliquid] in corr. A 01 ante requi·
ritur vra 11 causata V I dependeat :E I erunt] post tantum A 0 essent C 11 -12 genera
causarum] c. g. ABG 12-13 vel - causal om. DCSRtizr-BAEtH 0 t; 'II sign. Non liber Duns
Ri 12 dependebit] dependibile AO! I aliquo] eo M 13 eius] post causa AG om. AB
14 quattuor dictas] d. q. c• 1 dictas om. r 0 AE!G I sunt] add. causae r 0 15 accidentalis c I
dependet] add . certe A 8 ! 16 expresse Commentator] Com. e. Rl I 30] 20 AE!G Jet] com·
mento AG 17 31] 21 AE!G 41 r 0 I Item] Idem CR! ubi r 0 AE!G I causae cuiuslibet rei] cuiusl.
0
r. c. r AB!G Ivel] nisi AG• 18 istarum] illarum Rl add . et r 0 •AB!G I II Physicorum om. Rl
AE!G I 67] add. et AB!G add. vel r 0 I 68] add. et AB! I 69] 9 r 0 • I et 70] 70 r 0 • om. AB!G
18-19 per - sufficientiam] p. s. d. Rl ubi accipitur demonstratio sufficiens AE!G
253 1 illud om. R *(ante etiam) I excitatione rescr . M i 2 in om. D*C' 3 antequam]
tamquam P*A 8 * 4 tota om. A 0 * 5-6 aliquid causare] c. a. rN
256 11 est in alio] in a. e. AH I alio] aliquo AG* 11-12 alio extremo] e. a. D !2 sic·
ut] sic D *
257 1 quod in corr. C" I anima om. 12 I nihil om. AGt I habet activitatis] a. h. (h. om. St)
svr-o 2 intellectionis] intentionis D * rescr. P 3 enim] tamen D * 4 negant om . :EU
5 Quod om. AG 6 agens sit tale] t. s . a. A E 7 et om. I*AG I De generatione] Generationis
s rescr. p I tune] post quod rN om. M I idem] in ras. c• post esset ra 9-12 tune - coincidunt
rep. Z 10 efficiens et material m. et e . vra 12 relatione] post reali R ratione I*I' 0 * I quod]
quae A 0 13 v om. C* I oppositionem] in corr. r 0 • comp. rL opinionem D * 15 utpote
APPENDIX B 397
quod] ut quia pote AE' utpote quia AE• I quod in ras. R 2 I solis om. rnt I et 2 om. D 16 cale-
faceret in corr. I2
258 4 quod rep. AH 5-6 difficultates in corr. c• 6 accidendo rL2 I aliqua] post ma-
teria AG hac AH I materia om. rNt I eas] eadem D* om. C* 7 ista] ita rN' ilia (post metaphysic•
A 0 ) rN• A 0 I tune om. rL I tollitur] post veritatis (7-8) A 0 in corr. I2 totaliter (pon . tolleretur A Gi)
rn• AG 8 negantur om. A 0 t(post materia) I una materia] m. u . AG 10 intellectus om. A 0 * I
agens om. ptrL• 11 non] omnino (add . non C 2 ) C 12 perficiendo] perficit Z om. I;Ut add.
et A 0 13 facit] add. exemplum A 0 • 14 istae] illae AEHO 14-15 diaphaneitas om. A 0 t
15 huiusmodi] huius D*rB A HGo 16 non] tamen AH 17 ipsum om. C! I actum 2 om. Dt
259 1 agente] in corr. c• in ras. M' 2 illud corpus] c. i. AG 3 Ital praem. Et rn
4 in 2 om. D* 6 istas] illas D 2 praem. scilicet D 7 simul] post substantia V om. C 2 10-11 ha-
beat rationem] r. h. D 11 intellectionem] intentionem D* 12 propter ista duo om. AG I
intellectus] intus (I) M I nullam rescr. A Ga I activitatem] actualitatem A 0 14 Quid] Quid-
quid D* I effective om. rnt I intellectionem] intentionem D* 15-16 intellectionem] intentio-
nem D* 16 in2 om. Rt 17 non om. Z 18 intellectionis AG' 19 possibile] ante sit
rn om. Dt 20 et om . Mt I sint] in ras. c• sit p
260 1 substantial differentia D* 3 vel1 om. Z 4 nee] ut D I alicuius om. rn 6 ali-
quam] aliam A 0 * 7 ipsa in ras . C' I sub om. D* I talis potentiae] ante ratione V p. t. AY I in
om. C* I ista] illa SZ 8 quia2 ] add. in nulla S 2 I per se] pars P 9-10 Sicut ergo] Ergo s. CM
10 est in ras. rN• 11 phantasma rnN• A y I quae non] quando (add. non C') c 12 est 2
om. R 13 sic] sicut A 0 * I est] add. sic est (est om. A 02 ) A 0 14 in 1 om. s•rn• I phantasma
rnAG 15 sunt om. M* 17 sit om. A 0 * 19 qua om. A 0 * 20 remotione in corr. P' I
virtute] post intellectus A * in corr. S om. D' I intellectus1 om. rB
1 0 2
261 1 Ex hoc] Et ex hoc in ras. AE 2 / sequitur om. rn• I intellectiva1 in ras. R 2 2 et

om. C 3 ut1 om. rL! I rationis] ratio in corr. C 2 / respectus A Go 4 intellectionis 2] intelli-
gibilis A Ga 4-5 tantum] post phantasma (5) P totum Mt 7 illa] ista A HG I efficientia in
corr. A 02 I erit] ante illa R est rn I ipsius] illius v I Dei om. rnt
262 4 sequitur om. DI angelus in ras. C' I in] ex rN• 5 intellectionem] ante nullam
DA 0 intentionem D*Z 6 novam om. AE I quantumcumque] quantumlibet AG*/ habeat
om . z 7 nullam rescr. AGa 8 opposite] apposite rL opponendo P* obiecto D 2 10 ipse
concedere] c. i. AB I habere] post novam (11) AE post intellectionem (11) A 0 16 Iuxta -
Godefridum] Iuxta sec. rationem. Godefridus rLN AO! Iuxta sec. rat. contra quaerendum :E Item
A E!G 16-17 Iuxta - sensatione] Item, quando phantasiamur sine specie Cll 17 contra]
vera (I) D I ipsum] eum A E!G I sensatione exteriore] e. s. D 18 quid] qui rN• A 0 1(restit. 03 } I
enim om. C!IAG I ibi1] ante movet AG post organum R!VrB om. DAE! I Nihil] Ve! rLN*A 0 ! add.
enim C!R!:E / videtur ibi] i. v. C! / distinctum] add. in D 19 ponere D / sensitivam om. C!I /
alio] aliquo R!VrBLN• A 0 ! I organo] ordine (!) :E add. alio R!VrB I a phantasmate, vel a phan·
tasia = A a phantasmate :E7t<D a (om. AG*) phantasia (in corr. 0 2 ) rell. ~<Dµ 20 illam] istam
AG ilia Z ista AB! I imaginandum] add. etc. A 0 !
264 12 causat om. Dt I omnem intellectionem] i. o. AH/ causal causam D* I naturalis]
om. D' universalis 0 2 13 illam] istam ABH 14 aliquam] aliam AEH I aliquam actionem]
post intellectu R act. al. CM om. rn• I conformem in corr. M 2
265 1 ita om. I* I compositionem om. D' 1-2 repugnantem in ras. C' 3 phantastica
om. A ot 5 unam] veram rN• 7 aliquam om. AG 8 dicat A E 8-9 phantasma -
quod rep . (9f sign. Vacat :EU1) :EU 8 repraesentant I praesentat P 9 intellectionem] inten·
tionem D*Z I in om. rn• 15 Respondent] praem. Et(?) D 2 17 intelligitur] intelligere Z*
266 1 intelligere - habet rescr., quia loco huius textus introduxit Quid (p. 265, 18) - quod
(p. 266, 1) Ra 3 subiectum R 5 manentes om . pt I in om. D* / denominatur in corr. A 02
6 manentes CA0 * 7 I] II A 0 I I et om. P* 8 diversa post propria rn• I propria] post actioni
(9) AB om. Z 9-10 quod illud quod rescr. D' 10 actionem in ras. A 0 • I oporteret rescr.
rm 12 actio in ras. A 02 13 esset] erit CI nisi] non v• ubi AY om. Mt I quaedam formal
f. q. (q.J quac AY) AYHO I ut] vel A 0 * 14 ad] aliud P* 15 in] et C* I summe rescr. P'
16 illud] id A 0 om . MI facilitari] in corr. A 0 • comp. D' rescr. A 1 17 est summe dispositus)
s. d. e. A 0 I quamcumque) quantamcumque AE 18 intellectionem] intentionem o•rN•

19 aliquem] post habitum vre om. AH I in om. c · 1 si) sed D*C*M* 20 respectu in corr . A 02
21 cum rescr. P 2 I volimus (I) S* velimus Z I habitus om. AG
267 l eius] post bonum R. in corr. 0 2 I attribuuntur rN• 2 aliquam in corr . A 02 4 si]
0
in corr. r • et MI Non om. M' 5 enim om. o· I videtur intelligibile] i. v . RI phantasmata]
in corr . rN• phantasma D* 8 relation um AH I enim om. A 0 9 causata] creata A 0 I illa]
ista A 0 10-11 praesenti P' praesentante P 2 11-12 logicas om. rL 12 relationem A 0 I
rationis om. s I nullo] nullus z nee rL 12-13 poterit conferre] c. p . rN
268 5 erit] esset C 6 causat D I aliquam] aliam AG 7 illam] istam (po>t lntellectionem
AG) A EHG 10 postea I2 11 non om. r N• 12 aliqua] comp. C aliquem (!) Av
15-17 Item - phantasma om. (sed pon. signum in textu et mg. A Y2) A Y 15 Item] add. septimo A 0 • I
illud om . vreN I non om . rL 16 quod] quia P I omnem] causam (I) AH I suam] ante
actionem Rom. AG I naturalem om. PI quae] quod A 0 17 perfecti entis] e. p . CM I sic]
si ABHG I effective] effectione M* I causet] causat CPMSRIVZI'A 0 a causatum D esset AG om.
A0 ' 17-p. 269, 17 Nullam - absurdum] cf. p. 261, 11-p. 262, 3 et p. 261 ad 11-p. 262, 3
17 enim om. s•r 0 • 17-18 perfectionem videtur] v. p . r 0 18 posse causare] c. p. RI in
intellectu] in intellectum AD*svreL immediate rN I quae] qui CM qua r 0 • quod I'LA O• I
excedit CMZ I nobilitatem] post eius DRVI' 8 rescr . A oa 19 excedere] add . suam P I defecit A E
20 Ergo) Sed r 0 I nihil] in ras. c• vult M' vel M 1 add. quod (cf. ad 21) c a I causatum] ante prae-
cise A ·H causatur DCMIVI' A G•o I sicut2 ] sic Z 21 illa] ista DCMRIZI' 0 A I positio] opinio
PAH I intellectione] intelleetu s• rescr. A 0 i add . quod DC*MS*IVI' 0 L add . quae rNAOi I
potest] ponit I2 J perfeetius in corr. M 2 21-p. 269, 16 phantasmate, sed imperfectius om. D
21 -p . 269 , 17 sed - phantasmate rep. AY 21-p. 269, 16 imperfeetius] imperfectior M*
269 16 ita] post nulla C ideo (pon . ita A 02 ) A 0 I nulla om . A Gt I perfectio1] post erit AH
perfectior AG• operatio vre A y I erit] esset c I perfectio maior = A perfeetio r rLN A y maior
sive perfectior vre maior (add . et perfectior A 0 i) rel!. edd . 17 quod est absurdum] q. e. absur-
dissimum 0PI*ZI' 0 A·Y om. V
271 13 quod om. I'L 14 speciem intelligibilem] sensibilem M 15 ut om. Lu
15-16 praesens] prius A y 18 ista] post duo A y illa svr-0 I intellectus] praem. intelligendi
rL praem. et LQll 19 habet A 0 •
272 1 intelligentia in corr. A 02 2-3 aetu primo Jp. a. AG add . suo P 4 quid om. A E• I
componendo] praem. in R 5 et] in r 0 • I sic] sit A G• 6 eomplexi om . o • I ut om . AH I
respeetu om . I' 7 isto] illo VI' 8 AEHG iusto A 0 * i in2 om . A 0 * 9 Iste] in ras . C 2 Item A G I
istam] illam srN AG 11 investigatae) investigative AO• investigante LQ I tractare AO •
11-12 retraetare et corrigere] e. et r. vre 12-13 vitalium om . rN• 14 in om. LU• I ani-
mato et non] et n. in an. D* praem. etiam R 15 et om. AH2 I in1] ex LQ• 16 excitat] eximat
AG 16-17 operationem] opinionem o• 17 ital qua P 2 I phantasmal phantasmata A E!H I
in om . A 0 I intelleetum om. AY 18 ita] comp. M* 18-19 eliciendum in ras. P 2
273 l Et om . Avt I adducit] in ras . c• adducitur P* addunt RI unam rationem] r . u . C
3 manente] immanente C 2 manifeste M 4 agens] lueens D * 6 quod] add. ideo AG• I in·
format AG • I imagines] in ras . C 2 imaginationes M 7 tres] scilicet (add . tres post r atio n es A Oi)
A0 8 istarum] illarum D 9 nee retraetans] r. n . AE* I aut] post confusam (10) rN add.
ut M 10 primam confusam] c. p . R 11 intellectionis] intentionis D *Z 12 Si] Sed C*
aut P* praem. Et AG I non om. c • 13 quod] quia P 14-15 imperfeetionis C 15 eius-
dem om. c• I autem] ergo rN quod AG• I eonfusa et distincta] d. et c. D 16 videntur] di-
cuntur I'L I rationis om . M I quia post obieeti (17) I* 17 ergo videtur] v . e . A E I intelleetus
possit in ras . R 2
274 1 quae] quod o· 3 perfectior AE* I non] nee rL 5 Deum] in corr. I2 ante pro-
bari C 6 possit MAG [ totalem om . P 7 est nobilior] n . e . AG 8 non est] e. n. D I
causandi illam] i. e. C 10 quia in ras. I2 I quia quaero] quae ratio C * 11 sit] fit ZA v I in
om. A E 12 nihil . .. nihil] vel ... vel M * 13 quam] quod Av 14 oppositum om. o•
275 10 obiecti) subieeti r N• sit (I) rL 13 Quinta] post opinio AY Quarta (nor. vel: quinta
15 ipse om . c•
APPENDIX B 399
276 1 se] post habet D sese A Y 4 universales] materiales (pon . unlversales A 0 •) A 0

4.5 individuales] individui D 2 indivisibiles (add. vel individuales A 0 • ) A 0 5 alibi in ras. c•
6 et1 om. D 7 ante] aut A 0 • autem D 8 ante] an (!) P I quae] quando r 0 • 9 ante] au-
tem D* om. r 0 • 10 intelligibilis] intelligibile (!) AG
277 1 aliqua in corr. ra• I et] add. illius AE! I et tune in ras. c• I erit] est D *r 0 1-2 for.
male] add. agendi A oa 4 factio rescr. A oa 5 esse om. M I illam] istam (post formam AG)
A BG 6 assimiletur D I ita] quia P* I formalis ratio J r . f. DR 8 agens om. A 0 • I indeter·
minativum A 0 I non potest] p. n. D* 9 vel om. AB* I determinatum] determinativum A 0
10 omne in corr. A 0 • 11 et om. C' 13 determinatum A vo 14 opinio J potentia D
15 conclusionem ... quaestionis] opinionem (-nis A 02 ) conclusionis (-nem A 02 ) ante huius A 0
278 1 in1 om. D* J in2 om. DS 2 sicut] ante tune (1) Com. A 8 3 est om. rN• 4 pro·
positum] oppositum C*M* 5 est om. D* 6 hoc ita] i. h. Z J quando] r .•• J AG• Jest om.
V J in se praesens] p. in se AH 7 autem] actum M* add. obiectum A 0 • 9 alia] add. spe·
cies A 0 • 10 ista] illa AG I quatenus] qua intellectus A y I intellectualem ra 10-11 esse no-
titiam] n. e. AEHG 11 actualem] intellectualem (pan . actualem A 0 ') A 0 J adducitur] additur D
14 species1] add. generalissima C* I illa] post species• AG ista D* AB:EU 15 II] III AG 16 so·
natio et auditio] a. et s. S
279 l ipsum] Philosophum Z 2 causat] tantum I'L• J causata] in ras. c• creata Av
tanta (!) rL om. D 3 idem om . I* 4 Conclusio] praem. Contra C 5 ultimarum om. A 0
6 effectus om. rN• I aequivocus] alicuius A y 9 causetur c• AG• I ita] illa Rl I imperfectior]
perfectior C *P2 Z om. P' 16 quomodo rescr. AG•
280 3 complexio] post falsa A E conclusio A 0 * 4 intelligibilis] intelligit D * J omnis] post
intellectionis (5) AH om. A 0 • 9 sicut] scilicet A 0 * I calor separatus] s. c. A 8 10 videre·
tur A 0 I propria om. AG 11 nihil om. c• I illam] istam MA BHG 12 sive] vel A 0 1 J ad 2
om. P 14 calorem] colorem (I) Z
281 1 esset] est CA 0 * 2 intellectionis] operationis AH 3 in" om . D* A 8 4 eodem
om. rL• I actum perfectiorem] p.a. R 5 Idem] Ideo AG I intelligibilem om. D 6 cuius]
illius P' J magis] maius DJ conatur om. I* I et om. M' 7 sensu] in corr. rN• sensum et I'L
8 perfectius videtur aliquid] a. v. p. AB 9 ex] ad A 0 * Jex hoc om. D* I quandoque] ante ma-
gis DR post laeditur (10) vra quando C*A 0 * 10 paribus in corr. D 2 12 alius minus] m.
a. DRA 0 13-14 quod in rescr . AB•
282 17 Sed om. r!( 18 sexta est] e. s. rn I quod] quia DrL
283 1 falsa tam] t. f . A 0 J in2 om. SA v 2 illa1 ] ista A-Y 6 illa] ista A BHG 7-8 ta·
men] in ras. C 2 r ... J tamen non A 0 * 9 propria A 0 9-10 dicta differret] dif. dicta AB•
11 dicatur r 0 12 est• om. M 13 equis A 8 14 illa] ista (post qualitas A 0 ) A-Y 15 illa]
ista AG 0 • ita A 0 ' I de se] post sit2 AG om . l;Q! 16 erit] ante formaliter 2 AH est D* 17 for·
maliter, illud] i. f. A E• I illud] ita D * 18 etiam] et rN
284 2 dormiente DI alias] comp . A 0 • J visibili] sensibili Cl 3 etiam om. AG I a om.
MI sono] somno AG•O• 4 in1 om. D * I est om. M* J lta] praem. Et DA 0 5 aliqua] post
species AH alia Av 7 II] III C 9 in om. D 10 nullam] in corr. rN• rescr. A Ga J esse om.
A0 * 11 essentialiter consistere] c. e. rN 12 in sola visione in ras. R" Isola] post visione
rLN om. A 0 * I formaliter] post est vra om. D * 13 sequitur om. D' 16-p. 285, 17 Proba-
tio - formaliter om. i;ut I Probatio - species1 om. AH• J beatitudo - eos1 om. AYEH1o•i;Qu1
16 beatitudo] post formaliter Dl beati V 16-p. 285, 17 est - formaliter om. Dl
285 1-2 divina] Dei R 2 habeat R * J aliam] aliquam AB 17 eos1] omnes rL J et]
om. CMSRr-sAYBH1Go,i;Qu1 quia A 0 • J formaliter om. A 8 ' J secundum eos] praem. et Dl om.
AYEHGoti; I igitur] autem post species• A Go; om. 01C 2VI' 802 AYEH:E J est2] post formaliter (17-
18) AG om. Dl 17-1 8 formaliter om . :E 18 divina] Dei AHO add. igitur etc. P add . igitur
(add. et Cl) beatitudo (add. nostra Cl) est formaliter (e. f.J f. erit Cl) essentia divina c>vrsn add .
vel (v.) lgitur etc. vel AG' om . AG•) ergo visio formaliter (v. f.) f. v. AG) est essentia Dei, si visio for·
maliter est beatitudo A GO add. igitur essentia divina est nostra visio formaliter et per conse-
quens secundum eos nostra beatitudo :E
289 3 perpetuum] proprium A 0 • 4 experimur] exprimitur M* J Istius] Illius D Igitur
(add . lllius post oportet A 02 ) A 0 add. igitur rNa I oporteret rL I aliquam causam] c. a. vra
7 animam] aliam D * 8 hoc om. M * I intelligibili om. rN• 8-9 praecedenti] in corr. s• post
quaestione (9) PZA0 praesenti D* 9 quia] quod (praem . eo C 3) c I alio l aliquo C*RI* 11 tune
quod] q. t. A 0 / activa om. AG 13 opinionem om. r 0 14 posset] om. R' possit R ' 15 pa-
0
rentis] entis A * om. R' 16 intellectionis om. C
290 5 esset] esse AG• erit C 8 perfectior om. R * / intellectio] intellectus rL intentio
AG 9 aequali] essentiali D* 11 actio] ante perfectior AH actus CM* / et] ante actio AE*
add. etiam R / ita om. A 0 * / si animal a. si P / esset] in ras. c• om. M ' 11-12 totalis in ras. R 2
15 X] 4 M*r 0 •AYBHG• pon. 4 A 0 • J ponente (!) S
291 1 quod tune] t. q. D 4 illius] istius srLNAO I intellectionis om . :EQ• I et om. D * I
aliam om. R 7 hanc om. AE• I et1 om. I'/ illam 1 ] add. et AG 8 habens in ras. C 2 / causa,
est] e. (neque D*) c. D 9 aliqua] aut (!) D 10 intellectiva om. S! II actus et habitus]
a. et a. DCrN 15-p. 292, JO Pro activitate - infinitas om. Ml 15 Pro activitate] Propter
activitatem A. I saltem om. rs!
292 1 nec1 om . DI anima sola] s. a. AG 2 solum om.S* I causa totalis] t. c. DR Isola
om. r 0 2-3 videatur D 3 sequitur] add. igitur p I quod] quia D* I ista] illa vrsAH I una]
post causa (4) D unam (I) p om. AG• 4 genitae om. D' I ista] illa DSrLN • 5 intellectus]
intellectio V'rs! I alia) illa V!rs! 8 Quod] praem. Sed Rl add. vero rs! I non] add. sit Rl I
argumentum] probatur per illud Rl 8-9 et ibi - animal quod V!rs! 9 perfectior] praem.
item V!rs! 10 infinitas] praem. item V!I'S! 11 -20 Inter - certior om. R l 11 istas V! I
probant om. V!rs! 14 Ponendo] add. ista duo V!rs! 16 de imagine] de perfectione A!
praem. scilicet V!rs! / de2 om. V!rs! / de qua attentione om. Ml / De Trinitate] Trinitatis V!
rs! 17 cap. om. MlV!rs! / copulans V!rs! copulant M l / haec - collateralia om. V!(m<it.
idem V! in mg.)rs! 19 activitatis] add. et V!
293 1 IX] VII CM* 4 causis om. D ' 5 aequo] quo AE*O* 5-6 aliquod] ad R
6 idem om. D* I Quaedam] Quod C* / non post sed (rep. suo loco R 2 ) R I habent AH 7 vel in
corr. A E• 8 quia om. AO• I mo ta] add. est rL 14 virtutem om. rN•
294 1 est om. :EU*(post pila) / manu, et baculo] b. et m. A 0 2 et] etiam D om. M*
5 est] post eminenter P om. A 0 ' 6 aliquid addit] ad. al. CM 7 perfectior] imperfectior
r 0 • praem. causa I* 9 praesens in se] in se p. AG I in2 om. D 10 causae in ras. C 2 11 ae-
quo] quo D* I ad om. I* 11-12 causalitatem talem] t. c. (c. om. A 0 *) ABO 12 si om. AB<
13 habere in se] in se h. D add. ipso rN 14 si om. I* I unius om. V / perfecte C 15 alte-
rius om. rL I esset in ras . M 2 /quasi om. v I quidam om. p 17 fieret perfectior] p. f. vrs
18 obiecto] actu A 0 * I habere actum] a. h. AE 19 essentialem] aequalem rN om. AE /Non ]
Quando C* comp. rL 20 tamen] comp. AG' om. AG• 1 vel] seu r 02
295 1 in se om . AE• 3 nee] ut D* 6 est] ante una AEHG post simpliciter R 7 in
om. :EU* 9 in om. AH 11 formal post ipsius AE* formalis rs• I ipsius intellectus] intel-
ligibilis ips. (add. intellectus D 2 om. D 3 ) D I si) sive p 12 et om. AO! I ratio] post agendi r 0 ra-
tione AG 13 agendi om. D' 14 per om. S* I hoc totum] t. h. AEHG 15 speciem] ante
h abens Z praem. unam ro• Om. rs; 16 ratio formalis] f. r. prN
296 1 speciem C species A Y 2 intellectu in corr. D' 4 intellectui aliquam activitatem)
al. act. i. Mr- 0 I aliquam] aliam AG 5 intellectionis AG• 6 uti) add. de I' add. in D *
7 manu] actu c• 8 eandem] post operationem A 0 eadem (!) r 0 om. AH I eandem - et] di-
vi dendum corpus aliquod ita acuties D ' I manui] manu C*ZA 0 in manu AG• 9 quia] quod
D* 10 acuties] add. esset A 0 * / m anui] manu A 0 * in manu AG* II quia] in corr. D 2 quod
AG 11-12 motiva] ante potentia (11) AB activa D' 13 manui] manu (praem. cum C') C /
ut] in corr. M 2 aut AG 14 posset esse] e. (esset AG*) p. AG 16 sufficienter coniuncta
intellectui] i. s. c. p I istae] illae srLN:EU 17 partiales] comp. R 18 operationem] opinio-
nem rN• I in' om. A 0 I possent p 19 Quod] Et AG I ponendo] posito (!) z I aliquod] post
intelligibile (19-p. 297. 1) R aliquid rN
297 1 partialis] comp. R 2 partialis] comp. R 3 partiales) comp. R partialis M
4 solam] totam I*
298 1 uno] post ordine rLN om. AG• 2 cau sae om.PI unam per se] p. se u . :EU 5 in
suo ordine causandi] c. in s. o. rN• 7 cau sas] post partiales D! partes A 0 * 8 causandi nisi
unitate] n. u . c. AE I nisi) non D * I ordinis 1] originis c•rN• I cum om. D* I ordinis 2] originis
MrN• 9 ordinis] originis c•rN• om. A 8 ' I est om. rs 11 cau sa om . V 12 complectitur]
APPENDIX B 401
completur V* 14 ordinis] originis rN• 14-15 causas sic ordinatas] o. s. c. D* 15 ordi-

nis] originis MrN• 16 alteri om. re• I non - se] p. se n. c. e. D
299 2 quod om. AEt 3 intelligitur AE I esse2 om. AH 4 ut] add. est A 0 I obiecto
V* 5 illam] istam AEHG 6 omni] cum D* I ipse dicit] comp. C' I XII] XXII C 7 autem
om. AB• I in 2 om. D* 8 est om. I* 9 illud] id Av 10 est om. r 0 *(post actus) I cogno-
scendi] cogitandi A 0 11 imaginem] imaginationem A E 12 lsta] Illa S lta A E• I dicto]
dictis AH om. A 0 * / XI] 10 V XXII C / cap. om. R / 2] l I 14 Illa autem] autem ista D*
16 ergo] ante Sicut rN post illud r 0 17 imago] ratio c• I visio 2 om. AO• 18 quia] quod z
19 est 2 ] post quaedam 2 M* post obiecti (20) AG I quaedam 2 ] post similitudo z om. r 0 20 quam]
quod M* I illa] ista DA HHG
300 2 imaginationem A E I quae] quantum D I sensuatio (!) V 4 et] rescr. CS add. in
L;Q• 1 obiectum] totum M' 5 fuit AG 6 visibilis om. rN• I et om. AH 7 nisi] nihil
D* Jut om. A 0 *(post modo) I ipse om. AY I exprimit om. A 0 • 8 2] 3 r 0 I a] e AE 9 lstam]
Illam SI intellectam] exprimit ratio sua primo D' intellecta (!) o i add. sicut A 0 * 10 est1 ]
praem. non R * om. I* I patiente om. A 0 • 11 istis] his p 12 forma et actus] a. et f. vre I
actus 1 in ras. A 0 • I est• om. A 0 * 13 Ubi om. D* I ergo om. M' 15 est vera nisi in ras. AB• I
nisi] nee A 0 * om. AH' 16 esse om. rN• 17 effectum om. r 0 • I nobiliorem] nobilior est
AG* I corporum] ordini s•
301 2 partiali causal c. p. (p. om. A 0 *) MreAo 4 anima in se] in sea.RI imaginationem
AB 5 ipsa] prima :EU* I in om. P* 7 et1 om. A 0 8 de1 om. rN• 9 quod 1 ] quid C* I
partes] ante animae rLNA 0 partis (I) S 11 bestiis om. P* I verum est] e. v. (v.J trium M')
Mvreo I illis] spat. vac . P I quae] qui D * I imaginationibus rL 12 sensationibus] comp. C I
extendendo] exsistendo r 0 I nomen in corr. o•s• 14 non-vivo] vivo(in ra.<. C 2 ) C*M* 14-15 to-
tali] post causa1 (15) re tali D;: 15 causa partialis] p. c. AH 16 non-vivus] non unius M
non minus re 17 in proposito est] e. in p. DI propositae (!) rL 18 principalior est] e.
p. A 0 * I sicut] sic re 18-19 sequenti quaestione] q. s. rN
302 l perfecta] facta D* 1-2 aliquam activitatem] aliquem accidentem :EU 2 acti-
vitatem] necessitatem (!) Z I propriae operationis] o. p. AG 6 huius] post distinctionis A 0
huiusmodi reAE 7 ideo] igitur o• 1 non - in se] in sen. p. h . Mre n. p. in (ex rN*) se h.
rLN I ens om. M* 8 concluditur] cum dicitur A Y 9 aliquam] aliam A 0 * I non1 om. C*
11 formae] forte M* 13 earum] ante operationes AH om. R' / limitatae] immediatae (pon.
limitatae ca) C 14 totalem] talem C* I activitatem] actualitatem P 15 limitatam] in corr.
A 0 • limitationem AB I in om. r 0 17 totius entis] e. t. R 18 partialis] particularis D* par-
tialitas C* I causalitas om. D' I ea] illo C 18-19 partialis] partialitas C 19 cooperari] com·
parari D* I circa om. re· 20-p. 303, 1 cooperari om. D*
303 l magnam perfectionem eius] m. e. p. AE p. e. m. PI perfectio re• I eius] ens(!) AG
4 factionem] perfectionem s•rN• 5 vere] verum (pon. vere c a) c I agente] ea D' 5-6 causa
partialis] p. c. p! 8 sensitivum A 0 9 principium eius] e. p. r 0 I parte] per et M*
9-10 parte intellectiva] partem intellectivam D* 10 partialis] in corr. A HZ particularis D
14 Secunda] post opinione A YO tertia r 0 • 16 vel in corr. 0 2 I tamen] uncle D* 16-17 dif-
ficultatem] in corr. 0 2 definitionem AG• 19 idem om. M' I agunt (!) c
304 l nisi om. AY I univoco om. D' I nee] ut D* I ilia] ista ABHG I probatio] propositio
R* 2 idem esset] e. i. CM I actu et in potential p. et in a. A 0 I et om. Z I concludit] con·
cludo (pon. concludit A 0 •) A 0 I quando] quod D! 3 agens om. Z I in om. :EU* 6 ad om.
A0 * 7 haberet, saltem] s. h. AE* I de] ex (not. de A 02 ) A 0 8 de om. A 0 9 ilia] ista
AEH 11 quod om. c• 12 agens] ignis (I) c 12-13 tale formaliter] f. t. D 13 in actu
om. AH1!:(ante tale, 12) I formaliter in potential in p. f. AH 14 est virtualiter] v. e. rN• I quale]
qua M;: quod I* 15 et1] om. A 0 ' autem post quod A 02 I sit om. D' 17 et om. S* 18 qua-
litatis in corr. s•
305 1 univocus A E I nulla] aliqua C * 2 inducendi] r .•• J Ao;: 3 non] rep. post for-
mam s• om. D*(post formam) I activam] add. et AO• 4 est1 om. r 0 • 7 est] ante agens D
erit re 9 idem om. r 0 • 11 ista] ilia R! I est non] n. e. I*ZA G 13 quia] sed R! I si om.
A 0 * /ex om. rN• I ista] ilia R! 14 esset] erit CI tamen rescr. A 0 ' 15 aliquid] post aliud
Dun9 Scotus. Ordinatio 26

AE* aliquod A 0 17 de se ante in potentia rLN* 18 ideo om. rB I includit R 19 non

rep. rB
306 I calidus virtualiter) v. c. AY 4 esse calidus] c. e. I;U 6 incorruptibilia] cor-
ruptibilia r 0 • comp. srL AG• 7 calor est] e . c. post qualitas A 0 • I corruptibilis] comp. SA G•O
9 debent] dicunt (pon. debent 0) c I speciales om. rL• IO multa) post singularia (II) A 8 comp.
AY 11 est om. r 0 • I in om. rB 12 et• om. r 0 14 satis om. z 15 quod) quia M* I
actu om. A Y• I et om. M I in 2 om. D * 16 nihil] ante sic rN vel M
307 I etiam loquendo] l. e. AH 3 et om . AY I videns om.M* 4 communium]ante
terminorum 0-4) A 0 post metaphysicorum AH om. rB! I accipere D 5 ex om. v 7 immo)
non rB I in om. D 9 arguitur) arguo sic M* I causa om. R ' 12 idem] post esse rN• om. A 0
13 alias] add . scilicet A 02 14 per se secundo modo) s. m. p. se rLN I modo om . Z 15 quia)
quod (praem. eo C 2 ) c I secundo om. rB • I eius) eiusdem AG 16 in 1 om. I;U• 17 eius ut
in ras. R 2 I ut) ad rL I Si) Sed (pon. Si 0) c
308 I et) est A 0 I necessaria om. D' Isola om.MI respectu om. A 0 • 2 praeter in corr.
A 02
3 materiae - ad in ras. c• 5 Quod) add . autem rNa I relationibus] in corr. D 2 ratio-
nibus Z I realibus om. A E• 6 relationes] post oppositae AG add. reales A oa I impossibiles CA 0
9 realium om. R' I concludi) concedi AG? 10 causal causatum C * 11 opposito rB I re-
pugnat Z 12 in om. C* 13 natura2 in corr. A 02 14 tamen) tantum M* 15 nec 1 -
natura post supposito A 0 I nec 2] sic rN• I repugnat AE 16 dependentia essentialis) e. d. DI
quales C * 16-17 qualem - causae] qualis est causa (pon . qualem ponunt relationes A 0 a) A 0 / rela-
tionem AG*
309 2 quern] quam DI lmpossibitatem AH 3 oportet] sed A 0 * I ad om. s• 3.4 com-
possibilitatem M*I:U* impossibilitatem A 0 • 4 priorem om. AG 6 etiam] autem AG / de-
claratur] ante amplius V om. C' I quia) quod AG 7 et om. AE 8 possunt fundari] f . p.
AB I in1 ) comp. C * 9 istae) illae AEHI;U I moventis) in corr. R 2 post et A 8 * I quae] qui AG
IO habet M I natura om. A E 11 est om. P * 12 hoc habet] hab . hoc C* 14 earn om. A Y
15 compatiuntur) patiuntur A 0 comp. D I se] sese A 0 18 opinionem om. AH 19 natu·
ralis) materialis A 0 •
310 I quin] quando D* I totali] tota M * 2 causer] post illud A E totum Av esset M*
AH/ autem] ante (!) MI semper om. A 0 I est approximatum] a. e. rN 3 et1 om. AG I et•
om. D I aliquid M 3-4 impeditum C* AG 6 sibi om. I2 I sibi praesens lignum] s. l. p. AH
I. s. p. vrB 7 si ipsum] comp. M ' I esset] erit C' sit C 2 8 respectu om. A 0 * I caloris]
coloris Z I causa receptiva] r. c. C 10 impedimentum] impedimenta A 0 comp. M I nee) non
D * add. etiam AG 12 quod 1 ) quia AE I est1 om. AY I causalitas] caliditas rL 15 totales)
in corr. rN• om. A 0 * 17 calefactionem] talem factionem D * I sui] suam (anre calefact. A 0 ) A E•O I
in om. A E• 18 quia) post duae I* om. C *
311 I quando] quia c• I habet om. M * 3 virtute sua] s. v. AE 4 alia) aliqua AG• 1
causa om. R * I potest om. r 0 • 5 bis om. rL• 6 habet] licet C * 7 totum om. D ' I to•
tum calorem] totam caliditatem A 02 I calorem] comp. AG I ergo] aut I*zro• 7-8 habet cau·
salitatem] c. h. A 0 9 propositum] propositionem A Y / ergo om. D* I semper] ante non D'
post est RI:u 9-10 respectu om. M IO ipsa om. M I sit in ras. r 0 • II et 2 om. A 0
12 impeditur rescr. Da I concludimus AH I non] ut Z om. R ' I esse] est M * I totalem om. A 0 '
13 aliquid) in corr. A 02 aliquod R * 14 non1 om. A E• 16 obiectum] oppositum M • 16-17 ha-
beri R 17 intellectionem] in corr. D 2M 2 intellectiones A 8 I propter] per M* 18 quod)
quia AG I cum in ras. A 02 1 requiritur) in corr. A 02 om. rN' est rNa 18-19 alia - partialis)
alia (causa R) part. causa activa (add . alia R *) DR 19 causa om. AB• / autem] comp. Z / ab]
sub C '
312 1 est intellectio] i.e. AE / igitur om. AG 2 hie om. rN• I esse) ante duas DR post
causas A 0 I partiales] post activas P om. rN I nihil om. M' 4 etiam om. AE I pro] quod (!)
rB om. AH 5 enim) post videtur AH non rN• om. AG I esse cautela quaedam] c. q . e . rN I
quaedam om. A 0 6 propter) per A 0 8 probandam D
314 16 oportet A 0 / responderi R I de om. A 0 * / primo) add. et A 0 17 de in corr. D 2 /
APPENDIX B 403
SCCUndae) Secundo I'L 19 per rationem ostendatur) o. p. r. I'LN 20 tertia] secunda V

om. AY
315 1 se om. I' 8 2 ratio formalis] f. r. PZ 3.4 elicitiva] ante forma (3) ll._E* aliqua
(add. elicitiva rBa) I' 8 4 in2 om. c•ro•N• 4.5 agens est phantasmal ph. e. a. R 5 sed]
scilicet (Pon . sed ca) c I est2 om. A y 6 hoc) licet A y I quantum) quam v 7 ipso om. M .
9 quae] quia p 10 species om. r 0 • 11 lucet A 0 12 intellectui) in intellectu rN•
13 aliqua species] s. a. R I quam] quantum I' 8 14 repraesentantis rN I ipsum om. A y
16 quia om. AE• 18 est etiam] et. e. PZ add. in I* 19 quod om. C* I in om. AE* I intel-
lectu om. R * I impedito) comp. c•AH 20 quod om. c• I sicut) scilicet C* I secundum om.
R * I sensuatum C
316 1 non] add. est A 0 I per1 om. AE• 4 praecedentem actum) a.p. AE 6 primi
actus) a. p. PI activum] activus AG 7 et om. r 0 I secunda opinio) o. s. A 0 8 quia] quod
D 9 occurrit in corr. rN• 12 in om. DI isto occursu) o. i. I'LN 13 illam] istam A-v
14 tune om. I'L I earn'] causa C* I recipere ante possit P 15 occurrit) post intellectus AH con-
currit C 16 in om.CI illo] add. et ll._G I incursu A 0 17 distincta et perfecta) p. et d. A 0
0
18 sit om. C*I' * I illis) ante opinionibus com. rN 19 arguo c
317 3 agendi) essendi (nor. ve!, agendi A oa) A 0 I alicui) ante agendi I'N A 0 alicuius DA 0
4 quod quid in ras. R 2 I ponitur crN 4-5 esse eius] e. esse I'LN 6 quomodo] quo v
7 ratio om. C 8 realem) talem (pon . realem A 02 ) A 0 9 causal ante principalis A 0 ratio
AH I agendi om. R 10 quod quid) quidquid V I est1 om. C I secundum om. 12 j quod 2 om.
f1G• 13 agentem om. AH 14 phantasia - esse post quando (15) C' I esse] est A 0 * om. I*
15 quando) quoniam ra• I phantasmal phantasia C* I fit] sit VA 0 * 16 et 2 om. c 17 ille]
iste ORA 0 I illa] ista RA BHO
318 5 in om. rL* 7 dicis R *A 0 I speciem] ipsum z 8 ista] illa s illam D * 9 ista]
illa srN • 11 potential potentiali s om. rn I istam] illam sr- 0 15 etiam] et c 17 na·
turalem in ras. I2 j continuationem] comp. C* j Hoc] licet V om. Lu•
319 1-2 praecedere, inchoatio habitus scientialis] sc. i. h. p . A 02 4 habitus om. C j ge-
neratur om. V 5 habitus est] e. h. ll._E* 6 aliquo actu] ac. al. VI' 8 I illud] praem. et DI
primum om. A 0 I in om. C* 8 exponitur in corr. A 02 9 esse] praem. in rn I habitus totam]
corm (!) C* 10 occursu] concursu AG* 12 enim) cum AY I agenti'] agentis AE* I se
om. AE• 13 passo A 0 14 Nee] Vere M ut A 0 * I est] post intentio (14-15) Rom. r 0 •
16 vehementis AG I illum aerem, et sic in ras. R 2 I aerem) agerem D * 17 quam] quasi AH
18 tune] nunc I*
320 1 veil add. de impressione A 0 2 intelligibilis) sensibilis rN• 3 id est) enim idem
A 0 ' enim ibidem A 02 om. r 0 I illa) ista DRAGO I impressa om. R ' 4 aliquem] in corr. r 0 •
aliquam rL I possit II'LN A 0 I illa] ista DRA EHG I sola om. rN 5 addatur A E• I illo l is to D
RA-v 5-6 occurrit AG 0 6 quasi in corr. I' 82 j passioni2 ] in corr. S 2 passionem PZI' 0 * rescr.
I2 I imbibitae) comp. D rescr. p 7 ista] illa srLN I Si om. r•AE• I quod] post secundum (7 -8)
R * om. rLN•A 0 * 7-8 secundum) suum Z comp. I'L om. A 0 * 8 quam] quod Z 9 illud]
ideo D I perficit) perfici A 0 * I perfici) perficitur A 0 10 quae] quod P 11 ilia] ista D *R
rLN A BHG I quam) quod c 12 passioni] perfectioni A 0 13 quam) quod C*LQ I illa] ista
DRAG
321 1 communiter] post potentiis I'I' 0 post animae I2 2 sumus] ante secundo I' 0 ' post
secundo I' 02 I secundo om. V 3 quo om. AE• j in2 ] ut M 4 est om. A 8 ! 4-5 intelligi-
mus intellectu) i. intellig . AG 5 intellectionem rescr. P I causet] causat M' esset C * 8 est]
etiam z I et om. A 0 9 idem est] e . i. D I ipsum) primum M' I Nos] Non c• 10 ideo)
praem. et c•A 0 11 Philosophus om. A 0 *(posc loquens) I sic loquens] !. s. PY I habuit] add.
0
sic A • 12 passivum ante ipsum r 0 I et om. D 13 quo] in ras. A 0 • post formaliter raN•
14 forma om. D*(post quaedam) I receptiva A 0 * I Non autem] Nam c• 16 non] nam C*
19 quod] quia D* I intellectus] intelligimus M' I quo) praem. de C* I scimus] summus (Pon .
scimus ca) c I habitualiter) habitus c 22 possunt) posset A 8 ' possent A 82 rescr. p I de eo)
de Deo Z Deo (Pon. de eo c a) C I eo 2 ] post scimus (22-p. 322, 1) PZ om. A 8 22-p. 322, 1 sci-
mus] simus AG*
322 1 isto J illo CM 4 Aflirmantur AG Af!irmat A Y I autem] 1g1tur A 0 I illae J istae

DII' 0 AG 0 6 receptivi] perceptivi M' 7 non1 om. I'N*AG* 8 et 2 om. AB* 9 intel-
lectus] null us P I quia] quod V comp. AH 10 aliqua] alia D I ratio in ras. C 2 I quantum] praem.
in A 0 I sed om . I 10-11 intellectus om. A 0 11 essentiali om. R' I partialis causal c. p.
PRAH 11 -12 non est] post sibi (12) A 0 n. erit AH 12 quod om. r 0 • 13 illa] ista DR
1 2
ABHG / est ] in corr. D add. causa AB I approximata om . I 15 qua] quae CI quod om. rr /
possibilis om. rs 16 ante] ad Z autem D* 17 in] in ras . rs•A 0 • om. S' 18 pura poten·
tia] po. pu. p 20 Philosophi om. rs• 21 intelligibiles z 22 formal formaliter rL•
22-p. 323, 1 receptivum] praeceptivum C
323 2 tune] circa C* / recipit] recipitur P / aliquis] aliquid AG 3 actus] in ras. R 1 om.
AO• 5 forma om. s• I illud secundum] s. i. vrs•o 5-6 species recipitur] r. s. vrs A 0
6 anima om. :EU•/ potentiale om. c• 7 primo] potentiali A Y I Hcet om. An 8 enim] ei (!)
AY om. AG/ loquor 1 in corr. I2I'N 2 / loquor2 in corr . rN• 9 ille] iste ABHG 10 nee] ut
D* nunc I' 0 ! I albedo om. M 13 hie om. I' 15 intellectio] intellectus I'L 19 isti om.
VI exponere] ponere V* A E• 20 intelligamus M* / ilia] ista A BH
324 1 concurrunt AB I ex] in M 1-2 quaestione secunda] s. q. P 2 2 huius] huius·
modi rs om. C I ergo] ante nihil D enim C I potentia om. M* 3 intellectionem] intentionem
(pon. lntellectionem ca) D*C I non in ras. R 2 3.4 possimus c 5 potest] prout (!) p habet AG
7 ita et] et ita M' A 0 8 igitur] ante Ideo D post est A 0 I est om . AG I esse om. C* 9 non
om. R* 10 possit] post propinqua (11) vrs om. D ' potentia (!) oa 10-11 potentia om. M
12 intellectionem] not. imperfectionem A 0 a I incipiente rs 14 ratio] post tam R om. C*
16 assimilat] assimulat V 17 est1 om. C * I est• om. Z I nee] non A 0 * 19 quo] qua R
325 1 illa] ista A-Y / est] post ratio AH om. P / assimilatur M*R * 2 sibi productum]
p. s. AH/ bene] unde D 3 inrellectus] intellectio S* intelligimus A 0 * 4 cognitioni] inte].
lectioni (not. vel: cognttioni A 02 ) A 0 5 nee] naturae (!)AG 5-6 sequenti quaestione] q. s. A 0
6 sed] si (pon . sed ca) C / causae] ante duae C om. V I in om. AB* 7 in om. Z I remotiore]
remotione S* remotior (!) C 8 intellectus] intelligit A 0 • 9 univoce] unitate P 11 de
om. I*I' 0 * 14 illimitationem in corr. M 2 I sicut] sed (Pon. sicut ca) C 16 actum in corr. R'
19 est om. AB
326 1 sol om. rs 2 generabile] generale S I ipsum natum est] e. i. 11. R 4 est om.
A0 * 5 quasi om. A 0 * I ideo om. r 0 • I determinatur] deficitur s• add. scilicet sa 6 ratio
om. A 0 *(post d e termlnata) I tantum AB 8 causa superior] s. c. A 0 9 sicut] sic rLA 0
9-10 concurrente] post homine (IO) vrs concurrentem A 0 • 10 autem om. R 11 causa
om. A 0 * 12 illimitata] comp. c• 12-13 concurrentem A 0 14 concurrentem A 0 *
18 inferiore] interiore (pon . inferiore ca) c
327 12 est om. P 13 quod] in corr. A 0 • sicut r 0 14 primam opinionem] o . p. V
rs I est om. rs 16 causal ante partialis c ap AH om. C' 17 quando] quin (pon . quando ca) c
18 secundam A 0 I pertractando A 02 19 intellectui1 ] intellectu D I possibili] passibili AB
328 2 est] de A * 0 3 est• om. A B•O• 6 consequential convenientia (pon. consequentia
A 0 a) A 0 7 potest om. D * I causal calidus V om. C* 10 concludit] comp. AG rescr. A 0 a I
non] post est AH om. I I totalis] post causa AE corporalis D* 11 est concessum] c. e. A 0
12 quia] qua A E 13 receptiva post intellectionis D 14 cuiuslibet S~ 15 activa] actum (?)
s• I totalis causal c. t . IV 16 IX] pon. 7 A 0 •
329 1 conclusionem] add . scilicet I2 3 ad om. R *I* I individuo P 4 aliquid post
causa1 (5) AH 5 specie ab eo] ab eo sp. DI totali] formali (pon. totali A 0 a) A 0 11 Nunc
om. AH• 12 specie om.MI vel] et A 0 * 13 magis om. D' 15 tune om . DI talium om.
A0 * 16 propria] in corr. M 2 post talium (16-17) AH om. Z 17 obiectorum om. A 0 *(an«
talium, 16-17) 19 dicis] duds C * 21 multas] post alias rLN infinitas (pon. multas C') c
330 1 alium] om . A 0 ' aliquem A 0 • 1-2 essentialem] corporalem (pon. essentialem ca) C
2 ille] ante habitus MA 8 iste AG/ est formaliter] f. e. R 3 alia om.RI virtualiter] ante est
D virtus (pon. virtualiter ca) C /et] in rL 4 primo in corr. 0 2 / ergo] enim A 0 5 omnia
om. r 0 6 illo] isto srLNABH 7 proprii om. D*(posr illis) I sicut om. p I ilia] ista ABHG I
sunt om. I'
APPENDIX B 405
fPARS TERTIA QUAESTIO TERTIA l

330 12 comparatione} compositione Z operatione P I partialium) ante causarum A 0 om. C
14 praesens ante vel1 Lu I vel 2 ) aut r 0 • I ipsa} ilia z
331 3 omnibus} obiectis (pon. omnibus CZAOZ) CA 0 6 motum A Y ! ergo] ideo A 0
8 quam} quod P 10 unitas scientiae} s. u. AH 11-p. 332, 1 continentia} convenientia (pon .
continentia .J.\ 01 ) _'\ O
332 2 causae] esse M * I illius} istius A 0 5-6 activius] comp. M* activus (pon. activius
A OZ) A 0 6 causis om. M 7 ital ista re· 11 illi] post simpliciter M* om. AG 14 in·
tellectu in corr. s• 15 cognoscente in corr. c• 16 illius} istius A 0 I ista} ilia CSI'LN 17 ta·
!is Z
333 2-3 principalem DA 0 3 intellectionum in con·. D 2R' I modo nobis] n. m. AH
5 Prima DI quia om. C*A • 0
5-6 determinata r 0 • 6 et om. s· 1 altera] praem. et AG
6-7 secundum rescr . sz 7 determinata om. r 0 • 8 illirnitatior] comp. Z illirnitatiorum R I
universalior in corr. A 0 • 8-9 perfectior et principalior} pr . et p . A 0 9 particularibus] in
corr. rNs partibus D* A • 0 10 quasi] ante virtutem rN ante indeterminatam (10-11) vre I et
om. S!tI'LN• 10-11 determinatam ro• 12-lJ determinatarum} Comp . rN!t lJ inteJ-
[ectionurn om. rN• 14 virtutis) ante suae I' 8 A 0 virtute AY 15 quia) quod MI ilia} post
est AHLu ista D I alia] in corr. 0 2 in ras. C 2 illa M 16 et} e I'L! 17 est} vel D * 19 anima
in corr. I2 I speciern} in corr. R 2 praem. obiectum vel propter obiecti A 0 Z 20 quo} quibus M
quilibet nee AY 20-21 possumus cum volumus] v . cum p. D* 21 principalem AH I actio-
nem) ante autem Z post intellectus A E•
334 1 rnultum) intellectum r 0 • 2 obiectum om. AG• I dare) tale r 0 • 3 habere
om. A B!t 8 naturaliter] ante a (7) AG post intellectorum P I intellectorum in ras. R 2
335 3 non sunt} s. n. AB* 4 illa) ista ABHG 6 est) sit D * 8 actum om. I' 9 pri·
mum om. D' 10 agens 1 ) agentis A 0 • 11 causa quam} tamquam C* rescr. AGZ I totalem
causam) c. t. vrs 12 speciei intelligibilis) i. s. p I agit om . A 0 • 13 intellectus} rnotus (!)
_AY 18 est om. A 0 * 19 id est] ibi I' I a om. C
336 1 comparatio) compositio s 3.4 utrobique intellectus] i. u. vr- 0 8 de filio)
definitio M* 9 ad] aliquid C* 10 a om.RI formaliter) formatur rN• 11 species in
ras. R' 12 minus principaliter] p. m. I'L I est om. AB 14 quomodo} quo A 0 • 15 ma·
gis om. A 0 * 16 agens om. r• 17 quam} quia S* 18-p. 337, 1 imperfectionis] perfectio-
nis AY
337 in] et D* I effectui} in corr. M 2 effectum AG 2 formam} format Lu 4 forma·
liter in ras. A Ba 5-6 assimilabilis) ante est (5) D in corr. M 2 7 Assimilabilis} in corr. rN•
post elfectus p• I autem] aut A y I formaliter post propinquae vrs 8 ideo in ras. c• I effective
in ras . c• 9 ipsamet] ipsa D 2 ipsam (!) AY 10 similis) post patri A 0 om. AY I est] ante ma-
gis A 0 om. r 0 • 10-11 assimilantis C*M* 15 illud) id AY I distinguuntur] ante scientiae
A 8 comp. DAG 17 quae} quod C* 17-18 est unius} u. est R 18 habet] habere A 0 '
habeat A 0 z 19 hoc rescr. A 01 I nisi om . o•
338 1 praeter - continens rep. AG I praeter} per (propter in rep.) AG ! alia] aliqua AG
(in rep.) om. AH I causa partialis] p. c. rN~ 2 ergo] ante est r- 0 om. AB• I obiectum primum]
p. subiectum AH 4 reducere ad primum] ad p. r. AG 7 continetur AG
fPARS TERTIA QUAESTIO QUARTAl
338 11 in mente] mens (nor. vel: in mente A oz) A 0 12 distincte post Trinitatis Lu
17 nulla in ras. A Gt I in om. C*
339 1 autem in ras. c• 4 nihil in mente) in m. n. DR 6 antecedentis in corr. I2 I Pa·
ter} pars Av 7-8 intelligentia et voluntas] v. et i. II' 0 8-9 non magis} m. n. C * 10 in1 ]
in ras. AG 1 om. P* 10-11 imagine) add. autem r 0 • 11 est1 om . A 0 * I productum] ante est1
AY producunt C* comp. M 12 assumpti om. AE• 13 originati] in ras. C 2 organi A 8 *
13-15 a se - originati rep . M 14 Nee] Ut D praem. Etiam V 2 15 Probo I' 16 ut ter-

mini in corr. A Y•
340 1 quia] quod I I actiones] actio (not. vel: actiones A 0 •) A 0 actum A Y accidentia Z I probo
SI' 2 sed si] si autem rn• 1 non essent] e. n. rN• I actiones] in corr. D 2 actuum AY accidentia
Z 4 qua] aliqua A Y I generatur2 ] generatus C 6 Augustin us om. R 7 Quaerendam D* I
et) ad D 10 est om. I;Q 11 proposita AE 14 in om. V* 15 est om. S* 17 pul-
veri] plurium I;Q* I est] esset A Y 18 est om. A 0
341 1 Augustinum] praem. beatum rn 2 1-2 quaestione om. rN 2 simillima p
3 natum om. D* I ideo] non M* 6 in] om. S* add. nobis AG• 8 nos] non A 0 * 9-10 to-
talem conceptum] c. t. AG 10 potest habere] h. p. AE I praesentabit D 11 et1 om. A 0 I
essentiae] om. rn' in essentia rn• 12 ilia] ista A-Y 13 etiam] et MAG 15 tertio] se-
cundo i;u om. c• I primo videndum est) v. e. p. A 0 16 manifesta sunt] s. m. VI' 8 AY
17 imago] add. et r 0 • 18-19 intellectionis] intentionis D*S* 19 istos actus] a. i. A 0 I esse
aliquo modo] a. m. e. I'LN 20 ergo oportet] in ras. C 2 igitur igitur P' op. igitur P 2
342 1 ponere] post principia i;u exponere P* om. A 0 * 2 respectu om. rN• I Non potest
in ras. AE 2 I idem] in ras. C 2 illud Rl 3 ratione] ante eadem rL1 relatione Rl I formali esse]
e. f. I'Ll 4 rationem in ras. C 2 5 ergo oportet] o. e. II'DAH 7 distinctioni] post actuum
V* in corr. D 2 8 dico) dicendo D* om. AE* I primis] principiis M 10 primo om. A 0 I tan·
tum 1 om. D 11 tan tum] ante ergo i;u post esset R I imago in ras. C 2 12 substantialitas C*
i;u• 14 non om. A Y I consubstantialitas] add. est in eis A 0 •
343 1 quod] quia D*C* 1-2 primis et secundis] s. et p. AY primis et M 2 intelligo
sic] s. i. AH 3 ha bet] po.It se R r ... J r 0 • I aliquam] in corr. P 2 aliam r 0 4 actus prim us]
p. a. 1·r 0 6-7 formaliter recipit] r. f. vrNl 7 Istae] Illae CM 7-8 intellectiva AE
8 habet ipsas] i. h. z 10 praesens om. r 0 • 11 memoria2 ] post perfecta A 0 add. est rL
12 quam] quod D*S* I illud om. c• 13 genitam om. I;Q 14 ut] in quantum A 0 I sub] SO-
ium r 0 • I ilia) ista P 2S 2 A BHG 15 illo] isto AG 16-17 ut sunt] ut r 0 om. M! 17 in om. M
18 substantialitas C* 19 sed] rep . M* add. si C* I rationum MS*
344 1 duo rep. rs 3 aliquo] add . istorum r 0 • 4 tertia rescr. A 0 ' i idem] illud r 0
4.5 principium in ras . C 2 5 cum] causa D I quia] quod (praem. eo C2) C I actualiter D*
6 non] post est AH om. A" 11 pars] persona AH I causa in ras. C 2 12 ergo] ideo A 0
13 imago] post assignari (14) R 13-14 potest dupliciter] d. p. RI'N 15 et om. MAE*
16 assignat] designat A 0
.345 2 assignare C* 3 quod om. Z I ilia] ista DRABHG 3.4 evidentior in corr. C 2
7 fecunditatem om. Z 8 mens] ens D* tune r 0 • 9 utramque] utraque quia (!) M I et1 om.
A 0 I illa] ista A-Y I alia om. A 0 I scilicet] quia D* 10 ordine] origine D* I non] post erit (11)
R om. A 0 * 11-12 parentis om. I 13 generandum] agendum rNI:U* 15 Experimur]
comp. rL add. enim DMRl i duos] secundum D* duo rLN I et om. Rl I originatos] ordinatos
DMIV!I'B!LN 16 et] qui DM igitur post sunt1 I' 8 ! om. IV!I'LN A Y I II De animal II Animae
IV!I'B!LAY et a(!) Rl duo actus Mom.DI earum AIV!rB!AY 17 unita] in corr. D 2 unica
A y univoca I I eodem] add. in M I erit] autem est rs! 18 eadem] eodem DM ea rN' a rN•
18-19 praecise) praecipue DM 19 potentiam V!rB! I ostendit I'LN; I ex se) esse V!I'B!
20 utraque fecunditate om.DI distincta] d. (sic) ARlII'B!LAY divisa rN 21 et] duo MI ori-
ginata] ordinata V!rN I ergo] et sic V!I' 8 ! add. et Rl
346 1 productionis M 3 Pater] potest D' I haberet] om. D' A 0 ' habebit A 02 I enim
om. D* 1
4 sive ) sui MI per om. C* 5 quamcumque] quantumcumque A 0 / realitatem]
add. quam A oa 6 originis1 ] ordinis S add. illam AH* 7 illam1 om. P I illam 2 ] ist&m R
9 illam] istam R 12 imaginatio AB 14 dico om. A 0 • 15 genitae om. V I est) erit D I
imperfecte] impar sic (!) C' imperf. sic c• 16 parens om. R? I unde 1 ] ut (not. vel: unde A 0 •)
A 0 I generaret AG 17 quia] quod r 0 quando (pon. quia A 02 ) A 0 18 habetur s• 19 in]
om. s add. aliquo C' add. vel (!) c• 20 fecunditatem post duplicem vre I duplicem om. A y
20-p. 347, 1 habet perfecte rationem] h. r. p. pp. h. r. rsAEHG
347 1 parentis in corr. n• 1 evidentior parens] p. e. vrs e. apparens R* memor p. rn I
sicut] ut A 0 2 XV] 51 rL 3 3] 13 com.MI magis exprimit] e. m. p 4 tamen) post
APPENDIX B 407
mens• rLN tantum A Y* I perfectius] ante videtur rN post importare A 0 om. C 8 vel' om. AG I
concurrit] comp. D ' 12-13 communicatur in corr. R 2 13 illa] ista RA-YI fecunditas] com·
munitas Z I amorem rescr. sa 14 productivum in corr. C 2 15 esse] post formaliter A 0 om.
r 0 I intelligensJ intellectus (pon. intelligens A 03 ) A 0 I vel] et P 16 non in ras. D 2 17 genito
om. AY I illam] in corr. D 2 istam AEH 19 alia] aliqua (add. alia A 03 ) A 0
348 l salvari in ras . A 62 2 imagination is S 3 esse eadem] eadem e. M I in om . V I
primis om. A 0 4 autem om. A E• 5 si om. M I esset om. c• I productiva] productio in Av
6 nisi om. R * 7 imaginationis ron 8 sit om. r 0 • I ea] eo c 9 27] 23 c 10 quidem]
comp. A 0 14 originis om. r 0 I po nit rescr. A oi I naturalem J talem AH• I ordinem 2] om. :E Q•
add. originis Z* 15 autem om. R I causal add. sive ratio V' 17 tertia om. A 0 * I pars] per-
sona AY 18 accipit, et] accipitur AY 19 voluntate] add. et A 0
349 1 in1 om. M ! in 2 om. D* 2 cuiuslibet CI est om. A 0 3 imaginationis A 6 I oc·
currunt C 4 tan tum post similitudinem (4-5, rep. mo loco A 03 ) A 0 5 ad] a D 7 vere] vel
MS* I sicut] ut A 0 8 et om. A 0 9 consubstantialitatem in corr. P 2 9-10 originem]
ordinem zr 0 10 etiam] etc I habent ulteriorem] u. h. R 11 ratione] parte A 0 * I quod
om. c• I sunt] comp. A y 13 Deo in ras. r 0 • 14 in mente in ras. c• 16 Et om. A 0
6 0
17 XII] 42 in corr. re• I 4 om. A ' I eo om. c• 19 hoc] eo A 20 temporalium] tem-
porali (add. non I A Ya) A y I tamen] in ras. c• comp. M om. r 0 21 intelligendum est] e. i. c I
quantum in corr. c•
350 3 natural non A 0 • J summae] summo M om. R' 4 imaginem] comp. M \ remini-
scendum M reminiscentiam r 0 • I videndam] dicendam M 6 imaginatione Mr 0 • I XIV] 19
:EU 7 inquam A y I sui] comp. A y I se2 om. r 0 • I cernimus] comp. r 0 • om. D 2 8 quidem
comp. A 0 9 lsta] Illa DSI'LAG j contradicere] dicere A 0 * 10 modo praedicto] p. m. ·reo
11 tune] tamen D* I patet] potest D' I quomodo] quo C 12 ponit] potest Av I imaginatio·
nem A E 14 est imago l i. e . r 0 15 habetur in corr. r 0 • 16 parte l ponente P*
351 1 aliquid] post animae r 0 in corr. c• 2 animal alia C* I parte] comp. et add. et M I
mixti D 5 quorum sunt] s. q. r 0 • I consubstantialia in corr. D 2C 2 7 essentiae] esse R I
totales causae] c. t. A 6 8 parte re I sunt om . AG• 9 nee inter se] i. se n. I* \ nec2 ] add.
in 12 I animae] a se AY 10 non om. A 0 •
352 2 quod] quia r 0 • 4 ideam rescr. I' 5 ratione 2 om. re 7 tamquam] add. in
r 0 8-9 apprehenditur AVG 9 tale] add . autem roa I accepta in se] in se ac . A 0 9-10 ope·
ribus P* 10 ibi est] e. i. :EU j distinctio et ordo l o. et d. Av d . o. I* 15 credenti] add. iam
r 0 • i possit in corr. r 0 • 17 imago rescr. I' I esse om. AY 18 persona in corr. AG 2 I ex ipsa]
exinde A 0 • 19 ipsum Av I imaginationem S
353 1 cap. om. AG I 24] 29 R 14 AG\ Qui] Quia D * 2 esse imaginem] i.e. DI Dei
om. r 0 3 quidem] quoddam in corr. D 2 quod I* I ipsum] praem. hoc :EUa 5 valet A 0 I
8
deductum Av \ tres om. A 6 dictum] deinde M 7 productionibus] perfectionibus Av
9 poneretur] comp. A 6 I Pater A 0 12 Filii om. A 0 * 13 Sed om. R \ aliam] illam C 14 es-
sentiam divinam] d. e. R 14-15 praesente M 15 actus P 2 15-16 in quantum] quantum
A 0 * om. AE• 17 falsum est] e. f. re 18 antecedens om. A 0 • J repraesentat Patrem] Pat.
r. A 6 19 quod] quia AH 20 Pater om. A 0 • 22 intelligentiae] intellectio (!) AY \veil
et (pon. vel A 01 ) A 0
354 1 productivi (not. vel: producti A 03 ) A 0 2 Cum] praem. Et r 0 • I Philosophum] hoc(!)
M I Physicorum] om. c• add. dico quod roa 3 actio om. r 0 • I sit om. I' I et ista in ras.
AG• 4 Augustinus dicit] d. Aug. r 0 • 5 notitia rescr. I' I vere] vera AG• om. D* I gignit
ZAY I et] etiam A 0 * nee D 6 27] 21 R 7 sunt om. A 0 8 probat AY 9 esse fixum]
f. e. c add. et A 0 10 sua causal c. s. vre 11 quaedam] add. autem roi 12 lumine
s• ! in om. R * 13 VIII] 18 re 4 AG I est factus] f. e. R 14 lucidus• om. A 0 15 non
rescr. c•
355 6 in om. DR* 7 praesentiam] dependentiam A Y I suae causae] c. s. A 8 8 esse
om. c• 9 adversa A GO• I inde fuerit] defuerit (!) r 0
356 1 intelligentia AG 3 lumen om. R • 4 alia om. A 0 *(1>ost condicio) 5 sui om.
c• I in om. I*\ hoc] licet AH\ sive] super P*
2
6 est om. Z 9 in om. r 0 J condicionesJ for-
mas (pon. condiciones A 0 a) A 0 10· dicunt TL I actus om. rs•I vere om. 0 • r 12 talis) secun·
dus D' 12-13 generativus) generatus I'LA 0 * generatio AY 13 quod) ad rs 15 eius-
dem] eius r 0 • comp. M* 17 de] pon. in A 02 I actionis om. D~ I terminata] add. vere A 0 I
terminum] dictum r 0 • 18 nisi per se] quae per se non (no<. alia littera: nisi per se A oa) A 0 I per
se esset] e. p. se vrs
r
357 1 non 2 om. 0 • z
2 autem] post aliquis om. AO• 5 qua] quae c•rs 6 quod]
ante breviter A 0 * rep. ante breviter :EU 7 aliam in ras . c• j sicut] secundum (add . quod ca) C
8 est• om. I' 0 * 11 actionis om. c • 11 -12 dicimus] rescr. pap comp. M 12 potentiam]
propriam D *
INDICES
I
INDEX NOMINUM
Algazel 203,3; 234,16 Averroes 2,14; 45,8; 96,4; 187 ,6.13·14;

Anselm us Cantuariensis 25, 11; 1OS,10 218,5·6; 227 ,9; 235,2; 252,16
Apostolus vide Paulus Avicenna 14,9; 53,3; 55,9.13 ; 56,20;
Aristoteles l,11; 45,9.18.20; 62,9.16; 64, 57,6; 58,9; 108,2; 185,4; 195,10;
2; 66,2; 71,12; 74,15; 76,1.15.17; 83, 246,14; 315,20·21; 331,15; 365,5
8.13; 90,5; 91,12; 94,6; 96,1; 100,5.15 ;
Boethius 135,6; 184,15; 187 ,1; 198,6
101,9.10; 102,13; 102,16-103 ,1; 103,10.
14; 111,5.14; 127,10·11; 128,6; 135,8; Caesar 75,7 .9; 176,2
139,15; 144,13-14; 146,6; 150,4.15; Commentator vide Averroes
154,18; 155,9; 159,14; 172,25; 174,11; Cratylus 150,2
176,5; 180,7.17; 191,13; 192,4; 206,
12; 207,1·2.10; 212,18; 216,10·11; 218, Damascenus vide Ioannes Damascenus
5; 223,1; 226,2·3.6.10.12; 227,8; 228,2; Donum Dei vide Spiritus Sanctus
235 ,2; 238,4 .11 j 239 ,3; 241, 1.4.10; Filius (Dei) vide lesus
245,9; 247,10; 249,16; 257 ,11; 265,13;
266,7; 278,15; 287,14; 288,12; 289,6; Godefridus de Fontibus 7,12; 209,11 ;
290,1 ·2.15; 304,18; 305,6; 319,2·3; 219,1; 262,16
320,15; 320,16-321,1; 321,11; 322,20; Gregorius Magnus 2,10; 47 ,5
323,18; 327,12; 328,1; 331,5; 339,16;
Henricus Gand. 8,1; 10,13; 16,11.17;
354,2; 364,9.24·25; 365,6·7.13; 366,9·10
17,15; 21,16·17; 29,11.13; 33,4; 35,10;
Augustinus 47,7; 69,4; 114,5; 120,11;
172,5.7; 222,15
125,17; 128,7; 129,4.11; 131,11·12;
Heraclitus 134,1·2; 150,1
132,7; 133,1.2; 135,H.5; 136,3.11;
Hercules 363,4
137 .14; 138,18; 146,4; 149,23; 150,
1.15; 160,2.21; 161,7; 164,14; 165,7; lesus 170,18; 177,2; 182,11; 339,8.9;
166,12; 168,10·11; 170,14; 171,4.6.11; 346,1.7; 347 ,19.21.22; 353,12.19.20;
172,5; 174,5; 176,14; 181,7; 182,2; 368,10
186,15; 198,3; 208,1; 209,13; 228, Ioannes Damascenus 11,13; 127,9; 351,1 2
3.13; 229,6.10; 230,14; 233,12.17; 234, luppiter 176,2
7·8; 239, 13 j 240,12; 241,5 j 24 7 ,17 j
Magister vide Petrus Lombardus
249,6; 250,9; 268,8; 273,6; 278,11.
Melissus 95,8; 103,4
14; 281,13; 292,4-293,1; 292,15; 299,
2; 300,14; 301,3; 316,11; 319,11.15; Parmenides 95,7; 103,4
320,1; 328,15·16; 331,12; 340,6; 341, Pater {Deus) 177,3; 182,11; 339,6.7.9;
1; 344,14·15; 345,2; 347,2; 348,9.16; 345,13.14; 346,3.4; 347 ,19; 348,1 j 353,
349,16; 352,19-353,1; 354,4.12; 355, 9.11.14.15.16.18.19.20.21; 368,2.8
8; 361,5; 366,12; 367,29; 368,13.16 Paulus (apost.) 1,14
412 INDICFS
Petrus Lombardus l,15; 173,17 ; 201 ,14 Thomas Aquinas 16,10; 17,14; 76,16
Philosophus vide Aristoteles Trinitas 24,11; 173,6.9.11; 174,7; 182,3 ;
Plato 20,7; 127,16-128,1; 167,3 183,13; 184,9.12; 199,14.18; 200,5.
Porphyrius 95,5 ; 102,12.16 17.19.21 ; 201,21; 338,12.15.16; 339,
5.10; 340,12; 341,7.8.9.13; 348,2; 350,
Simplicius 187 ,10 4; 352,8.9.13.15.19; 366,12·13.13; 367'
Socrates 20, 7; 48,1.2 ; 141, 7 8.11.23; 368,3
Spiritus Sanctus 171,1; 177,4 ; 182,12 ;
368,12 Verbum vide Iesus
II
INDEX AUCTORUM
A. - AucTORES IN APPARATU F ALLATI *

AEGIDIUS RoMANUS
De cognitione angelorum (Venetiis 1503) q. 1: 275,13-276, 2; 276,5-6; 276,

9-277,2 I q. 4: 275,13-276,2 I q. 5: 275,13-276,2; 277,3·7
Quodlibet (Bononiae 1481) I q. 3: 275,13-276,2; 276,5-6; 276,9-277 ,2 I q. 9:
277,3·7 11 II q . 23: 276,5-6 11 III q. 13: 275,13-276,2 I q. 14: 275,13-276,2 11
v q. 9: 275,13-276,2
Sententiarum (Venetiis 1521) I d. 3 pars 1 princ. 2 q. 1 a . 1: 175,8-176 ,2 I
a. 2: 175,8-176,2 I pars 2 princ . 1 q. un .: 175,B-176,2
ALEXANDER DE HALES
Summa theologica (ed. PP. Collegii S. Bonaventurae, ad Claras Aquas 1924-

1948, 4 voll.) I tr. introd. q. 2 m. 1 c. 2: 4,9 I m. 2 c. 1: 4,9 I c. 2: 7 ,3 II
III pars 2 inq. 2 q. 1 c. 2: 158,8-10; 159,8-9
ALGAZEL
Philosophia (Metaphysica] (Opera, latine, Venetiis 1506; - ed. Muckle,

Toronto 1933) I tr. 3 sent. 4: 203,3 -6
AMBROSIUS
Expositio in Lucam [c. 1, 11) (PL 15) I c. 24: 131,11-12
ANSELMUS CANTUARIENSIS
(PL 158. - Opera, ed . Schmitt, I, Seccovii 1938)

De veritate c. 11: 105,10
Monologion c. 15: 25,11
ARISTOTELES
(Opera, latine, cum commentariis Averrois, Venetiis 1483, 3 vol!. - Opera ,

latine, cum Averrois commentariis, Venetiis 1562 [ed. Iuntina], ro voll. -
Opera, graece, ed. Bekker, Berolini 1831, 2 vol!.)
* Post colon (:) numero maiore designatur pagina, minore linea. - Uncis rotundis ( ),
praeter operum editiones, allegationes Aristotelis ex ed. Bekker includuntur. - Uncis quadra -
tis [ ] includuntur a nobis addita , idque: quoad opera Aristotelis, ex ed. Iuntina; quoad opera
Patrum, ex ed. Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum; quoad notas typographicas quae
in ipsa tituli pagina desunt, a nobis aliunde eruta.
414 INDICES
Analytica posteriora I c. 4 [t . 9] (A c. 4): 83,5.6.13 I c. 5 [t. 11] (Ac. 4):

49,l II II c. 4 [t. 2] (B c. 3): 228,2 I c. 18 [t. 27] (B c. 19): 4,5·6; 128,6
Analytica priora I c. 1 (Ac. 1): 135,16 II II c. 20 (B c. 21): 106,17
De anima I t. 12 (A c. 1): 223,l I t. 13 (Ac. 1): 223,l I t. 25-30 (A c. 2):
74,15 I t. 32-34 (Ac. 2): 74,15 I t. 33 (Ac. 2): 226,11 II II t. 33 (B c. 4):
104,8 I t. 51 (B c. 5): 245,9 I t. 52 (B c. 5): 245,9 I t. 52-55 (B c. 5): 276,
6·8 I t. 55-56 (B c. 5): 241,10 I t. 60 (B c. 5): 289,6; 333,18-19 I t. 63 (B
c. 6): 104,8; 111,14 I t. 66 (B c. 7): 111,5 I t. 71 (B c. 7): 284,7 I t. 138
(r c. 2): 88,2; 246,1; 278,15 II III t. 5 (r c. 4): 276,8-9 I t. 6 (r c. 4): 206,
12 I t. 12 (r c. 4): 320,15 I t. 14 (r c . 4): 276,6-8 I t. 17 (r c. 5): 216,
10-11 I t. 18 (r c. 5): 216,10.11; 218,5; 246,5 I t. 30 (r c. 7): 1,11; 71,
12-72,5; 207,H I t. 37 (r c. 8): 226,2-5; 241,1 I t. 38 (r c. 8): 74,15; 207,
10-12; 226,121t.39 (r c. 8): 1,11; 71,12-72,5; 207,1.4 I t. 54 (r c. 10): 331,5
De caelo II t. 50 (B c. 8): 127,10.11
De generatione et corruptione I t. 38-39 (A c. 5): 257,7
De interpretatione II c. 2 (c. 14): 4, 11
De memoria et reminiscentia [c. 4] (c. 2): 238, 11
De partibus animalium I c. 5 (ed. Iuntina VI; ed. Bekker Ac. 5): 37 ,9-10; 62,9
De sensu et sensibilibus [c . 2] (c. 2): 146,6; 284,7
Ethica ad Nicomachum I c. 1 (A c. 1): 249,16-250,3; 266,7 I c. 9 (A c. 7):
247,10 II II c. 1 (B c. 1): 319,2-3 I c. 5 (B c. 4): 266,21-267,1 II VI c. 5 (Z
c. 4): 266,7 II x c. 8 (Kc. 7): 3,5; 4,2-3; 33,12; 62,16 I c. 9 (K c. 7): 66,2 I
c. 10 (K c. 8): 290,15
Metaphysica I [c. 1] (Ac. 1): 4,5; 128,6 I [c. 3] (Ac. 3): 19,1 -2 II II t. 1
(ix c. 1): 2,3; 135,8 I t. 4 (ix c. 1): 3,13; 68,14.15 I t. 11 (ix c. 2): 2,1 I
t. 13 (ix c. 2): 2,7 II III t. 1 (B c. 1): 96,2 I t. 10 (B c. 3): 94,6; 96,9 II
IV t. 2 (r c. 2): 94,10 I t. 5 (r c. 2): 83,8 I t. 9 (r c. 3): 139,15;
154,17; 155,1.2.2-4.4-5 I t. 16 (r c. 4): 4,11.12 I t. 22 (r c. 5): 134,1-2;
150,3.4-6 I t. 24 (r c. 5): 155,9 I t. 26 (r c. 6): 144,13-14.11; 191,13 I t. 27
(r c. 6): 192,4-5 I t. 28 (r c. 7): 8,J.4 11 v t. 14 (t1 c. 7): 102,1 I t. 16
(l1 c. 9): 81,16 I t. 20 (t1 c. 15): 176,5; 180,7-10; 180,17-181,1; 257,13 11
VI t. 2 (E c. 1): 3,2 II VII t. 2 (z c. 1): 10,3; 95,l I t. 4 (z c. 1): 106,14 I
t. 12-16 (z c. 4): 102,7 I t. 14-15 (z c. 4): 95,1 I t. 15 (z c. 4): 95,5 I t. 16
(z c. 4): 101,9.10-16; 102,J.4 I t. 19 (z c. 5): 83,6 I t. 23 (z c. 7): 235,
2 11 IX t. 15 (0 c. 8): 48,16 I t. 16 (0 c. 8): 249,16-250,3; 265,13; 266,7 I
t. 21 (0 c. 10): 91,12 I t. 22 (0 c. 22): 91,12 11 X t. 7 (r c. 2): 100,5 I t. 24
(I c. 8): 81,16
Physica I t. 1 (Ac. 1): 186,10-11 I t. 3 (Ac. 1): 57 ,l I t . 5 (A c. 1): 57,1 I
t. 13 (Ac. 2): 95,7.8; 103,14 I t. 35 (Ac . 4): 2,6 II II t. 70 (B c. 7): 257,
11 II III t. 17 (r c. 2): 257,7 It. 18 (r c. 3): 279,1 I t. 19 (r c. 3): 249,
16-250,3 II v t. 9 (E c. 1): 304,18 I t. 10 (E c. 2): 339,16 II VII t. 17 (H
c. 3): 287 ,14 I t. 20 (H c. 3): 287 ,14 I t. 31 (H c. 4): 100,15 II VIII t. 32
(0 c. 4): 227,8; 241,10; 276,6-8
Topica V c . 21 (E c. 8): 3,17 II VI c. 2 (Z ·c. 2): 174,11
INDEX AUCTORUM 415
AucusnNus
Confessiones (PL 32. - CSEL XXXIII pars I) XII c. 25 n . 35: 125,15

De civitate Dei (PL 41 . - CSEL XL pars I) VII c . 3 n. 1: 249,6 II VIII c . 6:
249,6 11 XI c . 16: 249,6 II XII c . 6: 313,5
De diversis quaestionibus 83 (PL 40) q . 9: 129 ,4 I q. 30: 4 7, 7 I q. 46 n. 1:
167,2 I q . 46 n . 2: 166,14 I q . 74: 176,14; 341,1
De Genesi ad litteram (PL 34 . - CSEL XXVIII pars 11) IV c. 3 n. 7: 182 ,
19.20 11 VIII c. 12 n. 26: 354,12 II XII c . 16 n. 32: 247,17; 299,6-7 I c. 16
n . 33: 247,17; 248,3 ; 299,6-7
De libero arbitrio (PL 32) III c . 25 n . 74: 234, 7·8
De musica (PL 32) VI c. 5 n . 9: 273 ,6 I c. 5 n. 11 : 316,11 I c . 5 n . 15: 316 ,11
c . 6 n . 16: 316,11
D e Trinitate (PL 42) IV c. 15 n. 20: 165,7; 166,18 I c . 16 n. 21: 165,17-166 ,
6 11 VI c . 10 n. 12: 174,5; 181 ,7.11.1 3. 15 ; 182 ,2.4 .6 II VII c. 1 n. 2: 189,8 11
VIII c. 2 n. 3: 118,14 I c . 3 n . 4: 69,4 .8 ; 118,8; 186,15 I c. 3 n. 5: 119 ,12;
120,1 I c . 4 n. 7: 117 ,9; 122,15; 128,7 I c. 6 n. 9: 78,7; 119,16 II IX c. 5-
11: 344 ,14-15 I c . 6 n. 9: 124,2; 165,14 I c. 6 n. 10: 124,4 I c. 6 n . 11:
120,11; 124 ,6-7; 168,10.11 I c . 7 n . 12: 124,8 I c . 12 n . 17-18: 354,4 I c . 12
n. 18: 250,9; 328,15 -16 11 x c . 5 n . 7: 248,12 I c . 10-12: 344,16-345,1 11 XI
c. 2 n . 3: 250 ,13 ; 278,11; 299,12.15; 300,7 -8 I c. 2 n. 4: 146,4; 281,13 I
c. 3 n. 6: 355,8 11 XII c. 2 n. 2: 124,12 I c . 4 n. 4: 228,13; 349,16-21 I
c . 14 n. 23: 124,14 .17; 161,7 ; 166 ,12 II XIV c. 6 n. 8: 233,12 I c. 8 n. 11:
340,6 ; 350,6 I c. 15 n. 21: 125,4.6.10; 160,21; 166,16-17 II XV c. 3 n. 5:
345,2-3 I c. 7 n . 12: 339,6 I c. 10 n. 17: 228,13 I c. 10 n. 19: 208,2 -4; 239,
16-19; 251,l I c. 11 n. 20: 208,4-5; 239,19-240,2 I c . 12 n. 21: 136,5 .11.15.
17.19; 137,1.2; 268,8 I c . 12 n. 22: 240,2-5 I c. 15 n. 25: 137,5 I c. 20 n. 39:
350,1·5 I c. 21 n. 40: 229,10 I c. 22 n. 42: 240,5-7 I c. 24 n. 44: 352 ,19-
353,1 I c. 27 n. 50: 114,5; 170,14-171,l; 171,1 -3; 240,7-11; 348,9-13; 354,6
De vera religione (PL 34) c. 30 n. 56: 129,11
Epistola 147, ad Paulinam, de videndo Deo (PL 33. - CSEL XLIV) c. 6
n. 18: 131,11 -12
Soliloquium (PL 32) I c. 8 n . 15: 135,6
AVERROES
(Aristotelis opera, latine, Venetiis 1483)

De anima I com. 53: 237 ,16 II III com. 5: 276,3-5 .5-6 I com. 18: 218,5 -6
De memoria et reminiscentia c. 4: 238,11
Metaphysica II com. 1: 45,8-11 II III com . 3: 96,4 II VII com . 23: 235,2 II XII
com. 19: 187,6
Physica II com. 26: 237,16
AVICENNA
(Opera, latine, Venetiis 1508)

De anima pars 2 c. 2: 315,20-21 II pars 5 c. 6: 204,1-2
416 INDICES
Metaphysica I c. 3: 53,3; 55,9-11 I c. 6: 14,9 II V c. 1: 185,4; 195,10.14 II VI

c. 5: 108,2 11 IX c. 4: 246,14
Sufficientia I c. 1: 57 ,6
BIBLIA SACRA
Rom. 1,20: 126,2

Sap. 11,21: 183,1
BoETHIUS
Quornodo substantiae in eo quod sint bonae sint, sive de Hebdornadibus

(PL 64; - ed. Peiper in Bibliotheca Teubneriana, Lipsiae 1871): 135,7; 184,
15; 187,1; ' 198,17
BONA VENTURA
(Opera, ed. PP. Collegii S. Bonaventurae, ad Claras Aquas 1883-1902, 10 voll.)

De scientia Christi q. 4 (V 1891): 158,8·10; 159,8·9
Sententiarurn I d. 3 pars 1 a. un. q. 1 (I 1883): 6,16
COMMENTATOR vide AVERROES
DAMASCENUS vide IoANNES DAMASCENUS
GooEFRIDUS DE FoNTrnus
Quodlibet I (ed. de Wulf-Pelzer in PhB II, Louvain 1904) q. 7: 256,11-257 ,2;

257,3-4.5; 258,4·5 I q. 9: 208,6; 256,11-257,2; 257,3-4 II V (ed. deWuif-
Hoffmans in PhB III, Louvain 1914) q. 8: 256,11-257,2; 258,8-13 I q. 9:
256,11-257,2; 259,8·13 I q. 10: 219,1 -3.3.4.4-6.6·9; 256,11-257,2; 259,8·13 I
q. 12: 263,11-264,1; 264,8·9; 265,3·5 II VI q. 7: 256,11-257 ,2; 257,5.5·9;
257,14-258,3; 258,4·5.5·9; 259,15·18; 260,2-15; 262,10; 263,11-264,t j 264,
8·9; 304,10.11; 306,8-9; 307,1·2.5; 312,10·12; 313,8-12 I q. 15: 256,11-257,2;
258,10-259,7; 259,8-13 11 VII q. 6: 256,11-257,2; 257,12·14; 257,14-258,3 I
q. 11: 7,12 II VIII (ed. Hoffmans in PhB IV fasc. I, Louvain 1924) q. 2:
256,11-257 ,2; 257 ,3-4.5 .5·9.9·12; 257 ,14-258,3; 258,4-5 .5·9; 305' 9-11 j 307,
1-2 II IX (ed. Hoffmans in PhB IV fasc. II, Louvain 1928) q. 19: 208,6.7·8.9;
256,11-257,2; 257,14-258,3; 259,8·13.15-18; 265,15-18; 266,1-6; 310,16-18 11
X (ed. Hoffmans in PhB IV fasc. III, Louvain 1931) q. 12: 256,11-257,2;
257,H; 265,3·5 II XIV (ed. Hoffmans in PhB V fasc. III-IV, Louvain 1935)
q . 3: 264,6-7 I q. 5: 256,11-257 ,2; 257 ,3-4 II XV (ed. Lottin in PhB XIV,
Louvain 1937) q. 4: 256,11-257 ,2; 257 ,14-258,3
GREGORIUS MAGNUS
In Ezechielern (PL 76) II horn . 2 n . 14: 2,10
GuILELMus DE WARE
Sententiarurn (cod. Florent., bibl. nat. A IV 42) prol. q. 5: 108,4

INDEX AUCTORUM 417
HENRICUS GANDA VENSIS

Quodlibet (Parisiis 1518) I q. 1: 108,4 II II q. 6: 271,13-272,8 II IV q. 7: 224,
11-18; 226,6·9 I q. 8: 208,1·5 I q. 21: 205,10-206,5 11 v
q. 2: 188,8·9.11-12;
188,13-189,1 ; 190,1-2 I q. 14: 201,10-202,1; 202,8-12; 202,13-203,2; 203,
8-15; 204,1·2.6·7; 205,8·9; 205,10-206,5; 206,6-11 .12·18; 207,H.5·9.12·17;
226,6·9 I q. 25: 229,6; 230,9-11; 271,13-278,8 I VII q. 1-2: 188,8·9 II IX
q. 2: 167,3 II x
q. 9: 307,6·8 II XI q. 5: 249,4·9; 250,5·7; 272,12·13.13·14.
15-19; 273,1-1 I q. 7: 319,8
Summa quaestionum ordinariarum (Parisiis 1520) a. 1 q. 2: 126,7.10·15 ;
127,1·5. 7·14; 127'15-128, 11; 128, 14-130,5; 129,4-6.11·12; 130,6· 10.10· 14; 131,
8-13; 317, 11 I q. 3: 130, l0· 14; 130,16-13 l ,5; 131,6·8.8· 13; 131, 14-132 ,3 I
q. 8: 207 ,H I q. 12: 57,1-5 .10-11 11 a. 2 q. 1: 166,12-15 11 a. 3 q. 4: 159,2 11
a. 7 q. 2: 166,12-15 I q. 13: 69,H II a. 19 q. 1: 94,10·14; 95,H II a. 21 q. 2:
20,2.6; 69,4·10; 94,5·9; 95,H.7·11; 188,11-12 ; 188,13-189,1 I q. 3: 68,11·
17 I q. 4: 7,12; 8,1; 68,11-11; 188,13-189,1 11 a. 22 q. 1: 31,4.6 I q. 4: 7,12;
8,1; 31,4; 108,4 11 a. 24 q. 1: 4,9 I q. 2: 6,14; 11,1-13,16 I q. 3: 6,u.14;
14,1-15,6; 17,2; 188,11-12 I q. 6: 6,16; 11,1-13,16; 20,2; 28,4; 39,4 I q. 7:
10,13; 11,7-13,16; 14,1-15,6; 15,13·15; 57,6-9 I q. 8: 68,11-17; 69,H.4·1 0;
78,2-12; 79,4·5 I q. 9: 15,7-12 11 a. 26 q. 2: 20,6; 94,5·9; 95,12-16 11 a. 27
q. 2: 17,2 11 a. 28 q. 3: 94,5·9; 95,12-16 11 a. 32 q. 2: 11,2 I q. 4: 17,2;
27,3 II a. 34 q. 2: 190,1·2 I q. 5: 215,1 ·3 II a. 35 q. 4: 249,10·15; 249,16-
250,4 11 a. 39 q. 7: 249,10-15 11 a. 40 q. 2: 249,16-250,4 11 a. 44 q. 2: 41,9 11
a. 45 q. 2: 204,3-6.6·7 II a. 49 q. 2: 57 ,1-5.6·9 I q. 5: 108,4 II a. 54 q. 6: 346,
2 11 a. 58 q. 2: 204,3-6; 205,10-206,5; 208,1-5; 212,8; 215,1-3 11 a. 60 q. 8:
346,2 11 a. 68 q. 5: 167,3
loANNES DAMASCENUS
De fide orthodoxa (PG 94) I c. 4: 11,13 11 II c. 27: 351,12 11 III c. 15: 127,9
LrnER DE CAUSIS (ed. Steele, Oxonii 1935) com. ad prop. 1: 126,12
prop. 4: 126,IO
PETRUS loANNIS Ouvr

Sententiarum II (ed. Jansen in BPS IV-VI, ad Claras Aquas 1922-1926) q. 23
(N r922): 254,10-255,5 I q. 57 (V r924): 254,10-255,5 I q. 58: 247 ,15·16;
247 ,11-249,3; 249,4-9.to-15; 249,16-250,4; 250,5·7; 254,10-255,5 I q. 72
(VI r926): 247,15·16; 247,17-249,3; 250,5·7; 254,10-255,5 ·
PHILOSOPHUS vide ARISTOTELES
I
PLATO
Timaeus (Opera, graece et latine, ed. Schneider, Parisiis r868) n. 28-29 (II):
127,16-128, 1
PoRPHYRIUS
Uber praedicabilium (Aristotelis opera, latine, Venetiis r483) c. 3: 95,S

418 INDICES
SIGERUS DE BRABANTIA
Quaestiones super libros Physicorum (ed. Delhaye in PhB XV, Louvain 1941)
I q. 13: 94,5·9.10·14; 95,H.5·6.7·11
S!MPLICIUS
In praedicamenta Aristotelis (latine, Venetiis 1543) praed. 'Quando': 187,10·13
THOMAS AQUINAS
Sententiarum (Opera, VI, Parmae 1856) I d. 3 q. 2 a. 1: 175,8-176,2

Summa theologica I (ed. Leonina, IV-V, Romae 1886-1889) q. 12 a. 5 (IV
1888): 71,1 I a. 11: 158,8·10; 159,8·9 I q. 45 a. 7: 175,8-176,2 I q. 84 a. 5
(V 1889): 158,8-10; 159,8·9 I a . 7: 69,1H5 I q. 85 a. 1: 70,1·13 I a. 2: 74,
10·16 I q. 88 a. 3: 39,19 I q. 89 a. 2: 71,1
THOMAS DE SUTTON
Quaestiones ordinariae (cod. Oxon., coll. Merton. 138) q. 2: 276,3·5.6·8.8·9;

276,9-277,2; 277,3·7; 277,14-278,9 I q. 3: 276,5-6.6·8; 277,8·13 I q. 4: 277,
3-7; 277 ,14-278,9 I q. 8: 284,10-12 I q. 10: 284,10-12 I q. 15: 276,5·6.6·8; 276,
9-277,2; 277,3-7.8·13; 277,14-278,9 I q. 17: 276,5·6; 276,9-277,2; 277,14-
278,9 I q. 20: 276,5·6.8·9; 276,9-277,2; 322,17·19 I q . 21: 277,3·7; 277,14-
278,9; 278,10-14; 278,15-279,3 I q. 22: 276,5·6; 276,9-277,2; 277 ,14-278,9;
278,15-279,3 I q. 23: 277 ,14-278,9
Quodlibet (cod. Oxon ., coll. Merton. 138) III q. 7: 277,14-278,9 I q. 11: 276,
6-8; 277 ,14-278,9 I q. 12: 277 ,14-278 ,9
Sententiarum (codd.: Oxon., coll. Magdal. 99; Vat. Ross . lat. 431) Id. 3 q. 2:
276,6-8; 276,9-277 ,2; 277 ,3·7; 277 ,14-278,9; 283,11 -12
B. - AucTORES IN APPARATU T ALLATI *

AEGIDIUS ROMANUS
De cognitione angelorum q. 1: 278 2 279 1 283 2

Quodlibet III q . 12: 278 2 283 2 I q. 13: 278 2
Sententiarum I d. 3 pars 1 princ. 1 q. 1: Z1 I q. 4: 173 2 I princ. 2 q. 1 a. 1:
174 3 1751 la.2:173 2 174 3 l a.3:174 1 l q.2: 177 1 183 4 l q.3: 173 3 183 4 I
princ. 3 q. 2 a. 3: 138 8
ALGAZEL
Logica (Venetiis 1506) c. 3: 177 4

Philosophia [Metaphysica] II tr. 4 c. 2: 149 5 I c. 4: 149 5
* Numero maiore pagina, minore vero altius posito nota in apparatu T designatur . -
De uncis rotund is et quadratis cf. supra p. 413. - Editiones operum in praecedente in dice
allegatorum hie per extensum generatim non repetuntur.
INDEX AUCTORUM 419
ARISTOTELES
De anirna I t. 12 (Ac. 1): 3642 II II t. 33 (B c. 4): 2461 I t . 55-56 (B c. 5):

204 4 365 1 I t. 60 (s c. 5): 345 1 II III t. 2 (r c. 4): 203 2 I t. 8 (r c. 4):
204 4 I t. 17 (r c. 5): 159 5 I t. 18 (r c. 5): 159 4 I t. 30 (r c. 7): 207 4 I
t. 37 (r c. 8): 365 5 I t. 38 (r c. 8): 207 4 I t. 39 (r c. 8): 207 4
De anirnalium motu (ed . Iuntina VI pars 2; ed. Bekker c. 7) c. 5: 172 5
De caelo II t. 50 (B c. 8): 127 2
De memoria et rerniniscentia [c. 1] (c. 1): 364 9 II [c. 2] (c. 1): 364 9
Metaphysica II t. 4 (ex c. 1): 29 13 641 691 115 2 II v t. 2 (6 c. 2): 251 4 I t. 20
(6 c. 15): 212 3 II VI t. 2 (E c. 1): 330 3 II VII t. 4 (z c. 1): 93 I t. 15
(z c. 4): lOJl II IX t. 10 (e c. 5): 522 II x t. 9 (r c. 3): 77 2 II XII t. 37
(1\ c. 7): 203 2
Physica I t. 13 (A c. 2): 103 4 I t. 41 (A c. 4): 244 2 II II t. 28-29 (B c. 3):
251 4 II VIII t. 32 (e c. 4): 204 4 365 2 I t. 40 (e c. 5): 257 2
Praedicamenta pars 2 [tr. 2 c. 3] (c. 7): 287 6
Topica IV c. 12 (6 c. 6): 97 1
AucusnNus
De diversis quaestionibus 83 (PL 40) q. 30: 1203 I q. 46 n. 2: 167 1

De Genesi ad litteram (PL 34. - CSEL XXVIII pars II) IV c. 3 n. 7: 36l1 I
c. 5 n. 12: 361 3
De libero arbitrio (PL 32) II c. 12 n. 34: 125 7 I c. 17 n. 45: 125 7
De musica (PL 32) VI c. 5 n. 9: 273 2 I c. 5 n. 9-12: 3201
De sermone Domini in monte (PL 34) II c. 9 n. 32: 125 7
De Trinitate (PL 42) IV c. 15 n. 20: 166 4 11 VI c. 10 n. 12: 174 5 11 VIII c. 2
n. 3: 1191 11 IX c. 5-11: 367 2 I c. 6 n. 9: 165 3 I c. 6 n. 10: 125 7 11 x c. 5
n. 7: 273 2 I c. 10-12: 3681 •2 11 XI c. 2 n. 2: 209 5 I c. 2 n. 5: 292 24 11 XII
c. 4 n. 4: 366 4 11 XIV c. 6 n. 8: 233 3 11 XV c. 3 n. 5: 368 3 · 5 J c. 10 n. 17:
366 4 I c. 27 n. 50: 368 4
De vera religione (PL 34) c. 36 n. 66: 125 7
In Ioannis evangelium (PL 35) tr. 39 n. 8: 125 7
Sermones de diversis (PL 39) sermo 341 c. 6 n. 8: 125 7
Soliloquium (PL 32) I c. 8 n. 15: 125 7
AVERROES
De anima II com. 66: lll2 II III com. 13: 217 2

Metaphysica II com. 1: 2 5 II IV com. 3: 992
Physica II com . 30-31: 252 6 I com. 67-70: 252 7
AVICENNA
De anima pars 5 c. 6: 331 4 365 2

Metaphysica I c. 3: 55 1
BIBLIA SACRA
Sap. 11,21: 1831. 2 I 11,25: 36!2

420 INDICES
COMMENTATOR vide AVERROES
DuNs ScoTus *
Collationes Parisienses (cod. Oxon., coll. Merton. 194) collat. 2: 291 4 I col-
lat. 4: 22S 3
De primo principio (ed. Wadding.; ed. Muller, Friburgi Br. 1941) c. l n. [2-4): 2S6 3
Lectura (codd.: Patav., bib!. Anton. 178; Vat. Palat. lat. 993; Vindob., bibl.
nat. 1449) Id. 3 pars 1 q. 1-2: l1 32 I n. 12: 142 I n. S6: 43 5 I n. 70: S01 I
n. 74: S4 5 I q. 3: 12Jl I n. 1S3: 1262 I n . lSS: 127 2 I n. 1S8: 1291 I n. 169:
134 4 I n. 182: 1S011 I n. 188: 1S9 6 I pars 2 q. un.: 17Jl I pars 3 q. 1:
20l1 I n. 2S3: 20Jl I n. 29S: 331 8 I n. 301-302: 331 8 I q. 2: 24S 1 I n. 309:
331 5 ··6 I q. 3: 3301 I q. 4: 3381 I n. 432: 3402
Metaphysica VI: 330 3 I q. 1 n. [8-12): 330 4
Ordinatio (ed. Vaticana, I-II, 1950) prol. n. 33 (I): 77 7 149 5 I n. Sl: 1S92 I
n. S2: 1S83 I n. 76: 1271 I n. 14S: 2281 242 1 I n . 1S2: 302 801 I n. 169:
14S 1 I n. 188: 286 4 I n. 19S: 1081 I n. 200-201: 801 1701 I n. 202: 1702 I
n. 206: 1692 1702 11 I d. 1 n. 148 (II): 117 1 I d. 2 n. 19: ss 2 I n. 27:
138 8 1703 I n. 73: 21s 1 I n. 74: 4l1 I n. 111-136: 4l1 I n. 127: 46 3 I
n. 147: 4l1 I n. 183: 381 I n. 232: 330 5 33S 2 I n. 273-280: 2291 I n. 278-
279: 3S3 3 • 4 I n. 290-291: 229 4 I n. 291: 229 6 I n. 291-296: 3S3 3 • 5 I
n. 299: 230 2 I n. 301-303: 3SJ1 I n. 331: 30l1 I n. 333: 30l1 I n. 3SS-
3S6: 3S31 I n. 388-410: 98 1 I d. 6 q. un. n. [6-7): 234 2 I d . 8 pars 1
q. 3 n. [4]: 21 7 · 8 26 3 2918 I n. [4-S]: 2919 I n. [SJ: 21 4 29 14 I n. [6]: 21 4
2914 · 16 I n. [7]: 2l3 2916 I n. [8]: 2914 3l2 I n. [8-9): 26 2 30 4 I n. [9]:
30 6 I n. [10): 29 13 I n. [12): 29 11.1 2 I n. [14): 991 I n. [16): 991 I d. 13
q. un. n. [12): 342 3 Id. 17 pars 1 q. 1-2 [q. 2 n. 12): 269 6 I [q. 3 n. 7):
287 8 I [q. 3 n. 11]: 269 6 I (q. 3 n. lSJ: 270 2 11 II d. 1 q. 4 n. [3]: 18S 6 I
n . [17): 18S 6 I n. [2S]: 98 2 I q. 6[S] n. [SJ: 98 2 I d. 3 pars 1 q. S-6
n . [17): SP I pars 2 q. 1 n. [lS]: SP I q. 2 n. [7]: 29 22 I n. [9]: SP I
n . [11): 29 22 II III d. 14 q. 3 n. [7): 331 9 II IV d. 11 pars 1 a. 2 q. 1
n. [S4]: 98 2 I d. 4S q. 3 n. [3-20): 331 9 I d. 49 pars 1 q . 1-2 n. [1-4.19-
32]: 37 6 I Suppl. d. 49 pars 2 q. 3 n. [9]: 3341
Quodlibet q. 8 n. [13-14]: lll3 II q. 14 n. [14-lS]: 288 5 II q. lS n. [13-20):
303 3 327 4 I n. 24: 303 3 327 4
Reportatio I A (codd.: Oxon., coll. Merton. 59, coll. Balliol. 205; Vat. Borgh.
lat. 325; Taurin., bibl. univers. K II 26; Vindob., bibl. nat. 1453) d. 3 q. 1:
l1 I n. 2: 2 5 I q. 3: 17J1 I n. 73: 174 4 I n. 77: 174 5 I n. 82-83: 200 6 I
n. 84: 36S 1 I q. 4: 20P I n. 88: 20S 5 I n. 92: 208 4 I n. 9S-107: 36S 4 I
n. 97: 212 4 I n. 99-101: 3621 I n. 104-lOS: 3631 I n. 107: 3641 I n. 108:
364 4 I n. 108-114: 364 3 I n. 109-110: 464 7 I n. 111-112: 36S 6 I n. 113-
114: 366 3 I n. 118: 366 5 I q. S: 33l2 I n. 126: 36S 3 I n. 129-130: 331 4 I
q. 7: 3381 I n . 204-209: 3671
* Quoad locos Ordinationis Duns Scoti hie allegatos cf. tabula infra posita, p. 423.
INDEX AUCTORUM 421
GooEFRmus DE FoNTIBus
Quodlibet V q. 10: 260 5 11 VI q. 7: 2601 263 2 312 3 313 2 • 4 11 VII q. 6: 3061 I

q. 11: 72 92 11 VIII q. 2: 304 4 3061 11 IX q. 19: 209 4 252 2 265 2
HENRICUS GAN DA VEN SIS
Quodlibet III q. 9: 195 4 II IV q. 7: 207 5 224 2 226 2 I q. 8: 241 7 II V q. 1:

200 2 I q. 2: 1861 1883 194 4 I q. 6: 185 1 I q. 8: 185 2 I q. 14: 205 3 207 5
242 1 I q. 25: 229 6 230 3 • 4 233 2 II VII q. 1-2: 188 3 1943 II IX q. 1: 1762
1802• 3 I q. 2: 167 2 18l1 I q. 3: 179 4 183 3 · 4 1881 I q. 4: 228 1 242 2 · 3 I
q. 5: 172 5 I q. 15: 16l3 1681 11 x q. 9: 252 2 11 XI q. 3: 184 3 185 1 I
q . 6: 252 I q. 7: 238 242
2 1 1
Summa quaestionum ordinariarum a . 1 q. 1: 42 141 1281 132 4 1362 · 3 148 7

1501 1541 1551 I q. 2: 124i. 2 · 3 · 4 125 5 · 6 · 1 135 2 165 2 1681 I q. 3: 125 2 13211 I
q. 5: 186 4 205 1 I q. 8: 21 I q. 10: 205 1 I q. 11: 205 1 I q. 12: 542 · 3 II a. 2
q. 1: 42 125 1 1361 I q . 6: 33 1861. 2 11 a. 3 q. 1: 23 11 a. 4 q. 8: 23 11 a. 7
q. 3: JI I q. 13: 33 II a. 19 q. 1: 93 101 1 l1 10l2 1261 I q. 2: ll1 II a. 21
q. 2: 10 4 111 1zi 1614 29 2 67 4 87 1 10l2 118 3 1883 I q. 4: 1883 11 a. 22 q. 1:
135 2 I q. 2: 135 2 I q. 6: 187 1 11 a. 24 q. 1: 22 · 4 31 41 51 221 1271 I q. 2:
3 4 I q. 3: 61 72 92 ll3 29 21 54 3 1883 192 2 193 4 I q. 4: 71 I q . 6: 1183 1261 I
q. 7: 21 33.4 542 66° 68 4 I q. 8: 186 2· 6 I q. 9: 791 117 3 11 a. 27 q. 1:
186 5 11 a. 32 q. 1: 25 1 I q. 2: 25 1 28 1 3JI I q. 4: 30 3 I q. 5: 187 3 11 a. 33
q. 1: 461 I q. 2: 200 2 11 a. 34 q. 2: 1883 I q. 3: 105i. 2 I q. 5: 105 2 179 4 11
a. 35 q . 4: 2501 II a. 36 q. 7: 29 21 II a. 39 q. 1: 193 8 I q. 2: 193 8 I
q. 3: 1941 I q . 4: 1941 11 a. 40 q. 1: 2101 I q . 2: 250 1 I q. 4: 2101 11
a. 41 q . 2: 41 2· 3 11 a. 42 q. 1: 30 3 3JI 361 I q. 2: 3014 11 a. 43 q. 3:
77 2 11 a. 44 q . 1: 3014 I q. 2: 351 · 3· 4 382 11 a. 48 q. 1: 1043 105 2 11 a. 49
q. 5: 42 II a. 55 q. 5: 187 3 II a. 56 q. 1: 187 4 II a. 58 q. 2: 229i.a
363 2 11 a. 59 q. 2: 229 1 I q. 5: 18l1 11 a. 60 q. 1: 17l1 11 a. 62 q. 4: 1802 11
a. 63 q. 1: 1762 II a. 68 q. 2: 183 4 II a. 72 q. 3: 183 4 I q. 4: 1771 183 4
LoMBARDUS vide PETRUS LoMBARDUS
MAGISTER vide PETRUS LoMBARDUs
PETRUS loANNIS Ouv1

Sententiarum II q. 23: 255 3 · 6 • 7 I q. 57: 255 6 · 7 · 9 2561. 6 I q. 58: 250 1 252 2 • 4
253 2 255 2 • 6 • 1 I q. 72: 25l3 252 3 • 4• 5 255 6 · 7 I q. 74: 2781 289 5 295 7
PETRUS LOMBARDUS
Sententiarum (ed. PP. Collegii S. Bonaventurae, ad Claras Aquas 1916, 2 voll.)

I cl. 3 c. 1 n. 35 (I): l2 I n. 35-38: l3 I n. 37: 173 4 I c. 2 n. 39: 201 2 I
n. 39-43: 201 3
422 INDICES
PoRPHYRIUS
Liber praedicabilium c. 3: lOJl
THOMAS AQUINAS
Summa theologica I q. 88 a. 1: 721 7J1 I a. 2: 72 3 I a. 3: 73 4• 5 I q. 89 a. 1: 7l2
THOMAS DE SurroN
Quaestiones ordinariae q. 2: 320 3 I q. 15: 285 1 320 3 325 2 I q. 21: 284 2 320 3 I
q. 22: 284 2 320 3
Sententiarum I d. ·3 q. 2: 28Jl 320 3
III
ORD INA TIONIS QUAESTIONUM CONCORDANTIA
EDITJONIS V ATICANAE ET LUGDUNENSIS *
Ed. Vaticana Ed. Lugdunensis I Ed. Vaticana I Ed. Lugdunensis
d. 3 pars 2 q. un . d. 3 q. 5
PROLOGUS PROLOGUS
d. 3 pars 3 q. 1 d. 3 q. 6
pars 1 q. un. q. 1 d. 3 pars 3 q. 2 d. 3 q. 7
pars 2 q. un . q. 2 d. 3 pars 3 q. 3 d. 3 q. 8
pars 3 q. 1 q. 3 d. 3 pars 3 q. 4 d. 3 q. 9
pars 3 q. 2 q. 1 lat.
d. 6 -- q. un. d. 6 q. un.
pars 3 q. 3 q. 2 lat .
d. 8 pars 1 q. 3 d. 8 q. 3
pars 4 q. 1-2 q. 3-4 lat .
d. 13 - q. un. d. 13 q. un .
pars 5 q. 1 q. 4
d. 17 pars 1 q. 1-2 d. 17 q. 2
pars 5 q. 2 q. 4
d. 17 pars 1 q. 1-2 d. 17 q. 3
LIBER I LIB ER I II
LIB ER II LIBER
d. 1 pars 1 q. 1 d. 1 q. 1
d. 1 - q. 4 d. 1 q. 4
d. 1 pars 1 q. 2 d. 1 q. 2
d. 1 - q. 6 d. 1 q. 5
d. 1 pars 2 q. 1 d. 1 q. 3
d. 3 pars 1 q. 5-6 d. 3 q. 6
d. 1 pars 2 q. 2 d. 1 q. 4
d. 3 pars 2 q. 1 d. 3 q. 8
d. 1 pars 3 q. 1-5 d. 1 q. 5
d. 3 pars 2 q. 2 d. 3 q. 9
d. 2 pars 1 q. 1-2 d. 2 q. 1
d. 2 pars 1 q. 1-2 d. 2 q. 2 LIBER III LIBER III
d. 2 pars 1 q. 3 d. 2 q. 3 d. 14 - q. 3 d. 14 q. 3
d. 2 pars 2 q. 1-4 d. 2 q. 4
d. 2 pars 2 q. 1-4 d. 2 q. 5 LIB ER IV LIBER IV
d. 2 pars 2 q. 1-4 d. 2 q. 6 d. 11 pars 1 a. 2 q. 1 d . 11 q. 3
d. 2 pars 2 q. 1-4 d. 2 q. 7 d. 45 - q. 3 d. 45 q. 3
d. 3 pars 1 q. 1 d. 3 q. 1 d. 49 pars 1 q. 1-2 d. 49 q. 1. 2
d. 3 pars 1 q. 2 d. 3 q. 2
d. 3 pars 1 q. LIB ER IV SUPPL. LIBER IV
3 d. 3 q. 3
d. 3 pars 1 q. 4 d. 3 q. 4 d. 49 pars 2 q. 3 d. 49 q. 11
* Numeri progressivi textus quaestionum editionis Lugdunensis, an. 1639, concordant

cum numeris editionis nostrae uncis quadratis [ J inclusis marginibusque internis positis.
IV
INDEX GENERALIS
LIBER PRIMUS
DISTINCTIO TERTIA
PARS PRIMA
DE COGNOSCIBILITATE DEI
PAO.
QuAESTIO 1: Utrum Deus sit naturaliter cognoscibilis ab intel,

lectu viatoris . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
QuAESTIO 2: Utrum Deus sit primum cognitum a nobis na,
turaliter pro statu isto . 3
- Declaratio primae quaestionis 4
II - Opinio aliorum ad utramque quaestionem 11
III - Responsio propria ad primam quaestionem 15
A. Conceptus quiditativus potest haberi de Deo 16
B. De conceptu univoco Deo et creaturae 18
C. Deus non potest cognosci sub propria ratione 38
D. De conceptu en tis infiniti . . . . . . . 40
E. Deus per species creaturarum cognoscitur 42
IV - Ad argumenta primae quaestionis . . . . . 44
V - Responsio propria ad secundam quaestionem . 48
A. De ordine originis intelligibilium . . . 49
B. De ordine perfectionis et adaequationis intelligibilium 62
VI - Ad argumenta secundae quaestionis 63
QuAESTIO 3: Utrum Deus sit primum obiectum naturale ad,
aequatum respectu intellectus viatoris 68
- Opinio aliorum . . . 69
A. Opinio prima 69
B. Opinio secunda . 78
II - Ad quaestionem . . . 80
A. Qualis sit univocatio entis et ad quae . 81
B. De primo obiecto intellectus . . 85
C. Argumenta contra univocationem entis eorumque solutio . 94
426 INDICES
PAG.
Ill - De aliis transcendentalibus. 104

IV - Dubitatio de primo obiecto intellectus pro statu isto. 112
V - Ad argumenta principalia . 115
QuAESTIO 4: Utrum aliqua veritas certa et sincera possit na,
turaliter cognosci ab intellectu viatoris absque lucis
increatae speciali illustratione. . . . . . . . 123
- Opinio Henrici . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
II - Impugnatio opinionis Henrici et solutio quaestionis 132
A. Contra rationes fundamentales adductas . . . 133
B. Contra opinionem in se . . . . . . . . . . 138
C. Contra rationes fundamentales quatenus minus concludunt 149
D. Contra ipsam conclusionem opinionis . . . . 156
E. Solutio quaestionis . . . . . . . . . . . 160
F. Iterum contra rationes fundamentales adductas 171
PARS SECUNDA
DE VESTIGIO
QuAESTIO UNICA: Utrum in qualibet creatura sit vestigiurn

Trinitatis 173
I - Ad quaestionem 174
A. De ratione vestigii 175
B. De ratitudine et aliquitate 184
II - Ad argumenta principalia . . . 199
PARS TERTIA
DE IMAGINE
QuAESTIO 1: Utrum in parte intellectiva proprie sumpta sit

memoria habens speciem intelligibilem priorem natu,
raliter actu intelligendi 201
- Opinio aliorum 205
II - Ad quaestionem . . . . . 209
A. Rationes ex parte universalitatis obiecti 211
B. Rationes ex parte praesentiae obiecti 222
C. Rationes ex auctoritatibus . . 226
III - Ad argumenta principalia . . . . . 231
IV - Ad argumenta pro opinione aliorum 236
INDICES GENERALIS 427
PAG.
QuAESTIO 2: Utrum pars intellectiva proprie sumpta vel ali,

quid eius sit causa totalis gignens actualem notitiam
vel ratio gignendi . . . . . . . . . . . . . 245
- Exponuntur et improbantur sex aliorum opiniones . 24 7
A. De prima opinione . . . . 24 7
B. De secunda opinione . . . 256
C. De tertia et quarta opinione 271
D. De quinta et sexta opinione 2 75
II - Opinio propria . . . . . . . . . 289
III - Ad argumenta opinionum . . . . 298
A. Ad argumenta primae opinionis. 299
B. Ad argumenta secundae opinionis. 303
C. Ad dicta in opinione tertia et quarta 314
D. Ad argumenta quintae opinionis 320
IV - Ad argumenta principalia . . . . . . 327
QuAESTIO 3: Utrum principalior causa notitiae genitae sit
obiectum in se vel in specie praesens vel ipsa pars
intellectiva animae 330
I - Solutia quaestionis . . 333
II - Ad argumenta principalia 335
QuAESTIO 4: Utrum in mente sit distincte imago Trinitatis 338
I - Ad quaestionem . . . . 340
II - Ad argumenta principalia 352
APPENDICES
APPENDIX A 361
APPENDIX B 369
INDICES
I- INDEX NOMINUM 411
II - INDEX AUCTORUM . 413
A. Auctores in apparatu F allati 413
B. Auctores in apparatu T allati 418
III - 0RDINATIONIS QUAESTIONUM CONCORDANTIA EDITIONIS
VATICANAE ET LUGDUNENSIS . 423
IV - INDEX GENERALIS . . . . . . . . . . . . . . . 425
CORRIGENDA
p . 81, F 16: (I c . 3, 1054b 25-27) lege (I c. 8, 1057b 35-37)

p. 88, F 2: B lege r
p. 91, F 12: X lege IX
p . 108, F 4: post Sent. I adde prol.
p . 173, T 1: post I A adde d. 3
p . 201, T 1: post Sent. I adde d . 3

Opera Omnia III: Ioannis Scoti

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Opera Omnia III: Ioannis Scoti

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

IOANNIS DUNS SCOTI

DOCTORIS SUBTILIS ET MARIANI

IOANNIS DUNS SCOTI

STUDIO ET CURA COMMISSIONIS SCOTISTICAE

TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS

IOANNIS DUNS SCOTI

TYPIS POL YGLOTTIS VA TI CANIS

Datum in Civitate Vaticana, die 3 iunii 1954 .

PROP RI ETAS LITTERARIA

Distinctionem tertiam libri primi Ordinationis Ioannis Duns

nihil carius gratiusque nobis foret quam ut data felici occasione

(Epist. ad Lollium, v. 40).

tum est, in plus quam centum codicibus ad nos pervenit, tum in

Romae, die 15 februarii 1954.

SIGLA CODICUM SrGLA EDITIONUM

A Assisii, bibl. commun., 137 ~ editio Philippi de Bagnacavallo, Ve-

Z Parisiis, bibl. nat., lat. 31141 BFS Bibliotheca franciscana schola-

IN TEXTU significat lectionem a prima ('),

[Q. l] Circa tertiam distinctionem quaero primo de cognoscibilitate 1

F II ARrsToT., De an . III t . 30 (r c. 7, 431a 14-15); t. 39 (c. 8, 432a 9).

T 1Cf. DuNS ScoTus, Lectura Id. 3 pars 1 q. 1-2; Rep. IA d. 3 q. I. 2 LoMBARDUS,

Duns Scotus, Ordinatio

per sensus apprehendere. Deus autem non habet phantasma, nee

stra in contemplatione profecerit /D~i, non ad illud quod ipse est,

F 3 ARISTOT., Metaph. II t. I (a. c. 1, 993b 9-11). 6 ArusTOT., Physic. It. 35 (Ac. 4,

GORIUS, In Ezech. II horn. 2 n. 14 (PL 76, 956).

F 2 ArusTOT ., Metaph. VI t. 2 (E c. l, 1026a 21-23). 5 ARlsTOT., Eth. ad Nie. X c. 8

T 1 Cf. HENRICUS GANO ., Summa a. 7 q. 3 in corp. (I f. SOE); a. 24 q. 1 in corp.

Summa a. 2 q. 6 in corp. (1 f. 27D-E); a. 7 q. 13 arg. 3 in opp. (f. 62Q); a. 24 q. 7 in corp.

8 Item, perfectissimus actus potentiae est circa obiectum simpli-

LL - DECLARATIO PRIMAE QUAESTIONISJ

10 In prima quaestione 3 non est distinguendum quod Deus

scitur nisi per affirmationem, II Perihermenias in fine et IV Meta-

T 1 Cf. HENRICus GAND ., Summa a. 24 q. 1 in corp. (I f. 137E). 2 Cf. ib. a. 1

[21 Negationes etiam non summe amamus.

hoc aeque convenit nihilo sicut Deo; si ut dicta de aliquo, sicut

11 Nee, secundo, est distinguendum de cognitione 'quid 1 est'

14 Nee, quinto, valet distinguere de 'naturaliter', loquendo de

F 3 ALEXANDER HAL., S. theol. I tr. introd. q. 2 m . 2 c. 2 in corp. (I 24b-25a). 12 GooE·

11 improbat Henricu m de distinctione 'si est', et quod possi-

Secundo 1 nota quod subiectum primae scientiae simul prae, 17

T 1 Quae n. 16 dicuntur, ad quaestionem primam (n. 1) spectant, quae vero n. 17-18, ad

et ita prima scientia de ente erit de primo ad quod omnia attribu-

Lii. - 0PINIO AUORUM AD UTRAMQUE QUAESTIONEMJ

[3] Ad hoc dicit quid am doctor sic: loquendo de cognitione 20

a Cf. HENRicus GANo., Summa a. 24 q. 3 in corp. (I f. 139R).

In universali etiam, ,_puta in generali attributo,

.f In , particulari non cognpscitur ex creaturis quia creatura est

21 Item, in universali tripliciter cognoscitur: generalissime, genera-

oncipitur commune analogum Deo et creaturae. Quod si

Generaliter autem concipitur concipiendo quodcumque attribu-

22 Quoad secundam quaestionem1, secundum istam opinion em, (41

satis suffodiendo cognoscit intentiones non sensatas, ut nocivi et proficui, sic

generaliter, - quia primo concipitur hoc bonum, deinde bonum

Liii. - RESPONSIO PROPRIA AD PRIMAM QUAESTIONEMJ

(51 Respondeo aliter ad primam quaestionem 3 , et in quibusdam - 24

LA. - CoNCEPTus QUIDITATivus POTEST HABER! DE DEoJ

istam quaestionem primam 2 , secundo - quia eius solutio depend et ex tertia 3 s

declarantur in tertia quaestion,e, concludunt de substantia et accidente 17 • Solu-

n . 129. 137. 21 Cf. infra n . 185-188.

ditative · concjpiatl!r Deus. - Probo, quia concipiendo 'sapientem'

luminis 1 , inde, solutio huius primae quaestionis 2 , inde, de duplici primitate

F .2 HENRICUS GAND., Summa a . 24 q . 3 in corp. (I f. 139Y); a. 27 q. 2 in corp. (f. 164F);