Opera Omnia II: Ioannis Duns Scot!

IOANNIS DUNS SCOT!
DOCTORIS SUBTILIS ET MARIANI
OPERA OMNIA
II
IOANNIS DUNS. SCOTI

ORDINIS FRATRUM MINORUM
OPERA OMNIA
IUSSU ET AUCTORITATE
RMI P. PACIFIC! M. PERANTONI
TOTIUS ORDINIS FRATRUM MINORUM MINISTRI OENERALIS
STUDIO ET CURA COMMISSIONIS SCOTISTICAE

AD FIDEM CODICUM EDITA
PRAESIDE
P. CAROLO BALIC
SOCIIS
V I V I I
PP. : MARTINO BODEWIO, STANISLAO BUSELIC, PETRO CAPKUN-DELIC, IOANNE )URIC
IOSEPH MONTALVERNE, SEBASTIANO NANNI, BASILIO PEROAMO, FAUSTINO PREZIOSO
IULIO REINHOLD, ODULPHO SCHAFER
II
OIVITAS VATICANA
TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS

MCML
IOANNIS DUNS SCOTI

ORDINIS FRATRUM MINORUM
0 RD IN AT I 0
LIBER PRIMUS
DISTINCTIO PRIMA ET SECUNDA
CIVITAS VATICANA
TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS

MCML
PROPRIETAS LITTERARIA
PRAEFATIO
Quae in commentatione historico-critica primo volumini nostrae

editionis annexa ediximus, tum circa numerum ac indolem codicum
Ordinationis tum quoad viam ac rationem a Commissione Scoti-
stica adhibitam, sive in causis lectionum variantium, quibus codices
scatent, investigandis sive in regulis normisque stabiliendis ad genui-
num textum Duns Scoti dignoscendum atque constituendum, huic
quoque alteri volumini adarnussim accommodari debent, eo vel
magis quia in praedicta commentatione elaboranda haec duo vo-
lumina potissimum prae oculis habita sunt. Quae accommodatio ut
facilior evadat, et ut paucis exhibeatur via ac ratio a nobis adhibita,
hie in forma propositionum ea ad quae pervenimus in nostra in-
vestigatione referre iuvat.
1) Textus dist. 1 et 2 ad nos in 91 codicibus et in 33 editionibus
pervenit.
2) In dist. 2 hue et illuc occurrunt loci qui verbotenus conso-
nant Reportationi I A et Tractatui de primo principio, ita tamen ut
Reportatio seu potius quaterniones praelectionum quas Duns Scotus
Parisiis habuit sint veluti fons, Tractatus autem rivulus Ordina-
tionis.
3) Duns Scotus, qui ad latus socium suum seu familiarem ha-
buit, cui aut singula verba dictabat aut forsitan praecipiebat ut ex
quaternionibus suarum praelectionum ad Ordinationem transferret
illa in quibus Ordinatio Reportationi I A verbotenus consonat, suo
operi ultimam manum nonnullis in loc~s haud imposuit.
4) Ordinationis codices omnes ex communi editione principe
seu apographo proveniunt, ita tamen ut in duas partes dispertian-
tur, quarum primam cod. A (una cum cod. D pro dist. 1 et 2),
alteram vero omnes alii constituunt. Porro codices istius alterius
partis in tres praecipuas classes distribuuntur, quae iterurn in varias
recensiones ac familias dividuntur.
VIII PRAEFATIO
5) Ad genuinum textum Duns Scoti dignoscen~um atque con-

stituendum tamquam fundamentum ponitur integra traditio Ordi-
nationis, et manuscripta et edita, hac tamen lege ut generatim tam-
quam auctoritas primaria, dux seu iudex cod. A adhibeatur, quippe
qui originem ducat ab exemplari, quod non solum textum sat
vicinum apographo continebat, verum etiam ad fidem libri loannis
Duns Scoti fere ubique recensoris opera emendatum fuit, ante-
quam ab amanuensi transcriberetur.
6) Quoniam recensor cod. A in illis quae Reportationi I A ad
verbum consonant tam ad librum Duns Scoti quam ad ipsam
Reportationem manum apponebat ut hie atque illic discrepantias
notaret, vel etiam unam alteramve lectionem loco lectionis in suo
exemplari exsistentis assumeret, ideo contigit ut quae in solo cod. A
vel in codd. AD leguntur et verbotenus Reportationi consonant, non
raro inter textus interpolatos. collocarentut.
7) Inspectis criteriis internis externisque ~ ac propositum ipsum
auctoris servare volentes, distinctionem primam in tres partes no-
vemque quaestiones, alteram vero in duas partes septemque quae-
stiones dispertivimus. Item, pro unaquaque distinctione introducta
est progressiva numeratio marginalis; numeratio editionis Wad-
dingianae in altero margine paginae ponitur, dum in fine voluminis
concordantia inter editionem nostram illamque W addingianam no-
tatur.
8) Signa in ipsomet textu adhibita reducuntur ad tria, quorum
primo U !I loci ab ipso auctore ad pristinum textum additi indi-
cantur, alii vero duo r i L J pro titulis designandis unice ponuntur,
qui sive a nobis sive a codicibus additi sunt.
9) Litteris interspatiatis nomina propria auctorum atque loci
illorum fontium qui explicitis adnumerantur, tituli operum et verba
sacrae Scripturae litteris italicis seu inclinatis, imprimuntur. Quae in
textu maioribus vel minoribus litteris quam ordinariis, seu « cor-
pus 12 ll, exprimuntur, auctoris non sunt.
10) Cum lectiones variarum classium et familiarum Ordina-
tionis valde permixtae sint, ita ut earum distributio seiunctaque
editio difficultates magnas secum ferat, omnes per modum unius
infra textum reproducuntur.
11) In primo apparatu critico ponuntur tum variae adnotatio-
nes Duns Scoti tum textus ab ipso deleti, tum denique quidam loci
PRAEFATIO IX
interpolati. Hisce textibus praemittitur littera minuscula alphabeti

latini, qua remittitur ad textum Duns Scoti a nobis constitutum,
et quam sequuntur adnotationes: « Sequitur textus a Duns Scoto
cancellatus », <<Sequitur textus interpolatus », « Adnotatio Duns
Seo ti », etc .
12) Apparatui variantium praemittuntur sigla codicum constan,
ter adhibitorum, dum codices atque editiones, hue et illuc adhi,
bita, inter parentheses ( ) collocantur.
13) Codices primae classis, qui viciniores sunt textui a nobis
constituto, litteri"' maiusculis latinis designantur, classis secunda
littera graeca r , classis tertia littera graeca A, cuius tres potiores
recensiones litteris z, :E et CD signantur. Sigla codicum ad litteras r,
A, :E , et CD spectantia litteris maiusculis latinis altius positis designan,
tur (rsoLN).
14) Lectiones numeris in margine interiore positis (s lo 15 ... )
indicantur; signum • (P') indicat lectionem ab ipsomet scriptore
correctam esse ad formam lemmatis, signo vero • (P*) designatur
lectionem scriptoris alia manu ad formam lemmatis emendatam
esse; signum ' (P') signifi.cat generatim lectionem originalem codicis
esse diversam a forma lemmatis, quae tamen sub ambitu eiusdem
lectionis variantis, ab ipsomet scriptore vel alia manu in aliam for,
mam corrigitur; signum = postponitur lectioni delectae quae in uno
vel paucis tantummodo codicibus legitur, et cui universorum codi,
cum testimonium subnectitur (apparatus plenior seu positivus),
minime tamen omissiones adnotando.
15) Numeris 1 2 3 post sigla codicum altius positis designatur
lectionem prima, alia et ulteriore manu inductam esse. Ubi autem
lectio absque ulla adnotatione (add., om., adnot., pon., etc.) oc,
currit, numeri designant lectionem e forma lemmatis eductam
esse. Numeri puncto supposito (1 ~ 1) significant simpliciter quod
lectio sic signata invenitur in codice in hac forma, et quidem aut
prima manu (P') aut alia (P~) aut ulteriore (P 1) introducta. Lineola
signis et numeris laudatis subducta (1 a ~ ) designat correctionem in
margine haberi. Numeri circulo inclusi et ad modum exponen,
tium positi (~$µ~) designant textum in appendice ad calcem editio,
nis ita signatae inveniri.
16) Praeter signum 'IT , quod notis criticis praemittitur, occur,
runt etiam hue atque illuc sequentia signa: r J = verba destructa
x PRAEFATIO
nunc restituta; r ••• J = pauca verba destructa et non restituta;

r ••••• J = plura verba destructa et non restituta; [ ] = includunt
vel verba iam inter uncos rotundos inclusa, vel quae post lon-
giorem lectionem litteris minoribus imprimuntur, vel alias oppor-
tunas illustrationes.
17) Duplex apparatus fontium habetur, quorum prior (littera
F signatus) fontes explicitos, alter vero (littera T signatus) fontes
implicitos, locos parallelos aliaque huiusmodi complectitur.
Quae hie brevissime exposuimus satis esse videntur ad metien-

dam atque intelligendam, uno veluti oculorum obtutu, viam et
rationem a nobis adhibitam. Si vero ampliores explicationes desi-
derentur, adki poterunt annuae relationes variaeque nostrae elucu-
brationes, ac potissimum disquisitio historico-critic·a quam volumini
primo praemisimus.
Romae, die 15 augusti 1950.

SIGLORUM INTERPRETA TIO
SrGLA comcuM SrGLA EDITIONUM
A Assisii, bibl. commun., 137 ~ editio Philippi de Bagnacavallo, Ve-

C Cantuariae, bibl. eccl. cathedr., netiis 1497
A. 13 y editio Gratiani Brixiani, Venetiis 1490
D Dantisci (Danzig), bibl. civit., 1968 µ editio Mauritii Hibernici [O'Fihely],
I Cantuariae, bibl. eccl. cathedr., A. 9 Venetiis 1506
K Trecis (Troyes), bibl. commun., 277 7t editio Penketh Thomae, Venetiis
M Oxonii, bibl. coll. Merton., 66 1477-1478
0 Oxonii, bibl. coll. Merton., 60 p editio Fratris Rufi.ni, [Venetiis] 1472
P Parisiis, bibl. nat., lat. 15360 • editio Trombettae Antonii, Venetiis
R Civitas Vaticana, bibl. apost., vat. 1472
lat. 882 u editio Waddingi Lucae, Lugduni
S Civitas Vaticana, bibl. apost., vat. 1639, et iterum a Vives Ludovico
lat. 883 Parisiis 1893-1894 typis impressa
T Tuderti (Todi), bibl. commun., 70
V Civitas Vaticana, bibl. apost., vat.
ALIA SIGLA
lat. 876
X Civitas Vaticana, bibl. apost., vat. BFS Bibliotheca franciscana schola-
lat. 871 stica medii aevi, cura Patrum
Z Parisiis, bibl. nat., lat. 31141 collegii S. Bonaventurae. Ad
I'8 Oxonii, bibl. coll. Balliol., 302 Claras Aquas, Florentiae,
r 0 Dertusae {Tortosa), bibl. eccl. ca- 1903 sqq.
thedr ., 19 BGPM Beitrage zur Geschichte der Phi-
P. Valentiae, bibl. eccl. cathedr., 92 losophie (und Teologie) des
rN Parisiis, bibl. nat., lat. 3061 Mittelalters. Begri.indet von
AE Erfordiae, bibl. civit., F. 121 Clemens Baeumker. Munster
A a Barcinone, archiv. Coronae Ara- i. W. 1891 sqq.
gon., Ripoll. 48 CSEL Corpus scriptorum ecclesiastico-
AH Caesenae, bibl. Malatest., plut. 17 rum latinorum, ed. Acade-
dextr. 2 mia Vindobonensis. Vindo-
A 0~ Monachii (Miinchen), bibl. status, bonae 1866 sqq.
lat. 18332 PG Patrologiae cursus completus,
AY Parisiis, bibl. nat., lat. 15857 series graeca, accurante J. P.
I;Q Parisiis, bibl. nat., lat. 15854 Migne. Parisiis 1857 sqq.
I:0 Montiscassini, archivum monast. PhB Les Philosophes belges. T extes
0. S. B., 452 •
et etudes. Collection publiee
~F Civitas Vaticana, bibl. apost., Chigi par l 'lnstitut Superieur de
B. VIII. 137 Philosophie de l'Universite de
~F Patavii, bibl. musaei civ., C. M. 109 Louvain. Louvain 1901 sqq.
XII SrGNORUM INTERPRETATIO
PL Patrologiae cursus completus, series memorials of Great Britain and

latina, accurante J. P. Migne. Ireland during the Middle Ages
Parisiis 1844 sqq. (vulgo « Rolls Series n). Lon,
RBS Rerum Britannicarum medii aevi don 1858 sqq.
scriptores, or Chronicles and
SIGNORUM INTERPRETATIO
(lineola) sub signis • vel *, aut sub

IN TEXTU
numeris 1 2 s posita, indicat
ab editoribus ad commodum lee, correctionem in margine, non
toris addita vero in textu inveniri
textus qui habent fundamentum in sub numeris 1 2 s altius positis
codd. vel simpliciter sunt ex ipsis significat lectionem a prima ('),
sumpti aut alia (1), aut ulteriore (1) manu
I! II additiones ipsius Duns Scoti inductam, in codice sola hac for,
ma inveniri, absque transitu seu
IN APPARATU CRITICO
eductione e lemmate
verba textus delecti (lemma) a lee, CD aut ~ post sigla editionum significat
tionibus variantibus distinguit lectionem variantem in appendice,
- lemma a lectionibus variantibus in sive prima (<D), sive altera (~), ad
apparatu positivo distinguit calcem editionis inveniri
variantes lectiones eiusdem lineae post sigla codicum:
dividit a) in apparatu negativo, lectio,
'll notis criticis praeponitur nem variantem non in formam
post sigla codicum significat lee, lemmatis, sed in aliam formam
tionem ab ipsomet scriptore ad correctam esse indicat;
formam lemmatis correctam esse b) in apparatu positivo, indicat
post sigla codicum significat lectio, aut lectionem lemmati aequalem
nem alia manu ad formam lem, in formam ab ipso diversam cor,
matis correctam esse rectam esse, aut lectionem a lem,
1 post sigla codicum significat lee, mate diversam ad ipsum reductam
tionem manu ipsiusmet scrip, (minus) post sigla r A:E<l> significat
toris inductam omnes codices ad haec sigla spec,
2 post sigla codicum lectionem desi, tantes istam lectionem habere,
gnat alia manu inductam excepto subsequenti
s post sigla codicum lectionem ulte, r J verba destructa nunc restituta de,
riore manu inductam <licit signat
Notandum quod, ubi lectio abs, r ••• J pauca verba destructa et non res,
~ue ulla alia adnotatione (add., tituta significat
om., not., pon., etc.) occurrit, nu, r ••••• J plura verba destructa et non res,
meris 1 et 2 designatur lectionem tituta designat
e forma lemmatis eductam esse [ ] includunt vel singulorum codicum
S1GNORUM INTERPRETA'l'IO XIII
lectiones variantes post longiorem T praeponitur fontibus tum impli-

lectionem pluribus codicibus com- cite allegatis in textu delecto,
munem, vel verba alicuius pro- tum sive explicite sive implicite
positionis iam inter uncos rotun- allegatis in locis post textum
das ( ) inclusae, vel alias opor- delectum ante variantes positis,
tunas illustrationes necnon locis parallelis ceterisque
F praeponitur fontibus a Duns Scoto illustrationibus
allegatis
LIBER PRIMUS
rntSTlNCTIO PRIMA
PARS PRIMA
DE OBIECTO FRUITIONIS
QUAESTIO 1
s UTRUM OBIECTUM FRUITIONIS PER SE SIT FINIS ULTIMUS l
[Q. lJ Circaa distinctionem primam, ubi Magister tractat de frui et 1

uti, quaero primo de obiecto ipsius fruitionis, et primo, utrum
obiectum fruitionis per se sit :finis ultimus 1 •
UJ Arguitur quod non:
10 Primo per auctoritatem Augustin i 8 3 Quaestionum quaestione
30: « Fruendum est bonis invisibilibus »; sed plura sunt bona in-
visibilia; ergo non tantum est fruendum ultimo fine.
I!
• Praemittitur rubrica Duns Scoti: De obiecto fruibili quaeruntur duae quae-
stiones 2 , de ipso frui duae quaestiones 3 , et de fruente quinque quaestio-
1s nes 4 • Rubric a· ll
ADCPMSRIVzreoLN A YEHGOI;QU(<t>FPp-rny~µu)
6 Circa) praem. Veteris ac novae legis etc. :E add. istam :E J distinctionem primam) p. d. I: i
tractat) agit ZA-Y:E 7 uti) add. primo de obiecto fruibili duae quaestiones, de ipso frui
(duae- frui om. V•) in se duae quaestiones, de fruente quinque quaestiones ('JT sign. Extra. Dimittc
Extra V') V add. quaero primo de obiecto fruibili duas quaestiones, secundo de ipso frui
in se alias duas, tertio de ipso fruente (add. et fruibilitate r 0 ) quinque quaestiones rno 7-8 quae-
ro - ultimus] Quaeruntur novem, quorum duo sunt de obiecto fruibili, alia duo de ipso frui
in se, et quinque de ipso fruente. Circa obiectum igitur fruibile quaeruntur duo: primum est
utrum ultimus finis sit per se obiectum fruitionis; secundum, utrum finis ultimus habeat tantum
unam rationem fruibilis, an in ipso sit aliqua distinctio secundum quam voluntas possit eo frui
secundum unam rationem et non secundum aliam. Circa primum (secundum, utrum - Circa primum
om. 1: 0 ) :E 7 fruitionis = AZ-r frui DCPMSRIVr A-Epl"t'(~µu add. in comparatione ad obiec-
tum P 8 obiectum fruitionis per se = ADA B o. per se f. Z per se (per se om. M•V) o. f.
CPMSRIVI' A-B edd. 9 Arguitur) Arguo I'N A-B praem. Et reo 10 Primo -Augustini]
Augustinus Z quia Augustinus Ap=y~ quia secundum Augustinum :Eµu 12 tantum est
fruendum] e. t. f. reo e. f. t. DZAYBHI; t. f. e. vrLN fruendum (add . est A 02 ) tantum A GO
13-15 De obiecto - Rubrica = ACPMSRI(om. 12 )V(om. V 2 )rLNy; 'JT text. sign.: lsta rubrica est
extra de manu Scoti A 1 Vacat V 2 • - Vide etiam ad 7 quoad vrso, ad 7-8 quoad :E 13 fruibili]
finali rN I quaeruntur = A quaerendae sunt rel!. y 14 frui = A frui in se rel!. y I duae quae-
stiones, et] et d. q. I duo c I et om. PMSRVI'LN I fruente] fruibilitate rLN 14-15 de 2 -
quaestiones] quinque de fruente C J quinque quaestiones om. MRIV 15 Rubrica =A
F 6 LoMBARDUS, Sent. I d. 1 c. 2. 3 (I 15 -20). ro AuousT., De diversis quaest. 83
q. 30 (PL 40, 19).
T 1 Cf. DUNS ScoTus, Lectura I d. 1 pars 1 q. l; Rep. IA d . 1 pars 1 q. un. 2 Cf.
n . 1-61. 3 Cf. infra n. 62-158. ' Cf. infra n. 159-187.
Durui Scotus, Ordinatio

2 ORDINATIO I DIST. 1 PARS 1 Q.. 1
2 Item per rationem: capacitas fruentis est finita quia ratio sive
natura subiecti est fi.nita; ergo illa capacitas potest satiari aliquo
finito. Sed fruendum est quocumque satiante capacitatem fruentis;
ergo etc.
3 Item, aliquid est maius capacitate animae, ut Deus, qui sufficit s
sibi ipsi, et aliquid minus capacitate eius, ut corpus; ergo aliquid
est medium, scilicet aequale 1 capacitati eius: illud est minus Deo;
ergo habeo propositum, quod non tantum Deo vel ultimo fi.ne est
fruendum.
4 Item, quaecumque forma satiat capacitatem materiae; ergo 10
quodcumque obiectum satiat capacitatem potentiae. Consequentia
probatur, quia potentia per formam receptam in ipsa respicit obiec,
tum; et si forma una recepta satiat intrinsece, sequitur quod obiec,
tum quod respicitur a potentia per illam formam satiat potentiam
extrinsete sive terminative. Antecedens probatur, quia si aliqua u
forma non satiaret capacitatem materiae, stante illa forma in ma,
ADCPMSRIVZrBnLN AYBHGo:EQl1(1I>FPpmy~µu)
1 Item] Praeterea :E I per rationem om. ZA YBHGOt:E 1-2 capacitas - ergo om. rB
fruentis] in ras. R 2 fruibilitatis A 0 1-2 quia - finita om. z:Eut I ratio sive natura =AD
natura ratio M' ratio (add.vclnaturaPa; deindein text. corr. ratio in: naturavelrat!o P 3 ) cpsa non S' natura
(add. sua rn•) M 1:El1! rel!. (om. zrB) edd. 2 subiecti] suppositi A GO I illa capacitas] c. i. (ista
AHGO) zrBD A:E I potest satiari] s. p. :E I aliquo] add. obiecto ll>p7ty~µu 3-4 Sed- etc. om.
M'V 3 quocumque] quoque z quacumque re AH I capacitatem] rescr. p appetitum rBD I
fruentisl finitas A Y finitam A EHG!I>p-r om. A 0 4 etc.] om. :E add. Confirmatur: capacitas et
potentia animae est finita sicut et ipsa anima est finite, ergo et obiectum adaequatum eius est
finitum; si enim obiectum illius sit infinitum, tune excedit potentiam animae et per consequens
non est ei adaequatum ca 5 Item] Praeterea :E I est maius] m. e. CPMSRrLN 5-6 ut -
eius om. V' 5 qui] quia C 6 et] om. :E add. etiam I* I minus] add. a C I aliquid2 l post est1
(7) DIAY aliquod DA Go aliud A 8 7 illud] aliud I add. autem rBa:E I est 2] esset C erit PMSRIV
rLNAYHG•o 2 om.A 0 ' I Deo] om. pt add. et maius corpore A 0 a 8-9 ergo - fruenduml ergo
:E etc. (praem. ergo - frucndum A oa) A GO ergo etc. I 2 ZAYEH edd.; 'II text. sign. litteris a-b V 2 (rext. et
mg .) 8 habeo om. CJ tantum om. M 10-p. 3, 4 Item - centrum post primo bono (p. 3, 7)
P 2M 2 rnwrn 2 u; adnot. Nota quod hie stat quintum argumentum ante quartum, ut patet in re-
sponsione eorundem Ma 10 Item] Praeterea :E I formal add. naturalis p7t'(~µu 11-13 sa-
tiat - respicit obiectum om. pt 12 respicitl recipit AH 13 et= AD et (om. M') ita rel!.
edd. I forma una] u. f. CPMIV I recepta om. Z I satiatl add. appetitum Rap7t'(~µu J satiat intrinsecel
i. s. CPMV 14 quod respicitur om. D' I a] ab CPMV I potential praem. illa CPMV add.
illa I* I satiat] satiet in ras. R 2 praem. etiam p7t'(~µu I potentiaml appetitum R 2 I2VazA:E dd.
15 terminative] determinative R * terminativam AH add. aliter (aliam M 'SRV comp. C ' pon . alias Ma
pon . aliter ca) enim (cntm om. M') non satiat ('lf sign. in text. et mg. litteris a-b V 2 ) CPMS*R*I*V
A 01 16 satiat P 2 ZrBn 16-p. 3, 1 capacitatem- in material in ras. P 2 ergo ilia (isra AY•H 00 )
stante (add. In matcria A 02 ) ZA:E 16 capacitateml appetitum pir pon. appetitum Ra J mate-
riae] om. Rt add. ergo P'MasRa1r
T 1 Cf. ARISTOT., Metaph. X t. 19 (I c. 5, 1056a 22-24): «Est itaque aequale quod neque
magnum neque parvum, aptum natum magnum aut parvum esse, ... quapropter et medium est•.
DE OBIECTO FRUITIONIS 3
teria inclinaretur materia ad aliam formam naturaliter, et per con,

sequens sub ista quiesceret violenter, nam quodcumque prohi,
bens aliquid ab illo ad quod est inclinatio naturalis ipsius est vio,
lentum sibi, sicut apparet de quiete gravis extra centrum.
s Item, fi.rmius assentit intellectus alii vero quam primo vero; 5
ergo a simili intensius potest voluntas assentire alii bono quam
primo bono a.
(21 Ad oppositum est Augustin us I De doctrina christiana cap. 1: 6
«Res quibus fruendum est sunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus,
10 et hi tres sunt una res», ergo etc.
•Sequitur textus interpolatus: Item, Ambrosius 1 super illud ad Gal. 5 2 , « Fructus

autem spiritus est caritas, gaudium »,etc., dicit quod hie nominat non 'opera' sed
'fructus' quia propter se appetenda sunt; sed quod est propter se appetendum
est fruibile; ergo virtutibus convenit frui: sed ipsae non sunt ultimus finis; ergo
ts etc. Et confi.rmatur ratio, quia bonum per essentiam est debitum fruitionis
obiectum; sed virtutes sunt bonum per essentiam.
ADCPMSRivzrsoLN A vsHGO:EQu(FPpnry~µu)
1 ad aliam post naturaliter A 8 :E J formam om. ZAYEHGO •:E 2 ista] illa CPMSIVZI' A v 2 EG
:E 3 aliquid om. CPMSRI*I'L J illo] eo r 0 alio A Go J est inclinatio naturalis] naturaliter incli-
natur :E I inclinatio] inclinatus appetitus z I ipsius) illius rN om. :E 3.4 est violentum sibi] e.
s. v. :E v. e. s. AG 4 apparet] patet A G:E I ccntrum] locum suum <Dprry~µ.u 5 Item] Praeterea
:E J alii] alteri :E add. creato A 02 6 intensius potest voluntas assentire] p . v. i. a. r p. i. a.
v . A 8 I alii] alicui AG 0 I bono] add. creato A 02 7 bono om. I'LN 8 Ad oppositum] Con·
tra :E J est = Aprry~µ.u j I] post christiana I'LN libro D libro primo post christiana M 2 I om. CPM'
SRVA EGO 9 et 1 om. AEG 10 tres om. zrs AYBHGO•:E J sunt om. CP J una] add. summa y I
ergo etc. om. :E 11·16 Item, Ambrosius - essentiam = ADCPRa1vzr-LA 0 a; 9T text. sign.:
Non in libro Duns A 1 Extra I2(text. et mg.)rswa Additio A oa !itteris a-b P 2 (texr. et mg .)V 2 (rex<. et mg.)
[ Huie textu.i interpolato praem. Ad oppositum (8) - ergo etc. (10) v•(signando Vacat)] 11 illud]
illo verbo A 0 ! add. verbum CPR!Izr-L 12 autem om. I J est om. CPR!zr-L A 0 1 J etc.] et pax
A 0 ! add. et D I quod om. PR!Vzr-L J hie] haec D om. IV J nominat non] non nom. CPR!
vzr-L AO! non dixit apostolus I I opera] add. spiritus caritas est I 13 quia] quac (post propter
r 0 *) CPR!l'-L AO! I se 1 om. z I appetenda] appetendi I 14 virtutibus rescr. rNa I ergo 2 ]
et sunt plura A 0 ! 15-16 fruitionis obiectum] ob. fruibile AO! 16 obiectum] ad bonum
Z I bonum] bonae R1l' 80 I essentiam] add. ergo per etc. P add. ergo etc. CR!VI'-L add. et stet
pro ultimo argumento, scilicet sexto A 0 ! [et sequitur hie immediate solutio Ad sextum (p . 16,
17)- per essentiam (p.17,15)]
F 8 AuousT., De doctr. christ. I c. 5 n. 5 (PL 34, 21).
1
T [AMBROSIASTER], In epist. ad Gal. c. 5, 22 (PL 17, 368): •Non dixit 'opera spiritus
caritas est', sed 'fructus spiritus'; lex enim spiritus haec, quae supra memoravit, fructificat, ut
ex his haereditas regni caelorum quaeratur». 2 Gal. 5, 22-23; cf. infra n. 63.
4 0RDINATIO I DIST. 1 PARS 1 R.· 1
LI. - An QUAESTIONEMJ
7 Ad istam quaestionem distinguam primo de fruitione ordi-

nata et in communi sumpta, secundo dicam de obiecto primo frui-
tionis ordinatae, tertio de obiecto fruitionis in communi, quarto
quomodo sit intelligendum fruitionem esse circa finem - sive vere s
ultimum finem, ut in secundo articulo, sive non vere ultimum, ut
in tertio articulo.
8 LArt. lJ - De primo dico quod fruitio in communi excedit
fruitionem ordinatam, quia quandocumque aliqua potentia non
determinatur ex se ad actum ordinatum, actus eius in communi lo
universalior est actu eius speciali ordinato; voluntas autem ex
se non determinatur ad ordinatam fruitionem, quod patet, quia
perversitas summa potest esse in ea, ut quando utitur fruendis et
fruitur utendis , secundum Augustinum 83 Quaestionum quae-
stione 30. Est autem fruitio ordinata qualis nata est esse recta, ls
quando scilicet ordinatur secundum debitas circumstantias, frui-
tio vero in communi est sive habeat illas circumstantias debitas
sive non.
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGOI;QU(cI>PPp-rny~µu)
2 istam quaestionem] q. i. :E I distinguo DZ:E distinguendo AH* I primo] ante distin-
guam RIV2 zrsn A:E om. CPMSVTLN add. etiam A• 3 subiecto AB I primo) obiecto AB'
om. vzr A YB1H:E 4 ordinato AB I communi] add. et 12ZAYEH 5 sit] est rN I sit in-
telligendum] i. s. RA GOI; J finem] add. ultimum -r add. ut sic p J sive] ut scilicet :E praem.
scilicet p om. zt A EHGot add. circa -r I vere] ut rN 6 finem om. 12zrsn* A:E I ultimum2 ]
praem. finem I* om. 12ZA-GS add. finem prn 2 LN 7 articulo om. A-E:E 8 primo] prima S
add. articulo P I fruitio] add. vel actus voluntatis A oa 9 quandocumque] quandocum (!)I'D*
quando AH 0 I aliqua om. I2ZA:E 10 ex se] post ordinatum ZA de se ante potentia (9) :E J
ordinatum] ordinatam C* ortum Z determinatum ABt I actus eius] e. a. I: J eius om. rsn*
11 universalior est] e. u. rsn:E J actu eius] e. a. :E add. ut AB add. in CPRI*VI' A G02 I spe-
ciali] om. l 2 ZA YEH 0 *:E add. et C*I'N* A 02 I ordinato] ordinata C*P*Z om. I'N 11-12 ex se non
determinatur] n. d. ex se zA-G:E 12 ordinatam fruitionem] ordinatum finem AG I quod]
et :E 13-14 summa - utendis] potest esse (pot. e .] est p7tj3µu) in fruendo utendis (add. vel: summa
pcrversitas potest esse in ea, ut quando utitur fruendis, fruitur utendis A oa) AH 0 p"tit~µu 13 summa) post ea
CPMSRIVZI' AG ima C2I' 82 om. A YB:E pon. in via (!) Ma 13-14 ut - fruitur] in fruendo
A YE:E I utitur - utendis] fruitur utendis et utitur fruendis v 15 30] add. ergo etc. rava A
add. ergo :E I Est - ordinata om. R ' J autem] ergo CPMSR!I*VZI':E 16 scilicet om. CM*
SRI*VZr I debitas circumstantias] c. (om. V') d. VA 16-17 fruitio - circumstantias om. D'
V' 17 vero] autem PA-Y:E om. CPMSRI'V!ZI'AY I illas] istas (posrclrcumst. AE) AY•BHGOI; I
debitas om. vr A:E
F 14 AUGUST., De diversis quaest. 83 q . 30 (PL 40, 19): « Omnis itaque humana perversio
est, quod etiam vitium vocatur, fruendis uti velle atque utendis frui. Et rursus omnis ordinatio,
quae virtus etiam nominatur, fruendis frui et utendis uti ».
[3] LArt. 21 - Quantum ad secundum 1 videtur esse op1mo Av i- 9

c en nae quod fruitio ordinata potest esse circa aliud a fine ultimo.
Quad probatur ex dictis eius IX Metaphysicae cap. 4, ubi vult quad
intelligentia superior per actum suum intelligendi causat inferio-
s rem: tune autem videtur productum esse perfectum quando at-
tingit suum principium productivum, secundum illam propositio-
nem Pr~cli 35, quad «unumquodque natum est converti ad illud
a quo procedit »; in tali autem reditu videtur circulus esse comple-
tus et ita perfectio; ergo intelligentia producta perfecte quietatur
10 in intelligentia producente.
Contra istud arguitur sic: potentia non quietatur nisi ubi suum 10
obiectum perfectissime invenitur esse et in summo; potentiae au-
tem fruentis obiectum est ens in communi secundum Avicenna m
I Metaphysicae cap. 5; ergo non quietatur potentia fruens nisi ubi
is est perfectissimum ens. Hoc est summum tantuma.
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Item, potentia quae inclinatur ad

ADCPMSRivzrsnLN A YEHGo:E Qu(<l> FPpmy~µu)
1-10 'If Quantum ad - producente sign . om (= omittendum ?) V ' A Ya l Quantum]
Quod rL om. R 2 fruitio ordinata =AD o. f. rell. edd. I aliud] praem . aliquod A Go J ultimo
om. CM'SRPZI'LN 3 4] X (pon . 4 A 02 ) RAGO 4 actum suum] s. a. :E J causat] causet AE:E
creat DPM *(pon. denuo creat M ')SRr 80 A 0 -r producit prty~µu 4.5 inferiorem] add. et intelli·
gentia prima secundam et secunda tertiam, et sic descendendo usque ad motricem orbis lunae, et
illa causat animam rationalem: et anima rationalis fruitur illa motrice et illa alia quae ipsam pro·
duxit, et sic deinceps, sed prima quietatur in se ipsa, quia a nullo alio est producta A 0 ' 5 au-
tem] enim r I videtur productumJ P · v. :E unumquodque productum dicitur I2 unumquodque
producit AH 7 35] 25 rL 21 A E 53 AH 3 et 15 (not. vel: 35 A Oi) A GO I quod] quia CPMSZA 02
om. :E 8 procedit] add. et I' 80 J autem] etiam DCPMSRVr A YBiGO enim :E om. A 8 'H J circu·
lus esse = AD e. c. rel!. edd. 9 perfecte] perfecta (an« producta AG) A G•O• 11 istud] illud
CPRVI' 80 AYHO om. :E J arguitur sic om. A:E j ubi] ut AG om. A 8 ' 11-12 suum obiectum] o.
s. (add. adaequatum A 0 ' ) A 12 invenitur esse] est post ubi (11) A edd. I esse om. rsnLNt:E
12-13 potentiae autem fruentis obiectum = D potentia a. fr. ob. A obiectum (add. autem r 02 ) po·
tentiae fruentis rel!. edd. 14 I] V, CMSRI*VZr AH J cap . 5] cap. 1 Z 5 A Y om.CPA BH*(an<e
Metaphys.) I non quietatur potentia fruens] p. f. n. qu. :E I ubi] add. ens A 8 14· 15 ubi- ens]
in ente perfectissimo :E 15 perfectissimum] perfectum (pon. perfectissimum Ma A oa) MI*VZA GO I
Hoc - tantum] quod est unum tantum; ergo :E I summum] summe A 0 add. bonum R 2
16-p. 6 , 13 Item - summo = ADCPMSRIVZr AYaDHGO:E edd.; 'If text. sign.: Vacat, sic in libro
Duns A' Vacat D 2 (text. et mg.)Varoa(om. r 03 ) 16 Item] Praeterea :E
F r-3 AvrcENNA, Metaph . IX c. 4 (104vb-105rb). 7 PR-OCLUS [LYcrus, cognomento

DIADOCHUS]. Institutio theologica c. 34 (ed. PoRTUS 431): . « Omne quod secundum naturam ad
aliquid revertitur, ad illud reversionem facit a quo progressum etiam habuit suae naturae ».
Cf. etiam codd. Vat. lat. 2419, 93v; 4426, 51ra; 4567, Sr, ubi interpretatio latina a GurL. oa
MoERBECKE facta legitur. 13 AvICl!NNA, Metaph. I c, 6 (72rb).
T 1 Cf. supra n. 7.
6 0RDINATIO I DIST. 1 PARS 1 Q. 1
11 I! Confi.rmatur per simile de materia ad formam: non quiescit

nisi sub continente alias, tamen intrinsecum non sic satiat ut
obiectum 1 • ll
12 Item, intelligentia inferior videns superiorem aut videt earn esse
fi.nitam, aut credit earn esse infinitam, aut nee videt eius :finitatem s
nee infi.nitatem. Si credit earn in:finitam, ergo nee beatifi.catur in
ea, quia « stultius nihil dici potest quam quod falsa opinione sit ani-
multa obiecta per se non quietatur in aliquo uno perfecte nisi illud includat omnia
per se obiecta quantum possunt perfectissime includi in aliquo uno obiecto; sed
potentia fruens inclinatur ad omne ens sicut ad per se obiectum; ergo non per- io
fectissime quietatur in aliquo uno ente nisi includat omnia alia entia quantum
possunt includi in aliquo uno. Possunt autem includi perfectissime in uno ente
infinito; ergo potentia potest tantum ibi quietari in summo.
ADCPMSRrvzrBoLN A vBHGo:E Qll(cJ:>PPp-rny~µu)

1-3 Confirmatur - obiectum = A 1RavrBo A noa [post aliquo uno (12) r 0 post summo (13)
R~Vr 8 AY! 0 !]; 'If text. sign .: Extra de manu Scoti A 1 Extra de manu loannis R a Extra yaroa
1 Confirmatur per om. r 02 I formam = A formas R~vr BD A Y!O~ add. quia R!r 80 add. quae
A 0 ? I quietatur A 0 ? 2 alias] add. omnes R~r Bo I sic om. A Y~ 3 obiectum] om. r 02 add.
extrinsecum A l 0 4-p. 9, 10 'If Item - in Deo sign. om(= omittendum?) vaAn 4 Item]
Praeterea :E 5-6 aut 1 - credit om. D' 5 credit earn esse in ras. AB 2 I earn om. D?A 0
5-6 aut2 -infinitam om. AH 5 nee] non prNABGo 6 nec 1] neque AG aut sAn I ere·
dit] credat A Go dicit P * I earn] add. esse M !'Zr A G:E add. credit aut o• I nec 2 = ACP non
2
rel!. edd. I beatificabitur SAYGO<Jl I in om. CP*M*SR *I*V*ZrLN 7 nihil dici] did non :E I
quod om. c•AHO• I falsa] post opinione r fruatur C'M*S'R*V* stulta s a 7-p. 7, 1 falsa -
beata] a. s. f. o. b. IZ a. s. b. f. o. in ras. P 2 (pon. eundem text. pa) I opinione sit anima] s. o. a.
CMSR' o. a. s. R 2 7 sit] fruatur post quod rLN• praem. fruatur et A 02 7-p . 7, 1 anima
post quod (7) M 2 l: 8 per se] ante inclinatur (p. 5, 16) AB om . :E I uno om. :EQU! I perfecte]
perfecto :Ell perfectissime AH2 om. AG 8-9 perfecte - obiecto] obiecto (add. nisi il!ud includat
omnia alia obiecta quantum in aliquo uno possunt rBa) includi rB 8-11 nisi - ente om. C 8 i!lud
om. Z I includat] add. unitive A 02 I omnia] add. alia 12 9 per se - includi] illa perfec-
tissime quantum includi possunt :E I obiecta om. M'VrN I quantum] praem. in A•R2 AYl I
perfectissime] perfecte I2 om. V 2 A YjEH!GO!(post uno) I includi] post obiecto r(quoad rB 2 vide ad 8-9)
add. in obiecto AB• I obiecto] sicut patet de materia quae non quiescit nisi sub continente
alias virtualiter AG om. A BHO:E 9-10 sed potentia om. A Y? 9-12 sed - aliquo uno om.
AB• 10-13 potentia - summo] omnia entia ad quae inclinatur potentia fruens perfectissime
contineri possunt solum in primo ente infinito, igitur solum ibi poterit quietari :E IO ad2
om. A Bl I obiectum = AD obiecta A Y!El rell. (quoad :E vide ad 10-13) edd. 10-11 perfectis-
sime = AD perfecte (parte S') PMSRIVZr A Ga [ante non (10) DMA G! post quietatur (11) R]
11 nisi = AD nisi illud (id T) A Y!B! re!!. (quoad :E vide ad 10..13) edd. I omnia] add. illa R I
alia om . AY~E!HGO I entia om. M ' R *V 12 possunt1 ] in corr. M 2 possint py• I includi 1 om.
M'V I includi in aliquo uno] in a. u. incl. RIZ om. AE? I aliquo - perfectissime in om. AH I
includi 2 om. P I includi perfectissime] p. i. RVZrN I perfectissime] perfecte I2 om. A Y!EH
Go; I in2] add. aliquo IZABGO 12-13 ente infinito] infinite (add. In AB•) ente tantum }\E
13 potest tantum] t. p. AY?BHG I ibi] post quietari rmAY?BO om. RrN'AH
T 1 Cf. supra n. 4.
ma beata » secundum Augustin um X De civitate cap. 4 1 • Si autem

nee videt eius fi.nitatem nee infi.nitatem, non videt earn perfeete,
nee sic est beata. Si autem videt earn fi.nitam, ergo potest intelli~
gere aliquid posse earri exeedere: ita autem experimur in nobis
s quod possumus appetere maius bonum, ultra quodeumque bonum
finitum quod ostenditur, vel possumus appetere ultra quodeumque
bonum, aliud, quod ostenditur maius bonum, et per eonsequens
potest voluntas appetere amare illud maius bonum, et ita non
quietatur in illa intelligentia 8 •
10 •Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Item, duco rationem eius 2 ad opposi-
tum, quia secunda intelligentia non causat tertiam - si sibi concedatur quod cau-
set earn - nisi in virtute primae; ergo non finit earn virtute propria sed virtute
aliena. Quod autem finit aliquid ratione alterius, non quietat illud, nee illud quie-
tatur nisi in illo altero; ergo etc.
ADCPMSRivzranLNAvsHGOI;QU(<t>PPp-rny~µu)
1 X] 4 :E 2 prcy ~µu pon. 4 M 2 om. ADretD• A YBH I cap . 4] cap. :EU 4 (ante De c!v. A BH) Ar en•
A YBHO• 2 videt eius] eius considerat post infinitatem :E I eius om . S 3 est] erit r-L not. vel:
erit A 02 I finitam] praem. esse A:E add. esse P 4 posse earn] e. p. r I earn] ipsam :E I autem]
enim CPMSRIVZr:E I experimur] possumus experiri CPMRI*VZ 5-8 maius- appetere om .
l:;QUt 5 maius bonum om . M 2 A:E 0 ? edd . I ultra quodcumque bonum om. Z 6-7 finitum -
quodcumque bonum =A finitum D 7 aliud] aliquod AH om. :E 0 ?-r I quod] quo ABH I
ostenditur] exceditur aliquid :E 0 ? I maius bonum] magis bon. A Go minus bon. rn om. DCPtMt
SRitvzrLN I et om. CP 8 voluntas] ante potest I'zru post appetere CPMV om. SRI2renv A
:EU? I appetere] add. et VA Go't' add. vel prcy~µu I maius] m agis A Go 9 in ilia] in ista A-H:E om .
rn• add. vel aliqua (al.] praem . In R 2 rNa A Oi add. alia P 2R 2r 8 D) CPMSRivzr A oa 10.14 Item-
ergo etc.= ADCPMSRIVZr AYaBHGO:E edd.; 'lT text. sign.: Vacat, sic in libro Duns A 1 Vacat ,
sic Duns Ra Vacat D 2 (text . et mg. )PVarna(om . rn3 )A oa 10 Item] Praeterea :E 11 non] quae in
ras. rns praem. si causet tertiam AB 11-12 non - eam1 ] si concedatur sibi quod causet (erect :E)
tertiam, non causat (creat :E) tertiam (earn :E) in virtute propria A Y?I; 11 tertiam] istam A I<H
add. in (om. A 0 ) virtute propria A-Y't' add. in virtute propria sed in virtute inte!Hgentiae primae P
11·12 si- eam1 om. cptrN A-Y? 11 si] praem. sed M 2 praem. et rL I sibi om. D I sibi conceda-
tur] c. s. PiMSRivzr-N I quod] non tamen (praem . quod causat eam rBa) rs non rn 2 praem. non rn'
add. non R 2 11-12 causet] causat ren AB creet P? 12 eam1 ] add. non tamen (add. in I'L) vir·
tute propria MaivzrL I nisi] sed I2VrL A Y?BHGOI; praem. non 8 3 I in om. l: I in virtute primae]
in virtute potentiae primae I'Z aliena I2 aliqua (I) AB I virtute1] add. potentiae (prlmae D 2) igitur
non finit earn nisi in virtute D I primae] a qua est (praem. prlmae ru) rL I ergo] et per conse·
quens AB 12-13 non - aliena om. AB! 12 finit] in corr. Z2 facit A GO• sicut D habet rN I
3
virtute om. CPMRVr A B?:E 13 Q.uod autem] Q.uid autem Z Illud autem quod :E I finit] facit
rN A Go• I aliquid] aliud R 2 A-BI; om. A 82 l ratione] in virtute prcy~µu praem. sub :E-r I alterius]
praem. finis A-Y add. finis R aren A Y:E-r add. ut (praem. finis µu) ultimus finis prcy~µu I quietat illud,
nee om. Dt 13-14 nec-altero] om. PrBDtL A Y?BHGOt:E; 'lf sign. litteris a-b V 2 (text. et mg.) I nee
illud quietatur om. A 0 ? 13 illud 2 = AD (post quletatur, 13·14 Dom. D 2) 14 etc. om. l:
F r AUGUST., De civ. Dei XI c. 4 n. 2 (PL 41, 319-320; CSEL XL pars I 516, 1-8): •Si enim
alternasse semper eius [sc . animae] miseriam et beatitudinem dixerint, necesse est dicant etiam
1
T Cf. DUNS ScoTUs , Ordinatio prol. n. 116 (I 82 , 12). 1 Cf. supra n . 9.
13 Ali i arguunt contra istam opinionem 1 sic: anima est hnago Dei, (41
ergo capax eius est et particeps esse potest, quia secundum A ugu,
stinum XIV De Trinitate cap. 8 « eo anima imago Dei est quo ca,
pax eius est ct particeps esse potest »; quidquid autem est capax
Dei per nihil minus Deo satiari potest; ergo etc. . s
Sed ista ratio non procedit contra philosophos, quia praemissa
sumpta de imagine est tantum credita et non naturali ratione co,
gnita 2 ; ratio enim imaginis quam nos concipimus est tantum ere,
dita, non autem naturaliter cognita ratione, quia ratio imaginis
quam nos concipimus fundatur in anima ad Deum ut trinus est, 10
et ideo non cognoscitur naturaliter, quia nee extremum ad quod est
cognoscitur a no bis naturaliter.
ADCPMSRIVZPDLN A YEHGOl:Qt1(cI>PPp-rny[3µu)
l adnot. Sicut dicit (s. d. om. [3) Bonaventura in I Sententiarum dist. l (add. artlc. 20, q. 3 [3)
A Hi[3 I is tam] illam CPMSVl:t1 hanc r-N I sic] quia (praem. sic A Oi) A add. quia !2rBn 2 capax
eius est) c. est eius CPMRI'ZA G est c. eius I 2 V A El: 2-4 eius - est capax om. l:Q 2 est]
fit D* om. sr AYHO I et- quia = AD 3 De Trinitate] Trinitatis Rr-N AY I cap. 8) 8 cap. A GO
scilicet AB add. vel 15 pr.y[3µ I eo) et P om. rN• AG 3.4 eo - potest om. i:u 3 animal
autem A 0 om. p7t[3µu add. autem AG 3.5 est quo - etc. om. R • 4 eius om. A HO I est1 om.
I2 A- 0 I quidquid autem] ex hoc sic: quidquid pr.yf3µu 5 satiari potest) satiatur A I etc. om. l:
6 procedit] concludit l: I contra] secundum AG I philosophum A Go 7 assumpta pr.yf3µu J
imagine] add. Dei R 2 I'BD 7-8 et - concipimus om. D~ 7 et non] non autem AYl: non
nisi AE' non AB 2 HGO I naturaliter AYB 0 I naturali ratione] r. n. rN naturaliter l: 7-8 ra-
tione cognita] c. r. A 8·10 ratio enim - trinus est om. AG 8 ratio in ras. AH 2 I enim]
autem AH eius A Yt om. A 0 I nos om. D~ I accipimus I*Z 8-10 est - concipimus = AD
8-9 . est tantum credita om. D' 10 anima] add. in respectu M 1 A EiH2([>pr.yf3µu I trinus est)
e. t. A -Gl: I est om. rBn 11 non] nee srLAYGO I quia] sicut l: 12 cognoscitur] praem.
non S om. A 0 • I cognoscitur a nobis naturaliter] om. I2 AYB?Hl:; 'IT sign. litteris a-b V 2 I a nobis
naturaliter) n. a nobis CPMRIVZ om. A 0 ' naturaliter A 02
semper alternaturam: unde illa eos sequetur absurditas, ut etiam cum beata dicitur, in hoc u.t ique
non sit beata, si futuram suam miseriam et turpitudinem praevidet; si autem non praevidet, nee
se turpem ac miseram fore sed beatam semper existimat, falsa opinione sit beata: quo did stul-
tius nihil po test».
F I BoNAV., Sent. Id. 1 a. 3 q. 1 ad 1 (I 39a): « anima est expressa similitude Dei. Haec
convenientia in uno extremo ponit inclinationem et indigentiam, in alio quietationem et suffi·
cicntiam ... Et quoniam ad inclinationis quietationem et indigentiae suppletionem, ubi est sen·
sus, est delectatio sive sequitur, ideo anima cum tali modo quietatur a Deo, fruitur e6 »; MAT·
THAEUS AB AQ.UASPARTA, Quaestiones disputatae de gratia q. 5 ad 13; q. 10 ad 3 (ed. DOUCET in
BFS XI 145. 261). 2·3 AUGUST., De Trin. XIV c. 8 n. 11 (PL 42, 1044): « Eo quippe ipse
imago eius est, quo eius capax est, eiusque particeps esse potest ... Ecce ergo mens meminit sui,
intelligit se, diligit se: hoc si cernimus, cernimus trinitatem; nondum quidem Deum, sed iam
imaginem Dei».
T 1 Cf. supra n. 9. ! Cf. Dvr;s Scows, Quodl. q. 14 n. [21-22].

DE OBIECTO FRUJTIONIS 9
Ali i arguunt contra rationem eius 1 sic: anima creatur a Deo irn~ 14
mediate, ergo in eo immediate quiescit et quietatur. ·
Sed huius rationis antecedens est tantum creditum, et negatetur
ab eis, quia ipse ponit earn immediate creatam ab ultima et infima
s intelligentia. Similiter consequentia non valet hie, nee etiam similis
facta 2 est pro opinione Avicenna e: accidit enim quod in eodem
coniungantur ratio primi effectivi et ratio finis, nee quietat in quan,
tum primum effectivum sed in quantum obiectum perfoctissi,
mum, alioq\lin sensitiva nostra, quae a Deo creatur secundum
10 u n am o pinion em, non poss et perfecte quietari nisi in Deo; in
proposito ergo idem est efficiens et finis quia in efficiente est pie,
nitudo perfectionis obiecti, non autem in ratione efficientis: uncle
efficiens est includitur ratio finis vel quietantis.
[5] Ideo teneo quantum ad istum articulum hanc conclusionem, 15
1s quod videlicet fruitio ordinata habet tantum ultimum finem pro
obiecto, quia sicut tantum est assentiendum per intellectum primo
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:EQU(FPp-rny~µu)
I adnot. Sicut Henricus AHa I sic] quia (praem . s ic A 02 ) A 1·2 a Deo immediate] i. a
Deo A:E 2 eo] Deo prry~µu J quiescit et om. I2 A:E 3 huius rationis om. :E 3-5 et -
intelligential om. A YEHO! ; '!I sign.: Vacat P 2 litteris a-b V 2 (rext. et mg. )r 02 3 negatur rBD•N '
4 eis] eo 12I'B:E J ipse - creatam] ipsi philosophi ponunt animas creatas immediate :E I creari
prry~µu I et om. rNAG I infima] infinita zrL summa AG 5 intelligentia post ultiina (4) r A 0 ~ I
Similiter] Sic AG praem. Et Z J hie] haec A Eprry~µu om. PI'B 0 *(posc facta, 6)N A 0 :E J etiam] est
CP*M*V A 02 (in ras .) J similis] add. ratio AG add.' consequentia prry~µu 6 factus I'LN J est =
ADA 02 I accidit enim] quia accidit :E 6-7 in eodem coniungantutJ c. (conlungitur A•E) in ·
eodem (eo A EHGO*) A:E 7 effectivi] effectus AH I ratio 2 J ideo AG add. ·primi vel ultimi
A oa J nee] non AG add. etiam (om. M~) ratio finis MiIVZ I quietatur A Ho• 8 ptimum]
principium R 2 prry~µu I obiectum] est Dadd. est I*Z 8-9 obiectum perfectissimum] p. o. 1: I
perfectissimum om. M'V' 9 sensitiva nostra] n. s. CP praem. anima prry[5µu I a Deo
creatur] c. a Deo A:E 10 perfecte quietari] q. p. r 11 ergo] ont. sr-N add. non R 2 I
efliciente] fine R 2 2
12 uncle] ut DR (in ras .)u add. in A E• 13 est] nisi in quantum in eo
R 2 om. A:E add. non ru I includitur ratio] includit rationem AHG Ivel] et AH'.t J quietantis]
in ras. R 2 quietis P 2 MSIZI'LN A 02 quietationis A E quie!iJ;ivi prry~µu · 14 Ideo] Item A igitur '
post teneo A-Y:E om. I2 A Y I istum] illum CP*MSV hl!i'c A:E J hanc conclusionem] c. h; :E
15 videlicet om. PrBn A:E I ultiinum finem] f. u. :E 16 tantum est] e. t. r I est assentfon-
dum] assentiendum (ass erendum AGO pon. as sent. A 0 a) est I 2 A 16-p.10, 1 'est·"'- se] prime vero
assentiendum est propter se per ·intellectum :E I per - assentiendurri. om. D'
F r THOMAS, Quodl. X q. 8 in corp. (ed. Parmen. : IX 61 la): « quia anima immediate

facta est a Deo, ideo beata esse non poterit nisi immediate videat Deum »; S. theol. I q. 12 a : I in
corp. (IV 115a). 4 AvrCENNA, De an. pars 5 c. 4 (24!1b): «Cum enim creatur materia cor- ·
poris, quod fit dignum fieri instrumentum animae et eius regnum, tune causae separatae, quae
solent dare unamquamque animam , creant animam »; Metaph. IX c. 4 (l05ra); De intelligentiis
c. 4 (65rb). ro HENrucus GAND., Quodl. III q ; 6 (f. 54A-55K).
1 2
T Cf. supra n. 9. Cf. ibidem.
vero propter se ita tantum est assentiendum per voluntatem primo

bono propter se.
16 tArt. 3J - De tertio articulo 1 dico quod obiectum fruitionis
in communi, ut abstrahit ab ordinato et inordinato fine, est finis
ultimus: vel verus finis, qui scilicet est finis ultimus ex natura rei, s
vel finis apparens, finis ultimus qui scilicet ostenditur a ratione
errante tamquam finis ultimus, vel finis praestitutus, quern scilicet
voluntas ex libertate sua vult tamquam finem ultimum.
Duo prima membra satis patent. Tertium probo, quia sicut in
potestate voluntatis est velle vel non velle, ita in potestate eius est 10
modus volendi, scilicet referre vel non referrea; ergo in potestate
sua est aliquod bonum velle propter se, non referendo ad aliud
bonum, et ita praestituendo sibi in eo finem.
17 tArt. 4J - De quarto articulo 2 dico quod ratio finis non est ratio
propria obiecti fruibilis neque in fruitione ordinata neque in frui- 1s
tione communiter sumpta. Quod non in ordinata, patet: tum quia
respectus non includitur in obiecto beatifico per se in quantum est
• Sequitur textus interpolatus: quia in cuiuscumque agentis potestate est agere,

et modus agendi.
ADCPMSRIVzrsnLN A vBHGo:E QU( FPpmy~µu)
1 ita] sic D; om. A E• add. et :E I tantum - voluntatem] per voluntatem assentiendum est
tantum L I tantum est] e. t. r I est assentiendum] a. (asserendum AG) e. I 2 A I per] propter AG
4 ut - fine= AD 5 ultimus1 - finis 2 om. V' I ultimus1 ] add. in natura rei vel apparens AH I
vel- ultimus om. D:Eut Ivel verus] vel deus AB' om. rn AB 2 H2 I verus finis] f. v. CPMRI I fi.
nis 1 om. vrn A YEHGOt:E I qui - finis om. A HO• 5-6 qui - finis 1 om. rNt I qui - ultimus
om. AH 5 ultimus2 om. ABOt I ex] in A YBGO* 6 finis 1 om. rBDt(om. rn 3 )A-H:E I finis
ultimus] om. AYB 1 G0 :E vel ultimus AE 3 I scilicet om . CMSRI*VZr802 LN AB 7 finis 2 om.
A YBHGO*:E I praestitutus] rescr. M praestitus A E
1 8 ultimum] add. vel praestitutum A GP'
9 adnot. De hoc super II dist. 28 in fine P 10 vel non velle om. R •l; I vel] et R;r A E I non
velle] nolle AH j eius] voluntatis CPMRIVZ 12 sua] eius AH j aliquod bonum velle] v. a.
b. AB:E I referendo] add. illud :E I ad] om. p• add. aliquod AE 13 bonum] om. AYBHO • ~
add. propter hoc AG I praestituendo sibi in eo finem = AD sibi in eo praest. finem A 6 praest.
illud sibi in finem ultimum :E sibi praest. (add. in eo A 02 ) finem A YBHOp7')"~µu sibi praest. in
eo finem (f. in eo -r) rel!.' 15 propria] post est (14) CPMRivrsDLNaA-B om. zrL' I neque1 ]
nee A 8 1: om. C j neque2 ] nee AH:E 16 communiter] in communi (post sumpta ~) AB:E j
ordinata] add. fruitione CPMSRI*VZr I quia] add. tune 7')"~µu add. sic add. tune sic p
17 includeretur <l>p7')"~µu 17-p. 11, 1 per se - beatificum] in quantum beatificum p7ty~µu
om. AH' 0 t per se AH 2 18-19 quia - agendi = ADCPMSRIVZrAaoa edd.; 'If text.
sign.: Non in libro Duns A1 !itteris a-b rn 2 19 agendi] add. quod (praem. per Z) probatur
per oppositum, nam sine (sine) in I sl in Z) eius potestate non est actus et operatio, nee modus
operandi; sed in potestate (non - potestate om. Z) voluntatis est velle aliquid quod ostenditur a
ratione nee (ut IZ) simpliciter (add. bonum 12 ), quia alias (add. non posset velle P, om. !3) non bo-
T 1 Cf. supra n. 7. 2 Cf. ibidem.

c--- - - - - - - --- · -~--
DE OBIECTO FRUITION IS 11
obiectum beatificum, tum quia ille respectus est respectus rationis

tantum, sicut et quilibet respectus Dei ad creaturam (respectus au-
tem rationis non potest esse per se obiectum sive ratio per se obiecti
fruitionis), tum quia si per impossibile esset aliquod obiectum sum-
s mum ad quod non ordinaretur ista voluntas sicut ad finem, adhuc
illud obiectum quietaret, in quo tamen per positum non est ratio
finis. Respectu ergo fruitionis ordinatae ratio finis secundum veri-
tatem non est propria ratio obiecti fruibilis, sed est concomitans
obiectum fruibile; in fruitione inordinata finis apparentis ratio finis
10 concomitatur obiectum fruibile J! forte in apprehensione praecedit
fruitionem eliciendam, quasi ratio obiecti alliciens, aliterU, sed in frui-

tione finis praefixi ratio finis sequitur actum, quia vel <licit modum
actus vel modum obiecti ut talis finis praefi.xus actu terminat actum,
quia voluntas volendo illud propter se tribuit sibi rationem finis.
ADCPMSRIVzrsnLN A YEHGo:EQU(<J>FPPTitY!3µu)
num scientificum (scienter IZ), nee peccata (peccaret IZ) PIZ ['JT additio sign.: Extra I 2(uxt. et mg.) litte·
ri~ a-b (b dmt) P2]
1 ille] iste rsDABaGO:EU om. AB' I respectus1] in corr. A 02 om. zrsL I est om . r•zrn• I re-
spectus2] ens p7t(3µu om. Ir0 A YEHGO*:E't' 2-3 tantum - rationis om. D 2-4 sicut - frui·
tionis = AD (sed vide antea omissum per homoiot. in D) respectus autem rationis non potest esse per
se obiectum fruitionis Miy 4 aliquod] aliud cpars A YEH:E praem. aliquid rs om. P'
4-5 summum] add . bonum prry(3µu 5 ordinatur I ista] illa CPMVr 80 A EH ita (om. :E0 t)
:E 6 obiectum] add. (cf. 4-5) summum ad quod non ordinaretur ['JT sign. litteris a-b
r 01 (b om. r 02 )] R 3 r 80 I tamen] tune AB om. p I per positum om. R 2r A YEHGOt:E I esset A:E
7 Respectu] praem. Ex A G•O• I Respectu - finis om. rNt 8 non est - sed = ADrL I pro-
pria ratio] r. p. rL I sed] tamen rL I est concomitans = AD consequitur AH concomitatur
rel!. edd. 9-10 in fruitione - fruibile om. DtStA 0 t 9 in fruitione] praem. similiterPI*Z
praem. sed V praem. similiter: sed S' add. vero 12 add. autem rsnNaAH 2 I inordinata] ordinata
M* non ordinata I* add . ratio AE I finis 1] praem. etiam V om.Zadd. etiam CPM*S!R*I*r
A 0 ! add. per accidens AY* I apparentis] om . A 0! add. post concomitatur S!(om. S 3 ) I ratio]
praem. et rN om. 12 I ratio finis] ideo apparenter AG om. A 8 J finis 2] om. M'S'R •rrL AH finis
si finis M 3 10 concomitatur] consequitur AH J obiectum] praem. apparenter P 3R 3Vr 80 AH:E
add. apparenter ABaoi I fruibile] om. Rt add. apparenter (anteobiectum I2) I add. apparentis (pon.
apparenter C 3) crN 10·11 forte - aliter = A 1D 3PM 3R 3I(om. I2)VzrsoLaAYHaOa:EQap'rn)'µU [post
fruibile (9) in forma sequenti: vel forte in apprehensione praecedit fruitionem p7t. In eadem
forma eodemque loco habent prima vice µu, repetunt dein hoc loco in forma longiore ut mpra] ; 'lT text.
sign.: Extra hie de manu Scoti A 1 Extra D 3 r 81 :EQa 10 forte] praem. licet M!rD2L!AO! praem.
vel -r praem. et yµu I apprehensione] add. praevia µu 11 eliciendam] elicitam AH! I quasi]
quia M' I alliciens] allicientis sive elicientis in ras. P 2 elicientis R'r 8 ' AH!-r allicientis rsw
I
eliciens rq add. apparentis P* aliter =A' 11-12 'lT sed - actum sign. Extra R 3 12 vel
om. A YBH•G 0 :E 13 actus vel mod um] om. Ct add. agendi AG• I ut] vel R 2r 8*02 A Ha nee :E
om. DtAH' 0 t I talis finis praefixus] om. I2AYEHt 0 t:E add. alliciens A 03 add. ut rs•DAH add.
vel R 2 I actu] post actum R actus :EQ I terminat] in ras. P 2 terminet rLN finit post actum AH I
actum] praem. talem R praem. ipsum prry(3µu om. rNt 14 quia - finis om. MSRtIVzrsot
AYEHtGOt:EQtUp7t I volendo] appetendo CPR!rD!N AH!O! apprehendendo rL I propter] per R'
AH! I sibi] ei LQ!
LIL - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIAJ
18 Ad primum argumentum principale 1 dico quod frui accipitur [6]

extensive, pro amore honesti distincto contra amorem utilis et
delectabilis, vel 'honesta' dicuntur ibi in plurali non propter plura,
litatem essentiarum sed propter pluralitatem perfectionum in Deo s
fruibilium.
19 Ad secundum 2 dico quod relatio aliqua fi.nita necessario est ad
terminum vel obiectum simpliciter infinitum, quia quod est ad
fi.nem in quantum tale est finitum, etiam acceptum ut est omnino
proximum fini, cum omnibus videlicet quae sufficiunt ad imme, 10
diate attingendum finem ultimum, et tamen relatio finis, ad quern
est illud immediate, non fundatur nisi in infinito. Et hoc frequen,
ter accidit in relationibus proportionum vel proportionalitatum
et non similitudinum, quia ibi prima extrema sunt maxime dissi,
milia. Ita dico in proposito quod inter potentiam et obiectum non 1s
est relatio similitudinis sed proportionis, et ideo bene po test ca,
pacitas finita esse in natura finita sicut natura est finita et tamen
ADCPMSRIVzreoLN A YEHGo:EQU(cI>FPp-rny~µu)
2 dicendum CPMV I fruitio AH 3 pro amore J per amorem A Y I distincto J in ras. A02
in corr. rN 2 distinguendo PR2 rL I et] vel R 2 r 80 4 vel] uncle A Go J honesta] invisibilia AH:Eu
bona 1r 02 A BT praem. bona (bo ne Z) z•rmprry~ µu add. bona M 2 pan . bona ca I in plurali] plu-
raliter ZAYEHG 02 :E I plurali] comp. M pluri cv· add . et s 4.5 pluralitatem] pluritatem prry
realitatem ZAEHGO• praem. realem 1: 5 propter pluralitatem] pr. pluritatem p7ty om. c•p•
MR'V I in Deo om. rLN :; 7 aliqua] ante relatio 1: post finita CPMSRvr-BA- 0 alia D
AE I finita] infinita AH om. r •A 0 • I necessario] necessaria A 0 I;Q om. r 0 •(post est) J est]
5
om. AH add. vel A E 8 vel] ut R add. ad A EH I simpliciter om. ZA YBHGo:; 9 finitum]

infinitum C *P* I etiam] et orN praem. et A GO I ut] nee D item AG I est2 om. :E 10 proximo
Z I fini, cum] fundamentum (pon. fin! C 1) C I videlicet om. 1: 11-12 attingendum - imme-
diate om. P 11 et om. I3 AHGO J tamen] cum P 12 finito I2:E 13 accidit] attingit D I
p!OportiOnUm vel proportionalitatum] proportional. (proportionatum CI pan . ptoportionaJ. C l) Vel (vel
in ras . M 2) proportionum CPMrzreo A y proportionalitatum (proportionarum rL proportionatis rN)
respectu proportionum SRVrLN proportionalium cl> edd. I vel] et AH om. AG2 J vel proportio·
nalitatum om. AB• 14 et om. D I non om. AD"p J similitudinum] similium (pan. similitudinum
rNa) M"SRVrLN I quia] quod AYBO•ct> I ibi primal ipsa A 0 * in ipsis ipsa AG 14-15 dissimi-
lia] difficilia D 15 potentiam et obiectum] o. et p. 1: 16 similitudinis] add. quae tantum
habent extrema eiusdem rationis y I et om. A_GO I bene potest] p. b. rNA-HI;Q 16-17 capa-
citas finita esse] e. c. f. 1: 17 finita esse in natural in natura esse 12zr 5 • 01 A YEHGoi f. i. n.
e. rna i. n. f. e. A oa I in - natura 2] sicut et natura in qua est (e. om. :EU) :E J sicut - finita
om. rN• I natura est finita] non est facta M I et] est A 02 om. A 8
T 1
Cf. supra n. l. 2 Cf, supra n. 2.
•
DE OBIECTO FRUITIONJS 13
ad terminum et obiectum simpliciter infinitum sicut ad correlati,

vuma.
I! Contra, obiectum adaequatum satiat. - Respondeo: non adae,
quatum realiter sed in ratione obiecti; talis adaequatio est secun,
s dum proportionem et correspondentiam. !I
Per idem ad aliud 1 dico quod nihil est maius in ratione obiecti 20
• Sequitur textus interpolatus: sicut quodcumque ens ad finem quantumcum-

que sit finitum numquam tamen ad finem ultimum refertur nisi illud ultimum
sit infinitum. Vel aliter, et in idem redit, dicendum quod licet appeti tus
10 creaturae subiective sit finitus, non tamen obiective, quia est ad infinitum. - Et
si arguitur de adaequatione, scilicet quad obiectum adaequatum satiat, dicendum
quad duplex est adaequatio, scilicet in entitate, et hoc requirit similitudinem in
natura eorum quae adaequantur, et talis non est adaequatio inter potentiam crea-
tam fruitivam et obiectum fruibile; alia est adaequatio secundum proportionem
15 et correspondentiam, quae necessario exigit diversitatem naturarum quae adae-
quantur, et talis est adaequatio inter potentiam fruitivam et obiectum fruibile.
Exemplum, de adaequatione inter materiam et formam 2 •
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:E Qu( PP pmy~µu)
1 ad 1 om. l 2 AH. I terminum et] om. 12 zr» 0 !AYEHGO! :E add. ad A 0 •y I simpliciter om. ZAY
EHGO•:E I ad2] aliud AH add . suum P1tY~µu 3.5 Contra - correspondentiam = A 1D'P'M'R'
1vzr A Y<EGO•µu [post sit (8) D! post infinitum (9) Iµu]; '!I text. sign.: Extra de manu Scoti A 1
Extra, non in Duns R' Extra D' I 2 (tm. et mg.)V•rBw• Ille An Additio A 0 •u Zin. anfractuosa µ. Licet
non tradat textum, adnot. tamen: Alii habent hie unam additionem, quae tamen nihil est AH•
3 Contra, obiectum adaequatum] Si autem obsunt aequaliter AG J Respondeo] add. quod P!R!I'B
3.4 non adaequatum] aliquid quantum non .\ G I adaequatum] adaequat r 0 2L2 A 0 ! adae-quatur A 8
4 obiecti] add. talis Dl(om. D 3 )A G J talis] praem . et D! praem. uncle AG om. AB I adaequatio est]
e. a. P!R!r A 0 1 5 et correspondentiam] ad extra AB add. Aliter dicitur ad tertium argumen-
tum quod nihil est maius capacitate animae obiective vel negative, est tamen aliquid maius priva-
tive A 0 • 6 idem] illud D J ad aliud dico] d. ad al. (add. dico :EQ 2 ) :E I maius] add. igitur I*
7-17 sicut - formam = ADCPMSRIVrsnmAG 0 Lryµu [post correlativum (1-2) rNl]; 'lf text .
sign.: Non in libro Duns A 1 Extra c•pi12 (text. et mg.) Alia littera. Additio A 0 • Additio u Zitt?ris
a-b V2{text. et mg.) r 02 (ten. et mg.; om. rna, sed remanet indelera littera a ante sit finitus. 10) Zin. anfractuosa µ
8-9 finitum - Vel om. D 8 numquam tamen] non quantum C I refertur] terminatur vel re-
fertur rs•D•N! I ultimum2 ] ante illud MRIVrBDI om. CPsr 02 NlA G 9 finitum AR* 9-17 Ve!
aliter - formam] om. MSR!I'N!AG-ry; 'lf sign.: Extra, non in Duns R' Additio r 0 • 9 Vel
aliter] in ras. P 2 add. dicitur D J et - dicendum] potest did ad secundum et in idem redit
cum primo responso I I dicendum] dicendo V 2 add. est A 0 1 I licet om. Rl 10 subiective om.
V 11 si =AD cum CPRlIVrsn A 0 !µu I scilicet - satiat = ADA02 (scilicet om. A 01 ) I dicen·
dum] dico Rl add. est CP 12 adaequatio om. R 2 12-13 in natura post adaequantur (13)
R!rm 13-14 talis -· fruibile =AD de hac verum est quod arguitur. Exemplum inter albe-
dinem et albedinem CPRlIVr»n A 0 •µu [hac] hoc A 0 lµu; quod] add. ibi IV; Exemplum -
albedinem2 om. µu; inter] in re Rl; et albedinem om. R!; adnot. Aliud exemplum de nutri·
mento et nutribili ex II De anima A 02] 14-15 secundum - correspondentiam =AD in
proportione CPR!IVI' 80 A 0 •µu 15 naturarum] extremorum fLU 15-16 quae - fruibile =
AD et hoc (hacc µu) nullo modo (modo om. r»~D) potest adaequari CPR'IVrBo A 0 !µu 17 adae·
quatione] add. quae est R!I'B 0 I materiam] numerum A 0 l(mtit. A 03 )
T 1 Cf. supra n. 3. 2 Cf. infra n. 21.
obiecto proportionato animae; aliquid tamen est maius, hoc est,

maiori modo vel meliori attingibile quam possit ab anima attingi,
sed ista maioritas non est h1 obiecto sed in actu. Quod declaro
per exemplum: si ponatur aliquod album visibile secundum de.-
cem gradus, et ponatur visus capiens illud album et aliam albedi.. s
nem secundum unum gradum et alius visus perfectior secundum
decem gradus, ille secundus visus perfecte capiet illud album quan..
tum ad omnes gradus visibilitatis suae, quia videbit illud obiectum
sic album quantum est visibile ex parte obiecti, et tamen si fuerit
tertius visus, perfectior illo secundo et acutior, perfectius videbit 10
illud album. Uncle non erit ibi excessus ex parte visibilis et obiecti
in se vel graduum obiecti, quia idem est simpliciter et uniformiter
se habens, sed excessus erit ex parte videntium et actuum videndi.
21 Ad quartum 1 dico quod non quaecumque forma satiat appe..
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGOI;QU(l'Pp-rny(3µu)
1 obiecto proportionato) proportionati AY 2 I proportionato) proposito V I hoc] id :E
2 maiori - meliori = A meliori modo AB maiori modo rell. edd. I ab anima attingi) att. ab
an. :E 3-13 'I! sed - videndi sign. om(= omittendum?) v aAYa 3 declaro) determinate
patet AH 4 per exemplum) in exemplo A:E om. Z I si ponatur) supponati.:~ CPMl*V I album)
tertium (3m) A I secundum) per A HI; 4-5 decem] quattuor D *r 0 A 0 -. 5-6 et1 - grad um om.
D! 5 et1 om. A:E I capiens) accipiens A Y 5-6 illud - albedinem] illam (istam ABG) albedi-
nem vel illud (id A 0 aliud AB om. r 0 !) album rso A illud :E 5 et2 ] vel 1ar so A I aliam = A ta-
men D illam (istam prry~µu ill. ct Ill. I*) re!!. (quoad rso A:E vide ad 5-6) edd. 6 aliusJ sensus AG' secun-
dus A G20 I visus] add. ponatur Pzrso A:E I perfectior = AD perfectior eo (add. capicns lpsum pa)
CPMSRIVrLN perfectior (add. In A 0 *) isto (illo A 0 ) zA-G:E edd. perfectior isto capiens ipsum
rso perfectior eo in exemplo illo AG 7 decem] quattuor D•rDN A 0 -. I illel iste DCPMV
A GOI; I secundus visus) perfectior visus rN I secundus gradus rNl visus secundus rN 2 pcrfectus
gradus (gr. om. Z1) visus Z sensus visus AG• 7-8 quantum ad] secundum A-YI; ;i gradus] add.
perfectae AG I suae =AD eius rel!. edd. I quia) ita quod CPl2rso A:E 8-9 obiectum sic album
om. A:E edd. 9 sic] sicut z om. CP I quantum) praem. in A GO 10 tertius] alius rL I per-
fectior - acutior] acutior (actualior AB add. et perfectior A 02 ) illo (isto AYB:E) secundo ZA:E edd. I
illo] isto DSRr A YBI; I illo secundo om. R * 11 illud] idem SZA HGo I album] add. sicut patet
de visu aquilae et hominis respectu solis, quia visus aquilae est acutior visu hominis A 0 • I Un-
de] Et tamen :E om. rN! j erit] est RABaHG om. AB' j ibi om. CPM*SR!Vr A-YI; 11-13 ex -
videndi) ex pa rte graduum obiecti, sed tantum ex parte actus (a. om. Z) videndi (not. alia littera ha bet:
ex partc visibilis et obiccti vel graduum obiectl , quta idem oblectum est simpliciter ct uniformiter sc habcns, sed cxcessus
A Oi) zA-G:Ep"nt~µu
crlt ex partc videntlum et actuum videndi 11-12 visibilis-vel om. AG 12-13 'I!
in se - habens sign. litteris a-b V 2 (text. et mg.) I 'I! quia - habens sign. litteris a-b r 02 12 uni-
formiter] conformiter rso• 13 erit) add. tantum Rly I videntium et actuum) actus (prnem.
vldcntium ct r 0 a) rso I et] praem. etiam s I videndi] hie sequitur ut argumentum quartum: Ad
quintum - voluntatis (p. 16, 9-16) [ correspondenter loco quintum ponunt quartum (tertium AB 2:E
quintum M 2 R 2 AH 2 )] CPM*SR *IVZrA YE!H!GOI; [ totum argumentum repetit suo loco P*] 14-p. 16,
8 Ad quartum - quamcumque] post argumentum quintum (p . 16, 9-16) [correspondenter loco quar•
tum ponunt quintum CPl'ZrN ultimum (pon. quintum A 02 ) MSR*l2 VrLA aliud rso quartum
T 1 Cf. supra n. 4.
titum materiae totaliter extensive, quia tot sunt appetitus mate-

riae ad formas quot sunt formae receptibiles in materia 1 ; nulla
igitur una forma potest satiare 9mnes appetitus eius, sed una satiat
perfectissime, scilicet forma perfectissima; illa tamen non satiat
s omnes appetitus materiae nisi in illa una forma includerentur omnes
aliae. Ad propositum dico quod unum obiectum potest inclu-
dere omnia obiecta aliquo modo, et ideo solum illud obiectum
perfecte quietat potentiam quantum potest quietari a. Non tamen
est omnino simile de quiete intra et extra, nam quodcumque re-
10 ceptivum quietatur intra fi.nito aliquo recepto; sed extra sive ter-
minative non oportet quod in finito quietetur, quia ad perfectius

potest ordinari quam possit in se recipere formaliter; quia finitum
non recipit formam nisi fi.nitam, bene tamen habet obiectum infi.-
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: sicut fuit argutum in secundo

15 articulo contra Avicennam 2 •
ADCPMSRivzr uoLN A YEHGoL Q11( pp p=y~µu >
(quia ut arg. tertium posuit arg. quintum, p. 16, 9-16) L] CPM*SR*IVZr AYB!H!GOL; 'IT sign.
om(= omittendum?) yaAY1
1-2 totaliter - materiae om. D' 1 quia tot} tot enim AL 2-3 nulla igitur} i. n. r A 01
3 igitur} enim ~om. A E I una formal f. u. M*L I potest] add. per se pl't'(~µu I eius} materiae r A oa
~ om. A YERGo' 3-5 sed - materiae om. rL 3-4 satiat perfectissime} p. s. L add. unum
appetitum AE~·r 4 scilicet forma perfectissima] si sit perfectissima L om. A E j illa tamen
non] ista t . n. A YGO non tamen L nulla tamen A EH I satiat om. L 5 appetitus materiae om.
ruo; A YEHGO:!!L I illa} ista A YGO ipsa ruo~ I una forma om. ~ 6 aliae] formae (post forma, 5
A Y) A YEHL formae receptibiles (add. in materia A 02 ) A GO add. formae r 0 2N I propositum] pro-
bationem vru I unum} om. MSR*I 'V•zr-N A YBHGO*(post oblectum)L aliquod I2 I obiectum] OP·
positum A 7 omnia} om. I* add. alia CPrruo add. ilia <l>p I solum illud = AD i. s. rel!.
edd. 8 potest quietari} q. p. L j quietari] quietare A Gopl't'{~µu 9 omnino simile} s. o.
D* add. de materia et forma et potentia et obiecto et A oa I quiete} add. vel quietante pa I intra}
intus Pl't'(~µu add. necessaria rL I nam] quia ZA 9-10 receptivum] receptum s rN• fini-
tum (praem. receptivum add . ut materia A 02 ) A 0 praem. finitum A G't" add. finitum L 10 finito
aliquo = ADr 80 a. (add. modo AB) f. rel!. edd. 10-11 terminative] determinativo ante sive
(10) AB in tertio AH determinative AG 0 • 11 in om. R 2 I' 80 L2 AHZGo edd. I quietetur] quie·
tatur CMSRPV*I' 110 N• pon. quietatur pa j ad} add. aliquid L 11-12 perfectius potest =
ASRIV (pose perfectlus add. extra Rapya) perfectius potest extra CP' extra (extra post ordinarl, 12 rua)
perfectius potest P 2 I' perfectius extra (e.J non M') potest (posset p) DMZA~ edd. 12 possit]
posset Pp potest r A 02 (pos< •e) om. A 0 I I finitum] infinitum rN• om. A BL 13 bene tamen
habet} h. t. b. v t. b. h. zA-E habet tamen AB potest tamen bene esse ad L 13-p. 16, l in·
finitum] add. I Confessionum (I Conf.] obiectlve. Unde Augu&tlnus Confesslonum I A 0 1) cap. l (2 V):
Quia fecisti me (me f. A 0 1) ad te, inquietum (praem. ideo A 0 1) est cor meum donec (add. venlat vel
A 0 1) quiescat in te ('Jl sign. in text. et mg.: Extra I2 litteris a-b V 2) Marv A oa 14-15 sicut - Avi·
cennam = ADCPMSRIVzruoaLN A-YL edd.; 'IT text. sign.: Vacat, sic in libro Duns (sic- Duns A 1)
A 1 Vacatvaz2 14 fuit argutum] a. f. re 15 articulo =ADR2 AG edd. argumento R' rell.
T 1 Cf. ARISTOT., Physic. II t. 26 (B c. 2, 194b 9): «in alia autem specie alia materia »; Me-
taph. VIII t. 6 (H c. 2, 1043a 12-13): « actus alius alterius materiae»; AVERROES, Mctaph. XII
com. 11; De gener. et corrupt. I com. 22. 2 Cf. supra p. 5, 16-6, 13.
16 0RDINATIO 1 DIST. f PARS f Q.. 1
nitum. - Cum probatur quod quaelibet forma quietat materiam,
quia aliter sub quacumque forma violenter quiesceret 1 , dico quod
violenta quies numquam est nisi quiescens determinate inclinetur
ad oppositum, sicut exempli:ficatur de gravi respectu descensus deor,
sum et quiete eius super trabem 2 ; materia autem prima ad nul, s
lam formam inclinatur sic determinate, et ideo sub quacumque
quiescit; non violeriter sed naturaliter quiescit, propter indetermi,
natam inclinationem ad quamcumque.
22 Ad quintum 3 dico quod intellectus assentit cuilibet vero se,
cundum evidentiam ipsius veri quam natum est facere de se in in, lo
tellectu, et ideo non est in potestate intellectus :firmius vel minus
:firmiter assentire vero sed tantum secundum proportionem ipsius
veri moventis; in potestate autem voluntatis est intensius as,
sentire bono vel non assentire, licet imperfectius viso, et ideo con,
sequentia non valet de vero respectu intellectus et de bono respectu ls
voluntatisa.
aSequitur textus interpolatus: Ad sextum 4 dicendum quod 'appetere propter

se' est dupliciter, vel formaliter, et sic virtutes sunt appetendae de quibus loqui~
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGo:Equ(<DFPpTit"f~fLu)
1 Cum] praem. Et rsn:E I materiam] add. suam A B:E 2 quia aliter] alias :E I forma om.
rN AYBHGO•:E \ dicendum CPM 3 violenta quies] q. v. ZA:E I numquam] in corr. RZ nonAG 0 •
praem. non R * om. rs• I determinate inclinetur] i. d. AB adnot. de hoc super 2 (?)dist. 13' ad
primum principale secundae quaestionis P 4 ad] add. obiectum AB 4.5 deorsum om.
FB 0 •AY 5 super trabem] super naturalem S sursum AH 5-6 nullam] materialem M *S add.
unatn· A Go 6 inclinatur sic determinate = AD inclinatur determinate CPMRIVZrN deter-
mim1te (indeterm. 8 2 determlnante A 0 *) inclinatur sr-N A:E edd. 7 sed naturaliter om. D' I quie-
scit2 · om. AH:EQ 8 quamcumque] add. formam rm 9-16 Ad quintum - voluntatis] post
videndi (p. 14 , 13; vide ibidem ad 13) ut argumentum quartum CPM*SR*IVZrAYBrn:oGo:E totum
quintum argumentum repetit hie pa 9 quod om. AG 10 evidentiam] add. rationis R a \ veri]
rei ~µu om. VA'fl \ facere de se] de se f. ZA:E ' 11 intellectus] praem. ipsius Pl(intexturepetito)
om. ZAG add. eius r 0 • 11-12 vel minus firrniter om. D'A 0 " 12 firrnius ABHG I sed] est AG
12-14 sed- assentire1 om·. A 0 • · 12-13 ipsius veri om. D " 13 rnoventis] add. intellec-
tum piy~µu 14 bono vel non assentire] om. :EQU• add. bono I2AH I et om. A 15 valet]
add. scilicet AG 15-16 de vero - voluntatis] om. A YBHO•:E; '!f sign. litteris a-b V 2(rex<.
et mg.)r 02 15 de2 om. r AO! 16 voluntatis] bonitatis AG 17-p. 17' 15 Ad sextum -
per essentiam = ADCPRarzr-L A oa; '!f text. sign.: Non in libro Duns A 1 Extra c al 2(1ex1. et mg.)
rB~ Additio A oa [textum transponit immediate post Item, Ambrosius (p. 3' 11) - per essen-
tiam (p . 3, 16) adnotando hie: scilicet solutio sexti argumenti est in rnargine cum ratione A 02 ;
A 2 tria puncta ante «Ad sextum », ubi notatur «Non in libro Duns>>, abradit, et ante «Ad quin-
tilm • (9) ponit] 17 Ad sexturn dicendum] Solutio A 0 ! I sextum] ultimum CPR!r·L sextum
et ultimum IZ I dicendum] dico rzrnN om. C* I propter] per D 18 est] erit D I duplici-
ter] d~plex PR!
T 1 Cf, supra n. 4. ; 2 Cf. ibidem. 8 Cf. supra n. 5. 4 Cf. supra p. 3, 11-16.
DE OBIECTO PRUITIONJS 17
fQUAESTIO 2
UTRUM FINIS ULTIMUS HABEAT TANTUM UNAM RATIONEM FRUIBILISl
[Q. 21 Secundo quaero utrum ultimus finis habeat tantum unam ra- 23
tionem fruibilis, an in ipso aliqua sit distinctio secundum quam
s posset voluntas frui eo secundum unam rationem et non secundum
aliam.
(lJ Et quod sit in eo talis distinctio, probatio:
Quia I Ethicorum cap. 7, in illo paragrapho Amplius autem quia
bonum ultimum, dicit Philosophus et Commentator quod
lO tur Ambrosius, vel finaliter, et sic solus Deus. Et ad confirmationem dicendum

quod ens per essentiam, sive esse tale per essentiam, uno modo distinguitur con-
tra 'per accidens', et sic quaelibet res est illud quod est per essentiam suam; alio
modo esse per essentiam distinguitur contra illud quod est ab alio, et sic solus
Deus est per essentiam; non enim reducitur ad aliud ens prius quod sit eo per-
1s fectius vel mensura, et sic etiam tantum Deus est bonus per essentiam.
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;Qu(PPpmy~µu)
3 adnot. Quaestio 2 A 1 et multi 3-4 Secundo - quam] Circa secundum arguitur quod
in ultimo fine sunt plures rationes fruibiles, ita quod I;Q 3 Secundo om. A 8 J quaeritur
r AB:EU 4 fruibilem T fruibilitatis p7t~µu I in ipso aliqua sit= AD s. in i. a. I' in i. s. a. 12 re!!.
edd. 5 posset = ADCP 2 potest I;Q possit P' rel!. edd. [post voluntas A·Y:Ep7ty~µu] I frui eo]
eo f . CP A:E I et] om. A add. tamen V J non] add. frui eo V 6 aliam] add. et arguitur quod in
ultimo fine sunt plures rationes fruibiles, ita quod voluntas potest eo frui secundum unam et
non secundum aliam (cf. ad 3-4 I;Q) :EU 7 Et - distinctio om. :E J probo A G-r7ty~µ.u
8 Quia 1 om. :E J cap. 7] 7 cap. AGO cap. 5 (pon. 7 P 2 ) CP J illo] primo AH2 (post paragrapho in ras.)Go I
paragrapho] in ras. AH9 passu V 2 (in ras.; mtit. Vl)I'L capitulo R add. scilicet I*Z 8-9 Am·
plius - ultimum om. AH 8 autem om. prsn A:E J quia] quoniam rsn 9 ultimum] aequa·
liter dicitur enti etc. P1tY~µu I quod] quia rLN 10 Et2 om. rzrs A Oi 11 sive - essentiam
om. DtA 0 i 11-12 sive - accidens] uno modo distinguitur contra per accidens sive esse tale
per essentiam suam contra per accidens rsn 11 distinguiti..;r] definitur P dividitur ante uno
A0i 11-12 contra] ut opponitur ei quod est A 0 i 12 sic] isto modo rsn J quaelibet]
omnis A 0 1 I illud quod est] ens A Oi J suam om. A 0 1 13 esse] est non A 0 ! I distinguitur]
dividitur CPRiizr-L praem. ut A ! J illud - alio] ens per participationem A 0 !
0
14 per es·
sentiam] ens per essentiam quidquid est, ita sit verissima solutio q\laestionis A 0 1 add. suam D J
prius om. D 15 mensura] praem. in IZ J et - essentiam om. IZ J etiam om. CPRiI'-L A 0 !
F 8-9 ArusTOT., Eth. ad Nie. I c. 7 (Ac. 4, 1096a 23-27): • Amplius autem quia bonum ae·
qualiter enti dicitur: etenim in eo quod quid dicitur, ut puta Deus et intellectus; et in quali, vir·
tutes; et in quanto, mensuratum; et in ad aliquid, utile; et in tempore, tempus; et in loco, di·
aeta; et altera talia ». 9 EusTRAnus, In Aristotelis Moralia Nicomachia explanationes I c. 6 (l 7E):
• Sumit enim [Aristoteles J bonum totidem modis did quot illud quod est: illud vero quod est,
decem modis in decem supremis generalissimisque generibus accidit; ponitque in unaquaque de-
nuncupatione boni exemplum, quippe quod in omnibus inveniatur, ut inde pateat bonum etiam
quemadmodum id quod est, esse denuncupationibus omnibus commune».
Duns Scotus, Ordinatlo 2

18 0RDINATIO I DIST. 1 PARS 1 Q.. 2
sicut ens et unum sunt in omni genere, ita bonum, et specialiter

loquitur ibi de relatione; igitur sicut habet propriam bonitatem, sic
et propriam fruibilitatem, et per consequens cum ipsa sit in Deo
alia et alia, ibi erit alia et alia ratio fruibilis.
24 Item, sicut unum convertitur cum ente, ita et bonum 1 ; ergo 5
quando transferuntur ad divina, aequaliter transferuntur. Ergo

sicut unum est ibi essentiale et personale, ita bonum et bonitas;
ergo sicut in divinis sunt tres unitates, sic tres bonitates, et per
consequens habetur propositum 2 •
25 Praeterea, actus non terminatur ad obiectum in quantum nu- 10
meratur nisi obiectum ut est formale obiectum numeretur; sed actus

fruendi terminatur ad tres personas in quantum tres; ergo obiectum
fruitionis in quantum formale obiectum numeratur.
26 Probatio minoris: credimus Deum in quantum trinus; ergo vide-
bimus Deum in quantum trinus, quia visio succedit fi.dei secundum 15
totam perfectionem eius 3 ; ergo fruemur Deo in quantum trinus.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOl;QU(cI>FPp-rny~µu)
1 unum] verum CPMSVI' A unum et verum R obiectum A J omni genere] g. unoquoque
AH I ita] et AH praem. et MSR*I*VZI'LN• I bonum] praem . est CPM*SRI*VZrLNI praem. et rBo
N2 :E add. est A YHG•O• 2 ibi] hie AB om. rBD•LN 2-3 igitur - sit] sicut ro t 2 sicut]
sic y2 A Y si (ante igitur R1I' 8 ) R 2I 2 I' 80!LN A 0 relatio :E praem. relatio ca AH add. relatio (post bonl·
tatem AEG) M aprmABGOa 2-3 sic et] et sic D igitur et CPMSRI*VzrBo1LN A om. :E 3 pro-
priam fruibilitatem] £. p. AH post consequens :E J cum] praem. et :E \ ipsa om. D:E J sit in Deo]
in Deo s. :E om. A vt 4 alia2] aliarum C* add. relatio :E add. saltem personalis A oa ! ibi erit
alia om. rNt I ibi - alia 4 ] om. rB' alia et alia erit rsa I ibi om. A y I ibi erit] e. (est A 0 *om. A Bt)
i. P'!A-Y:E add. in Deo P1tY~fLU I alia 3 om. M*V I et alia2 om. rLNABt I fruibilis] frui AG add.
Probatur , quia quaelibet relatio comparata essentiae vel inter se vel est idem Yel alia per se A oa
5 I tem] Praeterea 12A:E 6 quando] cum A 8 p7t'(~µu \ transferuntur 1 ] transferentur M * trans·
ferantur P7t'f~µu transfertur AT I aequaliter] essentialiter DI*I'LN• I transferuntur 2 J transferan-
tur p transferentur 7t'(~µu transfertur A transferetur 't" 7 unum est ibi] i.e. u. :E I ita] add.
et I':E I et bonitas om. :E 8 ergo sicut = AD s. e. rel!. edd . I divinis] Deo ZJ\:E J sunt]
differunt V I sic] ita A 0 :E add. et P 2 I' A HO:E I tres 2 om. A YEHGO• 8-9 per consequens om.
r 10 Praeterea] Prima D* Item rso I determinatur A GO• 11 obiectum2 om. AG I nume-
ratur A E:E 13 formale obiectum = AD:E o. (o"'. R *A 0 *) f. rel!. edd . I numeratur] add. quia
sicut intellectio terminatur ad tres, ita fruitio A oa 14 trinus] add . est R 2 I' 14-15 ergo -
trinus om. SRtABt 14 ergo] add. sic R!I'- 0 15 Deum] eum (ante videbimu>. 14-15 r) CPM
R!IVr I in quantum trinus om. R!I'LN I quantum] add. est zrso A YO 15-16 quia - trinus
om. Dt 16 perfectionem eius] e. p. A-Y:E add. perfectionem V * I fruimur M*R *IV*Z J tri·
nus] trino P 2 praem. est rB add. quia fruitio sequitur visionem sicut visio sequitur fidem A oa
T 1 Cf. ArusToT., Metaph. IV t. 3 (I' c. 2, 1003b 22-24); VII t. 16 (Z c. 4, 1030b 10-11) ;

X t. 7 (I c. 2, 1053b 25); Eth. ad Nie. I c. 7 (Ac. 4, 1096a 23 -27) . 2 Pro n. 23. 24 cf. HEN·
RICUS GANO., Quod!. I q. 1 arg. 1. 2 (f. lA). 3 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio prol. n. 217.
345 (I 151, 8; 226, 1).

Ad oppositum:
In omni ordine essentiali est tantum unum primum, ergo in 27
ordine finium est tantum unus finis 1 ; fruitio autem est respectu
finis; igitur etc.
Item, primo efficienti correspondet ultimus finis 2 ; sed tantum 28
est unum efficiens primum, et sub unica ratione; ergo tantum unus
finis. - Et con:firmatur ratio, quia tanta est unitas efficientis quod
non potest una persona efficere non efficiente alia; igitur similiter
tanta est unitas finis quod non poterit una persona finire non :fi..
10 niente alia, et sequitur propositum. - Ista secunda ratio con:fir..
matur per Augustinum V De Trinitate cap. 7 vel 17: «Pater»,
inquit, cc et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti sicut unus
creator respectu creaturae ».
Item, sicut in Deo est una maiestas, ita et una bonitas; sed 29
1s propter eius maiestatem debetur ei tantum una adoratio, secundum
Dam as c en um 54, ita quod non contingit adorare unam perso ..
nam non adorando aliam a; ergo nee contingit frui una persona
non fruendo alia.
a Sequitur textus interpolatus: ut videtur.

ADCPMSRIVZrBoLN A YBHGoLQV(<J>PPP=Y~µu)
1 Ad oppositum] Contra L 2 omni om. I*L 3 ordine] praem. omni rLN add. essen-
tiali AG edd. J autem) tamen Z 4 etc. om. L 5 Item] Praeterea L 5-7 sed - finis
om. AH 5-6 tantum est unum] t. u. e. IZ e. u. t. ABG e. t. u. AYOL 6 unica] una M'r
A-HL J tantum) pruem. et AG add. erit I add. est Z 7 Et om. L J ratio om. L 8 una
persona efficere] e. u. p. r AL I non2 ] nisi vrB 9 tanta om. A BH?GOL I est] erit (ante tanta
A Y) SRffLN A- 0 L J finire] frui A 0 9-10 finire - alia] sine alia finire L J non finiente alia]
a. n. f. srLN A y I finiente 1 fruente A 0 10 et] igitur p I et sequitur propositum om. L
10-13 Ista - creaturae om. MV' 10 Ista] Haec L J secunda] etiam IZL praem. etiam
<l>p'lt)'~µu om. SRr-BAO I ratio om. L 11 VJ in ras. P 2 VII (pon. v A 02 ) A-YL J De Trini-
tate] Trinitatis CPRr 80 J cap . 7 vel 17 = A cap. 10 (10 om. D 2 ) 17 D cap. 14 vel 34 pity~µ
cap. 7 SRizr-BLQ 7 cap. AG 0 7 v~AYH cap. 10 (?) in ras. rB 2 cap. 13-. cap. 14 u cap. et parva
lacuna Lv 1 CP* 12 inquit om. SRrL J Spiritus Sancti om. CP*~A J sicut] add. Pater et
Filius et Spiritus Sanctus sunt P 2 raom add. sunt R i 13 respectu creaturae om. CP*V~ A YBHG
0
*L 14 Item] Praeterea L I sicut] sic z I et) est (pose una 2 Cl>) <l>p'lt)'~µu om. r-L AT 15 eius
om. VA BGL J eius maiestatem] m. e. CPMIZ add. et bonitatem V 16 54] 56 D 50 A 80 libro
IV rBDAH libro I cap. 9 p'lt)'~µu 8 TI contingit] convenit Zp'lt)'~µu congruit rBo 16-17 per-
sonam] add. sine alia vel L 17 alias <l>p'lt)'~µu J ergo nee] n. e. A J nee] non PVr J contingit]
conveniet CAH contingit nee conveniet P congruit rB om. J2A 02 L J persona om. L 19 ut
videtur = ADCPMSRI(om. I2)V(om. V 2 )r-r (ut om. -r); 'lf text. sign. Non in libro Duns A 1
F I I AUGUST., De Trin. V c. 14 n. 15 (PL 42, 921). 16 DAMASC., De fide orth. I c. 8
(PG 94, 810).
T 1 Cf. ArusToT., Metaph. II t. 5-9 (o: c. 2, 994a 1-944b 16). 2 Cf. ib. XII t . 24 (A
c. 4, 1070b 30-35); t. 36-37 (c. 7, 1072a 26-27. 1072b 3); AVERROES in h. I.

20 ORDINATIO I DIST. 1 PARS 1 Q. 2
LL - Ao QUAESTIONEMJ
30 Ista quaestio posset habere quadruplicem difficultatem secun, [21

dum quadruplicem distinctionem in divinis, quarum prima est
distinctio essentiae a persona, secunda distinctio personae a per,
sona, tertia essentiae ab attributis et quarta essentiae ab ideis. De s
tertia et quarta modo non dicam, quia non est ostensum qualis
est illa distinctio nee utrum illa distincta pertineant ad fruitionem 1 •
Tantum ergo de duabus primis distinctionibus nunc videndum est.
Et quantum ad illas duas distinctiones primo videndum est
de fruitione viatoris quantum ad possibilitatem eius, secundo vi, 10
dendum est de fruitione comprehensoris et hoc loquendo de po,
tentia absoluta divina, tertio de fruitione comprehensoris loquen,
do de potentia creaturae, quarto loquendo de fruitione viatoris
et comprehensoris de facto.
LA. - DE FRUITIONE VIATORIS QUANTUM AD POSSIBIUTATEM EIUSJ 15
31 De primo dico quod possibile est viatorem frui essentia divina

non fruendo persona, et hoc etiam potest fruitione ordinata. Quod
probo, quia secundum Augustin um VII Trinitatis cap. 2 cc si es,
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:E QU(~ PP p-my~µu)

2 potest CP:E I habere] add. modo AG I difficultatem] distinctionem (pon . difficultatem rm)
C'P*M*Sl*V'I'LN difficilitatem D* intellectum :E 3-5 quarum - persona om. M' 4 per·
sona] personis M!pl't"(~µu I distinctio 2 om. M !V:E-r 4-5 a persona] ad personam CM!SR*I*I'L
5 ab attributis) ad attributum I'L I et] om. A YBHGO •:E add . attributorum inter se A oa 6 tertio
et quarto A 0 I modo non dicam] m. d. n. I* n . d . m . :E 6-7 qualis est] quae sit :E 7 illa 1)
ista D *A GO add. prima A 0 I illa distinctio] d. i. :E I nee] et :E om. D' I distincta) distinctio ~µu
om.DI pertineat ~µu pertinent orBD• 8 T antum) om. CPM'SRI*v•rLN solum post primis
Ma I ergo] add. non AH I distinctionibus om. AH I nunc videndum est] n. e. v. vaAY v, e. n. :E
n. dicendum e. pl't"(~µu e. n. dicendum AG cm. V' I
9 illas] istas D* A:E I duas om. A:E distinc·
tiones om. A-Y I primo videndum est] v. e. p. A:E 10 eius om. P*AYEHGO• 10-11 viden·
dum est] videndum A om . rBo A:E 11 comprehensorum ABG 11-12 et hoc - comprehen·
soris om. D' 12 absoluta divina] d. a. AEGO Dei a. (absolute :E) rBo AH:E I tertio) add. viden·
dum est (po>t frultionc ruNZ) r I comprehensoris] add. et hoc vrL A BG 13 potential add.
absoluta divina v· add . absoluta A EG I quarto] praem. et zrBo A YHO I loquendo om. rN:E
13-14 viatorum et comprehensorum AEG 14 comprehensoris) add. loquendo CPMV*
16 divina om. DA:E 17 etiam potest] est AY-r om. I2ZA-Y:E add. de PI* add. loquendo de rNa
17-18 Quod probo om. AH 18 quia om. CP*MV I secundum] per A 0 I secundum Augusti·
num) om. D' add. de AB I Trinitatis] De Trinitate (ante VII P) CPMIVZI'LNAG 0 :E I cap. 2] 2
cap. A 0 2 A YBH cap. 1 u cap. 1 vel 2 y cap . 1 vel 5 p7t~µ add. et quinto de parvis Ma
F z8 AucusT., De Trin. VII c. 1 n. 2 (PL 42, 934-935).
T 1 Cf. DuNS ScoTUs, Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 4 n. [1-26 ); circa ideas in mente divina
cf. ib. d. 35 q. un . n. [12-16].
sentia relative dicitur, non est essentia, quia omnis essentia quae
relative dicitur est aliquid excepto relative»; ex quo concludit
3 cap. a: « quapropter si Pater non est aliquid ad se, non est aliquid
quod ad alterum dicatur ». Est ergo essentia divina aliquod obiectum
s conceptibile in cuius conceptu non includitur relatio, ergo sic
potest concipi a viatore 1 ; sed essentia sic concepta habet rationem
summi boni, ergo et perfectam rationem fruibilitatis; ergo contin,
git ea frui etiam ordinate.
Ista ratio confi.rmatur, quia possibile est concludi ex naturali, 3 2
10 bus puris esse unum summum bonum 2 et tamen ex illis naturalibus
non concipimus Deum ut trinus est 3 ; ergo circa summum bonum sic
cognitum potest habere aliquem actum voluntatis, et non necessa,
rio non,ordinatum; ergo ha be bit actum fruition is ordinatum circa
essentiam et non circa personam ut nos concipimus personam. E
1s converse autem non est possibile, scilicet quod ordinate fruatur
persona non fruendo essentia, quia persona includit in ratione sui
essentiam.
ADCPMSRrvzrsoLN A YBHGo:EQO(PPp-rnyf3µu)
1 dicitur] dicatur r A 02 om. A 0 1 2 concludit] add. id est AG 3 3] 7 P 212 om. rs• I
3 cap.] cap. 3 D 2 :E I a] 7 MSRI'- 0 ABH1GO 3 in ras. 12 aliquis {?) AH 2 add. de parvis Ma om .
D:E edd. I quapropterj a R 2 add. et Ma I Pater - ad se] Pater C' non sit aliquis ad se ca J
est1 ] sit A I est2 ] erit 12 A YH 5 conceptibile] complete (add . vel co nceptibilc r 01 ) rso I relatio]
respectus rs•o 6 essentia sic] si ess. sic AH• si ess. sit sic A 0 • ess. si sic sit A EG J concepta]
accepta AD I habet rationem] habetur ratio AYEH•GO• 7 summi] omnis AHO J ,perfectam]
factam (pon. perfectam P 3) P J perfectam rationem] perfecta (add . est AH) ratio A YBHGO• J fruibili-
tatis] fruibilis pny~µu J ergo 2 ] secundum quod rN om. ABt 7-8 contingit] convenit PS aliquis
potest lZ 8 earn zrso• I etiam] et CP om. rso • A EHGO•:EQ•tl 9 lsta ratio confirmatur]
Conf. i. r. :E Conf. ratio (r. om. A 0 ) A YHO I ratio] positio rao I quia] add. per D 9-10 na-
turalibus puris] p. n. r A BG naturalibus (J>raem. purls P 2R 1 ) CPM tSRl*V:EQttl 10 bonum om.
AD J et om. ABG J et - naturalibus om. yt J ex illis naturalibus om. :E 11 concipimus]
cognoscimus szr A BG cognosceret c cognoscere p cognoscet A YH cognoscet {-sclt -r) homo A 0 
edd., om. :E J trinus est] trinus A YHo-. trinum :Ep I bonum] om. Cp add. ut R 12 potest]
add. viator M 3 add. quis rm I aliquem actum voluntatis] voluntas aliq. actum (add. voluntat!s
AG) A 8 G:E 12-13 et non - actum om. AG 13 non-ordinatum] inordinatum CM 2R 2l2ZI'
02
A-G:E ordinatum P* J ergo habebit] h. e :E om. M' igitur non (non om. M 2 ) habebit M 1 14 et]
om. A YHO add. ideo p• J et non om. Mt I personam1 ] personas pny~µu J ut - personam om. 12 I
personam1] personas p~µu om. y t add. sicut illi qui colebant ignotum deum; uncle Paulus:
Quern ignorantes colitis, hunc ego annuntio vobis A 01 14-15 E converso autem non est]
Non est autem V* 15 scilicet] om. r 0 A YHO• add. quasi rN I fruitur AD 16 includit in
ratione sui] incl. in r. sua AH in r . sui incl. (concl. P) CPMSRlVZI' AEG in sua r. incl. :E
17 essentiam] om. A add. quia persona est fruibilis essentia ablative f.._ oa
F 3 AucusT., De Trin. VII c. 1 n . 2 (PL 42, 935).
T 1 Cf. HENRicus GAND., Quodl. VII q. 4 in corp. (f. 2590). 2 Cf. ArusTOT., Metaph.
II t. 8-9 (ix c. 2, 994b 9-16). 3 Cf. HENRlcus GAND., Summa a. 22 q. 4 in corp. et ad 3
(I f. 133R. 134Y).
33 Secundo dico etiam quod viator potest frui ordinate una per-
sona non fruendo alia. Quod probo, quia respectu trium persona-
rurn tres sunt distincti articuli fi.dei 1 ; ergo potest concipi una per-
sona cui correspondet unus articulus alia persona non concepta
cui correspondet alius articulus, et tune in ilia persona concipitur s
ratio summi boni; possibile est igitur frui ilia persona sic concepta
non fruendo alia.
Si dicas quod persona est relativa, igitur non potest concipi nisi
suum correlativum concipiatur 2 , respondeo: etsi cognitio relativi
requirat cognitionem sui correlativi, non tamen oportet cognoscen- 10
tern et fruentem uno relativo cognoscere et frui alio relativo, quia
possibile est frui Deo in quantum creator, non fruendo creatura,
quae tamen terminat illam relationem. - Similiter, licet Pater dica-
tur correlative ad Filium et ideo non possit intelligi in quantum
Pater non intellecto Filio, non tamen dicitur relative ad Spiritum 1s
Sanctum~ quantum Pater; ergo erit possibile concipere Patrem ut
Patrem et frui eo, non concipiendo vel fruendo Spiritu Sancto.
ADCPMSRIVzrBDLN A YBHGOI;QU(PPp'rn"(~µu)
1 dieo etiam = ADAYH.r dieo A BG~ etiam dico (dico om. A 0 *) rel!. prry~µu I potcst fruiJ f.
p. CPMSRIVzr-N I ordinate om. :E 2 Quod probo] Probatio :E om. P' 3 tres om. D7ty
~µu I tres sunt distincti articuli fidei] t. s. d . f. a. CPMRV t. s. a. d. f. rLN s. t. a. d. f. ran
s. t. a. f. d. :E 4 correspondet] respondet A BG 4-5 unus - correspondet om. AB! I
alia - articulus om. rN! AG 4 a!ia persona non concepta] non concepta alia :E non conci·
piendo aliam personam (p. om. A YB!HO) ran A YB!HO 6 possibile est igitur] i. p. e . :E I illa = A
A YH ista D* edd. prima A 01 una A 02 rel!. 8 Si] Sed A 0 -r praem. Contra R I quod om. A GO:E I
igitur] unde rN 8-9 non potest - concipiatur= AD [ corre!ativum (9)] relativum AD] si (s!cut I)
concipitur suum correlativum (suum correl.J c. s. v unum c. R 2 unum relat. rL relat. bene rN' relat. rN 1 ),
concipietur et (et] scilicet ran•) alia persona correlativa (relat. rL 2 add. concipierur AB*) CPMSRI'
vranABG si concipitur, concipietur alia sibi correlativa :E si concipitur (add.er<l>prry~µu), suum
correlativum concipitur (concipietur J!Z) I2ZAYHO<J> edd. 9 respondeo] responsio S add. quod
Ma A Gprry~µu I etsi] si A G:EQU• I relativi] ante cognitio :E correlativi p• relativa Z 10 requi-
rat - correlativi om. D! I sui = AD! I correlativi] relativi rN 11 relativo 1 ] correlative rN I
cognoscere] add. aliud ZAY 0 -r I alio] eo ZAYH* 0 -r suo prry~µu I relativo2 ] relatio D* correlative
rsnprry~µu om. ZAYHO:E-r 12 n on] praem. et R add. tam en :E 13 ta men] rescr. Da om. I2 A
edd. I illam] istam DA EGOI;Q I relationem] add. Contra responsionem: duorum correlativorum
eadem est ratio fruibilitatis numero; sicut impossibile est unum intelligere sine alio, ita et frui uno
sine alio ('If sign. Vacat AB 2 ) AB* j licet] praem. hie AEG add. hie MSRIVrLN 14 correlative]
ante dicatur (13-14) RABG relative A:E edd. 15 non intellecto Filio] non intelligendo Filium
D sine Filio A YHO edd. 15-16 non intellecto - Pater om. rs! 16 ergo erit] erit ergo
(ergo om. AB!) v A BG igitur est ranAO• 16-17 ut Patrem] in qu?.ntum Pater :E
T 1 scilicet, artieulus secundus de persona Patris, artieulus tertius de persona Filii et arti-
culus quartus de persona Spiritus Sancti. Cf. THOMAS , In articulos fidei et sacramenta Ecclesiae
expositio (Opusc . IV, ed. Parmen. XVI 118a). 2 Cf. ArusTOT., Praedic. pars 2 [tr. 2 c. 3]
(c. 7, Ba 36-37): • si quis aliquid eorum quae sunt ad aliquid definite sciet, et illud ad quod
dicitur definite sciturus est•. - Cf. etiam HENRICUS GAND., Quodl. II q. 7 in corp. (f. 32C).
LB. - DE FRUITIONE COMPREHENSORIS LOQ.UENDO DE POTENTIA DEI ABSOLUTAJ
[3J De secundo articulo 1 di cit u r quod non est possibile loquendo 34

de potentia absoluta Dei quod aliquis comprehensor fruatur es,
sentia divina non fruendo persona.
Quod probatur primo de visione 2 , videlicet quod non sit
possibile absolute aliquem intellecturn videre essentiam divinam nisi
videndo personam:
Primo sic, quia cognitio confusa est cognitio imperfecta; visio
illius essentiae non potest esse imperfecta; ergo cognitio visiva eius
10 non potest esse confusa. Sed si esset tantum cognitio vel visio - de
essentia et non de persona vel essentiae et non personae, esset

visio confusa, quia esset alicuius communis ad personas et non
illarum personarum, quod videtur inconveniens.
Secundo sic: visio est exsistentis ut exsistens est et ut praesens 35
1s est videnti secundum suam exsistentiam; et secundum hoc distin,
guitur visio ab intellectione abstractiva, quae potest esse non,exsi,
stentis, vel exsistentis non in quantum in se praesens est; et est in
intellectu ista distinctio inter intellectionem intuitivam et abstracti,
ADCPMSRNZI'BDLN A YBHGOI;QU(PPp-rny~µu)
2 adnot. Opinio Henrici V 1 et pauci I loquendo om. IZI' 8 DA YHO:E 3 absoluta Dei) Dei
a. r)3D:E 4 divina om. AYHo I non fruendo] et non fruatur A 8 :E 5 Quod1 =AD Et hoc
rel!. edd. I de visione) quantum ad visionem I: 5-8 videlicet - quia) sic I: 6 videre] vi·
dendo P J divinam om. AYHo 6-7 nisi videndo) non videndo M 2 R 212 ZI' AYHO et non videre A EG
8 Primo) praem. Probatur CPMSIVZI' A-H I visio) praem. et A BG add. autem l:prry~µu 9 il-
lius] divinae I: om. A I esse imperfecta; ergo cognitio visiva eius = AD esse imperfecta; ergo co·
gnitio eius PI2 esse imperfecta cognitio eius (e. c. C elus om. I' 8 ); ergo CMSRI'VZI' AG esse co·
gnitio imperfecta (1. e. c. A E); ergo A-GI: edd. 10 non potest esse) nee I: 10-12 Sed si -
confusa om. I'L A H•G 0 •:E• 10 tan tum cognitio vel visio) visio vel cognitio I;Ui cognitio visiva
tantum I;Qi tantum visio ZAYHi I vel) et CPMSRNI'-LAE 0 i 10-11 de essentia - per-
sonae =A ('!Ivel-personae sign. punctis A 1 ) essentiae et (et] qula A Hi om. ZAY) non personae
12ZAYH! de essentia et non de persona DCPMSRI'Vr-LA 80 i:E! edd., add. ipsius comprehen-
soris A Oi 12 visio) cognitio I;Q! om. A YH!~ add. tantum A Oi I visio - esset om. A 8
13 illarum) istarum A Y• ipsarum A GO I quod videtur inconveniens) ergo I: om. 12 A YBHGO•
14 Secundo sic] Praeterea I: I est2 om. AH•O•I; 14-15 praesens est) e. p. sr 15 est
om. 12 AI: I videnti om. A YHO•(ante et) I secundum2] in I2ZA YHo 16 quae] quia rBD• A YHO
16-17 non-exsistentis, vel exsistentis) exs. vel non-exs. CPSRI*ZI'AHO non-exsistentis D' exsi·
stentis (add. vel M 2) MV* 17 praesens) add. intellectui I: I est1 ) om. DM* A YHO•I; 17-18 in
intellectu ista distinctio] haec d. in int. I: 18 intellectu] in ras. R 2 intellectione A G-r add.
ta men A B•G I ista] illa R 2 (in ra.s.)I' 8 D ita MV om. ZAYH;o;
F 2 HENRICUS GAND., Quodl. II q. 7 in corp. (f. 32C); XIII q. 1 in opp. et ad opp.
(f. 523 I. 524P) 8 lb. II q. 7 in corp. (f. 32C). I.J lb. XIII q. 1 in corp. (f. 523 I. L-M).
T 1 Cf. supra n. 30. 2 secundo de fruitione, cf. infra n. 40-41.

vam sicut in parte sensitiva est distinctio inter actum visus et actum
phantasiae 1 • Est ergo alia cognitio essentiae divinae intuitiva ab illa
quae est cognitio abstractiva, quae visio est exsistentiae eius ut
exsistens est et secundum exsistentiam eius praesens virtuti _cogno-
scenti; sed essentia divina non exsistit nisi in persona; ergo non s
potest esse visio eius nisi in persona.
36 Item, non potest aliquid cognosci cognitione intuitiva in quo
sunt aliqua plura distincta ex natura rei nisi etiam omnia illa di-
stincte videantur et perfecte. Exemplum: albedo non videtur di-
stincte nisi videantur omnes partes quae sunt in basi pyramidis, 10
quae partes distinguuntur ex natura rei. Sed personae sunt in essen-
tia et distinguuntur ex natura rei; ergo non distincte videtur essen-
tia nisi videantur personae.
37 Ex his arguitur ad propositum 2 quantum ad secundam distinctio-
nem, scilicet personarum inter se 3 , quia si non potest videri essen- 1s
tia nisi in persona - et non magis videtur in una persona quam in
alia, quia aeque immediate videtur se habere ad quamlibet perso-
ADCPMSRivzrBnLN AYBHGo:EQu(FPp·my(3µu)
1 in pa rte sensitiva] in potentia sensitiva ante inter AH 1-2 est distinctio - phantasiae
om. rn; 1 distinctio] intentio D' om. A YH;o I acturn 2 om. A BG 2-4 Est ergo - exsistens
est] l gitur ilia (llla ig. A GO Sed illa :E llla autem A H2 Illa ZAYBHI om. rn) cognitio (om. rn) essentiae
divinae (div. om. A y div. css. AH) erit (est rn A EGO) intuitiva. igitur erit (est A 0 om. :E) exsistentis ut
per se (per SC om. :E) exsistens (add. est rs A EG) zrsni A YEHGO•:E ['lf hie text. sign. Vacat r 02 et
pon. Est ergo ·- exsistens est r 0 ~ 2 Est ergo alia] Alia ergo est A 0 ! I intuitiva] ante
essentiae rn1LN• intuitivae DMRV I ill~] ista srLN•AO! 3 abstractiva om. p! I quae2] quia
I2 I visio] add. intuitiva I2 A 0 ! I exsistentiae] essentiae V2rn1LN A 0 1 pon. essentiae M a add. di vi·
nae A 0 1 J eius om. rLN I ut] exsistentis ut per se A 0 1 add. per se p=(3µu 4 est om. rLA 0 1 I
et om. ABG I secundurn exsistentiarn] s. essentiarn Vin exsistentia ZA:E I eius om. ZA:EQ?U I
praesens = ADA02 :EQay praesentern CPMSRIVr-r praesentis ZA YEHGo 'p7t(3µu 4.5 cogno·
scenti] in corr. A H2 cognitivae CPA 0 cognoscitivae 't' 5 sed - exsistit] non exsistit autem
essentia (add. div!na A Ha) A YHO-r I personis p7t'{(3µu 6 visio eius] e. v. AG add. intuitiva A oa
7 Item] Praeterea :E I potest om. D! I aliquid - intuith·a] cognosci intuitive illud :E 8 aliqua]
alia AB om. P I ex] de ZAYHO• j etiarn om. CPMSRIVr ABGO:E j ornnia om. ZAYHO• 8-9 di-
stincte] plura AH 9 videantur] videntur (pan. videantur Ma) MV I et perfecte] ante videantur
A 0 :E om. ZAYHO• I albedo] album R 2 9-10 distinctel add. et perfecte AG 10 partes]
add. eius CPMSRIVr A EG:E I quae sunt om. CP*M'SRI'VrLN 11-12 Sed -- natura rei om.
AB?O:!!:EQp7t(3µu 11 personae] add. prout AE!G 12 et] ut rLNAO! om . .{\H!G 12-13 non
distincte videtur essential n. v. d. e. Re. n. v. d. :E 13 videantur personae] p. v. ABG vi·
deatur persona AH 14 arguo rN I secundam] in ras. R2 tertiarn D om. :E 15 scilicet]
post quantum (14) AG om. A YHO•:E 16 nisi] add. videatur A EG:E I et om. A 0 j in una om. Z I
persona2 om. sr-N 17 aeque] essentia .{\GO• 17-p. 25, 1 personarn om. AYHO
F 7 HENRICUS GAND., Quodl. XIII q. 1 in corp. (f. 523L).

T 1 De cognitione intuitiva et al;>stractiva cf. infra p. 211 nota 1. 2
Cf. supra n. 3f.
3 Cf. supra n. 30,
nam - ergo non potest videri nisi videatur in qualibet persona,

et ita non videtur in una persona nisi videatur in alia.
[4] Arguitur etiam ultra quantum ad frui propositum 1 , quia volun- 38
tas non potest magis abstrahere obiectum suum quam intellectus
s ostendere; igitur si intellectus non potest distincte ostendere essen-
tiam sine persona vel personam sine persona, igitur nee voluntas
poterit distincte frui.
Et hoc etiam confi.rmatur sic, quia voluntas non potest habere 39
actum distinctum ex parte obiecti nisi ponatur distinctio ex parte
lo obiecti vel realis vel secundum rationem; sed si intellectus appre-
hendat indistincte essentiam et personam, non erit distinctio ex
parte obiecti nee rei nee rationis; ergo voluntas non potest habere
actum distinctum ex parte distinctionis in obiecto primo. Quod
non sit distinctio realis ex parte obiecti, patet; quod non sit ratio-
1s nis, probatur, quia intellectus non distinctive comprehendit vel non
distincte apprehendit hoc et illud; ergo non distinguit hoc et illud.
Ex parte fruitionis arguitur sic: fruitio quietat fruentem; una 40
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGO:EQU(PFp-rny~µu)
1 videri] add. essentia CPMV 1-2 qualibet - v ideatu r in om . D 1 persona om. A YHO
:EU 2 et - alia om. A 0 • j videtur] videbitur A n erit visa A H J in1 om. A BG:E J in 2 om . A BG:E
3 Arguitur etiam ultra] Ult. e. a. A YHO Arg. e. AB praem. Aliter AG J etiam om. :E J quantum ad
frui propo~itum] ad (om. CPZI' A Y:E) propositum quantum ad frui CPR 2l2ZI'BDLN 2A:E 5 osten·
dere1 ] ostenderit AH ostendit A BG 6 sine persona 2 om . A 8'- J igitur] sed AB' sic A 82 om.
A YHO J nee] nisi A Y' non (p ost vo lunta• AG) A YiG 7 poterit distincte frui] d. p. f. A G add. essen-
tia sine persona A GT add. una sine alia y 8 Et hoc etiam] Et etiam hoc CPM Et hoc vrN•
Et etiam I Hoc etiam A om. :E I sic om. :E 9 di stinctum] post obiecti R om. M *PV'- add.
circa obiectum prry~µu I ex parte1 ] a parte A BG respectu I'N 2 J ex p'lrte 2 om. D 9-10 ex parte
obiecti) in obiecto I2ZA YHO 10 veP om . I2ZA YHO J realis] realiter AG re l2ZAYE 2 HO• J secundum
rationem] rationis CPMRI ' V ratione I2ZAYHO 10-11 apprehendit :Eprry~µu 12 habere =
ADA BG habere ibi (!bi post distinctum, 13 T) :E edd. ibi habere rel!. 13 actum] praem. aliquem
D I ex] a CPMSR*IVI'BD LN• A ex a z • I distinctionis om . :E / in obiecto prime] obiecti :E I
Quod] praem. Item hoc idem probo sic (hoc - sic om. rB •) CMSR*l *VI'BL 13-14 Quod -
patet] Minor pntet de distinctione reali :E Quod non rei (re ZA YOT), patet (add. nee ratione T) ZAY
H0 '<1> edd. Quod non realis ex parte obiecti, patet, quia sunt compossibiles essentiae infinitae
A02 14 ex] a r-N I quod] quia A 0 praem. patet etiam p I quod non sit] de distinctione :E I
non 1 ] nee AH nee etiam prry~µu J sit 2 om. I2ZAYHO 15 probatur] probo R arBo probatio P 1
A Go 2 patet ca om. C'P'MSR'IVZI'LN A YBHO' J qnia] add. si l: J non distinctive] non distincte
(d. post apprehendit, 16 l:) P 2IV2ZI'BDLN• A -G:E indistincte AG om. D' 15-16 comprehendit vel
non distincte apprehendit = A comprehendit vel apprehendit DCMSRV apprehendit vel com·
prehendit (vel compr. om. P 2) P apprehendat vel apprehendit I' comprehendit AB 2G apprehendit
(add. nee comprehendit I'L2)I 2ZI' A YB ' HO:E edd. 16 hoc et i!lud 1 om. (substi<uendo per nee co mprehendit)
rL2 I et1 ] vel P 2(in ras.)I' 80 * I hoc et illud2 om. A YBHGO• 17 Ex - sic) Praeterea :E I arguitur]
add. hie R J una) sed AG praem. sed R a12 zrN2 A-G:E
T 1 Cf. supra n. 34.

persona non perfecte quietat fruition em fruentis sine alia nee es-
sentia sine persona, quia tune potentia quietata in illa non posset
ulterius quietari; nee in aliquo alio quietari potest, quia ultimate
quietatum non est ulterius quietabile, et per consequens illa po-
tentia non posset quietari in alia persona nee frui ea, quod est falsum. s
41 Item, si quietatur in ista persona sola, et patet quod potest frui
alia, ergo vel fruitio alterius personae potest esse cum fruitione
istius personae, vel erunt incompossibilia, ita quod una non erit
cum alia; si primo modo, ergo duo actus eiusdem speciei erunt
simul in eadem potentia quorum uterque aequatur capacitati illius lo
potentiae, quod est impossibile; si secundo modo, ergo neuter
actus erit fruitio, quia neuter actus poterit esse perpetuus a.
42 L0pinio propriaJ - Quantum ad istum articulum 1 dico quod de [SJ

potentia Dei absoluta loquendo non videtur contradictio quin
possibile sit ex parte intellectus et ex parte voluntatis quod utrius- 15
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Item, in anima nostra naturaliter est
imago Trinitatis; ergo non potest quietari nisi in Trinitate; ergo non potest frui
aliquo ordinate nisi Deo trino.
ADCPMSRivzranLN A vsHGO:EQU(<f>FPp-rrcy~µu)
1 non - sine alia] perfecte non quietat fruentem sine alia sive fruitionem fruentis ran I
fruitionem] potentiam Ma I fruitionem fruentis] fruentem :E om. DI2 A YB 2 HGO I alia] altera A YO
2 potential persona A E•G 3 quietari; nee om. p7tj'~µu I nee - quietari] in aliquo alio :E
om. A 0 I potest] posset D posset vel potest A om. A:E 3-5 quia - quietari om. A 2 •
4-5 potential persona AG 5 posset] potest AD I quietari in alia persona] in a. p. q. :E
5.7 quad-· alia om. D' 5 quod est falsum om. 12 A YHO• I est falsum] f. e. vrsn A BGO? add.
ergo :E adnot. Alia littera: si comprehensor perfecte quietatur in una persona, stante ilia quieta·
done, tune posset frui alia A oa 6 Item] Praeterea 1: J quietaretur MSIVZA-H:E I ista] ilia S
ran A Y2 (ista A Yl)BH:E una A GOPl'tY~µu I et om. A GOP I patet quod] om. R. add. tune rN add.
non p 7 ergo vel] quia si fruatur vel igitur p I vel om. ra•n I cum fruitione] cum non frui·
done (not . aliter: cum fruitione sa) C*P*M*SR*V* 8 istius] illius vranAnBGO:E alterius AHp
l'tY~l-'·u J personae om. p7tj'~µu I erunt incompossibilia] i. e. AG sunt incompossibiles :E I erit)
est rN A 0 9 modo] add. detur rsn 10 eadem potential p. e. r una p. AG I potential per-
sona (pan. potentia Ci) CP*M*R*V* I aequatur] aequabitur AG om. AH pon. proportionatur AH:i I
illius] ipsius A-B om. :E 11 potentiae] add. quorum uterque natus ultimate A oa 12 erit]
esset CP est D*r A-B I actus 2 om. :E I poterit] potuerit D posset P potest AG ponitur (not. vel:
Poterit A 02 ) A 0 I perpetuus] aeternus Pl'tY 13 dico quad om. I 2ZA:E 14 absoluter I lo-
quendo] ante de (13) :E om. I2ZA-E I video contradictionem R*I2ZA:E 15 possibile sit] possit
esse A 8 I ex parte2 om. AH:E 15-p.27, 1 utriusque actum terminet] t. a. u. potentiae post
non alia (p. 27, 2) :E 16-18 Item - trino = ADCPMSRIVZr A YiBHGo:E edd.; 9f text. sign.:
Vacat, sic in libro Duns A 1 Vacat, sic in Duns Ra Vacat ya !itteris a-b pa lin. anfractuosa µ
16 Item] Praeterea :E I in anima nostra naturaliter est] in a. est nat. I 'y mens est PZAY?BHGO
:EI nostra om. D*Sr 17 ergo 1 -Trinitate om. D' I non2 ] nee SAYlEHG om. A 0 * I porest 2
om. rNAY?BHGO• 17-18 frui aliquo ordinate] ordinate frui L 18 ordinante p
que actum terminet essentia et non persona vel una persona et

non alia, puta quod intellectus videat essentiam et non personam
vel unam personam et non aliam, et quod voluntas fruatur essentia
et non persona vel una persona et non alia.
Hoc persuadetur sica: Ualiquis actus habet primum obiectum 43
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Pater prius origine quam generet Fi·
lium est perfecte beatus, quia nullam perfectionem sibi intrinsecam habet a per·
sona producta. Beatitudo est perfectio intrinseca personae beatae. Sed si in illo
priori sit Pater perfecte beatus, ergo in illo priori habet obiectum ut perfecte beati-
10 ti.cans; non autem videtur in illo priori habere essentiam communicatam tribus
ut obiectum, sed essentiam absolute, vel essentiam ut est in una persona tantum;
per se ergo non est de ratione essentiae ut est obiectum beatifi.cum ut ipsa bea-
tificet in quantum communicata tribus, et ita non videtur contradictio, sive quan·
tum ad fruitionem sive quantum ad visionem.
15 I! Responsio: habet earn ut in tribus pro obiecto, et tamen primo secundum
originem, quia ex se habet illam obiectam sibi, et hoc est esse prius origine; non
ADCPMSRIVZrBnLN A YEHGo:EQu(PPP'rn"(~µu)
1 et1 = AD:Ep7ty~µu I persona2 om. AG I et 2 om. A 2-4 puta - non alia om. :E 2-3 pu·
ta - non aliam om. D 2 et om. A-B 3 vel unam personam om. Z I et1 om. A Go I quod om.
rBD• 4 et1 om. I2AHGO I et2 om. I 2 AHO 5 adnot. Istud allegat Ioannes Canonicus Ra I
Hoc] add. autem :E I aliquis] omnis (post actus AHG) C 2P 2 V 2 Zr 8 DAYBH'G 0 :E fruitionis post actus
AH 2 5-p. 28, 1 primum- et habet om. A 8 ~ 5 primum obiectum] o. p. AE!L 6-p. 29,
34 Pater prius - Modus ponendi est iste = ADCPMSRIVZr AYiEHGo:E edd. [Item, si (p. 29,
7)- secundo obiecto (P· 29, 34) om. CPM(vide pro his infra respectivas notas criticas)SAH-ry; habent in
mg. A 02 (om. 03 ) in append. p7t~]; 'II text. sign. in singulis codd. et edd. ut sequitur: A: text. Pater prius
(p. 27, 6)- originem (p. 27, 16) sign. Vacat, sic in libro Duns A 1 ; text. quia ex se (P· 27, 16)-
tribus (P· 29, 6) sign. Vacat, sic in libro Duns. Extra de manu Scoti A 1 ; text. Item, si (p. 29, 7) -
est iste (p. 29, 34) et aliquis actus (p. 27, 5) - idem actus (p. 30, 7) sign. Extra de manu
Scoti A 1 [sed corr. notam excludendo ex ea text. aliquis actus (p. 27, 5) - idem actus (p. 30,
7)]. - D: text. Pater prius (p. 27, 6) - visionem (p. 2 7, 14) sign. Vacat D 1 ; text. Responsio (p. 2 7,
15) - secundo obiecto (p. 29, 34) sign. Extra oa. - C: loco textus Item, si (P· 29, 7) - secun·
do obiecto (P· 29, 34) legitur nota: Item, si intellectus etc. usque ibi: Modus ponendi etc.,
quaere extra O=O C 1 • - P: quia ex se (p. 27, 16) - in tribus (p. 29, 6) sign. Extra (loco -tra
invenitur b) pa; loco textus Item, si (p. 29, 7) - secundo obiecto (p. 29, 34) legitur in textu: Item,
si intellectus etc. usque ibi: Modus ponendi etc. - M: loco textus Item, si (p. 29, 7) - secundo
obiecto (p. 29, 34) invenitur signum o=o M 2 (text. "mg.). - R: text. Hoc persuadetur sic (p. 27, 5)
et Pater prius (p. 27, 6) - visionem (p. 27, 14) sign. Vacat, sic in Duns R 1 ; text. Responsio
(p. 27, 15) - secundo obiecto (p. 29 , 34) sign. Extra, totum hoc de manu Scoti Ra. - I: text.
Responsio (p. 27, 15) - secundo obiecto (p. 29, 34) sign. Extra l2(text. er mg.). - V: text. Pater
prius (p. 27, 6) - secundo obiecto (p. 29, 34) sign. Vacat Vi(includit Modus ponendi est iste, p. 29, 34
V 3 ); text. quia ex Se (p. 27, 16) - Secundo obiecto (p. 29, 34) sign. fa.i:ra Vi. - rB: text.
Responsio (p. 27, 15) - Secundo obiecto (p. 29, 34) sign. Extra rBa. - rn: text. Hoc persuadetur
sic (p. 27' 5) et Pater prius (p. 27' 6) - visionem (p. 27' 14) sign. Extra rn 1 (om. rns). - rL: text.
Hoc persuadetur sic (p. 27, 5) et Pater prius (p. 27, 6) - visionem (p. 27, 14) sign. Vacat ru;
text. Responsio (p. 27' 15) - Secundo obiecto (p. 29, 34) sign. Extra rLa. - rN: text. Responsio
(p. 27' 15) - secundo obiecto (p. 29, 34) sign. Extra rNi(Ex- om. rN3 ). - AY: text. Pater prius
(p. 27, 6) - originem (p. 27, 16) sign. Vacat ibi AY2 ; text. quia ex se (p. 27, 16)- Modus po-
a quo essentialiter dependet, et habet obiectum secundum a quo

essentialiter non dependet sed tendit in illud virtute primi obiecti;
licet igitur non possit manere ibidem actus idem nisi habeat habi-
autem est ibi prioritas alia secundum quam obiciatur sibi essentia ut in una per-
sona et non ut in alia, sicut nee ipsa in aliquo priori naturae obicitur uni perso- s
nae et non alii, sed tantum uni obicitur ex se, alii non ex se.
Contra: quaelibet persona intelligit formaliter intellectu ut est in ipsa, non [6)
ut est in alia, nee ut in tribus, ex XV De Trinitate 1 ; ergo ita videtur quad quae-
libet intelligit perfecte intelligendo essentiam ut est in se formaliter; ergo per-
fecta intellectio, quae est beatifica, non necessario requirit ex se intelligi essentiam 10
ut in tribus .
Probatio consequentiae: non minus ad intellectionem requiritur intelligibile
quam intellectus; ergo in perfecte intelligente ex se non minus requiritur quad
habeat in se obiectum ut formaliter intelligibile quam quad habeat intellectum
in se ut quo intelligat. 15
Confirmatur ratio, quia si Pater intelligeret beatifica visione essentiam ut in
Filia, ergo aliquid quasi reciperet a Filia vel ab aliquo ut in Filia. Consequentia
probatur per argumentum Philosophi XII Metaphysicae 2 , quo pro bat Deum non
intelligere aliud a se, quia tune vilesceret eius intellectus, quia perfectionem
reciperet ab intelligibili; ergo ita hie, immo , quad est magis inconveniens, per- zo
fectionem simpliciter, ut visionem beatificam, quasi reciperet Pater a tribus per-
sonis ut obiectis vel ab aliquo ut in tribus. Et tune videntur sequi duo absurda:
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGo:EQu(~FPp-rny~µu)
nendi est iste (p. 29, 34) sign. Extra ille AY~ . - AH: text. quia ex se (p. 27, 16) - Modus ponendi
est iste (p. 29, 34) quern hab. in mg. AH2 sign. Haec additio est de manu Scoti A 11l. - A 0 : text.
Responsio (p. 27, 15)- in tribus (p. 29, 6) sign. Extra A 0 a; text. Item, si (p. 29, 7) - secundo
obiecto (p. 29, 34) sign. Extra A 0 a(om. rextum et notam A 03 ). - µ: text. Pater prius (p. 27, 6) -
secundo obiecto (p. 29, 34) sign. !in. anfractuosa et nota: Nota quod Doctor in originali suo
cancellavit totam istam litteram supra quam vides extra, et continuavit sic: 'hoc persuadetur
sic: Actus omnis habens primum obiectum' etc. - u: text. Pater prius (p. 27, 6) - sccundo
obiecto (p. 29, 34) sign. nota: Nota quod Doctor in originali suo cancellavit totam istam lit·
teram, et continuavit sic: 'hoc persuadetur sic: Actus omnis habens primum obiectum' etc.
Ponitur per modum textus quia habetur in antiquis editionibus et vetustis manuscriptis; text.
Item, si (p. 29, 7) - secundo obiecto (p. 29, 34) sign. Additio; lectiones variantes huius textus
vide in append. B.
1 a quo - obiecrum om. P~ J essentialiter dependet) d. e. :E 1-2 et - dependet om. :EU~
1 habet obiectum om. :EQU~ 2 essentialiter non dependet] n. d. e. A·E:EQU~ J primi obiecti]
prioris AH 3 posset CPMSIVrN:E J ibidem actus idem = A idem actus rell. edd.
T 1 AUGUST., De Trin. XV c. 7 n. 12 (PL 42, 1065-1066). 2 ARISTOT., Metaph. XII t. 51
(A c. 9, 1074b 28-35): «Prim um quidem igitur si [prim um mavens] non est intelligentia, sed
potentia, rationabile est laboriosum esse ei continuationem intelligentiae. Deinde palam, quia
aliud aliquid erit dignius quam intellectus, scilicet intellectivum. Etenim intelligere et intelligentia
erunt indignissimum intelligenti. Quare fugiendum haec eadem (etenim non videre quidem quae·
dam, dignius quam videre}, ut si sit optimum intelligentia. Seipsum ergo intelligit, siquidem
est potentis~imum, et ~st intelli\_lentia intelli~ere »,
tudinem ad primum obiectum, potest tamen manere idem sine

habitudine ad obiectum secundum, quia ab eo non dependet.
Exemplum: idem est actus visionis essentiae divinae et aliarum re,
primum quod non omnem perfectionem habet Pater a se, secundum quad non
s omnis perfectio simpliciter et essentialis sit aliquo modo prior proprietatibus,
sed aliqua quasi posterior ipsis personis, puta ilia quae est ab obiecto ut in tribus.
Item, si intellectus ut in aliquo producto esset principium beatitudinis Pa,
tris, Pater non esset beatus a se, XV Trinitatis 7 1 ; ergo si essentia ut in pro,
ducto sit per se obiectum beatitudinis, Pater non erit beatus a se. Consequentia
10 probatur, quia obiectum ut obiectum non minus requiritur ad beatitudinem
quam intellectus.
Responsio: requiritur ut praesens sed non ut inexsistens; intellectus requi-
ritur ut inexsistens, quia eo formaliter intelligit; non sic obiecto. Exemplum:
Michael non est beatus nisi intellectu inexsistente; est autem beatus obiecto non
15 inexsistente, et esset naturaliter beatus si naturaliter haberet obiectum praesens
licet non inexsistens; non sic de intellectu.
Contra: qualecumque est aliquid a se, tale esset, si per impossibile quodcum,
que aliud non esset.
Item, Pater aliquid reciperet a Filio vel ab aliquo ut in Filio sicut ab obiecto
20 beatitudinis suae; illud quod est a se non requirit necessario ad sui esse aliquid
quod non est a se, et hoc tanta necessitate quanta dependens requirit illud a quo
dependet.
Haec ratio bene concludit, quod Pater non tantum ex parte intellectus sed
ex parte obiecti habet a se unde sit beatus, et per consequens essentiam ut
25 essentia beatificat; non tamen ut in tribus, quia ita requiritur obiectum praesens
a se sicut intellectus a se ad hoc ut sit beatus a se. Sit breve enthymema 2: a se
est beatus; ergo a se habet obiectum ut beatificum; non autem habet a se illud ut
in tribus pro obiecto beatifico, quia tune ut in Filio per se quasi ageret ad beati-
tudinem Patris.
30 Responsio: comparando ad Patrem essentia ut essentia est primum obiectum
beatificans licet simul necessario beatificetur in tribus; ita etiam necessario in-
telligit creaturas, non tamen ab eis exspectat intellectionem, sed ab essentia quam
habet a se; ita, comparando ad intellectum creatum, est possibile primum poni
sine secundo obiecto. Modus ponendi est iste 3 : !I
ADCPMSRivzreoLN A vBHooi;Qu(PPP=Y~tiu)
1 idem] om. A 00 add. virtute primi obiecti <l>p 2 obiectum secundum] s. o. DAl:
3 est) post divinae A YH om. AB*(post actus) 0 *(post vlslonis) essentiae divinae] d. e. (e. om. P*) PI'
AB J aliarum om. A-E
T 1 AucusT., De Trin. XV c. 7 n. 12 (PL 42, 1066). s Cf. ALANUS DE lNsuus, Regu·

lae de sacra theol. (PL 210, 622): • [Regulae theologicae dicuntur] enthymemata, quasi intus in
3
mente latentia, ab en [€v ], quod est intus; time vel timos [OuµosJ. quod est mens». Cf. BALIC
C., Ratio criticae editionis operum omnium I. D. Scoti II, Romae 1941, 106-113.
30 ORDINATIO I DIST. 1 PARS 1 R.· 2
rum in essentia divina, sed essentia est primum obiectum, res visae
sunt secundarium obiectum; non posset autem manere eadem visio
nisi esset eiusdem essentiae, posset tamen manere absque hoc quod
esset rerum visarum in ea. Sicut ergo Deus sine contradictione
potest cooperari ad actum illum in quantum tendit in primum s
obiectum et non in quantum tendit in secundum, et tamen erit
idem actus, ita sine contradictione potest cooperari ad visionem
essentiae, quia essentia habet rationem primi obiecti, non coope,
rando eidem actui visionis vel fruitionis in quantum tendit in per,
sonam, et pari ratione in quantum tendit in unam personam et non 10
in aliam. u
44 Per hoc ad argumenta contra istam viam 1 • Cum prime dicitur
de visione confusa 2 , dico quod universale in creaturis dividitur
in suis singularibus; hoc autem quod est 'dividi', est imperfectionis,
et ita non competit ei quod est commune in Deo, immo essentia 1S
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGo:EQu(FPp-my~µu)
1 in essentia divina = AD in essentia P 2 M ' I'r-L A YE<HGO edd. in ea :E J est] praem. in se p7t
y~µu om. r 0 *A 8 * add. in se 1-2 res - obiectum om. AH 1 visae] in se ADrBD*LNAH
G•:E 0 2 sunt om. A YO:E J secundarium] secundum A GO:E J obiectum om. A G:E 2-3 ea-
dem - manere om. V' 3 manere] add. eadem AE:E J hoc] eo r 80 AH 4 esset rerum
visarum] essent res visae (visac] in se AG• add . vel essct rerum vtsarum A 02 ) ZA-B edd. J in ea om. :E I
Sicut] Si A GO om. AB J sine] absque Rp1tY~µu 4.5 sine contradictione potest] p . s. c. A B:E
5-7 ad actum - cooperari om. A E! 5 ilium] in ras. P 2 primum AB?H 5-6 in quantum - et
non om. rB• 5 in quantum] quo A Go 6 et non = A:E et (add. non D ' ) D ut non A GO non
tamen rs? non AB? rel!. edd., add. cooperando in ipsum P1tY~µu I in quantum om. A Go J et2 ]
ibi I J erit] est CPMSRI*VZr A GO:E 7 idem actus] a. i. 12 A YB?HGO 7-8 visionem essentiae]
visionem vel fruitionem essentiae rN add. vel fruitionem P1tY~µu add. non (praem. vel ad fruitionem
cssentiae A 0 ?) cooperando ad visionem vel fruitionem personae vel personae ( vel pers. om . MV')
unius (u . p . A 0 ?) sine alia ('!I sign. in text. et mg. litteris a-b V 2 ) CPMRI*VZr A 0 • 8 quia
essential quae :E add . quasi AH 0 I rationem] praem. quasi rso A YBGl add. quasi CPMSRIVZrLN
8-9 cooperando] comparando (pon. cooperando C') CPV operando A 8 * om. r 0 • add. ad visionem
vel fruitionem personae unius sine alia, quia essentia unius sine alia ( unius sine alia om. M 1 ) habet
rationem quasi primi obiecti non comparando M 9-11 eidem actui - in aliam] ad visio·
nem vel fruitionem personae vel unius personae (vel unius pcrs . om. 'r) sine alia, quae personae
habent rationem obie cti quasi secundarii :ET 9-10 personam - tendit in om. D J personam]
persona ABH primam v 10 et1 ] om. rs add. ita MSRIV*ZrLAHGO I pari- tendit] om. MS
RPv•zrL A HGO• add. ita rN• I unam personam] una persona MSRI*ZrLN unam A Yo 2 una
A HGo' I et2 ] quod A HGo om. CPMSRIVZAY 11 aliam] alia MSRI*z•rLN A HGO• add. quia
personae habent rationem obiecti quasi secundarii 1tY~µu 12 contra istam viam = AD I
Cum primo] Cum ergo AH Quod A GO I dicitur] arguitur r 0 13 universale] velle rN• add.
vel commune A EH:E'r 14 singularibus] praem . suppositis vel AB J hoc autem quod est] et sic
:E j ~autem quod est dividi om. AG J quod est om. <l>p 15 et om. I2 A-B edd. J ita = AD ideo
CPMSRIVzr-L A:E edd., add. tale dividi A a J non competit] post Deo :E non competet CMR V I
ei quod est om. :E I in Deo om. M*SR'V'
T 1 id est Henrici, cf. supra n. 34. 2 Cf. supra n . 34.

- -- --- - ·~------
DE OBIECTO FRUITICNlS 31
divina, quae communis est tribus personis, est de se haec. Ideo

igitur est cognitio alicuius universalis abstracti a singularibus con-
fusa et imperfecta, quia obiectum est confusum, divisum in illis
quae in ipso confuse concipiuntur. Haec autem cognitio divinae
s essentiae est distincta, quia eius obiecti est quod est de se hoc, et
tamen non oportet in illo distincte concepto personam distincte
concipi vel cognosci, quia ipsa non est primus terminus fruitionis
vel visionis, ut dictum est 1 •
Ad secundum, cum arguitur de essentia exsistente etc. 2 , dico 45
10 quod necessarium est terminum visionis esse exsistens in quantum
exsistens, non tamen oportet quod subsistentia, id est incommuni-

cabilis exsistentia, sit de ratione termini visionis. Essentia autem
divina est de se haec et actu exsistens licet non includat de sua ra-
tione incommunicabilem subsistentiam, et ideo ipsa ut haec potest
1s terminare visionem absque hoc quod videantur personae. Exem-
plum: album videtur intuitive in q u antu m exsistens et praesens
visioni secundum exsistentiam suam; non oportet tamen album
videri tamquam subsistens vel in quantum habet rationem suppo-
ADCPMSRivzrenLN A YEHGO:EQu(PPp-rny~µu)
1 communis est] e. c. I' 80 L: praem. de se P7t'Y~µu I tribus personis] p. t. (t. om. I2) CPMSRIZ
personis A YH •GO• praem. in A E I Ideo om. A G't" 2 igitur - universalis] quid universalis est
cognitio alicuius D 2 I igitur] enim :E om.Zadd. in Deo 't" I est] post singularibus A 02 L: erit I2 AH
praem. non re•n• om. A 0 ' add. non 't" I abstracti = ADC2 :E abstracta C' rel!. edd. 3 est
confusum] c. e. S 2 V add. et P 2 (in ras.)R2 I2r-L add. esse M* add. tune C I divisum] diversum
retn 4 confuse om. AG I divinae om. A-E 4.5 divinae essentiae] e. d. DI' 80 add.
confusa D 5 est distincta) d. e. MSRIVZI' AL: I eius obiecti est = AD eius (om. 12 ) est
obiecti MIVZ est eius (eius om. r 02 ) obiecti RI'BDL est (add. eius P 2 ) obiecti cprN A EI;P7t'Y~µu
eiusdem obiecti S est eius (add. obiecti A oa) A-E't" I quod] quae A YHG2 quantum (praem . quod
A 82 ) AE I est de se] de se est I' 80 L: add. est A 82 6 illo] isto AG 0 ipso AY*L: add. obiecto
M arz I concepto] cognito AHL: I distincte2 ] distinctam A 8 om. AG 0 • 7 concipi vel cogno·
sci= A cognosci vel concipi D concipi rN A YGO edd. cognosci rel!. I ipsa = AD illa I2 A oa istud 't"
illud I' A 0 ' rell. P7t'Y~µu I non est prim us terminus] est posterius obiectum reo I primus om.
AYEH 7-8 fruitionis vel visionis] v. (cognitionis AE) vel (nee A) f. AL: 8 vel] nee I2A
9 secundum] tertium D I cum] quod A 0 I cum arguitur] cum dicitur P7t'Y~µu om. :E I essen·
tia om. l2I' 80 *A I etc.] in ras. A 82 om. I2 A-B:E 10 quod] add. non R* I necesse A-EI: I
exsistens] exsistentem AH 10-11 in quantum exsistens om. :EUt 11-12 subsistentia - ex-
sistentia in ras. R 2 11 id est] ut est P*I*Z scilicet yarn AYBH•G vel :E om. M*V' A 0 12 ex-
sistentia] extra pt subsistentia AB praem. vel in ras. A 02 I termini] add. vel obiecti intuitivi A oa I
autem om. MSRIVzr-N A YBHGO• 13 divina] Dei AG I actu] add. quia A E I de 2] in L: I sua]
sui AH 15 visionem] actum visionis :E I videantur personae] videntur p. CPMSI*V* videa-
tur persona A 8 L: 16 intuitive] add. et CPMSRI*VZI' 8 I et] ut (praem. et A E2 ) AB 17 vi·
sioni = AD visui CPMSRl(om. I2)VZI' A EOiI; edd. I exsistentiam] essentiam AH subsistentiam
AB• I oportet tamen] t. o. rN:E 18 tamqu am] in q u antum AB
T 1 Cf. supra n. 32. 2 Cf. supra n. 35.

32 0RDINATIO I DIST. 1 PARS: 1 R.· 2
siti, quia non habet rationem suppositi nee suppositum in quo est
vel·videtur. Ad formam igitur argumenti patet, quia licet non sit
visio nisi exsistentis in quantum exsistens est, et non est exsistens
nisi in persona, non tamen sequitur 'ergo est exsistentis in quan,
tum est in persona', sed tantum debet inferri quod est subsistentis s
vel exsistentis in subsistente.
46 Ad tertium 1 dico quod prima propositio est falsa, nisi quando C11
in illis distinctis ex natura rei ipsum primum visum distinguitur,
sicut apparet in exemplo tuo de basi pyramidis, nam albedo et al,
bum visum distinguuntur in partes in quibus videntur, et ideo non 10
distincte videtur album nisi istae partes in quibus distinguitur al,
bum visum distincte videantur. In proposito autem etsi personae
divinae ex natura rei distinguantur, tamen essentia visa non di,
stinguitur in eis, quia est de se haec; ideo potest distincte videri
sine illis visis quae subsistunt in ea. 1s
47 Ad illam deductionem ulteriorem de voluntate etsi non
2
oporteat respondere, quia antecedens est negandum, tamen quia

consequentia non videtur necessaria, potest responderi. Cum di,
citur quod 'voluntas non plus abstrahit quam intellectus ostendit',
ADCPMSRivzreoLN A YEHGOI;QU(<DFPp=y~µu)
1 quia - suppositi om. D"'P"'V I r ationem suppositi] om. A 8 "' add. in quo est visibilis
V'(om. V 3 )rLN A 0 • add. ut videtur :E I est] esse AG• om. rL 2 vel = A I igitur = ADA G I
quia = Ar 8 A GI;" quod rel!. prry~µu 2-3 non sit visio nisi] visio sit A- 8 add. sit l2 3 est 1
om. reAYHGI; j et] om. AHG I non est exsistens] ex. n. e. AYHO• non est AG praem. essentfa
AE•H add. essentia :E 4 tamen = ADV:E jest] ens rL praem. essentia A 02 I exsistentis] ante
est A HO exsistens (noi. vel: exsistentls pa pon . exsistentis M ' ) C"'PMSRl*V*ZrB•D•LN• A 02 5 per-
sona] ipsa AG j sed] scilicet Z I inferre r-e referri AG• 5-6 subsistentis vel exsistentis] e. vel
s. AH* exsistentis vel R* exsistentis ru add. quod est A Ern 7 dicendum CP j propositio] ante
prima CP probatio A 0 8 distinctis ex natura rei] ex n. r. d. AE:E I rei] termini AGIO*
9 sicut] ut AG si ru ista ergo AH I apparet] patet ABGOI; I tuol suo rNAH 02 om. A 00 ' I de basil
de base AB basis A GO• 10 visum] visu D om. ABH! I distinguitur (no<. vd: distinguuntur P') CP
MIVZr 8 AY*E 0 :E I videntur] videtur DCMSRivr-B AYEaHGOI; om. A E' 10-11 videntur -
in quibus om. Z 11 distincte post album :E I videretur A YHOI; videntur SA B•G I album] add.
visum reo 11-12 album -videantur om. R"' 11 nisi - quibus om. re• I istae =ADA 0
illae (post partes :E) CPMSRlIVr- 5 1A- 0 :E edd. I quibus] quas AG 11-12 album visum] ante
distinguitur (11) Rlr 0 om. re 12 viderentur RlrLN A YEH•GOI; I autem] tamen A-B 13 di-
stinguuntur SRA HG distinguitur ore A Yo I tamen essential e. t. :E I essential esse V I visa]
in ras. R 2 divina A 0 16 illam] is tam A YO aliam A 8 prry~µu j deductionem] reductionem AH
distinctionem D* I ulteriorem om. :E 16-18 etsi - responderi] om. AV.E!!H!!GO•<D; 'lf sign.:
Extra rLi Ille An litteris a-b V 2 (texc. et mg.) 17 oportet reo AH! I responderi A Y!O! I negan-
dum] negatum (ante est A Y! pon. negandum M ' ) MVr 802 A Y!H!O! falsum et iam negatum :Eprry~µu
18 non] modo Z I videtur] est r 80 AH! 19 abstrahat A 0

dico quod intellectus potest ostendere aliquod obiectum primum

voluntati et in isto obiecto primo aliquod per se obiectum et non
primum (et vocatur hie 'obiectum primum' totum illud ad quad
terminatur actus potentiae et 'obiectum per se' quad includitur per
s se in obiecto terminante primo). Utraque autem ratio ostensa ibi 1
sufficit ad hoc quod voluntas habeat actum suum circa illud; non
enim oportet quod voluntas velit totum primum obiectum osten-
sum, sed potest velle primum ostensum et potest nolle illud quod
ostenditur in illo primo ostenso. Exemplum ponatur tale: in epi-
10 scopatu ostenditur sacerdotium; talis ostensio sufficit ad hoc quod
voluntas habeat velle vel nolle circa sacerdotium, ita quod ex tali
ostensione possit habere velle circa episcopatum et non circa sa-
cerdotium; et tamen non est nisi una ostensio, et unius obiecti pri-
mi, in quo tamen includitur aliquid ut per se obiectum. Dico quod
2s voluntas non abstrahit universale a singulari, sed voluntati osten-
duntur plura volita per intellectum qui est aliquorum plurium inclu-
sorum in primo obiecto, quorum utrumque ut sic ostensum potest
voluntas velle.
ADCPMSRivzrBnLN A YEHGo:E qu(ct> FP p-my~µu)

1 primum] pon. quod secundum se terminat actum r 02 1-2 primum - obiectum om.
A Ht 2-3 voluntati - primum2 om. AG 2 in is to l in illo Dzr A H!I;U ita A I obiecto pri-
mo = AD p. o. (o. om. AH! 0 •) rel! . (om. AG) edd . I aliquod] aliquid CPMSR *IVZ praem. ostendit CP
MSR 'lVZ praem. est {orit r 02 L) R 2 r A H1oa I obiectum om. A 0 • I et 2 = ADAvo-r sed CPMSRIVZ
r 02 LN A E:Eplt"'(~µu 3 et - primum om. rN• I vocatur] nominatur z I hie] hoc A EO I illud
om. A YHGO• 4 terminantur M*V A E I potentiae = ADy~ I quod] illud quod IZ:Ey non pri·
mum quod AG om. D I includitur] inclinatur An intelligitur vel includitur A 5 se] add.
unitive plt"'(~µu I obiecto om. AYHGO• I obiecto terminante primo] p. o. t. :E I autem om. RrN
A E I o stensa ibi] i. o . D:E 6 suum] primum (pwem . suum A 02 ) A Go 7 voluntas] add. ut
habeat actum primum AG I velit] add. illud M 2 IZA G• I obiectum = AD 8 sed] quia CP*MS
RIVZr:E I potest1 ] add. non P 2 M 2 IZ:E-r I primum ostensum et potest nolle = ADRa (pote•t om.
D) I illud] aliquid P 2 r 8 om. A-E I quod] add. non C*P* 9 primo om. OPMSRIVZr A v2 Eo I
ostenso] add. et etiam non velle prty~µu I ponatur tale= AD ponitur tale CPMSRI(om. l2)VZ
r A EOaplt"'(~µu 10 ostenditur] pon. includitur rLa I ostensio] add. omnino 12 I ad hoc] ad
haec A E om. A YO 11 vel] et R 2 r-N I nolle] non velle R 2 I' 80 12 potest r:E I haberi
AG I circa om. A -r
2 0 13 et1 = AD:E I et2 ] om. CPI2VZA GO add. ostensio MSRI*I'-N A YEH:E
14 obiectum] add. sed non primum AG I Dico quad= ADVI'N' Dico tamen quad S Dico
quad tune 't" Dico tune quad rN 2 rel!. plt"'(~µu 15 abstrahat A E I universale] velle AI*rN•
A H2 :E 0 I a singulari] a singulare AD* assignari :EU a particulari vel (add. a AB) singulari AB
plt"'(~µu I voluntati] volita AH 16 volita] obiecta plt"'(~µu om. I2AYEHGO•:E 16-17 plu·
rium inclusorum] i. p. r 17 primo obiecto] o. p. I' 80 praem. illo P 2 I'BDNa I ostensum
om. D' 18 velle] praem. sic rn2LN A 02 add. vel non Map add. vel non velle ~µu add. et non
indifferenter I' Ba
T 1 id est, utraque ratio ostensa in obiecto primo voluntati ab intellectu, scilicet ratio
obiecti primi et obiecti per se.
Duns Scotus. Ordinatio 3

48 Ad confirmationem, cum dicitur 'obiectum aut differt re aut [SJ

ratione' 1 , dico quod differt ratione. Et cum improbatur quod non,
'quia intellectus non distincte concipit hoc ab illo' 2 , dico quod
non oportet ad distinctionem rationis quod intellectus habeat illa
sicut obiecta distincta, sed sufficit quod in primo obiecto conci, s
piat illa.
49 Ad aliud de quietatione 3 dico quod Pater quietatur in essentia
sua ut est in se; nee sequitur 'ergo non potest quietari in ea ut in
Filio vel in Spiritu Sancto', immo quietatur in essentia ut com,
municata est eis, et hoc eadem quietatione qua quietatµr in essen, 10
tia ut in se. Quod enim quietatur primo in aliquo obiecto, quie,
tatur in illo in quocumque est secundum illum mod um; ita hie, si
beatus prius fruatur essentia quam persona, non quietatur ulte,
riori quietatione quam prius quietabatur sed eadem quietatione,
in q u an tum obiectum quietans terminat ut in aliquo et prius non 1s
terminavit ut in illo.
50 Per hoc ad quintum argumentum 4 dico quod non erunt ibi
duo actus, quia quicumque actus est ibi fruitionis vel visionis,
est obiecti primi sub una formali ratione; sed ille unus actus potest
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOI;QU(CI>PPP't'7t"(~µu)
1 confirmationem] probationem AG I aut1 om. A EHG I differet AG I re aut om. rN• I aut2 ] in
ras. I2 vel z 2 dico - ratione om. A Et I Et] Quod M 'SI 'V 'Z Quia rL Sed R, T am en A H om.
CPM 2 R 2 I 2 V 2 I' 80 A vao I cum] quando CPM 2 I'N tamen S I improbatur] probatur CPM 2SRIV2Z
rsoL2 NA:E edd. I quod n on om. :E 3 illo] isto SAY ipso A 0 4 oportet] requiritur hoc :E
4-5 quod - distincta om. :E 5-6 concipiat] concipiatur M 2 contineat rN• contineantur R 2 :EQ•U
6 ilia = ADl'Ni aliquid MSR(om. R 2 )I'VZI' 8 ' 0 LN' A-Gp-m[3µu aliud CPI2I' 82 aliquid aliud y ali-
qu a :E add. sicut intelligendo hominem intelligitur rationale vel animH, etsi differunt secunclum
ratio nem' et intelligendo Unum intelligitur aliud A 0 • 7 aliud] illud r 0 .'\ YHG istud l 'I 0 I dicen-
dum D I quod om. A YHO I Pater = AD Pater aeternus rd!. edd. 8 sua] scilicet AG odd. p riu s
ordine originis et A 0 • I est om. CP]l.,lSRI*VZl'AG+ I Pee] om. A E' nee videtur nee A E& I ergo ]
add. quod M*SR*V* I in e~. J in essentia CP 2 PV2 A-E om. I ' I ut 2 ] add . .:stV•A- J::E 9 in 1 om.
MS*I'N AG 9-12 in Spiritu - in illo om. A E? 9- 10 in essentia - qua quietatur om.
A 8l 9 essentia l exsistentia AD add. sua R 2 9-11 ut communicata - essentia ut om. A H<
9-10 communicata est eis ] est (in V' on. V 2 ) c. eis (eis om. P'") CPMV est eis c . A_G 10 est] de
Dadd. in I2AY 0 • 10-11 inessential essettLia MVin I'N' om . I'N 2 11 ut] add. est AGprry~y.u I
se] add . et ut in se MY* add. et non communicata A 02 I primo om. Z 12 secundum] per rso
13 prius] primus y primo (pose essentia :E) A HI; primum A GO I quam = AD 2 deinde A - E-r; postea D '
rell. prry[3;.tu I quietatur] add. in persona :E 14 quietatione 1 ] quietitudine AG I quam - quieta-
tione om. D' I quam] qua :E I quietatione om. :E 2
15 terminatur AH I et] ut A 0 16 termi-
natur AH I illo] tertio D 17 quintum =AD quartum I2 aliud R ultimum (posr argume ntum AH-r)
I ' rel!. edd. I argumentu m om. L 17-18 erunc ibi duo actus om. D' 18 est ibi] post fruitio-
nis D vel :E om. CP' I ibi om. MR*V 19 formali r atione] r. f . A:E I unus actm] a. u. A 8 :E
T 1 Cf. supra n. 39 . 2
Cf. ibidem . 3 Cf. supra n. 40. 'Cf. supra n. 41.
esse omnium vel obiecti per se virtute primi obiecti, vel potest esse
tantum ipsius obiecti primi: nee igitur erunt duo actus eiusdem
speciei simul, nee successivea.
LC. - DE FRUITIONE COMPREHENSORIS LOQUENDO DE POTENTIA CREATURAEJ
[91 s Quantum ad tertium articulum de potentia creaturae 1 dico 51

quod intellectus non potest per potentiam suam naturalem videre
essentiam non videndo personam, quia cum intellectus de se sit
potentia naturalis et non libera, agente obiecto intellectus agit
quantum potest; ergo si obiectum ex parte sui agit manifestando
10 tres personas intellectui, non est in potestate intellectus ut videat
aliquid ostensum et aliquid non videat.
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Ad aliud de imagine 2 patet re-

sponsio per praedicta 3.
ADCPMSRNZrBoLN A YEHoo:EQtl(<IJFPp-rny~µu)
1 omnium vel obiecti =A omnium (pon. obiectl Ma) DCPMR 2 (in rn.<.)l'V'ZrN omnia S ob-
iecti (pon. omnium obiectorum A 02 ) rzv 2 r-N A edd. et primi et etiam alterius :E I per] secundum rN I
virtute primi obiecti] obiecti virtute :E I obiecti2 om. A YHGO*(ante prim!) I vel potest esse om. :E
I
2 tantum] tune Z tantum ipsius obiecti primi] primi obiecti tantum post esse 1 (1) :E ipsius] I
uni us CPMSR *I 'V*Z not. alias: uni us roa om. 12 A HGO I nee] non (post lgitur :E) R 2 I 2rN A:E ut D*
5 Quantum] Quo rBo I tertium articulum] aliud (alium A Y) argumentum (articulum A Y2 ) A YGO•
articulutD alium AH 6 quod om. M I per potentiam suam naturalem = AD de potentia
sua naturali rell. edd. [ in ras. P 1 ante non potest A GO] 7 essentiam] add. divinam A 0 I non]
nisi A E:E praem. et A Go I videndo om. AYH!GO I personam] personas Pl'tY~f-1.U add. si ostendatur
sibi essentia in persona A oa 8 naturalis J add. immo quietatur in essentia ut communicata est
eis ('ff sign. Vacat M 2 ) lv1 add. immo quietatur in essentia ut communicata est eis et hoc eadem
quietatione qua quietatur in essentia ut in se ('ff sign. in text . et mg. litteris a-b V2) V I agente
obiecto] o. a. :E add. in intellectum (·ctu T) LT 9 ergo] praem. tune AH I obiectum] add .
quantum est R J sua A HG:E 10 tres personas] tertiam personam AG 10-p. 36, 1 personas -
Similiter] intellectui D! 10 est] erit L I in potestate] ex parte A 0 10-11 videat ... non videat]
non videat ... videat rBDLN• 11 aliquid1 - videat om. A I videat] pon. signum 8J A 02 (texc. .. mg.)
12-13 Ad- praedicta = codd . edd.; 'ff text. sign.: Vacat A 2Ravar 02 !in. anfractuosa µ 12 aliud]
illud pro Al: I patet om. AYBHGO*(post responsio , 12-13) 12-13 patet responsio] r. p. CPMSRIVZ
rLN add. quia concludit solum de potentia ordinata Dei ya I patet - praedicta] quaere (praem.
responsionem p) supra contra opinionem Avicennae, quaestione prima huius distinctionis :Ep re·
sponsionem quaere 7tj' responsionem quaere. Potest did quad concludit de facto regulariter et
de potentia ordinata, licet oppositum esse posset de potentia Dei absoluta ~µu; add. insuper: Vel
dicatur quod consequentia non valet, quia licet Deo trino voluntas fruatur, non tamen ut trino.
Quaere infra solvendo tertium principale huius quaestionis, et supra contra opinionem Avicen-
nae, quaestione prima huius distinctionis, et alibi ut scis ad illud motivum de imagine µu ['!!
Potest did - de imagine sign.: Additio u !in. anfractuosa µ] 13 per praedicta = A praedicta
D' per dicta 02 cum dicitur, mens est imago Trinitatis, sequitur quod est capax Trinitatis; sed
quod non possit quietari in essentia nisi Ut in tribus, non sequitur rNa etc. rN' rel!. T (quoad
Lp7tj'~µu cf. ad 12-13).
T 1 Cf. supra n. 30. 2 Cf. supra p. 26, 16-18. 3 Cf. supra n. 13.
52 Similiter nee est in potestate voluntatis ordinate frui sic non

fruendo sic, quia sicut non est in potestate voluntatis ut ordinate
non fruatur (si enim non frueretur, non impedita in hoc, pecca-
ret et mereretur non frui), ita non est in potestate voluntatis ut
ordinate fruatur aliquo et non fruatur quocumque potest frui; et s
ideo non est in potestate eius ordinate manentis sub aliqua ra-
tione non frui sub qua po test frui a.
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Sed de potestate absoluta voluntatis
est magis dubium . Tamen ibi potest dici quad non est in potestate voluntatis frui
sic et non sic, quia licet in potestate voluntatis sit aliquis actus ut ponatur in esse to
vel non ponatur, tamen non est in potestate eius ut actus positus in esse habeat
illam condicionem vel non habeat quae naturaliter competit actui ex ratione
obiecti. Exemplum: licet in potestate voluntatis sit elicere actum peccati vel
non elicere, tamen si. actus positus in esse habeat inordinationem, non est in
potestate voluntatis ut actus po situs sic in ess~ sit vel non sit inordinatus; actus lS
autem fruitionis quantum est ex natura obiecti primi natus est ut sit trium per-
sonarum in essentia, quia - non ponendo aliquod miraculum - ex parte obiecti
erit de se trium; igitur non videtur esse in po testate voluntatis ut actus positus in
esse sit essentiae ut in tribus vel non ut in tribus.
ADCPMSRIVzranLN A YEHGOI;QU(CI>FPp-rny~µu)
1 nee] non DCPMRIVA 8 H:E Jest om. AYGO l sic] essentia :E add. et rao 2 frui R 1
ran I sic] persona :E I quia] praem. ergo AH I sicut] sic A om. :E I potestate voluntatis] eius
02
potestate :E add. ordinatac; ra 2 I ordinate] ante ut DCPMSR'I'VZr 02 LN 2 A 0 post fruatur (3) AH

ordinate manentis (m. o . . A G-r) ante ut R 212 AG edd. 3-5 non fruatur - ordinate om. :E
3 frueretur] fruetur A 0 fruatur P 4 meretur DV A E 5 aliquo et non fruatur om. Z
5-7 fruatur 2 - frui 2 ] sub quacumque r atione vel modo potest ipso frui fruatur eo :E 6 or-
dinata C *P *MSRIVZI'LN A 8 I manentis] manens P*MtSRI*VZrLN A E add. aliquo A 02 7 sub
qua potest frui om. A EHGOt 8-p. 38, 17 Sed- insit = codd. edd. [post actum (p. 37, 6) AD];
9f text. sign.: Vacat, sic in libro Duns A 1 Vacat, sic Duns R~ Vacat A 1 D 2 (tex<. et mg.; -cat deest)Va
!in. anfractuosa et nota: Sic in originali Doctoris µSic in originali Doctoris. Concordia cum ipso
supra quaest. 1 art. 3; ibi loquitur de modo ex parte voluntatis, hie ex parte obiecti u 8 ab-
soluta vohmtatis] v. a. DA GI; 9 est magis dubium] m. e. d. S m. d. e. r I Tamen om. 12
vr A I Tamen ibi potest] Potest enim :E 9-10 frui - voluntatis om. A Et I frui sic et non
sic] sic vel sic frui :E 10 et] vel A B•G I quia] Responsio quod r 0 I quia licet] licet enim :E I
voluntatis] add. ut terminat actum voluntatis ran• I aliquis om. A 11 ponatur] add. in esse
AG I ut] quod :E 12 illam] istam D*rao A Go aliquam 12 J illam condicionem] c. i. post ha-
beat :E J actui] add. vel consequitur actum A 02 J ex] sub A E om. r 13 obiecti] add. quia
ex natura essentiae est ut obiecti quod visio eius sit in tribus A oa I elicere] eligere M*SR2 V
:E I actum peccati po.<t elicere (14) I;Q 13-14 vel non elicere om. :EU 14 elicere] eligere
MSV:EQ I actus] add. sic I*Z I in 'esse om. A-E 14-15 habeat - in csse om. rnt 14 inor·
dinationem] etiam (om. V 2 ) ordinationem V deordinationem prty~µu add. ex natura sui :Eprty~µu
15 ut actus] quod :E I sic om. vraL A YEHGO*(ante positus):E I in esse om. A YB 2 HGO• I deordi-
natus prty~µu ordinatus I*AG 16 primi] ante obiecti Rapr-LA802 om. CP'MSR'l'VZrLAH
001
J ut sit] esse ran:E 17 quia] quare J non] nisi AG om. P* 18 erir] esset (not. vel:
crit P 2 ) CP est AGO• et I' 0 * I trium] trinum .M*RV add. personarum -r I non] add. crit ut I*Z I
videtur esse] est AH I esse] post potestate CPM*R post voluntatis V om. I*ZAYG 19 essen·
U Contra: quidquid non necessario concomitatur actum, est 53

in potestate voluntatis elicientis illum; vel sic: quaecumque non
necessario simul respiciuntur ab actu voluntatis, nee etiam ab ipsa
voluntate ut elicit actum; vel sic: quaecumque separari possunt ut
s terminant actum voluntatis, possunt etiam separari respectu po,
tentiae ut elicientis actum. ll
[10] Si dicas quod ista ratio concludit quod non est in potestate Dei quod actus
sit essentiae et non trium personarum, dico quod non sequitur, nam actus eli,
citus est in potestate Dei quantum ad aliquam condicionem quae naturaliter sibi
10 competeret ex obiecto et tamen non est in potestate creata quantum ad illam
condicionem. Exemplum: in potestate Dei est ut actus elicitus a voluntate pee,
cante referatur ad Deum quia Deus refert illum ad se, non tamen est in pote-
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGOl;Qu(FPp-rny~µu)
tiae] esse D!VA G praem. sic A 0 J vel -- tribus om. 2: 0 I vel] et I*Z I non] add. sit (ac!c!. ultra
esscntiac M ~ l2) CPMSRIVZr A E J ut2 om. CPM!SR*PV;zron A EG!
1-6 Contra - actum = ADCPMSRIVZrA 0ap<Drt <D ~<Dµu [ post frui (p. 36, 7) AD post frui
(p. 36, 9) CPMSIVZ; 'II notant hi ultimi codd. post frui (p. 36, 9): continua (om. PS' praem. sic vel non
sic M 1 ) ly 'frui' cum ly 'sic et non sic', et illud quod interponitur (intcrposita Z) [scilicet Contra
(p. 37, 1)- actum (p. 37, 6)] est instantia (insr. om , IZ) quam extra addidit. Hane notam delent
aut habendo earn in litura aut ponendo Vacat vel Extra P 2 FV 2 (V 2 relinquit immediate post frui: sic et
non sic, cf. r infra . C 2 pon. super 'continua' litteram .a. et postea, interposito textu: Contra (1) -
actnm (6) litteram .b. - Post frui (p. 36, 7) r, ita tamen ut immediate post hoc frui interponant: sic
et non sic rBDLNl. rNa not. insuper: Littera quae deficit in 'frui' ante paragraphum incipien-
tem 'Contra: quidquid' continuatur ad 'sic vel non sic', quod sequitur in quinta linea (i.e.
post actum, p. 37, 6). - Post obiecti (p. 36, 13) Rp <Drt (l)~(l)µu (Ra not. in fine: sic et non sic, de
quo cf. supra notam codicum CPMSIVZ). - Post tribus 2 (p. 36, 19) A 0 l] ; 'II text. sign. insuper
sequentibus notis criticis: ... est instantia quam extra addidit (cf. hie paulo ante dicta) CPMSIVZ
Illud quod hie interponitur, est una instantia quam extra addidit S' Extra A 1 C'PaMisaP(cext."
mg.)V•rBWiLlNO(-tra deest) Deficit; invcnies in libro f. r ... J rN• Hane replicam non habent manu-
scripti vel editiones antiquae u. Textus cadit sub Vacat pro textu Sed (p. 36, 8) - insit (p. 38, 17)
signato R mb !in. anfractuosa et nota pro eodem texN signatis µ 1 actum] add. voluntatis D
2 potestate] potentia p (l);t (l)~(l)µu I ilium] istum D sic z praem. actum P 2 rBo add. actum rNa
3 respiciuntur] in corr. V 2 recipiuntur D' 4 voluntate = AI voluntatis Z J ut 1 ] sic Z I elicit]
eliciat D* causat P r-N J actum] actionem rN A 0 1
2 5 etiam] autem C om. DrN A 0 1 6 elicien-
tis =A elicit rel!. p(l)rt(l)~(l)µu I actum] praem. illum P 2S'r 80 praem. istum R 2 add. illum IVZ add.
sic et non sic rBn 2 LN add. sic et non sic; sed essentia a persona et persona a persona separari po-
test ut terminat actum, quia unaquaeque persona habet sufficiens ter~inativum et quietativum;
igitur et respectu potentiae ut elicit actum. - Respondetur quod non oportet ubi obiectum est
intuitive visum et ubi actus fruitionis est conformiter elicitus, et non ubi est eliciendus A o1
7-p. 38, 17 'II Si dicas - insit sign. Additio AHa 7 dicatur 2: J ista] ilia (post ratio I') CPM*
vr AH I concludat DR I est] sit I: I in potestate om. ro;LN; I quod 3 = AD:E ut rel!. edd. l ac-
tus] add. fruitionis ordinatus r 02 8 trium om. A HO 8-9 elicitus] alicuius vrBD! A Y•HGO•
alicuius elicitus prty~µu elicitus vel alicuius A 10 competeret] competit DI2 A HG add. etiam I'
add. et AHJ ex] ab rBo• A-E Jet om. A GO:E I tamen] qui 2: J creata] creaturae <l>prry~µu J illam]
istam D*(post condicionem, u)rBDAYGO 11-12 peccante] in ras. R 2 om. PrL 12 Deus om~
M'SR*V' I refert] referet rB•D• I illum] istum AHGO istam R2 add. actum A-H:E edd., add.
actum tantum I' J est om, fBD•
LD. - DB FRUITIONE COMPREHENSORIS ET VIATORIS LOQUENDO DE FACTOJ
54 Quantum ad quartum articulum de facto 1 dico quod de facto c111

erit una visio et una fruitio essentiae in tribus personis. Et hoc
dicit Augustin us I De Trinitate cap. 10, in fine: «Neuter sine
altero ostendi potest », et loquitur de Patre et Filio; quod in, 5
telligendum est de potentia ordinata, de qua locutus est Philippus,

volens Patrem sibi ostendi, quasi potuisset de facto videre Filium
sine Patre. Et tractat ibi Augustinus de verbis Philippi et respon,
state voluntatis quando positus est in esse ut illo utatur ad Deum, quia illo actu
fruitur creatura; non potest autem simul eodem frui alio a Deo et uti illo ad 10
Deum. - Exemplum tamen istud non videtur bonum, quia actus ille peccantis re-
fertur ab una potentia et non ab alia. D imittatur ergo exemplum et teneatur
ratio 2, quia accidens necessario consequens actum positum potest non inesse
manente actu, et hoc subest voluntati divinae, non autem voluntati creatae
elicienti actum; ita dicatur de condicione quam actus natus est habere respectu 1s
obiecti secundarii necessario quantum est ex se, non tamen essentialiter; ideo
subest voluntati divinae ut ilia condicio non insit.
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGOI;Qu(~PPp-rny~µu)
2 quarturn articulurn] a. q. D aliurn art. M 'SR *I*VI' A YO aliurn art., scilicet quarturn
AG I de facto 1 om. RI: I dico quod de facto om. DV' I quod] add. coirprehensoris A oa 3 erit)
esset (pon. est C ' ) CP' est P 2l2 A YHGO• I una visio et una fruitio =ADS una fruitio et una (u.
om . A-B) visio rel!. edd. I Et2 = ADS 4 De Trinitatel Trinitatis I' 80 A YH I 10] in ras. p 4
(antt cap. z pon. 10 P 2 ) PM 'VZ 14 M' 8 AH-r; 8 vel 23 fll't~ 10 vel 23 yµ pon. 14 capon. 4 A 02 I
in fine] h:iturAGadd.g.I' 80 AYB•add.igiturAH 0 add.quia pl't'(~µu I sine] siAG 5 et1 om.
I' 80 * 5-6 intelligendum] tenendurn AG 6 locutus est] fuit locutus rno loquitur sive locu-
tus est A 0 7 Patrern sibi ostendi om. rL I posset AHO I videre = AD vidisse <~me de facto r 8 )
re!!. edd. 7-8 Filiurn sine Patre] Patrern sine Filio vel e converso I: 8 Et om. CP*M* I
tractat ibi Augustinus = AD Aug. ibi (it• AH) tr. A-E Aug. tr. ibi edd . tractat hoc Aug. I:
tractat (add. ibi rm) Aug. SRIZr Aug. (add. ibi P'V') tractat (add. ibi M' A Bi) CPMV AB add. 1 De
Trinitate cap. 10 et super loannern, homilia 70 P I verbo Ml 8-p. 39, 1 responsione] praem.
de r 9 voluntatis) add. creatae p A 0 • I ad Deurn om. rL 9-11 quia - Deurn om. v•
9 illo 2 ) isto A 0 praem. in AHOI;Q •U 10 eodern] add. actu A EHI; 10-11 frui - Deurn) uti
ad Deurn (ad D. om. A EH) et frui alio a Deo v~ A Y•EHGO edd. 11 tarnen om. AI: edd. I istud]
illud Rl*ZA 0 I actus ille) i. a. I: I ille] potentiae A Go I peccantis] potestatis AA E praem. volun-
tatis '( add. est I: 11-12 refertur) post et 1 (12) I: referetur A 8 add. frequenter M'Zy
12 potential in ras. C persona p pon. persona P 3(om. P3 ) not. alius liber: personaµ add. scilicet
2
increata A 0 • I et 1 om. DCPMSRIVZA I non om. I: I alia] add. scilicet creata A 0 • I ergo J om.
A YBHGO 'I: ideo ante Dirnittatur A 0 • J exernplurn] praem. illud AH add. illud A YO edd. J tenea-
tur] tenetur A E detur (pan. tencatur Ma) ADCPMSRPV'ZI' 02 LI:Q2 om . I;Q' 13 accidens] actus
D lacuna AG add. non P 2 (om. P 3 ) 14 et) quia crN praem. quia A 02 I hoc] om. rN add. si
I' 8 *0 * J autern om. I;Q•U I voluntati2 om. I: I creatae] creaturae D *MI2-r 15 natus est] e. n. I:
16 non tarnen] t. n. CPI: J ideo] et ita A 8 praem. et DA GI: 17 subest) add. essentialiter pars I
ilia condicio) c. i. I: add. insitvel y J non] vera AG I insit] sit AEHGo• praem. sic R
F 4 AUGUST., De Trin. I c. 8 n. 17 (PL 42, 832). 6 loan. 14, 8.
1 2
T Cf. supra n. 30. Cf. supra p. 37, 8-11 « dico .. . condicionern».
sione Christi. Hoc etiam vult Augustin us XV De Trinitate cap. 16:

«Forte omnem scientiam nostram uno simul conspectu videbi,
mus». Et quod <licit 'forte', non refertur ad obiectum beatificum,
sed ad alia videnda in eo 1 •
s Similiter de viatore dico quod de facto necessario fruitio habi, 55
tualis ordinata simul est trium personarum licet non actualis;
nullus enim viator nee comprehensor ordinate potest frui una
persona non fruendo alia (hoc est nisi habitualiter fruatur alia,
hoc est quod sit in proxima dispositione ad fruendum alia) si
lo distincte haec concipiatur ab illa; et ideo non stat fruitio unius
personae cum odio alterius personae, quia, sicut <licit Salvator in
Ioanne, qui me odit, et Patrem meum odit.
ru. - Ao ARGUMENTAl
LA. - An ARGUMENTA PRINCIPALIAJ
[12] 15 Ad argumenta principalia. Ad primum de I Ethicorum 2 dico quod 56

bonum uno modo convertitur cum ente, et isto modo potest poni
in quolibet genere; sed bonum ut sic non habet rationem obiecti
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI;QU(<J>FPPTit"(~µu)
1 Augu~tinus] id est (?)AG in A 0 om. AYH 2 :E 2 Forte] ante videbimus (2-3) CPMSR
IVZI'LN A E:E f. (I) A f. (om. r 0 2 ) forte (forte ante videbimus, 2-3) rBoA Y2 scilicet A YIH in fine (add.
forte ante videblmus, 2-3 A 02 ) A 0 inferiorem forte (forte ante videbimus, 2-3) AG om. D j omnem] add.
inquam :E add. inquit •1\Ep1tY~µu I uno] unico IZ om. I' 8 * I simul = ADp1tYl'µu J conspectu =
ADp1tY~µu conceptu (praem. contuitu vel R' add . vel co ntuit u pi add. vel intuitu M') CPMSRI'VZAH:E
contuitu I2I'L A YBG intuitu (praem. conceptu et A oz) A 0 .. conceptu vel contuitu rN contuitu vel con·
ceptu rao 3 dicit] dicitur P om. AH 0 * I beatificum] beneficii V 4 eo] ipso A-E essentia
2
P (eo P )3 5 dicitur A E I dico quod om. AYHO• I dico quod de facto] de facto dico AG J
fruitio] om. AH add. eius :E 5-6 habitualiter D 6 simul est trium personarum] est respectu
trium personarum simul rao J actualiter D 7 nullus enim] licet enim nullus A 0 J ordi-
nate potest] p. o. :E 7-8 potest - persona om. rn• 8 hoc est] hoc non est M*S*R *V*
hoc est non rL et ran I om. cprn 2 NA YHGOt I hoc est nisi] scilicet saltem :E I fruatur alia]
om. :E add. et I'LN 9 quod] add. maxime AH add. non A GO• I ad fruendum] fruendi
A-E edd., om. M' 10 haec] hie M* illa I2V2 I'N AYBH:E ipsa A Goi ipsae personae vel ipsa es·
sentia A 02 om. CP* [ante distincte :EAG post concipiatur I2 A HO] J concipiantur A 02 concipitur
MRIVZr I ilia] illo DV2 I' 8 DAE:E ea AH hac 12 eo (pon. illa P') cprNAYGO 11 odio] obiecto
D odio vel obiecto A om. AH ' fruitione Am J quia] ideo :E J sicut om. PAG:E 11-12 dicit
Salvator in Ioanne] Salv. d. in Ioanne AYE Salv. in Ioanne d. :E 12 odit2 ] etc. l*Z
15 principalia om. A-B I de I] primi Av 'HGO primo A v 2 I de I Ethicorum om. :E 16 conver·
titur - modo om. AB• I isto] illo DCPMSIVZI' 80 AE!HG I isto modo] sic :E add. bonum SR'I
zr A I potest poni] ponitur AG 17 obiecti om . rL AB
F r AUGUST., De Trin. XV c. 16 n. 26 (PL 42, 1079). rz loan. 15, 23.

1
T Cf. DuNS Scorns, Ordinatio pro!. n. 209 (I 143, 15-17). 2 Cf. supra n. 23.
fruibilis, et ideo non oportet quod in quocumque sit bonum hoc

modo sumptum quod ibi sit proprie ratio obiecti fruibilis. Ratio
enim boni fruibilis non est ratio boni in communi sed boni perfecti,
quod est bonum non habens defectum, vel saltem secundum ap,
parentiam est tale vel secundum praefi.xionem voluntatis 1 , qualis s
non est relatio.
57 Ad secundum 2 dicitur quod illa quae uniformiter respiciunt
essentiam et personam, tantum sunt essentialia, si tantum conve,
niunt personae sunt praecise personalia; quae autem sub alia ra,
tione respiciunt personam et sub alia essentiam sunt essentialia et io
personalia. Primo modo se habet bonum, secundo modo unum,
scilicet indivisio, quae sub una propria ratione pertinet ad essentiam
et sub alia .ratione propria pertinet ad personas.
Sed contra: istius causam quaerit argumentum 3 ; arguit enim:
cum haec duo aeque videantur convertibilia cum ente et ad di, 1s
ADCPMSRivzrBnLN A YEHGOI;QU(PPp-rny[3µu)
1 et om. I2 AHGO I sit] est A-BI; 2 quod] quia rL om. A YHGO• I ibi sit proprie] s. i. p.
A 8 G2 p. s. i. AYHO s. improprie AG' I proprie ratio obiecti] r. o. p. r ratio propria obiecti DI
ratio 1 ] fruitio vel ratio AG I obiecti om. CA-B 3 enim] autem CPMSRivzrLNI; 4 quod]
quia :E J defectum] om. r 0 • add. vel verc Mi add. et hoc vel vere 1: I saltem om. I: 4-5 secun-
dum - tale] tale secundum apparcntiam A-E apparenter 1: 5 est] esse SR*I*Z om. V I vel]
ut S om. M* I quale A HI; 6 relatio] remotio D* respectus (add. vel relatio A 0 ') A Go 7 adnot.
Henricus, Q.uodlibet q. 1 rBiDi et pauci I secundum] add. quando dicitur quod unum et bonum
aequalitcr transferuntur ad divina A oa J dico D I ilia] ista D ea AB om. l: I respiciunt] recipiunt
C*P* 8 tantum sunt] s . t. 1: I essentialia] essentia M*V' I si] sed (add. quae 0 2 ) D quae I2
sed quae p7ty[3µu 8-9 conveniant p 2 rsn 9 praecise] praecipue A 8 tantum r 80 om. AG I
alia] aliqua A YH 10 respiciunt personam] p. r. (r.] rcclplunt P*) CPMIVZr I personam ...
essentiam] e .... p. SI 2 Al: I alia] add. ratione SA-G I essentialial praem. et J2rB 0 AYEH:E
11 bonum] add. quia non inest bonitas personis nisi per essentiam A oa J secundo mode] tertio
m. C 2 A 02 praem. Secundo modo paternitas C 2 praem. Secundo modo se habent proprietates per-
sonales A oa. add. paternitas (numerus ~ patcrnitas vel numerus p numerus vel proprlctas "t' praem. se habet AB
7ty[3µu) , tertio modo (add. se habet p7ty[3µu) M apr=aA rni; edd . 12 scilicet] in ras. A H2 quia R 2
12rBD•A-H secundum D* Henricus Q.uodlibet q. 1 rN' quia scilicet rN2 praem. quia Mil: I quae
om. I2I'N A YEH;GOI; J una = ADI'Nipity[3p.u I ad essentiam] ad aliam AG om. r 0 • 13 ratione
propria] p. (prima 1:) r. AYHOI; I propria om. orNAE I pertinct om. I2A-B I personam J2AG
14 contra] add. quia 1: I istius] huius 1: I arguit] quaerit AH I enim] add. sic A Go 15 aeque
videantur = AD v. ac. 1: aeque videntur CPMS!Vzr- 0 AG videntur aeque RI' 0 AYHO-r videan-
tur esse aeque p7ty~µu aeque videntur esse A E I et] add. aeque l: 15-p. 41, 1 ad divina
transferri] t. ad d. I: I divina] divinam A 0 * add. aequaliter AG
F 7 HENRICUS GANO. , Quodl. I q. 1 in corp. (f. lA): «Si aliquid sub una et eadem
ratione conveniat personae et essentiae, ipsum solum est essentiale, non personalc; si vero
aliquid solum unicam habeat rationem qua solum uni eorum convenit et non alteri, puta
personae et non essentiae, solum erit personale et non essentiale ... »
1 2 3
T Cf. supra n . 16. Cf. supra n. 24. Cf. ibidem.
vina transferri, ergo aequaliter utrumque erit essentiale tantum

vel utrumque personale et essentialea.
• Sequitur textus interpolatus: Ideo est alia responsio, quod obiectum frui-
tionis oportet quod sit bonitas aliqua quiditativa b et non perfectio suppositi, quia
s perfectio suppositi ut distinguitur contra perfectionem quiditativam non est
formalis ratio agendi, nee est formalis ratio termini alicuius actionis; perfectio
autem quiditativa non est nisi perfectio abstracta a supposito, quae indifferen-
ter de se <licit vel respicit omne suppositum. Et ideo bonitas ut terminat actum
fruendi oportet quod sit tantum perfectio quiditativa; unitas autem potest esse
10 et ratio quiditativa et ratio suppositi, quia non dicit de se rationem principii
actus nee rationem formalem termini alicuius actus. Est ergo bonum, non quo-
modocumque sumptum sed bonum quiditative sumptum terminus fruitionis,
quia est perfectio quiditativa, quae est essentialis et non ratio suppositi. Sed uni-
tas uno modo est ratio essentialis et alio modo est ratio suppositi; secundo modo
is non est ratio formalis nee terminus formalis actus fruitionis c d.
b Loco quiditativa (4) - fruitionis (15) alius textus interpolatus; vide append. A.
c Sequitur textus interpolatus; vide append. A.
d Sequitur textus interpolatus; vide append. A.
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;QU(<IJPPp-rny~µu)
1 ergo] post aequaliter A 0 quod Pr 80 *AYedd. quia AH om. I: J aequaliter] essentialiter D*
om. CPMSRPV'(anie ergo)Zr praem . et A 0 1-2 aequaliter - essentiale] utrumque erit ae-
qualiter vel tantum essentiale (add. vel essentiale I;Q•) et (vel I:U) personale I: 1 erit] esset CP
om. A 0 * 1-2 tantum vel utrumque] om. AE;; add. erit rN 2 personale et ess<>ntiale] ess.
(om . A E') et p. Rl2r 80 A J et essePtiale om. P' 3-15 ldeo - fruitionis = cndd. edd . [text. qui·
ditativa (4)- fruitionis (15) om. AYH;;o;;; 'ff not. Hie defectus in Scoto ad 'aliqua bonitas' (cf. 4).
Quaere in alia A Y• not. pro textu restituto: Additio, et in fine: !ta habet alius ordinarius A oa, sed
text. restitutum denuo om. A 03 • - De aliquo alio textu codicis A 0 vide 16]; 'ff text. sign.: Pro hoc
album in Scoto A 1 4 .1. album in originali (pro quiditativa, 4 - fruitionis, 15) V' Vacat P 2 Hie dimisit
Doctor in originali spatium vacuum usque ibi infra 'Ad tertium dico' etc. (cf. p. 42, 1) µu litteris
a#b p•v 2(rext. et mg. pro quiditativa, 4 - fruitionis , 15 V~)rB 2 (text. ec mg. pro et non, 4 - fruitionis, 15; om. rB3)
r 02 • - Post hunc textum add. insuper textum quemdam R'AG 0 µu; vide 17 et 18 3 ldeo om.
A YHO*(post est) I obiectum] add. verum MV 4 bonitas aliqua] a. b. A YHO 4.5 quia per-
fectio suppositi om. p;;rsn;;N A EH! 5 non] nee CP"!v1SRIVZr 80 A1-1; 6 ratio 1 - formalis
om. AB I est] alia P om. SI2 AG I ratio termini] terminus R 2 r 80 ' A EH!G I termini alicuius actionis]
terminandi aliquam rationem I: I alicuius om . r 80 *AHl I actionis] actus (ante alicuius M) CP11V
7 autem quiditativa] om. D' add. essentialis T 7-8 indifferenter de se] de se i. I: 8 dicit
vel om. :Ep-rnf3µu I Et om. I: 9 perfectio] bonitas I: 10 et1 ] etiam I: om. CP AE;;G I ratio
quiditativa] perfectio q. p7t~µ•) om. AE!I; I et2 om. MI: 11 nee] vel D ut A BG 11-13 Est -
quia] ldeo bonum est terminus fruitionis, non quomodocumque sumptum sed tantum quiditati·
ve, scilicet ut I: 12 sumptum1 ] suppositum AG om. AB;; I sed - sumptum om. R' J bonum
om. IZ-r I sumptum ] add. est CP*AHl
2
13 quiditativa] add. vel bonum AHl I essentialis] praem.
ratio rar 02 :E praem. scilicet ratio AEG add. ratio M l I et om. I: I ratio om. I: 13-14 Sed -
suppositi om. rL;; I unitas] voluntas R *AG 14 ratio 1 om. rso;; I et] om. AHlGI; add. non r· z I
alio] aliquo I*Z I est2 om. Dr 80 I suppositi] add. secundo mo do est suppositi I *Z add. (post fruitio·
nls. 15 -ry) quia non habet quod sit ratio formalis principii vel termini actionis A G-ry 15 for-
maHs2 om, I2 A BG~
58 Ad tertium 1 dico quod ly 'in quantum' potest solummodo [131

denotare illud quod sequitur accipi secundum suam rationem for,
malem, vel, alio modo, ultra hoc potest denotare illud esse ratio,
nem formalem inhaerentiae praedicati ad subiectum. Secundo modo
accipitur reduplicatio propriissime, quia reduplicatum sive suma, s
tur pro toto se ipso primo sive pro aliquo quod includitur in in,
tellectu eius, accipiendo reduplicationem formaliter semper illud
pro quo accipitur, notatur esse formalis ratio inhaerentiae prae,
dicati ad subiectum.
Ad propositum ergo dico quod si reduplicatio ista quantum 10
ad utraque ista accipiatur in maiori, ipsa est vera et minor est
falsa; si vero pro primo tantum et non pro secundo, minor est
vera et maior est falsa.
Et cum probatur minor 2 secundum primum mod um accipiendi
ipsam dico quod videbimus tres in quantum tres, hoc est formalis 1s
ratio Trinitatis videbitur, sed ipsa Trinitas non est formalis ratio
videndi vel causa formalis inhaerentiae praedicati, scilicet fruitionis
vel visionis, sed unitas essentiae. Et cum probatur ulterius per
credere 3 quod est trium in quantum tres sunt, vel trinum in
ADCPMSRIVZrBoLN A YEHGOI;QU(cI>FPp-rny~µu)
1 ly om. MSRI*VZI' 80 *LN A:E I potest solummodo J s. p. CPMSRI*VZ I solummodo J
solum rBDAHi:E om. AH' [ante potest AH~ post denotare (Z) :E] z denotare] denominare (pan.
denotare ca pan. notare A 02 ) D 2 CPM *VA YGO demon~trare D' pon. denominare r 01 Z-3 quod -
illud om . p: Z sequitur] add. reduplicationem AmG, J sequitur accipi] secundum se ac-
cipitur ZAE 2 I suam om . MSRV!zr- 0 I suam rationem] r. s. CPI~r 0 :E 3 alio modo] etiam
(pmem. alio modo A 0a) A-G, om. :Eprr~µ>J add. etiam AG I potest] etiam A YH praem. etiam (et
AE) CPMSR2FVrAE add. etiHm :E I potest denotarc] d. (denominare AG) p. ABG I denotare]
denominare (post illud A 0 not. vel: denotare p a pan. notare A 02 ) D 2PV A Y•GO no min are c pon. deno-
minare r 01 I illud] add. quod scilicet sequitur y 3.4 rationem formalem = ADABG f. r.
relL edd. 4 ad subiectum om. MSR!VrL A YEH;GO•:E I Secundo] praem. Et illo :E 5 ac-
cipitur] sumitur prry~µu I propriissime] add. sumpta CPMSRIVZrAEGpy add. sumptum A 0 a
6 aliquo] alio A 0 7 reduplicationem] add. formalem AEG I semper] super A 0 10 Ad
propositum ergo dico] Dico igitur ad prop. :E I reduplicatio] reductio DAG 11 utraque]
utramque R*I2Z utrumque r 82 :EcI> edd. I ista] istam distinctionem R* distinctionem ia istorum
cl> edd., om . CPMSI'VZr 82 N*:E I accipiatur in maiori ante quantum (10) :E I accipitur RrLN A-GI
ipsa] sic maior :E add. maior I' 11-lZ est 1 - minor om. AB 11 est2 om. RrAYHO:E
12 vero] igitur D! autem A YHO lZ-13 minor - falsa] maior est falsa (add. et A 0-r) minor
vera A YHo, 13 et] in ras. M 2 sed V I est om. R vr-B A BG:E 14 Et = AD I minor]
maior AG 15 ipsam] eius A:E I formaliter AG 16 Trinitatis] add. quae rB•D I Tri-
nitas om. A YH;o; I est] erit A.YEH:E 17-18 vel causa-visionis] om. I2 A YH!O!; 'TI sign. !itteris a-b
V2(text. et mg.)r 8202 (b dern) 17 vel] ut A BG I formalis om. prry~µ.u J praedicati] add. ad sub-
iectum A EGI; edd. 18 Et = AD I ulterius om. ro;L 19-p. 43' 1 quod est trium in quan-
tum tres sunt, vel trinum in quantum trinus = A quod est trium (tri num M*) in quantum tres
T 1 Cf. supra n. ZS. 2 Cf. supra n. Z6. 3 Cf. ibidem.
DE OBIEC.T O FRUITIONIS 43
quantum trinus, dico quod non est simile, quia essentia divina non
causat in nobis immediate actum credendi sicut causabit in nobis
immediate actum videndi, et hoc est propter imperfectionem in-
tellectionis nostrae pro statu isto, quia intelligimus personas di-
s stinctas ex creaturis et distinctis actibus. Et ideo quantum ad co-
gnitionem nostram modo potest Trinitas esse ratio formalis co-
gnoscendi; tune autem erit praecise cognita sicut est, et non erit
ratio formalis cognoscendi, quia tune videbitur per rationem es-
sentiae in se praecise ut per rationem primi obiecti.
10 LB. - An RATIONES IN OPPOSITUMJ
[141 Ad rationes in oppositum. Ad primam 1 dico quod est tantum 59

unus ultimus finis in se, tamen ille habet distinctas rationes aliquas
quae non sunt formaliter rationes ultimi finis, et ita possibile est
frui eo sub ratione ultimi finis non fruendo eo sub illis rationibus.
ADCPMSRlVzrsnLN A YBHGO:EQU(FPPTit"(~µu)
sunt (sunt om. Mr 8 n-.y) P2MSRIV'zr·N-.y trinum (praem. primum A 0 *) in quantum (add. est A 0 ) tri·
nus (tr. reser. Di add. est enim credere trlnum In quantum tres sunt A Di) DV 2 A:E trinum in quantum tri-
nus est (add. quo d est trlum rm) esset credere trinum <'IT ess. er. tr. sign. Vacat rN2) in quantum tres
sunt rN trinum in quantum trinus; est enim credere trinum in quantum sunt tres CP' Deum
trinum in quantum trinus prt~µu
2-3 credendi - actum om. rL j sicut - videndi om. pt 2 causabit] post immediate (3)
rsn causat 11* I in nobis 2 ] in patria "t" om. rsn A YBHGO•:E 3 actum om. A YtEt I imperfec-
tiones AG 4 i~to] r ... J Dt illo AGO praem. nostro AB om. rn• add. nostro AG I quia] quod D
quo A 0 om. A Et 4-5 personas distinctas] d. p. :E 5 distinctis actibus] a. d. :E praem. ex
I2 A EG:E \ actibus. Et ideo om. A Et J i<leo] ita A YE!HGO:E 6 modo] nunc :E J modo potest]
pot. (praem. n o n A Yi) modo CA YHO modo non potest P 2 (in ras. )rs•D• ! Trinitas esse] e. Trin . :E
6-7 cognoscendi] cogniti (pon. eognoseendi Ci) ADCP*MSR*l*VZrNAY*EH*:E 7 tune - cognita
om. pt I praecise] praecipue AB I sicut est om. rN A YHOt I erit2 ] tantum rs AY 2-. om. AYIBHGO•:E
add. tune C add. tantum PMSRl*Vzr-s A 02 8 rario formalis] f. r. :E 9 in se om. rsnt An
Ht 0 *(post tune. 8) I praecisel ante videbitur (8) AYH(rep. hie Ha)o post videbitur (8) 12 om. A 8 J per ra·
tionem om. A YtBHto \ primi om. prty~µu I primi obiccti] o. p. rN:E add. Ve! aliter respondetur:
Q_uando dicitur quod actus fruitionis terminatur ad Deum in quantum trinus in persohis, di-
cendum quod Trinitas non est ratio formalis finiendi nee per consequens fruendi, licet sit ter·
minus et obiectum credendi; uncle verum est quod numeratio non est causa terminationis actus
fruitionis ad obiectum nee Trinitas, licet fruamur tribus. Et quando probatur de fide quod ter-
minatnr ad Deum in quantum trinus, igitur et visio et fruitio fidei succedentes, dico quod non
est simile, quia propter imperfectionem intellectus nostri est quod sunt tres actus respectu trinm
personarum creditarum, quod non erit in intuitiva visione et fruitione ordinata et de facto A Di
11 rationes] primum 12 A YHO I Ad primam] Ad primum rsn AB om. 12 A YHO I tantum = ADprt
y~µu 12 tamen ille habet = AD habens tamen in se :E tamen (tantum AB* praem. et P 2R 2) illud
(ille u om. rsn) habet in se rell. edd. 13 ital ideo MSRlV*ZrAH 14 eo1 ] Deo ABG om.
AH I finis] add. formaliter <l>prty~µu I non om. A EH I eo2 ] in corr. V 2 illo SR2(in ras.)IZr . ipso
AG illis MAB I illis rationibus] r. i. :E ..
60 Ad secundam 1 dico quod sicut dictum est in praecedenti

quaestione 2 quod per accidens est quod in eodem concurrant ratio
efficientis et ratio finis, tamen de facto una est ratio formalis ipsius
finis sicut est una ratio formalis ipsius effi.cientis, sed in ilfa una
ratione potest potentia quietari licet non quietetur in rationibus s
personalibus quae sunt in illo fine.
Ad confirmationem cum dicitur 'non potest una persona cau-
sare nisi alia causet, ergo una non potest finire actum fruitionis
nisi alia finiat' 3 , dico quod non sequitur; bene enim sequitur quod
una persona ex natura rei non est finis nisi alia persona sit finis, 10
sed non sequitur de fine actus ut est elicitus a potentia, quia finis
actus ut eliciti est ad quern potentia ut eliciens ordinat actum et
propter quern elicit ipsum. Sed finis ex natura rei est bonum, ad
quod actus ex natura sui natus est ordinari, non quidem in ratione
obiecti quod attingatur per actum sed sicut omnes naturae crea- 1s
tae in suo gradu ad finem ultimum ordinantur.
Ad auctoritatem A ugustini V De Trinitate 4 , patet quod lo-
quitur ibi de facto et de formali ratione eius.
61 Ad ultimum de adoratione 5 dico quod una est adoratio ha-
ADCPMSRIVzreoLN A YEHGOl;QU(FPp-my~µu)
1 secundam = AD 2 CSRIVZrLN .\HG secundum rel!. edd. I quad om. A EGP1tY~i.LU I dictum
om. R *I* 2 quod 1 om. L I quod2] ut A EiG om. A E' 3 finis] add. ultimi A 0 • I ipsius] om.
A EG add. efficientis D· 3.4 ipsius - formalis om. rN! 4 finis - ipsius om. J! I est una
ratio formalis] est AEG-r et :E om. AYHOt I sed] et 2: I una2 om. CP* 4-5 una ratione] r. u. 2:
5 potentia quietari] q. p. 2: I licet non quietetur om. ro• I rationibus] rationalibus l\ E re·
lationibus (pon. ratlonibus 11°2) A 0 -r 6 illo] isto A 0 ipso AG add. in re 7-8 non -
· alia] una persona non potest creare nisi alia in ras. P 2 I causare] creare DCRV 2r 80 Al: 8 cau-
set] creet DPR2V 2Al: pan. creet C ' crearet reo 8-9 ergo - finiat] post sequitur1 (9) [ fi.
nire (8) .•• finiat (9)] terminate ... terminet I' 80 ; pon. ergo (8) - finiat (9) r 0 a] r e•D A YHO ergo
una non potest frui sine alia et post sequitur 1 (9) add. ergo una potest (!) finire actum nisi alia
finiret -r 8 una non potest] n. p. u. M * nee 1: I finire] unire V I actum fruitionis om. I
fruitionis om. A YHO! 9 finiat] finiet MSR*I*V*Z 10 persona1 om. AYHtO•<{>FP* I non est
ante una A YH 0 -r I finis 1 ante ex natura A YH 0 -r I persona 2 om. A YHD-r 12 eliciti] elicitus a
potentia AG I est] om. A 0 * add. ille I2 A Gl; I quern] quam ADMV A 0 I ut2 =ADP est A 8 (om. A 82 ) I
et om. P *A GT 14 sui] sua AG rei (not. vel: sua A 02 ) pre A 8 ' 0 -r 15 attingitur P 2 R 2IZr A-Yl;
15 -16 naturae creatae] in T!IS· A 112 verae creaturae AG 16 in suo gradu om. AH 17 Ad
auctoritatem Augustini =AD Ad Augustinum AEG2; De (om. AH 2 ) auctoritate AH Ad a uctori-
tatem rel!. edd. I V De Trinitate] V Trinitatis (pose patet R) Rr 80A Y praem. patet MS add. cap.
l;Q• I patet (ponet AH praem . Per hoc <l>-r) ante Ad auctoritatem AYHD-r I quod] quia AYHD-r
18 ibi om. A YH 0 p=~µu I et de - eius om. 12rN! Al: I de 2 om. DCPMSRIVZrL 19 de ado-
ratione om. I: I una est] e. u. L
T 1 Cf. supra n. 28. 2 Cf. supra n. 14. 3 Cf. supra n. 28. 4

Cf. ibidem. 5 Cf,
supra n . 29,
bitualis trium personarum, quia quicumque adorat unam habi-

tualiter, subicit se toti Trinitati; sed non oportet quod actualiter:
non enim oportet quod actualiter cogitet de alia persona quando
adorat unam, sicut patet de orante unam personam oratione quae
non dirigitur actualiter alteri personae, sicut patet de illo hymno
Veni, creator Spiritus, et de multis orationibus in Ecclesia consti-
tutis. Unde orationes Ecclesiae frequenter diriguntur Patri, et in
:fine inducitur Filius, tamquam mediator; ergo dum aliquis refert
actualiter intentionem suam ad adorandum Patrem, non oportet
10 quod actualiter tune cogitet de Filio vel de Spiritu Sancto, quo-
usque post inducat Filium in adoratione vel cogitatione sua, tam-
quam scilicet mediatorem. Et sicut est eadem adoratio habitualis,
non tamen actualis, ita est eadem fruitio habitualis, licet non
necessario eadem actualis.
ADCPMSRIYzrsnLN A YEHGOI;QU(PPp-my~µu)
1 personarum om. I unam] om. D•rLN add. personam :E 2 subicit se] se (in se A 8 )
s. A EGI; ! sed - actualiter] sed quando actualiter cogitat de una persona rsot add. cogitet
de alia persona MY 2-4 sed non - unam 1 ] sed non oportet quod actualiter cogitat de
alia persona quando adorat unam R' sed quando actualiter cogitat de una persona, non opor-
tet quod actualiter cogitet de alia R 2 3 non - actualiter] om. CPSI2rLNA:E edd.; 'fl sign.
Yacat ya I enim] autem MIYZ om. rso• 3-4 'fl cogitet - unam 1 sign. Yacat ya 3 de alia]
de aliqua AP* de una AG 3-4 quando adorat unam] om. A YHO•-.; 'fl sign. litteris a-b r 01
4 unam 1 ] aliam AG I orante] adorante MRI*YzrsoLN•j\YHGo 2 adoratione in corr. AE 2 add. ad
M*SRYI'LN•j\YE I orante unam personam om. :EI oratione] adoratione AHG om. A 6 5 non
om. AH•:E I actualiter om. A YHO._ I actualiter - patet de] ad unam personam et non actualiter ad
aliam ut in :E j alteri personae] ad aliam (an« actualiter AG) A EGprry~µu I patet om. A YH 0 -. I
illo om. AY*(post hvmno)H 0 :E J hymno] Christo AH add. Pentecostes :E 6 Spirirns] add. etc.
AEG 6-7 institutis I2rAYEG~ statutis A 0 7 Ecclesiae] ecclesiasticae P om. A 0 J frequen·
ter] ut plurimum :E I dirigimus AEG I Patri] ad Patrem Y 8 inducitur] introducitur IZ includi-
tur u concluditur R 2 I Filius] add. ergo A 0 J tamquam = AD sicut rel!. edd. I mediator] rescr.
A 02 medium AG I ergo] uncle Com. P* I infert AG 9 actualiter] ante refert (8) r:E om. CP
9-10 intentionem -- actualiter om. M'Y' 9 ad adorandum] ad orandum DCP*SRIZrLN
A EGO•:EU adorando M? i non] nee M? l 0 quod] ut .\ YHO J actualiter tune] t. a. D1v[!IZ J
tune om. A 8 :E J de2 om. SA vHo I Sancto] add. nisi (non ) habitualiter <l>prry~µu 10-11 quo-
usque post] priusquam AG 11 post] prius rLN A 0 primo (not. alius Uber: postµ) <l>?rry~JJ. I ado-
ratione vel cogitatione = A adoratione Filii de cogitatione D cogitatione (cognitione A Go-.) rel!.
edd. I sua om. A YHo 12 scilicet om. I*YZI'N• AEG:E I sicut] sic Z I est eadem adoratio] e. est
(est om. A 8 ') a. DA 8 est a. e. AYHO est e. oratio Ye. oratio est AG 13 non tamen] et non CP
MY I non tamen actualis om. A 6 I licet] sed RI' 80 *LN 14 necessario] add. sit :E I eadem
actualis] a. e. CPMSRIYZr AEG I actualis] accidentalis -.
fPARS SECUNDA
DE FRUI IN SE
QUAESTIO 1
UTRUM FRUI SIT ALIQUIS ACTUS ELICITUS A VOLUNTATE,
VEL PASSIO RECEPTA IN VOLUNTATEl
[Q.3] Consequenter quaero de frui in se, et primo - supposito quod 62

[I]
sit aliquid voluntatis praecise - quaero, an sit aliquis actus elicitus
a voluntate, vel passio recepta in voluntate, puta aliqua delectatio 1 •
Quod sit delectatio, probe:
lo Quia fructus est ultimum quod exspectatur de arbore, et frui
dicitur a fructu; sed ultimum fructus non est ipsa comestio, sed
delectatio, propter quam comeditur et quaeritur fructus. Ergo
similiter est in spiritualibus, quod scilicet fructus est ultimum quod
exspectatur de obiecto; sed tale est delectatio; quia delectatio etiam
ls sequitur actum, X Ethicorum, ergo est ultimum 2 ; ergo etc.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI;QU(FPp-rny~µu)
6 adnot. Quaestio 3 A et multi I Consequenter om. AB \ Consequenter quaero de] Circa
ipsum 1: J quaeritur ABG \ et primoj primo post an (7) l: 7 quaeritur l: J an] utmm l: add.
frui A 02 8 vel- voluntate] vel aliquid consequens actum M om. R' J passio] add. aliqua
l: \ aliqua om. A YHO• 9 Quod] praem. Et Pl: \ sit om. 1: J probo] probatio SV A BG 10 ul-
timum quod] illud quod ultimo (ult .] primo AG"') AEGI; 10-15 et frui -- etc.] et frui di·
citur a fructu; sed ultimus (I) fructus non est ipsa comestio, sed delectatio, propter quam
comeditur; quare fructus et delectatio etiam sequitur actum, X Ethicorum, igitur est ultimum
(ig. est ult. om. V"'); igitur etc. V; '!! sign. in text. et mg. !itteris a-b et pon. !. d. (= liber Duns):
igitur similiter est in spiritualibus: fructus est ultimum quod exspectatur de obiecto; sed tale
est delectatio, quia delectatio sequitur actum, X Ethicorum v~ (cf. sequentes lectiones tJariantes);
sign. litteris b-a P 2 10-12 et frui - fructus] post de obiecto (14) AG post X Ethicorum (15)
rBD om. A YEH;O;,(post delectatio 1, 14)1:p7t)'~µu 10 et) quia AO! 11 ultimus rBD• 12 fruc-
tus] add. et delectatio etiam sequitur actum, x (4 r 0 ) Ethicorum rBD add. quae delectatio r ...J
actum sequitur r ... J I' 12-15 'I! Ergo - ergo etc. sign. litteris a-b rB 202 (tex1. et mg.) 12-14 Er-
go - est delectatio om. C'MSR•rLN; 12 Ergo om. I'N! 13 similiter] praem. ita A EG om.
D \ est1 ] erit PIZ esse patet Dom. rBDN!A 0 1: \ quod scilicet = AD 14 sed tale est delec·
tatio om. AG \ quia) quae P et CMSI'LN AG add. et P*I*Z \ etiam om. DP 2 I'B 0 Al: 15 ergo
est ultimum om. CPMprry~µu \ ergo1 - etc. om. Al: \ ultimus rBo•
F 15 ArusTOT., Eth. ad Nie. X c. 4 (K c. 4, ll 74b 31-33): « Perficit autem operationem de·
lectatio, non habitus qui inest, sed ut superveniens quidem finis, velut iuvenibus pulchritudo »,
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Lectura I d. l pars 2 q. l; Rep. IA d. 1 pars 2 q. 2 2 Cf. HEN·
rucus GAND., Quad!. IV q. 23 in corp. (f. 1420. I); Summa a. 50 q. 2 in opp. (II f. 49I);
THOMAS, S. theol. I-II q. 11 a. l in corp. (VI 90ab).
48 0ROINATIO I DIST. 1 PARS 2 Q. 1
63 Item, ad Galatas 5: Fructus Spiritus sunt pax, gaudium, etc. Omnia

ista sunt passiones - et praecipue gaudium, quod est delec.t atio -
aut saltem non sunt actus, sed consequentes actum 1 ; fructu autem
per se fruimur; ergo frui est aliquid per se consequens actum, ut
videtura.
64 Contra:
Voluntas actu elicito amat Deum; aut ergo propter aliud, et tune
utitur, et ita est perversa, aut propter se, et tune fruitur (ex de-
2
fi.nitione 'frui' ), et ita frui est actus.
• Sequitur textus interpolatus: Tertio, Augustinus X De Trinitate cap. 10: « Frui- 10

mur cognitis, in quibus ipsa secundum se voluntas delectata quiescit » 3. Delecta-
tio igitur aut est idem quad fruitio, et habetur propositum, aut consequens et
posterius (ut passio quaedam), et sic definitio data de frui 4 non est conveniens,
quia posterius non ponitur in definitione prioris nee passio in definitione
subiecti 5 • 1s
ADCPMSRrvzrsnLN AYEHGOI;QU(FPp-rny~µu)
1 Item] Praeterea :E I ad om. A YHO J ad Galatas] ad Colossenses (pen. Galatas M i) DMSRI*V
zrL ad Galatas vel ad Colossenses A. I SJ om. rN• add. Galatas D I sunt] est caritas prry~µu om.
rsoLN• A 0 1-3 pa:x - non sunt om. AE• 1 pax] add. et D-r J gaudium om. A Y 1-2 Om-
nia ista sunt =AD Omnes iilae s. CPM 'SV Omnes istae s. M 2 RizrLNI; Omnia videntur r 0
Omnia quae ibi numerantur videntur rs Quae numerantur (enum. A YB!GO) ibi videntur (add. esse
AE!G) A YE!HGO edd. 2-3 et praecipue - actum] et praecipue gaudium, quod est delectatio
V; 'II sign. in text. et mg. litteris a-b et pon. l. d. (= liber Duns): patet de gaudio, aut saltem
non sunt actus, sed consequentes actum y a (cf. sequentes lectiones variantes) 2 et praecipue
gaudium] patet (praem. et IZ praem. et praecipue A 02 praem. ut <!> edd., add. praecipue IZ) de gaudio IZA Y
E!HG 0 :E edd. J quod est delectatio om. CPAYE!H•G 0 *:E I quod] quia R 2 rso add. gaudium Da
3 aut - actum om. M 'SR •rLN• I aut] vel R!rso om. I2 3-4 fructu - fruimur om. c• 4 per
se fruimur] f . (fruitur AB) p. se AEGI; I fruimur] fruitur D' fruuntur D 1 est fruendum (frui l r 82 )
rsn• 9 frui 2 om. AE•:E I actus] add. voluntatis elicitus I'; hie sequitur Opinio (p. 57, 16) -
Ethicorum (p. 59, 2) in I 10-15 Tertio - subiecti = DCPMSRIVZr Am 0 a; 'II text. sign.:
Non Duns Ri Extra c aM iI2(<ext. er mg.) litteris a-b ya 10 Tertio] Item DI2 om. AH! add. sics I
Augustinus] arguitur secundum Augustinum A0 ! I 10] in ras. 12 4 CPzrsnAH!O! pon. 4 M a
11 ipsa secundum se] propter se ipsa rso propter se rL AH! I conquiescit DI2r AH!O! 12 autl
om. rs•orn AO! I fruitio] fructus D I et2 om. DAH! 13 posterius om. rso• AH! I quaedam
om. rs 0 •AH! 14 ponitur] debet poni D I prioris] add . non passio in definitione prioris c
14-15 nee - subiecti om. P' 15 subiecti] add. etc. A 0 !
F I Gal. 5, 22
1
T Cf. H ENRICUS GAND., Summa a. 50 q. 2 in corp. (II f. 49 0-50P) ; Quodl. IV q. 23
in corp. (f. 142H). 2 Cf. supra n. 62 («frui in se » est «aliquis actus elicitus a voluntate »).
8
AUGUST., De Trin. X c. 10 n. 13 (PL 42, 981): « Fruimur enim cognitis, in quibus voluntas
ipsis propter se ipsa delectata conquiescit •. 4 Cf. supra n. 62 ( • frui in se • est « passio
recepta in voluntate, puta aliqua delectatio »). 5 Cf. infra n . 72.

DE FRUI IN SE 49
In ista quaestione primo videndum est de ipsis conceptibus 65

et secundo de significato no minis.
[2] Quantum ad primum dico quod sicut in intellectu sunt duo 66
s actus assentiendi alicui complexo - unus quo assentitur alicui vero
propter se, sicut principio, alius quo assentitur alicui vero com-
plexo non propter se sed propter aliud verum, sicut conclusioni -
ita in voluntate sunt duo actus assentiendi bono, unus quo assen-
titur alicui bono propter se, alius quo assentitur alicui bono prop-
10 ter aliud, ad quod illud bonum refertur, sicut conclusioni assen-
titur propter principium, quia conclusio veritatem suarn habet a

principio 1 • Ista similitudo accipi potest a Phi Io sop ho VI Ethico,
rum, ubi dicitur quod «in mente est affirmtltio et negatio, sed
hoc in appetitu est prosecutio et fuga »; et ita, ultra, sicut in mente
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGol:Qu(FPpnty~µu)
2 primum AE" I ipsis] istis r:in• om. 2: I conceptibus] actibus l:Q•U pon. actibus Mi
3 et om. A Gl: I de] add. ipso AEG 5 unus quo] altero A Y alteri AH aliquando AEGO quia 2:
5-6 quo - alius om. C 5 assentitur alicui vero] al. v. ass. 2: al. (add . vcro I2) assentimus (-itur
I2V 2 r add. vero Mi) PMSRIVZr I alicui vero] om. AH add. complexo prry~µu 6 alius quo] a.
vero q. PMSRI*Vzr altero AY alteri vero AH2: aliquando AEGo J assentitur alicui vero] al.
ass. r 6- 7 assentitur - complexo] alicui complexo assentitur CPMSRIVZ om. 2: 6 ali-
cui om. A Go 6· 7 alicui - ·sed om. A YH J complexo om. r A EGO edd. 7 non propter sc
sed om. A 0 -r I conclusioni] add. propter principium (-pla -r) edd., add. non propter se sed
propter principium ca 8 voluntateJ add. respectu boni 2: I sunt duoJ est duplex 2: I bonoJ
praem. huic rN• om. 2: 8-9 unus - bono 2 ] alteri (uni rN praem. uni assentitur RIZ) non assen·
tiendo sed sibi (non - sibi) assentitur M 2 assentiendo non propter aliud sed rN2 ) propter se, alteri vero
bono asscntitur (..se ntientihus V) MSR'I'V'zrLN (assentiendo] Pon. adhaerendo rNa; assentitur] not. sive:
adhaesio rNs) altero assentitur bono propter se, altero vero assentitur (v. ass. om. V') bono CV 2 uni
assentitur non propter aliud sed sibi assentitur propter se, alteri vero bono assentitur (ass. bono
r 0 *) P2 (in rns.)R2 r 80 unus actus est assentiendi bono propter se, alius vero assentiendi bono I2
8 unus quo] altero AY alteri AH aliquando AEGO 8-9 assentitur] assentit 2: 9 alicui1 om.
A J bono om. AH j alius quo] altero AY alteri AH aliquando ABGO J assentitur alicui] assentit
1
alii 2: om. A YBHGO' assentitur A 02 J bono 2 om. A EG 10 ad quod illud bonum = AD bonum
quod ad illud (aliud AB) bonum A EG bonum ad quod 2: bonum u bonum ad quod illud bonum
rell. p-rny~µ 10-11 conclusioni - quia om. A YHO! 11 quia om. A BG2: I conclusio] post
principio (12) AH add. enim AEGO•l: j suam om. AG~ 12 accipi potest] p.a. I' 80 2: haberi
potest post Philosopho A 0 potest haberi AH accipitur 12 accipit AG 13 dicitur] om. r 0 •
add. illud rN y I quod] add. illud quod A G0 I et] vel DCPM*R *IVZABG
2 2 13-14 sed hoc =
A hoc (om. r 02 ) sed r 0 sed RrLN I hoc (praem. sed 2: Qi) DCPMSivzrBNi A-H2: edd. 14 in
appetitu est] e. in a. ABG2: 14-p.50, 1 est prosecutio - in appetitu om. C! 14 est om.
C' I et ita, ultra] ultra tune AEG I ital tune 2: om. orsn
F 12 ArusToT., Eth. ad Nie. VI c. 3 (Z c. 2, 1139a 21-22).
T 1 Cf. THOMAS, S. theol. I q. 83 a. 4 in corp. (V 3 llb).
Duns Scotus, Ordlnatlo 4

50 0RDINATIO I DIST. 1 PARS _2 Q.. 1
est duplex affirrnatio, propter se et propter aliud, ita in appetitu

est duplex prosecutio vel adhaesio, et propter se et propter aliud.
67 Est tamen inter haec. duplex differentia. Prima, quia illi duo
assensus intellectus distinguuntur ex natura obiectorum; sunt enim .
alteri propter alteram evidentiam huius et illius veri, et ideo ha, s
bent distincta obiecta sibi correspondentia et ipsos causantia. Hie
autem isti assensus non sunt ex distinctione obiectorum, sed ex
distincto actu potentiae liberae, sic vel sic acceptantis eius obiectum,
quia, sicut prius dictum est 1 , in potestate eius est sic vel sic agere,
referendo vel non referendo; et ideo non correspondent istis acti, 10
bus propria obiecta distincta, sed quodcumque bonum volibile
potest voluntas habere obiectum secundum hunc actum vel se,
cundum illum.
Secunda differentia est quod illi duo assensus intellectus suf,
fi.cienter dividunt assensum intellectus in communi, nee inter is
ipsos est aliquid medium, quia nulla est evidentia media ex parte
obiecti a qua possit accipi alia veritas quam veritas principii vel
conclusionis. Praeter autem istos duos assensus voluntatis est
aliquis assensus medius, quia voluntati potest ostendi aliquod
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGo:E Qu(~ PPp-rny~µu)

1 af!irmatio] add. et negatio paRarso add. scilicet P add. et A 0 1-2 ita - aliud om. A 0 ~
2 est om. RAYH I est duplex] dt (om. c~) e. CSIZA 60 I prosecutio] persecutio D processio
rso•L ! et1 =ADAH-. scilicet p I et2] vel CPMI*V 3 Est] Et (add. est""" duplex oa) D I tamen]
autem AG I inter haec] hie A YHO• I quia] quod RAB I duo] add. actus V 4 intellectus] in
intellectu Dom. rB 0 ~AYHto• I obiectorum] verorum AB 5 alteram evidentiam] e. a. ABG:E
add. in natura paru.o \ veri] ante huius M a1z om. M'SRV•rLN• 5-6 habent] in corr. P 2 sunt
CM'V 6- 7 Hie autem isti assensus] In voluntate autem :E add. voluntatis DA 02 7 au·
tern] add. in voluntHe AH add. in volitione AG I sunt] om. :E add. distincti par Bo A Yap7t'(~µu
8 distincto - liberae] libertate potentiae :E I acceptantis] attingentis r-N A v2 add. vel attingen·
tis A oa J eius obicctum] o. e. A 6 G:E 9 prius dictum est] d. e. p. CPMSRIVZr ABG:E adnot.
Quaestione prima huiu s distinctionis, articulo 3 P I est2] erit ru• om. D *I*AB• 9-10 agere,
referendo om. r 8 •(ante sic l, 9) 11 propria] propter D* propter haec AG om. :E I distincta]
om. A 6 ' add. necessario :E 12 obiectum] ante voluntas A 0 add. primum (pro xlmum P add.
vel primum P 2 ) CPMSRIV*zrsoaLNAEG02:E 12-13 secundum om. CPR 14 est] add. illa
R I quod] quia rso A-H:E edd. quae rL 15 intellectus om. D 16 aliquid] aliquod DC
PrLN aliud AEG J est2 om. rs• 0 *A 0 * 17-18 a qua-conclusionis] om. AYBtH• 0 •:E; <JI sign.
litteris a-b VB(iext. et mg.)r 82 17 posset DIZ I principiil in corr. r 02 principiorum AHiO~
propria AG I vel] et rso 18 conclusionis] consequentis u communis A 0 add. media C*P*
MSR •yrLN• add. scilicet media A oa I Praeter autem] Sed praeter :E I istos] illos V hos :E J
assensus) praem. actUS rL' praem. assenSUS ru praem. modos p not. vel: adhaesiones rm
19 aliqui8] alius rso• tertius in ras. R• add. alius rNaprry~µu I assensus] add. est D* not. vel:
adhaesio rm I medius] eius alius AH
T 1 Cf. supra n . 16.

DE FRUI IN SE 51
bonum absolute apprehensum, non sub ratione alicuius propter

se boni nee propter aliud boni. Voluntas autem circa tale sic
ostensum potest habere aliquem actum, et non necessario inor-
dinatum; ergo potest habere aliquem actum volendi illud absolute,
s absque relatione ad aliud, aut absque fruitione propter se; et ulte-
rius, potest imperare intellectui ut inquirat quale bonum illud sit
et qualiter volendum, et tune potest illi sic assentire,- et tota ratio
differentiae hinc et inde est libertas voluntatis et necessitas natu-
ralis ex parte intellectus.
10 Ex his ultra: actus assensus bono propter se est actus perfectus; 68
actum autem perfectum consequitur delectatio, ex X Ethicorum;
ergo actum volendi bonum propter se consequitur aliqua delectatio.
Habemus igitur quantum ad propositum quattuor distincta:
actum imperfectum volendi bonum propter aliud, qui vocatur
is usus, et actum perfectum volendi bonum propter se, qui vocatur
fruitio, et actum neutrum, et delectationem consequentem actum.
(3) De secundo principali 1 , cui scilicet istorum convenit hoc no- 69
men 'frui', potest colligi ex auctoritatibus loquentibus de hoc vo-
cabulo 'frui ' 2 ; planum est quod non est actus neuter, nee actus usus
ADCPMSRivzrBnLN A vEHG01;Qu(~FPp-rny[3µu)
1 bonum] medium D praem. obiectum pl't"j'f'µu J comprehensum CP J alicuius = AD
2 boni1] bonum C*P* I propter om. rn• I aliud) aliquod (add.aliud A 03 ) IZA 0 aliquid ABG I
boni2 = AV 2A Y1; bonum V' rel!. edd. J tale] add. obiectum L 3 aliquem om. D J et om.
CM*V 3-4 et non - actum om. AZrB1:<ir 4 aliquem] alium CP om. AYHO• 5 et
om. 1: 5-6 ulterius) item A 0 6 bonum) obiectum AD J illud sit) s. i. L 7 potest om.
;\.YBHGO• J illi sic assentire) a . i. s. A 0 i. a . s. A8 1: add. vel sic 1: edd . I sic om. r A 0 J assentire)
add. vel dissentire Rarnn not. vel: adhaerere rm 8 et1 om. rBD•LN A YH01; 10 assensus]
assentiendi I2 assentire (praem . qui est A Gi) AG pon. adhaesionis rNa I bono l bonus D bani AH-.;
om. rn• 11-12 ex X - delectatio om. AE!O! 11 ex om. AB~HG 12 bonum om. DrBD*L
AG 13 propositum] oppositum 1-1*S* primum A E2G J distincta) add. scilicet P1: add. quia A 0 -.;
14 volenc!i = AD1:u edd. volendo rel! . I qui] quad CP* 15 usus - vocatur om. A E! J et
om. r-N1; I volendo rrBn A YE~HGO I bonum propter se) p. se b. CPMSRIVZrLN I qui] quad c
16 et1 om. L I neutrum) add. qui vocatur volitio absoluta Alli I actum2] praem. illum ABG
add. perfectum M 3I21: 17-18 cui - auctoritatibus om . P 17 cui scilicet) sc. c. L J scilicet
om. AYHO J istorum) illorum CP om. L I conveniat· SA1: J hoc] illud A 0 istud A 8 17-18 hoc
nomen frui om. rN• 18-19 potest - frui om. AD 18 potestl praem. hoc (hie A 02 )
rs•D•NaA YHO praem. sicut z edd. j loquentibus = rn loquentium rell. (om. AD) edd. I hoc) isto
A E1; illo .'\. 0 18-19 vocabulo 1nomine ~ 19 est 1 ) add. enim 121: J non] nee p2y2rBn•N A
praem. fruitio prry[3µu add. fruitio A EG I est2) om. P 2V 2rN A YHO• add. actus imperfectus nee 1:
19-p.52, 1 nee - fruitionis om. 1: 19 actus 2 om. rnn;:AYHO•
F II ArusTOT., Eth. ad Nie. X c. 4 (Kc . 4 , 1174b 14-23).
T 1 Cf. supra n. 65. 2 lstae auctoritates sunt Augustini, cf. infra n. 70· 72.
est actus fruitionis, sed tantum est altercatio de actu perfecto et

delectatione consequente.
Respondeo: aliquae auctoritates videntur dicere quod frui est iste
actus perfectus tantum, aliquae quod est delectatio tantum; aliquae
quod includit utrumque, et tune non signifi.cat aliquod ens per se s
unum, sed unum aggregatione ex duobus entibus vel ens per acci-
dens: nee est hoc inconveniens quod unum nomen signifi.cet multa,
quia Ilias secundum Philosophum VII Metaphysicae potest signi-
fi.care totum bellum troianum. .
70 Quod tantum sit actus videtur illa auctoritate Augustini 83 10
Quaestionum quaestione 30: « Omnis perversitas, quae vitium no-
minatur, est uti fruendis et frui utendis ». Perversitas formaliter
est in actu voluntatis elicito, non in delectatione, quia delectatio
non est prava nisi quia actus est pravus , nee delectatio est in pote-
state delectantis nisi quia actus est in potestate eius 1 ; peccatum 1s
ADCPMSRivzrsnLNA YEHGO:EQu(PPp-rny~µu)
1 est1 ] nee AG praem . nee rL add. ergo R*rn 2 I est actus fruitionis om. !2ABp7t(3µu I actus
fruitionis] fruitio rsn• AYHO j sed om. A YHO I tantum est altercatio] a. e. t. 2: a. t. e. A Yno I al·
terc.atio] in ras. R 2 A 02 alterati0 D•s•rn•ABG 2 delectationel praem. de !2A- 0 I consequente]
consequenter AH add. illum :E add. actum CPMSRIVZI'ABG0 2 add. actum perfectum P1t';"~µu
0
3 Responcleo] Et de hoc dico quod P Ratio est quia y net. alias (alius liber µ): Et ratio est quia
aliquae (add . etc.µ) µu I frui om . A YHO• I iste] ille AH om. CPMSRIVZr ABG 02 :E 4 actus
perfectus tantum] t. a. p. :E I aliquae 1 - tantum om. rN•AE! I est om. LP1tY~µu I delectatio] in
ras. P 2 electio (pon. delec:atio S 2 ) S delectatio vel electio C 5 utrumque] ambo AYHO I aliquod]
aliquid A BG:E I ens om. :E 5-6 ens per se unum] per se u. e. A BG per se (add. unum A 02 ) ens
AY!HO 6.0 'lf sed unum - troianum sign. Extra p;i 6 unum2 ] tantum :E I aggregatione]
aggregatum rsn A YHO<t> edd . I vel] ut CPMSR*IV*Zr AH* 7.9 nee est - troianum] om. A Y
BH;GO! P•-r; '!! sign.: Extra I2(text. et mg.)<IJPi litteris a-b V 2 (text. et mg.)cl>Pi 7 hoc om. r AH! I
multa] plura rLaAH! om. rL' 8 Jlias] post Metaphysicae :E Ylion P1tY~µ Isaias D* 8-9 po·
test significare] s. p. :E 10 Quod] add. autem frui I2 I tantum sit] s. t. :E I videtur] add.
sonare 12 I ilia] ista D* A 0 ita AG om. A H2 :E I auctoritas I2p1tY~µu I auctoritate Augustini] Aug.
auct. rsn• per Augustinum :E I Augustini] om. A YH*(~nre auctoritate) 0 *-r add. dicere P1tY~µu
11 30] in ras. D 2 3 CM 'SR*I*VZrLN A 0 35 M 2 I Omnis] add. itaque humana prry~µu I perver-
sitas] perversio A Y 0 cI>p1tY~µu perversio vel perversitas AH I quae] est quod etiam P1tY~µu
11-12 nominatur] vocatur AHGo 12 est - utendis] fruendis uti velle atque utendis frui P1tY
~µu I et frui utendis om. AB• I Perversitas] Perversio vel (aut Z) perversitas CPMSRI*Vzr AYHo
add. autem !22: 14 actus est pravus] pravus (add. est A 02 ) actus AH 0 I est pravus] om. R '
add. quae delectatio est in potestate peccantis ('lf sign. in text. et mg. litteris a.b V 2 ) M*I*V*Z I
nee] nisi D * adnot. De hoc bene infra, distinctione 13 articulo primo, contra ultimam opinionem,
et super tertium, dist. 15 articulo primo P 15 delectantis] declarantis AB• peccantis IZy I
est] eius (add. est rn 2 ) rn om. rLN! 15-p. 53 , 1 eius - po testate om. R ! 15 eius = AD:E
peccantis CPMSIV'ZrL AH 2 agentis Rivar-L AYEHiGo edd.
F 8 ArusrnT., Metaph. VII t. 13 (Z c. 4, 1030a 6-10); t. 16 (p. 1030b 4-10). 10 Au·
GUST., De diversis quaest. 83 q. 30 (PL 40, 19).
T 1 Cf. DuNs Scorns, Ordinatio II d. 42 q . 4 n. (1-2].
DE FRUI IN SE 53
autem in quantum peccatum formaliter est in po testate peccantis.

Hoc etiam videtur man ifeste dicere Augustin us I De doctrina chri,
stiana cap. 1: « Frui est amore inhaerere alicui rei propter se».
Ista inhaesio videtur esse per potentiam motivam inhaerentis, sicut
s in corporibus (a quibus transumptum est hoc nomen 'inhaerere'
ibi 1 ) inhaesio est virtute inhaerentis a.
[41 Quod autem frui sit tantum delectatio videtur dicere illa aucto, 71
ritas Augustini I De Trinitate cap. lOg: «Plenum gaudium est
• Sequitur textus a Dup.s Scoto cancellatus: Similiter 'inhaesio alicu! propter se'
10 non videtur esse per delectationem, quia causa efficiens delectationis videtur esse
obiectum delectabile et non finis, et ita non tendit delectans in obiectum propter
se. Sed ista ratio non concludit - procedit enim quasi obiectum non possit esse
efficiens et finis delectationis - et solvi habet a tenente delectationem esse de eg,
sentia beatitudinis, in IV 2.
ADCPMSRIVZPlDLN A YBHGO:EQU(PPpTit')'~µu)
1 autem - peccatum om. A 8 ' J autem] enim :EI formaliter est] e. f. CPMVABG Jin po·
testate peccantis om. v• 2 Hoc] praem. Et A YHO I etiam] autem AG praem. idem I 2 add. idem
rLN I manifeste om. :E I manifeste dicere Augustinus] m. Aug. d. rN Aug. m. d . r-N 3 cap.
om. AYHO• I se) add. ipsam (-um µu) rBomprty~µu 4-6 videtur - inhaesio om. M'SR'PZ
4 sicut] add. est Ml 5 corporalibus I! J a quibus] aliquibus D *C *P* A v2 s•G motivis A 0 J
transumptum] translatum VA YHO I transumptum - inhaerere] hoc nomen (add. scilicet inhaerere
:EQa) trans. est :E J hoc] istud post nomen VAY om. A HO J inhaerere] inhaesionis VA YIH in se
A0 * 6 ibi-inhaerentis om. :EQ!U I ibi om. rLAEH I ibi inhaesio) inh. ibi cap' inhaesio au·
tern P 2 M!R!I!rBo inhaesio enim A Go, om. C' I est] fit (po" inhaerentis AG) AG, om. A 0 * 7 frui)
fruitio A 0 -r om. AYH4J J tantum om. CP'MSV'A 0 I illa) ista D*A 0 alia AEG om. AH 7-8 illa
auctoritas Augustini) Augustinus :E<I' 8 Augustini om. RA YHO J De Trinitate] Trinitatis R
rBo A YH I 10 g] 10 Pl2(in ras.)A 0 48 (pan. x M 2 ) CMSRVZrLN 18 AEG:E 11 AH 10 in fine u 10
vel 23 in fine yµ 8 -r 8 vel 23 in fine prr~ I Plenum) praem. Hoc est enim prry~µu J gaudium]
add. nostrum quo amplius non prty~µu 9· 14 Similiter - in IV = ADCPMSRIVZr A vaEHGO:E
edd.; '!I text. sign.: Vacat, sic in libro Duns A 1 Vacat in Duns Ra Vacat ibi Ava Vacat A 1 D'Va
Extra p a 9 Similiter) Sicut AH om. :EQ!U 10 non om. :E J videtur esse 1 ] habetur AEG J
essel - videtur om. A 0 • J esse1 ) inesse rLN A 0 ! J per) propter Pr 0 2 NA HO!:E J causa efficiens delec·
tationis] d. c. e. AY!H J videtur2 ] dicitur AEG 11 et non finis] et non finalis ante videtur2 (10)
rBD• A Y!H om. AO• I et1 om. CPMSRIZrLN A E*GO!:E I finis] finalis AG I non tendit delectans] d.
n. t. :E J delectans] delectatum M*SR*I*VZ delectantis D* 12 ratio] responsio AG I proce·
dit] supponit D probatur AG I procedit enim] quia procedit P I quasi) ac si :E<l>prty~µu quod
DAY!EHG-. I posset r 13 efficiens] praem. causa ABG I et 2 om. AE•G I solvi habet] h. s. AG:E
solvitur hoc A 0 I tenente] add. naturaliter l*Z I delectationem esse] quod delectatio sit :E
•
add. veraciter A 02 :E 14 beatitudinis) add. veraciter MSIZr add. vtl sile A 8 * I in IV) ante
F 2 AUGUST., De doctr. christ. I c. 4 n. 4 (PL 34, 20). 8 AUGUST., De Trin. I c. 8 n. 18
(PL 42, 832): •Hoc est enim plenum gaudium nostrum, quo amplius non est, frui Trinitate,
Deo, ad cuius imaginem facti sumus. Propter hoc aliquando ita loquitur de Spiritu Sancto
tamquam solus ipse sufficiat ad beatitudinem nostram: et ideo solus sufficit, quia separari a
Patre et Filio non potest •.
T 1 'ibi', id est in Augustino. 2 Cf. DuNs Scorus, Ordinatio IV Suppl. d. 49 pars 1
q. 7 n. [2-7].
frui Trinitate »; quod si non distorqueatur auctoritas ad causali-

tatern vel ad aliurn intellecturn, quern non sonant verba, gaudiurn
est forrnaliter delectatio. Sirniliter et in illa quaestione praealle-
gata 1 Augustin i : « Fruirnur illa re de qua capirnus voluptatern »; si
sit locutio per identitatern vel quasi definitio, tune 'capere volupta- s
tern' est frui essentialiter.
72 Quod autern frui accipiatur pro utroque, actu scilicet et de-
lectatione sirnul, probatur ex defi.nitione illa 'frui' X De Trinitate
cap. 9: « Fruirnur cognitis, in quibus voluntas propter se delectata
conquiescit ii. Ad acturn enirn pertinet quod dicitur 'fruirnur cogni- 10
tis', quia actui voluntatis praesupponitur obiecturn cogniturn; sed
post subditur 'in quibus voluntas delectata conquiescit' etc., quod,
si delectatio accideret fruitioni, non debet poni in eius defi.nitione 2 •
Sirniliter, si ponatur ad beatitudinern essentialiter pertinere et
actus et delectatio sequens 3 , tune ornnes auctoritates quae dicunt 1s
ADCPMSR1vzrBoLN A YBHGo:EQU(<f>PPpmy~µu)
a tenente (13) P 2M 2R ZI2I'A 02:E post a tenente (13) AY~BHGO' post delectationem (13) CP' in
obiecto (add. insuper In N ante a tenente, 13 Vi) V om. M'SR'l'Z
1 Trinitate] add. Deo ad cuius imaginem facti sumus p I quod om. edd . j retorqueatur 
edd . 1-2 causalitatern] rnaterialitatern D 2 quern] quarn V quod D*M*I'N A 0 * I non]
nunc V I sonant] solvant ~µ 3 Similiter om. CPt I et] etiam D om. I2 A YHO:E I illa] ista I'LN
AY•BGi; 30 Pl'tY~µu om. l*Z:E add. alia 12 I quaestione] auctoritate DCPMSRlVZr A nsH2 G-r [post
praealleg. (3-4) DAEG] praem. auctoritate Augustini A 0 a; not. alius liber: In ista auctoritate Au-
gustini prius allegata µ 3-4 praeallegata] praealligata D* primo allegata AH 0 prius allegata
A Yi; allegata R 4 Augustini] dicit :E om. DAn(anre praealleg., 3-4)BHGOt(anre quaestione, 3) I Frui·
mur illa] Frui (add. ergo p) dicimur ea Pl'tY~µu I capirnus] concipimus AEG 4-6 si sit - ''O·
luptatem om. A 0 t 5 definitio] distinctio MV om. A 8 7 frui om. CP*MSRl*VZI'LN I
actu scilicet] sc. (add. pro A 0 ) a. IZA 0 :E praem. pro A HPl'tY~µu praem. scilicet pro MZ I scilicet
om. A YH I et] add. pro R 2 A-G 8 sirnul om. A YHO I ex definitione illa] per definitionern illam
:E I frui] praem. de A BG:E om. A YHO I XJ in ras. 12 4 CPMsvzrL A YB 4 vel 10 rN 14 A H2 I De
Trinitate] Trinitatis RrBo AYHO 9 cap. 9] 9 c. R c. 10 12 (in ras.)'tU c. 10 vel 23 Pl'tY~!l. 9 srLN•
AB * om. A YH• I voluntas] add. ipsis p7t~µu I propter se] post conquiescit (10) rso add. ipsa Pl'tY
0
~µu 10 quiescit AG:E I quod =AD est(!) AH cum rel!. edd. I dicit ABG:E 11 actui] in actu
ABG I praesupponitur] in corr. R 2 supponitur AH add. actus intellectus in (i~] vel p7t) Pl'tY~fLU I
sed] quod :E 12 post] prius D* delectatio ponitur cum P I subditur] subdividitur vel subdi-
tur A subdit Pl'tY~µu I delectata] praem.. propter se MaA- 8 <!>-r add. propter se pzAB I delectata
• conquiescit om. LPl'tY~µu I quiescit CPMr 80 AG I etc.] pertinet ad delectationem rNa om.
V2 A add. pertinet ad delectationem :E I quod] comp . A 8 quia A 0 -r quare AG 13 debet =AD
deberet rel!. edd. I definitione] add. Item, Augustinus X Confessionum cap. 9 (23 !2): Beata
vita est gaudere de te et ad te ('lf sign. in text. et mg. litteris a-b V2) MI(om. I3)VZ sequitur hie
Opinio (p. 57, 16) - Ethicorum (p. 59, 2) Ra 14 Sirniliter, si] Si D I ponitur :E I et] ad M*
om. CP:E 15 sequens om. Pl'tY~µu
F 4 AUGUST., De diversis quaest. 83 q. 30 (PL 40, 19). 8 AUGUST., De Trin. X c. 10
n. 13 (PL 42, 981).
1 2 8
T Cf. supra p. 52, 11. Cf. supra p. 48, 10-15. Cf. supra: p. 53, 13-14.
DE FRUI IN SE 55
frui esse summum praemium vel beatitudinem nostram dicunt

earn includere utrumque, et actum et delectationem. Istam mino-
rem <licit ilia auctoritas I De doctrina christiana cap. 6: « Summa
merces est ut ipso perfruamur »a.
s Sed de significato vocabuli 1 non est contendendum, quia se- 73
cundum Augustin um I Retractationum cap. 9 «cum res constat,
non est vis facienda in nominibus ». Res constat quod voluntas ha-
[5] • Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Quod autem sit magis propriurn
signifi.catum vocabuli 2 est difficile pro bare, tamen aliquo rnodo potest conici ex
10 usu vocabuli: istud enim vocabulum 'frui' construitur cum ablativo significante
obiectum ex vi transitionis, qualis constructio appropriatur verbis signifi.canti-
bus actum, non autem construitur cum obiecto in ablativo ex vi causae, qualis
constructio debetur passionibus significatis per verba primo passiva; non enim
ita dicitur 'fruor Deo' sicut dicitur 'delector Deo' vel 'Deus delectat me', sed
1s dicor ,·f rui Deo' transitive sicut dicor 'amare Deum', et istud videtur esse ma-
gis proprium significatum vocabuli.
ADCPMSRivzrBoLN A vsHGo:EQu(l'Pp-rnyf'µu)
1 frui] .fruitionem ABG I esse summum praemium] s. p. e. AG esse solum nostrum prae·
mium AH I nostram om. AEG:E 2 earn] ipsam :E I et1 ] scilicet I2:E om. rN I lstam] Illam S
0
r A-Y illam. Uncle rB 2-3 lstam minorem] Hoc :E etc. 12 I minorem] in corr. D 2 immo ABG
3 ill.a] ista R alia ABG om. D!rso• I ilia auctoritas] a. i. :E I I om. DCPMSRJ!V!zr A EG:E I cap.
6] quasi in fine prrf'µu add. quasi in fine y I 6] 8 A 8 Gy pon. 37 I2 I Summa] praem. Haec prryf'µu
4 ipsa A EG I fruamur CPMSRI*VZr 5 Sed - vocabuli om. A B!:EU! J contendendum] in
corr. A 02 concedendum AG curandum AH 6 I Retractationum cap. 9 =Ar I Retr. cap. 14
(pan. v Trinitatis cap. 7 vel 17 µ) yf'µu I Retr. (add. cap. 9 D 1) DAYH Retr. I rs Retr. (praem. I
MiR2!2ZrN2 ) 14 (I p 2 r 02 praem. cap. p om. R 2 ) CPMSRIVzr-B ABGO 14 Retr. :E, v De Trinitate
cap. 7 vel 17 prr I constat] congruat vel constat :EQU• 7 non - constat om. D! I facienda] SU·
stinenda A 8 sustinenda sive facienda AG I Res] rei illius AB' illius rei A 82 G praem. Sed I2 om.
D! add. autem cprN J Res constat] Constat autem res scilicet :E add. autem A EG J quod] quae
AH J voluntas] in corr. D 2 volitum A 0 * vocabulum AH add. volens A G't' 8°16 Q.uod autem-
vocabuli = codd. edd.; 'II text. sign.: Vacat (sed abrasum), sic in libro Duns A 1 Vacat in originali R 1
Vacat (incipiendo ab lstam minorem, 2·3 D!) A 1 (sed abrasum)D 1V 1 !in. anfractuosa µ Ponitur ut ad·
ditio a Mauritio, tamen habetur in manuscriptis et editionibus antiquis, in quibus nullae sunt
additiones u 8 autem sit] s. a. :E 9 est difficile= ADAH d. e. rel!. edd. J potest conici]
c. p. :E I conici] convinci P 2 (in ras.)MSRIVr-L A GOl converti c• cognosci A 8 definiri A 0 ' om. rL
IO usu] virtute (not. allas: usu r 0 a) R 2 r 80 add. vel virtute pa I frui om. A YH!O• 11-12 consi·
gnificantibus AH 12 autem] enim ABG:E om. Mr 0 • I in] et A 80 add. casu :E 13 construe·
tio om. D!AYHO I primo] in ras. M 2 pure Tf'µu om. I 14 fruor] fruitur ZAYH add. in C3M 212
p't'f'µu I dicitur 2 ] post Deo 2 rB om. vzrN AO• I delector] dilector R delectatur ZAy I Deo 2 = AD
AH2rry in Deo AH' rel!. p't'f'µu 15 dicor 1 ] in corr. A 82 dicitur AH I istud] illud rso AYHO add.
scilicet actus A Ga add. non M *SR*V* 15 -16 videtur esse magis] m. v. e. A 0 m. es set AH
15 esse] post proprium (16) rLN post vocabuli (16) V om. Rr 80:E 16 proprium om. A YHot
F 3 AUGUST., De doctr. christ. I c. 22 n. 35 (PL 34, 32). 6 AUGUST., Retract. I c. 15 (14] n. 4
(PL 32, 610; CSEL XXXVI pars II 76, 9-10): •nee de verbis, cum res constet, controversia facienda ».
T 1 Cf. supra n. 69. 65. -De variis significationibus vocis 'frui' cf. apud GurL. DE WARE,
Sent. I d. 1 q. 1 (cod. Florent. nat. A IV 42, 7ra·b). 2 Cf. supra n. 69. 65.
bet triplicem actum, et quartum, puta passionem consequentem 1 :

et duobus actibus nullo modo convenit hoc nome'n 2 ; pro alterutro
aliorum duorum et pro ambobus simul 3 videntur aliqui uti voca-
bulo, et tune erit aequivocum, - vel si est univocum, oportet quas-
dam auctoritates 4 exponere quod loquuntur causaliter vel conco- s
mitanter.
Lil. - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIAJ
74 Ad primum argumentum 5 dico quod fructus est ultimum quod [6]

exspectatur ab arbore, non ut possidendum corporaliter, sed ut
habendum per actum potentiae attingentis illud ut obiectum; po- 10
mum enim non est fructus in quantum exspectatur ut possiden-

dum sed in quantum exspectatur ut gustandum et actu gustus at-
tingendum, quam gustationem sequitur delectatio: si ergo fructus
dicatur quo fruendum est, delectatio non est fructus, sed illud ulti-
mum exspectandum; sed nee delectatio erit frui si primum quo 1s
attingo exspectatum ut exspectatum est frui, - quod videtur pro-
ADCPMSRivzrBoLN A vEnGoI;Qu(<DPPp=y~µu)
1 actum] om. AH? add. perfectum et imperfectum et neutrum (n. comp.) AG puta passio·
nem] pass. scilicet 2: 2 et] add. patet quad I:prry~µu I duabus] praem. in I add. vel tribus
rLN J actibus] add. (= not.?) u su et actu media A Oi I convenit] competit CP I namen] add.
frui A 02 2:prry~µu 2-4 pro - vocabulo, et] igitur convenit vel ambobus aliis vel altero (alter!
2;Q2 ) eorum, et si ambabus simul 2: 2 pro] praem. sed A 02 prry~µu pon. sed rm I alterutro ]
altero prry~p.u 3 aliarum] illarum DR2 rBo J duarum] om. M'SRI*vr-L add. actu perfecta vel
pro delectrabili ?J A Oi I et] vel rBo sed I videntur aliqui om. Ao; I aliqui] alii r autem (anre vlden·
tur R) M*SRV* praem. autem l * add. isto P 2 3.4 vacabulo] praem. isto rBDNiAH20 4 erit]
est Rr 0 A 0 add. nomen prry~µu J oportet] add. multum A EG 4-5 quasdam auctoritates =A
D:E a. q. rell. edd. 5 quod] quae SAG 5 -6 concomitanter] cf. p. 57 ad 16-p. 59, 2
8 Ad primum argumentum] Ad rationes principales in oppositum. Ad primum in oppositum
(hoc in o ppos . om. r 02 ) rBo I argumentum] obiectum CPMSI*V'ZI'LN argumentum obiectum R in
oppositum V2 om. A YHO:E add. principale p I fructus est ultimum] u. (ultlmus rB) e. f. rB•D• I
quod 2 ] qui AB 9 ab] de r 80 AE 2 (inco>T.)G I ab arbore om. AYHO? 9-10 ut 1 - potentiae
om. rN• 9 ut 1 om. AEHG I possidendus v I corporaliter] formaliter AE? add. uti M*SR*I*
v•rLNl(om. NS) I ut 2 om. M*S vr·N! 10 contingentis CP* AG 11-12 ut possidendum l ut pos-
sessio MSR*IV*rLN*ABGI; om. A H' 0 • possidendum AH< 12 ut om. AH J gustandum] add.
gustu AB I et] ut (post actu AE*) AE aut AH om. AY?O• 13 delectatio] dilectio AB 14 dica·
tur] dicitur A BG add. illud P:E I delectatio] dilectio ,\ B praem. sic :E I sed] add. consequitur
actum quo attingitur :E 15 sed] similiter 2:-r I nee] non D I delectatio] dilectio AB add. vel
dilectio pi I erit) esset CP* est RrBDAH 0 :E 15-16 si primum - est frui] si frui est illud
quo primo attingitur illud ultimum exspectatum :E om. D'R' 15 si) sed DlMS*RllVI' AHGO
16 exspectatum 2 ) add. est P I est frui om. rL I quod) et hoc su 16-p. 57, l quod - ex-
spectatum om. :E Q
1 2 3 4
T Cf. supra n. 68. Cf. supra n. 69. Cf. supra n, 70. 71. 72. Cf. supra
n. 71. 72, vel n . 70.n. 5
Cf. supra n. 6i,
DE FRUI IN SE 57
babile, cum fructus sit quid exspectatum sub prima ratione, sub
qua exspectatur ut a potentia attingendum.
Ad secundum 1 dico quod auctoritas est in oppositum. Cum 7 5
enim dicat auctoritas 'non actus esse fructus sed passiones', sequi,
s tur quod frui non est delectari, quia fructus est obiectum fruitio,
nis; passio autem non potest esse ita primo obiectum sui, sicut po,
test esse obiectum actus; ideo frui si est passionis ut obiecti, ut
sonat auctoritas, non erit passio, sed actus aliquis, potens illas
passiones habere pro obiectis quasi proximis suo primo obiecto. -
10 Et cum dicitur quod 'per se fructu fruimur', non est hoc intelli, -
gendum in ratione formali principali, sicut 'calore calet', sed in ra,

tione obiecti, sicut si diceretur quod 'amabili amamus'; in ratione
autem causae formalis fruitione fruimur. Auctoritas autem non
dicit aliquid consequens actum esse fruitionem, sed fructum, id
1s est fruitionis obiectum.
I! Opinio quod dilectio et delectatio sunt idem 2 , quattuor ra, 76
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGo:E qu( FPKp=y~µu)
1 quid =A illud :Eu I exspectatus CPMRIVZI' A YHzo I primal ilia R 2I' 8 n A v 2 edd . ista (1dd.
prlma A 02 ) A 0 om. :E J ratione) add. illa P 1-2 sub qua exspectatur utJ qua est :E 2 qua]
om. rn• add. ratione sub qua (sub qua om. A 82 ) A 8 J a potentia atringendum] att. a p. CP11RI*
VZ J attingendus ran 3 dico om. A YHO J quod om. A YH•o J auctoritas] ilia auct. post oppo-
situm :E J in] ad ZA YHO:E 4 auctoritas om. :E J non actus esse fructus] f. n. e. a . :E J esse
fructus om. A Bt I sed] om. Mt add. potius <l>prry~µu 5 delectari] delectatio T'( I fructus ]
fructum SR add. non M*rB• A 0 * 6 non] add. tune enim A 0 p•~ I potest esse ita] p. i.e.
CPA H i. p. (posset A 0 ) e. A BG02.,; J primo] primum (post obiectum A 0 ) CPA HGO om. AB 6- 7 sicut
po test esse] prout est AG 7 ideo frui si] si igitur frui :E 7-8 ut 1 - sonat om. A Bt 8 non
praem. tune :E I erit] est CPI' 80 I passionis M*SR * I sed] add. est (po.« actus AEG) CPMSRIVZ
A I actus aliquis] al. a ct. (add. et rn) DCPMivzrsn A YHO 8-9 illas passiones habere ] p.
i.h. rh.i. (istasA-YI;Q) p. SA:E 10 hoc] hicAGom. DAH 11 in1 ] sub CPMSRII'LN•
A BG:E I formali principali] formali principii DM 2 rn A HZ form alis principii (add. activi prr) l2I' 8
p=~µu formae (in ra!. rN 2) vel principii (add. activi :E) M'SR*I'VI'LNA 02 :E I sicut] add. ignis
Dc1parsnm A Y2 edd .• add. calidum :E 11-12 calore - sicut om. ctpt I sed - amamus om.
Sit 11 in2 om. A BG 12 si om. I!VAH I diceret D dicas rsn I quod om. rsn •LN I amabile
CPMRVZI' A YB•HG 12-13 in ratione autem = AD:E sed in ratione rell. edd . 13 fruitione
fruimur] fruim. fruit. rN:E I autem2 ] enim :E om. AB• 14 aliquid - fruitionem] fruitio·
nc:::l esse aliquid consequens actum :E 14-15 id est] et :E quasi rsn add. quasi M.0l 2AHGO
16-p. 59, 2 Opinio quod - Ethicorum = ADR'II'N [ post definitione (p. 54, 13) R! post actus
(p. 48, 9) I in fine I lib. Add. magnae (f. 176rb) ut append. I'N. - De aliquo textu huic simili,
qucm tradunt post concomitanter (p. 56, 5-6) R' I' 80 P•K, et de altera forma eiusdem textus,
quern tradit rna, cf. p. 59, 15-16] ; 'IT text. sign.: Extra de manu Scoti A 1D 1 Extra de manu
T 1 Cf. nupra n. 63. 2 Pro lin. 16-p. 59, 2 cf. DUNS ScoTus, Rep. I Ad. 1 pars 2 q. 2;
Add. magnae I d . 1 q. 3 n. [2-6]. - In DuNs Scon Rep. I A (cod. Prag. eccl. cath. 436,
C XXI l, 47vb) notatur hanc opinionem esse Petri de Alvernia, quam tamen in eiusdem
Quodl. (cod. Vat. lat. 932, 102ra-170rb) non invenimus.
tionibus: prima, eiusdem potentiae circa idem obiectum est unicus

actus; secunda, eandem cognitione~ non sequitur immediate nisi
idem; tertia, quorum opposita sunt eadem, et ipsa sunt eadem;
quarta, habentia eosdem effectus et eadem consequentia sunt ea-
dem. - Differunt ratione sicut ab hoc in illud et e converso; etiam s
sicut unio et quietatio, privatio divisionis et privatio motus.
Contra: definitio dilectionis II Rhetoricae et defi.nitio delecta-
tionis I Rhetoricae differunt.
Responsio:
Contra de tristitia quadrupliciter: nolle est in Deo et in beatis; 10
nolle non requirit apprehensionem ex~istentiae rei, vel est circa
illud quod nee exsistit in re nee apprehenditur exsistere; nolle in-
tensissimum ante fieri rei; voluntarie nolo.
Contra de dilectione: delectatio est per se obiectum dilectionis,
sicut et desiderii praecedentis, IX Trinitatis ultimo: «Desiderium 1s
inhiantis » etc.
Item, Lucifer potest se summe diligere, XIV Civitatis ultimo et
Anselmus De casu diaboli 3.
Item, intensior dilectio minor delectatio 1 •
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;QU( pp p-rny~p.u)
Ioannis R' Extra D 1I 2 (texi. et mg.) 16 Opinio] Sed forte videtur Rl praem. Est IrN sint rN
16-p, 58, 1 quattuor rationibus om. IrN
1 primal tum (tamen rN) quia II'N add. est quae sunt Rl I unicus] unus I unius rN 2 Se•
cunda] tum (tamen rN) quia rrN I immediate om. rrN 3 tertia] tum (tamen rN) quia rrN I et
om. D 2R! 3.5 et - eadem om. rN 4 quarta] tum quia I 5 Differunt] praem. Et Rl
add. autem IrN I ab] ad D I in] et ad D~ I illud] hoc R! I e converso] ex hoc in illud rrN I
etiam] et R! om . ffN 7 Contra] quia rN I dilectionis] om. D' delectationis D 1 I Rhetoricae]
Ethicorum Rl I et om. D 7-8 d electationis] dilectionis DI 8 differunt om. D 9 Respon·
sio] Require rN add. quaere I 10 tristitia] iustitia A I nolle] velle D 1 11 nolle] velle D
et R! add. etiam I I non om. I'N I vel est om. RlffN I est om. D* 12 illud om. R 1 I illud
quod] quam ffN 12-13 intensissimum] comp. R! 13 nolo] volo I 14 Contra] quarta
Rl I delectatio] dilectum D 15 Trinitatis] et I ut rN I ultimo] ultra IrN praem. cap. D
15-16 Desiderium - etc. om. R! 16 inhiantis etc. om. II'N 17 ultimo] vult D* praem.
cap. IrN 18 3] praem. cap. II'N 19 Item - delectatio post Ethicorum (p. 59, 2) IrN
F 7 ARISTOT., Rhet. 11c.4 (ed. luNTINA ll 29E-F; ed. BEKKER B c. 4, 1380& 35-1381a 2): •Est
igitur amare velle alicui bona evenire, non sua sed illius ipsius causa quern diligit, et quantum
in eo est, eflicere ut illa eveniant: amicus vero ille est qui a mat et redamatur ». 8 lb. I c. 11
(ed. luNTINA II 18B-C; ed. BEKKER A c. 11, 1369b 33-35): • Ponamus igitur voluptatem motum
animi quemdam esse, et subitam sub sensumque cadentem instaurationem, ad explendam na·
turam», 15 AUGUST., De Trin. IX c. 12 n. 18 (PL 42, 972). 17 AUGUST., De civ. Dei
XIV c. 28 (PL 41, 436; CSEL XL pars 1156,30-57, 26). 18 ANSEL., De casu diabolic. 4
(PL 158, 332-333; ed. SCHMITT I 240-242).
T 1 Cf. ARISTOT., Eth. ad Nie. lII c. 11 (r c. 12, 1117& 10-11): « quanto utique [fortis]
magis virtutem habeat omnem et felicior sit, magis in morte tristior erit •·
DE FRUI IN SE 59
Contra distinctionem primam rationis 1 , aliud agens; contra

secundum 2 , unio est relatio. - Solutio X Ethicorum 0 • !I
fQUAESTIO 2
UTRUM FINE APPREHENSO PER INTELLECTUM NECESSE SIT VOLUNTATEM

5 FRUI EO]
[Q. 41 Secundo quaero circa frui de modo eliciendi actum istum, 77

[l] utrum scilicet fine apprehenso per intellectum necesse sit volunta-
tem frui eo 3 •
Quod sic, arguitur:
io Avicenna VIII Metaphysicae: « Delectatio est coniunctio con-
venientis cum convenienti»; finis necessario convenit voluntati;
ergo ex coniunctione eius cum voluntate est delectatio, ergo fruitio.
Item, finis movet metaphorice sicut efficiens movet proprie 4 ; 78
sed efficiens approximatum passo, non impeditum, de necessitate
u • Loco Opinio quad (p . 57, 16) - X Ethicorum (p. 59, 2) textus interpolati;
vide append. A.
ADCPMSRNZrBoLN A vsHao~Qu(<f>PPp-rny~µu)
1-2 Contra - Ethicorum om . R~ 1 primae I prima rN I rationis] in re rN illud D I
aliud] ad rN I agen s] add. non in potestate stante I 2 secundo D secunda I I X] V in ras.
02 5 vel 50 A 6 adnot. Quaestio 4 A et multi I quaeritur (ante Secundo A 8 ) A EG~ I de modo
om. A 0 I istum] suum CPMSRir om. V;~ 7 fine] sine (Pon. fine ca) C om. P*(post apprehenso)
add. ultimo A Ha I per intellectum om. A YHto* I necessarium A EG~ 9 arguitur om. CPMS
RI*VrL 10 VIII] in ras. P 2 6 C 9 V 4 (Pon. 8 A 02 ) A 0 i Metaphysicae] adnot. cap. ultimo
circa finem ~µu I coniunctio] perceptio A 80prt apprehensio [ not. alias (alius liber µ): coniunctio
vel perceptio µu] ~µu om. A YH~o; 10-11 convenientis] conveniens ~µu 11 finis] add.
autem ~ I necessario] add. summae I*Zi 12 est] esset D* sequitur CPMSRIVr A BG~ I de-
lectatio] in corr. 0 2 add. summa I*Z I ergo 2 ] et per consequens ~ 13 Item] Praeterea ~ I
metaphorice] comp. SRI;rLN;AG add. ex XII Metaphysicae A 0 a 13-14 movet - efficiens
om. rB~ 14 passo] passivo M add. sibi disposito et A oa I impedito M* A 02 I de necessitate]
necessario ~ 15-16] cf. p. 57 ad 16-p. 59, 2
F 2 .ARISTOT., Eth. ad Nie. X c. 3 (Kc. 2, 1174a 4-8): «Et ita [circa multa] multum studio·
sum [in graeco: 'studium'] faceremus utique, etsi neque unam inferant delectationem:. puta qui·
dem recordari, scire, virtutes habere. Si autem ex necessitate sequentur his delectationes, nihil
differt: eligeremus enim utique haec, etsi non fieret utique ab his delectatio >. IO AVICENNA,
Metaph. VIII c. 7 (lOlrb).
T 1 Cf. supra p. 58, 5. 2 Cf. supra p. 58, 6. 3 Cf. DuNS ScoTUs, Lectura I d. 1
4
pars 2 q. 2; Rep. IA d. 1 pars 2 q. 1. Cf. ARISTOT., Metaph. V t. 2 (Ac. 2, 1013b 9-11);
XII t. 36-37 (Ac. 7, 1072a 26-27. 1076b 3); De gener. et corrupt. I t. 55 (A c. 7, 324b 13-18); HEN·
Rtcus GAND., Quad!. I q. 17 in corp. (f. 15A); XIII q. 11 ad 3 (f. 537N).
movet proprie; ergo finis approximatus, hoc est praesens voluntati,

non impeditus, necessario movet metaphorice.
79 Item, omne mobile praesupponit aliquid immobile 1 ; ergo actus
voluntatis varii et mobiles praesupponunt aliquem actum immobi-
lem; talis non est nisi circa finem, ergo ille est necessario immobilis. s
80 Ad oppositum:
Necessitas naturalis non stat cum libertate. Quod probo: quia
natura et voluntas sunt principia activa habentia oppositum modum
principiandi 2 , ergo cum modo principiandi voluntatis non stat
modus principiandi naturae; sed libere voluntas vult finem, ergo 10
non potest necessitate naturali velle finem, nee per consequens
aliquo modo necessario.
Assumptum, scilicet quod libere velit voluntas finem, probatur:
quia eadem est potentia quae vult finem et illud quod est ad finem,
ergo habet eundem modum agendi, quia diversi modi operandi is
arguunt diversas potentias; libere autem operatur circa ea quae
sunt ad finem, ergo etc. ~ Quod autem sit eadem potentia ambo-
rum pateta, quia alias nulla esset potentia entis ad finem vol ens
• Sequitur textus interpolatus: quia actus utendi est per se unus actus, ergo
per se unius potentiae, respicientis per se utrumque extr~mum. 20
ADCPMSRIVZI'BDLNAYEHGOL;QU(~FPp=y~µu) ,
1 movet proprie] p. (om. Ptit) m. PIVZI' 80 A- E I proprie om. CPtMSRPI'LNAB:E I appro·
ximatus] add. voluntati A 0 • I ho c est] et CPMSII'LN A E 1·2 hoc est - impeditus] voluntati
(in ra» R 2 ) non impeditus (add. et praesens R 2 ) R voluntati et non impeditus nee voluntate impe·
dita :E add. nee (non A E) impedite VA YE•H•O• add. nee impediente Z* 2 necessario om. PV
3 Item] Praeterea l: I mobile] add. necessario AG J aliquod A EG 4 mobiles] add. circa ea
quae sunt ad finem A oa 5 talis] praem. sed A EGprry~µu J est necessario] n. e. A EGOL; J ne·
cessario] necessarius SRI'BDLN• add . et I'L J immobilis] non mobilis SRVI'-LA-G mobilis Z*
add . scilicet ultimi finis A 0 • 6 Ad oppositum] Contra :E 7 Quod probo J Primo :E
8 activa om. rBot 9-10 cum modo ... modus] modus ... cum modo :E 9 voluntatis]
voluntas D* naturae R 10 naturae] voluntatis R add. sed modus principiandi naturae est
necessario eligere (elicere A 0 -r) actum quantum est ex (de AG-r: In A 0 ) se AHZGO-r I libere voluntas]
v. 1. I2ZrN 2 A:E 11 necessitate naturali velle finem] v. f. nee. nat. :E 13 Assumptum] add.
modo A 0 I sci!icet om. rBo•LN I libere velit voluntas finem] vol. vel. £. 1. 1: I voluntas] ante
libere AEGOZ ante velit r om. I2V A YHOI 14 quia] quod AB I est potential p. e. CPMRIV
ZA YHO J quae] qua A 0 J illud _ quod est] ea quae sunt IZ 15 habet] post agendi AG om.
AEt(post agendi) I operandi] agendi v· praem. vel AG 16 circa om. CtP*MtSR*I'L 16-1'/ ea
quae sunt ad om. A Ht 17 ergo etc. = A ergo et (et] etiam A 0 om. I' 80 ) circa finem D' rel!.
edd. I autem om. AYHO*:E 18-p.61, 1 entis - unam om. I' 8 18 volens] in ras. AY 2 vo·
lendi CP*MSRI*VZI'LNA 02 volentis AHG voluntatis A 0 ' 19-20 quia - extremum =ADC
PMSRIVZr AY•Brnaoozprry~µu [post extremum (p. 61, 2) p7t~µu post De anima (p. 61, 3) ZAY~ rep.
2 Cf. ib . II t . 49 (B c.
T 1 Cf. ARISTOT., Ph;1sic. Vlll t , 34.35 (0 c. 5 , 256~ D ·l56b 3).
5,196b 17·22),
DE FRUI IN SE 61
illud propter :6.nem; oportet enim illam esse unam, habentem

actum circa utrumque extremum, sicut Phi 1o sop h us arguit de
cognitione sensus communis in II De anima 1 •
I! Nota, haec ratio 2 non improbat omnem necessitatem immu, 81
s tabilitatis 3 sed tantum necessitatem naturalem; ideo fiat ratio ge,
neralius probans ad oppositum, - et tune in primo articulo 4 po,
nitur quod sic, sed Henricus quod libere, alii quod naturaliter
fertur in :6.nem: conveniunt in hoc communi 'necessario' 5 , ideo
communiter contra eos sunt rationes hie factae contra opinionem
6 7
10 in primo articulo , sed contra illum modum 'naturaliter' specialiter
8
est haec ratio et Augustinus Enchiridion (distinctio 25 secUildi
libri 9 , hie quaere distinctione 10 g 10 ). !I
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:EQU(CI>FPp=y~µu)
post De anima (p. 61, 3) I'B 0 ] ; 'JT text. sign.: Extra A 1 (cext. et mg.)PiV 1 (om. V 2 ) litteris a·b V(om. V 2 )
rB201 (om. r 02 ) punctis P 2 19 per se unus actus] u. p. se a. rBD u. a. p. se rN AH!O! I actus 2
om. A Y!prr~µu J ergo] add. in text. repetito est rBo 20 per se 1 ] om. rr:. add. unus (om. r 02 )
est rBo J potentiae] add. est A Y! I per se utrumque extremum] u. e. p. se A 0 ! add. quia
est obiecti quod habet se ad aliud vel quod vult propter aliud A oa
3 in om . AG:E 4·12 Nota - distinctione 10 g = ADI'BD [ post immobilis (p. 60, 5) AD
post ergo etc. (p. 60, 17) rB 0 ]; 'IT text. sign.: Extra hie de manu Scoti A 1 Extra de manu Scoti D
Extra A1 oi Vacat roa litteris b-a rBa 4 Nota] add. quod rso I probat r 0 6 oppositum]
opposita r 0 propositum D 7 Henricusl add. vult D I naturaliter] non o• 8 hac r 0
10 illum] istum D 11 secundi] primi codd. 12 libri om. rBo I hie] hoc codd. I quaere]
add. sed r 0 I 10] 30 r 0 add. ibidem D I g] a 0 2
F 2 ArusrnT., De an. II t. 146 (I' c. 2, 426b 15-29). 6-7 THOMAS, S. theol. l·II q. 10
a. 2 in corp. (VI 86); HENrucus GAND., Quodl. III q. 17 ad arg. princ. (f. 79H); GoDEFRlDUS DE
FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (ed. HoFFMANS in PhB III 158-159). 7 HENRICUS GAND.,
Quodl. X q. 9 ad 1 (f. 428A); XII q. 5 in corp. et ad arg. 2 (f. 487B. E); cf. etiam Quodl. III
q. 17 ad arg. princ. (f. 79 I-K); Summa a. 47 q. 5 in corp. (II f. 28Z); GODEFRIDUS DE FONT.,
Quodl. VIII q. 16 in corp. (ed. HoFFMANS in PhB IV 164). 7 THOMAS, S. theol. I-II q. 10
a. 1 in corp. (VI 83b); GoDEFRlDUS. DE FONT., Quodl. VI q. 8 in corp.; VIII q. 2 in corp. (ed.
DE WuLF-HOFFMANS in PhB III 176; IV 21-22). I I AucusT., Enchir. de fid e c. 105 n. 28
(PL 40, 281).

2
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio I d. 10 q. un. n. [10]. Cf. supra p. 60, 7-12.
3 5
Cf. DuNs ScoTUS, Ordinatio I d. 10 q. un. n. [5]. ' Cf. infra n. 83. Cf. ibidem.
6 Cf. infra n. 91-133. 7 Cf. supra lin. 7. 8 Cf. supra p. 60, 7-12 . 9 Cf. LoMBARDUS,
Sent. II d. 25 c. 3.4 (I 430). 1 ° Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio Id. 10 q. un. n. [10]; cf. etiam
infra p. 102, 13-14.

82 Ista quaestio potest intelligi vel de fine obscure apprehenso in [21

universali, sicut concipimus beatitudinem in communi, vel ob--
scure apprehenso in particulari, sicut concipimus beatitudinem in
Deo trino; vel de fine dare viso in habente voluntatem elevatam s
supernaturaliter, ut in habente voluntatem perfectam per habi.-
tum supernaturalem, vel quarto de fine dare viso in non habente
habitum supernaturalem in voluntate, et hoc, posito quod Deus
de potentia absoluta se ostenderet intellectui non dando habitum
aliquem supernaturalem voluntati. 10
LA. - 0PINIO ALIORUMJ
83 Quantum ad istos quattuor articulos 1 dicitur pri.-

LArt. lJ -
mo quantum ad primum quod voluntas de necessitate fruitur ul.-
timo fine sic apprehenso obscure et in universali. Quod probatur
tripliciter: 15
Primo per illud II Physicorum: cc Sicut se habet principium in
ADCPMSRivzrBnLN A YBHGoi; Qu(<ll PPp-rny~µu)

2 obscure] absolute ZAYEH•O• obscure et absolute AG 3 universali] adJ. ut est ens
summe bonum A oa 3.4 in comm uni - beatitudinem om. A 0 • 3.5 vel - trino om. rB•
3 vel] ut A Y• add. de tine P'RvarsinLN AHaoi 4.5 sicut - trino om. R' 5 viso ] add. ut prt~µu
5-6 voluntatem - habente om. M'ABt J voluntatem elevatam supernaturaliter = AD s. v. e.
AE!HGO' v. s. e. MlA 02 rell. edd. 6 ut] et AB! id est l: J in habente voluntatem om. l:
6-7 per habitum supernaturalem] habitu supernaturali l: 7 supernaturalem] supernatura·
liter AH add. in voluntate ABprty~µu 7-8 vel quarto - supernaturalem om . D' 8 ha bi·
tum supernaturalem] s. (om. P') h. CPMRV I et hoc om . AHOt 9 potential add. sua r AH I se
ostenderet] o. se l: I ostendat rsn 10 aliquem om. AB:E J aliquem supernaturalem] s. a.
CPMSRIZr A-B 11 adnot.: Opinio Gandavi, Quodlibet 3 quaestione 17 A 1 et plures Opinio
Thomae DaAGa 12 quattuor om. CP 13 quantum ad primum quod] quod quant. ad pr.
(add. quod r 0 ·) CPMSRI*r 0 LAB praem. quod rN• I de necessitate] necessario l: om. r 0 •(post
fruitur) 13-14 ultimo fine] f. u. A BGl; 14 sic om. CPMRIV I apprehenso obscure] o. a.
S J et om. l: 15 tripliciter om. DM' A 0 • 16 Physicorum] add. (= adnot.) commento 90
a et VI Ethicorum commento 6 sa I se h abet om. A YHo•i;
F l2·p. 63, 15 THOMAS, S. theol. I q. 82 a. 1 in corp. (V 293b); I-II q. 10 a. 2 in corp.
(VI 86); HENRICUS GAND., Quodl. III q. 17 ad arg. princ. (f. 79H); Xlll q . 9 in corp. (f. 53 lP) ;
GoDEFRmus DE FoNT., Quodl. VI q. 7 in corp. (ed. DE WuLF-HOFFMANS in PhB III 158-159).
16 ARISTOT., Physic. II t. 89 (B c. 9, 200a 15-16): «Est autem necessarium et in doctrinis et in
his, quae secundum naturam tiunt, quodammodo similiter».
T 1 Cf. supra n. 82. - De hac materia (n . 83-155) cf. THOMAS S. theol. I q. 82 a. 1. 2;
I-II q. 8 a. 1-3; q. 9 a . 1. 3. 4. 6; q. 10 a. 2; HENrucus GAND., Quodl. I q. 17; III q. 17; IV
q. 11; IX q. 5; X q. 9; XII q. 5. 26; XIII q. 9. 11; GoDEFRIDUS DE FoNT., Quodl. VI q. 1. 7. 9;
VIII q. 2. 16; X q. 13. 14.
DE FRUI IN SE 63
speculabilibus, sic finis in operabilibus » 1 ; sed intellectus de ne~

cessitate assentit primis principiis speculabilibus; ergo voluntas de
necessitate assentit ultimo fini in operabilibus.
Secundo hoc idem probatur, quia voluntas necessario vult 84
s illud cuius participatione vult quidquid vult; sed participatione
ultimi finis vult quidquid vult; ergo etc. - Probatio minoris, quia
nihil aliud vult nisi in quantum est quoddam bonum; sed omne
aliud bonum videtur esse quaedarn participatio ultimi finis, quod
est summum bonum, sicut videtur probari per Augustin um VIII
10 De Trinitate cap. 5 a: «Tolle bonum hoc et illud bonum», etc.,
«et vide ipsum bonum si potes, bonum omnis boni ».

Tertio probatur idem sic: voluntas non potest non velle aliquid 85
nis1 m quo est aliquis defectus boni vel aliqua ratio mali; in fine
ultimo in universali apprehenso non est aliquis defectus boni vel
u aliqua ratio mali; ergo etc.a
• Sequitur textus inte1polatus: Item, Augustinus XIII De Trinitate cap. 3 2 di,

ADCPMSRivzrsoLN A vBHGoLQu(ll> FPp=y~µu)
1 sic] ita L 1-3 sed - operabilibus] om. LQ'u sed in primo est necessitas , ergo LQz
2-3 primis - asse ntit om. Dt 2 primis principiis] princ. prim. rLN primo principio A 0 I
speculabilibus] praem. in rN A BGO I voluntas] praem. et A BG om. AO• 3 ultimo] primo (Pon.
ultim o MZ) MSR*r 4 hoc idem om. AY-r ! hoc idem probatur] sic AHO om.LI necessario]
necessitate assentit et R 5 sed participatione] particip. autem A vo 5-6 sed - quidquid
vult om. Am 6 ultimi om. Mrso I etc. om. AHL I quia] add. voluntas A oz 7 sed omne =
AD omne MSRirLN est autem -r omne autem re!!. prry~µu 8 videtur esse] est A YHO-r I quod]
qui :E-r add. non rso • 8-9 quod est summum bonum om. A YHO• 9 est] autem A 0 I sicut]
sit A GZ I videtur probari] probatur A YHO-r patet L I per] secundum CP 10 De Trinitate]
Trinitatis Rrso AYH I cap. om . M*SVr AVG I 5] 7 D 1 9 AH' 3 AH 2 p7t~ 4 µu add. vel 81t)'~µ I a] g
rLN' bonum hoc et bonum illud rsa om. DCPM 2 RirN 2 AH 2 G 0 L1t)'~µu add. vel 8 p I bo-
num hoc] h. b. rNAL 10-11 hoc et - omnis boni] etc. (praem. h oc et - omnis bon! P) I
10 hoc - bonum om. Dt I et illud bonum om. ABp-r I bonum2 om. rL I etc. om. MRvrs 2 AGL
11 et vide- potes om. MtRt I si potes] ante et vide R~ post vide L add. quod est AEiG add. et
videbis A 0 Zadd. itaque (!ta rs~) Deum videbis non alio bono bonum, sed (sed om. rs~) rszp7ty
~p.u I bonum omnis boni] etc.Mom. Rt I bonum2 om. R~AEZL 12 probatur om. AH I pro-
batur idem om. A 0 L I aliquid] id post nisi (13) A 0 praem. hoc R om. Av-. 13 ratio mali]
malitia CPMSRI*r AG add. ergo R 2 add. sed L 13-14 fine ultimo= AD u. f . rell. edd.
14 est] apprehenditur CPMSRIVr AE 0 L 14-15 aliquis - mali] aliqua ratio mali nee aliquis
defectus boni AH 0 -r 14 vel] nee AYL 15 ratio mali] malitia (ante aliqua A 80 ) CPMSRI*
rLNABG I etc. om. L 16-p. 64, 16 Item - voluerunt = MZAG-r1t7t<Dy~~ ai µu [post mortali·
ter (p. 64, 4) A 0 -r Item (16) - intelligere (p. 64, 14) destructum in exemplari manuscripto M];
'If quoad texttlm not. Non ponitur ab aliquibus, et ab aliquibus ponitur una quarta ratio, fun·
data super auctoritate Augustini XIII De Trinitate, quae sic incipit: (et sequitur Item - volue-
F 9 AUGUST., De Trin. VIII c. 3 n. 4 (PL 42, 949).
T 1 Cf. ARISTOST., Eth. ad N ie. VII c. 12 (H c. 9, 115la 16-17). 2 AUGUST., De Trin.
XIII c. 3 n. 6 (PL 42, 1018); cf. HENRICUS GAND. Quodl. XIII q. 9 in corp. (f. 531 0).
86 Quantum ad secundum articulum 1 dicitur quod

LArt. 2J - [3]
fine sic obscure apprehenso in particulari potest voluntas non frui
eo; quod potest probari, quia potest frui aliquo quod scit incom,
possibile tali fini, sicut patet de peccante mortaliter.
87 LArt. 3J - Quantum ad tertium articulum 2 cl ic i tu r quod ne, s
cessario fruitur fine sic viso propter rationem tertiam ad primum
articulum 3 , quia nulla ratio mali invenitur in eo, nullus etiam de,
fectus boni in eo reperitur, - et hoc, si videat illum fin em visione
practica, quidquid sit de visione speculativa; et additur hie quod
tanta est conexio vel necessitas conexionis quod Deus de potentia lo
absoluta non potest separare visionem practicam sui a fruitione.
88 LArt. 4J - Quantum ad quartum articulum 4 dicitur quod im,
cit quod quidam mimus dixit se scire de multis exsistentibus in theatro quo,
dam, quid omnes vellent, hoc volens intelligere de beatitudine; sed non omnes illi
beatitudinem sive suum finem ultimum vellent si contingenter eum vellent; 15
ergo necessario eum voluerunt.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:EQu(FPp-rny~µu)
runt, p. 63, 16-64, 16). Et debet poni in textu 7t <D ~ <D 16 XIII] XII AG I Trinitate) civitate
AG I 3] 9 AG
1 adnot.: Henricus 12 Quodlibet, quaest. 5 A 1:EQ1 OpinioThomae Da 2 potest voluntas]
v. p. AEG:E 3 eo =AD I quod 1 ] hoc AYG edd. I quod potest probari om. ABHOt I potest pro-
bari] probatur :E J quia potest frui om. AB• I frui aliquo] a. f. :E J scit = AZA Y sicut D est AG
:Epl't)'~µu sit A 02 rel!. T 3-4 impossibile D*C*P*M*SR *I* 4 fini] frui (not. vcl: fin! A 02 ) A 0
:E I de] in P I mortaliter] add. quia potest habere fruitionem creaturae incompossibilem frui·
tioni ultimi finis et summi boni A 0 a 5 adnot.: Godefridus 6 contra Henricum A 1 :EQ 1 Opi·
nio Thomae D 1 5-6 necessario - viso] fine sic dare viso voluntas necessario fruitur, quod
probatur :E 6 propter] per A 0 :E 7 articulum] argumentum D* praem. adductam AG add.
adductam I2AHO edd. J quia] quod (pTaem. eo C 2 ) CP* add. scilicet ibi :E J invenitur in eo om. :E I
nullus etiarn] nee aliquis :E J etiam] enirn D 8 in eo reperitur] r. in eo r:E om. I2 A YHO I videat
illum finem] finis videatur :E 9-11 et additur - fruitione om. AH• 9 additur] adducitur
AG I hie] huic p7tyf,µu om. A 0 :E 10 conexio vel necessitas conexionis = A conexio D co·
nexionis necessitas :E in conexione necessitas pl't)'~ necessitas in (in om. AG) conexione A Hi rel!.
Tµu add. istorum actuurn AH~ add. istorum actuurn intellectus et voluntatis respectu ultimi fi.
nis clare ostensi A Go edd. 11 ptacticarn om. A 0 *pl't)'~µu j sui a fruitione = AD a fruitione
eius. Vide eurn :E a (in AH~) fruitione AH~ rell. edd. 12 adnot.: Godefridus 6 contra Hen-
ricum A 1 :EQ1 Opinio Thomae D 3 ! articulurn om. A Gpl't)'~µu I quod] quia Z 13 mirnus]
minus y om. AG 14 quid] quod T I omnes ] homines AG 15 beatitudinem post vellent1
7t7t <D y~~ © µu I suum om. Ml-. I finem ultimum] u. f. M~ 15-16 eum ... eum] earn ... earn
7t7t <Dy ~~<Dµu I eum vellent - voluerunt] et non necessario vellent M~ 16 ergo] add. non A 0
F I HENRICUS GAND., Summa a. 22 q. 2 in corp. (I f. 130Q). 5 HE NR!CUS GAND.,
Quodl. XII q. 5 in corp. (f. 487C); THOMAS, S. theol. I q. 82 a. 2 in corp. (V 296b). 9 HEN•
R!CUS GAND., Quodl. XII q. 5 ad 1 (f. 487D) ; GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. VI q. 9 in corp.
(ed. DE WULF·HOFFMANS in PhB III 181). 12 GoDEFR!DUS DE FoNT., Quodl. VI q. 9 in corp.
(ed. DE WuLF·HOFFMANS in PhB III 179-180); HENRicus GAND., Summa a. 49 q. 6 in corp. (II
f . 43X-Y).
T 1 Cf. supra n. 82. • 2 Cf. ibidem. 3 Cf. supra n. 85. 4 Cf. supra n. 82.
DE FRUI IN SE 65
possibile est voluntatem earitate non elevatam frui fine etiam

viso, quia agere praesupponit esse; ergo agere supernaturale prae-
supponit esse supernaturale; voluntas autem huiusmodi non ha-
bet esse supernaturale, ergo non potest habere aetum supernatu-
s ralem.
Item, tune posset talis voluntas esse beata. Consequens falsum, 89
quia tune earitas non esset neeessaria ad beatitudinem voluntatis.
Consequentia probatur sic, quia frui fine in particulari viso vide-
tur esse beatitudo vel includere formaliter beatitudinem.
10 ll Aliter etiam arguitur sic: visione posita neeessario ponitur 90
fruitio, ipsa non posita tollitur; ergo visio est eausa totalis frui-
tionis; ergo simpliciter nobilior. Probatio primae eonsequentiae:
alias tollitur omnis notitia quid sit eausa euius 'per', sine quo non,
quidlibet aget in se. Probatio seeundae eonsequentiae, quia eausa
1s aequivoea totalis est perfeetior. !I
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGol:Qu(PPp-rnyf3µu)
1 voluntatem] add. creatam Ma A 6 "t" add. carentem (in corr. A E2 ) A E 2 viso J visio D*C*
praem. dare PAHaG02.ry add. dare M 2 I esse] add. (=adnot.) ex II De anima, quia actus secundus
praesupponit primum A oa 2-4 supernaturale - actum om. l:U• 2-3 praesupponit om. CP'
l:QU!'°' 3.4 voluntas - supernaturale om. l:Q 3 autem huiusmodi = AD autem ilia rp7t
ypµu ilia CPM'RIVZAYBGl:U! ista SAH 0 " autem M a 6 Item] Praeterea l: I tune] in ras. R 2
sic CMV si sic (add. tune P 2 ) PI ! possit CP*MI2 I posset talis voluntas] t. v. p. l: I talis om. CP* I
bcatn] bona Dadd. sine caritate P edd., add. Consequens est falsum (Cons. - fals. om. A G2 ), quia
frui fine in particulari viso videtur esse beatitudo vel indudere formaliter beatitudinem
(cf. 8-9) AG 6-8 Consequens - probatur sic om. A HtOt(om. text. m<itut. et scribi<: Consequentia proba.
tut sic A 0 ~) 6 Consequens] add. est rBDLN2 A EH!G 7 esset] erit A 8 pity{3µu I voluntatis
om. I 2 8 sic om. !21: I in particulari] particulariter (praem. sic rBDNa) CPMSRIVr A 86 1:
not. vel: dare A 02 I viso] om. D add. dare l: 8-9 videtur] dicitur AH 9 beatitudi·
nem] add. consequens est falsum, quia tune caritas non esset necessaria ad beatitudinem (cf.
ad 6-7) A 0 10-15 Aliter - perfectior = ADCPMSRRaivr A 0 aµ [post ignotum (p. 67, 2)
DCPMSRIVµ post a fruitione (p. 64, 11) A 0 !]; 'If text. sign.: Extra de manu Scoti A 1 Extra
capaRa(pro R et Rl)I2(wct. et mg.)VarBml Vacat y arNa Additio A oa !in. anfractuosa µ. 10 Aliter
om. R l I' 80 I Aliter etiam] om. CP'MS'RI'VrLN' A 0 ! Aliter sap etiam post arguitur P 2 rNa I sic]
hie rs I necessario ponitur] p. n. CPMRIV 11 visio] ipsa R! 12 nobilior] add. quod
est falsum Ma 13 notitia] add. et via quod roNa I quid] aliquid r 0 N2 quae R 2 RlI I cuius]
eius CPMSR'IrN huius R 2 Rl alicuius r 0 om. v I per] om. rB• add. se R 2 R!rDN AO! add. sine
c sequitur spat. t1ac. p I quo] aliud (I) rL add. alio PMSR*I 14 quodlibet CPM*SRIVrL
quilibet R!I'N I agit D agitur rL J consequentiae om. R!T'LNt I quia om. R!r A 0 1 15 to·
talis] tota CPMSR*I*V I perfectior] add. causate R 2 R!rBDN> add. etc. A 0 !
F 6 GoDEFRIDUS DE FoNT., Quod!. VI q. 9 in corp. (ed. DE Wu~F-HOFFMANS in PhB

III 181). ro Ibidem.
Duns Scotua, Ordlnatio

LB. - lMPUGNATIO OPINIONIS ALIORUMJ
91 LContra art. lJ - Contra primum articulum 1 arguo. ll Primo sic:

Augustin us I Retractationum cap. 9 et 22 f, g <licit quod « nihil est
tam in voluntatis potestate quam ipsa voluntas », quod non intelli-
gitur nisi quantum ad actum elicitum. s
92 Ex hoc duae conclusiones: prima, ergo actus voluntatis magis
est in potestate voluntatis quam aliquis alius actus; secunda, ergo
actus ille est in potestate voluntatis non tantum mediate sed im-
mediate.
Ex prima ultra sic: actus intellectus circa finem est in potestate 10
voluntatis; ergo et actus voluntatis.
Ex secunda ultra sic: ergo si actus voluntatis sit in potestate vo-
luntatis mediante actu alicuius alterius potentiae, multo magis est
in potestate voluntatis immediate; sed in potestate voluntatis est
velle vel non velle finem mediante actu intellectus; ergo hoc est in 1s
potestate voluntatis immediate. Minor patet, quia in potestate
voluntatis est avertere intellectum a consideratione finis, quo facto
ADCPMSRIVZrBoLN A YEHGo~Qu(FPp-rny~µu)
1 adnot. Contra opinionem Henrici A 1 2 articulum om. D 2-p. 67, 7 Primo -
ratio: habent codd. (excepto A Y) edd. totum vel partes diversimode disposita, prout infra notatur.
Cod. A vero habet sic: 'IT Primo (2) - elicitum (5) et ergo si (12) - ignotum (p. 67, 2), sign.
in mg. Additio. Vacat, sic in libro Duns; Ex hoc (6) - sic (12) et Responsio (p. 67, 3) -
ratio (p. 67, 7), sign. in mg. Extra de manu Scoti; post sic (12): ergo si, etc., verba Scoti, qui-
bus determinatur ordo textus. 3-5 Augustinus - elicitum] om. AY; 'JI sign.: Vacat D 1 V~ Vacat,
non scribe (includendo Contra - sic, 2) A 01 lin. anfractuosa µ 3 cap. om. zrBo A HO 4 vo·
luntatis potestate =AD p. v. rel!. (om. AY) edd. J ipsa volunras] v. i. ~ 6-11 Ex hoc -
actus voluntatis] om. M :!:SR :!: A Y• 2 H•G 0 ~p-rny~u [post ignotum (p. 67, 2) rL•N• restit. continuando
post actus voluntatis (11): Ex Secunda ultra sic: ergo si, etc. (etc.] aliquls rL; alias rN; insuper indicat
hanc transp. li1<eris b-a et nota: supra ad b I'N2), post immediate (16) D' continuando: Ex prim a (!) ultra
sic (add. actus intellectus circa finem est in potestate voluntatis; igitur et actus voluntatis . Ex eecunda ultra sic Di):
igitur si actus etc.]; 'IT sign.: Extra de manu Scoti D 1 Extra D 1P 1V 1 rB1L1Nl Vacat A • 2 Vacat,
non scribe A 0 • litteris a-b P 2 !in. anfractuosa µ 6 duae conclusiones] praemittunt: habentur P 1
consequuntur R•F sequuntur rNa A E inferuntur A Hl sunt µ add. sequuntur Ml J primal add.
est P 2 RlrB 0 N 2 add . sic Mll*ZAHlµ pon. conclusio prima ca pon. maior r 02 I ergo] quod Ml
R 2 P om. P 2 µ 7-10 Secunda - intellectus om. AE 7.9 Secunda - immediate om. rL
7 ergo] quod MlR3 l2 10-11 actus - actus voluntatis om. D' AH! 12-p. 67, 2 Ex secun·
da - ignotum] om. A Y; 'JI sign.: Vacat \'' Va cat, non scribe A oa Zin. anfractuosa µ Ponitur a
Mauritio ut ad ditio, sed est textus ex antiquis u 12 Ex secunda ultra sic om. D :!:M:!:SR' .'\.B 2
HGOLpTit'{~U 13 magis] fortius ABGLprry~µu 14 sed ] pon. minor r 02 16 voluntatis =
ADrL eius rell. (om. AY) edd. ! post immediate explicit nota Vacat (cf. ad 12-p . 67, 2) et sequitur
F 3 AUGUST., Retract. I c. 9 [8] n. 3 et c. 22 [21] n. 4 (PL 32, 596. 620; CSEL XXXVI
pars II 40, 10-11. 104, 2).
DE FRUI IN SE 67
voluntas non volet :finem, quia non potest habere actum circa
ignotum.
Responsio: summe in potestate, quia in libertate immediate;
omne aliud mediante aliquo velle, etiam quod non est liberum sed
s non in potentia contradictionis.
[41 Confirmatur ratio ista, scilicet prima contra opinionem 1 , et po, 93
test esse secunda ratio, Uquia quod non impeditum necessitatur ad
agendum, de necessitate removet prohibens actionem si potest;
ergo si voluntas non impedita necessitatur ex natura sua ad volen,
lo dum :finem ultimum, removet necessario omne prohibens voli,
tionem illam, si potest removere; prohibens autem hanc volitio,
nem est non,consideratio finis, et hanc potest voluntas removere,
faciendo intellectum stare in consideratione finis; ergo voluntas
de necessitate faciet intellectum stare in consideratione finis. -
2
ls Maior huius argumenti patet, quia illud quod ex se est necessita,
ADCPMSRivzrBnLN A vsHGOL;QU(<J>PPp-rny~µu)
Responsio (p. 67, 3) - contradictionis (p. 67, 5) D I Minor] Antecedens CP*M*SR*I*V add.
vel antecedens A oi
1 vellet RrBn A BG velit A 0 I quia] add. voluntas 12 A Ho 2 ignotum] add. igitur si actus
intellectus est in quietatione voluntatis, multo magis actus finis, et sic potest non necessario
velle finem sed libere, vcl non velle simpliciter A 0 a. - Hie sequitur Aliter (p. 65, 10) - per-
fectior (p. 65, 15) DCPMSRIVµ 3-5 Responsio - contradictionis = ADreaLN (ante Minor,
p. 66, 16 D) ergo summe in methce (!) ad omne ad mediante ante ergo si actus (p. 66, 12) A 8 (om.
AE 2 ); 'TI text. sign.: Extra 0 1 rLiNi Vacat AE 2 3 immediate] add. etc. D 4 aliquo] sci·
licet re1 quia scilicet rLN I etiam] rescr. oa om. rLN I etiam quod] q. e. re1 I sed] licet
rei 6- 7 Confirmatur - ratio] om. Av; 'TI sign.: Vacat V 1 Vacat, non scribe A oa !in. an·
fractuosa µ 6 ratio ista =AA 0 i. r. DMSRIVZr AEG edd. ratio illa AH ratio CP J scilicet -
opinionem =A 6-7 et - ratio om. CP 7-p.68, 6 'TI quia - repugnat sign. litteris a-a-a
A 1 , sed duo prima a raduntur, relicto erronee tertio, et sign. a-a pro Si instet1:1r (p. 69, 1) - in fi.
nem (p. 73, 2; cf. p. 69, 20) 7 quod = AI2AH 0 ' omne agens quod D quodcumque agens
02
CPMSRI'Vr A edd. illud (add . agens Z2) quod ZAYEG:E J non impeditum] om. I2 AHO• add. si R
add. quod Ma add. in se A 02 I necessitatur] necessitatum re 2 n 2 add. ex natura sua P 8 de
necessitate] necessario post removet P I prohibens] praem. omne prn 2 p7ty~µu om. A E!!. J actio·
nem] praem. illam P I potest] add. removere P 9-11 ergo - potest om. P' 9 non impe·
dita] om. I2 A HO! add . in se, impedita tamen ab alio A 01 I necessitetur ZA voP1tY~µu necessitare·
tur AH 9-10 ex natura - removet om. rN• 9 ex natura sua post ultimum (10) ren I sua
om. A YHO• 10 finem ultimum] u. f. AEG om. CM'SR'I'V' J removet necessario] n. r. AY
:E I necessario om. AHO• 10-11 volitionem illam] i. v. CP!MSRIVZA 11-12 si - voli·
tionem om. V' 11 removere om. p1y1rB 0 :E I autem] vel A sed ante prohibens IZ:E om.
D*R* 12 potest voluntas removere] p. r. v. r v. p. r. AHO 13 intellectum stare] s.
i. (i. om. rN•) rN:E I voluntas] volendo (add. finem rNa) MSR*rN:E volendo finem I*Z edd.
13.14 voluntas - finis] etc. rL I voluntas de necessitate] den. v. (add. volendo sic fincm in universali
semper A 01 ) AH 0 14 de necessitate] necessario :E I intellectum stare] s. i. :E I finis] praem.
huius l*Z add. quod tamen falsum est A oa 15 Maior] add. autem A 6 I huius argumenti]
T 1 Cf. supra n. 91-92. 2

Cf. supra lin. 7-8.
tum ad agendum, numquam prohibetur nisi per aliquid repugnans

vincens eius activam virtutem, sicut apparet de gravi: prohibetur
enim a descensu propter aliquid repugnans vincens inclinationem
eius, et pari ratione amovet prohibens si potest, quo amoto non
impeditum descendit, quia ita necessario removet repugnans effectui s
sicut ponit effectum cui illud repugnat a.
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Confirmatur b ratio 1: ubicumque

est necessaria conexio extremorum, est etiam necessaria conexio omnium me,
diorum necessario requisitorum ad unionem extremorum, alioquin necessarium
dependeret a contingente; sed si voluntas necessario fruatur fine ostenso, erit 10
necessaria conexio extremorum inter se et ex natura ipsorum extremorum, ergo
et omnium mediorum; sed unum medium necessario requisitum ad unionem
istorum extremorum est intellectio finis 2 , ergo etc. Probatio minoris 3 : si sit ne,
cessaria conexio voluntatis ad finem, est sicut principalis agentis ad obiectum
circa quod agit; sed necessitas ad agendum non potest esse in principali agente 1s
b Textus Confirmatur (7) - praesupposito (p. 71, 5) a Duns Scoto signatur
litteris: c - c.
ADCPMSRIVzranLN A YBHGOI; Qu(~ PPp-rny~µu)
om. L7t~µu add. ultimi IABHGP J illud om. ABHGO•I; J quod om. A 0 * J ex se] de se Z ipse I;Q
om. CP*MSR' IV'rAH 0 15-p.68, 1 est necessitatum] n. e. AB' necessitatur CPMSRivzr
A BZG0 2 I; necessitas A 0 '
l repugnans] rescr. A Ya om. I2AH! 0 • 2 eius activam virtutem] e. v. a. Ra. e. v. V v. e.
a. A virtutem eius L J sicut apparet] sicut patet RAG edd. exemplum L 2-3 sicut - vincens
om. M 1 2-5 prohibetur - descendit] respectu descensus, in quo si prohibetur per trabem· ea-
dem necessitate qua descendit deorsum frangit trabem si potest L 3 repugnans] repugnanti
Z* om. 12 AH 0 • 4 et om. P*r 80 * I ratione] necessitate CPMSRI*VzrnzLN AYEHZG edd., add. vel
necessitate A 02 J amovet] admovet ra•D• removet cprN A BG J prohibens] impedimentum A BG
praem. impedimentum pity~µu J quo amoto] quo CMSR*V 'A BG qua V 2 A Y si (praem. quo amoto A oa)
A H•O 5 impeditum] impeditum est AH ' 0 impeditur Am impedito AG 5-6 quia - repu·
gnat] om. AH*O•I;Q• 0 -r; 'ff sign. Extra I;Qa; hie sequitur Item (p. 88, 13) - experimur (p. 89,
12-13) A 0 7-p. 72, 20 et p. 69, 1-90, 2: totum hunc textum om. AY ut respectivis locis notatum ,
sed not. Hie deficiunt tres rationes A Ya 7-p . 71, 5 Confirmatur - praesupposito = ADCP
MSRIVZr AEap<D7t<D" <Dµu [post non-intelligere (p. 77, 9) D]; 'ff text. sign .: Vacat, sic in libro
Duns A 1 Vacat D*VaAB* Extra 12(text . « mg.)V* Additio prolixa , sed pulchra valde u lin. anfrac·
tuosa µ 7 ratio] add. quia cprN AB! 8 conexio 1 - necessaria om. V ' 9 necessario
om. Rp<D7t<D"<Dµ 9-10 necessarium dependeret] dependentia necessariorum esset (esset post co n.
t!ngenrc, 10) AB! 10 sed si voluntas] praem. Minor prima MSR*IV*Z*AB! adnot. Minor prima
A 1 (tw. tt mg . ) add. ut dicit minor prima (add. vcra C) CPa(post ostcnso ) 11 necessaria] neces-
sario DCPMVAB! om. Z* J inter se - extremorum om. R •r0 • 11-13 ergo - extremorum om.
rL 12 et om. ran 13 istorum] illorum or02 p<D7tCD"Cllµu om . rani I istorum extremorum]
e . i. CPMRIVZ J intellectio] intentio AB! ostensio p<D7t<D~ <D µu 13-14 necessario MSRIVZ
14 sicut] finis D J obiectum] praem. primum Ra praem. ipsum p <D7t<D~ <D µu 15 circa quod
agit om. AB! J sed] praem. minor secunda VZ* add. minor (praem. slcut dicit M*) secunda MS
adnot. minor secunda A 1 (rext. tt mg.) add. ut dicit minor secunda CP*IrNAI!! J necessitas]
voluntas p• virtus p<D7t<D"<Dµu J agendum] cognoscendum D 17 c-c = A 1Vi(cf. p. BO, 7-8 et
p. 81, 14. 15. 19. 20. 21 et p. 82, 3)
1 Cf. supra n. 93. 1 8
T Cf. infra p. 72, B· 73, 2. Cf. supra lin. 10-12.
DE FRUI IN SE 69
[SJ Si instetur a huic rationi 1 dicendo voluntatem non simpliciter 94

rn
necessario frui fine sed necessitate condicionata, scilicet si osten,
datur, et maior dicatur esse vera de simpliciter necessario agente,
nisi per illud quo formaliter agit; voluntas autem se ipsa agit, ergo in ipsamet
s erit necessitas ista ad obiectum. Patet ergo minor prima 2 • - Minor prosyllo-
gismi 3 probatur sic: agens principale principaliter nullo necessario agit nisi quo
principaliter agit, alioquin illo necessario ageret quo impossibile est ipsum agere;
non agit autem principaliter nisi illo quad est sibi formalis ratio agendi.
Haec confirmatio 4 videtur excludere quandam responsionem quae daretur
10 ad rationem principalem, de necessitate simpliciter et condicionata 5; nam ista
pro bat quad si voluntas etiam fine ostenso necessario fruitur, quad hoc est
propter proprias rationes istorum extremorum, quae ex se habent conexionem
necessariarn; ergo illa non depend et ab aliquo alio ab extremis, et ita est abso-
luta, etsi extrernorum inter se, ergo et omnium mediorum in suo ordine, erit
15 conexio necessaria.
Responsio: minor prima 6 falsa est nisi intelligitur de necessitate condicio-
nata, id est quad praesupposita intellectione necessitas fruendi quae sequitur -
quae est necessitas secundum quid, quia dependens ab illa ostensione - illa,
• Textus Si instetur (1) - in finem (p. 73, 2) a Duns Scoto signatur litteris:
20 a- a.
ADCPMSRivzrBnLN A YEHGo:E Qu(~ FPp-rny~µu)

1-p. 74, 3 Si instetur - ad illud = ADCPMSRIVZI' AEG:Ep<D7t<D~<Dµu; 'If text. sign.: Extra
de manu Scoti A 1 Extra l 2 (tui. ec mg.)V2 Additio prolixa, sed pulchra valde u !in. anfractuosa µ
1 Si] add. tenendo conclusionem oppositam quis p<D7t<D~<Dµu add. quis VAEG I instet VAEGp<D7t<D
~<Dµu instes CPMSRIZI'LN I instetur - voluntatem] dicatur quod voluntas :E I rationi] respon·
sioni AE•G 2 fruitur :E 2-3 frui - necessario om. zt 2 necessitate condicionata] sub
condicione :E 3 dicatur] dicitur CPMSRIVZ!I' est :E I esse om. CPMSRIVZ!I':E 4 volun·
tas - agit om. MtSRtrLAE! I ipsamet] in ras. R 2 ipsam CPM*SV ipsa IAE! 5 erit] in ras.
R 2 est MVI'Np<D7t<D~<Dµu I necessitas] praem. in ras. aliqua R 2 praem. ipsa p<D7t<D~<Dµu I ista] illa
DCPMvrsn• om. Rp<D7t<D~<Dµu I ad] add. agendum circa 1Zp<D7t<D~<Dµu I minor primal om. D'
P· m. D 3 circumducit linea A I Minor2 ] Maior AB! praem. Prima IAE! add. Secunda I' 82 add.
nutem CP 6 principaliter] principiatum z• primum MaR2 (in corr.) om. I'N2 6-7 nullo -
alioquin om. rNt 6 nullo] in ras. v 2 rn 2 non MI'N! I necessnrio agit] a. n. CP modo (add .
•sit D 3) D 7 principaliter] in ras. R2 formaliter I' 82 (in ra.s .)LN! om. rn' formaliter principaliter
rn 2 pon. formaliter ya 8 agit om. SRt(post autem) I agit autem principaliter] nut. p. a. CP
MIVZAE! nut. a. p. r I principaliter om. p<D7t<D~<Dµu I formaliter v 9 Haec confirmatio]
Hoc confirmatur P* 9-10 quae - rationem om. u 9 datur P 11 ostenso] apprehenso
AE! I fruatur IZ I quod 2 om. I 12 proprias om. D I istorum om. M 14 etsi] sed si
AE! I ergo om. p<D7t<D~<Dµu 15 conexio] add. inter se rL 16 Responsio] Respondetur
quod p<D7t<D~<Dµu I primal probatio (probntur ?) D 2 I falsa est] e. f. Pr I intelligatur CPMSRIVZI'
17 id] hoc RI' 8 Dp<D7t<D~<Dµu I quod om. D I supposita CPMSRIVZr I quae sequitur] in ras. R 2
consequetur in ras. rs 2 sequatur p<D7t<D~<Dµu 18 quae om. RIZ 2 I quia] add. est P 2R 2 rsnN 2 I
ostensione] intellectione (not. alias: ostenslone rna) rsn 20 a-a=A1ya a< rs1 (cf. p. 80, 3-4
et p. 81, 4. 12. 21. et p. 82, 2)
T 1 Cf. supra n. 93. 1 Cf. supra p. 68, 10-12. 3 Cf. supra p. 68, 15-69, 4.
' Cf. supra p. 68, 7-13. 6 Cf. supra lin. 1-3. 6 Cf. supra p. 68, 10-12.
respondeo: non solvitur, quia impedibilia non simpliciter neces,

sario agunt sed tantum necessitate condicionata, scilicet si non
impediantur, et in illis est maior vera; ideo in maiori non accipitur
inquam, est ex natura extremorum; quod est breviter dicere: extremorum est
necessaria conexio si ostensio praecedat 1 • Sed illa minor probatur 2 de necessi, s [8]
tate absoluta ex natura extremorum, ideo ad probationem illam respondeo, ad
minorem 3, et dico quod in agente principali simpliciter necessario agente nihil
est quo necessario agit, nee etiam requisitum ad necessario agere, nisi tantum
illud quo principaliter agit, quia in simpliciter necessario agente tota ratio nece8'
sitatis est in ipso per illud per quod est agens. Sed in agente principaliter neces, 10
sario secundum quid sive condicionaliter non est illud sufficiens ratio necessa,
rio agendi quod est ratio agendi, sed requiritur aliud a quo dependet illa neces,
sitas, quia non est a sola ratione agentis. Negatur igitur secunda minor 4 , quia
non per illud solum quo aliquid principaliter agit, per hoc est necessitas condi,
cionata in agendo, sed per illud cum alio praesupposito. - Ad p;obationem se, 1s
cundae minoris 5 dico quod in hoc quod est 'necessario agere' duo includuntur,
et respectu 'agere' est dare unum 'quo', scilicet rationem formalem agendi in
principali agente, respectu 'necessitatis' non est illa ratio sola, sed cum hoc aliud
praesuppositum. Ad formam ergo dico quod non est concedendum quod ali,
quid sit quo necessario agit, sed ad necessitatem illam requiritur et illud quo 20
agit et aliud quo non agit. Sed quia in proposito a quo dependet necessitas ab
eodem dependet et actio, et quo agit eo agit aliquo modo agendi (vel necessario
ergo vel contingenter), ideo ad probationem secundae minoris aliter potest dici,
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;QU(<lJ PPp-rny[jµu)
1 respondeo] rescr. D a dico quod }.:; ratio VZI'-LABGp<ll7t<ll pon. ratio ca add. ratio [j<llµu
add. ista r- 0 I solvit rsL 2 tantum necessitate condicionata] condicionaliter I: I scilicet si
om. D 3 impediuntur I: impeditur MSRI I est maior vera] e. v. m. AEG m. e. v. I: I ideo]
praeterea I: I non om. A E•G• I accipitur] add. simpliciter I: 4 inquam om. D I est 1 ] erit
2
IZ I extremorum ] add. inter se paRar 5 necessaria] necessario M I ostensio] add. vel in·
tellectio illa rso I praecedat] add. vel illa intentio praecedat pa 6 illam] istam D* illius CP
MSRIVI'LN istius I' 80 7 et om. CPMSRIVZI' I quod] add. non M*SR* I principali] add.
non rLN• 9 quia] praem. sed Dom. I 10 illud] id D *C 11 illud om. CP* 12 quod -
agendi om. R *(post aliud)I'L I ratio om. I I illa] ista CPMRvr-N 13 Negetur r I igitur]
etiam rLN I Secunda minor] m. s. DCPMSRIVZr AE~ Secunda ('lf not. Scotus: minor A 1 )
A I quia2 ] quod V 14 quo] praem. sub P I aliquid] agens p<ll7t<ll[3<llµu 15 alio] aliquo AD
CPMSRIVZ* add. in agenda rN• 16 est om. rs•D• I agere om. p<ll7t<ll[j<llµu 18 respectu]
add. autem rmp7t<ll[3<llµu I ratio sola] s. r. DCPMSRIVZI'LNAB~ 20 sit] sine DI quo 1 ) add.
formaliter 1z•r 02 I quo 2 ) praem. a p<ll7t<ll[j<llµ 21 aliud] illud rs praem. illud CPMSR1v·
zr 02 LAEl add. praesuppositum PM 2 IZ I Sed om. rLN• I quia om. CPM*SRA8 ? I proposito]
praesupposito I* 21-22 dependet - eodem om. V'- 22 eodem] eo CPMSIV~zrLN AB?
ea R I et1 om. CPMSRIVZ*I' A 8 ~ I quo] quod CP 2 (in ra.s.) I vel om. p<ll7t<ll[3<llµu 23 ergo=
ADZ(om. Z2 ) I contingenter) concomitanter C I ad] quoad P 2 r 0 I potest dici) d. p. CPMS
RIZI'LAB~
T 1 Cf. infra p. 76, 13-77, 4. 2 Cf. supra p. 68, 13-69, 5. 3 Cf. ibidem. ' Cf.
supra p . 68, 15-69, 4. 5 Cf. supra p. 69, 5-8.
DE FRUI IN SE 71
quod 'quidquid necessario agit, necessario removet prohibens si

potest', sed: 'quidquid non impeditum necessario agit', etc.1, ubi
specificatur in maiori de necessitate condicionata.
quod illud quo est activum non est quo ipsum agit nisi alio praesupposito, sed
s est tune quo necessario agit alio praesupposito.
Contra: in primo instanti naturae est actio praevia, in secundo actio princi-
palis. Quaero qualiter principale agit in secundo. Si contingenter, propositum;
si necessario, tune cum per propriam formam praecise agat, et quia principaliter,
et quia illud praevium nullo modo est sibi ratio agendi, sequitur quad forma
10 sua sit tune ratio necessario agendi; sed hoc non est nisi ex determinatione for-
mae ad obiectum et actionem in obiectum; ergo extrema ex natura sua habent
necessariam conexionem, ergo et ad media necessaria 2 • - Item, nihil facit ad
agere illud quad ponitur sub condicione, ergo nee ad necessario agere; ergo si
est necessitas ex ista condicione, erit et aeque simpliciter.
1s Responsio ad primum 3: agit in secundo nunc naturae necessario, hoc est
secundum quid necessario, quia ut secundo, scilicet ut praesupponendo aliud.
Contra: quad quando agit necessario agit, simpliciter necessario agit, quia
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGoL qu( FPp-rnyf3µu)
1-2 necessario 1 - quidquid om. AB; 1 agit , necessario om. rs; 2 sed] add . additur
L I etc .] necessario removet prohibens si potest L om. rso;LN 3 specificetur roLN* I in
maiori om. L 4 est1 om. M*SRrN* I est2 ] add. illud PZ2 p<Drt<D(3<Dµu 4-5 sed esti est vero
AB! et CPMSRIVZr 5 alio praesupposito] om. R; hie sequitur Conceditur - retrahens
(p. 89, 13-14) M(rep . suo loco M 3 )SRIVrLNAB! 6-p. 72, 20 Contra - intellectum = ADIVZ
r-LAEap<Drt<D(3<Dµu [post obiectum (p. 88, 6) V*(notando litteras et !igna) in fine I lib . Add. magnae
(f. r76t1a) ut append. rN] Contra istam responsionem arguitur sic: Quaere extra (arguttur - extra
Cl pon . Quaere extra: Arguitur sic: in prlmo lnstanti naturae est actio praevia, in !ecundo est actio principalis agentls.
Quaero In secundo Instant!, qual!ter principale agens pa) CP Contra: intellectus naturaliter assentit prin·
cipio quod est extrinsecum R; 9f text. sign.: Vacat A 1 DaAEa Extra l2(<exr. et mg.)V1 Additio pro·
lixa, sed pulchra valde u !in. anfractuosa µ. 6 Contra] add. istam responsionem arguitur
sic rrNp<Drt<D(3<Dµu I secundo] add. est rrNp<Drt<D(3<Dµu 6-7 principalis] add. agentis rrNp<Drt<D
f3<Dµu 7 Quaero] add. tune in illo secundo instanti rrNp<Drt<D(3<Dµ.u \ principale] add. agens
1rNp<Drt<Df3<Dµ.u I in secundo om. 1rNp<Drt<Df3<Dµ.u I contingenter] add. habetur (habet u) rr-Lp<Drt<D
f3<Dµu 8 tune cum] c. t. rvzr-L AB! I per - agat] praec. per propr. f. agat rzrN AB! praec.
agat secundum f. propr. rso 1 et quiaJ quare et r 0 9 illudJ ipsum p<Drt<Df3<Dµ.u I praeviumJ
praemium D principium rN praevium vel principium I* primum p<Drt<D~<Dµ.u I est sibi] libero
est p<Drt<D(3<Dµu I sequitur] add. tune p<Drt<D(3<Dµ.u 10 tune om. AB! I ratio necessario agendi] ne·
cessaria r. a. I*rNp<Drt<D(3<Dµ.u r. a. n . rso I non om. AB! 11 obiectum et om. D* I et - obiec·
tum om. r 0 12 nihil facit] universalis rN praem. illud r 0 I ad 2 om. r 0 *Np<Drt<D 13 illud
om. AB! I condicione] add. quia nee de (abu) illo dependet agere AB!u 13-14 ergo si - sim·
pliciter om. rrN 13 si om. zro 14 et om. vzrs 0 p<Drt<D(3<Dµu I simpliciter] simplex v add.
sicut cum condicione D 15 Respondetur rr-Lp<Drt<D(3<Dµu I primum] add. istorum quod rr-L
p<Drt<D(3<Dµ.u I agit - naturae] in secundo nunc nat. agit rs in secundo signo naturae principale
(·Ii u; nat. princ. om. r 0 ;) agens (a. om. r 0 ) agit rr 0 Np<Drt<D(3<Dµu I nunc] instanti AB! 15-16 hoc
est - secundo] non (add. necessario I2) simpliciter sed (add. neccssario P) secundum quid IrNp<Drt<D
f3<Dµu 16 Secundo] praem. in r 0 AB! I ut2 ] nee D* om. 1r-Lp<Drt<D (3<Dµu I praesupponendo
aliud] a. p. rrstDN alio praesupposito rs 2 p<Drt<D(3<Dµ.u 17 agit2 ] om. p<Drt<Du add. sicut si AB!
1 Cf. supra p. 67, 7-8 . 2 3 Cf. supra lin. 6-12.
T Cf. infra p. 76, 7-12.
95 Si aliter instetur quod maier 1 est vera de illis quae similem ne-
cessitatem habent respectu principaliter intenti et respectu eorum
quae sunt necessaria ad illud cuius sunt agentia mere naturalia,
quae in toto processu usque ad ultimum intentum agunt mere ex
necessitate naturali - voluntas autem alio modo respicit fi.nem in quo s
est omnis bonitas, et ideo necessario, et aliter quodcumque aliud
ens in quo est defectus boni, et ideo quodcumque aliud respicit
contingenter - contra: impossibile est extremum respicere aliud
extremum quacumque necessitate quin tanta necessitate respiciat
quodcumque medium necessario requisitum inter illa extrema, 10
alioquin necessarium dependeret necessario a non-necessario; ergo
'necessario' et 'contingenter' determinant agere pro tune quando causa agit;

generans enim necessario generat, licet praesupposita alteratione, quantum est
ex sua forma activa. Et tune ultra: ergo simpliciter necessario quantum est ex
forma sua determinatur ad omne medium necessarium; in hoc illud necessario lS
quando potest tendit, ergo necessario quantum vel quando potest tendit in
omne medium.
Forte non est in potentia propinqua nisi ad operandum circa cognitum. -
Contra: igitur necessario vult intellectionem finis si sibi praesentetur ut obiec-
tum intellectum. 20
ADCPMSRIVzrunLN A YBHGoLqu(PPpmy~µu)
1 aliter] autem Vp<Dit<D praem. autem ~<Dµu om. AEG j aliter instetur] i. a. L j vera] add. aliter
ab aliis respondetur quod maior est vera p<Dit<D j similem] aequalem AG 2 respectu 2 om. L
3 cuius] cuiusmodi D CPMSR IVZr A EL [rescr. C'P ] I mere naturalia] n. m. L
2 2 2 4 quae]
quia CPMRIV*ZrLN quod S I agit D *MSRizrLN • I ex om. AEGL 5 necessitate naturali] nat.
(om. V') nee. VL I autem] igitur r-u om . D* I alio modo] alirer L 6 et1 om. RAEG j et ideo ]
quia Lp<Dit<D~<Dµu 6- 7 aliter - in quo] alio mo do entia citra finem in qui bus p<Dit<D~<Dµu
7 ens om. L I boni] alicuius bonitatis L j et ideo] quia Lp<Dit<D~<Dµu j quodcumque aliud respicit
om. A EGL 8 est] om. A E! add. aliquod R'p<Dit<D~<Dµu 9 tan ta] eadem L IO medium]
necessarium cp• aliud AG om. AB I inter] in rL ad L I il!a extrema] illud L add. quia R
11 dependeret necessario ] n. d. AGL j a non-necessario om. R' 12 necessario et contin-
genter] c. et n. rrNp <Dit<D~<Dµu I tune] add. quando sunt cum agere ut scilicet (1cil. om. I*) I
13-20 generans - intellectum om. AB! 13 enim om. PZp<Dit<D~<Dµ j praesupposita alteratio-
ne] praesupponat alterationem rr-Lp <Dit<D~<Dµu 14 tune] tum rN I ergo] sic rvzr-Lplllit<D~<Dµu
15 in] cum ADVZ praem. et Dff-Lp <Dit<D~<Dµu I hoc= ADVZ add. in D 16 quando potest1
om. rn I quando potest tendit1] t. quantum (quando rN) p. rruNp<Dit<D~<Dµu add. et (etiam rN vel 12 )
quando potest rrNp <Dit<D~<Dµu 16-19 ergo - Contra om. rNplllit<D~<Dµu 16 quantum] add.
potest run I quantum vel quando potest post medium (17) I 17 medium om. p
18-20 Forte - intellectum om. V 19 igitur] post necessario rN om. Z j vult om. Z j finis
sil esse p<Dit<D~<Dµu I sibi praesentetur1 s. praesenrialirer p<Dit<D~<Dµu praem. ista <ma run> in tel·
lectio 12zrun add. ista intellectio I' 20 intellectum] cognitum Ip<Dit<D~<Dµu intellectum sive
cognitum run
T 1 Cf. supra P· 67 , 7·6,

DE FRUJ IN SE 73
qua necessitate voluntas tendit in finem, ea necessario tendit in

ostensionem finis, sine qua impossibile est earn tendere in finem.
Si tertio instetur a ad minorem 1 quod non,consideratio non pro, 96
prie prohibet voluntatem a fruendo, potest aliter argui sic: quid,
s quid necessario quiescit in aliquo sibi praesente, necessario tenet
illud sibi praesens si habet et potest; voluntas per te necessario
quiescit in fine praesentato; ergo necessario tenet illum semel prae,
sentatum ut sit sibi semper praesens. - Maior probatur inductive:
si grave necessario quiescit in centre, necessario facit se praesens
lo centro si potest, et centrum sibi, et necessario tenet illam praesen,
tiam quantum potest. Istud apparet in appetitu sensitivo: si neces,
sario quiescit in delectabili praesente, necessario quantum potest
tenet sensum in illo sensibili ut sit sibi praesens ad delectandum. -
Probatur etiam maior per rationem, quia b quod aliquid necessario
15 quiescat in aliquo praesente, est propter convenientiam perfectam
• Textus Si tertio instetur (3) - ad illud (p. 74 , 3) a Duns Scoto signatur litte-
ris: e - e.
h Hie a Duns Scoto superponitur littera: k.
ADCPMSRivzrsnLN A vBHGoi:;Qu(PPp-rny~µu)
1 qua] quacumque R I qua necessitate] eadem necessitate qua I: J in 1 ] ad DCPMaR *V om.
M' I ea necessario tendit om. I: J necessario] necessitate (po" tendit2 Z) CPMR2 IVZr A G2 2 fi.
nis] add. vel insistentiam ostensionis finis I: J earn] ipsam MSRIVZr A 8 voluntatem I: om. AG J
tendere in finem] inf. t. I: 3 tertio om. ABG J ad] contra I: J minorem] maiorem MSR*V!
add. aliter ab aliis dicitur ad .minorem p(])7t(]) I non-consideratio] non-considerare rn 2 inconsi·
deratio I: consideratio D* add . finis Rap(])7t(])~(])µu 4 fruendo] praem. non AG I potest] praem.
unde p(])7t <!> ~(])µu add. autem (post aliter MZ) MRIZrL I argui] add. et concludi (et concl . om. Rl)
quod voluntas tenebit (vclit r 0 • ) intellectum (add . ncceS>arlo rn2 ) in consideratione finis (add . et hoc
rBD) Rarsnp(])7t <!>~µu I sic] add . ad concludendum (ad c.] et concludi rNl) quod voluntas tenebit
intellectum in consideratione finis (add. et hoc sic rNl) 1zrNa 6 habet et potest] habet ABt po-
test AGp7t~µu I necessarioom. CP*(an«perte}MSRVrL 6-7 necessario quiescit] q . n. rNI:
7 fine] praem. aliquo I: I praesentato] praesente Zp(])7t<!>~(])µu praem. sibi I:p(])7t(])~(])µu add . sibi
AG I ilium] ita AG add. finem rN I semel] sibi AG om. AB add. illum I 7-8 praesentatum]
praesentialiter AG 8 ut] add. sic CMSR *IVZ*r J sit sibi semper] sit semp. sibi MRIVzr
ABG semp. sit sibi SI: 8-9 Maior - praesens om. rn! 8 Maior probatur = AD Prob .
m. I: Probatio maioris (mlnoris MSV!) CPMSRIVZrBD!LN A 8 Gp(])7t<!>~(])µu 9-10 centro - po·
test om. Dt 10 si potest om. P 10-11 centrum - potest] tenet praesentiam illam I:
11 !stud] Idem rBDABG 11-12 !stud - quiescit] Similiter si appetitus sensitivus quiescit
necessario I: I si necessario om. p ! 12 delectabili] sensibili AG appetibili p 7t ~(])µu add. sibi
A GI;Qp (])7t<!>~µu add. communi i:;u 13 sensibili] appetibili p 7t~ (]) µu 14 Probatur etiam
maior] Pr. m. e. I: Maior probatur D 15 quiescit CPMSRIVZr J aliquo] alio ABG add. sibi
I:p(])7t(])~(])µu I est] praem. hoc I: om. A E t J convenientiam perfectam] p. c. I: 17 e - e = A 1
ya (cf. p. 80, 11-12 et p. 81, 8. 10. 22 et p. 82, 1) 18 k = A1 et not. ultra k, sic in libro
Duns A1 (cf. p. 81, 11. 16)
T 1
Cf. supra p. 67, 11·12.
huius ad illud; propter eandem convenientiam videtur aeque neces-

sario appetere sibi coniungi quantum potest; haec autem coniunctio
fit in praesentia huius ad illud a.
97 Respondetur b aliter ad maiorem rationis primae 1 quod ipsa
est vera de impedito proprie dicto, quod scilicet prohibetur agere ~
propter aliud vincens virtutem eius activam 2 ; non sic est hie,
sed est quoddam agens aliud, cuius actio est praevia actioni volun-
aSequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Probatur c aliter, quia quod neces- [6]
sario quiescit in praesente, necessario quantum est ex se movetur ad absens,
saltem aptum est, licet impediatur per aliquid; ergo sicut ex illa necessitate ac- 10
tualiter moveretur si non impediretur, ita si est superius movens movet quae-
cumque inferiora per quae potest tollere impedimenta; tale mobile inferius vo-
luntate est hie intellectus mobilis ad considerationem finis.
b Textus Respondetur (4)- agit (p. 75, 11) a Duns Scoto signatur litteris: b- b.
c Textus Probatur (8) - finis (13) a Duns Scoto signatur littera: q. 15
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGoL qu( FPp-rny~µu)

1 propter] praem. ergo ABaG praem. et R 2 Lp<D7t<D~<Dµu I convenientiam] om. rs AE 0 p<D7t<D add.
igitur IZ 1-3 videtur - ad illud] necessario tenebit illud quantum poterit L 1 aeque om.
p<D7t<D~<Dµu 2 autem] ut (ante haec AG) V iAEaG om. CPMSRIV'ZrAE' 3 fit] in corr. D 2 sit
ABO 4·P· 77, 9 Respondetur - non-intelligere = ADCPMSRIVZr AEiGOLp<Dp<%>7t<D7t<%>~<Dµu; <jf
text. sign.: Adhuc continue Extra de manu Scoti A 1 Extra I 2 (text. et mg.)V 1 Vacat ya A Bi Vacat, non
scribe A 01 Additio A 01 Additio prolixa, sed pulchra valde u !in. anfractuosa µ 4 Respondetur
aliter] Aliter resp . L Responsio A 0 p<%>7t<%> Aliter respondetur ab aliis et probabilius dicendo p<D7t<D
~<Dµu I ad maiorem] quod (om. A 0 p<:l>7t<%>) maior A 00 p<Dp<:l>7t<D7t<:l>~<Dµu I rationis primae] p. r. orBp<D
7t<D~<Dµu om. A GOLp<%>r.;<%> I quod om. A GOp<Dp<%>7t<D7t 0~<Dµu I ipsa = AD 5 est - dicto] verita·
tern habet de agente necessario proprie impedito cuiusmodi est agei:-s p<D7t<D~<Dµu I impedimento
ACPSivzrB•D A E!L impediente p07t0 I dicto om. A Go• I quod] qu o RrnL quando A 00 p07t0 I
scilicet] aliquid A Gop07t0 om. 7t<D~<Dµu I prohibens p07t<%> I agere] agens L 6 propter aliud)
per AG propter aliquid AB! om. A 0 p<:i>7t0 I propter aliud vincens] ab aliquo vincente L I sic) add.
autem L I est hie) in proposito autem ante non p<D7t<D~<Dµu 7 quoddam om. A GO*p07t0 I agens
aliud] al. ag. A GOLp<Dp07t<D7t0~<Dµu I actio ) add. necessario Z2 p<D7t<D~<Dµu 8-13 Probatur - fi.
nis = ADCPMSRIVZr AE 1 L~<Dµu; <jf text . sign.: Vacat A 1 (texr. et mg.)Ravirs1(om. 82 )ABl Vacat
in originali rn1(om. D2 ) Vacat (to:ct.), sic in libro (mg.) Z2 Extra Di!2 (text. et mg.)Vi Additio pro·
lixa, sed pulchra valde u lin. anfractuosa µ 8 Probatur] Vel Ladd. q. (cf. 15) V I quia om.
A E!(mtit. BB)L 9 necessario] obiecto (praem. necessario AE 3 ) A E! I ad) in L add. illud rn 2
10 saltem] praem. vel rNiL add. quantum est (est om. rE 2 ) ex se RirED I aptum) natum L add.
natum CPMSRIVZr AB!~ <D µu I est] om. P* add. moveri R 2 rmL j licet] si non R 2 I impeditur CP*
M*SR •vrnLN• I aliquid) aliud C add. aliud prBnm I illa) ista D* AB! 10-11 actualiter move-
retur] m. a. D 11 si1 ) in corr. P 2 sed (pon. si C') CI I ital ista I praem. et D I si est] finis
R 2 I movens] add. necessario P 11-12 quaecumque] omnia L 12 tollere = D solvere
CPMSRIVZr AE!L~<Dµu tollere vel solvere A I impedita IZ* 12-13 voluntate - mobilis) in
proposito est intellectus respectu voluntatis mobilis ab ipsa R 2 (in m.s.)L 13 hie] om. V add.
inferius A. add. in proposito rNa I mobilis) add. ab ipsa rNa 14 b-b = A 1 (text. et mg.)Vi
b rEa (cf. p. 80, 5-6 et p. 81, 12. 13. 21 et p. 82, 2) 15 q = A 1va (cf. p. 81, 11. 16)
1 2 Cf. supra p. 67, 15-68, 2.
T Cf. supra p. 67, 7-8.
DE FRUI IN SE 75
tatis, et ideo illius cessatio extendendo dicitur impedire voluntatem

a volendo, et de tali maior est falsa. Licet enim agens praesuppo,
nens actionem alterius actioni suae possit illud alterum movere ad
agendum et illo praevio agente ipsum necessario agat necessitate
s condicionata sive concomitante, non tamen necessario movet n,
lud praevium ad agendum, quia non simpliciter necessario agit,
sicut illud quod dicitur proprie impeditum simpliciter necessario
ageret quantum est ex se, sed tantum necessitate condicionata agit,
scilicet posita actione praevia; exemplum de potentia contingenter
10 agente, et tamen posito actu generante habitum necessitate con,
comitantiae agit.
ADCPMSRIVZrBnLN A YBHGoLQu(FPPT7t"ff3µ.u)
1 et om. ZA Gopa>rta> I illius] post cessatio rBn eius A Gotpa>rta> add. actionis praeviae R 21Zpa>
rta>(3a>µ.u add. considerationis praeviae ('lf sign. litteris a-b rn 2 ) P 2r-LA 02 I extendendo] in ras. R 2
a considerando Lpa>rta>(3a>µ.u om. A Gopa>rta> add. large p•rnipa>rta>(3a>µ.u add. et large IZ sequitur spat.
vac. AB! J dicitur] potest AG 0 p'2>rt'2> 2 de tali] praem. loquendo pa>rta>(3a>µ.u add. impedimenta
P*R2palrtal(3a>µ.u add. impedimenta loquendo rzrna I maior] minori D' minor 0 2 minor vel maior
A Jest falsa] est vera CP' negatur pa>rta>~a>µ.u J Licet enim] Nam lie. L 3 actioni suae] s. a.
A GOpi2>rt'2> ante actionem CPMSRivzr ABlL I posset rBD A GO•LQ*pl2>rt'2> 4 illo] ipso A GOpi2>rt'2>
ideo AD praem. in I J praevio] primo CMRvran AE!GO• prius L proprio rt<D I ipsum] ipsam Z ipsa
AG om . AElp'2>rt'2> pon. voluntas A 02 5 concomitante] concomitative P 2A 0 concomitantiae MS
RIVZI'pa>pi2>rtalrtl2>(3a>µ.u concomitatione (pon. concomitante C 2) CP' ex communicante LQ 6 prae·
vium] primum CMRvrn AE!GO•L add. primum primum (J) P* J ad agendum] agens A 8 l 6-7 ne·
cessario - simpliciter om. A ot 6 agit] aget (movet A 0 •) A 0 1 ageret p'2>rtl2> 7-8 sicut - ageret
om. rs 7 illud om. p'2>rt'2> I illud quod om. AG I dicitur] dicent rt'2> diceret pl2> datur AG I dicitur
proprie] p . d. L 7-9 impeditum - praevia om. AG 7 impeditum] irnpedirnenturn C*PM
irnpedire Dadd. non A 03 I sirnpliciter om. A 8 lL 8 necessitate condicionata agit] a. n. c. L
praem. de A 0 pa>p'2>rtalrtl2>(3a>µu J condicionata] dirninuta (not. vcl: condlcionata A 02 ) A 0 p'2>rt'2> I agit] om.
pa>rta>(3µu add. illud cprL A 0 pa>rta> add. istud MSRIVzrsn A El 9 actione] add. prirni quae est
suae actioni L J praevia] prirna A 0 *p '2>rt'2> agentis praevii pa>rta>(3a>µu 9-11 'lf exernplum - agit
sign. Vacat R 2 9-10 exernplurn - agente] sicut patet in exernplo pa>rta>(3a>µu 9 potential add.
volitiva A 0 p'2>rt'2> 10-11 et tarnen - agit] licet (add. enim pa>rta>(3a>µu) posito actu potentiae con·
tingenter agentis (add. necessai;io pa>rta>(3a>µu) generetur habitus necessitate concornitantiae, tarnen
potentia (p. t. rn) contingenter agens non necessario ponit acturn generantem habiturn necessi-
tate concornitantiae (generantem - concomitantiae om. pa>rtal(3a>µu) rBDpa>rta>(3a>µu praem. licet enirn po•
sito actu potentiae contingenter agentis generetur habitus necessitate concomitantiae, tamen
potentia contingenter agens non necessario ponit actum ('lf sign. Vacat Z2 Non est in libro Z2) IZ
add. vel sic: exemplum de potentia contingenter agente, et tamen actu posito generante habiturn
necessario necessitate concornitantiae (nee. cone.) agit rn) rBn add. vel sic (vcl sic om. Rl): exern·
plum de potentia contingenter agente, licet (add. enim R') posito actu potentiae contingenter
agentis generetur habitus necessitate concornitantiae, tarnen potentia contingenter agens non ne-
cessario ponit actum generantern habitum necessitate concomitantiae P 2R 2 [Videtur R 2 praeferre
hunc textum illi exernplum (9) - agit (11), quern textum signat Vacat; cf. ad 9·11] 10 et ta·
men] quod tanturn AG I generante] generate o• sufficiente L praem. sufficiente rNl praem. ne-
cessario A 00 p'2>rtl2> add. necessario V I habitnrn] ad generationern habitus L 10-11 necessi·
tate concornitantiae agit] necessitate (-ssario /\. 0 ) concornitative (-tantiae p'2>rtl2>) generatur habitus
A 00 p0 rto necessario generatur necessitate concornitante L praem . de IZ add. vel necessario gene·
98 Contra 3 : necessitas agendi non est nisi per intrinsecum principio [71
activo principali; actio ista praevia non est aliquid intrinsecum ac-
tivo principali; ergo circumscripto illo est necessitas agendi, et ita
absoluta. - Et tune ut prius 1 : si est simpliciter necessitas ad agen-
dum, ergo ad faciendum illud sine quo non potest agere, si tamen s
ill ud sit in potestate eius; hie autem est; ergo etc.
Confi.rmatur: hie non est necessitas actionis ad actionem, quia
una non est ratio activa respectu alterius; ergo est propter inclina-
tion em potentiae ad actionem; ergo et ad media requisita est neces-
sario inclinata, quia non est necessaria conexio inter extrema nisi 10
sit etiam necessaria conexio omnium mediorum requisitorum ad
conexionem extremorum 2 •
99 Responsio ad ista 3 et ad argumentum principale 4 : hie est ne-
a Textus Contra (1) - non-intelligere (p. 77, 9) a Duns Scoto signatur litte-
ris: c - c. 15
A DCPMSRIVzrBoLN A vsHGOI;QU( PPP=Yf3µu)

ratur habitus necessitate concomitantiae rNi I concomitantiae] concomitante M• A E! add. neces·
sario rNz 11 agit] om. V 2 add. necessario D
1 Contra] add. istud arguitur sic p<l>7t<l>(3<1>µu I inest p<l>7t<l>(3<1>µu I per] propter CPMSRIV*Z
rBDLN• A B!O I intrinsecum = AD aliquid intrinsecum A E! rel!. (om. A YH) p<l>p<2>7t<l>7t<2>(3<1>µu I prin·
cipio] primo A GOp<2>7t<2> om. I 2 principali om. r 0 •I;U± 2-3 actio - principali om. A GO!
(post absoluta, 4)p<l>p<2>7t<l>7t<2> 2 actio J praem. sed R 2IA0 ~ om. I;U! add. autem 2: I is ta] illa DC
PMSRIVzr» 0 2: I praevia] posita D prima (not. alias: praevia) u 2-3 activo] actioni CP*MSR *
Ir LAB! actioni vel principio activo rN actioni principali vel principio activo A 0 1 active (3<1> I
activo principali] p. a. rB 0 2: 3 principali] principii rL add. scilicet voluntati R 2 p<l>7t<l>(3<1>µu I
cireumseripto] rescr. Ri add. quoeumque alio in A GOp<2>7t<2> I cireumscripto illo] illa cireumseripta
2: illa p<l>7t<1>(3<1>µu I et om. Z* A GOp<2>7t<2> 3.4 et ita absoluta om. 2: 4 tune] add. reducitur
(redditur R!) ratio R 2 1Zp<l>7t<l>(3<1>µu I ut] sicut p<2>7t<2> I si] add. igitur rLN A 02 4.5 simpliciter ne·
eessitas ad agendum] s. ad ag. n. CP n. s. ad ag. A GOp<2>7t<2> 5 ergo] add. circumseripto quo·
eumque alio in voluntate erit necessitas R i I si tamen] et si 2: 6 sit] est 2: I hie] hoc
A GO I hie autem est] sicut est hie (haec µ) R 2 (in m.)p<l>7t<l>(3<1>µu add . hie AG add. sic IZ I etc . om.
2: 7 Confirmatur] add. quia 2:p<2>7t<2> add. istud sic: si p<l>7t<l>(3<1>µu I necessitas} add. agentis
I;QU• 8 ratio] post aetiva ra 02 om. r 0 ' A GO• I respectu om. 2: I ergo] add . haec (hie Z!p)
necessitas R iZip<l>7t<l>(3<1>µu I est2 ] rescr. A 0 a om. rnLN! 9 potentiae] praem. alterius I I actum
p<2>7t<2> I ergo] praem. ilia neeessitas AG I et] etiain D om. P* A GO•I; I media] mere A 0 add. neees·
sario 2: I requisita] aequirenda A GO• I est] erit CPSRIVzraN A 8 ! 02 2: 10-12 quia - extremo·
rum om. A 00 • 10 necessario MRIVA 8 ! 10-11 inter - eonexio om. P'(po.r omnium, 11)
11 etiam om. CA 0 ~(mtit. 03 ) I neeessaria} necessario D*p<2>7t<2> add. omnium p! I conexio om. p!
raoLN•A 0 ~ J omnium mediorum} m. o. Rp<l>7t<l>(3<1>µu add. necessario A 8 !2:p<l>7t<l>(3<1>µu 13-p. 77,
9 Responsio - non·intelligere om. A GOpa>7t <2> 13-p . 77, 7 Responsio - hie post non-intelligere
(p. 77, 9) V2(notando litterai b-a) 13 Responsio} Respondeo D Respondetur 2:p<l>7t<l>(3<1>µu pon.
Dicitur Mi I principale] add. quod 2: add. sic p<l>7t<l>(3<1>µu I hie] haec A 8 !p<l>7t<1>(3<1>µu om. D*P*
15 e- c = A1(cext. tt m1 .)Vi (cf. p. 80, 7-8 et p. 81 , 14. 15. 19. 20. 21 et p. 82, 3)
T 1 Cf. supra p. 67, 7-8. 2

Cf. supra p. 72, 8· 73, 2. 3 Cf. supra n. 98. 'Cf.
supra n. 93.
DE FRUI IN SE 77
cessitas condicionata, scilicet alio praesupposito; et concedo quod

est per intrinsecum principali agenti et quod ipsa est ad media
sicut extremorum inter se, sed toturn est condicionatum, scilicet
praesupposita ostensione obiecti.
Contra: agens impedibile non simpliciter necessario agit sed
condicionaliter, 'si non sit impeditum' 1 , sed tamen necessario re-
movet impedimentum si potest; ergo ita hie. Nee valet responsio
prima de proprie impedito 'voluntas non est proprie impedita per
non-intelligere' 2 • -
10 Lltem propositiones contra art. lJ g.a Quaecumque be potentia circa 100
a Pro istis propositionibus (10-p. 80, 18) a Duns Scoto adnotatur: Et sunt contra
primum articulum opinionis 3 •

b Loco g. Quaecumque (10) - quae (p. 82, 8) textus interpolatus: Item con-
4
tra primum articulum arguitur, primo sic: quaecumque potentia circa obiec-
1s c Loco Quaecumque (10) - potest (p. 80, 18) textus interpolatus, alia forma;
vide append. A.
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGOI;QU( FPp-rny~µu)
1 scilicet om. rsn•LN I alio) a primo D* add. sibi :E I conceditur R:Ep<Dit<D~<Dµu I quod] add.
haec necessitas R'p<Dit<D~<Dµu 2 per) add. aliquid rm:E I agente A I ipsa] ilia CPMV haec p<Dit<D
~<Dµu add. necessitas R'p<Dit<D~<Dµu I media] add. extremorum :E 4 posita p<Dit<D~<Dµu 5-7 sim·
pliciter - removet om. Dt 6 condicionaliter] condicionatus M* add. scilicet :Ep<Dit<D~<Dµu I
sit] insit CMR*IZ* I impeditum] impe1um D~SRI'DL impedimentum CPMIV*Z I sed =A et A 8 1
rell. (om. A-E~) p<Dit<D~<Dµu 7 impedimentum] praem. prohibens vel :E om. Rt I ergo ita] ita igi-
tur est :E I hie] est in proposito p<Dit<D~<Dµu I Nee = F Et sic non :Ep<Dit<D~<Dµu Hie AEf rell. (om.
A-El) 8 primal ante responsio (7) :E om. MIVt I proprie 1 ] post impedito IZ proprio Pp<Dit<D
~<Dµu I impedito] impeto ACSR *I'BDLN•I;U impedo D impedimento (not.: alius liber: impedito µalias:
lmpcdlto u) PMIV*ZA 8 l:EQp<Dit<D~<Dµu I voluntas] add. autem v•rsn add. enim :Ep<Dit<D~<Dµu I non
est proprie) p. n. e. :E 9 non-intelligere] inconsiderationem intellectus :E 10-p. 82, 8 et
13-p. 79, 25: g. Q.uaecumque (10) - quae (p. 82, 8) et Item (13) - ratio (p. 79, 25) = ADI
I'Nµu [in fine I lib. Add. magnae (j. 176rb-11a) ut append. I'N]] Item (13) - ratio (p. 79, 25) rs
Fp<Dit<D~<D [g. Q.uaecumque (10) - potest (p. 80, 18)] post volitiones (p. 108, 5) hunc et sequen·
tem textum usque ad obiectum (p. 88, 6) D post minus pulchrum (p. 90, 2) Iµu, hunc textum habet
in mg . inferiore A 1 , habent in forma speciali DITNµu, vide 15-16. - Nota, apparet (p. 80, 19) -
quae (p. 82, 8)] post volitiones (p. 108, 5) hunc et sequentem textum usque ad obiectum (p. 88, 6)
A sed restit. A 1 notando post potest (p. 80, 18): Q.uaere illud quod deberet hie immediate sequi,
in folio immediate sequenti in fine quaestionis ad tale signum o==o in secunda columna, quod
incipit: 'Nota, apparet g verior inter istas'. Deinde quando occurrit praefatus textus, scilicet post voli·
tiones (p. 108, 5), dicit: !stud usque ad finem quaestionis deberet poni in folio praecedenti inferius
in margine ad tale signum o==o. - Nota, apparet (p. 80, 19) - e converso (p. 82, 6) om. u,
habent in forma speciali ITNµ, 11ide p. 80, 31. - Item (13) - ratio (p. 79, 25)] post minus pulchrum
(p. 90, 2) rs<l>Fp<Dit<D~<D ante g. Q.uaecumque (10) µu]
Notae criticae: 'ff text. g. Q.uaecumque (10) - potest (p. 80, lB) sign.: Extra de manu
Scoti A 1 Extra D'l2(iexr. «mg.) Additio. Est tamquam epilogus u !in. anfractuosa µ; text. Nota,
apparet (p. 80, 19) - e converso (p. 82, 6) sign.: Scotus extra. Extra Scotus A 1 Extra. Extra Seo·
T 1 Cf. supra n. 94. Cf. supra n. 97. Cf. supra n. 83.
1 3 ' Cf. ibidem.
78 0RDINATIO I DIST. 1 PARS 2__ Q.~2
obiectum perfectissimum et non circa aliud necessario operatur,

necessario continuat operationem quantum potest 1 •
tum perfectissimum praesentatum sibi <€t non circa aliud necessario operatur,
necessario circa idem continuat operationem quantum potest 2; sed voluntas
circa finem ultimum, quod est obiectum perfectissimum, necessario operatur, s
ergo necessario continuat operationem quantum potest; cuius contrarium expe-
rimur, quia voluntas avertit intellectum a consideratione finis ultimi sicut a con-
•
sideratione aliorum. - Maior 3 probatur, et primo sic: eadem est ratio necessario
operandi et necessario continuandi operationem, si simpliciter, simpliciter, si
quando potest, quando potest 4 • Secundo, quia si potentia principaliter neces- 10
sario operatur circa obiectum praesens, in ipsa potentia est ratio semper neces-
sario agendi circa illud quantum est ex se, vel quandocumque potest, si potest 5 •
Tertio, quia in appetitu sensitivo hoc videmus, et in sensu et in intellectu 6 • In
voluntate autem videtur verissima, quia ipsa non cessat ex se agere circa aliquod
obiectum nisi convertendo se ad aliud, vel magis conveniens vel perfectius, vel 1S
ad quod magis determinatur vel inclinatur, quod impedit operari simul circa
illud; sed finis est obiectum perfectissimum, convenientissimum: ad ipsum so-
lum necessitatur, ad ipsum maxime inclinatur, in ipso maxime quietatur et in
ipso maxime delectatur; volitio illius stat cum volitione cuiuscumque alterius 7 •
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGo:E Qu(PPP=r~µu)
tus Di Extra l2(text. et mg.) !in. anfractuosa µ; text. Item (p. 77, 13) - potest (p. 79, 23) sign.: lllae
propositiones cum litteris reducuntur sic in multis libris ad conclusionem, sed non in Scoto
AD Extra Scotus Di Extra l2(text. et mg.) Vacat Pi Additio u !in. anfractuosa µ; text. Ad pri·
marn (p. 82, 7) - quae (p. 82, 8) cadit sub notis criticis p. 82 ad 7-p. 87, 5 positis. 11 -12 Et
sunt - opinionis = A 1 13 Item om. I2 13 -14 contra primum articulum] ex his (add. prae-
suppositls !2) I ad principale ~<Dµu om. rNPp<D7t"<D 14 arguitur, prime sic] argue sic I om. rsN
P'p<D1t"<D~<Dµu arguitur ultra sic Pi I
quaecunque] quando rN 14-p. 78, 4 circa - potest]
etc. ubi primurn g AD (cf. p. 77,10-78, 2)
I I
3 sibi = rs et non] quod si p<D7t"<D~<D µu aliud] illud p<D7t"<D~<D µu 4-6 sed - potest] praem.
Minor A om. Pp <D7t"<D~<D µu 5 quod] qui D 2 IrN 7 consideratione] conservatione rN finis I
I
ultimi] u . f. rrsNF7t"<Dµu sicut] sicµ 7-8 a consideratione om. IrNFp <D7t" <D~<Dµu 8-10 eadem
est - potest2 ] eadern est ratio etc. (eadem - etc. om. D), ut ibi supra o == o (loco o==o habet D aliud
signum, sed om. D 2 ) AD (cf. p. 80, 19-22 et 30) 9 sirnpliciter2 om. I*F 10 quando potest2
om. rN 10-19 Secundo - alterius om. rN 10-12 Secundo - si potest] Secundo,
quia si potentia principaliter etc., ut supra t prirnurn AD (cf. p ~ 79, 4·7) om. IPp<D7t"<D~<D µu
13-19 Tertio - alterius] Terrio, sicut supra ibi o==o (o==o om. D) usque 'alterius' AD (cf. p. 80,
22-29 et 30) I I
13 Tertio] Secundo IT 8 Pp<D7t"<D~<D µu quia] sic IFp <D7t"<D ~<Dµu vidirnus P vide-
I I
tur rs et in sensu om. 7t"<D~<Dµu in8 om. rrsF 14 autem videtur] quia verum (not. alias: autem
v!detur Fa) P 14-19 quia ipsa - alterius] etc. ut supra, quaere g I (cf. p. 80, 23-29)
I
15 nisi] non P vertendo p<D7t"<D~<Dµu I rnagis conveniens vel perfectius] p. v. rn. c. Pp <D7t"<D~<Dµu
16 impedit] add. illud p<D7t"©~<Dµ add. illam u I
17 illud] istud P aliud ~<D µu obiecturn] ornnium
p ©7t"<D~<D µu I perfectissirnum] add. et p<D7t"<D~<Dµu I
18 ad ipsum] sive rs rnaxime 1 ] solum p<D7t"<D
~<Dµu I inclinaturJ add. et p<D7t"<D~<Dµu 18-19 quietatur - rnaxime = rs 19 volitioJ praem.
I
et F p <D 7t"<D ~<Dµu praem. et similiter rs illius] eius p <D7t"<D~<Dµu
T 1 Cf. infra p. 88, 7-89, 7. 2 Cf. supra n. 100. 3 Cf. supra p. 77, 14-78, 4 et infra
p. 80, 19. 4 Cf. infra p. 80 , 19-22. 6 Cf. infra p. 80, 22; cf. infra n. 102. 6 Cf. infra
7
p. 80, 22-23. Cf. infra p. 80, 23-29.
•
DE FRUI IN SE 79
n. Quaecumque potentia circa obiectum praesens necessario 101

quiescit-operatur, ad illud absens quantum est de se necessario
movetur 1 ; convenientia est causa communis 2 •
t. Si potentia principaliter necessario agit-operatur circa obiec- 102
s tum praesens, in ipsa potentia est ratio quantum est ex se semper
necessario agendi circa illud, vel quandocumque potest vel si
potest 3 •
m. Si extremi est simpliciter necessitas vel quantum est de 103
Item, quicumque appetitus in solum obiectum surnrne perfectissirnum ap-

10 prehensum necessario tendit, necessario determinat se ad eius apprehensionem
positam continuandam si po test 4 • Virtus istius depend et ex praectdente ratione
immediate 5. Sed voluntas in finem apprehensum qui est obiectum perfectis-
simum necessario tendit, ergo etc.
Item, quidquid necessario agit posita aliqua actione praevia, necessario de-
15 terminat se ad illam praeviam si potest 6; sed voluntas posita actione praevia
intellectus circa ultimum finem, necessario tendit in ultimum finem; ergo ne-
cessario determinat se ad actionem intellectus sicut ad eius apprehensionem.
Virtus huius rationis est, quia eadem est necessitas ad medium et ad extre-
mum 7 •
20 Item, quidquid circa obiectum praesens necessario agit, necessario determinat
se ad eius praesentiam si po test 8 •
Item, quicumque appetitus necessario tendit in obiectum cognitum, neces-
sario determinat se ad cognitionem eius si potest 9 •
Ad istud quad adducitur contra primum articulum, quando dicitur 'quae-
25 cumque potentia' etc. 10 , quia illa ratio 11 •
ADCPMSRIVzrsnLN A YEHGoLQu(C[>FPp-rny~µu)
9-10 ltem-tendit) Item, quicumque appetitus in solum etc., ut f (ut fl comp. D) AD (cf. p. 80,
13-15) 9-13 Item - ergo etc.] om. p <D7t<D~<D µu; 9T sign. Vacat i[>Fa 9 Item] add. tertio rs I
summe] summum rrNC[>F add. et IrN I perfectissimum om. i[>F 10 se] ad rNC[>F om. D* I ap-
prehensionem] continuationem i[>F 11 Virtus istius] lacuna rN 12 obiectum] omnium rN
12-13 perfectionis D 13 etc. om. rN 14-15 Item - potest] Item b AD (cf. p. 80, 5-6)
14 Item] add. quarto rs I posita aliqua) quam C[>F• 15 se om. C[>Fp<D7t<D~<Dµ I illam] istam C[>F I
praeviam om. p<D7t<D~<Dµu \ sed] praem. Minor AD 15-16 praevia intellectus] i. p. rrsNi[>Fp<D
7t<D~<Dµu 16 finem 1 om. rB I ultimum finem 2 ] illum p<D7t<D~<D!LU 17 se om. IrNi[>Pp<D7t<D~<Dµu I
ad 1 om. rs•p<D7t<D~<Dµu I actionem intellectus] intellectum IrNC[>Pp<D7t<D~<Dµu I sicut om. u 18 Vir-
tus) Vis p<D7t<D~<Dµu I huismodi rN 20-21 Item -potest] Item d praecise AD (cf. p. 80, 9-10)
om. IrNC[>Pp<D7t <D ~ <Dµu 70 Item] add. quinto rB 22-23 Item - potest] Item e praecise AD
(cf. p. 80, 11-12) om. IrNC[>Pp<D7t<D~ <Dµu 22 Item] add. sexto rs 24-25 Ad istud - ratio =
rs Ad istud quod adducitur contra primum articulum quando dicitur 'quaecumque potentia'
etc. (cf. p. 77, 10), et postea sicut habes supra de Scoto (cf. p. 82, 8) AD
T 1 Cf. supra p. 74, 8-10. 2 Cf. supra p. 73, 14-74, 3. 3 Cf. supra p. 73, 3-13.
'Cf. infra n. 109; p. 81, 1-2. 5 Cf. supra p. 77, 14-78, 8 et infra p. 81, 1. 6 Cf. infra
n . 105. 7 Cf. supra p. 72, 8-11. 8 Cf. infra n. 107. 9 Cf. infra n. 108 . °
1 Cf. supra
p. 77, 14-78, 4 et infra p. 82, 7. 11 Hie continua cum «est de necessario »etc., infra p. 82, 8 etc.
se ad extremum, similis erit eius necessitas ad quodcumque medium

simpliciter necessarium inter illa 1 •
104 a. Quidquid non impeditum necessario agit, necessario tollit
impedimentum si potest 2 •
105 b. Quidquid necessario agit posita actione praevia, necessario s [10]
determinat ad illam praeviam si potest 3 •
106 c. Agens principale quocumque posito in secundario, neces-
sario agens, ex principio activo principali necessitatur 4 •
107 d. Quidquid circa obiectum praesens necessario agit, necessa-
rio determinat ad eius praesentiam si potest 5 • 10
108 e. Quicumque appetitus necessario tendit in obiectum cogni-

tum, necessario determinat se ad cognitionem eius si potest 6 •
109 f. Quicumque appetitus in solum obiectum summe perfectis-
simum apprehensum necessario tendit, necessario determinat se
ad eius apprehensionem si potest 7 • 1s
110 g. Quaecumque potentia circa solum obiectum perfectissimum
necessario operatur, necessario operationem continuat quantum
potest 8 •
111 Nota ab, apparet g 9 verior inter istas: tum quia universaliter ea-
dem videtur ratio necessario agendi vel operandi et necessario 20
continuandi, si simpliciter, simpliciter, si quando potest, quando
potest; tum per t, supra 10 ; tum quia in appetitu sensitivo, sensu et
intellectu hoc videmus; tum in voluntate videtur verissima, quia
ipsa non cessat ex se agere. circa aliquod obiectum nisi convertendo
se ad aliud, vel perfectius vel magis conveniens, vel ad quod magis 2s
determinatur vel inclinatur, quod impedit simul operari circa istud;
sed finis est obiectum perfectissimum, convenientissimum: ad ipsum
solum necessitatur, ad ipsum maxime inclinatur et in ipso maxime
delectatur; volitio eius stat cum volitione cuiuscumque alterius.
a Ante Nota a Duns Scoto ponitur signum: o=o. Jo
b Loco Nota (19) - e converso (p. 82, 6) textus interpolatus; vide append. A.
ADCPMSRIVZrBnLN A YBHGo:EQu(PPp-rny~µ.u)
19 apparet] add. igitur D* I verum D I inter rep. A 19-20 eadem videtur] v. e. D
21 simpliciter1 ] simr D I simpliciter2 om. D~ 22 tum pert, supra] r •.• J D! 24 ipsa] praem.
in A• 25 conveniens] quiete D I quod om. AD (sed habet I in text. interpol.; cf. 31)
29 volitio] praem. ideo D 30 o==o = A 1 (cf. p. 77 ad 10-p. 82, 8 et 13-p. 79, 25)
T 1 Cf. supra p. 72, 8-11; p. 76, 10-12 et p. 68, 7-10. 1 Cf. supra p. 67, 7-8. 3 Cf.
supra n. 97 et p. 76, 4-6; p. 71, 6-12. 'Cf. supra p. 76, 1-2; p. 68, 13-69, 6-10 et p. 70, 7-10 et
p. 71, 6-12. 6 Cf. supra n. 96. 6 Cf. supra n. 96 et p. 72, 8-73, 2. 7 Cf. ibidem.
8 Cf. supra n. 100. 9 Cf. supra n. 110. 100. °
1 Cf. supra n. 102.
DE FRUI IN SE 81
Ex g probata sequitur f 1 , saltem intelligendo in praedicato 'ad 112

eius apprehensionem', illam iam positam continuandam. Si acci-
piatur 'ad eius apprehensionem' ponendam si non est posita,
sic non sequitur ex g sed probatur per illam rationem supra a a a,
s 'contra: impossibile est extremum' 2 ; est autem necessitas ut appe-
titus tendat in obiectum quando potest, quia non potest nisi in
praesens; ergo sic est necessitas respectu cuiuslibet medii quando
potest potentia propinqua. - Non sic nunc e 3 ; est universalior, quia
non specificat obiectum 'perfectissimum', non 'solum' 4 ; probatur
5 6
10 tamen utf , sed supra hie, e e , non probatur primo nisi de ap-
prehensione posita. Deponenda sunt k 7 et q 8 , sunt quasi una pro-

batio. - d 9 et b 10 sunt multum universales, uncle probantur: a 11
satis tractatur 12 , est impropria; propria redit in b; sed b et d pro-
bantur ex c 13 , cum illa maiore 'contra: impossibile est' 14 ; de-
15
1s ductio fit hie sub, 'Confirmatur ratio' • - Ergo stat g; c disputa-
tur; k, q probabiles.
Nota haec quattuor 16 pro glossa multorum supra positorum 17 : 113
g bene probatur 18 b, et est via evidentior ad conclusionem negativam
in primo artieulo quaestionis 19 ; potest etiam g probari ex c hie 20 ,
21 22 23
20 et c probatur hie sub, scilicet ex alia parte , ad cc • - Ex m hie ,
maiore, et c hie , facta maiore , sequitur a, sequitur b, sequitur d

24 25
et e et f, quarum quaelibet potest esse maior ad conclusionem ne-
a Loco a a a Duns Scoto ponitur: a <: .

b Post probatur a Duns Scoto ponitur signum: o=o.
ADCPMSRivzrsnLN A vsHao:E Qu(FPp-rny~µu)
2 illam iam] tum D 4 illam] istam D* 5 contra - extremum sublineatum est (cf.
p. 72, 8) AD 8 e; est] cc D 9 obiectum - solum sublineatum est (cf. p. 80, 13-14)
AD 10 hie] habet D * J e e] esse D 11 sunt1 ) g D 12 uncle] bene D 13 bet d] d et b D
14 contra: impossibile est sublineatum est (cf. p. 72, 8) AD 15 Confirmatur ratio sublinea·
tum est (cf. p. 68, 7) A 16 k) licet D J probabiles] probatur in corr. D 2 18 evidentior]
eminentior 0 2 J negativam in corr. D 2 20 sub] glossa D J ex alia parte sublineatum est A J
m om. D~ 21-22 sequitur b - maior om. D~ 22 quarum] comp. Dl 23 a <: = A
24 o"""o = A (cf. p. 77 ad 10.p. 82, 8 et 13-p. 79, 25)
T 1 Cf. supra n. 109. 2 Cf. supra p. 72, 8-73, 2 et p. 69, 19-20. 8 Cf. supra n. 108.
6 Cf. supra lin. 4-8. 6 Cf. supra n. 96 et p. 73, 16-17. 7

'Cf. supra n. 109. Cf. supra
p. 73, 14-74, 3 et p. 73, 18. 8 Cf. supra p. 74, 8-13. 15. 9 Cf. supra n. 107 . °
1 Cf.
supra n. 105 . 11 Cf. supra n. 104. 12 Cf. supra n. 93-95. 97-99. 13 Cf. supra n. 106.
14 Cf. supra p. 72, 8-11. 1 5 id est in columna in libro Scoti, cf. supra p. 68, 7 etc. 16 Cf.
infra lin. 18-20. 20-p. 82, 1. 1-2. 2-6. 17 Cf. supra n . 94-112. 18 Cf. supra n. 111.
u Cf. supra n. 82. °
2 Cf. supra n. 106. 21 id est parvi folii additi, scilicet cedulae,
recto. 22 Cf. supra p. 76, 1-6. 14-15. 23 Cf. supra n. 103. H Cf. supra n. 106.
2 6 Cf. supra p. 76, 1-2.
Duns Scotus, Ordinatio 6

gativam primi articuli. -Ex n hie 1 sequitur e, quae est maior par,
ticularior quam a vel b vel d. - g infert velle et intelligere iam po,
sita necessario continuari, duae rationes aliae (prima ex m et c,
secunda ex n 2 ) inferunt non posita esse necessario ponenda:
secundum 3 est maius inconveniens sed minus manifeste sequitur, s
primum 4 e converso.
114 Ad primam g viam 5 , pro conclusione negativa primi articuli 6 ,
quae est de necessario continuando velle quantum potest voluntas:
Concedetur conclusio 7 , nee umquam cessat nisi intellectus prius
saltem natura cesset considerare :finem, etc. lo
115 Et si arguatur quod voluntas necessario continuabit illud in,
telligere quantum potest, imperando 8 , - responsio: non sequitur,
quia non necessario vult illam intellectionem sicut vult :finem 9 •
116 Aliter arguitur: saltem voluntas numquam avertet ab hac intel, [lll
lectione, quia voluntas necessario continuans dependens non de, ls
struit imperando illud a quo dependet.
Responsio: dum stat consideratio finis, et per consequens
velle eius, offertur aliud confuse, cuius consideratio imperatur a
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo~Qu(cI>FPp-my~µu)
1 e om.DI quae est maior] m. q. e. D 2 vel1 ] et D 3 ex m] qez D' quod oa I et] add.
in D* 4 inferens D 7-p. 87, 5 Ad primam - ostendentem = ADivrsNFp<D1t<D~<Dµu
[post retrahens (p. 89, 14) V' ante Contra secundum articulum (p. 90, 3) IV2 (norando ibi: Hie de-
ficit argumentum aliud co ntra primum articulum, cuius responsio est in signo C ubi est littera b)rB<J>Pp<D1tQ)~CDµu in
fine I lib. Add. magn. (f. 176va-b) ut appendix rN]; 9T text. sign.: Scotus extra A 1 Extra Sco-
tus D 1 Extra l2(texr. er mg.)V 1Fa Additio u !in. anfractuosa µ 7 Ad - articuli] Item pro con-
clusione negativa primi articuli (pr. a.] principali rN) dicitur (Item - dicitur om. I2F2 ). Ad primam
rationem rrNF Pro conclusione primi articuli dicitur ad rationem p<D1t<D~<Dµu I g] igitur D om.
V I pro conclusione negativa] per conclusionem negativam D* I primi articuli om. V' 8 po·
test voluntas] v. p. rN 9 Conceditur 0 2 1vrsNp<D1t<D~<Dµu I nee umquam] et dicitur (et dicitur
om. Vt, denuo om. V 3 ) quod (quia rN) numquam rvrsNFp <D1t(!l~<Dµu 9-10 prius saltem] s. p.
DIVI'SN<J)Fp<D1t<D~<Dµu 10 cessat rNpCD1t<D~<Dµu I etc.= A 11 arguitur rvrsN arguat u
11-12 necessario - intelligere] continuabit necessario vel con tine bit (-tinuabit u) illud p<D1t<D~<Dµu
12 imperando] in operando rsF I responsio] dicitur quod rrsNFp <D1t<D~<D µu 14 Aliter ar-
guitur] Et ideo potest aliter argui quod rrsFp <D1t<D~<Dµu I numquam] antequam JrN I avertet]
add. intellectum p<D1t<D~(!lµu 14-15 intellectione] intentione D intellectione vel consideratione
p<D1t<D~<Dµu 15 COntinuans) praem. ex Se Dvrs add. ex se IrN<J)F add. et ex Se etiam (add.
1n u) illud p<D1t(!l~<Dµu I dependensJ tendens u 16 imperandoJ in operando rs praem. mud
p<D1t<D~<D 17 Responsio] Dicitur quod 1rsNFp <D1tCD~<Dµu 17-18 et - offertur] stat eius velle,
sed (sicut <J)P) CUffi offertur (c. off.] quando offeretur rs conferetur <J)P) rrSN<J)Fp <D1t<D~<Dµu 18 aliud]
ad <J)P' praem. aliquid rs om. D•<J)PZ I confuse om. <J)F3 I cuius] eius rrsFp <D1t <D~(!l µu I consi-
deratio) conservatio rN
T 1 Cf. supra n. 101. 2 Cf. supra p. 81, 20-82, 2. 3 Cf. supra lin. 3-4. 4 Cf.
supra lin. 2-3. 5 Cf. supra n. 100. 110. 111. 6 Cf. supra n. 82 7 scilicet g viae.
8 Cf. supra p. 67, 9-14. 9 Cf. supra p. 72, 1-8.
DE FRUI IN SE 83
voluntate, et sic indirecte avertit intellectum a consideratione finis;

et pro nunc pro quo avertitur cessat prius natura consideratio et
posterius natura ipsa volitio.
Contra primam responsionem 1 : quae est necessitas extremi ad 117
s extremum, eadem est ad medium quodlibet necessarium 2 •
Sed hie respondetur in pagina praecedente supra 3 quod non
est similis habitudo ad aliquod medium qualis ad finem, et tune
concederetur quod possum velle hoc et non illud sine quo non
possum velle hoc 4 •
10 Contra aliam responsionem 5 : quarta probatio g sa, quia nullum 118
aliud obiectum est perfectius, nee ad quod aeque vel magis
necessario inclinetur ut ad istud; volitio perfectior et necessaria
et perfectioris et convenientioris magis impedit volitionem minus
talis quam e converso.
is Item, superior potentia inclinat inferiorem concorditer; ergo 119
ubi magis, magis.
Item, si obiectum est necessario volitum, ergo velle eius est 120
determinatius volendum quam quodcumque aliud velle; ergo et
a Post g a Duns Scoto ponitur signum: o=o .

ADCPMSRrvzranLN A YBHG0:2;QU(FPPTitYf3µu)
1 et sic] tune {praem. et raa) ra I consideratione] conservatione rN 2 nunc] tune rvrsN
[3 aiµu add. et rs I avertit D I consideratio] conservatio rN 3 natural nulla rs · om. I !: I
ipsa Om. rsNFp (J)7t(J)f3 (J)µu 4 necessitasj add. simpliciter V 5 est) erit V om. rNP!:p(J)
rraif3 aiµ \ medium quodlibet necessarium] necessitas ad quodcumque medium simpliciter neces-
sarium inter illa V \ quodlibet necessarium om. rtrNFpairraif3<Dµu 6 Sed - praecedente]
Ad (praem . Sed I2V) hoc dicitur rvrBNil)Fp<Drr<Df3<Dµu I supra] praem. ut rsp<llrr<D[3µu om . v
7 similis] talis D I habitudo] voluntatis p<Drr<D add. voluntatis 1•rNFf3<Dµu I aliquod om. rrsN
il)Pp rr<Df3 <Dµu I medium] intellectum r •rNCDFp <Drr<Df3 <Dµu I qualis] add. est IrNCDFp <Drr<Df3<Dµu
7.9 et tune - hoc om. PrNCDFp <Drr<Df3 <Dµu 7 et om. V \ tune om. I! 8 concedentur
D' conceditur D 2 10 alia m] secundam rvrsNil)Fp<Drrf3 <Dµu I quarta] supra in corr. D 2 om.
rrsNil)Pp<Drr<Df3 <Dµu I probatio g] arguitur 1rsNil)Fp<Drr<Df3<Dµu add. arguitur sic: quaecumque poten-
tia circa solum obiectum sibi perfectissimum praesentatum et non circa aliud necessario ope·
ratur, necessario continuat operationem quantum potest (cf. p. 77, 14-p. 78, 4; ad hunc textum
refertur etiam nota g V 1 ) v I quia] quod rrN I nullum] nihil F*p<Drr<Df3<Dµu 11 obiectum om.
p<Drr<Df3 <Dµu \ ad] aliquid A \ aeque vel magis] magis aeque D aeque V 12 ut] quantum
rrs quam rN<DFp<Drr<Df3 <Dµu I istud] illud rsN add. tune ultra 1rs 1NF add. et etiam tune
ultima p<Drr<Df3 <Dµu add. sed rs 2 12-13 et necessaria et] r •• •J CD F;: 13 convenientioris] co-
gnitionis il)F add. obiecti rrsNil)Fp <Drr<Df3<Dµu I volitionem] add. obiecti 1rsNil)Fp<Drr<Df3<Dµu
15-16 Item - magis 2 om. rtrNFp <Drr<Df3 <Dµu 15 concorditer] uniformiter vel concorditer rs
16 magis 2 om. D 17 ergo om. V \ eius om. rtrN<DF 18 volendum om. ra 19 o"""o =
A1(texr. ec mg.) et not. Sic in Scoto A1 (cf. p. 77 ad 10-p. 82, 8 et 13-p. 79, 25)
T 1 Cf. supra p. 82, 12-13. 2 Cf. supra n. 103 et p. 72, 8-11. 3 in cedula, recto,
cf. supra p. 72, 1-8. 'Cf. supra p. 72, 8-73, 2. 6 Cf. supra p. 82, 17-83, 3. 6 Cf. supra
p. 80, 23-29.
eius intelligere quam quodcumque aliud intelligere. Utraque con-

sequentia probatur, quia voluntas vult velle propter obiectum et
intelligere propter velle.
121 Item, experimur, ad quod obiectum est voluntas pronior, ad
eius intelligere impellit. s
122 Ideo conceditur quod numquam avertit 1, sed tantum phantasma
occurrens, quod non est in potestate voluntatis, III De libero arbitrio.
Hie contra secundam responsionem 2 , contra primam 3 etiam:
semper continuat quantum potest, sed non potest quando occurrit
aliud phantasma, cuius motio non subest sibi. 10
Confirmatur: intellectus separatus semper stabit in considera-

tione ultimi finis et volitione licet quandoque alterius; bene qui-
dem simul stant 4 •
123 Contra: experimur quod ita libere voluntas convertit intelligen-
tiam a consideratione finis ad aliud obiectum sicut in aliis obiectis. rs
124 Item, intellectus quantum est de se semper staret in conside- [12)
ratione finis, quia est obiectum maxime motivum; ergo si quando-
que cesset, hoc erit per imperium voluntatis.
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:E Qu(<l> FPp-rny~µu)

1 quam -intelligere om. Fp <ll7t <ll~ <ll µu I Utraque om. rN 2 quia] quod rN 3 prop·
ter) semper Vt I propter velle om. Dt 4 experimur] om . 1rsNcI>Fp <1>7t <1> ~ <1> µu add. quod D I
ad1 ) aliud rN I obiectum om. rrN 4-6 obiectum - qu~d om. F 4 est voluntas] v. e .
1vrsNp <ll7t <ll ~ <ll µu I pronior) ante voluntas A+ in ras. I2 comp. rN promptior rs 5 eius) cuius
rN I intelligere) add . magis p<ll7t<ll~ <ll µu 6 conceditur) dicitur IrNFa(post Item, 4)p<ll7t<ll ~ <ll µu I
quod) add. voluntas 1rNFp <1>7t<1> ~<1>µu I avertit) add. se rs add . intellectum p<ll7t<ll ~ <ll µu I tantum
om. P~F 7 Ill De libero arbitrio] II (mlf) Liberi arbitrii iars om. ITNcI>Fp<1>7t<1> ~ <1> µu
8-9 Hie - semper) Et ideo (Et ideo] Hie co ntra secundam responsione m, co ntra primam etiam P) dicitur
quod (add. semper P) voluntas bene (b. v . p <ll7t<ll~ <ll µu bcnc om . 12 ) IrNcI> Fp <ll7t <ll ~ <ll µu 8 Hie) Hoc
ors I responsionem] rationem Dt add. et rs 10 aliud] aliquod rs I cuius motio) quia I
quod rNp <1>7t<1> ~ <1>µu sed cI>F I non subest sibi] sibi n. sub. rs non es t sibi sub D' I sibi] igitur
(praem . sibi !2) I~ add. nee eius motio (add . ultra subcst sibi P) IrNFp <ll7t<ll~ <llµu 11· 12 conside·
ratione) conservatione rN 12 ultim i finis) f. u. (u. om. p<ll7t<ll) IVrNcI>Fp <1>7t <1> ~ <1> µu I et] in D I
licet) se d D I quandoque) quando Fp <1>7t <1>~ <1> praem . sint IrN praem. sit µu praem. sicut ~ Cl>
add. sint y a I alterius) add. rationis ya 12-13 bene - stant) quia (add . non 12 ) bene stant
simul 1rsNFp<ll7t Cll ~<llµu 14 experimus rN I libere voluntas] v. 1. rs I avertit 1rsNcI>Fp<ll
7t <1>~ <1> µu 14-15 intellectionem D 2 intellectum 1rsNFp<1>7t <1>~ <1> µu 15 in) de 1rsNcI>Fp<1>7t<1>
~ <ll µu 16-18 intellectus - cesset) cum (praem . tune 12) ultimus fini s sit obiectum max ime (m •
• . o . I*rN •• m. o. rs) motivum et perfectissimum (·ctivum I 2u •Ctum <l)Fp <ll7t<ll~ <ll µ) intellectus (add.
q uantum est de se P) semper staret in consideratione (conscrvationc rN) eiu s; si ergo non stet 1rsN
Fp <1>7t <1> ~ <1> µu I staret - quandoque om. Dt 18 erit per) videtur propter 1rsNcI>Fp <1>7t <1>~ <1> µu I
voluntatis] add. avertentis 1rscI> Fp<1>7t<1> ~ <1> µu
F 7 Auou sT., De libero arb . III c. 25 n. 74 (PL 32 , 1307) ; cf. ib. c. 24 n. 73 (ibidem).
T 1
Cf. supra p. 82, 14-16. 2 Cf. supra p. 82, 17-83, 3. 3 Cf. supra p. 82, 12-13 .
'Cf. supra p. 80, 29.
DE FRUI IN SE 85
Responsio: si finis esset obiectum in se movens vel etiam in 125

propria specie, verum est quod maxime moveret. Nunc autem
secundum aliquos movet tantum in alio, quod magis natum
est movere ad se in se quam ad illum. V el per te multa phantas ..
s mata simul movent ad conceptum descriptionis eius, e~ commu..
nibus; ideo minus quam alia obiecta, propter duo: primum, quia
(distinctio 3 quaestio 3) difficile est stare in consideratione uni..
versalis transcendentis 1 ; phantasma enim movet magis ad spe..
ciem specialissimam 2 , VIII Trinitatis: «Cum coeperis cogitare quid
10 veritas, statim obicient se phantasmata)) 3 ; secundum, quia diffici..
lius est simul uti illis multis communibus ad descriptionem quam

singulis separatim.
Contra istam responsionem 4 : saltem intellectus separatus 126
semper considerat simul ista; similiter secundum Henricum ha..
1s bet proprium conceptum de Deo.
Item ad principale, pro conclusione negativa primi articuli 5: 127
Damnatus apprehendit finem ultimum. Si necessario vult eum,
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:EQu(<l> PPpmy~µu)

1 Responsio] Dicitur quod rs Dicitur, et (quod p<J)7t<J) ) bene in hoc, quod I~Pp <J)1t<J)~ <J) µu I
vel] et I2 I etiam om. D 2 specie] add. quod IrsN Pp<J)7t<J)~ <J) µu I quod] quia 7t <J) ~ <J) µu I moveret
om. V ! I Nunc] Tune D * I autem om. I 3 magis om. rs 3-4 natum est om. PrN 4 se1 ]
add. vel p<J)7t<J) I quam] quantum D I illum] istum D* alterum IvrsNPp<J)7t<J) ~ <J) µu I per] secun-
dum IrsNPp <J)7t <J)~ <J)µu 5 conceptum] obiectum p<J)7t<J) 6 minus] add. movet p <J)7t<J)~ <J)µu I
alia] aliqua v I quia] quod rN 7 distinctio 3 quaestio 3] dist. 8 quaest. 3 (3] spat. vacuum A)
ADV om. I'rs'NPp <J)7t <J) ~ <J) µu ut dicitur dist. 8 quaest. P adnot. hoc probatur dist. 8 quaest.
rs~ I consideratione] conservatione rN 8-9 speciem specialissimam] conceptum speciei
specialissimae rs add . ideo dicit Augustinus IrSN<t>Pp<J)7t <J)~<J)µu 9 Trinitatis] De Trinitate
(Tr.] clvitate D *) Dp <J)7t<J) ~ <J) µu adnot. cap . 2 vel (volumine u) 3 ~ <J) µu 10 veritas] unitas D I
se] add. et rs I secundum] add . est IrNPp <J)7t <J) ~ <J) µu 11 multis communibus] c. m. IrsN I
communibus] omnibus DP om. p <J)7t<J)~ <J)µu I ad descriptionem] ad P' om. P 2 12 sepa-
ratis I 13 istam] primam ADrs om. v I responsionem] om. v add. arguitur quia IrsN
Pp<J)7t<J)~ <J) µu I separatus om. rN 14 considerat] consideraret p<J)7t<J)~<J)µu conservat rN I
simul ista; similiter] Item V similiter ista responsio non valet IrNPp<J)7t <J) ~<J)µu I Henricum]
hunc rs 14-15 habet) qui ponit (venit <t>P) quod pOSSUmUS habere IrSN<t>Pp<J)7t<J)~ <J) µu
15 proprium conceptum] c. p. rs 16 Item om. p<J)7t<J) I ad principale om. IrsNPp<J)7t<J) ~<J)
µu I pro conclusione negativa om. V I articuli] add. sic p<J)7t<J) add. arguitur sic IrsP~<J)
µu 17 velit IrNPp<J)7t<J)~<J)µu vellet rs I eum om. V
F 3 HENRICUS GAND., Quodl. I q. 17 in corp. (f. 15A). 9 AuousT., De Trin. VIII

c. 2 n. 3 (PL 42 , 949): u Noli quaerere quid sit veritas; statim enim se opponent •.. nubila
phantasmatum •. 14 HENRICUS GAND., Quodl. IV q. 8 in corp. (f. 98Q99R).
T 1 Cf. DuNs ScoTUs , Ordinatio I d. 3 pars 1 q. 3 n. (26]. 2 Cf. ib. pars 3 q . 1 n. [9].
3lb . pars 1 q . 3 n. (26-27]; d . 8 pars 1 q. 3 n. (13 ]; d. 3 pars 1 q. 3 n. [24 ]; pars 3 q. 1
4
n. (19. 28). Cf. supra n. US. 6 Cf. supra n. 82.
aut ergo amore seu velle amicitiae, vel concupiscentiae. Non primo
modo, nam illa fruitio est summe recta; non secundo modo, quia
apprehendit illud ut impossibile sibi.
128 Item, si diligere :fi.nem necessario elicitur posita intellectione
practica et tamen est ibi summa ratio recti et meriti de congruo: s
quia omnis alius actus voluntatis est acceptabilis et laudabilis non
nisi virtute eius, ergo cum merito quocumque staret quod voluntas
necessario sequeretur intellectionem practicam, - contra Ans e 1-
m um De conceptu virginali cap. 4.
129 Item, in necessitato ad agendum ex se, sive quandocumque po- lo
test agere 1 , non potest esse habitus; sic enim posset inesse lapidi,
qui non simpliciter necessitatur ad descendere sed quantum est
ex se 2 • Ergo in voluntate respectu finis nullus potest esse habitus.
Confirmatur de acquisito, quia ille non generaretur nisi ex actu,
sed tune quando agit est necessitata ad agendum in sensu diviso. 15
Conceditur conclusio 3 de habitu acquisito. - Sed hoc con-
cordat Philosopho, quod sapientia est habitus supremus.
Probatio quod nee habitus supematuralis potest esse respectu
eius, quia ad quern actum necessitatur, respectu eius non est capax
alicuius habitus. 20
ADCPMSRivzrBnLN A YBHGO:EQu(PPpmy~µu)
1 aut] at rN ostendit F I ergo] aeque D I ergo - amicitiae] velle amicitiae ergo V I amor
F I seu velle] ei P om. Ir 8 Np<D7t<D~<Dµu I vel] aut IVr 8 NFp <D7t<D~<Dµu add. velle V add.
amore rB 1-2 Non - rectal nee - recta post sibi (3) 1rN<J>Fp<D7t<D~ <Dµu 2 nam] quia IrBN(I>F
p<D7t<D~<Dµu om. V I nam - secundo modo om. D I illa] talis IrBNPp<D7t<D~<Dµ om. u I non] nee
1vrB 3 illud] ipsum 1rsN eum Pp<D7t<D~<Dµu om. v• I impossibilem (Pos< slbi rs) 1rsNP
p<D7t<D~<D 4 si om. I*rN \ finem om. PrNPp<D7t<D~<Dµu I elicitur] comp. <J>P ponitur 1rNp<D7t<D~<D
[J-U elicitur SeU ponitur rs 5.p. 87, 5 recti - OStendentem om. rN 5 recti] recta p<D7t<D
~<Dµu om. P 6 voluntatis om. p<D7t<D I et] sicut (add. et 12 ) I praem. sicut DvrsFp<D7t<D~<Dµu
8 practicam] add. quod est 1rs<D Pp<D7t<D~<Dµu 10 necessitate Drs•u necessario p<D7t<D I sive om.
I I sive quandocumque] sive quantumcumque D* sine quocumque 7t<D~<Dµu 10-11 quan·
documque - sic om. I' 11 habitus] praem. aliquis rsPp<D7t<D~<Dµu I posset] possent p<D7t<D
12 non] enim D om. V 2 I descendendum vrs 13 nullus] non rs I habitus] add. nee acqui-
situs (nee acq. om. p<D7t<D) nee etiam supernaturalis 1virs:I>Pp<D7t <D~<Dµu 14 nisi om. p<D7t<D~<Dµu I
actibus v 15 divisionis I<l> Pp<D7t<D~<D µu 16 Concedatur v I Sed] quia vrs 16-17 concor-
dat] praem. non u 17 Philosopho] Philosophus D praem. cum rsp<D7t<D~<Dµu I quod] quia 1rs~(!)
µu 18-19 Probatio - eius1 ] Probatur etiam (ct om. rs) de habitu supernaturali 1rsFp <D7t<D~<Dµu
F 8-9 ANSEL., De conceptu virg. c. 4 (PL 158, 436-438; ed. ScHMITT II 143-145). r7 ARI·
STOT., Eth. ad Nie. VI c. 8 (Z c. 7, 1141a 16-20); Metaph. !Jc. 2] (Ac. 2, 983a_6-7):. •Jsapientia]
dea scientiarum est •.
T 1 Cf. supra n. 102. 2 Cf. supra p. 67, 15-68, 6; de 'simpliciter' cf. supra p. 70, 7-10.
8 Cf. supra lin. 13.
- ----
DE FRUI IN SE 87
Responsio: non necessitatur ad dilectionem nunc finis in parti,

culari, nee in patria visi nisi elevetur. - Primum improbatur sicut hie
contra secundum articulum 1 , secundum sicut hie contra tertium 2 •
Contra rationem 3 instatur, quia improbat habitum in intellec, 130
s tu. - Conceditur inclinantem, sed non ostendentema.
Item, a priori, omnis potentia una sicut habet obiectum pri, 131
mum unum sic et unum modum respectu obiecti primi; ergo eun,
dem respectu cuiuslibet in quo per se includitur eius primum
obiectum.
10 Responsio: aliquem unum habet, qui est per se, sed modi po,
steriores possunt variari, qui conveniunt potentiae in agendo ex
ratione specialium obiectorurn; huiusmodi sunt 'necessario' et 'con,
• Loco improbat (4) - ostendentem (5) textus interpolatus: si ratio valet,

non ponetur habitus in intellectu. - Dico quad nee debet poni habitus incli,
1s nans, sed bene requiritur habitus ostendens, qui habitus non potest poni in
voluntate sed tantum inclinans; idea ratio bona est de voluntate, non de intel,
lectu. Teneo igitur quad potest voluntas non velle finem in quocumque, modo
apprehensum, obscure sive dare, sive in universali sive in particulari.
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGO:EQu(FPp't'7t"(f3µu)
1 Responsio] Dicetur (-citur p<D f3 <Dµu) quod Ir 8 p<Df3<Dµu Dicendum quod Fri:<D I ad dilec-
tionem nunc] n. ad d. Ir 8 Fp <Dri:<Df3µu I nunc] nee DV I in] add. omni D 2 2 nee] ut D 2 I
in patria visij etiam dare visi (nisl µ)in patria Ir 8 Fp<Dri:<Df3µu I nisi] add. prius Ir 8 Fp<Dri:<Df3<Dµu
2-3 Primum - tertium om. F 2 I sicut - articulum] in secundo articulo Ir 8 p<Dri:<Df3µu 3 si-
cut - tertium] in (om. I) tertio articulo (art.] om. ri: <D f3 <Dµu add. quaest. I) Ir 8 p<Dri:<Df3µu 4 rationem]
add. positam Ir 8 Fp<Dri:<Df3<Dµu 4-5 et 13-18: improbat (4) - ostendentem (5) et qui habi-
tus (15) - de intellectu (17) = AD si ratio (13) - in particulari (18) Ir 8 Fp<Dri:<Df3 µu; '!I text.
qui habitus (15) - de intellectu (17) sign. Non in Duns A 1 ; quoad textum codicum et edd. DIFµu
manent in vigore notae criticae p. 82 ad 7-p . 87, 5 datae 6-p. 88, 6 Item - obiectum = ADI
vrBF(om. cI>F2 )p<Dri;<Df3 µu [ post ergo etc . (p. 93, 4) c!>Fp<Dri;<Df3µu post proportiones (p. 95, 13)
I post pulchrum (p. 90, 2) V 2]; '!f text . sign.: Extra de manu Duns A 1 Extra Scotus D 3 Extra
l2(rexc. et ma.)V1 Vacat cI>Fa Additio u !in. anfractuosa µ 6 a priori] om. IF add. sic p<Dri:<Df3<D
µu I potential add. etc. D 7 unum 1 om. DV* I et om. DIVr 8 p<Dri:<Df3<Dµu I obiecti primi] p.
o. Ir 8 Fp<Dri:<Df3<Dµu 8 cuiuscumque I I per se om . I I eius] est I I primum] principium et F
10 Responsio] Dicitur quod p<Dri;<D Dicitur etiam quod F Dicitur ad illud (istud If3µ) quod Ir 8
f3<Dµu I aliquem unum habet] aliquem (1>raem. voluntas habet modum V 3 ) unum DV voluntas ha·
bet aliquem modum unum Ir 8 Fp<Dri:<Df3<Dµu 11 possunt variari] sunt varii p<Dri:<Df3µu I va-
riare D 11-12 ex ratione] respectu IFp<Dri:<Df3µu 12 huiusmodi] tales DIVr 8 Fp<Dri:<Df3µu
praem. et rB 13 valeret p<Dri:<Df3µu 14 poneretur p<Dri:<Df3µu I intellectu] habitu p<Dri;<D I nee]
non Fp<Dri:<Df3<Dµu 15 requiritur om. (l>F I habitus 2 ] add. ostendens AD 16 sed - volun·
tate om. F I sed] nisi ut p<Dri:<Df3µu 17 Teneo] praem. Et F 17-18 Teneo - particu-
lari ante Contra secundum articulum (p. 90, 3) rB 17 potest voluntas] v. p. r B I finem]
add. ultimum f3µu I in om. Ir 8 p<Dri:<Df3µu I modo om. (l>F 18 obscure - particulari om.
 Fp<Dri;<D I sive2 om. r 8 (3<Dµu
T 1 Cf. infra n. 134-135. 2 3

Cf. infra n. 136-140. Cf. supra p. 86, 10-13.
tingenter'. - Sed per se modus est 'libere' ut distinguitur contra

naturaliter; 'libere' vero non infert 'contingenter' a..
132 Item, a priori, quidquid voluntas quaecumque vult necessario
si ostenditur, hoc simpliciter necessario vult; patet de voluntate
Dei, ubi infinitas ita est ratio necessitatis simpliciter sicut si osten, s
datur obiectum. !I
133 rn Item b, potentia libera per participationem non magis tendit
• Loco ut (1) - contingenter (2) textus interpolatus: Contra, 'naturaliter' et

'contingenter' non inferunt 'libere' sicut inferiora suum superius; ergo non
sunt modi speciales contenti sub modo primo qui est 'libere'. - Dicitur quod 10
sic ut comparantur ad voluntatem, licet simpliciter loquendo se habeant 'neces,
sario' et 'libere' sicut excedentia et excessa.
b Loco Item (7) - pulchrum (p. 90, 2) textus a Duns Scoto cancellatus: Item, (9]
contra primum articulum 1 , omne necessario agens de necessitate agit secundum
ultimum potentiae suae, quia sicut non est in potestate eius actio, ita nee 15
modus agendi, scilicet intense vel non intense agere; ergo voluntas de neces,
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGO:EQu(F Pp-rny~µu)
1-2 et 8-12: ut distinguitur (1) - contingenter (2) et Contra (8) - excessa (12) =AD ut
distinguitur (1) - contingenter (2) (add . sicut infcrlora suum superius. Ergo non aunt modi spcclalcs contenti
8ub primo modo qui est libere. Dfcitur quod sic ut comparantur ad voluntatem, licet simpliciter loqucndo se habeant
v Contra (8) - excessa (12) IrsFp<D7t<D~<Dµu; 9f text.
neccssatlo ct liberc sicut cxcedcntla et cxccssa v~)
Contra (8) - excessa (12) qui '"invenitur post obiectum (6) sign. Contra responsionem proximo
praecedentem arguitur sic, sed non est Scoti sicut praecedentia sunt A; quoad textum codicum et
edd. DNPµu manent in vigore notae criticae p. 87 ad 6-p. 88, 6 datae 3-6 Item - obiectum
om. IFp<D7t<Dµu 3 quaecumque om. y.irs 5 ita om. V 5 -6 ostendatur] ostenditur
sibi rs 6 obiectum] add. (=rep. ) Nota - proportiones (p. 95 ; 8-13) rs 7-p. 89, 7 Item,
potentia - contingenter videt = ADCPMSRIVZr A-Y:E edd.; 9f text. sign.: Extra de manu
Scoti A 1 Vacat D 1V 1 Vacat, non scribe A 01 lin. anfractuosa µ adnot.: Ista questio concordat ( ?)
cum ilia, an voluntas creata diligit Deum super omnia, et est in Henrico IV Q.uodlibet, quaest.
11 (9f sign. Extra P) I1 7 Item] Praeterea :E I liberal naturalis rN• I magis] add. necessario
:E I intendit CP*V* AB* 8 et om. Fp<D7t<D 9 contingenter ••• libere] libere ••. contingenter
IrsFp<D7t<D I infert Fp<D7t<D I libere om. D 9-10 sicut - libere] vel sic: posterius (-riot p<D
7t<D) infert primum necessario, non infert libere Fp<D7t<D 10 Dicitur] Videtur F I quod]
quam µ 11 sic ut] sicut µu sic ubi D sic Fp<D7t<D I comparantur] comparatur Irsp<D7t<D opera·
tur F I habeat rBPp<D7t<D 13-p. 89, 13 Item - experimur = ADCPMSRIVZrA-Y:Epp<D·m
7t<Dy~ ~<Dµu [post pulchrum (p. 90, 2) MSRrLN ante Respondetur (p. 74, 4) A 0 ante Item (i, insimul
cum rextu Concedttur, p. 89, 13 - retrahcns, p. 89, 14 ADCPZ7t <D ~<Dµ) rell. pp<D-r7t7t<Dy~~<llµu rep. post
retrahens (p. 89, 14) in forma paulo diversa µ] ; 9f text. sign: Vacat, sic in libro Duns A 1 Vacat
A 1 (-cat deesr)D;V1 Vacat, non scribe A 01 !in. anfractuosa µ 13 Item] Praeterea :E Arguitur rNi
om. A Gp<D7t<D 14 contra prim um articulum] om. !2rsLN; A B•H 0 :E add. arguitur MSRI*VZr 0 1 I
necessario om. AB I necessario agens] a. n. cprso AG I necessitate] necessario R:E 15 poten·
tiae suae] s. p. rso AB:E I eius actio] sua agere :E I ital ilia Mom. vrs•D• 15 -16 ita - agere]
ita nee intensio eius (nor. alia Uttera habet: !ta - agerc ur in te:ctu A 0 1) A H 0 p-rity~µ(in Teper. µ) 15 nee]
add. intensio eius ergo nee p<D7t<D~<Dµu 16 voluntas] add. si :E 16-p. 89, 12 de necessitate J
necessario :E
T 1
Cf. supra n. 6J.
- -- ----- - ----------------------------------------------------
DE FRUI IN SE 89
in obiectum perfectum quam in aliud obiectum; ergo nee potentia

libera per essentiam; non est autem differentia inter finem volitum
et alia volita nisi ex parte perfectionis obiecti. Antecedens patet,
quia visus, qui est potentia libera per participationem quatenus
s scilicet actus eius subest imperio voluntatis, non magis necessario
videt pulcherrimum quam minus pulchrum; ideo ab utroque aequa,
liter avertitur et utrumque aeque contingenter videt.
Respondetur quod maior est vera de cognitiva, sed non est
vera de appetitiva tendente in obiectum apprehensum a sua cogni,
20 tiva; magis enim necessario pulcherrimum visum delectat appeti,
tum visivum quam minus pulchrum, et si ille appetitus posset se
sitate valet finem semper intensissime et quantum potest, cuius oppositum ex-
perimur. - Conceditur conclusio quando est aequalis apprehensio et nihil re-
trahens.
ADCPMSRivzrBoLN AYBHGoLQu(PPp-rny~µu)
1 perfectum - obiectum om. y;; J aliud] aliquod AB J aliud obiectum] minus perfectum A 0
2 est om. A J finem] summe (pon. fincm A 02 ) A 0 3 Antecedens] Consequens AH praem.
Ergo L 4 potentia liberal liber AH 0 '1" 5 scilicet om. l2A-YL 6 pulcherrimum] magis
pulchrum AG add. visibile Ly J minus] non C om. gt J minus pulchrum; ideo] om. M 'Vt minus
pulchrum, quod probo quia Ma J pulchrum] pulcherrimum CP J ideo] quod probatur (probo yu)
quia Pyu probatio (om. 12 ) quia I praem. et reo add. quia Z 6-7 aequaliter] essentialiter D*CP
M *R add. per imperium voluntatis L 7 avertitur] avertit CPMSRI*ZrBDLN• AE elicitur D• J
aeque om. ro;;N AH 0 J aeque contingenter videt] v. a . c. L J videt] om. V' AH~(ance ct) add. igitur
etc. (add. iruuper minus pulchrum quod probo qula ab utroquc, cf. ad 6 M') CPMSRI*VZr 8-p. 90, 2
Respondetur- minus pulchrum = ADCPMSRIVZr ABaG 0 p<D7t <D~<Dµu [ante Item contra primum
articulum (p. 88, 13) M'(norando: b-a M a)S*(norando: Istud debet ponl extra 1nferius, ubi talc signum 2- sa)R
rLN•(norando: b-a rNa)ABl; ante Item potentia libera (p. 88, 7) Z; 'lf text. sign.: Extra de manu Scoti
A 1 Extra 12 (te.tt. "mg.)rBa Va cat D as aA Ea Vacat, non scribe A oa Additio V 1u !itteris a-b pa !in. an·
fractuosa µ; not . Additio deficit rNa (revera nihil deficit, sed textus transponitur, vide supra; sed
etiam ubi ponit textum, not. Deficit, invenitis in libro Ibernici rm) 8 Respondetur] Respon·
deo prBo Dicendum A 0 Dicitur AG praem. Ad istam rationem (responsloncm 7t<D) Pp <D7t<D~ <D µu J
maior est vera de] verum est quod Pp<D7t<D J cognitiva] praem. potentia A 02 cI>Pp<D7t<D~ <D µu add .
libera per participationem (add . quia talis ~ <D µu) non magis tendit in obiectum perfectum quam
(add . In µu) aliud Pp<D7t<D~ <D µu J sed non] non autem rBo 8·10 sed - cognitiva om. D
8-9 sed - de] non A Go J est vera om. rLN 9-10 tendente - cognitiva om. A GO;; 9 a] cum
rL 10 magis - visum] pulchrum enim magis A GO I pulchrum rBD 11 visivum] visus CP
rBDt om. A GO• I pulcherrimum M *SI* 11-p. 90, 2 et si - pulchrum om. D' 11 et] quod
MSR quia r 02 quare ABl praem. quia I om. CZ I ille] iste MABl om. AGO• I possit ADlVZ
11-p . 90, 1 se - visum] intensiu s A GO;; 12 volet] vellet A 0 vult L J semper] om. CPAB•Ho •
(Post lntenslsslme) add. necessario volet ipsum L I intensissime] in ras. rB 2 intensive vr 02 (in ras .)
AB' om. AB2 G Jet] in P 2 J et quantum potest] om. I2AH 0 ' p-rny~µ(in reper, µ) vellet A 02 J poterit
L J cuius] huius autem L 13·14 Conceditur - retrahens = ADCPMSRIVZr AEap<D7t<D ~<D µ
[post praesupposito (p. 71, 5) M(rep. hoc loco M i)SRIVrLN A El; 'lf text . sign.: Vacat, sic in libro
Duns A 1 Vacat A 1 (-cat deesr)Dava Extra yarea Instat in originali ro1 !in. anfractuosa µ 13 Con·
ceditur] praem. Item rLN I aequalis] essentialis D *(posr apprehensio)CPMSRVZrLN• essentialis
vel aequalis I*
ferre in illud visum actu elicito, magis necessario se ferret vel fer~
retur in pulchrius visum quam in minus pulchrum. ll
134 Contra secundum articulum 1 a. Videtur quod

LContra art. 2J - [13]
rationes primi articuli destruant secundum articulum, nam illa
ratio quod in fine ultimo non est defectus aliquis boni nee aliqua s
malitia 2 , videtur aeque efficaciter concludere de fine in particu~
lari apprehenso, vel efficacius, quia in fine ultimo in particulari
apprehenditur tota ratio finis in universali, immo et in solo illo
ostenditur posse esse perfectio finis in universali, et ita nullus de~
fectus boni, nee ulla etiam malitia. 10
135 Similiter ratio secunda pro primo membro de participatione 3
plus concludit de fine in particulari apprehenso, nam bona creata

si sint bona per participationem, verius sunt bona per participa~
tionem finis ultimi in particulari quam per participationem eius in
a Sequitur textus interpolatus: quern concedo esse verum, sed. 15
ADCPMSRivzreoLN AYBHGOI;QU(<IiFPp~µu)
1 visum om. D1 I actu elicito] aliquo (in corr. A 02 aliquid AG) actu elicito ante posset (p. 89,
11) CPMSRIZr AB!GOpa>,.a>~<Dµu actu elicito aliquo V I magis necessario] intensius A Got
1-2 se ferret vel ferretur = A ferretur D1CPI2 rBL A B!GOp<D7'<D~<Dµu ferreretur (I) roN fertur MS
RI 'VZ 2 in pulchrius vi sum = AD1V1 in pulchrius A GO I in 2 ] om. ra•D• add. illud I I pul-
chrum] add. visum CPMSRIVZr AB1p<D,.<D~ <Dµu ; 'll not. Quando (praem. Item P) potentia etc. (etc.
om. P), quaere extra C1P. Quoad transpositionem cf. p. 77 ad 10-p. 82, 8 et 13-p. 79 , 25 3 Con-
tra] Quantum ad rao I Videtur] om. AH'O! Dico AHa 4 articuli] add. etiam secundum
ipsum A 02 J secundum l in corr. D 2 om. AG I articulum om. rN 4-5 illa ratio] r . i. I: add. de
fine ABGP'lt'Y~µu 5 quod - est] de fine ultimo quod in ipso non apprehenditur I: I defectus
aliquis] a. d. ABGI; I aliquis om. 12 A YHO I boni] praem. alicuius rL A 02 om. R add. alicuius r-L
6 malitia] ratio mali ABG I fine] add. ultimo R 7 apprehenso] sicut (praem. apprehenso J\ 02 ) in
universali (add. apprehenso A 02 ) A YHO add. quam in universali I: add. sicut de fine in (in om. MSI*Z)
universali apprehenso DCPMSRIVZr ABaG I quia om. R I ultimo] add. apprehenso I: 8 tota
om. ABG 8-9 immo - universali] post malitia (10) CPZABHaG om. DMSR1raoLNtAYH 10 •I:;
'll sign. Vacat p2 8 et] etiam PA 0 ! videtur (ut µ) quod µu om. rN!AH!G I illo om. C*(anre
aolo)P 9 ostenditur] dicitur AH!G I universali) add. et in ipso ut sic apprehenditur tota ratio
finis, et ita nullus defectus et nulla malitia finis ultimi A Ga 10 boni om. CPMRVAYHO* I
nee ulla] nee nulla A nee aliqua I: et nulla T nulla rell. prry~µu I etiam] in ras. A esset T
02
om. AHI: 11 Similiter] add. illa srA- 0 edd., add. etiam A 0 add. etiam (etiam om. !2) illa
(alia P) CPMRIVZ I ratio secunda] s. r. r A 0 I pro primo membro] post participatione R om.
I: 12 de] pro MRIVZ I in particulari apprehenso] a. in p. DI: add. quam in universali I: I
apprehenso om. AYHGO• 13 si] etsi P'lt'Y~µu I sintl sunt AHGO I participationem] add. finis
ultimi Ao,. 14 per participationem eius om. A HI; 15 quern concedo esse verum,
sed = ADCPMSRIVZ(om. Z2 )r AB101-rµu; 'll text. sign . Non in libro Duns A 1 I sed] tamen CP
MSRivzr AB!O! om. T
2 3 Cf. supra n. 84.

T 1 Cf. supra n. 86. Cf. supra n. 85.
--~~- ~~~~~~~~~~~~----~--------------------------------------------------------------------------~~
DE FRUI IN SE 91
universali; non enim participant illum in universali ms1 quia par-

ticipant ipsum in particulari, cum participans habeat participatum
pro causa vel mensura a qua dependet essentialiter, et dependentia
entis realis non est nisi ad ens reale, et ita ad aliquod singulare.
1
LContra art. 3J - Contra tertium articulum • Quando prin- 136
cipium elicitivum non necessario elicit, habens illud principium
non necessario agit; neque principium elicitivum eodem modo se
habens quod prius eliciebat contingenter modo elicit necessario,
ergo nee agens habens illud principium necessario aget. Voluntas
10 autem habens eandem caritatem quam modo habet, prius contin-
genter eliciebat actum fruendi, ergo modo non necessario elicit
actum illum, cum nulla sit facta mutatio ex parte eius. Hoc patet
in raptu Pauli. Si prius habuit aequalem caritatem cum ea quam
habuit in raptu illo, nulla erat mutatio ex parte voluntatis, nee prin-
1s cipii elicitivi; nulla igitur necessitas tune magis eliciendi quam
antea. Saltern potuit esse aequalis caritas in raptu et ante.
a Sequitur textus interpolatus: nee per consequens agendi.

ADCPMSRivzr so LN A vaHGoI: QU(cf> pp p=y~µu)
1-4 non enim - singulare] om. AHt; 'If sign. Extra V 1 1 non enim - universali om.
I;U! I illum] istum D* ipsum r A G0 2 om. A 0 I 1-2 illum - participant om. V! A Bt 1 nisi
om. AG 2 ipsum] illum AH~I: I cum] praem. nam I: 3 vel mensura] et m. I2A 8GI: ut (praem.
ct mcnsura A 02 ) A 0 I dependet essentialiter] e. d. I: 4 entis] entitatis (not. alius liber: entis µ) cf>Pp
7t~µu I ad1 ] aliquid CP* I aliquod] aliquid DCPA 0 aliud AE illud AG 5 articulum] add. ar·
guitur sic I: 6 illud principium] om. Dt add. elicitivum I: 7 agit] aget A 0 elicit CP*MS
RI*rLNI; 7-9 neque - aget om. A 0 t 7 neque = ADI:Qa nee CP'MSR sed P2IVzrsoiN
AYBHGO~ edd. si rL immo r 02 8 quod] quo A 82 G I contingenter] add. actum ABG edd. I modo
elicit necessario = ADa nullo mo do el. nee. A BG non el. nunc nee. I: non el. modo nee . A YH't"
modo non el. nee. I2p7t'(~µu non modo el. nee . I' A 0 ~ rel!. 9 illud principium] p. i. I: J neces·
sario aget] a. n. I: I aget] agit rN ageret CPMRI habet y add . Si autem necessario non age·
bat quam prius (ciuam prius om. A GI) AG 10 caritatem] causalitatem R add. prius rs A 02 ~µu
10-11 modo -fruendi] prius eliciebat prius actum fruitionis contingenter I: 10 habet] in
ras. r 02 om. ptrs A YHGO* I prius] post modo AE' post contingenter (10-11) A 82 om. D*rs
10-11 contingenter om. AG 11 mo do non] n. m. r A 0 I elicit] elit AB eligit vel elicit A
12 sit facta mutatio] m. f. s. I: I immutatio A Go I Hoc] add. etiam I: 13 aequalem] ean·
dem vel aequalem P"Y~:.J.U essentialem D*M*I'L I aequalem caritatem] c. ae. I: J caritatem] cau-
salitatem (pon . caritatem R~) R capacitatem rL I cum ea] illi I: om. AYHOt cum illa A oa 14 raptu
illo] i. (isto rso A 0) r . (r. om. I!) Irso A YHO I illo om . I: I nulla] non MRrL praem. igitur r 0
14-15 erat - igitur om. r 0± 14 erat] in ras. I2 erit CP'MSRrsN esset p7t'(~µu fuit pa I mu-
tatio] immutatio MSRI*I'- !A add. necessaria A 0 add. facta I:
0 0 15 elicitivi] add. saltem
usque (usque om. rs) in rap tu vrs A vo 2 I tune magis eliciendi = AD e. t . m. (m.J plus A YHO't")
rel!. edd. 16 ante1 = AD nunc rel!. edd. J Saltern potuit] Pot. s. I: praem. Item CPMSRI'Z
r A YaBH praem. Cum I2 A 0 edd., praem. Item cum AG praem. Praeterea I: I potuit] comp. MA 0
T 1 Cf. supra·~n. 87 .
13 7 UV el sic formetur ratio: necessitas agendi non potest esse ms1

per aliquid intrinsecum principio activo; per hoc autem quod in-
tellectus nunc videt obiectum, nihil novum est intrinsecum prin-
cipio activo in fruitione; ergo nee nova necessitas agendi. - Maior
probatur: alioquin necessitas agendi non esset per rationem prin- s
cipii activi, et ita per nihil, vel per extrinsecum; et si per extrinse-
cum, per illud esset agere, quia per quod est necessitas agendi, per
illud est agere. - Minor patet: si visio secundum istum nullam ha-
bet rationem principii activi respectu fruitionis, nee intellectus,
nee aliquid in intellectu; si etiam secundum aliam viam visio ha- 10
beat aliquam rationem principii activi, non tamen principalis sed
secundarii, tune accipiatur maior determinata sic: 'necessitas agen-
di non est nisi per aliquid intrinsecum principio activo principali';
nam secundarium non dat necessitatem principali, sicut nee deter-
minat ipsum ad agendum, sed e converso, principale agens ex se 1s
ADCPMSRivzrsoLN A vsHGo:EQu(PPp-rny~µu)
poU (pon. potult R 3P) ASR1zro1 potuerit AG edd. potest vrso' I aequalis caritas] aequalitas (aequalis
R) caritatis S*R* eadem caritas et aequalis CPI in raptu et ante] in r. et ante raptum VI' 80 ' ante
raptum et {etlam I'L) in raptu CP1zro1LN A edd. igitur (praem. ante raptum sicut In raptu Ma) aequalis
libertas MSR:E add. igitur aequalis {aeq .] et A!) libertas {liberalitas P* add. nunc ut prius A 0 !) A'
CPIVzrorn A BGOap <D7t<Dy~<D add. Item saltem potuit esse aequalis caritas ante raptum et in raptu,
ergo aequalis libertas µu 17 nee per consequens agendi = ADCPMSRizro1N A YaBHGO:E edd.;
'lf text. sign. Non est in Scoto A 1 I nee per consequens] per (praem. •t rN) c. nee CPI'N add. neces·
sitas CPMSRIZT'D!N A Y!BHGO:E edd.
1-p. 93, 4 Vel sic - ergo etc.= ADCPMSRIVZI' AYaEGO•:Ep<D7t<D~<Dµu; 'lf text. sign.: Extra
de manu Scoti A 1 Extra D ' I 2 (rext. et mg.)V1 Additio A 0 •u !in. anfractuosa µ 1 Vel - ratio]
Negativa istius articuli tertii potest sic confirmari (pon: Ve! sic formetur ratio µ) ~<Dµu I formetur]
formatur DCPMSRivzrsnLN• A Y!EGO! potest formari ante sic :E 2 aliquid] aliquod rso A Y!B
[3<Dµu I principio activo] a. p. AY!BG ante intrinsecum A' 2-4 per hoc - activo om. D'AB!:G!:
3 nunc] non (pon. nunc R ') M *SRII'L modo A Y!B!G! I nunc videt] v. n. :E I est intrinsecum] intr.
inest C inest P 4 agendi] in ras. A 82 add. nee maior CP*MSIV A 0 ! I Maior] praem. Haec
2
P I' om. S'I 4-15 Maior - e converso om. A 8 ' 4-8 Maior- est agere] ex parte principii
activi respectu fruitionis nee per aliquid extrinsecum, quia ab illo esset agere; nam per illud
idem per quod est necessitas agendi, est etiam agere :E 4.5 Maior - agendi om. D' 6 et2
om. r 6- 7 et si per extrinsecum om. A Y!E!G 7-8 quia - est agere om. A Y!B!G 7 ne-
cessitas] voluntas MV AO! 8 si] sed I'L quia p<D7t<D[3<Dµu praem. quia CPIZA Y!E!G I visio se-
cundum istum] s. i. v. :E !I istum] istam (add. viam V'Z3) IVZ actum rN add. modum A Y!E!G
8-9 ha bet rationem] r. h. A Y!B!:E 9 principii om. A 0 ! I nee intellectus om. P 10-11 ha-
bet PI' A ! 0 11 aliquam rationem] r. a. I' 12-13 tune - principali] praem. et CPMSRI
vzr A Y!B!GO!p<D7t<D[3<Dµu om. :E 12 accipitur MSRIZr A Y!B!G I determinata om. p<D7t<D[3<Dµu
12-p. 93, 4 necessitas - ergo etc.] enim A Y! 14 nam secundarium] sec. autem :E I nam -
principali om. p<D7t<D I necessitatem] activitatem M*SRIZA B!G 14-15 determinat ipsum] i. d. :E
F 8 HENRICUS GAND., Quod!. IX q. 5 in corp. (f. 3600); XIII q. 11 in corp. (f. 535
V-Y). 10 THOMAS, S. theol. I-II q. 9 a. 1 in corp. et ad 1. 2 (VI 74b· 75a); GoDEFRIDUS
DE FONT., Quodl. VI q. 7 in corp._(ed. DE W1,JLF·HOFFMANS in PhB III 159).
DE FRUI IN SE 93
secundum modum sui utitur secundario, ita quod si nihil in prin-

cipali excludat contingentiam, tota actio erit contingens. Minor
sic est plana, quod per fruitionem nihil est intrinsecum principali
principio active; ergo etc. U
[14] Item, aut finis movet ad istum actum, aut potentia movet. Si 138
finis, patet quod non est necessitas, quia ille finis ad nullum actum
creatum necessario movet. Si voluntas a, tune arguo: diversa ap-
proximatio passi ad agens non causat necessitatem sed tantum in-
tensiorem actionem, sicut patet de calido respectu calefactibilium
io plus et minus approximatorum; diversa autem praesentia obiecti
cogniti, puta visi et non visi, non videtur esse nisi quasi diversa
approximatio eius circa quod debet esse actus voluntatis ad volun-
tatem; ergo istud non diversificat necessitatem et non-necessitatem,
sed tantum facit intensiorem et minus intensum actum h.
1s Item, quod dicit in isto articulo quod omnino impossibile 139
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: et illa non habet differentiam ex

parte obiecti nisi approximationem maiorem vel minorem.
b Loco diversa (7)- intensum actum (14) textus interpolatus; vide append. A.
ADCPMSRrvzrsoLN A YBHGo:EQ11(q)FPp-rny~µu)
1 sui] suum :E 2 erit] est DM ens P* J contingens] agens p(])n:(]) J Minor] add. etiam AG
3 sic om. :Ep(])7t (])~(])µu I quod] quia M2 RIZrNp(])7t(])~(])µu I fruitionem] visionem r 02 :Ep(])7t(])~(])µu I
extrinsecum D J principali] principaliori CP*SI priori MR 4 principio] agenti vel principio
A 0 1 om. r 80 *p(])n:(]) ~(])µu J etc. om. :E 5.7 et 16-17: Item (5) - Si voluntas (7) insimul cum et
illa (16) - minorem (17) post intensum actum (14) ABrn• 0 •:EQ*11-r [retransponunt: ponendo post
minorem (17): tune arguo: diversa approximatio, supra r... J A 0 a; ponendo: Omittatur illud et
incipiatur hie: Praeterea aut finis :EQi ; ponendo pro il!o textu post actum (14) Vacat et repetendo
textum post ergo etc. (4) A Ba; ponendo post minorem (17) in ras. Arguiturr ••• J ut supra AH2]
5 Item] Praeterea :E J ad is tum actum om. AB~ J is tum 1 illum CPMSIVr 80 A Y2 talem AG
primum AH J istum actum] a. i. :E add. necessarium A oa J movet2 om. :E-r 5-7 Si - movet om.
rN! 6 finis 1 ] om. D! add. movet AG J est om. CP J necessitas] necessitatis M*SRA G necessario
CP 7 creatum] terminatum rL causatum T J creatum necessario om. I! J necessario movet]
m. n. :E J tune arguo] tune arguitur I' item I2AB!HO!-r praeterea :E 11 infra in ras. (quod est nota
critica, cf. ad 5-7 et 16-17) :EQ 2 add. sic-AGprry~µu 7.14 diversa-intensum actum rep. in alia
forma n:(])~(])µ; cf. 18 8 necessitatem] add. in agente Ma add. in principio activo A oa 9 sicut
om. :E J patet] apparet A YHO-r om. rN• 10 plus] magis :E J praesentatio V 11 et non visi
om. AB!HO;: I videtur] dicitur rN I quasi] quia I* quod D quaedam prry~µu praem. quaedam :E
om. ABG J diversa om. AG 11-12 diversa approximatio] a. d. RA 8 :Eprry~µu 12 debet] dicitur
CP*M*V*A 0 13 istud] illud rso A 02 om. 12 A YHO ':E J necessitatem] actionem per necessariam
:E praem. per P J non-necessitatem] non-necessariam :E 14 facit] per :E om. A 0 • J et minus
intensum om. AH J intensum actum] intensam :E 15 Item] Praeterea :E J dicitur VA G
15-p. 94, 1 omnino impossibile est] o. (non R! om. AH) e. i. DCPMRIVZAH i.e. o. (o. om. A 0 *)
rso ABGO:E 16-17 et ilia - minorem = ADCPMSRivzar A-Y:E edd.; '!! text. sign. !stud
cancellatum est in libro Scoti A 1 16 et] tune arguo (add. qula -r) A 8 T om. I 2 AHGO:EQ•U J
illa] ista D* A GOT 16-17 ex parte] respectu A HOT 17 minorem] add. ut dictum est (add.
ergo etc. A 8 ) PA 80:E 11-r add. (cf. ad 5-7 et 16-17) tune arguo: diversa :EQ2
est actum v1s1onis esse sine fruitione 1 , non videtur verum, quia
quaecumque naturae absolutae distinctae sic se habent quod prior
essentialiter potest esse sine posteriori absque contradictione; actus
isti 'visio' et 'fruitio' sunt duae naturae absolutae; ergo sine con,
tradictione visio, quae prior est naturaliter, potest esse sine poste, s
riori, scilicet fruitione.
140 Respondetur quod maior est vera de illis absolutis quorum
neutrum dependet ab alio nee ambo a tertio; in proposito autem
ambo dependent a tertio, ut ab obiecto causante et movente.
Contra: si non dependent a tertio necessario causante ambo, lo
nee necessario causante unum licet causet alterum, adhuc maior
erit vera, quia sine contradictione poterit prior esse sine poste,
riori a. Ista autem non dependent a tertio necessario causante sim,
a Sequitur textus interpolatus: vel arguitur sic: quidquid est prius essentialiter
alio, potest fieri ab illo agente a quo nee ambo produeuntur neeessario, nee ne- 15
eessario posterius si prius.
ADCPMSRivzrsoLNAYBHGOL;Qu(FPPT7t"f~µu)
1 visionis] add. in beatis A Gl I fruitione] add. in tali agente PA-Y:E edd. I non] enim (add.
non A Gl) AG praem. hoc M 2 P Ap7t'y~µu I verum] unum D* add. in tali agente M 1 2 naturae
absolutae distinctae] n. d. a. CPM*SIVZr AB:E d. n. a. D a. n. d. AH 0 I sic] praem. essentiali-
ter M 1P I quod] add. una essentialiter est prior alia :E I prius (pon. prior rm) CP*M*SRI*r ABG
2-3 prior - contradictione om. v• 3 essentialiter] non dependet a posteriori :E add. non
dependet (-dens M) a (ex CPMSIAE) posteriori (praem. suo v~r 80 ) CPM*SRIVlr AEH<G 02 p7t'y~µu I
potest] praem. et :E praem. tune(?) A 02 praem. tale Pp7t~µu praem. prius AEG praem. tale prius
AH• I posteriori] illa :E 3-5 absque contradictione - contradictione] et fruitione R'
3 absque = ADp7t'y~µu sine R'V' rel!.'\' I actus] praem. sed :E 3-5 actus - contradictione om.
M• 4 isti] om. :Eu add. scilicet AG 2 :EQ1 edd. I visio] visionis :EU visionis vel verbum L;Q•
4.5 visio - contradictione om. D• 4-6 sunt - fruitione] sic se habent quod (q.J et L;Q)
visio (vislo in ras. :EQ2 ) essentialiter praecedit fruitionem; ergo :E 5 prius R 5-6 posteriori
om. CPI2 ZAYHO 6 scilicet] et SRAE quae est r om. CPMIZAYHO I fruitione] fruitio sr
7 Respondent AYHO 8 alio] altero ABG I ambo] add. dependent D 8-9 in - tertio
om. D' 8 autem] add. sic Dl 9 ambo om. I' 80 * I a tertio, ut om. :E 9-10 ut ab - a
tertio om. A Et 9 causante et movente] m. et (m. et om. !2) c. Sir A EGL; et movente om.
ZA YHO• 10 dependeant AHO dependeret v I ambo] alterum V 2 AYH•GO• 10-11 ambo -
causante om. DI'LI;Ut 11 nee] add. etiam 12 AYHO I causet] causat AEG 12 erit] est DC
PMSRIVzroL A 8 G0 :E I prior esse] e. p. CPMSRIVZr A 80 :E add. natura A 02 13 Ista] in ras.
ya Illa MS !ta AG• I dependet AG 13-p. 95' 1 causante simpliciter] s. (sic A 82 ) c. vzA-G
sic (pon. slmpliciter M 1) caus. CPMSRII' I simpliciter om. AGI; 14-16 vel arguitur sic -
prius = ADCPMSRJ.VI' Asrn:i.G 01:Epyµ; '!I text. sign.: Non in libro Scoti A 1 Extra P 1 litteris a-b v•
14 vel arguitur sic om.µ I arguatur :E I arguitur sic] s. a. CPMSRIVI' AB!H!GO!py I est prius]
p. e. rso post essentialiter :E I prius om. rN•(post essentialiter) 15 alio] altero AG• I ab] not.
sive: ex c:i. I illo] aliquo A 0 1 I nec1 ] non :E I ambo producuntur necessario] n. a. p. I:
15-16 nec2 - prius om. AH! I necessario] add. causante AG add si prius producitur I'01 16 po•
F 7 HENRICUS GAND., Quad!. XII q. 5 ad 1 (f. 487D).
T 1 Cf. supra p. 64, 9-11.
DE FRUI IN SE 95
pliciter ambo, patet; nee necessario causante posterius si causet

prius' quia quidquid absolutum a po test non necessario causare im-
mediate, potest non necessario causare per causam mediam etiam
causatam, quia illa causa media causata non necessitat ipsum ad
s causandum effectum illius causae mediae absolutum; ergo si non
causat necessario absolutum posterius, non causat necessario illud
etiam posita causa priori, si qua sit causa.
a Adnotatio Duns Scoti: ll

Nota, 'absolutum' excludit hanc instantiam: 'Deus
potest non causate album, et ita non causate simile, ergo potest album causare
10 et album non causando simile'; et hanc: 'potest non causate corpus, igitur causate
corpus sine figura', si figura tantum dicat multos respectus linearum terminan-
tium superficiem vel superficierum terminantium corpus sicut sanitas dicit mul-
tas proportiones. !I
ADCPMSRrvzrenLN A YBHGo:EQu( FPp-rny~µu)
sterius si prius) sine posteriori :E Q•U I si) etsi C 2 µ etiam si esset AG sed D I si prius] om. r 02
add. producitur (-cetur rn 2 ) P 2 (in ras.)rA 0 lp add. insuper: vel sic r •.. J natura absoluta prior ,
non dependens ab alio vel a particulari essentialiter, po test fieri vel produci in esse ab aliquo
a quo nee ambo producuntur nee dependent necessario sine necessaria productione poste·
rioris vel prriorisi A 0 1
1 posterius) add. absolutum P 6 ren 2 absolutum] om. CP' MSRirLNAHD:EQ•U J non
necessario) post immediate (2-3) :E; adnot. id est contingenter A 06 2-3 non - potest om. V' J
immediate - causare om. D 3 causare) om. M ' SI* add. illud :E J etiam) et DrNAB 2 G0 om.
P 3-5 etiam - absolutum om. AH 4 illa) ista Rom. A 0 -r: I necessitat) determinat nee
necessitat C necessitat nee determinat (acid. etiam P *) P 5 causandum om. A Go• I effec·
tum) efficaciam R praem. ipsum CP I illius) istius D * huius :E om. A 0 * I absolutum] ut patet de
sole CPMSRIT-NA8602 -r: om. l2A 8 ' G0 ':E add. ut patet de sole ('j[ sign. Vacat Z2 ) vzrNPl't'Y~µu
5-7 ergo - sit causa om. AB:!: 5 non om. ren• 6 necessario 1 ] praem. immediate 12 A 0
edd., add. immediate AG I absolutum - necessario om. A I absolutum] add. id est fruitionem
A 06 I necessario 2 om. A 0 I necessario illud) i. n. :E 7 etiam = AD 2 I priori) add. scilicet
visione P I qua] quae CPMSRrLN; adnot. id est visio A 02 I causa2 ] om. :E add. prior A B!G
8-13 No ta, absolutum - proportion~s = ADrvr-L A 8 (om. 82 ) 06 µ [post causa 2 (7) A'IYr-L AB 0 lµ
sed remittit A 1 ad verbum absolutum (2) ponendo litteram a supra absolutum (2) et supra Nota (8), D
vero habet textum ante absolutum (2)] Excludit hanc instantiam. Quaere extra C 1 P; 'IT text. sign.:
Extra Scotus A 1 Extra D"{indudens quia quidquid, z)l2(<exr. et mg.) V 6r 8 6 N6 Vacat A 82 litteris a·b rn 2
(text. er mg.) lin. anfractuosa µ 8 Nota =Aµ I absolutum] absolute V 2 praem. hoc quod dico µ
om. I I absolutum excludit hanc instantiam] excluditur haec (ista rN ilia A 0 •) instantia per hoc
quod dicitur absolutum r-L AO! I hanc instantiam] habeat A 8 9 potest non] n. p. V* AB I
ergo] sicut v I album 2 ] om. AB add. non A' I album causare] c. a. rvr-LA 0 !µ 10 et1 om.
AB I causando) praem. a AB I et2 ) excludit r-LAO! in AB I hanc) istam Iµ habens AB add.
etiam (vel re) Deus r-L AO! I potest non] n. p. D I igitur) et ita r-L AO! add. po test AB I cau·
sare2 om. rr A 0 •µ 11 tantum] tamen tanto AB I dicit DIVrN ABO!µ [ante tantum DA 0 •µ] I
multo AB 12 terminando AB I sicut] ad (I) A 8 13 'p roportiones] add. etc. A 0 ! add.
(=rep.) ergo si (5) - sit causa (7) AB*; hie sequitur immediate Item (p. 87, 6) - est libere
(p. 88, 1) sub eodem Extra I
141 4J
LContra Contra quartum articulum 1 arguitur: quo
art. [15]
aliquis potest simpliciter agere, illud est potentia; ergo si volun-
tas circa finem visum nullum potest habere actum ex naturalibus
suis, habens autem caritatem potest, caritas vel est simpliciter
potentia volitiva circa illud obiectum, vel pars potentiae volitivae, s
quorum utrumque est falsum.
142 Item, si obiectum volibile minus sufficienter approximatum vel
praesentatum voluntati sufficienter potest terminare actum volun-
tatis, multo magis si idem sit perfectius approximatum vel prae-
sentatum voluntati; ergo si aliquod bonum obscure apprehensum 10
potest esse volitum a voluntate non elevata per habitum superna-
turalem, multo magis idem obiectum dare visum potest aliquo
actu esse volitum a tali voluntate. Concedo ergo conclusiones ista-
rum rationum 2 •
LC. - 0PINIO PROPRIAJ IS
143 Quantum ad primum articulum 3 dico quod sicut voluntas frui-

tur non necessario his quae sunt ad finem, sic nee fine obscure
apprehenso et in universali.
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGoi;Qu(PPp-rny~µu)
1 articulum] add. qui dicit quod voluntas non elevata per habitum supernaturalem non pot·
est frui fine ultimo dare viso pny~µu J arguitur] arguo sic :Epny~µu om. CPMSRir A 8 J quo] praem.
illud p zpyzrso A-BI: 2 aliquid rsoi; edd. J illud] non P' om. :E 2-~ voluntas] add. non
elevata caritate A oz 3 finem] add. ultimum M ZIZ J visum] add. dare A oz 4 caritatem] cau-
salitatem (pon . carltatem R Z) D*R J caritas] causalitas (pon. carltas RZ) D*R om. Z J est] erit P 2 l2 A YH
:E edd . esse D 7 Item] Praeterea :E J obiectum] praem. primum pzz2 r 0 7-8 approxima-
tum vel praesentatum = D appr. vel principiatumA approximatum (ponvoluntat!, 8 :E) rel!. edd.
8 suflicienter om. AH:E J suflicienter potest] p. s. CPMRIVZA 0 9 magis] add . plus approxi·
matum (add. insuper scilicct dare visum A OZ) A 0 J idem] illud DA BGO edd., add. obiectum 12 J sit =AD
est rel!. edd. J perfectius approximatum] appr. {add. sivc AB*) perf. ABG suflicienter appr. p7t~µu J
vel] in ras. AB 2 sive pny~µu et :E add. perfectius pny~µu 9-10 praesentatum] in corr. r 02AB 2
praesentiatum A 10 ergo si] si e. CPMV A I aliquod] ad A 0 * aliud A 8 I bonum] obiec-
0
tum (add . vel bonum A oz) A 0 om. D I obscure] sub (om. A Et) ratione obscura CPMSRIVZr A BG
11 elevata] elicita vel elevata A y 12 idem] illud DCPMRvrso A BG I idem obiectum] 0.
i. :E I dare visum =rs dare visum vel darius visum A darius visum (v. c. ABG) re!!. edd.
12-13 aliquo actu esse volitum =AD e. (a se C' pon. cssc CZ) al. (add. modo P) actu vol. CPMS
Rivzr-N A YB:E al. modo actu e. vol. rN e. al. modo actu vol. A H 0 pny~µu e. vol. al. actu volun-
tatis A G-r 13 a tali voluntate om. CMtSR:E I tali om. rN I condusionem rso• 13-14 ista·
rum] illarum CP*S om. M 16-17 Quantum - necessario om. ABt 16 dico] Et dico ante
Quantum :E 16-17 fruitur non necessario] non nee. f. CPMSRIVzr AB!GI; 17 fine]
praem. ipso AG praem. in A 0 17-18 obscure - universali] om. A YBtHOt; 'fT sign. !itteris a-b
r 02 18 et om. CVA GI;Q•U
1 2 3 Cf. supra n. 82.

T Cf. supra n. 88. Cf. supra n. 141-142.
DE FRUI IN SE 97
Quantum ad secundum articulum 1 concedo cum prima opinione 2 144

quod non necessario fruitur fine obscure viso et in particulari; nee
quantum ad conclusionem arguitur vel argui debet contra illam, sed
quod rationes positae in primo articulo concludant contra secundum
s si valent 3 , quas tamen non reputo concludere simpliciter. Sed inni-
tens eis in primo articulo, quomodo solvet eas in secundo? immo
et ratio eorum in secundo articulo 4 videtur contradicere primo ar-
ticulo 5 •
Quantum ad tertium articulum 6 dico quod voluntas elevata 145
10 non necessario quantum est ex parte sui fruitur fine sic viso.
Quantum ad quartum 7 dico quod voluntas non elevata super- 146

naturaliter potest frui illo fine.
LD. - Ao ARGUMENTA OPINIONIS ALIORUMJ
[16] Ad argumenta pro opinione 8 • Ad primum 9 dico quod illud 14 7

u simile concluderet multa falsa, quia concluderet quod sicut as-
sentimus conclusionibus propter principia necessario, sic neces-
ADCPMSRivzranLN A vBHGo:EQV(PPp't'ltj'~µu)
1 articulum om. A YHO• J concedo] concordo prry~µu dico D J cum prima opinione] contra
primam opinionem AG 2 fine] sicut S add. sicut I* add. sic CPMR add. ultimo AG J ob·
scure viso et in particulari] v. in p. et o. ZA J et om. CPMSRir:E 2-6 nee - in secundo
om. M'SRr•rL 2-3 nee - illam om. :E 3-4 arguitur - rationes om. Ml 3 arguitur vel
argui de bet =A arguitur (ante quantum rN) payir-LABG'T: arguo D argui CFV2ZAYHprry~µu argu-
menti P' A 0 I illam] istam FA-B illum rN 2 I sed] add. arguitur ran add. eo C 2 3-4 sed quod]
quia Il edd. et :E 4 concludunt Mlran:E videntur concludere 'T: 5 concludere] valere :E
valere nee concludere prry~µu 5-6 innitens] innitentes :E utens (pon . lnnltcns rn 2) ran 6 ar·
ticulo] add. non video P edd. J solvit MlA 0 'T: solvent :E J eas] easdem P 2ZAYBG ad argumenta
pro opinione eadem :E J secundo] add. articulo Ml:Eprry~µu 6-8 immo - articulo] post par·
ticulari (2) rN A 0 •:E om. CI2Vzran AYH 01 ; 'If sign. Vacat M 2 6-7 immo - secundo om. ABG J
immo et] sed MSRirLNA 0 l:E sic P 7 ratio] responsio P 7-8 videtur - articulo om. rN•
9 articulum om. CPMSRIVZr AH edd. J dico quod voluntas elevata = AD dico quod fine
dare viso voluntas :E de fine viso a (a om. rN) voluntate elevata dico quod voluntas elevata
r-L de fine viso voluntate (voluntas C 2) elevata (add. dlco quod voluntas M 3) CMSRrL de fine viso
(v.) praem. dare AH2prry~µu add. dare 'T: add. voluntatc clcvata A 02 add . a voluntatc clcvata pa) dico quod
voluntas elevata (cl. om. 11 ) PIVZA edd. 10 quantum - viso = AD fruitur quantum est
(est) posr sua A 0 om. AB add. de sc ct 'T:) ex parte sua (add. ct de sc AG) rel!. edd. 11 dico quod
om. CMSRrLNAB 12 illo fine] sic viso :E 14 argumentum A 0 15 falsa] add. si esset
(esscnt 1;Q*) universaliter (univ. om. fl..B?) similitudo (sim. univ. :E aJd. vcra A G'T:) CPMSRIVzr ABGoa
:ET [ 'If additio sign. Litteris a-b rn2] I quia concluderet] concl . enim :E I concluderet quod om. c•
P'M'SRPZ' J quod] quia P!AB om. AG 15-16 assentimus conclusionibus] c. a. :E 16 prin·
cipium DJ necessario] ante assentimus (15-16) PAYHO om. :E
3 4
T 1 Cf. supra n. 82. ~ Cf. supra n. 86. Cf. supra n. 134-135. Cf. supra
6 Cf. supra n. 83. 6 7 Cf. ibidem. 8 Cf. supra n. 83-90.
n. 86. Cf. supra n. 82.
9
Cf. supra n. 83.

sario assentiremus illis quae sunt ad fi.nem propter fi.nem, quod

est falsum. Ideo dico quod simile est quoad duo, videlicet quoad
ordinem istorum et illorum comparando inter se, et quoad ordi,
nem illorum comparando ad potentias ordinate tendentes in illa:
intelligo sic, quod sicut est ordo inter illa vera in se, sic et inter ista s
bona, et sic{it illa vera ordinate sunt sic cognita, sic et ista bona
essent sic ordinate volenda. Sed non est simile quantum ad ordi,
nem necessitatis in uno et in alio, comparando ad potentias abso,
_lute. Non enim oportet quod voluntas servet illum ordinem in
actibus suis qualem volibilia nata sunt habere ex natura sua; neque 10
est assensus similis hinc inde, quia necessitas est in intellectu prop,
ter evidentiam obiecti necessario causantis assensum in intellectu:
non autem bonitas aliqua obiecti causat necessario assensum vo,
luntatis, sed voluntas libere assentit cuilibet bono, et ita libere as,
sentit maiori bono sicut minori. 1s
148 Ad secundum, cum arguitur de participatione 1 , dico quod [17]
ADCPMSRrvzruoLN A vEHGo:EQu(FPp-my~µu)
1 assentimus ruo• I illis] his I' 80 :E 1-2 quod est falsum om. I2 A YHO• 2-5 quoad
duo - intelligo sic om . AH;;o;; 2 duo] secundum D I videlicet] scilicet AEG:E 2-5 'If vide·
licet - intelligo sic sign. Extra I2(cexr. "mg.) 3 istorum] add. intelligibilium AHl j comparan·
do = AD 3.4 inter se - illorum om. S;; 3 et2 ] add. etiam CPMSlRIVZI'N 2 AYEHlG
3.7 et quoad - volenda] quia sicut illa sunt ordinate vera, quia conclusiones propter principia,
sic et ista sunt ordinate bona, puta quae sunt ad finem propter bonitatem finis (finem :EQ*); simi·
liter quoad ordinem potentiarum ordine debito in ipsa tendentium, quia sicut intellectus rectus
assentit conclusioni propter principium, sic voluntas recta debet velle quae sunt ad finem prop·
ter finem (propt. fin. om. :E 0 ) :E 5 intelligo] praem. et PV 2 Z2 I' 80 Na praem. quod AHlG om. D' j
quod] quia IAH j in se] inter se CPRI*r-BAEG add. ordinate (praem. sicT) cognita AGT I ista] illa
(Post bonal, 6 AH) CPMI2VZI' 80 A- 0 6 et1 ] add. q uod CPMSRI*VZrA YE I vera ordinate
sunt sic] v. sunt o. sic MSRIVI' A E v . sunt sic o. CPZA YHo sunt vere o. sic AG I sic2 ] ita I2 A j
et 2 om . I2ZA YHO I ista] illa CPMSIVI' 80 A EHG 2 7 essent] sunt CPMSRI*VZr AEG I volenda]
volita (add. vel vo!enda A 02 ) P2 !2r-N A-Y j quantum ad] quoad :E 8-9 comparando - abso-
lute om. AH;; 8 ad om. A GO• 8-9 absolutas I 9 enim ] tamen A E•G I servet] post ordi-
nem A 0 fieret D' ha beat AH secun<lum A Y 10 qualcm - habere] quern inlellectus in suis
et quae volibilia habent :E I qualem] quale A y qualiter D om. p ;; I volibilia] post habere r A EG
rescr. D~ volita I' 80 A 0 om . M ;;SR I natal nati M *SR om. C* I sua] propria :E I neque] nee AHG
quia non A E add. enim IZ 11 est1 ] in ras. M 2 V 2 om. I' 80 * I hinc] add. et SI*V 2 ZA Go I est in
intellectu] in i.e. :E 11-12 propter - assensum] propter evidentiam (add. obiecti A 02 ) cau san·
tem nccessario (nee. caus. AH) istum (ilium AH 0 ) assensum A YHO propter evidentiam causantcm
asscnsum vel propter evidentiam obiecti necessario causantis assensum A I propter evidentiam]
ex evidentia CPMSRIVZI'AEG:E 12 obiccti] add. ut A~G I in intellcctu om . AYHO• 12-13 in
intcllectu - asscnsum om. z;; 13 bonitas aliqua] a. b. 1: 14-15 cuilibet - assentit om.
M' 14 bono om. A 0 ' 14-15 ct ita - bono] et libcre A 0 ;; I assentit] consentit M l om.
A YH~ 15 bono] add. actu AG I sicut] add. ct V I minori] add. non sic autcm de intellectu,
cum sit potentia naturalis non libera :E 16 1..um arguitur om . ~
DE FRUI IN SE 99
maior est falsa, quia voluntas nihil necessario vult; et ideo non
oportet quod necessario velit illud ratione cuius omnia alia vult,
si aliquid esset tale. Minor est falsa etiam, quod virtute et par-
ticipatione ultimi finis vult quidquid vult, quia participatione
s vel virtute alicuius voluntatem velle aliqua potest intelligi dupli-
citer: vel virtute eius sive participatione ut e.fficientis sive ut con-
tinentis virtualiter, vel virtute eius ut primi obiecti, propter quod
volitum vult alia. Si prime mode intelligatur, non est ad proposi-
tum minor assumpta cum maiore, quia illud virtute cuius ut e.ffi-
10 cientis est aliquid volitum, non oportet esse volitum, sicut illud
quod est e.fficiens alicuius visi non oportet esse visum; non enim
oportet quod prime videam Deum oculo corporali si videam co-
lorem, qui est quaedam participatio Dei ut causae e.fficientis. Si
intelligatur secundo modo, scilicet de participatione eius ut primi
1s obiecti voliti, tune minor est falsa; non enim virtute Dei voliti vole
quodcumque volitum, quia tune omnis actus voluntatis esset ac-
tualis usus, referendo illud ad obiectum primum volitum a.
• Sequitur textus interpolatus: Cum probas 'sunt participatione bona', dico
ADCPMSRIVzrsoLN A vsHGo:E QU( FP p-rny~ µu)
1 voluntas nihil] n. v. A I necessario vult] v. n. :E I et om. CPMRVr 02 2 omnia alia
vult] v. a. AYHO' v. o. a. A 02:E 3 esset] est :E I est falsa etiam] etiam est f. 12 r-LA-G:E
autem est f. (add. scilicet A G2 ) AG I etiam] ita D 3-4 quod - quidquid vult] om. A YB!
HO•:E-r; 'IT sign.: Vacat P 2 (om . P 8 •t •olum -cat invenitur supra alicuius, 5) litteris a-b V2(wct. et ms.)r 02
3 quod] quia (pon. quod ca) CP 4.5 participationc vel om. A-G I participatione vel -
aliqua] voluntatem velle aliqua participationc alicuius :E 5 voluntatem velle aliqua] aliquid
velle vol. AH I aliqua] aliquid R om. D 6 vel - ut1 ] r ... J vel (in ra" A 02 ) participatione ut
(p . ut A oi) A 0 I virtute om. :E I eius] post participatione Z:E om. A 8 I sive1 ] vel CPMSRIVZrLN
et ,\ G om . :E I sive participatione om. l2r 80 AYEH I sive2 ] vel IZA:E add. participatione (virtute 12
add . se u virtute AG) eius (e. om. A 0 *) CPMSRIVZrLN A GO add. eius rs• I ut2 om. D *SA 0 ·=~µu
6 -7 continentis virtualiter] v . c. AYH:E 7 vel virtute eius om . :Ep I virtute] add. seu partici-
patione µu I ut] sicut :E I primi obiecti] o. p. AYHO add. voliti AG 8 volitum] add. volun-
t as ~ 8-9 alia - maiore om. D · 8 alia] ilia rvzrno • A YH I intelligatur] intelligitur MS
RIVZr om. :E 9 minor] sic minor ante non (8) :E I assumpta] om. AYH 0 :E add. est AB< I cum]
s ub AH I virtutc l add. vel participatione A 02 I virtute cuius] cuius (add. virtute et P 2 ) participa-
tione CPMSRir-n A EG:E-r cuius participatione vcl virtute cuius V cuius (add. aliquid P•rticipa.
tione virtutc rn•) virtute vel participatione zrs 10 ,est aliquid] a. e. :EQ2U est aliquid est
:EQ' I aliquid om. CP•MSRr<z• rL I non - volitum om.DI sicut] si A 0 add. nee :E I sicut illud]
om. rN' quia rN 2 11 non 1 - visum om. p• j non1 om. AE•:E 12 primo om. rAE I vi-
deam1] video D I videam 2 ] video A 0 13 Si] Sed R add. autem AH 14 intelligatur secundo
modo] s . m. i. :E I scilicet =AD I eius =AD I primi om. ADAYHO• 15 voliti1 ] cogniti
AD I virtute] participatione :E 16 omnis ... esset] omnes ... essent A 0 I esset] erit rso•L
est r N 16-17 actualis] actualiter A 0 17 ad] in CPMSRI*Vr 0 LAEG:E add. aliud r 0 I pri-
mum] primo CP 2 om. P' 18-p.100, 12 Cum probas - verum = PIZµ Ad probationem dico
(dicltur rLN) quod i!la bona SUllt bona (b. om. r 0 *) participatione SUi effective, non formaliter r;
'iT t.:xt. sign .: Extra l2 (tex. "' mg.) litt eris a-b rn 202 !in. anfractuosa µ. 18 Cum] Tu IZµ. I boni p
149 Ad tertium 1 dicitur uno modo quod licet non sit ibi defectus [18)
alicuius boni nee aliqua malitia et ideo forte non posset voluntas
illud nolle, quia obiectum actus nolendi est malum vel defectivum,
potest tamen illud bonum perfectum non velle, quia in pote,
state voluntatis est non tantum sic et sic velle, sed etiam velle et s
non velle, quia libertas eius est ad agendum vel non agendum. Si
enim potest alias potentias imperando movere ad agendum, non
tantum sic et sic sed ad determinate agendum et non agendum,
non videtur quod minus sit libertas sui respectu sui quantum ad
actus determinationem ab. I! Et istud videtur posse ostendi per Au gu, 10
quad aequivocatio est de participatione: scilicet effective, et sic verum est; vel
formaliter, et sic non est verum.
a Sequitur textus interpolatus: Augustinus XIII Trinitatis 3 2 , omnes volunt esse
beati; ergo necessario volunt ultimum finem, in quo est beatitudo a.
b Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Contra istam responsionem orobo, ts [19]
ADCPMSRivzrBoLN AYB.HGo:EQu(<DFPpmy~µu)
1 dico CPMSRivz•rLN I ibi om. reo•N• I defectus] praem. aliquis ABG add. huius rL
2 alicuius boni om. A YHO• J aliqua om. A YHO•(posr malit!a) J forte om. 12 A HO• J forte non posset] n.
f. p. CM*SR n. p. f. P:E 3 nolendi] volendi C*P*M*I*Z* 4 posset rBD I quia] add. for.
te rBa 4-6 quia - non velle om. D' 5 tantum] add. illud :E J et1 ] vel A 0 :E Jet sic om.
CPMSRI•zrLN I etiam =AD 2 ~ I velle et om. :EI et2 =AD! vel CPMSRIVZr Apnt~µu 6 li·
bertas eius] e. 1. :E J vel] et :E 7 aliis potentiis CPMSRIZrLN AG J imperando movere] impe·
rare CPMSRIZrLN in operando (not. al!a littera: •liis potentiis lmperare A oa) A 0 8 sed] add. etiam
:E-r J ad] aliquid C*PM*R aliud AG om. ABO• J et2] vel AEG:E J et non agendum] om. O'PMSRI*
v•rLN! add. ideo multo magis potest se determinare quia AG 9 minor 12A G:E j liberta• l
bonitas vel libertas R J sui1 om. ABG:E J respectu sui] om. RA 0 ' respectu sui ipsius actus A"a
lO-p. 101, 3 Et istud - elicitum = ADCPMSRIVZr ABaHaG:Ep7ty~µu Et istud videtur posse
(!stud vid. posse] hoc potest A 0 ) oste'1di per primam rationem (per pr. rat.] comp. AB) contra primum
articulum AB' 0 ; 9l text. sign.: Extra de manu Scoti A 1 Extra Daya Vacat AE2(text. et mg.) Ad-
ditio A oa lin. anfractuosa µ 10 istud] illud AH! hoc :Epity~µu J videtur posse ostendi] vide-
tur velle AH! ostendi posset AG posset ostendi pity~µu 10-p. 101, 1 per Augustinum]
Augustinus AB!H! illud Augustini pity~µu om. AG 11 est 1 om. I I scilicet om. IZ* 12 et
sic] etµ om. P 13-14 Augustinus - beatitudo = MIVZ; 9f text sign.: Vacat 12Z2 Cave Ma
litteris a-b V 2 (text. er mg.) 14 necessario] inter V' I volunt] voluit Zadd. et IVZ 15-p. 102, 15
Contra - distinctio 10 = ADCPMSRIVZr A Ern:Ep<D7t<D~<Dµu [post principii (p. 103, 6) Cl(notando
litteras ab rcJ d)Pµu post elicitum (p. 101,3) C' rell. p<D7t<D~<D. Responsio-distinctio 10
(p. 102, 7-15)] cf. p. 102 ad 7-15 quoad CPMSRZ:E]; 9f text. Contra (p. 100, 15) - reperiri
(p. 101, 19) sign. Vacat, sic in Scoto A'; text. Contra (p. 100, 15)-distinctio 10 (p. 102, 15)
sign.: Vacat V 1 AB 2(texr. et mg.) Extra Dal2(rext. <I mg.)vazarnaLlNa Additio u lin. anfractuosa µ
15 istam] illam CPS J istam responsionem] hoc :E I probo] probatio S arguitur :E om. D'
F I GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. VI q. 1 in corp. (ed. DE WuLF-HOFFMANS in PhB III 103).

zo-p. IOI, I AUGUST., Retract. I c. 9 [8] n. 3 etc. 22 [21] n. 4 (PL 32, 596. 620; CSEL XXXVI
pars II 40, 10-11; 104, 2).
T 1 Cf. supra n. 85. 2 AUGUST., De Trin. XIII c. 3 n. 6 (PL 42, 1018). 3 Cf. supra
p. 63, 16-64, 16.
DE FRUI IN SE 101
stinurn I Retractationum cap. 9 et 22f,g, ubi vult quod «nihil est

tarn in potestate voluntatis quarn ipsa voluntas», quod non intelligi-
tur nisi quantum ad acturn eliciturn 1 • !I
quod si potest non velle, potest nolle, quia si non potest nolle, hoc est quia
s necessario habet in se aliquid cui repugnat illud nolle. Sed illud non potest esse
nisi actuale velle; probatio, quia nulla inclinatio habitualis vel aptitudinalis ad
volendum repugnat ipsi nolle. Si etiam detur quod illud sit non-nolle, hoc non
evadit, quia negatio nulli positivo necessario convenit nisi propter aliquam
positionem necessario convenientem illi positivo quam consequitur illa negatio;
10 et tune illa positio in proposito non potest esse habitualis vel aptitudinalis
inclinatio aliqua, quia illam non sequitur non-nolle, sicut nee illi repugnat
nolle, quia illud positivum necessario conveniens voluntati propter quod
repugnat sibi nolle, erit actuale velle. Si ergo non potest nolle, necessario
vult. - Et ista ratio generaliter ostendit quod nulli susceptivo contrariorum,
is et mediorum si habeant media, repugnat aliqua forma illius generis, sive
quod impossibile sit earn inesse, nisi aliqua forma illius generis necessario
insit eidem vel aliquid aliud cui virtualiter repugnat illa quam impossibile est
inesse. Tale positivum virtualiter repugnans ipsi nolle non potest in proposito
reperiri.
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGOI;Qu(PPp-rny~µu)
1 cap. - f, g] ubi supra, contra primum articulum p1t")'~U praem. ut supra contra primum
a~tlculum µ\cap. om. CPMRIVZr \et 22om. I2AH1 \ 22] 12 :E \ f, g om. I2AElH!G I; 2 quam]
bt<..Ut AG I ipsa] ipsamet rBo om. A Hl 3 elicitum] eliciendum ADVrB 0 :E add. ldeo (Ergo v
~ram>. Et rs 2 AE!G) dico (dicltur r 80 ) quod libertas est sui (sui est P) respectu sui' (resp. sul om. V)
sic (sic om. CP*rrso AH!) quantum ad.actus (actum et A Bl) determinationem (det. om. rst) CPMSR
1vzr AElH!Gµu IT'il haec additio sign.: Extra v•r 0 • litteris a-b V 2 (rext. et mg.)] 4 quod] quia SI:
6 velle] nolle R \ probatio] probo P primo (not. alius libcr: probat!o µ) ~<Dµu om. :E \ habitualis]
habitudinalis P naturalis AG \ habitualis vel aptitudinalis] a. vel h. :E \ vel aptitudinalis om.
rN 7 ipsi] illi vrLN I etiam] autem D ergo AG I des D I non-nolle] nolle S* non-velle
DCPMtrz•rN• AB!GI; \ hoc om. :E 8 aliquam om. CPtMSRIV*ZrLN A 8 1GI; 9 illi positivo
om. :E I consequetur P* consequatur MSRIZ sequitur µu 10 et om. A Gp<D7t<D I in proposito
post esse :E I potest] videtur posse :E habet AB!G I aptitudinalis] appetibilis M 11 aliqua
nm. :E I illam] istam IZ iam rL om. AB! I consequitur rso I non-nolle] nolle v· non·velle
PI' 8 *0 *AB1GI; pon. rnoru-velle rm add. illam ABiG I illi] sibi :E 12 nolle] velle CR I
quia] igitur (1>raem. est AG) CPMSRIVZr AB1GI; I illud om. AG I quod] quam AB!G 13 erit -
nolle om. rst I erit] est cpro I velle] nolle AG I Si ergo] Ergo si (sl om. r 0 *) r·B:E 14 ge-
neraliter ostendit] o. g. r 15 et] vel r I habeat AGp<D7t<D~<Dµu 15-16 sive quod - ge-
neris om. Vt 15 sive] sic D 2Vl om. p<D7t<D 16 quod] add. non r 02 I earn] add. non
AG•I;Q•U I aliqua] alia AB1p<D7t<D~<Dµu \ forma om. vir:E 17-19 vel aliquid- reperiri post
distinctio 10 (p. 102, 15) V*(notando litteras a-b-c-d) 17 aliud om. rsABl I virtualiter] forma·
liter vel virtualiter :E I repugnet osr:E 17-18 quam - inesse om. :E 17 est om. R
18 inesse] esse R I Tale] add. autem :Ep<D7t<D~<Dµu I virtualiter om. :E I ipsi] illi CPMRIZ
18-p. 102, 7 ipsi - repugnans om. Dt 18-19 potest - reperiri] videtur posse esse aliud
quam ipsum velle :E 18 in proposito om. CPMtSRiztrsoLNt 19 reperiri] add. aliud
quam ipsum velle p<D7t<D~<Dµu

150 UPosset tamen dici quod ipsa voluntas per aliquod velle eli-
citum imperat actionem potentiae inferioris vel prohibet. Non
autem potest sic suspendere omne velle, quia tune simul nihil vel-
let et aliquid vellet. Sed quidquid sit de suspensione omnis velle,
saltem potest suspendere omnem actum circa istud obiectum per
aliquod velle elicitum, et hoc modo nolo nunc aliquid elicere circa
J! Responsio: illud repugnans isti nolle est voluntas, quia ipsa non est capax
nisi velle et nolle possibilis; nolle autem fi.nem includit contradietionem, quia
istud non est obiectum possibile huius actus. Exemplum: videre sonum inclu-
dit contradietionem ex ratione actus et obiecti, ideo repugnat visui, et visus sibi, 10
et determinat sibi non videre hoc, quia visus est visus. Ita hie. Nee est inconve-
niens negare finem posse esse obiectum odii et beatitudinem fugae, sed nee mi-
seria potest esse obiectum concupiscentiae 1 , quia secundum Augustinum Enchi-
ridion cap. 105 2a « miseri esse nee velle possumus » (distinctio 25 secundi 3 et hie
distinctio .10 ') 5 • ll 15
a Loco 105 a Duns Scoto relinquitur lacuna.
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGOI;QU(cI>FPp-rny~µu)
1-p. 103, 6 Posset tamen - genere principii = ADCPMSRIVZr AEGI;p<Dn; <D~<Dµu [ante
Contra istam responsionem (p. 100, 15) C 1(notando litter'" a b rcJ d)Pµu]; 9T text. sign.: Hoc ct
extra de manu Scoti A 1 Extra D'I2(texr. er mg.)Virnaum Vacat AE 2 (wct. et mg.) Additio u !in. anfrac·
tiiosa et nota: In aliquibus originalibus obiectio et responsio sequentes concedunt bane respon-
sionem µ 1 Posset - velle om. D' J tamen om. A BI; J voluntas om. CPMSRIVZr A EGI;Q•U
p<Dn;<D~<Dµu 2 actionem] actioni (pon. actionem C i) CP*M*RirL actiorem (I) I;Q actiones ABp<D
n;<D~<Dµu add. vel actui (actu I) IZ J potentiae] om. Z' potentiarum Z2 J inferiorum Z I vel prohibet.
Non om. AB• J prohibet] add. actum 1zrn 2 3 autem potest] p.a. CPMAB 2 G J sic om. AG
5 istud] illud CPMizrsn 6 aliquod) aliquid AB J velle] nolle M ars 2 LNi non velle eius p<D
n;<D~µu I et om. V 2 A BGp<Dn;<D~µu J et hoc mo do J puta sic I: J no lo J volo I: non volendo
p<Dn;<D non volo ~µu I nunc] add. hie IZ* add. non I;Q•U J aliquid elicere] el. aliquem actum I:
7-15 Responsio - distinctio 10] 'Responsio: illud repugnans' quaere extra (q. ext. P 1) C 1P om.
C'M'SRZI: 7 adnot. Vide bane sententiam in Quodlibet, quaest. 16 articulo primo Mi J isti]
ipsi M! A B!G illi p<Dn;<D~<Dµu 8 au tern om . M!Vrao;L AG J includit) est (add. impossibile et AG)
includens M!IVr AG 9 istud] illud D finis M! 10 ratione] re rL respectu p <Dn; <D~µu I et1
om. D*I I et2 ] vel r-Np<Dn;<D~ µu 11 visus 2 om. M!IVrBD:!LN I hie] hoc rN• in se vel respectu
huius p<Dn;<D~<Dµu praem. est M!AE!G 12 sed] sicut M!IVI' AB!G 13 quia secundum Augu-
stinum] Augustinus (pi-aem. unde rn 2 add. In VI' 82 ) M!IVr uncle Augustinus AE!G 14 cap.]
r... J V om. M 1I' AB!Gp<Dn;<D~<Dµu J 105] cf. lin. 16 J miseri] praem. sicut beati esse volumus ut
Ml add. non (n. om. I' 0 ) solum M!II'-Lp <Dn;<D~µu J esse] add. nolumus (volumus M!Ip<Dn;<D) M!II'N
p<Dn;<D~ µu I nee] sed nequaquam p <Dn; <D~<Dµu quia (sed rN 2 ) nequaquam (nequam rN•) prorsus rrN
praem. sed M 1 add. prorsus rs I nee velle om. rL 14-15 distinctio 25 - distinctio 10] et
ponitur libro II distinctione 25 cap. 4, et hie I, distinctione 10 ante miseri (14) I praem. et
ponitur ~<Dµu om. D'M! 14 25] 15 rn AB!G 14-15 hie distinctio 10] huius dist. 10 AB!
huius 10 dist. AG de hoc dist. 10 rLN 16 lacuna= A r... J v 121 I
T 1 Cf. GoDEFRIDUS DE FONT., Quodl. VI q . 1 in corp. (ed. DE WULF-HOFFMANS in PhB
III 97). 2 AUGUST., Enchir. de fid e c. 105 n. 28 (PL 40, 281): « beati esse sic volumus, ut esse
miseri non solum nolimus, sed nequaquam prorsus velle possimus ». 2 Cf. LoMBARDUS,
Sent. II d. 25 c. 3-4 (I 430). 'Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio Id. lO_q. un. n. [10]. 5 Cf.
supra n. 81.
DE FRUI IN SE 103
istud obiectum quousque distinctius ostendatur mihi. Et istud nolle

est quidam actus elicitus, quasi reflexus super velle obiecti, non
quod inest vel infuit, sed quod posset inesse; quod etsi in se non
ostendatur, ostenditur tamen in sua causa, scilicet in obiecto osten,
s so, quod natum est esse principium actus in aliquo genere prin,
cipii. !I
Aliter dicitur ad tertiam rationem praecedentem 1 quod non 151
est probatum quin voluntas possit bonum illud nolle in quo nulla
invenitur ratio mali vel defectus boni, sicut non est probatum quin
10 possit velle illud in quo non reperitur aliqua ratio boni, et hoc vel
prius in re vel in apprehensione quam illud terminet actum vo,

lendi. De hoc forte alias erit sermo 2 •
[20] Ad auctoritatem Augustini XIII De Trinitate cap. 3 3 , omnes 152
volunt esse beati, ergo necessario volunt ultimum finem, in
4
1s quo est beatitudo , dico quod non intelligit de volitione actuali.
Vult enim quod mimus ille, de quo loquitur, verum dixisset quid
omnes concurrentes voluerunt si dixisset omnibus: « Omnes vul,
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;QU(<l>FPp-my~µu)
1 istud1 ] illud DCPMV;rso I istud obiectum] o. i. :E J distinctius] add . quid est nolle
M *IZ* I ostendatur] add. vel (v. om. :E 0 !) per aliquod nolle, puta sic: nolo elicere nunc ali·
quern actum circa istud obiectum quousque distinctius ostendatur :E J istud 2 ] ille actus est
quod V' illud CPMV1I' 80 J nolle] velle A E velle vel nolle :E non velle p7ta> nolle velle ~a> nolle
non velle µu 2 velle] nolle DI 3 quod 1 ] quodquod :E I inest vel infuit] insit vel infuerit :E
add. velle Ma I vel] add. quod CPMSRIVZI'LN AG add. quia r 02 I possit C*PMSRIVZI' 0 LI;Q
potest :E 0 3-4 in se non ostendatur] n. o. in se :E 4 in sua causa om. A E! I scilicet] vel
D praem. quia R 5 in om. :E 5-6 principii] principali A•DCPA 8 7-12 Aliter - sermo]
post determinationem (p. 100 , 10) µu post distinctio 10 (p. 102, 15) p7t~ 7 ad tertiam ratio-
nem] ad tertium principale :E om. A YEHO! I tertiam] secundam orN I rationem] responsionem
V J praecedentem om. I2I' A-G:E 8-9 voluntas - quin om. V! 8 voluntas] add. non AEH J
bonum ante in quo AE:E J illud] post nolle :E om. AEH J nollc] post boni (9) ~AY add. non
possit velle bonum AG I quo] qua rLN• I nulla] non or 8-9 nulla - boni] nullus de-
fectus boni vel ratio mali invenitur :E 9 invenitur] est AHO 9-10 sicut - boni om. D !
10 posset rL A YHO I velle] nolle PR I reperitur] invenitur I' 8 prcy~µu I vel om. r 0 • A:E 11 il-
lud] post actum A 8 ' idem CP id AEaO:E 12 De hoc] praem. Et rso I sermo] add. scilicet in
II, dist. 6 quaest . ultima, et in IV, dist. 49 quaest. 10 y adnot. quaestione paenultima secundi
libri rsa 13 Augustini] eius (pon. Augustini 0) CP' om. P 2 MA O! 13-15 XIII - beatitudo
om. AYBH!O!I; 13 De Trinitate] Trinitatis RI' 80 De civitate D* 13-15 'If omnes - beati·
tudo sign. litteris a-b V 2 (rex<. et mg.) 14 volunt2 ] add. beatitudinem vel AG 16 mimus]
comp. M!rD•N!,\H minimus R minus ante verum :E J loquitur] add. ibi CPMSRIVZI' 02 A:E _J
quid] quod DI2I'A-Y 17-p .104, 1 Omnes vultis beati esse] Omn. v. e. b. IVZ:E Omn. b. e.
v. AYHO Beati o. v. e. AEG
F 13 AUGUST., De Trin. XIII c. 3 n. 6 (PL 42, 101 8).
T 1 Cf. supra n. 149 et 85. 2 Cf. DuNs Sc orns, Ordinatio II d. 6 q. 2 n. [13]; d. 43 q.
un.; IV Suppl. d._49 pars 2 q. 2 n. [4·10]. 3 Cf. supra p. 63,_16-64, 16. 4 Cf. supra p. 100, 13-14.
tis beati esse ».Non autem omnes tune concurrentes ad illud specta-
culum habuerunt tune actualiter appetitum beatitudinis, quia nee
actualem cogitationem de hoc. Loquitur ergo de volitione habi-
tuali vel aptitudinali, qua videlicet ipsa voluntas prompta est ut
statim inclinetur ad actum volendi beatitudinem si actualiter sibi s
offeratur ab intellectu.
153 Similiter, auctoritas non est ad propositum. Quia si certum est
omnes velle beatitudinem, hoc non est actu amicitiae, volendo bono
beatifico sibi bene esse, sed actu concupiscentiae, volendo illud bo-
-num sibi ut sufficiens bonum, quia non est certum voluntates inor- 10
dinatas habere delectationem ordinatam primi boni in se, sed omnes
voluntates, sive ordinatae sive inordinatae, habent concupiscen-
tiam volendi seu voluntatem concupiscendi sibi bonum. Actus
autem concupiscentiae non potest esse actus fruitionis, quia omnis
concupiscens concupiscit alii quod amat amore amicitiae, et ita is
actus concupiscentiae non est actus fruitionis, sed solus actus amici-
tiae. Etsi ergo Augustinus loquitur de actu volendi beatitudinem,
ADCPMSRivzrnnLN A YBH.so:E qu(<l> PPp-rny~µu)

1 beati] bene S'R bene vel beati M I autem] enim CPMSRIVzrLN A G2 :E habuerunt AG' I
omnes tune concurrentes] t. (om. M') o. c. CPMRIVZ o. c. t. A YHO 2 tune om. CPMRV j
appetitum] velle (Pon . appctitum actualem A oa) 12 A edd. velle vel appetitum V j nee =AD non
rell. edd. 3 actualem] attingibilem P I cogitationem] comp. RzrN AYH cognitionem CPMI
r-N ABGO-rny~µu I de hoc om. R I ergo] autem CPMSRPvzr A 02 ibi Augustinus A GT add. ibi
A 02 :E 4 vel] et A EG I aptitudinali] appetibili MV•rLN• I qua] quam M* quibus A GT quod
AB j videlicet] comp. A '(post voluntas) scilicet :E om. A GT I prompta est] e. p. :E 5 actualiter
om . :E I sibi om. CPM'SRirLN ABG 5-6 sibi offeratur] o. s. vzrnn AYHO:E 7 Similiter]
Si autem intelligit de volitione actuali :E j si] etsi :E om. RA 0 7-8 certum est omnes velle]
omnes velint :E 8 hoc] sed R j amicitiae] add. scilicet 1: j volendo ] add. bonum AY•HGo
8-9 bono beatifico] scilicet bonum obiecto beatifico scilicet beatificari vel P scilicet obiecto
(o.] bono p7t actu u) beatifico illud scilicet beatificari sive prry~µu add. scilicet illud beatificari vel
AGOT add. scilicet id universale (u. in ras. AH2 ) AH 9 sibi] ei AHGO om. CV 2 AYB1: j bene]
bonum AH beatum prry~µu j volendo] add. scilicet :E 10 sibi om. MR j ut] sicut MRV
nee D* 10-11 sufliciens - delectationem om. v~ 10 sufliciens bonum] b. s. v~AYHO:E I
quia] quod P*R j quia non] non enim 1: 10-11 voluntates inordinatas] volentes inordina-
tos D 11 delectationem] dilectionem DCPMSRrvizr A YBO:E I ordinatarn] inordinatam
AB•H• om . A 0 • I boni] obiecti A 8 Grry~ I boni in se] in se b. M'RV' I in se] visi AH om. rN
12 voluntates] volentes DIZ om. MSRrLN1: I habent ante sive ordinatae 1: 12-13 concu·
piscentiarn volendi seu voluntatern concupiscendi = ADV [9T seu vol. concup. sign. litteris a-b
V2(text. et mg.)] concupiscentiarn volendi ZA YHO voluntatem concupiscentiae volendo A Bprry~µu
voluntatern concupiscendi rell. T 14-16 non potest - concupiscentiae om. I'V' 14 actus
fruitionis] f. a. D' add. sed solus actus arnicitiae (cf. 16-17) CA G 15 concupiscens] con·
cupiscentia MSRrLN• 15-16 rconcu-Jpiscit - concupiscentiae om . D' 15 alii] illi 1: illud
AG om. P j quod] quern prry~µu j amicitiae] concupiscentiae A Ga 15-17 et ita - amicitiae
om. rL 17 Etsi ergo l Si ergo A 0 :E Igitur si AG I loquatur sA- 0 1: pon. loquatur ca
17 -p.105, 1 volendi- de actu 1 om, C'AE;;
DE FRUI IN SE 105
non tamen de actu amicitiae, sed de actu concupiscentiae, et ita

non de fruitione, et sic non est ad propositum.
Ad argumentum pro quarto articulo eorum, cum arguunt de 154
agere et esse 1 , dico quod ille actus non esset supernaturalis sed
s naturalis, quia actum aliquem potest voluntas naturaliter elicere
circa obiectum qualitercumque ab intellectu ostensum; et quia
ille actus non excedit facultatem potentiae, ideo nee obiectum ut
terminat actum illius potentiae.
Cum dicitur secundo quod tune voluntas talis posset esse 155
10 beata 2 , dico quod non, secundum Augustinum XIII De Tri-
nitate cap. 5 g: « Beatus habet quidquid vult et nihil mali vult».

Ita intelligenda est haec definitio, quod beatus est qui habet quid-
quid ordinate potest velle, non tantum quidquid nunc actu vult;
tune enim aliquis viator posset esse beatus pro tune quando de
1s uno tantum ordinate habito cogitat. Potest autem voluntas ordi-
nate velle habere caritatem, quia potest velle non tantum habere
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:E Qu( PPp-rny~µu}

1 non tamen] hoc non est :E j amicitiae] add. (= rep., cf. p. 104, 15-17) et ita actus concu·
piscentiae non est actus fruitionis, sed solus actus amicitiae ('IT sign. Vacat :EQ 1 ) :EQ j de actu2
om. A YHO:E j ita] ideo rBo per consequens :E om. AB 2 non1 J add. est D I de - non om. Ao;: I
fruitione] actu fruitionis :E j sic] ita AYH j non om. A 1
2 0 3.4 Ad argumentum - et esse] Ad
primum pro (pro] probatur :EQ) quarto articulo, cum dicitur quod agere supernaturale praesup·
ponit esse supernaturale L 3 argumenta rBo j arguunt] arguit MRI* arguitur CP dicitur
A 80 p7t°y~µu 4.5 sed naturalis om. A 0 * 5 actum - elicere] voluntas naturaliter potest
elicere aliquem actum :E 6 ab intellectu ostensum] o. ab i. A 0 :E j et om. Rr 80 *A BO•
6-7 et quia - obiectum om. D;: 7 ille] iste A voo idem AH 9 Cum dicitur secundo] Ad
secundum cum dicitur :E j quod om. A YHO j tune = ADI: j talis = AD j posset esse = AD
esset re!!. edd. 10 beata] bona D praem. vere p 2 rso add. sine caritate :Eprry~µu j non] add.
sequitur quia Lp7t°y~µu j secundum Augustinum] Augustinus A 0 10-11 XIII De Trinita-
te = ADI: XIII Trinitatis rso Trinitatis XIII R De Trinitate XIII (X1l1J XII A 01 pon. XIII A 02
praem. libro P1tY~µu} re!!. edd. 11 5g] 58 DMSRI'zroLN I AG 18 rN 2 5 CP*l2:Ew 5 vel 15
P1tY~µ add. h A 0 j Beatus] add. est D* add. est qui PA 0 -. add . igitur non est nisi qui et prr
y~µu I quidquid] omnia quae P1tY~µu j et nihil mali vult om . rs 11·13 et nihil - actu
vult om. AH! 12 Ita - definitio] quae definitio est sic intelligenda :E j haec om. DAY 0 j
est2 om. C*ABt:E I qui om. L 13 potest velle] v. p. (add. vel debet rsa) rso I non] praem.
et rso I tantum] tamen C*PIVA82 14 tune enim] quia tune :E I esse beatus] b. e. MSRI
vzrLAO I pro tune om. ABG 14-15 de uno tantum] t. de u. L 15 cogitat] cogitaret
AH add. sed (et A 0 ) beatus est qui habet quidquid ordinate po test velle habere A 00-. j Posset
rso 16 velle1 om. D;:CM;:R I caritatem] causalitatem R j velle2 ] add. habere fruitionem
acceptam Deo (cf. p.106, 1-2) AH 16-p.106, 1 non tantum- potest velle om. AB 16 tan·
tum] add. velle AH
F 10 AuGUST., De Trin. XIII c. 5 n. 8 (PL 42, 1020): « Beatus igitur non est nisi qui et habet
omnia quae vult, et nihil vult male •.
T 1 Cf. supra n. 88. 2

Cf. supra n. 89.
substantiam actus fruendi, sed potest velle habere fruitionem ac,

ceptam Deo; si ergo non habet illud, non habet quidquid ordinate
potest velle. Qualiter etiam caritas requiratur, noh tan tum propter
gratifi.cationem actus sed propter aliquem gradum perfectionis
intrinsecum actui, de hoc inferius distinctione 17 1 • s
LIL - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIAJ
156 Ad argumenta principalia. Ad primum 2 dico quod aliquid est [21]

aptitudinaliter conveniens, vel actualiter conveniens. Conveniens
aptitudinaliter est quod convenit alicui ex se et quantum est ex
natura rei, et tale convenit actualiter omni ei in cuius potestate 10
no·n est quod ei actualiter aliquid conveniat vel disconveniat; et

ideo quidquid convenit alicui naturaliter vel aptitudinaliter, appe,
titu naturali vel appetitu sensitivo, convenit etiam actualiter. Sed
in potestate voluntatis est ut ei aliquid actualiter conveniat vel non
conveniat; nihil enim actualiter convenit sibi nisi quod actu placet. is
Propter hoc nego minorem, cum dicitur 'finis necessario convenit
voluntati'; hoc enim non est verum de convenientia actuali, sed
aptitudinali.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;QU(cf>PPp-rny~µu)
1 substantiam] gratiam I: praem. solam CPMRI*VZ \ actus fruendi ] fruitionis sed habere
illam a Deo vel non tantum substantiam actus fruitionis I: 1-2 sed - Deo om. AH 1 velle
habere] h. v. CPM*RIA 0 1-2 acceptam Deo] Deo (praem. a AG) acc. AEGI; 2 Deo] praem.
a CP*MSRIV*rL \ si ergo = AD e. si rel!. edd. \ quidquid] quaecumque P 2-3 ordinate pot·
est] p. o. I: 3 velle] add. et ita non beatus I: \ etiam] autem CPr AHGOI; 4-5 sed - de
ho c om . A Et 5 actui] actu A Y actum AH activum D*S activi ~ \ 17] 7 M 2R 7 Ad argu.
menta - primum] Ad primum principale I: 8 aptitudinaliter conveniens, vel actu aliter con-
veriiens =AD conveniens alicui actu aliter et aptitud. I: conveniens aptitud. AG conveniens
(add. alicui prry~µu) aptitud. vel actualiter rel!. edd. \ Conveniens 3 ] add . alicui I: 9 est 1 om.
CP* \ convenit] conveniens A E est conveniens AG \ alicui] sibi I: om. A YHo;: J et om. r 0 • A YHO \
quantum e st om . I: 10 actualiter] aptitudinaliter CP'MSRI*VZrLN!AEHO \ ei] rei IZ
11 ei] sibi (post aliquid I:) !2AYHOI; \ actualiter] post aliquid AEHG post conveniat I;Q post disconve-
niat I;U om. Ao;: J aliquid] ante ei A YOI; post conveniat R om. PV \ vel disconveniat om. I: Q
12 naturaliter vel om. I:rry~µu 12-13 appetitu] appetitui C 2 V *AE~ny~µ \ appetitu naturali] n.
a. I: 13 appetitu] appetitui C2 A Epny~µu appetitivi AH om. I: J actualiter] naturaliter AG
add. si non sit defectus (defectio M~ ) ex parte alterius (alt. om. AG) extra (not.: alius liber: extremi vel
actus extraµ alias: extremi vel actus extra u) Mi AG edd. 14 ei aliquid actualiter conveniat] al. ei actua·
liter (actu rN) c. r A YHI; al. act. ei c. s al. ei c. act . (add. conveniat Z) CPMR vz 14-15 ei -
non conveniat] aliquid ei conveniat I* J ei - actualiter convenit] quid ei actualiter convenit
AE;: 15 convenit sibi] s. c. DI: \ placet] add. sibi I: 16 Propter hoc] Per hoc AE Et ideo
I: praem. Et r 80 16-17 convenit voluntati] v. c. MRI*VZ 17 hoc enim] quia hoc CP
om. MRv I enim om. srzr A 18 aptitudinali] add. et nihil mali vult; ita intelligenda est
2
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 17 pars 1 q. 1-2. Cf. supra n. 77.
DE FRUI IN SE 107
(22] V el aliter: si aptitudinalis sola su:fficiat ad delectationem, sed

non ad fruitionem; immo fruitione fit conveniens actualiter, sive
aptitudinaliter conveniat sive non. Si primum suppositum in hac
responsione est verum, neganda est consequentia 'delectatio, ergo
s fruitio'.
Ad secundum 1 dico quod alius modus agendi est in agere:
'proprie' et 'metaphorice' destruit similitudinem quantum ad ne-
cessitatem.
V el aliter: sicut aliquod agens proprie necessario movet ali- 157
10 quod contingenter, sic aliquod agens metaphorice necessario mo-
vet aliquod contingenter. Ille enim finis qui necessario movet ef-
ficiens, puta agens naturale, movet necessario-metaphorice, quia
necessario amatur vel appetitur naturaliter; qui autem movet e:ffi-
ciens contingenter, movet contingenter-metaphorice. Hie autem ef-
1s ficiens contingenter e:fficit et finis contingenter-metaphorice movet.
Ad tertium 2 dico quod illud immobile non oportet esse ali- 158
quern actum elicitum. Non enim plures calefactiones variae et
mobiles praesupponunt aliquam unam calefactionem immobilem,
sed praesupponunt actum primum, puta calorem, qui sit princi-
20 pium su:fficiens eliciendi omnes illos actus varios. Ita hie, volitiones
ADCPMSRivzr no LN A YEHGoi; Qu (<f> pp p=y~µu)

definitio quod beatus est qui ha bet quidquid ordinate potest velle, non tamen (t.J tantum AH)
quidquid nunc actu vult (cf. p. 105, 11 -13) AB•HG
1 Vel aliter =AD Similiter r 0 AB• Arguitur similiter AG Aliter AB' rel!. edd. I si] etsi pl't"'(~µu
licet l: I aptitudinaliter C*P*M*SA G aptitudo I;Q I delectationem] delectionem z •rB• electio-
nem (pon. delectatlonem M*) MR 1-2 sed non] non tamen l: 2 fruitione] fruitioni I 'Z
praem. in M 2!2I' 02 A Go edd., add. oportet quod (q.) ut A 0 ) M 21* A Go edd . I fit] fuit (pon. fit C*) CP*
sit DM 2Ir 02 AYGO edd. ut AB 3 aptitudinaliter conveniat] c. a. l: 4 consequential add.
cum dicitur A G-r I delectatio] add. est DAG 6 est = AD A Go (ame modus A GO) I in agere] in
agente 1:-r in genere (add. scilicet 12 ; not. vel: agere A 0 •) CP'I2VZI'L A YEH•O om. P' 7 metapho·
rice] add. et sic AH•G add. ideo A 02 9 Vel] add. quod AB I sicut] in ras. P 2 igitur rN;: om.
r 0 • I proprie] add. et AG 9-10 proprie - agens om. rn;: I aliquod] aliquid CPVA 0 l:Q
praem. et !2-r om. AY add. agens A EG 10 sic] ita rn~ si sit ita AB ' sed rN• 10-11 sic -
contingenter om. D;:y;: I movet] moveret SRizrn•DLN om. l't"'(~µu 11 aliquod] aliquid pz
ViAYGOiI;Q om. A 0 ' I Ille] lste MSV I enim] est AH om. A 0 * 12 agens naturale] n. a. l:
add. est finis naturalis qui I'LN• A 02 I necessario·metaphorice] add. est finis metaphorice A 0 •
12-15 quia - movet om. y ;: 14 movet contingenter·metaphorice] metaphorice I;Q± c.·met.
mov.A 0 met.cont.(c.om.M;:) mov. M met. mov. cont. IZ mov.met.AG I Hie] Hoc PM 2
r-L A Go 14-15 Hie autem efliciens om. R I Hie - contingenter·metaphorice om. D'
18-19 aliquam - praesupponunt om. l;Q 19 calorem, qui] caliditatem, quae pl't"'(~µu
19-20 principium] post sufliciens (20) A YHO add. efliciens r-B A 0 • 20 illos] post actus l:
istos D*I'N A YO om. CPMRV

non praesupponunt aliquam unam volitionem immobilem, quia

tune voluntas volens aliquid ad finem semper esset sub duobus
actibus, aut saltem sub uno actu referente hoc ad illud, sed prae,
supponunt actum primum, puta voluntatem, quae est suffi.ciens
ratio eliciendi illas varias volitiones. s
ADCPMSRrvzrsnLN A vsHoo:E Qu(~ pp p-rny~µu)

1 aliquam = ADprry~µu 2 esset] add. ad finem C *P* 3 actu om. 11.YHO 4 quae]
qui A 0 4-5 sufliciens ratio] principium sufliciens vel ratio prry~µu sufliciens principium vel
ratio A 80 :E 5 illas] istas DA8200 praem. omnes :Eprry~µu I varias volitiones] vol. var. AYH:E
rationes (not. vel: volitiones 11.Dl) varias A 0
fPARS TERTIA
DE FRUENTE
QUAESTIO 1
UTRUM DEO CONVENIAT FRUil
[Q.5] s Ultimo circa distinctionem istam primam quaero de fruente, 159

[l] cui scilicet ut subiecto conveniat fruitio 1 , et primo utrum Deo con-
veniat frui.
Quod non, videtur:
Quia fruitio est respectu finis; sed Deus non ha bet finem; ergo
10 Deo non competit frui.
Contra: 160
Deus amat se; et non amat se propter aliud, quia tune uteretur
se; ergo fruitur se. Consequentia est plana, quia si amat se, aut ergo
utendo, aut fruendo.
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGOI;QU(<t>FP'fp-rny~µu)
5 adnot.: Quaestio 5 A 1 et multi Quaestio 13 ru Quaestio 14 AEa 5·6 Ultimo - fruitio]
Circa fruentem, cui scilicet ut subiecto convenit fruitio, quaeruntur quinque I: 5 circa -
primam om. A YHo I distinctionem istam] i. d. MRr-L AG I quaeritur CPMSRIVZr A [ante
Ultimo A YHo] J fruente] fruibilitate PrB•DLN AG fruitione rty fruititioni (I) p 6 subiecto]
obiecto (pon. subiecto A 02 ) AGO I et primo] et primum A 8 primum est I: add. quaeritur ZAYHO
7 frui] fruitio T fruitio vel frui R 8 videtur om. I: 10 Deo] sibi post competit pTr(~µu om.
P* J Deo non competit frui] etc. A YHO 12 et] sed AG I amat se2 om. AYHO• 12-13 propter
aliud- amat se om. D; I quia tune uteretur se] om. AYIHGO;; 'IT sign. litteris a-b V 2 (text. et mg.)
13 se1 ] alio M*S;RVAH! om. AE-r add. et frueretur alio I:p 13-14 Consequentia - fruendo]
om. 12 AYIHO;; 'IT sign.: Vacat 12 litteris a-b V 2 (text. et mg.)r 02 13 est] probatur sive est rBD
om. prt~µu I se8 om. CPM*VI;Q I ergo 2 =AD 14 utendo, aut fruendo] f. aut u. PrBo add.
igitur etc. AH!
1
T Cf. DuNS ScoTus, Lectura I d. 1 pars. 3 q. 1-5; Rep. I A d. l pars 3 q. 1-3.
110 0RDINATIO I DIST. 1 PARS 3 Q. 1-5
fQUAESTIO 2
UTRUM VIATOR FRUATURl
161 Secundo quaero utrum viator fruatur.

Quod non, videtur:
Quia viator tantum habet actum desiderii respectu boni ab- s
sentis; sed actus desiderii non est actus fruitionis. Cuius proba~
tio est, quia desiderium est actus concupiscentiae, fruitio autem
est actus amicitiae; ergo etc.
162 Contra:
« Frui est amore inhaerere alicui propter se », ut <licit Aug u ~ 10
st in us , et habetur in 1it t er a ; sed sic via tor inhaeret Deo; ergo

po test frui Deo.
fQUAESTIO 3
UTRUM PECCATOR FRUATUR l
163 Tertio quaeritur utrum peccator fruatur. 15
Et videtur quod non:

Quia quod non innititur alicui immobili, non fruitur, nee quie,
scit; sed peccator non innititur alicui bono immobili: probatio, quia
•
ADCPMSRIVzrsoLN A vEHGOLQu(<f?FPp-rnyf3µu)
3 adnot.: Quaestio 2 A nHi Quaestio 6 A 1 et multi Quaestio 14 rLi Quaestio 15 A Ei I quaero l
quaeritur CPMRIZ A YHO om. L I viator fruatur] viatori conveniat frui CP ·4 videtur om . CP
rllDA 0 L 5 tantum h abet] h . t. (t. om. M*) MRIZ A YHO I desiderii] add . quia M i add. boni p
6- 7 fruitionis - est actu s om. A E! 6 Cui u s om. l2 A YE!HO 7 est 1 om . I2AYE!HGO I co ncupi·
scendi A YH O 7-8 fruitio aute rn est actu s om . Dt 7 au tern o:n. RI'IlD 8 amicitiae ]
adnot. De ratione verae amicitiae bcne tractat Henricus, Quodlibcto X quacst . 12 P I etc . om. I:
10 amorc inhaerere alicui] am. al. i. AH al. am. i. V add. rci AE 0 p7tJ'f3µu 10-11 ut di cit A u-
gustinu s] secundum A u gu stinu m l: 10 <licit] ait sr l\._-Y 11 sic via tor] v. s . l: 12 pot·
est frui] f. p. ~ I potest frui Deo] etc. (pracm. potcst frui Deo A 0 ' ) I2 A YHO 15 adnot.: Quaestio 3
A Yalfa Quaestio 7 A 1 et malti Quaestio 15 rL~ Quaestio 16 AE ~ I qu .1c ritur] quaero CPMSRI*
vz om.~ 16 Et videtur om. l: 17 quod om. rN•A YHO• I innititur] u nitu r sivc innititur
rllo I alicui] add. bono RroaN AE 602 l: 17-1 8 non fruitur - immobili] igitur non quiescit ct
per conscqucns non fruilur (pon. non fruitur - ;mmohili. 17-18 A 0 ' ) A YHO<f?prrf3µu praem . scd mobili;
ergo non quicscit c t per co n sequ cns -r t>raem. scd mobili A YH add . scd mobili P' M ;II' A 0 '~
13 non om. D *P *rIJ • I probatio] conscquens ostcnditur AYHO antccedcns ostcnditur <l>prrf31J.u
om. IZy 18·P· 111, 1 probatio -est mobilis om . CP'-M'SRV
F zo-11 AucusT., D.: doctr. christ. I c. 4 n . 4 (PL 34, 20). 1 I LoMDARous, Sent. I d. 1
c. 2 (I 15) .
DE FRUENTE 111
innititur creaturae, quae est mobilis, nam omnis creatura vanitati

subiecta est; ergo non quiescit, nee fruitur.
Item, qui vult alium uti actu suo, non fruitur eo; sed peccator 164
vult Deum uti actu suo; ergo non fruitur eo. Maior ostenditur,
s quia qui vult alium uti actu suo, non appretiatur ipsum ut sum,
mum bonum; ergo non fruitur illo. Minor ostenditur, quia pecca,
tor vult esse actum suum; ergo vult illum esse a Deo, cum nihil
esse possit nisi a Deo; ergo vult Deum uti illo, quia Deus utitur
omni eo quod est ab eo.
10 Contra: 165
Augustin us 83 Quaestionum quaestione 30: «Omnis perversio,
quae vitium nominatur, est uti fruendis et frui utendis )) 1 ; ergo pos,
sibile est peccatorem frui utendis.
ADCPMSRIYzrsnLN A YBHGO:EQU((J>PPp·mypµu)
1 est mobilis] m. e. IZA YHO J mobilis] mutabilis M~A 80 :E J nam] quia A YHO anima (I) Z J
vanitati] varietati p7t~µu 2 subiecta est] e. s. CPMSRIYZ subdita est AEHG J ergo -fruitur om.
A YHO J non] nee CP J nee] add. per consequens Z 3 Item] Praeterea :E adnot. Suppositum
contra quod procedit hoc argumentum, est quod peccans mortaliter fruitur actu suo, quod
Doctor negat postea P J eo om. A 4-5 ergo - actu suo om. rN • A 8 ' 4 non fruitur eo Jetc.
rL om. I: I ostenditur] probatur :E videtur z· 5 alium] in rns. D 2 ilium CP* praem. illum MY I
u ti actu suo om. D' J actu suo] s. a. I: I non] praem. iam P 2SIZI' AJ:, J ipsum =AD illum 7t1pµu
illud (post bonum, 6 p) rell. P'= 5-6 summum] divinum rLN 6 ostenditu r] etiam probatur
I: J qcia om . CP 7 ilium] ipsum AE 0 pw(pil.U J illum esse] e. i. CPMRV 8 esse possit] p.
(poS5Ct rN) e. rAI: I ergo = AD et (et om. rN•) si hoc, ergo (ergo hoc rN*) rell. edd. I illo] isto
MY A 0 add. actu P 2 rso 8-11 quia -Augustinus 83 om. D' 11 Omnis om. CP"M*Y J per-
versitas IZ 11-12 pervcrsio, quae] itaque humana perversio est quod pl":ypµu 12 quae vi-
tium nominatur om. ZA Y I nominatur - utcndis] vocatur fruendis uti velle atque utendis frui
PW(pµu I uti fruendis] frui utendis CPA YEG I fruendis ... utend is] fruendum ... utendum rL I frui
utendis] u . f. MY uti fruendis CPAYEG 13 pc ccator em ] add. uti fruendis et. I: I utendis]
add. quare etc. A 0
F I·2 Rom. 8, 20: • Yanitati enim creatura subiecta est»; Eccl. 3, 19: " cuncta subiacent
vanitati ». II AucusT., De diuersis quaest. 83 q. 30 (PL 40 , 19) .
T 1 Cf. supra n. 70 .
112 ORDINATIO I DIST. 1 PARS 3 Q. 1-5
fQUAESTIO 4
UTRUM BRUTA FRUANTURl
166 Quarto quaeritur utrum bruta fruantur.

Et videtur quod sic, per Augustin um, ubi prius, 83 Quaestio-
num quaestione 30, ubi <licit quod « frui qualibet corporali volup- s
tate, non absurde aestimantur et bestiae »,
167 Contra:
« Frui est a more inhaerere alicui propter se »1 ; sed bruta non ha-
bent amorem, quia nee voluntatem, nee inhaerent alicui rei prop-
ter se, sed propter bonum eorum; ergo non fruuntur. 20
[QUAESTIO 5
UTRUM OMNIA FRUANTUR]
168 Quinto quaeritur utrum omnia fruantur.

Quod sic, videtur:
Quia omnia bonum appetunt amore naturali, I Ethicorum; et 2s
aliquod bonum non propter aliud 2 ; ergo fruuntur.
169 Contra:
'Fruimur cognitis' 3 ; sed non omnia cognoscunt; ergo etc.
ADCPMSRrvzr Bo LN A vBHGo:E qu (<!>pp p-rny[3µu)

3 adnot.: Q.uaestio 4 AYiHi Q.uaestio 8 A 1 et multi Q.uaestio 16 rLi Q.uaestio 17 ABi I
quaeritur om. :E I bruta fruantur] f. b. :E 4 Et om. rBo A YHO:E I videtur om. :E I per Augusti-
num, ubi prius] Augustinus :E 4-5 83 Q.uaestionum om. CPMRI*VZ 5 30] 34 Rom. A I
ubi om. CPM*RI*VZA 0 :E I dicit om. :E I quod om. 12 A YHO:E I frui] add. et frui quidem cibo et p I
corporali om. rLNt 5-6 corporali voluptate] v. c. A 0 re corporali :E add. et rN• I voluptate,
non om. r 0 • 6 et om. A YBHGO• 8 amore inhaerere alicui = ADR:E am. al. i. CPMIVZ
0
AG al. (add. re! p7t)'[3µu) am. i. sr A- 0 edd. 8-10 sed - propter se om. R 9 voluntatem]
voluptatem D I alicui om. A I rei om. CPMV 10 bonum eorum) amorem proprium :E I
ergo non fruuntur om. P* I non fruuntur) etc. A YHO 13 adnot.: Q.uaestio 5 AYiHi Q.uaestio 9
A 1 ct multi Q.uaestio 18 A Bi 14 videtur om. A E:Ep7t)'[3µu 15 omnia) add. bona CPM*RV* I
bona A H•Op7t[3 I I Ethicorum om. A YHtO• 16 aliquod] add. est l*Z 18 Fruuntur D*CM*S
RA 0 I cognoscunt) cognoscuntur (pan. cognoscunt C 1) CPS*RI*V*Z I ergo etc.] ergo :E om. rLN
F 4 AUGUST., De diversis quaest. 83 q. 30 (PL 40, 19). 8 AUGUST., De doctr. christ. I c. 4
n. 4 (PL 34, 20). 15 ArusTOT., Eth. ad Nie. I c. 1 (A c. 1, 1094a 2-3): « bene enuntiavcrunt
[philosophi] bonum, quod omnia appetunt». r8 AUGUST. , De Trin. X c. 10 n. 13 (PL 42, 981).
2
T 1 Cf. supra n. 70. Cf. ARISTOT., Eth. ad Nie. I c. 7 (A c. 4, 1096& 13-14).
3 Cf. supra n. 72.
DE FRUENTll 113
LI. - Ao QUAESTIONES INSIMULJ
(2) Ad solutionem istarum quaestionum praemitto quoddam exem- 170

plum, quomodo videlicet corpora diversimode quietantur 1 • Ulti-
mus enim terminus quietis corporum gravium est centrum. Huie
s autern centre, tamquam termino ultimo, adhaeret aliquod corpus
grave per se et primo, puta terra, quae non per naturam alterius
corporis adhaeret a quo participet gravitatem et istam adhaesionem.
Aliquod autem corpus adhaeret centro immobiliter et per se, 171
sed non primo, quia adhaeret per gravitatem et adhaesionem par-
10 ticipatam a terra. Per se tamen adhaeret, quia per formam intrinse-
cam et fi.rmiter vel immobiliter, quia quasi est intrinsecum terrae

quae prime quiescit, utpote lapides et metalla in visceribus terrae;
et talia licet non prime, tamen perfecte quiescunt, quia perfecte
coniuncta sunt centro mediante primo quiescente, cui sunt quasi
ls perfecte unita.
Aliquod corpus, tertio modo, adhaeret centre mediante terra 172
cui unitur, sed mobiliter et non fi.rmiter, ut grave aliquod exsistens
in superfi.cie terrae; et tale licet vere quiescat ad tempus, non ta-
men ita determinatur ad quietem sicut corpus quiescens secundo
20 modo.
Quarto modo, po test aliquod corpus adhaerere uniformiter 173

corpori ,proximo; et respectu illius quiescere, et non quiescere re-
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGO:EQu(PPp=y~µu)
2 istarum] harum :E I praemitto l praem. primo AG add. primo y 3 videlicet) scilicet rN2
(in corr.)AHG om. :E 3.4 Ultimus] in corr. M 2 Ulterius D*VrLNAB* 4 enim = AD:E
4-8 91 Huie - per se sign. litteris a-b r 02 5 autem - ultimo om. A YHo;; \ termino ultimo)
u. t. :E I inhaeret rso•LN 6 per se et primo) pr. et per se I*Z add. et (cl rN 2) innititur CP
MSRI*VzrozLN A 01 add . et immobiliter AG add. et immobiliter et innititur AHZ 7 adhaeret -
adhaesionem] a quo accipiat gravitatem vel adhaesionem adhaeret :E \ adhaeret] om. P' add.
alicui l *VZ add. aliquo M *Ry add. centro AH \ participet] percipiet S \ et istam adhaesionem
om. R I istam] illam CPMsvrno AH 8 centio] om. CPR add. et svr I immobiliter et per se
om. A YHO;; \ et om. CPSRrLN AE 0 !:E 9 sed] et AE' om. AYE 2 Ho;; \ primo] add. sed AE• \ quia]
add. hoc S add. huic -r \ adhaeret om. AYHO• \ adhaesionem] adhaerentiam CPMI*V 9-10 par·
ticipatam] add. et istam adhaesionem habet R 10-11 quia - est intrinsecum om. AB;; \
intrinsecam] add . et inclinatam A 0 11 vel immobiliter om. A YE!HGO•:E \ vel] et M 2 A 0 i \
2
quasi est] e.q.M AEiG:E 13 quia] et RV-r 14 centro] add. et PM*SRIV*ZrAEmGo
14-16 mediante - centro om. AB;; 14 quiescente] add. quiescunt PAE!HGO \ cui sunt om.
A HO• 15 perfecte uni ta] uni ta (unlva rL! luncta r 80 ) p. r 17 unitur] in corr. A B2 innititur
rsoAG praem. et r 0 18 et om. J2AEGO \ licet vere] v. I. M*RV* I tempus] praem. aliquod
AEGp7t~µu 22-p. 114 , 1 et respectu - proximo om . D' 22 et2] om. A YHO• add. tamen AG
edd. \ non quiescere om. A o;;
T 1 Pro n. 170-178 cf. AEGIDIUS RoM., Sent. I d. 1 princ. 3 q. 1 in corp. (14ra-b).
Duns Scotus, Ordinatio

spectu universi si illud cui proximo adhaeret non uniformiter ad-

haereat centre, verbi gratia de homine iacente in navi: etsi in pote-
state corporis es set se ipsum quietare, illud corpus grave quod se
ipsum finaliter quietaret in aliquo tali mobili, non autem in cen-
tre, nee mediate nee immediate, inordinate se quietaret, quia etsi s
quantum ex se est quietaret se propter sui firmam adhaesionem tali
corpori mobili, non tamen adhaeret illi cui secundum naturam suam
adhaerere deberet ut quietaretur.
174 Ad propositum applicando, ponderi corporis correspondet
voluntas in spiritualibus, quia « sicut pondere corpus, sic animus 10
amore fertur quocumque fertur», secundum Augustin um V De
civitate cap. 28. Centrum quod ex natura sua est ultimate quieta-
tivum, est finis ultimus; uncle ait ille sapiel\S quod «Deus est
sphaera intellectualis, cuius centrum ubique et circumferentia
nusquam » 1 - secundum veritatem. Huie centre voluntas divina is
prime et per se, quia non participatione cuiuscumque alterius a
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGOI; Qu(~ PP p-rny~µu)
2 iacente] moto A 0 • om. A I navi] add. moto A 0 3 corporis] navis RrL hominis (not.
vel: corporis rm) rN praem. hominis vel M~ I se ipsum quietare] q. se i. :E praem. per rry
3.4 illud- quietaret om. rN• 3 grave om. rN! I quod] per rLAG om. A 0 4 :6.naliter] in
corr. D* :6.rmiter -r I aliquo] add. loco AH I non autem] et non :E 5 nec1 om. MSRV:E I me·
diate nee immediate] i. n. m. :EI inordinate]etordinaterL ordinate A 8 * praem.sed A 02 om.
p• 6 est] ante ex IzrsoN2 A:E om. SRrLNl I sui) suam Vt~µu I firmam] comp. R om. D•
6-7adhaesionem-illiom.R 7non tamen]t.(om. A 0 *)n.SrA:E 9 applicando om. AYHO•
10 spiritualibus] comp. DPZrLNAY spritalibus (!) A spiritibus CMSRI*V 10-12 quia -
cap. 28) om. A YH;;; 'lf sign.: Vacat V 1 (om. V 2 ) litteris a-b V 2 (rext. et mg.) adnot. Amor meus pondus
meum, eo feror quocumque feror. Deus est sphaera cuius centrum est ubique, circumferentia
nusquam. Hermes et Empedocles u 10 quia) nam :E enim post sicut R om. MSIVzrso;;LN
A 8 I pondere corpus= AD c. p. AH! re!!. (om. A Y) edd. I animus] add. et voluntas A 80 prry~[J.U
add. voluntatis :E 11 quocumque fertur om. rs;:Dl:I;QUl: I secundum Augustinum) ut ait Au-
gustinus prry~µu Augustinus SRr A EH!G I VJ II (pon. V A 02 ) A 0 <1ip XI I 2 A 82 -rny~µu XXI A E ' 0 ~
11-12 De civitate) Trinitatis rn add. Dei A 0 prt~[J.U 12 Centrum) add. autem r 02 ~ I quod
om . 2: \ ex natura sua) post est rsn post quietativum (12-13) l: \ sua] sui A Yprry~p.u om. rN• \ est
om. M *(post ultimate)Pl: 12-13 quietatum M*VAH quietans A EG 13-15 unde - nusquam)
om. (sed . cf. p. 115 ad 3) CPMSRIVTLN A Yl:EHGO!:(posr vcritatem, IS):l: unde ait ille sapiens v~
13 ille] iste D * quidam A 0 l 14 intellectualis] comp. D intelligibilis ZAY!O! I u biquc] om . D'
est ubique Di add. est zrsn A Y!O! I ct om. A Y!O! 15 Huie) add. autcm l: I Huie centro) om .
D add. primo p er se immobiliter a se et necessario adhaeret :E 16 et per se) om. A YH•O•
add. et necessario A 0 • add. adhaeret P \ participatione] per participationem CPMvrnn J
cuiuscumque J cuiuslibet A 0 alicuius prry~µu quibuscumque S
F I I AUGUST., De civ. Dei XI c. 28 (PL 41, 342; CSEL XL pars I 555, 1-2): « Ita enim cor·
pus pondere, sicut animus amore fertur, quocumque fertur». r3 Ps.-HERMES TRISMEGISTUS,
Liber XXIV philosophomm prop. 2 (ed. BAEUMKER in BGPM XXV 208): «Deus est sphaera in·
:6.nita, cuius centrum est ubique, circumferentia nusquam ».
T 1 Cf. ALANUS DE INsuus, Regul::ie de sacra theol. reg. 7 (PL 210, 627).
DE FRUENTE 115
se, immobiliter et necessario adhaereta, quia ista voluntas, non per

habitum, nee per actum differentem, nee in virtute alicuius causae
superioris, perfectissime et necessario amat illud bonum summum.
In secundo gradu est voluntas creata beata, quae non primo 17 5
s sed participando a Deo, per se tamen, quia per formam suam in,
trinsecam, adhaeret fi.rmiter huic bono, et hoc quia facta est quasi
intrinseca voluntati primo quiescenti, quia in eius beneplacito
semper manens.
[3] In tertio gradu est voluntas iusti viatoris, qui licet innitatur 176
lo divinae voluntati et mediante illa bono summo, in quo quiescit
ipsa voluntas, non tamen fi.rmiter et immobiliter adhaeret bene,
placito ipsius voluntatis; uncle nunc adhaeret illi bono, et nunc
avertitur ab illo bono. - Sed hie est quoddam dissimile tertio mem,
• Sequitur textus interpolatus: Unde Commentator V Physicorum commento

15 89 1 dicit quad dispositio entis simpliciter necessarii est ut non sit propter eius
actionem sed actio propter ipsum, et iste modus invenitur in rebus simpliciter
aeternis.
ADCPMSRivzranLN A YBHGO:EQu(<l> PPPTit"(~µu)
1 adhaeret om. :E J ista =AD ipsa CPMSRIVZr A edd. J voluntas] om. I2AYH:E add. divina
A 01 J non] nee r A oa om. A 0 ' 2 differentem] add. a (om. y) se :Ep7t'(~µu J in om. CP J ali·
cuius om. AYHO• J causae om. rantLN 3 perfectissime - summum] p. a. i. s. b . et n. ABG
am. nee. istud sum. bon. perf. :E J illud] istud CPMSRI*VZrLNA 8 J summum] om. It A YHto add.
uncle (ut z "'"""'·supra A) ait ille (iste S) sapiens quod (quia rLN*) Deus est sphaera intellectualis
(lnt,] comp. CRvrLN A H!:E QU! intelllgibilis PMSIZA Y! intelligibilium AG), cuius centrum ubique (ub.I
verum Z) est (e. u . AG) et (et om. rLN) circumferentia nusquam ['l! sign.: Extra I 2 (uxr. et mg.)V 1
tin. anfractuosa µ; adnot. Hie sapiens fuit Hermes Trimegistri et Empedocles vel Secundus
Philosophus secundum diverso s doctores. Vide Alanum in Maximis µ] ACPMSRIVZrLN A YiBa
mG:EQU~µ 4 beata] unita 't' 5 tamen, quia] tamquam P 2 J suam om. AYHO• 6-8 et
hoc - manens om. M tSRI' LN:E 9 qui] quae DCPMSRIVZrA0 I innititur MSRI*V tz
10 bono summo] s. b. !2rN• ABG:E J summo om. AYHOt J quo] add. primo <l> 10-11 quiescit
ipsa voluntas] ipsa (add. voluntas A 02 ) quiescit A YHO 11 ipsa voluntas om. 12 J non tamen] t.
n . CPMSRVrLN A YH:E I firmiter] formaliter rLN• I et immobiliter = AD I adhaeret] inhaeret
A YHcp add. illi b ono vel p7t'(~µu 12 ipsius] istius AHO illius I2Vr AY huius :E 12-13 un·
de - ab illo] et per consequens nee firmiter illi :E 12 illi] isti 12 A EH ita pt om. rot J bono
om. I2 AYHt O• J et nunc = AABG nunc enim MV' nunc V2 rel!. (quoad :E cf. ad 12-13) edd. 13 ab
illo bono] a b. i. Z om. AYH!O' ab i. summo b. A 01 J bono om. I 2 ABp7t'(~µu J hie] hoc MVA 8
p7ty~µu in hoc A G:E't' I est om. rLN! I quoddam] quiddam v 2ra om. A G't' 13-p. 116, 1 tertio
membro] ante est (13) :E post corporibus (p. 116, 1) AEG tertii membri post corporibus (p. 116, 1)
P7t'f~µu praem. in P 14-17 Uncle - aeternis = DMNZr 80A 0 1 [post summum (3) D]; 'll text.
sign.: Non est in libro r ... J za Vacat V 1 (om. V 2 )Z2 Extra M 1l2(tex<.ermg.) litteris a-b V2(tcxt.etmg.)
14 Uncle] praem. Supra D J VJ II D 14-15 commento 89 om. D 15 89 om. rnn t J dicit]
ante Commentator (14) D ait ante Commentator (14) rim I necessaria D necessarium V J sit] sint
Z 16 actio] add. sit D I ipsum] istum D' ilium D 2 I iste] ille D 2 I modus] motus V
T 1 AVERROES, Physic. II com . 88.

116 0RDINATIO I DIST. 1 PARS 3 Q. 1,5
bro in corporibus 1 ; quia ibi manente forma qua corpus quie-

scit potest ipsum non quiescere, hie autem ponitur forma qua
quiescit destrui simul cum aversione voluntatis a centro.
177 In quarto gradu est peccans mortaliter, qui licet quantum est
ex parte actus voluntatis se quietantis vehementer inhaereat alicui s
alii a Deo, ita quod nee mediante illo nee immediate inhaeret Deo,
tamen ex parte obiecti non potest simpliciter quietari; immo sicut
quiescens respectu navis et non respectu centri non quiescit sim-
pliciter, quia non respectu ultimi quiescentis in universo, ita vo-
luntas quietans se quantum potest in aliquo obiecto alio a Deo non 20
simpliciter quietatur, quia non respectu eius quod est in universo
ultimate et perfectissime quietativum voluntatis. Quod etiam pa-
tet, quia voluntas ibi numquam satiatur, quantumcumque fi.rmiter
se immergat in illud propter se amando.
17 8 Ex his ad propositas quaestiones dico quod frui vel <licit de- 2s
lectationem, vel <licit actum inhaerendi obiecto propter se, quern
concomitatur quietatio delectationis, sive qui est ipsa delectatio
vel quietatio, hoc est actus ultimate terminans potentiam in quan-
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGo:EQu(FPP=Y~µu)
1 corporibus] corporalibus SRI2VZAYHO I ibi] in corporalibus AG in A 0 I manente] mete (nor.
vcl: mancntc AH•) AHG I forma] praem. eadem Atta I corpus] add. manifeste M*SI*V* 2 hie] add.
scilicet in voluntate A Ha I autem] in ras. P 2 om. MSRIVZI'LNt A BGO:EQUt I ponitur] post quiescit (3)
:E oportet A Gp7t~µu I formam A Gprry~µu 3 quiescit] quievit ZAYBG:E praem. voluntas A BG:E
add. et AB* add. qua M' add. id est gratia M' I destrui om. D' I simul] comp. D insimul ABG I
adversione AB 4 qui] quia MSV:E I est 2 ] om. R add. ex se id est :E 5 actus om. CPMSRI
vzr:E I voluntatis] add. suae rB 02 I quietantis] quiescentis rLN Ao; add. dum AG I adhaereat r
6 nec1 ] nunc AG om. AB* add. non I* add. a Deo M * I illo om. CPM* I nee immediate om. P I
immediate] non (om. AB*H*) mediante MSRV*I'L AEHG:E add. illo MSRV*ZI'LN• A 82 H2 I adhaeret
rs A 0 7 tamen] add . quantum est A 02 8-9 simpliciter] finaliter (add. et simpliciter A 0 •) A 0
9 quiescentis] quietantis ABG:E 9-10 in - quietans om. D I voluntas] bonitas M ' RV
10 aliquo obiecto alio = ADprry~ µu aliquo (obiecto 12 ) alio (aliquo R) CPMSRIVZI'LN:E obiecto
(aliquo r 02 ) alio rso A YHO't' alio obiecto AG alio AB 11 non] om. R add. est AG I est] post
perfectissime (12) :E esset D I in universo] post perfectissime (12) AEG post voluntatis (12) :E
12 ultimate et perfectissime] om. A YHOt ultimatum et perfectissimum A oa I perfecte AB 2 G per·
fectione AB'! voluntatis om. AH 13 ibi] ante patet (12-13) ABG post numquam CP12 I' 8 NAY
om. MSRI'VI' 0 LAHO I satiatur] praem. ita (add. plcnc A 02 ) MSI*VZI' 0 LA 0 praem. voluntas AG
add. ita R 14 amando] add . ipsum AG<!> add. illud prry~µu 15 adnot. Ad primam, se·
cundam, tertiam quaestiones A 1 I quaestiones] add . scilicet ad quaestionem quintam, sextam
et septimam A 0 • I dico quod om. AYHO? 15 -16 delectationem, vel dicit om. AH 0 •p7t~µu
16 dicit om. CPMSRIVr:E 17 quietatio delectationis] d. q. r 0 ABG:E delectatio AH I qui]
quae (pon. qua non A 01) I2A 0 :E propria quae rL quo AB*G quia MSRI'V* 17-18 delectatio vel
quietatio =A delectatio [9T not. 1. d. (= liber Duns): quietatio v1 DCPMSRIVZAHGy quieta-
tio (nor. vel: dclcctat!o A 02 ) r A YBO:Ep=~µu 18 hoc] hie CP*I'LN A 0 id :E I actus] affectus rL

DE FRUENTE 117
tum potentia se ipsam terminat aetu suo; ita quod de ratione frui,
tionis si <licit aetum, non videtur esse quod ipsa quietet potentiam
in quantum est ex parte obieeti, sed in quantum est ex parte po,
[4] tentiae, alieui obieeto propter se inhaerentis: ita quod voluntas di,
s vina simplieiter fruitur, et neeessario, et per se, et primo; voluntas
autem ereata beata fruitur simpliciter, et perpetuo, et per se, sed
non primo; voluntas viatoris iusta fruitur simpliciter, et per se,
sed non immobiliter, neque primo. Voluntas peeeantis mortali,
ter fruitur simpliciter, quia quantum est ex parte voluntatis se ip,
10 sam quietaret, et quietat, in obieeto quod propter se amat; sed non
simpliciter quietat quantum est ex parte obieeti, nee frui illud re,
quirit, sed quia obieetum non est quietativum sicut potentia aetu
suo se quietat in eo, ideo est fruitio inordinata.
Sed tune est dubitatio, quo obieeto peeeans mortaliter fruitur, 179
1s scilieet an aetu suo, an o bieeto sui aetus.
Respondeo: dico quod eommuniter fruitur se ipso, quia obiee,
ADCPMSRrvzrBnLN A vsHGO:EQU(cI>FPP'rn"f~µu)
l potential add. est :EQ I ipsa A~µ I terminat] not. alius liber (alias u): quietat µu I aetu suo
om. M'(ante terminat)SRI•viTLN•(ante terminat) I quad om. v•rnLN• I ratione] add. istius ultimae
AG-.; 2 si dicit aetum om. AH 0 p7t~ I esse om. P 2MSRI*V•r 3 in ... in om. :E I est1 - in
quantum om. AU 3.4 potentiae om. AG 4 alieui om. cprBn• A YHO• I obieeto om. MSR
vrLN AB:E I propter] per rBn•A0 y I inhaerentis] add. dico igitur quad voluntas divina et ereata
frui potest (possunt p) et (et om. :Eu*) eomprehensoris et viatoris iusti vel peeeatoris :Ep I ita quad]
ita tamen quad :E itaque DSRI 2r A YE 2 (in corr.)HG et ita A 0 add. quod AG add. quantum est ex
parte aetus quietantis potentiam et etiam quantum est ex parte obieeti ultimate quietantis A oa J
voluntas] praem. sola A Go,. 5 simpliciter] post fruitur I2 A YHO:E om. AG I et neeessario - et
primo] in ras. I2 et (om. Z) per se et primo et (et om. CPM*VA 6 ) neeessario CPMSRVZrAE
primo per se et neeessario :E et propter se et primo et simpliciter et neeessario AG 6 autem
om. A YHO•:E I ereata] post beata CPMSIVZr A 02 om. A YHoi add . bene AG I simpliciter, et per-
petual et p. et s. AH J et1 om. :E .I perpetuo] proprie 12 add. vel immobiliter L I per se] propter
se AB add. et immobiliter P I sed om. CP 6-7 sed non - per se om. rN• 7 -8 voluntas -
primo om. c 7 iusta] iusti A 8 :E edd. insta D' om. ran• I per] propter ABG 8 immobi-
liter, neque primo] i. nee p. rBn p. nee i. :E 9 quia] et MRV' om. V 2 :Epity~µu I est] post vo·
luntatis CPM*SRI*VZ om. AB I voluntatis] sua quae :E praem. quietantis AG add. quietantis
edd. 9-10 se ipsam quietaret, et quietat = A quietaret se ipsam <··· rBA Y) et (etiam rB om.
A Y) se (se om. I) quietat (-tarot r A Y•) MSRIZr A y se ipsam quantum (quoniam µu) quietatur p7ty~µu
quietare se, ipsa se quietat V A 8 se ipsam (·•• AHGO• add. •• AHGO-.;) quietat DAHGO:E-r ipsa se
quietat CP 10 sed] et M lieet A 0 11 quietat = AD quietatur cpaMSRIVzrnaLN A:E edd. I
nee] ut (pon. nee ca) CPMSRI*rLN euius D 11-12 illud requirit] r. (requiri :EQ) i. :E J requirat
rLN• requiritur µ 12 est] om. Rrn• add. de se pity~µu I sieut] sed ~p 13 suo] praem.
proprio -r add. proprio AG J se quietat] q. se (ante actu, 12 :E) A G:E J in om. M*RV I eo = AD illo
ran ipso rel!. edd. 14 dubitatio) dubium rBnL 14-15 quo- aetusj utrum fruatur aetU SUO
an obiecto actus vel quo :E 15 scilicet] post an CPMSRIVzrsn AYHO om. AEG 16-p. 118, l
Respondeo - aetus om. M'V' 16 Respondeo om. :E I dico quad om. CP*l2 V1AYEHO•
16-p.118, 1 obiectum sui actus] o. a. s. cv~AYHO:E a. s. o. AE 2 G a. o. s. A 6 '
tum sui actus amat amore concupiscentiae. Quia omnem amorem

concupiscentiae praecedit amor amicitiae, et per consequens ali-
quid aliud amat amore amicitiae, illud aliud est ipsemet, cui ut
amato amore amicitiae concupiscit illud obiectum. Non ergo frui-
tur obiecto sui actus, nee per consequens ipso actu, super quern 5
non oportet primo reflecti. Haec est sententia Augustin i De ci-
vitate Dei libro XIV cap. 28 sive ultimo, a: « Duas civitates fece-
runt duo amores: civitatem diaboli amor sui usque ad contemptum
Dei, civitatem Dei amor Dei usque ad contemptum sui », et Super
Qenesim libro XI cap. 8 d. Igitur prima radix ibi est, quod peccru;is lo
fruitur se 1 •
180 Ad quaestionem paenultimam 2 did potest quod appetitus sen- [5]
sitivus licet aliqualiter alicui inhaereat propter se, id est non prop-
ter alterum negative, quia non est eius referre ad aliud, non tamen
contrarie, quia non appretiatur obiectum ut non-referibile ad aliud; 15
ADCPMSRivzrsoLN A vsHGoLQU(<f>FPpmy~µu)
1-3 amore - amat om. (excepto Quia - amicitiae, 1-Z de quo ad 1-Z) rN:!: 1-5 Quia -· per conse·
quens] et per consequens AE:!: 1-2 Quia - amicitiae] post amicitiae (3) CPMSR*Vr A Go
post amicitiae (4) I' praem. et per consequens aliquid aliud (aliud om. A 0 ) amat amore amicitiae
AHaO om. I2ZAYL; 'lf sign. litteris a-b V 2 (text. •t mg.) 3 aliud 1 om. !'LT I amat] amatum A YE!
H•o• I aliud2] autem CP*M*RI2VAE!GO praem. autem IT 02 pny~µu I aliud est ipsemet] scilicet
L I ut] nee D* om.VA G 3-4 ut - amicitiae] ante ipso actu (5) A E!H*(notando b-a) 0 om. I2ZA YL
4 amicitiae] concupiscentiae CP*M*SIV add. amore concupiscentiae R J concupiscit] appetit
I2 ZAYE!HG competit A 0 t I illud obiectum] o. i. L I Non ergo] Igitur non L Uncle non A 0 pny~µu I
ergo om. A Y:!:H• 5 sui actus = ADpny~µu a. (actui R) s. A E! rel!. 't" I nee] et rLN• I ipso actu]
actu suo L 6 sentential summa (Pon. sententia rm) D*SrN 6-7 De civitate] post XIV (7)
A YL Civitatis r 0 7 Dei om. CPMvrso A- EL I libro om. A YHOL I 28 sive ultimo = AD
28 (add. vel ultimo A 02 ) CPMSRffLAOLQpny~µu 18 rNAEHG 7 Lu ultimo vzrBAY't" ultimo 28
(pon. 34 et insuper: Super G enesim lib. 5, cap. 8 r 02 ) r 0 I a om. CPMI2Vr 8 A YEHGO•L I Duas] Duae AG
praem. dicit A 8 p praem. quod my~µu 8 duos AG 8-9 diaboli- contemptum sui] Dei
amor Dei usque ad contemptum sui, civitatem diaboli amor sui usque ad contemptum Dei
L I contemptum •.. contemptum] contentum •.• contentum A 80 9 Dei1 - contemptum om.
D:!:Z 9-10 civitatem - cap. 8 d] praem. et r 02 om. AY; 'IT sign. litteris a-b V 2(cext. tt mg.)
rs202 I et Super - cap. 8 d] post sive ultimo (7) ABG om. AH:!:O:!:L 10 XI = SRAH!µu II AD
CPMIVZr802 (in rasfNABG 0 !p't"7tY~ I d om. CPMSRIVZAH! I Igitur om. D*CP*IAG 12 quae·
stionem paenultimam] p. q. L 13 licet] ante quod (12) L om. rN:!: I alicui] post inhaereat
A YL actu AG I id est] primo M 2 et DRA 0 om. I 2AH• 14 negative post propter se (13) L J
non est eius] eius n. est :E I referri A 15 non om. R 2I*Z J appretiatur] appetitur (pon. appre·
tiatur ca not. vel: appretiatur P 2) CPMSRIV apprehenditur AG I non-referibile] non referre AG re·
feribile M 2
F 6 AUGUST., De ci11. Dei XIV c. 28 (PL 41, 436; CSEL XL pars 11 56, 30-57, 1).
9-10 AuGUST., De Qen. ad litt. XI c. 15 n. 20 (PL 34, 437; CSEL XXVIII pars 11 347, 27·
348, 17).
1 2
T Cf. THOMAS, S. theol. I-II q. 77 a. 4 (VII 66a-b). Cf. supra n . 166.
DE FRUENTE 119
ideo abusive dicitur frui propter non-relationem, non tamen pro-

prie, quia non irreferibiliter inhaeret. Similiter nee amore inhaeret,
quia eius proprie non est amare. Similiter nee proprie inhaeret,
quia non se applicat obiecto, sed quasi infigitur vi obiecti, quia
s non ducit, sed ducitur, secundum Damascenum cap. 19. Et se-
quendo dictam parabolam de quietatione corporum 1 , posset
did quod appetitus sensitivus assimilatur ferro quasi infixo ada-
manti vi adamantis attrahentis, et sic nee in centro mediate nee
immediate quietato, nee in aliquo alio, vi illa quae esset quieta-
10 tiva in centro, vel intrinseca quietativa in aliquo quasi in centro,
sed tantum vi extr~seci quietantis. Ita hie, vis obiecti quietat, non
autem illa intrinseca quietativa in centro vel quasi in centro, quae
est quasi sola libertas, quae non convenit appetitui sensitivo 2 •
Ad ultimam quaestionem 3 patet ex his. Quia si ab appetitu 181
u sensitivo negetur frui proprie, qui tamen magis convenit cum vo-
ADCPMSRivzrsoLN A YBHooL qu( PPpmy~µ.u)

1-2 propter - proprie] propter non referentem (add . propter non re!atlonem, non ramen proprie sive
A 0 •) A 0 2 non om. rs •D•Nt AH I irreferibiliter] ibi referibiliter z referibiliter (Pon. lrreferibll!.
ter C*) CPSRI*A 00 L refertur M'V' I Similiter - inhaeret] Nee similiter inhaeret amore L om.
R 3 quia - inhaetet om. rs • A Et 4 quia 1 om. L Q•TJ I non se applicat] n. a. se r se n. a.
A 0 I vi obiecti] in obiectum A 0 5 ducit, sed om. M' I Damascenum] Augustinum et Da·
mascenum r 0 add. lib. 2 r 02 A 0 edd., add. lib. 3 I2 adnot. Hoc dictum Damasceni bene exponitur
infra dist. 17 quaest . 3 ibi: «Ad aliud de appetitu • etc. P I cap. 19] cap. 21 (add . et cap. 19 A 02 )
A 0 cap. 24 prcy~µ.u om. A 80 L I 19] om. AH ' 9 AH2 pon. 21 r 02 spatium vacuum AY 6 parabo-
lam] not. alias: similitudinem u 7 similatur A Yop,rcy~ I ferro quasi] q. f. L I quasi om. RA BG
8 adamantis] adamantiae DI attrahentis = D attractus C'P'M 'SRVzrLNAYHOIL attracto C 2
P 2M 2Ir 80 A 8002 edd.attrahentisvelvi attractusA I nec1 ] non L om. r 02 A 0 I in centro] post
quietato (9) L add. nee !2r 80 A 0 I nec2 ] vel M*SRI*VZrLNABG 9 quietato] quietatur (pon.
quletato C*) DCPMSRir A 82 H2002 L I nee] vel MSRI*VZrLN ABHG I alio, vi] intrinseca visio A 0
10 in1 ] om. LQTJ' intrinsece in Lua I in centro - quietativa om. D 10-12 vel intrinseca - in
centrol om. C'P'M'SRrLN< [Quoad M: alia quaedam manus, sentiens hunc defectum, iam antea
posuerat in marg. textum aliquem correspondentem verbotenus i!li 'non_;_ sensitivo' (11-13); sed hie
textus marginalis postea signatus est 'Vacat' et positus est textus deficienti correspondens] 10 in-
trinseca quietativa om. AH2 L I in aliquo] in alio Lu vi alia A 8 om. I 2 AHp=~µ.u 11 tantum]
add. quasi A 80 prcy~µ.u I hie] haec AH om. DI*r 0 • 12 autem] quod AH quia A 0 add. quod
AG add. quia r 02 I illa] ista DA0 praem. vis r 02 A 02 om. p~ add. vis sit A HaG add. sit A 02,
add. est rN~ 12-13 quae-libertas om. A 0 • 13 quasi] post sola L om. CP*I2V 2 ZA- 0 ~
14-p. 120, 6 Ad-sensitivo] post distinctione 41(p.123, 13) MS*V (rep. il!ic P sed sign. Vacat.
Extra I3) Ad ultimam quaestionem C' om. S'RL [sed not. Ad quaestionem quintam patet solu-
tio ex r ... J abusive dicentis (?) frui r... J raJbusive sicut convenit appetitui r... J LQ*] 14 Ad-
ex his] Ex his (his om. A 0 ) patet ad ult. quaest. (q. om. An) IZA 15 qui] quod MI~V quia l2
F 5 DAMASC., De fide orth. II c. 22 (PG 94, 946).
T 1 Cf. supra n. 173. 2 Cf. HENRICUS GANO., Quodl. IX q. 5 in corp. (f. 361G-H); IV
q. 11 in corp. (f. 101 O); GooEFRIDUS DE FONT., Quodl. VIII q. 16 in corp. (ed. HoFFMANS
in PhB IV 146. 158). 3 Cf. supra n. 168.
120 0RDINATIO I DIST. 1 PARS 3 Q.. 1-5
luntate euius est frui quam appetitus naturalis, quia aetus ap-
petitus sensitivi sequitur aetum eognoseendi sicut aetus voluntatis
- non sic autern aetus appetitus naturalis, si quis aetus est eius -
sequitur quod habenti solum appetitum naturalem non eonveniat
frui proprie, immo nee sic abusive sicut eonvenit appetitui sensi- s
tivo.
Lil. - Ao ARGUMENTA PRINCIPAUAJ
182 Ad argumenta. Ad illud primae quaestionis 1 dico sicut (61

dictum est quaestione prima huius distinetionis articulo quarto 2 ,
quod ratio finis non est propria ratio fruibilis, sed ratio illius boni 10
absoluti, eui eompetit ratio finis. Lieet igitur Deus non sit finis sui,
tamen respeetu suae voluntatis est obieetum illud absolutum, eui
nata est eompetere ratio finis, quia est summum bonum; non ta-
men potest sibi eompetere ratio finis respeetu sui (sicut nee re-
speetu sui est finis), sed respeetu omnium fruibilium, qualia sunt 1s
omnia bona ordinabilia ad aliud.
Si obiciatur, quomodo igitur Deus dicitur agere propter finem,
et etiam quod superioris agentis est superior finis, respondeo:
respeetu nullius est eausa finalis aliqua nisi respeetu eius sit eausa
ADCPMSRivzrsoLNAYEHGoLqu(cI>FPp-rny~µu)
1 cuius) add. proprie prcy~µu I cuius est) cui convenit Cl I cuius est frui) om. P'MS1rLN;
add. proprie c11roa I quia actus] actus enim Cl 1-2 actus appetitus sensitivi] alicuius appe·
titus sensitivus AG 2 actus] et actus ante sicut Cl I voluntatis] add. actum intelligendi 1roa
A Ha add. actum intellectus MarN 2 3 autem] alius AH aliquis A 0 om. zrso• A y I si quis actus
est) si tamen sit aliquis actus Cl secundum quod actus est Ma sequitur actus D I est] sit ante
actus2 P 2 Pzrso A om. P'ITLN•(an<e actus2 ) I eius] ille I 2AH iste A 0 om. MSlI'V 4 sequitur]
in ras. P 2 praem. ex quo Cl(om. C 3 ) I quod habenti] ex habitu rLN• 5 proprie om. cizrso;LN
A-G 8 illud] primum L I dico] om. A 8 '-r add. quod CPMSRI*VZr 02 9 quaestione
prima] p. q. L praem. in CPMRIVZrL I primal quarta (add. et prima AHa) AHcI>P I huius di-
stinctionis] d. h. A 0 L 10 quod) quia CPM*R om. AYHO• I propria ratio) r. p. (l'roprle A 02 )
r A 0 I ratio 3 ) ratione M*S*V*rLN 11 competit] convenit PM'RIA Y edd. nata est conve·
nire Ma add. absolute A 0 11-13 non sit - summum) sit CP 12 suae om. A EG I abso·
lutum om. AYBH;Go•L 13 finis) add. respectu sui (frui A 2 1) AB•G 13-14 quia - finis om.
MSRV•rLNAH 0 L 13 bonum] add. sui est sicut nee respectu AG add. et ultimum T
13-14 non - sui) non tamen potest competere sibi respectu finis tamen A 8 ' om. A 22 14 pot·
est) add. did AG I sui] frui CPMSRvzrL A YHGO'LT fruitionis A 02 sui vel (vel om. r 0 2N sui
vel om. !2) frui Ir-L 14-15 sicut - est om. AG 15 fruibilium) finibilium ~µu fruibilium
vel (fr. vel om. 12) finibilium I 16 omnia =AD I ordinabilia) in corr. AH 2 comp. C ordinata
P 17 obicitur AHL 18 etiam om. L I superioris agentis] a. s. AYL I superior finis] f. s.
AYHOL add. secundum quod dicitur in sequenti quaestione, articulo secundo A oa 19 nullius]
in corr. A 82 illius AG I causa finalis aliqua] c. a. f. ABG aliquid c. f. L respectu2 om. L I eius]
cuius ZAYEH* 0 *~ illius AG add. cuius rAG I sit] est z2 r A YBH*GOl; \
1 2
T Cf. supra n. 159. Cf. supra n. 17.
DE FRUENTE 121
efficiens, quia causalitas causae finalis est movere efficiens ad agen-

dum; Dei igitur ineffectibilis nihil est causa finalis. Sed illud pri-
mum dictum 1 vulgariter debet intelligi, quod agit propter :6.nem ef-
fectus; non autem propter finem sui, quia non est agens sui. Siroi-
s liter secundum dictum 2 debet intelligi de fine effectus, quia agens
superius ordinat non se sed effectum suum ad finem universalio-
rem; et ita ille finis superior est agentis, non ut finis eius, sed ad
quern ordinat illud quod agit.
Ad argumentum secundae quaestionis 3 dico quod praeter 183
10 actum desiderii qui est respectu non habiti, quo viator iustus ap-
petit Deum sibi actu concupiscentiae, habet iustus alium actum

amicitiae, volendo Deo in se bene esse, et hie actus amicitiae est
fruitio, non autem ille qui est desiderii; et iste secundus proprie
est caritatis, non autem primus, qui est actus desiderandi, sicut
1s dicetur in tertio libro distinctione 26 43 • Maior igitur est falsa.
Ad primum argumentum tertiae quaestionis 5 potest exponi 184
maior, quia inhaerens mobili non quiescit simpliciter, licet quan-
tum est ex parte sui se quietet in illo, et ita concedenda est con-
clusio, quia peccans mortaliter non simpliciter quietatur, licet quan-
20 a Loco 26 a Duns Scoto relinquitur lacuna.

ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:EQu(PPp-my~µu)
1 quia - efliciens] rep. I* om. M"V" 2 Dei igitur] ig. Dei M':E Dei autem M 2 I nihil]
nulla DCP non A BG I finalis] efliciens (praem. finalis vel rm add. aut finalis p sed om. denuo 18 ) MSRIV*r
LN AHO finalis vel (v. om. r 0 ) efliciens r 0 AG 2-3 illud primum dictum] d. i. p. :E 3 vul-
gariter] vulgatum SRIZA- 0 vulgare P 2 I' 80 4-5 non autem - effectus om. A E:!! 4 autem
om. A B~G I quia non est agens sui om. P":E I quia] qui zrs A YH•O• I non2 om. zro• A YB~(resti!.
A 83 )H•O• I sui2 om. zrB A YH•O*(sequens Similiter abrasum ob Testituendum hoc sui. pon. in mg. A 02 ) 6 suum
om. AYHO• 6-7 universaliorem] comp. M"I'L ulteriorem !2I'NA·Y-. add. et (ut ZAYHO vel :Eu
edd.} superiore.m DCPMSRIVZI' A YBaHGo:Eu edd. 7 ille] iste CPMVI' 0 A Ho I ille finis] f. i. :E
9 argumenta CPMSRIVZI' A 10 est] add. actus M*RI*ZI' 80 I respectu om. M"R 11 sibi]
ante Deum IZABG:E om. P1tY~µu 11-12 habet - amicitiae1 om. D" 11 alium] aliquem
(pon. alium r 02 ) rso 12 Deum rL:E I in se bene] b. in se rsDLN• I hie] huiusmodi CPMSI*Z
huius RV \ amicitiae2 om. I2 I' 80 tAYHO 13 iste] ille DCPMSVABHG I secundus] sensus
(pon. secundus Ra) MR 13-14 proprie est] e. p. CPMRIVZ 14 caritatis] caritas P* causali·
tatis R v· praem. actus :E I actus om. A YH•O• I desiderandi] desiderii IVI' A HG I sicut] ut A 0
hoc ABG 15 in tertio libro] lib. tert. I' 80 :E I distinctione om. IABH:!!G I 26 = AHa-. 29 y
10 adnot. 27 et 28 µ lacuna ARVAY I Maior - falsa om. AYBH:!!O:!!:E 16 primum] add.
autem D add. igitur rN I argumentum om. :E 17 quia inhaerens mobili] quod quiescens
immobili :E 18 sua :E I illo] ipso AB 0 18-19 conclusio] haec A 8 praem. haec P1tY~µu
19 quia] quod RI2 V 2ZI' 80 A:E I quietatur] quiescit rso• A 0 20 quoad hanc lacunam cf. ad 15
T 1 Cf. supra p. 120, 17. 2 Cf. supra p. 120, 18. 8 Cf. supra n. 161. 'Cf. DUNS
Scorns, Ordinatio III Suppl. d. 26 q. un. n. [17]. 5 Cf. supra n. 163 •
•
tum est ex parte sui, actu suo quietare ultimate, se quietet in mo-
bili. Si addatur quod nihil fruitur aliquo nisi simpliciter quietetur
in illo, negandum est, sed oportet addi: 'nisi quietetur quantum
est ex parte actus ipsius', quo scilicet inhaeret obiecto; et etiam:
'quantum est ex parte obiecti', in fruitione ordinata. Neque debet s
hie intelligi quietatio summa, quia omni quietatione viae sequitur
maior patriae, sed propter actum irreferibilem acceptantem obiec-
tum.
185 Ad secundum 1 potest maior negari, quia licet amore ordi-
nato nullus fruatur aliquo nisi quo non vult aliquem uti sed frui, 10
tamen amore inordinato potest bene aliquis frui quo non vult
alium frui sed tantum uti, vel illud nullo modo amare, sicut apparet
de zelotypia inordinata. - Ad probationem maioris potest dici quod
licet fruens appretietur fruibile sicut summum bonum, non tamen
vult illud ab omnibus sic appretiari quando inordinate fruitur; non 1s
ergo sequitur: 'vult illud esse summum bonum vel amat illud quasi
summum bonum, ergo vult alios sic amare illud'.
Aliter potest responderi negando minorem. - Ad probationem,
cum dicitur 'vult fruibile esse, ergo vult illud esse a Deo', non se-
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGol:QV(<l)FPp-rny!3µu)
1 est om. D *RI* A 0 • I sui] ipsius sA- 0 1: sui ipsius A 0 add. se A -0 add. in se CPMSRIVZr
add. intendit enim se A 0 I quietare] se quiescere D quiescere AB•G• om. CPMSRIVZrl: add.
volens A B'<l)p add. volentis A 82 li-rny!3µu I ultimate, se quietet] se quietaret (pon . se lntendat ct quletertJ
se ultimate quamvls etc. A Ba) AB intendat et se quietet quamvis ultimate AG I se l sese rLN et sic A oz I
quietet] quiescet rBN*A0 quiescit P* 2 aliquo =ADP I simpliciter] ultimate rso 3 in
illo - quietetur om. Dt I in illo om. sr Al: I oportet addi] addendum (attendum A Ot) est CPMS
RIVZr A Ho I addi] addere l: edd., add. unum l: I nisi] non I*Z add. simpliciter P1tY!3µu I nisi quie-
tetur om. P 2 M tsytrBoLNt AHO 3-4 nisi- est om. R 4.5 actus - ex parte om . D 4 actus]
r... J rN• om. sz I scilicet om. l: I inhaereat rso I etiam om. rso*LN 5 ordinata] add. vel non
quietetur sicut est ex parte actus ipsius quo scilicet inhaeret obiecto D I N eque] Nee CP2 Izrso
A- 0 1: Non P'MV praem. Et rLN 6 hie om. AB 0 I summ a] suprema AH I omni quietatione =A
A BI; omni quietationi rL2 omni A yH/ omnium quietationum (pon. omnem quietatlonem c a) CPMS
RI'VZrL 1N omnem quietationem DI 2r 80 AH 200 edd. I sequitur] pan . videtur M a 7 irrefe-
ribilem] in ras. r 02 reflexibilem rs t irreflexibilem AHZ pan. irreflexibilem M a add. ita P1tY!3µu I
acceptantem] quo acceptatur l: 9 maier negari] n. m. PA 0 0 1: 10-11 nullus - inordinate
om. It 10 nullus] in ras . AB intellectus A 0 I nisi quo om. A 0
2 10-12 sed frui - uti om. R
11 potest bene] b. p. PMSIZr A-Hl: I vult om. A 0 12 illud om. CPM t RV I apparet] patet
A -BI; 13 inordinata om. MSRV I maioris] add. bene rN 14 bonu m om. I;QVt I tamen]
tantum I*Z 15 vult om. A 0 I sic] ante ab omnibus AYHO om. rs •Dt LN• I quando] quia (pon .
quando A 02 ) AYBO 15-16 non ergo] uncle non :E 16 illud2 om. AYHO t I quasi] sicut :E
17 bonum om. A 0 I alios] aliquos (not. vel: allos P 2) CPMSRI*V *ZrLNtABG 19 cum dicitur
om. CPA I fruibile] fruentem AH fruibilitatem AE 2 add. sive actum suum rNa I ergo] add. scili·
1
T Cf. supra n. 164.
DE FRUENTE 123
quitur. Nee etiam sequitur: 'vult illud esse a Deo, ergo vult Deum
uti actu illo'. Et causa defectus utriusque consequentiae est, quia
non oportet volentem antecedens velle consequens quando con-
sequens non includitur per se in antecedente sed tantum sequitur
s per locum extrinsecum. Ita est in proposito.
Ad auctoritatem Augustin i pro quarta quaestione 1 patet 186
quod exponenda est eius auctoritas de fruitione abusiva, sive ex-
tendendo nomen fruitionis, quia appetitus sensitivus non refert
intelligendo negative, non contrarie, quia non inhaeret obiecto
10 tamquam irreferibili 2 , quia, licet irreferibili a se, hoc est impo-
tentiae naturalis in ipso, non bonitatis obiective vel in acceptatione

potentiae. De differentia istorum, scilicet non-referri negative, con-
trarie et privative, dicetur libro secundo distinctione 41 3 a.
• Loco 41 a Duns Scoto relinquitur lacuna.

ADCPMSRIVZrBoLN A YBHGoL QU(cJ:> PPKpmy~µu)
cet R J non] nee R 19-p.123, 1 non sequitur ante vult fruibile (p.122, 19) CPA [non] add.
enim A 02 ; non sequitur rep. hoc suo loco A oa]
1 Nee etiam sequitur om. Lut J etiam om. CP*LQU~ J sequitur] add. secundo L J illud -
vult om. AH 2 actu =A J Et om. AYEHO* 3 quando] quia M'Sl*V*ZAYH*O 4 per se
om. I2AH 0 * I tantum sequitur] s. t. L 5 !ta est in proposito] Jn p. i.e. rB om. R Jest om.
sroLNt 6 Ad - patet] Ad quartam quaestionem patet ad auctoritatem Augustini ad quartam
quaestionem r 0 ' Ad argumentum quartae quaestionis patet r 02 I pro quarta quaestione patet]
ad quartam quaestionem patet (ante Ad auctoritatem rLN) MSRIV?r- 0 A 7 quod] quia srrLN
A YEG I est] ante exponenda L sit rBD I eius] verius pt om. rBD I eius auctoritas om. 12 A YHOL I
sive om. DABt 8 nomen fruitionis = AD nomen frui (f. om. r 0 t) CPMSRIVZr ABHaGo 2LT
fruitionem (not. al!us l!ber: nomen fru! µ)A 0 '7t'(~µu frui p 8-9 quia - contrarie] ad omnem actum
non referibilem quod aliquo modo convenire potest (pot. conv. p) appetitui sensitive, puta nega•
tive, tamen non contrarie, ut dictum est Lp ['II Eandem lectionem ac Lp ponunt in mg. µu cum nota:
alius liber µ alia littera u, in appendice 7tCD~CD cum nota ante textum: Multi textus habent, et post tex-
tum: et a multis sic legitur Parisius. Tamen apud maiorem partem legentium sic habetur post
praedictum verbum 'frui' I et repetitur textus ut supra in textu delecto] 8 quia] add. licet rN2 I
sensitivus] add. licet r 0 I refert] referat roNZ add. nisi cprB 202 Amw 9 non1 ] add . tamen
rBNa 9-12 quia - potentiae om. L 9 non2 om. AH*O 10 quia, licet irreferibili om. Dt
10-11 licet - naturalis] hoc est impossibile MtVtp 10 irreferibili2 ] irreferibile RAB irreferi-
bilia P* add. hoc AG 10-11 impotentiae] in corr. rs 2 o2 N2 A 02 impotentia in corr. rL2 I impo·
tentiae naturalis] in ras. A H2 impossibile SR in potentia naturali my~ potestate naturali cI> praem.
ratione 7tCD~CDu 11 non] praem. et M 2 om. AHt add. tamen rso J bonitatis] libertatis Mt
praem. ratione 12rso edd. J obiective = AR obiecti AG obiecti vere obiective (ob!ect!ve om. C 2 M 2 12 )
CPMIV obiecti vere (add. vel ob!ect!ve rm) rel!. edd. J acceptatione] comp. APMIVzro ABO accep·
tione CRrs A YG 12 potentiae] praem. sit nota A 0 *p add. vel sic: quia inhaeret potentiae
(pot. om. M~) obiecto tamquam irreferibili, quia hoc est impossibile in ipso nisi ratio bonitatis
obiecti vere vel in acceptione nota sit MaK add. licet irreferibili a se hoc est potestate naturali
in ipso non tamen ratione bonitatis obiecti vere vel in acceptatione potentiae p J differential add.
T 1 Cf. supra n. 166. 2 Cf. supra n. 180. 8 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio II d. 41
q. un. n. [3].
187 Ad argumentum quaestionis ultimae 1 patet quod licet appe-

titus naturalis alicui inhaereat propter se negative, non tamen con-
trarie ut in pluribus, et si quandoque contrarie, non tamen amore
inhaeret; nee etiam proprie inhaeret, sed ab ipso dante naturam
quasi infi.gitur ipsi obiecto, non quidem per actum elicitum alium s
a natura, sicut est in appetitu etiam sensitive, sed per inclinatio-
nem habitualem naturae. Uncle sicut dictum est 2 , minus sibi
convenit frui quam appetitui sensitive, qui per actum elicitum quasi
obiecto iam cognito inhaeret, sed non libere; appetitus autem na-
turalis sine omni cognitione perpetuo inclinatur. 10
Ex dictis de frui, et specialiter in quaestione tertia huius di-

stinctionis (scilicet 'utrum frui sit actus elicitus a voluntate, vel
passio recepta in voluntate, puta delectatio' 3 ), patere potest de
uti, qui est actus voluntatis imperfectior, ad frui sicut ad actum
perfectiorem eiusdem potentiae ordinatus. 1s
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:E qu( Fr p·my~µu)

autem 1: I istorum] illorum (·arum r 80 ) CPMvrso quorum AH I scilicet = AD:E (Post non.referri
1:) I negative] negate M* add. et rso 12-13 contrarie et privative] p. etc. A 13 libro
secundo] s. 1. A H1: in secundo D praem. in A Gl: I secundo] tertio rso• I distinctione om.
I2AHt I 41 =y~µu 40 1t 7 AHa 4" 3 M 2rsa 2 rNap lacuna AAYG; sequitur hie (cf. p. 119 ad
14·P· 120, 6) Ad ultimam (p. 119, 14) - sensitivo (p. 120, 6) Msav; rep. hie praedictum textum
('l! sign. Vacat, Extra 13) P 14 quoad hanc lacunam cf. ad 13
1 quaestionis ultimae] u. q. CPMRIVZr 80 AH1: I patet] dico RI quod] quia Sff 8 LAYH
2 naturalis] ille A 0 I alicui inhaereat] i. a. 1: 3 et] sed VA BG I contrarie] add. ut appetitus
naturalis finis ultimi rNa 4 inhaeret1 ] ante am ore (3) 1: inhaereat AG add. sed fl1t'(~µu I
etiam om. R 5 ipsi] illi AYp1t'(~iJ.U om. CP 6 etiam] post sensitivo A 8 ' om. CPM*rso*LN
A 82 G:E 6·8 sed per - sensitivo om. :EQUt 7 habitualem] habitualis M*RV* praem. etiam
RI naturae om. rLNt I Uncle] ut M*SRtV* om. prNt I dictum= ADA 0 praedictum :E0 ~ rel!.
(om. :EQ) edd. 7.9 minus - inhaeret] inhaeret minus Som. Mtyt 7·8 sibi convenit frui]
s. f. c. CP c. s. (s. om. A 0 *) f. M~ A 0 :E 0 ~ 8 qui] quia M~:E add. iste :E 9 inhaeret] praem.
immobiliter M~ add. immobiliter 1•zrsoNa A H2 I sed] licet 1t'(~µu om. -r 11 tertia] ante quae·
stione :E secunda AB om. AH' prima AH 2 12·13 scilicet - delectatio = ADP ('l! sign. Extra
P) 14 qui] quis AG I voluntatis imperfectior] i. v. AYHO praem. quidam vaAYHO add. qui·
dam P add. quod C 15 eiusdem potentiae om. A YHO• I ordinatus] ordinatur P* add. Et sic
finitur prima distinctio secundum Ordinationem AD add. Et sic patet AH
T 1 Cf. supra n. 168. 2 Cf. supra n. 181. 3 Cf. supra n. 62·76.

fDISTINCTIO SECUNDA
PARS PRIMA
DE ESSE DEi ET EIUS UNITATE
QUAESTIO 1
UTRUM IN ENTIBUS SIT ALIQUID EXSISTENS ACTU INFINITUMl
[Q. l]
Circa secundam distinctionem quaero prime de his quae perti, 1
[l]
nent ad unitatem Dei, et prime a, utrum in entibus sit aliquid exs1,
stens actu infinitum 1 b.
a Loco Circa (6) - primo (7) textus interpolatus: Hoc itaque vera ac pia fide
10 tenendum est 2. Circa istam secundam distinctionem, in qua Magister agit de
esse Dei et eius unitate, et personarum pluralitate 3 , quaeruntur septem 4 ; nam
circa primam partem quaeruntur tria, duo de eius essentia 0 et unum de eius
unitate 6, Primum est.
b Huie titulo iuxtaponitur textus interpolatus: Utrum sit aliquod ens simpli,
1s citer primum. Quad non: entia se habent ut numeri 7 , et non est aliquis numerus
primus in perfectione, quia nee maximus. Contra: II Metaphysicae 8 , primum
efficiens, igitur primum actuale; primus finis, igitur primum bonum 9 • - Secundo,
utrum prioritas simpliciter possit convenire essentiis alterius rationis. Quad sic:
posterioritas convenit, et correlativa commultiplicantur. Contra: omnis multi,
20 tudo reducitur ad unum io. - Tertio, utrum ens simpliciter primum sit infinitum
ADCPMSRivzr soLN A YBHGo:E qu ( F p p=y~µu)
6 adnot. Distinctio 2, quaestio 1 A 1 et multi 6-7 et 9-13: Circa (6) - et primo (7) =AD
CPMSRIVZr A edd. [µu praemittunt distinctioni secundae Hoc (9) - tenendum est (10), in forma
tamen ampliore. Circa (10) - Primum est (13) ponunt in mg . tamquam aliam lectionem] Hoc (9) -
Primum est (13) :E 6 secundam distinctionem] d. s. DCPRZr AYHG praem. hanc A 0 I quaeritur
ABG I primo om. AG 9 vera ac om . :EU 14-p. 126, 15 Utrum - infra = 11; 9T text. sign.
Extra P 14 Utrum] praem. Iuxta hoc quaero P I ens om. Il(restit. P) 17 efficiens] add. est
P 19 posterioritas rescr. P I convenit om. ll(res<it. P) 20 unum] add . Quaere de his in Re·
portatione Parisiensi P
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Lectura Id. 2 pars l q. l; Rep. IA d. 2 pars l q. 1-3. 2 LoMBAR·
3 4 Cf. n. 1. 10. 157.
ous, Sent. Id. 2 c. l n. 17 (I 20). lb. c. 1-5 n. 17-34 (p. 20-29).
6 6 7
191. 197. 201. 212. Cf. n. 1. 10. Cf. infra n. 157. Cf. ARISTOT., Metaph. VIII
t. 10 (H c. 3, 1043b 33): « aliqualiter numeri substantiae». 8 lb. II t. 6 (ex c. 2, 994a 11-19); t.
8-9 (p. 994b 9-16) . 9 Cf. DuNs ScoTUs, Add. magnae I d. 2. pars 1 q. 1 n. [1] . °
1 Cf.
ib. q. 2 n. [2]. - Cf. PROCLUS, Institutio theologica c. 5 (ed. PoRTUS 416): "Omnis multitudo
posterior est ipso uno »; Ps.-DIONYSIUS, De div. nom. c. 5 § 6; c. 13 § 2 (PG 3, 819-822. 978;
ed. THERY II 240. 287).
Quod non, sic arguitur:

Si unum contrariorum esset actu infinitum, nihil sibi contra-
rium esset in natura; ergo si aliquod bonum sit actu infinitum,
nihil mali esset in universo 1 •
2 Respondetur quod maior est vera de contrariis formaliter; s
sed nihil malum contrariatur Deo formaliter.
3 Contra: sive formaliter sive virtualiter contrarietur, si est in-
finitum, nihil patitur contrarium sui effectus, quia propter infini-
tam virtutem destruet omne incompossibile suo effectui. Est ergo
maior vera de contrario virtualiter sicut formaliter. Exemplum: 10
si sol esset infinite calidus virtualiter, nihil relinqueret frigid um in
universo, sicut nee si esset infinite calidus formaliter.
intensive 2. Hie intra s. - Solutia: primo, quis ordo quaestionum, quia in demon-
stratione quia prius concluditur esse de relativis 4; ex secunda s habebitur prio-
ritas ad omnia effectibilia, ex hoc solutio tertiae 6 , ad primam 7 sicut infra 8 • is
ADCPMSRIVzrsnLN A YEHGO:EQU( FPp·my~µu)

1-2 Quod - infinitum om. D" 1 Quod] praem. Et AEG I sic om. AYHO I sic arguitur] quia
:E 2 contrariorum = AA G contrarium Dl relL edd. I esset] est A 0 add. in natura (post !nfinl·
tum -r) M aA BG edd. 2-3 nihil - infinitum om. AH• 2 nihil] nullum vel nihil AHl om. rL•
AB• 2-3 sibi contrarium esset] s . e. c. CPMVAY c. s. e. A 0 e. s. c. AHl 3 sit] ante ali·
quod :E est AHl esset A 0 4 universe] add . quia unum contrarium non permitteret aliud, ut
patet de calido quod, si esset infinitum, non permitteret aliquid frigidum in universe; ergo si
esset aliquod bonum infinitum, nihil mali esset in universe ('JT sign. Extra Ma) Map et (in textu)
nonnulli codd. recentiores 5 adnot. Nota: Responsio Varronis, quae non satisfacit Scoto, libro
primo, dist. II, quaest. 1, ad quintum argumentum, ubi dicit quod aliqua sunt contraria for-
maliter et aliqua virtualiter Am I contrariis Jadd. quae contrariantur AH 6 sed = AD A oa au-
tem post nihil 12:E sic RI nihil] in corr. AE2 nullum DPrLA 0 :E nee AH I malum] mali (not. vel:
malum A 0 2) Rarvzr-L A YE•G02 I D eo] dicto (pon. Deo R~) R 7 sive1 - si est = ACP edd. si (sive
02 0
A ) virtualiter contrarietur (-riatur AG add. sive formalitcr A ') et (ut AH) est (est post infinitum, 7-8
ABG) MSRI'Vzr A:E sive contrarietur formaliter sive virtualiter, cum (l) secundum argumentum,
si est I2 si Deus virtualiter contrariaretur malo et sic D 7 -8 infinitum] add. sive infinitae vir-
tutis Di: 8 patitur - effectus] relinquet malum in universe nee repugnans suo effectui D I
patietur :E 0 compatitur PV2 A YHO' compatietur A 02 I quia] quod (prm'!Tl. ita C 2) C 9 destruit
AEG:E destrueret M 2r I compossibile V* impossibile ArN• 9-10 Est ergo maior = AAYHO
Ergo est Ill. DCPMSRIVZAEG Ergo m. est (est] prnem. !ta rL om. rN• add. ita cdd.) r edd . 10 sicut]
add. de contrario (-riis I2) DIZ I Exemplum = A Exemplum est IZ Et exemplum est DCPMSRV-i-
Et est exemplum rel!. prty~µu 11 esset] in corr . A G2 foret D 2 I rclinqueret frigidum] delin·
queret fr. D refrigeret AH 11-1 2 in universe om. AY 15 infra] infinita I!(restit. P)
F 5 HENR!cus GAND., Summa a. 21 q. 1 ad 2 (I f. 123D) .
T 1 Cf. I-IENRICUS GAND., Summa a. 21 q. 1 arg. 2 (I f. 123A). 2 Cf. DUNS ScoTus ,

3
Aclcl. magnae I d. 2 pars 1 q. 3 n. [I]. Cf. n. 1-6. 7-9; cf. ctiam DuNs ScoTus, Add . ma·
gnae Id. 2 pars 1 q . 3 n. [I]. 4 Cf. DuNS ScoTus , Add . magnae I cl. 2 pars 1 q. 2 n. [2];
5 7 Cf. supra
cf. infra n. 39. C f. supra p. 125, 17-1.8. G Cf. supra p. 125, 20- 126, 13
p. 125, 14-15. 8 Cf. infra n. 41-73 .

DE ESSE DEI ET EIUS UNITATE 127
Item, corpus infinitum nullum aliud corpus secum compatitur 1 , 4

igitur nee ens infinitum aliud ens cum eo 2 • Probatio consequen,
tiae, tum quia sicut repugnat dimensio dimensioni, ita videtur ac,
tualitas actualitati repugnare; tum quia sicut corpus aliud ab infi,
s nito faceret cum illo aliquid maius infinito, ita ens aliud ab infi.nito
videtur facere aliquid maius infi.nito.
Praeterea, quod ita est hie quod non alibi, est fi.nitum respectu 5
ubi, et quod nunc est ita quod non alias, est fi.nitum respectu
quando, et sic de singulis. Quod ita agit hoc quod non aliud, est
10 fi.nitum quantum ad actionem, ergo quod est ita hoc aliquid quod
non aliud, est finitum secundum entitatem; Deus est summe hoc,
quia ex se singularitas; ergo non est infi.nitus.
Item, VIII Physicorum, virtus infi.nita si esset, moveret in non, 6
tempore; nulla virtus potest movere in non,tempore, quia si sic,
1s motus esset in instanti; ergo nulla est infinita 3 •
[2] Contra: 7
Ibidem Phi 1o sop h us, VIII Physicorum, pro bat primum mo,
ADCPMSRivzrsoLN A YHHGozQu(<lJFPp-rny~1w)
l Item] Praeterea Z add. sic A 02 j corpus2 om. AA 0 j patitur AB•GO• 2 igitur] sicut
AR* I aliud] aliquod (praem. ad AH*) r 0 *AHG:E aliquod aliud A I cum· eo] cum ipso DCPMSR
VI'A 02 cum ipso compatitur I'Z CO!llpatitur cum ipso AH• om. I2AYH' 0 ' 3 repugnat di·
mensio] d. r. DCPMSRIVZI' AYHO 3-4 actualitas actualitati [repugnare] r. actualitas act. Z
4 sicut] om. S add. si esset PTtY~µu add. aliquod AH 5 faceret] .facit D fieret AG fient in ras.
A_H 2 I illo] isto AY ipso D'I" eo AEGZ primo A 0 I aliquid] aliud AH om. AG I maius] magis CPI
infinito1 ] praem. in Z om. D:E I ita] add. si esset PTtY~µu 5-6 ita - infinite om. SRA 0 •
6 videtur - maius] cum ente Z I videtur facere] faceret PTtY~µu I aliquid] aliquod D om. M *V
7 alibi] est ibi AH 8 nunc est ita = Aita est nunc rell. edd. 9 et sic de singulis] post
actionem (10) D et ita de aliis PTtY~µu om. Z I Quod1 ] praem. Et MSRI*VZI' 802 LN A 02 Z I hoc) hie
P *AGO• add. aliquid A 0 I aliud) alibi AH 10 quantum ad] secundum A 0 Z I actionem) agere
AH I quod ] add. ita (in ras. A G ) quod non (q. n. om. A G2) AG I aliquid om. DR2I' 8 N2
1 2 11 non]
add. est CPMSII' 0 AHO I finitum] factum P I secundum entitatem] quantum ad actionem et sic
de singulis D ' I D eus] add. autem DZ I hoc] hie Zf'LNA8200 12 ex se] est AH praem. est A 0
add. est A GPTtY~µu I singularitas] singula P' singularis P pon. singularis Ri praem. sua AG praem.
2
quaedam A8 pTtY~µu add . quaedam Dv•zr-LAYHO'I" add. quaedam est I" 13 Item] Praeterea z
14 nulla] praem. sed A 0 Z I nulla - non·tempore om. SRI'LN I potest - non-tenwore om. ~u; I
potest movere] movet CPMI*V 14-15 quia - instanti =A 15 ergo nulla] om. :EU• add.
virtus DZQU~ I nulla est infinita] etc. PTtY~µu 17 Ibidem] in ras. A 82 lliud S Idem AG• om. :E I
Philosophus om. DCPMSRIVZI'AYHO I VIII Physicorum om. AG I probatur DCPMSRIVZI'
A YHO I primum) ratione A 0
F 13 ARISTOT., Physic. VIII t. 79 (0 c. 10, 266a 24-266b 6). 17 lb. t . 78 (p. 266a 10-
24); t. 80 (p . 266b 6-20); t. 86 (p. 267b 17-26).
T 1 Cf. ARISTOT., Phys ic. III t . 43 er

c . 5, 204b 19-22). 2 Cf. HENRICUS GAN O., Summa
a. 44 q. l arg. 4 (II f. llA). 3 Cf. ib. a. 35 q. 6 arg. 2 (I f. 226A).
vens esse potentiae infinitae, quia movet motu infinite. Sed haec
conclusio non potest intelligi tantum de infinitate durationis, quia
propter infinitatem potentiae probat quod non possit esse in ma,
gnitudine 1 ; non repugnat autem magnitudini, secundum eum, quod
in ea sit potentia infinita secundum durationem, sicut pone re t s
de caelo.
8 Item, in Psalmo: Magnus Dominus et laudabilis nimis.
9 Item, Damascenus libro I cap. 4: «Est pelagus», etc. 2
fQUAESTIO 2
UTRUM ALIQUOD INFINITUM ESSE SIT PER SE NOTUMl 10
10 Utrum aliquod infinitum esse sit per se notum, ut Deum esse 3 • [Q. 2]
[1]
Quod sic, videtur:
Damascenus libro I cap. 1: << Eius quod est esse Deum, co,
gnitio omnibus naturaliter est inserta »; sed illud est per se notum
ADCPMSRivzrsoLN A YEHooLQu( FPp-rny~µu)

1 potentiae infinitae] i. p. r 1-2 haec conclusio] hoc I*Z 3 probatur (pon. probat M 1)
Mvr- 0 A 02 I posset A 0 potest A 0 L I esse om . D* A Y 4 secundum eum post durationem (5)
rso 5 ea] ipsa L eo ACPM* A YERO• eis R I sit om. M *Vt I durationem] demonstrationem D I
sicut] add. ipse A 0 I ponit Lprry~µu ponitur T 6 de] in prry~µu add. ipso A 0 7-8 Item -
etc.] om. ZAYEH;oo;LpTit~; 9f sign.: litteris a-b V 2 (text. et mg.) lin. anfractuosa µ 7 et laudabilis
nimis] etc. AH~ add. etc. DA0 ~ 8 Item] Et r 00 add. hoc idem vult D j libro I = ADM 1 I
cap. 4] add. et 9 Dadd. etc. quia A 0 ~ I Est pelagus] Est pelagus (Pel. sit D) infinitum DA 0 ! Deus
est pelagus infinitum M 1 I etc.] infinitarurn perfectionum y infinita continens µu 11 adnot.
Quaestio 2 A 1 et multi I Utrum = A A n u Secundo quaero (·ritur Lu quaesitum erat LQ} utrum
AHL Secundo quaero an rel!. p-rny~µ I aliquid P*M2 I sit - esse = ACAE 0 p sive (seu PMRI*Z
vel L om. Vt) an (an om. r 02 AH add. non D*) Deum esse sit per se notum (add. ut Deum esse P*) rell.
Trty~µu 12 videtur = A probatur D probo MSRIVrLN A Hop7t~µu probatio CPZAEGT arguitur
r 80 AY primo y 13 1] 2 AEG 4 crN om. P* add. et 2 u add. et 3 I*yµ 13.14 cognitio ante
Eius (13) L 14 omnibus] add. modis D I inserta] incerta p infinita ruAG concreata AH
14-p. 129, 3 sed illud - ergo etc.] om. AYH; 9f sign. litteris a-b V2(text. et mg.)
F 5 ARISTOT., De caelo It. 20 (Ac. 3, 270a 12-13); t. 120-121(c.12, 281b 18-282a 4}; II t. 28
(B c. 4, 287a 23-24): « caeli latio ... est sola continua et regularis et sempiterna»; t. 40 (c. 6, 289a
8-9): « caelum ... ingenitum et sempiternum •; Metaph. IX t. 17 (0 c. 8, 1050b 22-24): « semper
agit sol et astra et totum caelum . Non est timendum nequando stent, quod timent qui de na·
tura ». 7 Ps. 47 , 2; 144, 3. 8 DAMASC., De fide orth. I c. 9 (PG 94, 835): •Nam totum
esse, velut immensum quoddam ac nullis terminis definitum essentiae pelagus, complexu suo
ipse [Deus] continet». 13 lb. c. 1 (col. 790): « Nemo quippe mortalium est, cui non hoc ab
eo [Deo ] naturaliter insitum sit, ut Deum esse cognoscat».
T 1 Cf. H ENRICUS GAND., Summa a. 35 q. 6 in corp. (I f. 228R-T). 2 Pro p. 126 , 2-
128, 8 cf. DuNs ScoTus, Rep. I Ad. 2 n. 44-50. 3 Cf. DuNs ScoTUs, Lectura I d. 2 pars 1 q. 2 .
•
DE ESSE DE! ET EIUS UNITATE 129
cuius notitia omnibus est inserta, sicut patet in II Metaphysicae,

quod prima principia, quae sunt quasi ianua, sunt per se nota;
ergo etc.
Praeterea, quo maius nihil cogitari potest, illud esse per se 11
s notum est; Deus est huiusmodi, secundum Anselmum, Proslo~
gion, cap. 5; ergo etc. Illud etiam non est aliquod finitum, ergo
infinitum. - Probatur maior, quia oppositum praedicati repugnat
subiecto: si enim non est, non est quo maius cogitari non potest,
quia si esset in re, maius esset quam si non esset in re sed in in~
10 tellectu.
Item, veritatem esse est per se notum; Deus est veritas; ergo 12
Deum esse est per se notum. Probatio maioris, quia sequitur ex
suo opposite: si enim nulla veritas esset, ergo verum est nullam
veritatem esse; ergo veritas est 1 •
1s Item, propositiones habentes necessitatem secundum quid ex 13
ADCPMSRivzrBnLN A YEHGo:E Qu(i!> pp pmy~µu)

1 est] ante omnibus :E post inserta DCPMSRIVZrNABG I inserts] in corr. AG2 incerta p certs
~ I sicut] ut Ao~ I in] ex DMSRivzr ABG om.CPA 0 :E 2 quod] quia rBD:E quasi c I prime]
post principia CMV om. PS:E I ianua] add. in domo A GO add. quae nullus ignorat :E I sunt2 ] om.
ABt add. omnibus A 0 3 ergo etc. om. DCPMSRltVzr I etc. om. :E 4 Praeterea] add. illud
V 2 (ia ras.) edd., add. Anselmus AB• add. Anselmus, Proslogion cap. 2 :E I maius nihil = A nihil
magis AH nihil magis maius r-N nihil maius rell. edd. 4.5 illud esse per se notum est = AD 2 i.
per se n. est esse p illud (add. cssc rm) est per se notum ante quo maius (4) Rr per se notum est
esse CP est per se notum esse va(ant• quo maius, 4)y est (add. scilicct Z) per se notum IZAGO=~µu
esse est Deus (est Deus] est per sc notum M a) MV' est (add . per sc notum cssc A Ha) SAYH:E esse (add. lllud
per se notum est AE 3) AB illud esse notum est D' 5 Deus est om. Dt I huiusmodi] huius Dt j se·
cundum] per D t rBD I Anselmum] Augustinum (pon. Anselmum Ra) DtR 5-6 Proslogion, cap. 5]
ibidem (cf. ad 4) :E 6 cap. om. DCPMSRIVZrA I 5] 2 (pon.4R3A 03 ) CP2SRI2 (inras.)rLN
ABH2G0 edd. 4 (pon. 2 Ma) MVZrBn om. DtP' A YH' I ergo etc. =A igitur P(om. P 2) I etiam] Et ante
Illud ABG autem :E om. AHO I aliquid :E 6-7 ergo infinitum om. ZABt 7 Probatur maior]
Mai. p. (add. per sc nota AB•) A BH2G Maior patet :E Prima probatur esse per se nota ZAYH 1 p Prima
propositio est per se nota. Probatio (Prob. om. A 0 ) rBD A 01 Prima propositio probatur A 02
8 non1 ] nihil A• I non est1 ] praem. in re yµ om. DtV! add. ergo I'Z add. in re PA GO-rJ'u add.
per se notum M 3AHa I non est2 om. MtABtHt I quo] praem. illud M 3A 0 praem. id AH 9 si1 ]
add. non " I si esset - quam om. A os I in re sed om. :EU 9-10 in intellectu] praem. tantum
rvzr-L A YHO:E add. tantum Ma add. Istud etiam (c. om. :EU) oportet esse infinitum et in re
actu, alias posset cogitari maius, scilicet aliquid esse infinitum actu et in re :E 11 Item]
Praeterea :E 11-12 Deus - notum om. pt AB! 12 Probatio maioris] Maior probatur :E I
quia] add . hoc AG I ex] in MVa 13 suo] uno D I enim om. CPMR I esset] est DR*IVZ
AYHO:E I ergo om. AEG I verum est] sequitur A 0 14 esse] esset AG om. AE! 15 Item]
Praeterea :E I necessitatem] veritatem A necessitatem veritatem A 0 om. It I secundum quid
om . AHt
F z ARISTOT., Metaph. II t. 1 (~ c. 1, 993b 4.5) 5 ANSEL., Proslog. c. 5 (PL 158, 229;

ed. SCHMITT I 104): • Quid igitur es, Domine Deus, quo nihil maius valet cogitari? »
T 1 Cf. AUGUST., Soliloq. II c. 2 n. 2; c. 15 n. 28 (PL 32, 886. 988).

•
130 ORDINATIO I DIST. 2 PARS 1 Q.. 1-2
terminis habentibus entitatem secundum quid, scilicet ex hoc quod

sunt in intellectu, sunt per se notae, sicut prima principia, quae
sunt per se nota ex terminis habentibus esse in intellectu; ergo multo
magis erit per se nota quae habet necessitatem ex terminis simpli-
citer necessariis, qualis est illa 'Deus est'. Assumptum patet, quia
necessitas primorum principiorum et noscibilitas eorum non est
propter exsistentiam terminorum in re, sed tantum propter co-
nexionem extremorum ut est in intellectu concipiente.
14 Contra: [2]
Per se notum negari non potest a mente alicuius 1 ; sed: dixit in- 10
sipiens in corde suo, non est Deus, etc. a
Sequitur textus interpolatus: Item, Avicenna I Metaphysicae 2 : « Deum esse

a
non est per se notum, nee desper~tum cognosci ».

ADCPMSRivzrenLN A YEHGo:EQU(<lJPPp-rny~µu)
1 entitatem] necessitatem r 02 A 0 * I secundum quid om. r AH! 1-2 scilicet - intel·
lectu = AD ex (praem. sicut l2) terminis habentibus tantum esse in intellectu I(om. I8) 2 adnot.
Quid Doctor sollemnis sentit de propositione per rseJ nota et an Deum esse sit per se notum,
vide in Summa sua, articulo 21, quaest. 2 P J quae om. I'-r 3 per se nota] n . p. se ABG per se
A Y add. quae V' add. quae sunt necessaria I* add. quae habent necessitatem -r 3-4 ex termi•
nis - nota] om. SR' ex terminis habentibus esse in mente; ergo a fortiori propositiones habentes
necessitatem simpliciter Ra 3 esse] praem . tantum M 2 A G-r om. A add. tantum IZ J in intel·
lectu] intellectu AB intellectum A in mente CPMV 4 erit] est r 0 ::E 0 esset CPABG erunt -r J
per se nota = A propositiones per se notae -r per se nota ilia :E ilia per se nota rel!. (quoad SR
cf. ad 3.4) prry~µu [ilia] ista (post ergo, 3 A 0 ) A GO; nota] ista A 0 *] J habet] post necessitatem :E
habent SR-r licet I* om. V' est V2 J necessitatem om . M!SRV 4-5 simpliciter om . ren 5 ne·
cessariis] necessariis vel notis A J ilia] ista DCPSRIVZI' A YHO::E J Deus est om. D! I Assumptum]
Sumpta AB Ad sensum I'L 6 necessitas] veritas D J noscibilitas] in ras. 12 cognoscibilitas CP
I'L (in ras.) veritas MV veritas noscibilitatis r 0 cognoscibilitas et veritas (et ver. post eorum) rN ne·
2
cessitas DSR add. et veritas post eorum A oa J eorum om. ZA G-r 7 re] rem D* se rN:E ratione
AY 8 extremorum] terminorum I 2 J est = A sunt rel!. edd. J concipiente] concupiscente D*
concupiscentiae P* 10 negari - alicuius =A non potest ab aliquo negari re!!. edd. J sed]
add. Deum esse (esse om. :EU!) negatur ab insipiente in Psalmo :E 11 etc.] ergo :E ergo etc. DM
SRIVZI' A add. Maior patet (add . ergo :E Q2) :E Q 12-13 Item - cognosci = DCPMSRIVI' A mGoa
:ET)'µu [post sciendi (p. 131, 3) :EQ]; <jf text. sign.: Vacat :EQ2 litteris a·b V 2 (rext. er ma.) !in. anfrac·
tuosa µ 12 Item] Praeterea ::E J Metaphysicae] add. Responsio secundae quaestionis AG•
add. cap. :E 13 cognosci] cogitari CP*MSRI'VA Go; cognoscenti I2
F IO·II Ps. 13, 1; 52, 1.
T 1 Cf. ARISTOT., Metaph . IV t. 9 er c. 3 , 1005b 29-32): « impossibile simul existimare

eundem esse et non esse idem; simul enim habebit contrarias opiniones qui de hoc est menti·
tus ». 2 AVICENNA, Metaph. I c. 1 (70rb): « Non est autem manifestum per se [Deum esse],
nee est desperatum posse manifestari •.

LI. - Ao SECUNDAM QUAESTIONEMJ
Quia secundum Philosophum II Metaphysicae <<absurdum est 15

simul quaerere scientiam et modum sciendi», primo respondeo ad
secundam quaestionem, quae inquirit de modo cognoscendi istam
s 'Deus est'. Et quantum ad solutionem suam, primo assigno ratio,
nem propositionis per se notae, et dico sic:
Cum dicitur propositio per se nota, non excluditur per ly 'per
se' quaecumque causa, quia non excluduntur termini propositio,
nis; nulla enim propositio nota est exclusa notitia terminorum.
lo Igitur propositio per se nota non est exclusiva notitiae terminorum,
quia prima principia cognoscimus in quantum terminos cognosci,

mus 1 , sed excluditur quaecumque causa et ratio quae est extra per
se conceptum terminorum propositionis per se notae. Dicitur igi,
tur propositio per se nota, quae per nihil aliud extra terminos pro,
ls prios, qui sunt aliquid eius, habet veritatem evidentem 2 a.
Sequitur textus interpolatus: hoc est, per nullam aliam veritatem complexam
a
habet evidentiam, sed ex se tantum, ut 'omne totum est maius sua parte'S.
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGO:EQu(<DPPp-rny~µu)
2 Quia] Quoniam ABG Quod A 0 t 3 primo] praem. ideo CPMIZrBn edd., add. et ideo VI
respondeo om. CtptMSRV 4 secundam quaestionem] q. s. D:E 5 solutionem suam = A
illam CPMSVAH.r istam (ista A 0 ) rel!. p7t"(~µu 6-7 et dico - nota om. Dt 7.9 non exclu·
ditur - propositionis = A non exclud. per ly per se quaec. causa, quia ly per se non excludit
terminos propositionis R ly (om. rBn) per se non excludit quamlibet causam, quia non excludit
terminos propositionis CPMrvr-L-rny~µu per se non (p. se n. om. D~) excludit terminos propo·
sitionis nee per se excludit quamcumque causam D per se non (p. se n.J hie p. se nota non p pr.um.
ly ZAoa om. A Et) excludit (-dat Z add. quamlibet causam quia non excludit A Haoa) terminos propositionis
(p. t. Z) szrL A:Ep 9 nulla enim propositio] non enim a propositione rn in nulla enim propo·
sitione TY I nota] praem. per se DCPr A YGO edd. I exclusiva D 2C*PM*S2l*V* AH2u I notitia) no·
titiae C *PS 2l*V*AH!!u praem. a rN•l;Q*p7t{3µ 10 lgitur - terminorum = A (non om. A *)
11 prima principia = A principia R principia . prima (primo A 0 ) rel!. edd. 11-12 in quantum
terminos cognoscimusl etc. MitV om. DtAHt I cognoscimus) etc. R add. I Posteriorum rna
12-13 sed - notae] om. ZAYH~Ot; <jf sign. litteris a-b V2(texi. ei mi.)rB2 12 causa et ratio) r. vcl
(add. tali AB*) c. ABG:E 13 conceptum] conceptus D rationem r-N not. vel: rationem P1
13-14 Dicitur igitur] Illa igitur est :E 14-15 per nihil - proprios = A ex terminis (add. eiua M 2 )
propriis rel!. edd. 15 quae A 2 DSRrNAO I eius) om. ru add. ut sunt eius rup7t"(~µu
16-17 hoc est - parte = rBD AEiO-r et non propter aliquid aliud quod sit extra terminos (t.] tale•
V) proprios c aMary utramque lectionem plus minus11e conflatam (cf. append. B) rNaAHa 0 p7t"(~µu;
<jf text. ut - parte (17) sign. Vacat rB2 ; text. et non propter - proprios sign. litteris a-b V2(cext.
« mg.); text. conflatus sign. !in. anfractuosa µ; lectiones 11ariantes 11ide in append . B
F 2 ARISTOT., Metaph. II t. 15 (<X c. 3, 995a 13-14).

T 1 Cf. ARISTOT., Anal. post. I c. 3 [t. 6] (Ac. 3, 72b 23-25). 2 Cf. HENRicus GAND.,
Summa a. 22 q. 2 in corp.; q. 1 in corp. (If. 130R. L). 8 Cf. EucuoEs, Elementa I coni.
concept. 8 (ed. HEIBERG I 11): «Et totum parte maius est•.

132 ORDINATIO I DIST. 2 PARS 1 R.· 1-2
16 Ulterius, qui sunt illi termini proprii ex qui bus debet esse evi-
dens ? - Dico quod quoad hoc alius terminus est definitio et alius
definitum, sive accipiantur termini pro vocibus significantibus sive
pro conceptibus significatis a..
17 Quod probo ex I Posteriorum, quia quod quid est sive defi- s
nitio alterius extremi, e,s t medium in demonstratione 1 ; ergo altera
praemissa non differret a conclusione nisi sicut definitum differt a
definitione, et tamen praemissa est principium per se notum; con-
clusio autem non est per se nota, sed demonstrata. Ergo quantum
ad rationem propositionis per se notae, alius est conceptus defini- 10
tionis a definito, quia si idem conceptus definitionis et definiti, in
demonstratione potissima esset petitio principii 2 ; item, tune essent
ibi tantum duo termini, quod est falsum.
Sequitur textus interpolatus: alii sunt accipiendi pro definito et alii pro defi-
a
nitione. 15
ADCPMSRrvzr soLN A YEHGo:E Qu ( F p p-rny~µu)

1 Ulterius] praem. Et P add. notandum AG-r; add. quaeritur A 02 I Ulterius, qui] Quod au·
tern :E 1-3 qui sunt - definitum] dico quod termini propositionis AH 0 t 1 illi] hi :E I
proprii om. I*:E 2 quod] om. M 2Ir 50 N2 A G:E add. primo MV* I quoad] ad P*V A G2 quantum
ad :Ep I hoc] add. quod P*M2Izr- 0 ABG:E 2-3 alius 1 - significantibus om. Dt 2 terminus
est] e. t. :E ] et om. VABG:E 3 definitum] add . et hoc CPMIVZAYBOa:E I sive1 ] in ras. AE 2
etsi AG ] accipitur CMSI2ZAH ] termini] in corr. A 02 om. Di-r; add. propositionis A80 :Eprry~µu
5 quod quid] quidquid AD* AG quod M* quid A y quidem quid s I est om. c•prN 5-6 sive
definitio = A:E id est definitio ante quid (5, PO•t est, 5 rL2 ) rL pon. id est definitio A 02 7 prae·
missarum A 02 edd. ] differret] differt DCPMIVzrAYBHO•:E edd. I nisi om. DM*SRtV*A02 I
sicut] si (pr.um. s!cut Ra) DRA 02 quia -r; I differt] praem. non DM*SR*V* A 02 om. A80 :Eprry~µu
8 definitione] add. ita quod maior, scilicet 'omne animal rationale mortale est risibile', non
differret ab illa 'omnis homo est risibilis', si homo et animal rationale mortale non differrent in
conceptibus, sed etiam sequeretur quod subiectum et praedicatum minoris, scilicet 'omnis
homo' et 'animal rationale mortale' non differrent in conceptibus, et sic essent synonyma rNa
10 conceptus = ACP2 rN, terminus sive (et rL) conceptus P'rL A 0 terminus (add. vel alius conceptus
port definlto, 11 y not. vel: conceptus A 03 ) rel!. prry~µu [ ante est A YH 0 :Eprry~µu] 10-11 definitionis]
definitio A:Ep~µu add. per se notae D* 11-13 quia si - falsum] om. ZAYHtOt(om. denuo A 03 );
'If sign.: litteris a·b rs2 lin. anfractuosa µ 11 quia] nam :E I idem conceptus] i. c. esset C' esset
(esse :EQ) i. c. PAlii:Eprry~µu i. (unus ABG) esset c. DC2 MSRIVr AEG-r; I definitionis et definiti] defi·
niti et definitionis DCPMSRIVr add. tune :E 12 principii] quod est falsum M om. V add, quod
est falsum cprN 12-13 item - falsum] post nomen1 (p. 133, 3) ct om. MtVAH~ 12 item,
tune] similiter :E 13 quod] quorum utrumque :E I quod est falsum] etc. D 14-15 alii
sunt - definitione = AAH 0 -r;; 'If text. sign. punctis A 1 14 accepti AHO-r; 14-15 definite ...
definitione] definitione .. . definito AH 0 , 14 et om. AH 0 -r;
F 5 ArusToT., Anal. post. I c. 7 [t . 20] (Ac. 6, 75a 35-37): « Propter ipsum ergo oportet
et medium tertio et primum medio inesse »; ibidem (c. 7, 75b 10-11): «ex eodem enim genere
necesse est ultima et media esse »; c. 8 [t. 22] (c. 8, 75b 31-32).
T 1 Cf. ArusTOT ., Anal. post. II c. 9 [t. 10] (B c. 10, 94a 11 -14); c. 16 [t . 25] (c . 17 , 99a
3-4); c. 17 [t. 25] (p. 99a 21-22): « Est autem medium ratio primi termini». 2 Cf. AruSTOT.,
Topic. VIII c. 11 (0 c . 13, 162b-163a 1) .
•
•
DE ESSE DEX ET EIUS UNITATE 133
Hoc probatur secundo sic, per Aristotele m I Physicorum, 18

quod nomina sustinent ad definitionem quod totum ad partes, id
est quod nomen confusum prius est notum definitione; nomen
autem confuse importat quod definitio distincte, quia definitio
s dividit in singula 1 ; ergo conceptus quiditatis ut importatur per no-
men confuse, est prius notus naturaliter quam conceptus eius ut
importatur distincte per definitionem, et ita alius conceptus et
[3J aliud extremum a. - Ex hoc ultra: cum propositio sit per se nota
quae ex propriis terminis habet evidentem veritatem, et alii ter-
10 mini sunt conceptus quiditatis distincte ut importatur per defi.ni-
tionem, et conceptus quiditatis confuse ut importatur per nomen,

sequitur quod propositio non erit per se nota de quiditate confuse
a Sequitur textus interpolatus: Potest etiam formari ratio sic: impossibile est
eundem conceptum esse priorem et posteriorem et haberi et non haberi de eadem
15 re; sed idem potest concipi, et prius concipitur, secundum nomen quam secun-
dum definitionem, I Physicorum commento 5 2 ; igitur conceptus importatus per
nomen et definitionem non est idem.
ADCPMSRivzrsnLN A vBHGO:EQU(4J PPp-rny~µu)
1 Hoc probatur secundo] Praeterea :E I sic om. ZAYHO:E I per Aristotelem] secundum Phi-
losophum AH om. DCPMSRIVr I Physicorum] add. dicitur Pr 2 quod1 ] in corr. A 02
quia MRIZAY om . :E I sustinent] post definitionem I2AYHO' substinent in corr. A 112 sufficient Z
pertinent AG sunt A 02 I quod2 - partes] hoc (add. quod totum ad partes AHaoa) ZAYHO praem.
hoc IABG:E edd. 3 confusum om. P 2MSRIVzrsnN2 AYBHGO•:E 4 autem] enim :E 5 sin·
gularia P Rprry~µu significabilia rL I quiditatis] quiditativus vel quiditatis A
2
6 est] erit DC
PMRIV I prius] prior ArL2ABG primo A 0 -r I prius notus naturaliter] p. nat. not . PIZ nat. p .
not. :E I notusl notum rsn•Lt nota rL2 om. ABG I conceptus eius om. :E 7 distincte per de-
finitionem] p. def. dist. :E J conceptus] add. erit DSaRrrna 8 hoc] his pya om. Dzr A YBG:E I
ultra] ultra ad propositum sic CPMSRI*V' duobus declaratis infero (-fert A Y) propositum sic
<·· om. AB add. Ex hoc ultra ad propos!tum sic rLr DV2Zr A YBG:E not. vel: duobus propositis infero
0
propositum A 0 a J sit per se nota] p. sen. s. :E 9 ex] de MSRI*V* J propriis terminis] t. p.

A 8 G:E J veritatem] necessitatem :E necessitatem vel veritatem AY 10 sunt] in corr. M 2 sint :E
praem. etiam P 2 rN 10-11 quiditatis - conceptus om. Dt I distincte - nomen] ut importa·
tur confuse per nomen et distincte per definitionem :E 10 importatae ZAYBH•G 0 p 11 et
conceptus - nomen om. rnt I importatae ZAY I nomen rep. A• 12-p. 134, 2 sequitur - con·
cipiatur] sequitur quad propositio erit aliquando per se nota de quiditate significata confuse
per nomen, et de eadem significata distincte per definitionem non erit per se nota :E ['lf praem.
lectionem ut supra et not. alia exemplarium lectio habet sic :EQ sed hanc notam signat VarcatJ. Abest
et introducit lectionem sequitur - se nota verbo vel :E Q2] 12 erit] est zrnL A YBG 13-17 Pot·
est - idem= rrNaABaHaGoa.yµu [post definitione (3) AH;G-rµu]; 'lT text. sign.: Extra 12 (<ext... mg.)
!in. anfractuosa µ; lectiones variantes vide in append . B
F z.5 ARISTOT., Physic. I t. 5 (Ac . 1, 184a 26-184b 3): « Sustinent autem idem quodam·
modo hoc et nomina ad rationem. Tatum enim quoddam et indistincte significat, ut puta cir·
culus; definitio autem ipsius dividit in singularia •.
T 1 Cf. Hl!NRrcvs GAND., Summa a. 27 q. 1 ad 5 (I f. 162P). 2
,AVERROES, Physic. l
com. 5,
accepta quae non est nota nisi per defi.nitionem eadem distincte
concipiatur.
19 Haec etiam conclusio probatur, quia alias quaelibet propositio
alia, quae est necessaria et per se primo modo 1 (ut haec: 'homo est
animal', et 'corpus', usque ad substantiam), esset per se nota; nam s
si ratio utriusque extremi assignatur ex rationibus extremorum
distincte conceptis, apparet manifeste quod unum extremum in-
cludit alterum. Similiter, alias quaelibet propositio esset per se
nota in scientiis specialibus quam metaphysicus posset habere per
se notam ex defi.nitionibus extremorum, quod non est verum, lo
quia geometer non utitur aliquibus principiis tamquam per se
notis nisi quae habent evidentem veritatem ex terminis confuse
conceptis, puta concipiendo lineam confuse; evidens verum est
quod linea longitude est sine latitudine 2 , non concipiendo adhuc
distincte ad quod genus pertinet linea, sicut considerat metaphy- 15
sicus. Alias autem propositiones quas metaphysicus posset con-
cipere, puta quod linea est quanta, et huiusmodi, tales proposi-
tiones non habet geometer per se notas.
ADCPMSRIVZrBnLN A vsHGoi: Qll( PPpmy~µu)
1 nisi] dato quod pro eadem P* I per definitionem] post eadem A 8 G02:EQ om. P 2 (m<i<. P 3)ZA Y
H!O' add. distincta AG I eadem] eandem C*RrL 3 Haec etiam conclusio] Hoc etiam :E I con-
clusio] propositio R I propositio om. A YH!O! 4 alia] vera 12 om. DzrB AYBH!GO I alia - ne·
cessarial esset per se nota quae esset vera l: I quae est om. A 0 I necessaria] nota S'rL vera (PTaem.
ncccssarla per SC ct A oa add. ct nota r 02 ) sa12zrBD A edd., pon. vera nota M a o~. R add. per se CPM*
rN I et] praem. nota rN• om. Rl2ZA:E edd., add. nota I* I per se primo modo] pr. m. per se
l: 4.5 ut - substantiam om. A YH!O!(post nota, 5, et add. post substantlam, 5, i<erum cssct per sc nota
A 0 !) 4 haec = ACPrN A 01 5 et corpus] corpus animatum et l: I esset per se nota] e.
n. per se l*Z om. l: add. quod tamen non est verum prry~µu add. quod est falsum -r add. non
sunt tamen istae per se notae, quia sunt notae de quiditatibus confuse acceptis et notae aliter
quam per definitionem distincte concipiantur illae quiditates rNa 6 assignaretur D' assi·
gnetur D 2CPMSRIVzr-N A 0 :E 7 apparet] apparenter et D! patet l: 7-8 excludit DC*P*
8 alterum] aliud ABG:Eprry~µu reliquum p I Similiter] Praeterea :E add. enim rs I propositio
om. MS*RivzrsD•L A YHO! 9 specialibus] speculabilibus (pon. speclalibus Ma Pon . spcbus s a) DC!
PMSRI*VZ I metaphysicus] mathematicus v AG medicus rn! 10 definitionibus] rationibus :E
11 aliquibus] alicuius AH om. :E 12 habent evidentem veritatem] e. h. v. (v. om. AE!) AEG h. v. e.
CPMRIVZ:E I ex terminis] ex (om. S!) extremis CPS in extremis MRI*Vr 02 13 conceptis]
acceptis AH cognitis prry~µu I verum =A et verum post est A 0 -r 14 quod linea om. R! I lineal
ipsa l: J longitudo est = A est (om. R !) longitudo rell. edd. I accipiendo rBD I adhuc] aliquid A
aliam p! 15 pertineat rBD A Gprry~µu J linea om. CP 15-16 metaphysicus] mathematicus (pon.
mctaphyslcus Ra) M *SRVr 02 (in cmT.)A G 16 Alias - metaphysicus om. D! J metaphysicus] mathe·
matic us M *SR *V medicus rn• 16-17 concipere = AD cognoscere rell. edd. 17 quanta = A
species quantitatis continuae (c. q. AB contlnuae om. AG) distincta contra superficiem et corpus relt.
edd. I et] etiam Z om. AHO 17-18 tales propositiones om. l: 18 non] ideo V* si AG om.
T 1 De primo modo dicendi •per se » cf. ARrsTOT., Anal. post . I c. 4 [t. 9] (Ac. 4, 73a 34.
2
37). Cf. EucuDEs, Elementa I def. 2 (ed. HEIBERG I 3): •Linea autem sine latitudine longitudo ».
Patet hoc tertio 1 , quia bene stat demonstratio alicuius praedi, 20

cati de definite cum hoc quod illud praedicatum sit per se notum
de definitione a.
Est ergo omnis et sola propositio illa per se nota, quae ex ter, 21
s minis sic conceptis ut sunt eius termini, habet vel nata est habere
evidentem veritatem complexionis b.
a Sequitur textus interpolatus: sicut habere tres demonstratur de triangulo

cum notum sit de eius definitione, quae est: 'figura plana' 2 etc.
b Loco Est (4) - complexionis (6) textus interpolatus: Illa ergo propositio est
10 nota per se quae non habet evidentiam ex altera propositione notiori in veritate,
sed ex suis terminis intrinsecis s c.
c Sequitur textus interpolatus: ut sui sunt. Et dico, ut sui sunt: vel conceptus
confusi ut confusi sunt, vel distincti ut distincti sunt; non enim sunt idem ter-
mini definitio et definitum, quia definitum prius notum est quam definitio, eo
1s quad confusum et confusa sunt prius nota, I Physicorum "; uncle nomen defi-
niti importat rem intelligibilem modo confuso et conceptu confuso, sed per
definitionem importatur conceptus discretus circa eandem rem; et idea aliquid
potest esse per se notum secundum unum terminum, scilicet secundum defini-
tum, quad non est notum secundum definitionem.
20 Item, definitio est medium in demonstratione 5 , et definitum est conclusum;
et idea dixi 'ut sui sunt', scilicet confuse si sint conceptus confusi, et distincte
si sint conceptus distincti. Uncle definitio ut est medium non est ut declarati-
vum vel evidentius quoad nos quam ipsum definitum, sed propositio maior vel
minor est magis evidens conclusione 6 •
ADCPMSRrvzrsnLN A vsHao:E Qu(<l> FPOp'rn'"f~µ.u)
I;Q•U I habet] haberet I: habent DP sunt notae AHt I geometricus rLN geometro AH* I per se
notas = Aµ. (not. al!us l!ber: pro per se notls µ.) propter se notas ~ pro (om. A Bt) per se notis rel!. P'rn'"f\J
1 Patet] Probatur I: I hoc] haec conclusio C* ergo A I quia] quod ADA 0 I bene] vere A
CP I bene stat post definito (2) I: I stat] fiet ZAY 2 definito] distincto (pon. defin!ro Ra) R
not. vel: subiecto A 02 3 de] ex (not. vel: de rsa) r 4-6 et 9-11: Est ergo (4) - complexio·
nis (6) = CPMSRIVZr A YBHaaoa:E edd. Illa ergo (9) - intrinsecis (11) A Est ergo (4) - com·
plexionis (6) et Illa ergo (9) - intrinsecis (11) D; 9T text. Est ergo (4) - complexionis (6) sign.:
Extra ya Hoc est de corpore libri AHa !in. anfractuosa µ.; text. Illa ergo (9) -intrinsecis (11) sign.:
signo + A 1 Non Duns Da 4 Est ante per se I: I propositio om. A YBI; I illa] ante propositio SR
rar A GO? post omnis I: post nota I' ista s om. D 5 habet vel nata est habere = rsn habet (habent
D* add. vel nata est habere pa) 'DCPMSRIVrL A ID. nata est habere zrN A YBGO?:E edd. 7 -8 sicut -
etc. = P 3M 3IrsnNaA-Y edd.; 9'f text. sicut (7) - plana (8) sign. litteris a·b r 82 ; lectiones t1ariantes
t1ide in append. B 9 Illa] Ista D* 10 in] add. rei D 12-24 ut sui sunt1 - conclusio·
ne = ADO; 9T text. sign.: punctis A 1 Non Duns Da Extra 0 1 ; lectiones t1ariantes t1ide in append. B
T 1 'primo' cf. supra n. 17, 'secundo' cf. supra n. 18. 2 Cf. EucuoEs, Elementa I
def. 20 (ed. HEIBERG I 7): « Ex figuris autem trilateris aequilaterus triangulus est qui tria latera
sua aequalia habet, aequicrurius [isosceles] vero qui duo sola aequalia habet, scalenus autem qui
tria latera sua inaequalia habet ». 3 Cf. DUNS ScoTus, Rep. IA d. 3 n. 58. 'ArusTOT.,
Physic. I t. 3 (Ac. 1, 184a 21-22): • Sunt autem primum nobis manifesta et certa confusa ma·
gis •. 6 Cf. supra ad p . 132, 5. s Pro lin. 12-24 cf. DUNS ScoTUs, Rep. I A d. 3 n. 58-60.
22 Ex hoc patet quod non est dist in g u ere inter propositionem

per se notam et per se noscibilem, quia idem sunt; nam propositio
non dicitur per se nota quia ab aliquo intellectu per se cognoscitur
(tune enim si nullus intellectus actu cognosceret, nulla propositio
esset per se nota), sed dicitur propositio per se nota quia quan- s
tum est de natura terminorum nata est habere evidentem verita-
tem contentam in terminis etiam in quocumque intellectu con-
cipiente terminos. Si tamen aliquis intellectus non concipiat ter-
minos, et ita non concipiat propositionem, non minus est per se
nota quantum est de se: et sic loquimur de per se nota. lo
23 Ex hoc etiam patet·quod nulla est distinctio de per se nota in
se et naturae et nobis, quia quaecumque est in se per se nota,
cuicumque intellectui, licet non actu cognita, tamen quantum est
ex terminis est evidenter vera et nota si termini concipiantur a b.
a Sequitur textus interpolatus: sicut patet de syllogismo p erfecto , qui nullius 15

indiget ut appareat necessarius, I Priorum 1 (et in Reportatione 2 ). Haec autem
evidentia est ex habitudine principiorum sive suppositionum ad conclusionem,
quae est necessitas habitudinis 3 •
b Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Propt er idem non valet d istinctio
ADCPMSRivzranLN A YBHGO:EQU(<l> PPQp=y~ µu)

1 patet] apparet ran J distinguere] ante non A distinguendum A 0 :E 2 noscibilem] cogno-
scibilem r I nam] in ras. AB 2 quia rAG om. MV' enim post p ropositio V2 3-5 quia - per se
nota2 om. D ! 4-5 propositio esset] e . p. Di:E 5 sed - nota om. C I d icitur propositio] p.
d. I: I quia] quod AB* quae DA0 6 de] ex DCPMSRIVrI: 6-10 nata est - de se om. i:u~
6 habere] facere oacpMsaru•vrN sine D' om. S' 8 terminum r-N I concipiat] excipiat (not.
aliter: concipiat s a) S 8-9 terminos, et ita non concipiat om. P' 9 non1 ] nee :EQU? I concipiat
om. I;QUi 10 de se] ex natura terminorum :EQUi I de2 ] add. propositione DCPMSRIVZr A EG:E
edd. 11 patet] apparet A 6 I de per se nota] inter per se notum I: 12 et1 ] ut S* om . V2Z
ran A YBHGoti; add. nota DCPMSI*V*rLN A 0 ? add. ut nota R I naturae] om. I2V 2zrBn A YEHGo ;;i;
add. ut patet supra quaest. 3 A 0 i I nobis] praem. nota I* praem. in ABG edd. I quaecumque] add .
propositio I: I in se] post nota :E om. AB I per se om. vrN 13 cuicumque intellectui] cuilibet
i. rA0 om. SR' add. est per se nota DCPMRiIVzrA edd. I tamen] tantum AB* quia :E
13-14 tamen - concipiantur om. D 14 terminis] se :E I vera et nota = A vera (verus M ' ) MS
RivzrLAYHOIT nota cpr-LABG 02 I:prry~µu I concipiuntur AEHG concipiatur rL 15 -16 sicut -
necessarius = ADCPMSRI(om. I2)Vr A Goa :Eprry~µu; 'If text. sign.: punctis A 1 litteris a·b V 2 (rtxt. et ma.)
r 82 !in. anfractuosa µ Ponitur a Mauritio ut additio , sed habetur in vetustis manuscriptis u
15 sicut] ut D I p atet om. D * I nullo CP 16-18 I Priorum- habitudinis = AO; 'lf text . sign.:
punctis A 1 Extra 0 1 (texi. et mg.) 16 Reportata 0 19-p. 137 , 12 Propter idem - per se notae =
F 1 HENRrcus GAND., Summa a . 22 q. 2 in corp. (I f. 130S) . rz THOM AS, S. theol. I
q. 2 a . 1 in corp. (IV 27b-28a} ; I-II q . 94 a. 2 in co rp. (VII 169b}; De veritate q. 10 a. 12 in
corp. (ed . Parmen . IX 178b-179a}; Sent . Id . 3 q. 1 a . 2 in corp . (ed . Parmen . VI 32b-33a) .
T 1 ArusToT., Anal. priora I c. 1 (Ac . 1, 24b 22-24): « Perfe ctum vero voco syllogismum
2
nullius alius indigentem, praeter ea quae assumpta sunt , ut appareat necessarius », D IJNS
Sc oTUs, Rep . I A d. 3 n. 62. 8 Cf. ibidem,
DE ESSE DEi ET EIUS UNITATE 137
Nee valet a illa distinctio quod aliquae sunt per se notae primi 24
ordinis, aliquae secundi, quia quaecumque propositiones sunt per
se notae conceptis terminis propriis sicut sunt termini, habent
evidentem veritatem in ordine suo.
[4] Ex his ad quaestionem dico quod propositio illa est per se nota 25
quae coniungit extrema ista, esse et essentiam divinam ut haec
est sive Deum et esse sibi proprium, quo mcdo Deus videt illam
essentiam et esse sub propriissima ratione qua est in Deo hoc
esse, quo modo nee esse a nobis nunc intelligitur nee essentia, sed
10 quad aliquid est per se notum sapientibus vel insipientibus 1 , quia hoc tantum
pertinet ad conceptionem terminorum, quae supponitur ad intellectum propo-
sitionis per se notae, licet sic distinguat Boethius, De hebdomadibus 2, commu-
nem conceptionem; sed vel non est idem propositio per se nota et communis
conceptio, vel ipse intelligit de concepta, non de conceptibili, vel ratione ter-
1s minorum distincte.
• valet a Duns Scoto omittitur 3 •
ADCPMSRIVZrBnLN A vBHGo:E qu( FPpnty~µu)
codd. edd. (rep. in:ruper in forma simili7t<D~<D); 'lf text. sign.: punctis A 1 Vacat naya Zin. anfractuosa µ Poni-
tur a Mauritio ut additio, sed habetur in vetustis manuscriptis u; lectiones variantes vide in append. B
1 adnot.: Guilelmus (G. om. AHl) Varo lib. I, dist. 2, quaest. 8 AH1µu 1 et 16: valet = ca
P M RI2 r A 02:E edd. [post distinctio p1rBnp7t"(~µu] I distinctio] add. qua dicitur :E I aliquae] add.
2 1
propositiones :E 1-3 primi - notae om. R" 2 aliquae] praem. et :E 2-3 propositiones
sunt per se notae = A per (praern. sunt A 02 ) se n. pr. (add. sunt A 0 ) Ap7t~µu per se n. pr. sunt
huiusmodi :E s. p. sen. pr. Rl rel!. T"( 3 conceptis terminis propriis] term. (praern. ex A 01 )
cone. (cognit!s M 2 ) pr. DCMSRVrAH 0 t. p. c. PAY I sicut] praem. et :E I sunt om. :EQtu I ter-
mini] om. ABG add. eius p7t"(~µu I habent] habentes (praern. sunt rBa) RrBD• praem. non AB*
4 . evidentem veritatem] v. e. CP add. propositionis M 1 ABG add. ita et propositiones :EQ•u
5 quaestionem] propositum A HO I propositio om. A YH• 0 *(po.n ilia A H!Ol) I illa] ista (pon. illa M 2)
DMV A H•O om. r-B:E I per se nota om. :E 6 coniungit] praem. de Deo A 0 -r add. de Deo M 1 I
extrema ista = A ista (ilia SRT"( !taµ hacc :E) extrema (add. scllicct M 2:E add. de Dco A 0 ) rel!. edd . I
esse om. v•rB•D•:E I et om. p•v•rD• A Y:E I essentiam divinam] essentia divina vzrL AYB• add.
sub (praern. cssc D*) propriissima (propria p1rBD) ratione DP1VZrBD A Y:E [includit hanc additionem
in sequente Extra (cf. ad 6-p. 138, 1) V2] 6-138, 1 'lf ut - beatis sign. Extra ya 6-7 haec
est= AA 0 haec D est haec rel!. edd., add. Deus est ABa add. sub propria ratione est haec rL
7 sive - proprium om. v•zrBDtAYH• 0 •:Ep~ 7-p. 138, 1 quo - beatis] om. Am 0 •p=~u;
'lT sign.: Vacat rB Zin. anfractuosa µ (cf. ad 6-p. 138, 1)
2 8-9 hoc esse] hoc est rN A 8 * haec es·
sentia A 0 om. Aiq 9 a nobis] post intelligitur ABG add. in se P I a nobis - essential int. nunc
a nobis nee ess. A 0 l nee ess. int. nunc a nobis :E nee ess. a nobis nunc int. Aiq 12-15 licet
sic - distincte = ADCPMSRivzr A YBHaGOa:E=<Dy~<Dµu; 'lT text. sign.: punctis A 1 Vacat D 1 Extra
ya Secundum multos debet sequi hoc (et sequitur textus) 7t<D~<D Ponitur a Mauritio ut additio, sed
habetur in vetustis manuscriptis u; lectiones variantes tride in append. B
F I HENRicus GAND., Summa a. 22 q. 2 in corp. (If. 131T).
T 1 Cf. HENRlcus GAND., Summa a. 1 q. 12 in corp. (If. 22L); a. 22 q. 2 in corp. (f. 1318-T);
THOMAS, S. theol. I q. 2 a. 1 in corp. (IV 27b-28a); I-II q. 94 a. 2 in corp. (VII 169b); De veritate
q. 10 a . 12 in corp. (ed. Parmen. IX 179a). 2 BoETHius, De hebdom. (PL 64, 1311; ed.
Peiper 169, 17-23). 3 'valet' cf. p. 136, 19.

ab ipso Deo et a beatis, quia propositio illa ex suis terminis habet

evidentem veritatem intellectui, quia illa propositio non est per
se secundo modo 1 , quasi praedicatum sit extra rationem subiecti,
sed per se primo modo 2 et immediate ex terminis est evidens, quia
est immediatissima, ad quam resolvuntur omnes enuntiantes ali- s
quid de Deo quomodocumque concepto. Est igitur ista 'Deus
est' sive 'haec essentia est' per se nota, quia extrema illa sunt
nata facere evidentiam de ista complexione cuilibet apprehendenti
perfecte extrema istius complexionis, quia esse nulli perfectius
convenit quam huic essentiae. Sic igitur intelligendo per nomen 10
Dei aliquid quod nos non perfecte cognoscimus nee concipimus
ut hanc essentiam divinam, sic est per se nota 'Deus est'.
26 Sed si quaeratur an esse insit alicui conceptui quern nos con-
cipimus de Deo, ita quod talis propositio sit per se nota in qua
enuntiatur esse de tali conceptu, puta ut de propositione cuius 1s
ADCPMSRivzrBnLN A YEHGo:E Qu(<D PPp-rny~µu)

1 Dec J om. :EU add. etiam ZAY add. essentia divina (eas. div. om. A os) sub propria ratione et
hoc (et hoc om. A OS) sive «If sign. Vacat rN2 ) rN AO! I et a beatis] om. ABt add. intelligitur ut est
hie AG add. est per se no ta :E I quia] quae D praem. Responsio est A Ha 1·2 propositio -
quia illa om. It 1 propositio illa] i. (ista V) pr. (pr. om. A 0 *) CPI'VZrAY 0 om. :E I illa om.
DMSRAEG I suis] propriis AEG 2 intellectui] in tantum DP2M 111vr-L A:Ep=~µu om. CP'
M'SRZrLy I quia] quod DP M I!Vr-L A-Y:Ep=~µu I illa] ista AE 0 :E ita AG
2 2 4 sed] add. est
M 2IZ I per se] om. AB add. et A 0 I mode om. ABG I et] etiam :EU om. rn•A 0 I immediate= A
AH immediate et :E immediata (·tlsstma A 0 ) et rel!. edd. I est = A 5 estJ post immediatissima
CMI*VZ ex s om. R"-YHO• 1 omnes] om. rNt add. propositiones :Ep7tj'~µu 6 quomodocum·
que] quocumque mode D quocumque MSR qualitercumque CPVZA:E quibuscumque ArN• I
concepto J accepto (add. vcl quocumquc modo conccpto A Ga) rB A BG concedendo A 6-15 Est igi-
tur - puta] om. ZAY; 'If sign.: littpis a-b V2(1ext. et mz.)rB2(1ext. et mz,)na !in. anfractuosa µ [rep.
litteram a ante Sed si (13) V!(text. et mi-}, sed om. VS; includit in litteris a-b etiam verbum ut (15)
Vl; excludit a lin. anfractuosa verbum puta (15) µ] 6-12 Est igitur - Deus est] om. AHtot
l;QtU; 'If sign.: Extra ruNa Additio \) 7-8 extrema illa sunt nata = A:EQ! illa (ista DSRIABH!GO!p
7tj'~µu) extr. nata sunt DCPMSRIVABH!GO! edd. extrema nata sunt r 8 ista] illa AMVA 0 !
l;Q! I complexione] conceptione A:EQ! compositione A 8 9 extrema istius complexionis] ipsa
AH! J istius] illius DPrBDl;Q! praem. ipsius A 11 aliquid] aliud AB om. A 0 I cognoscimus
nee concipimus] cognoscimus rs:EQ! concipimus AH! add. sed a Dec vel a beatis perfecte con·
cipitur,,. 12 sic] haec Dadd. haec p7tj'~µu add. ista AH! 13 quaeratur] quaeritur DCPM
SRIAH:E quaeretur AEZ quaerer.etur AG sequeretur AB' I an] utrum AHO J insit] conveniat A 0
insit vel conveniat AG I nos] nunc :E 13-14 concipimus de Dec] de Dec cone. :E 14 ta·
lis = A J propositio sit] s. p. DCPMSRIVr A-Y I sit per se nota post conceptu (15) :E
15-p. 139, 1 puta - concipi om. :E 15 puta] om. C 2 add. necessario (-ccsse I2V!r 8 DAB!H 5 )
esse C*PM1IV1r-LABaHGo,,- [includunt hanc additionem in litteris a-b, de quibus cf. ad 6-15, V 2
rB2 , quod non videtur de rn] I ut] in ras. rn 2 sive in ras. rB 2 sed ZA y om. p7tj'~µu add. sed v· add.
si rN• A 02 I de2] in tali p7tj'~µu
T 1 De secundo mode dicendi «per se• cf. AlusTOT., Anal. post. I c. 4 [t. 9] (Ac. 4, 73a
2
37-73b 5). De prime mode dicendi •per se» cf. supra p. 134 nota 1.
extrema possunt a nobis concipi, puta, potest in intellectu nostro

esse aliquis conceptus dictus de Deo, tamen non communis sibi
et creaturae, puta necessario esse vel ens infinitum vel summum bo-
num, et de tali conceptu possumus praedicare esse eo modo quo
[5] s a no bis concipitur, - dico quod nulla talis est per se nota, prop-
ter tria:
Primo, quia quaelibet talis est conclusio demonstrabilis, et prop- 27
ter quid. Probatio: quidquid primo et immediate convenit alicui, de
quolibet quod est in eo a. potest demonstrar~ propter quid per illud
lo cui primo convenit tamquam per medium b. Exemplum: si triangu-
lus primo habeat tres angulos, aequales duobus rectis, de quolibet

contento in triangulo potest demonstrari quod habeat tres angulos
demonstratione propter quid per medium quod est triangulus,
puta quod aliqua figura haberet tres, etc., de qualibet etiam specie
1
ls trianguli quod habeat tres, licet non primo • Esse autem primo
convenit huic essentiae ut haec quomodo videtur essentia divina

a beatis; ergo de quolibet quod est in hac essentia quod potest a
nobis concipi, sive sJt quasi superius sive quasi passio, potest de-
aSequitur textus interpolatus: sive superiori sive inferiori, vel de passione.

20 bSequitur textus interpolatus: de superiori particulariter et de particulari
universaliter 2.
ADCPMSRivzr»oLN A YBHGoi;Qu(FPp-my~µu)
1 puta] verbi gratia l: add. prout R I puta, potest] potest enim pn-y~µu 1-2 potest -
esse om. ABHtOt I potest - de Deo] aliq. cone. de Deo esse in int. nostro l: 1 in intellectu]
intellectui AG2 2 esse] haberi DCPMSRIVZrAH1o1 add. est A I aliquis] ante potest (1) AG
om. MSRvr-N add. proprius IZ I dictus] communis (post Deo AG pon. dictus A 02) A H•GO conveniens
post Deo AB om. zr»DAY I tamen om. DMSRivzrLNAY:E I sibi] Deo AG 3 puta] add.
quod sit l: I necessario esse] necesse esse· ABG necessario (-rium rL-r necesse 12 om. P') ens (esse
M 212) DCPMSRIVZr A Y edd. ens necessarium l: I vel2] et (pon. vel M 2 ) MRV om. l: add. etiam rN
3.4 summum bonum] ens summum l: 4.5 et de tali - concipitur om. ABHt 0 •-r I quo a] a quo
l;QU• 5 a nobis om. AG 7 quaelibet om. M*SRPVrL I est conclusio] c. e. R cognitio est -r
propositio est l: I conclusio om. or 0 •AYHO I demonstrabilis] demonstrata ACPMSRV essentialis
Dt I et] etiam DCPr AB 2 HG01; 8 Probatio] Probo I Propositio z· add. quia cpr»D I quidquid]
quia D* om. i;ut add. enim l*Z 10 primo convenit] c. p. DCPMRIVZ 11·14 aequales -
etc. om. AB• 11 duobus rectis] etc. A 0 I de] in M*R praem. et P 12 in] sub AG add. et
sub M 3 12-13 angulos demonstratione om. l: 14 habet CPMSRIVzr» 0 L'NAB1G habeat D
rL2A 0l: I etc.] et l:-r et tune A 0 14-15 de qualibet - quod] quod quaelibet species trianguli
l: 15 trianguli] add. potest demonstrari r»D 16-17 quomodo - beatis om. ABHO!p=f3
17 -18 quod po test - passio om. A Ht 18 quasi1 om. A -Y I sive2 ] add. sit l: 19 sive -
passione = P 3M 3r 8 (om. 82 )DLNAHaGO edd.; 'lf text. sign. lin. anfractuosa µI sive1 ] add. de AG add.
sibi edd. I sive superiori om. AH! I sive2 ] vel A 0 20-21 de superiori - universaliter =A
T 1 Cf. ARISTOT., Anal. post . I c. 22 [t. 39] (A c. 24, 85b 23-27. 86a 14-30). t.. .2 Cf.
DuNs ScoTUs,:_Rep. IA d.:3 n . 64.
monstrari esse per hanc essentiam sicut per medium demonstra-

tione propter quid, sicut per hanc 'triangulus habet tres' demon-
stratur quod aliqua figura ha bet tres; et per consequens non est
no ta per se ex terminis, quia tune non demonstraretur propter
quid a.
28 Secundo sic: propositio per se nota, cuilibet intellectui ex ter-
minis cognitis est per se nota. Sed haec propositio 'ens infinitum
est' non est evidens intellectui nostro ex terminis; probo: termi-
nos enim non concipimus antequam earn credamus vel per de-
monstrationem sciamus, et in illo priori non est nobis evidens; 10
non enim certitudinaliter earn tenemus ex terminis, nisi per fidem
vel demonstrationem. ·
29 Tertio, quia nihil est per se notum de conceptu non simpliciter
simplici nisi sit per se notum partes illius conceptus uniri; nullus
autem conceptus quern habemus de Deo proprius sibi et non con- 1s
veniens creaturae est simpliciter simplex, vel saltem nullus quern
nos distincte percipimus esse proprium Deo est simpliciter sim-
a Sequitur textus interpolatus: V el fiat ratio in breviori forma sic: quod eon-
venit alicui primo, non eonvenit alteri nisi per naturam illius eui primo eonve-
nit; sed esse primo eonvenit huic essentiae divinae, igitur nee alieui proprietati zo
nee alieui alteri eonveniet nisi per naturam essentiae. Nulla igitur eomplexio i
qua enuntiatur esse de aliqua proprietate huius essentiae quam nos eoncipimus
de Deo, est primo vera, sed per aliud vera, et per eonsequens non est primo et
per se nota 1.
ADCPMSRlvzrsnLN A vEHGo:EQU(FPQpmy~µu)
1-2 demonstratione] demonstrativum A om. rs 3 quod] quia v hoc ZAY:E om. AEHGO;; .I
aliqua] alia A Y de hac AB' haec I2 AE2 HGo;; 3.5 et per- propter quid] om. A YH;;O•u; 'If sign.:
litteris a-b rn 2 lin. anfractuosa µ 4 nota per se] per se nota (add. talis conceptus A 03 ) r AEH~GO~ I
per se om . 1 2 4-7 ex terminis - nota om. AE;; 4-5 quia - quid om. 12 7 est ante
cuilibet (6) :E I per se nota] evidens :Ep7t"f~µu I Sed haec propositio] Hoc A YHOt Haec pro·
positio A 02 8 evidens] nota sive evidens P7t"f~µu J probo] probatio DCPMSlVzr·BAYBG
edd. probatur AH propositio (pon. probo R 3) R verbi gratia rs cuius ratio est quia :E om. A 0 •
8-9 terminos enim] enim (om. AB 1) tales term. AB tales enim terminos edd. tales terminos A 0 :E
9 enim] in ras . 12 eius (prcum. cnim rn2 ) p 2 rsn om. Z I non] eius in ras. I2 om. C 2P 2M 2RV2rBDLN!
AYEH•GO*:E edd. I concipimus] cognoscimus AH I antequam] prius (ante conclp!mus) quam P7t"f~µu
tamquam rL I earn] ipsam :E om. AB 9-10 per demonstrationem] demonstratione D
11 certitudinaliter earn] e. c. CPMSRlVZA Y I ex terminis om. DAYHO• 12 vel] add. per CM
SRlzrnL A vo2 13 de conceptu om. AG 14 illius] istius DAYB illi lZ 15 autem om.
AYH•O 16-p. 141, 1 vel saltem - simplex] om. rNAH;;O;;-r; 'II sign. Extra v 1rs 2 16 nullus]
add. conceptus :E 17 percipimus] in corr. P 2 percipiamus Dsvrso A YBG:E concipimus (-plamus
AH? ant< dlstlnctc A 0 l) RlZAH~O? 18-24 Vel fiat - per se nota = AO; 'If text. sign. Extra 0 1
(text. et mg.)
T 1
Cf. DvN~ Scon;s, Lect~ra l d. Z n. ZZ.
DE ESSE DBI ET EIUS UNITATE 141
plex 1 a; ergo nihil est per se notum de tali conceptu nisi per se no-
tum sit partes illius conceptus uniri: sed hoc non est per se no-
tum, quia unio istarum partium demonstratur, per duas rationes 2 •
Maior est manifesta per Philo sop hum V Metaphysicae cap. 30
5 De {also, quia ratio in se falsa, est de omni falsa; ergo nulla ratio
est de aliquo vera nisi sit in se vera. Ergo ad hoc quod cognoscatur
aliquod esse verum de aliqua ratione, vel ipsam esse veram de ali-
quo, oportet cognoscere ipsam in se esse veram; non est autem
ratio in se vera nisi partes illius rationis sint unitae. Et sicut opor-
io a Adnotatio Duns Scoti: I! Haec minor ponitur ex opinione de

univocatione
conceptus communis Deo et creaturae 3 ,
qua opinione mutata minor sumetur
haec: 'multi conceptus in quibus concipimus Deum non sunt simpliciter simpli-
ces', et concluditur conclusio particularis, non universalis sicut per duas pri-
mas rationes 4 • Aliter potest sumi minor sic: 'nullus conceptus noster proprius
is Deo et quern percipimus esse proprium Deo est simpliciter simplex', quia licet
conceptus entis factus per creaturam sit simpliciter simplex et proprius Deo
secundum aliam opinionem 5 , tamen non est perceptus proprius, quia secundum
Henricum videtur quad in illo conceptu propter similitudinem et simplicita-
tem non distinguimus Deu_m ab aliis 6 , - intellige: non distinguimus percepti-
20 biliter, quia licet conceptus sit distinctus, non tamen percipitur a nobis ut
distinctus conceptus. ll
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGO:l;QU(<J>PPp-rn-y~µu)
1-3 ergo nihil - rationes] repetunt in forma simili: ante Haec minor (10) P ('IT sign. Extra P)
post conceptus (21) p<l>7t<1>~<1>µu ('IT sign.: Additio u !in. anfractuosa µ); 'IT sign. Extra ca 1·2 per
se notum sit] p . se sit n. D sit p. se n . rI: 2-3 sit - notum om. AEt 3 istarum] post par·
tium P illarum CMSRVr ABHO:E I demonstratur] add . ut patet I;, add. patet A 02 I per duas
rationes om . ZAYBtp<1>7t<1> ~<1> 5 in] de I:> I de omni falsa] omnibus falsa I: falsa de omni subiecto
M 2 IZ 5-6 ergo - in se vera] om. 12ZAYBHOt; 'IT sign. litteris a-b rs2 6 de aliquo] de aliqua u
alicui :E I cognoscitur AP* 7 aliquod] aliquid DCPRIZrN A YHO:E I ipsam] ipsum AAE 0 *
rationem > 7-8 esse2 - ipsam om. ABt 7 veram] verum AAEi 7-8 de aliquo - veram
om. MtVtI;Qt 8 cognoscere om . CP I in se] post esse AE2 G post veram CP om. AH I autem]
ante est rn enim (ante est rs) ram om. CtPMSRIVtrLN/ ABHG*O 9 ratio] om. I: add. haec
A 02 I illius] ipsius P huius (pon. illius M 2) MV I sicut] sic I2AEHO 10-21 Haec minor - con·
ceptus = ADCPMSRivr-L AEGoap<1>n<1>~<1>µu [post demonstratur (3) p<l>7t<1>~<1> post rationes (3) µu
post cognosci (p. 143 , 2) r-LA Oi]; 'IT text. sign.: Extra C 3S3I2 (text. et mg.)v1rs1n1 Vacat P 2 Additio u
lin. anfractuosa µ, text . Haec minor (10) - rationes (14) sign. Extra P 2 , text. Aliter (14) - con·
ceptus (21) sign. Extra rNI; lectiones variantes vide in append. B
F 4 ARISTOT., Metaph. Vt. 34 (~ c. 29, 1024b 31-32): • Falsa autem ratio nullius est sim·
pliciter ratio ».
T 1 Cf. DuNs Sc orns, Ordinatio Id. 3 pars 1q.1-2 n. [5-20]; d. 8 pars 1 q. 3. 2 Cf.
3
supra n. 27. 28 . De hoc cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 3 pars 1 q. 1-2. 3; d. 8 pars 1
q. 3. 4 Cf. supra n. 27. 28. 6 id est non univocationis sed analogiae, quam tenet
etiam Henricus Gandavus. Locus de quo sermo cf. HENRICUS GANO., Summa a. 21 q. 2 arg. 1
in opp. et ad 3 (I f. 124E. 125Q). 6 lb. ad 3 et ad 2 in opp. (f. 125Q.-V).
tet scire quantum ad praedicationes quiditativas quod partes ra-

tionis possint uniri quiditative, puta quod altera contineat alteram
formaliter, ita quantum ad veritatem propositionis enuntiantis
esse oportet cognoscere partes rationis subiecti vel praedicati uniri
actualiter. Exemplum: quemadmodum illa 'homo irrationalis est s
animal' non est per se nota loquendo de praedicatione quidita-
tiva, quia subiectum in se includit falsum, quia propositionem in
se includentem contradictoria, ita ista 'homo albus est' non est per
se nota si non sit per se notum hominem et album per se coniungi
actu; quia si non coniungantur in actuali exsistentia, haec est vera 10
'nihil est homo al bus', et per consequens sua conversa vera 'nul-
lus homo albus est'; ergo sua contradictoria falsa 'homo albus
est'.
31 Probatio minoris: quemcumque conceptum concipimus sive
boni sive veri, si non contrahatur per aliquid ut non sit conceptus 1s
simpliciter simplex, non est proprius conceptus Deo. Voco autem
conceptum simpliciter simplicem qui non est resolubilis in alios
ADCPMSRivzr»oLN A YBHGoi;Qu(PPp-rny(3µu)
1 praedicationes] comp. A propositiones i;u propositiones vel praedicationes I;Q 1-2 ra·
tionis] praem. illius rp7t)'(3µu add. illius A 02 2 possunt DCPMRVrAEHG I altera] una AG I
contineat] in corr. r 02 continet A BG-r contrahat (not. vcl: contlncat A oa not. alius libcr: contlncat µ) C 212Z
A YH 0 1:(3µ contrahit D concipiat R not. vel: contrahat r»a I alteram] aliam RABGI; 4 rationis]
rationes A'M• ratione A 1 om. AG I subiecti vel praedicati] scilicet subiectum et praedicatum l:
5 actualiter] virtualiter (not. vcl: actualitcr A 02 ) A 0 I quemadmodum] sicut l: I illa = A-r haec
AB 2(1n ra.s.)G ista rel!. edd. 6 praedicatione] propositione rot ratione re 7 in se - proposi-
tionem om. I: I falsa CPM*RVzr-0 AYHo 7-8 in se] post includentem (8) DCPMSRIVZrAH 0
post contradictoria (8) l: om. AEG 8 includit l: I contradictoria] contradictionem AEGO con·
tradicit V 9 si non] nisi l: edd . I notum] add. album et per se notum (9'[ sign. Vacat rN 2)
I'N add. album et per se notum hominem et A oa 9-10 coniungi actu] a . c. DCPMSIVZr AYHo
10 coniungantur = A coniungitur A YHOi coniunguntur A 02 rel!. edd. I in actuali exsistentia = A
actu (praem. In r 02 not. vcl: In actuali cxslstcntia r 0 a) r» 0 A HGTC(3µu in actu (no!. Id est: In actual! cxslstcntla
A oa) zrL A YEOI;-r in (om. p) actu vel in actuali exsistentia {vcl In actual! cxsist. om. 12) DCPMSRIV
rNpy I est vera] v. e. (crlt r» 0 ) CPMSRivr-LAYHO 11 nihil] nullus AG I homo] add. etiam
AG I conversa] add. est DCPMRIVzrN edd., add. erit A 02 I vera] falsa D* om.1: 0 12 albus
est] e. a. A• album e. IV add . aliquid l:p1t(3µu add. aliquid (praem. est D*M*V* AG) vel ens (ens] clus y)
DCPMSIVzr A-ry 12-13 ergo -est om. R 12 contradictoria] contradictio AG add. est DC
PMV 12-13 albus est] e. a. A+v add. aliquid p7t)'(3µu add. aliquid vel ens reo pon. vel haec
'homo sanus est medicus' A 0 a 15 non1 om. ABH*O* I contrahatur] in corr. 0 2 contrahitur
ABtGp7t)'(3µ I aliquod A-r I non sit conceptus] s. c. n . D sit et non cone. rL fiat cone. (add . ct
AB) non V2zr» 0 AYE 16 simplex] add. ut dicendo summum bonum vel infinitum bonum
(add. vcrum r 0 ~AB~G*) vel verum {vcrum om. p7t)'(3µu) increatum (crcatum AG*) vel bonum (bonum]
fincm summum A 0 -r lmmcnsum p7t)'(3µu; vcl vcrum - bonum om. r 0 ~A~) et sic de aliis (ct - aliis]
vcl hulusmodl r 0 ~AE~G) r 0 aABaHaGO edd. I non] nullus talis AWGOp7t)'(3µu praem. si autem non
contrahatur AG om. -r I conceptus om. l:pTC(3µu I Deo] add. si autem non contrahatur, nullus
talis est conceptus proprius Deo -r I autem om. r 17 alios] aliquos V*r A 0 praem. aliquos I*Z
conceptus simplices quorum quilibet possit actu simplici distincte

cognosci.
[6] Ex ista ratione ultima 1 patet ad istas instantias 2 , cum arguitur 32
'haec est per se nota, necesse esse est' - probatio, quia oppositum
s praedicati repugnat subiecto; si enim non est, non est 'necesse
esse' 3 , - 'haec etiam est per se nota, Deus est', quia secundum om,
nem expositionem quam ponit Damascenus cap. 9 dicitur 'Deus'
ab operatione actuali, scilicet a fovere vel ardere vel videre, ergo
secundum omnem acceptionem idem est 'Deus est' sicut 'operans
lo actu est', quae videtur per se nota, quia ut prius" oppositum prae,
dicati repugnat subiecto a.
aSequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Dicitur quod haec propositio

'operans actu est' potest praedicari esse tertium adiacens, vel secundum, et ita
praedicari esse ut nunc vel esse habituale; primo modo non est per se nota, se-
1s cundo modo est per se nota. Sed hoc non est logice dictum, quia secundum
Philosophum II Perihermeneias 5 esse non praedicatur tertium nisi quando ter-
tium adiacet sibi tamquam praedicatum: quando autem nullum adiacet sibi ter-
tium, praedicat esse proprium, quod est praedicari secundum adiacens; hie
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGoLQu(«I>PPprny~µu)
1 conceptus om. rso I simplici distincte] simpliciter dist . AGµ distincto I' 80 * 2 cogno·
sci] add. ut dicendo summum bonum vel verum increatum, immensum; et sic de aliis (cf. p. 142
ad 16) AH adnot . Similiter potest dici de praedicato: si includat plures conceptus , vel unum con·
ceptum simpliciter, non simpliciter simplicem, tune propositio non est per se nota nisi sit per se
not'..im partes praedicati uniri in actu, ut dicendo 'Sortes est animal irrationale' vel 'est homo
albus' A 0 a 3 istas] illas rso quasdam V:AYBGL I cum] add. enim L 4·6 necesse - nota
om. Lut 5 non est, non est] non est VtI'Lt ABt 6-7 omnem] communem (not. alius Uber: om·
ncm µ) AG edd. illam rso 7 Damascenus] praem. libro XII M 3 add. libro AG add. (pon. I' 8 l)
libro I (11 y) 12rsaoa edd. J cap. 9] 9 cap. A 0 cap. 1 V 2Z cap. 5 R cap. 12 prc~µu 8 scilicet
a = AD scilicet vel ~ scilicet I2 I vel ardere] ardere vel fovere R vel addere A I vel videre] vel
considerare prcy~µu om. P*-r 9 omnem] communem edd., om. Ct J acceptionem] acceptatio·
nem (not. vcl: conccptloncm A 0 a) A 0 conceptionem CPRI*V* A 0 operationem y 9-10 operans
actu] a . o . (add. est olcut actu r 0 ) I' 80 *AYHO 10 videtur] praem. etiam rso add. esse rso I prius]
add . dictum est PA 0 -r add. probatur quia A oa 11 subiecto] add. scilicet quod (add. allquld ll) sit
actu operans et quod (q.J lllud ll om. A 00-r) non sit PAGO edd. 12-p.144, 10 Dicitur quod -
esse secundum = codd. edd .; 'If text. sign.: punctis A 1 D 2 Vacat D 3V'IZ2 !in. anfractuosa µ [inc!u·
dunt sub Vacat etiam Ideo aliter (p. 144, 1) VlZ1]]; lectiones variances t!ide in append. B
F 7 DAMAsc., De fide orth. I c. 9 (PG 94, 835-838): « Secundum nomen est E>ecl, (id est
Deus), quae vox vel a verbo Oeew ducta est, quia currat et omnia circumobeat; vel ab aiOw , id
est urere, Deus enim ignis consumens est; vel denique dncl Toil OeaaOai, hoc est, quia omnia con·
spiciat».
T 1tertia, cf. supra n . 29-31. 2 duas, sequentes, hie n. 32. 3 Cf. supra n . 11.
' hie supra, n. 32. 5 ARISTOT ., De interpr. II c. 1 (c. 10, 19b 19-22): « Quando autem est
tertium adiacens praedicatur, dupliciter dicuntur oppositiones. Dico autem, ut est iustus homo,
est tertium adiacere nomen vel verbum in affirmatione ».
33 Ideo aliter respondeo ad istas 1 , quod nulla istarum propositio,

num est per se nota, 'necesse esse est' vel 'operans actu est', quia
non est per se notum partes quae sunt in subiecto uniri actualiter.
Cum <licit 'oppositum praedicati repugnat subiecto' 2 , dico quod
non sequitur ex hoc propositionem esse per se notam nisi ista re, s
pugnantia sit evidens, et cum hoc etiam sit evidens utrumque ex,
tremum habere conceptum simpliciter simplicem vel quod con,
ceptus partium simpliciter uniantur "'.
autem sibi nihil adiacet; ergo praedicat praecise quod in se est, et ita praedicatur
esse secundum. 10
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Contra istud: si oppositum prae, (7]
dicati repugnat subiecto, ergo consequentia est bona ponendo subiectum in ali,
quo antecedente et praedicatum in aliquo consequente, inferendo consequens
ex tali antecedente, puta 'a est necesse esse, ergo a est', quia oppositum con,
sequentis repugnat antecedenti. Sed omnis consequentia necessaria tenet virtutc 15
alicuius necessariae categoricae, et ita categorica est quae unit extrema, ratione
quorum tenet consequentia; ergo talis est propositio necessaria, puta ista 'necesse
esse est' vel 'operans actu est'.
Respondeo: quando in antecedente includuntur duo opposita et infertur
consequens, non infertur ratione totius extremi, quia totum extremum nullum 20
unum conceptum facit, sed tantum ratione alterius partis extremi, puta, sequitur
'homo irrationalis est, ergo animal est'. Ratio consequentiae non est 'homo ir,
rationalis', quia nullum conceptum facit, sed 'homo' in antecedente et 'animal'
in consequente; et ideo categorica per se vera debet formari ex illis extremis,
quae sunt ista: 'homo' est 'animal'. Ita in proposito; si propositio habeat extre, zs
mum non simpliciter simplicem, cuius partes non sunt per se notae uniri, et ali,
quid infertur ratione talis extremi non ~impliciter simplicis, infertur ratione al,
terius partis, quae includit illud quod infertur in consequente; et ideo tenet
ADCPMSRivzrsoLN A YEHooL QU( PP P"'1tYf3µu)
1 aliter] post respondeo r-SAHO om. rs I respondeo] dico L om. D' I ad istas om. n•ABG
L I istas] illas DlCPMSRIVr obiecta AH omnia (add. lsta A 02 ) A 0 instantiam ZAY instantias p7t
yf3µu add. instantias rso I istarum] illarum CPMSVzr-L A YH 2 necesse - actu est om. L
·3 partes quae sunt om. rs• I sunt] insunt A 0 3-4 uniri - subiecto om. P' 3 actualiter]
add. vel includi formaliter in subiecto A oa 4 Cum] praem. Et L I dicit] dicitur prsoNt A 0 L
5 non sequitur ex hoc] ex h. n. s. L I ex hoc propositionem] p . ex h. rN add. illam rso I ista]
ilia D*CPMSRIVZrAYHL 5-6 repugnantia] repugnare DZAH add. re AY 6 sit1 ] esset
CPMSRl*Vr I et - evidens om. Lu; I etiam om. D•AEG I etiam sit] s. e. ZLQU! esset sic A 0 '
si etiam sit A 02 6-7 extremum] exemplum D om. Z 7 habere] add. generaliter A 0 I vel]
et L I quod = AA2 (om. 82 ) 0 7-8 conceptus] conceptum vel conceptus P 8 simpliciter =A
AEGL I uniantur = AA8 ' 0 uniri A 82 re!!. edd ., add. si non sit (add. conceptus prryf3µu) simpliciter
simplex PA 0 prryf3µu 11-p.145, 20 Contra istud - consequentis = codd. edd.; 'IT text. sign.:
punctis A 1 D 9 Vacat D 3P 1Vi Vacat (in text.), sic in libro (in mg.) Z2 !in. anfractuosa µ; lectiones va·
riantes vide in append. B
Cf. ibidem.
DE ESSE DEI ET EIUS UNlTATE 145
Lii. - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIA SECUNDAB Q.UABSTIONISJ
[8J Ad argumentum principale Damasceni 1 : potest exponi de 34

potentia cognitiva naturaliter nobis data per quam ex creaturis
possumus cognoscere Deum esse, saltem in rationibus generalibus
s (subdit ibi qualiter cognoscitur ex creaturis!), vel de cognitione Dei
sub rationibus communibus convenientibus sibi et creaturae, quae
cognita perfectius et eminentius sunt in Deo quam in aliis. Quod
autem non loquatur de cognitione actuali et distincta Dei patet
per hoc quod di cit ibi: « nemo novit eum nisi quantum ipse re-
10 velavit ».
Ad secundum 2 dico quod Anselmus non <licit istam propo- 35

sitionem esse per se notam, quod apparet, quia non potest inferri
ex deductione eius quod ista propositio sit vera nisi ad minus per
virtute categoricae, coniungentis ista duo, alteram scilicet partem extremi ante-
15 cedentis et alteram partem consequentis. Ista est haec 'esse est', non autem
'necesse esse est'. Per idem ad illud 'si non est actu, non est operans', et ad•
oppositum 'si est operans, est ens actu': nam in subiecto includuntur plura, quo-
rum alterum praecise est ratio consequentiae, non autem totum; et ideo non
est propositio necessaria uniendo totum extremum antecedentis cum extrema
20 consequentis.
• Loco ad a Duns Scoto ponitur: per 3 •
ADCPMSRrvzrsnLN A YEHGo:EQu(FPp-rny~µu)
2 argumentum] primum rs:E praem. primum IZ I Damasceni: potest exponi] p. e. Dama·
scenus :E 3 cognitiva] not. vel: collativa A oa j naturaliter nobis] nob. nat. CPMRIVZ j ex
creaturis =A statim ex creat. prry~µu ex creat. (creatis "t"} statim rel!. T 5 subdit ibi = A et ita
subdit CP uncle ibi subdit :E et ibi (ibi] ideo in ras . AH2) subdit (-ditur T) rell. edd., add. statim
D j cognoscitur] cognoscendus sit :E om. M'V' 5-7 vel de - aliis] om . ZA YB!; 'ff sign .: Vacat
P 2 litteris a-b V2(text. er mg.)r 82 5 vel - Dei om. :E I cognitione] cognitionibus A add.
actuali rsi add. actuali et distincta (dist.] confusa rNi) D ipirLN 5. 7 Dei - cognita om. D'
6- 7 sub rationibus - aliis ante patet (8) praemittendo sed ante sub :E 6 communibus] om. D!
A 0 • add. et M 2 (om. M 3 ) j convenientibus om. :E j creaturis AE! edd . 7 cognitae :E j et emi·
nentius om. D j aliis] add. creaturis A 8 loquitur r loquuntur M j de cognitione] in corr. D 2
om. R I actuali] not. aliu s liber: unita µ I Dei post cognitione :E 9 hoc] illud rso I quod]
add. ipse rso I ibi om. ABG 9-10 revelaverit :E revelat DAG 11 Anselmus] Augustinus RI
dicit] ostendit A 0 j istam] illam (post pro pos!t!onem, 11-12 :E) MSRIVZr AEHG:E 11-12 proposi-
tionem] add. communem p 12 esse om. D*P*:EQU! j quod apparet] patet :E j non potest inferri)
post vera (13, ,.d fieri loco lnferr! ZA·H) zrsA rep. post vera (13) r 0 • 13 ex deductione eius]
ex inductione eius A deductio eius ostendens zrs A deducendo post nisi :E I ista] illa CPMSIV
r-LAEHG I ista propositio om. :E I ad minus post syllogismos (p. 146, 1) :E 13 -p. 146, 1 per
duos syllogismos] duobus syllogismis AH
F 5 DAMASC., De fide orth. I c. 3 (PG 94, 795-798). 9 lb . c . 1 (col. 790).
T 1 Cf. supra n . 10. 2 Cf. supra n. 11. 8 Ponit 'per' putando se posuisse 'Ad
idem per illud' loco • Per idem ad illud • (lin. 16).

146 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 1 R.· 1-2
duos syllogismos, quorum alter erit iste: 'omni non-ente ens est
maius, summo nihil est maius, ergo summum non est non-ens',
ex obliquis in secundo secundae 1 ; alius syllogismus est iste: 'quod
non est non-ens est ens, summum non est non-ens, ergo etc.'
Quomodo autem ratio eius valeat dicetur in sequenti quaestione,
argumento sexto 2 , de infinitate probanda.
36 Ad probationem maioris 3 (dico quod maior est falsa quando ac-
cipitur 'illud esse per se notum est', tamen maior vera, non tamen
per se nota) cum probatur quia 'oppositum praedicati repugnat
subiecto', dico quod nee per se evidens est oppositum praedicati 10
repugnare subiecto, nee per se evidens est subiectum habere con-

ceptum simpliciter simplicem vel quod partes illius uniantur in
effectu; et ambo ista requiruntur ad hoc quod propositio illa esset
per se nota.
37 Ad tertium 4 dico quod 'veritatem in communi esse est per se 1s
notum, ergo Deum esse' non sequitur, sed est fallacia conse-
quentis 5 ; aliter potest negari maior. Et cum probatur. 'si nulla veri-
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGo:EQu(wPPp'rnj'~µu)
1 syllogismos rep. A+ I erit] in corr. D 2 est RrA 0 I non·ente] non-enti APMSvrsLN*P1tY I
ens est] est ens AA 0 2 summo - maius om. P' I est1 om. DMSRIVZrN I maius 2] om. AG
add. vel (ergo AH') m~llo summo ens est (est ens 1•zrsnT; est om. V*) maius (magls C) DCPaMSR
IVZr A-ET I summum non] nullum summum ~µu 3-4 ex obliquis - non-ens 1 om. Z I ex
obliquis - non·ens2 om. R 3 secundo] secunda figura LT I secundae] secundo modo :E I syl·
logismus] in corr. M 2 om. A"-G:E I est om. AYEHO• I iste] ille AS 4 non-ens est ens] non :EU• I
est ens] praem. non C*P*V* om. D'M'AE• est D 2 j etc.] est (praem. summum DIZT om. AY) ens
(ens] igltur etc. I* om. D) Dca1zr A YG:E edd., praem. est ens A 02 5 dicetur] dicere A 0 * videtur s
videbitur DCPMRIVZ 6 argumento] articulo A Gp7t'(~µu I sexto] octavo :E I de infinitate pro·
banda = A ad (praem. quod fiet A 02 ) infinitatem probandam A HO quod (quae AG add. non D*) £.et
ad (q. f. ad] quoad T) infinitatem (inf.] finltatem ra• add. Del y) probandam (-dum C) re!!. edd. 7 Ad
probationem maioris] Ad argumentum secundum (add. et ad probationem maioris A oa) ZA I est falsa]
est vera D om. I2zrsn A:E edd. 7-8 quando - vera =A 8 non tamen = A nam non est
in ras. C 2 non (add. est rm) enim (add. est P 2) prN non est zran A:E edd. non (add . est !2) DMSRI
vrL 9 quia] quod CPMVrLN• om. R I praedicati] add. non RV* 10 nee - est] non
est per se notum :E I oppositum praedicati] p. o. :E 10-11 oppositum - evidens est om. I'
AYT 11 per se evidens est] est p. se ev. run om. :E 12 simpliciter] habere P' om. I'A 0 • j
vel] nee :E I quod] per M* om. D* add. per vrs· I partes] termini :E I illius] istius A y praem.
conceptus CPMSRI*VrAEmo add. conceptus DaAG:Ey 13 effectu] add. nee per se evidens
est obiectum praedicati repugnare subiecto T I et] quae LT j ista] illa CPMSV A BHG om. LT I illa]
ista DCP om. AEG:E I esset] esse p•rn• sit :E 16 ergo - sequitur] sed ex hoc non sequitur:
igitur Deum esse est per se notum :E 17 aliter] vel :E I maior] via M'SR praem. prima DC
PMSRIVZI' AYHG praem. propositio AB I Et= A:E I cum probatur om. R I si] praem. quod V
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Prior. I q. 18 n. [6]; q . 23 n . [8]. 2 Cf. infra n. 137. 3 Cf.
supra n. 11. 4 Cf. supra n. 12. 5 Cf. ARISTOT., Soph. elenchi I c. 3 (c. 5, 167b 1-13):
« Qui vero secundum consequens est elenchus, eo quod putent converti consequentiam:
tas est, nullam veritatem esse verum est', consequentia non valet,
quia veritas aut accipitur pro fundamento veritatis in re, aut pro
veritate in actu intellectus componente et dividente; sed si nulla
veritas est, nee verum est nullam veritatem esse, nee veritate rei,
s quia nulla res est, nee veritate in intellectu componente et divi-
dente, quia nullus est. Bene tamen sequitur 'si nulla veritas est,
ergo non est verum aliquam veritatem esse', sed non sequitur
ultra 'ergo verum est aliquam veritatem non esse'; fallacia conse-
quentis, a negativa habente duas causas veritatis ad a:ffirmativam
lo quae est una istarum.
[9] Ad ultimum 1 dico quod non dicuntur propositiones per se no- 38
tae quia extrema habent maiorem necessitatem in se, sive maiorem
in re extra intellectum, sed quia extrema ut sunt extrema talis pro-
positionis evidenter ostendunt complexionem esse conformem ra-
1s tionibus terminorum et habitudini eorum, et hoc qualecumque
esse termini habeant, sive in re sive in intellectu; evidentia enim
huius conformitatis est evidentia veritatis in propositione, quod
ADCPMSRivzrsnLN A vsHGOI;QU(<J>FPp'lit)'~µu)
1 est1 ] esse D* sit rs om. r 0 • add. igitur r 80 prry~µu I verum est = Ar 80 (ante nullam r 80 )
est (om. R) verum rel!. edd. 2 veritas aut] a. (om. rs!) v. rso add. hie r I aut2 ) add. accipi-
tur I: 3 componentis et dividentis DZA YB 20:E-r I sed si] si autem ZA Y si ergo I: si A BH
4 nee verum est] non est verum I: igitur non est verum ABHG-r I nullam veritatem esse] aliquam
veritatem esse vel nullam veritatem esse A-Y I nec2 ] praem. quia DA-Y edd., om. zrsD!LAY I
veritate] veritatem (po" rel A 80 ) CPMSRir 0 A EHG edd. 5 res] veritas (pon. res M 2 ) MRV I veri·
tate] veritatem 1r02 NA H 10 prry~µu veritas CP*MSRV* A H2-r add. quae est p 2 rN A oa add. esse y I in
intellectu] intellectus V 2 ZAYEH 100 *p7'~µu intellectu P*rLAH 2 add. et S 5-6 componentis (not.
alias: compatientls u) et dividentis A 80 p7'~µu 6 quia nullus est om. rLAYE!H I sequitur] add .
ultra R I si nulla veritas est om. DS!R I est2 om. rs•D• A Y 7 esse] add. quia (praem. scd A 0 )
nulla (n.J nullus lntellectus A -r) est (est om. A ) A * edd. [ 'lf haec additio sign. Vacat A 0 2] I sed non]
0 0 0
non tamen AH 7-8 sed non - non esse om. St 8 fallacia = AAHO (pracm. est cnlm A 03 )
sed est fallacia CP est enim (cnlmom. rL) fallacia re!!. edd. 10 istarum = ADAEGO illarum
rel!. edd. 11 adnot. Propositio per se primo modo est verior quam in secundo, tamen non
evidentior; ideo non (add. est \n) per . se nota y arsa A oa I non dicuntur propositiones = A p.
n . d. (sunt R) rel!. edd . 12 habent = ADP 2 prry~µu habeant (post maiorcm1 A 0 ) P' rel!. -r I in se]
inter se rso om. A 8 t I sive] vel 12 A 02 prry~µu quam AEH I maiorem2 om. 12AEHOI; 13 in re extra
intellectum] e. i. in re I: add. quam in re extra intellectum AG I sed om. Rrry~u I sunt om. I:
14 complexionem] compositionem u 15 habitudini] in corr. D 2 habitudinem A 0 * habituum
AAEHG 16 termini habeant] h. t. I: terminant R I enim] etiam A 82 (in ras.) autem M 2 (in ras.)A 0
entis P*S om. AG 17 conformitatis] conformis P*V conformationis SR
nam sicut est hoc ex necessitate, illud sit; et cum illud est, putant et alterum esse ex neces·
sitate. Uncle et quae circa opinionem sunt ex sensu fallaciae sunt ... Et in rethoricis,
quae secundum signa sunt, ex adiunctis insunt demonstrationes ... Similiter autem et in
syllogisticis ».
est propositionem esse per se notam. Nunc autem ista a 'omne

totum est maius sua parte', vel aliqua consimilis, in quocumque
intellectu concipiente terminos nata est habere talem evidentiam
ex terminis, quia ex terminis est evidens quod ista complexio est
conformis habitudini et rationibus terminorum, qualecumque esse s
termini habeant; et ideo licet sit minor necessitas terminorum,
non sequitur quod sit minor evidentia propositionum.
Lill. - Ao PRIMAM QUAESTIONEMJ
39 Ad primam quaestionem 1 sic procedo, quia de ente infi.nito sic [101

non potest demonstrari esse demonstratione propter quid quantum 10
ad nos, licet ex natura terminorum propositio est demonstra-

bilis propter quid. Sed quantum ad nos bene propositio est de-
monstrabilis demonstratione quia ex creaturis 2 • Proprietates autem
infi.niti entis rela'tivae ad creaturas immediatius se habent ad illa
quae sunt media in demonstratione quia quam proprietates ab- 15
solutae, ita quod de illis proprietatibus relativis concludi potest

immediatius esse per ista quae sunt media in tali demonstratione
quam de proprietatibus absolutis, nam immediate ex esse unius
a Sequitur textus interpolatus: in intellectu meo nata est habere evidentiam
ex terminis, 'ens infinitum est', sed. 20
ADCPMSRrvzrsnLN A vBHGo:EQU( PPpmy~µu)

1 Nunc] Tune rL Non. MSR I Nunc autem ista] ut PAHtO!! ut est haec ABG praem. in intel·
lectu nostro rsa add. sed ista Z 2 aliqua] alia DABGo-. quaecumque :E J consimilis] similis
AEG:E add. quae 12 AEH•G-r 4 ex terminis, quia om. A 0 • J quod] quia MV A 02.. J ista] illa CPM
vrBDAH om. :E I complexio] conexio 't" 5 habitui AD*AHO• 6 habent CP I sit minor]
m. s. DAYBG:E 9 adnot. Require de ista quaestione in prima parte Thomae, quaest . 2, ar·
ticulo 1 rna I sic procedo] sic proceditur rsn dico quod sic procedendo (add. sic P2 ) p I quia]
quod rn AH2 Go I sic2 = A 10 demonstratione om. p7t~µu 11 propositio om. :E I est= A
esset (csse r 0 •) rel!. edd. 11-12 demonstrabilis) add. demonstratione A 0 .. 12 Sed] Tamen
:E J bene = A 13 demonstratione om. A Jex creaturis] praem. quia CP2SRI*I' 02 AG 14 in·
finiti entis] e. i. :E J relativae] relate A 0 :E 15 in] add. tali C 15 -17 quia - demonstra-
tione om. c• 16-17 concludi potest immediatius =A p. i. c. r-B i. (immcdiatis M) p . (p. om.
S') c. C! rel!. edd. 17 ista] illa DC!PMSRIVZI'AYH edd. 18-p.149, 1 nam - correlativi
om. :EQ J nam - ideo om. D* 19-20 in intellectu - sed = M al(om. I2)AHa oay~µu pon. ista
autem 'ens infinitum est' non est (non est rs~) nata habere evidentiam ex terminis rsa (cf. etiam
ad 1); 'TI text. sign. Extra l2(<ext. et mg.) 19 meo] nostro IAH!O!y~µu add. non AH!(om. H 3 )y~µu
20 ens infinitum est ante in intellectu (19) ly~µu J sed] ista autem AH! add. ista IA 0 !y add.
bene ista ~µu
T 1 Cf. supra n. 1-9. 2 Cf. ARISTOT., Anal. post. I c. 13 [t. 30 ] (Ac . 13, 7Ba 22-78b
34); cf. DUNS ScoTUs, Quodl. q. 7 n. [3] .

relativi sequitur esse sui correlativi: ideo primo declarabo esse de

proprietatibus relativis entis infiniti et secundo declarabo esse de
infinito ente quia illae relativae proprietates soli enti infinito con,
veniunt; et ita erunt duo articuli principales.
s Quantum ad primum dico: proprietates relativae entis infiniti 40
ad creaturas aut sunt proprietates causalitatis, aut eminentiae;
causalitatis duplicis, aut efficientis, aut finis. Quod additur de causa
exemplari, non est aliud genus causae ab efficiente, quia tune essent
quinque genera causarum; uncle causa exemplaris est quoddam
10 efficiens, quia est agens per intellectum, distinctum contra agens
per naturam, de quo alias 1 •
fA. - DECLARATUR ESSE DE PROPRIETATIBUS RELATIVIS ENTIS INFINITil
[llJ In primo articulo principali tria principaliter ostendam. Primo 41

ergo ostendam quod aliquid est in effectu inter entia quod est sim,
1s pliciter primum a. secundum efficientiam, et aliquid est quod etiam
• Sequitur textus interpolatus: omni primitate quae non includit aliquam im,
perfectionem. Pars enim est imperfectior toto et tamen prior; pars enim parti-
cipat entitatem totius et non est ipsum totum. Aliae autem sunt primitates,
ADCPMSRivzrsoLN AYBHGoLQu( FP0PT7t'Yt3µu)
1 sui] alterius Lu 2 infiniti] add. quae sunt primitas et causalitas A J et om. L J decla-
rabo = A ex (de yt3) his (els AEG illis L) declarabo rel!. edd. [ex illis ante quia (3) L] 3 in-
finito ente] e. i. L J illae] istae DCPMSRIVZI'LN A-H J relativae] tale (I) AG om. L J enti infinito]
i. e. CPMV 4 et ita - principales om. A H;O; 5 dico = ASA YEO (add. quod S2 A 8202 ) dico
quod rel!. edd J entis infiniti] i.e. CPMSRIVZAYB•HO 6 sunt - aut om. AB!! J causalitatis,
aut eminentiae] e. a. c. L 6-7 aut eminentiae; causalitatis om. rs; 7 duplicis] dupliciter
AHy praem. et hoc L I aut1 ] scilicet L 9 causa exemplaris est] est AH•O• 10 quia] et Dom.
SRI' add. scilicet L I est] post intellectum P 2 (om. P 3 )I'BDLN' om. DCP'MSRIVzrs2 A edd. I agens 1
om . SRI*-r 11 per naturam] naturale I2ZAL J quo] hoc I' 80 13 In primo - ostendam] om.
AH* 0 ' in principali articulo tripliciter post ostendam (14) A 0 a J primo1 ] add. ergo AGL edd. I
principali om. rso I principaliter om. RL 14 ergo] videlicet (post ostendam, 13 A Y) DCRIVZI' 80
AY om. I'N2 AEGL add. videlicet PMSI'LN J ostendam = A ostendo AH 0 I aliquid - entia]
inter entia est aliq. in eff. L I in effectu] effectum I' 02 in effectum AE 2-r J inter] add. omnia PIZAHa
15-p. 150, l secundum - primum om. I'L ] secundum - est om. DI! 15 efficientiam] in ras.
C 2 efficaciam P 15-p. 150, l et aliquid - finis om. M' 15-p. 150, 2 et aliquid - emi-
nentiam om. r 0 • 15 et] quod vzrs A Y-r praem. Secundo VZA v 02-r add. quod AEG I est om. D!
0
CPM!(restlt. Ml)SRII' !LNAHL 15-p. 150, l quod etiam est om. M!VZI' 8 A-HL edd. 15 etiam
om . D'CPSRII' 0 !LNAH 16-p. 150, 22 omni primitate - simpliciter primum =ADO; <jf text.
sign. Extra 0 1 (texi. tt mg.) 16 omni rescr. Da 17 est imperfectior] perfectior est D I tamen]
in D* 18 autem om. D
F 7 HENRICUS GAND., Summa a. 22 q. 4 in corp. (I f. 132M. 133P-Q).
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I cl. 36 q. un. n. (SJ.

est simpliciter primum secundum rationem finis, et aliquid quod

est simpliciter primum secundum eminentiam; secundo ostendo
quod illud quod est primum secundum unam rationem primitatis,
idem est primum secundum alias primitates; et tertio ostendo
quod illa triplex primitas uni soli naturae convenit ita quod non s
pluribus naturis differentibus specie vel quiditative. Et ita in primo
articulo principali erunt tres articuli partiales.
42 tPrimus articulus partialisJ - Primus articulus illorum includit
tres conclusiones principales, per triplicem primitatem; quaelibet
autem illarum trium conclusionum habet tres ex quibus dependet: lo
quae non includunt aliquam imperfectionem, ut primitas eminentiae et triplicis

causalis independentiae, scilicet efficientis, formalis vel exemplaris, et finalis.
Primitas autem eminentiae non est primitas causalitatis; non enim ex hoc quad
unum ens praeeminet alteri est causa illius, nam primum et summum in quolibet
genere praeeminet alteri posteriori in illo genere et tamen non est caus a illius. 15
Primitas etiam exemplaris non distinguitur a primitate efficientiae, quia prin-
cipium exemplans alia in esse intelligibili non est nisi principium efficiens per
intellectum; sicut enim naturale efficiens non distinguit efficiens sed continetur
sub eo, sic nee exemplans distinguitur ab efficiente. Sunt ergo duae causalitates,
contra se distinctae, scilicet causae efficientis et finalis. Et omnes illae primita- 20
tes, quas attribuimus Deo, nullam imperfectionem includunt 1 • - Uncle primo
ostendam quad est aliquid in effectu inter entia simpliciter primum.
ADCPMSRIVzruoLN A YBHaoi;qu(cI> FPp-rny~µu)
1-2 rationem - secundum om. D 1 rationem finis] eminentiam P I et] tertio vru,. add.
tertio MZZAvoz I aliquid quod] q. a. (al!ud AB) M 2Vzru A YBo2 2 simpliciter om. A-G I emi·
nentiam] evidentiam Z rationem finis pru add. tertio quod aliquid est simpliciter primum secun-
dum eminentiam ru I Secundo] add. principaliter P1tY~µu I ostendo] ostendam DPM21ruN2 A YBGL
om. r 0 3 illud] in corr. r 02 add. idem A 02 i; I primum] praem. simpliciter 1•zr 0 .. add. simpli·
citer AG 4 idem] illud CPMRI*VrLNAH om. L I est] add. simpliciter l*Zy I primitates] ra·
tiones primitatis R om. L I et om. ruo ABi; I ostendam DPIVzr-L A YBai; 5 ilia] ista DCPMSR
IVZrLNABHzaoi; om. AH1 6 di1ferentibus specie) s. d. DCPMSRIVZr 6-7 Et ita-partiales
om. L 6-151, 4 Et ita - est ista] om. AH!O!; 'IT sign.Extra VZ 7 erunt] sunt rA 0 l I arti-
culi om. DSAHl I partiales] in corr. P particulares Dsr-s A H1o1 minus principales P1tY~µu om. M!R
2
8 Primus articulus] Primum L · 8-p. 151, 4 illorum - quod aliquod om. AY 8 illorum]
istorum (add . trium L add. trium, scillcet contentorum in primo 't" adnot. trium partlal!um ZZ) DCPMSRIVZ
rBlDLN A oii; edd. eorum ru' A BH!G I includit) continet L 9 per = AD' secundum DZ A HlOl
rell. (om. A Y) edd. I primitatem] add. primi L 10 illarum] istarum !DrBDLN• A 2 H!GO!L I trium
om. rAHlO! I conclusionum om. L I tres] tria CPMVp add. conclusiones y 11-13 eminen·
tiae - Primitas1 om. D! 14-15 est causa - alteri om. D! 15 in illo genere] illius ge·
neris D 17 exemplaris D 18 non om. D! I distinguitur D 18-19 efficiens 2 - di·
stinguitur om. D ! 18 efficiens 2 ] praem. Contra D! 20 illae] istae D 22 aliquid -
primum om. Dt I primum om. A*(text." mg.)
T 1 Cf. DuNs Scorns, Rep. IA d. 2 n. 11.

prima est quod aliquid sit primum, secunda est quod illud est in-
causabile, tertia est quod illud actu exsistit in entibus. Itaque in
primo articulo sunt novem conclusiones, sed tres principales 1 •
Prima 2 autem conclusio istarum novem est ista, quod aliquod 43
s effectivum sit simpliciter primum ita quod nee sit effectibile, nee
virtute alterius a se effectivum 3 • Probatio, quia aliquod ens est ef-
fectibile. Aut ergo a se, aut a nihilo vel ab aliquo alio. Non a nihilo,
quia nullius est causa illud quod nihil est, nee a se, quia nulla res
est quae se ipsam faciat vel gignat 4 , I De Trinitate 1; ergo ab alio.
10 Illud aliud sit a. Si est a primum, hoc modo exposito , propositum
5
ADCPMSRivzreoLN A YEHGOI;QU(PPp-rny~µu)
1 aliquid sit = A aliquod est D est aliquid CPMRIVZT est aliquod sr A BH!GO!I:prry~µu I
primum] add. sic DVprry~µu add. simpliciter 2: add. et P2M I est2 om. DI: edd. I illud est] e. i.
D est aliquid AEG add. aliquid • 1-2 incausabile] increabile Pr 8 n* sensibile M'R add. et
A 8
2 est= AZ I actu exsistit] est actu 2: est actu exsistentia A 0 l I Itaque] Ita quod D 2 I'NI:.
3 primo articulo] isto a. p. 2: I tres principales] principales sunt tres rBo 4 autem = A I
istarum] illarum CPMV add. conclusionum R I novem] in corr. D 2 om. M'VA8 prry~µu I ista] ilia
S haec 2: 4.5 quod aliquod effectivum om. A 0 • I quod aliquod effectivum sit] in entibus est
al. eff. 2: 5 simpliciter primum] p . s. A I ita om. AHO• I quod =AP (praem. scilicct P2) quod
scilicet AH scilicet quod rel!. edd. I nec1 =A non rel!. edd. I sit2] sunt D' est 2: 6 effectivum
ante virtute ZA2: I Probatio = AAHIO quod probo AH2 quam probo sic Dvzr AEG hanc autem
probo sic 2: quod probo sic rel!. edd., adnot. Nota, quia est ratio Aristotelis VII Physicorum
AHi I quia] quod P' om. P2ZAYEGI; 7 Aut ergo] Igitur aut 2: add. est AG I aut2 ] vel Dsr
AH I nihilo ... nihilo] nullo ... nullo ABG edd. Ivel] aut CPRAGI; edd . 8 nullius-nihil est]
nihil nullius est causa 2: 9 faciat vel gignat] facit vel generat AEG I alio = A alio effectivo
rel!. edd. 10 est a = A a (al non P' om. D'A 8 ' ) est (sit CP) rel!. edd. 10-p. 152, 1 pro·
positum habeo] h. p. DCPIVZI'2:
F 9 AUGUST., De Trin. I c. 1 n. 1 (PL 42, 820).
T 1 Primae conclusionis principalis (primi articuli partialis) tres conclusiones cf. infra
2
n. 43. 57. 58; secundae n. 60. 61. 62; tertiae n. 64. 65. 66. Prop. 151, 4-155, 7; p. 157,
7-159, 4; p. 159, 7-162, 5; p. 164, 5-165, 3; p. 165, 16-166, 1 et p. 168, 12-169, 4; p. 166, 5-8 et
p. 176, 9-15; p. 169, 5-8; p. 171, 12-173, 18; p. 185, 16-186, 4 et p. 187, 16-188, 5 et p. 201, 11·
202, 15; p . 189, 8-190, 13; p. 192, 10-194, 7; p. 198, 1-201, 10; p. 204, 5-13; p . 204, 14-205, 7;
p. 205, 8-15; p. 206, 6-207, 17; p. 208, 8-211, 1; p. 211, 5-213, 6: cf. DuNS ScoTUs, Rep. I A d. 2
n. 12-20; n. 21. 23-24. 22. 25; n. 26-28; n. 29; n . 31; n. 32; n. 30; n. 36-39; n. 69; n. 64-65;
n. 66-67; n. 58-62; n. 68; n. 70; n. 75; n. 71; n. 72-74; n . 52-53. 56-57. - Prop . 151, 4-161, 8;
p.162, 10-164, 3; p. 164, 5-165, 13; p. 165, 14-168, 11; p.170, S-173, 18; p. 17S , 3-179, 10; p. 180,
5-188, 20; p .189, 8-196, 4; p. 198, 1-200, 5; p. 202, 1-204, 4; p. 204, 5-20S, 7; p. 205, 8-206, l;
p. 206, 6-211, l; p. 211, 4-213, 6: cf. DUNS ScoTUs, De primo princ. c. 3 concl. 1-2 n. [1-4]; c. 3
concl. 3 n. [SJ etc. 2 cone!. 5 . 8 n. [3. 6]; c. 3 cone!. 4. n. [SJ ; c. 3 concl. 8-9 n. [9] etc. 2 concl.
4 n. [2] etc. 3 cone!. 10. 12-14 n. [9-10]; c. 3 concl. S-6 n. [6-7] et concl. 16 n. [11]; c. 4 concl.
4 n. [S-7]; c. 4 concl. 6-8 n. [10-14]; c. 4 concl. 9 n. [26-29] ; n. [30]; n. [15-16] ; n . [17]; n. [2S];
3
n. [23-2SJ; n. [30]. Cf. ArusTOT., Physic. VII t. 1-9 (H c. l,241b 24-243a 2); VIII t . 33-35
(0 c. 5, 256a 3-2S6b 3); Metaph. II t. 6 (a. c. 2, 994a 11-19); AVICENNA, Metaph. VIII c. 1 (97rb-va).
' Cf. ArusTOT., De an. II t. 47 (B c. 4, 416b 16-17): « Generat autem nihil ipsum se ipsum».
5 Cf. supra lin. 4-6.
habeo; si non est primum, ergo est posterius effectivum, quia ef-
fectibile ab alio vel a virtute alterius effectivum, quia si negetur ne-
gatio ponitur affirmatio 1 • Detur illud alterum et sit b, de quo
arguitur sicut de a argutum est, et ita aut proceditur in infinitum,
quorum quodlibet respectu prioris erit secundum, aut statur in s
aliquo non habente prius; infinitas autem impossibilis est in ascen-
dendo 2 , ergo primitas necessaria, quia non habens prius nullo po-
steriore se est posterius, nam circulum in causis esse est inconve-
niens 3.
44 Contra istam rationem instatur dupliciter: primo b, quia secun- 10
dum phi 1o sop ha n t es infinitas est possibilis in ascendendo, sicut
ponunt exemplum de generationibus infinitis c, ubi null um est pri-
• Sequitur textus interpolatus: quia tune idem esset prius et posterius se 3 •

b Sequitur textus interpolatus: quod petat stare in causis 4.
c Sequitur textus interpolatus: quorum nullum est primum sed quodlibet 15
secundum, quia secundum eos non est inconveniens procedere in infinitum in

productionibus eiusdem rationis 5.
ADCPMSRivzrBnLN A vBHoo:EQu(PPpmy(3µu)
1 quia] et per consequens vel :E 2-3 ab alio - negatio om. A Et 2 alio] praem. aliquo
D I a = A I effectivum] antel virtute :E effectum AD 2 (in corr.) effectivi (an!< alcerius rL) CPMr-N
om . I'N 2-3 quia - affirmatio om. :E 2 quia si = AD si enim ZAYHO edd . si CPMSRIV
I'AB!G I negatur CP 2-3 negatio] negativa AE! necessaria A 0 3 alterum] aliud :E add. i:au-
sativum pa I quo] b :E 4 de a argutum est] arg. e. de a :E I procedetur SA Y:E procederetur
(-deret -r) ABG edd. 5 quorum - secundum om. :E I erit] est r AE 2 (in ra.. ) 0 j statur = A sub-
stabitur p stabitur rell. my(3µu 6 impossibilis est = AA 0 est (esse D*) impossibilis (-le rL)
rell. edd. 7 necessaria] praem. est IZ add. est :EQlU I nullo] suo A 0 add. modo Ml 7-8 po·
steriore] in corr. 0 2 priore ACPMar-L 8 in causis esse] e. in c. CPA YEG:E 10 istam] post ra-
tionem :E illam CPMSV j instatur dupliciter: primo] sic instatur: primo A i. p. sic V instatur
primo DCPMSRI*Z 10-p . 153, 2 quia - ponitur ante Ad primam instantiam (p. 153, 6) A
10 quia] Primum confirmatur per hoc quod A 11 philosophos D Philosophi auctoritates A EZ I
infinitas] res infinitas esse r 0 I possibilis] impossibilis r 0 ' possibile r 02 om. A I in om. A 12 de]
in r A YBG:E om. P* I infinitis] om. AB add. equorum A 0 add. et revolutionibus caeli :E ] ubi] quo-
rum AH-r 13 quia - se = JiVABlHaoo~ [post posterius (8) AH!]; 'If text. sign. litteris a-b V 2
(text. et mg.) I tune] add. sequitur quod A 0 add. illud causaret aliud, et e converso illud quod se-
quitur causatur; tune A 0 1 I idem] ibidem A 0 14 quod - causis = A · 15-17 quorum -
rationis = AD 15-16 quorum - secundum1 om. D 16 procedere] producere D
F I I AruSTOT., Degener. et corrupt. II t. 56-62 (B c. 10, 336a 23 -337a 33); t. 63-70 (c. 11,
337a 34-338b 19); AVERROES, in h. l.; Physic. V com. 13: « quia moderni non distinguunt illud
quod est per se et illud quod est per accidens, existimaverunt quod sequitur ex hoc quod si
homo semper generatur ab homine et primum non fuerit, postremum non erit. Et non est ita,
quoniam prim um est et est sol et intelligentia operans. Hominem autem generari ab ho mine in
infinitum est verum per accidens, non per se »; VIII com. 15. 4 7.
T 1 Cf. ARISTOT., De interpr. II c. 1 (c. 10, 20b 1-2). 2
Cf. supra p. 151 nota 3.
3
Cf. ARISTOT., Anal. post. I c. 3 [t. 6] (A c. 3, 72b 25-28). 4 Cf. DTJNS ScoTvs, Lectura
5
I d.Zn.42. Cf. 01,JNS $COTUS 1 Rep. IA d. Zn. 13,
mum sed quodlibet secundum, et tamen hoc ab eis sine circtilo po-
nitur.
Secundo, videtur quod procedat ex contingentibus et ita non 45
sit demonstratio. Antecedens probatur, quia praemissae assumunt
s esse de aliquo causato; omne tale contingenter esra.
Ad primam instantiam 1 excludendani dico quod philosophi 46
non posuerunt infinitatem possibilem in causis essentialiter ordi-
natis sed tantum in accidentaliter ordinatis, sicut patet per A vi-
e en n am VI Metaphysicae cap. 5, ubi loquitur de infinitate indi-
10 viduorum in specie.
Et ad · propositum melius ostendendum, sciendum quae sunt 4 7

[121 causae essentialiter et accidentaliter ordinatae. Ubi notandum quod
aliud est loqui de causis per se et per accidens et aliud est loqui de
causis per se sive essentialiter et accidentaliter ordinatis 2 • Nam in
1s primo est tantum comparatio unius ad unum, scilicet causae ad
• Sequitur textus interpolatus: similiter, procedit ex contingentibus, quia ex

rationibus producentis et producti, qui tantum sunt termini contingentes 3 •
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGoL qu(<l> FP p·my~µu)
1-2 ab eis sine circulo ponitur] ab e. p. s. c. D p. ab e. s. c. Ladd. nee quod ille filius sit
ab alio patre et iste ab alio, et ita in infinitum; ignis etiam ab igne potest esse in (in om. D*) infinitum
[et sequitur immediate Nota processum (p. 156, 8)- eminentiae (p. 156, 24)] D 3 videtur]
praem. quia L om. A J quod] add. ratio AGL J procedit A 4 sit] fit AMrL 4.5 Antece·
dens - contingenter est post contingentes (17) D 4 Antecedens] post probatur A HO Secun·
dum A I praemissae] praecise D* antecedens zrso A Y J assumunt] post esse (5) AEG assumit Z
rso A Y accipiunt A 5 omne] praem. et AD add. autem I2Lp7t'(~µu I tale] causatum A
6 instantiam] add. primo A 7 ponunt A YB 2H 8 sed - ordinatis om. S I in om. A YBHOt
11 sciendum] praem. est I*Zp7t'(~µu add. est L I quae] quod quaedam rso AG add. quod rN•
12 essentialiter] praem. ordinatae L add. ordinatae CPMRIVZAEGo J et = A et quaedam rso
et quaedam sunt AG et quae sunt (sunt po!t accidentaliter P) PAYE et quae rell. edd . J ordinatae om.
A 0 L J Ubi] Unde CPMRV J notandum] sciendum M praem. est 't' add . est CPr 80 AG 13 de
causis om. A 0 - 13.14 et per - se om. rs 13 aliud est loqui om. L J est2 om. DCPMSRI*
vrLNA Y 14 per se - ordinatis] essentialiter vel per se ordinatis et accidentaliter L J et]
sive r-L 15 prima A primo modo C 2 I est tantum = AP t. e. rell. edd. I comparatio] ope·
ratio A J scilicet causae = Ac. s. AHOL videlicet causae 't' causae (omne MtS) videlicet rel!. p7t'
'Y~(J.U 16-17 similiter - contingentes = AD 16 similiter - contingentibus om. D
17 tantum om. D I contingentes] add. non igitur demonstrativi; vel si [et sequitur Antece·
dens (4) - contingenter est (5)] D
F 8-9 AVICENNA, Metaph. VI c. 5 (94rb-1.1a): "Ad hoc autem ut hoc unum permaneat
in esse, necesse est ut sint individua post individua sine fine: igitur infinitas individuorum
numero erit accidentalis »; c. 2 (92ra): « Causas enim non essentiales vel non propinquas non
nego procedere in infinitum, immo facio debere hoc».
De causis per se et per accidens cf. ARISTOT., Physic. II t. 32-33
(B c. 3, 195a 27-195b 3); t. 50 (c. 5, 196b 24-29); Metaph. Vt. 3 (Ac. 2, 1013b 29-1014a 6).
8
Cf. D\JNS ScOT\lS 1 Rep. IA d. 2 n. 14.
causatum: et est causa per se quae secundum naturam propriam et

non secundum aliquid sibi accidens causat a, et causa per accidens
e converso b; in secundo est comparatio duarum causarum inter se,
in quantum ab eis est causatum.
48 Et di:fferunt causae per se sive essentialiter ordinatae a causis s
per accidens sive accidentaliter ordinatis in tribus.
49 Prima di:fferentia est quod in per se ordinatis secunda in quan-
tum causat dependet a prima, in per accidens non, licet in esse
vel in aliquo alio dependeat c.
50 Di:fferentia secunda est quod in per se ordinatis est causalitas 10
alterius rationis et alterius ordinis, quia superior est perfectior,
in accidentaliter autem ordinatis non; et di:fferentia ha:ec sequitur
ex prima, nam nulla causa a causa eiusdem rationis dependet es-
• Sequitur textus interpolatus: ut subiectum est causa per se respectu suae

propriae passionis, et in aliis, ut 'album disgregat' et 'aedificator aedificat' 1 • 1s
b Sequitur textus interpolatus: ut 'Polycletus aedificat' 2 •
c Sequitur textus interpolatus: filius enim licet secundum esse dependeat a
patre, non tamen in causando, quia patre mortuo potest agere sicut ipso
vivo 3 •
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGo:EQU(CI>FPp-rny~µu)
1 est causa per se] c. p. see. :E 1-2 quae - causat om. D' 2-3 et - e converso) om.
A YE!HtO• per accidens quando opposito modo causat A Ha; err sign. litteris a-b V 2 (rext. et mg.)
2 et] sed AD vero post causa :E in AG I causa om . rLN A 0 ~ 3 secundo] secunda MSRIV*Z
rLN add . autem DrBn:E I est om . MV* 4 ab eis est] est ab eis rN:E I est] praem. aliquid CM 1
SIZAG add. aliquid prsa add. aliquid tertium D I est causatum) causatur aliquid AH 5 Et
differunt) Diff. autem :E I a] et PMRI*VZ I causis om. DCPMSRI*VZrLN•A 6 ordinatis)
in corr. C 2 ordinatae P2 (in corr.)RV 7 adnot. Contra differentias istas quaere Occam, dist. II,
quaest. 7 rsa I quod] quia DCPMRrNA0 :E om. v I in1 ) om. M*AG• add. causis DP:Ep7t'(~µu I
per se] essentialiter :E add. et essentialiter D not. sive: essentialiter rNa I ordinatis] om. A Hoi
causis et essentialiter ordinatis A oa I secunda] sive P*M' praem . causa Dp7t'(~µu add. causa A a._
8 causat] causatum D* causa AAE•ou I per accidens] accidentaliter ordinatis :E I non] add . non
habet causam ut causat quod ab aliquo dependeat AG 9 in aliquo] aliquo modo A loco D
10 Differentia secunda = A Sec. diff. DA GO:E Et (om. P 2 ) secunda CPMSRVT Secunda rell. p7t
y~µu I quod] quia pzrsn•:E 11 rationis et alterius] et a. r. (add. et D) DV I ordinis) ratio·
nis M' om. V I est) praem. causa P add. causa D 12 in - non] eo quod eius virtute causat
causa secunda; sed non est sic in accidentaliter ordinatis D (cf. Rep. I A d. 2 n. 19) I autem om.
ran A YEHGO•(post ordinatis} I et differentia haec = A haec secunda differentia ran et haec A 0 :E
haec (hoc T add. secunda differentla A 0 ') rell. edd. I sequitur] sumitur A 13 prima] add. differen·
tia D I nulla] praem. a C*P*M*S*V* 14-15 ut subiectum - aedificat = AD pon. ut albedo
respectu disgregationis rn2 14 ut - respectu om. D* 15 propriae om. D I aliis) praem.
multis D I ut] nee D 16 ut Polycletus aedificat = AD pon. ut periodus (I) rnz 17-19 fi.
lius - vivo = AD 17 dependet D
T 1 Cf. DuNs Scoros, Rep. I A d. 2 n. 16. - Cf. supra p. 153 nota 2. 2 Cf. DuNs
ScoTus, Rep . I A d . 2 n. 16 . - Cf. supra p. 153 nota 2. 8 Cf. DuNs ScoTus, Rep . I A
d. 2 n. 18.
sentialiter in causando, quia in causatione alicuius suffi.cit unum

unius rationis.
Tertia est quod omnes causae essentialiter et per se ordinatae 51
simul necessario requiruntur ad causandum, alioquin aliqua cau,
s salitas essentialis et per se deesset effectui; in accidentaliter autem
ordinatis non est sic, quia non requiritur simultas earum in cau,
sandoa b.
a Sequitur textus interpolatus: quia quaelibet habet suam perfl!ctam causali-
tatem sine alia respectu sui effectus 1 ; sufficit enim quod successive causet una
10 post aliam 2.
[13] b Sequitur textus interpolatus: Ex tribus differentiis 3 tres rationes: ex prima,
universitas causarum dependet in causando, ergo ab aliquo quod non est ali-
quid universitatis 4 ; ex secunda, in infinitum superior erit in infinitum perfectior 5 ;
ex tertia, infinita simul in actu 6. Additur quarta, quae probat, possibile quod
is non includit imperfectionem iam ostenditur esse 7 • - Quod si negetur ordo es-
sentialis quia accidentalis sufficit ad sensum, contra: probo, a causatur ab ali-
quo; natura producibilis in uno supposito est producibilis in quolibet; qua ra-
tione igitur in isto nunc, et prius in illo et illo. Nulla successio continuatur nisi
virtute alicuius permanentis; illud nihil est successionis: igitur praeter indivi-
20 duum in specie generans, est aliud superius agens 8 • - Ex isto infero quod illud
est primum eminens, quia causa aequivoca actualior et independens, et a qua
alia dependent 9 • Primus finis, quia aliquis est finis propter quern per se agit, II
PhysicorumlO; non propter aliud effectorum a se, quia minus bonum 11 • Simi-
liter, nihil aliud maxime diligit naturaliter nee ratione 12 • Quarto, primum exem-
25 plans, quia per se agens; vel ergo propter finem cognitum, vel in quern dirigitur
a cognoscente: cognoscit etiam omnia factibilia, quia ordinat ea in finem et
vult propter finem 13.
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGo~qu(FPpmy~µu)
1 causatione] causalitate et causatione (et caus. in ras. P 2 ) CPrN I sufficit] add. tantum ~
2 rationis] adnot. quia dependentia est ad perfectius et ad prius A oa 3 Tertia] Tertium A 0
add. differentia DrEn~ I q11od] quia PRr·NAHO~ I causae] add. simul et r 0 I essentialiter et
per se ordinatae] p. se et ess. o. D p . se o. et ess . rBn I et per se om. ~ 4 causandum] add.
effectum D I aliqua] alia r 0 om. SAY 4-5 causalitas e~sentialis et per se = AD per se causalitas
rell. edd. 5-6 in - est sic] sed talis simultas non requiritur in accidentaliter ordinatis D (cf.
Rep. I A d. 2 n. 20) 6 earum = CP~ edd. eorum rel!. 8-10 quia quaelibet - post
aliam = A sed successive una post aliam D 11-p. 156, 7 Ex tribus -prima totalia = IVr 80 µu;
9f text . sign .: Extra l2(rexi. er mg.)V1 r 8101 Dimitte totum illud Extra ya !in. anfractuosa et nota Sicut
in antiquis originalibus µ Additio . Sic in antiquis originalibus. In hac additione ponitur subti·
lissime sequentium resolutio probationum u; lectiones variantes vide in append. B
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 2 n. 48. 2 Cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 2
n. 20. 3 Cf. supra n. 49. 50. 51. 4 Cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 2 n . 21. 5 Cf. ib.
n. 22. 6 Cf. ib . n. 23. 7 Cf. ib . n. 25. 8 Cf. ib. n . 26-27. 9 Cf. ib. n . 30.
10 ARISTOT., Physic. II t . 49 (B c. 5, 196b 17-22). - Cf. infra p. 166, 12. 11 Cf. DuNs ScoTUs ,
12 Cf. infra n. 77-78. 13
Rep . IA d. 2 n. 31. Cf. DUNS ScoTus, Rep. IA d. 2 n. 32.
52 Ex his ostenditur propositum, scilicet quod infi.nitas essentialiter [141

ordinatorum est impossibilis. Similiter secunda: infinitas accidentali-
ter ordinatorum est impossibilis nisi ponatur status in ordinatis es~
sentialiter; ergo omni modo est impossibilis infinitas in essentialiter
Solutio secundae quaestionis 1 : non duo erninentia 2 • - Item, quot coordina- 5

tiones tot sernper essentialia, hinc et inde et cum altera specie, quia nee unius
rationis hie et ibi, nee hie ad unurn, ibi duo prirna totalia 3 •
Nota processurn huius 4 solutionis, qui talis est: prirna conclusio est quod est
aliquod effectivurn prirnurn 5 ; quae prirno probatur confuses, secundo distincte
(per tres propositiones 7 , quarurn prirna quinque rnodis probatur 8 ), et contra 10
earn duae instantiae 9 excluduntur 10 • Secunda conclusio est, illud prirnurn est
incausabile 11 • Tertia conclusio: sic primum est actu exsistens 12 • Inde, tr es con-
clusiones similes de prirno fine 13. lnde, tres similes de prirno erninente 14 • lnde,
prirnurn efficiens est duobus aliis rnodis prirnurn; duae conclusiones 15 • lnde, sic
prirnurn est una natura; quadrupliciter ostenditur, scilicet quia necesse esse, 1s
quia sumrnurn, quia finis ultimus, quia terminus dependentiae 16 •
In secundo articulo principali prirno probantur praearnbula, et sunt tres
conclusiones 17 : inde, prirnurn est intelligens et volens, tres rationes 18; inde, in-
telligere .se est idem essentiae 19 ; inde, nullurn intelligere est sibi, accidens quat-
tuor rationes 20. Inde, probatur principale intenturn, scilicet infinitas: prirno per 20
efficientiarn, pertractando rationern Aristotelis VIII Physicorurn et XII Metaphy-
sicae 21 ; secundo per cognitionern actualern infinitorurn 22 , et iuxta hoc, ratio
de intuitiva cognitione effectus 23; tertio per rationern finis 24; quarto per ratio-
nern erninentiae 2s.
ADCPMSRivzrBnLN A vEHGo~qu(cI>FPP"lt"f~µu)
1 adnot.: Opinio propria ca a rBaNa I his] istis ~ I scilicet] sic v 2 rBn 2 A YEG edd., om. DZ add.
prima propositio A oa I quod] quia M* om. vrBD A YBH!G edd. 1-2 essentialiter ordinatorum]
o. e. ~ in essent. ordinatis rBD 2 Similiter Secunda: infinitas = A edd. lnfinitas etiam CP
Et etiam ~ Similiter (add. Secunda A 02 pon. Secunda rm) infinitas rel!.. adnot. b rBrna 2-3 acciden·
taliter ordinatorum] o. a. ~ 3 est impossibilis om. I'LA 0 •~ I nisi] si ~· 3-4 in ordi-
natis essentialiter] e. in o. A 0 ' in e. o. PI'A 02 3-p.157, 1 essentialiter - ordinatis om. V'
4-p. 157, 1 ergo - ordinatis om. M'R~ 4-p. 157, 2 infinitas - impossibilis om. D'
8-24 Nota processum - eminentiae = DvrBDµ [ ante Secundo (p. 153, 3) D post fine (p. 168, 11)
µpost de Deo (p. 215, 6) rBD]; 'IT text. ~ign.: Vacat Da Extra V 1I' 81 Dl Dimitte totum illud Extra ya
!in. anfractuosa µ; lectiones variantes vide in append. B
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. IA d. 2 n. 6. 2 Cf. ib. n. 36-39. 3 Cf. ib. n . 37.
4 Cf. supra p. 155, 11-156, 7. 5 Cf. supra n. 43. 8 Cf. ibidem. 7 Cf. infra n. 53-55.
8 Cf. infra n. 53. 9 Cf. supra n. 44-45. lo Cf. supra n. 46; cf. infra n. 56. 11 Cf.
infra n. 57. 12 Cf. infra n. 58. 13 Cf. infra n. 60-62 . 14 Cf. infra n. 64-66. 15 Cf.
infra n . 68. 69. 18 Cf. infra n. 70-71. 72. 73. 1 7 Cf. infra n. 75. 89. 98 (quarta autem
conclusio habetur n. 105; cf. infra p. 213, 16·214, 1). 18 Cf. infra n . 76. 77-78. 79. 19 Cf.
infra n. 89. °
2 Cf. infra n. 98. 99. 100. 101. 21 Cf. ArusTOT., Physic. VIII t. 78 (0 c. 10,
266a 10·24); t. 80 (p. 266b 6-20); t. 86 (p. 267b 17-26); M etaph. XII t. 41 (Ac. 7, 1073a 3-13);
cf. infra n. 111-124 . 22 Cf. infra n, 125-127, 23 Cf. infra n. 128-129. 24 Cf. infra n.130,
25 Cf. infra n. 131-139 ,

ordinatis. Si etiam negetur ordo essentialis, adhuc infinitas est im-

possibilis; ergo omni modo est aliquod primum necessario et sim-
pliciter effectivum. - Istarum trium propositionum assumptarum
propter brevitatem prima dicatur a, secunda b, et tertia c.
Probatio illarum. 53
Primo a, scilicet quod essentialiter ordinatorum infi.nitas est
impossibilis 1 • Probatio, tum quia a universitas causatorum essentia-
liter ordinatorum est ab aliqua causa quae non est aliquid univer-
sitatis, quia tune esset causa sui. Tota enim universitas dependen-
10 tium dependet, et a nullo illius universitatis b. - Tum quia causae
infinitae essent simul in actu, essentialiter scilicet ordinatae, ex
• Sequitur textus interpolatus: in causis essentialiter ordinatis, ubi ponit adver-

sarius infinitatem, secunda in quantum causat dependet a prima, ex prima diffe-
rentia 2. Si igitur essent causae infinitae ita quod non solum quaelibet posterior
1s sed quaelibet alia dependet a sua causa proxima priori, ergo 3 •
b Sequitur textus interpolatus: et hoc voco primum efficiens. Si igitur sunt
infinitae, adhuc dependent ab aliqua quae non est illius universitatis 4,
ADCPMSR1vzrsoLN A vEHGo:E Qu( PP P"ltY~µu)
1 Si] praem. Tertio P1tY~µu adnot. Tertia A 02 adnot. Tertia, c rm adnot. c rsi I etiam] autem
:E I est] erit D!SRlzr- 0 A:E 2 omni modo] omnino AH" add . est infinitas impossibilis et per
consequens omni modo :E I est] erit r- 0 I primum om. Z1 A YEOt I necessarium rso I necessario
et om. VZAYEHt 0 tpity~µu I et om. :E 2-3 'If et simpliciter effectivum sign. litteris a-b rs2 I
simpliciter] add. primum DCPSlZr A YE0 2:E 3 trium propositionum] p. t. r I assumpta-
rum] assum potentiarum P* om. DMSRVr 4 et om. DCPSr A:E 5 Probatio om. :E I
illarum] istarum DCPMRlVZr AEGo om. AY:E 6 Primo] Prima MSZ:E Primam Dadd. de 12 I
a om. D:E I essentialiter ordinatorum infinitas = A:E i. (add. causarum PAH add. In A 0 ) e. ordina-
torum (-tis A 0 om. A Y) rel!. edd. I est] erit rLN• sit :E 7 Probatio] Probo A Probatur :E Primo
MA-G om. AG I tum quia] sic :E praem. sic primo D add. universitas causatorum est causata,
igirur ab aliqua causa quae non est aliquid universitatis , quia rune esset causa sui; tum quia
(cf. 7-9) D I universitas] universalitas R universaliter (pon. unlvcrsltas S 3) S I causatorum] add.
universaliter R 7-8 essentialiter ordinatorum om. AD 8 est1 = AR dependet (praem. ab
al!qua causa D') D causata est :E est causata S 3 rell. edd. I ab aliqua causal praem. ergo CPMSlV
zr A edd ., add. priori AD 3 I non] non ab aliqua causa ante quae AD 3 om. D' 8-9 univer-
sitatis] praem. totius A praem. istius D 2 praem. illius :Epity~µu add. eorum 12 9 universitas]
in ras. I2 universalitas MS 9-10 dependentium] comp. A Y causatorum sive dependentium :E
om. AV JO a nullo] non ab aliquo D:E I universitatis] add. dependet rs add. dependentium
dependet r 0 add. quia tune idem dependeret a se A oa I Tum] in corr. r 02 Similiter etiam :E add.
secundo DMpity~µu not. secundo pi I quia] add. rune :E 10-p.158, 1 et p.158, 10-13: cau-
sae (10) - supra (p. 158, 1) = CPMSRlVZr A:E edd. si causae (p. 158, 10) - effecrum (p. 158,
13) AD 10-11 causae - in acru] essent acru infinitae causae simul :E 11 scilicet om.
rs 0 •:E J ordinatae] inordinatae AE* add. et V* add. ut patet :E 12-15 in causis - ergo =AD
13-14 differentia om. Dt 15 sed quaelibet alia] quaelibet alia post quod (14) D I causa om.
D J priori om. Dt 16-17 et hoc - universitatis =AD 17 universitatis] infinitatis D
T 1 Cf. AVICENNA, Metaph. compendium I pars 2 tr. 2 c. 1 (ed. CARAME 92-93). 2 Cf.
supra n. 49 . 3 Cf. DuNS ScoTus, Rep. I A d. 2 n . 21. 4 Cf. ibidem.
tertia differentia supra 1 a, quod nullus philosophus ponit. - Tum

tertio, quia prius est principio propinquius, V Metaphysicae; ergo
ubi nullum principium, nihil essentialiter prius 2 • - Tum quarto, quia
superior causa est perfectior in causando, ex secunda differentia 3 ;
ergo in infinitum superior est in infinitum perfectior, et ita in- s
finitae perfectionis in causando, et per consequens non causans
in virtute alterius, quia quaelibet talis est imperfecte causans, quia
est dependens in causando ab alia. - Tum quinto, quia effecti-
vum nullam imperfectionem ponit necessario; ergo potest esse in
a Loco causae (p. 157, 10) -

supra (p . 158, 1) textus interpolatus: si causae 10
infinitae ordinatae essentialiter concurrant ad productionem alicuius effectus, et
ex tertia differentia 4 omnes causae essentialiter ordinatae sunt simul, sequitur
quod infinita sunt simul ad causandum hunc effectum 5.
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO}_;QU(<IJPPp-rny~µu)
1 supra] similiter A Gz sed prry~µu add. posita l: I quod] consequens (praem. quod r 02 ) MSRV
rso A- 0 edd., add. consequens IZ I nullus philosophus ponit] non conceditur ab aliquo philoso·
pho D I Tum] Similiter Z 1-3 Tum - prius] om. hoc loco D sed vide ad 8, ubi, licet contextui
accommodatum, invenitur; 'If sign. Vacat V 1Z2 2 est = A est (om. P*) quod (q .J comp. M;:) est
(est) post prindplo D 2 AHO om. DTLN;:) rel!. edd. j principio] prime (add. autem M*) CPMIV*Zp7t
y~µu I VJ praem. ex ZA 3 nullum] non (om. A Et) est AEG add. est M 2y I principium] prir.mm
Iprry~µu I nihil] nullum AH praem. ibi L't' add. est rs-ry I Tum] Similiter L om. CP I quarto I tertio
(sic consequenter; cf. ad 8) D 4 superior causa est perfectior] p. e . c. s. l: I causa om. A YBtHO* I
causando] add. quam inferior l: I secunda] prima et secunda 't' I differential add. supra AH
5 in infinitum1 om. rL2N* I in infinitum1 - perfectior] superior (in ra.s. A 02) r ... J (r ... J A 0 1) A 0 I
superior] om. R add. causa D I et ita] ergo in A add. in V* AB* 5·6 et ita infinitae perfectionis
om. Dt I infinitae] in corr. AB2 infinite (cf. ad 6) V2ZAH 0 •l: praem. est IZ add. est MV* 6 per·
fectionis] in corr. AB2 perfectae rLAYp7t perfecta V 2ZAH 0 •l: I in causando, et per consequens
non] et nulla talls est A 7 in] de A I in virtute - talis om. M;:Vt I alterius] om. rot add.
causans S'R I quia quaelibet talis om . R}.;Qt I talis] causa D causans in virtute alterius ~rso A Y
}.;Q!U add. in virtute alterius causans DM1SIZrLN edd. 7-8 est - est om. rot 7 imper·
fectior M*RV* 8 est dependens in causando] in causando dependens l: I ab alia] ab alio
(post dependens rN) rl: om. 12 A YHO I Tum] Similiter L I Tum quinto, quia] Quarto et quinto
adducuntur duae aliae persuasiones adhuc. Prima talis: si sit processus in infinitum in causis essen·
tialiter ordinatis, omnes erunt causatae; igitur ab aliqua causa. Et si ista non sit prima, omnes erunt
aequaliter (essentlallter D*) mediatae causae, nam non ponitur aliqua prima respectu cuius alia
possit did propinquior vel remotior alia; prius enim est quod principio est (est om. D*) propin·
quius, V Metaphysicae; igitur ubi nullum principium, nihil essentialiter prius, et sic est verum
quod tenet ratio Philosophi, II Metaphysicae, et est eadem ratio virtualiter cum illa quae est
accepta ex prima differentia. Secunda ratio est ista D [ textus, excepto prius enim - essentia·
liter prius (cf. 2-3), desumptus est ex Rep. I A d. 2 n. 24] 9-p. 159, 1 in aliquo om . :EQUt
13 hunc om. D*
F 2 ARISTOT., Metaph. Vt. 16 (t. c. 11, 1018b 9-11).
2
T 1 Cf. supra n. 51. Cf. ARISTOT., M etaph. II t. 6 (ex c. 2, 994a 11-19), cf. lect. var.
ad lin. 1-3. 8. 8 Cf. supra n. 50. 4 Cf. supra n. 51. 5 Cf. DuNs ScoTus, Rep. IA
d. 2 n . 23.
aliquo sine imperfectione a. Sed si nulla causa est sine dependentia

ad aliquid prius, in nullo est sine imperfectione. Ergo effectibili,
tas independens potest inesse alicui naturae, et illa simpliciter
est prima; ergo effectibilitas simpliciter prima est possibilis. Hoc
s sufficit, quia inferius 1 ex hoc concluditur quia tale efficiens pri,
mum, si est possibile, est in re. Et sic quinque rationibus patet a.
[151 b 2 probatur, scilicet quod infinitas in accidentaliter ordinatis 54
sit impossibilis nisi ponatur status essentialiter ordinatorum, quia
infi.nitas accidentalis si ponitur, hoc non est simul, patet, sed sue,
10 cessive tantum, ut alterum post alterum, ita quod secundum ali,
quo modo fluit a priore. Non tamen dependet ab ipso in cau,

sando; potest enim causare illo non exsistente sicut illo exsistente,
sicut fi.lius generat patre mortuo sicut ipso vivo. Talis infinitas sue,
a Sequitur textus interpolatus: quia quod nihil imperfectionis includit potest
u poni inter entia sine imperfectione 3 •

ADCPMSRivzrsnLN A vBHGo:E qu( PPp-rny~µu)
1-2 Sed - imperfectione om. R 1 nulla causa = AD nulla effectibilitas (-ctivitas C 2 r 80 )
CPMI' Vr 80 nulla (add. causa A oa add. effectibilitas rLa) srL A Go-. in nullo !2ZrN A YBHprry~µu 2 all·
quid om. AD J imperfectione] add. effectualitas AG 2-3 effectibilitas] in ras. A 02 effectualitas
DAG effectivitas C 2MSRA YBH:EU edd ., pan. effectivum rNa 3-4 independens - effectibilitas om.
rL I simpliciter est = ACP e. (erit AH) s. rel!. (om. rL) edd. 4 ergo -primal quia T I effec·
tibilitas] effectivitas DC2 MRA YBO•:Ep1tY~µu J est 2 ] potest esse et est AG J Hoc] praem. Et LP1tY~µu
5 concludetur DCPMSRIVr:E J quia 2 =A quad rell. edd. 6 si est possibile om. A YBHOt:Ep J
patet a] add. Sed dices quad istae rationes non concludant nisi supponendo ordinem essen·
tialem ca!!sarum; sed negabitur ordo essentialis, et dicetur quad omne quad producitur, pro·
ducitur sufficienter a causa particulari eiusdem rationis sicut a causa totali, ut filius a patre, et
sic in infinitum D (cf. Rep. I A d. 2 n. 26) 7 b] Secundum (add. b pose scilicet A 02 ) A'! 0 praem.
Secundo AG-r add. etiam-V J b probatur, scilicet] Contra hoc probatur b, c D J probatur] post
essent. ordinat. (8) :E add. sic A GP"Y~µu 7-9 ordinatis - infinitas om. yt 8 nisi] si :EQ•U J
ponatur] sit :E J essentialiter ordinatorum] o. e. :E in ess. ordinatis Rvirso 9 si ante infi-
nitas :E J ponatur DCPr J simul] add. ut AG-. J sed] igitur :E 10 tantum, ut] quia hoc
productum (-ctivum D*) aut producitur a causa alterius rationis et ordinis, et requiritur ordo essen·
tialis , aut a causa eiusdem rationis, et tune possibile produci a causa a qua producitur, et illa ab
alia a qua producitur (et ilia - producitur om. D*) fuit possibile produci, et sic in (in om. D*) infi·
nitum; natura (nat. om. D 2 ) semper enim (enim om. D*) habebit eundem modum essendi in quo·
libet eiusdem rationis, ita quad si unum fuerit producibile, et quodlibet in (in om. D*) infinitum
successive D (cf. Rep. IA d. 2 n. 27) J ut] quad AG J quad] add. si -rny~µu 11 fluit] in corr .
AG 2 fluat P1tY~µu fuerit M*SIVZrA-G:E sit ante aliquo (10-11) R J priore] primo RrLN
12 enim] tamen A 0 p-r1tY om. A Et J illo1 ] isto M ipso VA YEG illa I J sicut illo exsistente = A
13 generat] generare D 2P 2MSRI*VZr generatur C* generare potest :E J ipso om. :E 13-p . 160, 1
Talis infinitas successionis] praem. Licet alia secundum Aristotelem esset necessaria ('If Licet -
necess. sign. Vacat A 02 ; add. scilicet dependentia in essendo A 03 ) A 0 praem. Licet autem secun·
dum Aristotelem in VIII Physicorum (in VIII Phys. om. -r) AHa.. praem. r .•• J AG• add. esset neces-
saria (nee.] lacuna AG) tamen A G•-r 13 Tails] Sed DAH add. tamen A 0 13-p. 160, 1 infini·
T 1 Cf. infra n. 58. 2 Cf. supra n. 52. 3

Cf. DuNs ScoTUs, Rep. I A d. 2 n. 25.
160 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 1 R_. 1-2
cessionis est impossibilis, nisi ab aliqua natura infinite durante, a

qua tota successio et quidlibet eius, dependeat. Nulla enim defor-
mitas perpetuatur nisi in virtute alicuius permanentis quod nihil est
illius successionis, quia omnia successiva illius successionis sunt
eiusdem rationis a; sed est aliquid prius essentialiter, quia quidlibet s
successionis dependet ab ipso, et hoc in alia ordinatione quam a
causa proxima quae est aliquid illius successionis b. Patet ergo b.
55 Probatur etiam c 1 , quod scilicet si negetur ordo essentialis, adhuc
infinitas est impossibilis. Probatio, quia cum ex prima ratione hie
a Sequitur textus interpolatus: et quia nulla pars successionis potest permanere 10

cum tota successione, eo quad tune non esset pars eius 2 •
b Sequitur textus interpolatus: omne igitur quad dependet a causa accidenta-
liter ordinata, dependet essentialius a causa per se et essentialiter ordinata; immo
negato ordine essentiali negabitur ordo accidentalis, quia accidentia non habent
ordinem nisi mediante fixo et permanente, nee per consequens habent multitu- 1s
dinem in infinitum 3 •
ADCPMSRivzraoLN A vEHGOI;QU(FPPTitY~µu)
tas - impossibilis] nulla successio potest in infinitum continuari D (cf. Rep. IA d. 2 n. 27) I
successionis] generationis (-raliter I' 82 ) sive successionis rao 14-15 quia - imperfectio-
ne = AD
1 nisi] add. continuetur vel (et AG) perpctuetur PA Go edd. ab aliqua - durante J in vir·
tute alterius permanentis in infinitum cum tota successione illa D (cf. Rep. IA d. 2 n. 27) I
aliqua] alia AG add. causa AB add. causa una sive AG I infinita I' 80 * I durante] add. et CPMRV*
add. perpetuetur rNa 2 qua] quo Du I quidlibet] quodlibet IAEGOI; quilibet M *R quidquid
D I dependeat] dependet AG adnot. Philosophus VIII Physicorum , textu commenti 47 Ma adnot.
Aristoteles VIII Physicorum rcommentoJ 20 et in I De generatione A oa I Nulla enim] eo quod
nulla D 3 in om. rao I permanentis] uniformis sive permanentis D J nihil est] non est ali·
quid D 4 illius1 om. p tMSRitI'LNAH 0 I illius successionis1 ] s. i. CV2(in ra.s.)I' 80 add. eius·
dem rationis P*M I quia omnia] o. enim I: I successiva illius successionis = A-r illius succes·
sionis I' 80 I: successionis illius D successiva CPI'LNAH 2 Gprry~µu successionis (in successlone M 2)
AH' rell. 5 rationis] add. et nullum eorum est perpetuum Ma I prius essentialiter] e. p. D
add. tota successione D I quia] cum D I quidlibet] quodlibet rzrLN AEGOI; quilibet M*V* add.
illius T add. huius I: 5-6 quidlibet successionis] omnia successiva rao tota successio et quod-
cumque eius D add. sunt eiusdem rationis, sed est aliquid prius essentialiter, quia omnia sue·
cessiva (o . succ.J quodlibet illius successlonis -r) I' 8 -r ('lf additio sign. Vacat I' 82 ) 6 successionis] in
successivis AG I dependeat D dependeret V dependent rao I alia ordinatione = ASR alio genere
(nor. vel: ordine r 0 a) rao alio ordine rell. edd. 7 quae] quod rN quia A add. non rao• I illius]
ipsius I'L huius I: unius MtSRI*V* om. D 8-p. 161, 8 Probatur - naruram post exsistentia
(p . 162, 8) AH 0 •p 8 etiam] ergo p om. I: quod] post scilicet cal: quia rLNA 02 om. C'PMR
Vt I scilicet om. r 9 est] erit DMSRI2vr- 0 AYHo esset CPAEG I Probatio om . DI: 10-11 et
quia - pars eius = AD 11 tota successione] toto successive D I eius] istius D' illius D 2
12-16 omne igirur - infinitum = AD 13 dependet - ordinata om. Dt 15 nee] ut
D* I habet A
T 1
Cf. supra n. 52. 2 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. I A cl. 2 n. 27 . 3 Cf. ibidem. - Cf.
ARISTOT., Physic. VIII t. 47 (0 c. 6, 258b 32-259a 6); De gener. et corrupt. II t. 56-62 (B c. 10,
336a 23-337a 33).
adducta, scilicet quod a nullo nihil potest esse 1 , sequatur quod

aliqua natura sit effectiva, si negatur ordo essentialis activorum
ergo illa in nullius alterius virtute causat; et licet ipsa in aliquo sin-
gulari ponatur causata, tamen in aliquo est non causata, quod est
s propositum de natura; vel, si in quolibet ponatur causata, statim
implicatur contradictio negando ordinem essentialem, quia nulla
natura potest poni in quolibet causata ita quod sit ordo acciden-
talis sub ipsa sine ordine essentiali ad aliam naturam.
Ad secundam instantiam, supra positam, quae dicit quod ratio 56
10 procedit ex contingentibus et ita non est demonstratio a, respon-
2
deo quod posset sic argui: aliqua natura est effecta quia aliquod
subiectum mutatur, et ita terminus mutationis incipit esse in sub-
iecto, et ita ille terminus vel compositum producitur sive effici-
tur; ergo est aliquod efficiens, per naturam correlativorum, et
ts tune potest esse secundum veritatem prima 3 contingens, sed ma-
a Sequitur textus interpolatus: cum dico 'aliqua natura vere est effecta, ergo
aliquid est efficiens' 4.

ADCPMSRivzrBoLN A YEHGoL Qu( Fr fl"t'lt'(~µu)
1 scilicet] videlicet DCPMSRPvzr A I nullo] nihilo DCP2 MSl2Vzr AYHL I nihil potest
esse = A non potest aliquid (-quod r 0 ) esse (esse aliq. Zpity~µu) rel!. edd. I sequetur orBo Se•
quitur RirL AEHG;o 2 effectiva] add. vel effectibilis L add. vel rBoLN• A 01 add. et 8 3 I nega·
tur = AR negetur rel! . edd., add. ergo R 3 aliquo] add. superiori A 8 add. r ... J AG• 4 po·
nitur MSRIVZ I tamen in aliquo] in a. t. L add . simpliciter P I est1 ] erit (post causata8 D*) OMS
RivzrnLA:E 5 de natural comp. rN' om. rN2 AH:E Ivel, si =A si enim rel!. edd. 5-6 statim
implicatur] tune impl. statim AEG 6 implicat contradictionem rno 7 quolibet] in corr. M 2
AE 2 qualibet R alico A 0 r ... J AG• 8 aliam] in ras. P 2 aliquam (add. aliam P) RI I naturam]
addunt: Patet RrL Patet ex hoc I Ex hoc patet CPM Ex b patet hoc (add. in ra.s. !ta A 02 ) VZAYO
Hoc (praem. Et rN) patet ex b rN:E sicut ex b patet; ergo etc. (sed praem. huic additioni: primam perm•·
nentem cuius virtute r ... J AHi) AH Patet igitur etiam c rno Ex hoc patet c (>ed praem. huic addiiioni: primam
permanentem cuius virtute alia causata successiva continuetur AG) A EG 9- p. 162, 8 Ad secundam - exsi•
stentia] ante Probatur (p. 160, 8) AH 0 *p; 'If sign.: Extra D 1varn 1 u !in. anfractuosa µ 9 Ad -
dicit] Contra istud pono illam instantiam fl I secundam instantiam] secundum D* A 0 I supra] scili·
cet rL om. rN•AG:E I positam =A 9-10 quae dicit - demonstratio om. L 9 dixit DC
PMSRIVZr 10-11 respondeo] dico :E 11-12 aliqua - subiectum om. AY 11 aliqua -
quia] om. zr 9 • 0 •(om. denuo 03 ); 'If sign. litteris c-a V 2 I aliqua natura est effecta om. A 8 ' I natural
add. sic 1•rn1o1 I effectiva (an« est P) C*PM'SRIV•rB1o1LN• AB!GO!LQ•U I quia] quod A 12 sub-
iectum] entium D om. I' I mutatur] est mutatum pity~µu I et ital ergo V2ZrB0 A YBG 13 ita]
per consequens L I producitur sive om. L 14 est aliquod efficiens = ArBoL aliq. eff. est V
rN2 aliquod (-quid IZA 0 -r) est (e . om. rL) eff. rN' rel!. edd. 15 potest esse secundum veritatem
prima = A prima (add. conclusio AG) sec. verit. esset A YBGL prima (praemissa M 1 pit~µu om. AHO•
add . ratio y) esset sec. verit. rel!. edd. 15-p. 162, 1 sed manifesta om. p~µu I manifesta]
manifestius I intenta (-tum AH) A 82 H om. A 01 manifeste A 01 16-17 cum - efficiens = AD
16 vere om. D I effecta] effecta vel producta D 17 efficiens] producens vel efficiens etc. D
1 2 Cf. supra n. 45. 8 ratio, cf. supra n. 43. 4
T Cf. supra n. 43. Cf. DUNS
ScoTUs, Rep . IA d. 2 n. 28; cf. supra n. 43.
G)uns Scotus, Ordinatio 11

162 0RDINATIO I DIST. 2 PAK3 1 Q. 1,2
nifesta. Potest tamen sic argui, probando primam conclusionem 1

sic: haec est vera 'aliqua natura est effectibilis, ergo aliqua est ef,
fectiva'. Antecedens probatur, quia aliquod subiectum est muta,
bile, quia aliquod entium est possibile distinguendo possibile con,
tra necessarium 2 , et sic procedendo ex necessariis. Et tune probatio s
primae conclusionis est de esse quiditative sive de esse possibili,
non autem de exsistentia actuali. Sed de quo nunc ostenditur possi,
bilitas, ultra in conclusione tertia 3 ostendetur actualis exsistentia.
57 Secunda conclusio de primo effectivo est ista, quod simpliciter (16]
primum effectivum est incausabile 4 • Hoc probatur, quia est inef, lo
fectibile independens effectivum. Hoc patet prius 5 , quia si sit vir,
tute alterius causativum vel ab alio effectibile, ergo vel processus
in infinitum, vel circulus, vel status in aliquo ineffectibili indepen,
dente effectivo; illud dico primum, et aliud patet quod non est
primum, ex datis tuis. Ergo et ulterius concluditur: si primum 15
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI; Qu( PP p-rny~µu)

1 Potest tamen] Tam. p. DMSRIV'Z Tam. non potest P 2(in ras.)I'N Tam. non (add. potcst AEi)
v r-NA YEO edd. Est non AH I argui] arguitur r-N edd.' praem. potest A 02
2 2 sic: haec est
vera = A sic in corr. D 2 sed (non c a) hoc (scd hoc in ras. P 2) modo (m. in ras . V 2) CPVZI' A YBOTit'(~µu
hoc mo do AG si (scilicet I2) hoc aliquo (al.] modo !2) MSRI sed hoc arguendo AH sed hoc est
argumentum p I aliq ua2] add. natura DI: 4 quia] et Dp7t)'~µu praem. et P 2V 2ZA j distin·
guendo] definiendo A accipiendo pTCy~µu I distinguendo possibile] om. v• add. ut dividitur P1tY~
µu 5 et1 om. ZAYEHO•I; I procedendo] procedo DCPM*SIVZI' 02 LN• A YHO:E add. est p7t)'~µu
6 est] concludit (-tur Z) cppyazr A:ET procedit vel concludit P7t)'~µu om. SR I quiditativo D
CVZI' 80 A:E edd . I esse2 om. AHO I possibili] in corr. M 2AE 202 potentiali rso possibilitate AH
7 actuali] in ras. c~ actuabili Dadd. actualiter PA 0 a j nunc ostenditur] necessario AH om. A 0 •
add. necessario AGT 8 ultra] r ... J AG' om. AG 2:E I conclusione tertia] t. c. PA j ostende-
tur ante in :E j ostendetur actualis exsistentia] act. (in corr. AH 2 accidentalis M') exs. o stendetur
(·ditur A Y) DCPMSRIVZA YHO actualiter (-lis AG) ex natura osteaditur AEG j actualis exsisrentia]
e. a. :E 9 de primo - ista] scilicet :E I ista] iila ASAY 10 incausabile] incommunicabile
y• interminabile R increabile (pon. incausabile A oa) A 0 add. sive causis intrinsecis sive extrinsecis
AG j Hoc om. :E j est~] post independens (11) R om. MI' 8'°*L 10-11 est incffectibile] i. e. CP
vrN e. factibile effectibile AG add. er (est M 2I' 82 praem . quia AG• add. ul<ra Secundo A 02 ) DCPMRI
vzrso 2LN A:E cdd. 11 effectivum - prius om. :E I prius] primo ABG I quia si] si enim :E
12 alio] aliquo D praem . aliquo rso I effective rso; I vel2 om. :E 12-13 processus - circu-
lus] pracm. erit (esse t IZ es t r 0 ) 1zr-LAH2G0 :E add. erit D 13-14 vel circulus - independente
om. AB• 13 ineffectibili] effectibili AC*PM*v•rN•_AO•I;QU•T add. et (etiam rN) DRI2V2ZI' 8N
AYB!HG:E edd., add. vel A 0 add. est r 0 • 14 effective ADCMSRI*v•r 0 • LNAEZG0 2 I aliud
patet quod] p. q. a. :E 15 Ergo = AMa I et] in ras. C 2 etiam AG vel P*M'RV* 15·p. 163 ,
1 prim um illud = A ii. (istud T idem AH) pr. rell. edd.

Cf. ArusrnT., Metaph. IX t. 7 (0 c. 3, 1047a 24-26): " Est
autem possibile hoc cui si exstiterit actus, cuius dicetur habere p o tentiam, nihil erit impos-
sibile »; Anal. priora I c. 11 (A c . 13, 32a 18-20): • Dico autem ... conringens, quo non ex-
sistente necessario, posito autem esse vel non esse, propter hoc nihil erit impossibile •.
3 Cf. infra n. 58. 4 Cf. supra n. 42. 5 Cf. supra n. 43.
DE ESSE- DEI ET EIUS UNITATE 163
illud est ineffeetibile, ergo ineausabile, quia non est finibile, nee
materiabile, nee formabile. Probatur eonsequentia prima, seilieet
quod si est ineffeetibile, ergo est infi.nibile, quia eausa fi.nalis non
eausat nisi quia eausa movet metaphorice ipsum effieiens ad effi,
s eiendum 1 , nam alio modo non dependet entitas finiti ab ipso ut a
priori; nihil autem est eausa per se nisi ut ab ipso tamquam a priori
essentialiter dependet eausatum. - Duae autem aliae eonsequen,
tiae, scilieet quod si est ineffeetibile, ergo est immateriabile et infor,
mabile, probantur simul, quia euius non est eausa extrinseea, nee
lo intrinseea, quia eausalitas eausae extrinseeae <licit perfeetionem
sine imperfeetione, eausalitas vero eausae intrinseeae neeessario

<licit imperfeetionem annexam, quia eausa intrinseea est pars eau,
sati; igitur ratio eausae extrinseeae est naturaliter prior ratione
eausae intrinseeae. Negato igitur priori negatur et posterius. -
ls Probantur etiam eaedem eonsequentiae, quia eausae intrinseeae
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGo:E QU((]) FP p=y~µu)

1 est1 ] esset rso• inest AE• I ergo] praem. est AG add. est (erit prry~µu) MRIVZAYHO:E edd.,
add. et rLN 1-3 incausabile - ineffectibile, ergo om. AE• 1 incausabilc] non causabile
AE!G increabile (pon. ineausabile A 02 ) A 0 J est2 = A 1-2 nee materiabile] nee natura termina-
bile (add. nee materiale A 02 ) A 0 praem. nee natura terminabile p 2 materiabile] in corr. AH 2
materiale (pon. materiabile rNl) oroLN2 AE!G mutabile C*PM'RI*V*p7t~ I formabile] formale (pon.
formabile rm) D*M•rDN AH 2(in eorr. )G 0 p7t~ add. nee mutabile y 2-3 Probatur - ineffectibile in
ras., et abrasit tres lineas cuiusdam textus immediate sequentes A 02 2 Probatur] post infinibile (3)
DCPMSRIVrN A 0 l:E Patet AE!H rep. post infinibile (3) z om. rL I consequentia prima =A prima
(praeterea -r) conseq. (add . patet cps•rN) AE!Ol rel!. edd. J scilicet] videlicet DCPMSRIVzr-NA v
E1Go1 praem . quia ZA v om. rN 3 quod] quia MrLN om. A 0 l:E I est infinibile = A non est
finibile r A :Eprry~µu non (nee DC* add. est P) finibile (fruibile A Y+) DCPMSRIVZA- 0 -r
0
4 cau-
sa = A 5 nam - non = ADM 2 l'Z nam alio (aliquo R) modo M'S'RV' A 8 ' 0 ' non enim alio
mo do A G2:E non alio modo S 2 nam non alio modo l2V2 A E2 rel! . edd. J entitas finiti ab ipso = A
ab ipso essentialiter entitas finiti A 0 prry~µu ab ipsa entitas finiti :E essentialiter ab ipso (illo AG)
entitas (veritas R) finiti (entltas fin!ti om. D') rel!. T 5-6 ut a - ab ipso om. D' 6 causa per se]
p . sec. A:E I ut] om . rsoi AH quando r 02 I a om . M*SRAEHG 7 Duae] post aliae :E om. AH I
autem] sunt P scilicet (post aliae AG) AEG om . I2AYHO:E J aliae om. M '(po.n eonsequentiae, 7-B)RI*Vzr
AE 8 scilicet] videlicet DMSIVZr A-H praem. videlicet R I est2 ] et r om. DCPMRIVZA:E
edd. I immateriabile] materiabile rN• immateriale or 0 A00 p7t~ immutabile C*PMRAH immuta·
bile vel immateriabile I* 8-9 informabile] non formabile rs A Y-rµu non formale r 0 AEHO'p7t~
informale A 02 9-15 'If quia - consequentiae sign.: Vacat oap2Vaz2r 0 a(om. r 03 ) Zin. anfrac-
tuosa µ 9 nee] eius non est causa edd., add. est rso 10-11 extrinsecae - causae om. rN
A 0 • J dicit - intrinsecae om. v• 11 vero] autem 12 ABZHG om. DMSRI'VlZr A YB' 0 l:E J neces-
sario] in corr. r 02 post imperfectionem (12) R om. rs AH 12 dicit = AR requirit rel!. edd.
14 negatur] negetur rLN• I et = A 15-p. 164, 4 'If Probantur - conclusio Secunda sign.
Extra l2(text. tt mg.) 15 Probantur] praem . Aliter A 0 edd., add. aliter AG J etiam = A I con·
sequentiae] add. aliter AH
T 1 Cf. ARISTOT., M etaph . Vt. 2 (fl c. 2, 1013b 9-11); XII t. 36-37 (Ac. 7 , 1072a 26·27 .
1076b 3); Degener. et corrupt. It. 55 (Ac. 7, 324b 13-18).
sunt causatae ab extrinsecis vel secundum esse earum vel in quan,

• tum causant compositum, vel utroque modo, quia causae intrinse,
cae non se ipsis sine agente constituunt compositum. - Ex istis
dictis satis patet conclusio secunda.
58 T ertia conclusio de primo effectivo est ista: primum effectivum s
est in actu exsistens et aliqua natura vere exsistens actualiter sicut
est effectiva 1 • Probatio istius: cuius rationi repugnat esse ab alio,
illud si potest esse, potest esse a se; sed rationi primi effectivi sim,
pliciter repugnat esse ab alio, sicut patet ex secunda conclusione 2 ;
similiter et ipsum potest esse, sicut patet ex prima ubi posita est 10
quinta probatio ad a 3 , quae minus videtur concludere et tamen
hoc concludit. Aliae autem probationes ipsius a 4 possunt tractari
de exsistentia quam proponit haec tertia conc1usio, et sunt de
contingentibus, tamen manifestis; vel accipiantur a de natura et
quiditate et possibilitate, et sunt ex necessariis. Ergo effectivum 1s
simpliciter primum potest esse ex se. Quod non est a se non pot,
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGo:E Qu( pp p-rny(3µu)

1 sunt causatae] causantur :E j extrinsecis = ADCPrN extrinseca (!ntrinseca AH) rell. edd.
2-3 vel- compositum om. rN 3 constituunt compositum] comp. const. AEG causant com·
positum vel constituunt pn-y(3µu j istis = A 4 saris patet conclusio secunda = A sat. p . sec.
c. :E sec. c. sat. p. DCPMSRIVrLNAH 0T sec. concl. proposita (proponenda AG) sat. pat. ZAY
EGpn-y(3µu pat. sec. concl. rBD 5.9 Tertia conclusio - c6nclusione om . A 0 • 5 primo]
principio rBD 5-6 est ista - est in] scilicet quod sit :E 5 is ta] ilia s add. quod CPMV A 01
6-7 et aliqua - effectiva om. :E 6 vere om. V2zr-N A YBHGO! I exsistens actualiter om. AH I
actualiter] accidentaliter T actu ZAYp7tf3µu actus y om. AE add. et hoc A 0 ! 6-7 sicut est] sic
(om. P 2 ) est sic CP sic est SV2r AH est sic ZA YEG2 si est M 2 A 01 7 Probatur :E I istius = A
huius V'ZA YEG sic :E j esse ab alio] praem. simpliciter nypµu add. simpliciter pT 8-9 simpli·
citer] ante effectivi (8) :E similiter y om. Dlp7t(3µu 9 alio] add. ergo non est factibile p j sicut]
ut :E j conclusione] add. ubi probatur quod ipsum est possibile esse primum ef!iciens A 0 ~
10 similiter] in corr. AE 2 om. rB:Eny(3µu I et] etiam AD autem post ipsum zrBD•AY:E om. !2AB;; I
sicut] ut :E 10-11 prima - probatio] quinta ratione (propositione AH) posita AH edd. j posita
est quinta probatio] q. pr. p. e. (c. om. AYB;;O•) A-H 11 quinta] qua D' quae D 2 prima A j
et = AA G:E 12-15 9T Aliae - ex necessariis sign.: Vacat Dap2 v~z 2 r 02 (texr. « mg., om. in mg.
r 03 ) Zin. anfractuosa µ [Va- supra concludere (11) r 0 !] 12 autem = Apny(3µu 12-13 pos-
sunt - conclusio, et om. AB;; 12 tractari] trahi rBo;; 13 exsistentia] add. actuali :E I pro·
ponit] proponunt A 0 ' ponit r-LAHG02 I haec] hie AGT I tertia conclusio] c. t. rAH I sunt =A
sunt istae (iliac M 2SRir A YEG huiusmod! :E pr!mac A 0 add. primac A GT) probationes (propositiones D) rel!.
edd. 13-14 de contingentibus om. rN;; 13 de2 ] ex DI2ZA edd., pon. ex rm 14 vel] ut
DR sed si rBo si autem :E add. si M 2 PV2ZrN2 A edd. I accipiantur] comp. A accipiatur CPI a om.
DP2 M 212 rBDLN2 A edd. I et] vel :E om. Allu 15 et1 ] vel :E I et2] ut rL om. l2V2ZI'NAYEHGO•:E
edd. 16 potest esse] praem. si T add. potest esse T I ex se] ante esse cpr- 0 a se I2Zr 802
A- 0 :E edd., om. r 01 A 0 • add. ergo est a se pny(3µu I Quod] in corr. ru2 quia AY praem. quia cpr 02
(in corr.)pny(3µu praem. sed A 0T add. quia V' add. autem I2zruN A YEG:E
1 2 3 4
T Cf. supra n . 42. Cf. supra n. 57. Cf. supra n. 53. Cf. ibidem.
est esse a se, quia tune non,ens produceret aliquid ad esse, quod
est impossibile, et adhuc, tune illud causaret se et ita non esset
incausabile omnino. - Illud ultimum, scilicet de exsistentia primi
effectivi, aliter declaratur, quia inconveniens est uni verso deesse
s supremum gradum possibilem in essendo.
Iuxta tres conclusiones ostensas de effectivo primo nota corol, 59
larium quoddam, quod quasi continet tres conclusiones probatas,
quod scilicet primum effectivum non tantum est prius aliis, sed
quo prius aliud esse includit contradictionem, sic in quantum pri,
1
10 mum exsistit. Probatur ut praecedens ; nam in ratione talis primi
maxime includitur incausabile, probatur ex secunda 2 ; ergo si pot,

est esse (quia non contradicit entitati, ut probatur ex prima 3 ), se,
quitur quod potest esse a se, et ita est a se '.
Iuxta tres conclusiones primas de causa effectiva propono tres 60

u conclusiones similes de causa fi.nali.
[171 Aliquod finitivum est simpliciter primum, hoc est nee ad aliud
ADCPMSRrvzrsoLN A YEHGo:EQu(FPp=y~µu)
1 a] ad A 2 tune om. IAH:Ep7t)'~µu I illud] idem D 2CPMRIVZAHGo edd., om. D' I esset]
erit A 0 p7t)'~µu tenetur CPMSRI*VZA y sequitur rLN• 3 Illud] !stud ozr-L A-G:E Ad AG praem.
Item rso I scilicet om. :E 3-4 primi effectivi] actuali :E 4 aliter declaratur] d. a. :E I uni·
~erso] in ras. P 2 praem. in r 02 :E praem. de rs 5 supremum gradum] g. s. :E 6-13 Iuxta -
est a se] om. R; 'II sign. Extra (textus est alterius recensionis, patet ex lectionibus variantibus) et rep.
textum a nobis delectum S 1 6 Iuxta - primo] Iuxta istud (illud !stud S' illud s 1 rN~µu) sr 0 •LN!
pnt~µu Item A HO praem. Item sar A YEG praem. Item supra illud scilicet D I tres om. :E I ostensas]
probatas rN~ om. DMv•r 0 ~ I effectivo primo] p. e. orso1NlAYEG:E 6-7 corollarium quod-
dam =A q. (quod A 0 •) c. rel!. (om. R) edd. 7 quod quasi continet] quod c. q. osrsDLN•
quasi continens IZ I continet] praem. virtute A Ga add. in virtute T I probatas] probativas A Y
addunt: prima rs quae est ilia s prima est is ta (ilia A 0 ) r LN* A 0 * quod est istud (illud AH) A HG
edd. prima conclusio P 2 8 quod scilicet] s. q. AHO om. AYB I scilicet om. srAG:E I primum]
add. principium D I effectivum] add. hoc modo CPMSIVAHGO't')'~µu I non tantum] non causatum
(add. non tantum rm) srN A H*p't7t)' om. A y I est] praem. quod s• A YEO*pl't praem. secunda quod
(add. non tantum T) 'I')' add. quod est paizr 9 quo] eo AaMIVZAH 0 :E edd. I quo prius aliud
esse] q. e. a. p. D q. p. e. a. (aliquld rs) r quo (quomodo P 2 eo M) aliquid p. e. (e. p. P) CPM a.
e. p. eo A 0 :E aliquid p. e. eo AH aliud (aliqual V*) eo p. e. Valiquid e. p. eo IZ add. eo AG I
contradictionem] add. et tertia quod y I in quantum] inquam c•rspnt pon. inquam pa 10 ex·
sistat :EU* exsistere :E~ 10-11 Probatur - incausabile om. z 10 ut om. rLN! I talis] illius
srAHO I primi] rei AY om. srs•D•LAHO! 11 probatur ex Secunda] om. Sl2rLNAH 0 ; 'II sign.
punctis et lin. anfractuosa µ I secunda] tertia A 8 G add. conclusione rsa 12-13 esse - quod
om. C 12 entitati] enti PMI*V* I ut probatur ex primal om. 12 ; 'II sign. punctis et lin. anfrac-
tuosa µ 12-13 ut - quod om. srLNAHOT I sequitur] add. si potest esse, quia non contradicit
entitati (ent! M) MY* 13 potest - est a se om. S 14 pono CPI2VT 15 conclusiones
om. DCPMSRIVZr A-Y:E-r 16 Aliquod] in ras. V2 Aliquid CPMRA Y praem. Prima (add. con·
T 1 Cf. supra n. 58. 2 Cf. supra n. 57. 3 Cf. supra n. 53. 56. 4 Cf. ARISTOT.,
Physic. III t. 32 (r c. 4, 203b 30): « Contingere enim ab esse nihil differt in perpetuis •.
ordinabile, nee in virtute alterius natum finite alia. Et probatur

quinque probationibus similibus illis quae ponebantur ad primam
conclusionem de primo e:ffectivo 1 •
61 Secunda est quod primum finitivum est incausabile. Probatur,
quia infinibile, alias non primum; et ultra, ergo ine:ffectibile. Haec s
consequentia probatur, quia omne per se agens agit propter finem,
ex II Physicorum, ubi etiam hoc vult Philosophus de natura, de
qua minus videtut quam de agente a proposito. Sed cuius non est
aliquod per se efficiens, illud non est e:ffectibile, quia in nullo ge~
nere potest per accidens esse primum, sicut patet in proposito, 10
specialiter de causis agentibus per accidens, quae sunt casus et
fortuna, quae secundum Aristotelem II Physicorum reducuntur
necessario ad causas per se agentes, ut priores, scilicet ad naturam
et inteliectum vel propositum. Cuius igitur non est aliquod per se
agens, eius nullum erit agens; sed cuius non est finis, eius non est 1s
aliquod per se agens: ergo ipsum erit ine:ffectibile, nam finibile
excellitur a fine in bonitate et per consequens in perfectione, - et
ultra ut supra ostensum est de causa e:ffectiva prima 2 •
62 T ertia conclusio est quod primum finitivum est actu exsistens
ADCPMSRIVzrsnLN A YEHGOI;QU(CI>PPp=y~µu)
cluslo edd.)est (est om. AG*) papyszr A:E edd. I finitivum] in COIT. C 2 in ras. V2 A 02 post est1 A YEG:E
finitum M*rs· AE>G•y~ I hoc] id :E I nee] non rN:Eplt'(~µu ut n• A y add. est Plt'(~µu I aliud]
praem. aliquod rsn
I in om. r I natum] add. est I*Z 2 quinque] in ras. A 82 quattuor ZAY I probationibus]
propositionibus AYBG rationibus edd. I illis] illarum AY I ponebantur] in COIT. AE2 ponuntur r 0
dantur A Y 3 conclusionem] ante primam (2) CPMRIVZ quaestionem M'SV* 4 Secunda
est] Secunda conclusio est (est om. A 0 ') DCPMazrsNA:E om. M'SRIV•rL I quod om. DMSRI
v•zrsn*L A YEHGO•:E I Probatur] Probatio r om. I;QU• 5 non] add. est CPMivzrN add. esset
rsn A 0 edd. 7 ex om. :E I etiam hoc vult Philosophus] Phil. v. h. e. :E add. di cit A Y 8 qua J
quo CPM*SRrLN I a] in M*V* 9 aliquod] in corr. A 82 aliquid A Gy aliud C 2MV" JO pot·
est] add. efficiens " I primum] principium (not. vcl: primum rsa) rsn praem. principium M a
12 Aristotelem] intentionem Aristotelis (Ar.] Philosophl P7t'f~µu om. rL) DSRIZr AHO edd . Aristo-
telis intentionem CPMV 13 priores] add. sunt rsn 14 intellectum] intentionem prr praem.
ad D I veil ut A sive :E I Cuius] Eius (add. cuius post lgitur r 02 ) M *V*r 0 I non] nullum (post est S)
DCPMSRIV1 zrLN nomen V' I aliquod] om. DCPMSRIVZrLNI;QUt aliquid i:ua 15-16 eius
nullum - agens om. R 15 eius1 ] cuius (-modi M) MV* om. A 0 add. omnino IZ I erit] est D 2 C
PMVZr 0 A 0 :E I eius non est om. rs• 16 aliquod] ante agens CPMvrsn aliquid :E" aliud
CP*MSVrL 16-17 nam finibile - in perfectione] om. zr 02 A YE•:E edd.; 'If sign. litteris a-b V 2
(ten. a ma.)r 02 17 excellitur] in corr. C 2 in ras. A 02 excluditur AG• extollitur M *V exceditur
r 80 AE~H I et 2 ] add. tune DI2 V2A:E edd. 18 ostensum] positum (pon. habitum A 8 a) AB habi-
tum DAYHO:E 19-p. 167' 1 Tertia - primitas om. rs• 19 est1 ] add. scilicet CPS
F 7 ARISTOT., Physic. II t. 49 (B c. 5, 196b 17-22). 12 lb. t. 66-67 (c. 6, 198a 5-13).

DE ESSE DEI ET Elt.:S UNITATE 167
et alicui naturae actu exsistenti convenit illa primitas. Probatur ut ·

prima via de efficientia 1 •
Corollarium: sequitur quod primum est ita primum quod im, 63
possibile est prius esse, et probatur ut corollarium in via priori 2 •
[18] s Conclusionibus tribus de utroque ordine causalitatis extrinse, 64

cae iam positis propono tres similes de ordine eminentiae.
Aliqua natura eminens est simpliciter prima secundum per,
fectionem. Hoc patet, quia inter essentias ordo essentialis, quia
secundum Aristotelem formae se habent sicut numeri, VIII
10 Metaphysicae; in hoc ordine statur, quod probatur illis quinque
rationibus quae de statu in effectivis sunt superius 3 •
Secunda conclusio est quod suprema natura est incausabilis. 65
Pro batur, quia est infinibilis, ex praecedentibus 4 ; ergo ineffectibilis,
ADCPMSRIVzrnoLN A YEHGo:E qu(FP p'rn"'(f3µu)

1 naturae] vere S! om. rB1 add. neccssario A GOprryf3µu I ilia] ista Dr 0 A-H haec L I Proba-
tur] praem. Et :EQ•U add. tertia conclusio A oa I ut = A tertia conclusio ut DCPMSRI'V'rLN AE 2
(in ras.)G ut (sicut Il A HO:E edd. haec r 0 ') tertia conclusio I2V2zrBo A YHO:E edd. 2 prima via = A
de prima via A 0 in prima (pr.] ipsa S*) via (add . est D*) rell. edd. J efficientia) efficiente 't' effectiva
DIZ effectivo M i AH 2 Gprryf3µu add. et rB add. e (praem. apud r 0 ') r 0 3 primum 1 ] add. finiti-
vum yf3µu J primum - primum] not. vel: primus finis est ita primus A oa J est ita primum om.
rL 3.4 incompossibile Dr 0 A YE•:E 4 est] a liquid (praem. est P 2) PL add. aliquid I' AH edd.,
add. aliud A a I prius esse l e. p. L prius eo esse 'rnj'f3µu praem. eo I' AH I probatur l add. apud f
r 02 I ut] sicut L om. AH!O•(post corollar!um AEl 0 l) I priori] praem. de efficiente A GO add. de effi-
ciente prryf3µu 5 Conclusionibus] post tribus L add. prioribus CP 6 positis] propositis
I2AHO I propono] pono CPMV*:E-r expono A 0 • I praeeminentiae rso 7 Aliqua natural Nat.
(praem. Quod MV) ·al. MIV praem. Prima conclusio est ista quod (q. om. A GO edd.) rBo A GO edd.,
praem. Prima est parN:E I eminens est simpliciter] est s. em. PZAYEG:E I prima om. PZAYE:E
7-8 perfectionem] add. Prima conclusio est ilia AH 8 Hoc] in corr. AE 2 Hie zr I patet] pro-
bat rmAHGo-. J quia1 ] in ras. P 2 om. CMSRI2Vzrso!LNZA:E edd. J inter essentias =AD I ordo
essentialis] ordine (praem. ex C 2 ) essentialis C in (ex I2) ordine essentiali P2 (in ras.)Ir 02 prryf3µu ex
ordine essentiali M 2 ex ordine essentiarum L praem. est D* add. de utroque fine rN• J quia2 =
AD edd. nam L add. in ordine essentiali -r 9 Aristotelem] Philosophum L I se habent] sunt
L 9-10 VIII Metaphysicae post Aristotelem (9) I':E 10 hoc] add. autem L J quod om.
AYE!HO I quinque] in ras. AE 2 quattuor zrBDAY 11 rationibus] quaestionibus z I quae - SU•
perius] adductis ad probandum statum in effectivis I: I sunt superius = A sunt superius adductae
prryf3µu superius sunt adductae rel!. (quoad L cf. immediateantea) 't' 12 Secunda - quod om. AH I
quod = A ista quod rBo ista (illa S) rell. (om. AH) edd. 13 est om. L I ex praecedentibus] ct
ultra AH nam finibile excellitur a fine in bonitate et per consequens in (in om. A 0 *) perfectione, et
ulterius (et ultra A 0I: edd., om. A Y) P 2 V 2 r A YE01:prryf3µu praem. nam finibile excellitur a fine in bo-
nitate et per consequens in perfectione, et ulterius (add. igitur est MlV*) M'V'Z praem. r.am finibile
etc., supra proximo ibi D add. nam (sl autem -r) finibile excellitur a fine in bonitate ct per conse-
quens in perfectione, et ulterius (ultra -r) AG-. J ineffectibilis] in effectu D praem. est DZA-G:E
F 9 ARISTOT., Metaph. VIII t. 10 (H c. 3, 1043b 33).

1 2 3 4
T Cf. supra n. 58. Cf. supra n. 59. Cf. supra n. 53. Cf. supra n. 57. 61.
et ultra, ergo incausabilis. lstae duae consequentiae sunt probatae

in secunda conclusione de effectivis 1 • Item quod suprema natura
sit ineffectibilis probatur, nam omne effectibile ha bet aliquam cau,
sam essentialiter ordinatam, sicut patet ex probatione ipsius b in
conclusione prima de primo effectivo 2 ; causa autem essentialiter s
ordinata excellit effectum.
66 T ertia conclusio est quod suprema natura est aliquod actu exsi,
stens, et probatur ex praecedentibus 3 •
67 Corollarium: aliquam esse naturam eminentiorem vel superio,
rem ipsa 4 includit contradictionem; probatur ut corollarium de ef, io
fi.ciente et fine 6 •
68 LSecundus articulus partialisJ - Quantum ad secundum articulum 6
dico quod primum efficiens est ultimus finis 7 • Probatio, quia
ADCPMSRivzrsoLN A YEH Go I: Qu( Fr p-rny~µu)

1 ergo) add. est DAEGI; add. etiam IZ I incausabilis] incausalis AB incommunicabilis A
M*V* I Istae duae consequentiae) Illae duae conseq. A Duae ultimae (ult. in ras. V2) conseq.
VI' 80 I: Duae (ergo AY) conseq. ultimae rLNA-° Conseq. duae ultimae A 0 Duae conseq. DR d
(in corr. M 1 ) et e (pon. conseq. Si) M'S Primae duae conseq. M i add . ultimae P 2 I sunt probatae)
p . s. rAI: 2 in] ex A scilicet D I Secunda] tertia R 1 A 0 I de) in MRV* om. AY I effec·
tivis] primo (princip!o r 0 ) effectivo DV2Zr AEGI:pity~µu om. A Y I suprema natura om. I: 3 sit)
est CP I ineffectibilis) ineffectibile I: I nam) quia I: 3-4 aliquam causam] c. a. I: 4 patet
ex om. R I probatione] propositione D * positione MtSRI'L om. y; I ipsius om. ABI: 4-5 in
conclusione - effectivo] supra I: 5 conclusione] quaestione M*SV* I prima) secunda i11
ras. A 02 om. CPMSRI*VI'AY I primo om. ABG I primo effectivo] e. p. AH effectiva ZAY I autem)
in ras. M 2 om. rso•LNAYH 6 excellit) praecellit AY excedit u excellitur et est aliquando AG
est ante A 0 I effectum) effectui P effectivum V add. igitur si esset (caset om. I'N!p) effectibilis (-t!vus u),
non esset suprema rNaI;p~µu 7 quod = A ista quod rso ista DCPMRIV2(in ras.)ZI'LN
A-G ilia S-r haec AG 2(in ra...)I: I suprema natural n. s. AEGI; I aliquod = A aliquid rel!. edd. I
actu om. rN AH 8 et = AI: I ex praecedentibus) ut AH ut tertia de effectivo PZA-H praem.
ut tertia de effectivo ('If sign . .I. Scor ... J Vi) V iI' add. ut (sicut I:) tertia de effectivo CPI: edd.
9 aliquam esse naturam] aliq. nat. esse aliquam D' al. nat. esse D 2 aliquem esse AH 0 I esse post
superiorem (9-10) rso I esse naturam eminentiorem] n. esse em. CPMSRIVZAEG n. em. esse
(est I'L) I'LN 10 ipsa = AM (add. pr!ma Mi) ipsa tertia SR ipsa prius ~µ ipsa prima natura I:
ipsa prima rel!. PTJtYU 11 et fine] in f. u not. apud g r 02 sequitur hie Nota (p. 156, 8) - emi·
nentiae (p. 156, 24) µ 13 dico om. D I quod) add. ista triplex primitas quae sparsim probata
est de aliqua quiditate, competit eidem quiditati, quod ostenditur in duabus conclusionibus
ostensis. Prima est isra DCPM~vzr A YEGOil;pity~µu [triplex] duplex C *P; sparsim] om. ABG not .
vel: superius r 0 i; probata est] in corr. M! e. p . VI' 80 ; est1 om. ZAE; aliqu a] ista CPAYEGI;pity~µu;
quod ostenditur] cum dicitur Ml; duabus] in ras. AG2 tribus M!AB; conclus.) quaestionibus AY;
ostensis) ostendendis rm ponendis A GI; sequentibus ~µu om. DCP; ista 2 ] add. quod CPAYp1ty~µu
add. scilicet quod D] I finis] om . ro; add. Secunda est ista quod primum efficiens est eminentis·
simum; habet igitur iste articulus duas conclusiones. Prima (cf. p. 169 ad 5-6) DCPVZI' A YBGOip7t
T 1 Cf. supra n. 57. 2 Cf. supra n. 54. 3 Cf. supra n. 58 . 62. 4 sc. suprema
5 6 7 Cf. AVERROES, Metaph. X com. 7;
natura. Cf. supra n . 59. 63. Cf. supra n. 41.
XII com. 6: • principium formale et finale et movens non sunt tria numero, sed unum in subiecto
et tria in ratione ,, ; com. 24. 36; H ENRICVS GAND., Summa a . 25 q. 2 in corp. (If. l49P-150Q) .
omne efficiens per se agit propter finem, et prius effi.ciens prop-

ter finem priorem; ergo primum effi.ciens propter ultimum finem.
Sed propter nihil aliud a se principaliter et ultimate agit; ergo prop-
ter se sicut propter finem. Ergo primum effi.ciens est primus finis 8 •
s Similiter, primum effi.ciens est primum eminens. Probatur, 69
quia primum effi.ciens non est univocum respectu aliarum natura-
rum effectivarum, sed aequivocum; ergo eminentius et nobilius eis.
Ergo primum effi.ciens est eminentissimum.
[19] LTertius articulus partialisJ - Quantum ad tertium articulum 1 dico 70
10 quod cum sit idem cui inest triplex primitas, quia cui inest una
a Sequitur textus interpolatus: Si enim ageret per se propter finem alium a se,
tune aliquid esset nobilius primo ef!iciente, quia finis qui est aliquid remotum
ab agente intendente finem est nobilius eo 2 •
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGOEQU(<;I>PPp-rny~µu)
y~µu [Secunda - eminentiss.] et (om. AB) etiam primum (ct. pr.] et etiam AEG add. in D) eminentia
OZAYBG praem. ('lf sed sign. Vacat text. Secunda - eminentiss . V2) et etiam primum eminentia
Vr 8 ; est1 om. rL; ista om. rLNAO!; primum om. r 0 *; prim. etf. est] est primum rLNAO! ; e mi·
nentiss.] eminens V2 eminentia rLp7t~µu praem. primum P"Y~µu; habet igitur] ita quod (lsta quern
A Y) habet (hab . pose artlculus ozrN A YEGO! pose duas rL) DV2ZrLN A YBGO! ; iste] ille AO!; duas] et A y;
conclus .] quaestiones A Y; Prima] Primum P* Primo AB add . scilicet A 0 !] I Probatio] Probatur
DCPvzrAE praem. quod AH add. sic DCPvzrAYEG I quia] quod Mom. ovr
1 omne] in ras. P 2 causa CMSRI I efliciens per se = A per se agens D per se efliciens rell.
edd. 1-2 et prius - finem 1 om. D'AH 2 finem priore m] p . f. CPVr 80 praem. primum
A. I efliciens] add. simpliciter E add. agit A edd. I ultimum finem] f. u. rL AG praem . sim-
pliciter E add. tune ultra E 3-4 Sed - finis] Sed primum efliciens simpliciter propter nihil
aliud a se agit aliquid principaliter, quia illud propter quod ageret esset prius et nobilius eo,
quale non est dare, quia implicaret contradictionem (contr. om. EQ'). lgitur ultimate et principali-
ter agit propter se sicut propter finem ultimum, et per consequens idem est primum efliciens et
finis ultimus E 3 agit] add. quia nihil aliud a se potest esse finis eius (cius om. p) c a edd. I
ergo] om. s•rL add. agit CPMSaRrvzr-LA 02 -r7tY~µu add. est p 4 finem] praem. ultimum
~µu add. ultimum rarmAH 0 p add. primum AYB add. agit AG I Ergo] Et sic R Et sic sequitur
quod D I Ergo ... est] Ergo est (est om. C 2 add. ct P) CP Ergo erit et M Erit igitur et (ct om. Z) l*Z
Et (not. aliter: Erit lg!tur Si) S [ ante primum omnes] I primus finis] ultimus f. I2Vr edd. ultimus finis
sive prim us D praem. ultimus vel A oa praem. et (etiam AH) C*PMSI* AH 5-6 Similiter -
efliciens = A Secunda conclusio est haec: primum efliciens est primum eminentia. Probatur sic:
primum efliciens L Secunda conclusio huius (-modi rs AB) articuli probatur (pr. pose cfficiens AB?)
sic (sic om. A Y): primum efliciens DCPVZr AYEGP"Y~µu (cf. p. 168 ad 13) Similiter (in ras. I2 praem.
Secunda conclusio huius articuli probatur sic M a add. secunda concluslo huius articuli probatur sic A 03 ), primum
efliciens MSRIAHo-. 6 aliarum] primarum A 5 illarum P"Y~µu 7 etfectivarum] etfectarum
AE 2 G7tY~µu not. alias: r ... J ca I sed] add. est AYB I sed aequivocum om. AH I eminentius et no·
bilius] praem. est DC2PMSRIVZr AH 0 E add. est AEG I eis] ens CPMRA 0 9 Quantum- dico
om. V! 9-10 dico quod om. M 2 10 quod om. PrN?ABO! 10-p. 170, 5 cum sit - efli·
ciens] ostendo {praem. primum effidcns est tantum unicum sccundum quiditatem et naturam. Quad M a) primo
quamdam conclusionem praeambulam et secundo principalem. Praeambula est ista: primum efli-
ciens est tantum unum secundum quiditatem et naturam. Ad quod ostendendum ostendo primo
T 1 Cf. supra n. 41. 2 Cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 2 n. 31.

insunt et aliae, et etiam est ibi triplex identitas ita quod primum
effi.ciens est tantum unum secundum quiditatem et naturam. Ad
quod ostendendum ostendo primo quamdam conclusionem prae,
ambulam, et secundo principalem conclusionem.
Praeambula autem est quod effi.ciens quod est primum hac s
triplici primitate est necesse esse ex se 1 • Probatio, quia est penitus
incausabile, nam contradictionem includit aliquod esse prius eo
in genere causae efficientis vel finis et per consequens in genere
cuiuscumque causae; ergo est omnino incausabile. Ex hoc arguo:
nihil potest non esse nisi cui aliquid incompossibile positive vel 10
privative potest esse; ei autem quod est a se et penitus incausabile
non potest aliquid esse quod ei sit incompossibile positive vel pri,
vative; ergo etc. Maior patet, quia nullum ens potest destrui nisi
per incompossibile sibi vel positive vel privative. Minor probatur,
quia illud incompossibile aut potest esse a se, aut ab alio; si a se 1s
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGo:EQu(<DPPPTitY[3µu)
quod non tantum sic eidem inest triplex primitas quod cui inest una insunt et aliae, i;ed etiam
est ibi triplex identitas, ita quod primum efliciens M 10-p. 170, 1 cum sit - identitas] om.
S!RrL A YE 2HOt't"; 'If sign. Extra sa 10 cum - inest1] non tantum sic eidem (eid. om. Pt; eidem sic
IVZ) inest DCPSlIVzr-L A EGO! non tan tum sic inest eidem naturae (sic- naturae post primitas) :Eprry
[3µu I triplex] praem. ista rm:E praem . illa AO! I quia] quod DCPSlIVzrsDN• A EG:E sed AO! I
inest una] u . i. :E 11 -13 Si enim - nobilius eo =AD (cf. etiam :E p. 169 ad 3-4) 11 se1 ]
te D 12 aliquid 1 ] aliquod A I aliquid2 ] aliquod D
1 et1 ] etiam Dom. A 0 l:E I et2 ] sed DCPSlI'Vzr-LAGO! si AB tamen I2 I etiam] sic I2 I est
ibi om. ytrso I triplex] talis Dvzr-L A BGo1:E vel talis pt I ita om. DRI2VZr A:E I quod om. RrL
A YH I primum] ipsum D * quod est primum post efliciens (2) I* 3 ostendo] ostendam IZ
3-5 quamdam - autem est] om. StRrLAH 0 •,.; 'If sign. Extra sa 4.5 et - Preambula om. D'
4 et om. PrN I principale :Eprry[3µu I conclusionem = A 5 Praeambulum A G:E I autem om .
DCPs11•rN A 0 1:E I est1 ] add. ista cps11vzr-L add. ilia A 0 1 I quod est om. :E I hac = A 6 pri -
mitate = A primitate (add. ut M 2) praeostensum (add. est M 2) MSR prim. praeostensa (ostensa p-rn[3
µu) rell . edd. I ex se] a se I2 om. V!:E I Probatio] Probatur :E Primo D I est penitus] p. e. CPM
7 aliquod = ADT aliquid (post esse :E) rel!. prry[3µu 8 causae - genere om . AH I causae]
add. primo M 9 omnino om. DCPMSRI'r I incausabile] add. igitur MSV* add. igitur etc. RI'
add. ultra: Quantum ad tertium articulum dico quod primum efliciens est tantum unum secundum
quiditatem et naturam. Ad quod ostendendum ostendo primo quod efliciens, quod est primum
triplici primitate praeostensa, est necessaria (!) esse ex se. Probatio, quia est penitus incausabile
('If sign. Vacat V 1V') v· I Ex] Et AG praem. Et vrLN 10 incompossibile] in corr. AE 2 post
esse (11) :E rep. post esse (11) A Ga 10-11 positive vel privative] praedicatione vel servative P'
11 esse] inesse S*I*Z I ei autem] sed ei vr 80 A 0 :E ei (praem. sed M 212 ) MSRirLNAH I penitus]
in corr. D 2 om . M' add. est D I penitus incausabile] incausabile et penitus incausabile (incaus .l In
causalitate R) SR 12 esse] inesse M 2I*ZA Hprry[3µu I quod ei sit om. :E I ei] eis C *P*M * om. A- 0
13 etc. om. :E 14 per] propter I2 A YEH add. aliquid :E I vel1 = A igitur rN I Minor probatur]
Quod probatur rB! Minorem probo DCPMSRIZrLN A-G:E 15 quia] quod CPM I esse a se]
a see. :E
1
T Cf. AVICENNA, Metaph. I c. 7 (73ra-va).
et est a se, erit igitur duo incompossibilia simul, vel neutrum est,
quia utrumque destruit esse alterius; si ab alio, contra: nulla causa
potest destruere aliquod ens propter repugnantiam sui effectus
ad illud nisi suo effectui perfectius et intensius esse det quam sit
s esse illius alterius destructibilis; nullius entis ab alio est nobilius
esse a causa sua quam sit esse necessarii a se, quia omne causa,
tum habet esse dependens, sed quod est ex se habet esse inde,
pendens.
Ex hac ultra ad propositum probatur unitas naturae primae, 71
10 quae est principale intentum in hoc tertio articulo. Quod osten,
ditur tribus rationibus.

Primo sic, quia si duae naturae sunt necesse esse 1 , aliquibus ra,
tionibus propriis realibus distinguuntur, et dicantur a et b. Illae
rationes aut sunt formaliter necessariae, aut non. Si sic a, igitur
1s utrumque duabus rationibus formalibus erit necesse esse, quod
a Sequitur textus interpolatus: et praeter hoc illa duo per illud in quo conve-
niunt sunt formaliter necessaria 2 •

ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO:EQU(FPp-rny~µu)
1 et = A similiter AEG igitur rel!. {om. R) prry~µu I est1 ) quia R cum sit rso I erit = A
sunt post incompossibilia rel!. edd. I igitur om. rso I est2 = ACPI' 0 erit rel!. edd. 2 utrum·
que] utrum :EQU* ultimum R I destruit esse alterius] e. a. d. AH add. vel unum est et non aliud,
quia destruitur ab alio A 0 I alio J add. ergo ab aliqua causa habet in cuius virtute hoc facit 't'
3 repugnantias MSR 4 perfectius et intensius] i. et p. A-Y:E I det] ante esse DCPMSRIVZI'
post effectui A:E 5 illius] istius A y ipsius A 0 om. MAG I destruibilis IZI' 80 :E.. I nullius] in
corr. P 2 AE 2 add. autem AGO edd. 6 causa sua] s. c. DCPMSRIVZI'AYHO I sit om. :E I nc·
cessarii) necessarium A entis AH-rny~µu praem. entis rsi I omne) in corr. P 2 esse (praem. omne Mi)
MSRI' 8 * A Y•EG 6- 7 omne causatum) omnis causa D' 7 habet1 ) potest D I sed quod]
quod autem :E I se] add . independens vel 't' I habet esse ) est v om. z
2 9 hac] hoc ovrLN A:EU
his rso om. :EQ I ultra om. v•r-N 10-12 quae - Primo sic om. M'SRIAH 0 •-. 10 quae =
A quod DCPMlVZI'AYEGOl:Eprry~µu I hoc] isto CPVZI'AYEG:E illo DA 0 l I tertio om. CP
10-12 Quod - Primo sic = A Et (vel P') ad hoc induco (adduco DI' 80 prry~µu duco Z) quattuor
{tres C2 prty~µu) rationes (add. pr!ncipales A 0 1). Prima est talis (t. e. CMl) DCPMlVZI' A YEGOl:Eprry
~µ~ 12 quia] quod orL praem . et AG om. V'I' 80 :E I sunt = AAEG:E sint rel!. edd. I necesse]
post esse :E necessarie vrL I aliquibus] aliqualibus r 0 pracm. in CPAEG•.. 13 realibus om.
vrno• I et1 om. ZAYHO• I et dicantur] quae sunt :E I Illae] post rationcs (14) DCPMSRivzr
Istae rvzrso A 0 :E pracm. Et AH praem. Tune sic :E 14 formaliter necessariae = A rationes
formales essendi necessario :E formaliter (post rat!ones PI'N A Yprry~µu om. R) rationes necessario
essendi rell. edd. 15 formalibus] formaliter run. om. v•rL I erit) post utrumque :E est CP
ro I neccsse esse] e. n. :E 16-17 et - necessaria = DCPMSRIVZI'A:E edd. 16 prae·
ter] secundum SRI*I'LN; add. et secundum M* I hoc) haec VA om. CP'I I illaJ: ista: AYBG I per
illud] om. P 2MSRI'V'I'LN' per ilia V2rm I quo) quibus P 2 MV 17 sunt formaliter necessaria]
s. n. f. AEG f. s. n. CP
T 1 Cf. AvrcENNA, Metaph. I c. 8 (73va-74ru); VIII c. 5 (99rb-vb); Metaph. compendium I
pars 2 tr. 1 c. 11 (ed. CARAME 81-91); HENRICUS GAND., Summa a. 25 q. 3 in corp. (If. 154L·
156V). 2 Cf. infra n. 177.
est impossibile, quia cum neutra illarum rationum per se includat

aliam, utraque istarum circumscripta esset necesse esse a. Si vero
per illas rationes quibus distinguuntur neutrum sit formaliter ne,
cesse esse, igitur illae rationes non sunt rationes necessario essendi,
et ita neutrum includitur in necesse esse, quia quaecumque entitas s
non est necesse esse, est de se possibilis, sed nihil possibile inclu,
ditur in necesse esse b.
72 Secundo probatur, quia duae naturae eminentissimae non pos,
sunt esse in universe; ergo nee duo prima effectiva 1 • Probatio ante,
cedentis, quia species se habent sicut numeri, ex VIII Metaphysicae, 10
et per consequens duae non possunt esse in eodem ordine; ergo
multo minus nee duae primae vel duae eminentissimae.
73 Hoc etiam patet tertio per rationem de ratione finis 2 , quia
• Sequitur textus interpolatus: per aliam, et ita esset aliquid necesse esse per
illud quo circumscripto non minus esset necesse esse 3 • 1s
b Sequitur textus interpolatus: quia necesse esse nihil includit quod non sit
necesse esse vel ratio necessario essendi 4 •
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGoL QU(<D FP p=y~µu)
1 illarum] istarum vr I per se om. L I includit CP 2 aliam] alteram ZA YEGl; om. AO• I
utraque] utralibet (ultralibet AEG) DCPMSRIZAL J istarum] illarum DCPMSRIZrLNAH 0 earum
L J adnot. Memorandum de instantia de tribus personis V 1 (om. V2)rB 1 2-4 Si vero - ne-
cesse esse om. S 3 quibus] add. formaliter Pprrr~µu I distinguuntur] differunt DABH differ-
tur A y differunt vel distinguuntur AG I neuter crBo I neutrum sit] non sint RL 3-4 necesse
esse] e. n. L 4 illae rationes] r. i. I' 801: I sunt] om. ru add. formaliter P'ltY~[LU 5 ita =A
ita sequitur quod (q. om. P*) rell. edd. 5-7 quia - necesse esse] post essendi (17) P'ltY~[L om.
ZAYE•u; 'If sign. litteris a-b V2(<exi. er mg.) 5-6 quia - esse om. I'Bt 5 entitas] add. quae
l2prrr~µu add. et r 0 • 6-7 est de se - esse om. D~ 8 probatur] add . idem DCPMSRIV1
zrB2D 2LN A YHOl; edd. 9 in universo] in entibus vel in universo L add. quia R I effectiva]
efficientia vrBo add. igitur o• 10 ex om. rB 0 L 11 et om. CPMSRI'LN A YH I duae] in
corr. D 2 in ras. A 02 praem. si A Go edd., add. species AG J adnot. Memorandum de instantia de tri·
bus personis (cf. ad 2) V1 11-12 ergo - vel duae = A ergo nee multo magis duae (add. pos·
sunt esse Vr) primae (p. d. C *P) vel duae (d.l in corr. D 2 add. primae I add. naturae M 3) possunt (p. om.
Z) esse (poss. csse om. V 2) DCPMSRI'VZr multo ergo (e. om. A 0 edd. ) magis nee (nee ante multo -r)
duae possunt esse (poss. csse duae -r) primae (pr. om. A 0 • add. etfcctivae AG) vel (nee P) duae 12A edd.
igitur multo magis nee duae naturae primae L 13 patet] probatur D J rationem de ratione]
rationem l2A 0 J ratione finis] fine vrBo 14-15 per aliam - necesse esse = DCPMSRIVzr
A-Gl: edd. 14 ita] illa C*PM'RrL om. 1: J aliquid om . 1: J necesse om . D' J esse om. v•AH
16-17 quia - essendi = DCPMSRIVZr AYEGOal; edd. [post esse (5) ZAY8 *Lprrr~µu] J quia- esse
om. D ' 16 esse om. 1: J non om. R 17 esse om . R J vel] et DM 2 SRrA 0 ~ J vel-essendi
om. u J ratio] add. necesse essendi et ratio M
F ro AmsToT., Metaph. VIII t. 10 (H c. 3, 1043b 33).
T 1 Cf. AmsToT., Metaph. 11 t. 6 (ex c. 2, 994a 11-19); AVICENNA, Metaph. Vlll c. 1 (97'-b-
2
va). Cf. AmsTOT., Metaph. 11 t. 8-9 (ex c. 2, 994b 9-16); Xll t. 52 (Ac. 10, 1075a 11-23);
t . 54-55 (p. 1075a 34-1076a 4). 3 Cf. infra n. 177. 4
Cf. ibidem.
duo fines ultimi si essent, haberent duas coordinationes entium ad

se ita quod ista entia ad illa nullum ordinem haberent, quia nee
ad finem illorum, nam quae ordinantur ad unum finem ultimum,
non possunt ordinari ad alium, quia eiusdem causati duas esse
s causas totales et perfectas in eodem ordine est impossibile; tune
enim aliquid esset in aliquo ordine per se causa, quo non posito
nihil minus esset causatum illud. Ordinata ergo ad unum finem
nullo modo ordinantur ad alium, nee per consequens ad illa quae
ordinantur ad alium, et ita ex eis non fieret universum. - Hoc etiam
lo confirmatur in communi, quia nulla duo possunt esse terminantia
totaliter dependentiam alicuius eiusdem, quia tune illud termina~
ret dependentiam, quo subtracto non minus terminaretur illa de~
pendentia, et ita non esset dependentia ad illud. Sed ad efficiens
et eminens et ad finem dependent alia essentialiter. Ergo nullae
15 duae naturae possunt esse primo terminantia alia entia secundum
illam triplicem dependentiam. Praecise igitur est aliqua una natura

terminans entia secundum illam triplicem dependentiam, et ita
habens istam triplicem primitatem.
ADCPMSRrvzrBo LN A YEHGoI: Qu (<D F p p=y~µu)
2 ista] illa SAH haec I: J ista entia ad om. D' I ad ilia] praem. alterius coordinationis (ordi·
nar. y) TY add . alterius coordinationis A a add. entia D* 3 illorum] istorum AG eorum (ante
linem1 I:) CPRIZ:E I nam quae] guae enim :E I ordinantur] in corr. AE2 ordinarentur DZAYHO J
unum om. C'P 4 non possunt ordinari] nullo modo ordinarentur D J possent ZAYHG J alium]
aliud rL add . nee per consequens ad ista quae ordinantur ad alium D 4.9 quia - ad alium
om. D' (cf. ad 4) 5 et] vel D!CPMSRIVZrAvHo om. A 26 I perfectas] add. et D!CPMSRI*
rLN 5-6 est - ordine om. rB• I tune enim] quia tune :E 6 aliquo] eodem vrB!D I causal
causatum IT)' cum M *SR 7 causatum illud = A i. (om. :EU) c. ZA YEGI; illud (Idem A 0 -.) per·
fecte causatum AHO edd. per se causatum vrBD perfecte (per se P 2 ) causatum (caus. om. rL) D!
rel!. I Ordinata ergo] lgitur ord. :E I finem] add. primum M 2-. add. primo AE 2G add. ultimum D!
8 ordinatur CPM*R ordinarentur D!SPZA vo 8-9 nee - alium om. P'R 8 illa] ista r 80 *
LN• AH istum A 0 om. A E;: 9 alium] praem. illum :E I eis = A illis A 0 his et (add. ex r 0 -.) illis
rel!. edd. J fieret] fiet V 2 (in rns.)r 8 add. unum DCPMSRIVZr AE2HGo edd. 9-10 Hoc etiam
confirmatur] Confirmatur hoc :E add. ratione (ratio AE*) AEG 10 possunt esse terminantia]
term. (post totaliter, 11 V2) poss . esse (c.] termlnare r 8202 ) vr-N terminantia poss. terminare DCM
SRizrN poss. (praem. ultimate termlnantla A 02 ) terminantia (termlnare A 02 ) A 0 10-11 terminantia
totaliter] tot. term. :E 11-12 alicuius - dependentiam om. D 11 eiusdem] praem. unius
et CPMSRIVZr add. et unius A 02 I illud] idem Rr 80 AH 12 non] nihil DCPMSRI*VZ
r A 02 :E I terminaretur] post dependentia ( 12-13) CPMRI*Z terminatur CP*MR determinaretur
AEG praem . claretur (I) D J ilia] in ras. P 2 ista A 0 om. CM 13-16 et ita - dependentiam om. AB•
13 non] nulla V*r 80 14 et1 ] ad A YH om. A 0 *:E I et2 ) in ras. 12 ut RZA 6 om. C*P*M'SAYH J ad
om. AE!I; I finem] finiens I: I alia] aliqua rvzrBD 15 primo] primae AH' om. C'PMSRIV'
r-NAB!H 2G I terminantia] terminantes prima AG I alia] aliqua IV*ZAY. 16 illam] istam DRIV
zrAGOI;Q om. AE! I triplicem] tertiam C*P'(postdcpendcntlam) 16-17 Praecise-dependentiam]
rep. Rom. D' 16 natura om. MS 17 illam] istam D!CPV2 (post dependcntlam)zrno A-HI; om.
MSRI'VTLN I ita] ista AH ipsa D 18 habent M*RZ habet AH I istam] illam DCPM*S hanc :E
fB. - DECLARATUR ESSE DE ENTE INFINITO 1

74 Ostenso esse de proprietatibus relativis primi entis, ulterius [20]
ad ostendendum illius primi infinitatem et per consequens esse de
ente infinite procedo sic: prime ostendo quod primum efficiens
est intelligens et volens ita quod sua intelligentia est infinitorum s
distincte et quod sua essentia est repraesentativa infinitorum (quae
quidem essentia est sua intelligentia), et ex hoc secundo conclu-
detur sua infinitas. Et sic cum triplici primitate ostensa erit qua-
druplex medium ad ostendendum eius infinitatem. Sed tamen istud
quartum medium, scilicet quod primum efficiens est intelligens et 10
volens, ex quo sicut ex quodam medio aliis addito concluditur sua
infinitas, suppono quantum ad aliquid usque ad distinctionem 35 1 •
ADCPMSRIYZrBnLN AYEHG02;QU(<J>FPp-rny~µu)
2 esse om. AHG?O• I relativis primi entis om. Y' 3 ad ostendendum] ostendendo A 0
3.4 illius - infinite] infinitatem AHO? 3 illius primi infinitatem] inf. illius (ipsius DSIZ om.
CP'M) pr. DCPMSRIYZr A YEGO!:E I et] ac CPMSRIYZr A YEGo1:E praem . actu D I consequens]
accidens c hoc :E 4 ente infinite] i.e. YrA 0l I procedo sic] s. p. :E I adnot. Memoran·
dum ya I primo ostendo] primo C 2P 2MiJTLN om. DM'l2Y2Zr 80 AYEG I quod] quia rBD om. c2
P2V2; sequentem textum praemittunt ('lf sign. lin. anfractuosa µ) DMIZA YEGoa:Eµ, addunt CPYr-L
(cf. ad 8-12): cum triplici primitate ostensa, quae est triplex medium ad ostendendum infinitatem,
suppono quoddam medium usque ad distinctionem 35 , quod erit quartum medium, et est istud
[cum-infinitatem om.D; cum] praem. quod A 0 l om. AEGj quae] quod rN; est1 ] erit rBAYBGµ;
ad 1 om. I*; ostendendum] add. ad A 0l; supponendo I2 supposito (-te µ) DC2M *µ; quoddam me-
dium] quidem m. A 8 quoddam I*A 0 l quiddam DC 2MZrNAY unum :E om.µ; 35] ante dist. IZµ
in ras. A 01 lacuna AG 3 in corr. A 82 ; erit] est yrn:EU; et] quod M primum AG; istud] illud M 2
AEGO! om. :E addunt: quod r 8 " 2 primo quod Yr 0 ' quod primo ostendo M 3 etc. Primo igitur
ostendo I' primum efficiens est intelligens et volens P] 5 intelligens] cognoscens (pon. intelligens
· A 02) A:E I intelligentia] intellectio DI2YZrBDLN• A:E edd. intelligentia vel intellectio R 6 di-
stincte] add. et ipsa est sua essentia µu j et quod - infinitorum om. rL j sua essentia est] est
s. ess. MYZr 80 AYE•:E praem. ipsa MYZr 80 AYEG:E I est repraesentativa om. D I repraesentativa
infinitorum] om. MYZr 80 AYE•:E add. distincte SRffNiAEaG edd. 6-7 quae -intelligentia]
om. l2YZr 80 'L A YEHO;;:E edd. quae quidem essentia r ... J repraesentativa r ... J per distinctionem
rna 6-p. 188, 20 'lf quae - Responsionem quaere sign. : Yacat D 2(cexr. et mg.) Yacat. Deinde
paulo infra: Et durat in origrinali usqueJ ibi: 'His ostensis praeamrbulis'J (p. 189, 2) et interdum
alicubi ya 7 et ex hoc secundo] et (om. AE 02 ) ex hoc DCSRA-Y secundo (et P 2) ex hoc P
Ml(om. l2)YZr A Y:E add. (cf. 11) sicut (tamquam DA YEG:E quod A 01) ex quodam (q. om. DM) medio
adiunctis tamen et (et om. r 0 A 01) aliis mediis (adiunct. - mediis] adiuncto cum aliis mediis yrLN aliis
adiunctis P 2 aliis addito P'M:E addito aliis I om. AG) DPMI*YZr A YEGOi2; 7-8 concludetur] conclu·
ditur CMRI' concluderetur A 8 om. I2 8 sua infinitas om. 12 8-12 Et sic - distincti.onem
35 = AD (quoad D cf. ultra ad 4 et ad 7) cum triplici primitate ostensa, est triplex medium ad
ostendendum infinitatem, suppono quid usque ad distinctionem 35, erit quartum medium, et est
istud quia quod primum efficiens est cognoscens et volens, ita quod sua intellectio infinitorum
distincte et quod ipsa est sua essentia, est (!) ex hoc sicut ex quo datur (I) medius (I) aliis addi-
T 1 « Utrum in Deo sint relationes aeternae ad omnia scibilia ut quiditativc cognita •>, cf.
DUNS ScoTUs, Ordinatio I d. 35 q. un. (cf. n. [2]).

DE ESSE DEl ET EIUS UNITATE 175
r1. - PROPONUNTUR ET DEMONSTRANTUR CONCLUSIONES PRAEAMBULAE

AD INFINIT A TEM 1
Quod au tern sit intelligens et volens arguo sic: aliquod agens 7 5

est per se primum agens, quia omni causa per accidens prior est
s aliqua causa per se, II Physicorum, ubi hoc vult de natura, de qua
minus videtur; sed omne agens per se agit propter finem 1 •
Et ex hoc arguitur dupliciter. 76
Primo sic: omne agens naturale praecise consideratum ex ne,
cessitate et aeque ageret si ad nullum finem alium ageret sed sit in,
10 dependenter agens; ergo si non agit nisi propter finem, hoc est
quia dependet ab agente amante finem: tale est prirnum efficiens,

ergo etc.
Item, si primum agens agit propter finem, aut ergo finis ille 77
ADCPMSRIVZrBoLN A vrnGo:E Qu( FPp-rny~µu)

tur (!) concludetur sua infmitas ('lf sign. Vacat s a) S [ Pro CPMIVZr A YBGDl:Eµ tamen cf. ad 4
et ad 7] 12 suppono post aliquid D j usque om. D
3 Quod autem] Circa primum quattuor ostendentur: primum quod primum (pr. om. rN•)
efficiens (add. sit intelligens quod ostenditur sic quia autem AE•) DVZI' A YEGD<:E praem. Circa primum
q uattuor ostendentur: primum quod primum efficiens sit intelligens et volens M 3 j arguo] quod
ostenditur DZA y quod probatur :E praem. et vrBDNa add. hoc vr-N I sic] add. Circa primum
quattuor ostendentur: primum quod primum efficiens sit intelligens et volens, quod sic ostendi-
tur ('I! sign. Zin. anfractuosa) IJ. 3-4 aliquod - quia = A quia AE' primum agens (add . sed C*)
est per se agens, quia CPMSRII'L AE>HGO edd. (cf. etiam ad 6) 5-6 ubi - videtur om. :E
5 hoc vult] v. h. CPMRI praem. Philosophus PAH 0 add. Philosophus AG I de qua] ubi Rom. Z
6 videtur] patet CPMSRI' add. primum autem (aut. om. ZA YB) agens est per se agens (add. lgitur
•sit propter finem A Ea) vzr AYB add. ergo primum agens (pr. ag. igitur per se AG) agit propter finem
A Gprr~µu j sed - finem] sed omne agens (ag. om. A Y) per se agit propter finem ex (ex) etlam A 0
om. !lVrBD) II Physicorum post Physicorum (5) Pvzr A-H:E edd. [talem transpositionem t1idetur
,·elle etiam C 2 ponendo supra II Physicorum (5) litteram b, post finem (6) !itt. a] 7-10 Et -
agcns om. z 8 consideratum] om. vrB!DfLN AYB!02 consideratur roa add. non A Ha add. ut
natura y 9 et] post consideratum (8) V'rm om. V2I' 02 N' j si] sed AE 2HG et :EQ• U j alium = A I
sed = A sed si M'S et (et!am D 2) si D sicut si M'RIV'I'LN'-ry~µu si (praem. sicut cap 2r 02 A 0 a) CP
y2rsoN 2 A:Eprr j sit = A esset rel!. (om. Z) edd. 11 ab - finem om. AB;: I amante] antecedente
AH add. et cognoscente A oa j tale est] tale (talis VA G talem D* illud A El add. est a quo dependet tota
natura In agendo; illud AG) autem (aut. om. DC1P1S1 A 0 ) a quo dependet (tale - dependet om. AB!) tota
natura in agendo (add. et essendo ct illud A 0•) non videtur esse nisi (nisi om. rB• add. In agendo nlsi
D') DC2P 2M 2S 2 I2VZI' A:E edd. j primum] post efficiens R om. AH 12 etc.] om. I: hie faciunt
sequi textum Item arguitur (p. 176, 9) - ergo etc. (p. 176, 15) P 2M 2VZI'AYE•I; [ponendo in mg.
litteras b a P 2M 2 ; eisdem litteris b a c restituit AB 2] 13 Item = A Item, secundo principaliter
arguitur (-guo RI) sic confirmando rationem factam (conf. rat . fact. om. I2 ) CPMSRI Item (Praeterea I:
om. prry~µu) Secundo (sec . om. rB•) principaliter (pr . pose sic •t") arguitur (-guo Z) sic rel!. edd. I ille]
iste CP2 (in corr.)MIZ
F 5 ARISTOT., Physic. II t. 66 (B c. 6, 198a 8-9): « neque per accidens causa prius est ea
quae est per se ».
T 1 Cf. ARISTOT., Physic. II t. 49 (B c. 5, 196b 17-22).
movet primum efficiens ut amatus actu voluntatis, aut ut tantum

naturaliter amatus. Si ut amatus actu voluntatis, habetur pro po,
situm. Si tantum amatus naturaliter, hoc est falsum, quia non na,
turaliter amat alium finem a se, ut grave centrum et materia formam;
tune enim esset aliquo modo ad finem, quia inclinatus ad illum. s
Si autem tan tum naturaliter amat finem qui est ipse, hoc nihil est
nisi ipsum esse ipsum, hoc enim non est salvare duplicem rationem
in ipso.
78 Item arguitur, quasi conferendo rationem iam factam, sic:
ipsum primum efficiens dirigit effectum suum ad finem; ergo vel 10
naturaliter dirigit, vel cognoscendo et amando illum finem. Non
naturaliter, quia non cognoscens nihil dirigit nisi in virtute cogno,
scentis: sapientis enim est prima ordinatio, I Metaphysicae; sed pri,
mum efficiens in nullius alterius virtute dirigit, sicut nee causat, -
tune enim non esset primum; ergo etc . 1s
79 Item, aliquid causatur contingenter; ergo prima causa contin,
genter causat, ergo volens causat 1 •
80 Probatio primae consequentiae: quaelibet causa secunda causat
in quantum movetur a prima; ergo si prima necessario movet, quae,
ADCPMSRivzrsnLN A YBHaoz:Qu( F Pp-rny~ µu)

1 primum efficiens] ipsum l: 1-2 voluntatis - actu om. St J aut - voluntatis om. Dt
2 amatus1 om. Dl J ut amatus actu voluntatis = ADl primo modo l: amatus (praem. ut rN2) actu
voluntatis Sl rell. edd. 3 tantum] praem . ut Dadd. ut I2 J tantum amatus naturaliter] secundo
modo I: add . aut ut naturaliter amatus tamquam alius a se aut ut se ipsum non primo quia A oa
4 alium finem] f. a . vr I ut] sicut I: I et] ut ABG 5 mim om. AYR• I ad finem om. Mt I
quia] qua A 0 ' quasi SAHo 2 I quia inclinatus om. p t J inclinatur M 2 I2 J ad illum] vel ad alium
vel ad ilium P* 6 tantum naturaliter amat] n. a. t . I: 7 ipsum2 ] primum A G om . D ' C*P I
enim] autem 12 om. V 2 A· 0 I est] videtur 12V2 AI: I duplicem = ACPVp J rationem = A ratio·
nem (-ne A 0 *) causae rell. edd. 8 ipso] potentia AG esse I;Q 9-15 Item arguitur - ergo
etc. post ergo etc. (p . 175, 12) P 2 M 2VZrAYE•I; 9 Item - factam] Confirmatur quia l: J
quasi om. 12 A YH I conferendo = A confirmando rel!. (ante quasi AG quoad I: vide an<ea) edd . I iam]
istam D' illam D 2P J iam factam om . 12 9-10 sic: ipsum = A 10 effectum] actum AG I
ad] ante suum CP in DI: 11 dirigit om . I: J et] vel CPMI* A Y in R I ilium finem] f. i. (istum
D *) DCPMSRVr 12 in om. rso 13 I Metaphysicae om. AYEH 0 •I: 14 in om. A I alte-
rius =AD J dirigit] dirigitur C*PSRI'LN• add . et ordinat D J causatur C*PM*rL 15 ergo etc .
om. rsn I etc. om. I: 16 Item = A Item tertio arguitur sic A edd. Item (Praeterea I:) tertio
(add . a rgu itur sic pya) rel!. 17 causat 2] in corr . D 2 om. CP 18 primae] illius (add. prlmae A 0 a) A 0
om. AH I causa secunda] s. c . D add. movet et CPMI* add . et Z 19 prima2 ] add . causa D J
movet] add . et causat l*Z 19-p. 177, 1 quaelibet- movetur et] om. u add. per consequens A 0
F r3 A RISTOT., M etaph. I [c. 2] (Ac. 2, 982a 17-18): « Non enim ordinari, sed o rdinare
opo rtet sapientem ».
T 1 Cf. D u Ns Sc oTUs, Ordinatio Id. 8 pars 2 q. un .; d. 39 q. 1-5 n . [12. 22]; d . 42 q. un .

n . [3]; pe primo princ. c. 4 concl. 5 n . [9] .
libet alia necessario movetur et quidlibet necessario causatur; igitur
si aliqua causa secunda contingenter movet, et prima contingen-
ter movebit, quia non causat causa secunda nisi in virtute primae
causae in quantum movetur ab ipsa.
Probatio secundae consequentiae: nullum est principium con- 81
tingenter operandi nisi voluntas vel aliquid concomitans volunta-
tem, quia quodlibet aliud agit ex necessitate naturae, et ita non
contingenter; ergo etc.
[211 Contra istam rationem instatur, et primo contra primam con- 82
io sequentiam arguitur sic, quia nostrum velle posset adhuc aliquid
contingenter causare, et ita non requiritur quod prima causa illud
contingenter causet.
Item, Phi 1o sop h us antecedens concessit, scilicet quod ali- 83
quid contingenter causatur, et negavit consequens intelligendo de
is velle, scilicet quod prima causa contingenter causet, ponendo con-
tingentiam in inferioribus . non propter contingenter Deum velle

sed ex motu, qui necessario causatur in quantum uniformis, sed
difformitas sequitur ex partibus eius, et ita contingentia 1 •
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGo:E Qu(<D FPP'rn"(~µu)

1 quidlibet] quodlibet rn 2 A YBO:E quaelibet CPM'I*ZA Gedd. I necessario2 ] aliud R 2 causa
om. PM' A Yo; I secunda] secundaria A YB om. M' A 0 • 3 non] nee I'N nihil CPMIZ I non causat
post secunda :E 4 causae om. :E I quantum] add. scilicet :E I ipsa] prima R add. igitur ali-
quid contingenter causatur A oa 6 aliquod CPMRII'L A 8 7 et ital ita et A et CP 8 con-
tingenter] add. causat R I ergo etc. om. :E 9 istam rationem] r. i. :E 9-10 consequentiam]
add. Contra primam autem consequentiam CPMSR add. secundo contra secundam consequen·
tiam, contra primam Ir add. contra primam z 10 arguitur om. vr I arguitur sic om. i: I quiaJ
quod CM pon. Va- P1 sed desideratur correspondens -cat 10-11 posset adhuc aliquid contingenter
causare] adh. p. cont. caus. al. :E 10 aliquid om. DCPM 11 requiritur] sequitur P 2I' vel
sequitur quod requiritur P' 12 causet] ante illud (11) :E causat CPRI'BD• AH 0 13-15 Item -
causet om. A 8 ' 13 Item] Praeterea :E I antecedens concessit] c. a. :E 15 velle = A velle
Dei A 8 1 rell. edd. I scilicet - causet om. :E 15-16 ponendo - velle =A posuit enim contin·
gentiam in inferioribus non propter Deum velle vel causare contingenter :E ponit (posult IZAp
rry~µu) enim (omni AH) non propter (pr.) in rcu. C 2 om. -r) contingenter (-gentlam S2) Deum velle
(add. esse I'D 2) contingentiam (-tla I'Ly) in (in om. I'BD•) inferioribus rel!. edd.; adnot. hie: {stud
clarius tangitur super IV, dist. 48, quaest. 2 P 18 ex = A in rel!. edd. I contingentia] contin·
genter A GT add. vel sic: non propter hoc Philosophus ponit contingentiam in inferioribus quia
Deus per velle causat, quod erit contingens, sed ex motu, quia motus in quantum uniformis
necessario causat, in quantum autem difformis, ut in eius partibus, et sic est contingentia, ita
quod secundum Philosophum necessitas in inferioribus est ex motu uniformi, sed contingentia
est ex motu difformi, etc. A oa
F 13 ArusTOT., Physic . Vlll t. 53 (0 c. 6, 259b 32-260a 19); De caelo II t. 20-21 (B c. 3,
286a 34-286b 9); Degener. et corrupt. II t. 56-62 (B c. 10, 336a 23-337a 33); Metaph. XII t. 33-34
(Ac. 6-7, 1072a 9-23).
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio IV d. 48 q. 2 n. [5] .
Duns Scotus. Ordinado 12

84 Contra secundam consequentiam, 'si causat contingenter, ergo

volens': non videtur tenere, quia aliqua naturaliter mota possunt
impediri, et ita oppositum - contingenter et violenter - potest
evenire.
85 Ad primum 1 dicendum quod si Deus est primurn movens vel
efficiens respectu voluntatis nostrae, idem sequitur de ipsa quod
de aliis, quia sive immediate necessario movet earn, sive aliud im-
mediate et illud, necessario motum, necessario moveat earn, quia
movet non nisi ex hoc quod movetur. Sequitur tandem quod
proximum voluntati necessario moveat voluntatem, etiam si pro- lo
ximum voluntati sit ipsamet voluntas; et ita necessario volet, et
erit volens necessario. Et sequitur ulterius impossibile, quod ne-
cessario causat quodlibet causatum.
86 Ad secundum 2 dico quod non voco hie contingens quodcum-
que non-necessarium vel non-sempiternum, sed cuius oppositum ls
posset fieri quando illud fit; ideo dixi 'aliquid contingenter cau-
satur' 3, et non 'aliquid est contingens'. Nunc dico quod Philoso-
phus non potest consequens negare salvando antecedens per mo-
tum 4 , quia si ille totus motus necessario est a causa sua, quaelibet
ADCPMSRivzranLN A YEHGoi;Qu(PPp't'7t"ff3µu)
1 secundam] primam D I consequentiam] add. scilicet :E I causet R causatur D 2 VO·
lens] nolens DP*ra add . quia :E I quia aliqua] aliqua enim :E 3 potest ante contingenter :E
5 primum1 ] add. ergo CPy I dicendum] dico A 0 concedendum 7t om. D I Deus om. A YEtHO•
7 necessario post earn :E I moveat DA:E edd. 7-8 aliud immediate] alio mediante (add. vcl im·
m ediate I;Q•) :E 8 illud] id A y . add. aliud vran add. immediate :E I necessario1 om. V:E I
earn = AD AG voluntatem :E edd. 8-13 qui a - necessario] sequitur quomodocumque quod
voluntas necessario velit et ulterius aliud impossibile quod necessario (velit - necessario om. :EU!:) :E
8-9 quia movet non nisi = A quia non movet nisi D non (om. M 2S 2 ) quia movet MSR quia mo·
vet rel!. (quoad :E cf. ad 8-13) edd. 10-11 voluntati - proximum om. rs• 10 voluntati om.
AYE!:HO• I etiam] et !2r 8 ! praem. et A 0 I si] add. illud DP2 I2A edd. 11 voluntati =A
11-12 et ita - volens necessario = A et (in ras. A 02 ctiam 12) ita (in ras. A 02 om. Ml' AG ecU.) erit
(in ras. A 02 ) volens (voluntas in ras. A 02) necessario (in ras. A 02 neccssarla ante volcns AG) et ita necessario
volet CPMirN A Go edd. et (om. S' RV•rDL) ita necessario volet (add. ct crit volcns neccssario Si) rel!.
(quoad :E cf. ad 8·13) 13 causatum] add. et (add. ita !!) non est (est om. A HO) aliquid (-quod A 0 )
contingens MiPAH 0 edd. 14 adnot. Pro claro intellectu huius vide infra, dist. 39; ibi est
tamen alia, non ita 111anifesta P I contingens =A contingenter causatum (caus. om. rL) rel!. edd.
15 non·necessarium] necessarium P*I I non·sempiternum] sempiternum s•vra•DLNt A YEHGO•:E
16 ideo] non M* praem. et :EI aliquid] post causatur (16-17) rN aliquod ACPM*SR 16-17 cau-
satum (praem. est C 2) AD 2CP causat :E 17 non] ideo S* praem. quod A 02 om. I* add. dixi AH
edd. I aliquid] ante non v• post est AE* 0 aliquod ADCPMSRIZr I est] esse PRrNy I contin-
gens] add. dixi AG I Nunc] Modo :E add. ergo AEG 18 consequens] post negare :E conse·
quentiam ZA 19 totus] ante ille :E post motus vr
T 1 Cf. supra n . 82. z Cf. supra n . 83. 3

Cf. supra n. 79. ' Cf. supra n . 83.
pars eius necessario causatur quando causatur, id est inevitabili-

ter, ita quod oppositum non potest tune causari; et ulterius, quod
causatur per quamcumque partem motus, necessario causatur et
inevitabiliter. Vel igitur nihil fit contingenter, id est evitabiliter,
s vel primum sic causat immediate quod posset etiam non causare.
Ad tertium 1 dico quod si aliqua causa potest impedire istam, 87
hoc non est nisi in virtute superioris causae, et sic usque ad primam
causam, quae si immediatam causam sibi necessario movet, usque
ad ultimam erit necessitas; ergo necessario impediet, et per conse-
10 quens non potest alia causa naturaliter causare a.
Sic ergo videtur triplici via ostensum quod primurn agens est 88
• Sequitur textus interpolatus: et quod sicut prima causa agit omnia de neces,
sitate causalitatis (sicut omnes ponunt, aliter esset causa mutabilis), ita omnes
aliae causae. - Haec quae dicit 2 non videntur vera, quia eadem ratione arguere
1s posset quod nihil est in rebus causatis a casu et fortuna nisi causa prima agat a
casu et fortuna, et quod omnia sicut sunt determinate evenientia respectu pri,
mae causae, sic respectu aliarum. Propter quod ad ea quae dicit posset respon,
deri quod causae motae a prima motionem non recipiunt uniformiter ut secundo
de necessitate moveant sicut moventur a prima, ita quod ly 'sicut' dicat modum
20 ex parte Dei moventis; bene enim moventur sicut moventur a prima si ly 'sicut'
dicat modum a parte causarum motarum. Modus enim causae moventis non
semper recipitur in causa mota, sed ibi recipitur motio secundum modum reci,
pientis; ideo aliter est in ea motio quam in causa prima.
ADCPMSRivzrBnLN A YBHooL qu( ppP't'7t"(~µu)
1 quando causatur om. V'Z I id est] illud D et M 2 prry~µu om. AH 2 potest = A possit
vrLN posset rel!. edd . I tune = AI (add. aliter P) tune aliter (a.] pon. slmillter M 3) CPMSRA 0 -.y
tune vel aliter v tune nee (nee] non rN' om. rB2N2A 8202 ) aliter ozr A- 0 p7t{3µu tune naturaliter L I
causari] in corr. C 2 evenire vel causeri L I et om. v•rLN A 0 3 pattern] in ras. C 2 retionem
P'M* 4 'll Vel - evitabiliter sign. Vacat Pl(om. P 2 ) 4.5 igitur - vel om. rN! 4 nihil
om. PR I evitabiliter] inevitabiliter I*ZrN~AYB 5 possit r-s potest post etiam L 6 Ad -
cause om. R I aliqua] alia MSI*Vr-B A YBG illa C illa vel alia P I istem] aliam 812 AH 7 hoc
non est = A hoc (in hoc p! nunc In ra.s. C 1 ) non (non om. C±) potest (add. lied A 0 -r) CPABHG't'7t"(~µu
non (nee Z nunc A YO• praem. nunc D) hoc potest DMSIZAYOP non {PTaem. hoc J'N3) potest hoc (hie
rL) Rvr cum hoc non possit LI nisi om. zrLAYB•O• I in om. rBD I superioris causae] c. s. (add.
causae A 8 *) A 8 L 8 quae] in ras. C2P2S 2I 2V2 A 02 quia D sed rN potest MR praem. potest prL I
immediatam causam sibi] c. s. i. L 9 ultimam = AD illam (pan. lstam P 2) PSI2AH-r istam (illam
L ) ultimam L istam rel!. prry~µu I impedietur D impediat AG impedient M* impediret c•prN
0
AH 10 non potest alia causa] nulla alie cause poterit L I causa] ante alia CPM om. rBD• I
naturaliter] contingenter R nunc (not. alius Uber: naturaliter µ) C2VZAYB• 00 *prry~µu non AH praem.
nunc (non rn2) P 2rsn om. L add. nunc 12 add. non -r I causare] add. illud L 11 videtur]
praem . ut CPMrN• A 02 I triplici via ostensum] tertia via ostensa AH I ostensum] praem. esse L
add. est CPMI'A 02 12-23 et quod - prime = AH

nempe Scotus, contra quern arguit.
intelligens et volens, quarum prima est quod natura agit propter

fi.nem et non nisi quia dependens et directa a cognoscente fi.nem 1 ;
secunda est quod ipsum primum agens agit propter fi.nem 2 , et ter-
tia quod aliquis effectus contingenter fit quando causatur 3 •
89 Ulterius quoad quaestionem praeambulam ad infinitatem probo s 1221
secundo quod eius intellectio et volitio est idem quod eius essen-
tia, et primo de volitione sui ipsius ut obiecti ita quod primam
causam amare est idem essentialiter cum natura causae et omnis
actus voluntatis eius.
Probatio. Causalitas et causatio causae fi.nalis est simpliciter 10
prima, secundum Avicennam VI Metaphysicae, dicentem quod
« si de qualibet causa esset scientia, illa quae esset de causa fi.nali,
esset nobilissima »; ipsa enim, quantum ad causalitatem, praecedit
causam e.fficientem, quia movet e.fficiens a ad agendum 4 , - et ideo
• Loco effi.ciens a Duns Scoto ponitur: eum. 15
ADCPMSRivzrBnLN A vsHGo:EQu(<DPPp't'l'tj'~µu)
1 intelligens] cognoscens :E I quarum prima est] prima :E I quod] quia VA-G:E 2 quia]
ut :E I dependens et directa] dir. et dep. :E dependet et est directa rBD 3 est] via rL orr:. I*
Z:E I quod] quia v A-Y:E I ipsum om. CPMt:E I primum om. o•rD• I agens om. :E I finem] add.
supple finem effectus, quia ipse non habet finem sed est aliorum finis, ut declaratum est dist. 1,
quaestione ultima sa I et om. vrBD A-H:E 3.4 tertia] add. est I2ZAYBG 4 quod] quia AHGOZ:E
om. A 8 I fit] in corr. AB2 sit ZAG causatur S 2:E I causatur] causatum (-turl R) est MS*R add. et (om.
AB!) sit quando causatum est (caus. est om. ABt) ABO 5 Ulterius] lgitur AH praem. Nunc r•va
zrBD A add. quod S* I quoad - infinitatem om. 12 A HO!.t I quaestionern praeambulam = A con-
clusionem praeambulam DCPMSRI conclusiones praeambulas vzr A YBG01:Ep"Y{3µu I probo] pro-
batio PI' ostendo (pon. probo A 0 a) I2AH 0 :E-r 6 secundo] secunda I' duo MaRrL om. I 2AH 0 :E-r
add. primum est MarL add. primum est quod intellectio Dei vel sua volitio non est aliud ab
eius essentia R add. est S*l* add. esse v· I eius1 om. vazrBD A y I intellectio] intentio ABG I et
volitio] praem. primi rn add. ·primi payazrBnp I est idem quod = ACPM-r non est (n. e. In ra.s.
S 2 ) aliud (add. allquld D) ab (a :E) rell. P7t"f~µu I eius2] sua :E om. A 0-r 7 et] add. hoc vazrsn
A YBG:E 7.9 ita - eius om. DStRI2VZr A YBHOt:Ep7t"(~µu 8 amare] praem. se CPMIA 0 1
10 Probatio] Et probo AG Q.uod probatur A oa Sic (praem. Probatlo sa) DSRvzr A YBH:Ep7t"(~µu
om. I2 A 0 ' add. sic CPMIAGOa 11 VI Metaphysicae] om. Mt add. et CP 12 scientia, ilia
quae esset om. pt I ilia] ista D* praem. quod rBn om. R I quae esset om . :E I causa finali] f.
c. A 0 fine M 13 nobilior :E I ad] om. RAG add. omnem rBn 14 causam efficientem] effi·
ciens :E I quia] quae AG et A 0 I efficiens] eum ArL ipsum :E earn DCPMI2vr-LA-B edd. causam
(add. efficlentem S 3) SR causarn efficientem (add. etfectlvam I) I'Z om. AB I et ideo] propter quod :E
15] cf. ad 14
F II AVICENNA, Metaph. VI c. 5 (95rb).
T 1 Cf. supra n. 76. 2 Cf. supra n. 77-78. 3 Cf. supra n. 79-87. ' Cf. Avr·
CENNA, Metaph. VI c. 5 (94va): •lam igitur facile est intelligere quod causa finalis in causali·
tate praecedit causas agentes recipientes ... Similiter etiam causa finalis in suo esse in anirna prior
est ceteris causis. In anima enim prior est agente, quia anima adinvenit earn prius, et postea
imaginat apud se actionem ... Respectu igitur causalitatis et respectu essendi in intellectu non
est aliqua causa prior causa finali; immo ipsa est causa essendi causas ». - Cf. supra d. 1 n. 182.
causalitas primi finis, et eius causatio, est penitus incausabilis secun-

dum quamcumque causationem in quolibet genere causae. Causalitas
autem finis primi est movere efficiens primum sicut amatum 1 ; idem
autem est primum finem movere primum efficiens ut amatum ab
s ipso et primum effi.ciens amare primum finem, quia nihil aliud
est obiectum amari a volu~tate quam voluntatem amare obiectum.
Ergo primum effi.ciens amare primum finem est penitus incausa-
bile, et .ita ex se necesse esse, et ita erit idem naturae primae. Et
quasi convertitur ratio ex opposito conclusionis, quia si primum
10 amare est aliud a natura prima, ergo est causabile, et per conse-
quens effectibile; igitur ab aliquo per se effi.ciente amante fi.nem.

Igitur primum amare se esset causatum ex aliquo amore finis priore
isto causato, quod est impossibile.
Hoc ostendit Aristoteles XII Metaphysicae de intelligere, 90
1s quia aliter primum non erit optima substantia, quia per intelligere
est honorabiJe.
ADCPMSRivzrso LNA YBHGo:E QU(<f> PP pmy~µu)

2 quolibet] quocumque DCPMSRIVZr 3 autem] enim R:E etiam A B!(in r<U.)G om . r A 0 I
movere efficiens primum] more (om. A 1 ) eff. pr. movere Am. p. e. :E I sicut] ut :E I amatum] add.
ab ipso A 0 7t(3µu 3-4 idem - amatum om. :E 0 • I idem autem est] in ras. A E2 quod est idem isti
(isti) illi AH quod 7t~µu add. scilket p) AH 0 p7t(3µu ['If sign. Vacat et substituit hunc textum textu quodam in
mg. A 02 sed utrumque delevit A 0 3] 4 autem est) e. a. r:E 0~ aut est D 4-5 finem - et pri·
mum om. AE•H0 p7t(3µu I ut - efficiens om. rs• 5 et] add. ipsum CPVI'LN-. I primum1 om.
vrL I primum2 ] propter A I finem] add. igitur primum efficiens amare primum finem s
5-6 quia - obiectum2 ] om. RZAYB!; 'If sign. litteris a-b V2(texc. et mg.) I quia nihil aliud est] sicut
non est aliud :E 7 efficiens] add. est RI finem] add. (= rep.) quia nihil aliud est obiectum
amari a voluntate quam voluntatem amare obiectum. Ergo primum efficiens amare primum fi.
nem R 8 ex] per A I esse] est AH praem. est A 0 om. p• I erit] est r 0 esset (no<. alius Uber: erlt µ)
7t~µ I naturae primae] p. n. (n. om. I' 8 *) vr AG causae (in ras . AE2) p. AB praem. esse AG
9 quasi] quod D 2 per consequens A 820 om. I2 11 igitur] et per consequens AY om. CP
12 amare] amatum p7t I se] per se post esset D praem. secundum S 2 praem. a pn om. :E add. si S2 I
ex] ab CP2 (1n corr.)AH:E I priore] prioris CPMS*Rrv·roaLN• om. r 0 ' 13 impossibile] add .
quia ille ponitur amor prirmusJ P add. quia nihil prius simpliciter primo :E 14° Hoc] praem.
Primo quia v a(om. V 3 )A80 praem. Praeterea AH I ostendit] dicit :E I XII] II D* XIV p• praem. de
intelligere primo rso I intelligere = AAH primo intelligere :E intelligere primo (pr.) •• P 2 et not .
1e vol prlmo pl praem. •• I'N2) DPMSRirLN A 0 intelligere se (se] prlmo C 2) CZAY intelligere (-nte A 0 )
se primo A BG intelligere primi (add . prlmo V2) V intelligere primi primo prcy~µu intelligere se
primae substantiae (I) -r intelligere sui (cf. etiam lect. variantem immediate praecedentem) rso
15 quia1 om. CPMSRI*V!I'L I quia: aliter] al. enim :E 16 est] erit v•r inest ei A 0 pon.
inest ei ca
F 14 ArusTOT., M etaph. XII t. 51 (Ac. 9, 1074b 17-21): « si [primum movens] non in·
telligat, quidem utique erit insigne? ... [si] non enim est haec sua intelligentia, sed potentia, non
utique erit optima substantia: per intelligere enim honorabile inest •.
T 1
Cf. ARISTOT. , Metaph. XU t. 36 (Ac. 7, 1072~ 26-27); t. 37 (p. 1072b 3).
91 Secundo, quia alias laboriosa erit eius continuatio. Item, si

non sit illud, erit in potentia contradictionis ad illud; ad illam na-
turam sequitur labor secundum i p sum.
92 Istae rationes possunt ratione declarari.
Prima 1 sic: cum omnis entis in actu primo perfectio eius ultima s
sit in actu ·secundo quo coniungitur optimo, maxime si sit activum
et non tantum factivum 2 (omne autem intelligibile est activum, et
prima natura est intelligibilis, ex praemissa 3 ), sequitur quod ul-
tima eius perfectio erit in actu secundo; igitur si ille non sit eius
substantia, substantia eius non est optima, quia aliud est suum 10
.optimum.
93 Secunda ratio' potest declarari sic: potentia solummodo re-
ceptiva est potentia contradictionis 5 ; ergo cum hoc non sit huius-
modi, ergo etc. - Sed quia secundum Aristotelem nee ista est
ratio demonstrativa, sed tantum probabilis, aliter propositum 1s
ostendatur, ex identitate potentiae et obiecti in se; ergo actus erit
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGoL qu(cI> FPp-rny~µu)

1 quia] quod A 02 praem. quia si intellectio et volitio non sunt idem primae n raturaeJ se-
quitur A oa I erit] est r 0 A 02 (in ms.) esset (ant< laboriosa CPM) DCPMSRI*ZrN ABG I Item = AD
et MSRI'A8 quia I2 rell. edd. 2 sit] esset AG est ZAYHoa om. A 0 ' j illud1 ] idem rBDAHGo
praem. idem M 3 I ad illud] ad aliud AB ad ipsum L om. A Y add. et CPMI*ZrN I ad illam] ad
aliam AG ad talem L om. AB• add. autem AGOL 2-3 naturam] primam in ras. P 2 potentiam
DC2 (in corr.)12VZr A-GL edd. potentiam vel naturam AG 4 ratione = A 5 eius om. LQ•U
6 sit1 ] fit Ma sic est AH consistit T 7 et1 om. CRI2 I omne] esse A 0 *L j omne - activum om.
rN I intelligibile] intellectuale ra A YL edd., pon. intellectuale Mava I et2 ] quia r 0 • om. l2AB*
8 intelligibilis] intellectualis (pose pracmissa D) DM 2RrB 02 A YH edd., pon. intellectualis P I prae·
missal praemisso r praemissis PAGL not. alius liber: (praemis-)sis µ not. alias: praemissis u I se-
quitur] praem. igitur L add. ergo A 9 erit] est roL A 0 • .. sit DLp7t)'~µu I igitur si] si ergo L I
ille] add. actus I2AH edd., add. in ras. actus secundus rB 2 IO substantia eius] om. DCPSRV'
rBIDL illa. natura rBa I suum] summum A 82y 12 ratio] positio AYE om. L I potest declarari
sic] p. s. d. L s. p. d. D j solummodo] solum L om. D' 12-13 receptiva] relativa AH add.
seu passiva T 13 hoc] haec D•rN2 A Y edd. I sit] sunt A Y 14 etc. om. L I quia] in ras. A 82
nee D om. PMSRVZr A YHoLu' j nee] etiam non (non ante est) L praem. etiam A Y om. D' non
post demonstrativa (15) Da I ista] ilia SAH ipsa A 8 I est] ante ista V post ratio (15) M 2RAB 2 ante
sed (15) D 3 om. M' AB' 15 tantum probabilis] p. t. L 15-16 propositum ostendatur =A
ostenditur propositum rell. edd. 16 identitate] not. ex immaterialitate, quia in eis idem est,
Ill De anima A 02 I potentiae et obiecti in se] o. in se et p. P add. sic (om. T) potentia et obiec·
tum sunt idem edd., add. et R I erit] est DAL
F 1-3 ARISTOT., Metaph. XII t. 51 (A c. 9, 1074b 28-29): "si [primum movens] non
est intelligentia, sed potentia, rationabile est laboriosum esse ei continuationem intelligentiae ».
T 1 Cf. supra n . 90. 2 Cf. ArusTOT., Eth . ad Nie. VI c. 5 (Z c. 4, 1140a 1-6); M etaph .
3 conclusione, cf. supra n . 75-88. 4
IX t . 16 (0 c. 8, IOSOa 21-lOSOb 1). Cf. supra
n. 91. 5 Cf. ARISTOT., Metaph. IX t. 17 (0 c . 8, 1050b 8-9): "omnis potentia simul con-
tradictionis est».
DE ESSE DEI E'.T EIUS UNITATE 183
eis idem 1 • Sed consequentia non valet, patet: instantia, quia angelus
intelligit se et amat se et tamen actus angeli amandi et intelligendi
non sunt idem substantiae eius 2 •
Haec conclusio, videlicet quod essentia divina sit eadem quod 94
s volitio sui ipsius, vera est ex corollariis: nam sequitur primo quod
voluntas est idem primae naturae, quia velle non est nisi volunta-
tis; ergo illa voluntas cuius velle est incausabile est etiam incausa-
bilis; ergo etc. Et similiter, velle intelligitur quasi posterius volun-
tate; tamen velle est idem illi naturae; ergo magis voluntas.
10 Item secundo sequitur quod intelligere se est idem illi naturae, 95
quia nihil amatur nisi cognitum; igitur si amare se ex se est necesse
esse, sequitur quod intelligere se est necesse esse ex se.
Et si est intelligere propinquius 8 illi naturae quam velle, ideo se- 96
quitur ulterius quod intellectus sit idem illi · naturae, sicut prius
u de voluntate ex velle argutum est'.
Sequitur quarto etiam quod ratio intelligendi se sit idem sibi, 97
ADCPMSRrvzrBnLN A vBHGo:EQu( FPp-rny~µu)

1 patet =A I instantia] instatur AG praem. est enim P add. est M 2 add. eius ABa I quia =A
1
2 se om. CPMSRI*Z:E I angeli amandi et intelligendi] ang. i. et am. V A-H:E i. ang. et am. se
rBn 3 idem] ibi PMS om. RAG 4 conclusio] praem. secunda :E add. secunda 1varBDA
edd. I videlicet) scilicet rBD:E I essentiae vrBD• A YBHGO•:E I divina = AI'LN Dei rel!. edd. I sit
eadem] e. s. vr A 4.5 quod volitio) volitio vr 11 n• A YBHGOl:E volitioni prLN A 02 5 ipsius]
add. essentiae A 0 add . et intellectio (add. naturalis :EQa) :E I vera] una D* nam I' fecunda C 2 (in ras.)
P 2MaPV2(in ras.)ZI'BDI A Y:Ep7t~µ Secunda rNyu om. rn2 [post est 11rN A Y:E] I vera est ex corol·
lariis) non est inconveniens (add. et est secunda ex corollarlis A oa) A HO infert aliud consequens T
add. et infert aliud consequens AG I ex] in DP2I2VzrBn 2 AY:Epy om. crn'7t~µ I corollariis) cor·
relativis D 2I*ZI'L Av correlativis vel corollariis R I sequitur primo] p. s. CPM 6 quia) quod
AH quoniam :E 7 ilia) ista D*ABGO om . :EI velle est= AI'N2 AH:E e. v. rNI rel!. edd. I etiam]
omnino AH om. I*p1tYµu 8 etc.] est idem naturae :E add. et si incausabile, igitur necesse esse
et sic erit idem voluntas primae naturae A 0 a I Et om. DI2 A:E 9 tamen =A sed tamen D si
igitur P=~µu si :E tune si AG sed (sl rn2) tune r AH et in ras. C 2 si tune rell. y I illi] isti A EG
primae D add. primae I* I ergo] multo :Ep7t~µu add. multo y 9-10 ergo - naturae om. StR
A0t 10 Item] Praeterea :E ut est M* om. P1tY~µu I est) in corr. l2 sit CPM 11 cognoscatur
AG I igitur] sicut A I ex se est] est ex se (se om. rNt) DSRIVZI' A:E 12 sequitur - ex se om.
A 0 t I sequitur] igitur :EI quod] et :E praem. etiam CPMI*ZA~ add. et D 2SAYBG add. etiam RI
est - ex se om. :E I necesse esse ex se] ex sen. e. (e. om. I'B) DCRrBn 13 Et si est intel·
ligere = A Et similiter (Sim. et A 02 ) intellectio est rell. edd. I propinquius] propinquior codd.
edd., praem. quasi P2 :Ep1tY~µu add. quasi vzrBDNaAYHO• I ideo =A tertio P1tY~µu ergo post
sequitur (13-14) 12AHO etiam post sequitur (13-14) T 14 sit= A est rel!. edd. I illi om. vrBD•
AYBG:E 15 de - est] argutum est de voluntate ex velle :E I de]add. velle A• I ex] in ras.
A 02 et oprvtzAH edd. 16 Sequitur] praem. Praeterea :E I quarto = ACp1tY~µu quinto PMS
T 1 Cf. THOMAS , Sent. I d. 35 q. 1 a. 1 ad 3 (ed. Parmen. VI 282b); S. theol. I q . 14

a. 2 in corp. et ad 2; a. 4 in corp. (IV 168b-169b. 17lb). 2 Cf. AEGIDIUS RoM., Quodl. III
q. 11 in corp. (49va-b. 50ra) . 3 loco « propinquius • a Duns Scoto ponitur cc propinquior ».

' Cf. supra !in. 8-9.
184 0RDINATIO I DIST, 2 PARS 1 Q. 1,2
quia necesse est esse ex se si intelligere sit ex se necesse esse et

ratio intelligendi se quasi praeintelligitur ipsi intellectui.
98 Ostenso de intelligere- se et velle se quod sint idem essentiae [23)

primi, ostendo propositum ex aliis, scilicet de omni intelligere et
velle. s
Et sit conclusio tertia ista: nullum intelligere potest esse acci,
dens primae naturae. Probatio, quia de illa natura prima ostensum
est esse in se primum effectivum 1 ; ergo ex se ha bet uncle posset
quoclcumque causabile causare circumscripto alio quocumque,
saltem ut prima causa illius causabilis. Secl circumscripta cognitione 10
eius, non habet uncle possit illud causabile causare; ergo cognitio
cuiuscumque alterius non est aliucl a natura sua. - Probatio as-
sumpti, quia nihil potest causare nisi ex amore finis volenclo illucl,
quia non potest aliter esse per se agens, quia nee agere, propter
fi.nem; nunc autem ipsi velle alicuius propter fi.nem praeintelligitur 1s
ADCPMSRivzrsnLN A vsHao:EQU(<f>PPpmy~µu)
RIVZr A YBG tertio (pon. qulnto A 0 a) A 0 :E Qua.. [post etiam CPMSRizr-s,. post quod :E Q• ante Se-
quitur prry~µu] I etiam om. Ill\' rsn. A·H:E I ratio] praem. ipsa A 0 edd.
1 quia] ante si :EQUa praem. tum A oa I necesse - sit om. AH I necesse est] e. n. DI2r 0 LN2 A 0
praem. ratio intelligendi se A 0 praem. ratio illa Ma add, rationem intelligendi prry~µu I est om.
vr 8 A YB:E I est esse] esse est A• I ex se1] et sic ex se ante necesse1 :E add. necesse esse prry~µ.u
1-2 si - intellectui om. :EUt 1 intelligere] add. se M 2 r A 02 :EQU~ I sit] est :EQU! I et] etiam
post ratio (2) A 0 enim post ratio (2) S 212 est AH quia C 2P2V2r·LAYB praem. tum quia A 0 a pon.
quia M 2 om. l':EQU~ 2 se] om. :EQU!'t' add. et C*P*MS*Rl* AH I quasi] in ras. AB 2 quia DAH
cum :EQU! om. rL I praeintelligatur :EQU! I intellectui] intellectu rN• intellectioni A 02 intelligere
prry~µu intelligere erit ex se necesse esse :EQU! 3 se1 om. prsntL:E J se2] et P* om. M•rNt
add. primi ipsius P 2 add. ipsius primi l*y I quod - essentiae om. C I sint] sit rN sunt DV A:E
habet Mt 4 primae rsn. A Y•B•HGO I ex aliis] generalius DS 212vzr-L A:Ep=~µu add. gene-
ralius y I scilicet om. CMRr 80* J intelligere] add. se A 0 • add. ipsius A 0 't' 5 velle] add.
respectu (pmem. lpslus µu) aliorum quod sint essentiae primi idem prry~µu 6 conclusio tertia
ista =Ai. c. t. AH c. i. (1. om. rN) t. (t.] est A 0 t) rell. edd., add. praeambula ad (in AY) infi-
nitatem (add. ultra probandam p!r 80 ) DCPaMavzr-L A YBGOa:E add. ad infinitatem praeambula prry
~µu 7 illa] post natura :E ista CPMIAHGO I natura primal p. n. A- 0 nat. (praem. prlma r 02 ) in
80
se Pr :E add. in se DCMSI*VZrLN ATY 8 esse in se = A quod (add. lpsa Mapya) in (ex D)
se est (est om. P*) DCPMSRIVr quod ipsa in se est ZAHO't'Y quod ipsa est in se A YBG quod
ipsa est pit~µu quod est :E I possit DA Y:E 9-11 circumscripto - causare] ultimi rot 9 alio
quocumque] q. a. PIVZ:E 11 eius] ipsius rBD!AYBG:E illius AHO I possit] posset CPMaSRIVZ
rsn1LN A om. M' I illud] aliud rLN/ aliquod MarN2 quodcumque v om. P*M' I causabile om.
:E 12 est aliud] a. (praem. est M 2 ) e. CPMSRIZ 12-13 assumpti] praem. ultimi pyar 80 A- 0 :E
edd., add. ultimi DrN 13 finis] in ras. A praem. ultimi rry~µu add. ultimi p j volendo = A
82
velit rel!. edd. [in ras. V2AB2] 14 aliter esse] e. a. A:E j quia2] om. rsn• add. tune PIZ I quia
nee agere] nisi agat :E I agere] ageret PIZA 0 prry~µu 15 nunc autem ipsi = AD nam ipsi (add.
aut S) C'MSRI' ipsum (anu finem 1 A 8 t) autem ABHO ipsi autem C 1l1 rell. edd.
T 1 Cf. supra n. 43-56.

intelligere ipsum; ante igitur primum signum in quo intelligitur

causans sive volens a, necessario praeintelligitur intelligens a; ita
sine hoc non potest per se efficere, et ita de aliis.
Item, probatur idem, quia omnes intellectiones eiusdem intel- 99
s lectus habent similem habitudinem ad intellectum, secundum iden-
titatem essentialem vel accidentalem (sicut patet de omni intellectu
creato et eius intellectionibus), quia videntur perfectiones eiusdem
generis; ergo si aliquae habent receptivum, et omnes, et si aliqua
est accidens, et quaelibet. Sed aliqua non potest esse accidens in
1
10 primo, ex praecedenti conclusione , quia non-intellectio sui ipsius;
ergo nulla erit ibi accidens.

Item, intelligere si quod potest esse accidens, recipietur in in- 100
tellectu ut in subiecto: ergo et in illo intelligere quod est idem in-
tellectui, et ita perfectius intelligere erit in potentia receptiva re-
1s ·spectu imperfectioris.
Item, idem intelligere potest esse plurium obiectorum ordinan- 101
dorum, ergo quanto perfectius, tanto plurium; ergo perfectissimum
ADCPMSRivzrnoLN A vEHooi;qv( FPP=r~µu)

1-2 intelligere - praeintelligitur om. AB! 1 ante igitur = A ig. ante A8 ~ rell. edd.
2 ita = A et ita rell. (om. Z) edd. 3 per se] posse V praecise p•rB 0 • I ita] sic rno I aliis]
add. nihil autem praeintelligitur simpliciter omni causato nisi natura primi effectivi; igitur co·
gnitio primi respectu cuiuscumque causabilis, necessario praevia suae causationi, est idem naturae
primi I: 4-15 'lf Item - imperfectioris sign .: Vacat V1Z2 In originali est vacat et lin . anfrac·
tuosa µ In originali est vacat secundum Mauritium quoad hanc rationem u 4 Item] Secundo
I: 5 intellectum] add. vel CPMl*Z 6 essentialem vel accidentalem om. D I vel acciden·
talem om. P' I omni om. I: 7 creato] in ras. AE 2 causato CI*ZrL edd. I et eius intellectio·
nibus] et de omnibus intell. vrso• om. A YB!HO!I; add. vel omnibus intelligibilibus pa I quia]
in ras. P 2 quae DI2vzr A 0 add. omnes I: I videntur] add. esse Vr 8 generis] rationis A 0 I
ergo] ideo (praem.et D) DPMSRIZA I aliquae] in ras. P l2A aliqua CMI: alia SR I habent]
0 2 02
in ras. 12 habet CMA02 (in ras.)I: I receptivum] in corr. AE 2 praem. idem Pl'zrsoNa add. idem
Ma12v 8-9 et omnes - quaelibet] vel sit accidens et omnis I: 8 et si] si A 0 om. AB!
add. causa A 0 10 conclusione] quaestione AM•rs• I quia non-intellectio] scilicet intellectio
I: quia non est intellectio I*Z 11 nulla] nihil ABO I erit] est nr 0 A 0 prry'3µu I ibi = ACZ
sibi DPMSRIVr A-HI: edd. [ante erit AG post accidens vrB 0 ] 12 Item = ArBo (add. tertfo
r 02 ) Tertio A 80 I:-r; Tertio sic prry~µu Item, tertio (praem In M* add. ale I2) rel!. I intelligere si
quod] q. i. si A 0 si i. aliquod I: I quod om. edd. I potest esse] sit I: I recipietur] in ras.
A 82 recipitur DCPMvrnoi recipiatur i;v reciperetur r 02 LNprry~µu 12-13 intellectu] praem.
aliquo AH add. ipso 13 et] etiam M 2 om. P* AHO 14 ita] idem SR add. idem
P 2v•rNA 02 I erit] est DCPMSRl*VrA 0 15 imperfectioris] imperfectionis M*A8 * imper·
fectorum T inferioris V add. intelligere A 02 add. quod est absurdum prry~µu 16 Item = A
Quarto CMI: Quarto sic prry~µu Item, quarto rell. T I obiectorum] in ras. C 2 oppositorum
PM'SI'Z 16-17 ordinandorum =A ordinatorum (anteldem 16, A 0 *) rel!. (om. Z) edd. 17 tan·
to] add. est rBo

186 0RDINAT10 I DIST. 2 PARS 1 Q. 1,2
quo incompossibile est perfectius intelligi erit idem omnium in,

telligibilium. Intelligere primi sic est perfectissimum; ergo idem est
omnium intelligibilium, et illud quod est sui est idem sibi, ex pro,
xima praecedente 1 ; ergo intelligere omnium est idem. Et eandem
conclusionem volo intelligi de velle. s
102 Item, . iste intellectus non est nisi quoddam intelligere; sed iste
intellectus est idem omnium, et ita quod non potest esse alicuius
alterius obiecti; ergo nee intelligere aliud. Ergo idem intelligere
est omnium. - Fallacia est accidentis ex identitate aliquorum inter
se concludere identitatem respectu tertii respectu cuius extranean, 10
tur 2 ; et patet in simili: intelligere est idem quod velle; 'si ergo in-
telligere ipsum est alicuius, ergo et velle est eiusdem', non sequi-
tur, sed tantummodo sequitur quia est velle; quod quidem velle
ADCPMSRivzr snLN A YEHGo:E Qu ( pp pmy~µu)

1 impossibile DCPMr A 0 edd. I perfectius intelligi] i. p. :E I erit] est P 2r 0 A 0 om. C add.
et D I omnium] om ZAY:E obiectum (add. omnium AE3) A 80 t praem. obiectum A 0 2-3 Intel-
ligere - intelligibilium om. DtcptMtRrN 2 sic est] e. s. :E add. igitur M'(om. M 1 )S
2-3 idem - intelligibilium] etc. AH 3 omnium] obiectum A 0 t praem. obiectum AYE-r I et]
ergo vrL sed r-L I illud] add. intelligere :E 3.7 sibi - omnium om. A Ht 3.4 proximal
propositione A 0 edd. positione AG add. et ra 4 praecedente] praem. conclusione :E add.
conclusione vrsom I ergo] add. etc . P*MSRI* add. et ovzrso AYB!O add. etc. (om. rN2) et
rLN I omnium] suum respectu cuiuscumque intelligibilis :E add. scilicet simplicium et aliorum
A oa I est idem] i. e. A Y add. sibi I2Vr A HOI; edd., add. sibi et unum A 0 4.5 Et - velle = A
ergo est intelligere unum et idem p 6-p . 187, 12 9T Item - potest sign.: Vacat V3Z2 lin. anfrac-
tuosa µ 6 Item = A Quinto posset (potcst :E) sic argui I:p~~µu Item, quinto sic arguitur V
rsn Item, quinto posset sic argui A 8 ! rel!. -r I non est nisi quoddam] est idem quad :E I sed
om. rsn•L A Y 7 omnium] obiectum RA 01 omnium obiectorum A oa om. D I et = A I ita
quad] quia I: I alicuius] alius CPMSRIV1ZAYBaH 02:E praem. alius p~~µu praem. alius actus -r
om. A 8 'G 8 ergo nee intelligere] post omnium (9) raiDt om. rs2 8-9 idem intelligere
est = ArN e. id. int. A-Hid. (om. l:y) e. int. rel!. edd. 9 adnot.: Alexander d'Alexandria,
lib. I, dist. 35, quaest. 2 solvendo articulum 2 µ Alexander de Alexandria, lib. I , dist. 35,
quaest. 2 solvendo articulum 2. Sophisma accidentis quid? u Instantia contra se ipsum A 1 I
Fallacia est] Est fall. CM Solutia: haec est fallacia P Sophisma (in cOtT. A 82 prncn. Sed A GOS-r)
est (add . fallacia A 02 not. al!us liber: fallacla µ) vrLN AI: edd. Est sophisms rsnt(pracnittendo Solutio) I
accidentis] accidens rsntN• antecedentis Dt I identitate aliquorum] a. i. ABGI; 10 conclu·
dere = A concl. absolute AH absolute concl. rel!. edd. I identitatem] om. rL add. eorum DI:
11 et = A ut A G<J:> edd. I in] a vr AI: edd. I simili] add. in hoc exemplo A GO" 11-12 intelli-
gere ipsum] ips. int. I: 12 et om. vr A 0 p~~µu I velle est = A ipsum velle est DCPMSRh
ipsum velle erit vr-L A H:Ep~~µu ipsum erit velle ZAYBG velle ipsum erit rL A 0 13 tan tum·
mo do] in corr. P 2 tantum I: I quia] quad CPMIVZr A:Ep=(3µu intelligere illius rei vel illam rem
y add. intelligere illius rei vel illam rem A 0 -r add. in ipso A 0 13-p. 187, 1 quad - aliquid]
aliquid quad est 7t~µu add. quad est y
2
T l Cf. supra n. 89. Cf. ARISTOT., Soph. elenchi I c. 3 (c. 5, 166b 28-30): « secun·
dum accidens quidem paralogismi sunt, quando similiter quidlibet assignatum fuerit rei subiec-
tae et accidenti inesse >.
est aliquid eiusdem, quia intelligendum est 'eiusdem' ita quod

divisim inferri potest, non coniunctim, propter accidens.
Item, intellectus primi habet actum unum adaequatum sibi et 103
coaeternum, quia intelligere se est idem sibi; ergo non potest ali-
s quern habere alium. - Consequentia non valet. Exemplum de beato,
qui simul videt Deum et aliud etiam si videat Deum secundum
ultimum capacitatis suae, ut de anima Christi ponitur, et adhuc
potest videre aliud.
Item arguitur: intellectus iste habet in se per identitatem per- 104
10 fectionem maximam intelligendi; ergo et omnem aliam. - Responsio:
non sequitur, quia alia quae minor est potest esse causabilis et
ideo differre ab incausabili, maxima autem non potest.
[241 Quarta conclusio principalis de intellectu et voluntate Dei est 105

ista: intellectus primi intelligit semper et distincto actu et neces-
1s sario quodcumque intelligibile prius naturaliter quam illud sit in se.
Prima pars probatur, quia potest cognoscere quodcumque in- 106
telligibile sic; hoc enim est perfectionis in intellectu, posse distincte
et actu cognoscere quodcumque intelligibile, immo hoc ponere
est necessarium ad rationem intellectus, quia omnis intellectus est
ADCPMSRivzrBoLN A YEHaoL QU( FP PTitY~µu)

1 eiusdem1 ] intelligere rB I quia - eiusdem om . ABO t I intelligendum = AS intelligere A 0 1
rell. (om. AB) edd. J est2] om. 12 A YHLu add. aliquid A 0 ! edd. J eiusdem2 ) add . scilicet Dei A 0 J ita
quod] et ita L 2 non] add. autem L 3 Item] Praeterea L Tune ABG add. sic arguitur (a. s.
ABGL) DCPMSRI*VZr A YBGL-.y J primi] primus L J actum unum] u. a. L J et om. ytrLN
4 se] et r 0 • add. qui actus <l>plt'Y~µu 4.5 aliquem = A 5 Consequentia = A Sed (Sl A 0 )
consequentia re!!. edd. J Exemplum] adnot. Pro isto vide super II, dist. 18 versus :finem P
6 simul] semel Rom. AEG J aliud] alium rB alia Plt'Y~µu 7 capacitatis suae] s. c. L I ut =AD
sicut (pra.m . vel Pl pra.m . et AH) CPaM 2(in ra.i.)12Vr-LA-EL edd. idem (pra.m . et PIZ) P'SRI'ZrL simi·
liter in corr . AE 2 J de anima Christi ponitur] p. de a. Chr. L J et] quod (post adhuc R) M 2RAB 2p
quae A 0 om. DC 'PM'SizrN•AYBIHOL enim post adhuc ca add. tamen y 9 Item] Praeterea
L J arguitur om. ABO 10 et omnem] rationem p J Responsio om. L 11 quia] rescr. A 03
quod (praem. eo C2) CAB•O J alia] aliqua RA oaL add. intellectio A oa 12 ideo) ita A 0 L't' I in·
causabili - potest] illa maxima incausabili L I autem om. CPVrA- 0 J autem non om. MtSR
13 Dei] add. (post voluntate omittendo Del D) praeambula (post prlnclpalls Plt'Y~µu om. yt add. adllcet DZ
r 0 2A YBGL) ad infinitatem (add. Del AO!) probandam (pr. om. rBDt) DcravzrBD A YBGOaLPlt'Y~µu I
est = A sit re!!. edd. 14 primi intelligit] potest intelligere D* primi potest intelligere et intel·
ligit L I et1 om. L I distincte CMRIVZA- 0 L 16 probatur] add. scilicet PMI~ J quia] quod
Pir 02 L edd. J possit Lp~µu J cognoscere] intelligere (post lntelligibtle, 16-17 Yr) DVrplt'Y~µu add.
et intelligere post intelligibile (16-17) A 0 a 17 sic] sit ZA82 H sed p• om. ytrLNAG I hoc enim
est] h. est e . D quia hoc est~ 17-18 hoc - intelligibile om. A 0 t J posse - intelligibile om .
L J distincte et] distincto M 1 18 cognoscere] intelligere '!' J hoc] tale L J ponere] posse (pon.
ponere rNa) DC2 M a12V2r-LA~ edd. possibile PM'SZrL om . R 19 ad rationem intellectus
om . AHO
totius entis sumpti communissime, ut determinabitur distinctio-

ne 3 1 • Nullam autem intellectionem potest habere intellectus primi
nisi eandem sibi, ex proxima 2 ; igitur cuiuslibet intelligibilis habet
intelligere actuale et distinctum, et hoc idem sibi, et ita semper
et necessario. s
107 Secunda pars, de prioritate, probatur sic, quia quidquid est
idem sibi est necesse esse, sicut patuit prius 3 ; sed esse aliorum a
se est non,necesse esse. Necesse esse ex se est prius natura ornnium
non,necessario.
108 Aliter probatur, quia esse cuiuslibet alterius dependet ab ipso lo
ut a causa, et ut causa est alicuius causabilis, necessario includitur
cognitio eius ex parte causae; ergo illa cognitio erit prior natura-
liter ipso esse cogniti.
109 Prima pars etiam conclusionis probatur aliter, quia artifex per,
fectus distincte cognoscit omne agendum antequam fiat, alias non ls
perfecte operaretur, quia cognitio est mensura iuxta quam opera,
tur; ergo Deus est omnium producibilium a se habens notitiam
distinctam et actualem, vel saltem habitualem, priorem eis.
110 Contra istam: instatur de arte quod ars universalis sufficit ad
universalia producenda '. - Responsionem quaere 5 • 20
ADCPMSRivzrsnLNAYBHGo:EQu(PPp-rny~µu)
1 determinabitur = A declarabitur rel!. edd. 3 nisi] non p7t{3µu om. AH I sibi] om. M'
add. patet Ma add. ut patet AH.r add. et AY I proximal praecedente rsn praem. sua :E praem.
conclusione ca A 0 2.r add. conclusione (quacstionc V) PMa1v•zrsnNa:Eplt)'~µu 4 etl om. C I et2
om . C I et hoc om. :E 5 et om. CP*MA 0• I necessario] add. quia si aliqua sibi possent de
novo advenire, illa non essent eadem sibi A 0 6 quia om. :E 7 sibi] primo plt)'~µu add.
et a se A'J. I est necesse esse] est esse nee. :E esse est nee . R add. ex se A 0 -r I patuit] probatum
est rLN I sed esse] esse (om. I;Q•) autem :E I aliorum] aliquorum A 0 add. non A 2 7-8 a se =
A:E intelligibilium A 0~µu a se intelligibilium rel!. p=y 8 est non-necesse] non est necesse
PM2vrsnAo I non-necesse esse] non D*AB• add. a se P 2 add . ex se vrA 0~ I Necesse] in ras.
A 02 praem . Ergo (Et r 82 ) A 2PaMavzr A YBHG02 (in ra.s.) praem . Sed :E add . autem sa12 edd. I Necesse
esse om. C' I est prius] p. e. CPMAB 0 I omnium = AIV AB 2 omnibus aliis :E omni AB' rell. edd.
9 non-necessario] non talibus, ergo :E acid. ergo etc. DCPMSRIVZr A YEH add. igitur necessario
et semper (s. et n. A 0 ) etc. A 00-r 10 alterius dependet = AD 2 alt. dep. a se D' alt. a se dep.
(dcp.) rep . A 0 • dcpcrdct M' pon. dcpendet Ma) rel!. edd. 11 causa est] e. c. :E I includitur] praein·
telligitur :Ey add. in ipso :E 12 eius] illius vrs A YHO:E I causae; ergo] e . c . V2ZA YE•:E I
erit] est (posi prior AH 0 ) DCPMSRIVZr AH 0 I prior] post naturaliter (12-13) :E prius lplt)'~µu
14-20 'lT Prima pars - producenda sign.: Vacat vazi !in. anfractuosa µ 14 Prima] Secunda A
Utraque 7t'~µu I etiam] ante pars A:E om . vr 15 antequam] in corr. D 2 A 82 om. :E I fiat om. :E
1 7 Deus est ... habens = A Deus qui est . . . ha bet :E Deus . . . habet (h. post notltlam A 0) rel!.
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio Id. 3 pars 1 q . 3 n . [8-12]; cf. etiam ib. n. [3. 24].
1Cf. supra n. 98. 8 Cf. supra lin. 2-5. ' Cf. DuNs ScoTus, Metaph. I q. 5 n. [3-4];
5
VII pars 2 q. 15 n . (1). Cf. ib. VII pars 2 q. 15 n. [9] .
DE ESSE DBI ET EIUS UNITATE 189
f2. - DIRECTE DEMONS'l'RATUR INFINITAS DE1l
[251 His ostensis praeambulis arguo infinitatem quattuor vns. 111

LPrima viaJ - Primo per viam efficientiae, ubi ostendetur propo-
situm dupliciter: primo quia ipsum est primum efficiens omnium,
s secundo quia, efficiens puta, distincte cognoscens omnia factibilia;
tertio ostendetur infinitas per viam finis, et quarto per viam emi-
nentiae.
Primam viam, ex parte causae, tangit Philosophus VIII Phy-
sicorum et XII Metaphysicae, quia movet motu infinite; ergo habet
10 potentiam infinitam.
Haec ratio roboratur quantum ad antecedens sic: aeque con- 112

cluditur propositum si possit movere per infinitum sicut si rnove-
ret per infinitum, quia aeque oportet eurn esse in actu sicut illud ,
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGOI;QU(PPTp'rn"(f3µu)
edd. I omnium producibilium a se] aliorum a se productivum perfectissimum :E praem. respectu
CPMSRvzr A BG02.r( I productibilium CMRA-Gp1't')' 18 et om. :E I habitualem] habitudina·
!em R add . eorum :E 19-20 'IT Contra - producenda sign. Extra M*I2(text. et mg.)[3 19 istam]
ista rso illam M om. A 0 I arte] artifice DA0 I quod] quia CPMSRIZr 0•N2ABGOI; 20 uni·
versalia] singularia crsoNa:E" universa singularia M* add. singularia Av add. et (vel P1tYf3µu)
singularia ABaGp1't')'f3µu pon. particularia I2 I producenda] add. ergo etc. I' 80 p1't')'f3µu I Responsio·
nem quaere = A Hoc arguit de principali intento, scilicet infinitate AG Hie probatur quod illud
ens quod ostensum est esse primum, est actu infinitum T Potest did quod hoc est propter
imperfectionem cognitionis artificis creati (creata µ), vide in Theor. propositionem 3 et super 7
Metaph. q . 15 ('fT sign. Zin. anfractuosa µ) µu
2 ostensis praeambulis] p. o. A YI; 3 adnot. Haec declaratio est Henrici <!>Pa 3-4 ubi
ostendetur propositum dupliciter] ubi propositum (proportionaliter P*) dupliciter ostenditur (·detur
12A HO) DCPMSRIVTLN A HO dupliciter ostenditur r 0 ubi propositum ostenditur (o. p. :E) quadru·
pliciter (dupllciter A GaI;Q2) ABG:E om. V2ZI' 8A Y 3 ostendetur] probatur p1't')'f3µu 4 dupliciter]
quadrupliciter p7t I primo quia] ante ubi (3) A Et videlicet quia R praem. videlicet DCPMSI*I' 02 LN
AH 0 add. scilicet V2ZAY 5 ef!i.ciens =A sic eff. est I sic est eff. CPMR" est sic (sic om. r 0•)
eff. rel!. p1't')'f3µu I puta] scilicet rso 6 infinitas] add . esse CP2A 02 I per viam1 ] ex parte A y I
et =A I quarto] add. ostenditur infinitas CPM 8 causae =A ef!i.cientiae :E ef!i.cientis (praem.
causae P212) DCPMIAHp1't')'f3µu causae ef!i.cientis SRVZI' A-~ 9 quia = A arguit (praem. et 12
rso AH 0:E edd., add. autem R) sic primum re!!. edd. I movet] praem. movens vrsoNa 10 poten·
tiam infinitam = Ap1't')'f3µu i. p. re!!. " 11 roboratur =A coloratur DCP'MSRIAH 0:E edd.
declaratur P 2 rel!. I sic] ante quantum :E add. et S*A0p1't')'[3µ add. quia AGw 11-12 conclu-
dit CPMA02 12 posset vrs Ao~ potest :E I infinitum] add. tempus A GO 12-13 infini·
tum - p~r om. D* I sicut si moveret per infinitum] moveret A 01 ac si actu moveret per infi·
nitum tempus, quia utrobique arguit infinitatem, quia in perpetuis non differt esse et posse, III
Physicorum A 02 13 per infinitum] om. IAYEHP'Pt motu infinito P• I eum = AZ' ipsum Z1
rel!. edd. I sicut = AD2 I'L sic D' si AG sed (in c01T. AB202 ) re!!. edd.
F 8 ArusToT., Physic. VIII t. 78 (0 c. 10, 266a 10-24); t. 80 (p. 266b 6-20); c. 86 (p. 267b
17-26); Metaph. XII t. 41 (Ac. 7, 1073a 3-13).
posse, patet de primo quantum est ex se 1 • Licet igitur non moveat

motu infinito, sicut intelligit Aristoteles, tamen si accipiatur
antecedens istud quod quantum est ex parte sua potest movere,
habetur antecedens verum et aeque sufficiens ad inferendum pro-
positum. s
2
113 Consequentia probatur sic, quia si ex se, non virtute alterius
movet motu infinito; ergo non ab alio accipit sic movere, sed in
virtute sua activa habet totum effectum suum simul, quia inde-
pendenter. Sed quod simul ha bet in virtute infinitum effectum, est
infinitum; ergo etc. 10
114 Aliter roboratur prima consequentia 3 sic: primum movens simul

habet in virtute sua omnes effectus possibiles produci per motum;
sed illi sunt infiniti si motus infinitus; ergo etc.
115 Contra istas declarationes Aris tote li s , quidquid sit de ante-
cedente, tamen consequentia prima non videtur bene probari. is
4
Non primo modo , quia duratio maior nihil perfectionis addit,
nam albedo quae uno anno manet non est perfectior quam si tan-
tum uno die maneret; ergo motus quantaecumque durationis non
est perfectior effectus quam motus unius diei. Ergo ex hoc quod
ADCPMSRIYZI'BDLN A YBHGO:EQU(FPp-rnyf3µu)
1 posset AE•GO• I igitur] enim yrBD add. ipsum AG add. primum AH edd. 2 intelligit
Aristoteles = AD Ar. probat p7t(3µu Ar . int. rel!. TY 3 istud] ante antecedens YI' illud Y
rBo A 0 I est om. SR I potest = A:E potest sic rel!. edd. 6 Consequential add. vero A YBG I
probatur] add. primo (pose sic AG) DPI'BD A:E add. dupliciter et primo Ar I si om. P*M I ex se,
non virtute alterius] in virtute propria et ex se :E I non =A et non rel!. (quoad :E vide immediate anua)
edd. 8 activa om. :E I suum] ante effectum CPM om. AEG 9 infinitum effectum] e. i. :E
praem. primum AG 9-10 est infinitum om. Z 10 etc. om. :E 11-13 Aliter - etc.] om.
AH; 9T sign.: Yacat r 0 a(om. 03 ) !in. anfractuosa µ 11-14 9T Aliter - Aristotelis sign. Yacat ya
11-15 9T Aliter - antecedente sign. Yacat Z2 11 roboratur =A probatur rel!. (om. AH) edd. I
primal primo rB om. I2Y2 zrN•A:E I simul] in ras. I2Y2 solum C*PMSRI'LN 12 sua = Ap7t
yf3µu sua activa (add. lndepcndentcr A oa) rel!. (om. AH) T 13 motus] add. potest (possct Ml) esse
DP2 (in ras.)MapyzrB 0 NaA-H:E add. est ca I etc.] si movet in infinitum, est infinitum P1tYf3µu om. :E
14 Contra - Aristotelis] Contra (Conscquentla D*) hoc instatur quia D 14-15 Contra - an-
tecedente om. P"'MS"'RI"' 14 istas] illas AH add. duas Z I declarationes] decl. vel coloratio·
nes :E add. rationis cs1r1yrBDNaA:E I Aristotelis] add. instatur (praern. contra hoc ya add. sic rN) P'S'
FYI'AHGO:E add. contra hoc (c. h. om. C 2 AE 2 ) instatur CZAYB 15 tamen =A I consequen·
tia - probari] consequentia probatur prima non videtur bene probari (9'[ sign. Yacat 8 2) S'
consequentia non videtur bene probari, declaratio consequentiae improbatur primo sa I con·
sequential consequentia non valet p I prima om. I2Y2 I'BN A-G:E I non] add. enim I2 I bene pro-
bari] p. b. AEG bene probata V add. declaratio I2 16 Non] praem. Uncle A Y add. quidem
r 02 AYBG I Non primo modo ] Pr. m. n. :E om. Z; 9T sign. Yacat V2(text. et mg.) I addit] adducit ..
add. sicut infinites intensiva A oa 17 manet] duraret :E I quam] add. quae uno die A 0
17-18 tantum uno die] u. d. t. A YEG:E 18 maneret] maneat yrBD-. duraret post si (17) :E
Cf. supra n. 111. 3 Cf. ibidem. 4 Cf. supra n. 113.
agens habet in virtute sua activa simul movere motu infinito, non
concluditur maior perfectio hie quam ibi, nisi quod agens diutius
movet, et ex se: et ita esset ostendendum quod aeternitas agentis
concluderet eius infinitatem, alias ex infi.nitate motus non posset
s concludi. - Tune ad formam: ultima propositio illius roborationis 1 •
negatur, nisi de infinitate durationis a.
[26] Secunda roboratio 2 etiam consequentiae improbatur, quia non 116
maior perfectio intensiva concluditur ex hoc quod agens quod-
cumque eiusdem speciei potest producere successive quotcumque
10 quamdiu manet, quia quod potest in tempore uno in unum tale,
potest eadem virtute in mille talia si mille temporibus maneat. Et
non est possibilis apud p h il o sop hos infinitas nisi numeralis ef-
fectuum producibilium per motum (scilicet generabilium et cor-
ruptibilium), quia in speciebus finitatem ponebant. Ergo non magis
15 aSequitur textus interpolatus: Inquiratur itaque quomodo ratio Philosophi

praedicta 3 concludit ! Si via efficientiae est potior ceteris (patet supra ubi com,
parantur 4, quia ipsa infert alias), si per illam non concluditur infinitas, quo,
modo per alias concludetur?
ADCPMSRrvzrsoLN A vEHGo:EQu(FPp=y~µu)
1 simul] ante in :E sic D* J movere motu infinite] mov. i. motu :E om. AYBt 3 movet] in
corr. A 02 manet (-neret A G2 ) DV2ZA- 0 :E manet et movet T 4 eius infinitatem] i. e :E J infini-
tate] add. aeternitatis T 5 concludi] ante non (4) :E om. rot add. eius infinitas (post motus, 4 T)
edd. J formam] add. illius argumenti pl't)'~µu J roborationis = A colorationis (not. vcl: declarationis
A 0 a not. alias: declarationis u) DCM2 IAHO edd. correlationis M'SR declarationis (post negatur, 6 r 0 *)
P2 (in Ta.s.)VZr A YBG:E 6 negatur - durationis om. Ct J durationis] negationis A• 7-p. 192,
9 9f Secunda roboratio - negaret sign.: Vacat ya !in. anfractuosa µ 7 roboratio = A de-
claratio rel!. edd. [post consequentiae AH ante consequentiae rel!. T] J etiam] ante improbatur
AH autem AG est M±z• om. :E I consequentis ZAYB• consequenter vrBD•LN 8-9 quodcum-
que] post speciei (9) DCPMSRI'V•rN quotcumque CSV2zr 02 AE 2 quaecumque vel quotcumque
R quocumque M'AB':EQ' quomodocumque P 2 (in corr.)M 2V' quorumcumque :EQ2 u om. I2AH
9 eiusdem] cuiuscumque 12 AH J potest ante quodcumque (8-9) v 2zrL A VEG J potest producere
ante quodcumque (8·9) :E I producere] praem. plura r~ 0 N 2 add. plura 12 I quotcumque = A
10 manet] add. quam (quad A 0 ) si tantum {tant.] tamen V?) unum vel duo producat (produceret pn;
y~µu productlva AH producta A 0 ) MapyarsomAHGO• edd. (9f additio sign. Vacat A 02 ) / in tempore
uno = Apl't)'~µu uno (om. AB!) temp. ZAT in uno temp. rel!. [post tale A:ET] 11 talia si mille
om. ABt 11-12 Et non est= A Non autem est AG Non (pmem. Deficit autcm aliter qula A 0 a) est
(om. M*) autem (om. rNtAH 02) rel!. edd. 12 possibile SVA 0 12-14 apud philosophos infi·
nitas nisi numeralis ... corruptibilium] infinitas . . . corruptibilium nisi numeralis apud philo·
sophos :E 14-p. 192, 1 magis sequitur] s. maior :E 15-18 lnquiratur - concludetur = C
raMavr-L A YE(om. B2) 0 a:Eµ; 9f text. sign.: Extra c 2v 1 r 01 {text. et mg.) Vacat rN2 !in. anfractuosa µ;
lectiones 11ariantes 11tde in append. B
F 12 Cf. supra ad p. 152, 11. 153, 8-9.

1 a Cf. supra n. 111.
T Cf. supra n. 113. ! Cf. supra n. 114. ' Cf. ibidem.
192 0RDINATIO l DIST. 2 PARS 1 Q. 1-2
sequitur infinitas intensiva in agente ex hoc quod potest in infinita

nurnero successive quarn si posset in duo tanturn; tanturn enirn est
possibilis infinitas nurneralis secundurn philosophos. - Si quis
autern probet infinitatern specierurn possibilern, probando aliquos
rnotus caelestes esse incornrnensurabiles et ita nurnquarn posse re- s
dire ad uniforrnitatem, etiam si per infinitum durarent et infinitae
coniunctiones specie causarent infi.nita generabilia specie, de hoc
quidquid sit in se, nihil tarnen ad intentionern Philosophi, qui
infinitatem specierum negaret.
117 Ultima probabilitas quae occurrit pro consequentia Philoso- 10
phi declaranda, est ista: quidquid potest in aliqua multa simul
quorum quodlibet requirit aliquam perfectionem sibi propriam,
illud concluditur esse perfectius ex pluralitate taliurn. lta videtur
de prime agente esse concedendum quod si posset causare simul
AOCPMSRIVzrsoLN A vBHGo:E qu ( pp p-rny~µu)

1 hoc] eo AHG 2 si posset in duo tantum =A si tantum (add . In OC2 M2VZr) duo posset
(-test z om. vr 80*) OCPMSRI'Vzr ex hoc quod in duo potest (p. In d. :E) tantum (t. om. IlA8 ;
pot. tant.] t. posset prcy~µu) I2 A YBHGO':E edd. ex hoc quod si tantum in duo posset A 02 2-3 tan·
tum2 - philosophos] om. :Ere; 9T sign. Vacat V2(1ext. et mg.)Z2 2 tantum2 ] tamen non M* quia
(add.tantumponest A 02) AH 0 praem. quia AG I enim] autem DI2rB 0 •AYB om . AHGO<J> I est]
eius P* om. v•rs 0 • AY 4 autem] add. alius CPMSRIV*r-s AH 0 -rj3µu add. aliquis alius p add.
aliquisrc I probet] probat I2AH I possibilem] praem. esse :E om. rsot I probando] ponendo R<l>T
pon. ponendo sa 5 posse om. P*:E 6 si] non Z I per] semper CM* semper in P in ~µu I
et] etiam P om. R add. quia (1><~m . sic C l) oca add. quod I2vazrso Al: edd. 7 coniunctio·
nes] commensurationes sa 8 nihil] comp . D' praeter 0 2 I ad om. 0 2 10 quae occurrit om.
rLAH 10-11 Philosophi =A Aristotelis re!!. edd. 12 quorum - propriam] ita perfecte
sicut in quolibet (quodllbet A Y) eorum seorsum ZA Y:E praem . ita perfecte sicut in quolibet (quod·
llbet CP!V) eorum (om. A 8 G) seorsum (om. C t ) cpav 2 A 8 Gprcy~µu add . eundem textum VTA0 1.r I
requirit] praem. in causa prcy~µu add . in causa (pon perfectlonem r~) ravars2 oa I .sibi om. 12 ABHO•
13 ex pluralitate talium] ex hoc quod potest in plura (add. maxime sl quodlibet illorum plurium requlrlt
perfectlonem slbl proprlam, cf. 12 :E) zrL A Y:E; 9T sign. litteris a-b V 1(cOTT. sic: a-b V2 Cancellatum Vi) praem.
(insimul cum textu 1><01><io infra ad 13-p.193, 4) ex hoc (h. om. Vt) quod potest in plura (9'[ sign. Extra Vi) CV
r-L add . ex (pr=n. vel p!) hoc quod (q. A 03 ) potest in plura pa AEaGOaprcy~µu 13-p. 193' 4 lta -
eius] Et per consequens infinitum si si121ul potest in infinita, et {etlam A Y) ulterius etiam si natura
effectus non permittat (-tit A Y) simultatem; causa (cum Z) tamen quantum est ex se posset simul
in infinita; ad hoc sequitur quod sit infinita ZA Y om . A Et; 9T sign. !itteris a-b V 1(corr. sic: a-b V2
Cancellatum va)r 0 a praem. (inrimul cum 1ex1u 1><01><io su1><a ad 13, cvrprcy~µu) Et per consequens infini-
tum (Inf.] pr=n. In A GO! praem. erlt A o 3 add. perfectius ca) si simul potest (•Im. pot.] p.•. A B!G pot. I!)
in (om. CV) infinita, et (et] ex hoc A 0 add. ex hoc A 8 !; et - sit lnfinlta om. 11rL) ulterius etiam si na-
tura (n.om. CrNA0 !) effectus non permittat (-tit C) simultatem (slm.]slmullnfinitaesse A 8 i 0 ); causa
tamen (t. c. A 8 1°) quantum est (e. om. r 0 ) ex se, posset (potest rso praem. sl AE!G sed om. A 88 G2)
simul in infinita; adhuc (ex hoc AB!G) sequitur quod sit infinita (9'[ sign. Extra va) cravr ABaooa
prcy~µu 13-p. 193, 1 lta-virtus infinita om. rL 13 lta =A Et ideo :E Et ita AB! re!!. (om.
rL quoad ZA"! vide ad 13-p. 193, 4) edd. I videtur] post agente (14) AHO add. quod rN• 14 de
primo post concedendum :E I agente om. :E I esse om. PAH 0 * I quod] quia A 0 I potest :E
14-p. 193, 1 causare simul infinita] s. talia i. c. :E
infinita quod esset eius virtus infinita, et per consequens, si pri,

mum agens simul habet virtutem causandi infinita, quantum est
..
ex se simul posset ea producere; licet natura effectus non permittit,
adhuc sequitur infinitas virtutis eius. Haec consequentia ultima
probatur, quia non potens causare album et nigrum non est minus
perfectum, quia non sunt simul causabilia; haec enim non,simultas
est ex repugnantia eorum et non est ex defectu agentis.
[271 Et ex isto probo infinitatem sic 8 : si primum ha beret omnem cau, 118
a Loco Et - sic (8) textus interpolatus: quia agens simul habet virtutem
10 respectu amborum si illa ex se essent compossibilia. Sit ergo ista maior: quod,
cumque agens habens virtutem qua quantum est ex se posset in infinita simul,
licet incompossibilitas effectuum impediat illa simul poni, illud agens est infini,
tae virtutis 1 • Primum est huiusmodi; igitur etc. Maior prius est iam declarata 2 ,
quia pluralitas concludit maiorem perfectionem in causa quae quantum est ex
is se potest simul in illa; igitur infinitas istorum in quae potest simul quantum est
ex se, concludit infinitam eius virtutem. Probatio minoris, quia.
ADCPMSRivzrunLN A vBHGo:E qu(<D FP p-rnyf'µu )
1 esset] sit ante infinita2 :E erit I2 I eius virtus infinita] v . e. i. DSRIAE!HGO:E virtutis infinitae
vruo add. non autem ita si causaret successive A 81 1-2 primum agens om. AH 0 p7tf'µu
2 simul] rescr. pa post habet R post causandi :E I haberet edd. I infinita =A infinita (-tam Rom.
A HO!p) ita (et AH prnem . et AG om. A 0 • ) quod (om. R add. omnlno p) A E! re!!. (quoad ZAY <1ide p . 192
ad 13.p. 193, 4) edd. 3 simul posset ea = A posset ilia sim. I'L posset infinita :E posset (-sit 0)
simul AE! re!!. (quoad ZAY <1ide p . 192 ad 13-p . 193, 4) edd. I licet] si :E I non om. :E I permittit = A
permitteret :E permittat AB! rel! . (quoad ZA Y .,Ide p . 192 ad 13-p. 193, 4) edd., add. simultatem, tamen
quantum est ex se posset simul in infinita I'L add . (cf. p. 192 ad 12. 13. 13-p . 193, 4) vel sic: quidquid
potest in aliqua multa simul ita perfecte sicut in quodlibet eorum seorsum, illud concluditur esse
perfectius ex hoc quod potest in plura, et per consequens, infinitum si simul potest in infinita,
et ulterius etiam si natura effectus non permittat simultatem, tamen quantum est ex se posset
simul in infinita, adhuc (add. sequitur quod sit lnfinlta adhuc oa) D 4 infinitas virtutis eius] quod
sit infinita rL I eius om. rN!:E 5 non1 = AE 2HGOy I causare] praem. simul AEaG add. simul
<Dp1tYf'µu add. et SI nigrum] add. quantum est de se AG-r add . simul A Hoa add . licet non simul :E
6 perfectum] add. si non potest ea simul causare P1tYf'µu I quia =A quia ilia CPMSA 0 -r quia
ista rel!. P1tYf'µu I haec enim = A uncle haec :E quia haec rel!. edd. I non-simultas] simultas P*
AH:EQ 7 eorum] ipsorum ZA:E terminorum run I est2 =A I agentis] agnoscentis R 8 et
9-16: Et - sic (8) =A Et (om. I2 A HO) ex istis (his A'H) potest propositum sic ostendi PMSRIA HO-r
[praem. huic textui: quod habet simul virtutem amborum (cf. 9-10) P quia (9)-quia (16) Ma Ao~
quia (9) - quia (16) czr-N A YB:E quia (9) - quia (16) et Et (om. A 6 ) ex istis potest propositum
sic (sic] pose ostendi AG om. vrN) ostendi (Et-ostendi] post compossibilia, 10 AG om. V2) ovrN A GP1tYf'µu;
'!f text. quia (9) - quia (16) sign.: Vacat oa Extra Maya ante hunc textum legitur in D: Cancellat
Scotus et scribit pro eo sic; text. Et ex istis potest propositum sic ostendi sign.: Cancellatum ya
Vacat rN2 ante hunc textum legitur in D: sed in ilia probatione cancellavit illud 8-p . 194, 7 '!f
Et - formaliter sign. Vacat oa 8 si primum] not. alius liber (alias u): minor probatur: si pri·
mum (cf. 16) µu 8-p. 194, 1 causalitatem] add. omnis (omnino I'L) causae possibilis (poss.] prln·
cipalis AEG potentialis r 0 • ratlonalis I'L) ovzrunLNaAYBG:E-rnyf'µu 9-16 Lectiones variantes vide
in append. B
T 1 Cf. supra n. 117. 2 Cf. ibidem.

salitatem formaliter simul, licet non possent causabilia simul poni

in esse, esset infinitum, quia simul quantum est ex se posset infi-
nita producere; et posse plura simul concludit maiorem potentiam
intensive: ergo si habet perfectius quam si haberet omnem causali-
tatem formaliter, magis sequitur infinitas intensiva. Sed habet 5
omnem causalitatem cuiuslibet rei secundum totum quod est in re

ipsa eminentius quam si esset formaliter.
119 Licet igitur omnipotentiam proprie dictam secundum intentio-
nem theologorum tantum creditam esse et non naturali ratione
credam posse probari, sicut dicetur distinctione 42 1 , tamen pro- 10
batur naturaliter infinita potentia, quae simul quantum est ex se

habet omnem causalitatem, quae simul posset in infinita si essent
simul factibilia.
120 Si obicis, primum non potest ex se simul in infinita, quia
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGoL QU(<J>FPp=y~µu)

1 formaliter simul = A formaliter (formalem P simpliciter AH•) et (et om. 12) simul rel!. edd.
1-2 licet - infinitum] om. zrBD;L A YL; 'II sign. Cancellatum V2 1 simul2 ] sic CM 2 quia
simul] simul (praem. nam 0) CZ om. rso;L A YL I est] post se V esset PI I posset] add. simul L
2-3 infinita] infinitum D praem . in DI2v•zrBL A YE:E 3 producere om. DI2V2ZrBou A YEHL
3.4 et posse - intensive] om. zrao;L AYL; 'II sign. Cancellatum V2 3 posse plura simul]
pos. s. pl. (add. simul R) RV s. pos. pl. CPMI' 0 ! 4.5 habet - causalitatem] omnem causa-
litatem habet perfectius quam L 5-6 formaliter - causalitatem om. DR I magis - causali-
tatem om. I" 5 sequitur infinitas intensiva] potest in ilia (in ilia] secundum illam v •rL) vzrBD•LNt
AYL add . potest in ilia AE• add. et magis potest in illa 't" I Sed] Si AE 2 Cum igitur L add. primum
A 0 • I habeat L 6 causalitatem] add. formaliter C*M I causalitatem cuiuslibet rei om. ZAYE; I
totum] add. esse L I re= Ase A 02 7 ipsa] ipso I add. et hoc DCVZI'BDAYEGL I si = AD
AHG edd. I esset = AAHG edd. sit rel!. I formaliter =A in (om. A 0 ' in se A 0 •) ipsa (ipso Ircy~µu
potentia I'L) formaliter; igitur (add. etc. Z) est infinitae potentiae intensivae rel!. edd. ['If est inf.
pot. intensivae includit ya sub Vacat notato pro textu Licet (8) - factibilia (13) a V 1] 8-13 'If Li·
cet - factibilia sign.: Vacat D 6V 1 !in. anfractuosa µ 9 tantum =AL tantummodo rel!. edd.,
add. credam AH I creditam esse] e. c. AHL I naturali ratione] r. n. DSIZI' A- 0 L IO credam]
post non (9) rBo creditam D*p credendam C"P*(pon . denuo credendam P 1)I'B 2 cuidam µ add. cui·
dam u I 42] add. et Quodlibet quaestione 7 ALQ• pon. 2 Quodlibet quaestione 7 v• 10.11 ta·
men probatur =A probatur tamen (tam.] tantum Z om. P) rel!. edd. 11 naturaliter = ALQ• I infinita
potential p. i. Lu infinitas potentiae D 11-12 simul- quae om. D" 12-p. 195, 1 omnem-
infinitorum om. A Et 12 omnem causalitatem = Ao. c. eminentius (-nenter r 02 ) rBo eminenter
(evidenter rLNt eminentius AG) o. c. D!AE! rel!. edd. I quae] qua r 02 AE!prcy~µu praem. et Ladd . etiam
(et A 0 ) zrBD*N2 A YHO I posset] possent D* add. etiam (esse D*) DCPMSRIAE!G 13 simul
factibilia] f. s. L om. AG add. Si obicit, primum non potest ex se simul quae simul quantum est
ex se habet eminenter omnem causalitatem quae simul posset iam in infinita si essent simul facti·
bilia ('If sign. Vacat M 2 ) M (cf. 14. 11-13) 14 obicis = AAE! obicias (pon. dicatur Mi) CPMI obicit
DS obicitur RI'LN' AHGOLprcy~µu obiciatur vrBDN2T dicatur ZA y add. quod DP2Vzr A YOa pon.
quod M' I primum] post licet (p. 195, 9) AY ipsum AH om. AG 02 14-p.195, 1 et p. 195, 9-14:
non (14) - infinitorum (p. 195, l)=APMSRIAH 0 't" [praem . licet (p. 195, 9) - infinita (p. 195, 14)
T 1 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio Id. 42 q. un. n. [2-3]; cf. infra n. 178.
DE- ESSE DEI ET EIUS UNITATE 195
(28] non est probatum quocl sit totalis causa infi.nitorum a, hoc nihil
obstat, quia si haberet simul uncle esset totalis causa, nihil per,
fectius esset quam nunc sit quanclo habet uncle sit prima causa. -
Tum quia illae secunclae causae non requiruntur propter perfectio,
s nem in causanclo, quia tune remotius a prima esset perfectius, quia
perfectiorem requireret causam. Secl si requiruntur causae secun,
clae cum prima secunclum philosophos, hoc est propter imper,
fectionem effectus, ut primum cum aliqua causa imperfecta posset
a Loco non (p. 194, 14) - infinitorurn (p. 195, 1) textus interpolatus: licet
10 habeat erninentius ornnern causalitatern causae secundae quarn sit in causa
secunda, tarnen non potest ex se in effectus ornniurn causarurn secundarurn,
quia per illurn rnodurn erninentiorern habendi non patet quod possit esse causa
totalis et proxirna omnium effectuurn sine causis secundis, et ita non habetur
minor 1 , quod primum ex se poss it in infinita.
ADCPMSRIVZI' BDLN A YBHGO:E QU ( PP p=yf3µu)
M 3 A 03] licet (p. 195' 9)- infinita (p. 195' 14) vzr-N A Y:E licet (p. 195' 9)- infinita (p. 195' 14)
et non (p. 194, 14)-infinitorum (p. 195' 1) ocrN ABGp'lt"'((3µu [ licet (p. 195' 9)-infinita (p. 195'
14)post infinitorum (p. 195, 1) A 8 ; licet (p. 195, 9)-secundarum (p. 195, 11) post quia (p. 194,
14) p'lt"'((3µu; quia (p. 195, 12) - infinita (p. 195, 14)] post infinitorum (p. 195, 1) µom. p'lt"'((3u;
non (p. 194, 14) - infinitorum (p. 195, 1) insimul cum textu addito post infinitorum (p. 195, 1):
quia primum licet habeat eminentius omnem causalitatem secundae causae quam sit in causa se-
cunda quod prim um post tamen (p. 19 5, 11) AG]; 'IT text. licet (p. 195, 9) - infinita (p. 195, 14)
sign.: Vacat 0 1 Extra V3; ante licet (p. 195, 9) legitur in D: !stud cancellavit Scotus et pro eo po·
suit; text. quia (p. 195, 12) - infinita (p. 195, 14) sign. lin. anfractuosa µ; text. non (p. 194,
14) -infinitorum (p. 195, 1) sign. Vacat 0 1 14 non- infinita om. CI'NA 02 j simul in om. D
1 quod] ipsum A 0 add. ipsum y add. primum <lJP-r I quod - infinitorum] rep. M• add. quod
ex se simul posset in infinita M 1 I sit] esse A 0 I totalem causam A 02 I totalis] talis CM*I*
1-p. 197, 4 'IT hoc nihil - posita sign. Vacat 0 1 2 totalis causal c. t. ran tota vel causa AB•
totaliter c. AH add. hoc (id :E) est (esset D*) uncle (unum A Y) esset (esse r 0 *) formaliter (add. totalts
P) causa Secunda (s. om. µu) sicut est prima ocpavzr A YBGOa:Eµu 2-3 nihil - prima om. o~
3 esset] add. tune V I nunc] non SR I sit1 om. :E I quando - sit] om. C' habens tantum uncle sit
ca I habet uncle sit] est tantum :E I prima causal c. p. R:E add. tantum p7tyf3µu 4 Tum] Tune
P* Tamen M*A 0 * om. AY:E J illae] istae D*SIZAB• om. :E j secundae] in ras. C 2I' 82 duae (add.••·
cundae post causae rLaAG) DPM~SRP(post causae)VI'-BA- 0 I causae] ante secundae A 0 :E om. DAHµ
add. secundum esse -. 4-5 perfectionem = A perfectionem aliquam AG perfectionem ad-
dendam rel!. edd. 5 primal add. causa DA 0 :E 6 requireret] in corr. P 2 post causam A:E
requirit (pon. requireret M 2) MRV*I' 80* requirer C* I Sed] quia AG 6- 7 requiruntur causae se-
cundae] c. s. r . :E j secundae] rescr. Ii duae I'LN esse duae ante causae (6) AH 8 ut] tamen
(add. quia S 2) S I primum] prima CPMIVI'DN ipsum (add. primum S 2) S J aliqua] alia P 2IZI' 80 j
causa imperfecta] c. (add. secunda A 02 ) i. A 0 secunda imp. causa AG secunda imp. T j posset = A
vrLN possit rel!. edd. 9.14 Lectiones 11ariantes vide in append. B
F 7 ARISTOT., supra ad p. 177, 13; AVERROES, in h. l.; Physic. VIII com. 79; Metaph . VII
com. 28. 31; IX com. 7; XII com. 41; Epitome in libros metaph . tr. 4 (ed. luNTINA VIII f. 392B-
395C); AvrcENNA, Metaph. IX c. 4 (10411b-105rb); Metaph. compendium I pars 4 tr. 2 c. 1 (ed. CA·
RAME 192-196).
T 1 Cf. supra p. 193, 13.
causare imperfectum, quod secundum ipsos non posset immediate

causare. - Tum quia perfectiones totae secundum Aristotelem
eminentius sunt in primo quam si ipsae formalitates earum sibi ines,
sent si possent inesse; quod probatur, quia causa secunda proxima
primae totam perfectionem suam causativam habet a sola prima 1 ; s
ergo totam perfectionem illam eminentius habet causa prima quam
secunda causa habens ipsam formaliter. Consequentia patet, quia
prima respectu illius causae secundae est causa totalis et aequivoca 2 •
Consimiliter quaeratur de tertia causa respectu secundae vel re,
spectu primae: si respectu primae, habetur propositum; si respectu lo
secundae, sequitur secundam eminenter continere perfectionem
totalem quae est formaliter in tertia. Sed secunda habet a prima
quod sic continet perfectionem tertiae, ex praeostensa 3 ; ergo prima
eminentius habet continere perfectionem tertiae quam secunda,
et sic de omnibus aliis, usque ad ultimam. Quare primam causam ls
habere eminenter totalem perfectionem causativam omnium et
ADCPMSRIVZI'BDLNA YEHGO_EQ'-1(iDF?pmyf3'µu)
1 causare) add. effectum (post lmperfectum A 0 !) A 03 :E add. in rn· I quod) quam AH quern
A (in corr.):E quia DIVzr-N A 22 (1n ras.) I ipsos) philosophos A 0 I possit p• potest prryf3µu
02
2 causare] add. imperfectum VAG-i: I Tum) add. etiam :Eprryf3µu I totae) rescr. P om. y;rsnt I
secundum Aristotelem = AA HO' secundarum causarum SIVZI'LN A 021: causarum (om. A YBt)
secundarum rel!. edd . 3 eminentius sunt) s. e. :E I prima CPMII' 8 D I ipsae om. :E I forma-
litates earum] e. f. :E formaliter yf3µu I earum) eorum D suae R I sibi) post inessent (3-4) :E igitur
p• om. AYHO• 4 possent) post inesse :E possunt D 5 causativam) in corr. AB 2 causatam
AY activam D I sola] causa D 6 ergo - prima om. rN; I totam perfectionem] p. t. A add.
causae secundae A 03 I illam] post ergo A istam D *VI' 8 DAH 0 add. habet RI causal post prima D
CPMSRIZ om. A 7 causal ante secunda DCPSRIZ quae est V om. MI' A YHI; add. quae est
AG 0 -i: I ipsam) illam :E earn AH 0 I patet) ante Consequentia AHO probatur RI quia) add. causa :E
8 secundae = AA 02:Ep7t-yf3µu I causa totalis) t. (totaliter yf3µu) c. Pp7t-yf3µu causa essentialis AH
9 Consimiliter) Similiter CA 0 edd., praem. Et ita AH 0 -i: I quaeratur = A quaeritur D arguitur
rel!. edd. I tertia) secunda CtM tSR I tertia causal c. t. :E add. vel rm I secundae] praem. causae
rsnABG add. causae VI'LN 9-10 vel respectu primae om. AH I respectu om. :E 10 si1 )
praem . et :E I respectu 2) add. causae rsn 12 formaliter) in ras. M 2 A 82 formalis (pon. formaliter
ca) CPRI*ZA y 13 continet] contineat vrsnN2:E continuat AG praem. eminenter :E I tertiae]
secundae ct AB* om. rN' secundae vel tertiae rm 13-14 ex - tertiae om. Dt 13 prae-
ostensa) praeostenso CP2VZI'LN A YEO:E-i: primo ostenso AG praemisso AH praeostensis rsn<l>p7t
yf3µu 14 habet continere) continet :E I continere) praem. eminenter Z add. eminenter V 3
A YB• *p7t-yf3µu I secunda] add. habeat P 2VI' A
0 15 aliis = A causis re!!. edd. I Quare = A
Quia C'P'MSRI' A 82 Concluditur (-detur Cl praem. Quare A 03 ) OP2ZA YEIHGO:Ep7t-yµu Ostenditur 11
Quare (Quia I') concluditur vr-i: Et ita sequitur D I causam =A 16 habere eminenter] em.
(eminentlus rs) hab . (contlnere AH) vrA I totalem) post omnium :E totam ABG
F 2 ARISTOT., M etaph . Vt. 21 (fl c .16, 1021b 31-32); XII t. 39 (Ac. 7, 1072b 28-30); t. 40
(lin. 30-34).
T 1 Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio IV d. l pars l q. un. n . [34 ) ; d. 6 pars 3 q . 1 n . [6);
2 3
d . 13 q. l n . [37). Cf. supra n. 69. Cf. supra lin. 4-5.
perfectius quam si haberet causalitatem omnium formaliter si esset

possibile, videtur iudicio meo posse concludere ratio Aristotelis
de substantia infinita quae accipitur ex VIII Physicorum et XII Me,
taphysicae, superius posita 111 •
• Sequitur textus interpolatus: luxta · dictam probationem 2 quae ex infinitate

effectuum in quos potest simul ipsum primum quantum est ex se concludit
infi.nitam virtutem primi, potest accipi similis de infi.nitate causarum sic: si pri,
mum posset habere in se formaliter omnes causalitates secundas cum causa,
litate prima, quantum est 'ex se, esset virtutis infinitae aliquo modo; ergo multo
10 magis erit infinitum si habet omnes illas causalitates secundas eminentius quam
formaliter.
Sed ad istas duas probationes 3 consequentiae Aristotelis potest responderi:
Ad primam ii concedo quod ubi quodlibet plurium requirit aliquam perfectio,
nem propriam formalem vel saltem virtualem in causa sua, potens in plura est
15 perfectius quam potens in pauciora 5, quia ad minus plures perfectiones formales
quae forent propriae illis pluribus haberentur virtualiter in tali; modo illud quod
plures perfectiones formales virtualiter habet est infinitum in perfectione. Sed
sive simul sive successive possit causa in plura quorum non quodlibet requirit
propriam perfectionem formalem vel virtualem in illa causa, non potest ibi ex
20 pluralitate concludi maior perfectio. Sic dicerent philosophi in proposito, quia
infi.nita in quae potest primum quantum est ex se, tantum ponerent infi.nita nu-
meraliter et fi.nita secundum naturas specifi.cas 6 ; nunc autem sola distinctio spe-
cifi.cae naturae in effectu requirit aliam perfectionem formalem vel virtualem in
causa, non autem distinctio numeralis.
25 Per illud ad secundam probationem 7 , quia causae secundae non sunt infi.ni,
tae specie secundum Aristotelem s; ideo habens virtutem omnium illarum non
concluditur ex hoc solum esse infinitum intensive.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:l;QU(FPp=y~µu)
1 causalitatem omnium] omnem causalitatem earum ZA:E add. causarum P 1-2 esset pos-
sibile] p. e. I' 80 A:E add. sic caMarNa add. et sic sa12vrBDAHGO 2 iudicio meo =A dicto
modo rell. edd. [ante videtur DI2 A:E-r post posse I' 80] 3 de - accipitur om. AG 1· substantia]
potentia DM 312 VZI'A-G:E edd., add. prima P 2 I quae accipitur] rep. AY sumpta :EI XII] 1. 2.
(pon. XII C 3) D*C 22 Z praem. ex A-H 3-4 Metaphysicae] praem. secunda ratio SR add. se·
cunda (tertla C) ratio CM 4 superius posita] supra posita post infinita (3) :E quae fuit supra
(s . om. I~AH) in (in om. AB) principio huius (huiusmodi AY) viae posita post infinita (3) 1iA-G edd.
quae (add. supra I' 02 ) pos. est (pos . est] fu!t supra hoc I'L add. supra V 3) in principio huius (huiusmodi
rB 0 ) viae (add. posita I'L) vr-N praem. quae est p om. DAG add. in principio huius viae z
5-p. 198, 26 Iuxta - extensive = ADM 3IVI' AEaGµu [Iuxta (5) - formaliter (11) om. AE!G];
'If text. Iuxta (5) - formaliter (11) sign. Extra A 1 ; text. luxta (5) - extensive (p. 198, 26) sign.:
Extra l2(tex1. er mg.)V1I'BlDlL1Na Vacat D 3 Additio u !in. anfractuosa µ; not. Additio sed non tradit
textum A 03 ; lectiones variantes vide in append. B
T 1
Cf. supra n. 111. 2 Cf. supra p. 193, 10-16; 193, 8-194, 7. 8 Cf. supra lin. 5-7
et 7-11. 4 Cf. supra p . 193, 10-16; 193, 8-194, 7. 5 Cf. supra n. 117. 8 Cf. supra
n. 116. 7 Cf. supra Jin. 7-11. s ArusTOT., Metaph. II t. 5 (oc c. 2, 994a 1-2): « causae
rerum entium non sunt infinitae neque secundum rectitudinem neque secundum speciem •,
121 Iuxta istam viam efficientiae arguitur quod habeat potentiam (29]
infi.nitam, quia creat, nam a inter extrema creationis est infinita di,
stantia 1 b. Sed hoc antecedens ponitur tantum creditum 2 , et verum
Contra primum 3 : potentius est quod simul potest in plura quam quod in
pauciora sive sint alterius speciei sive eiusdem speciei; ergo quod potest ex se s
simul in infinita, est infinitum et infinitae potentiae.
Contra secundum 4 : si omnes causalitates secundae essent formaliter in
prima, esset in ea aliqua infinitas virtualis, saltem extensiva; ergo si sunt emi,
nentius in ea , erit ibi aliqua infinitas. Sed non extensiva, quia hoc tollitur per
eminentiam, propter quam sunt unitivae; ergo tune erit infinitas alia quam ex, 10
tensiva: ergo intensiva.
Ad primum 5 : oportet negare antecedens et dicere quod simultas nihil facit
ad maioritatem potentiae; sicut si circa istum ignem sphaerice essent infinita cor,
pora in debita approximatione, in omnia simul ageret sicut modo agit in finitas
partes corporis sphaerice circumdantis. 1s
Ad secundum 6 : sequeretur ex illo quod sol, immo quaecumque causa per,
petua quae potest in infinita individua successive, esset infinitus. Ideo ratio
licet videatur probabilis, tamen est sophistica, quia videtur quod illa propositio,
cui innititur ratio, est in se falsa, ista scilicet: 'quaecumque ponunt in se infini,
tatem extensivam, ipsa ut habentur eminentius, ponunt aliquam infinitatem vir, 20
tualem'. Haec est falsa, quia eminentius haberi possunt in causa finita aequivoca,
nee illa potest probari per istam, quia ubi sunt sine omni infinitate, non sunt
eminenter respectu suorum infinitorum; haec enim est falsa quia eminentia
facit unitatem et ideo tollit infinitatem materialem extensivam quae fuit : nee ta,
men ponit infinitatem intensivam formalem, quia finita formalitas sufficienter 2s
continet eminenter infinitatem materialiter et extensive.
a Sequitur textus interpolatus: virtus quae potest super extrema distantia in
infinitum est infinita; sed virtus divina est huiusmodi in creation e 7 .

b Sequitur textus interpolatus: sicut inter aliquid et nihil s.
ADCPMSRIVZf'BDLN A YBHGOI;QU(~PPp-rny(3 µu)

1 adnot.: Secunda ratio , prima instantia A 1 Respo nsio, creatio non tantum videtur importare
relationem ad Deum in ratione cau sae efficientis , sed etbm respectum ad n o n-esse praecedens ;
vide super secundum, dist. prima, in principio solutiod> quartae quaestionis P R atio Tho mae
ABaoa Henricus, Quodlibeto 4 quaest. ultima et R ichardus de Mediavilla in II d ist . 1 art . 4 q . 4
( art. 4 q . 41q.4 art. I y add. 6 Met. c. 2 u) yµ u / arguitur] praem. primo f'La A 0 om. D add. primo T add.
primum post quod prry(3µu 2 quia creat] in corr. A 02 q . causat f'L A YB• praem . et h oc D om . A /
inter] add . enim AD / extrema creationis = ADf'BD:E c. (causati onis AG) e . A 82 (in ras. ) rell. edd.
2-3 est infinita distantia =AD i. d . e. AG e . d . i. :E i. e. d . rel! . edd . 3-p. 199, 6 'ff et veru m -
mutari sign. Extra f'Ba 27-28 virtus - creatione =AD 29 sicut - nihil = AD
F r THOMAS , S. theol. I q. 45 a. 5 ad 3 (IV 470b}; HENRICUS GANO ., Summa a. 35 q. 6
in corp . (I f . 226G-H . 2288-T} ; Quodl. IV q. 37 in corp. (f. 149Q).
T 1 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio IV d. 1 pars 1 q . un . n. [6 ]. 2 Cf . supra n. 119.
8 4 6 6
Cf. supra p. 197, 13-24 . Cf. supra p . 197, 25-27 . Cf. supra !in . 4-6. Cf. su·
pra !in. 7-11. 7 Cf. DuNs ScoTUs , Rep . IA d. 2 n. 58 . 8 ._Cf. ibidem .
est ut a non-esse quasi duratione praeeederet esse b, non tamen quasi

natura seeundum viam Avie en nae . - Anteeedens ostenditur c,
quia saltem prima natura post Deum est ab ipso et non a se, nee
aecipit esse aliquo praesupposito; ergo illud ereatur d: Sed sic aeci-
s piendo prius natura tam non-esse quam esse, non sunt ibi extrema
mutationis quam eauset ista virtus, nee illud effici requirit mutari.
Sed quidquid sit de anteeedente, eonsequentia non probatur,
quia quando inter extrema nulla est distantia media e sed ipsa di-
aLoco ut textus interpolatus: de creatione in ordine reali, ita scilicet quod 1 •

10 b Sequitur textus interpolatus: reale exsistentiae creaturae 2 •
c Loco quasi' (1) - ostenditur (2) textus interpolatus: est minor credita de
creatione qua ordine naturae esse sequitur non-esse, quomodo loquitur Avi-
cenna de creatione V Metaphysicae 3 , sed est suffi.cienter demonstrata '.
d Sequitur textus interpolatus: Nam si est primum effectivum, quodlibet aliud
1s ab eo totum esse suum capit ab eo, quia aliter secundum aliquid eius non depen-
deret ab eo, nee illud esset tune primum effectivum; sed quod sic capit totum
esse suum ab aliquo ita quod per naturam suam habet esse post non-esse, crea-
tur; ergo etc. 5
e Sequitur textus interpolatus: sicut est in continuo, cuius extrema sunt duo
10 puncta s.
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;Qu(~Prp-rny(3 µu)

1 et 9: ut (1) = CPMSRIV2(in ras.)ZrA- 0 :E edd. quia A 0 de creatione - quod (9) AD
quasi. .. praecederet] ponitur ... praecedere :E J duratione] in corr . A 02 durative ACM J praece·
derct] praecedet D praecedit I2V2A edd ., praem . r...1 A 0 * add. r ...J A 0 * J esse] add . quomodo
ponitur a theologis :E I non = ADr 0 ut cpaMsRrvzr- 0 A- 0 :Epl't')'(3µu I tamen] tantum r 0 AE*
autem :E 1-2 et 11-13: quasi 2 (1) - ostenditur (2) = CPMSRIVZrA:E edd. est minor
(11) - demonstrata (13) AD 1-2 quasi natural q. (add. ipsum I;Qa) non praecedit :E om. pt
add . praecedit rNa 2 viam Avicennae l Avicennam AH add. bene praecedit (pr.] potest AG) esse
(add. ultra non cssc A 02 ) AGO 3 et om. RrLNAH J nee] ut D* et non :E 4 accipit] in ras. AEI
accipitur P*I*Z J esse] add. ab A 80 J illud om. pyrsn A 0 J creatur] est creatum (add. ct crcatur illud
A 02 ) A 0 creaturae (I) I'L causatur A YBG J Sed] Et CPM om. yt 5 tam] tamen AG om . A YB!
0 *:E J non-esse quam esse] esse quam non-esse AD J ibi] post mutationis (6) :E om. ADRAU
6 mutationis] univocationis AD numerationis AG J ista] illa CPMSRVZI'LNA-B:E om. J! 7 ad.

not.: Opinio Thomae A 0 a De hoc Scotus II d. 1 q. 2 et IV d . 43 q. 2 late u Idem libro
quarto, quaest . prima A oa 8 nulla est distantia om. I'N! J media] mere AG add. id est nullum
est medium, sed sunt immediata A 0 a J sed] om. ADCM'SRI*Vtrn•LN• si Ma J ipsa] ista A
10 reale exsistentiae creaturae =AD 14-18 Nam - ergo etc. =AD 14 effectivum] ef·
fectum etc. D 15 quia om. D 15-16 dependet A 16 tune] circa D J effectum D
17 quod om . D* 19-20 sicut - puncta = AD
F 2 AVICENNA, Metaph . VI c. 2 (92ra): • creatio ... est dare rei esse post non esse absolute:
causatum enim quantum est in se est ut sit non, quantum vero ad causam suam est ei ut sit. Quod
autem est rei ex se ipsa apud intellectum prius est per essentiam, non tempore, eo quod est ei ex
alio a se; igitur omne creatum est ens post non ens posteritate essentiae•.
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 2 n. 59. 2 Cf. ibidem. 3 Cf. supra ad lin. 2.
4 Cf. DuNS ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 59. 5 Cf. ibidem. 8 Cf. ib. n. 60 .

cuntur praecise distare ratione extremorum inter se, tanta est di,
stantia quantum est maius extremum. Exemplum: Deus distat in
infinitum a creatura, etiam suprema possibili, non propter aliquam
distantiam mediam inter extrema sed propter infi.nitatem unius ex,
tremi 1 • 5
122 Sic ergo contradictoria non distant per aliqua media, quia con,
tradictoria sunt immediata 2 - ita quod quantuII?-cumque parum
recedit aliquid ab uno extreme, statim est sub altero - sed distant
propter extrema in se. Tanta ergo est distantia ista quantum est
illud extremum quod est perfectius; illud est fi.nitum; ergo etc . 10
123 Confi.rmatur, quia posse totaliter super terminum positivum

huiusmodi distantiae, est posse super distantiam sive super trans,
itum ab extreme in extremum; ergo ex posse super isturn transi,
tum non sequitur infi.nitas nisi sequatur ex posse totaliter super
terminum eius positivum. Terminus ille est fi.nitus a . 15
a Sequitur textus interpolatus: Ergo posse super transitum ad istum termi-

num non concludit virtutem activam infinitam demonstrative a.
ADCPMSRrvzrBnLN A vEHGO:EQU(<lJFPp=y~µu)
1 distare] distinguere p J inter] in A<l> J tanta] causata D* praem . et V*rLN add . ergo Aoca
(Post cst)M 2 3 creatura] causa AG J etiam] et rLAE* om. R J supremal add. et P*MI* J possi-
bili] add. si qua daretur PMapvzrBn A:E edd. 3-4 possibili - extrema om. rN• 3 non]
add. quidem AD 6 Sic = AD Ista rn Ita rell. edd. J ergo =A etiam :E J non distant] d. n. :L:
6-7 non - contradictoria om. AH 6 per] pro M propter ren I aliqua] ilia AB I quia] quae AG
6-7 contradictoria om. AEG:E 8 recedit] recedat :E-r recipit D *S' add. unum ab alio AH• J
extremo om. ZA:E I distant] differunt A 9 extrema] praem. ipsa rBn edd., om. I I in] inter
CP2 MRIV*zr-LAG I T anta ergo est] Tanta est e . CMSRrvzr-BA Ergot. e . rBAG I distantia
ista =A distantia 0-r ista (illa SZA 0 ) dist. rel!. prry~µu add. inter contradictoria A oa 10 illud1
om. A Y:E I quod est om. :E J perfectius] add. et maius A oa J illud ] add. aute m in proposito
2
:E I illud est finitum om. rn 2 I finitum] infinitum RAE2 HG extremum rn• add . in proposito <!>Pa I
etc .] est perfectius R om. AB•:Eprry~µ add . quia tantum negat negatio quantum af!irmat affirma-
tio; sed terminus affirmativus est finitus, similiter et negativus; igitur tota distantia erit finita.
Praeterea, ipse Thomas ponit quod creatura potuit esse ab aeterno, ergo suum non-esse non
praecessit esse, sed semper fuisset sub esse etc .; sic nulla distantia esset inter esse et non-esse, et
ideo nee probat ex hoc infinitatem A oa 11 Confirmatur] add . ratio P 2Vr A 0 J quia] quod
SAH I super terminum om. D' 12 huiusmodi] huius CPMSRivr-n A:E 13-14 ab -
transitum om. P ' AE• 13 ab] de AH add. uno CP!MRIZ<l>prry~µu I extremum] alterum CP!M
praem. aliud Ry~µu add. alterum IZ add. aliud pit I ergo] add. si DA GO I ex om . DrN• A y I istum]
in corr. D 2 ilium CP!MVrBn hunc :E terminum AH' om. A H2 14 nisi] nee A Go J ex posse
totaliter] t . exp. CPMR 15 eius positivum om. AH I Terminus] in corr . rn 2 praem. quia AG
02-r add. autem 12 2: J ille] iste CMI2AYEG J finitus] ante est D infinitus PM*I* 16-17 Ergo -
demonstrative = AD ergo etc. rBn ergo 2;Q2 prry~µu 17 demonstrative] intensive D
T 1 Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio IV d. 1 pars 1 q. un. n. [11]. 2 Cf. ARISTOT ., De in-
terpr. I [c. 4] (c. 6, 17a 33-35); Anal. post. I c. 2 [t . 5] (Ac. 2, 72a 12-13 ): • Contradictio autem
3
est oppositio cuius non est medium sec;:undum se invenire ». Cf. DTJNS ScoTus, Rep . I A
d. Z. n, 61.
DE ESSE DEI ET EIU S UNITA TE 201
Quod autem dicitur communiter contradictoria distare in in- 124

finitum 1 , potest sic intelligi, id est indeterminate, quia sicut nulla
est ita parva distantia quae non sufficiat ad contradictoria, sic nulla
est ita magna, etiam si esset maior maxima possibili, quin ad illa
5 contradictoria se extenderet 2 • Est ergo eorum distantia infinita, id
est indeterminata ad quamcumque, magnam vel parvam; et ideo ex
tali infinitate distantiae non sequitur consequens de infinita po-
tentia intensive, sicut nee sequitur ad minimam distantiam, in qua
salvatur sic infinita distantia: et quod non sequitur ad antecedens,
10 nee ad consequens a.
[30] LSecunda viaJ - Ostenso proposito per viam primae efficientiae 125
quia illa prima efficientia infert infinitatem, sequitur secunda via,
ex hoc quod est intelligens distincte omnia factibilia 3 • Ubi arguo
• Sequitur textus interpolatus: Contradictio ergo maxima distantia est et oppo-

15 sitio, sed privative et indeterminate; contrarietas vero est maxima p ositive , sicut
patet X Metaphysicae 4.
ADCPMSRivzrenL NAYBHooLqu(<J'>PPp=y~µu)
1 communiter] quod Lu add. quod LQ I distare] distant L stare R distinguere p 2 sic

intelligi] i. s. L I id est] hoc est 12 A om. Dt add . id est AG add. inde µ 3-5 sic - co ntradicto·
ria om . D! 3 sic= AD! ita rel!. edd. 4 magna] add. distantia A 0 I etiam] et RA 0 I esset]
sit A 0 I illa] illam CMSRIVzr- 0 A YEHL ista A 0 5 contradictoria] post extenderet A 0 con·
tradictorlam AB* contradictio I'LN-r I extenderet] extenderent SRIVZI'BA- 0 L extenderunt D
extendunt CP'M extendant (-dat Pl-r) P2<l'> edd ., add . sive contradictio ad illa rBo 5-6 id est]
hoc est 12 A- 0 om. rN! 6 quamcumque] quantumcumque CPMI'N add. scilicet A I m agnam
vel parvam] p. v. m. AYEGL add. distantiam PI*ZI'Ny I et ideo =ADC sed A 0 7 tali] in
corr. A 82 add. tamen p add. autem vrmL add. enim edd. I infinitate distantiae] infinita distan·
tia V add. id est indeterminata A add. et indeterminata D 7-9 potentia - infinita rep . L•
8 intensive] intensivum in corr . D 2 intensiva plt'(~µu 9 distantia] add. id est indeterminata
AD add. in qua sic AB• I et quod =A quod (culd . enim M 2I2) DOMSIZ quia C'RI'L quia quod rN
quod enim rell. edd. 10 nee] non sequitur plt'(~ µu 11 adnot. Hoc idem habetur libro IV
dist. prima q. prima A oa I O stenso proposito] Viso de ratione Philosophi ad ostendendum infi·
nitatem (inf.] de lnfinltatc Z*) primi CPV2ZI'B A YEGL pon. Viso - primi ('!I sign. lin. anfractuosa)
µ I efficientiae] add . per rationem Philosophi plt'(~µu 12 quia - infinitatem om. V 2ZI'B I
quia) quod I VI'NAH I illa - infinitatem om. AY I prima efficientia om.LI efficientia om. A 80
2
13 factibilia] intelligibilia rN pon. scibilia Ma add. intelligibilia plt'(~µu I arguitur CPMIVZAHG

14-16 Contradictio - Metaphysicae =AD 14 Contradictoria A I ergo om. D I maxima di·
stantia est] e. m. d. D 16 X] 4 D*
T 1 Cf. BoNAV., Sent. I d. 43 a. un. q. 1 arg. 4 (I 765b) . 2 Cf. DuNs ScoTUs, Ordi·
natio IV d. 1 pars 1 q. un. n. [12) . 3 Cf. supra n. 111. ' Cf. DuNs ScoTus, Rep. IA
d. 2 n. 62; ArusTOT., M etaph. X t. 13 (I c. 4, l055a 9-10): " Ultimorum vero distantia maxima
est: quare et quae contrariorum »; t. 15 (p . 1055a 38-1055b 4): « Si ergo opponuntur contra·
dictio et privatio et contrarietas .. . horum autem primum contradictio. Contradictionis aute m
nihil est medium; contrariorum autem contingit. Quod quidem non idem contradictio et con·
traria, palam. Privatio vero contradictio quaedam est »; t. 22 (c . 7, 1057a 18-37).
sic: intelligibilia sunt infi.nita, et hoc actu, in intellectu omnia intelli-

gente; ergo intellectus ista simul actu intelligens est infi.nitus. Talis
est intellectus primi.
126 Huiusmodi enthymematis probo antecedens et consequentiam.
Quaecumque sunt infinita in potentia, ita quod in accipiendo s
alterum post alterum nullum possunt habere finem, illa omnia si
simul actu sunt, sunt actu infi.nita; intelligibilia sunt huiusmodi
respectu intellectus creati, satis patet, et in intellectu divino sunt
simul omnia actu intellecta quae ab intellectu creato successive sunt
intellecta; ergo ibi supt infinita actu intellecta. Huiusmodi syllo~ 10
gismi probo maiorem (licet satis evidens videatur), quia omnia talia
acceptabilia quando sunt simul exsistentia, aut sunt actu finita, aut
sunt actu infinita;· si actu finita, ergo accipiendo alterum post alte~
rum tandem omnia possunt esse actu accepta; ergo si non possunt
esse omnia actu accepta, si talia actu simul sunt, sunt actu infinita. 1s
ADCPMSRIVZrBoLN A YEHGoL QU(<f>PP p-rny~µu)

1 hoc] haec P 2 VrLNA 02 om. D * add. sunt P 2V*rLNA 02 I omnia] praem. actu P add. actu IZ
2 intellectus] add. ille (ilia M 2 ) CM I ista = AD 2 AY illa D' rell. edd. [ante actu Vr 80 L post actu
CM] I actu] ante est vr om. AG 3 primi = AD divinus (add . ut supra probatum est In conclusion!.
bus de lntelllgere prim! Ia) , ergo etc. CMSRir divinus, ut supra suppositum (s. s.J praeostensum L) est,
ergo etc. (ergo etc. om. A YB etc. om. L) PZA YEL divinus {add. ergo etc. A G't), ut supra probatum (p.] sup·
posltum VA G) est in conclusionibus (in c. om. V) de intelligere primi VA HGO edd. 4 Huiusmo·
di = Ar 0 ' Huius r 02 rell. edd. I probo] post consequentiam vrLN probatur rBD I antecedentem
M 2 I consequentiam] consequens z+ A E+~ consequentem M 2 consequentia rB 202>t praem. con-
sequentia µ 5 Quaecumque] praem. Antecedens (add. probo P) sic cppyazrBD A YBL't7ty~µu I
ita quod] id est quae A YEHO*L I in2 om. rN•L edd. 6 ilia] post omnia Rr 80 ista L huius A 0
7 simul actu sunt] a . sim. sunt ZAYEGL sim. sunt a. D sint a. sim. I I sunt actu] om. rL add.
in C I huiusmodi = A huius D infinita (add. respectu eius A 0 •) in potentia (pot. In AB*) rel!. edd.
8 satis] sicut (add. satis v~rm) CP2 MVrLNAE 2 Goa praem. sicut I' 80 I et] sed VAG't autem post
intellectu L om. DC*I'LNAB I divino] increato {incausato Z) CMSRIZ edd. primi PA-GL increato
in intellectu primi A 0 9 simul omnia] o. s. VI' 80 add. intelligibilia IZy I intellecta] intelligi-
bilia D 9-10 quae ab intellectu - actu intellecta om. D 9 ab intetlectu creato = AP a
creato (causato A 0 add. vel creato intcllectu A oa) rell. (om. D) edd. 9-10 successive sunt intellecta =A
sunt intelligibilia successive R sunt successive intelligibilia rel!. (om. D) edd. 10 ibi] ante intel-
lecta2 Com. MSRI*V!I'LN I sunt] add. simul L I infinita actu = A a. inf.(!. om. P*) rel!. {om. D)
edd. I Huiusmodi = AI' 80 A Y Huius rel!. edd. 11 probo maiorem ... videatur = ADR maiorem
(add. sic AH 0 P1tY~µu) probo ... videatur CMSII'LN AHO edd. maior probatur ... videatur V'I' 80
maiorem (add. probo P) ... videatur, probo tiimen (add. cam Z) sic PV2ZA Y maior ... probo tamen
earn sic L maioris ... videatur, probatio tamen sic ABO I licet] sed M* add. sit L I quia] quod
(praem. eo C 2 ) CMSRI'N om . L I omnia] add. sic A EG 12 acceptabilia] accipibilia A YB•OL
12-13 finita, aut sunt actu infinita; si actu finita] infinita, et habetur propositum, aut finita L I
aut sunt actu infinita om. s• 13 sunt om. CPMRIVI'A-H I si actu finita om. D' I ergo] et
tune L 14 omnia possunt] p. o. DCPMR I ~actu] pos(accepta L om. R I accepta] acceptata
A 0 infinita I'L' finita I'L2 I ergo si] si e. L 14-15 ergo si - actu accepta om. rLNt
15 omnia] ante esse rBoN~A 0 post actu1 SIZ post accepta AH om. D'C I talia =AD I actu om.
CMSRl*ZI'N
Consequentiam primi enthymematis 1 sic probo, quia ubi plura, 127

litas requirit vel concludit maiorem perfectionem quam paucitas,
ibi infi.nitas numeralis concludit infi.nitam perfectionem. Exem,
plum: posse ferre decem maiorem perfectionem requirit virtutis
s motivae quam posse ferre quinque; ideo posse ferre infi.nita con,
cludit infi.nitam virtutem motivam. Ergo, in proposito, cum in tel,
ligere a sit aliqua perfectio et intelligere b sit similiter aliqua per,
fectio, numquam intelligere idem est ipsius a et b et aeque distincte,
ut duo intelligere essent, nisi perfectiones duorum intelligere inclu,
10 duntur in illo uno eminenter; et sic de tribus, et ultra de infi.nitis a.
Consimiliter etiam de ipsa ratione intelligendi argueretur sicut de

intellectu et actu argutum est, quia maior perfectio concluditur in
actu intelligendi ex pluralitate illorum quorum est ratio intelligendi
• Sequitur textus interpolatus: Responsio: differentia numeralis non infert

ts aliquam perfectionem aliam.
ADCPMSRIVZI'BDLNA YEHGOL;QU(FPp-my(3µu)
l Consequentiam - probo] Consequentiae primi enthymematis sit probatio AB I primi om.
DAY I sic probo] p . s. DAH:E I quia om. :E I ubi] ubicumque PMV2 I'BDA:E add. maior pay•r
2 requiret A requireret D 3 infinitas numeralis concludit om. :EU! I perfectionem] imperfec-
tionem rn• add. virtutis :E 4 maiorem perfectionem requirit] r . m. p. :E 4-5 requirit vir-
tutis motivae l v. m. r . v virtutis (add . m o tivac rna) requirit rBD 5 ferrel l add. tan turn :E I
quinque] post ideo AB* 1 I* duo C*A0 '-r duos A 02 sex vr add. et :E I posse2 om . CP*MR I ferre2
om . V 5-6 concludit] rescr. carB2A 0 a concludet P*includit I2AH 6 infinitam virtutem mo·
tivam] v. m. i. C v. i. m. P add . sed idem intelligere esse plurium concludit in ipso intelligere
maiorem perfectionem CPMavzrBn A YB*:E [ sed] si Z; idem] illud M1; esse om . C'P2M1I'Dt;
plura M1; concludit in ipso intelligere] in ipso concludere C' in i. intelligere concludit C 2 conclu-
dit intelligere P' AB in ipso concludit P 2 concludit in ipso :E; intelligere2 ] actualiter infinitam rBD•;
maiorem om. rn•; perfectiorem A Y] I Ergo, in proposito] Probatio CPMavzrBD AYE*:E I cum]
in ras. A 82 tamen P* om. I'D*:E 6- 7 cum intelligere J minoris A Y 7 sit1 ] est :E 7-8 et -
perfectio om. v •AB? 7 sit2 ] post similiter rBD sic D est :E om . 12 I similiter om. CPMSRI*~
ZAYB1GL; 8 numquam] add. autem rNa:E I intelligere idem = AD idem int . (int. post est ABG)
rel!. edd. I ipsius a et b post distincte :E I et2 = A 9 ut] sicut :E nee in ras. A 02 I intelligerel
om . V2I'BDN9 A YBHGo; \ essent - intelligere om. M' \ essent] sunt I'BDN2 singulorum :E om. M1
add . simul A 02 I perfectiones] perfectiores A imperfectionem u I duorum] duae R praem. illorum
rBDNiAGO add. illorum AH I intelligere2 ] ante eminente~ HO) A 0 post eminenter (10) AH om.
rBD?N2 9-10 includuntur = ADiCAy includantur rel!. edd. [post uno (10) RI'BD post emi-
nenter (10) rel!. exceptis A:E] 10 eminenter] ante in :E evidenter D' om. P*R \ et2 om. MSR
11-p. 204, 4 'If Consimiliter - infinitam sign.: Vacat V 1Z2 Extra I'Ba !in. anfractuosa µ
11-p. 204, 6 'If Consimiliter - ostendo sign. Vacat Di 11 etiam] et A 0 om. I: add. quia
AD I argueretur] in corr. V ante de I: arguetur AH edd., add. similiter AH
2 1 12 et actu argu-
tum est om. :E 13 actu = AD ratione (praem. ipsa I*Zy) rell. edd. I est om . A 14-15 Respon•
sio - aliam = vrBD(om. n2 )Naµ [ post perfectionem (3) µ]; 'If text. sign.: Extra ya parenthesi-
bus µ 14 numeralis] materialis I'B I inferet V 15 aliquam om. µ I aliam] ante perfec-
tionem µ om . I'N1

distincte, quia oportet quod includat eminenter perfectiones om-

nium propriarum operationum intelligendi, quarum quaelibet se-
cundum propriam rationem aliquam perfectionem ponit; ergo in-
:6.nitae concludunt in:fi.nitam.
128 Secundo iuxta istam viam de intelligere primi propositum sic s
ostendo: causa prima cui secundum ultimum suae causalitatis causa
secunda aliquid perfectionis addit in causando, non videtur sola
posse ita perfectum effectum causare sicut ipsa cum secunda, quia
causalitas sola primae diminuta est respectu causalitatis ambarum;
ergo si illud quod natum est esse a causa secunda et prima simul 10
sit multo perfectius a sola prima, secunda nihil perfectionis addit
primae: sed omne :6.nitum ~omni :6.nito addit aliquam perfectionem;
ergo talis causa prima est in:fi.nita.
129 Ad propositum: notitia cuiuscumque nata est gigni ab ipso
sicut a causa proxima, et maxime illa quae est visio sive intuitiva 1s
intellectio; ergo si illa alicui intellectui inest sine actione quacum-
que talis obiecti tantummodo ex virtute alterius obiecti prioris
quod natum est esse causa superior respectu talis cognitionis, se-
quitur quod illud obiectum superius est infinitum in cognoscibili-
ADCPMSRivzrsnLNA vsHGoLQu(FPp-myf3µu)
1 includant AD 2 propriarum operationum intelligendi] op. int. rsn add. sive pro-
priarum rationum intelligendi r 0 I operationum] rationum I2vzrN A YE 2 (in ra.s .)HGOL edd. ra-
tionum vel operationum D pon. rationum ca 3 ponit] <licit l: 3-4 infinitae] infinitatem
pn;f3µu 4 infinitam] in corr. A 82 infinita DAH 0 •pn;f3µu add. rationem intelligendi A 0 a add.
perfectionem y 5 Secundo ' om. D I istam viam] v. hanc l: I intelligere] intellectu vzr
AYEGl; 5-6 propositum sic ostendo] s. o. p. CM o. s. p. P s. p. o. I*Z o. p. s. AYEGl;
6 suae] sui (ante ultimum A 8 G) v 2zrs A YB!Gl;Q•u I causalitatis] causantis D* causanti (-tc rs) I2V
zrsAYLQ•U causati A 8 ' pon. causante ca 7 aliquid perfectionis addit] al. add. p. AEG add.
al. p. l: 7-8 sola posse =AD p. s. rsn posse sola (s.J ante posse pn;yf3µu om. A-GL) sine
(add. causa rLN) secunda (s. om. V') re!!. edd. [sine secunda post causare (8) L] 8 sicut ipsa
cum secunda] ilia sic. c. ipsa L I ipsa] om. D'AH add. (=rep.) cum secunda, quia causalitas
sola primae sicut D* I cum] add. causa rs 9 causalitas] voluntas A Y I sola] solius l: I pri-
mae] propriae M add. causae (mer. Ma) CPMSRIVZr edd. I ambarum] amborum P*M ab Ari-
stotele (I) A Y utriusque simul l: add. id est causae primae et secundae A oa 11 perfectius]
fortius R I sola] causa CM praem. causa P add. causa IZ I secunda nihil perfectionis] sed ut
perfectius AY 12 finitum] infinitum AGO• I omni] cum DF•P I omni finito] finito reL
praem. additum Pl: add. additum crazr 00 l: edd. I addit aliquam perfectionem] al. p. add. p
praem. non (praem. aliquam perfectionem addit A 0 a) autem finitum infinito additum A Go add. non
autem finitum infinito addit aJiquam perfectionem (add. al. pert. om, r4) yarLa-ry 14 CUiUS•
cumque] add. obiecti (add. ultra secundi A 0 a) saI2ABaHGO edd. I gigni] in corr. A 82 generari AH I
ipso] add. obiecto (add. ultra primo AO!) pavr A oa 17 obiecti1 ] add. sed r 00 pn;yf3µu add. se-
cundi A a add. hoc AG I alterius om. ren;: I obiecti prioris] p. o. CPMR
0 17-19 prioris -
obiectum om. D' 18 causa superior] s. c. AYEGl; 19-p. 205, 1 cognoscibilitate] comp. DC
MSRI'ZrL AG cognoscente 't'7'
tate, quia inferius nihil sibi addit in cognoscibilitate; tale obiectum

superius est natura prima, quia ex sola praesentia eius apud intel,
lectum primi, nullo alio obiecto concomitante, est notitia cuius,
cumque obiecti in intellectu eius. Ergo nullum aliud intelligibile
s aliquid sibi addit in cognoscibilitate; ergo est infinitum in cogno,
scibilitate. Sic ergo est in entitate quia unumquodque sicut se ha,
bet ad esse sic ad cognoscibilitatem, ex II Metaphysicae.
[31] LTertia viaJ - Item tertia via, scilicet ex parte finis 1 , arguitur sic: 130
voluntas nostra omni finito aliquid aliud maius potest appetere et
10 amare, sicut intellectus intelligere; et videtur quod plus inclinatio
est naturalis ad summe amandum bonum infinitum, nam inde ar,

guitur inclinatio naturalis ad aliquid in voluntate, quia ex se, sine
habitu, prompte et delectabiliter vult illud voluntas libera; ita vi,
detur quod experimur actu amandi bonum infinitum, immo non
1s videtur voluntas in alio perfecte quietari. Et quomodo non illud
naturaliter odiret si esset oppositum sui obiecti, sicut naturaliter
ADCPMSRrvzrsoLN A YEHG01:;Qu(FPp-my(3µu)
1 quia - cognoscibilitate om. L Q I cognoscibilitate] comp. DCMIZAYBG cognoscente RT
2 quia) quae A 02 (in corr.)L J sola praesentia] sola potentia A Y potentia praesentia R J eius] sui L
2-3 apud intellectum] ad int. vrso •L1:; ab intellectu AY 3 primi om. AH I nullo) non CtAB
nee I' 80* add. modo D' I alio) aliter AB' aliquo MSI'LA820 * J concomitante] in ras. V 2 concau·
sante PZrry(3µu add. gignitur et rso A GOT 4 eius = AD eius (eo I'L), sicut (ut A 0 ) probatur
(probatum I'1:;Q probatum est l2VI'1::UT) supra in (in] de A 0 ) conclusionibus (c.J in COTT. r 02 quaestionibus
R) de intelligere primi (p. om. CMSRI'L) rel!. edd. J intelligibile) intelligere R 5 aliquid om.
1:;QUt(post sibi) J sibi addit] a. s. L I cognoscibilitate] comp. DtCMV AG cognoscente AB• intelli-
gibilitate sive in cognoscibilitate rso 5-6 in cognoscibilitate = AD1::y 6 Sic ergo est = A
DPI sicut (ut T) etiam A GT sicut igitur A 0 et Z et per consequens L sic ergo et re!!. prry(3µu add.
infinitum (om. l2) et PI 6- 7 sicut - cognoscibilitatem] se ha bet ad cognoscil>ilitatem sicut ad
entitatem L I se habet) in ras. AE 2 om. SRA Y 7 cognoscibilitatem] comp. DCSIZ cognitionem
AHG I ex II Metaphysicae om. Vt I ex om. AH1:; 8 Item om. CPM1:: J tertia via = AD1::prry
(3µu de tertia (secunda M*RAYG•) via (v. om. R) rel!. T I scilicet] videlicet CPMSRIVazr 02 A-H
om. VT 80 'LN 9 aliud = AP(om. P 2 ) J maius) melius (Pon . malus A 02 ) A 0 praem. melius T
add. et melius AG I potest post amare (10) A YE1:; 10 amare] praem. potest V add. potest AG I
sicut] add. et CPMSRIZA 10-11 videtur quod plus inclinatio est naturalis = Av. q. p. e.
(e.] quia S 2 add. esse In ipsa P) i. n. DCMSRIVI' q. p. e. v. i. n. (n . I. AH) rel!. edd. 12 inclinatio
naturalis) n. i. (Post ad aliquid 1::) AH1:; J quia] quando L 13 habitu] add. et (om. T) ex sui na·
tura A GT add. utrumque A y, I delectabiliter] in corr. r 02 delectanter AG intellectu (I) A y I illud]
om. R add. sit A 0 14 experiamur PVA-H1:; I actu =A de actu rel!. edd. I amando C*MS
RI'BD•LN 15 in alio perfecte] p. in a.LI alio) aliquo (pon. alio c a) CMRVI' 0 *A 0 praem. ali-
quo I' 8 A 02 I Et om. V1ZAYB•G1:;U I quomodo] add. enim VT 16 oppositum] comp. DAY
obiectum A J obiecti] add. sive repugnans payr
F 7 ARISTOT., Metaph. II t. 4 (ex c. 1, 993b 30-3!): « unumquodque sicut se habet ut sit,

ita et ad veritatem •.
1
T Cf. supra n. 111.
odit non-esse (secundum Augustin um De libero arbitrio libro III a

cap. 8 b)? Videtur etiam si infinitum repugnaret bono quod nullo
modo quietaretur in bono sub ratione infiniti, nee in illud faciliter
tenderet, sicut nee in repugnans suo obiecto. Confirmabitur ista
ratio in sequenti via, de intellectu 1 • s
131 LQuarta viaJ - Item quarto propositum ostenditur per viam
eminentiae 2 , et arguo sic: eminentissimo incompossibile est aliquid
esse perfectius, sicut prius patet 3 ; finito autem non est incompossi-
bile esse aliquid perfectius; quare etc.
132 Minor probatur, quia infinitum non repugnat enti '; sed omni 10
finito maius est infinitum. Ad istud aliter arguitur, et est idem:
cui non repugnat infinitum esse intensive, illud non est summe
perfectum nisi sit infinitum, quia si est finitum potest excedi vel
excelli, quia infinitum esse sibi non repugnat; enti non repugnat
• Loco III a Duns Scoto relinquitur spatium vacuum. 15

b Loco 8 a Duns Scoto relinquitur spatium vacuum.
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOL;QU((I>FPTp-rny~µu)
l libro] lacuna ABG om. D*CPMIVZr AYHO:E edd. 1 et 15: III = D 8 R spat. vac. AABG
2 cap. om. R!2AHO!-r 2 et 16: 8) spat. vac. ASAYEGL;QUI 2 rLNprry~µu 5 pvr 02 A 0a:Eu2 15 rs
om. A 01 rel!. -r 2 Vicletur etiam = AD Igitur vicletur VA G Vicletur igitur rso Vicletur enim
~µu !ta (in ras. A 02 ) vicletur CA 0 Uncle (in ras. A 62 ) vicletur ABH Vicletur (praem. !ta P 2I2 add. ctiam
L;Qi) PMS'RIZrL AY:E-rny !ta dicitur rN Uncle S 2 p add. quocl Rrso:E~µu I si] post infinitum R
add. in AA Gu J bono] in ras. A 02 add. sub ratione infiniti V add. vel voluntati AH-. 3 modo]
add . voluntas prry~µu I quietatur vrso• 4 in om. DI*ZAYL;U I Confirmabitur] Confirmatur
CMrso ABG Confitebitur A Y praem. Et I;Q add. r ••. J A Y• J ista] post ratio (5) A EG illa AD2 A 0
5 via] in ras. A E2 per simile rN A y add . per simile payr-N A EaHGO:E edd . 5· l 0 de intellectu -
sed omni om. AE! 6 Item om. :E 6-7 quarto - et= AD quarta (pracm. ex AG) via (add .
scilicet :E) ex parte eminentiae AB~ rel!. edd. 7 impossibile rBDAH 8 sicut prius patet om.
:E J patet] patuit prry~µu om. R J finito autem] sed f. :E 8-9 incompossibile] impossibile nee in-
compossibile rso 9 esse aliquicl =A esse aliquocl D aliquicl (aliquod CMp=) e. AB! rel!. edd. J
perfectius] add. sicut prius patuit IZy J quare etc.] ergo A 0 :E ergo (quia T) eminentissimum (-tissime
T) est infinitum A GT 10 Minor] Maior pTr J Minor probatur] Minorem probo V J infinitum]
finitum A 0 * infinitas Vµu J sed omni = ADy omni autem AE!:E omni rel!. p=~µu 11 maius]
magis ADAY J infinitum= AAG i. (-to AY finltum M 2), ergo DMSAYB:E i. (finitum A 0 *), etc. A 0
i., ergo etc. CPRIVZr AH-. i., quare etc. prry~µu J Ad istucl = A 11-12 aliter - cui or.1. :EU!
11 arguitur] om. ytrso• add . illud A Ba 12 infinitas :Eµu J esse =AD 12-14 intensive -
esse om. D! 12 summum rso• 13 perfectum] perfectissimum ABG bonum rs om. rot I
sit] praem. sic ro• add. sic P J infinitum] intensive :E J quia si est finitum om . AB! J est] sit
AH J finitum] infinitum R add . tune !2AH0 J excedi vel om . 12 A:E-r 13-14 vel excelli om. zrN
14 quia] dato quod CPV2 zrsNAYEG02 (in ras.):E si r 0 AHprry~µu add. sic AY I infinitum] post sibi
:E infinitas !Zy~µu J esse = AD~ J non repugnat1 ] r. n. A 8 * non repugnet (ante sibi :E) P 2 :E J
enti =AD enti (entltati rso) autero. rel!. edd. 15) cf. ad 1 et 15 16) cf. ad 2 et 16
F I AUGUST., De libero arb. III c. 6 n. 18; c. 8 n . 23 (PL 32, 1280-1282).
T 1
Cf. infra n. 136. 2
Cf. supra n. 111. 3 Cf. supra n. 67. ' Cf. DuNs Seo-
TUS, Quodl. q. 6 n. [9].
infinitas; ergo perfectissimum ens est infinitum. Minor huius, quae

in praecedenti argumento accipitur, non videtur posse a priori
ostendi, quia sicut contradictoria ex rationibus propriis contra,
dicunt, nee potest per aliquid manifestius hoc probari, ita non,
s repugnantia ex rationibus propriis non repugnant, nee videtur posse
ostendi nisi explicando rationes ipsorum. Ens per nihil notius
explicatur, infinitum intelligimus per finitum (hoc vulgariter sic
expono: infinitum est quod aliquod finitum datum secundum nul,
lam habitudinem finitam praecise excedit, sed ultra omnem talem
1
10 habitudinem assignabilem adhuc excedit ).
Sic tamen propositum suadetur: sicut quidlibet ponendum est 133

possibile cuius non apparet impossibilitas, ita et compossibile cuius
non apparet incompossibilitas; hie incompossibilitas nulla apparet,
quia de ratione entis non est finitas, nee apparet ex ratione entis
1s quod sit passio convertibilis cum ente. Alterum istorum requiri,
tur ad repugnantiam praedictam; passiones enim primae entis et
convertibiles satis videntur notae sibi inesse.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOLQU(<J>FPp-rny~µu)
1 infinitas] infinitum L I ens = ALuaµu I huius, quae =A huius, quae etiam CPMSRIZA22
L Q huius (-modi rn) etiam quae V'r huius. quae et V 2 A YLU etiam huius D huius quaestionis
(add. quac A 0 ') et A 0 huius consequentiae et A 2 ' huius consequentiae, quae etiam AHG edd.
2 argumento] articulo DCPMI*V *I' I posse om . AD 2-3 posse a priori ostendi] a pr . p. o . R
p. o. a pr.La pr. p . probari vel ostendi p7t'(~µu 3-4 contradicunt] concluduntur M' conclu-
dunt M 2 3-5 contradicunt-propriis om. R 4 hoc] in corr. A 02 hie IZ 5 non om . I*Z I
repugnant] in corr. V 2 comp. C' repugnat RI'NAE* I posse] praem . hoc P 212varNA- 0 add . hoc
crn 2 6 ostendi] concludi AH add . hoc A 0 I ipsorum] eorum vrA 0 I Ens] add. autem rBD
AHGO edd., add. enim L 7 explicatur] add. quia est primum quod occurrit intellectui AGT I
infinitum] add. autem rBD I finitum] infinitum R I hoc = A et hoc rell. edd. 8-9 nullam]
nostram 1•rL 9-10 sed - excedit om . rB 9 talem = AD 10 habitudinem] om. v •
I'L add. vel proportionem finitam A 02 I assignabilem] assignabile rN om. CMSR I excedit] ante
adhuc L praem . in infinitum A oa add. finitam Ma 11 Sic tamen propositum suadetur] Tamen
p . sic suad. P Suad. igitur pr. sic L I suademus C' persuadetur PA YH-r I sicut om. L I quidlibet]
quilibet Z quodlibet DPI' 8 n A GoL om. AE I ponendum est] e. p. Ladd. esse PI2y 12 et] po·
nendum est A 0 T 13 hie incompossibilitas nulla apparet = A hie n. ap. inc. p7t'(~µu haec vera
apparet ex ratione en tis AH sed infinitatis et entis nulla apparet incomposeibilitas, hie (ho c T)
apparet A GT hie (haec D 2 A 0 ) nulla (rescr. ca) apparet rell. 14 apparet] post entis2 ran add.
incompossibilitas y a I ex] in ras. V 1 de rLN 15 passio] in corr. rn 2 om. P'M'(pos< co nvertibilis)
SRI'I'LN> I Alterum] add. autem l2I' 8 DA 0 L add. enim AG edd. I istorum] illorum D *AHGoLu
om . M* 15-16 requiritur = APTN A 0 edd. (-rit µ) requiretur D'C'SRI2rn AEH requireretur D 2
C 2P2MI'VZI' 8 LA YGL 16 praedictam] ante repugnantiam L praedictarum (pon. praedicta m ca) c
om. V I enim = AD sed ante passiones PIVzrn 2 N vero AE 2 G0 edd.
T 1 Cf. ARISTOT., Physic. III t. 63 (I' c. 6, 207a 7-8): «Infinitum igitur hoc est cuius quan·
titatem accipientibus semper aliquid est accipere extra, cuius autem nihil est extra» ,
134 Item sic suadetur: infinitum suo modo non repugnat quantitati,
id est in accipiendo partem post partem; ergo nee infinitum suo
modo repugnat entitati, id est in perfectione simul essendo.
135 Item, si quantitas virtutis est simpliciter perfectior quam quan- [32)
titas molis, quare erit infinitum possibile in mole et non in virtute? s
Quod si est possibile, est in actu, sicut ex tertia conclusione patet,
supra, de primitate effectiva 1 , et etiam inferius probabitur 2 •
136 Item, quia intellectus, cuius obiectum est ens, nullam invenit
repugnantiam intelligendo aliquod infinitum, immo videtur per-
fectissimum intelligibile. Mirum est autem si nulli intellectui talis lo
contradictio patens fiat circa primum eius obiectum, cum discor-
dia in sono ita faciliter offendat auditum: si enim disconveniens
statim ut percipitur offendit, cur nullus intellectus ab intelligibili
infinito naturaliter refugit sicut a non conveniente, suum ita pri-
mum obiectum destruente? ls
137 Per illud potest colorari illa ratio Anselmi de summo bono
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGoL QU(<J:> PP p-myf3µu)

1-7 'IT Item - probabitur sign.: Vacat Dav1zar 8101 (om. 02 ) Zin. anfractuosa µ l suadetur)
ante sic L persuadetur R I suo modo post quantitati L 1-3 non - modo om. AB! 2 id
est) scilicet L I in om. r-NLQu• 2-3 infinitum - entitati] entitati suo modo L 3 repu·
gnabit vrBn I id est] scilicet A 8 GL 4 Item] Praeterea :E 4.5 quam quantitas] quan-
titate :E 5 molis] in ras. A 82 mobilis P*MSI*zrnuAG:E I erit] est :E I infinitum possibile =
AD possibile infinitum RV possibilis in infinitum MI' possibilis infinitum SrL infinitas possi-
bilis A 0 possibilis AH possibilis infinitas (infinita r 0 *) I2 rell. edd. I in mole] immobile DP2 (in
ra.s.)M *VzrnL AE:E 6 Quod] quia PMSRI*VzrnzLN A HGop quare CAE 2 sed -rnf3µu praem. Patet
D om. r 0 ' I possibile = AR possibilis rell. edd. j est2 =ADAH ergo est LT et est (est post actu A 0~)
MA 0 2 etiam est post actu C est et rell. prryf3µu I in om. CP*MSRIZrLN A- 0 :E edd. I sicut] ut :E I
patet post sicut CPMSRIVZI' A:E edd. 7 supra] in ras . A 02 ante ex (6) :E praem. ubi prryf3µ om.
I' 80 * I effectiva] in corr . P 2 A 02 effectivi SI2V 2ZAEH:E edd. effectuum DA YG I et etiam inferius pro·
babitur = AD quare etc . p 8-15 'IT Item - destruente sign . lin . anfractuosa µ 8 Item] Prae·
terea L I quia] quare PIVZI' 802 N*A YBo om . :E I cuius - ens om . :E 9 intelligendo] praem. in
:EI aliquid PIZAYB•HOL I immo] add. eius V 9-10 perfectum L 10 autem] ante est V2AG
om . CP*MSRIVTL 11 primum om . :EQU! I eius obiectum] o. e . A YBG:E 11-12 discordia] •
in corr . C 2 M 2 discordantia I' 80 12 ita om. A I faciliter offendat auditum] o . a . f . AYBG:E I
offendat] offendit CPMZ ostendat D t ru I enim] om.Dadd. sit CPM add. est TU add. est ei I' 0 <l>
add. ei I' 8 13 ut percipitur = AD cum percipitur AH percipitur (add . co A 8 *) et (et om. yt
I' *) rell. edd . I cur nullus intellectus) intellectus nullus D' tamen nullus int. Da I intelligibili]
0
intellectu D 14 suum om. CPMSRIVZI'BDLN*(post obiectum , lS)A-H I ital immo rBD et I 2

praem . et v 2 A 02 om. rN•AH:E add. et VT 80 15 obiectum] add. conveniens rNA 02 I de-
struentem AD 16-p. 210, 5 Per illud - possibile om. p 16 illud] istud rBD A-G hoc :E I
potest colorari] coloratur :E I illa ratio) r . i. A 0 illa propositio :E ista positio DI de summo] in
ras. A 0 2 om . ytrsn I bono = ADCI!(om . I2)
1 2
T C f. su p ra n. 58 . Cf. infra n. 138 .
------------ - - - - - --·---- --------
cogitabili, Proslogion 1 , et intelligenda est eius descriptio sic 8 : Deus

est quo cognito sine contradictione maius cogitari non potest sine
contradictione. Et quod addendum sit 'sine contradictione' patet,
nam in cuius cognitione vel cogitatione includitur contradictio,
s illud dicitur non cogitabile, quia sunt tune duo cogitabilia opposita
nullo modo faciendo unum cogitabile, quia neutrum determinat
alterum b.
Summum cogitabile praedictum, sine contradictione, potest 138
esse in re. Hoc probatur primo de esse quiditativo, quia in tali co,
10 a Loco Deus (1) - exsistit (p. 210, 11) textus interpolatus: Summum co,
gitabile est; summum cogitabile est infinitum; igitur infinitum est 2 • Probatio
maioris: summum cogitabile potest cogitari esse in re, et non potest cogitari esse
ab alio; igitur a se; igitur est a sea. lgitur intelligendum quod omni eo quod tan-
tum est in intellectu potest cogitari maius quod est in re, non de eodem '; sed
1s quia tantum cogitabile est possibile tantum, omni possibili maius est aliquid
necessarium ex se. - Aliter, summum cogitabile est intuibile; non in alio; igitur
in se 6,
b Sequitur textus interpolatus: uncle quod homo sit irrationalis, est incogi-
tabile. Uncle, sicut in rebus nihil est nisi sit simplex vel compositum ex potentia
20 et actu, ita in conceptibus; contradictoria autem nihil faciunt unum, nee simplex
nee compositum 6.
ADCPMSRivzrBoLN A YBHGOI;QU(FPPTitYf3µu)
1 cogitabili om. v~rBD I Proslogion] add. cap. (sequitur spatium vacuum in A YI;) p A YHO:E
add. 2 cap. ABG add. 1 u I et - sic] quae sic est intelligenda :E 1-p. 210, 11et10-17: Deus
(1) - exsistit (p. 210, 11) = ADCMSRrLA:Ep'rn)'[3u [praem. Summum (10) - in se (17) Ma(ante
Per illud, p. 208, 16)Aoa(ante ct, !)] Summum (10) - in se (17) et Deus (1) - exsistit (p. 210, 11)
PIVzr-Lµ [Summum (10) - in se (17) ante Per illud (p. 208, 16) PIZµ ante et (1) vr-L; quoad
omissionem in I cf. p. 208 ad 16-p. 210, 5]; 'If text. Summum (10) - in se (17) sign.: Vacat
P 1 (cexr. et mg.) Ertra 12{texr. er mg.)V 1 r 8101 Na lin. anfractuosa µ 2 cognito] cognato P* cogitato
DPVZr 80 A YO:E7tf3µu pon. cogitato ca I sine contradictione om. V2(restit. V3):E-ry I maius cogitari]
c. m. post contradictione1 (3) :E 2-3 sine contradictione om. CPMI!zr 02 LAHG 3 Et - sit
om. P~ I sit] est CP.M I sine om. A 4 cognitione vel cogitatione =AD cogitatione PPV 2Z
r 80 A Y:Epnt[3µu cognitione l!V' rel!. y 5 illud post nam (4) :E I cogitabile] cognoscibile
CP2 MABHG I sunt tune =AD tune sunt {aunt post opposita :E) II rel!. edd. 6 faciendo] comp. D
facientia c 212vr 80 AB2 (in corr.)G:Ey facienda rLA y 8 Summum] Summe vrL add. autem :E I
praedictum] om. D:E add. videlicet PAYB add. est A 0 8·9 potest esse in re. Hoc probatur =
AD potest esse in re. Probatur :E potest esse in re et probo hoc vr esse (praem. potcst P 212 ) in re
probatur (add. patet hoc P om. 13) PII edd. esse in re patet {add. et Z) CZ esse in re MSR est {cssc
AB 2G praem. probatur AB) in re. Probatur A [est in re] add. videlicet et totum post praedictum (8)
AH 0 ] 10-17 Lectiones variantes vide in append. B 18-21 unde - compositum =AD
18 unde] ut in corr. A 2D 2 I sit] et D 20 conceptu D I autem om. D I unum rescr. Da
T 1 Cf. supra n. 11. 35. 2 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. I A d. 2 n. 73. a Cf. ibi-
dem. ' Cf. supra n. 138. 6 Cf. supra n. 139. • Cf. DuNs ScoTUs, Rep. IA
d. 2 n. 73.
Duns Scotus, Ordinado 14

gitabili summe quiescit intellectus; ergo in ipso est ratio primi

obiecti intellectus, scilicet entis, et hoc in summo. - Et tune ar-
guitur ultra quod illud sit, loquendo de esse exsistentiae: summe
cogitabile non est tantum in intellectu cogitante, quia tune posset
esse, quia cogitabile possibile, et non posset esse, quia repugnat s
rationi eius esse ab aliqua causa, sicut patet prius in secunda con-
clusione 1 de via efficientiae; maius ergo cogitabile est quod est in
re quam quod est tantum in intellectu. Non est autem hoc sic in-
telligendum quod idem si cogitetur, per hoc sit maius cogitabile si
exsistat, sed, omni quod est in intellectu tantum, est maius aliquod 10
quod exsistit.
139 Vel aliter coloratur sic: maius cogitabile est quod exsistit; id
est perfectius cognoscibile, quia visibile sive intelligibile intel-
lectione intuitiva; cum non exsistit, nee in se nee in nobiliori cui
nihil addit, non est visibile. Visibile autem est perfectius cogno- 1s
scibile non visibili sed tantummodo intelligibili abstractive; ergo
ADCPMSRrvzrBnLN A vEHGOL;QU(FPp=y~µu)
1 summe = (praem. summo Fa) summo (add. summe p aA Baoa) ADP A EO summo summe JI rell.
edd. 1·2 ergo - intellectus om. AH 1 ipso =A ipso (illo A 0 ) summo (not. vcl: summe P 2 )
DCPMSRI'LN A 0 p=y~µ ipso (om. I! restit. P) summe (s. in corr. AE 2) I'VZA YEGL;u ipso omnino (o.]
summo r 0 a) rBn 2 entis] creati CMSRI'(restit. I2) effectivo D I in om. MSRI'(restit. 12 ) I tune =
AD 2-3 arguitur ultra] u. (altter P') a . PSIIZAL: 3 quod illud sit post exsistentiae r 0 I illud]
ibi AB add. sic A 8 add. sic verum AG J loquendo de esse exsistentiae] de esse ex. I.Ladd. possi·
bile I summe] summum rB praem. quia CPPV1 ZI' 80 AL: edd. 4 cogitabile] cognoscibile
rLAB*G add . quia summe cognoscibile rLN 5 quia 1 ] add. est CPVI!(om. I2)ZI'AL: edd. I CO·
gitabile] cognoscibile rLAB*G add . et p 6 aliqua causa = AD alio (add. vel ab alia causa A 0 a)
PV2ZA-HL; alia causa (c. om. AH) V' rel!. edd. J patuit PZA YEGL; pate bat V J prius] supra L J in
om. DC I Secunda] tertia T om. rB 0 *(post conclusione, 6-7) 6- 7 Secunda conclusione] concl.
(cognitlone AG) sec. vrLN A YEGL; sec. quaestione M 2 7 via eflicientiae = AD principio effec·
tivo CMTBD primo (prima µ) effectivo (effectuo µ) M 2 rel!. edd. 8 est tantum] t. e . CPMSIZ
A YBG I hoc] hie (pose sic V) R v AB• om. rN 9 idem] illud IZA G I si cogitetur. per hoc post
cogitabile L J per hoc post cogitabile CPMIZA YEG J m aius] magis DC*RI'LN I si2] quod DIZL:
10 exsistat] exsistit DL: add. (cf. 12-13) id est perfectius cognoscibile (cogitabile D 2) D I omni
quod] quod omni eo quod A 0 I in intellectu tan tum] t. in int. L J est maius aliquod = AD est
(om. L;U*) magis (magls AB* add. est AG) cogitabile aliquod (-quid L:) PAL: maius cogitabile est ali·
quod IZ maius (magls CM add. autem ~) est (e. om. y) cogitabile aliquod (a. c. prry~µu) rel!. edd.
11 quod] add. est in revel quod p7t~µu 12-15 Vel - autem est om. AE• 12 coloretur AE!G
12-13 id est] et AE!G quasi A 0 13 cognoscibile] cogitabile V*I' 80 AG intelligibile A 8 l om. D
13-14 intellectione intuitiva] intuitive L 14 cum = AD quod autem CPMaPzAYB!HGOL; edd.
sed quod vr J nec1 om. L: J nobiliori] add. se L: 15 addit] adsit M* add. quasi diceret si Ma
add . vel IZ I est1 ] add . intelligibiliter CPMzrn 2NA YHOL; add. intelligibile vrBD'L add. intellec·
tualiter l2(in ras.) edd., add. intuitive AB!G I Visibile2 om. c•pL;u• J autem] om. CPMSRI'ZAY
Ergo si ante Visibile2 12 add. tale non AG add. non A 0 * 15-16 cognoscibile] cogitabile DRI2
AG add. quia visibile est perfectius cognoscibile AB I abstractivo D abstractione rsL
T 1 Cf. supra n. 57 .
perfectissimum cognoscibile exsistit. - De differentia intellectionis

intuitivae et abstractivae, et quomodo intuitiva est perfectior, tan-
getur distinctione 3 1 , et alias quando locum habebit 2 •
[331 Ultimo o st end it u r propositum ex negatione causae extrinse- 140
s cae, quia a forma finitur per materiam h; ergo quae non est nata
esse in materia, est infi.nita c.
Haec ratio non valet, quia secundum ipsos angelus est imma- 141
terialis; ergo in natura est infinitus. - Nee possunt dicere quod esse
angeli finitet essentiam eius, quia secundum eos est accidens essen-
10 tiae, et posterius naturaliter; et sic in primo signo naturae essentia
secundum se, ut prior esse, videtur infi.nita intensive, et per con-

sequens in secundo signo naturae non erit finitabilis per esse.
a Sequitur textus interpolatus: materia finitur per formam sicut potentia per
actum et perfectionem et esse formale eius, et e converso a.

1s b Sequitur textus interpolatus: sicut actus per potentiam; forma '·
c Sequitur textus interpolatus: cuiusmodi est Deus 5.
ADCPMSRivzrsoLN A vEnGo:EQU((J)FPP=Y~µu)
3 adnot. Quaest. 3 et 4 et (et om. u) vide in II dist. 3 q. 9 et in III (IV u) dist. 14 p. (p.] q .
u) 3 et in Quolibet (Quodlibet u) q. 6 µu I et] add. saepe PZA-GI: 4 adnot.: Sexta ratio, Tho·
mae A 1 Thomas, prima parte Summae, articulo septimo I' 81 Thomas I parte Summae (s. om.
u) q. 7 art. primo µu Istae 6 rationes in ista pagina probant Deum esse virtutis infinitae intensive
A 1 I Ultimo] praem. Et AEH•G I propositum] add. sic :E 4.5 extrinsecae] intrinsecae CI2 I' 82
AE 2HGO edd. 5 forma finitur] formantur D 7 non = ADA8 nihil rel!. edd. I ipsos] phi·
losophos Ma A E2 G 8 est = ADCI' 0 erit (post ergo :E) rell. (om. P) edd. I infinitum A EG infinibi·
litas D 9 finitet] comp. D' figuret Da(sed in lie. et pon. finitet D~) finitat rsn finiet v finit (rescr . A Oa)
12 A 82 H0 :E finiret l'ZI' LN edd. sit AG I essentiam] post eius :E essentia AG 9-10 quia - essentiae
om. Dt 9 eos] add. esse (post acddens D!) D!CPMRIVzrsmLN A G 02 I:prry~µu I accidens] actus AG
pon. actus Ma 10-12 essentia - naturae om. A 0 11 secundum se post prior :E 11-12 ut-
naturae om. I'LNt 11 esse] essentia pt est RI'N!AEG I intensive] intellectione M om. AH
12 erit] est RAH 0 "' esset C om. ro• I finitabilis] comp. CRVI'-L finitalis MI' A 8 finibilis prry~µu
finita 12<1> finita vel finibilis AG finitas A 0 ' infinitas A 02 simul I'L I esse] add. essentia secundum
se non erit r ... J per esse A 0 a (cf. ad 10-12) 13-14 materia - e converso =AD 13 finitur]
fit D I potentia rescr. Da 14 formale] formalem D* formae A I et2 om. D 15 sicut - for·
ma = AD 16 cuiusmodi est Deus = AD I cuiusmodi] add. eius D
F 4 THOMAS, S . theol. I q. 7 a . 1 in corp. (IV 72ab); S. contra gent. I c. 43 (XIII 124ab).
7 THOMAS, Sent. II d. 3 q. 1a.1 in corp. (ed. Parmen. VI 4llb): «in angelis nullo modo potest
esse materia, tum ratione intellectualitatis tum etiam ratione incorporeitatis»; S. theol. I q. 50
a. 2 in corp. et ad 4 (V 6ab). 9 THOMAS, Quodl. II q. 2 a. 1 in corp. et ad 2 (ed. Parmen.
IX 474b-475a); S . theol. I q. 50 a . 2 ad 3. 4 (V 6b); Sent. II d. 3 q. 1 a. 1 in corp. (ed. Parmen .
VI 412a); S. contra gent. II c. 52 (XIII 387b); De ente et essentia c. 5 (Opusc. XXVI, ed. Par·
men. XVI 334b).
T 1 Cf. DuNs Scorns, Ordinatio Id . 3 pars 1q . 1-2 n. [29. 11. 18-19]; q. 3 n. [24. 10. 28]
2
(cf. infra n. 394). Cf. infra n. 394; supra d. 1 n. 35; DuNs ScoTus, Ordinatio II d. 3
pars 2 q. 2 n. [6]; d. 9 q. 2 n. [17]; III d. 14 q. 3 n. [4]; IV d. 10 pars 3 q. 2 n. [5]; d. 45
q. 2 n. [12]; IV Suppl. d. 49 pars 1 q. 8 n. [5] et pars 2 q. 4 n. [3]; Quodl. q. 13 n. [8].
3 Cf. DuNs ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 52. 4 Cf. ibidem . 5 Cf. ibidem.
142 Breviter respondeo ad argumentum, nam quaelibet entitas ha-

bet intrinsecum sibi gradum suae perfectionis, in quo est finitum si
est finitum et in quo infinitum si potest esse infinitum, et non per
aliquid accidens sibi.
143 Arguitur etiam-'si forma finitur ad materiam, ergo si non ad s
illam, non finitur'; fallacia consequentis 1 , sicut 'corpus finitur ad
corpus, igitur si non ad corpus, erit infinitum'; 'ultimum ergo cae-
lum erit actu infinitum'. Sophisma est istud III Physicorum, quia
sicut corpus in se prius finitur a, ita forma finita prius est in se fi-
nita quam finiatur ad materiam, quia est talis natura in entibus, 10
quod finitur, id est antequam uniatur materiae, nam secunda fini-
a Sequitur textus interpolatus: propriis terminis antequam ad aliquid aliud

finiatur, ut de caelo, ergo 2.
ADCPMSRIVzrunLNAYEHGO_EQU(PPp-rny~µu)
1 Breviter] po51 argumentum AG 0 Aliter rna om . .E I respondeo ad argumentum, nam] om.
AYBt(ance Brevlter); 'lf sign. litteris a-b V2{text. et mg.) I respondeo] datur responsio AE!G igitur dico
post argumentum .E I nam] quod PA G_Eu om. A HO 2 intrinsecum sibi grad um] g. s. i. (1.] infini-
tum Mt) CPM 2-3 finitum si est om. AHO_E 3 est] sit IZ om. run• A Y I et in quo = AD
sive CPMSRI'VZrLN vel I2 rel!. edd. I si] nee A 82 praem. et .E I potest esse] est P 2v•rnprry~µu
sit CMSRI*zrL sit vel potest esse rN I et2 om. CPMSRIVZrL A YEH_E I non per] per nihil .E praem.
si ergo sit finitum prry~µu 4 aliquid accidens sibi = A aliquod aliud sibi D aliud finitari
potest .E aliud ens finitatur (·_n latur y~) prry~µu aliud ens rel!. T 5 Arguitur] Argueretur A YBtG
arguere V 2r 8 A 82 I Arguitur etiam si] Aliter etiam si P* Aliter etiam si argueretur (-ret Z) IZ Et
cum arguitur si Allrn~µu I etiam] et Rom. A 0 add. sic .Ep I non] om. AH add . est vrn•N2 edd.
6 fallacia consequentis] est£. c. CPMrN f. est c. SIZAHGo edd. £. c. est vr-N phantasia cons .
D* I sicut = AD 2 sed D' 7 igitur - corpus om. A Et I non] add. est rNiprry~µu I erit =AD
est rel!. (om. AH) edd. I ultimum] post caelum (7-8) run post infinitum (8) AG ultimum scilicet
(sc. ult . .E) post infinitum (8, pan. insuper ultimum suo loco Pi) PA YB_E 7-8 ergo caelum] c. e. DCP
MSRIZrLNAYEG 8 erit] est CMrnA-H:E I actu =AD I est om. vruntLNAO I istud =A I
III Physicorum] ex III Phys. habetur :EI quia] quod AH:E om. Mt 9 sicut om . DtAYEtHO•_E I
corpus] aliquod Dt add. est DiAH I finitur] finitaret D finitatur R feritur (I) AY add. quam fi.
niatur per aliud corpus AH-rny~µu I ita] om. D add. etiam et :E 9-10 forma finita - ad ma-
teriam = AD forma in se finita est priusquam per aliud finiretur :E forma finita (fin . om. AH) in
se est finita prius A HG forma finita in se prius finitur prry~µu forma finita in se est prius finita
quam per aliud finiatur T forma finita (fin. comp. A 8 ) in se est (est om. SR) finita (tnfinita P* add.
prius !2) CPMSRIZrN A YBO forma finita finita est in se vr-N 10-11 quia - uniatur ma·
teriae om. Mt 10 quia] add. scilicet CM!SRIVrA-Y:ETy add. si ZAY 11 quod - unia·
tur materiae = AD et hoc prius (et h. p .] om. AH add. finirur A Oi) quam finiatur (f.] post materiam :E
finitur v•rL) per materiam (naturam A 8 ) pvr-NA-G.ET quae finitur (·tatur Ri), non autem (add .
finitur AG) per materiam CSRI'ZA G quae (om. !!) finitur prius (p. om. prry~µu) quam finiatur (fin!·
rur rN• om. M!I!) per materiam M!!2rNprry~µu add. non autem per materiam D 12-13 pro·
priis - ergo = AD
F 5 THOMAS, Sent. I d. 43 q. 1 a. 1 in corp. (ed . Parmen. VI 348b); S. theol. I q. 7 a . 1 in
corp. (IV 72ab). 8 ArusToT., Physic. III t. 31 (r c. 4, 203b 20-22).
2
T 1 Cf. ArusToT., Soph. elenchi I c. 3 (c. 5, 167b 1-13): Cf. DuNs ScoTus, Rep. I A
d. 2 n. 57.
tas praesupponit primam, et non causat earn. Ergo in aliquo signo

naturae erit essentia finita, ergo non finitur per esse; ergo in se-
cundo signo non finitur per esse.
Breviter dico unam propositionem, quod quaecumque essen- 144
s tia absoluta finita in se, est finita ut praeintelligitur omni compara-
tione sui ad aliam essentiam.
[341 LEpilogusJ - Ex dictis patet solutio quaestionis. Nam ex primo 145
articulo 1 habetur quod aliquod ens exsistens est simpliciter primum
triplici primitate, videlicet efficientiae, finis et eminentiae 2 , et ita
3
10 simpliciter quod incompossibile est aliquid esse prius • Et in hoc
probatum est esse de Deo quantum ad proprieta:tes respectivas Dei

ad creaturam vel in quantum determinat dependentiam respectus
creaturarum ad ipsum 4 •
Ex secundo articulo 5 habetur quadruplex via quod illud primum 146
1s est infinitum: primo videlicet quia primum efficiens 6 , secundo quia
primum cognoscens omnia factibilia 7 (secunda via contineta quat-
• Loco secunda via continet textus interpolatus: et propter secundam viam

praemittebantur ibi.
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOI;QU(FPp-my[3µu)
l primam] praem. esse AH add. esse VI' 8 L add. essentiam A 0 * 1-3 Ergo - esse om. I:
1-6 Ergo -essentiam] om. ZA YEHO!!: ; 9T sign .: Extra I'Ll !itte'lis a-b v ars20a l aliquo] aliqua (I)
R primo A Grry[3µu 2 erit] est CPMSRII' 0 AG I essential add. angeli prry[3µu I finita] infinita
RV• praem. prius I2 add. primo CMI'N add. prius PA 0 ~ I 6.nitur] est (add. primo !2) 6.nibilis (fin!.
talis M) CPMII'N est (om. V) simul (I) VA 0 ~ 6.nibilis I' 80 A Gprry[3µu 6.nitabilis SR-r 2-3 ergo2 -
esse om. R 3 signo] add. naturae I' 80 4 Breviter] Ad solutionem brevem huius I: add.
ergo R I propositionem] add . talem I: I quod] quia R om. I: 5 absolute (post finita1 I' 80} P 2V*
I' 80 prry[3µu I 6.nita1 ] om. rN•A 0 ~ add. primum AG I in se, est finita] om. I;U!!: add. in se AG I ut
praeintelligitur] prout intelligitur D 5-6 omni comparatione] o. comparationi CSRII' 0 A 0 ~I:p
-my[3 in c. D ante comparationem P 7 adnot.: Epilogus quaestionis za Recollige A 1 Recapi·
tulatio dictorum M a I patet] apparet A 8 articulo] add. principali (add. ulira et secundo A 8 *1:)
PVZI' A YBGI; add. et secundo <l>-r I aliquod] om. v•ro• L add. est Z I exsistens om. CPMSRI' I
simpliciter om . I: 9 primitate] unitate (ante triplici c Pon. primltate ca) CM' I videlicet] scili-
cet I: 10 simpliciter] add . primum MarsoNaAG I impossibile I*ZABGI; I in] secundum C ex
AH om. AGO 10-11 in hoc probatum] hoc improbatum z 11 est] om. rN• add. prius
ABG 12 creaturas VI' 80 AG* I vel] add. magis PMavzr-LAY I determinat = ADy terminat
rell. (om. R) p-rit[3µu I dependentiam respectus = AD 2 dependentiam D'M respectus et dependen·
tias (·tiam CSIZI:) rell. edd. 13 ipsum] in ras . P 2 Deum R primum S 14 secundo] tertio
rLN AH -r I articulo] add . principali Pvzr AYEGI; I quadruplex = AA82 (in corr.) 0 quadrupliciter
0
D quarta A YI;Q quadruplici ya rell. edd. 15 videlicet] ante primo VA om. I: 15-16 secundo
- cognoscens om. rN• 16 primum] principium M' om. I2ZA 0 * I cognoscens omnia factihi·
lia] agens o. f. ADS*R agens o. scibilia M' cognoscens o. (add. oblecta AH) scibilia CP2MZVZ
8
T 1 Cf. supra n. 41-73. 2Cf. supra n. 41. 42-58. 60-62 . 64-66 . Cf. supra n. 59.
4 Cf. supra n. 39 . 5 8 Cf. supra n. 111-120. 7
63. 67. Cf. supra n. 74.144 . Cf. SU·
pra n. 125-127.
tuor conclusiones de intelligibilitate primi 1 ), tertio quia finis ulti-

mus 2 , quarto quia eminens 3 • Iuxta primam exclusa _est quaedam via
inutilis de creatione ~, iuxta secundam tangitur alia via de perfec-
tione primi obiecti et intelligibilitate 5 , iuxta quartam exponitur ra-
tio Ans el mi, Proslogion, 'Deus est quo maius cogitari non pot- s
est' 6 ; ultimo excluditur via inutilis ex immaterialitate inferens in-
finitatem 7 •
147 Ex praemissis conclusionibus, probatis et ostensis, arguitur sic
ad quaestionem a: aliquod ens tripliciter primum in entibus exsistit
in actu 8 ; et illud tripliciter primum est infinitum 9 ; ergo aliquod infi- io
Loco Ex (8) - quaestionem (9) textus interpolatus: Itaque iunge conclusio-

a
nes duorum primorum articulorum cum conclusione tertii sic .

ADCPMSRIVzranLN A YBHGOI;QU(cI>PPp-rny[3µu)
rLN A YB•HO• cognoscens o. cognoscibilia I:prryf3µu agens omnia fa ctibilia vel (ag. - vel om. I2) co-
gnoscens omnia scibilia I add . distincte AG 16 et 17-18: secunda via continet (16) = AD et
propter (17) - ibi (18) CPMSRIVr A YBiHGO edd .; 'II text. sign.: Yacat P 1 (om . P2) Cancellatum
ya 16-p. 214, 1 quattuor - primi] om. ZAYBt:E; 'II sign. : Y acat P 1 (om. P 2) C ancellatum y a
17-18 secundam - ibi om . A Y 18 praemittebatur M 2 praetermittebantur I I ibi] ipsi I' AB!
ipsum S' om. S 2Rl2Yr-NAH edd.
1 intelligibilitate] comp. AD intellectualitate CPMSRIA H intelligente A Go't intelligere pity ~
µu add. huius P I primi] primo AG 0't 1-2 finis ultimus] u. f. I: 2 quia] quod A 0 add.
ens I: I eminens] eminentissimum PM2S 2l2YrBDNI AI: edd . eminentissimus rN 2 eminentius rL
2-3 luxta - creatione om. AH 2 est] fuit cl> I quaedam] una PA-HI: I via] add. Thomae A 02
3 inutilis] add. et contingenter et ideo compatitur malum C *P*M*SRI* I tangebatur cl>'t I alia]
aliqua A Y una cl> om . A 0 4 primi obiecti] o. p. I: I et] et in M' in CPM2SI2Yran A YHGI;Qu 3
edd. de AB om . I'ZA *I: ' I intelligibilitate] comp. D intellectualitate APZAYBG intelligente (pon.
0 0
lntellectualitate Ma pon. lntelligibil!tate P) CMI:Ep-rnyf3 I quartam] tertiam renLNZp'tlt tertium (I) A 0

tertiam et quartam A Gf3 add. ideo AG I exponitur] exposita est pr en A YB•I; 5 Proslogion]
pro solutione R Proslogio (tn"aem. de A 02 ) A 0u de Deo I: om. P't add . 2 u I Deus est] quod Deus
(add. est A 02 ) A 0 quae stat (st. post propositio ne re) in hac (ista M ' ) propositione (add. quod M')
PMayzr-LAY8 I:µu praem. quae stat in hac propositione quod (q. om. 't) A 0 -. om. CM'SRirLAH
prry 5-6 quo - potest] praem . est illud M aYTD add . illud est ( esset AH) pyazreAYE•HI:µu
5 quo] de quo CMSRiprry I maius] magis SRizrnyf3µ 6 inutilis] add. Thomae A 02 I ex im-
materialitate post infinitatem (6-7) I: 8-9 et 11-12: Ex p raemissis (8) - ad quaestionem (9) =
AD Itaque (11) - sic (12) rel!. edd. 9 tripliciter] simpliciter AHG 9-10 tripliciter - illud
om. A 0 t I exsistit - primum om. R 10 et =AD 10-p. 215 , 1 illud - in actu om . ABt
10 tripliciter primum] simpliciter pr. A 0 autem AH add. in entibus CPMSIYZr A YGO edd.
10-p . 215, 1 infinitum ens] e . i. I: 11 Itaque] in ras. AB2 Istam (add. vlam ultimam A 0 a) C'M*
RITN*A ergo post iunge C 1 add. quod p• I iunge] coniunge rsNI: om. AEt
02 2 2 11-12 conclu-
sionem CMSRIAH 0 '-. conclusioni A 02 12 duorum] priorum T cum secunda I* om. A 0 "{ar~•
articulo rum) I primorum] post articulorum PZAYBGI;-rnyf3µu principalium cpvzren A YEGp om. AH I
articulorum] argumentorum R I cum conclusione] om. ptyzzrentAYB t G2I:rry[3µu add. articuli p I
cum] in ctp!SR12yrn1N I tertii om. rnt A YE!G2
T 1 Cf. supra n. 75-88. 89-97. 98-104 . 105-110. 2 Cf. supra n . 130. 3 Cf. supra
n. 131-136. ' Cf. supra n. 121 -124. 6 Cf. supra n. 128-129. 6 Cf. supra n. 137-139.
7
11. 35. Cf. supra n . 140-144. B Cf. supra n. 41 -73. 145. 9 Cf. supra n . 111-144. 146.
nitum ens exsistit in actu 1 • Et istud est perfectissimum conceptibile

et conceptus perfectissimus, absolutus, quern possumus habere de
Deo naturaliter, quod sit infi.nitus, sicut dicetur distinctione 3 2 •
Et sic probatum est Deum esse quantum ad conceptum vel
s esse eius, perfectissimum conceptibilem vel possibilem haberi a
nobis de Deo.
LIV. - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIA PRIMAE QUAESTIONISJ
Ad argumenta huius quaestionis. 148

3
[35] Ad primum dico quod causa infi.nita, activa ex necessitate na,
10 turae, non compatitur aliquid sibi contrarium, sive sit ei contra,
rium aliquid formaliter, id est secundum quod aliquid convenit

sibi essentialiter, sive virtualiter, id est secundum rationem effectus
sui quern virtualiter includit. Utroque enim modo impediret quod,
libet incompossibile suo effectui, sicut argutum est prius 4 a.
u Contra: numquid phi Io sop hi , ponentes Deum agere ex ne, 149
cessitate naturae, non ponebant esse aliquod malum in universo? 6
a Sequitur textus interpolatus: Deus est libere et voluntarie agens respectu

omnium quae sunt extra ipsum.
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;QU(<t>PPp-rny~µu)
1-3 Et - infinitus = AD Et (om. A YB>) in (om. A HO) hoc probatum est (c. post esse A~ esse
(inesse I;Q*) de Deo quantum ad illud absolutum quod est primum perfectione (p.] perfecte A 0 •
om. R add. p<rfcctionum -r) omnium (o. in corr. AE 2 omnibus I:) a nobis (a. n. om. AE') conceptibilium
(cone.] in corr. AE 2 conceptibilibus ~ perceptibilium rN*) de (om. AY) Deo rel!. edd. 3 dicitur A
4 sic =AD per consequens rell. edd. 4-5 vel esse eius =AD esse CMSRI(om. I2)A82 (in ras.)
5 perfectissimum] rerfectionum :E I conceptibilem] ante perfectissimum A EG conceptibile DA82
(in corr.) convertibilem R om. PI2zrs A YHO:E-r I vel] in ras. A E 2 ut rnN om. P*Pzrs A YHOI:-r J pos-
sibile DV 5-6 haberi a nobis] a (om. :E) n. h. vrsDA:E 6 de] a CMS A 8 * 9 infinita,
activa] a. i. Dvr-s J necessitate] activitate Z 9-10 naturae] add. necessaria V 3ZA YB• 10 com·
patitur] add. secum CPMRIZ:E I aliquid sibi contrarium] a. c . s . CPM s. a. (..quod rN) c. v•r AG
c. a. s. I: J aliquid - ei om. R 10-11 sive - aliquid1 om. rNAB J ei contrarium a!iquid =
AD a. ei c. v A 0 a. c. ei rsn ei contrarium 1tY~fLU ei (om. R) a. c. rell. (om. rN A E) p-r 11-12 id
est - essentialiter om. ADM'SRrLNAE 2 12 sibi] ei crDAO I sive virtualiter om. AY
12-13 effectus sui] s. e. :E 13 quam DPAH 15-p.2 16, 10 9T Contra - alias sign.: Vacat D 3
v 1z 2 rs 1 !in. anfractuosa µ 16 esse aliquod malum] m. a. e. CPM a. e. m. IZI: a. m. e. A 0
add. contingenter A 02 I universo] add. est igitur malum huic quia (q. V 3) sibi disconveniens, sed
non malum simpliciter (s. \11) (9'[ sign. Extra V 1) V 17-18 Deus - ipsum = CPMSRIVr
F 15 De necessitate agendi Dei: .ArusTOT., Physic. VIII t. 4-9 (0 c. 1, 251a 8-251b 10);
t. 13-15 (p. 252a 3-22); t. 53 (c. 6, 259b 32-260a 19); Metaph. IX t. 17 (0 c. 8, 1050b 7-28);
T 1 Cf. supra n. 1. 2 Cf. DUNS ScoTUs, Ordinatio I d. 3 pars 1 q. 1-2 n. [17].

3
Cf. supra n. 1. ' Cf. supra n. 3 . ' Cf. HENRICUS GAND. , Summa a. 25 q. 2 ad 3
(If. 151V).
Respondeo: sicut patuit probando Deum esse agens per cognitio-

nem 1 , non potuerunt salvare aliquod malum fieri posse contingen-
ter in universo, sed tantum unus ordo causarum produceret ali-
quid quod esset receptivum alicuius perfectionis, alius autem ordo
de necessitate produceret oppositum illius perfectionis: ita quod '
ista perfectio non posset tune induci concurrentibus omnibus cau-
sis, licet absolute productum ab aliquibus, consideratum secundum
rationem suae speciei, esset receptivum illius perfectionis cuius op-
positum necessario evenit a. Quid au tern possunt philosophi di-
cere de libero arbitrio nostro et malitia moris dicendum est alias. 10
150 Ad secundum 2 dico quod consequentia non valet. Ad probatio-
nem consequentiae 8 dico quod non est consimilis incompossibilitas
a Sequitur textus interpolatus: Ergo secundum eos sicut causae e.ffi.cientes in
una coordinatione necessario agunt, ita causae e.ffi.cientes,impedientes in alia

coordinatione necessario agunt impediendo; uncle aequali necessitate qua sol IS
agit ad dissolvendum, agit saturnus ad condensandum. Cum ergo omnis defectus
materiae reducatur ad causas e.ffi.cientes quae sunt defectuosae in virtute, si quae,
libet causa e.ffi.ciens agit necessario tune nihil defectus vel monstruositatis vel
malitiae erit in universo quin necessario accidat 4 •
ADCPMSRivzrsoLN A vsHaoL QU( PPp-rny~µu)
ABaHGOL edd.; 9f text. sign. litteris a·b V2(cexr. et mr.)r 02 17 Deus] add. autem AB~HGL edd . I
voluntarie] contingenter I2 A HO• add. contingenter A 0 T 17 -18 respectu - ipsum om. L
18 ipsum] se I2 A HO add. et ideo compatitur malum A HO edd., add. et etiam contingenter et ideo
(ideo] non A 0 ) compatitur malum A ~G
1 patuit] add. supra LQua I patuit probando] probare ostendendo AH 1-2 cognitionem]
add. contingenter S 3 AH add. Philosophi L 2 salvare aliquod malum om . r 0 • I aliquod] ali-
quid {ante •alvare R) RZ I fieri posse = AD fieri (t>Taem. posse var 0 a) vrso posse fieri rel!. edd.
3 universo] add. si primum agens agat necessario y I tantum] add. quod CPI2Vzr AL 4 per-
fectionis] add. Ut puta moralis bonitatiS rNa 4.5 alius - perfectionisj om . Dtrst add. puta
malitiam moralem rNa 6 ista =ADA YO ilia (pose perfectio L) rell. edd. I concurrentibus] praem.
igitur D add. aliis A 0 7 absolute post aliquibus L I ab] de C*SRI*Z I aliquibus, considera-
tum] aliis quibus consideretur AD 9-10 possunt philosophi dicere] ph. p . d . C d. possint
ph. L ponunt philosophi v•rBD 10 nostro] ante libero I: om. v•rLN I et] add . de I:
11-12 consequentia - quod om. CM 12 consequentiae] ante probationem (11-12) A om.
AD I dico] ostendo AD om. AH I similis CPMRI*V*ZrA 03I: edd . 13-19 Ergo - accidat =
AD not. Q.uaere ad tale signum ante per duo folia sed nihil invenitur Pa 15 aequali] essen·
tiali D* 17 si] sed D*
XII t. 30 (Ac. 6, 1071b 12-20); AVERROES , in h . l.; Epitome in libros metaph. tr . 4 (ed. luNTINA
VIII f . 385F-I); Destructio destructionum philosophiae Algatelis disp. 1 (ed. IuNTINA IX f. 15F-17F);
AVICENNA, Metaph. VI c. 2 (91vb-92ra); IX c. 1 (10lva-102rb); Metaph. compendium I pars 3 tr. 1
c. 3 (ed. CARAM!! 138-141). - De causa mali in mundo: ARISTOT., Metaph. XII t. 52-54 (Ac. 10,
1075a 11-1075b 8); Avl!RROl!S, in h. l.; AVICENNA, Metaph. IX c . 6 (105vb-106vb).
Cf. supra n. 4. 8 Cf. ibidem. « Cf. DuNs Scoros,
Rep. I A d . 2 n. 77.
dimensionum in replendo locum et essentiarum in simul essendo.

Non enim una entitas ita replet totam naturam entis quin cum ea
posset stare alia entitas (hoc autem non debet intelligi de repletione
locali, sed quasi commensuratione essentiali), sed una dimensio
s replet eundem locum secundum ultimum capacitatis suae. Itaque
una entitas simul potest esse cum alia, sicut posset respectu loci
cum corpore replente locum esse aliud corpus non replens locum.
Similiter alia consequentia 1 non valet, quia corpus infinitum si esset
cum alio, fieret totum maius utroque ratione dimensionum, quia
10 dimensiones alterius corporis essent aliae a dimensionibus corporis
infiniti et eiusdem rationis cum eis; et ideo totum esset maius prop-
ter dimensionum diversitatem, et totum non maius quia dimensio
infinita non potest excedi. Hie autem tota quantitas infinitae per-
fectionis nullam additionem recipit in ratione talis quantitatis ex
1s coexsistentia alicuius finiti secundum talem quantitatem.
[36) Ad tertium 2 dico quod consequentia non valet, nisi illud 151
quod demonstratur in antecedente, a quo alia separantur, sit fi-
nitum. Exemplum: si esset aliquod ubi infinitum, per impossi-
bile, et corpus infinitum repleret illud ubi, non sequeretur 'hoc
20 corpus est hie ita quod non alibi, ergo est finitum secundum
ubi', quia ly 'hie' non demonstrat nisi infinitum; ita, secundum
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGoLQu(cI>FPp-rny~µu)
1 in1 ] vel P* om. AYELU I essendo] exsistendo AH 2 entitas] natura D I ita = ADLQ2
sic pity~µu I implet D* complet CMSRIV*rLN I entis =AD entitatis re!!. edd. 2-3 cum -
entitas] alia entitas stare possit cum ea L 3 posset = AD possit rel!. edd. 4 quasi] add.
de A Go 5 eundem om. PI2Vr A YEL I suae] add. et ideo aliud non potest esse (e.J post eo cl>
add. simul T) cum eo (ea cI>Fa-.) replens locum, sed bene posset esse cum eo (ea-.) aliud corpus non
(n. om. y) replens locum (sed bene - locum om. cl>) cl> edd. I ltaque] lta quod D 2PM*IZA Gp-my~µ
5-6 Itaque - alia om. R 6 simul potest] p. s. L I sicut] add. si D 7 corpore - aliud om.
V' I corpore] add. et D* add. posset Vl I replente locum om. VlA YEHGo;L I esse aliud corpus]
a. c. e. CPMSRIZrN add. non pa 8 alia] autem AH add. vel secunda A 02 I consequential ,
add. vel probatio consequentiae A 0 a I quia] quod srLAB*G 9 totum] om. LQU! add. et r 0 I
utraque DPM*I*ZrN utrumque A 0 utrobique rs2 10 corporisl] essentialiter cl> 11-12 prop-
ter - maius om. R 12 dimensionum diversitatem =AD div. dim. re!!. (om. R) edd. J et]
add. ipsum IZ 13 Hie] Haec DCP'M*SRrLNA 0-.y~ 13-14 infinitae perfectionis] p. i. L
14 nullam] unam .AG I additionem recipit] r. a. CPMSRIVZr 15 quantitatem] qualitatem A
16 tertium] secundum AG om. V' add. argumentum CPMSRIVZrLNA-H edd. I illud] add. ubi
Lcl>Fa 17 antecedente] add. r ...J per ubi vel per tempus est A oa add. per ly hie Lcl>F I sepa-
rantur] add. tamquam a finito et limitato per ubi vel secundum tempus A 0 a 17-18 infini-
tum CPRAB* 19 replet A J sequitur D' sequetur C*M 21 ubi] quid :E I quia - infini·
tum om. :E I demonstrat] demonstrant RT demonstratur rL demonstret P 2 denotat rN I ital
item AD similiter :E add. dico de eo quod est ita in hoc tempore, quia :E
Cf. supra n. 5.
2'18 0RDINATJO I DIST. 2 PARS 1 Q. 1-2
Phi 1o sop hum , si motus esset infinitus et tern pus infinitum, non
sequitur 'iste motus est in hoc tempore et non in alio, ergo est
finitum secundum tempus'. Ita ad propositum oporteret probare
illud quod demonstratur per ly 'hie' esse finitum; quod si assu,
matur, petitur conclusio in praemissa.
15 2 Ad ultimum 1 dico quod Philo sop h us infert 'moveri in non,
tempore' ex hoc antecedente, quod 'potentia infinita est in magni,
tudine', et intelligit in conseqtiente 'moveri' proprie, ut distingui,
tur contra mutationem; et hoc modo consequens includit contra,
dictionem, et etiam antecedens, secundum euma. Qualiter autem 10
teneat illa consequentia sic declaro: si potentia est infinita et agit

ex necessitate naturae, ergo agit in non,tempore, quia si agat in
ternpore, sit illud a. Et accipiatur alia virtus, finita, quae in tempore
finito agit; sit illud b. Et augmentetur virtus finita quae est b se,
cundum proportionem illam quae est bad a, puta si best centuplum rs
vel milletuplum ad a, accipiatur virtus centupla ad illam virtutern
finitam datam, vel milletupla. Igitur illa virtus sic augrnentata mo,
a Sequitur textus interpolatus: Philosophus 2 infert: Deus est infinitae poten-
tiae, igitur movet in non-tempore. Consequentia declaratur.

ADCPMSRrvzrsoLN A vEHGOl;QU(PPp"rn)'(3µu)
1-2 esset - motus om. A ot 1 tempus] add. esset L 2 sequitur] ergo sequeretur tune
L I et] ita quod A 0 I est 2 om. r·vrLN 3 finitus D 2CPMrzrNA 02 l:pny(3µu finitam AB infini·
tus A 01 I ad propositum] in proposito L I oporteret = A ha bet (Pon. o po rterct C2) C oportet rell.
edd., add . hie D 4 illud om. l: I demonstraretur V esse demonstratum L demonstrat p demon·
strantur -r I Iv om. CPMSRI*VZrA-Hpny(3µu I h ie= DP hoc rel!. edd. I esse] esset AG2 sit l: I
quod] quia M *R 4.5 assumatur] sumatur Zadd. tune l: 5 praemissis Vrl: 10 Quali-
ter] Quare (pon . Qualiter C 3 ) CMRAB 2 (in ra.. ) Quod AG I Qualiter autem] Sed qualiter Dadd. non
A Ba(om. ES)G* 11 illa] post consequentia L ista D *CP2 MSRIVZr A HO haec pny(3µu I declare]
ante sic CPM A Hl; declaratur r E2 AG I potentia est infinita = AD e. i. p. rell. edd. 12 agat]
agit PVl: 13 sit - tempore om. AEt I illud =AD tempus T illud tempus AB! rel!. pny(3µu I
alia] aliqua IZA 0 l: om. DCrN 13-14 quae - finita om. rL 14 finite] infinite rN• aliquo
V om. A 0 • I agit] agat rso A 0 add. secundum proportionem illam AG I illud = AD illud tem·
pus rel!. (om. I'L) edd. I Et om . Al: I augmentatur RI2ZA 0 I quae est b =AD 15 illam]
istam D*AY 0 om. l: 15-16 puta - ad a om. M~S 15 b 2 =AD a Ml rel!. (om. S) edd.
16 vel milletuplum post a L I a = ADC'R b C 2 M! rel!. (om. 3) edd. I virtus] om. P* add. quae sit
prty(3µu I illam] istam (post virtutem r 02 ) D*RVr AYO add. sic AB 17 finitam datam] d . f. LI vel
milletupla] post centupla (16) CPMSRivzr Al: vel centuplam D I illa virtus sic augmentata] v.
haec a. s. L 18-19 Philosophus - declaratur = P 3VrA 03 ; <j[ text. sign. litteris a-b V2(<exr. et
mg.)r 8201 18 Philosophus] per hoc V 19 in non-tempore] et non in tempore p! I Con·
sequentia declaratur om. rN AO!
F r AR1sTOT., Physic. VIII t. 4. 13 (0 c. 1, 25la 8-252a 4) .
1 2
T Cf. supra n. 6. Cf. ibidem .
DE ESSE DEI ET mus UNITATE 219
vebit in a tempore, et ita virtus illa et infinita in aequali tempore

movebunt, quod est impossibile si virtus infinita movet secundum
ultimum potentiae suae et necessario.
Ex hoc ergo quod virtus est infinita, sequitur quod si agat ex 153
s necessitate, agit non in tempore; ex hoc autem quod ponitur in
antecedente quod est in magnitudine 1 , sequitur, si agit circa corpus,
quod proprie moveat illud corpus, quod loquitur de virtute ex-
tensa a per accidens 2 • Talis autem virtus si ageret circa corpus, habe-
ret partes huiusmodi corporis diversimode distantes respectu eius,
10 puta unam partem corporis propinquiorem et aliam remotiorem;
habet etiam resistentiam aliquam in corpore circa quod agit: quae

duae causae, scilicet resistentia et diversa approximatio partium
mobilis ad ipsum movens, faciunt successionem esse in motu et
corpus proprie moveri. Ergo ex hoc quod in antecedente illo po-
u nitur virtus in magnitudine, sequitur quod proprie movebit. Et
ita iungendo illa duo simul, scilicet quod est infinitum et quod est
a Loco quod loquitur de virtute extensa textus interpOlatus: quia virtutem in
magnitudine vocat Philosophus 3 virtutem extensam.
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;QU(<f>FPp-rny~µu)
1 a tempore] t. a AEGI; non-tempore D* I virtus = ADrLa 1-2 in aequali tempore mo·
vebunt = A in essentiali (aequali D 2 ) tempore ha bent moveri D mov. (rnovebit RA E*G) in aeq.
(essential! rL) temp. Tell. edd. 2 movet) moveat vrso J potentiae suae) S. p. L 4 vir•
tus = AD virtus ilia (ista A YO om. !2) rell. edd. I agit :E 5 necessitate = AD necessitate natu·
rae rell. edd. I agit] agat A YEG praem. quod :E om. P j non in tempore = AD in non-temp.
rell. edd., add . et sic patet consequens declaratum quomodo sit verum et quomodo falsum secun·
dum Aristotelem A 0 a 6 sequitur] add. quod CPMRVr 80 I agat CPM 7 quod 1 - corpus
om. D! j moveat illud corpus] i. c. m. CPM 2
7-8 et 17-18: quod (7) - extensa (7-8) =AD
quia (17) - extensam (18) CPMSRI2Vr A:E edd. quod2 (7) - extensa (7-8) et quia (17) -
extensam (18) I'Z; 'If text. quia (17) - extensam (18) sign. Vacat P 1 (om . P 2 ) 7 quod2 ] quia IZ
7-8 extensa] add. per accidens I*Z 8 virtus =ADA oa add. infinita A oa I agat Paget S agit I2 A:E
8-9 habet (pon . hoberet 0) D 2CPM*SRIZA:E 9 huiusmodi = A huius D istius A Y illius rell.
edd. I corporis] add. et V*r 80 * I distantes] distinctas A 0 10 puta] add. in V*r 8 *0 * I et
om. AYEG j remotiorem] in corr. 1 virtuosiorem D
2 11-12 aliquam - resistentia om. AE~
11 quod] quae M I quae] quia D*P*Rr 0 * 14 proprie moveri] m. p. R add. in tempore, quia
successio proprie mensuratur tempore A 0 a I illo] in corr. AE2 isto D* om. v~:E 15 virtus] add.
ilia :E add. infinita A 02 I movebit] add. in non-tempore AH* add. et in tempore A 0 a 16 iun·
gendo] intelligendo AE* in apponendo A 0 praem. in Z I illa] ista D*CPRVrLNA- 0 1: I scilicet]
sequitur p• om. V!r-N j infinitum] post magnitudine (p. 220, 1) RrN praem. i<C* add. ne·
cessario agens pyar-L A YBoai; adnot. secundum A 02 I et om. M 2R I quod est2 om. CPMSRIV
zr-N A YEH:E edd. 17 adnot. De hoc infra dist. 8 quaest. 1 p I virtute A y 18 extensam)
extensivam V* extensa A Y exsistentem AH
T 1 Cf. supra n. 152. 2

Cf. Dufls ScoTus, Ordi:t~'tio I d. 8 i):lrs 1 q. 1 n. (3-4 ].
3 Cf. supra n . 6.
in magnitudine, sequitur quod proprie in non-tempore movebit,

quod est contradictio.
154 Sed illud non sequitur de virtute infinita quae non est in magni-
tudine; ipsa enim licet in non-tempore agat si necessario agit, quia
hoc sequitur infinitatem, tamen non proprie movebit, quia non s
habebit in passo illas duas rationes successionis 1 • Non igitur vult
Phi 1o sop h us quod infinita potentia proprie moveat in non-tem-
pore, sicut argumentum procedit 2 , sed quod infinita potentia in
magnitudine proprie moveat et non in tempore 3 , quae sunt contra-
dictoria; et ex hoc sequitur quod tale antecedens includit contra- 10
dictoria, scilicet quod virtus infinita sit in magnitudine.
155 Sed tune est dubitatio. Cum potentiam motivam ponat infini-
tam et naturaliter agentem, videtur sequi quod necessario ageret
in non-tempore licet non moveat in non-tempore, immo tune nihil
movebit aliud, proprie loquendo; et quod hoc sequatur, patet, 1s
quia illud probatum fuit prius per rationem potentiae infinitae ne-
cessario agentis 4 •
ADCPMSRrvzrunLN A YEHGOI;QU(<J>FPp-rny~µu)
1 magnitudine] add. et necessario agens P adnot. primum A 02 I proprie om. AD I in non·
tern pore move bit = AD mov. (add. ct CIZA0 pny~µu add. uln-a tamcn !2) in non-temp. rel!. edd.
2 contradictio] add. patet ergo antecedens sic declaratum esse verum, secundum Aristotelem esse
falsum et includens contradictionem, quia ex hoc quod infinita potentia est in magnitudine,
sequitur quod proprie movebit, quia motus est in tempore; ex hoc autem quod talis potentia
est infinita et necessario agens, ideo agit in non-tempore, quae contradicunt A oa adnot. Hie,
quomodo sequitur 'potentia infinita est in magnitudine, ergo movet in non-tempore' pro
VIII Physicorum cap. ultimo A 1 adnot. (sed p. 218 ad lin. 18-19) Circa VIII Physicorum capi-
tulo ultimo Da 3 illud] istud PrLN edd. hoc I: 4 necessario] in non-tempore AD non-tem-
pore SR I agit] agat CP2Ml*Z agunt v• 5 hoc] om. PAHadd. non A 8 * I sequitur] consequitur
CPMSRrLNAYBGI;-. habet AH add. ad pny~µu I tamen non] n. t. I: I quia] add. non est in
magnitudine et ideo A 0 6 illas] istas D*CMI*ZAY I igitur vult] v. ergo I: 7 infinita po·
tentia] p. ista i. ABG add. in magnitudine D add. in rN• I proprie moveat] m. p. A GI; 7.9 in
non-tempore - moveat om. Ct 7-8 in non-tempore] et non-t. R et in non-t.-. et non int. D*
add. quae sunt contradictoria -. 8-9 sicut - tempore om. Dt 8 procedit] praetendit p7t
y~µu I quod] add. ista vrA02 9movebit12 movet AH I et] etiam I: om. I2AH-. add. etiam ya
AYBG I non in] non A 0 * in non PrzA- 0 I: 9-10 quae sunt contradictoria om. A 0 t 10-11 et -
contradictoria om. Z 10 sequitur om . ABHGO• I tale = D talis A I includit = ADr 0 edd. in·
cludat rell. (om. Z) 10-11 contradictoria] contradictionem PA82 HGO 11 magnitudine] add.
concludit quod moveat in non-tern pore P add. et moveat (m.] agat post non-tcmporc A oa om. AH)
in non-tern pore (n. Int. AH add. quac sunt contradlctlo A 0 ) A HGao 12 dubium VI: I Cum] Circa
P 2 (in ras.)l2V2Zr 80 A-HI; add. r ... J pa(om. P3) I motivam] add. primi Ml*µu I ponat] ponant M 2
supponat S2 praem. si A 0 praem. cum p 2 pvazAYBGI; praem. cum earn run om. ct add. esse P'
add . earn P 212ViZA YBGOiI; add. Philosophus ca 13 ageret = AS2 A 02 pny~µu agat rN.. agit AB
HGI; aget S' A 0 ' rell. 14 licet - non-tempore om. DtPtVtI;Ut I nihil] non RrL naturaliter
AH 15 aliud =AD 16 illud] istud PSIZA80 idem R hoc I: I probatum fuit] f. p. vr
T 1 Cf. supra n. 153. 2
Cf. supra n. 6, 3 'Cf. supra n. 152-153.
Cf. supra n.152.
Respondet Averroes XII Metaphysicae quod praeter primum 156

movens quod est infinitae potentiae, requiritur movens coniunctum
potentiae finitae, ita quod ex primo movente sit infinitas motus,
et ex secundo sit successio, quia aliter non posset esse successio
s nisi concurreret illud finitum, quia si solum infinitum ageret, age,
ret in non,tempore. Illud improbatur distinctione 8 quaestione ul,
tima 1 , ubi in hoc arguitur contra philosophos, qui ponunt primum
agere ex necessitate quidlibet quod immediate agit. Sed christianis
non est argumentum difficile, qui dicunt Deum contingenter agere;
20 ipsi enim possunt faciliter respondere, quia licet virtus infinita ne,
cessario agens agat secundum ultimum sui, et ita in non,tempore,

quidquid immediate agit, non tamen virtus infinita contingenter et
libere agens: sicut enim est in potestate eius agere vel non agere,
ita est in potestate eius in tempore agere vel in non,tempore agere;
2s et ita facile est salvare primum movere corpus in tempore licet sit
infinitae potentiae, quia non necessario agit, nee secundum ulti,
mum potentiae, quantum scilicet posset agere, neque in tam brevi
tempore in quam brevi posset agere.
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGoi;Qu(FPp-rnyf3µu)
1 Respondet1 Respondit p Respondent r 0 • Responsio A 0 Respondeo secundum AB• praem.
Ad hoc :E add. autem CPM I Averroes] in corr. AH2 Avicenna (add. utvldetur rNa) A*(incomp!ete)D
C'P'MRI'ZI'LN A ° Commentator Averroes ca Philosophus :E Commentator I2p'lt')'[3µu Aristoteles
-r om. P' adnot. et Avicenna ya I XII] II MR 6 Ct pon. 6 P 2 praem. in S* I Metaphysicae] add.
dicens :E 3 sit] fit I2I'N 4 et] sed rN• om. DAG I sit] fit DCI2I'Np I quia] quasi PSRV2Z
rso A •0 .I:p'lt')'[3µu I quia aliter] aliter dicit quod CM add. dicit quia I* add. quod z I possit AH:E
possunt (I) A 0 5 illud = AD illud esse A 01 illud movens A 02 re!!. edd. 5-6 ageret] post
non-tempore (6) AGt om. D*Ptz 6 Illud = ADR-r !stud rel!. p'lt')'[3µu add. tamen AEG:E I
improbatur] probatur P*A8 * improbabitur SVZAHG20 7 in] etiam D ex CPM212VI'A·H:E
quando M' I arguitur] arguetur CPMSZABHG:E edd., pon. arguetur P I qui] quod MSRI*V*
8 necessitate] add. naturae P:E add. per !' 02 I quidlibet = AD 2 quodlibet D' rel!. edd. 9 qui]
quia CP2I*V*I'N2 A:E edd. cum f'L I Deum] ipsum pya A YBG:E tantum R om. I*V' 10 ipsi
enim possunt] possunt enim :E I respondere] dicere :E I quia] quod DRIZf'LN• AHGO:E add.
quod M 11-12 et ita - agit om. Mt 11 in non-tempore] non in temp. PM~SRf'LNAYO
:l;Q non in non-temp. :E0 * non-temp. ABG 12 agat I*Z 13 est in potestate eius = AD in
p. eius (!Illus -r) est (add. In tempore f'N•) rel!. edd. I vel] et PI2A:E edd. 13-14 vel - agere2 om.
Dt 14 est in potestate eius = AD~ in eius pot. est :E in pot. eius est rel!. edd. I in tempore
agere] a. int . :E Ivel- agere om. A 8 I in non-tempore] n. in temp. PSRIZI'A 0 non-temp. :E
non CMA0 I agere2 om. :E 15 salvare] servare et salvare R I primum] add. ens u 16 nee]
non D om. :E<l>p'lt')'[3µu 17 potentiae] praem. suae RI' 80 A G:l; add. suae f'N•p'lt')'[3µu I possit
DCMSRIV*Zf'LN I posset agere] a. p. A 0 add. et etiam :E 18 tempore in quam brevi om.
i;ut I quam] quo <l>p'lt')'[3µu I brevi] breve CM brevitate in ras. A 82 breviori non u om. 
F z AVERROES, Metaph. XII com. 41.

1
T Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio Id. 8 pars 2 q. un. n. (3. 8-20].
fQUAESTIO 3
UTRUM SIT TANTUM UNUS DEusl
157 Quaero utrum sit tantum unus Deus 1 • [Q . 3]

[I]
Et quod non, arguitur:
Cor.: Siquidem sunt multi domini et dii multi. s
158 Item sic: Deus est; ergo Dii sunt.
Probatur consequentia, quia singulare et plurale idem signifi-
cant licet differant in modo signifi.candi; ergo includunt idem prae-
dicatum proportionaliter acceptum. Ergo sicut singula~e includit
singulare, ita plurale includit plurale. 10
Probatur secundo, quia sicut Deus est quo maius cogitari non
potest 2 , ita Dii sunt quibus maiores cogitari non possunt; illa autem
quibus maiora cogitari non possunt sunt in effectu, quod videtur,
quia si non essent in effectu, possent cogitari maiora eis; ergo etc.
159 Praeterea, omne ens per participationem reducitur ad aliquid 1s
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGO:EQU(<IJPPp-rny~µu)
3 adnot . Quaestio 3 A 1 et multi I Quaero = AD Quaeratur CM Quaeritur rell. edd. [praem .
Circa unitatem Dei ABG:E add. unum, et est quaestio ABG add. tantum unum, scilicet :E pon .
Circa unitatem Dei quaeritur tantum unum, utrum sit etc.µ] I utrum] an CPMSRIVZI' A-H I
sit tantum] t. s. DCPMSRI*VZr A-H 4 Et om. vr:E I arguitur om. :E 5 Cor.] Quorum
AD' praem . I M 2 I'N2:E praem. Ad I'ZI' 80 ' praem. I ad PI2I' 02 A om. D 2 add. 8 M 2 I2I' 0 add. c . 8
P 2 rLN add. I c. 8 vrs I Siquidem sunt] si quemadmodum sunt p dicuntur AD I sunt] sint M t
om. :E I multi domini et dii multi = A multi domini vel dii multi (m. om. D !) D domini multi et
dii multi CMRIVZI' 80 'LN A 8 'p7tJ'f3µu dii multi et domini multi PSr 0 aAYB 2 HGO:E-r adnot. Item in
Psalmo: Ego dbd: dii estis etc . roa 6 Item sic] Item, si AD Praeterea :E add. si 't' I Dii] add.
multi :E 7 Probatur consequential Cons . pr . :E Prima cons. prob . u Probatio consequentiae
A YEG add . primo PI' 02 8 includit (post idem AD) ADA8 includitur C2MS*RI'LN I idem] so·
lum M tS*R 8-9 idem - includit om. ABt I praedicatio ADM'S*RA8 ! praedicatione C 2M 2
I'L 9 acceptum] accepta ADC2MS*RI'LAB! om. A 0 t 11 Probatur] not. alius liber: Pro·
batur 2° consequens µ I secundo] tertio ADAG sic (praem. secundo Vi) V pon . tertio P 2 add. con·
sequentia P I sicut] si AYB•H I maius] magis SRIZ 12-13 ilia - possunt] talia :EUt ergo 
om. p 12 autem] vero PVI' 0 L om. DCMSRI'NA- 0 13 quod] quia I'p7tJ'f3µu ut I2AH
13-14 quod - effectu om. rs; 13 videtur] probatur :E 14 maiora] in ras . A 82 maiores v
add . aliqua ABG I etc. om. :E 15 Praeterea] Item CPMI' 80 I aliquid] aliquod ABG ens (not. alius
liber: aliquid µ not. alias: aliquid u) p7tj'[3µu
F 5 I Cor. 8, 5.
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Lectura I d. 2 p ars 1 q . 3; Rep. I A d . 2 pars 2 q . un .; H ENRICUS
GAND., Summa a . 25 q. 2 . 3. 2 Cf. supra n . 11.
tale per essentiam 1 ; individua in quacumque specie creata sunt entia

per participationem, alioquin non essent multa; ergo reducuntur
ad aliquid tale per essentiam: ergo est aliquis homo, aliquis bos,
per essentiam, etc. Quidquid autem est per essentiam, non per
s participationem, est Deus; igitur etc.
Item, plura bona sunt paucioribus meliora 2 ; sed quaecumque 160
meliora sunt ponenda in universo; ergo etc.
UItem, quidquid si est, est necesse esse, est simpliciter necesse 161
esse; sed alius Deus si est, est necesse esse; ergo etc. Maior proba..
10 tur: da oppositum praedicati, 'non est necesse esse simpliciter',
et sequitur oppositum subiecti, quod scilicet si est, est possibile

esse et non..necesse esse.
Responsio: debet inferri oppositum subiecti sic, non est ne..
cesse esse si est', ubi negetur habitudo inter antecedens et con..
15 sequens. n
ADCPMSRivzrBorn A Y BHGOI;QU(<lJFPp-my~µu)
1-3 individua - essentiam om . I: 3 aliquid tale] aliquod t. DVrN multa R I t ale om. Ct
M I per essentiam] rep. M * add. et sic multa per essentiam ad multa per essentiam Ma I homo,
aliquis om. pt I homo = A homo (in con'. AB 2) per essentiam (e. om. I;Ut) p! rel!. edd. 3-4 ali-
quis2 - etc .] praem. et P!MRIVZI'BD om. DtI;U t 4 per essentiam1 om. I;QU! I etc.] et D!M 2
et huiusmodi I;QU! ergo etc . ('If sign. Vacat rN 2 ) P 2 (in ms.)SVr om. M'RIZAG I Quidquid-
essentiam om. R 4-5 Quidquid - etc. om . rBo 4 autem] om. CMSIVZI' A YBHO' igitur
A oa I est per essentiam] p. ess . est I: add. et CPMVI'LN A GI; 5 etc. om . ABI: 6 Item =
AD Praeterea rell. edd . I sunt paucioribus meliora = AD sunt paucioribus bonis meliora (add .
m Ethic. Mi) CM sunt meliora (maiora A 0 ; me!. s. P) paucioribus bonis (add . Ill Topi<. AH) rel!. edd.
7 ponenda] posita Mt ponendo Zp'ltJ' om. AH I etc .] cum plures dii sint plura bona quam unus;
ergo I: 8-15 Item - consequens = ADIVI' A 0 •µ; 'If text. sign.: Extra I2(rexr. et mg.)v1rB1DiL1Ni
!in. anfractuosa µ 8 est2 om. D *I*Vt I est simpliciter] s. e. Iµ praem. illud II'B 0 µ 9 est2
om. D * I est2 - etc.] est (om. r 0 • add . necesse esse, ergo etc. raa) simpliciter necesse (add. esse r 02 ),
ergo etc. rBo I esse2 om. II'L I etc. om. I 9-10 probatur] add. quia rBo 10 praedicati]
add. puta rBoNa I esse om. II'LN• 11 et= AD I quod] quia D I est2 om. ~ 12 et] om.
VI'Nt A 0 ! add. ita II'BDNaµ I non-necesse esse] none. (e. om. 11) n. I 13 debemus I debent µ
14 esse om. II'LNAO! I ubi] ut IVrB 0 µ I negetur] comp. rL negatur DVrN I inter antecedens
et = AD non (pracm . consequentls ad antecedens A 03 ) autem IVI' A 0 1µ 14-15 consequens] add.
aflirmando consequentiam II'BNa A 0 2µ
T 1 Cf. Ps.-DIONYS., De div . nom. c . 5 § 5 (PG 3, 819; ed. THERY II 239): « cuncta
ipsum [Deum] participant »; ARISTOT., Metaph. II t. 4 (oc c. 1, 993b 24-31); AVERROES in h. l.:
• Est igitur ens per se et verum per se, et omnia alia sunt entia et vera per esse et veritatem
eius ». 2 Cf. ArusToT., Topic. III c. 3 (I' c. 2, 117a 16): «bona plura [magis eligenda sunt]
paucioribus ».
162 Contra:
Deut. 6: Audi, Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est; et Is.:
Extra me non est Deus a.
• Sequitur textus interpolatus: Arguitur ad hoc per Philosophum XII Metaphy-

sicae 1 : si duo, alter haberet materiam 2 • Et ibidem 3 : non bonum pluralitas prin- s
cipatuum; unus igitur princeps 4 • Et Damascenus cap. 5 ponit tres rationes 5:
iste deus caret ilia, ille differt ab isto; secunda, neuter ubique; tertia, male rege-
rent - et haec concordat cum secunda s. Magister 7: alter superflueret s. - Item
ratione, quia supra ut dicit 9, unitas est principium dualitatis et omnis multi-
tudinis 10; XX Proclus 11 • - Item, quomodo convenirent sub genere vel specie? 10
Utroque modo consequitur compositio 12 • Haec concordat cum prima ratione
Philosophi 13.
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGoz:qu(PPp-rny~µu)
2 6] 8 SRZ audi 6 M• om. prey I Audi - unus est om. hie., sed habet post Philosophi (12}
totum hunc locum sine omissione, scilicet Contra (1) - unus est (2) I I Dominus om. VtrsotLN I
tuus] et AG' om. AHG 20 I Deus 2 om. CPMSvrso•LNAI: edd. I et om. MSRAH 0 I Is.] add. 1 M 2
add. 3 vr 8 prcy~µu add. 45 r 0 LI;QZ add. 48 T relinquunt spatium vac. SAY 3 Extra - Deus)
Ego Deus et non est alius r 02 add. Item I ad Cor. 8: Scimus quod nullus Deus nisi unus roa I
Deus) praem. alius rLN A oa add. alius vrso 4·12 Arguitur - Philosophi = MaIAoaµ; 'If text.
sign.: Extra Map lin. anfractuosa µ not. Duns extra sed non tradit textum va 4 Arguitur -
Philosophum] Item Ml 5 duo] add. dii Ml add. primi A 0 l I materiam] naturam A 0 1 I Et]
Sed A 0 1 I ibidem] add. in fineµ 5-6 principatuum] add. videlicetµ 6 Et) Item MlA 0 1 I
rationes] comp. I regulas Ml add. prima MlA l 0 7 iste] est ista Ml I careret ... differret
A 0 1 I ille] et Ml I secunda] add. quia Ml I neuter] add. erit A 0 1 I tertia] add. regula quia tune
Ml 7-8 regerent] add. universum A 0 1 8-12 et haec - Philosophi om. Ml 8 et] etiam
A 1 I haec om. A 0 1 I concordant I* I secunda J add. ratione Aristotelis A 0 1 add. Philosophi µ I
0
Magister] praem. Item A 0 1µ praem. Et I2 add. in littera A 0 1 9 ratione om. µ I quia - dicit
om. A 0 lµ 10 XX) XX propositione post Proclus A 0 1 propositione prima µ J sub] simul µom.
A01 11 consequitur) sequiturµ om. A 0 l J Haec] praem. Etµ add. etiam ratio A 0 l
F 2 Deut. 6, 4; Is. 45, 5.
T 1 ArusTOT., Metaph. XII t. 49 (A c. 8, 1074a 31-37): «Si enim plures essent caeli, ut
homines, foret principium quidem circa unumquodque specie unum, numero vero multa. Sed
quaecumque sunt numero multa, multam materiam habent ... Q.uod autem quod quid erat esse,
non habet materiam primam: entelechia enim. Unum igitur et ratione et numero primum mo·
vens immobile ens». 2 Cf. DUNS ScoTus, Add. magnae Id. 2 pars 1 q. 4 n. [2]. 8 Aru-
STOT., Metaph. XII t. 55 (Ac. 10, 1076a 4): «nee bonum pluralitas principatuum; unus ergo
princeps». 4 Cf. DuNs ScoTus, Add. magnae I d. 2 pars 1 q. 4 n. [2). 6 DAMASC., De
fide orth. I c. 5 (PG 94, 802). 8 principali, cf. supra Jin. 5-6. 7
LoMBARDUS, Sent. I d. 3
c. 3 (I 38). 8
Cf. DuNS ScoTus, Rep. IA d. 2 n. 87. 9
Cf. supra lin. 5-6. 1
°Cf.
DuNs ScoTUs, Rep. IA d. 2 n. 88. 11 PROCLUS, Institutio theologica c. 21 (ed. PoRTUS 425):
« Omnis ordinis multltudo ad unitatem reducitur. Nam ipsa quidem unitas, habens principii ra·
tionem et proportionem, propriam et convenientem sibi multitudinem procreat •. 12 Cf. DuNs
ScoTus, Rep. IA d. 2 n. 86. 13 Cf. supra lin. 5.

LL - An QUAESTIONEMJ
[2] LOpinio aliorumJ - In a ista quaestione conclusio est certa. Sed 163
dicunt aliqui quod haec conclusio non est demonstrabilis, sed
tantum accepta per fidem; et ad hoc sequitur auctoritas Rabbi
s Moy sis, 23 cap., quod « unitas Dei accepta est a Lege>>.
Hoc etiam arguitur per rationem, quia si per naturalem ratio- 164
a Praemittitur textus interpolatus: In ista quaestione ponendo hunc conceptum
Dei, necesse esse a se, vel independens secundum esse, vel ens increatum, vel
primum movens immobile, poterit tractari opinio Aristotelis 1 de intelligentiis,
io si sic sunt Dii 2 , de quo habetur distinctione 8 quaestio 5 3 • - De quarto conceptu,
aflirmativa non demonstratur si, secundum Aristotelem 4 , unus movet motu
diurno et alius zodiacum, et uterque a se. Sed hoc solvitur ponendo hunc con~
ceptum vel descriptionem Dei: ens infinitae intellectualitatis, voluntatis, boni~
tatis, potentiae; ens necessarium, a se. Uncle ante istam quaestionem probanda
is essent haec omnia de Deo: sic, aliquod ens esse omnino primum triplici pri~
mitate, ostensum est quaestione praecedente 5 , et illud esse necesse esse 6,
infinitum 7; et idem de intellectu, voluntate et potentia, ibidem s. Sic hie
non petitur.
ADCPMSRivzrenLN A vEHGo:EQU(PPp-rny~µu)
2 ista] post quaestione :E illa AS I conclusio est) e. c. vren:E 3 adnot.: Ratio Varronis
AHa Guil. Varro , lib. I dist. 2 quaest . 1 µI haec) r . . .J AG ista vr A 0 :E I demonstrata cl> 4 tan-
tum] past fidem AG om. AYB:E I fidem] add . quia credo in unum Deum etc. A 0 a I ad hoc sequi-
tur = A adhibetur R ad hoc habetur (hab. om. u) rel!. edd. I auctoritas om. :EQtU 5 23 cap. =
AD 73 (lib. 3AH2) cap . (om. P* pon.lib. 3cap. 37A02 ) P'AYEtHO cap. 73 :E lib. 3 cap. 6 (6J3V
pon. 71 V 1 ) CP~MSRIVr 0 AB 2 G edd . lib. 3 cap. 37 rLN lib. 73 cap . 3 (3 om. Z) zre add . dicentis
(dicantis pt) CPPVre 02 A:E I accepta est) e. a. :E 6 etiam) post arguitur IZ om . CMSR I per
rationem] ratione :E I quia si per om. P 6-p. 226, 1 naturalem rationem =AD rat. (om. It)
nat. rel!. edd. 7-18 In ista - non petitur = Pµ; <jf text". sign.: Extra P !in . anfractuosa µ;
lectiones variantes t>ide in append . B
F 3-p. 226, 4 MovsES MAIMONIDES, Doctor perplexorum I c. 75 (ed. BuxTORPIUS 175): « Atqui
haec argumentorum istorum [quibus unitatem Dei probare conabantur) debilitas sic defatigavit
et exercuit nonnullos , ut quidam illorum dixerit unitatem Dei haberi ex lege per Cabbalam; sed
a reliquis ludibrio tantum fuit h abitus et non nisi sannis exceptus. Mihi autem videtur virum
illum fuisse sani admodum ingenii ac iudicii. Nam cum nihil solidum et demonstrativum in ipso-
rum rationibus vidisset, in quo animus ipsius acquiescere potuisset, dixit per Cabbalam sive Tra-
ditionem hoc haberi ex lege »; in interpretatione latina cod. Vat. lat. 1124, 42rb legitur: « unitas
[Dei) recepta est per viam Legis •. Cf. THOMAS, S. contra gent. I c. 12 (XIII 28a); De veritate q. 10
a. 12 in corp. (ed. Parmen. IX 178b).
T 1 ARISTOT ., Metaph. XII t . 42-50 (A c . 8, 1073a 14-1074b 14); cf. HENRrcus GAND.,
2
Summa a . 25 q. 3 in corp. (I f. 154G-K). Cf. DuNs ScoTus, Add. magnae I d. 2 pars
1 q. 4 n. [2). 3 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio Id. 8 pars 2 q. un. n. [3-11). 4 ARISTOT .,
Metaph. XII t. 33-34 (Ac. 6-7, 1072a 9-23). 6 Cf. supra n. 42-67. 6 Cf. supra n. 70.
7 Cf. supra n. 111-136. 8 Cf. supra n. 75-100.

nem posset cognosci Deum esse unicum, ergo posset cognosci

Deum esse singularem naturaliter; ergo posset cognosci singula,
ritas Dei, et essentia ut singularis, quod falsum est, et contra prius
dictum est 1 in quaestione de theologiae subiecto.
165 LOpinio propriaJ - Videtur 2 tamen quod illa unitas posset natu, s
rali ratione ostendi, et hoc sumendo viam: primo ex infinito intel,
lectu, secundo ex infinita voluntate, tertio ex infinita bonitate,
quarto ex ratione infinitae potentiae, quinto ex ratione infiniti
absolute, sexto ex ratione necesse esse, septimo ex ratione omni,
potentiae. lo
166 LPrima via, ex infinito intellectuJ - Ex parte intellectus infiniti argui,
tur sic, primo: intellectus infinitus cognoscit intelligibile quod,
cumque perfectissime 3 quantum est intelligibile in se a; igitur si
" Sequitur textus interpolatus: quia to tum ens, nam intellectus finitus hoc
potest, licet non perfectissime nee simul. 15
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI; QU(FP P"7t')'~µu)

1 posset cognosci1 ] praem. hoc PM*I*Z add. scilicet I*Z J Deum esse unicum om. M' J uni·
cum] univocum D unum I2 cognitum p• add. ex se singulare I'N add. ergo naturaliter posse.t co·
gnosci Deum esse unicum v• 1-2 unicum- esse om. SR J posset2 - ergo om. I'L 1 pos·
2
set cognosci ] c. p. I: 2 Deum - cognosci om. M' J Deum] ipsum CM~AI: J esse] praem.
ex se AH 0 add. ex se CPM~vzr-LAYEGI; J singulare CPI'NAHI; J naturaliter] post ergo (1) CPI
vzr-LAYEGI; post posset2 (1) MAHO edd., om. SR I posset cognosci =AD naturaliter p. c.
VI'I: p. c. naturaliter p7t')'~µI) p. naturaliter c. M~ re!!. 't" 3 essentia =AD essentia Dei rel!.
edd. J singularis] comp. APMV in corr. AE 2 singulare DC J contra] supra A 3-4 prius dictum]
p. dicta PI2VI'BD A-YI;'t" prius AY praedicta p7t')'~µu add. de hoc v•rBn add. scilicet c 4 est =
A J theologiae subiecto = As. th. re!!. edd. 5-6 Videtur - ostendi om. D' 5 ilia] ista
(post unitas ABG) PSRivzr AI:p7t')'~µu I unitas] veritas (pon. unitas C 2 not. alius liber: unitas µ) CP2MS
RI'NAYB•HOI; edd. 5-6 naturali ratione] r. n. CPMR 6 sumendo viam: prime] p. (add.
modo A 0 ) s. v. PI2AI: 6-10 primo-omnipotentiae] 'lf sign. Vacat I' 81 adnot. distichon: Intel-
ligit et vult, bonus est, potentia summa, est infinitus, omnipotens atque necesse A Ga 7 tertio
ex infinita bonitate .om. AB• 8 potentiae - i_nfiniti om. D' I quinto om. rn• 8-9 ex ra·
tione2 - septimo] ex ratione necesse esse (add. et ran), sexto vzren• A YB• [ V• videtur correxisse ut
in textu a nobis delecto, sed V 8 abras. lectionem correctam et not. Sic in Duns corrigitur] 11 parte]
add . primae viae, scilicet R I intellectus infiniti] inf. i. (i. om. AE•) AYEGI; 12 sic, prime] p.
s. RVI' 12-13 intelligibile quodcumque =AD q. (om. AB•) i. rel!. edd. 14-15 quia - si·
mul = CPVzrsnLaAYB(om. B2) 0 'I:Tµu 14 quia om. I'4 I nam] add. et ZI: J finitus om. AB I
hoc om. Z* 15 potest] add. esse Z* J perfectione A 8 I neque I'4 J simul om. AY
T 1
Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio prol. n. 167. 168 (l 109. 110-112) . 2 Pro p. 226, 5.
230, 4; p. 234, 8-236, 7; p. 238, 16-240, 6; p. 240, 14-243, 9: cf. DuNs Scorns, Rep. I A d. 2
n. 92-96; n. 100-102; n. 103. 106; n. 104-105. - Prop. 225, 2-226, 4; p. 230, 5-232, 3; p. 233,
1-234, 7: cf. DuNs Scorns, Lectura I d. 2 n. 102-103; n. 115. 112-114; n. 121. 123. - Pro
p. 226, 5-230, 4; p. 230, 5-12; p. 230, 13-231, 9; p. 232, 9-17; p. 234, 8·236, 7: cf. DuNs
Scorns, De primo princ. c. 4 concl. 11 n. [38]; n. [40]; n . [39]; n. [40]; n. [39]. 8 Cf.
supra n. 106.
sunt Dii, sint a et b, a cognoscit b perfectissime, quantum scilicet b

est cognoscibile. Sed hoc est impossibile. Probatio, quia aut cogno,
scit b per essentiam b, aut non. Si non, et b est cognoscibile per
essentiam, igitur non cognoscit b perfectissime et quantum scilicet
s est cognoscibile. Nihil enim cognoscibile per essentiam perfectis,
sime cognoscitur nisi cognoscitur per essentiam suam, vel per ali,
quid perfectius includens essentiam suam quam ipsa sit in se; essen,
tia autem b in nullo perfectius includitur quam in b, quia tune b
non esset Deus. Si autem cognoscit b per essentiam ipsius b, ergo
lo actus ipsius a est posterius naturaliter essentia ipsius b, et ita a
non erit Deus. Quod autem actus ipsius a sit posterior ipso b, pro,
batio, quia omnis actus cognoscendi qui non est idem obiecto, est
posterior obiecto; neque enim prior neque simul natura est actus
cum aliquo alio ab actu, quia tune actus posset intelligi sine obiecto,
15 sicut e converso.
Si dicatur quod a intelligit b per essentiam ipsius a quae simil- 167

Hrna est ipsi b, sic videlicet quod a intelligit b in ratione speciei
communis ipsi a et ipsi b, contra: neutra salvat responsio quod a
intelligat b perfectissime, et per consequens non est Deus, quia
20 cognitio alicuius in simili tantum et in universali non est cognitio
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGoL QU(PP p-rl't)'(3µu)

1 sunt] sint CPMirLNAl't)'(3µu J Dii =A duo Dii rell. edd. J sint] in corr. I2 sunt zrN* sit
A Y J a2 ] praem. ergo Z praem. et A BG add. ergo CP2SRIVr A 02 edd. J cognoscet PMSRIZALpl't)'(3
µu cognosceret -r 2 Sed - impossibile om. Lut 3 b 2 ] ipsius b A oa om. DrLN 3-5 aut -
essentiam om. Dt J per2 - cognoscibile1 om. rot 3-4 per essentiam om. L 4 igitur] add.
a pyrsA- 0 L edd. J et] in MRvr- 0 om. C2PI2r 0~AL J scilicet] add. b CPVr 80~LNAL edd.
5 Nihil enim cognoscibile om. rs J enim] add. quod est AH-r J cognoscibile per essentiam] om.
1: add. suam vrso 5-6 perfectissime cognoscitur] c. p. L 6 cognoscitur2 = ADIZ cogno-
scatur (in con-. C 2 ) rel!. edd. [post essentiam suam CPM] J essentiam suam] s. e. PMVrs add.
nihil quod AH* 7 suam] add. perfectius CPMSRIZAL 7-8 quam - autem b om. Dt
9 autem] add. a M 2l2Vr 80 I cognoscet CPMSIZAYBG cognoscat AH cognosceret vr A 0 edd.
10 est] erit L om. I* J posterius] post naturaliter ABG posterior CPMSRIVZr AG edd. postremus
D J ipsius2 om. L 11-12 Q.uod - probatio] Probatio primae consequentiae L 11 actus]
add. intelligendi A 0 J ipso] essentia ipsius P 11-12 probatio] probo CMSRIZrLNA add. sic
ABO 13 neque enim] quia nee L add. est I2 AH 0 J neque2 ] nee AB 0 L om·. Dt 14 aliquo]
obiecto (add. aliquo A 0 a) C2P2M 212Vr AL edd. J ab actu] a se L J intelligi] add. esse vrsnNa
15 converso] add. dato quod talis intellectio esset eadem ipsi a, et praeter a in intelligendo b per
essentiam ipsius b, non esset Deus, quia sua intellectio dependet sicut ab obiecto et causaretur ab
eo; intellectio autem ponitur idem cui a A 0 16 dicas CPMSRIZrN AL edd. dicat rL J a1 ] ilia
A om. M* 16-17 b - intelligit om. rLt 17 sic videlicet =AD sic CMSRly aut rq rel!.
p=f3µu J ratione] add. communi L J speciei] add. vel generis A oa 18 communis ipsi om. rs I
ipsi1 om. L I ipsi1 om. cvrsoL I salvat responsio = AD resp. (ratio AG) salv. rel!. edd.
19 et - Deus om. vzrso A YBL I consequens] add. a p 20 in simili] post tantum L sive simili
in singulari AG I et = A(!) vel L sive (ante tantum A 0 ) rell. (om. D) edd. I cognitio 2 om. vr
perfectissima et intuitiva ipsius rei, et ita a non cognosceret b intui,

tive nee perfectissime, quod est propositum 1 •
168 Secundo ex parte intellectus arguitur sic: actus idem non potest
habere duo obiecta adaequata; a est obiectum adaequatum suae
intellectioni, et b esset adaequatum eidem si a posset intelligere b; s
ergo impossibile est quod a intelligat unica intellectione simul per,
f ecte a et b. Si a ha beat intellectiones realiter distinctas, ergo non
est Deus a. Maior patet, quia aliter actus adaequaretur obiecto
quo subtracto non minus quietaretur et adaequaretur, et ita fru,
stra esset tale obiectum. 10
169 LSecunda via, ex infinita voluntateJ - Quantum ad secundam viam [JJ

arguitur sic: voluntas infinita est recta, ergo diligit quodlibet dili,
• Loco et (5) -
Deus (8) textus interpolatus: quia a habet pro obiecto adae-
•
quato essentiam suam; ergo non habet essentiam b pro obiecto adaequato 2 •
Esset autem b obiectum adaequatum intellectioni a, si posset simul intelligere is
perfecte a et b.
ADCPMSRIVzrnoLN A YEHG D:EQU(PPpmy~µu)
1 rei = AD rei in se rell. edd. J cognosceret] comp . AB cognoscet CPMSRIZI'LAYHD:E
2 nee] et (etiam -r) :E edd . 3 arguo PVZI' 0 A:E J actus idem] i. a . C:E-r actus aliquis plt"(~µu
actus (praem. idem 12 add. idem Ma A oa) MSRIA HO unica intellectio (i.] intentio D*) AD add . intellectus
IZy 4 habere] praem. simul p7t add. simul y~µu 4-5 suae - adaequatum om. I'Nt J suae
intellectioni] suo intellectui AG 5-8 et 13-16: et b (5) - Deus (8) = CPMSRIVZI' A:E edd .
quia (13) - a et b (16) AD 5 esset] add. obiectum vrso I si] sed AG add. idem I*y add.
autem rs add. igitur A 02 I a posset ... b] posset a .. . b (a ct b A oa praem . a et A Ea praem. ct AG) CM 2
A YBG posset ... a et b M 'SRI'LN J intelligere] praem. perfecte AG add . perfecte A oa add. simul
AG add . simul (add . ulcra et I' 80 ) perfecte (p . •• AB~ add . intelligere S') SRrBDLNaA Bi I b 2 ] om . I* add.
hoc est se ipsum perfecte in ratione obiecti et etiam b perfecte in ratione obiecti, tune idem actus
h aberet duo obiecta adaequata, quod est inconveniens A oa 6-8 ergo - Deus om. Mt(incom·
plece)SR 6 a om. ytrBD•LNA 0 * I intelligat] intelligatur (-gantur I'N) v•rBD• LN I simul] add.
et VI' 80 A 02 6-7 perfecte] post a1 (7) ABG perfectione AB* om . AY:E 7 a2] autem CAH
praem. autem M! A 0 ... om. I* add . autem rN2 (1n ra.s.) I habeat] habet VI' 80 :Eplt"(~µu add. duas
y~µu 8-10 Maior - obiectum] om . ZAYBtH!(post adaequata . 4)00 t(an<e ergo , 6); 'lf sign. litteris
2
a-b V (rexr. et mg.) 8 Maior patet] Probatio AH1°! J aliter] alioquin :Eplt"(~µu om. D *A 0 ! I
actus] post adaequaretur C om. P*M * I adaequaretur] coaequaretur AH! add. in aliquo A 0 ~ add.
alicui :Eplt"(~µu 9 subtracto] abstracto A I quietaretur] add. potentia Plt"(~µu 12 arguo PZ
A:E J sic] add . primo :E 12-p. 229, 12 'lf voluntas - de voluntate sign.: Vacat V3Z2I' 8 1 !in.
anfractuosa µ 12-p . 229 , 11 'lf recta - infinite sign. Vacat D 2 (cext. ec mg.) 13 a habet] h. a D
15 intellectioni] intellectui D
T 1 In Reportatione I A dicitur sic: « Si [a] per essentiam a intelligit b, hoc est dupliciter:
vel per communem rationem quiditatis a et b, et hoc non potest esse, quia intelligens praecise
aliquod per simile, non intelligit illud in se perfectissirne; vel in se intelligit b, et hoc non est ita ,
quia una essentia non potest esse ratio perfectissirne intelligendi aliarn, eo quod quaelibet in se
2
est intelligibilis per essentiam suam » (DUNS ScoTus, Rep . IA d . 2 n . 92 ). Cf. D uNs Sc o -
TUS, Rep. IA d . 2 n. 94 .
gibile quantum est diligibile; si b est alius Deus, est diligendus in

infinitum (cum a sit bonum infinitum) et infinite a voluntate sic
potente diligere; ergo voluntas a diligit b infinite. Sed hoc est irnpos~
sibile, quia a naturaliter diligit plus se quam b. Probatio: quilibet
5 enim naturaliter diligit plus esse suum quam esse alterius cuius
non est pars vel effectus; a autem nihil est ipsius b nee ut pars nee
ut effectus; ergo plus diligit a se naturaliter quam ipsum b. Sed
voluntas libera quando est recta conformatur voluntati naturali,
alioquin voluntas naturalis non esset semper recta 1 ; ergo a si habet
10 istam voluntatem rectam, actu elicito plus diligit se quam b; ergo
non b infinite.
Secundo sic de voluntate: aut a fruitur b, aut utitur; si utitur 170
eo, ergo habet a voluntatem inordinatam; si fruitur b et fruitur a,
ergo a est beatus in duobus obiectis quorum neutrum dependet ab
n a Loco si (1) - cum (2) textus interpolatus: et quanta amore potest si sit infi-
nitum; b autem est diligendus in infinitum 2 , cum ponitur esse alius Deus, et
per consequens.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOI; QU (<lJFPP=r~µu) •
l quantum est diligibile om. I;Ut I quantum] add. ipsum (praem. ab ipsa I*) PIZAI;QU? 1-2 et
15-17: si b (l)-cum (2) = CPMSRIVZI'AI: edd . et quanto (15)- consequens (17)AD l si]
post b AH sed A 0~ praem. sed vrBDAGI: om. A )I add. igitur M 2 I2prry~µu I Deus] om . AY add.
igitur P 2VI' A 0 I diligendus] diligendum A YB diligibile AG diligibilis prry~µu 1-2 in infinitum]
infinite I:; sequiti.r hie et infinite (2) - diligere (3) in hac forma; a voluntate potente diligere sic
infinite I: 2 cum] add. ipsum I: 2-3 et infinit ' - diligere] cf. ad 1-2 I: I sic potente - in-
finite om. Dt 3 diligere] in corr . 12 add. diligendum AD? I a] praem. ipsius I: add. scilicet AG
4 diligit plus = ADI'N p . d. rel!. edd. 4-5 se - plus om. St 4 quilibet] quidlibet CPIZ
rN* A YEH quodlibet A GOPlt'(~µu 5 plus] ante diligit CPMS?RIVZI'BN AI: prius A om. D* I
esse suum] s. e. CI: I esse om. I: 6 non = AD• nihil rel!. prry~µu I est1 ] add. nee I: I
0
pars1 = ADA8 ut pars rel!. edd \ vel] nee IZI: add. ut 1ZA 02 I:-r 6-7 a autem - effectus om.
AHI;Ut 7 plus diligit a se] a p. d. se (se d. I:U) I: 7-11 ad Sed voluntas - infinite adnot.
Q.uomodo haec propositio non est semper vera sed tantum quando cum hoc consonat voluntas
causata voluntati divinae, vide super tertium, dist. 13 ad primum principale secundae quaestio-
nis , et super quartum, in solutione pacnultimae quaestionis, articulo primo P 9 esset sem·
per] s. e. CPM 10 istam voluntatem tectam =AD voluntatem liberam P voluntatem rectam
et liberam I: voluntatem liberam rectam re!l. edd. 11 b om. rLNt(ante non) I b infinite]
praem . diligit I: add . diligit A 02 12 Secundo sic de voluntate om. Bt I de. voluntate om. I: I
utitur1 ] add. eo CPM 13 eo om. A 0 *I:y I ergo om. vrBD I habet a =AD a (om. r 0 ) habet
rell. edd . I b] praem. ipso I: om. I'B* I a2 ] etiam sc ipso I: add. id est se ipso Aoa add. patet P*
VA YBGI: 14-p. 230, l 'lf a est beatus - quia sign. litteris a-b ya 14 est beatus] beatificatur
AG I in duobus obiectis] tam in b ut in obiecto quam in a (9J .>ign . Vacat P 2 et not . vel sic: in
duo bus obiectis pa) PZAEtH 0 (modo aliquali<er confu.so)I: tam A Y praem. tam in b ut in obiecto quam
in a ut (ut] om. r 0 ' et per consequens r 0 a) rBD 14-p. 230' l quorum - in b om. ZAYBtHOtI;
16 diligendum A
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio II d. 6 q. Z n. (10]; IlI d . 13 q. 1-4 n. (15-16). 2
Cf,
DVNS ScoTUs, Rep . I A d. Z n. 9?,
alio, quia sicut a beatus est in se, sic et in b. Sed consequens est im-
possibile, quia nihil potest esse actu beatum in duobus obiectis beati~
:ficantibus totalibus; probatio, quia utroque destructo nihilominus
esset beatus; ergo in neutro est beatus a.
171 LTertia via, ex infinita bonitateJ - De tertia via, scilicet de ratione s (41
in:finiti boni, arguitur sic: voluntas ordinate potest appetere maius
bonum et magis amare maius bonum; sed plura bona in:finita, si
sint possibilia, plus includunt bonitatis quam unum infinitum;
ergo voluntas ordinate plus posset amare plura in:finita quam unum,
et per consequens in nullo uno bono infi.nito quietaretur. Sed hoc lo
est contra rationem boni quod sit infinitum et non quietativum
cuiuscumque voluntatis.
172 LQuarta via, ex infi.nita potentiaJ - Quantum ad quartam viarn, de
potentia infi.nita, arguo sic: non possunt esse duae causae totales
eiusdem effectus in eodem ordine causae 1 ; sed infi.nita potentia ls
est causa totalis respectu cuiuscumque effectus in ratione primae
• Sequitur textus interpolatus: Videtur etiam rationabile quod totaliter quie-

tatum in uno obiecto adaequato, non possit in obiecto alio quietari.
ADCPMSRivzrenLN A vnHoo:EQU(<J>PPp=y~µu)
1 se] add. ut in obiecto c I sic] sicut Rita vren AE!G I Sed] add. hoc PZA-YI: 1-3 Sed-
quia om. AY 2 actu beatum = A actu bonum D beatum actu rel!. (om. AY) edd. , add. et
simul I: 3 probatio] probo RI2 om. I;QU! I utroque = AD utroque (altero rL) istorum (!.]
deorum A 0 *) vr A 0 utrolibet {utroque A 8 *-ry om. AY) eorum {illorum P) rell. edd. 4 ergo -
beatus om. D! I beatus2 ] Deus AB•G 5 De tertia via] De v. t. AYBG Quantum ad tertiam
viam I: I scilicet] id est AEG 6 infiniti boni] b. i. (-ta :EU om. CtM!) CPMI: infinitae boni-
tatis A 0 infiniti ADAy I arguitur = A arguo rel!. edd. I ordinate] post potest vr ordinata
A 0 *p7t)'~µu om. AB! 6-7 maius bonum] magis b. A 0 praem. magis Rom. I: 7 et - bo-
num] magis et maius am. bon. A 0 om. Mt-. I maius] magis MlrD• minus p 8 sunt A YBGI; I
unum] in corr. D 2 add. bonum rL add. in A y 9 plus posset = AD posset (potest AH) plus
rel!. edd. I infinita = ADrD (add. bona rn2 ) bona re bona infinita I:p7t)'~µu infinita bona rel!. ..
10 bono] obiecto AD I infinito] ante uno A YBG infinite (post quietaretur R) Rvr-N om. rN I quie-
tatur CM 11 non] ideo R om. 8 2 add. sit vren 12 cuiuslibet CMRIVZr A 0 edd . I volun-
tatis] add. ergo etc. vren 14 potentia infinita = ADZ infin. (fin. AB*) pot. rel!. edd. I argui-
tur RVr 15 ordine] genere vren 16-p. 231, 1 est - alia om. Mt 16 cuiuslibet cvr
16-p. 231, 1 primac causae] c. p. MlSRNZr AI: 17-18 Videtur - quietari = CPMSRNzr
AI: edd. 17 Videtur] praem. Et I om. I;Ut I etiamladd. esse PAB* 02 (om. 08 ) I rationabile]
rationale srn-. add. quod (qu!a IZy) illud CMNZry I quod] in corr. ABZ add. videtur AB• I
totaliter om. MSRIV!rBD!(post quletatum, 17-!8)LNp7t)'~µu 17-18 quietatur CMSRIV'Zrpy est
(post quod. 17) quietatum V2 18 in1 om. AB* I obiecto1] obiectio A 82 isto R om. V! I non in
ras. M 2 A 8202 I posset Rvren•LN I in2] ab rN om. A 0 I obiecto alio] a. ob . CRVr ob. aliquo
AB alio I: obiecto alteri adaequari et in illo totaliter A 0

causae, ergo nulla alia potest esse in ratione causae primae respectu
alicuius effectus, et ita nulla alia causa, infinita in potentia.
Primam propositionem probo, quia tune posset aliquid esse 173
causa alicuius a quo illud non dependeret. Probatio: a nullo aliquid
s dependet essentialiter quo non exsistente nihil minus esset; sed
si c habet duas causas totales, a et b, et in eodem ordine, utroque
eorum non exsistente nihil minus esset ipsum c ab altero eorum,
quia non exsistente a nihil minus est ipsum c ab ipso b, et non
exsistente b nihil minus est c ab a.
10 Iuxta illud arguitur de unitate cuiuscumque prim1 m quacum, 174
que primitate praedicta 1 : nihil enim est excessum a duobus primo
excedentibus, vel finitum essentialiter ordinatur ad duos primos
fines; esset enim aliquid ad finem, quo non exsistente nihil minus
esset finitum, ut prius argutum est 2 , et excessum esset essentia,
is liter ab aliquo, quo non exsistente nihil minus haberet essentiale
excedens quo mensuraretur essentialiter, et a quo acciperet suam
ADCPMSRivzreoLNA YEHGOl; Qu( pp PTitYf3µu)

1 ergo - primae om. V'TL A E;; I alia = AD potentia alia P alia potentia (pot. in corr. 12) MlV!
AE! rel!. (om. rL) edd. I in ratione causae primae] prima causa L praem. causa pyf3p.u I respectu] in
ratione AH 2 effectus] add. causae primae respectu AH I ita] per consequens L om. M;; I
causa - potential infinita potest esse in ratione primae causae 3 posset aliquid esse =
AD (al. om. D *) aliquid esset p1t)'[3µu aliq. poss. esse rel!. -r 4 illud] ille totaliter AH add. essen·
tialiter P I dependeret] dependet MR dependeat AH add. essentialiter C-. I Pro bo I2 A BHG 4-5 a
nullo - essentialiter] nihil dependet ab aliquo L 4 aliquid] post dependet (5) P ABiG post es·
sentialiter (5) A 0 om. A YB,H 5 esset] ipsum (praem . est M 2 ) M praem. illud L add . ipsum CP2
IZ add. istud D* 6 habeat vr I causas totales] t. c. CPM add. et I* I et2 om. SI2A2: I ordine]
genere causae vel ordine eodem -r add. causae PM1P V 1ZA2:p1t)'[3µu I utroque] utroque vel utroli-
bet I' utrolibet CPMSRI2ZA2: 7-9 nihil - exsistente om. AH 7 ipsum om. CM I ab
altero eorum om. p;;zAYBO;;l; 8 est = Ar 0 esset DCMIZ erit rel!. (om. AH) edd . I ipsum =
AD-. I c] ante est r 0 * quia C add. quia Pvzrs A Yl; 8-9 ab ipso - c om. A E;; I et - a om.
M;;rs 9 nihil minus] nihilominus CSRIVr 0 LAH 0 I est = Ar 0 esset DIZ erit MlAB! rel!.
(om. rs) edd., add. ipsum p1t)'[3µu I ab a = AD ab ipso a M lRirLN A 0 -r quia (quod s om . AG*) ab
ipso a (al b sed not. vel: a P 2 et pon. denuo a P 3 ) rel!. (om. rs) p1t)'[3µu 10 illud] istud rLN idem CPMS
V 2ZAYE 2 HG02; edd. I primi] om. l;QU;; add. obiecti D * 11-p. 232, 3 pro nihil-eminentia adnot.
Istae rationes deducuntur melius quaestione de infinitate, articulo vel conclrn;ione ubi probat
virtutem entis infiniti A 01 11 est excessum = AD excessum (exemplum A E') exceditur rel!.
edd. I primo] om. D add. ipsum p1t)'[3µ~ 12 vel] utpote PIZ et vr 80 p1t)'[3µu om. CMSR
AYEff-r I finitum = AD nihil (nullum :E) finitum (f.] in ras. V2 scitum P;;) rel!. edd. 12-13 ordi-
natur ad duos primos fines] o. ad d. f. p. D o. ad f. d. p. Rad (praem. ordinatur Vi om. V2) d. p.
f. o. vrso 13 quo] praem. aliquod :E 13-15 nihil-exsistente om. AB;; 14-15 excessum
esset essentialiter = AD esset essent. exc. (add. aliquid A 02 ) A 0 esset (aJd. aliquid p1t)'[3µu) exc.
essent. AE! rel!. edd. 15 nihil] non :E 16 mensuratur C*MI* I a om. A YO•l;Q I acciperet]
reciperet (·piet AG) ZAYEG haberet :E
1 2
T Cf. supra n. 41. Cf. supra n. 173 .
perfectionem essentialiter, quod est impossibile; ergo impossibile

est aliquorum duorum finitorum duos esse fines primes, vel duo,
rum excessorum duo prima eminentia.
17 5 LQuinta via, ex infi.nito absoluteJ - De quinta via dico quod infi, [SJ
nitum non potest excedi 1 , et arguo sic: quaecumque perfectio po test s
numerari in diversis, plus perfectionis habet in pluribus quam in
uno, sicut dicitur VIII De Trinitate cap. 1; igitur infinitum omnino
in pluribus numerari non potest.
176 LSexta via, ex necesse esseJ - De sexta via primo arguo sic: species
plurificabilis scilicet in individuis non determinatur ex se ad cer, 10
tum numerum individuorum, sed quantum est ex se compatitur
infinitatem individuorum, sicut patet in speciebus omnibus cor,
ruptibilibus; ergo si ratio 'necesse esse' sit plurificabilis in indivi,
duis, non determinat se ad certum numerum, sed compatitur infi,
nitatem quantum est ex se. Sed si possent esse infinita necesse esse, 1s
sunt infinita necesse esse; ergo etc. Consequens est falsum, ergo et
antecedens ex quo sequitur a.
• Sequitur textus interpolatus: Ista ratio in alia forma fiat ex ratione primi,
ADCPMSRIVZf'BDLN A YEHGO:EQU(<f>PPPTitY~µu)
1 essentialiter] add. tamquam a mensura PVZI' 80 A YEG::E quod est impossibile om. D \
ergo impossibile om. P!M!(post est, 2) 2 aliquorum duorum finitorum] alicuius finiti 7t(3µu I
infinitorum AAH:EU I esse] ante duos IVZI' 80 A 0 :E post primos A 0 post eminentia (3) f'LN rep.
post eminentia (3) A 02 om. SRAYBH 2-3 duorum excessorum] alicuius excessi 7t~µu add. esse
CPMIVZI' 80 3 eminentia] praem. excedentia 12 add. vel excedentia AG 4-8 De quinta
via - non potest] om . C!V; 'lf sign.: Extra ca Vacat D'Z2 I' 8101 (om. 02 ) !in. anfractuosa et nota
Sic in originali Doctoris corrigitur µ [NB: V hab. textum De quinta via (4) - excedi (5), sed V 1
om. dico (4) - excedi (5); relicto De quinta via om. V consequenter postea De sexta via (9). D 2Z2
incipiendo Vacat post De quinta via (4), id protrahunt consequenter usque ad De sexta via (9) inclu-
sive. - Cf. quoad totum hoc p. 226 ad 8-9] 4 De quinta via] Quantum ad quintam viam
:E I dico quod] sic dico AG 4-5 di co quod... et arguo sic] arguo sic post via (4) :E sic post
via (4) P*ZA YBHO• [ dico] add. sic A 0 1; et om. Pl] I infinitum] praem. absolute add. absolute
(post potest1 , 5 I) C 3PIZA:E edd. 5 quaecumque perfectio] praem. sed :E add. quae P 7 cap.
l] 1 f'LNAYBIH om. Cl(res<i<. C 3 )M!SRA82 7-8 omnino in pluribus] in p. o. :E 8 potest]
add. Commutatur extensio in intensionem est in quantum discretum in continuum ('lf sign. lin.
anfractuosa) µ 9 De sexta via) Dev. s. A-H Quantum ad sextam viam :E om. V (cf. ad 4-8) I
primo] post arguo R post sic :E om. V!I' A Y 10 scilicet = AD' ita D 2 12 speciebus omni·
bus] o. sp. :E 13-14 in individuis] in individua PAYEG in divinis AH2 14-15 compatitur
infinitatem] post se (15) :E add. necesse R 15 possunt A 0 :E I necessaria P*SRZA 16 ne·
cesse esse] talia (praem. necesse P' praem. necesse esse I' 03 ) PVZI' 80 A YEGI; add. talia CI*I'N2 j ergo
etc.] ergo ::E ergo sunt infiniti dii I2 om. CPVZI' 80 N2 A YBG I est] post falsum CPMS om. A YEH
17 ex quo sequitur om. :E 18-p. 233, 21 Ista - indeterminata =AD ; 'lf text. sign. Additio D 3
F 7 AUGUST., De Trin . VIII c. 1 n. 2 (PL 42, 947-948).
T 1
Cf. ARISTOT., Physic. III t. 63 (I' c. 6, 207a 7-8): «Infinitum igitur hoc est cuius quan·
titatem accipientibus semper aliquid est accipere extr11 »,
DE ESSE DEI ET EIUS UNITA TE 233
Secundo arguo sic, et iuxta istam viam: si sint plura necesse 177
esse 1 , aliquibus perfectionibus realibus distinguuntur; sint illae a
et b. Tune sic: aut illa duo distincta per a et b sunt formaliter necesse
esse per a et per b, aut non. Si non, ergo a non est ratio formalis
s essendi necessario, nee b per consequens: nee ergo ea includens
est necessarium primo, quia includit aliquam entitatem quae non
est formaliter necessitas essendi nee necessaria ex se. Si au tern illa
sint formaliter necesse esse per a et b, et praeter hoc utrumque est
necesse esse per illud in quo convenit unum cum alio, ergo utrum,
10 que habet in se duas rationes quarum utraque formaliter est necesse
esse, sed hoc est impossibile, quia neutra illarum includit alteram;
utraque ergo illarum circumscripta esset tale necesse esse per reli,
quam, et ita aliquid esset formaliter necesse esse per rationem ali,
tatis sic: unum unius rationis se habens ad plura unius rationis non determinatur
1s ad illam pluralitatem, sive ad determinationem certam illorum; non est instan,
tia in natura respectu suppositorum nee in causa respectu causatorum nisi instes
in proposito. Sed deitas erit unum unius rationis, et per te se habet ad plura
unius rationis; ergo ex se non determinatur ad certam pluralitatem singularium,
nee potest determinari aliunde, quia hoc repugnat primo; ergo deitas est in sup,
20 positis infinitis. Ista ratio videtur quad fundatur super hoc quad primitas est de
se indeterminata 2.
ADCPMSRIVzrsoLN A vEHG01;QU(ct>FPp-rny~µu)
l adnot. Ratio Avicennae ct>F1 I arguo] arguitur (Post sic R) CMSRI*Vzr-N om. :E I et = A
aliter C I iuxta istam viam om. :E I sunt :E edd. I plures MSRrN I necesse] post esse (2) :E neces·
saria AEG 2 aliquibus] praem. in D praem. ab AG I sint] sicut DPRr 02 N*AE•HO• om. Vt(pos<
iliac) I illae] istae CPMSRIVZr A-E praem. perfectiones (-ctiores M*) CPMSRI'VZr edd., add. per·
fectiones I2 A oa 3 adnot. Similis ratio ponitur in quaestione praecedente. Memorandum de
instantia de personis divinis V 1 I Tune - et b om. rNt 3.4 Tune - et per b om. z 3 ilia =
AD2S-r ista DTN~ rel!. (om. Z) prry~µu 4 per a et per b om. CMt I per = AD I ergo om.
vrso• I ratio formalis] f. r. vrL:E 5 nee b) b rs' om. PI2Vzrs 2 D•NAYEtHO add. etiam rL I
per consequens: nee ergo =AD (ergo om. D 2 ) per cons. ergo (p. c . e. om. ABt) nee (neque AB*)
CMSRI'rLABGp ergo per cons. nee rry~µu et (om. r 02 ) per cons. nee (n.] non ante est, 6 :E prnem .
igitur r 02 ) Vr 80:E ergo nee (add . et per consequens ante est, 6 pa) PI2ZrN A YHO-. I ea includens = AD
a incl. C incl. a (a om. P2 MSR) rel!. edd. 6 necessarium] esse necesse :E necesse esse -r~µu I
primo) probo AG probatio ~µu om. I2 I aliquam entitatem) e. a. CPMIZ 7 nee] add. est :E I
se] add. et ita per consequens de b A Gy I ilia] ista D*CP2Mivr-L AEG 9 esse om. D*SRprry
~µu I unum] utrumque A 0 10 utraque] utrumque A qualibet utrumque :E I formaliter] post
est Vr 80 AH:E om. AG 11-12 sed- esse om. AY 12 utraque) utralibet CMSRIZA-Y om.
Dt I illarum] istarum D*CMAEG 13-p. 234, l rationem aliquam] a. r. :E 14 unum unius
rationis] unius r. unum D* I se - rationis om. Dt 15 determinationem] add. istam D* I
illorum] istarum D' illarum D 2 15-16 est - natural est in natura alia D' est alia in natura D 2
17 erit) est D I te) se D J se om. D* 20 videtur quod] ut videtur D
T 1 Cf. supra p. 171 nota l. 2 Cf. DuNS ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 97 -98. - Cf. HENrucus
GAND., Quodl. V q. 8 in corp. (f. 166M·N).

quarn, qua circurnscripta nihilorninus esset necesse esse, quod est

irnpossibile 1 •
178 LSeptima via, ex omnipotentiaJ - De septirna via, scilicet ornnipo~ [6]
tentia, videtur quod non sit per rationern naturalern dernonstrabile,
quia ornnipotentia - ut alias patebit 2 - non potest concludi ratione s
naturali ut catholici intelligunt ornnipotentiam, nee concluditur
ex ratione infinitae potentiae.
179 Ta men ex ornnipotentia credita a r g u it u r sic propositurn: si
a est ornnipotens, ergo potest facere circa quodcurnque aliud ipsurn
esse vel non esse, et ita posset destruere b, et ita faceret b nullipo~ 10
ten tern, et sic sequitur quod b non est Deus.
180 Ista ratio non valet sicut q uida m respondent ad earn, quia b
non est obiecturn ornnipotentiae, quia omnipotentia pro obiecto
respicit possibile; b autern ponebatur 3 necessariurn sicut a. Ideo
argl,!itur aliter, declarando sic rationern Richard i II De T rinitate 1s
ADCPMSRIVzr20LN A YEHGoL Qu(w PPTp=y~µu)

3 adnot. Memorandum dist. 42 V 1 (cf. p. 237 ad 16 quoad r 20 ) I De septima via] Quantum
ad septimam viam L J septima] sexta Dvzr 20 *AYB* aliqua AH add. vel sexta P 2 not. alius liber:
sexta µ J scilicet om. AYL 3-4 omnipotentia] praem. de M 2VrLNA0 L 4 quod =ADM
(add. lsta 'M ) quod ista A YHO quod (om. rL!) illa rel!. edd. I sit] procedat L procedit ravzr 20 *
3
A YBHGoi possit A oa praem. procedit sive non T J per rationem naturalem] ratione naturali P J ra·
tionem] viam AG J demonstrabile = AA 01 demonstrari A oa demonstrative L demonstrabilis D
CPMSRITDaLN edd. demonstrabilem (dampbilem I AG) I2 AHG 5 alias] adnot.: infra, dist. 42
et in Quodlibeto q. 7 P dist. 42 roa 42 dist. huius primi et in Quolibeto q. 7 et in Theoremati·
bus tractatu propositionum creditarum (add. omnipotentla theologice est: posse omne non necessar!um se solo
producere, quod philosophi Deo denegarunt u) µu 6 ut catholici] eo modo quo theologi L J intelli·
gunt] credunt p7t"(~µu 8 propositum om. CM 9 potest facere post aliud L J circa om.
Pvzr 20 AY 0 * J ipsum] post vel (10) L om . Pvzr 20 A YB; 10 et1 om. CMSRI*rLN* J faceret]
0
facere CM fieret PA- L edd. 10-11 nullipotens PAL edd. 11 et sic sequitur quod =AD
ergo rel!. edd. 12 Ista] Haec L J sicut - earn = ADITy [post omnipotentiae (13) I(om. l 2 )Ty]
13 omnipotentiae] add. ipsius a Pl'.I>p't"7t~µu 13-14 quia omnipotentia pro obiecto respicit]
quia obiectum omnipotentiae (q. ob. omn . om. LU!) est L 13 pro obiecto] post possibile (14)
AG om. A 8 14 possibile] add. contingens y J ponebatur] ponitur L probatur M J necessa·
rium] necesse esse L J ldeo = AD ldeo (Ergo R Item I2) ex omnipotentia credita (credit• om. M!S
RI!p7t~) rel!. edd. 15 arguitur] post aliter C arguo AL J sic] ante aliter V*r 20 AH ante decla-
rando CPMSRIZrLNA-Hrep.ante declarando Dom. L J rationem]add.factam A 0
F 8 RlcHARDUS A S. VrcTORE, De Trin . I c. 25 (PL 196, 902): u Est autem impossibile plu-
res omnipotentes esse. Qui enim vere omnipotens fuerit, facile efficere poterit ut ceterorum qui-
libet nihil possit, alioqui vere omnipotens non erit. Ecce quales omnipotentes, qui de facili fieri
possunt nulli potentes ... Quam igitur non potest esse omnipotens nisi unus, tam non potest esse
Deus nisi unusl»; BoNAV., Sent. Id . 2 a . un. q. 1 arg. 2 (I 51a); HENRICUS GAND., Summa a. 25
q. 3 in opp. 10 (If. 152A). 12 BoNAV., Sent. Id. 2 a. un. q. 1 ad 4 (I 52b); Gu1L. DE
WARE, Sent. I d . 2 q. 2 in corp. (cod. Florent. nat. A IV 42, llra). 15 RlcHARDUS AS. Vrc-
TORE, De Trin. I c. 25 (pL 196, 902).
1 2 3
T Cf. supra n. 71. Cf. supra n . 119. Cf. supra n. 177.
cap. 17 a: sicut omnipotens per suum velle potest producere quod,

cumque possibile, ita suo nolle potest impedire vel destruere omne
possibile; sed si a est omnipotens, potest velle omnia alia a se esse,
et ita suo velle ipsa in esse producere. Non necesse est autem quod
s b velit omnia illa esse quae vult a, quia voluntas b contingenter se
habet ad illa, sicut voluntas a ad illa quae b vult, si est Deus 1 • Si
autem b nolit illa esse, ergo nullum illorum est. Ergo si sint duo
ornpipotentes, uterque illorum faceret alium nullipotentem, non
destruendo illum, sed prohibendo per suum nolle esse volitorum
2
10 ab alio •
Quod si dicas quasi sophisticando quod concordent in volun, 181

tate sua, quamvis nulla sit necessitas 3 , sed quasi fecerint pactum,
Sequitur textus interpolatus: ubi <licit sic: cc Facile efficere poterit quisquis
a
omnipotens fuerit ita quod omne aliud nihil possit » 4 •
ADCPMSRivzreoLN A veHGOI;QU(<f>FPp-rny~µu)
l 17] 17 (11 D 2) vel ultimo AD ultimo rell. edd. J sicut = ADp7t"(~µu (Post omnlpotens p7t"(~µu) J
per suum velle] per suum velle vel sicut omnipotens suo velle A velle (praem. duo D 2 ) D suo velle
rell. edd. 1-2 quodcumque =AD omne rell. edd. 2 ita =A et ita (ital in ras. A 02 ideo v•re 0 )
rell. (om. D) edd. J nolle] velle (pon. nolle Ma) MS*Rl2V*Zr ABH velle vel nolle AG J impedire vel
destruere] impedire et (et M 2 ) potest destruere vel impedire M 2-3 omne possibile ante vel
destruere (2) re A 3-4 sed - producere = AD si iam habet esse; a ergo omnia possibilia
potest suo velle in esse producere rell. edd. [si - esse1 post destruere (2) re A; iam] causa Z;
potest omnia possibilia :E 0 ; possibilia om. re; suo velle] post producere T suo A 0 ' om. C*(post csse2)
M!SRPV!r A 02 ; producere] praem. scilicet C] 4 necesse est autem] n. a. e. I*Z e. a. necesse
(-ssarlum I:) vreo A H:E 5 omnia illa] i. 0. :E I quae vult a] q. a v. CPMSRIVZr AG sed (praem.
quae a vult A 0 a) potest nolle (voile AB) illa (ista AH) esse A-G:E praem. sed potest nolle illa esse Map
7t"(~µu add. sed (qu!a rL) potest nolle illa (i . n. V) esse CPSIVZr AG J quia] quare D* praem. et
MS*RrLN praem . sed v•reo• 5-6 contingenter se habet] se h. c. CPMRVr praem. ita P
6 illa1 ] ista D*AY add. (ante quia, 5 S) quae sunt a (al om. R add. vult M 2) CPMS*RI*zr-e A 02 add.
quae vult a P7t"f~µu J sicut - illa om. re J voluntas om. V!ro J a] in ras. V 2 add. se habet con-
tingenter rom I ad2 - vult om. I2VZAYBHGO• I b vult] v. b :E sunt b reoNa I si est Deus] si (add.
autem Z) Deus e. CI*Z si b est Deus sicut a :E om. re 6-7 Si2 - esse om. r 0 ! 7 autem]
igitur rN2:E I nolit] non vult r 0 1 noluit re I ergo1 om. I: I illorum] iste D* istorum A eorum CP
MSIZ:E J est] erit D:E J sint] sunt MAE 2 (post duo) 02:E om. A YE'HO' 8 faciet I: facere ABG J alium]
alterum (ante faceret J\:BG) CAYEG edd., om. M J non] add. quidem :E 9 illum] istum D:A Y alium
MSRI*Vr add. in se CPMaravreo A YBGI; J prohibendo] in corr. A B2 perhibendo D faciendo vel
prohibendo P7t"f~µu J volitorum] reliquorum AH praem. aliquod AB 2 11 quasi =AD J sophi-
sticando = AD somniando [not. alius liber (alias u): supponendo µu] rel!. edd. J concordent =
AD concordant rell. edd. 12 quamvis = AD quamvis de hac (hoc !2) PMSRirLN quamvis (in
corr. C 2 quam AH) de hoc rell. edd. I sit necessitas] n. s. CPM om. ro! I fecerunt RV*re 0 •:E
edd. J pactum =ADP pacta rell. edd., add. de concorditer (c.J concordare AY uniformlter M1I2 )
volendo (v. om. P!P) CPM 2IVzreo A YBGI;y 13-14 ubi dicit sic - possit = AD 14 ita
om. D
T 1 Cf. supra n. 156. 2 Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio Id. 20 q. un. n. (1. 12]; Quodl.
3
q. 7 n. [34-35]. Cf. supra n. 180. 4 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. IA d. 2 n. 100.
adhuc probo quod neuter eorum erit omnipotens: nam si a est

omnipotens, potest producere suo velle quodcumque producibile
volitum aliud a se; ex hoc sequitur quod b nullum poterit produ-
cere suo velle, et ita non est omnipotens. Quod autem hoc sequi-
tur, patet ex quarta via 1 , quia impossibile est duas causas esse s
totales unius effectus, quia ex quo totaliter causatus est ab una,
impossibile est quod sit ab alia a.
Lii. - An ARGUMENTAJ
LA. - An ARGUMENTA PRO ALIA OPINIONEJ
182 Ad argumenta 2 • - Primo enim ad illa quae sunt pro alia opi- 10 [71
nione. Respondeo ad auctoritatem Rabbi Moy sis 3 et dico
quod Deum esse unum traditur in Lege; quia enim populus fuit
• Sequitur textus interpolatus: Argumenta quaedam aliquorum 4 ad quaestio-

nem praedictam nolo hie adducere, quibus non oportet inniti, quia sunt solubi-
lia, et forsan aeque concludentia unicum esse angelum in una specie 0 si angelus is
est simplex in essentia sua 6 ; aut si concludant, non tamen ex naturaliter nobis
notis 7. Nee oportet illa adducere ut solvenda, quia non sunt contra conclusio-
nem quam teneo.
ADCPMSRrvzrsnLN A vEaGoL Qu( PPp-rny~µu)
l eorum] illorum v•rsn I erit] est RV*I'BL A 0 L sit PI' 02 (posc omnipotens)N esset I*Z om. r 0 '
2 producibile =AD velle AY possibile rel!. edd., add. et I* 3 aliud] sicut Rom. VI' 80 *AYE
HO*L J ex] et I'L AH pra.em. et PI'N A 02 J hoc] quo L om. A 6 J nullum =AD nullum eorum CV
I'prry~µu nullum illorum rell. 't" 4 est] erit vrs I autem = ADI2 4-5 sequitur = ACP
sequatur rell. edd. 5-6 duas causas esse totales] d. c. t. e. I'LNA G d. e. c. t. P e. (om. I' 8 ) d .
c. t. VI' 80 L 6 totaliter = AD I causatus est] e . c. CPMSRIVZI' A 7 sit] causetur L
10 Ad argumenta] pra.em. Tune P om. CMtSRI'LN A- 6 L add. et PVI' 80 add. tune et IZy J Primo
om. CMSRI'LNAL J enim =AD J ad illa om. MSRA 6 J quae sunt om. I'LN 11 Respondeo]
praem. Ad primum VI' 80 om. L adnot. Summa huius responsionis tangitur super tertium
dist. 37 in solt!tione secundi argumenti principalis; vide etiam bonum processum pro eadem in
Augustine, De quantitate animae, aliqualiter prope principium ubi ait: 'Aliud est enim cum
auctoritati credimus, aliud cum rationi. Auctoritati credere magnum compendium est et nullus
labor' etc. p I Moysis] rescr. 12 om. r-0 L I et= A 12 quod] quia SA 0 * I Deum - quia] quia
A HGz om. CMSRZI'LN A YBG 10Lp7t~µu J traditur = I2I' 02 creditur (-rum 't") ADPI'VI' 80 ''t"Y est cre-
ditum J Lege] add. ibi D J enim =A J populus =AD pop. (philosophus R) iudaicus rell. edd.
13-18 Argumenta - teneo = CPMSRIVZI' AL edd.; lectiones variantes vide in append. B
T 1 Cf. supra n. 172. 2 Cf. supra n. 163-164. 157-160 . 8 Cf. supra n. 163. ' Cf.
DuNs Scorns, Add . magnae I d. 2 pars l q. 4 n. [2]; Rep. IA d. 2 n. 86-88; supra p . 224 , 4-12;
THOMAS, S . theol. I q. 11 a . 3 in corp. (IV 11 la-b); S . contra gent. I c . 42 (XIII 120a); HENRicus
GAND., Summa a. 25 q. 2 in opp. 3. 8 (If. 149L); q. 3 in opp. 3. et in corp. (f. 152A. 153C-D);
5
RICHARDUS DE MEDIAVILLA, Sent. I d. 2 a. l q. l in corp. (I 9va-b). Cf. DUNS ScoTus,
6
Add. magnae Id. 2 pars 1 q . 4 n . [2]; Rep . I Ad. 2 n. 89-91. Cf. DuNs Scorns, Rep. I A
d. 2 n. 89. - Cf. THOMAS, Sent. II .d. 3 q. 1 a. 4 in corp. (ed. Parmen. VI 415b); S. theol. I
q. 76 a. Z a,d 1 <;v 217a). 7 Cf. 01}N~ $<;:oTus Add. ma&nae I d, 2 pars 1 q . 4 n. [2].
1
rudis et pronus ad idolatriam, ideo indiguit instrui per Legem de

unitate Dei, licet per naturalem rationem posset demonstrari. Ita
etiam acceptum est a Lege quod Deus sit (Ex. 3: Ego sum qui sum,
et Apostolus ad Hebr. dicit quod oportet accedentem ad Deum
s credere quia est), et tamen non negatur Deum esse demonstrabile;
ergo pari ratione nee negandum est posse demonstrari per ratio-
nem Deum esse unum, licet 'accepta' sit a Lege. Illa etiam quae
possunt demonstrari utile est communitati tradi etiam per viam
auctoritatis - et propter negligentiam communitatis in inquirendo
10 veritatem, et etiam propter impotentiam intellectus et propter erro-
res inquirentium per demonstrationem, quia veritatibus suis multa

falsa permiscent, ut dicit Augustin us XVIII De civitate Dei. Et
ideo, quia simplices sequentes tales demonstratores possent dubi-
tare cui esset assentiendum, ideo tuta est via et stabilis et com-
1s munis, auctoritas, circa quae non potest fall ere nee falli.
Ad secundam rationem de singulari 1 dico quod aliud est sin- 183
gularitatem esse conceptam vel ut obiectum vel ut partem obiecti,
aliud singularitatem esse praecise modum concipiendi sive sub quo
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;Qu(FPputy~µu)
l instrui per Legem] p. Leg. i. CPM 2 naturalem rationem = ADAG r. n. rell. edd.,
add. sibi D J posset = ADy possit AG potuit CMSRII'LN poterit AB'o potuerit PVZI' 802 (in
corr.)A YE 2 HI; poterat p=~µu 3 est a Lege] a Lege e. RVI' J quod Deus sit] post 3 A OiI; om.
AYE• 0 ' J Ego] add. inquit I: 4 Hehr.] add. XI r 02 add. in spatio relicto vacuo XI cap. AG 2 se-
quitur spatium vacuum in A YB J dicit om. DI: J quod om. VI: J ad Deum om.PA YB•H 0 •I: 5 de-
monstrabile l demonstrabilem DRAE•G unum (demonstrabile rNi) licet acceptum sit a Lege rN A Oi
praem. esse DPMiVZI' 80 A YHI;pµu om. A 0 ' 6 nee negandum est] non neg. e. P none. neg. I:
r
neg. non (non om. 0 *) e. CMSRII' neg. e. non v· I posse demonstrari] post Deum (7) IZ post
unum (7) P dem. posse A 6- 7 per rationem = AD 7 acceptum PM2VI' AI: edd. J etiam
quae] enim quae etiam I: 8 etiam = AD 9 auctoritatis] adnot. Q.uare valet auctoritas
sanctorum A 1 J et] tum I: 10 ct1 ] tum I: J etiam = A J et2 ] tum I: 11 quia] qui I:
12 permiscentur rN permiscuerunt 'l' miscent D' immiscent I: I Dei] c. (add. 41 I;Qi) I: add. c.
P add. cap. 41(41)11Z1412) iuxta finem (i. f. om. 12) IZ 13 demonstrationes CPMRIVZI'A 0 I:
edd. J possent] possunt DP praem. bene y~µu 14 assentiendum] ante esset I: asserendum D*
asserendum vel assentiendum A assistendum ~µ J tuta] data D J et stabilis] post communis (14-15)
V et (add. ideo M 2 ) facilis (pon . et stabilis A Oi) CPMSRIZI' 80 AI: praem. facilis V add. est CPM2SR
1•zr 0 • I et2 ] in ras . M 2 vel SR ut I'Z om. cr 02 15 circa] certa CPMSI2Vr A YB2H sed est
certissima post falli I: praem. certa AD om. R 16 adnot. Memorandum dist. 42 I' 8101 (cf.
p. 234 ad 3 quoad V) J secundam rationem] s. responsionem R secundum I: 17-18 con·
ceptam - esse om. c• 17 obiectum] absolutam R J ut2 om. MSR J obiecti] add. et PIZI' 02
A YEGI; 18 aliud = AC~ ac D aliud est (add. sicut essentia AG') rell. edd. J concipiendi] cogno-
scendi D I sive] in corr. A 02 vel I:
F 3 Ex. 3, 14. 4 Hebr. 11, 6. 12 AuGUST., De civ. Dei XVIII c. 41n.2 (PL 41, 601;
CSEL XL pars I 334, 1-2): « Ubi etsi aliqua vera dicebantur, eadem licentia dicebantur et falsa ».
238 0RDINATIO I DIST. 2 PARS I q. 3
concipitur obiectum. Exemplum: cum dico 'universale', obiectum

conceptum est pluralitas, sed modus concipiendi, id est modus
s b quo concipitur, est singularitas; ita in intentionibus logicis cum
dico 'singulare', quod concipitur est singularitas, sed modus sub
quo concipitur est universalitas, quia quod concipitur, ut conci, s
pitur, habet indifferentiam ad plura. Ita dico in proposito quod
essentia divina potest concipi ut singularis ita quod singularitas sit
concepta vel ut obiectum vel ut pars obiecti; non tamen sequitur
quod essentia possit cognosci ut est singularis, ita quod singularitas
sit modus concepti: cognoscere enim sic aliquid ut singulare, est 10
illud cognoscere ut hoc sicut album videtur ut hoc, et hoc modo
praedictum est 1 quod non cognoscitur essentia divina sub ratione
singularitatis; et ideo in argumento est fallacia figurae dictionis 2 ,
commutando rem in modum.
LB. - AD ARGUMENTA PRINCIPALIAJ 15
184 Ad rationes principales 3 • - Dico 4 quod Apostolus loquitur

de idolis, et ideo de 'diis' nuncupative; et subdit ibi: nobis autem
unus est Deus, quia omnes dii gentium daemonia.
ADCPMSRrvzrsnLN A YEHGo:E Qu(<l> PP P"7'Y~fLu)

1 concipitur] cognoscitur D I universale = D velle AC' plurale C 2 AH• rel!. edd., add. est
singulare ~µu 1-2 obiectum conceptum est pluralitas] p. e. o. c. :E 2 id est] sive :E om. C
3.4 ita - singularitas om. I'Nt 3 in om . D*CM 4 singulare] singularis Av add. est uni·
versale ~µu I modus] add. concipiendi p7')'~µu 5-6 est - concipitur om. R I ut concipitur]
ut sic :E om. P 7 ut om. :E I singularis] singulare DI'LN AE•G 8-9 concepta - singularitas
om. A Ot 8 non] nee CPSRIZAY:E 9 essentia - quod om. :E I cognosci] concipi VI' 80 * I
ut] prout vrsn•LN A 0 I est om. CPMRA- 0 10 concepti] concipiendi DA 0 :E-ryu I cognoscere]
concipere rsn•LN I enim om. AEHG I sic om. P*(post aliquld)M:E I singulare] add. est A Y add. ita
quod singularitas sit modus concipiendi :E 11 illud cognoscere = AI'L illud singulare cogno·
scere rN cognoscere (add. illud v•r 02 ) DVI' 80 cognoscere illud rel!. edd. I album] praem. secundum
multos A 0 • add. secundum multos (post hoc1 VI' 80 ; multos] aliquos F) cp•pvzrso A Y:E 12 prae-
dictum est] dictum (rescr. P 6) est prius PIZ I sub ratione] ut :E 13 singularitatis] singularis
DCMSRVI' 80 A:E add. vel sub ratione singularitatis ABHG add. r .....1 A 0 * add. vel singularis 't"
13-14 et ideo - modum] om. A Y; 9T sign. litteris a-b v• 13 et ideo] et hoc modo in ras. A 0 ~ I
argumento] isto P I fallacia figurae] figura (pon. fallacia AHa) A-Y't" 14 commutando - modum]
om. AB!H0 1 commutando modum in rem vel e converso A 0 • 16 rationes principales] primum
principale I: add. ad primum (primam R add. ultra argumentum P) CPRIZ add. ad Apostolum MS
v• A- 0 add. Apostoli A 0 17 idolatris vzr A:E idolatriis 't" I et2 ] uncle r 0 •I: om. r 0 ' I ibi]
ibidem CPM om. ro!N statim r 0 • 18 quia] et I'LN praem. et r 02 I daemonia] add. in psalmo
CPMSRI*zroa
F 17 I Cor. 8, 6. 18 Ps. 9S, 5.
T 1
Cf. supra n . 164. 2 Cf. ARISTOT., Soph. elenchi I c. 2 (c. 4, 166b 10-14). 3 Cf.
supra n. 157-160. 4 respondet ad primum, cf. supra n. 157.
Ad secundum 1 dico quod consequentia non valet, quia nu- 185

merus non est talis modus significandi grammaticus sicut alii modi
grammaticales, qui praecise dicunt modum concipiendi rei absque
aliqua realitate correspondente tali modo concipiendi; uncle dicunt
s praecise aliquid in re a quo moveri possit intellectus ad talem mo-
dum concipiendum a. Sed numerus vere includit rem subtractam;
uncle sequitur 'homines currunt, ergo plures homines currunt'.
Sed non sic de aliis consignificatis nominis vel verbi, quia non
sequitur 'Deus est, igitur Deus est masculinus' b, quia ad mascu-
10 linitatem sufficit aliquid in re a quo iste modus concipiendi possit
accipi, puta activitas. Dico ergo quod illud solum 'Dii' conceptum
sub modo plurali includit contradictionem, quia modus conci-
piendi repugnat ei quod concipitur sub modo. - Cum igitur pro-
batur consequentia quia idem includit singulare et plurale 2 , dico
1s quod singulare includit illud sub modo concipiendi convenienti
• Sequitur textus interpolatus: quamvis illud motivum non sit aliquid in re:
masculinitas enim non requirit aliquid masculinum in re, sed aliquid correspon-
dens masculinitati, scilicet potentiam activam vel aliquid huiusmodi 3 •
b Sequitur textus interpolatus: sequitur 'plures homines sunt, ergo plura ani-
20 malia rationabilia', sed non sequitur 'Deus est generans, ergo Deus est mascu-
lini generis'.
ADCPMSRIVzranLN A YEHGOL;QU(<l)FPp=y~µu)
2 signifieandi] eognoseendi AD I grammatieus] grammaticalis ZA YL:'t" grammatiealiter CPM
s1rLNAEHOP7t')'~µu generaliter R I sicut = ADrLN quales (add. sunt P 2PV1 ) CPMSRivzraop7t')'~µu
quales sunt AL:.. 3 grammaticales] generales rLNtA y praem. generales L: pon. generales M 1 I
qui] quae P* quia rLN• I dieunt] post modum SR post concipiendi PZ post rei CMI* I rei]
rem P'VI' A 03 (om. 03 ) om. P 212 A YBHGoi 3.4 absque - concipiendi post concipiendum (6) AG
4 aliqua realitate] aliquo (alio ZAYBHL:) reali (r. pose correspondente L:) ZAYEHGO*L: 4-6 uncle -
eoncipiendum] om. ZA YBHOt7t~; '!I sign.: litteris a-b V2(texr. «mg.) punctis µ 4 uncle] nee (unde
nee P3) CP2MI'N AGL; add . nee I add. non rL 5 praecise = AD 6 concipiendum = Aµu
concipiendi A 0 1 rell. (om. ZAYEH) P't"J" I numerus] add. ille A YL: I subtractam] substractarn D 2C'
rs AE 2 HGL: edd. abstractam PMSRI'ZAYB/ substratam C 2I2I'N 2 7 sequitur] add. quod D I
ergo - eurrunt om. D' 8 sic] praem. sequitur A 0 L:.. praem. est p7t')'~µu add. est SRI I sic -
non om. ZA YBHOt I eonsignifieativis L:µu signifieatis C*M eonsignatis R I quia] qui ra• uncle A 0 1
L't" I non2 ] bene AD 9 est1 ] add. maseulini generis PAHaG<'J:>'t" add. generis maseulini P7t"f~µu I
igitur Deus est om. L;U• I masculinus] ante est CPMSRIZAYO masculus Cl2I' 0 AL: 9-10 maseuli-
nitatem] comp. (masculinitatem vel masculitatem 1) CMSRVI'" 8 A YGO masculitatem 10 in re] in
ras. AE 2 in se M scire Z I iste] ille (pose modus L:) AD 2SIZI'LNAEHOI; I possit] post aecipi (11)
L: posset CPMSIZA-Y 11 solum] subiectum MV*I' 80 A GO<l) edd. substantivum in ras. I2
13 modo] praem. tali 12 add . ineompossibili ~ 14 quia] quod vrao A YGOI; 15 singulare
includit] i. s. I: I illud] om. CPMSRPvzrainLN•AL: rem raa 16-18 quamvis - huius-
modi = AD 17 sed] licet A 18 vel] nee D 19-21 sequitur - generis = A-Y
20-21 masculini] masculi AH•O
T 1 Cf. supra n. 158. 2 Cf. ibidem. 3 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. I A d. 2 n. 106.
240 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 1 q. 3
ipsi concepto, sed plurale includit illud sub modo impossibili illi
concepto; et ideo singulare includit rationem quasi in se veram
prout includit conceptum et modum concipiendi, plurale autem
prout includit ista duo includit rationem quasi in se falsam. Et
ideo non sequitur quod plurale sit verum de plurali sicut singulare s
de singulari, quia de eo cuius est ratio in se falsa nihil est verum 1 •
186 Per illud patet ad aliam probationem 'quo maius cogitari non
potest' 2 , quia non sunt Dii cogitabiles sine contradictione, quia
modus repugnat rei conceptae; et ideo maior est glossanda sicut
prius est dictum in quaestione praecedenti 3 • Ad sensum autem 10
et veritatem requiritur quod ratio subiecti non includit contra,
dictionem, sicut dictum est in quaestione secunda huius distinc,
tionis 4 •
187 Ad tertium 5 dico quod illa maior propositio non est prima,
sed reducitur ad istam 'omne imperfectum reducitur ad perfectum' 6 ; 1s
et quia omne ens per participationem est imperfectum, et tantum
illud ens est perfectum quod est ens per essentiam, ideo sequitur
propositio illa a.. Haec autem maior de 'imperfecto' sic ha bet dis tin,
• Sequitur textus interpolatus: scilicet quod 'orrme ens per participationem

ADCPMSRivzrBnLN A YEHGoL qu( PPpmy~µu)
1 conceptui czrN2 A YE•HO I sed plurale] pl. autem L om. AG 1-2 illud - includit om.
rB;: 1 sub] add. tali PM* I incompossibili I2VI' 01 N2 AL edd. 2 conceptui CP2 VI'B~DN2
A YB•HGO I ideo singulare] illius singularis P'M;:SRI* ideo illud singulare P2 p1tY~µu I quasi] ante
rationem R post se L 3 modum concipiendi] c. m. L 4 ista] illa D 2 CPMSRIZL I quasi in
se] in se q. (q .] a D) D*L 7 illud = AD idem rel!. edd. I aliam probationem] pr. a. CPM I
maius] magis CL I excogitari DSRI'LN AL 8-10 quia1 - praecedenti] om. ZAY; 'ff sign. litteris
a-b V 2 (rext. «mg.) 8 non sunt Dii] Dii n. s. L I cogitabiles] cognoscibiles AEHO;: praem. plu·
raliter A 0 ~ 9 conceptae] et conceptui AB•HO 10 est dictum =A est D supra !(om. !2) est
expositus Anselm us L r . . .1 A 0 (om. A 02 ) I in quaestione praecedenti] ad Anselmum (add . In qua<>
stione praccedenti quod D eus est quo maius cogitari non patest. scilicet sine contradictione A Oii ) A-Y add. ad An ..
selmum -r 10-11 sensum autem et veritatem = AD assensum autem et verit. VI' veritatem
autem rel!. edd., add. propositionis cpapyzr-LAY edd., add. positionis L 11-12 non inclu-
dit contradictionem] sit in se vera zA-GL praem. sit in se vera et (ct] om. I~ add. quod AG) PA G~
µu add. sive quod (s. q.] sed y) sit in se vera vrB 0 y 11 includat c 2 vrBnN2 A G-.~µu includens I2
12 in om. L 14 tertium] tertiam M secundum V quartum AH2 I maior propositio] p. m. L
15 -16 reducitur2 - imperfectum om. rB;: 16 omne om. PVI' 0 * I tantum] tamen A 0 *LQ•U
17 illud ens est perfectum] est i. p. ens M' est i. ens p. C *PM1 i. (idem Lu) est ens p. VI'B 0 L
18 propositio illa =AD (illa] ista D) prop. illa maior de imperfecto rel!. edd. [ prop. post maior
-r; illa] ante prop. rBL ista (ante prop . vrN A Y) vrN A; de imperfecto] de participatione 1tY~µu
2 3 4
T 1 Cf. supra n. 30. Cf. supra n. 158. Cf. supra n. 137. Cf. supra
n. 30. 5 Cf. supra n. 159. 6 Cf. ARISTOT., De caelo I t. 12 (A c. 2, 269a 19-20): " Per-
fectum ... prius natura imperfecto »; BoETHIUS, De consol. philos. III prosa 10 (PL 63, 764; CSEL
LXVII 64, 24-26): «Omne enim quod imperfectum esse dicitur, id imminutione perfecti imper·
fectum esse perhibetur ».
gui: aliquid est imperfectum secundum perfectionem simpliciter,

quae non necessario habet imperfectionem concomitantem, quia
non includit in se limitationem, sieut 'hoc bonum', 'hoc verum',
'hoc ens'; et huiusmodi imperfectum reducitur ad perfectum eius,
s dem rationis, scilicet 'bonum', 'ens' et 'verum', quae important
perfectiones simpliciter. Aliquid autem est imperfectum secundum
perfectionem non,simpliciter, quae de ratione sui includit limi,
tationem, et ideo necessario ha bet imperfectionem annexam, ut
'hie homo', 'hie asinus'; et huiusmodi imperfecta non reducuntur
10 ad perfectum per essentiam absolute eiusdem rationis sieut ad
rationem specifi.cam, quia ipsa adhuc includit imperfectionem,

quia limitationem, sed reducuntur ad perfectum primum quod
continet ea supereminenter et aequivoce 1 • Quod ergo imperfectum
est primo modo, reducitur ad perfectum simpliciter secundum
1s perfectionem illius rationis, quia aliquid secundum istam rationem
potest esse simpliciter perfectum. Quod autem est imperfectum
reducitur ad ens per essentiam' quod est perfectum. Ut igitur vere possit sequi
conclusio 2.
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGO:E QU(cI> PP P'rn)'~µu)
om. zrs 02 AEHO] I Haec autem maior] Sicut autem maior A 0 ' om. AY 02 I de imperfecto] de
perfecto A om. PtMSRitVrLN add. quae A 02 18-p. 241, l distingui =AD intelligi rel!. edd.
19-p. 241, 18 scilicet - conclusio = AD adnot. Nota quomodo intelligitur 'tale per participa·
tionem reducitur ad tale per essentiam' (rep . simili modo in mg. inf.; adnot. ultra: V!de Thomam pr!ma parte,
quaest. 44, art. 3, In solut!one 2 ro2) ro2
1 esse C*PM*IA G• 3-6 sicut - simpliciter] om. ZAYBH:Et 9T sign.: Vacat rm litteris a-b V 2
(text. et mg.) 3 sicut = AD ut rel!. (om. ZAYEH:E) edd. 4.5 et - verum om. A ot 4 et
huiusmodi] et huius DRr 8 et hoc (add . est AG*) A GcI> add. et hoc vrso I imperfectum] imperfec·
tio A I perfectum] add. aliquid R 5 rationis] ordinis vel rationis i; 6 perfectiones] perfec·
tionem P2V probationes D I simpliciter] add. per essentiam AG I est om. vr 0 • 7 non-simpli·
citer] simpliciter D* A 0 * add. sed secundum perfectionem plT'([:lµu j de ratione sui om. zrsnt A Y
7-8 limitationem] in ras. rs2 add. ut hie homo (add. et hie equua i;) A 0 i; 8 ideo] de ratione
sui v add. de ratione sui rLNA 02 I habet] add. in se CP2I2 r 02 AY 8-13 ut- aequivoce] post
modo [p. 242, 1, loco non reducitur (p. 242, 1) - perfectionem (p. 242, 5)] :E om. ZA YBHOti;;
9T sign. litteris a-b V2(text. et mr.) 9 hic11 vel (add. h1c r 02 >vrso I asinusJ lapis :E 9.13 et
huiusmodi - aequivoce om. <Vp7t~µu 9 huiusmodi] huius DMS hie cum (c. om. A G2) A 0 j im·
perfecta] imperfectio A 0 om. !: 10 sicut] puta !: 11 ipsa] illa !: om. CP*MSRI I includit]
ante adhuc !: includunt D 2Vrsn•LNA 0 1 13 Q.uod ergo om.!: 14 est om. P*!: I perfectio·
nem vrso•LNcI> 14·16 simpliciter - perfectum) eiusdem rationis Ut {ut om. !;Ut) hoc bonum,
hoc verum, hoc ens ad bonum, verum et ens perfectum simpliciter, haec enim important per·
fectiones simpliciter !: I secundum - simpliciter om. Dt 15 istam] illam {post rat!onem A•Y)
CP2vr A·Y primam P'M add. primam IZ 16 potest esse] est (praem. potest esse vel A 01 ) A 0 I
Q.uod autem est om.!: 16-p. 242, 1 Q.uod - perfectum om. V 17 Ut igitur vere possit]
Nee possit vere D
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Lectura Id. 2 n. 131. 1

Cf. DuNs ScoTUs, Rep. I A d. 2 n. 104.
Duns Scotus, Ord!nat!o 16

secundo modo, non reducitur ad aliquid perfectum secundum

perfectionem eiusdem rationis; quia enim illa imperfectionem
includit, ideo illa non potest esse perfectum simpliciter, propter
illam limitationem, sed reducitur ad aliquid simpliciter perfectum
aequivocum, eminenter includens illam perfectionem. Et ideo s
bonum imperfectum reducitur ad perfectum bonum, sed lapis,
qui est imperfectus, non reducitur ad lapidem perfectum simpli,
citer, sed ad summum ens et ad summum bonum, quae includunt
virtualiter illam perfectionem 1 •
188 Ad ultimum 2 di cit u r quod plura bona finita sunt meliora 10
paucioribus bonis finitis, non autem plura bona infinita.
189 Sed hoc non videtur respondere ad argumentum, quia quae,
cumque si essent meliora essent videntur ponenda esse in entibus,
et maxime in ente supremo, quod est 'necesse esse', quia ibi quid,
quid posset esse, bonum est et necesse est ibi esse; sed plura bona 1s
infinita si essent, essent meliora; videtur igitur quod plura bona
infinita sunt ponenda in natura summi boni.
190 Ad istud respondeo quod cum dicitur in maiori 'ilia quae si
ADCPMSRivzrBnLN A vEHGOI;QU(c;I>FPp=y~µu)
1-5 non - perfectionem om. I: (cf. p. 241 ad 8-13) 1 reducuntur CPM J perfec·
tum] praem. simpliciter zrBDAY add. simpliciter AG-r~µu 2 eiusdem rationis] illius r. AH
add. scilicet ad rationem (ad rat. om. AG) specificam PAG 0 -rµu J illa] ista (istam P) PM'I illam
M 2 AEHG 3 includunt D 2vr-N I illa = AD 2 ista D' secundum istam PMh secundum illam
(ilia V) re!!. (quoad I: cf. ad 1-5) P1tY~µu J esse = AD aliquid (ante n o n AY) esse MVI'LNA Y esse
(om. P') aliquid (e. a. post perfectum A 0 ) re!!. (quoad I: cf. ad 1-5) edd. 4 illam] istam D* om.
CPMSRIZAYEHGO?(post limitationem) edd. J reducuntur CPMI'LN 5 illam] istam PMIAY ipsam
-r om. R I imperfectionem DABH J Et ideo] Uncle I: 6 bonum2 ) ante perfectum CMIVZrBn
AYH om. P add. simpliciter M a I sed] sicut CPMSizrnzLNA 02y sed sicut A 0 ' sed sic -r~µu autem
post lapis I: 7 qui est om. I: I imperfectus) add. idea M add. bonus rNA 02 add. vel homo I: I
reducuntur M *:E J lapidem] add. vel hominem I: 7-8 simpliciter] add. quia secundum istas
perfectiones non potest aliquid esse perfectum simpliciter (quia - simpliciter om. :EU') cum limita·
tionem includant I: 8 sed] add. reducuntur I: J ad2 om. I: J quae includunt] quad includit
2
CM I2 AHO qui includit ABG quad continet (c . post virtualiter, 9) I: 9 illam perfectionem] illas
perfectiones I: 10 dice I: I plura bona] b. p. CM:E 11 finitis om. vrBDAYBH•O•
12-13 quaecumque] add. bona I: 13 essent meliora essent = A essent essent meliora SIVZ
rB AEHG:Ep-r1tY essent (praem. essent rna add. essent c aM irN') meliora (m. in ras. A 02 ) rell. ~µu add.
plura quam pauciora et ita I: J esse om. VI' 14 necesse esse] esse (ens :EU) n. I: 15 bona
om. CMSRI' 16 essent2 ] videntur esse P om. I'Nt A 0 tu J essent meliora om. D' J videtur igi-
tur] i. v. CI: 16-17 videtur - infinita om. D J plura bona infinita om. I: 17 sunt] sint I:
add. igitur D ponenda] posita P om. c:I> J in - boni om. D 18 Ad istud respondeo] Diec
ad istud I: I istud] in ras. V 2 illud PA praem. illud M I quod om . vrBn
F zo BoNAV., Sent. Id. 2 a. un. q . 1 ad 2 (I 52b).

DE ESSE Dm ET mus UNITATE 243
essent essent meliora sunt ponenda ibi', dico quod aut per ly 'si'
implicatur positio possibilis, aut positio incompossibilium. Si
primo modo, dico quod maior est vera et minor falsa, quia impli-
catio illa in minori non est possibilis, sed incompossibilium. Si
s autem ly 'si' implicet positionem incompossibilium, tune minor
est vera et maior falsa; quae enim non essent meliora nisi ex posi-
tione ineompossibilium, non essent meliora, nee etiam sunt bona,
sicut illud quod non est nisi ex positione ineompossibilium omnino
non est, sicut nee illud positum a quo dependet.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGoLQu(PPp-rny~µu)
1 ibi] enim D' ita I'L om. D 2VI'BD A I quod om. vr 0 I aut] ante implicatur (2) ABrnG om.
AB' j ly) hoc A I si) in ras . A 02 om. AHLU* 2 positio1 ) ratio L I possibilis) impossibilis M'
possibilium prry~µu I aut positio incompossibilium om. D ' I incompossibilium) incompossibilis
RI'LN A G0 2LU 3 dico quod] sic L I minor) add. est D 4 illa] ista vr I est om. A I possibi-
lis) possibilium prry~µu I sed] add. est D I incompossibilium] impossibilium P compossibilium
A 0 * incompossibilia R-r 4-5 Si - incompossibilium] Si secundo modo L 5 ly) praem. per
p•rN om. A 0 I implicat R vrBo implicatur rN I positionem] propositionem D* positio rN ratio-
nem P I tune = A sic L 5- 7 minor - incompossibilium om. I'B 6 maior] add. est DRZ
AB 0 -r 6-7 nisi - meliora om. D ' 7 non] nee PMVI'BD•N2 I non essent meliora] om . R
add. quia r 0 i I etiam om. CMSR 8 sicut] sed (pon. s!cut et Ci) CPMSRI*I'D 2Npy 9 posi-
tum] ponitur (Pon . est Mi) MSAB 2(in cOTT.) 0 ponit R potest AH potest (ante illud ZAY) esse (Post depen.
dee I'LN) CP2ZI'LN Av esse potest I2 est p7t~µu add . ponitur esse post dependet A 02 add. potest esse
post dependet vrBD add . est y I dependet) sequitur in S: Item, quod sint (p. 248, 13) - necesse
esse (p. 249, 3), deinde Item , nihil (p. 247, 9) - secunda persona (p. 248, 12), denique Ad-op-
positum (p. 249, 4)- ergo etc . (p. 249 , 9) sed transpon . Si post plures essentiae (p. 247, 8) totum
istud adnotando: totum istud ponatur inferius ad tale signum 'lf · - Cf. p. 245 ad 10-p. 249, 9 et
p. 247 ad 9-p. 248, 12
fPARS SECUNDA
DE PERSONIS ET PRODUCTIONIBUS IN DEO
QUAESTIO 1
UTRUM POSSIBILE SiT CUM UNITATE ESSENTIAE DIVINAE
5 ESSE PLURALITATEM PERSONARUMl
[Q. 4] Circa 1 secundam partem huius distinctionis quaeritur primo 191

[l]
utrum possibile sit cum unitate essentiae divinae esse pluralitatem
personarum 2 •
Quod non:
io Quia a quaecumque uni et eidem sirnpliciter sunt simpliciter
a Loco Quia (10)- ergo etc. (p. 249, 9) a Duns Scoto relinquitur spatium vacuum .
ADCPMSRivzraoLNAYEHGOI;QU(<J>FPP=Y~µu)
6 adnot. Quaestio 4 A 1 et multi 6-p. 249, 9 Circa - ergo etc.] om. AY; '!f sign.: Album in
originali et litteris a-b ya Deficit media columna A Ya (cf. ad 10-p. 249, 9) 6 distinctionis quaeri·
tur primo] in qua Magister agit de pluralitate (personalitate L;Q) personarum et productione earum ,
quaeruntur quattuor: primum est I: not. alius liber (a. I. om. u): Circa secundam partem huius di-
stinctionis in qua Magister agit de pluralitate personarum et productione earum, quaeruntur quat·
tuor: primum est utrum cum unitate divinae essentiae simpliciter fiet (stet u) pluralitas personarum .
Arguitur quod non, sic: Quaecumque etc. µu I quaeratur CPM I primo om. IZA 7 possibile
sit om. AI: I divinae om. DCMSRI•vzraoLN!I; I esse =ADV stare (praem. simpliciter C) CPMSRIZ
prry~µu simpliciter stet (st .•. I:) A-YI; simpliciter possit stare T I pluralitas vr A-YI;._ 9 Quod
non] praem. Arguitur PABHG add. sic AEGO 10-p. 249, 9 '!f Quia quaecumque - ergo etc.
sign. Pro ista quaestione quoad argumenta usque ad sequentem est album in libro Scoti A 1
(cf. ad 6-p. 249, 9); hunc textum habent sequenti modo: Item, quod sint (p. 248, 13) - necesse
esse (p. 249, 3); Item, nihil (p. 247, 9) - secunda persona (p. 248, 12); Ad oppositum (p . 249,
4)- ergo etc. (p. 249, 9); Quia quaecumque (p. 245, 10) - plures essentiae (p . 247, 8) AE'G':Eu
Quia quaecumque (p. 245, 10) - secunda persona (p . 248, 12); Ad oppositum (p. 249, 4) -
ergo etc. (p. 249, 9); Item, quod sint (p. 248 , 13) - necesse esse (p. 249, 3) AG2 Item, quod
sint (p. 248, 13)- necesse esse (p. 249, 3); Item, nihil (p. 247, 9)- secunda persona (p. 248,
12); Quia quaecumque (p. 245, 10) - plures essentiae (p. 247, 8); Ad oppositum (p. 249 ,
4) - ergo etc. (p. 249, 9) AE20I;Q [quoad S cf. p. 243 ad 9; cf. etiam p. 247 ad 9-p. 248, 12]
10 adnot. VII Topicorum c. 3 et I Elenchorum c. 4 et I Physicorum t. c. (c. om. u) 17 et IV Me-
taphysicae t . c. 3 et I Priorum implicite habetur et communiter allegatur µu I Quia] Item AEGO
Praeterea I: [lectiones variantes in ABGOI; intelliguntur ex transpositione, de qua immediate antea]
om. AH add. non M• I uni et eidem] eidem I: eidem (uni et eidem A 02 ) naturae A-Y 10-p. 246,
1 simpliciter sunt ... eadem1 ] sunt simpl. eadem AH 0 'I: sunt eadem simpl. AEG sunt simpl. uni
et eidem naturae eadem A 02 [post quaecumque (10) hi omnes] 10 simpliciter2] post sunt
(p. 246, 1, sed rep. suo loco r 02 ) PVI'B0 A-Y om. D 2RI'N rep. post sunt (p. 246, 1) I: 11] cf. notas
criticas ad _10-p. 249, 9
T 1
Pro n. 191-196 cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 2 n. 136-141. 2
Cf. DuNs Scoros,
Lectura Id. 2 pars 2 q. l; Rep. IA d. 2 pars 3 q. 4,
eadem, inter se sunt omnino eadem 1 • Et additur 'simpliciter', quia

si sint eadem eidem non simpliciter sed secundum quid, vel si
eidem simpliciter sint eadem solum secundum quid, non oportet
illa esse inter se simpliciter eadem. Sed personae divinae sunt sim-
pliciter et omnino 'eadem' essentiae divinae, quae in se est omnino s
et simpliciter eadem; ergo etc. Maior patet, quia per earn tenet
omnis forma syllogistica, et hoc syllogismi perfecti2; de se est evi-
dens, quia in praemissis notantur extrema in medio coniungi, et
ex hoc solum concluditur identitas extremorum inter se in con-
clusione; tum quia oppositum praedicati destruit subiectum, quia 10
si non ·sunt eadem inter se, non sunt simpliciter eadem in tertio.
Minor etiam patet, quod ipsa essentia sit simpliciter eadem, quia
ipsa propter summam sui simplicitatem est quidquid habet, secun..
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGOI;QU(FPpntyf3µu)
1 inter se] post eadem2 PVr 80 praem. ipsa :E I omnino om. PVr 80 AEHGO*I; J Et additur]
Et (Ideo ) dico A-Y:ET Dicitur u I simpliciter] add. ad excludendum (-dam vrBDAG) identi-
tatem secundum quid caprvzrB 0 mA-YI; edd. 1-3 quia - secundum quid om. pt 2 si
sint] si (post sint AE* om. A 0 *) sunt A-Y sic :E J sint - si om. P~ 2-3 eidem - eadem om. D'
M' 2 eidem] post quid (3) AEHGO• eisdem C* alicui M~ uni et eidem :E add. et cr 02 I non
simpliciter sed secundum quid] secundum quid et (et om. I*) non simpliciter IZ 2-3 non -
solum om. Al: J vel - secundum .quid om. V 3 oportet] valet A 02 4 illa] ista D * ea
cA-Y om. :E I esse inter se] inter se esse vr A-Y I divinae om. AEHGO• 5 eadem - omnino
om. I;U! I eadem =A eadem eidem rB eaedem eidem r 0 eaedem (in CIYTT. AE 2) M 2 AEHO idem
(post divinae AG) D 2M '1: 0 ~ rell. (om. A Y) edd. J essentiae] naturae A EHO J divinae om. :E QU~ 5-6 in
se est omnino et simpliciter] in se et o. e. s. CPMSIZ in se e. s. et o. D in se et s. o. e. R
e. in se o.(o.om.AG) et s.(ets.om.A0 *)AG 0 e.in se s. et o. :E 6 etc.] omnino (simpliciter
ante eadem in hac lectione :E) inter se sunt (s.) ante inter :E om. A E*) eadem et per consequens non di·
stinguuntur personae divinae (pers. div. om. AEHO) ab essentia A-YI; J patet] probatur A-YI; add.
tum M ar 02 A-Y edd. 7 omnis om. AEHO•I; J syllogistica, et hoc] syllogismi, et hoc P syllo-
gistica forma (f. in ras. A G2 ) AG om. ovrBD!LNAEHO!l; edd. I syllogismi perfecti = A syll. perf.,
qui AEG syll. perf., quod :E syll. perf., quae (quia Pr 8 ) forma (f. om. AH 0 *) rell. (om. AY) edd.
8 in praemissis post extrema A-YI; J notantur] ante in medio AEGO nominantur D* vocantur M*
R Jin medio coniungi] c. in m. :E 9 solum om. RVrBD*LNA-GI; 10 tum] cum M* praem.
item A-Y om. C add. etiam :E J subiectum] oppositum subiecti R 11 sunt1 om. SA J eadem1 ]
idem (pon. eadem A 02 ) A-Y add. omnino p7tf3µu J sunt2 om. AEG J in tertio] alteri AEHG eidem
simpliciter I;QUa alicui eidem omnino alicui eidem (add. omnino p) simpliciter (s. om. y) pity[3µu
om. A 0 !(ante eadem2 ):E 0 ' 11-12 in tertio - eadem om. Dt 12 etiam om. vrBD•LNA:E I pa-
tet] probatur A-Y:Ep7tf3µu add. scilicet IZy J quod] quia SRrL J quod - eadem om. P!A-G:Ep7tf3µu
13 ipsa] essentia :E essentia divina A 0 om. AG add. essentia P add. essentia divina pityf3µu J
sui] suam (ante summam A EGI;) A EHGI; sibi R om. A 0 p7t[3µu J simplicem R
T 1 Cf. ARISTOT., Soph. elenchi I c. 4 (c. 6, 168b 31-32): « quae uni et eidem sunt eadem et
sibi probamus esse eadem"; Topic. VII c. 1 (H c. 1, 152a 2-3): «ea quaecumque simpliciter eadem,
et generationes eorum et corruptiones eaedem". 2 Cf. ARISTOT., Anal. priora I c. 3 (A
c. 4, 25b 32-35), « Quando igitur tres termini sic se habent ad invicem ut postremus in toto
sit media et medius in toto primo, vel sic vel non sic, necesse est extremitatum esse syllo·
gismum perfectum ».
DE PERSONIS ET PRODUCTIONIBUS IN DEO 247
dum Magistrum Sententiarum distinctione 8, et secundum Augu-

stin um X De civitate Dei cap. 11.
Item, essentiale et accidentale dividunt totum ens 1 • Quidquid 192
ergo est in aliquo, aut est idem sibi essentialiter, aut accidentaliter.
s Sed quod distinguit personas non est accidens essentiae (quia nihil
sibi accidit), igitur essentiale; ergo est sibi idem essentialiter. Sed
quod essentialiter est idem essentiae, multiplicato illo multipli-
catur essentia; ergo si plures personae, plures essentiae.
(21 Item, nihil ponendum est in entibus - et maxime in summo 193
10 bono - quo non posito nihil perfectionis deficit universe; sed ali-
qua persona divina non exsistente in essentia divina nihil perfectio-

nis deesset universe; ergo pluralitas talium non est ponenda in
Deo. Probatio minoris: si secunda persona non esset, quidquid
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:EQu(FPp=y~µu)
1 Sententiarum = A J secundum om. A:E 2 X] XVI (Pon. X M 2) CPMI'ZrL XI I2..c-~µu II
A 0 ' X vel XVI A 02 XVIII y om. A- 0 :E J De civitate] Civitatis DVr 80 om. R J Dei om. DCPMR
A:E J 11] to I2~µ.u 9 T 2 c'I> om. :EU add. Similiter alia (Sim. a.) Secunda AEHG) pars minoris probatur
(p.) patet rN!A-Y edd.), quia ipsa est in se ipsa (!. om. VAEHG:Eprry~µu) omnino (o. post est V) sim-
plex et indivisibilis (individualis :E), ergo etc. (etc. om. :E) DPM 2IVzrsoLNaA-Y:E edd . 3 Item]
Praeterea :E Secundo sic prry~µu 3.4 Quidquid ergo] Ergo q . A-Y:E 4 idem sibi] s. i.
CPMSRIZ J essentialiter, aut accidentaliter] ac. aut e. D:E 5 Sed] add. illud PIZA-Y:E J ac·
cidens] accidentale (pose essentiae A-Y) I2A-Y:Eprry~µu J quia] praem. patet AEHO:E 6 sibi acci·
dit] accidit essentiae R essentiae accidit AG est sibi (s.J ibi :E) accidentale (a .) addit i Z) I2ZAEHO:E
add. ergo (om. -r) illud quod distinguit personas, est idem essentiae A G-r I igitur - essentialiter]
igitur essentiale :E igitur etc. (praem. igitur - essentialiter A 0 •) A-Y J essentiale] praem. est CPIVr 80
add . erit DJ est sibi idem] e. i. s. (s. om . M') PMIVZrA 0 l i.e. s. C 7 essentialiter est idem]
est id. ess. A-Y:E J multiplicato illo] si multiplicatur AEHGO•:E 7-8 multiplicatur] multiplica·
bitur vr om. :EU• 8 plures1 ] praem. sunt A-Y:E edd., add. sunt PIZ add. sint M' I plures2 ]
praem. erunt A EGO:E praem. sunt prry~µu praem. essent -r add. sunt PIZ add. erunt AH J essentiae]
add. in tribus personis AG 9-p. 248, 12 Item, nihil - secunda persona] post necesse esse
(p. 249, 3) CPMRI*vrsonN [quoad S cf. p. 243 ad 9; quoad A8G 0 :E cf. p. 245 ad 10-p . 249, 9]
om. Z 9 Item] Praeterea :E Tertio sic prry~µu J ponendum est] e. p. DCPMSRir-NA-Y J
summo] primo D om. P' 10 bono om. D-r J deficit] deficiet I deesset -r J universe] praem. in
DR vruAE•H:E add. igitur pluralitas talium non est ponenda (cf. 12) D 10-12 sed - universe
om. A Gt:EU• 11 divina1 om. AEHGJO*-r J exsistente in essentia divina] posita D 12 dees·
set] deest DCy add. in DrLprry~µu 12-13 in Deo om. D 13 si] praem. quia DP2Vr om.
A 0 • add. enim :E 13-p . 248, 2 si - quia] si tantum sint duae personae (p.] perfectiones P) in
essentia divina DPVr add. si tantum sint duae personae in essentia divina I* A 0 ay 13 per-
sona om. AEHO•
F z LoMBARous, Sent. I d. 8 c . 8 (I 64-65). . z-2 AuousT., De civ. Dei XI c. to

n. 1 (PL 41, 325; CSEL XL pars I 526, 8-9): • ideo simplex dicitur, quoniam quod ha bet,
hoc est».
T 1 Cf. ARISTOT., Metaph. Vt. 13 (Li c. 7, tol7a 7-8): «Ens dicitur hoc quidem secun-
dum accidens, illud vero secundum se»; AVICENNA, Metaph. II c. 1 (74vb): « esse vel est rei per
essentiam, sicut homini esse hominem, vel est ei per accidens, sicut Petro esse album».
perfectionis ponitur in ea esset in prima; etiam nulla perfectio

deesset universe si ipsa non esset, quia quidquid perfectionis sim-
pliciter est in una est et in alia. Ergo subtracta una et manente alia
nihil perfectionis tollitur universe.
194 Dicis quod non sub omni modo 'quidquid perfectionis est in s
una, et in alia'.
Contra, ille modus habendi aut essendi aut est perfectio, aut
non. Si sic, erit in Deo, et per consequens prima persona non erit
simpliciter perfecta quae non habebit ilium modum. Si non, ergo
stat argumentum, quod non exsistente secunda persona manet tota 10
eius perfectio in prima; ergo nihil perfectionis deperit universe
a mo ta secunda persona.
195 Item, quod sint plura necesse esse includit contradictionem,
quia si sint plura necesse esse, quaero, quibus formaliter distin-
guuntur? sint a et b. Aut ergo rationes istae quibus distinguuntur is
sunt necesse esse et necessitates essendi, et tune erunt duo necesse
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGOl;QU(PPp-rny~µu)
1 ponitur] esset A 0 prry~µu I primal prima persona y persona alia p7t~µu I etiam nulla per-
fectio = A et ita (i.l lsta AH•) nihil perfectionis (in perf. M*) rell. (om. ZA Y 11uoad DPVr cf. p. 247
ad 13-p. 248, 2) edd. 2 deesset] deest MS esset AE•H• add. in AH 0 :Eprry~µu I si] praem. et MZ
praem. etiam Rly add. etiam S2 2·3 simpliciter] post alia1 (3) A·Y om. DPVr 3 est2 om.
RVr 0 A ·G I est et in alia om. rs• I et1 om. DPSIA G:E I subtracta] substracta sr•rs abstracta y
4 tollitur] tolletur vr-L tolleretur rL totaliter D· I universe] praem. in rL' praem. ab DPrvrs
DUN om. CM~ 5 Dicis =A Dices (D!cens AE*) MZRA-Ypm~µu Dicit S Dicitur CPM'I:E Si dicas
Dvr-L Sed dicis rL Videtur y I modo] add. perfectionis vrso 6 una] add. persona DPP
rLN AEG I et] est I2AE 2 G:Eprry~µu praem. est A 02 7 Contra] praem. Similiter A 0 add. hoc :E I
ille] iste D *CPMSRIVr:Eprry~µu om . A-r I aut1 ] vel SRivrso A·Y:E om. DrLN I essendi om. D
rLN I aut2 ] vel A ·Y-r om. D I est perfectio] est prime A est perfectionis !2<1> importat aliquam
perfectionem DVr add. vel importat perfectionem aliquam (al. om. A 03 ) A oz I aut3 ] vel A·Y-r
8 eritl - consequens] igitur DrLN praem. igitur 12vrso A·Y:E add. non est AE• I erit1 ] est AEHG-r
et r 0 • I erit2 ] est DPr 02 LN A ·Y:E om. r 01 9 quae] quia pr no A ·Y:E quad v [post consequens
(8) vr 80] om. DrLN! I non1 - modum] post persona (8) vrso om. DrLN! I habebit] habet
rvrsDNlA-Y:E add. circa I* I modum] ante ilium :E om. rs I non2 ] add. ergo (e. om. IlA-Y) nihil
perfectionis tollitur in (in] ab Tom. A-Y) universe PVr 80 A-Y-r I ergo] et sic A·Y-r praem. sic p
om. PrLN 10 quad] quia A 0 -r I non exsistente] inexsistente R manente prry~µu 11 in
prima] in illa prima AG om. AEHO• I prima] praem. persona prry~µu add. persona CPMIT I ergo]
et ita AEHo J deperit] deperditur prry~µu tollitur A-Y-r add . in DVr add. ab prry~µu 13 Item]
om. A-H:E add. quarto prry~µu I quad - contradictionem] sed quad (s. q.] sed ru AH om. :EU!) -
contradictionem post b (15) PMSRIVZr A-Y:E edd., om. DC I sint plura necesse esse] pl. n . e. s.
A-Y p. s. n. e. PMSRIVZr om. :Eu• 14·15 quia si ... Aut ergo =A si ... Si D quia si ...
quia aut :E si (om. C) ... quia aut rel!. (om. A Y) edd. 14 sint] post plura A Go sunt P AEHG edd.
14-15 quaero - b om. :EU! 14 quibus] quo D 15 sint] sit V 2 sunt y sicut M *R praem. et I*
add. illa quibus (add . sic PlrL add. formal!tcr A 0 l) distinguuntur P 2Vr A oz I sint a et b om. C I
rationes istae = A ilia D illae rationes edd. rationes illae rel!. (om. A Y) I quibus] quo D add. illae
M 2 add. formaliter :E 16 sunt] sint D I necesse esse] e. n . :E I et1 - et2 om. D I essendi] add.
esse; quae etiam conveniunt in necesse esse, et per consequens

per necesse esse non distinguuntur. Si illae rationes sint possibiles,
ergo illa: quae istis distinguuntur non sunt necesse esse 1 •
Ad oppositum: 196
2
s Illud possibile est quod non includit contradietionem • Sed
non includit contradietionem quod sit una essentia in tribus per,
sonis, quia contradietio est secundum idem 3 • Hie autem non est
contradietio secundum idem, quia hie est unitas essentiae et plu,
ralitas suppositorum relativorum, ergo etc.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOLQu(<DPPpnry~µu)
aut possibilitates essendi. Si illae (istae C) rationes sint necessitates essendi cpz add. aut possibili-
tates essendi. Si illae rationes sunt necesse esse, igitur per idem convenient et distinguentur A oa J
et2 om . CP2 J erunt duo] d. e. R idem dupliciter erit, quia per illud per quod distinguitur et per
illud per quod convenit D
1-2 et per consequens - distinguuntur] igitur per idem convenient et distinguentur D
2 esse om. L J distinguuntur] distinguitur SRABGO• om. A I Si] Et si P*RIVZrBo Si autem DL
P'ltY~µu Sed A EHG J illae] istae CPMIVZI' A 0 2-3 illae - distinguuntur] ilia quo distinguitur
sint posterioritates (!) essendi, igitur distincta per ipsa D 2 rationes] in corr. AE 2 ante illae L
2 01
res AHO• add. non P *AE • J sint] sunt ABHG0 L edd. cuius A J possibiles] possibilitates CSI2V
rBIDLNA-YL possibilitate rB2 praem. possibilitates M 3 istis] illis ABHG ipsis A 0 iis L praem.
in ABHO• J necesse esse] e. n. L add. ergo etc. AH 4-9 Ad oppositum - ergo etc. om. Z
4 Ad oppositum] Contra (pon . Ad oppositum A OZ) ovr A-Y 5 possibile est = A est (esse R om.
r 0 •) possibile rel!. (om. ZAY) edd. 5-6 includit .. . includit] implicat . .. implicat A 0 I Sed -
contradictionem] om. D ' VI'L' nullam includit contradictionem post personls (6- 7) ru 6 sit
una essential u. s. e. vr u. e. s. Ladd . per se M• 6-7 personis] add. quia non est identitas et
trinitas secundum idem ('If sign. Vacat quod protrahit usque ad idem, 7 P 2 om. Vacat P 3 ) DPI
rN 7 quia] et PI praem . et "{ 7-8 quia - idem om. rN• 7 contradictio - autem om.
D I autem om. RII'Ni 8 contradictio] identitas et trinitas ovrBD I secundum idem om. L
8-9 quia - relativorum] sed identitas essentiae et (et om . D) trinitas (add. sive pluralitas D) persona.
rum sive suppositorum relative distinctorum DVI' 8 hie] haec 'r"f om . AL 8-9 pluralitas
suppositorum relativorum] pluritas personarum L trinitas (pluritas y) personarum relativarum
P'ltY~µu 9 relativorum om. A 0 J ergo etc.] om. A GL-r add. ergo possibile est supposita relativa
eius in Una essentia rNa
T 1 Cf. supra n. 177. 2 Cf. ARlSTOT., Metaph . Vt. 17 (~ c. 12, 1019b 28-30): « pos·
sibile quando non necesse fuerit contrarium falsum esse, ut sedere hominem possibile est: non
enim ex necessitate non sedere est falsum». 3 Cf. ARISTOT ., De interpr. I [c. 4j (c. 6, 17a
33-35): « est contradictio afiirmatio et negatio oppositae. Dico autem opponi eiusdem de eo·
dem, non autem aequivoce».
fQUAESTIO 2
UTRUM SINT TANTUM TRES PERSONAE IN ESSENTIA DIVINA l
197 luxta 1
hoc quaero utrum sint tantum tres personae in essentia [Q.5]
[1]
divina 2 •
Arguo quod non:
Relationes oppositae sunt aequalis dignitatis; ergo si relatio
primi producentis tantum constituit unam personam, correspon,
debit sibi alia relatio tantum constituens personam unam pro,
ductam, et ita tantum erit una persona producta.
198 Praeterea, duabus relationibus productarum correspondent duae 10
producentium, et aeque distinguuntur ista extrema inter se sicut

illa; ergo si istae duae relationes productarum constituant duas
personas, et aliae duae constituent alias duas, et ita erunt quattuor
personae divinae.
199 Praeterea, potentia fi.nita durans in infinitum posset habere is
successive effectus infi.nitos, sicut patet de sole secundum viam

Ph i1 o sop hi II De generatione; ergo potentia infi.nita po test habere
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHG02; QU( PP p-rny~µu)

3 adnot.: Quaestio 2 rLa et pauci Quaestio 5 A 1 et multi 2 Quaestio Quaestio 5 A Ea I luxta
hoc quaero] praem. Secundo 2: add. Secundo rn 2 I tantum om. SAYBH•G0•2; 5 Arguo] Argui-
tur DVI' om. 2: 6 adnot. Henricus, VI Quodlib. quaest. 1 AlrBa 7 primi om . 2: I tantum
constituit] c. t. 2: I personam] add. divinam 1• add. productam (-ducentem A G2 ) AG add. videtur
AH 7-9 correspondebit - productam om. AG; 8 tantum constituens] c. t. AEG!2; I per·
sonam unam] u. p. VI'AEG! 0 2: 9 erit] in corr. P 2 ante tantum CPMVI'2: post persona D
esset C est rn A 0 I persona] praem. ut A 0 add. et (om. AG) alia ut producens A Goa 10 produc·
torum 12 A G2 2: edd. producentium D productum P I duae] add. relationes DAEaG 11 pro-
ducentium] rescr. rn 2 productorum D productiones 't" add. sicut illa inter se R I sicut] sic Pad
SR add. et A 0.. 11-12 sicut ilia] om. D add . extrema inter se P add. inter se VI'Bn A edd.
12 istae] illae D 2 rn 2 AG ibi AEH om. vrBDI I relationes] add. scilicet DCM*SRVI' I productarum]
productorum P2: productiones D productivae cvrBD•LN/ A oa productae I'N 2 om. MSRIABHGOI
edd. I constituunt 2: edd . constituent AG 12-13 duas - constituent om. D; 13 personas]
add. productas D'CPVI' I constituent] in corr. P 2 constituant D'MAYO constituunt 't" I alias duas]
d. a. AY2: 14 divinae] in divinis AG om. 12 15 finita] in ras. C 2 infinita SRAYBH• praem.
successive p I potest vrBn AH 16 successive] post infinitos C 3 2: om. C'MSRPA-Y edd. I
secundum] per AG 17 II] post generatione vr-N om. D I ergo] praem. quomodo D
17-p. 251, 1 potest habere infinita om. C ;2:u;
F 17 ARISTOT., Degener. et corrupt. II t. 56-62 (B c. 10, 336a 23-337a 33); t. 68-70 (c . 11,
337b 25-338b 19) .
2
T 1 Prop . 250,:3-251, 8 cf. DuNs ScoTUs, Lectura I d. 2 n. 142-147. Cf. DuNs Seo-
TUS, Lectura I d. 2 pars 2 q. 2; Rep. I A d. 2 pars 3 q. 4.
infinita producta simul. Consequentia probatur, quia quod poten-

tia finita non possit simul in tot in quot potest successive, hoc est
propter finitatem propter quam pro nunc iste effectus sibi adae-
quatur; igitur infinita in quot potest successive in tot potest simul;
s successive potest in infinita, patet, quia finita potest sic in infinita.
Oppositum ostenditur Matth. ultimo: In nomine Patris et Filii 200

et Spiritus Sancti; et I loan. 5: Tres sunt qui testimonium dant in caelo
etc.; et Augustin us De fide ad Petrum cap. 2; et ponitur in litter a.
fQUAESTIO 3
10 UTRUM CUM ESSENTIA DIVINA POSSIT STARE IN ALIQUO IPSUM ESSE

PRODUCTUMl
[Q. 6] Et quia pluralitas divinarum personarum declaratur ex pro- 201

(l]
ductione, ideo quaero de productione in natura divina, et primo
ADCPMSRivzrBnLN A vEHGoLqu(FPp-rny~µu)
1-5 Consequentia - infinita2 ] om. AO!; 'If sign.: Additio oa Extra 12(text. et mg.)rLlNl 1 Con·
sequential Secundo D' Conclusio D 2 I probatur] patet C 1-5 quia - infinita2] quia M!S quia
etc. AH om. AE! 2 possit] potest MlRAE!G edd. I simul] post tot caM!AE!G om. C'IZ I potest
om. edd. I successive] add. quia R 3-4 propter2 - adaequatur om. Ml(restit. M 3)AE! 3 pro
nunc] post effectus PM IZ secundum nunc A Y non post effectus AG I iste] ille DCPIZA GO! inde R
1
3-4 sibi adaequatur] a. s. (ant• iste, 3 L) AGL 4 infinita] praem. potentia DM!rL edd., praem.
in A• add. potentia A 0 !L 4.5 in quot - successive om. Dt 5 successive - infinita2 ] etc.
AE! praem. sed D!A GO! om. M!L7t~µu I in om. RZy I patet - infinita] sicut potentia finita potest
1
(p. om. rL±), igitur simul potest in (in om. rL±) infinita D 2rL ergo etc. AG om. D' I patet om. CI
A O!-ry I quia] add. sicut C*P21zrn2 add. potentia AO! I potest2 - infinita] hoc potest, igitur in
infinita potest simul A 0 1 add. igitur in tot potest simul T I in2 om. C*P1rn2 L!y 6 Opposi·
tum] Contrarium C Contra L praem. Contra A 0 I ostenditur] videtur (not. alius liber: ostenditur µ)
ADCM2S'RrLN AYHO edd. habetur S 2 AEG om . vrBDL I ultimo] add. Euntes docete omnes gentes
baptizantes eos rna 7 et2 ] item rn 2 AG in AE praem. et I Petri 5 A oa add. similiter rN I 5] 1 in
ras. A 02 ultimo in ras. rn2 om . D* 8 etc.] Pater et Filius et Spiritus Sanctus R praem. igitur D
om. CPM I et1 om. SRI*A 0 I cap. 2) cap. 1 ABHG cap. 3 A 0 * om. Lu I et2 om. SAYH I et ponitur
om. D 12-p. 252, 1 Et quia - in communi] om. L adnot. Si in ilia natura Patris et Filii et
Spiritus Sancti una esset tantum persona, non diceretur: Faciamus hominem ad imaginem etc.
Require de istis duabus quaestionibus in prima parte Thomae quaest. 30, artic. 1 et 2 rna
12 Et quia] Quia vero (v.] non AY) PZAY Quia 12 I divinarum] post personarum DA-Hom. RAH
13 ideo] primo D I quaero] add. iuxta hoc PAY add. e V 13-p. 252, 1 in natura - com·
muni] et (praem. in communi P 2) primo PAY om. AH 13 et om. CM*SRIZrLN! ABGO I et primo]
post communi (p. 252, 1) vr om. D
F 6 Matth. 28, 19. 7 I loan. 5, 7. 8 Potius FuLGENTIUS RusP., De fide ad Petrum

c. 1 n. 5 (PL 40, 755): « Teneamus igitur Patrem et Filium et Spiritum Sanctum unum esse
naturaliter Deum ». 8 LoMBARDUS, Sent. I d. 2 c. 2 (I 22).
in communi 1 , utrum cum essentia divina possit stare in aliquo ipsum

esse productum 2 ; in Lectura a sic: utrum essentiae divinae repugnet
quaecumque productio intrinseca realis 3 •
Arguo 4 quod non quantum ad primam formam, et est arguere

quod sic quantum ad secundam, qtlia nullum productum est ex s
se necessarium; sed quidquid subsistit in essentia divina est ex se
riecessarium; ergo etc.
202 Maior patet per quinque vias:
Primo, quia nihil simul est necessarium ex se et ab alio; sed
quod est productum, si est necessarium, est necessarium ab alio; 10
ergo non a se. Maiorern huius syllogisrni probo, quia si est necessa,
riurn ex se, ergo est necessariurn circurnscripto omni alio; si autern
est necessariurn ab alio, non est necessariurn illo circurnscripto.
a Loco in Lectura (2)- in littera (p. 255, 9) a Duns Scoto remittitur ad cedulas.
ADCPMSRIVzreoLN A YEHGOLQV(FPPTitY~µu)
1 adnot.: Q.uaestio 3 roa et pauci Q.uaestio 6 A 1 et multi 1-3 utrum - realis = A utrum
in divinis possit esse aliqua productio intrinseca (prod. lntr.] persona producta I' 8 ), vel: utrum cum
essentia divina possit stare in aliquo ipsum esse productum (-ctivum P) PVI' 80 ['If vel - produc·
tum sign. litteris a-b V 1 (text. et ma.)I' 02] circa productionem personarum per quam declaratur plu-
ralitas earum quaeruntur duo: primum, utrum in divinis possit esse aliqua productio intrinseca
L utrum scilicet (ut. sc.] an A Y) in divinis possit esse productio aliqua (a. p . A Y) intrinseca DAY
utrum cum (c.] om. M'prcy~µu in M 2 pon. cum M~) essentia divina (div. om. ·t") possit (-set SRA-Y-.)
stare in aliquo (add. et prcy~µu) ipsum esse productum rel!. edd. 4-p. 255, 9 Arguo - in lit·
tera] Et arguitur quod non, primo quia. - Argumenta pro et contra quaere in cedula A Y;
'If sign.: Pro ista quaestione cum argumentis usque ad sequentem in proxima columna remittit
Scotus ad cedulas A 1 Defectus A Ya litteris a-b (b deesi in r 0 ~) V 1 (rexr. et ma.)I' 02 4 Arguo] Argui·
tur V om. DL 4.5 quantum - secundam = A 5-6 quia - necessarium] omni necesse
esse per se repugnatur produci (pr. o a) D (quoad huiusmodi lect. var. codicis D usque ad p. 255,
9 cf. Lectura I d. 2 n. 148-154) 5 quia] primo sic prcy~µu 6 sed] om. CPMtSRIVZI' 80 '
LN AL't' autem post quidquid r 02 6. 7 quidquid - necessarium om. ret 6 subsistit] exsi-
stit Vest Dest vel subsistit AG essential natura P I divina om. ABH 6-7 ex se necessa·
rium] n. ex se AG huius D 7 etc. om. k 8 Maior =A Probatio maioris rel!. (om. AY)
edd. I patet = API(om. l 2 )Z 8-9 per - quia om. D 9 Prima CPMSRIZ I quia] sic L
9-13 simul - circumscripto] idem potest (possit D*) esse inter omni alio; sed productum si sit
necesse esse (csse inter - necesse essc] necessc essc ex sect esse ab alio , quia necessc cssc ex sc potcst esse circumscripto
omni allo; scd productum si sit necesse esse. hoc est ab alio; igitur nullum productum potest essc ncccsse cssc ex se
Da) D 11 prosyllogismi ~µu I probo, quia] q. si p. A 8 ' sic probo A 820 12 circumscripto
omni alio] circ. quocumque a. IZ quocumque alio circ. CPMVI' 12-13 si - ab alio om . .St
12 si' autem] si R sed quod CPMS~IZ 12-13 autem est necessarium om. vreoLNt 13 estl
om. ABHO• I ab - necessarium om. Lvt I non - circumscripto] ergo illo circumscripto non est
necessarium; ergo etc. vr add. ergo etc. pa I illo circumscripto] c. i. L 14] cf. ad 4-p. 255, 9
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Lectura Id. 2 pars 2 q. 3; Rep. I Ad. 2 pars 3 q. 1. 2 Cf. DuNs
ScoTus, Lectura I d. 2 n. 148. 3 Cf. DuNs ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 107. 'Pro p. 252,
4-255, 9 cf. DVNS ScoTus, Lectura I d. 2 n . 148-155; Rep. I A d. 2 n. 107-111.
Secundo probatur maior prima 1 , quia omne productum fuit 203

possibile produci, alioquin impossibile produci est productum;
ergo omne productum aliquam possibilitatem includit, quia et
omnis possibilitas repugnat necessario ex se; ergo etc.
s Item tertio, terminus productus est posterior aliquo modo pro- 204
ducente, quia non potest intelligi productio sine aliquo ordine;
in illo priori in quo producens intelligitur non intelligitur pro-
ductum, quia tune non esset prius; ergo intelligitur in illo priori
productum non esse, et in signo posteriori intelligitur esse: ergo
10 mutatio de non-esse ad esse.
Quarto probatur, quia essentia divina circumscripta produc- 205

tione non habet illud productum; habet autem illud productum per
ADCPMSRivzrsoLN A vsHG02;QU(<f>PPP't'7t'f~ µu)

1 Secundo - quia] Item aliter probetur idem assumptum D I maior primal p. m. P2: I
omne] esse DS 1-2 fuit possibile produci] p . f. pr . SRA-Y2: om . D' 2 alioquin] comp . A 8
om . D' sed quod oa I impossibile - productum] possibile est produci D I est] esset I2A-Y edd.
fuit ante impossibile I'N' fuit post impossibile rL fuisset P2 (pos< lmpossibile)Vr 80 Na 3 omne] esse
M ' SVI' 80 *LNA 0 om . l;QU? I includit] habet ante aliquam Dom . RI quia =A 3-4 et - etc.]
et tale non est ex se necesse esse (add. igitur nullum productum est ex se neccsse esse D') D 4 ergo
etc.] ergo 2: om. RAH 5-6 Item - producente] Item idem probatur sic: omne productum
producitur ab aliquo quod est producens (pr. om. D 2 ) prius producto D 5 Item tertio] Tertio
sic 2: 5-p. 254, 2 terminus - habens in ras. 2;Q2 6 quia - ordine om. D I productio sine
aliquo ordine] s. a. o. productio (-ductlvo CMR) CPMSRIZ2:Q~ I ordine] praem. productivo A 0a
add. priori et posteriori p7t'(~µu 7-10 in illo - ad esse] in illo autem priori intelligitur pro·
ductivum (-ductum D) prius et non productum; igitur in illo priori intelligitur (productivum - In·
telligitur om. I'N) non·esse , et in secundo (sec.] alio D) instanti (inst. om. D *) naturae intelligitur ipsum
esse: igitur producitur de non-esse ad esse, et omne habens esse post (possit I'L*) non-esse, secun·
dum tempus aut secundum naturam, est (erit D) ex se possibile non esse et non ex se necesse esse
(esse om. D*). Igitur nullum productum est ex se necesse esse DP2 (partim in ras . parrim in mg.)rLN add .
Vel sic: in illo autem priori intelligitur productum prius et non productum; igitur in illo priori
intelligitur non-esse, et in secundo instanti naturae intelligitur ipsum esse (Vel sic - esse om. A 0 ~):
igitur producitur de non-esse ad esse, et omne habens esse post non-esse, secundum (sec.] per
A 0 ~) tempus aut secundum naturam, est ex se possibile non esse et non ex se necesse esse. Igitur
nullum productum est ex se necesse esse (lsltur nullum - esse om. I' 0 ) VI' 80 A oa (cf. Lectura I d. 2
n. 150) 7 illo] isto M add. autem vren A 02 2:Q~ add. ergo I 2 I producens intelligitur] i. p.
l;Q~u 7.9 non - intelligitur om . R 7 non intelligitur] praem. et A 8 *0 om. r 0 • 8-9 quia -
productum] om. A 01 igitur in illo priori intelligitur productum A oa 8 tune] add. producens
Ao._ I intelligitur in illo priori] in il. p. int. l;Q~u 10 de non-esse ad esse =A 11 Quarto]
Quartum A praem. Item vrnn I Quarto probatur, quia] Item, si in D I probatur] sic vrl:Q~U
om. R I quia om . l;QiU 11-p. 254, 2 circumscripta - mutatio] esset aliquid per productio·
nem; igitur ibi esset aliquid quod non esset circumscripta productione; igitur essentia de non·
habente illud fieret habens illud, et sic mutaretur de non-tali ad tale D 11-12 productione]
producente V praem. illa vr A 0 add. illa P 1 2:Q1 12 non - productum1 ] om. I' 8 ' non est ha·
hens aliquid (add . scilicet productum I' 8 J) rsa I illud1 om. vr 0 • I habet autem illud productum om.
P'M'SRPvzrso; LNA0 2: 0 • I autem] enim 2: 0~p7t'f~µu I productum1 om. Ii

productionem: ergo per illam fit essentia divina de non,habente

illud habens, et ita mutatio.
206 Quinto, quia generatio videtur esse essentialiter mutatio 1 sicut [2)
species essentialiter includit genus; productio autem ad esse per
madum naturae est generatio: igitur illa non potest intelligi sine s
mutatione.
207 Item secundo sic, ad principale: si est productum, ergo depen,
det; consequens falsum, ergo et antecedens. Probatio consequen,
tiae, quia si nullo modo dependet productum a producente, igitur
uterque ex aequo haberet naturam; et ex hoc ultra, non magis 10
praeexigeret productum ad suam productionem et esse quod pro,
ducens praehaberet suam naturam quam e converso, quod est
contra naturam productionis.
208 Item tertio ad principale, quia aliae mutationes, quae non po,
nunt de ratione sua tantam imperfectionem quantam ponit gene, 1s
ratio, non possent esse in divinis; ergo nee generatio.
Consequentia patet, quia removemus a Deo quidquid est im,
perfectionis. Probatio antecedentis, quia latio et alteratio secundum
ADCPMSRIVzreoLN A YEHGO:EQU(FPp-rny~µu)
1 ergo) add. et MI' 80 * I illam) illud vreo•LN add. productionem A-Y.. 2 habens] add.
illud vr AEHG 3.4 Quinto - esse] Item, si in divinis sit aliquid productum D 3 Quinto)
praem. Item vreo add. sic VI' 80:E I quia om. :E I esse om. AEHO 4 ad esse om. CM'
5-6 est - mutatione) igitur est ibi generatio quae includit mutationem sicut species genus, igitur
est ibi mutatio D 7 Item om. :E 7-8 secundo - antecedens) nullum dependens potest
habere essentiam divinam; sed omne productum est dependens; igitur etc. D 7 sic, ad prin·
cipale) ad p. s. :E 8 consequens] add. est A Go edd. J et om. VI' J et antecedens] etc. I*ZAE
8-9 consequentiae) minoris D 9-13 nullo modo - productionis) productum non dependeret,
igitur aeque independenter habet productum suam naturam sicut producens, igitur aeque imme·
diate; ergo non plus est unum productum quam aliud nee unum praeexigeret aliud; si igitur
aliquid sit productum, oportet quod sit dependens D 10 utrumque Ivzr A 0 I naturam]
add. suam :EU 10-12 et ex - naturam om. :Eu;: 10 ex hoc) tune VI' 80 I ultra] add. si ex
aequo habent naturam A oa 11 exigeret rLN:EUl exigit vreo I suam = AAEHG sui i;u1 rel!.
(quoad D cf. ad 9-13, om. AY) edd. 12 praehaberet] haberet primo vreo post haberet
A 0 haberet AH• I suam naturam] n . s. :EQU! J quod) sed hoc :E 13 productionis) praem.
omnis M 1 add. ergo :E 14 Item om. CPMSRIZI'LNA-Y:E edd. 14-16 tertio - divinis) in
divinis non possunt esse productiones quae minus includunt imperfectionem quam generatio D
14 ad principale] principaliter P1tY~µu om. :E I quia) sic :E praem. sic P1tY~µu I aliae] illae vr-L A 0 -.
14-15 non ponunt de ratione sua] de r. s. n. p. :E 15 sui P1tY~(J.U J quantam] quantum (pan.
quantam M 1 ) CMSR 15-16 ponit generatio) g. p. VI' 16 posset I'N possunt S 2I2VI'-N
A-Y:E edd. I nee) non DAEH add. est ibi D 17 removetur VI' 80 p7t'(~µu 17-18 imperfec·
tionis) add. et sic non erit ibi aliquid generatum D 18-p. 255, 4 quia - etc.] motus simul
localis est prior quam generatio, et motus perfectior minus habens de imperfectione; unde mo·
T 1 Cf. ARlSTOT., Physic.Vt. 7 (E c. l, 225a 12-17); Degener. et corrupt. It. 23 (Ac. 4,

319b 14-17).
Aristotelem VIII Physicorum non ponunt tantam imperfectionem

quantam ponit generatio, et ideo multa entia perfecta possunt alte-
rari vel localiter ferri quae non possunt generari; sed non conce-
ditur in Deo loci mutatio vel alteratio; ergo etc.
s Ad oppositum est Augustin us IV De Trinitate cap. 18: <<Pater 209
est principium totius deitatis », non nisi per productionem.
Item, in Psalmo: Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie 210
genui te.
Alias auctoritates quaere in Ii t t er a. 211
JO fQUAESTIO 4
UTRUM IN ESSENTIA DIVINA SINT TANTUM DUAE PRODUCTIONES IN-
TRINSECAEl
[Q. 7] Iuxta 1 hoc quaero in speciali, utrum sint ibi tantum duae pro- 212
[1]
ductiones intrinsecae 2 •
15 Quod non sunt duae, sic arguo, quia unius naturae videtur esse
unus modus communicandi secundum Aver roe m VIII Physicorum
commento 48.
ADCPMSRIVZI' Bo LN A YEHGo~ QU( F P p-myf)µu)
tus ille potest esse in sempiternis et similiter alteratio est prior generatione, quia omne quod
generatur est alteratio, non e converso, XI Physicorum; cum igitur in divinis non possit esse
motus localis et alteratio, igitur nee ibi erit generatio D
2 ponit om.~ I et ideo) et tamen T nam PIZ quia P1tY~µu I perfecta om. vrB 0 •(om . it""'m 03)
3 vel] et ~ I localiter ferri) ferri secundum locum ~ local. moveri r 02 moveri (-re P*) local.
CPMIZ 1 sed] om. PMSRI'ZAEHG et tamen p 4 loci mutatio vel alteratio] a. v. l. m. vr I
etc .] nee generatio P1tY~µu praem. nee generatio A oa om. ~ 5 Ad oppositum est] Contra ~ I
IV] XIV V, VIII (pon. IV A 02 ) DAGO I De Trinitate] Trinitatis DRVI'BD add. civitate AB I 18] 8
D 28 ~ 20 T 21 u 18 vel 54 y 20 vel 54 p7t~ 21 vel 54 µ 6 totius om . vrBD;LN I deitatis] divi·
nitatis Yp1tY~µu add. et :E-r I non - productionem] om. P' add. igitur etc. r 02 edd. 7 Item -
es tu = AD I Dominus dixit] Dix. Dom. D 7-9 ego - littera = A 13 adnot.: 4 quaestio
roa et pauci Quaestio 7 (add. magna littera A Ol) M 1 A Oi et pauci Quaestio 7 Quaestio 4 A 1 et pauci I
Iuxta hoc] Secundo A YI; praem. Secundo P I in speciali om. P*RAYI; I ibi om. :E 15 sunt
duae =A I sic om. R:E I sic arguo] arguo primo sic A 0 arguo (-guirur P) sic, primo PVI'BD sic
arguitur, primo AYH add. primo DAEG I arguo] arguitur I*Z om. :E I quia om. vr 16 Aver-
roem] in ras. I'N 2 Commentatorem DI'L2 AH Avicennam V Augustinum I;Q• 17 48] 46 {ante
co mmento AEG add . contra Avicennam y) MAEHG:Ey~µu 47 T 38 rN pon. 44 A 02
F I ARISTOT., Physic. VIII t. 55-58 (0 c. 7, 260a 26-261a 20) . 5 AucusT., De Trin.

IV c. 20 n . 29 (PL 42, 908): • totius divinitatis, vel, si melius dicitur, deitatis, principium
Pater est•. 7 Ps . 2, 7. 9 LoMBARDUS, Sent. I d. 2 c. 4.5 (I 27-29). 16 AVERROES,
Physic. VIII com. 46 .
T 1Pro n. 212-219 cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 2 n. 156-163 . 2
Cf. DuNs Seo-
TUS, Lectura I d. 2 pars 2 q . 4; Rep. I A d. 2 pars 3 q. 2.
213 Quod probatur per rationes suas ibidem:

Primo, quia alterius materiae est altera forma, alioquin non
esset propria forma huius materiae a; sed materiae corresponden-
tes diversis agentibus et productionibus sunt alterius et alterius
rationis, quod patet in generatione per propagationem et putre- s
factionem, quia propagatum generatur ex semine, aliud non, sed
ex aliquo corpore putrefacto; ergo etc.
214 Secundo arguit sic, ex supposito illo 1 inferendo, quod eadem
species tune esset a natura et a casu; ex quo infert quod homo
posset generari et ex semine asini et ex infinitis materiis. Probat 10
autem primum consequens esse inconveniens, quia quod fit a casu,
est oppositum ei quod fit a natura, et propterea nulla species est
• Sequitur textus interpolatus: et tune quidlibet generaretur ex quolibet, et

tune materiae universaliter essent otiosae 2.
ADCPMSRIVzraoLN A vBHGOL;QU(<f>FPPTit"(~µu)
1 Quod] Et D I suas om. Rra 2 Primo] Prima D ' CMSRI'LN Praeterea D 2 I quia] add.
forma R j altera] alia L j formal add. propria Ii.r add. propria huius materiae AG 2-3 alio·
quin - for ma J propria (praem. alioquin n o n csset forma A Ba Ha) A EH 3 esset J add. haec A Gy j
propria] post forma PMavr AYGOL; om. DcaM'SRIZ 4 producentibus DAHL; edd. produc·
tionis R I et alterius] post rationis (5) I'N om. C 5 per] secundum IA 0 6 propagatum]
add. aliud V *I' 80 I generatur] generaliter D* est I aliud] illud C add. autem CI'LA 02 7 ex
om. RAH I aliquo] alio DZAYp7t'(~µu I ergo etc.] ergo alterius productionis est altera forma,
et sic alterius formae alterius modus communicandi y om. ZA:Ep7t~µu hie sequitur Vel potest -
consequenter (cf. p. 260 ad 9·17) in AB 8 arguitur PIZA-G arguo M 2VI'L*NAG I sic] om.
Rp7tµu add. quia -r I sic - illo om. DC I supposito illo] subiecto illo RI'L opposito illo p oppo-
sito 7t'(~µu commento (in ras. M 2S 2 praem. opposito rsa) illo MSvr-L commento eodem PA Y-r eo·
dem commento 1: commento illo (isto AH 0 ) eodem A-Y 8-p. 257, 5 inferendo - fortuna]
om. AY; 'If sign.: Album in originali V2 litteris a-b V2(texi. et mg.)r 0 a [ indudit !itteris a-b etiam prae·
cedens illo \fl; littera b deest in I' 0 l] 8 quod] quia PIZ 8-9 eadem ... esset] eaedem ...
essent (ess. ante tune, 9 R) CP2 MSR1zr 02 9 tune esset] e . t. L I infertur r-L.. ~µu 10 et1
om. DCPMRVI'A:E edd. I ex om. vrao I Probat] in ras. ra
2 202 Probatur I'LNAG 02 11 autem]
enim DCPMSRIVZr 02 LNAG om. ra 0 'ABH.rµ j fit] in ras. AE2 sit Z 12-p . 257, 1 est1 -
casu1 om . l;Qt 12 est oppositum] o. e . AEaG opponitur AH om. AB ' j ei] eius M om. D j fit]
in ras. AB 2 sit A 0 * est CPM I et om. D-r I propterea = A praeterea DPV2AG 0 p7t'{~µu postea -r
post CPMSRI'V'ZI'ABHL;QlU add. secundo p7t'(~µu add. tertio quia AG-r add. quia PA 0 add. et
L;U I est2 ] erit CPM om. ra· 13. 14 et tune - otiosae = ADCPMSRIVZI'AEaGOaL; edd.;
'If text. sign.: Non in libro Scoti A 1 Vacat I'Nl litteris a-b V 2(ten. et mg.) 13 et tune] quod
est inconveniens, et ultra sequeretur quod A 0 1 I quidlibet] quilibet prao'L A 0 1 quodlibet MI' 02
A Gp7t'(~µu quolibet T j generatur D j quolibet] quodlibet AG 14 materiae] praem. ultra p7t
~µu om.Zadd. propriae A 0 ! j universaliter essent otiosae] es. univ. (naturalitcr AG) ot. AB!GO! es.
ot. univ. VI' essent (add. naturalitcr M a add. un!versaliter Ml) otiosae CMp7t~ viderentur esse otio·
sae -r add. et superfl.uae µu
F 2-7 AVERROES, Physic. VIII com . 46. 8-p. 257, 5 Ibidem.

T 1 Cf. supra n. 213. 2
Cf. DuNS ScoTus, Lectura I d. 2 n. 157-158; AVERROES,
Physic. VIII com . 46 .
DE PERSONIS ET PROOuCTIONtsus IN DEo 257
a casu, quia quae inveniuntur a casu, sunt monstruosa. Hoc totum

est man ifes tum per se. Sed si natura haberet diversos modos com-
municandi, tune secundum unum modum communicandi potest
aliqua species esse a natura, et secundum alium modum commu-
s nicandi potest esse a casu vel a fortuna a.
[2J Item arguitur pro conclusione Commentatoris 1 sic, quia 215
diversorum motuum specie, sunt diversi termini specie 2 ; ergo si
communicationes vel productiones sunt alterius rationis, et termini.
Item quod non tantum duae productiones, probo, quia Philo- 216
lo sop h us II Physicorum distinguit naturam et intellectum tamquam
diversa principia activa; utriusque ratio vere invenitur in Deo,
quia neutrum includit imperfectionem, et ad intra, quia neutrum
• Sequitur textus interpolatus: sic: hoc generabile generatur aequivoce, non

ex semine; aut ergo de necessitate, aut ut in pluribus, aut ut raro. Si generatur
15 aequivoce de necessitate, ergo numquam ex semine, quod falsum est. Si autem
ut in pluribus, aequivoce ex putrefactione generatur; sed quae in pluribus acci-
dunt, naturaliter accidunt; ergo naturaliter generatur aequivoce, et ulterius sequi-
tur quod ut raro propagentur per semen, quod videtur falsum. Si autem ut raro,
generatur aequivoce; sed quae raro eveniunt, a casu eveniunt et casualiter, et
20 quia casualia, sunt monstruosa. Et quae sunt huiusmodi, non sunt eiusdem spe-
ciei, hoc et illud; ergo natura non est communicabilis nisi uno modo 3 •
ADCPMSRivzrsnLN A YBHGo:E QU(<J>FPp-rnyf3µu)
1-2 quae - manifestum om. p! 1 inveniuntur] eveniunt AHp7t)'f3µu generantur vr sunt
T I monstruosa] comp. M* infructuosa (add. vel monstruosa A 03 ) A 0 2 Sed si] Q.uia si I2 Si
autem AH 3 tune - communicandi om.CI tune om. AB:EU I secundum - communicandi]
post species (4) ABaG om. AB' I unum] ultimum T I posset l'p7t)'f3µu 4 aliqua om. A GO 4.5 com·
municandi potest esse om. A 5 posset l'p7t)'f3µu I esse] add. alia :EQU• add. alia species P I
vel] et DAH 00:Ep J vela fortuna om. 7tf3µu I a2 om. DA 0 pT 6 Item] Praeterea :E J arguitur post
Commentatoris :E J pro - sic] pro eo I2 A-YT om . DCPMSRI'rLN J quia] quod MA 0 om.
ZAY:E 7 specie1 om. P I specie2 = A specie, V (V om. P*) Physicorum rel!. edd. 8 com·
municationes vel productiones] p. v. c. CPMIZ J termini] add. sunt alterius rationis (s. a. r. om.
M~); ergo unius naturae non est nisi unus modus communicandi naturam M 3P add. sed termini
non sunt alterius rationis, quia una est essentia quae est terminus formalis omnium productio·
num y 9 Item] Similiter :E om. MSRIABH edd. I Item quod] Q.uod autem (aut. om. A 0 •) DCPV
zr A YO Q.uod quod AG I non] add. sint vrnn A Y:E add. sunt A-YT I duae] praem. sint prN2 p7t
yf3µu add. sint DIZ add. sunt C J productiones om. MSABHGO! edd. I probo] probatio Pszr»L
A 0 om. RI* 12 et ad intra om. R 13-21 sic - uno modo = sarsaDaA-Y edd. [post illo
(p. 256, 8) ABHG post casu (5) omittendo vela fortuna (5) 7tf3µu]; lectiones 11ariantes 11ide in append. B
F 9-zo ArusTOT., Physic . II t. 49 (B c. 5, 196b 17-22).
2
T 1 Cf. supra n. 212. Cf. ARISTOT., Physic.Vt. 4 (E c. l, 224b 7-8): • Magis autem
in quod , quam ex quo movetur, denominatur mutatio»; t. 31 (c. 4, 227b 3-14); t. 48 (c. 5, 229a
25-27): «Et dicitur unusquisque [motus] in quod mutat, magis quam ex quo, ut sanatio in
sanitatem, aegrotatio autem in aegritudinem». 3 Cf. DUNS ScoTUs, Rep. Ii\ d. 2 n. 146;
AVERROES, Physic. VIII com. 46.

258 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1'4
est productivum ad extra; ergo praeter productionem voluntatis

erunt aliae duae productiones ad intra 1 •
217 Hoc etiam probatur per Philosophum IX Metaphysicae cap. 2,
ubi expresse videtur dicere quod potentia rationalis valet ad oppo-
sita, quia scientia est oppositorum. Si tune intellectus ex ratione s
sui est indeterminatus ad opposita, et natura determinata est ad
unum, ergo intellectus habebit aliam rationem principii quam
natura; ergo etc.
218 Praeterea, potentia voluntatis est libera, ergo et productio eius
est libera: igitur non determinatur ad unum, sed ex libertate sua lo
potest esse ad opposita vel oppositorum; sed tantum creatura est
possibilis esse et non esse, non autem persona divina; ergo volun-
tas tantum est principium producendi creaturam, non autem per-
sonam divinam.
219 Ad oppositum: 15
Si non sunt tantum duae personae productae, ergo vel erunt

plures personae quam tres vel pauciores quam tres, quod est fal-
sum. Illae ergo auctoritates quibus ostenditur tantum tres esse
personas in divinis, ostendunt quod tantum sunt duae personae
productae. 20
ADCPMSRrvzrsoLNA vEHGOI;Qu(PPp-rny~µu)
2 ad intra] intra CP*MSAYEHO• om. :E 3 probatur] confirmatur prry~µu 4 expresse
videtur] v. e. CPMR 5 oppositorum] add. secundum se AG 0 T I Si tune] Sed tune AH Si
igitur A G:ET Sed si DC 5-6 ex ratione sui post indeterminatus (6) CPM 5 ratione] na-
tura AHprry~µu 6 opposita] ista D J determinata est= A est determ. (indeterm . Z') rel!. edd.
7 habet A 6 *H J principiandi DI2 8 ergo etc.] ergo A 6 :E om. AHprry~µu 9 Praeterea]
Propterea R Item vr I potentia voluntatis] v. p. CM voluntas :E 9-10 ergo - libera om.
rot 9 eius om. CM 10 est] add. etiam 1zro1 11 ad opposita vel oppositorum = A
ad opposita CMSRII'LNprry~µu ad oppositorum V oppositorum re!!. T 11-14 sed - divi-
nam] igitur non est tantum una persona producta per modum voluntatis D 11 tantum] ter-
minus A 620 sola :E J creaturarum ZAYE•G 12 esse2 ] add. ad opposita R I non 2 - divina] om.
V; 'If sign. Vacat Z2 13 non autem = A:E et non VI' 80 non (add. autem A 02 ) rell. (quoa d D
cf, ad 11-14) edd. 15 Ad oppositum] Contra :E 16 sunt] sint DCPMSRVI' A-H add. nisi AG I
tantum duae] d. t. :E om. Dt J personae] rescr. D' add. divinae PZA Y 17 q~am tres 1] tribus
:E J vel - tres om. rorn; J quam tres2 om. C:E 18 ergo] autem CMR I quibus ostenditur]
qui bus ostenduntur PA HO quae ostendunt :Eprry~µu J esse] ante tantum :E ante tres D 2IZ
post divinis (19) r 02 post personas (19) D'CMI'BN•A 0 rep. post personas (19) P 2 om. vroiLNI
19 ostendunt] dicunt Dom. V I tantum sunt] s. t. CPMRVI' 80 :E
F 3 ARISTOT., Metaph. IX t. 3 (0 c. 2, 1046b 1-11).
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Rep . I A d. 2 n. 147.

LL - An TERTIAM QUAESTIONEMJ
[JJ Quia, sicut dixi 1 , pluralitas declaratur ex productione, ideo 220

primo respondeo ad quaestionem de productione, quae est tertia
in ordine 2 , ~t dico quod in divinis est et potest esse productio.
5 fA. - PROBATIONES PROPRIAEl
Quod probo sic: 221

Quidquid de ratione sua formali est
LPrima ratio principalisJ -
principium productivum, in quocumque est sine imperfectione,
in eo est principium productivum; sed memoria perfecta, sive,
10 quod idem est, istud totum 'intellectus habens obiectum intelli,
gibile sibi praesens', ex ratione sua formali est principium pro,
ductivum notitiae generatae 3 ' rn et patet quod memoria talis est in
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGO}.;QU(<J>FPp-rny~µu)
2 sicut] ut :E om. D' igitur D 1 J dbd] iam dictum est PZAY dictum est :E J pluralitas] praem.
personarum AG'o add. personarum AG2:ET 3 respondebo :E 4 est et] praem. in ras. non
AE 2 om. ro*LN 7 adnot.: Contra istas tres rationes quaere Okkam dist. 9, quaest. 1 A 1I' 81
(laudatae tres rationes incipiunt: p. 259, 7; p. 270, 5; p. 271, 9) Primus syllogismus rBaNi Ratio
rationis Henrici D 1 7-12 lectioni Quidquid- generatae adiungunt vrB0 µu (pose producere, p. 260. 2
VI'BD pose generatae, p, 260,8 µu) sub iisdem notis criticis infra ad 12-p. 260, 2 et p. 260, 5-8 descriptis,
aliam lectionem: Vel (Aliter potcst argui et melius µ Aliter potcst argui u) sic: Quidquid de ratione sua
formali est principium productivum (-ducendi µu), illud in quocumque est sine imperfectione (s.
im p.] a se µu), est in eo (in eo c. µu) principium productivum; istud totum (prod.!. t.) perfccte producendi,
sed µu add. est V') 'memoria perfecta sive (add. quod idem est explicando µu) intellectus (i. om. Vt) habens
obiectum (o . h. V) intelligibile sibi praesens' ex sua ratione (r. s. µu) formali est principium pro·
ductivum notitiae genitae 7 formali] add. et ex se P 8 productivum] producendi A Y:E
praem. reducendi z· add. illud PM 1 VZI':Eprty~ add. suflicit (·fidens µ) illud µu I sine imperfectione]
a se (add. etiam sine imperfectlone rBa add. et sine imperfectione r 01) vzr A Yprc praem. a se (add. et M~)
c2p2MaAG-ry~µu add. et a se AHaoa:E 9 in eo est] e. in eo CM* in illo est :E J productivum]
producendi A Y:E praem. perfecte ZAY:E add. perfecte vr .9-10 sed - idem est] memoria
perfecta sive (seu C vel M~) ante intellectus (10) DCMa om. PM'SRIAEHOt edd. 10 istud totum]
explicando vzr A Y:E praem. explicando A GOa praem. sed M 1 add. scilicet prty~µu 10-11 intel-
ligibile] praem. actu PI' 02yu add. actu rB2 I intelligibile sibi praesens] om. I'L! add. quod idem
est explicando (exp!. om. M~) DMa (cf. ad 9-10) 11 est ante ex :E 12 generatae =AM'S
Rprty genitae M 2 rell. T~µu add. ergo :E add. et a se A 02 12-p. 260, 2 et p. 260, 5-8: et patet
(12)- producere (p. 260, 5) et ergo (p. 260, 5) - generatae (p. 260, 8) = AVI'B 0 µu [et patet
(12) - producere (p. 260, 2) ante Vel (p. 260, 9) µu] et patet (12) - producere (p. 260, 2) zrLN
AY:E ergo (p. 260, 5) - generatae (p. 260, 8) rell. p=y~; err text . et patet (12) - producere
(p. 260, 2) sign.: Extra Scotus A 1 Extra v 1rB101 (om. 02 ) Additio u lin. anfractuosa µ; text. ergo
(p. 260, 5) - perfectionis (p. 260, 7) sign. Vacat A 1 (text. "mg.); text. ergo (p. 260, 5)- generatae
(p. 260, 8) sign.: Secundus modus rBa litteris a·b V 1(text. "mg.)I'B2(text. "mg.); text. ergo (p. 260,
5) - generatae (p. 260, 8) sign.: Nota quod istam rationem cancellavit Doctor in libro suo, loco
T 1 Cf. supra n. 201. 2 tertia secundae partis huius distinctionis, cf. supra n. 191. 201.
3 Cf. infra n. 310.
aliqua persona divina et a se, quia aliqua est impr~ducta; ergo illa
poterit per tale perfectum principium perfecte producerea. !I
222 ]! Ulterius arguo: nulla productio per memoriam perfectam est
• Loco et (p. 259, 12) - producere (p. 260, 2) textus a Duns Scoto cancellatus:
ergo in quocumque est istud 'intellectus habens obiectum actu intelligibile sibi
praesens', ibi erit principium productivum notitiae generatae, et hoc secundum
proportionem suae perfectionis. Sed in Deo est illud secundum veram rationem
sui; igitur ibi est productio notitiae generatae b.
b Sequitur textus interpolatus: Vel potest sic argui: quodcumque suppositum
habens a se principium producendi sufficiens et formale, potest producere sup- 10

positum vel productum adaequatum illi principio, id est, suppositum perfectis-
simum quod potest produci taH principio; non autem productum adaequatum
in natura, quia hoc esset petitio, sed productum adaequatum virtuti activae
producentis, sicut sol cum producit effectum perfectissimum dicitur producere
effectum perfectissimum non in natura sed virtuti eius activae. Haec est minor: 15
aliquod suppositum divinum habet a se principium producendi, quod est memo-
ria perfecta; ergo etc. 1 Maior et minor declarantur consequenter 2.
ADCPMSRivzrsnLN A vEaoo~ Qu( PPp-rny~µu)

cuius manu sua scripsit extra illam quae sequitur, scilicet: Aliter potest argui et melius etc.
Sed instando arguit contra illam quam cancellavit µ Mauritius dicit quad istam rationem can·
cellavit Doctor .in libro suo, loco cuius manu sua scripsit u 12 et] sed ~ J memoria talis]
t. m. ~ J in om. ~QU•
1 divina et om. rLN I et a se] a se et sine imperfectione ~ illa] ista r-s praem. persona ~
add. persona vzr-s Av add. prima rs 2 per - perfecte] per se perfecte per tale principium
A y I perfectum] post principium vr productivum rL om. ~ 3-p. 263, 7 Ulterius - obiecti =
ADCPMSRIVZr A YEao~µu; 'll text. sign.: Extra de manu Scoti et in fin e: Usque hue extra A 1
Extra l2{text. et mg.)V1zarna Additio u !in. anfractuosa µ 3 Ulterius] Item AE!G add. recte Ma J
arguo] praem. ergo Z praem. consequenter DCMSRIA 8 ! 0 µu add. consequenter r 02 add. sic ~
add. nam rs I productio] add. perfecta µ I est] potest esse µu 5 istud] illud rzr 0 aA-Y idem
2
MJ'vrs•n om. C R add. quad est P J intellectus] praem. scilicet rna edd., add. scilicet AEHG J
1
actu] post intelligibile D om. vrsn• 6 ibi om. M t I erit] est {post principium D*) DMtrn I
principium om. A Eao•'l" J generatae] genitae DPIVr80 A-YT~µu 6-8 et hoc - generatae om.
vrsnt 7 suae perfectionis] p. s. r 0 1 I Sed] add. memoria perfecta talis sive totum illud in·
tellectus habens obiectum sibi praesens D 8 ibi est] vere est ibi DA 0 p7ty~µu vere (om. A 0 )
est in Dea A EHG praem. vere 't' add. vere rr 0 1 I generatae] genitae DPir 0 !A-YT~µu 9-17 Vel
potest - consequenter = ADCPMSRIVI' A EaGTµu [A oa habuit textum quemdam, pro quo posuit
notam Additio, sed textum ipsum reddit illegibilem A 03 , post agenda (p. 261, 14) vr post putrefacto
(p. 256, 7 omittendo ibi ergo etc.) A E!]; 'll text. sign.: Non in libro Scoti A 1 Vacat P 1 Extra l2{text."
mg.) Additio u litteris a-b V 1 (rext. et mg.) !in. anfractuosa µ 9 potest sic] sic pot. DCPMSRIA 0 J
quodcumque =A omne Tµu 10 a se] post principium D ex se D* in se (add. et a se c a) CP 2
M* a P' add. quodcumque DCPMSRIVr A E!G'l" add. quodcumque sufficiens µu J principium
producendi] prod. princ. P. J sufficiens et formale =A 10-11 suppositum vel =A 11-15 id
est - Haec est minor= A 16 suppositum divinum] principium div. SR suppos. vel aliquod
principium div. PM suppos. div vel. aliquod principium divinum c• I principium] praem. quod-
cumque Dvrso AG add. quodcumque rLN*'l" add . quo dcumque sufficiens µu
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. IA d. 2 n. 122. 2 Cf. infra n. 223. 224.

perfecta ms1 sit notitiae adaequatae illi memoriae sive illi intel..
lectui respectu talis obiecti; memoriae autem sive intellectui per..
sonae divinae infinitae nulla notitia adaequatur respectu essentiae
divinae ut intelligibilis nisi infinita; quia intellectus ille est com.-
s prehensivus illius obiecti infi.niti, igitur aliqua persona divina per
memoriam potest producere infinitam notitiam. Ultra, sed illa non
erit nisi in natura divina, quia nihil aliud est infinitum; ergo in
divinis per memoriam potest esse productio ad intra. Ultra, sed si
potest esse, igitur est: tum quia 'esse' ibi 'possibile' est necessa.-
10 rium', tum quia illud principium est productivum per modum
naturae; igitur necessario. Consequentia patet, quia non potest

impediri, nee ab aliquo alio dependere in agendo; omne autem
agens ex necessitate naturae necessario agit nisi impediatur vel ab
alio dependeat in agendo 1 •
is Maior primi syllogismi 2 apparet, quia quod principio pro.- 223
ductivo ex se non conveniat quod in isto sit productivum 3 , non
potest esse nisi propter alterum duorum: vel propter imperfectio.-
nem eius in illo a, vel quia ut in illo acceptum, est per productio.-
• Sequitur textus interpolatus: ut calidum imperfectum imperfecte habens

20 calorem non est sufficiens ad calefaciendum secundum illum 4 •
ADCPMSRivzr 80 LN A vBHGo:E qu ( pp p-rny[3µu)
1 notitiae] add. genitae Pvzr A Y:E I illi memoriae sive illi] tali vzr A Y:E 2 respectu -
intellectui om. :EU? I memoriae autem sive intellectui] intellectui autem vzr A Y2;QU! 2-3 perso·
nae divinae] per se divino rLN 3 infinitae =AC' cum sit infinitus DC1 MSRIVZr A YB!G:E cum
sit infinita (-te µ) µu cum sit infinita vel infinitus P 3-4 essentiae divinae] d. e. µu essentiae infi·
nitae AB!G add. infinitae DCPMSRIµu 4 ut] om. rLN add. obiecti (add . ultTa et 2;Q) :E I ut intel-
ligibilis] om . DCMSRIAB!G add. cum sit infinita rn I ille] iste o ·r AB!G 5 illius] istius Dom.
vrBn AE!G 5-6 igitur-notitiam om. R 5 divina om. vzr A Y:E 6 infinitam notitiam =A
n . i. DCPMSIVZr AYB!G:Eµu J Ultra om. DCPMSRIAB! 0 µu J sed] arguo P'VZr AY:E 6-7 non
erit nisi = A(nlsl om. A *) erit (est rL) DCPMSRivzr A YE!G:Eµu 7 est] erit rLN• 8 per me·
moriam potest esse] pot. e. perm. vzr A Y:E I Ultra] praem. Tune :E om. DCPMSRIAE!Gµu I sed
om. vr A Y:E 9 tum] verum P' om. rLN I esse ibi possibile est= A omne ibi (i. o. A 0 µu) poss.
est DCPMSRIAB!Gµu quodlibet (quidlibct A Y) ibi poss. est A Y:E quidlibet poss. ibi est rLN ibi quid-
libet (add. !bl Z1 ) poss. est z quidlibet (quilibet rB) poss. est ibi vrBn 11 necessario] add. agit
CPMIVr 80u 12 aliquo om. vrAY:E I dependet CMAB!µu I autem] enim A 0 µu 14 alio]
aliquo AB! praem. aliquo AG J agendo] hie sequitur Vel potest - consequenter (cf. p. 260 ad
9-17) in vr 15 Maier) add. autem AE!G I apparet] declaratur DPZAY:E 15-16 productive
ex se] ex (per AY) se pr. PZAY:E 16 ex se non conveniat] n. c. (convcn!t rN•) ex se C*MSRI
vrBn•LN AE!G I isto] illo M 2Slr 8 AB!G 17 propter1 ) per vrllDL*N I duorum] praem. istorum
V J vel] praem . scilicet :E add. scilicet PZAY 18 vel - illo om. :EU? I illo 2 ] isto Av principio
A 0 I acceptum, est] e. a. C:E 19-20 ut-illum =AD 20 illum] istum calorem D
T 1 Cf. ARISTOT., Metaph. IX t. 10 (8 c. 5, 1048a 5-7). 2 Cf. supra p. 260, 9-15.
a Cf. supra p. 259, 7-9. 4 Cf. DUNS ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 123.

nem adaequatam illi, sicut est de potentia generativa si sit in Filio, et

spirativa si sit in Spiritu Sancto; utrumque autein istorum excluditur
per hoc quod dicitur in maiore a 'a se' 1, quia nihil habet a se prin,
cipium productivum nisi habeat illud sine imperfectione et etiam
non communicatum per productionem competentem tali principio. s
224 Minor primi syllogismi 2 b probatur, quia omni memoriae crea,
tae hoc competit; non autem uncle creata sive imperfecta, quia
imperfectio numquam est ratio producendi sive communicandi
esse, quia hoc competit ex perfectione, non ex imperfectione 3 ed.
Adnotatio interpolata: maior secundi syllogismi quae fuit 4 •

a 10
Sequitur textus interpolatus: patet quantum ad primam pattern 5 , quia ms1
b
aliqua persona in divinis haberet memoriam perfectam a se, esset processus in

infinitum; alia pars minoris, scilicet quod memoria perfecta in supposito habente
earn a se sit principium producendi notitiam genitam 6 •
c Loco omni (6) - ex imperfectione (9) textus interpolatus: omnis memo- 15
ria creata non uncle creata nee uncle limitata, sive imperfecta, est principium
producendi notitiam genitam, quia imperfectio numquam est ratio producendi
sive communicandi esse; et ideo quod est principium perfectum producendi
notitiam genitam correspondentem sibi, hoc competit sibi non ex imperfectione,
sed ex perfectione sua naturali 7. - Sequitur textus interpolatus: Ergo et hoc com- 20
petit sibi perfectissime ubi est memoria perfectissima et perfectissime; sic est
in supposito Patris increato; ergo etc . 8
d Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: I!
Conclusio absolute illata 9 , scilicet
ADCPMSRivzreoLN A YEHaoLQu(PPp-my~µu)
1 illi] isti D* tali vzr A YL add. principio DPIVZr A YLµu I generandi C 2 generantis M I
et] etc. vi P' etc . et P 2 add. vi Iµu 2 utrumque autem] sed utr. ZAY et utr. L I istorum] illo·
rum CMSII: 0 3 habet] est AE~G 4 etiam om. VI' 80 * 5 non] nee D nisi A 0 add. nisi L* I
communicant M*RZAY 6 syllogismi om. AE!G I probatur] patet D I quia] add. quod est per-
fectionis in inferioribus excellentius competit primo, sed A 0 6-9 et 15-20: omni (6) - im·
perfectione (9) = DCPMSRIVZI' A YE! 0 Lµu omnis (15) - naturali (20) A 9 non ex imper·
fectione om. LQu~ 10 maior - fuit = ADCMSRIVI' AE!G [ post principio (5) omnes] ; 'If text.
sign. Non in libro Duns A 1 I maior] add. etiam I I secundi syllogismi] syll. sec. vr-N om. C I
fuit] add. et A 02 11-14 patet - genitam =AD; 'If text. sign . Non in libro Duns A 1 11 pa·
tet] probatur D 12 memoriam] praem. aliquam A• 20-22 Ergo - etc. =A lgitur ubi
erit talis memoria perfectissime hoc potest facere perfectissime, sed ita est in Patre D; 'If text.
sign. Non in libro Scoti A1 23-p, 263, 18 Conclusio - propositum sic = ADCPMSRIVZ
T 1
'a se' dicitur in maiore syllogismi qui in Reportatione I A prostat, cf. supra p. 260, 10. -
Cf. DuNs ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 123 . 2 Cf. supra p. 260, 15 -17 . 3 Cf. DuNs ScoTus,
Rep. I A d. 2 n. 125. 4 « secundi syllogismi •, intelligit syllogismum Reportationis I A, cf. supra
p. 260, 9-17, - et vult dicere quod ly 'a se' habet illa maior quae fuit istius secundi syllogismi
(p. 260, 9-15). Quoad positionem istius adnotationis cf. apparatus lectionum variantium.
5 nempe •aliquod ... producendi», cf. supra p. 260, 16 . 6 «aliquod ... perfecta», cf. supra
p. 260 , 16-17 - Cf. DuNs Scorns, Rep. I A d. 2 n . 124-125. 7 Cf. DuNs Scorns, Rep . I A
d. 2 n. 125. 8 Cf. ibidem. 9 Cf. supra p. 259, 12-260, 2. 8 (cf. etiam_hic supra lin. 20-22).
Maior secundi syllogismi 1 declaratur sic: sicut enim non est 225
perfecta memoria respectu alicuius intelligibilis nisi illud obiectum
sit praesens in ratione actu intelligibilis, quantum potest esse prae- 1
sens ut intelligibile illi, ita non est perfecta proles talis memoriae
s nisi sit actualis notitia tanta illius obiecti quanta potest competere
tali intellectui respectu talis obiecti; et illam voco adaequatam tali
intellectui respectu talis obiecti. !I
Istud 2 potest argui de voluntate, quia voluntas habens obiectum 226
actu cognitum sibi praesentatum, ex ratione sua est productiva
lo amoris talis obiecti producti.
quod memoria in prima persona divina est principium sibi producendi vel sim-
pliciter communicandi, concludi~ propositum 3 , quia illa non est principium
productivum nisi per modum naturae; talis autem productio non est nisi ad
intra 4. - Alio modo concludit magis propositum, quia est principium producti-
1s vum notitiae genitae; igitur ad intra 5 • Et tune de beret maior 6 sic accipi: 'Quid-
quid de ratione sua formali est principium productivum alicuius secundum ratio·
nem eius formalem, in quocumque illud est a se, illud est principium producti·
vum talis'. - Tertio modo maxime concluditur propositum sic 7 : U
ADCPMSRivzrBnLN A vBHGO:EQu(PPp=y~µu)
rBn A YBaG:Eµu; 'IT text. sign.: Vacat, sic Scotus [Vacat (-cat post talis, p, 263, 18) in text. sic Scotus in
mg.] A 1 Vacat, sic in libro (Vacat in"'"· sic in libro in mg.) Z2 Vacat (Va- deest in P!) Dap1v1rBlDl(om. 02 )
Extra 12 (rexr. et mg.) Additio u !in. anfractuosa µ; lectiones variantes vide in append. B
1 Maior} Minor DM2 J secundi syllogismi] syll. sec. rBN tertii syll. C add. ibi P add. quad
M *AG add. quia µu J sic om. ZA Y:E J sicut enim = A quia sicut PZA Y:E sicut DCMSRIVr
AElGµu 2-3 nisi - intelligibilis om. rB? 3 actu} actus MSR praem. alicuius 1rna I potest}
natum est D 3-4 praesens} add. illi ABlG 4 proles} add. memoriae R 5 actualis]
actu vel actualis C 6 talis] illius :E om. µu 6-7 et - obiecti om. DC'M'Sitr 0 •AB!G
6 illam] istam M lRVr· 0 lAY 6-7 tali intellectui om. MlRI'LN 7 respectu talis obiecti]
om. Ml add . Consimiliter (om. µu) ergo (etiam :E) in quocumque est istud quad est (istud quod est]
hoc totum :E) 'intellectus habens obiectum (ob. om. r 0 ) actu intelligibile sibi praesens'' ibi erit (est
I' 02 µu) productivum notitiae genitae; sed in Dea est istud (ist. e. in Deo :E) secundum veram (unam I)
rationem sui; ergo sibi (illi l:Eµu) convenit productio (-ductivum µu) notitiae genitae ['lf sign.:
Vacat ya Extra 12(rexr. et mg.) Additio u lin. anfractuosa µ] rvrB 0 :Eµu; hie post obiecti, respective
post textum hie additum, sequitur in orvrBnµ Secundum (p. 274, 4) - in igne (p. 275' 24)
°
8 !stud = AD Item S 2 A GT Item idem R Consimiliter (add. idem pa) PZA Consimiliter est illud
secundum unam rationem sui, ergo illi venit productio notitiae genitae A Y Idem S' rel!. p7t)'~µu
9 actu cognitum] naturaliter cogn. actu V* J praesens D J sua] sui zrBA- 0 :E-r om. A 0 * 10 talis
obiecti producti = A p. t. o. R p. t. o. ergo etc. rN perfecti talis obiecti etc. vr-N adaequati
respectu talis obiecti :E talis obiecti ZAY producti DSABHp7t perfecti (ante amoris CPM) CPMA GOT
perfecti producti y~µu
T 1 Cf. supra n. 222 . 2 Cf. supra n. 221. 3 Cf. supra n. 220. ' Cf. supra
5 8
n. 222. Cf. supra n. 224. Cf. supra p. 259, 7-9. 7 Textum interrumpit et can-
cellat, et hoc quia maiorem secundi syllogismi (cf. supra n . 222) nondum declaravit (cf. supra
n . 225); ideo nee addit 'quia est principium productivum notitiae adaequatae sibi; igitur ad
intra', cf. supra p. 260, 3-261, 2.
22 7 Contra 1 istam ratio-

LResponsio ad primam ratiopem principalemJ
nem insto, ut magis declaretur. Et maiorem 3 quidem rationis
2
concede. Sed ad minorem 4 diceretur quod illud totum non est

ex se principium productivum, sed tantum quando potest intel-
lectus habere ex se notitiam productam; hoc autem est quando s
potest habere notitiam aliam a se per quam perfi.ciatur: intellectus
autem infinitus non potest habere notitiam distinctam a se qua
perfi.ciatur, et ideo non videtur quod ibi debeat poni principium
productivum.
228 Et confirmatur ista ratio 6 , prime quia notitia genita frustra 10
poneretur, secundo quia impossibile est earn poni.
229 Primum 6 probatur: in nobis est necessaria notitia genita, quia
per earn intellectus perfi.citur, qui sine ea esset imperfectus: intel-
lectus autem infinitus licet habeat obiectum sibi praesens, non tamen
formaliter perficitur per notitiam genitam, sed per notitiam inge- 1s
nitam, eandem sibi realiter, qua formaliter intelligit.
230 Secundum, scilicet impossibilitatem 7 , probe a, quia producti-
vum habens productum adaequatum non potest aliud producere;
• Loco probo a Duns Scoto ponitur: probo dupliciter, primo b .

b Sequitur textus interpolatus: sic: memoria in quocumque vel est realiter pro, 20
ADCPMSRivzraoLN A vaH 00 :E Qu( PP p=y~µu)

1 istam] post rationem (1-2) :E illam CSAEG;EU 2 insto] arguo :E om. D I magis] melius -r
om. prry~µu I quidem om. DA 02:E I rationis] praem. primae rL-. add. istius D 4 principium]
praem. primum D I quando] quantum Z* ubi :E 4.5 potest intellectus] i. p. DCZA:E 5 ha·
bere ex se] ex se h. ZA I ex] extra y 5-6 notitiam - habere om. :EU< 5 productam] om .
A 0 ' productivam A 0 • pon. productivam M ' I autem om. rLN 6 habere] praem. ex se rN om.
M* I aliam] praem. distinctam vr A 02 add. distinctam AG I a se] not. alius liber (alias u): extra
se µu I per quam = A qua rel!. edd. I perficitur crLN• 6-8 intellectus - perficiatur om. v
7 infinitus] divinus prry~µu I distinctam] aliam CMS'Rr 0 praem. aliam PIZ om. S' add. aliam
r- 0 I a se om. AEHG 8 quod ibi debeat] om . A 0 ' q. d. i. A 02 q. memoria i. d. D 10 ista]
ilia CPMS I ratio] ante ista :E responsio DCPSRivzra 0 A-r not . alius liber: responsio µadd. du·
pliciter R':E I notitia genita om. :E 10-12 frustra - genita om . D' 11 poneretur = A:E
~µu ponatur A 8 ponitur Dl rel!. p=y 12 in nobis] nobis AE* add. ideo :E I est necessaria]
n. e. A:E 13 qui-imperfectus om. DC'MSI I qui] quae R quia c1rLN AH I esset] est Cl
vrao 15-16 sed - ingenitam om . D 16 sibi realiter = Aprry~µu real. sibi (s.) in COTT. A 02
scilicet A 0 ) rel!. -r I qua] add. etiam DPR'I'I' 02 A:E edd., add. et V add. est S 17 et 19: probo
dupliciter, primo (19) = APMvrao A Y:E edd . probo dupliciter (add . primo AE') DCSRIZrLN A-Y;
cir text. sign . Sic Scotus A 1 17 quia] quod A 0 om. A 17-18 productivum] praem. prin·
cipium Dadd. vel producens prry~µu 20-p. 265, 20 sic - arguo = A; cir text . (excluso Tune ar·
guo, p . 265, 20) sign. Non Scotus A 1
T 1 Pro lin. 1-16 cf. DuNS ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 128-129. 2 Cf. supra n. 221.
3 Cf. supra p. 259, 7-9 . 4 Cf. supra p. 259, 9-12 . 5 Cf. supra n. 227. 6 Cf. supra
7
n. 228. Cf. ibidem. - Pro 17-p. 265, 6 cf. DuNS ScoTus, Rep. IA d. 2 n. 132.
ergo cum totum istud 'intellectus habens obiectum actualiter sibi

praesens', vel memoria, habeat in intellectu paterno notitiam inge,
nitarn sibi adaequatam quasi,productarn ex se (quia aliquo modo
secundum rationern intelligendi posteriorern tali rnemoria vel prae,
s sentia obiecti), videtur quod nullam virtutem ulteriorern habeat
ad producendam notitiam distinctam, aliam ab ista a.
[41 Istas rationes 1 excludendo, confirmo rationem 2 • Et ad exclu, 231
dendum responsionern ad minorem 3 in se, dico quod intellectus
noster respectu notitiae genitae habet potentiam receptivam; et
10 ista potentialitas est imperfectionis, quia est potentialitas passiva:
nihil autem facit per se ad rationem principii productivi, quia nulla

est imperfectio formaliter de ratione principii productivi, et ma,
xime quando principium productivurn potest in se esse perfec,
tum. Habet etiam intellectus noster rationem principii productivi
1s respectu notitiae genitae; et hoc est ex perfectione eius, quatenus
actus primus virtualiter continet illum actum secundum.
Primum istorum, scilicet recipere intellectionem, patet quod 232
convenit intellectui possibili•. De secundo non est ita certum an
ductiva notitiae genitae, ut in nobis, vel quasi-productiva, ut in Dea, quia ibi
20 intelligitur sua intellectio accidentalis quasi-notitia genita. Tune arguo 4 •
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Secundo probatur hoc, quia intel-
lectus est potentia activa, non factiva, ut dicitur IX Metaphysicae 5 ; ergo si potest
producere productum, potest producere in se illud et non extra se, alioquin
non haberet rationem activi ut distinguitur contra rationem factivi. Iste ergo
2s intellectus qui non potest producere notitiam in se, non potest producere ali-
quam notitiam, ut videtur.
ADCPMSRivzrsnLN A vEuGo:E Qu( FPp-my~µu)
1 ergo cum] c. e. C:E I istud] illud cvrsnA . 1·2 obiectum actualiter sibi praesens] o.
s. p.a . .AY:E a . s. o. p. R 2 vel memoria =A 3 ex] a I2 in .AEHG 4 posteriorem] po·
sterior est p7r(~µu I tali] talis ante obiecti (5) D om. CMSR 'I' I memoria vel = A 6 pro·
ducendum CPRVI'.A-Y:E I distinctam] om. CM add. ergo A 0 * I ista] illa D*CMSI ipso R:E alia -r
8 responsionem] rationem D*-r respondeo (praem. instantiam A 0 •) C*P 2 (in cOTT.)M*Sl2 .AE202 I mi·
norem] in ras. R 2 minores .AE maiorem AC*MSI2 9-10 et ista] et illa ADSI'N*AH et ita
A E*GO* et :EU' ista :EU 2 10 quia] in ras. rn2 quae CMSI'LNA y I potentialitas2 ] potentia D:E-r
11 nihil autem] et nihil L: add. tale M'AE•Gy add. imperfectionis rNa I per se] hoc =~µu om. DC
PM'I2 A YEHGO•(ance facit):E 11-12 quia - productivi om . .AEHG 12 est] post imperfectio C 2
2
post formaliter DPI VZr A YOI; 15 respectu om. vrsn* 16 illum] istum A YI; 17 isto-
rum] illorum DCMSA 0 I quod] quia A 0 :E 18 convenit intellectui possibili] i. p. c. L: I
non] praem. autem A 0 add. tamen D 21-26 Secundo - ut videtur = codd. edd.; 9T text. sign.;
Vacat A 1 D'V'Z2 Lin. anfractuosa µ; lectiones variantes vide in append . B
T 1 Cf. supra n. 227-230. 2Cf. supra n. 221. 3 Cf. supra n. 2Z7. 4 Cf. DuNS
Scorns, Rep. I A d. 2 n. 132. 6 ARISTOT., Metaph. IX t. 16 (0 c. 8, 1050a 21-1050b 2);

cf. infra p. 270 nota 3.
conveniat possibili vel agenti; de hoc alias inquiretur 1 • Nunc autem

hoc indistincte acceptum de intellectu, quod est principium pro-
ductivum notitiae, satis puto verum, et declarabitur distinctione 3 2 ;
et intellectus sic est in Deo, quia habet intellectum secundum
omnem rationem intellectus quae non ponit imperfectionem. 5
3
233 Tune arguo sic: quandocumque in aliquo concurrunt duo a
per accidens, scilicet ratio agendi et patiendi, ubi illud quod est
ratio agendi est per se, non minus est ratio agendi; patet ex II Phy-
sicorum, de medico sanante se: si separetur medicina ab infirmitate
nihil minus erit ratio sanandi. Ergo si separentur ista duo in intel- 10
lectu ab invicem, remanente eo quod erat per se ratio principii
productivi adhuc erit ratio producendi, quantumcumque non sit
ibi potentialitas passiva receptiva. Exemplum huius esset rnani-
festum: si intellectui nostro esset concreata vel consubstantialis
notitia sui, secundum quod quidam intelligunt Augustinum u
a Sequitur textus interpolatus: unum per se et aliud 4•
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI; QU( FP p=y~µu)

1 possibili] praem. intellectui Dl: add. intellectui A 0 I inquiretur] requiretur D adnot.
Quodlibet quaest. 15, art. l, tertia parte duobus (?) argumentis DZ 2 quod] quia M*SR*I'LN
add. intellectus MZ 3 notitiae] add. genitae rmplt"'(~µuj declarabitur] determinabitur p I di-
stinctione 3] add. quaestione 2 (2] 7 DI! spat. vac. AY om. A 0 ' 1 A 02 ) DPAplt"'( add. parte tertia,
quaestione 2 ~µu 4 sic] in corr. I'N2 AB 2 similiter AHO add. simpliciter T I quia] quod DI'D
5 ponit imperfectionemj dicit nee ponit imp. I'B dicit imp. nee ponit VI'D 6 in aJiquo con·
currunt duo] aliqua duo cone. in aliquo R 7 scilicet] sicut CI'N2 A 0 add. demonstratur A 02
8 per se] add. si separetur a ratione patiendi et ponatur per se (et - se om. Rl) RZA GT)'~µu add.
tune circumscripto illo quod r ... J est per se, sed per accidens r ... J imperfectionis sicut primo r ... J
A oz I patet] praem. quod (ut T) edd., om. M add. per Philosophum D 9 sanante] salvante rB I
si om. l;Q~u 10 nihil] nihilominus AG non D I erit] est D+vr A 0 1: I sanandi] agendi D' sal·
vandi D 1 I separantur ABHG I ista duo = A prima duo D duo prima rL duo praedicta !2vrn A
praedicta duo PSRI'N edd. prima duo praedicta I'B prima (om. C 2 ) praedicata duo CM' ista duo
praedicta M~ duo (praem. prima I) producta I'Zl: 11 ab invicem] post separentur (10) ZA om.
P~l: I erat] add. quasi A B*O I per se] post ratio RA BG in se D 12 adhuc - producendi om.
rB~ I erit] esset c est rDAEG 13-14 esset manifestum] patet DCMSRII'LNA-YI; edd. patet
esse manifestum AY manifestum patet rn2 add. quid DCMSRizrnzLN A GI; edd. 14 intellectui]
in intellectu AE 2 Gplt"'(~µu I nostro] modo D add. modo P I concreata] creata P* concreta rB•
15 intelligunt] in corr. R 2 intelligit IA 0 I Augustinum] adnot. De mente Augustini retJ aucto·
ritate secundum Henricum vide Quodlibeto 9 quaestr ... J P 16 unum - aliud = rmAoz I
unumj add. quasi I'N!
F 8-9 ARISTOT., Physic. II t. 3 (B c. 1, 192b 23-27). 15 HENRICUS GAND., Quodl. IX

q. 15 in corp. (f. 383A). 15 AUGUST., De Trin. XIV c. 7 n. 9 (PL 42, 1043): •Hine admo·
nemur esse no bis in abdito mentis quarundam rerum quasdam notitias ».
T 1 Cf. DuNS ScoTus, Quodl. q. 15 n. [13-20. 24]. 2 Cf. DuNs ScoTUs, Ordinatio I
d. 3 pars 3 q. 2. 3 Pro 6-p. 267, 2 cf. DuNS ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 130. 4 « unum per
se et reliquum ,,, cf. DuNS ScoTus, Rep. IA d . 2 n. 130.

de notitia abdita, XIV De Trinitate, tune intellectus licet non possit

recipere notitiam genitam qua cognoscat se formaliter a, I~ tamen
in alio intellectu, puta angelico vel humano beato in patria, posset
gignere notitiam sui in ratione obiecti, quia sic gignere cornpetit
s sibi uncle est in actu, licet non sit receptivus illius b. H
Ex hoc patet quod glossa 1 illius primae minoris 2 in se nulla est.
Ad confi.rmationem 3 illius glossae per 'frustra' 4 dico quod 234
a Sequitur textus interpolatus: quia cognoscit se per notitiam concreatam secun-

dum istos5.
10 b Loco tamen (2) - illius (5) textus a Duns Scoto cancellatus: si tamen pos-
set habere aliud obiectum actu intelligibile sibi praesens, potest aliquam noti-
tiam gignere in passo approximato si quod tale sit c, aut per se stantem si ha beret
virtutem gignendi aliquid per se stans; ergo ab intellectu, circumscripta ratione
receptivi notitiae si remaneat ratio productivi notitiae, et hoc per se stantis, pot-
1s erit notitia gigni licet non recipiatur in intellectu qui est principium gignendi 6 •
c Loco si quod tale sit textus interpolatus: si quae talis sit quod in alio reci-
piatur 7.
ADCPMSRrvzrsoLN A Y B HGoLQu(<lJFPP=r~µu)
1 abdita] addita D condita (not . alius liber: abdita µnot . alias: abdita u) p7t~µu om . rot I XIV] IX
rLNAO I De Trinitate] T rinitatis DVrBOA Y add. cap.Ladd. cap. 7 y I intellectus] praem. qui-
cumque Dadd. noster L I posset Dcrs AL 2 recipere] habere (t>raem. sic P add. sic CMI) DCP
MSRI*rLNABHGot edd . habere vel recipere L fertur (I) AY add. vel habere roa I cognoscit L
2-5 et 10-15: tamen (2) - illius (5) et si (10) - gignendi (15) = ADRVzr AYLpyµu [ tamen (2)-
illius (5) post gignendi (15) A] si (10) - gignendi (15) CPMSIA-Y-m~ [ praem. tamen (2) - il-
lius (5) c a add. tamen (2) - illius (5) A 0~; 'If text. si (10) - gignendi (15) sign.: Vacat A1DZV1
z 1 r 01 (om. 02 ) Zin. anfractuosa µ; text . tamen (2)- illius (5) et si (10) - gignendi (15) sign. Scotus .
corrigit A 1 2 tamen] post posset (3) L praem . non v• om. rot 3 in alio - patria post
obiecti (4) I: I alio] aliquo (post intellectu L) vr-LL I puta - p atria om. A y I vel - patria om . c~
4-5 quia - illius om. L 5 illius = A 6 Ex hoc] praem. Et pyrso add. autem I: I primae =
AA0 a primi DSrLN ponitur (I) R(om. R 2) I minoris] maioris v•r 0 •AYLQ om. A 0 t I in se] post
est A 0 om . vrso• 7 glossae om. ZAYL 8-9 quia - istos = A 10-11 posset = AZAYL
potest re!!. edd. 11 aliud] post obiectum pyrso A Y aliquod P1tY~µu om. CMS*RizrLN A 0
11-12 aliquam notitiam] n. a . (Post gigne re. 12 A 0 ) vrA 0 add. sibi rLN 12 in] cum DI ap-
proximato] add. in ratione obiecti, quia sibi (I) gignere competit sibi uncle est ibi finitum (I),
licet non sit receptivus (cf. 4-5) AG 12 et 16-17: si quod tale sit (12) et si quae (16)- re·
cipiatur (16-17) =A si quod tale sit (12) re!!. edd.; 'If text. si quae (16)- recipiatur (16-17) sign.
in Lectura A 12 tale] add. obiecti D I aut om. DI*Z 13 ergo] add. et vrso I intellectu]
praem. divino A 0 add. divino AHa edd. 14 si ante ergo (13) DI si-notitiae om. Rt I maneat
vrso I productivi] productiva I2 praem. activa vel A 0 a 14-15 poterit] potest A 0 potuit p add .
illa sa add. talis (add. ultra respectu AB•H*) PR !2Zr N A YBHLpJtY~µu add. similiter A 0 add. simi·
2 02 2
liter talis A GT
T 1 Cf. supra n. 231. 2 Cf. supra p. 259, 9-12. 8 Cf. supra n . 229. 'Cf. supra
n. 228 . - Pro 7-p. 269, 9 cf. DuNs Sc oTus, Rep. IA d. 2 n. 131. 5 Cf. supra ad p . 266,
8
lin. 15. - Cf. DuNs ScoTUs, Rep . I A d. 2 n. 130. Cf. DuNs ScoTus, Rep . I A d. 2
n. 130. 7 Ista lectio in Reportatione I A ab uno tantum codice exhibetur (cod. Taurin.
univers . K II 26, 14ra) .
in omni ordine agentium, praecipue ubi principium activum de se

non est imperfectum, status est ad aliquod principium activum
simpliciter perfectum - quod scilicet agens agit ex plenitudine per-
fectionis et dicitur agens ex liberalitate 1, secundum Avicennam
VI Metaphysicae cap. ultimo. Nullum autem agens liberaliter agit s
quod ex actione sua exspectat perfi.ci. Sicut enim in actibus huma-
nis liberalis est ille qui agit vel dat non exspectans retributionem,
ita, similiter, agens dicitur liberale quod nullo modo perfi.citur a
productione vel producto.
235 Ex hoc arguitur sic: in omni genere principii productivi non 10 [51
includentis imperfectionem possibile est stare ad aliquod princi-
pium simpliciter perfectum; sed intellectus est tale principium,
et voluntas similiter; ergo in isto genere potest stari ad aliquod
simpliciter perfectum. Sed nihil est simpliciter perfectum agens
quod non agit liberaliter, secundum dictum modum 2 a. Ergo in 1s
genere istius generis productivi est aliquod principium tale quod
c
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: igitur hie est aliquod agens libera-
liter, modo praedicto .
ADCPMSRrvzrsoLN A vBHGo:EQu(FPPTitYf3µu)
1 in omni] in R *A 0 cum in rLN• I agentium] agentis D I praecipue] in ras. I' 82 rescr. A oa
praecise P' om. DCP2 MSRPI'LNI;QU;; I ubi) praem. ibi P*VZI' 0 A- 0 praem. illud A 0 om. DCP2 M*
SR*I* I principium activum) secundum princ. act. quorum quodlibet DCPaM*SR*I* 2 ad om.
AR* I principium) primum crtr 02 add. vel primum P 2 I activum) productivum D om. rN-.
2-3 activum simpliciter perfectum ] a. p . s. PM p.a. s. C 3 perfectum) simpliciter y;; om.
AEG I quod scilicet agens) sc. q. a. l*Z quod quidam agens :E quod si -r I agit) om. I' 8 ' agat
raa I plenitudine) in corr. M 2 in ras. 8 2 3.4 plenitudine perfectionis) perf. pl. p add. igitur
ab intellectu, circumscripta ratione receptivae notitiae, si remaneat ratio productivae no·
titiae et hoc per se stantis, poterit talis notitia gigni licet non recipitur in intellectu qui est
principium gignendi (cf. p. 267, 13-15) rsa 4 agens] praem. t ale DCP2 add. agere DC
5 cap. ultimo) ultimo AYBHGo• om. R ;; I autem] enim ABHG om. P*I'LN• j liberaliter agit) a. I. C
MR:E edd ., add. propter hoc p7t)"[3µu 7 liberalis est ille) i. dicitur lib. :E I agit vel dat = A dat
ZAY:E agit (add. vel distribuit A oa) rell. edd . I retributionem = A redditionem (-tionl A Y -tiones -r) rell.
edd . 8 similiter = ARA GI; simpliciter (not. alius libec: slmiliter µ) rell. edd. I dicitur] videtur D I
perficietur ABHG 9 producto) praem. a :E 10 arguo :E 11-12 principium] primum p7t)"
[3µu 12-14 sed - perfectum1 om. AEH 13 isto] omni D' illo D 2 I stari) stare DCPMS
RIZI'LNAG esse status :E I aliquid DCPMSRIZI'A 0 :E 14 Sed - perfectum om. rL;;:EU;; I
simpliciter om. rq 15 agit liberaliter) !. a. A Y:E I dictum] productum M' praedictum M 2
p7t)"[3µu om. AB;; 16 istius] illius DPM A G ipsius A 0 huius :E I generis =ACM' generis (om.
!2) principii SI principii M a rell. edd. 17-18 igitur - praedicto = codd. edd.; 'IT text. sign.:
Vacat A 1V 2 (texc. et mg.)Z2 parenthesibus µ 17 hie) hoc :EpTit"([3 om. rN A GO I est] erit (ante hie
AH) ZAYH I aliquod] aliquid RVI' 80 om. ZAY:E 17-18 liberaliter) liberale RaAB:E om. DCP
MR' 18 modo] praem. primo vrao
F 4 AVICENNA, Metaph. VI c. 5 (95ra).
T 1 Cf, DuNS ScoTus, Ordinatio I d. 8 pars Z q. un. n. [13). 2
Cf. supra n. 234.
DE PERSONIS ET PRODUCTIONIBUS IN DEo 269
nullo modo perfi.citur per suam productionem: talis intellectus,

habens sic sibi obiectum actu intelligibile praesens, nullus est nisi
ille qui non recipit nee perfi.citur per intellectionem quam gignit
sive quae virtute eius gignitur. Igitur non oportet omnem intel-
s lectum producere notitiam ut ea perfi.ciatur, sed oportet esse ali-
quem priorem producentem non perfectibilem per productum.
Et cum dicit 'tune erit frustra' 1 , non sequitur, nam erit sum- 236
mum bonum; sed non est productum a producente ut producens per
ipsum perfi.ciatur, sed ex plenitudine perfectionis ipsius producentis a.
10 Cum autem post arguitur de impossibilitate 2 , duco ad oppo- 237
situm, quia si intelligentiae vel memoriae Patris aliquod obiectum
actu intelligibile praesens habeat ibi notitiam actualem Patris quasi-
productam, non tamen habet notitiam actualem in Patre produc-
tam. Nulli autem principio productivo ex se tollitur producere ut
u est in aliquo nisi intelligatur illud principium produxisse vel pro-
ducere aliqua productione adaequata virtuti talis principii pro..
• Loco erit2 (7) - ipsius producentis (9) textus interpolatus: producturn est
surnrnurn bonurn, per se stans, ex plenitudine perfectionis ipsius producen-
tis producturn; non autern est producturn ut per ipsurn producens perfi.ciatur 3 •
ADCPMSRivzr11nLN A YBHGOI:Qu(wFPPTitJ'~µu)
1 talis] praem. sed AG add. autem I: add. est prry~µu 2 sic - praesens =A ob. actua·
liter sic sibi praes. D ob. praes. sibi sic vrBD ob. (praem . sic A 02 ) sibi praes. PI'LN AI: ob. sic sibi
praes. CMSRIZ edd. 4 virtute] praem. in AGprry~µ J gignitur] add. ut intellectus divinus A 0 a
4.5 omnem - oportet om. P 5 perficitur DC*MSR*IZI'LN•AB 5-6 esse aliquem prio·
rem] a. p. e. rN' a. e. p. IVZI'BDLN 2 I aliquam ABGu 6 productum] productam D productio·
nem v·rsn 7 Et] Sed D Etiam pt I dicis rL dixit 't" dicitur prry~µu I erit1 ) esset IZ est rn
7-9 et 17·19: erit2 (7) - producentis (9) = CPMSRIVZI'AI: edd. productum (17) - perfi·
ciatur (19) A erit productum summum bonum, quia non est productum a producente ut produ-
cens per ipsum perficitur, sed ex plenitudine perfectionis ipsius producentis D 7 erit2) est
ABG esset IZ add. tune AG 8 est om. rnN 9 ipsius om. rry~µu 10-p . 270, 4 'lf Cum au·
tern - producere sign. !in. anfractuosa µ 10 Cum autem post arguitur) Aliud I: J autem) igi·
tur DABHG om. zr-DAY I post] post arguitur CPMRZI' 8 AY postea PR*V2ZI' 8 AY primo DA-YI
incompossibilitate ABHG impossibile M 11 si] praem. et C 2PVZI'BDLaNa A- 0 edd., add. et R 2 I
intelligentiae vel memoriae = AD intelligentiae S 2 IA60 p intelligentia (praem. in C 2 A H2 add. memorlne
Patrls post praesens, 12 R) CMS'RAH2(in ras.) intellectus AG memoriae PZA YI:=~µu memoriae in·
tellectivae vry I aliquod obiectum post si PZI' 8 A YI; 11-12 aliquod - Patris om. ru
12 actu intelligibile = A J Patris) add. solum A 13 actualem] adaequatam p7tj3µu coaequa-
tam A 0 praem. adaequatam 't" add. adaequatam y add. et adaequatam AHa 13-14 productam]
in corr. AB2 productivo A 0 praedictam P* praem. quasi AH2 o praem. adaequatam quasi ABiG
14 tollitur) praem. totaliter PM om . A 0 t add. aliquid (-quod C) CPMI 15-16 producere] add.
ut in illo DC 16 aliquam productionem adaequatam rN2 AEHGO• I virtuti] virtute vrBD•LN*
veritati AB2(in corr.)G praem. talis A 0
T 1 Cf. supra n . 228. 2 Cf. supra n. 230 . - Pro 10-p. 270, 4 cf. DUNS ScoTus, Rep.
IA d. 2 n. 133. 3 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. IA d. 2 n. 131.

ductivi; ideo, quantumcumque memoria ut in Patre habeat quasi-

productum, adhuc potest producere vere productum. Sed verum
est quod cum habuerit vere realiter productum adaequatum sibi,
non poterit aliud producere a.
238 LSecunda ratio principalisJ - Secundo principaliter 1 ad conclusio- s [6]
nem principalem 2 arguo sic: obiectum ut est in memoria producit
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Cum arguitur ulterius de activo et

factivo 3 , dico quod istae sunt differentiae accidental es potentiae productivae,
scilicet activa et factiva. Universaliter enim omnis potentia ex se productiva
alicuius receptibilis in aliquo, in quolibet receptivo proportionato et approxi- 10
mato producit vel potest producere illud producibile; quod si producibile
non sit natum recipi in aliquo, potentia productiva producet illud, et non in
aliquo sed per se subsistens, si tamen sit potentia productiva sufficiens ad pro-
ducendum, nullo alio praesupposito. Ita est in proposito, quod Pater habet
notitiam genitam non agendo, id est producendo aliquid in se, nee faciendo, id is
est producendo aliquid distinctum essentialiter extra se; sed quia productum in
nullo natum est recipi, et intellectus est principium productivum sufficiens, quia
infinitum, ideo producit notitiam genitam in se subsistentem, quae est per-
sona b.
Et ita responsiones ad instantias 4 sunt d eclarationes primae rationis 5, et 20
per consequens propositi principalis 6.
b Adnotatio Duns Scoti: I!
Nota, quare intellectus meus agens non potest in
te causare speciem intelligibilem saltem in patria?
Alia forte responsio ad instantiam 7, quod Ver bum gignitur in eodem intel-
ADCPMSRivzraoLN A vEHGOI;QU(CI>FPP•1tY~µu)
1 ideo] ergo PVZr 80 AI: I memorial om. AB•H 0 • add. fecunda A 0 a I habet DCPMSRI*Z
rLN A 2 adhuc] post productum2 CM praem. tamen P 2 add. tamen I: I potest] add. tamen
C 2 I producere] habere PVZI' 80 A YI; I vere = AD 2-3 verum est quod om. D 3 habuit
A GOT j vere realiter = A j sibi = A 4 aliud producere] p. a I: 5-p. 271, 8 'II Circa medium
huius pericopae not. Scotus corrigit A 1 6-p . 271, 2 obiectum - autem om. AG• 6-p. 271,
1 producit - producendi = A producit [add. vel est aliqua (al. om. A 0 !) ratio producendi Ra
A oa] CMSRII'LN AEHG!O produxit 'I" est aliqua (alia A Y) ratio producendi (prod. om. V ') PVZI' 80
A YI: producit se ipsum ut est in intelligentia vel est ratio producendi fl7tj'~µu 7-21 Cum ar·
guitur - principalis = codd. edd.; 'II text. sign.: V acat, sic Scotus A 1 Vacat Dav1z 2 lin. anfrac-
tuosa µ; adnot. De ista materia Henricus 6 Quodlibet quaest. prima A 1 r 0 aI;Qa; lectiones va-
riantes vide in append. B 22-p. 271, 18 Nota, quare - genitam, etc.= AV1I' 8 aA 0 aµ [post
principalis (21) AA 0 lµ sine indicatione ubi textus ponendus sit V!I' 8 1]; 'II text. sign.: Scotus ex·
tra A 1 Zin. anfractuosa µ 22 Nota] Instantia I' 8 !µ om. VIA 0 ! 24 instans V! I Verbum]
ubi AA 0 !µ
2
T 1 Rationem primam principalem cf. supra n. 221. Cf. supra n. 220. 8 Cf. su-
pra p. 265, 21-26. - De differentia inter activum et factivum cf. ARISTOT., Metaph. IX t. 16 (0
c. 8, 1050a 21-1050b 2); Eth. ad Nie. I c. 9 (A c. 6, 1097b 22-1098a 16); VI c. 5 (Z c. 4, 1140a
1-16); HENRICUS GAND., Summa a. 39 q. 4 in corp. (If. 248E). Cf. etiam DuNs ScoTus, Ordina·
5 6 Cf. supra
tio I d . 10 q. un. n. [13]. 4 Cf. supra n. 231-237. Cf. supra n. 221.
n. 220. 7 Cf. supra p. 265, 21 -26.
vel est aliqua ratio producendi se ipsum ut est in intelligentia; quod

autem obiectum habet 'esse' utrobique secundum quid, hoc est
imperfectionis, quia si memoria esset perfecta et intelligentia per,
fecta, obiectum esset simpliciter utrique idem; ergo ablata omni
s imperfectione, reservando illud quod est simpliciter perfectionis,
obiectum idem simpliciter memoriae gignet vel erit ratio gignendi
aliquid in intelligentia cui est simpliciter idem, quod est propo,
situm.
LTertia ratio principalisJ - Praeterea, tertio sic: in qualibet condi, 239
10 cione entis quae non est ex ratione sua imperfecta, necessitas est
simpliciter perfectionis; igitur et in productione, quia illa non dicit

ex se imperfectionem a. Probatio antecedentis, quia sicut necessa,
rium est condicio perfectionis in ent~ in quantum ens, ita etiam
est perfectionis in quolibet dividente ens quod non est necessario
1s ex se imperfectum et limitatum. Sicut enim quando ens dividitur
lectu secundum substantiam 1 • Hoc sufE.cit, sine identitate simplici 2, ad actionem

distinctam contra factionem; exemplum: si intellectio in nobis consubstantialis,
producit notitiam genitam, etc. 3 ll
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: URespondeo quad non est imper,
20 fecta, nee <licit respectum ad imperfectum, quia necessitas in tali relativo requi,
rit necessitatem in imperfecto ad quad est. U
ADCPMSRivzraoLN A YEHGo:EQu(FPp-rny~µu)
1 ut est] secundum esse (esse] quod est ra2 not. vel: ut est P 1) PVzrao A Y:E 2 habet esse
utrobique =A habeat e. u. pity~µu u . h. (habeat l*VZr 80T) e. rel!. T J secundum quid] differens T
differens ab eis A 0 et (praem. secundum quid A GI) differentis ab eis AG add. differens ab eis vrao
add. vel ab eis differens pity~µu I hoc om. vrao 3 intelligentia] intellectiva D add. esset A 0
4 utrique idem] i. u. DZA:E utrobique idem V*I' utrobique idem utrique pity~µu add. videlicet
rnernoriae et intelligentiae A GT 5 perfectionis] perfecturn D 6-7 sirnpliciter - idem om.
rL! 6 gignet vel erit ratio gignendi = A gignet (-neret A GOT add. vel est ratio gignendi R 1 not. alius
liber: erit aliqua ratio gignendi aliquid etc.µ) DCMSRIVTN A-Y edd. erit (est zr 0 ) ratio gignendi PV2Z
rao4 A Y:E 7 aliquid] aliquam A 0 aliarn AG I in om. M!I* A H•GO I intelligentiarn SA GO
9 'If not. Scotus corrigit A 1 J sic om. CMVI' 11-12 'If igitur - irnperfectionem sign.: Vacat
D 1Z2 !in. anfractuosa µ 11 et] etiam r 0 om. Dy~µu I in productione] in productivo Rvzra
D•LN A YE•HO:E in producto vel in productione P add. vel in productivo P(om. !3) J illa = A illud
rel!. edd. 12 anteccdentis om. zrao A y 13 ens] add. est vrao I etiarn] et (ante ita M) DP
MSRIZA:E om. c 14 est1 ] ante etiarn (13) rLN post perfectionis DA:E I perfectionis] per-
fectio vr A EHO irnperfectionis P* probationis D* 15 et] sive DVZI' 8 A:E I lirnitatum] terrni·
naturn D 16 substantiam] essentiarn V!I'~A0~µ J sine identitate] sive identitatem A I sirn·
plici] suppositi AA 0 1µ 17 in no bis] praem. esset V!I' 8 1 add. esset A 0 1µ 18 producit -
etc. = A 19-21 Respondeo - est = A 1R 1V 1I' 81 A 01 µ [post propositum (7-8) V!A 0~ post irn·
perfecta (10) R1 sine indicatione ubi textus ponendus sit A'rBfTI; 'If text . sign.: Vacat Scotus A 1 Extra
R 1 !in. anfractuosa µ 19-20 Respondeo - irnperfecta om. R~ 19 Responsio µ I quod] quae
v1ra1µ condicio quae A 0 1 20 in] etµ I tali om. A 0 1 J relativo] respectivo A 0 1µ
T Cf. supra n . 232. 2 Cf. supra n. 238. 3
1 Cf. supra p. 266, 13-267, 5; 267, 10-15.
per opposita alterum dividentium est perfectionis in ente, alterum

imperfectionis, ita in quolibet quod est perfectionis, cuiuslibet
divisionis alterum membrum est possibile quod est imperfectionis,
alterum necessarium quod est perfectionis. Producens autem in
quantum tale non includit imperfectionem, igitur non est produ, s
cens perfectum in ratione producentis nisi sit necessario produ,
cens. Producens autem primum non potest esse necessario produ,
cens aliud a se et ad extra, sicut dicitur distinctione 8 1 ; ergo ad
intra. Similiter arguitur de productione naturali, quia productio
naturalis est prima productio; igitur competit prime producenti; 10
non autem competit prime producenti ad extra, ut pate bit alias 2 ,
ergo ad intra a.
I!
' •Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Negatur antecedens ut naturalis
distinguitur contra artificialem, sive natura contra propositum 3 • Conceditur a
ADCPMSRIVZrBnLN A YEHGO:E QU( FPp-rny(3µu)
1 opposita] oppositum c• obiecta AE* add. r ... J ens in anima et r ••• J ens extra animam et
per impossibile ( ?) et necessarium et per actum et potentiam A oa I in ente J om. D add. et I2
1-2 in ente, alterum imperfectionis om. rB• 2 imperfectionis - est om. AE:!: I imperfectionis]
imperfectum CMSR*rN* add. dicitur CMSR*I* I ita in quolibet om. AH• I quolibet] aliis D
add. diviso :EUa add . diviso quod de se non includit imperfectionem sed (add. ul<ra perfeotionem
attribuit rNl) rm I quod est perfectionis om. AH I quod] add. autem AGO• I perfectionis] imper·
fectionis VA 0 <1>p"rn(3µu add. et sicut rm 2-3 cuiuslibet divisionis] suae divisionis post mem·
brum (3) :E cuiuscumque relationis -r 3 divisionis] definitionis 7t om. D I alterum] illud (post
membrum vrBDAH) P'VZrA illud vel alterum P 2 praem. si :E I membrum] membrorum c om.
D I possibile] add. id est contingens A 0 3.4 quod - necessarium] om. ZAYBIH imperfectio·
nis alterum A Ea; 9T sign. litteris a-b r 02 3 quod est imperfectionis] q. e. perf~tionis A 0 pm[3µu
(cf. ad 4) om. v add. et A 0 4 alterum] reliquum :E est A 0 pmy[3µ add. est VI' 80u I quod
est perfectionis] post imperfectionis (3) y sicut actualitas in necessitateµ om. (sed cf. ad 3) A 0 pm(3
add. sicut actualitas (auctoritas Z) in necessitate (nee .) comp. Z) PMazrBn A YBH add. aut in quantum
tale non includit imperfectionem sicut actualitas in necessitate A 0 I autem] enim AE 2 (in corr.) 0
om. :E 6-7 nisi sit necessario producens om. rN• J producens] in corr. R 2 om.Dadd. aliud a
se AEHG 7-8 Producens - a se om. AB• 7 Producens autem primum] Pr. autem prod. :E
Sed pr. prod. R 2 7-8 producens] add. aliquod A 0 -r 8 et om. VZI' 80* 8-9 et - intra]
ergo :E ergo etc. (ante ergo praem. et ad extra, sicut dicetur c!istinctione 8: ergo aliquid intra A Oa) PZA YOO; 9T
sign. (omittendo tamen et) litteris a-b V2(rext. et mg.) et pan. igitur etc. ya 8 ad 1 ] aliud A om. I* J sic·
ut - 8 om. ABff-r I dicetur (post extra r 0 ) CMVr I distinctione 8] add. quaest. ultima µu adnot.
quaest. ultima, et supra in eadem dist., quaest. 1, articulo 2, conclusio (!) 2, ratione 3 rna I ad 2)
aliud A praem. aliquid (-qui y) R 2 I*y 10 prima] proprie D 11 non - producenti] om. D•
R•AB• 0 ' sed non A 0 a I autem - producenti om. r 0 • J autem competit] potest autem compe-
tere AB~ I prime producenti] sibi :E om. M' I alias] in (om. :E) dist. 8 VI' 80:E add. dist. 8 (BJ 28 P*)
quaest. ultima (ult.) spar. vac. AY om. A·Y) PIZA 13-p. 273, 18 Negatur - extra = AR3VI'Bana
A 0 aµ [post intra (9) R~vr 0~µ]; 9T text. sign.: Vacat A 1Va Extra Rava lin. anfractuosa µ 13 na-
turale R~rn1 14 artificialem] artificiale RiVI' 8 ! 0 ! Aristotelem µ
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 8 pars 2 q. un. n. [12-14 J. 2 Cf. ibidem .
3
Cf. ARISTOT., Physic. II t. 49 (B c. 5, 196b 17-22); Metaph. IX t. 10 (0 c. 5, 1048a 2-11). - Cf.
DuNs ScoTUS, Ordinatio pro!. n. 73 (I 44-45).
Praeterea, relationes oppositae de se, 240

LQuarta ratio principalisJ -
cundo modo relativorum possunt competere eidem naturae limi,
tatae, sicut eidem voluntati competit ratio motivi et mobilis quando
voluntas movet se; sed relationes producentis et producti, licet magis
5 repugnent quam relationes moventis et moti, sunt relationes huius,
modi secundum Philosophum V Metaphysicae cap. De ad ali,
quid: ibi enim, pro exemplo, ponit calefactivum et calefactibile
pro primis, et patrem et filium, sive genitum et eum qui genuit,
pro secundis a.
(71 10 Confirmatur ratio, et tune arguo sic, quia sicut voluntas est 241
quodammodo illimitata quatenus fundat relationes aliquas secundi
modi oppositas, ex hoc scilicet quod virtualiter continet illud ad
quod formaliter habendum est in potentia, ergo multo magis essen,
tia simpliciter illimitata potest simpliciter fundare relationes oppo,
15 sitas eiusmodi magis repugnantes, quales sunt relationes produ,
centis et producti. ll Plus enim excedit infinitas divinae essentiae
philosophis 1 ut naturalis concomitatur intellectualem et volitivam; sic ponitur
ad extra. !!
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: ergo relationes producentis et pro,
20 clucti sunt compossibiles in eadem natura.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:EQU(cI>PPp=y~µu)
1 Praeterea] add. quarto sic Pµu I relationes] resolutiones D rationes I' 0 * praem. aliquae PR2
vrBD:E praem. aliaquae (I) A y 4.5 licet - moti] post aliquid (6-7) rLN A oa rep . post all·
quid (6-7) vr 0 • om. DCP!MSR!JABHOI 5 sunt] rescr. Ra praem. tamen p'lt'(~µu add. tamen
Ra:E ... I relationes 2 om. vrBD•LN 5-6 huiusmodi = A eiusdem modi (modi] om. r 0 * add. licet
magis repugnant M a) rel!. edd. 6-7 ad aliquid] relatione :E relativis AY 7 ibi] ubi P*R2 ZA:E j
enim] ergo ante ibi A Y om. R ZA-Y:E j ponit] add. motivum et mobile y
2 8 pro primis om.
MSIAEHGO;:p'lt'(~ j et1 ] om. CPM'R:E et nos ponamus Ma 9 pro secundis om. MSR!IABHGO•
p'lt'(~ 10 Confirmatur ratio, et tune arguo sic =A Confirmatur ratio DCPMSRIA-Y edd.
Tune (add. igitur I'D) arguo sic vzrAY:E I quia sicut voluntas] s. v. q. :E I sicut om. vzr
11 quodammodo] aliquo modo D I quatenus] ideo R 2VZI' A Y:E I fundat] potest fundare R 2:E
11 -12 aliquas secundi modi] post oppositas (12) I'LNAoa om. DCPMSIAEHGO'p=~µu 12 illud]
aliud reo• om. A y 13 formaliter habendum] h. f . :E I erg~] ita DCPMSRIZABHG edd., praem.
ita vrBD praem. et A 0 13-14 essential natura... 14 simpliciter1 ] simplex P 2 I'BD• pon. sim-
plex M a add. et C*P I simpliciter2 om. vzrBD!LNA:E 15 eiusmodi =A eiusdem modi A 0 y
eiusdem modi licet paRavzr AY a:Eµu 0 16-p. 274, 3 et p. 274, 9-11: Plus (16) - modi (p. 274,
3) = rLN [add. Confirmatur (p. 274, 9) - alia (p. 274, 11) I'N3]] Confirmatur (p. 274, 9)- alia
(p . 274, 11) SABHO [praem. Plus (16) - modi (p. 274, 3) saABaOa] utrumque textum habent
rel!. edd.; 'fl text . Plus (16) - modi (p . 274, 3) sign .: Scotus extra A 1 Extra sa; text. Confirma-
tur (p. 274, 9) - alia (p. 274, 11) sign.: Vacat A 1 oayaz2 !in. anfractuosa µ 16 excedit] excellit
vreo I divinae] post essentiae Pvr- 0 AB!G summae DCMS!I! A a 17 naturale R ~ I voliti·
vam] voluntariam vr~ 0 1A 01µ I sic] sicut A 0~ 18 extra] add . ad eos µ 19-20 ergo - na·
F 6 ARISTOT., Metaph. V t. 20 (~ c. 15, 1020b 26-32. 102la 14-25) .
T 1 ArusTOT., supra p. 272 nota 3; cf. infra n. 345-351; DuNs ScoTus, Quodl. q.16 n. (13].
"
illimitationem aliqualem cuiuscumque creati, quam repugnantia

quarumcumque relationum secundi modi excedat repugnantiam
quarumcumque aliarum eiusdem modi a· ll
242 I~ Secundum articulos cantuarienses 1 oportet rationes 2 ad quae,
stionem istam solvendam non esse demonstrationes. s
3
243 Itaque primae minor secundum rationem naturalem non est
manifesta. Cum probatur 4 , respondeo: esse princ1pmm produ,
cendi realiter competit memoriae non uncle memoria, prout me~
a Loco Plus (p. 273, 16) - modi (274, 3) textus a Duns Scoto cancellatus: Con-
fi.rmatur etiam ratio 6 , quia omnia relative opposita aequaliter includunt contra- io
dictionem; si tune aliqua secundi modi non includunt, ergo nee alia.
ADCPMSRivzrsnLN A vEHGOI;QU(Prp-rny~µu)
tura = ADCPMSRIVI' 0 A-Y edd.; 'IT text. sign . Vacat A 1 19 relationes) rationes r 0 • I et
8
om. A * 20 eadem natural n. e. CI add. illimitata CPMI*I' l(om. 03 ) add. limitata R l
0
l aliqualem] in ras. 12 qualemcumque R 2 (in ms.)I'N2I: naturalem (praem. aliquam A Gl) DS!AE!G
universaliter C 'M' om. Z I creati) causati DCPMS!IA o; 42 repugnantia - excedat om. A Y
2-3 relationum - quarumcumque om. D'I' I excedat - modi om. AE! 3 aliarum] earum y
relationum p add. relationum CPMr 0 aA 0 !y 4-p. 275, 24 Secundum - igne = A 1DRlIVI' 80µ
[post obiecti (p. 263, 7), respective post additionem ibi post obiecti adnotatam DIVI' 80 µ ante Se·
cundo prindpaliter (p. 270, 5) Rl sine indicatione ubi textus ponendus sit Al]; 'If text. sign.: Scotus
extra de manu sua A 1 Extra DlRll2(text. et mg.)V1I' 810a Vacat D 1 (om. D 2 )DlVlI' 81 !in. anfractuosa µ
4 Secundum articulos cantuarienses] Sec. artil' . Cant•. Al Sec. arl' cant• R! Sec. har. cant• D
Secundus articulus tantum Iµ Did potest (add . tune V) ad probationem minoris primi syllogismi
quod vrso 5 istam] illam Rl I demonstrationis µ 6 ltaque primae minor) Minor itaque
illa vrso I primae] prima D 2 per se µ 6-7 non est manifesta] est immanifesta I 7 Cum
probatur] Tamen propter esse R! praem. Et D I respondeo] nonµ om. D 8 realiter om.µ I
competit = D comp. AIR!IVI' 0 convenit I' 8 µ I non unde memorial om. I' 0 ' non roa I unde]
tamen D 9-11 Lectiones variantes vide in append. B
T 1 Quibus articulis cantuariensibus Duns Scotus alludat, vix did potest. Articuli ab ar·
chiepiscopis cantuariensibus R. Kilwardby a. 1277 et I. Peckham a. 1286 damnati, saltem prout
nunc in traditione manuscripta prostant, haud quid commune cum rationibus Duns Scoti ha·
bent . Cf. Woon A., Historia et antiquitates Universitatis Oxoniensis I, Oxonii 1674, 125b. 127;
DUPLESSIS o'ARGENTRB C. , Collectio iudiciorum de novis erroribus I, Lutetiae Paris. 1728, 184-185.
234-238; Chartu!arium Universitatis Parisiensis I (ed. DENIFLE-CHATELAIN, Parisiis 1889) 558-559;
Anna!es de Dunstaplia. Annales monastici in Rolls Series III (ed. LuARD, London 1866, in RBS
XXXVI) 323-325; Registrum Epistolarum Fr . I. Peckham archiepiscopi cantuariensis in Rolls Series III
(ed. TRICE MARTIN, London 1858, in RBS LXXVII) 921-923; PELSTER F., Die Siitze der londoner
V erurteilung von 1286 und die Schriften des Magister Richard van Knapwell OP in Arch. FF. Praed.
16 (1946) 85-87. - HENR1CUS HARCLAY, Sent . I d . 2 q. 3 in corp. (cod. Tree., bibl. commun .
50 l, 20 rb) didt: « Patet igitur quae exsistentia naturae divinae ante emanationem ordine in tel·
ligendi, quis modus productionis personarum, quia intellectualis, et quot personae, quia tan·
tum tres, nee plures nee pauciores: et hoc non propter rationes hoc probantes, sed quia fide
principaliter et firmiter credimus ». Attamen, licet in nonnullis codidbus compendium scriptio·
nis « har » vel « arl' » inveniatur, non videtur Duns Scotum Harclay prae oculis hie habuisse,
eo vel magis quia allegationes sic dicti «Arcellini » quae in libro I Ord. leguntur, in cod.
Trecensi 501 haud reperiuntur. 2 Cf. supra n. 221. 238. 239. 240-241. 3 id est minor
primae rationis prindpalis, cf. supra p. 259, 9-12. 4 Cf. supra n. 224. 6 Cf. supra n. 240.
moria habet unitatem analogiae ad infi.nitam et fi.nitam, sed me,

moriae fi.nitae tantum, non tamen quod fi.nitas sit ratio formalis
producendi, sed natura illa, quam specifi.ce circumloquimur per
'memoriam fi.nitam' 1 • Concedo ergo quod imperfectio non est
s ratio producendi sed perfectio 2 , tamen non communis fi.nitae et
infi.nitae, sed perfectio talis, quam necessario concomitatur imper,
fectio aliqua; ratio est, quia habere habitudinem causae naturaliter
productivae secundum rationem naturalem competit soli perfecto
tali quod imperfecto, quia imperfectum non est producibile imme,
10 diate naturaliter nisi ab imperfecto, et non patet quin omne pro,
ducibile sit imperfectum.

Itaque instantia contra glossam minoris 3 concedenda est quod 244
non ideo est non,activurn quia non,receptivum.
Sed ad secundam instantiam de agente liberali 4 respondeo: 245
15 hie principium productivum non patet quin necessario sit imper-
fectum et perfectibile a producto, licet perfectibilitas illa non sit

ratio agendi.
Ad tertiam instantiam de producto et quasi-producto 5 respon- 246
deo: non patet memoriam perfectam esse principium producendi.
20 Ad quartam de agere et facere 6 : ad maiorem 7 non valet re- 24 7
sponsio per glossam, quod 'intelligitur de principio producendi in
quo est univoce, non analogice', quia - contra hoc - ubi est prin-
cipium analogice, ibi erit magis principium producendi; exemplum
de calore in sole respectu caloris in igne 8 .!I
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGo~qu(FPp=y~µu)
1 infinitam et finitam] f. et i. Vr 80 µ I et finitam] confinitam D* om. I 2 tamen] tan-
tum I I finitas] simultas I 5 ratio] add. formalis D I tamen non] n. t. DIVµ add. ut vrso
5-6 finitae et infinitae] i. et f. R! 6 necessario] add. quam I 7-24 ratio - igne om. D
7 ratio] add. huius Vr 80 add. quia I I causae naturaliter] n. c . Iµ 8 secundum] sed V J ra-
tionem] potentiam vrso I perfecto] imperfecto I om. µ 9 quod] quam vr 0 magis quam
rs om.µ I imperfectoJ imperfectio µ add . concomitatur va 10 nisi ab imperfecto om. v~ I
quin] quare vr 0 I omne] tale Iµ 12 instantia] instantiam I praem. prima µ. I minorum R! I
est om. 1vrso 13 est om. R!IVr 80 µ. 15 hie] hoc R!V J patet] potest µ. 16 et] vel R! J
producto] patre I J illa om. R! 18 tertiam instantiam] i. t. I add. videlicet µ. J producto]
probato I I quasi·producto] a probato I improducto µ. 19 patet] oportet µ. 20-21 Ad quar-
tam - producendi om. r 0 21 glossam] add . illam vrs 22 quo =Al quocumque R!IV
r 80 µ I est1 om. Iµ I hoc] add. sic, quia vrso 22-23 principium om. IVr 80µ 23 ibi = A' I
erit magis = Al magis erit (est v•r 0 ) R!IVr 80 µ
T 1 Cf. DuNs ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 126-127. 2 Cf. supra p. 262, 8-9. 8 Cf.
supra n. 233. ' Cf. supra n. 235. 5 Cf. supra n. 237. 8 Cf. supra p. 270, 7-19 .
7 Cf. supra p. 270, 9-14. 8
Cf. DUNS ScoTUs, Rep. I A d. 2 n. 127.
276 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1--4
fB. - PROBATIONES ALIORUMl
248 Arguit 1 autem quid am doctor aliter sic: prima persona con,
stituitur per relationem ad secundam, et non nisi per relationem
ong1ms: igitur oportet ponere in divinis diversa supposita quo,
rum unum sit ab alio, etc. Prima propositio 2 probatur: est enim s
prima persona relativa ad secundam; et si non constitueretur per
illam relationem, ergo accideret sibi illa relatio sive adveniret illi
personae a constitutae, quod est inconveniens.
249 Secundo arguit sic: virtus summe activa summe se diffundit;
sed non diffunderet se summe nisi produceret aliquod summum b, 10
vel nisi communicaret alicui summam naturam; ergo etc.
250 Arguunt a 1ii per rationem boni, quia bonum est de se com,
municativum; igitur summe bonum est surnrne cornmunicativum:
non nisi ad intra, quia nihil 'aliud' potest esse sumrnum.
• Loco illi personae textus interpolatus: et esset quasi adventicia personae iam 3 • 15
b Sequitur textus interpolatus: et hoc alteram personam 4.
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGo:E QU(<J> FP p=yf3µu)

2 adnot.: Rationes Thomae A Ga Argumenta Henrici rLlNl Henricus (add. in Summa, art!culo 24
rna) rBlDl Henricus vel Thomas V 1 Argumenta doctoris Ware Ma I autem ... aliter sic = A
autem ... sic rn aliter ... sic rell. (al. om. :EU•; sic om. AG) edd. 4 originis] add. quia distinctio
non est certa nisi per relationem originis y J igitur om. A 02 4-5 oportet - alio] om. A YBHO•;
'lf sign. !itteris a-b V 2 (texr. et mg.)rn 2(indudens litteris a-b etiam sequens etc. , 5) 4 oportet] oporteret AG
de bet PM 5 etc.] praem. ergo R 2rn2.r om. DC2l2 A 02 :Ep1t"Yf3µu 6 prim a persona] pers. pr.
DV om. A YB;Ho• J et si] si ergo :E 7 illam relationem] illam A-G relationem I2 J accideret sibi
post relatio :E I illa] ista D om. vrsn• I sive] quia P7t"Yf3µu 7-8 et 15 : illi personae (7-8) = CP
MSRIVZr A:E edd. et - iam (15) AD 9 arguitur A Y:ET arguo A 0 J diffundit] communicat
et diffundit A 10-11 produceret - nisi om. vzrsn;LN A Y:E 10 aliquod] aliquid AHO ali-
quem DSA60 om. R* 11 vel- naturam om. s•ABH 0 •p=f3 J vel nisi =A nisi A 0~ et R quad
non facit (faccret D fit u fuit µ) nisi DCPMS!Irni A Gyµu J communicando DCPMSlIA Gyµu J alicui
om. :E J etc. om. :E 12 adnot. Richardus et sequaces sui, libro tertio, cap. 4 , et Dionysius M a J
Arguunt alii] Alli arg. :E I rationem] naturam :E I quia bonum] bonum enim vr I est de se] de
se est (ante bonum AG) vr AG est esse D 12-13 communicativum] add. sui A 13 igitur -
communicativum om. R•rB• J summe1 ] summum A- 0 :ET J est om. A Y:E J communicativum] add.
sui et A 14 non nisi] ergo T non igitur P* J summum] add. bonum p7t"Yf3µu add. communi-
cativum (om. D 2 ); igitur etc. D 15 personae] praem. illi D 16 et - personam = A
F 2 HENRICUS GAND., Quodl. VI q. 1 in corp. (f. 215Q. 216V); Summa a. 53 q. 8 in corp.
(II f. 71N); q . 9 in corp. (f. 72C); a. 54 q. 3 in corp. (f. 79 0). 5 HENRICUS GAND., Quodl.
VI q . 1 in corp. (f. 216V). 9 HENRICUS GAND. , Summa a. 54 q. 3 in corp. (II f. 79P) .
12 BoNAV., Sent. I d. 2 a. un. q . 2 arg. 1 (I 53a); R1CHARDUS DE MEDIAVILLA, Sent. I d. 2 a. 2
q. 1 in corp. (I llra) .
T 1 Pro 2-p. 279, 8 cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 2 n . 113-121. 2 id est •prima
persona constituitur per relationem ad secundam ». 3 Cf. DuNs ScoTus, Rep . I A d . 2

n. 113. 4 Cf. ib. n. 114.
Similiter arguitur de ratione _perfecti, quia perfectum est quod 251

potest producere sibi simile, ex I Metaphysicae et IV Meteorolo,
gicorum; igitur primum agens, quod est perfectissimum, potest
producere sibi simile. Sed perfectius est quod potest producere
s sibi simile univoce quam aequivoce, quia productio aequivoca est
imperfecta; igitur etc.
Istae rationes 1 non declarant propositum 2 per manifestius neque 252
fi.deli neque infi.deli.
Prima 3 quando accipit quod prima persona constituitur per
10 relationem, si vult persuadere infi.deli accipit minus notum prin,
cipali proposito 4 ; minus enim notum esset tali per se subsistens

constitui per relationem, quam productionem esse in divinis 8 •
Si etiam vult persuadere fi.deli adhuc procedit ex minus noto, quia
quod productio sit in divinis evidens est articulus fi.dei; non autem
1s est ita primo evidens hoc esse articulum fi.dei quod prima persona
constituatur per relationem h.
• Sequitur textus interpolatus: quia si aliqua persona per se subsistens sciatur

producta, non tamen per relationem sed magis videretur sibi per absolutum 5 •
b Sequitur textus interpolatus: Nee consequentia 6 valet, quia communis spi-
20 ratio est relatio, et non constitutiva 7 •

ADCPMSRIVZrBnLN A YBHGOI;Qu(FPp-rny~µu)
1 de ratione] de relatione S*I per rationem I: 2-4 ex I - simile om. D!R~ 4 simile]
similem A 0 add. univoce R!I:y 4.5 Sed - univoce om. I;U!y 4 Sed] quia R 2(in ras.)I:QU!
4-5 est - simile om. rL 4 quod potest om. I;QU! 6 imperfecti I: I igitur etc. om. DI2V!
rBD*LN I etc. om. I: 7 Istae] add. quattuor A add. quattuor ultimae D I proposita D I
neque] nee A -YI; 8 neque] nee A HGOI; 9 Prima1 ] Primo A 0* add. enim RI: I quando]
quae A cum I: I accipitur vrBD
02 9.10 quod - accipit om. 0! 9 prima persona] pers.
pr. A 0 pers. divina rN add. non Dl(om. 0 3 ) I constituatur D! 10 relationem] rationem r 0 •
add. quam dicit productionem esse in divinis AG 11 esset] ante notum cvrBo est ovrBo I
tali] in corr. R 2 tale PVrBo infideli I: om. D add. infideli R 1 add. scilicet infideli prry~µu. add.
quod A G-r I per se] persona -r 12 constituitur rB constituatur -r 14 evidens est] est ev.
(eminens V) vrB 0 prry~µu evidenter est PA YH20 est evidenter I: est (post articulus AB) DABHI add.
et expressus A add. quad sit (s .J est pn:) pn:~µu 14-15 non - fidei] om. AH' non post relatio·
nem (16) Affi 15 est] ante autem (14) A 0 I: post primo PAY om. M* I primo om. DCMSRIAB
GO*I: edd. I hoc om. DR2I: 16 constituiturAA 17-18 quia- absolutum =AD 17 sub·
sistens] add.(= rep., cf. 16) constitui per relationem o• 18 per1 - absolutum] relativum sed
per absolutum esse videbitur D 19-20 Nee - constitutiva = A
F z BoNAV., Sent. I d. 2 a. un. q. 2 arg. 2 (I 53a); R1cHARDUS DE MEDIAVILLA, Sent. I
d. 2 a. 2 q. 1 in corp. (I llva). 2-3 ArusTOT., Metaph. I [c. l] (Ac. 1, 981b 7); Meteor.
IV t. 19 (~ c. 3, 380a 12-15).
T 1 Cf. supra n. 248-251. 2 Cf. supra n. 220. 'Cf. supra n. 248; in Reporta·
tione I A additur «ratio non, quia », cf. DuNs ScoTUs, Rep. I A d. 2 n. 117. • Cf. supra
n. 220. 5 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. IA d. 2 n . 117. 6 'prima persona est relativa, ergo
7
constituitur per relationem', cf. ib. n. 113. Cf. ib. n. 117. - Cf. infra n. 254.
253 Et cum arguitur ultra quod distinctio non est ibi nisi per rela, [81
tiones originis 1 , haec non est manifesta statim ex fide, sicut con-
clusio 2 quam intendit ostendere a b.
254 rn Cum probat quia aliter illa relatio adveniret personae consti,
tutae et ita esset accidens 3 , haec probatio non videtur valere, quia s
simili modo posset argui de spiratione activa, de qua tenent omnes
quod non constituit personam ', nee tamen est accidens, quia per-
fecte est eadem fundamento quae est essentia in persona.U
255 Et cum arguitur secundo quod summe activum est summe dif-
fusivum sui 5 , responsio esset quod verum est quantum possibile 10
est aliquid diffundi, sed oporteret probare quod possibile esset
aliquid diffundi sive communicari in unitate naturae.
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: nee etiam neeessarium ad propo-

situm in eommuni, quia etsi aliter esset ibi distinetio, posset tamen salvari origo.
b Sequitur textus interpolatus: nee valet eonsequentia 'distinetio est per rela- 1s
tiones, ergo per relationes originis' 6 quia non omnes relationes sunt relationes
originis 7.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:EQU(PPTp·my~µu)
1 arguit A-Y I ibi] ante quod (rep. suo loco Ma) CPM praem. certa y om. DY.r add. certa A 0
1-2 relationem CP2 (in rns.)M 2 haec ... manifesta] hoc ... manifestum A 0 j est] add. ita PRVZ
rBnN2 A YHO:E edd. I manifesta] evidens esse fidei articulum <DP add. non enim est ita evidens hoc
esse articulum fidei <DP j statim] ante manifesta A 0 :E om. A YH I statim ex fide om. prr~ 2-3 ex
fide - ostendere] post origo (14, rep . hie A 0 a) A 0 4-8 Cum - persona = ADCPMSaRIVZI'
A YBaGoa:E edd. [ ante Et cum arguitur (1) omnes]; 'If text. sign.: Scotus extra A 1 Extra ya 4 Cum]
praem. Et DCPMSlIZAB! I probatur DCPMSlRVI' 80 I quia] quod s11vr-LAE!GO! I illa) ista
ovr ipsa AO! nulla R * add. alia p• 5 ital add. illa (om. Dt) relatio DCPMSlIZAE!G edd. I
haec om. DCPMSlIAE!G edd. 6 simili] eodem :E I mode) add. non I 8 quae] quod CPM
SlR2II'L AE!G:E edd. j in persona] non pers. I perfecta AG add . etc. IZ 9 Et - secundo) Ad
secundum cum dicitur :EI arguit CMSRIVI' A-Y I secundo om . CMSRIZI'LN 9-10 diffusivum)
distinctivum D communicativum vel disiunctivum T 10 responsio] et in illo pa I esset] esto
I' om. M 212VI'B0 A GO edd. I quantum] quando :E praem. in AG 11 diffundi] distingui D* add.
vel communicari :EQ* I sed] et tune :E j oportet A G-r j esset) in ras. 12 est :E 12 naturae] essen·
tiae AH add. indivisae A 02 13-14 nee etiam-origo = codd. edd.; 'II text. sign.: Vacat Scotus
(Vacat in text. Scotus in mg.) A 1 Vacat oayaz2rm 13 etiam necessarium = A est necessaria etiam
(et AB' om. AE 2 ) AEH etiam necessaria est AG est etiam necessaria PA Y:E etiam est necessarium
(-ria 12 edd.) rel!. edd. 14 in communi om. D I etsi] si vrBn•LN A-Y I aliter] nihil CP*MtSR *IAE 2
(in corr.) non D I esset] post ibi AG post distinctio Ma est D I distinctio) in corr. P 2 distinctum CMtI
pon . distinctum•Sa I posset tamen] t. p. vrBn I salvari] praem. ibi rso add. ibi v I origo] add. ex
fide sicut conclusio quam intendit ostendere A 0 15-17 nee valet - originis =A
T 1 Cf. supra p. 276, 3-4. 2 Cf. supra p. 276, 4-5. 3 Cf. supra p. 276, 5-8. 4 Cf.
BoNAV., Sent. Id. 26 a. un. q. 4 in corp. (I 460b); THOMAS, Sent. Id. 26 q. 2 a. 3 in corp. (ed.
Parmen . VI 222ab); S. theo!. I q. 30 a. 2 ad 1 (IV 337b-338a); q. 32 a. 3 in corp. (IV 355b);
HENRICUS GANO., Summa a. 60 q. 5 in corp. et ad 2 (II f. 168P. 169Z). 5 Cf. supra n. 249.
6 Cf. supra p. 276, 3-4. 7 Cf. DuNS Scorns, Rep. IA d. 2 n. 118.
Per idem ad tertium de ratione boni 1 , quia oporteret pro bare 256
quod cornmunicatio eiusdem rei vel naturae esset possibilis, quia
ad impossibile includens contradictionem non est potentia nee
communicatio bonitatis a.
s Similiter ad quartum 'perfectum est natum producere summum 257
sibi simile' 2 , verum est ita summum sibi simile sicut potest pro-
duci h; oporteret igitur probare quod simile summum univoce
esset producibile c.
tll. - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIA TERTIAE QUAESTIONISJ
[9] 10 T enendo quattuor rationes 3 et praecipue duas primas 4 pro 258

conclusione affirmativa quaestionis, respondeo ad argumenta in
oppositum 5 •
Ad primu m 6 , negando maiorem 7 •
• Loco nee communicatio bonitatis (3 - 4) textus interpolatus: et per conse-

1s quens nee communicatio bonitatis summa s.
b Sequitur textus interpolatus: sed non summum simile univoce, quia tune
posset producere alium Deum 9.
c Sequitur textus interpolatus: sed hoc est impossibile, quia non possunt esse
plures Dii, ut ostensum est in quaestione de unitate Dei 10.

ADCPMSRrvzrsoLN A YEHGo1: qu(<l> pp P=r~µu)
1 idem] illud CP add. patet A I tertiam CP I quia] quod DSI'LAB 0 om. I* I oportet L'l'
2 esset] erit C sit I: 2-4 possibilis - bonitatis om. D! 3 concludens ABH j non] nee
vrso 3-4 et 14-15: nee (3)- bonitatis (4) = DlCPMSRIVZr AI: edd. et (14)- summa (15) A
5 natum) quod natum est R j summum] summe D om. ZA YI; add. bonum ABG 6 simile1 )
similem vrso j verum - simile om. 5tyrN j ita] si tamen AE 2 (in corr.)G I summum] comp. AB
summe D j simile2 ] similem rso j sicut] ita (pon . sicut M i) MS sic AB 2 G add. quod CMSrLN j
potest) possibile est R 2 I: natum est A 7-8 oporteret - producibile om. D! 7 oporteret =
A oportet (post igitur A 0 ) Dl rell. edd. j probare] add. quod supponit, scilicet A j simile sum·
mum = A summe simile DlIZ<!>prty~µu simile (praem. summe ca) rell. (in ras. R 2 ) 'l' j univoce] in
unitate naturae R 2 (in ras.)I: add. id est in unitate naturae prty~µu 8 esset] est I: sit in ras. R 2
10 Tenendo = AD Tenendo igitur rel!. edd . j quattuor] ante et D primas ABHG'l' praem. primas
PVZI'AYI: add . primas A 0 I r ationes] in corr. A 52 probationes vrso praem. primas Dadd.
primas prty~µu add. bonas D j et om. AYR'! j praecipue] praecise DM*SR*IZ j duas primas) d.
rationes p. M* primam et secundam I: 11 quaestionis] positionis ABHO conclusionis Z'l' om. I:
13 primum] add. respondeo PAY j nego RI: 16-17 sed non - Deum = ADa 16 sed
non] non tamen Dl j summum om . Dl 17 posset producere om. Dl 18-19 sed hoc -
Dei = A
T 1 Cf. supra n. 250. 2 Cf. supra n. 251. 8 principales, cf. supra n. 221. 238.
239. 240-241. 4 Cf. supra n . 221. 238. 6 id est in oppositum his quattuor rationibus,
cf. supra n. 201-208. 6 Cf. supra n . "201-206. 7 Cf. supra p. 252, 5-6. 8 Cf. DuNs
ScoTUs, Rep. I A d. 2 n. 120. 9 Cf. ib. n. 121. 1 °

Cf. ibidem. - Cf. supra n. 165-181.
259 Cum probatur primo per necessarium ex se et ex alio 1 , dico

quod si idem genus causae importetur per haec duo, 'ex se' et 'ex
alio', verum est quod sic nihil est necessarium ex se et ex alio; si
autem aliud genus causae importetur, puta per illud 'ex se' causa
formalis et per illud 'ab alio' causa effectiva vel productiva, non
est inconveniens idem esse necessarium ex se uno modo et ab alio
alio modo.
260 Cum probatur maior prosyllogismi 2 , dico quod illud quod est
necessarium ex se formaliter non potest non esse circumscripto
quocumque alio cuius circumscriptio non includit incompossibi, 10
litatem ponendo esse aliud; sed ex se necessarium formaliter se,

quitur posse non esse circumscripto quocumque alio per incom,
possibile, sicut ex uno incompossibili posito sequitur aliud incom,
possibile.
261 Sed dubium est tune, quae sit differentia inter ex se necessa, 1s
ADCPMSRIVZ~BDLN A YBHGO:EQU(({>FPPTitY~µu)
1 per necessarium] ex necessario A 0 j ex2] ab :E 1-3 dico - alio 1 om. R'AE• 2-4 per
haec -importetur om. M"' 3 verum - alio om. DC"'AE;: I sic] ante verum C! post nihil PAHO
post est2 :E om. Z 4a ] add. et aliud R':E I causae] in ras. rB 2 n2 commune V I puta om. D"'
VA G j illud] om. :E add. aliud D add. per M* AG 5 et om. R:E j illud om. :E j ab] ex :E pon.
ex rn 2 6 ex se] ante necessarium V post modo P om. I'BD• 6-7 et ab alio alio modo] et alio
modo ab alio A 0 om. D"' 6 et] non Z j alio] aliquo Z praem. aliquo y 8 Cum - prosyllo·
gismi] Ad primam probationem maioris :E j maior] add. scilicet secundae (-di AH add. vel ABG)
A-Y I prosyllogismi] in corr. A 02 syllogismi rL primi syllogismi CM 2Z secundae probationis CI>p
om. A y add. probantis ABHG add. scilicet probantis T I illud quod est om. vzrBD• A YEHGO*:Ep7t~µu
9-11 non potest - formaliter] om. ZAYE;:H; 'IT sign. litteris a-b v• 9 potest] sequitur posse rB I
non2 om. DP7t 10-13 cuius - per incompossibile] per impossibile (add . cuius circumscriptio non
includit impossibilitatem ponendo esse aliud, sed necessario ex se formaliter sequitur posse non esse circumscripto quo ..
cumque alio per incompossibile A 0 ') A 0 10-11 incompossibilitatem] impossibilitatem rB contra-
dictionem vel incompossibilitatem R 11 ponendo) add. illud v• I aliud) illud CM'SII'N2
AE!GI; edd. [ ante esse CM!AE!G:E] add. ex se formaliter necessarium (n. f. rni) M•rna j sed] om.
AB!G add. esse D j ex se necessarium] n. ex se DCPMSIVI'BD;:LN j formaliter] add. necessarium
(praem . sed AB~) ex se formaliter AB 2 G 12 quocumque alio) omni alio :E aliquo D"' 12-13 in-
compossibile) impossibile R 2VI':E 13 sicut] praem. igitur R add. enim A 0 j uno incompos·
sibili) i. u. vr 13-14 incompossibile) impossibile M*I'L add. ita (add. est R!) de Filio (add.
circumscripto Patre rN!) R•rN>-r add. ita de Filio (ita de Fillo om. AE 2 interponendo in mg. textum suo loco omissum
Sed, 15 - Respondeo, p , 281,3 continuando hunc textum usque ad producente, p. 281,6); hoc declaratur per exem•
plum (add. philosophl, ponentes creaturas µ) ABHO•P1tY~µu add. Ita est de Filio; hoc declaratur per
exemplum: si creaturae essent productae a Deo necessario, sicut posuerunt philosophi (add. et
cum philosophl A 0 ), ponentes creaturas necessario produci haberent dicere quod ipsae haberent
entitatem qua formaliter essent necessariae, licet in illa entitate dependerent a causa producente
necessario producente (adnot. de quo vide Henricum 8 Quodlibet, quaest. 9 AG') rnaA 0 15-p. 281,
3 Sed- Respondeo] om. AB;:HO;:P1tY~U; 'IT sign.: Extra v• !in. anfractuosa (includendo: phllosophi, ponen.
tes creaturas, p. 281, 3; cf. ad 13-14) µ 15 Sed om. I'LN! AO! I du bium est om. vrBD;: A Y:E I tune) ante
T 1 Cf. supra n. 202. 2 Cf. supra p. 252, 11-13.

rium Filii secundum theologos et creaturae necessario productae

secundum philosophos.
Respondeo: phi 1o sop hi, ponentes creaturas necessario pro-
duci, haberent dicere quod ipsae haberent entitatem qua formaliter
essent necessariae, licet in illa entitate dependerent a causa neces-
sario producente 1 ; Filius autem habet entitatem formaliter neces-
sariam, et eandem cum producente. Creatura ergo si esset ex se
necessaria, non posset non esse circumscripto omni alio cuius cir-
cumscriptio non implicat contradictionem, tamen circumscripta
10 causa alia a se per incompossibile, posset non esse; Filius autem
non posset non esse circumscripto quocumque alio secundum
entitatem, quia non posset non esse nisi circumscripta persona
producente, et producens non est aliud secundum entitatem a
producto. Uncle si Pater produceret creaturam naturaliter et neces,
15 sario, produceret earn formaliter necessariam, et tamen non esset
ADCPMSRivzrso LN A YEHGOI; Qu (<l> FP p-rnyf3µu)

est rLN ante inter I: nunc " om . A y I sit] est vrso A YE!GI; [post differentia AE1G:E] 15 -p. 28 1,
l ex se necessarium = AD (ex om. D *) necessitatem CPMSRIVZr A YElGOl:E-rµ
l Filii] principii M tS *A Y I et] add . necessitatem R 2:E I productae] p ro ducente (pon. pro-
du ctae MZ) D 2 M 3 R espondeo] Diec quod D add . hoc declaratur per exemplum A G 4 h a·
berent1 ] habent Dprryf3µ u J ipsae] illae CP esse M' creaturae M Z add. creaturae D I entitatem]
entitates AEHG add . aliam a pro ducente M zvrA 0 Z I qua] in ras . R 2 quibus AEHG quae D:E 0
5 licet] et quod D I entitate) add . formaliter necessaria DIZ 5-6 a causa necessario ] essent
aliae a D 6 producente] ante necessario (5-6) rNAH 0 productae D* add. tamen in illa enti-
tate necessaria dependerent a producente (productae D*) necessario, quo circumscripto per in-
compossibile vel per impossibile non manerent D I h aberet rso I entitatem] add. necessario
rLN A 02 7 si] licet vrso • LN 8 non esse] esse (pon. non esse M Z) M I omni) quo cumque
CA-GI: 9 circumscripta] circumscripto R 2:E 10 causa alia a se per incompossibile] per
incompossibile (impossibile R1) omni alio secundum entitatem R 2:E I causal post alia vr 0 NA 0 omni
entitate DI2 om. MS J impossibile DZ 11 non posset non esse] ad hoc non posset non esse
post entitatem (12) I: J quocumque] omni I: • 12 entitatem] add . a producto prryf3µu
12-13 quia - entitatem om. St 12 non 1 om. D*A 0 * J non 2 ] post esse A u om . rs• J nisi
om. rL•N• 12-13 nisi - non est om . AH 13 et produ cens] producens autem R 2:E persona
autem producens in divinis A El G et producentis D quae CPMSR'IZrLN not. alius liber: quae
non etc. µ 14 producto) producente vrs •D* I produceret creaturam naturaliter] p. n. c.
r 0 c. n. p. (n. p . om. R t ) CPMSRI 14-15 naturaliter et necessario) nee. et nat. ZAYO natura·
liter R*r 8 15 necessariam] in ras . C 2 ante form aliter A EG necessarium P*
F 3 ARISTOT. , M etaph. XII t. 42-50 (Ac . 8 , 1073a 14-1074b 14); AVERROES, in h. l. ;

Epitome in libros metaph. tr. 4 (ed. IuNTINA VIII 386M-392B) ; AVICENNA, M etaph . VIII c. 7 (lOOvb-
lOlra); IX c. 2 (103rb-va) ; c. 3 (104rb); c. 4 (l04vb-105rb); M etaph. compendium I pars 4 tr. l c . l
et tr . 2 c. l (ed. CARAME 169-172. 186-196).
T 1 Cf. HENRICUS GANO., Quodl. VIII q. 9 in corp. (f. 314K-L); VI q. 33 in corp. (f. 253
C-D); Summa a. 25 q. 3 in corp. (If. 1540-H); a. 29 q. 5 in corp. (f. 1730); Du N~ ~ C OTU S 1
Ordinatio I d. 8 pars 2 q. un. n. [3-9].
282 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. lA
necessaria tune tanta necessitate quanta est nunc Filius necessa-

rius a.
262 Ad secundam probationem maioris 1 dico quod possibile logi- [lOJ
cum differt a possibili reali, sicut patet per Philosophum V Me-
taphysicae cap. De potentia. Possibile logicum est modus composi- s
tionis formatae ab intellectu cuius termini non includunt contra-
dictionem, et ita possibilis est haec propositio: 'Deum esse', 'Deum
posse produci' et 'Deum esse Deum'; sed possibile reale est quod
accipitur ab aliqua potentia in re sicut a potentia inhaerente alicui
vel terminata ad illud sicut ad terminum. Filius autem non est 10
possibilis possibilitate reali neque possibilitate inhaerente alicui
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Stat igitur de Filio quod sit a se
formaliter necessarius, et tamen ab alio producente effective h, cum quo ha bet

eandem entitatem necessariam c.
h Sequitur textus interpolatus: sive originaliter. 15
c Sequitur textus interpolatus: necessarium enim formaliter et non-necessa-
rium originaliter, non contradicunt 2.
ADCPMSRIVZI'BDLNAYEHGOLQU(PPp-rny~µu)
1 necessaria tune =AR necessaria DC tune nee. rel!. edd. 1-2 Filius necessarius) n. Fil.
CL 3 adnot. De potentia logica vide optime infra dist. 7 in pede solutionis quaestionis P I
dico om. I'LN• 5 Possibile) add. enim l: 6 formatae ab intellectu) om. rL•Nt formatae per
intellectum illius in quantum compositionis rNa add. illius quidem (q .J complex! M 3) DCPMSRIVZ
I' 80 A 6-7 contradictionem] add. vel cuius termini non sunt incompossibiles A oa 7 et
om. A I ita] hoc modo PR2 Al: add. hoc modo p7t)'~µu I possibile PVI' 80 *A YB•HGO I possibilis
est haec propositio) h. pr. e. poss . R 2 l: I haec propositio) in ras. AB 2 hoc (haec P 2 add. modo rNa)
PI'LNAYHG hoc modo VI' 80 * om. A 0 I Deum esse =A 7-8 Deum2 - Deum2 ) pon. Deus
potest produci et Deus est Deus M 3 9 aliqua] alia PVI' 8 *0 * ipsa I'LN I alicui om. AE;Ho
10 terminata] determinata A 11 reali neque possibilitate om. M* I neque] nee A-YL I possi-
bilitate) compossibilitate AY om. l: I alicui om. DCPMS 'RI2VI' 8 • 0 LNAI:p7t~µu 12-14 Stat-
necessariam = codd. edd.; 'If text. sign.: Vacat, sic Scotus (Vacat in text. sic Scotus in mg.) A 1 Vacat
(-cat deest in r 0 l) Dav az 2rna !in. anfractuosa µ 13 necessario p I et om. AO• I ab om. D *AG I
producente) post effective R procedente p7t)' I effective] necessarius productive vel effective y
om. C 2 ZAYBHGO•l:p=~µu I cum] a (not. vel: omni C 3) CMSR*II' 02 praem. et v I habet] ha-
beat VI' 80 * add. quasi effective y 14 eandem entitatem] ent. eand. R entitatem p I entita-
tem necessariam] n . e. ABG I necessariam) praem. formaliter PizAvoai; add . formaliter RVI' 80
15 sive originaliter = A (manet in vigore nota critica ad 12-14 posita) 16-17 necessarium enim -
contradicunt = AD (manent in vigore notae criticae ad 12-14 positae) 16 enim) add. est (om.
D 2 ) ex se D
F 4 ARISTOT., Metaph. Vt. 17 (tl c. 12 , 1019b 28-30): « possibile quando non necesse
fuerit contrarium falsum esse, ut sedere hominem possibile est: non enim ex necessitate non se-
dere est falsum"; ibidem (p. 1019a33-1019b 1): «potens uno quidem modo dicere [=dicetur]
quod habet motus principium aut mutationis: etenim sistitivum potens aliquid in altero aut in
quantum alterum; uno vero si quid ab ipso aliud potestatem habet talem".
1 2
T Cf. supra n. 203. Cf. DuNS ScoTUs, Rep. I A d. 2 n. 144. 139.
neque terminata ad ipsum, quia possibilitas, sive activa sive pas-

siva, est ad aliud in natura, sicut patet per defi.nitionem potentiae
activae et passivae V Metaphysicae, quod est principium transmu-
tandi aliud vel ab alio in quantum aliud, vel ab alio vel in quantum
s aliud 1 • Est tamen Filius terminus potentiae productivae, quae
abstrahit a ratione potentiae effectivae, et si illa potentia dicatur
simpliciter potentia, terminus illius potentiae potest dici simpli-
citer possibile; sed illa possibilitas non repugnat necessario forma-
liter, licet forte possibilitas de qua philosophi loquuntur, de poten-
10 tia activa et passiva, proprie repugnet necessitati ex se: sed hoc
dubium est de activa, si ponerent aliquod necessarium habere prin-

cipium productivum. .
·Ad tertiam probationem, cum dicitur 'est ibi ordo, igitur intel- 263
ligitur prima persona non intellecta secunda' 2 , respondeo quod
1s non necessario prima intellectione intelligitur persona secunda
cum persona prima si illa prima persona est absoluta; sed non
sequitur ex hoc, quod si prima persona intelligitur non intellecta
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI;QU(<J>PPp-rny~µu)
1 neque] nee A-YI; I ipsum] add. sicut ad terminum (t.J rem Pl) CP1MS 1IZA810-ry 2 na·
tura] add. sicut est possibile de quo loquitur (-quimur p) <J>P*Pp 3 et] sive vr I VJ IX p add.
et IX 7tj'~µu I quad] quia PR2 I'B2DA YI; 4.5 vel1- aliud = AS vel ab alio vel in quantum
aliud DR'I2 A YEO in quantum aliud vel ab alio (add. vel Z) in quantum aliud (aliud om. I) CMR1
l 'ZI: vel ab alio in quantum aliud re!!. edd. 5 quae] quia rLN• 6 illa] ista DIAEH aliqua
M tSR add. vel aliqua rBa 7 potentiae om. D I potest dici] d. p . I: 8 possibile] possi·
bilis vr I illa] ista DI: 8-9 non - possibilitas om. M' I formaliter] add. propter hoc p
9 forte om. CSR*II'LNA-Y edd. 10 repugnat DCPMSRIZI'LNABGO I necessitate D' neces·
sario D~ 10-12 sed - productivum om . I'LN;: AEHGO•p-rn~µu 10 sed hoc] hoc autem
I'N! hoc tamen vrBD AO! hoc ZA y I hoc] om. DCPMSRI'I: tune p 11 activa] add. et pas·
siva R 1I*ZI: I ponerent = AZA Y poneretur DCPMSRIVI'BDN! A 0 i:Ey 12 productivum] pro·
ductum (pon. productivum M 1) CP*MA Y 13 probationem] add. dico quad A 0 14-p . 284, 1 re·
spondeo - secunda1 om. Dt 14 respondeo] dico I: 15-16 persona secunda cum persona
primal pers. sec. cum pr. pers. RZI' sec. pers. cum pr. pers. A 0 pr. pers. cum sec. pers. Dl
16 illa] ista I'LNA 02 ita A 0 ' om. DlABHG I prima persona] pers. pr. D!RA80 I: prima AY per·
sona (add. prima I'BZ) VI'BD 16·17 sed non sequitur ex hoc] ex hoc tamen non seq. I;
17 sequitur] add. e converso A 01 I ex hoc, quad] ultra D! I quad] praem. istud PZAEHG praem.
illud AYO I si] cum DlC2PZI'B2 AYH20 I: edd., om. AE*H/ I prima persona] pers. pr. vrBD prima
DlPA- 0 1: [post intelligitur AEHG] 17-p. 284, 1 non intellecta secunda, igitur = AD 2rNa igi·
tur (cf. ad 14-p . 284, 1) D'
F 3 ArusTOT., Metaph. V t. 17 (a c. 12, 1019a 15 · 20): « Potestas dicitur hoc quidem

principium motus aut mutationis, aut in altero aut in quantum alterum .. . haec autem ab altero
in quantum alterum».
T 1 Cf. HENRICUS GAND ., Summa a. 28 q. 6 in corp. (If. 169 I); a. 35 q. 3 arg. 1 et in corp.
2
(f. 224M.O). Cf. supra n. 204.
secunda, 1g1tur intelligitur secunda persona non esse a., sicut non
sequitur 'animal illud quod est in homine intelligitur non intel-
lecto rationali, ergo intelligitur non esse rationale' b.
264 Cum autem infers mutationem ex terminis oppositis 1 , acc1p1s
ac si intelligeretur productum non esse quando producens est, quod s
falsum est; abstractionem igitur sine mendacio 2 , quae est non con-
siderando illud a quo fit abstractio, commutas in abstractionern
mendacem, quae est considerando illud non esse a quo fit abstractio.
265 Ad quartam probationem 3 dico quod illa persona non esset in [11]
essentia sine productione; habet enim essentiam per productionem. lo
Non sequitur 'igitur essentia de non-habente personam fit habens',
aSequitur textus interpolatus: intellectus enim hie sic abstrahendo non est
abstractivus tantum sed etiam divisivus eorum quae sunt in re 4 •
b Sequitur textus interpolatus: Non enim est idem intelligere animal absque
rationali, intelligendo ipsum non esse rationale compositive et non intelligere 15
ipsum esse rationale abstractive. Uncle iste est ordo in intellectu: primo non
intelligi esse, secundo intelligi esse; sed in re nullus est ordo s.
Sed contra: oportet in illo priori intelligere illud non esse, quia in illo priori
non habet esse, alias haberet prioritatem essendi cum illo primo.
Huie obiectioni, quae ponitur in Lectura 6 , respondeo sic: non intelligitur 20
in illo priori non esse absolute sed non esse in priori originis, id est non esse a se,
et sic intelligitur esse in illo priori, et absolute, quia illud prius est; sed in poste-
riori originis intelligitur productum esse, quia est ab alio 7 •
ADCPMSRivzrsnLNAYBHGOI;QU((!>PPp-rny[3µu)
1 intelligitur] post persona M!vr-s intelligatur M 3 A Go edd., om. CPM'Itrs A YI: I secunda
persona] Secunda (po.ttessePr 8 lAY 0 ) Pr 82 AI: om. rs' I esse] sit I: om. C' est C 2 2 animal
om . R •rL•Nt I illud om. P2R2 rL2 I: I intelligitur] add. abstractive D 2-3 intellecto rationali]
intelligendo rationale (-Ii M*I) CPMI 3 intelligitur] praem. hoc D praem. homo capraem. non
M* add. homo A oa I rationale] add. compositione D 5 intelligeretur productum] p. i. I: I
esse quando] tamen ipse D I est] ante producens AGI: om . ABH• 5-6 quod falsum est] q. e. f.
CPMrI: om. DpTC[3µu 6 quae est] ante sine RrL2 add. in A 6-7 quae est - abstractio
om. I: 7 illud] add. non esse A 0 I fit] sit SR I abstractio] intellectio P*(om. P 3 )Mts•R •rLrn•
add. intellectio l *Z 7-8 commutas - abstractio om. Dt A Ot 7 commutat CP2MSRIV
zr A YEHGOrE commutatur T I in om . rn*LtN• A O!(re.ttit. 03 ) I abstractionem] abstractione D!
om. C 8 illud] post esse I: om. MtSR •rLN• I fit] sit MSR 9 illa] ista D *I: 10 essential
not. alias: essentiam u I sine productione] in ras. R 2 ante productionem Sp add. vel ante produc-
tionem 1•rsa I essentiam] illam (not. alius liber: essentiam µ) p7t"'((3µu 11 Non] Nee IVr 0 N add.
tamen I: I igitur] add. essentia de se non habet personam, ergo (!>P•Pp7t"'((3µu 11-p. 285, 1 de -
essentia om. Dt 11 personam om. Dlp7t"'((3µu 12-13 intellectus -in re = AD; 'ff text. sign.
Non in libro Duns A 1 13 sed etiam om. D 14-23 Non enim - ab alio = A; 'ff text. sign.
N ota bene. Non in libro Duns A 1
2
T 1 Cf. supra p. 253, 9-10 . Cf. ARISTOT., Physic. II t. 18 (B c. 2, 193b 35): « neque
3 Cf. supra n. 205. 4 Cf. DuNs ScoTus, Rep. IA d. 2
fit mendacium abstrahentium•.
n . 142. 5
Cf. ib. n. 141. e Cf. ib. n. 142. 7 Cf. ibidem.
sed sequitur: 'igitur essentia, quae de ratione sua non includit per,
sonam' (quod verum est si persona est relativa, primo quia tune
est aliquid excepto relativo, secundum Augustin um VII De Tri,
nitate cap. 3, et secundo quia respectus non est de ratione absoluti)
- ipsa, inquam, essentia - habet 'illam productionem sive per pro, s
ductionem habet personam in qua subsistit', quae tamen persona
•
vel productio non est de ratione essentiae. Non autem sequitur
mutatio ex hoc quod aliquid inest alicui quod non est de ratione
eius, sed mutatio requirit quod aliquid insit alicui cui prius infuit
eius oppositum, quod non habetur in proposito. 10
1
266 Ad quintam probationem dico quod in generatione etiam in
creaturis concurrunt duae rationes, scilicet quod ipsa est mutatio,
et quod ipsa est productio; ut autem est mutatio, est forma subiecti
mutati, et ut est productio, est termini producti ut via. Istae ratio,
nes non includunt se essentialiter etiam in creaturis, quia diversa 1s
respiciunt primo. Ergo sine contradictione potest intelligi ratio
productionis sine ratione mutationis, et ita generatio transfertur ad
divina sub ratione productionis, licet non sub ratione mutationis.
ADCPMSRivzrsoLN A vaHaoi:qu(«I>FPp=y~µu)
1 quae om. R 2VI' 80 *(om. 03 )LNA-Y edd. I non includit] non habet R non habet illam vel inclu-
dit prry~µu non (add . habet non M i) includit [add. secundam (s. om. J!) personam per productionem
C iJi] habet (h. om. M 2 ) CPMS*I non includit secundam personam per produc-tionem h abet D
1-2 personam] praem. illam CPMS*RIZ praem. istam D add. illam VI' A 02 2 verum est] e.
v. rLN patet DCMSRI*A-Y edd., add. vel (quod P 2) patet p I primo] probatio (probo -r) M 2A 0 •
edd., om. R 2I:Qu;: add. vel probo I' 8 i 3 excepta relatione AG 3·4 VII de Trinitate] De Trin.
VII C VII Trinitatis PVI' 80 etc. D 4 cap. om. D*CAEHG I 3, et secundo = AZAY 3 (add . et
secundo A Oi) DCPMSRIA 0 secundo et tertio vr A EHGI; 3 vel 6 y 1 u primo vel sexto prt~µ I re-
spec..tus] relatio «l>prry~µu I de] ex (no<. vel: de P 2) PMS*R* 4-7 absoluti - ratione om. A 8 '
5 ipsa, inquam, essential ipsa autem in quantum essentia (ess. In q. I'N 2-r; not. alius liber: lpsa, inquam,
essentla µ) DCM*SRII'-BAH!G-rµ I sive] add. illam M'S add. illa DPM2RI*I' 02 add. ipsa A 8 add.
ipsa essentia AG add. essentia illa y 5-6 sive per productionem om. A 0 •-r I per productionem]
per illam prod. Com. M ' 6- 7 persona vel productio] prod. vel pers. DA YHOI; 7-8 essen·
tiae - ratione om. D' 7 autem] aut D! enim A 8 * tamen A 0 -r 8 quod 1 ] quia PSI*A Yp-r
9 sed] licet D I requirat D I insit] inest D I alicui om. D ' M' I prius] ante cui P post infuit A om.
D I infuit] inest (pon. lnfuit A 02 ) ZAI: 10 eius = A I habetur] contingit PVI' 80 A Y est I:
11 probationem om. I: I etiam] post creaturis (12) AO• et vru A 8 'G om. c 2s 2 rsL2 AB2HI; 12 est]
sit I: 13 quod ipsa = AR1 quod ibi M i I est1 ] tamen C etiam I: om. DAEHGO• I autem] post
mutatio R *om. DCMSIVI' A-Y edd. 14 et om. AEG I et ut] ut autem I: I Istae] Quae vraonN
Illae r 02 add. autem 121: add. igitur M 2 16 adnot. Pro isto vide super tertium, dist. 2, quaest.
ultima in fine P 18 licet - mutationis] om. A YB!HO!; 'If sign. litteris a-b V2{cext. et mg.) I licet]
non autem I: add. sit R *
F 3 AuousT ., De Trin . VII c. 1 n . 2 (PL 42, 935): • Omnis essentia quae relative dicitur,
est etiam aliquid excepto relativo ».
267 Ad secundum principale 1 dico quod non sequitur 'est ab alio, [121
igitur dependens'. Cum probatur 2 , concedo quod aeque indepen-
denter est natura in producente et in producto a. Cum arguitur ex
independentia quod non erit praeexigentia 3 , nego consequentiam,
quia dependentia sequitur entitatem formalem dependentis ab illo s
a quo dependet; quando igitur habent eandem entitatem, non est
ibi dependentia, potest tamen esse praeexigentia si unum supposi-
tum habeat illud ab altero.
268 Ad ultimum 4 dico quod mutationes aliae a generatione ex ra-
tione sua formali sunt imperfectiores generatione, quia b termini 10
inducti sunt imperfectiores quam termini generationis; tamen non
requirunt aliae mutationes, quantum ad illud quod praesupponunt,
tantam imperfectionem in subiecto quantam requirit generatio,
et hoc ut est mutatio, quia generatio requirit in subiecto entitatem
in potentia, et hoc ad esse simpliciter, aliae mutationes non. 1s
269 Ad propositum applicando, dico quod generatio non transfer-
tur ad divina secundum illud quod praesupponit generatio, puta
subiectum mutabile, quod est imperfectionis, quia ut est mutatio,
a Sequitur textus interpolatus: et aeque primo habent essentiam primitate
opposita dependentiae 6 • zo
h Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: ratione terminorum inductorum
irnperfectorurn ha bent maiores irnperfectiones, vel quia G.
ADCPMSRivzrBnLN A YEHGo:EQU(<J.>PPp-rny~µu)
2 probatur] add. secundum AG I concedo] dico vr 3 in2 = ArB 02 AG cum AE 4 erit]
est DCPMSRIZr 0 AEG 6 habet vrBD!:rry~µu 8 illud] illam :E I altero] alio A YH:E
9 mutationes aliae] a. m. :E j a generatione om. D 10-11 et 21-22: termini (10) - imperfec-
tiores (11) = R 2 VZr A Y:E ratione (21) - imperfectiones (22) DCPMSR'I' A-Yp-rny~ ratione (Zl) -
vel quia (22) et termini (10) - imperfectiores (11) A termini (10) - imperfectiores (11) et rati-
one (21) - imperfectiones (22) µu; 'ff text. ratione (21) - quia (22) sign. :. - :. in textu et nota
marginali Scotus :. sic A 1 . - In cod. I invenitur post non (15) sequens additio ('ff sign. in text. et mg.
Extra !2): Ve! sic et redit in idem: Ad ultimum dico quod mutationes aliae a generatione sunt
imperfectiores generatione, quia termini inducti sunt imperfectiores quam termini generationis;
tamen aliae mutationes, quantum ad illud quod praesupponunt, non requirunt tantam imperfec·
tionem in subiecto quantam requirit generatio etc., ut supra dictum est 11 inducti] producti
rL add. per eas R 2:E I tamen] post non C post aliae (12) :E tam P* 11-12 non requirunt] ante
tantam (13) PR2Vzr A Y02 :E edd. non requirit A 0 • 12 aliae - praesupponunt om . DCMSR*
IAEHGo;: 13-14 quantam - subiecto om. A Y 14 ut est] est (add. ut est Da) D j genera·
tio om. :E I subiecto] aliquo D 15 et hoc om. DC I aliae] praem. et vrBo add. autem D
16-17 transfertur] transponitur D 17 divina] omnia A Y 18 mutabile] immutabile Z
19-20 et aeque- dependentiae = A-r 21 inductorum om. D 22 maiorem imperfectionem C
T 1 Cf. supra n. 207. 2 Cf. supra p. 254, 8-10. 3 Cf. supra p. 254, 10-13. 'Cf.
supra n . 208 . 5 Cf. DUNS ScoTUS, Rep . I A d. 2 n. 144 . 6 Iste textus a Duns Scotus
tribus punctis signatur.

non est in divinis, - sed transfertur ad divina in quantum productio,

sub ratione qua est productio ter~ini, qui est terminus perfectior
terminis aliarum mutation um; et sic bene potest per generationem
accipi essentia· tamquam terminus perfectissimus in divinis licet
s non possit per aliquam aliam mutationem accipi aliquis alius ter-
minus aliarum mutationum, quia hoc concluderet compositionem
et imperfectionem, quia terminus cuiuscumque alterius foret ac-
cidens componibile cum subiecto.
Lill. - An QUARTAM QUAESTIONEMJ
1
[13) 10 Ad quartam quaestionem, de numero productionum , patet 270
veritas quod sunt tantum duae productiones.
LA. - 0PINIO HENRICI GAND. EXPONITURJ
Sed hoc declaratur sic ab a 1i qui bus: actus notionales fundan- 271
tur super actus essentiales immanentes; sed tantum sunt duo actus
1s essentiales manentes intra, qui sunt intelligere et velle; ergo sunt
tantum duo actus notionales qui sunt productivi intra, fundati
super eosdem essentiales.
ADCPMSRIVZrBoLN A vEHooLqu(cI>PPP"rn'(~µu)
.1 in quantum) ut est L add. generatio est A 0 cI>p7t)'~µu I productio] add. et L 2 qua)
quae D praem. sub Av I est productio J p. e. L I termini om. A E;;H;; I qui) quia Pel> I est termi·
nus = ACM' term. (om. D ;; add. eius p7t)'~µu) est M 2 rell. edd. 3 bene] add. probat quad R I
potest) ante bene VI' 0 post generationem R 4 essentia) post sic (3) VI'B 0 post potest (3) DA v
esse DAH 02 p I terminus) add. et P*M * 5 non] non non M' ideo non simpliciter M 2 I posset
vr-N I aliam om. DMR;;VAEH I alius om. PVI'AL 6 alia mutatione D I concludet in corr.
A 02 includeret CMSRIZ't' 7 alterius] add. mutationis PR'PLp7t)'~ µu I foret) esset CPMRIZ
10 quartam] secundam A YL I productionum] perfectionum V 11 quad] quia AB 0 7t)'~µu I
productiones om. L 12 adnot.: Opinio Henrici Quodlibet 6, quaest. l V' Opinio Gandavi
in Summa, articulo 54, quaest. 8 D' Responsio Gandavi in Summa, articulo 60, quaest. l;
multo melius articulo 54 , quaest. 9 et 10 M ' Henricus Quolibet 6, quaest. l et Quolibet 2,
quaest. 6 et in Summa, articulo 54 µu 13 Sed om. DCMSRI;;Vr I declaratur sic ab aliqui·
bus] ab al. (aliquo AH) d. s. AL I notionales) in corr. 12 add. qui sunt productivi (add . ad DA 0 ~)
intra ('j[ sign. in text. et mg. litteris a-b V 2 ) DCIVI'B 0 A 0 • 13-14 notionalis fundatur M *SR
14-15 immanentes - essentiales om. R;;AH 14 immanentes] manentes rBAY om. DCM;;SR~
I'LN A Boo 14-15 tantum- sunt1 ) huiusmodi actus essentiales manentes intra sunt tantum duo,
scilicet L 15 immanentes M 212rB2 I qui) in corr. r 02 quae ACM*SrN•A 0 15-16 sunt tan-
tum] t. s. DCPMSRIVZI'B 0 A 16-17 qui sunt - essentiales = A qui sunt productivi (-ducti
A 0 *) intra PZAL edd. fundati (-damenti D*C*) super eosdem (add . actus 12) essentiales (eundem essen-
F 13 HENrucus GAND., Quodl. VI q. 1 in corp. (f. 216X-Y); Summa a. 54 q. 8 in corp.
(II f. 1010).
2 72 Confirmatur ratio, quia actus notionales fundati super actus

essentiales adaequantur eis, et ita non possunt plurificari actus
notionales fundati super actum eundem essentialem.
27 3 Modus a fundandi eorum est iste, sicut colligitur ex multis dictis
opinantis sparsim in pluribus locis h: «Tam intellectus quam s
• Loco Modus (4) - voluntate (p. 294, 3) textus interpolatus; vide append. A.
b Sequitur textus interpolatus: Formatur enim sic verbum, secundum eum,
in nobis, quod cc cognitum primo sui notitiam simplicem imprimit in intellectu

nostro repraesentando se illi ut pure passivo et sub ratione illa sub qua est intel-
lectus. Intellectus autem sic perfectus notitia simplici per obiectum cognitum, 10
quod in se continet expressive, factus est fecundus et principium activum ut
n atura, imprimens in se ipsum ut est intellectus tantum ut in principium passi-
vum ad formandum in se notitiam declarativam de notitia simplici, ut - secun-
dum hoc - quando dicitur 'formari verbum per intellectum' et quod 'intellectus
sit in formatione eius activus', hoc intelligitur de intellectu actu informato sim- ts
plici notitia, per quam ut per rationem formalem agendi intellectus est princi-
pium activum; et necessario prior est ratio eius ut est intellectus et passivus
respectu notitiae simplicis quam recipit ab obiecto quam ratio eius secundum
quam est natura et activus per notitiam simplicem inhaerentem: et ideo ordine
rationis prius habet esse ut est intellectus quam ut est natura » 1 • Qualiter au tern 20
intellectus ut natura sit principium activum respectu intellectus ut puri ad pro-
ducendum verbum, declaratur sic, quia 2 •
ADCPMSRivzranLNAYEHGOI;QU(PPp-rny~µu)
tialem M'S'R Pon. eosdcm actus esscntiales qui sunt productivi ad intra M ' ) DCMSRI fundati super eundem
(eosdem ra 2 D 2) actum (actus ra2 om. ro) essentialem (-les ra2 D 2 ; super - cssentialem om. rLN>) qui SUUt
(s . om. r 0 *) productivi ad intra (intra] n ecessaria rL; qui - intra om. ra 2 ) vr ['!! qui - intra sign. in
text. et mg. litteris a-b V2(om. V 3 ); fundati - essentialem sign. in text. et mg. litteris a-b V3]
1-2 Confirmatur - essentiales om. I' 1 ratio om. I: 1-3 fundati - notionales om. C'
2 aequantur PMSRirLN A-YI; 3 actum] post eundem M ' I2 rN•A-Y om. DCPM'SRI'VzranLN'
A YI; 4-p. 294, 3 Modus fund andi - in intellectu et voluntate bis tradit µ; de altera for-
ma cf. 6 4-5 '!! Modus - locis] sign. V acat v 2 r 0 •; huic textui praem. vr 0 textum Et
(p. 293, 1) - natura (p . 293, 17-18) adiungendo post natura (p. 293, 17-18) textum Qualiter
(p. 291, 14) - sic (p. 292, 1) 4 fundandi eorum est iste = A ponendi est iste (e. !.] Post locis, 5
I: i. c. CA 0 ! e. ille AY) DCPZAY 02 I: ponitur iste (ille SAED) MSRVr AEHGO' edd. ponendi ponitur
iste I I sicut] et DCMSirLNA-Y edd., praem. et r 0 • I colligitur] constituitur D J multis om.
vzrA-HI: I dictis om. ovr-BAEG 4-5 dictis - in om. A 0 I dictis - pluribus om. AH
5 opinantis] post locis AG sic opinantis vr-B AB' [post sparsim vr 0 post locis rLN A 8 !] opinantis
vel compilatis A om. AE'P1tY~ add. positis IZ add. et hoc pra A Y I sparsim in pluribus lo cis]
pluribus locis sparsim vr 0 I sparsim] post locis ra semper D' om. rLNAEGI; 7-22 Forma-
tur - quia = DCPMSRIVZr AE• 00•; 'IT textus Formatur (7) - natura (20) sign . Vacat V 2 ; text.
Formatur (7) - declaratur (22) sign. Vacat r 0 •; quoad text. Qualiter (20) - sic (22) cf. p. 291
ad 14-p. 292, 1 et p. 292, 14; lectiones variantes totius textus vide in append. B
F z HENRICUS GAND., Quodl. VI q. 1 in corp. (f. 217H-l); Summa a. 54 q . 8 in corp .
(II f. lOlE-F). 5-p. 290, z8 HENRICUS GAND ., Summa a. 60 q. 1 in corp. (II f. 155X).
1 2
T Cf. infra p. 293, 2-18. Cf. infra p. 291, 14-292, 1.
voluntas in quocumque habent esse, propter separationem eorum

a materia, postquam habuerint esse in suo actu primo simplicis
intelligentiae aut volitionis, possunt se convertere super se et super
eorum actus simplices et super obiecta eorum per actus conver,
s sionis vel conversivos intelligendi et volendi.
Intellectus enim non solum intelligit verum simplici intelligen, 274
tia, sed etiam intelligentia conversiva, intelligendo se intelligere et
convertendo se super obiectum intellectum et super actum intelli,
gendi simplicem et super se intelligentem per actum conversivum,
10 quia notitia secunda quae est in verbo non solum scit et intelligit
rem, sed sic scit et intelligit earn, ut sciat se scire et intelligere earn.
Similiter voluntas non solum vult bonum simplici volitione, sed
etiam volitione conversiva, volendo se velle, convertendo se super
obiectum volitum et super actum volendi simplicem et super se
;3 volentem per actum suum conversivum.
Sed ista conversio partim uno et eodem modo convenit intel, 2 75

lectui et voluntati et partim alio modo et alio. Quod enim ambo
se convertunt ut sunt ut nudae, purae et solae potentiae, hoc est
uno et eodem modo quantum est a parte ipsarum se convertentium;
20 ambae enim se solas convertunt vi sua activa quae aequaliter eis
convenit, sed alio et alio modo quantum est ex parte obiectorum

ad quae se convertunt.
Intellectus enim postquam est conversus ad illa ad quae con, 276
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI;QU(<l)PPp-my[3µu)
1 esse] add. habent esse R 3I: 1-2 propter - esse om. D' 1 eorum = AAHaG illorum
rB2N2 y[3µu illius DlI'B'N'AH' rell. (om. R) p-m 2 postquam] add. autem I: I habuerint] habue-
runt M' AG habuerit M 2RI' habuit Dl J suo actu] a. s. DCPMSRIVZI' 3 possunt se conver·
tere super se = A supra se sunt conversivae V sunt {aut P* om. I'N*) supra (super in ras. P 2 in -r) se
co!lversivae (-slva DP -sivi AHµu) rell. edd. 3-7 et super - conversiva om. D' 4-5 conver-
sionis vel conversivos = A conversionis (-nes AG) RAG conversivos Dl rell. edd., add. eorum
A-Y 6- 7 verum simplici intelligentia] s. i. v. VI' 7 sed om. I'LN J conversiva] ante intel-
ligentia I: conversa (pan. converslva M 3) PMSRA YB*G 8 se om. M*SRI' J super2 om. CM*I*Z
10 secunda] not. alius liber: iliaµ J scit] in corr. P 2 sit DM'I+ 11 rem] earn D J rem - eam1 ]
rem {om. V 2 ) earn (add. sed sic sit earn V 3) V J scit] sit D J scit et intelligit earn] s. et e. i. I'LN e. s. et
i.I: 12 Similiter] Sic CM 13 etiam om. CPM J super] supraCPMSRIVZrA- 0 14superl)
supra VI' 80 A HG 15 conversivum] conversum A 0 verissimum D 16 ista] ilia D 2 CMA Y I
modo om. M'V' 17 modo om. I: I et alio] alio et ante alio modo AG 02 om. PA 0 ' I Q.uod
enim] Q.uia quad M Dum enim I: I ambae R 2IZI' 02 AEG edd.
3 18 convertant A 0 -r I ut2 =
AM(om. M 2 )SAG(om. AG 2) I nudae] comp.Dom. AG add. et DCPIZAY 19 modo]add. convenit
eis (els posr quantum -r) I' 0 <l> edd. I a] ex DRVI' 80I: 20 ambo APMSI'LN*I; I aequaliter] essen-
tialiter (Pon . aequaliter Ma) D *CMRA 0 <1>-r 21 sed] licet rL I ex] a D 2CPMSI*ZA-H 22 se
convertunt] c. se VI' 23 est conversus] c. e. I: I conversus ad ilia ad quae om. v~

290 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1~4
versus est se habet ut potentiale quoddam et purum possibile, et

hoc ut intellectus nudus et purus natus est recipere ab illis, sicut
proprium passivum a suo activo proprio naturali, quod quidem
activum est intellectus informatus notitia simplici, et hoc respectu
formationis notitiae declarativae. Voluntas autem postquam con, s
versa est ad quae conversa est se habet ut activum quoddam, et hoc
ut voluntas nuda et pura nata est exprimere de illis, sicut proprium
activum de suo proprio passivo, quod est eadem voluntas, inforrnata
per amorem simplicem, de qua - sic forrnata - eadem voluntas ut
nuda nata est exprimere amorem incentivum, qui est Spiritus 10
Sanctus in divinis, qui habet esse a producentibus ipsum non per
informationem eius de quo est subiective, neque per aliquam im,
pressionem factam eidem secundum modum quo Verbum sive
Filius procedit a Patre per quandam quasi informationem sive im,
pressionem factam intellectui paterno converso a, sed per quasi 1s
quandam excussionem sive expulsionem, aut progressum, aut -
magis proprie loquendo - per quandam expressionem producti
de eo de quo subiective producitur » b.
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: « ut sit notitia declarativa de noti~

tia simplici ». 20
b Post producitur a Duns Scoto ponitur littera: h.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOLQU(FPp-rny~µu)
1 se habet] h. se L I et1 ] ut I add. ut L I et purum possibile om. D! I possibile] potentiale
AM*RI'LNprcy~µu 2 hoc om. I2I'LNAE:!:HO I ut] in ras. P2 quia M ZR2I*I' 02 AG praem. quia AEa
add. est C I est om. I2VI' 0 *LN!AYE;:HoL 3 suo activo proprio naturali] s. p. n. a . D p. s. a.
n. p s. p. a. n. RIZAL I quidem] est quoddam rL 4 est] add . idem prcy~µu I formatus D*P*
R*I'LN* 5 notitiae] add. genitae AGO I declarativae] declaratione AB om. Dy 6 ad quae
conversa est = A ad illa (ista A EHO) ad quae conversa est (ad q . c. c. om. Ao;:; est om. P) CPMZSRZ
rvzr AL edd. et etiam ad ea ad quae conversa est post quoddam D I se habet] h. se Ladd. ad
actum suum D 6-7 hoc ut] ut R* hoc AI'L*N* haec A 02 om. A EHGO' 7 nuda et pura] p. et
(et om. R *) n. DSRIVZI' A- 0 L add. et nuda M a(om. M 3 ) I est om. I2 A YB*H0*L 8 quod] qui bus
SR cuius DiCMZI'LN cuiusmodi rA-Y edd. terminus D' 8-9 eadem - formata om. rB!
9 per amorem simplicem] amore simplici L I sic formata] sit f. I*Z sic informata I'N 2A Gy
10-11 qui est - ipsumj om. Vzr-DAY hie sequitur in VZI'B (salvis variantibus): Qualiter (p. 291,
14) - ipsius (p. 292, 12), tum Ex parte (p. 291, 1) - expressionem (p. 291, 13), denique non per
informationem etc. ut supra (11 etc .) 11 qui] quae C*SR et M 12 subiective] praem . quasi
prcy~µu I aliquam] aliam A-Y 15 quasi] ante per r-B A EHG0 2 post quandam (16) V2ZrB A YL
om. CV'A 0 ' 16 excussionem] extensionem rB I expulsionem] pulsionem zrBAY I progres-
sum] per egressum A 0-r 17 magis] add. sibi AG 18 de1 ] ab CMI* I eo] alio C'M illo C2 I
de2 ] a DCMSRII'LN A-Y I subiective producitur] p. s. PZI'BAYL I producitur] om. D! add. non
est igitur alia differentia ex parte intellectus et voluntatis ex parte qua convertunt se utroque
super se ut informatum, scilicet intellectus intellectu simplici et voluntas volitione simplici, nisi
quod intellectus sic convertit se ut ipsemet informatus imprimat in eo ut nudo et converso no-
titiam declarativam, voluntas aut sic convertit se super se ut informata volitione simplici non
Ex a parte intellectus causatur actus dicendi a notitia simplici 2 77

cc
in intellectu nudo converso supra se et supra notitiam suam sim-
plicem, ita quod intellectus informatus notitia simplici est princi-
pium activum et elicitivum actus notionalis intellectus. lpse autem
s intellectus nudus conversus non est nisi principium passivum, de
quo quasi de materiali producitur Verbum quasi per impressio-
nem. Ex parte autem voluntatis causatur actus notionalis ab ipsa
voluntate nuda conversa supra se et super amorem suum simpli-
cem et ipsam voluntatem informatam amore simplici, ita quod
10 voluntas nuda conversa est principium activum et elicitivum actus
notionalis voluntatis. lpsa autem voluntas amore informata sim-

plici est principium quasi passivum, de quo quasi de materiali pro-
ducitur Spiritus Sanctus secundum quandam expressionem ».
UQualiter autem intellectus ut natura sit principium activum 278
2s respectu intellectus ut puri ad producendum Verbum, declara-
• Textus Ex (1) - expressionem (13) a Duns Scoto includitur litteris: g-g.

ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGO_EQU(FPp-rny~µu)
sic ut per istam (illam D 2 ) conversionem imprimat aliquid in se nudam vel conversam, sicut facit
intellectus, sed exprimit et excutit amorem incentivum, ita quod illud quod intellectus imprimit,
voluntas excutit D (cf. Rep . I A d. 2 n. 151) 19-20 ut - simplici = ADCPMSRIVI'BD A.E
edd.; 'If text. sign. Vacat A 1 varB101 (om. 02 ) 19 sit] add. sicut (sic A 0 2y) R 2VI'B0 A.EpTt"y~µu
20 simplici] comp . D ' 21 h = A 1
l Quoad transpositionem in vzrB cf. p. 290 ad 10-11 I parte] om. c• add. igitur Pvzr A Y_E
add. enim DCMSRI' A-Y add. etiam I2 2-3 in intellectu - simplici om. AB• 2 nudo] in
ras. C 2 nude PMR pon. nude P om. VI' 0 3 formatus D*CI'B 3.4 principium] proprium C
praem. quasi PTt"Y~µu 6 de om. IZI'B Av 7 actio DCPMSRizr- 0 A-G_E-r 8 super] supra
CPMRVZrBo A.E 10 est] add. primum C J et om. DR 11 autem = A ·enim DI' vero 12
rel!. edd. 11-12 amore informata simplici = AAY a. s. i. rB.E i. a. s . rel!. edd. 13 secun-
dum quandam expressionem] om. vzrBN AY; cf. p. 290 ad 10-11 quoad transpositionem in vzrB
14-p. 292, l et p. 292, 14: Qualiter (14) - sic (p. 292, 1) = ZI'BN(bis N)AY [post natura (p. 293,
18) rN AY post natura (p. 288, 20) zrBN; habet insuper post Spiritus Sanctus (13): Et hinc - na-
tura (p. 292, 14) rm] Et hinc - natura (p. 292, 14) ABHO_E edd. [ habent insuper post natura
(p. 288 , 20): Qualiter (14)- sic (p . 292, 1) ABaoa et A 0 a secunda vice eundem hunc textum habuit,
quern tamen cancellavit A 0 3] Qualiter (14) - sic (p. 292, l) et Et hinc - natura (p. 292, 14) AD
CPMSRIVI' 0 LAG [ Qualiter (14) - sic (p. 292, 1) post natura (p. 293, 18) A post natura (p. 288,
20) rel!. - NB: DCPMSRIVZI' AE!GO! conectunt textum Qualiter (14) - sic (p. 292, l) cum textu
interpolato Formatur (p. 288, 7) - natura (p. 288, 20); de lect. var. cf. p. 288 ad 7-22. - Codd.
vr-B bis habent textum Qualiter (14) - sic (p . 292, l), scilicet post natura (p. 288, 20) et post na•
tura (p. 293, 18); 'If text. post natura (p. 293, 18) sign. Vacat V2(texr. et mg. sed corr. V2 et scribit in text.
Vacat, in mg. Non scribas)I'N 2 (wct. et mg.); text. post natura (p. 288, 20) sign. Vacat r 0 a. Textus magis
correspondens lectioni codicis A collationatus est hoc loco; de lect. var. alterius textus cf. p. 288 ad
7-22] ; text. Et hinc - natura (p. 292, 14) sign.: Hoc cancellraturJ A 1 Cancellatum va(indudendo qu!a,
p. 292, 1) 15 puri] pure V ponitur in corr. r 02 add. passivus VI' 02 16 g-g = A 1
F l-13 HENrucus GAND ., Summa a. 60 q. 4 ad l (II f. 167M).

tu r sic 1 a, U quia « intellectus b ut in Patre exsistens notitia essen-

tialis, sive quod idem est, exsistens in actu intelligendi suam essen-
tiam, quern actum ipsa essentia quasi operatur in ipso intellectu
suo ut est quasi in potentia ad notitiam essentialem secundum
rationem intelligendi, fecundus est naturali fecunditate ad pro- s
ducendum de se ipoo sibi similem c.
2 79 Intellectus autem ut est quaedam notitia essentialis secundum
actum est natura et ut principium activum, quo Pater de intellectu
eodem ut est intellectus purus et tantum intellectus ut de principio
passivo format notitiam quae est Verbum, quod secundum rem est lo
eadem notitia cum illa de qua formatur, differens solum ab ea in
quantum procedit ab ea ut manifestativa et declarativa ipsius.
a Loco Qualiter {p. 291, 14) - sic (p. 292, 1) textus a Duns Scoto cancellatus:
Et hinc apparet differentia intellectus ut intellectus et intellectus ut natura.
b Ante intellectus (1) a Duns Scoto ponitur littera: f 2 • 15
c Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: « ad quod ut intellectus est quasi
in potentia per hoc quod est in actu sub ilia notitia essentiali ».
ADCPMSRrvzrBoLN A v2HGOI;QU(FPp-rny~µu)
1 quia] applicando ad propositum (ad pr. ap. I' 8 ) in divinis zr- 0 A y praem. (ante apparet, 14
omittendo ibi Et hlnc vr 0 ) applicando (add . igitur vr 0 ) ad propositum in divinis vr 0 A oa 1-2 no-
titia essentialis J sub notitia essentiali I: I notitia - exsistens om. DCPMSRI' 02 A BHGO•p-m~µu I
essentialis] actualis I' 8 add. secundum (praan. sivc I'N) actum l'Vr-s A YO!I; 2 sive] vel I:
3 ipsa] sua A 0 om. vr 0 -r I quasi om. DCPMSRrr- 0 AEHGO•I; edd . I operetur D I ipso om.
D2-r I intellectu] praem. in M*S:E 5 rationem] add. sui R I naturali fecunditate] f. n. CPMR
6 de se - similem] om. V2ZI' 8 A Y; 'lf sign. ultra Cancellatum in originali ya J similem = AM
simile rel!. (om.ZI' 8 AY) edd. 7 Intellectus - notitia om. D' 7-8 Intellectus - natura et]
om. V2zrsLN•AY; 'lf sign. ultra Cancellatum in originali V2 8 actum] add. vel per hoc quod
est actu sub notitia essentiali y I et om. vr 0 I ut om. DCPMSRII'NlA-YI; edd. I quo Pater om.
V2ZI'BLN• A Y 9 principio] puro prry~µu praem. puro I: 10 format om . V 2ZI' 8 A Y I quod]
0
quae CPMrvr AH edd. quia R quod vel quia AB* et rL praem. ita AG 12 ipsius] illius
zrs A add. verbi R 1 ; quoad transpositionem in vzrs cf. p. 290 ad 10-11 14 Et hinc] Ex hinc AH
Et sic p om. vr 0 I intellectus1 ] inter intellectum R 2:E add. autem D I ut 1 ] nee D* I et] ut M* I
intellectus3 ] intellectum R 2:E om. vr 0 15 f om. codd. edd. 16-17 ad quod - essentiali =
codd. edd . [post ipsius (12) V2(cancellando tex<um suo loco)ZI' 8 ] ; 'lf text. sign.: Hoc cancellratun Al Can-
cellatum in originali va(valet pro textu cancellato, non pro textu post ipsius, 12) 16 quod] add.
verbum VVlI' 80 A Y02 I ut intellectus = Azrm (ante quasi rN~) intellectus (ante quasi A GT) VVl
rso A YG-r 17 potential add. quod est in actu D I in2 om. Dprry~µu I illa] ista ABH add. se
AG I essentiali om. D'
F 1-p. 293 , 18 HENRicus GANO., Summa a. 54 q. 10 ad 2 (II f. 105L).
T 1 Textus •Qualiter ... sic• (p. 291, 14-292, 1) ad hunc locum pertinet, et est extra de
manu Duns Scoti. 2 'f' nullus codicum habet; Duns Scotus tamen posuit, cf. infra p. 297,
12-13. - Duns Scotus transcribens quasi ad litteram textum Henrici de tribus locis Summae,
finem primi loci (p. 290, 18) signat littera 'h', initium et finem secundi loci (p. 291, 1-13)
litteris 'g·g', et quod ulterius sequitur (p. 292, 1 etc.) signat littera 'f', quia incipit transcribere
de tertio loco Summae.
Et per omnem eundem modum debemus sic intelligere verbum 280

formari in nobis. Cognitum enim primo simplicem sui notitiam
imprimit intellectui nostro repraesentando se illi ut pure passivo
et sub illa ratione qua est intellectus. Intellectus autem sic per,
s fectus simplici notitia per obiectum cognitum, quod in se con,
tinet expressive, factus est fecundus et principium activum ut
natura, imprimens in se ipsum ut intellectus est tantum, ut in prin,
cipium passivum, ad formandum in se notitiam declarativam de
notitia simplici, ut - secundum hoc - quando dicitur 'formari ver-
10 bum per intellectum' et quod 'intellectus sit etiam in formatione
eius activus', hoc intelligitur de intellectu actu informato simplici

notitia, per quam ut per rationem forrnalem agendi intellectus est
principium activum; per hoc enim est principium, et necessario
prior est ratio eius ut est intellectus et passivus respectu notitiae
1s simplicis quam recepit ab obiecto quam ratio eius secundum quam
est natura et activus per notitiam simplicem inhaerentem: et ideo
ordine rationis prius habet esse ut est intellectus quam ut est na-
tura ».
ADCPMSRrvzreoLN A veHao:EQU(<f>FPp=y~µu)
1-18 Et - natural post essentialem (p. 288, 3) vr 0 om. ZI' 8 ; 9T sign.: Vacat, non scribe
A oa Vacat V 1 (text. et mg., sed om. V2)I'N2 (iext. et mg.) Vacat secundum aliquos libros (p.o Cognitum,
2 - vo!untate, p. 294, 3) Ma 1-2 Et - nobis] Et per hunc modum debemus intelligere: ver·
bum form atur in nobis r 0 ' Modus ponendi est iste (ille r 0 1), sicut colligitur ex multis (m. om.
Vl) dictis (add. sic V!) opinantis et hoc sparsim in pluribus locis. Verbum enim sic (Nam verbum
hoc modo Vl) formatur in nobis secundum eum (sec. eum om. Vl) V2(in ras.)I' 02 I Et - formari]
Non bene hoc modo formatur AY 1 omnem eundem] e. o. A 0 hunc rLN I sic om. rLNAB
HGO* 2 simplicem sui notitiam] simpl. (om. AH•) not. sui AH sui not. simpl. vr 0 AY simpl.
suam not. :E notitiam simplicem P 4 illa ratione] r. ilia (ista A 8 H) A- 0 :E I qua] quae D praem.
sub vr 0 5 cognitum om. D 6 activum] add . et principium passivum principium acti·
vum R 7 ipsum] ipsam R add. non AH20 * I est] ante intellectus R 2 I2VI' 0 AY:E post tantum
A 0 om. DCPMSR'I'I'LNABHo edd . I ut in] tamquam in R 2:E et ut -r et DCPMSR'IVI'-BAEHo
P1tY~µu om. AG 9 simplici] rescr. Ma om. v•r 0 • 9-p. 294, 3 ut - voluntate in ras. R 2
9 ut] et A 0 p7tµu uncle et A 0 10 sit] sic R!l I etiam om. C2RlVI' 0 A:E edd. I in forrnatione]
in inforrnatione vr 0 *A y informatus R! 11 eius] est ptR! om. :E add. est I I activus] actus
AH 02 12-13 per quam - principium2 =A per (praem. per hoc enim rN•) quarn ut per rationern
forrnalern agendi intellectus est principiurn activurn R!I' 02 NA vao2:E per hoc enirn est principium
DCPMSIAEHOI per hoc (h .] hanc p7t~µu quam y) enirn (add. est I'L) ut (ut] quasi v praem. quasi r 0 L)
per rationem formalern agendi intellectus est principiurn activurn vr 0 'L edd. 14 prius R!:E I
et om. R!=y~µu I passivus] add. secundum rationern AG 14-15 respectu - obiecto om. DC
PMSIABHGOt 15 recipit R!I'- 8 A YO!:E edd. I quam2 ] add. sit Rl:E I eius] est V om. A 0 I secun-
dum quarn] ut DR!:E 16 actus r 0 *A YH I per - inhaerentem om. DCPMSIAEHGOt-r I no-
titiarn] naturam rLN* I sirnplicern] add. et vr-B I ideo] etiam DCPMSII'LN 17-18 natural
add. et fundatur actus notionalis, quern agit, super actum essentialern, quern operatur ut intel·
lectus roa
281 Sic itaque patet modus quomodo secundum istam op1monem

fundatur actus notionalis super actum essentialem, et quomodo
diversimode in intellectu et voluntate 1 •
LB. - 0PINIO HENRICI GAND. IMPROBATURJ
282 Ista opinio ponit quattuor a articulos, quos non credo esse veros. s [141
UPrimus est quod Verbum divinum generatur per impressio-
nem 2 ; secundus est quod per impressionem in intellectum ut con-
• Loco quattuor a Duns Scoto ponitur: tres 3•
ADCPMSRivzrBoLN A vsHaoLQu(FPPT7t"f~µu)
1 Sic - opinionem] Et CPMSIA-Y edd., om. D I quomodo] quo R!VZr 80 AYL I secun-
dum istam opinionem om. R!L 2 fundantur actus notionales super actus essentiales vr 0 I
fundatur] finitur I' 8 I fundatur actus notionalis] a. n. f. R!L add. quern (quam CPM*I) agit c
PMSIA-Yp add. quern (quam D) agit ut natura DTit"(~µu I actum om . R!L 2-3 et quomodo -
voluntate] quern (quam DM*I*) operatur (patitur 12 ) ut intellectus DCPMSI quern (praem. secundum
A 02 ) patitur ut intellectus (add. Sic, 1 - voluntate, 3 A oa) A-Y quern patitur ut intellectus, scilicet
super notitiam simplicem obiecti quam recipit ut est nudus edd., add. In ordine autem intel·
lectus assignat quattuor gradus, ita quod in primo instanti (-tis D*) naturae tantum est intellectus
et intelligibile; in secundo instanti (-tia D*) obiecto sibi praesente imprimit notitiam simplicem
et t alis impressio notitiae facit intellectum n aturam et per consequens fecundum ad proban-
dum (I); rinJ tertio instanti intellectus nudus ex actualitate sua active convertit se ad intellectum
totum ut obiectum suum ut sit fecundum; in quarto (add. instant! Da) ab isto obiecto tamquam
(add. act!vo Da) in intellectu nudo sic converso (co nversio D') imprimitur notitia declarativa quae
dicitur verbum et exprimitur de notitia simplici; sed differentia (diff. om . D *) est in hoc quantum
ad voluntatem, quia voluntas in primo instanti (inst . om. D *) tantum est voluntas ; in secundo
instanti (inst. om. D*) apprehenso bono facit se volentem, sed tune non est fecunda; tertio con·
vertit se ad totum ut intellectus, et in quarto instanti (inst. om. D*) exprimit D (cf. Rep. I A d. 2
n. 152) 4 adnot.: Contra opinionem Henrici M 1 Joannes contra A Gl 5 et 8: quattuor
(5) = RVZI'BL2N2 AY0 2.r tres (8) (pon. quattuor M a) ADCPMSir 0 L 1 N'A8 HGO'LP1tY~µu 5 credo]
concedo r 0 • I esse om. L 6-p. 295, 10 et p. 295, 18-19: Primus (6) - scilicet (p. 295, 10) =
A1ZrLNAY [add. Primus (p. 295, 18)- sic (p . 295, 19) rm] Primus (p. 295, 18) - sic (p. 295,
19) A'DCPMSRA-YpTit"(~U [praem. Primus (6) - scilicet (p. 295, 10) M a(excepto Primus est , quod
prendit a lectione p. 295, 18-19)RaAoa; quoad D cf. etiam additionem notatam ad 2-3] Primus (6) - scilicet
(p . 295, 10) et Primus (p.295, 18) - sic (p.295, 19) IVI' 80 Lµ [Primus (6)- scilicet (p. 295,
10)] post sic (p. 295, 19) µom. (excepto Primus est, 6) I' 02]; 'If text . Primus (6) - scilicet (p. 295 , 10)
sign.: Extra I2{rext. et mg .)va(excepto Primus est , 6)I'L1Nl [ Extra in rLN valet pro Ista (5) - conversio
(p. 295, 9)] Vacat (excepto Primus est, 6) r 02 !in. anfractuosa µ;t ext. Primus (p. 295, 18) - sic (p. 295,
19) sign.: Vacat v 1 r 8101 (om. 02) Vel sic et sequitur textus Primus (6) - scilicet (p. 295, 10) A 1
6 Primus] add . articulus I I generatur] praem. non I'LN• 7 secundus - impressionem om .
Z I est om. M !VrA 0 ! I quod] add. generatur I I impressum AIR! I in] et L I ut om . L
7-p.295, l conversus est] conversum MlIVZrAY 0 !L [post se (p.295, 1) vrA 0 !L]
T 1 Cf. supra n. 273-280. 2 Cf. supra p. 290, 12-15. 291, 1·7. 8 'tres ' corrigit virtua·
liter in 'quattuor', id est virtute textuum quos postea addidit ('Extra de manu sua') . - A numero
enim 282 usque ad n. 299 Duns Scotus diversos textus sic addens intendit quaedam corrigere,
quae tamen reapse nee correxit, nee cancellavit. Huiusmodi vero correctiones factae sunt vir-
tute istarum additionum, quas et ipse Duns Scotus perfecisset si umquam librum suum tran-
scripsisset.
versus est super se 1 ; tertius est quod notitia essentialis est ratio
formalis gignendi notitiarn declarativam 2 ; quartus est quod gene,
ratur per impressionem in intellectum ut nudum 3 •
LArt. lJ - lmprobationem primi articuli dimitto usque ad di, 283
s stinctionem 5 4 , ubi proprie habet locum.
LArt. 2J - Contra secundum articulum arguo tripliciter: primo 284
quod in intellectum sic conversum non imprimatur Verbum, se,
cundo quod non sit necessaria talis conversio ad gignitionem Verbi,
tertio quod nulla sit talis conversio.
10 Primum 5 arguo sic, scilicet a,!I intellectus non convertitur nisi 285
ut est in aliquo supposito, quia conversio ponitur actio, et actiones
sunt suppositorum. Tune quaero, cuius suppositi vel cuius per,
sonae est ut convertitur super intellectum formatum? Si ut con,
vertitur est personae Filii, et praecedit per te ista conversio genera,
1s tionem Verbi, ergo ante generationem Verbi sunt duae personae,
quod est haereticum. Si autem ut convertitur super intellectum
a Loco Primus (p. 294, 6) - scilicet (p. 295, 10) textus a Duns Scoto cancel!~
tus: Primus 6 est quad in intellectu ut nudo converso super intellectum formatum
notitia simplici formatur notitia genita 7 ; hoc improbo sics.
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGO:EQU(PPp=y~µu)
1 supra vrso I est2 om. M?Vr I quod] quia I 2 quartus est quod] et potest addi quartus,
quod Verbum :E I est om. M ?A 0 ~ 3 in intellectu (a nte per M ?) M~:E I nudo M~:E 4-5 lmpro·
bationem - locum] Contra primum, dist . 5 M ? 5 habet locum] l. h. vr-N 6-10 Con-
tra - scilicet om. M ? I primo - scilicet om. :E 10 Primum - scilicet] Contra primam con-
dicionem secundi articuli principalis arguo sic et scribatur ordinate secundum litteras alphabeti,
primo .a. , secundo .b., tertio .c. , quarto .d ., quinto .e . (quae litterae inveniuntur ad carrespondentes
locos) A 0 ~ I Primum] Primo rL Circa primum rN I scilicet om. R?Z I intellectus] praem. quod
rLN• 11 actiones] in ras. R 2 actio rN 12 sunt] non est nisi rN om. D* I cuius2 om. :E
13 est] sunt D 13-16 super - convertitur om. C' 13 super intellectum formatum om. C~
13-14 ut convertitur e£t personae om. :E 14 persona A 0y~ I Filii - conversio] om. rs' tune
praecedit rsa I et] cum C! I praecedit] post conversio c~:E procedit z I per te] om. DC?MSRI*
ABHGoi secundum te A 0 a 14-15 generationem] generationum D* generationi Z praem. Filii
v ·rso 15 Verbi1 ] add. in Deo M a I ergo - Verbi] et D I ergo] sequitur quod c~ I generatio-
nem] gignitionem C~ 16 quod est haereticum om. C~ 16-p. 296, 1 Si - Patris, et] Si
Patris, tune cum illius :E I super - convertitur] rep. A om. D 18 Primus est] Primo :E
posse AH• r ...J A 01 om. R2 IVrsoLN~ A vo 2 I quod] quia A E I in intellectu ut nudo converso J
intellectus ut nudus conversus DCMSR*I* A-Y edd. I informatum vrsoN~ 19 notitia sim-
plici] s. n. CM I formatur] formetur A 02 praem. non :E add. ab eo DCPMSRrrmA-Y edd . I
generata S I improbo] probo :E
T 1 Cf. supra p. 290, 12-15 . 291, 1-7. 2 Cf. supra p. 289, 23-290, 5 et n. 277-279.
3 Cf. supra p . 291 , 1-7 et n. 279. 4 Cf. DUNS ScoTUS, Ordinatio Id. 5 q . 2 n. [2-10].
6 secundi articuli, cf. supra n. 284. 6 in textu primitivo. 7 Cf. supra p . 291, 1-7.
8 Cancellat virtualiter.
formatum est ipsius Patris, et cuius est ut convertitur eius est ut a

notitia genita formatur, ut probabo 1 , ergo intellectus ut est Patris
formatur a notitia genita; igitur notitia genita est formaliter per-
sonae ipsius Patris, quia cuius personae est intellectus ut formatus,
eiusdem est notitia qua formatur. Assumptum pro band um probo s
sic: cuius est ut convertitur super intellectum formatum, eius est
ut habet intellectum formatum pro obiecto actu praesente; igitur
eius est ut ab illo obiecto formatur. Probatio huius consequentiae:
passivum proportionatum, dispositum et approximatum activo
su.fficienti proportionato natum est immediate perfici ab illo 10
activo, per Philosophum IX Metaphysicae cap. illo Quando autem
potentia est unumquodque; tune enim est aliquid in potentia proxima,
secundum ipsum, quando nihil oportet addi, subtrahi aut minui
ad hoc quod actus insit. Intellectus autem nudus, ut conversus et
habens intellectum formatum ut obiectum praesens, est passivum is
dispositum, proportionatum et approximatum intellectui infor-
mato ut obiecto su.fficienter activo; ergo intellectus nudus ut con-
versus - nulla facta variatione circa ipsum, subsistentiae vel cuius-
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGO:E QU( FP p·my~µu)

1 formatur M' informatum vrBn AE informantem rN• 1-6 est1 - formatum om. rs
1 eius est] sit :E I a] autem D* om. M'P7t{3µu 2 formetur A 02 informatur A Gy I probo MA 0
improbo Z I ergo] sequitur quod :E 3 formatur] informatur AG I igitur notitia genita om.
D' I est formaliter] f. e. PAG om. I' I formaliter] post Patris (4) I'LNA02 om. DCMSRAEHO'
edd. 3-4 personae] post ipsius (4) DCSRVZI'-BA om. :E 4 formatur MSRIZI'L 5 qua]
quae VZI'LA 0 * I Assumptum] praem. Ad I'LAE* 6 est1 ] add. intellectus R 2 I'N2:E 6-7 eius-
igitur om. AE• 8 eius] eiusdem :EI formatur] formetur A 0 add. Antecedens patet secundum
eum qui ponit intellectum ut convertitur habere intellectum ut informatum simplici notitia quasi
suum activum proprium naturale A Ha 9 proportionaliter MSRIVZI' A YEO•:E proportionabi-
liter p I et om. DZA- 0 :E I active] post suf!icienti (10) ZAY:E necessario D 11 active] actu r 0
add. patet :E I per] secundum D I illo] primo CPMSRIVI'- 0 A:E primo vel secundo y quarto
~µu sexto pn praem. primo r 0 11-12 Quando - unumquodque = A Quoniam autem pos·
sibile etc. (not. alius liber: Quando autem In potentla est unumquodque etc. µ) P7"Y~µu Quando autem
unumquodque ('![sign. Vacat P 2) CPMSIVZI'A-H:ET [ Quando] Cum AY:E; unumq.] comp. A 0 *
unam M'Sl* add. etc. VI'-N] 12 est2 ] post aliquid DCPMI' 02 A 0 om. I' 0 ' 13 secundum
ipsum om. DCMSRII'LN A-Y edd. I ipsum] naturam P spat. vacuum Z I addi] add. vel :E I
subtrahi] abstrahi I'L om. R I aut = A sive :E vel rel!. edd. I deminui vrBD AG 14 ut] et I'L
praem. et 12 praem. est R * om. :E 15 informatum VI'LN A 02 I passivum] passivus P* princi·
pium (praem. passivum A 0 i) A 0 add. et I'LN• 16 proportionatum] in corr. A 02 proportionaliter
MI'V* praem. ut rN• om. DI2 I et approximatum om. CM 16-17 informato] formate in M*
formate IAH 0 *<1>p7"Y~µu 17 obiecto om. vzrBD• A YE•H 0 •:E 18 ipsum] add. esse rN~~µu
F I I ARISTOT., Metaph. IX t. 10 (0 c. 5, 1048a 5-7): «Tales quidem potentias (irrationa·
les] necesse, quando ut possunt activum et passivum appropinquat, hoc quidem facere, illud
vero pati». 13 lb. t. 12 (0 c. 7, 1048b 37-1049a 18).
T 1 hie paulo infra, in eodem n. 285.

cumque entitatis ut sic formatur notitia genita. Et sic probatur

1
prima consequentia a.
UHie poss et poni una r es p on s i o , quod intellectus n ud us per 286
hoc quod de ipso actualiter formatur illa notitia, sive ex hoc quod
s est quasi-materia informata notitia genita, habet 'esse' in persona
genita 2 • · Sed contra istam responsionem sunt duo prima argumenta
quae ponuntur distinctione 5 quaestione ultima 3 , contra illam
opinionem de quasi-materia 4 ' quae ibi specialiter improbatur b. n
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Item, quod de intellectu ut nudo
10 formetur Verbum et tamen quod imprimatur intellectui ut habenti notitiam es-

sentialem s, non videntur simul stare, quia sub qua ratione est proximum de-quo,
et in-quo 6: sed apud f dicit quod est quasi in potentia ad Verbum per hoc quod
est in actu sub notitia essentiali 7 •
b Loco per hoc (3-4) - improbatur (8) textus interpolatus: de quo formatur
1s notitia genita, communicatur Filio per actum producendi notitiam genitam, -
de qua dicetur distinctione 5, et ideo hie transeo.
ADCPMSRivzrBoLN A vBHG01;Qu(PPP=Yf3µu)
1-2 Et - consequentia om. VrBo;: 3-8 Hie - improbatur = ADCPMSRIVr A1: edd.
[ante Item (9) - essentiali (13) orLN A 0]; 'If text. sign.: punctis A 1 Extra rLlNl 3 Hie posset
poni una responsio] Hie posset did 1: Hie posset poni una responsio, quod intellectus nudus de
quo formatur notitia genita, communicatur Filio (Filio om. V') per actum producendi notitiam
genitam, de qua dicetur distinctione 5, et ideo hie transeo ('If Hie - transeo sign. Vacat v 2 r 81 ).
Diceret ergo aliquis vrB I intellectus] actus D 3-8 et 14-16: Qui codd. et edd. et quo modo
habea:it textum interpolatum de quo (14) - transeo (16) valde permixtum cum textu recepto , vide ad
3, ad 3-6, ad 8 3-6 per - genital de (om. D) quo formatur notitia genita (g. om. rN!), com-
municatur Filia per actum producendi notitiam genitam, de qua (quo rN!) dicetur distinctione 5'
et ideo hie transeo (et - transeo] propter quod transeo D om. rN!) oro;:Na praem. videlicet (om. AO!)
de quo formatur notitia genita, communicatur Filio per actum producendi notitiam genitam
('If videlicet - genitam sign. punctis µ), de quo dicetur distinctione 5, propter quod transeo ad
praesens (ad p. t . A 0!). Dicatur igitur quod intellectus nudus (de quo dicetur - nudus om. µu) A voa
µu add. Dicatur (·ceretur rN2 ) ergo quod intellectus nudus per hoc quod de ipso actualiter for-
matur ilia notitia sive ex hoc quod est quasi-materia informata notitia genita, habet esse in per-
sona genita RrLN not. Vel sic quin habeat aliquem textum pa 4 ex] per 1: 6 duo] tria R I
prima argumenta =A argumenta DA 0-ry arg. pr. rel!. (om. Z) p1'[3µu 7 quae om. AY I quae
ponuntur om. AG I illam] post opinionem (8) 1: istam D*RVA YHO 8 quasi-material ista mat.
AHO I ibi specialiter improbatur] sp. impr. i. ABG add. de (praem. videlicet Rlr 0 l) quo formatur
notitia genita et (et] quae Rlr 0 l) communicatur Filia per actum producendi notitiam genitam, de
qua dicetur distinctione 5, propter quod transeo ad praesens (cf. 14-16) Raroa1: 9-13 Item -
essentiali = ADRarvzr- 0 A voaµ [post improbatur (8) orLN AO! loco sicut a1.guitur ante apud
F 3 HENRrcus GANO., Summa a . 54 q. 3 ad 8. 12 (II f. 86P. 87T).
T 1 Cf. supra p. 296, 3-5. 2 3 Cf.

Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 5 q. 2 n. [8].
ib. n. [5-8]; duo prima argumenta sunt primum et quintum textus primitivi, ante correctionem.
' scil. Henrici Gand., cf. DUNS ScoTUs, Ordinatio Id. 5 q. 2 n. [2] . 5 Est materies articuli
quarti, cf. supra n. 282. 6 Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 5 q. 2 n. [71. Cf. HENRICUS
GANO., Summa a. 54 q . 3 ad 9 (II f. 86Q). 7 Cf. supra p. 292, 16-17.
.
287 USecundum 1 arguo sic a, !I quia intellectus Patris habens obiec-

tum sibi praesens est naturale principium, non solum operativum
respectu intellectionis Patris, sed etiam productivum respectu
notitiae genitae; adhuc ergo circumscripta illa reflexione esset prin-
cipium productivum. s
288 UItem b tertium probo sic: si per conversionem nihil intelli-
2
gitur esse in intellectu quod non intelligeretur ibi esse non intel-
a Loco Secundum arguo sic textus a Duns Scoto cancellatus: Tertius 3 articulus
est quod conversio intellectus nudi super formatum est necessaria ad hoc ut
intellectus nudus formaretur ab intellectu formato 1. Hoc non video 5. 10
h Adnotatio Duns Scoti: Jl b secunda ratio, c tertia ratio cum quarta; d est alius
articulus, ad quern sunt quinque rationes 6 • ll
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOL;QU(<J)PPp=y~µu)
'vacat' (p. 304, 2) VZI' 8 rep. eodem loco eodemque modo rmµ]; 'lf text. sign.: Vacat A 1 Extra
(hie I'N! non ubi repetit rN2 ) l2(text. et mg.)I'LINI lin. anfractuosa (hie et ubi repetit} µ 9 Item] quia vz
rBN!µ(in repet. I'N1µ) praem. in repet. quod probatur sicµ I quod] si in rep.µ 10 quod] quasi
DIVZI'BLNN!(in rep.)A Y quam µ ut in rep. µ I ha bent in rep. µ 11 videtur DI'N1(in rep.) I qua]
alia µom. D* I est om. I'L 12 apud f] supra Z prius in rep.µ ipse D I apud f dicit] d. a. fR1
add. tamen hoc D I apud f dicit quod] per eum intellectus VI' 8 N1(in rep.)A 0 !µ I dixit in rep. µ I
per hoc om. D I hoc om. R1 13 est om. R1 I actu] add. essentiali A 0 1 I essentiali] etc. A 0 1
1-5 Secundum arguo sic - productivum] post exercitium (p. 299, 4) omittendo Secundum
arguo sic (1) I'LN post divini (p. 299, 7) D ante Tertius etiam articulus (p. 304, 11) ACPMSRtI
r 0 A [insimul cum Item (6) - cuius (p. 299, 9) quoad AIA Y] l et 8-10: Secundum arguo
sic (1) = Zµ (primo locoµ) Tertius (8) - Hoc non video (10) DC2PMSR'II' 0 A-Y edd. (secundo locoµ)
Tertius (8) - Hoc non video (10) et Secundum arguo sic (1) AC' Av; a codd. R avrBL: uterque
textus diversimode componitur prout notatur ad 1; 'lf text. Tertius (8) - Hoc non video (10) sign.
Scotus extra. Vacat A 1 l Secundum] Secundo AR1L: add. scilicct quod non sit necessaria talis
conversio ad gignitionem Verbi VI'B add. probo quod conversio intellectus nudi super forma·
tum non sit necessaria ad gignitionem Verbi, et R!l; I quia om. R!VZI'B A YL; I intellectio A Y
3 intellectionis Patris] operationis Patris intellectionis Av 4 adhuc] ante esset R!L: post esset
vrB om. PS 2ZI'LN A y I circumscripta] add. ista non est actio o· I ilia] post reflexione I* ista
D*A-v add. conversione vel r 02 I est R1L: 6-p. 299, 9 Item tertium - productiva cuius =
ADRaivzrBDaLN A Yl;µu [post principiatur (p . 303, 15) DI'LN post increatum (p. 304, 10) vrB;
cf. etiam ad 1-5]; 'lf text. sign.: Scotus extra A 1 Extra I2 (text. et mg.) Additio u adnot. Ex hie deficit
unum extra M a; text. Item (6) - est ibi (p. 299, 1) sign. Additio oa 6 Item - sic] Tertium,
scilicet quod nulla sit talis conversio, arguo sic VI'B Tertio probo quod nulla sit ibi talis con·
versio, quia R!L: om. u I tertium] secundum r 0 1 6-7 intelligitur esse] intra esset AY
7-p. 299, l non intellecta] circumscripta R!L: 8 Tertius om. pt I Tertius articulus] Secunda
condicio secundi articuli principalis secundum eum A 02 9 est1 ] rescr. A oa om. I*I' 0 I conver·
sio] add. actus D I super] supra A add . se M AHaGao I formatum] in corr. A 02 formaliter AH
0 2
naturalem A Gt I ut] quod DCPMR 10 formaretur = A formatur D formetur CPMSRII' 0

AYEHP7t'Y~µu informetur A GO-r 11-12 b secunda ratio - rationes = A 1 [ b - quarta (11) iuxta
Item - eius (p. 299, 8-9); d (11)- rationes (12) iuxta Verbum non gignitur (p. 299, 13)]
T 1 secundi articuli , cf. supra n. 284. 2 secundi articuli, cf. supra n. 284. 3 in
textu primitivo. 'Cf. supra n. 277. 5 Cancellat virtualiter. 6 Dicit ita unice ad desi·
gnandum locum articuli tertii (n. 290); quia enim 'd' est littera quarta alphabeti, ideo quarto
loco ponendus est iste articulus tertius. Secundum istam adnotationem textus ordinatus est. -
Intelligatur adnotatio _ sic: secundus locus ('b') est secundae rationis (n. 287) secundi articuli,
lecta conversione, ergo conversio nihil est ibi; si aliquid intelligitur

esse in intellectu quod sine ipsa non intelligeretur, quaero, quid? -
non praesentia obiecti, non perfectio potentiae, non tandem deter,
minatio potentiae ad actum vel exercitium actus. Sicut a 1i qui
s ponunt voluntatem in nobis convertere intelligentiam ad memo,
riam, patet quod voluntas non convertit ad gignitionem Verbi
divini.
Item, conversio ista non est actio quae est operatio, quia non 289
intellectio nee volitio, nee est actio productiva cuius. U
[15] 10 LArt. 3J - Tertius a articulus est quod intellectus informatus no, 290
titia actuali essentiali est principium activum et elicitivum notitiae
genitae 1 •
Hoc improbo b sic: Verbum non gignitur ab intelligentia sed a 291
• Loco Tertius a Duns Scoto ponitur: Secundus 2 •

1s b Loco Hoc improbo (13) textus interpolatus: Sed quod intelligentia sive notitia
essentialis in Patre non sit ratio formalis agendi sive gignendi Verbum, probo 3 •
ADCPMSRivzraoLN A vEHGO:EQu(FPp-rnyf3µu)
1 ergo] ideo D · 1 est] facit R?:E I ibi] add. sed sic est, igitur etc. (cadit sub nota Additio p . 298
ad 6-p. 299, 9 laudata) D I si] praem . sed Zadd. autem µu 1·2 si aliquid- quid] probatio, quia
quaero (q. q. om. D ~) quid intelligitur cum ipsa quod non intelligitur etiam sine ipsa D et per con•
sequens non est ibi; antecedens patet, quia talis conversio R?:E 3 non1 ] add. est R!:E I non2 ]
nee DR!I sed I'LN~ I non ] si ro1
8 4 exercitium] exercitum (I) Z praem. ad R?:E; hie sequitur
quia (p. 298, 1)- productivum (p. 298 , 5) in I'LN 4· 7 BCtuS - divini] igitur conversiO frustra
ponitur D [ hie sequitur Tertius articulus (p. 298, 8) - video (p. 298, 10) et quia (p. 298, 1) -
productivum (p. 298, 5) in D] 6 patet] add. enim R!VI' 8 :E I quod] quia r 0 1 8 Item]
in corr. rN2 Ideo R?:E I ista] ante conversio vru illa R! 8-9 quae est - actio om. DrL
8 non2] nee I* add. est vraN 9 nec1 ] neque rN vel vru I est om. r 0 1 I cuius] cuiuscumque
0
I' ! alicuius Iµu eius I'LN eius , igitur etc. VI' 8 om. DR!:E 10 et 14: Tertius (10) = M 2R 2VZI' 8
A YO Secundus (14) ADCPM'SR'II'-B AEHG:E edd. (not. alius liber: Tertius µ) 10 articulus] add.
principalis vruo add. eius principalis A 0 I informatus] est formatus Z' formatus PM2Z2 A YGO
praem . ut roa 11 essentiali] essentialiter r 0 om. DI et] post elicitivum AB' om. DVI' 8 AE2 G:E
12 genitae] ingenitae C* add . et ex hoc fit probatio secundi promissi, quod scilicet non est ne-
cessaria talis conversio ad productionem ip$ius Verbi ('lf sign. Non est de libro) rNa 13 et
15-16: Hoc improbo (13) = DCPMSRizr-BA:E edd. Sed quod (15) - probo (16) A sive est ratio
formalis gignendi notitiam declarativam, et hocimprobo vru lJ.p . 300, 1 et p. 300, 14: ab intel-
ligentia sed a memoria (13.p . 300, 1) = DCPMSRIVZI' A:E edd. per actum intelligentiae sed
per actum memoriae (p. 300, 14) A
F 4 AEGIDIUS RoM., Quodl. V q. 6 in corp. (f.~8711a).
tertius locus ('c') est tertiae rationis (n. 288) secundi articuli, cum quarta (n. 289) eiusdem arti·
culi; quartus non est locus rationis sed alterius articuli, nempe illius ad quern sunt quinque ratio·
nes, id est tertii articuli (n. 290-296). picit 'quinque rationes', quia non computat numerum
294 . Non dixit •'a' prima ratio», quia prima ratio (n. 285) est textus primitivus, et - ut
talis - erat intra, in columna.
T 1 Cf.supra n.282 et p . 291,3-4 . 2 8
corrigit in 'Tertius' virtualiter. Cf. DUNS
ScoTus, Rep. IA d. 2 n . 161.
memoriaa, secundum Augustinum XV De Trinitate cap. 14h;

igitur licet in Patre concurrant memoria, intelligentia et voluntas c,
Pater non gignet Verbum formaliter intelligentia ut 'quo', sed ut
est memoria. Ut autem habet notitiam actualem quasi elicitam et
ut actum secundum 1 , est in actu intelligentiae, cuius est omne intel, s
ligere actuale; igitur ut sic, non gignet Verbum, sed ut est in actu
memoriae, hoc est, ut habet obiectum intelligibile praesens intel,
lectui suo; in hoc enim intelligitur actus primus quasi praecedens
actum secundum, qui est actu intelligere.
292 Secundo sic: productio magis convenit actui primo ut princi, 10
pio productivo quam actui secundo, quia operationes perfectae
de ratione sui sunt fines, et ideo non sunt gratia aliorum finium 2 ;
• Loco ab intelligentia sed a memoria (p. 299, 13-p. 300, 1) textus interpolatus:
per actum intelligentiae sed per actum memoriae 3 •
b Sequitur textus interpolatus: in fine: «quomodo», inquit, «Verbum Pa- 1s
tris scientia de scientia» etc.; scientia secundum eum 4 numquam est nisi in
memoria 5,
c Sequitur textus interpolatus: secundum Augustinum I De Trinitate cap. 17 6 ,
tamen 7 •
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOI;QU(cl)FPp-rny~µu)
1 De Trinitate] Trinitatis DPRVZI'B I cap. 14] cap. 8 vel 51 (add. r... J D 2 ) Trinitatis (add.
cap. D 2 ) 17 Dom. ZAYBHG 0 ':ET cap. 8 A 03 I 14] 7 u 8 CMS3RI' 7 vel 15 p7t{3µ 11 vel 15 y r ... J V'
om. S'V2 2 igitur licet] l. i. Ir 0 :E igitur (praem. Hect P 3) hie P licet C*MSRI'- 0 3 gignit D
rLN ABHG I formaliter] comp. I* informatum M* informatur pa praem. ut (add. quo C 3) CP3M*
SR*I*I' 0 * 3-4 ut1 - est] sed ut est quo ut M' ut quo sed quo ut (ut quo I'N) est (e. om. I'N 2)
M 2I'N sed ut quo ut est S*R' sed (pracm. ut quo A 03 ) ut (add. est A 02 om. A 08 ) quo (quol est r 02 ) r 0
A 0 sed ut est quasi ut C' sed C 2 sed ut est DR2 ut quo sed P'IVZI'B A YI; edd. sed ut quasi P2
4 notitiam] add. genitam A 0 5 secundum] primum p7t add. quod sa I omne] esse D 6 Ver·
bum] add. in actu intelligentiae cuius est (crlt A 0~) esse intelligere actuale MA oa 7 praesens]
praem. sibi p 10 Secundo] add. arguo vrBNa 10-11 principio] add. activo v·rs 12 ideo
om. R 2 Vzr- 0 A:E I aliorum] aliquorum I'LN 15-17 in fine - memoria =A 15 inquit]
add. scientia A• 16 de] ut A 18-19 secundum - tamen = A
F z AUGUST., De Trin. XV c. 14 n. 24 (PL 42, 1077): • Verbum autem nostrum ... ut-
cumque simile est in hoc aenigmate illi Verbo Dei, quod etiam Deus est, quoniam sic et hoc de
nostra nascitur, quemadmodum et illud de scientia~_Patris natum est•.
T 1 De actu primo et secundo cf. ARISTOT., De an. II t. 2 (B c. 1, 412a 9-11): «Species
autem est entelecheia, et hoc dupliciter: hoc quidem ut sicut scientia, illud autem sicut conside·
rare»; HENRICUS GANO., Summa a. 28 q. 6 in corp. (I f. 169 I). 2 Cf. ArusTOT., Metaph.
IX t. 16 (0 c. 8, 1050a 21-1050b 2). 8 Cf. DUNS ScoTUs, Rep. IA d. 2 n . 161. 'Au.

GUST., De Trin. XV c. 7 n. 13; c. 10 n. 19; c. 12 n . 22; c. 21 n. 40 (PL 42, 1067. 1071. 1075.
1088~. 5 Cf. DuNS ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 161. 6 AUGUST., De Trin. XV c. 7 n. 12
(PL 42, 1066): «Ex quo colligitur ita esse Patrem dilectionem suam, ut intelligentiam et memo·
riam suam. Ecce ergo tria illa, id est memoria, intelligentia, dilectio sive voluntas in illa summa
et immutabili essentia quod est Deus, non Pater et Filius et Spiritus Sanctus sunt, sed Pater
7
solus ». Cf. DVNS ScoTus, Rep. IA d. 2 n. 161.
ergo intellectio ut est operatio Patris non est ratio formalis pro-
ductiva alicuius termini, sed tantum actus primus - cuius virtute
elicitur illa operatio - erit principium productivum.
Tertio sic: si intellectio Patris actualis est ratio formalis produ- 293
s cendi Verbum, adhuc obiectum ut praesens intellectui Patris ut
habenti rationem memoriae erit principium prius productivum
notitiae genitae, quia in nobis apparet quod illud est natum imme-
diatius gignere quam actus intelligendi; ergo aliquod Verbum prius
erit genitum a Patre ut ipsa memoria quam ut ipsa intelligentia
10 noscente a.
I! Praeterea, omnis intellectio, cum eius esse sit in :fieri, habet 294
principium vel quasi-principium cuius esse non sit in fieri, quia
Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Confirmatur, quia per te essentia

quasi operatur actum intelligendi essentialem in intellectu paterno 1 ; ipsa ergo
15 ut praesens intellectui est sufliciens principium 'quo' res pee tu intellectionis
actualis; sed quad non sit nisi quasi-principium respectu eius ut in Patre, hoc est
quia illa intellectio Patris est improducibilis; ergo respectu notitiae actualis pro-
ducibilis erit ipsa simpliciter principium 'quo', et ita primum Verbum non produ-
cetur per intellectionem actualem Patris ut per rationem formalem productivam.
ADCPMSRivzraoLN A vEHaoi; qu(<l> PPp=y~µu)
1-3 Patris - operatio om. D' 1 ratio] operatio (pon. ratio OM') DlCMSR2 I' r-a A-v ope·
ratio vel ratio P om. R' I formalis om. DlC'MSRPrLNA-v 3 elicitur] producitur AH I ilia]
prima rN2 A 0 4 Terrio] add. arguo vra I intellectio Patris actualis] i. a. Pat . in ras. P 2 a. i.
Pat . l: 6 habenti] habentes I' habentis DC*MSRI2V*r addend z I erit] est rLN I prius pro·
ductivum] prod. prius vra productivum prius principium productivum AG 9 erit] ante ali-
quod (8) A-Vest D*A0 esse crr 0 I erit genitum] gignitur ante prius (8) zAvi: I ut1 om. vzr-0
Al: I ipsa memorial per ipsam memoriam (m. om. l;U!) vzra A vi; a memoria DCPMSR'Ir 0 per
memoriam R 2 praem. ab A 02 I ut2 om. vzrao• LN Al: I ipsa intelligentia] ab ipsa intelligentia
PR'I2r 02 A 02 per ipsam (per t. om. i;ut ) intelligentiam R 2Vzrs A vi; ab inteltigentia DC 10 no-
scente] noscentem R 2 VZ2 ra A vi; nascente CPMS*R'Ir 0 *AEHGO• nascentem Z noscente vel na·
scente D 11-p. 302, 11 Praeterea - intelligentiam Patris = ADR'IVzr- 0 AVµu; 'IT text. Prae·
terea (11) - intelligentiam Patris (p. 302, 11) sign.: Extra I2(text. et mg.)V•rBiLlNI Extra deest (omit·
tendo textum) M ' Additio D'u Additio q. (omittendo textum) A 0 • lin. anfractuosa µ;text. Contra (p. 302,
10) - intelligentiam Patris (p. 302, 11) sign. Vacat oa 11 Praeterea] Prima ra• Item I I in·
tellectio] intellectus orL effectus in ras. rN2 I cum eius] alicuius cuius I I sit] est orLN
12 sit] est DVr- 0 13-19 Confirmatur - productivam = ADR' IVzr- 0 AVl:µu [post intelli·
gentiam Patris (p. 302, 11) ADIVzr- 0 A Y]; 'IT text. sign.: Vacat A 1 D•vara1 Extra D' I2(text. et mg.)
v araiLINi Extra deest (omittendo textum) M' Additio D'u lin. anfractuosa µ 14 ipsa ergo] e. i.
vrai: 15 ut] add. est vra I quo] quod orLNt quasi raN 2 a quo Av 16 nisi] ut l: om.
V 'µu 16-17 eius - respectu om. i;u; 16 ut] ratione Verbi I add. est vr- 0 I Patre om.
l;QU! I hoc est om. v• 17 illa] ipsa vra om. rLtl;U! I improducibilis] improductibilis I pro·
ducibilis D*R!l;U! 18 primum Verbum] persona l: 19 intellectionem] intellectum Rl no·
titiam actualem vel intellectionem µu I actualem] accidentalem Av add. respectu l: I producti·
vam] add. sed per ipsam memoriam µu
alias erit processus in infinitum; alicuius ergo intellectionis a obiecti,

puta primae, necesse est principium vel quasi- esse tantum memo-
riam ita quod non hoc totum 'intellectus intelligens' 1 , alias ista non
esset prima intellectio. Sed omnes intellectiones a, et in intellectu
eiusdem rationis, sunt eiusdem rationis. Sed quidquid est perfectum s
principium primi in specie, potest esse principium cuiuscumque et
immediate; ergo memoria perfecta a potest esse immediatum prin-
cipium vel quasi-principium omnis intellectionis a. Ergo memoria
Patris potest esse principium immediatum Verbi; ergo necessario est.
Contra: ergo non sic memoria Filii ad intelligentiam Filii sicut 10
memoria Patris ad intelligentiam Patris. !I
295 Praeterea, Verbum est illius immediatissime declarativum a [161
quo immediatissime exprimitur; ergo .si ratio elicitiva Ver bi sit
actualis notitia in intellectu Patris formato, sequitur quod Verbum
sit immediatius Verbum seu declarativum intellectionis Patris quam 1s
essentiae Patris, quod videtur inconveniens, quia tune esset aliud
prius Verbum quod esset declarativum essentiae Patris immediat(;!,
vel oporteret dicere quod illa essentia non posset immediate decla-
rari per aliquod Verbum, quod videtur inconveniens, cum secun-
dum Augustinum XV Trinitatis «notitia formata ab -ea re quam 2)
ADCPMSRrvzrsoLN A YEHGoLQu(P"p·myf3µu)
1 erit) esset R!Vrs om . Z I erit processus) procederetur DrLN proceditur A Y I processus)
procedere vrs I intellectionis) intentionis D* intellectivorum µ add. scilicet primae D I a]
alicuius rs aut DrLN 2 quasi-) quasi-principium vrsN 2µu 4 et) quae sunt R! om. z
5 rationis ... rationis) rei... rei DZ* I eiusdem rationis2 om. rs I Sed quidquid) Quidquid autem
DIVzr-0 A Y 5-6 perfectum principium] princ. perf. Z om. A 6 et om . Dvr- 0 7 a]
comp. D om. µu 8 vel quasi-principium om. rs 9 Patris) praesens V *rs I principium im·
mediatum) i. p. vrs princ. in intellectum rL 10-11 Contra - intelligentiam Patris om. R! I
Filii2 - intelligentiam om. rs• 12 immediatissime declarativum) d. i. ZAYL Verbum imme-
diatissime A-Y immediatiu s Verbum edd. 13 immediate D*L 0 immediatius edd. mediatissime
0
r * 14 notitia) om. r * add. ut AEHprryf3µu I formata C<l>p formatio AB* informato R 2 V
0
rso 15 sit) post immediatius ZA YL erit D I Verbum seu declarativum = A declarativum

(ante immediadus) Verbum (Verb. om. R 2) R Verbum DM'SIT 0 'LaA-Y edd. declarativum c apMap
vzrso 2NaAYL 15 -16 quam essentiae Patris om. D' 16 aliud] aliquid DM 2SaRvrsLN*
add. Verbum rNaLua 17 Verbum quod esset) praem. quam rN om. L I quod] quam C*M
SRvrso* 18-p. 303, 2 vel oporteret - ut essential om. CP' MSR•r 0 •AEHG 0 •p-rnf3; 'ff sign.:
Additio D Extra 12(text. et mg.)V3 !in. anfractuosa µ
3 18 vel oporteret - immediate om. LQ I
oportet R!Iu oportebit y I illa) ista DrLN A 0 ! I immediate om. DrLN A 0 1 19 videtur) erit R!
20 Augustinum) praem. beatum P!I I XV] VAR! I Trinitatis) De Trinitate p!rLN A 0 1L om. z
add. cap. 1 R' add. cap. XI y add. cap. r 0 1
F 20 AUGUST ., De Trin. XV c. 10 n. 19 (PL 42, 1071): « Necesse est enim cum verum lo-
quimur .. . ex ipsa scientia quam memoria tenemus, nascatur verbum ... Formata quippe cogita·
tio ab ea re quam scimus, verbum est quod in corde dicimus ».
memoria continemus >> est verbum; primum obiectum memoriae

divinae est essentia ut essentia.
Praeterea, si actualis intellectio Patris esset genita vel producta, 296
produceretur virtute essentiae non ut iam cognita sed ut prior omni
s cognitione; hoc patet etiam secundum veritatem, quia alias esset
processus in infinitum in actibus intelligendi, scilicet actus ante
actum; tum secundum istos, quia supra dixit 1 quod in Patre actum
intelligendi essentiam operatur ipsa essentia in intellectu ipsius.
Ex hoc arguo sic: actualis notitia essentiae non potest esse forma~
10 liter alterius rationis in personis per hoc quod est ab alio commu~
nicata vel non ab alio communicata, quia tune deitas esset forma~
liter alterius rationis in personis a; ergo actualis notitia essentiae
est eiusdem rationis in Patre et Filio. Quod ergo natum est esse
princ1pmm 'quo' respectu unius si illud esset principale, idem erit
1s principium respectu alterius si principiatur b.
• Sequitur textus interpolatus: quia earn habet a se una persona et non alia.
b Sequitur textus interpolatus: Sed declaratum est 2 quod actualis notitia in
Patre si esset genita haberet essentiam tamquam principium formale; ergo in
Filio, ubi est genita et eiusdem rationis, habebit essentiam pro principio formali,
20 non igitur intellectum vel notitiam simplicem 3 •
ADCPMSRivzrBnLN A vBHGo:EQU(PPP't'1t"(~µu)
1 continemus] tenemus D J est verbum om. Rl J primum] add. autem :E l ut essential
om. ly add. est VrB 3-15 'If Praeterea - principiatur sign. Additio D 3 4 cognitae A
5 etiam] ante patet CPMrD' tum (pose veritatem AEG) Dl2(in ras.)Zvr-n A-H tam :E om. rn 2 add.
tum post patet C 2P 2 add. secundo post patet P 'rn* 6- 7 in actibus intelligendi, scilicet actus
ante actum = A in actibus intelligendi actus intelligendi ante actum intelligendi (int. om. rn) V
rBo in actibus intelligendi, quia semper erit dare actum intellectus ante actum intelligendi u actus
(in actibus DcarLN actu AB' in actu AE 2 in actu actus AG) intelligendi (add. ante actum intelligendi S 3) DCMS
rLN A EG actus (praem. in actibus intelligendi A 02 ) intelligendi (intellectus plt'(~µ) ante actum intelligendi
(int. om.!!) PR2 (in ras.)IZA YHO:Ep't'1t"(~µ 7 tum - quia in ras. R 2 J tum - Patre om. AB! J tum]
quam :E om. M 2 add. tamen I* I istos] illos AE! eos vrB istum R!AH 20 plt'(~µu illum ... I quia] qui
Rlplt'(~µ J in Patre post essentiam (8) :E 8 ipsius] eius D:E 9-10 formaliter alterius rationis]
alt. (add . rationis :EUa) form. :E 10 in personis = AT ] per hoc] pro eo AG 11 vel = A et
rel!. edd. J non] praem. est R 2 add. est DI2VZrBn 2 LNAYE*HGo J communicata =A subiecto DC
(om. C 2 ) est :E sic communicata A 0 edd. sic (add . communicata s aRarN 2 A Ea) rel!. 12 essentiae om.
A-v 13 ergo] autem DVr-n 14 principale] prinle (pon. principiabile c aMaP) CM! principiabile
Tt~µu principabile y I idem] illud CPMRirD I erit] est DA HO* esset rvrBD A EG 15 respectu
om. DV! r-n I principiatur] in corr. C 2 principietur D principiat AHO privatur (pon. principiatur M a)
M add. (cf.p.307 ad 15) Haec consequentia probatur (probat AE) sic (aliter AG) CMsrn*A-Y add.
Contra ista insunt actu scilicet (ins . actu sci!. J instatur et P') primo sic P 16 quia - alia = rn•m
A GO; similiter edd. I earn] illam AG I una persona] una ante a se AG unus (ante a se rN!) rN!A 0 I et
om. AG I alius rN!A 0 17-20 Sed- simplicem =A; 'If text. sign. Non in libro Scoti A 1
T 1 Henricus, cf. supra n. 278. 2 Cf. supra p. 301, 13-19. s Cf. DuNs ScoTus,
Rep. IA cl. 2 n. 163.
1
297 UDe quarto articulo transeo, nisi quod in hoc videtur sibi
ipsi contradicere sic opinans, sicut arguitur ante apud 'vacat' 2 • n
298 Secundus a etiam articulus 3 falsus est in nobis, quia verbum [t7J
perfectissimum erit in patria, secundum Augustinum XV De
Trinitate, et tamen non erit illud verbum genitum per conversio- s
nem super actum primum, ut propter hoc illud verbum sit actus
reflexus, sicut iste <licit quod notitia secunda quae est in verbo scit
intellectus se scire vel intelligere 4 • Quod autem non sit notitia
reflexa 5 , probatur, quia verbum perfectissimum creatum non ha-
bet pro obiecto suo primo aliquid creatum, sed increatum. 10
299 Tertius b etiam articulus 6 falsus est in nobis: tum quia notitia
confusa non potest esse principium elicitivum notitiae distinctae,
a Loco Secundus a Duns Scoto ponitur: Tertius 1.

b Loco T ertius a Duns Scoto ponitur: Secundus s.
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGoLqu(«I>FPp-my~µu)
1-2 De quarto - apud 'vacat' = A 1R 2VZrBN> A YLµ [post increatum (10) zrN! post distinc-
tione 3 (p. 305, 7) R!Vr 8 L post productivum (p. 298, 5) A'µ]; 'ff text. sign. !in. anfractuosa µ
l articulo] add. principali vrs 2 loco sicut - 'vacat' habent Item (p. 297, 9) - essentiali
(p.297, l3)VzrsN!;cf.p.297 ad 9-13 I apud 'vacat' om. R!L I 'vacat' om. AY 3-10 Se-
cundus - sed increatum] post productivum (p. 298, 5) Vr 8 L post distinctione 3 (p. 305, 7)
ADCPMSR'IrnLN*(notando: Hie trnnsponantur artlculi)A ante Tertius articulus (p. 299, 10) R' 3 et
13: Secundus (3) = R' Tertia condicio secundi A 02 Hoc Vr 8 L Tertius (13) R' A 01 rell. edd.
3 etiam] autem rLN om. PR'A 02 I articulus] ante etiam R' articuli principalis A 02 om. vrsL I
falsus est in nobis] e. f. inn. DCPMSR•rr-s falsum e. inn. L falsa e. inn. A 02 inn. falsum
apparet vrs 4.5 secundum - Trinitate ante verbum (3) R'L I De Trinitate] Trinitatis DP
SR'Vr 8 om. rL 5 non erit] post verbum R!L non est CPM'R'Ir 0 5-6 per conversionem]
per actum reflexum sive conversivum (-sum R' versivum C*) DCPMSRir 0 A-YL edd., praem. per
actum reflexum sive rm 6-7 super - in verbo om. AEHo•-. I ut - in verbo om. r 02 p7t~ I
2
ut - reflexus om. R L µu 6 ut] rescr. P 2 nee DMI et Z I illud verbum] v. i. AG add. genitum
PMir 0 add. generatus y I sit] esset DI2 fit M 2 7 iste] ille D 2SR'AYGO!L om. M I quod] de
I'L A 0 ! I quod - verbo] om. µu add. est DI2y I scit) ut per illum (illud A 07t~µu) sciat (nor. vel: per
quod sit C') DCPMSR •rr 0 N• A BHO edd. 7-8 scit intellectus] ut int. scit v•rs int. scit quasi AG
8 intellectus] quis DCPMSR•rr 0 ABH edd . quilibet (not. vel: intellectus A 02) A 0 I vel intelligere]
om. vzr- 0 AYL add. quod non est verum M'I2 8-9 Quod - probatur om. I2ABHO!Lp't"1t~
8 autem] add. illud verbum AG I sit] est rN erit DCPMSR'IVzr-NAY 0 ! 9-10 non habet
post primo (10) L 10 obiecto suo] praem. aliquo CMI*r 0 add. aliquo P I aliquod R'I2A-Y
11-p. 305, 7 Tertius - distinctione 3] quoad transpositionem cf. ad 3-10 11 et 14 Tertius (11) =
R 2 Iste vrs Hoc L Quartus A 02 Secundus (14) R' A 0 ' rell. edd . I articulus falsus est] a. e. f. PMR
e. a. f. C falsum est L add. et AG add. etiam A 0 I tum quia notitia] tamen I' 12-p. 305,
l potest - imperfectum om. v• I notitiae - elicitivum om. M•r-0 AB!
F 4 AUGUST., De Trin. XV c. 11 n. 20. 21 (PL 42, 1073); c. 16 n. 26 (col. 1079).
T 1 Cf. supra n. 282. 2 Cf. supra p. 297, 9-13. 8 Cf. supra n. 282 (pro textu
primitivo cf. p. 298, 8-10 et n. 287). 4 Cf. supra n. 274. 5 Cf. supra n. 287. 6 Cf.
supra n. 282. 290. 7 corrigit in 'Secundus' virtualiter. 8 corrigit in 'Tertius' virtuali-
ter. - In textu primitivo numerus 298 est post numerum 299, sed transponit virtualiter.
sicut nee imperfectum potest esse principium elicitivum produc,

tionis alicuius perfecti; tum quia ilia notitia actualis confusa esset
simul cum notitia actuali distincta, et ita duo actus eliciti simul,
vel actus confusus quando non esset generaret actum distinctum;
s tum quia omnis actus intelligendi secundus est genitus a memoria
ut memoria est in actu primo proportionali sibi, puta perfectus
a perfecto, imperfectus ab imperfecto, sicut patebit distinctione 3 1 •
LC. - 0PINIO PROPRIAJ
(181 Dico tune ad quaestionem quod tantum sunt ibi duae pro, 300
lo ductiones distinctae secundum rationes formales productionum,
et hoc quia sunt tantum duo principia productiva habentia formales
rationes producendi distinctas.
Huius causalis probo antecedens et consequentiam. 301
2
Antecedens probo sic: omnis pluralitas reducitur ad unitatem
15 vel ad paucitatem tantam ad quantam reduci potest 3 ; ergo plura,
litas principiorum activorum reducetur ad unitatem vel ad tantam
paucitatem ad quantam potest reduci. Sed non potest reduci ad
aliquod unum principium productivum. Probatio, quia a illud habe,
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: principia productiva quae sunt

ADCPMSRivzrsoLN A vBHaoL Qu( FPp-my~µu)
1 sicut nee] sed nee etiam A 0 I elicitivum] om. L add. alieui A 0 add. alieuius AB~
1-2 produetionis] post alieuius (2) DCMSRirso*LN produeti c a produetivum L 2 perfeeti]
perfeetae DMS 2rN 2 produeti A 0 • I tum] add. etiam L 4 eonfusus] add. elicitus v•rsNa
5 tum] add. etiam L 6 memorial ipsa L om. M 7 perfeeto] add. et 121: I imperfectus ab
imperfecto om. DCMS I sieut - 3 om . I 9 tantum sunt ibi) s. i. t. vra sint t. i. D 10 pro-
ductionum] producentium D producendi 1: om. V '- 11-12 formales rationes] r. f. vr-0 AEG I
formales rationes producendi d istinetas] d. r . f . p. 1: 13-14 Huius-probo sic) Quod probo
{~batur M) sic (not. alius li ber: H u. ius causalis probo antecedens et consequentiam . Antecedens sic: omnis etc.µ) DC
MSI*r- 8 AEHGO• edd. Antecedens (in Tas . R 2) probo sic R *Hoc autem probo sic 1: praem. Quod A
15 vel - potest om. AH I ad2 ) post quantam rN• om. CM'-I*r 0 • A GO I potest) ante reduci DCAEG
add. pluralitas D 16 principiorum aetivorum) a. p. Dizr 0 AYE add. vel produetivorum p7t
y~µu I redueetur) om. AH add . vel 1: 17 potest reduci1 ) r. p. Pr 0 NAYI: I Sed non potest
reduci) Non p. autem r. Al: om. M'- 18 unum) post principium CMR aliud Z I producti-
vum] add. aliud ab his (ist!s ZAYI:-rµu) vzr 80 AY 0 ai:-rµu I Probatio) Probo vrBABH om. D
19-p . 306, 19 principia - productivum = codd. edd.; 9T text. sign.: Vacat A 1 DaV1 {text • ., mg.)Z2
T I DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 3 pars 3 q. 2 n. [ 12-13 ) . 2 « sunt . . . distinctas »,
cf. supra lin . 11-12; consequentia vero , 'sunt tantum duo principia productiva habentia forma-
les rationes producendi distinetas , ergo tantum sunt ibi duae produetiones distinctae seeundum
8
rationes formales productionum' (cf. supra n . 300), probatur infra n. 303. Cf. Ps .-Dro-
NYS., De div. nom. c. 13 § 2 (PG 3, 978; ed. THERY II 287); HENRICUS GAND ., Quodl. VI q . 1
in corp. (f. 215P).

ret determinate alterum vel alterius istorum modum principiandi:

vel enim esset productivum ex se determinate per modum naturae,
vel non ex se determinate sed libere, et ita per modum voluntatis;
ergo non possunt reduci ad aliquod principium quasi tertium ab
istis quod, scilicet in producendo, neutrius istorum habeat ratio, s
nem. Nee unum reducitur ad alterum, quia tune alterum secundum
totum genus suum esset imperfectum, quod falsum est, quia cum
ex eadem perfectione conveniat utrique esse principium operati,
vum et productivum (quod probatum est in solutione praecedente,
in probatione minoris primi syllogismi ibi facti 1 ) et neutrum sit ex se 10
imperfectum in quantum est operativum, quia tune non esset forma,
liter in Deo, ergo nee in quantum est productivum est imperfectum.
302 Non ergo possunt principia productiva reduci ad paucitatem
minorem quam ad dualitatem principii, scilicet productivi per
modum naturae et principii productivi per mod um voluntatis 2 • 1s
natura et voluntas habent oppositos modos principiandi, quia alterum incli-

natur ex se ad agendum naturaliter, alterum libere in potestate sua habet pro-
ducere, ita quod ad hoc ex se naturaliter non inclinatur; si autem reducerentur
ad aliquod unum principiurri productivum.
ADCPMSRrvzrso LN A YEH GoI: Qu( PP pmy~µu)
rsim Vacat in Duns Ra punctis µ [ D!R! sumunt sub Vacat etiam verba quia et in fine illud (p. 305, 18),
A vero incipit Vacat post quia (p. 306, 16); -cat deest in rN!] ; lectiones variantes vide in append. B
1 alterum vel a!terius istorum =A a!terum a!terius istorum principiorum (alterius !st. princ. posr
principiandi) zrLNµu alterius istorum (illorum A Y) principiorum post principiandi pyrs A YI; alte·
rum rell. pmy~ J principiandi] producendi DPA G 2-3 vel - libere] puta vel naturaliter vel
libere I: 2 esset productivum ex se determinate] es. ex se d. p. A Y es. ex se p. d. rs ex se
es. p. d. vrLN add. et tune pvzrs AYµu I naturae] intellectus 12 3 et ita] om. CM'R2 add. vel
I: J modum] add. naturae vel per modum I: 3-4 voluntatis- reduci om. I'N! 4-12 ergo -
imperfectum] om. A 0 •; 'If sign. Extra I2(rext. ec mg .) 4 ergo non] non enim I2 nee etiam AG J
possunt] add. ista principia productiva AG 4-13 ad aliquod - reduci] om . (sed adnot. Deficit Di)
DC'PSR' AEHp=~ rep. ('If sign . Vacat, debet poni inferius M ~ ) ante Secundum arguo sic (p. 298, 1)
M; 'If sign. Extra ya 4 aliquod] add. unum vr- 0 A 0 ! 5 istorum] illorum C!Rlr-BAO! ho-
rum I: 6 Nee] add. etiam vrs I unum] add. istorum (illorum A 0 !) MA 0 lµu I alterum1] aliud
C!AGy 7 esset] add. productivum Mavrso Jest om. A 7-12 'If quia - irnperfectum sign.
Vacat I'L2 7 cum] tune rLN• omni I 8 perfectione] r atione A' I conveniet rLN• I utrique]
add. illorum C l add. eorum r 0 y 9 productivum] perfectivum A 0 !:E 9-10 quod - facti
om. ClMIVI' A YO!:Eyµu 9 in solutione praecedente om. AG 10 minoris prirni syllogismi]
prosyllogismi AG J primi - facti om. Rl I et] add. quod r 0 11 tune om. AG I non om.
AR! 12 est1 om. C!RlA 0 ly 13 Non - productiva] lgitur princ. prod. non possunt I: J
principia productiva om. cir 0 AG 0 µu 14 minorem] maiorem y not. alius liber: maiorem µ I
minorem - dualitatem om. rB! 15 naturae] intellectus p I naturae - modum om. rN! I
principii om. v•rB I productivi] add. scilicet v•rB
T 1id est in solutione tertiae quaestionis, cf. supra n. 224. 226 . 2

Cf. HENRICUS
GANO. , Quodl. VI q. 1 in corp. (f. 216X).
Haec autem duo principia secundum rationes suas principiandi

debent poni in primo, quia in ipso est omnis ratio principii quod
non reducitur ad aliud principium prius. Igitur tantum sunt duo
principia productiva alterius rationis in primo productivo, scilicet,
s unicum productivum per modum naturae, et unicum producti-
vum libere. Haec autem sunt productiva ad intra, quia quodlibet
principium productivum quod non reducitur ad aliud principium
prius natum est habere productionem sibi adaequatam et productum
adaequatum; ergo principium productivum quod est voluntas na-
10 tum est habere productum sibi adaequatum, et principium pro-
ductivum quod est natura natum est habere productum adaequa-

tum. Haec principia productiva sunt infinita, ergo producta eis
adaequata non possunt esse nisi infinita. Omnipotentia etiam in
primo non potest habere obiectum possibile infinitum, quia tune
1s creatura posset esse infinita 3 j nihil autem est infinitum formali-
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: ji Probo quad memoria perfecta

ADCPMSRivzranLN A YEHGoLQu(FPP't'7t)'~µu)
1 principia] add. productiva vran I secundum - principiandi post primo (2) L I rationes
suas] duas r. D praem. duas ABHG 2 primo] add. productivo y 2-3 in ipso - prius] non
includunt de se aliquam imperfectionem D 2 ipso] ipsa Z.r primo M J principii quod] princi-
piandi quia A BG 3 aliud] aliquod (pon. aliud rNa) 12rNLT illud AG om. R * 3-4 prius - pro-
ductivo om. AG 3 tantum sunt] s. t. vr-DAHL 4 primo] post productivo rn add. princi-
pio P 4-6 scilicet - libere om. DCMSRP:zrn AEHOtp=~µu 5 unicum 1 ] ante scilicet (4) L
unum A y add. principium vr-DAO~ I productivum om. I~A
0 0
5-6 per - productivum om.
Lu I et - libere] et unicum (et u.J reliquum AG) per modum voluntatis liberae A 0 y 5 unicum2 ]
unum ra add. principium vr-n A 0 ~ 5-6 productivum] post libere (6) V om. P 6 sunt] add.
principia vra AG I ad om. AYL 6-15 et 16-p. 308, 13: quia (6) - infinita (15) = D Probo
(16) - infiniti (p. 308, 13) CPMSRzr-B AEHprry~u [ add. (post infinitam, p. 308, 12 rn1) quia (6)- in-
finita (15) s aR arnaNaAHa] quia (6) - infinita (15) et Probo (16) - infiniti (p. 308, 13) AIVra Av
GOLTµ [quia (6) - infinita (15) post infiniti (p. 308, 13) IA YGOL-rµ post divina (p. 308, 2) Vr 8 ] ;
'IT ante quia (6) legitur in A: Pro ista ratione quam Scotus scripsit extra erat prius intra, sed ap-
posuit ei vacat, ista; text. quia (6) - infinita (15) sign.: Extra 12(text. et mg.) Vacat D iV2(text. ei
mg.); text. Probo (16) - infinitam (p. 308, 12) sign. Extra V 1 6 quia om. D*IAY 7 aliud]
aliquod D'SlRlAH!GO-rµ om. D 2 I principium2 om. rN1 8 prius om. AH1 8-11 productio-
nem - habere om. D 8 sibi om. rN1 I et] add. principium AG 02 8-9 et productum adae-
quatum om. -rµ I productum - principium om. s•AH!GO 8 productum] productivum A
9 principium om. T I productivum om. AG J quod est] quia A 02 9-11 voluntas - quod est
om. ~U ! 9-10 natum] non A Y 10 productivum AH!µ J principium om. A 0 11 pro-
ductum] productivum AH!O*LQµ praem. sibi SlAH!G 0 -rµ add . sibi Dr 8 * 12 Haec] Hie I add.
autem rN•L add. ergo A 02 I productiva] probantia AY 13 nisi] non s•AH1°-rµ praem. omnino
AG add. sibi AG 13-15 Omnipotentia - infinita om. DL 13 etiam] enim v•rBD!Nl autem
SlAHlG 0 -.µ I in om. S' 14 habere] add. nisi s•A 0 I possibile om. Sl 15 infinita] add. etc.
A add . (cf. 15-p. 308, 2) nihil autem (autcm] in C<lTT. V2 aliud rn1 praem. tune V* add. aliud ra) est in-
finitum formaliter nisi Deus, ex quaestione ilia 'Utrum Deus sit'. Igitur ista principia sunt pro·
ductiva (p . s. rni) aliquorum (alio rum rn1) in natura divina. Consequentia (add. ct!am rni) primae
ter nisi Deus, ex quaestione illa 'Utrum Deus sit' 1 • Igitur ista prin-
cipia sunt productiva aliquorum in natura divina.
303 Ulterius sequitur: si non sint nisi duo principia productiva alte-
est productiva intra per modum naturae, ex solutione praecedente 2, quia intel-
lectus perfectus in quantum est potentia operativa natus est intelligere obiec- 5
tum quantum ipsum est noscibile, et ita in quantum est potentia productiva
notitiae genitae natus est esse principium tantae notitiae quanta potest esse
obiecti; intellectus autem in primo etiam ut est principium productivum est
simpliciter perfectus, quod patet, quia non reducitur ad aliud principium prius,
et omne imperfectum reducitur ad perfectum prius se. Hoc etiam obiectum io [19]
primum intellectus est infinitum intelligibile; ergo intellectus ut est principium
productivum natus est esse principium producendi notitiam infinitam. Con-
similiter arguitur de voluntate respectu amoris infiniti. !I
ADCPMSRIVZrBoLN A vsHGo:E QU(<J)FPPTit"f~µu)
causalis probatur sic ('j[ Consequentia - sic sign. in text . et mg. litteris a·b V 1 sed om. has litte·
ras V2) vreDi 15-p. 308, 2 nihil - divina] om. u; 'IT sign. litteris a-b V 1 {text. et m2.)re 1 (tex1. et
mg.) 15-p. 308, 1 infinitum formaliter] f. i. vr- 0 A 0 :E 16-p. 308, 13] cf. p. 307 ad 6-15
et 16-p. 308, 13 16 Probo] Probatio s1vzr ABHGOi Propositio A 01 nam :E I quod = A
16-p. 308, 4 memoria - praecedente om. CPMSRitr 0 LABH 0 •p=~
1 ilia] ista D* prima AG I sit] add. infinitus PA G0 p-rµ add. infinitus in vigore Mi 2 produc-
tiva] ante sunt AG productibilia D* add. respectu R 3-p. 309, 1 'IT Ulterius - numero] sign.:
Vacat D aV 1 (texi. et mg.)z2 re 1 !in. anfractuosa µ [Vacat resp. !in. anfract. protrahunt usque ad Proba-
tio (p. 309, 1-2) inclusive Zlµ usque ad quia (p. 309, 2) inclusive V 2] praem. Consequentia primae
causalis probatur sic (cf. p. 307 ad 15) ZA v pan. Consequentia primae causalis probatur sic, quia
utrumque etc. (cf. p. 309, 2) µ 3 Ulterius - productiva om. Z I sequitur] add. quod PM*S
RI*r 0 :E I si] om. D'M'S*R*I*r 0 cum Ma I sint] sunt CPMA Yprcy~µu add. ibi prcy~µu 4 pro·
ductiva] rep. V add. ad rN A 00lyµu I quia] tum quia A Oi prqbo quia in ras. A G2 sicut enim :E om.
CMSRitr-e ABH 0 'pTit"(~ add. (=rep., cf. p. 307, 7-15) ducitur sibi adaequatam et principium quod
est voluntas natum est habere productum sibi adaequatum et productivum quod est natura na-
tum est habere sibi productum adaequatum. Haec principia productiva sunt infinita, ergo pro·
ducta eis adaequata non possunt esse omnino nisi sibi infinita. Omnipotentia autem in primo
non potest habere obiectum possibile infinitum, quia tune creatura posset esse infinita AG•
4.5 intellectus ante memoria (p. 307, 16) Z 5 perfectus] praem. sicut AB om. :E add. sicut PV
re A YHO • edd. I potentia operativa] operativus c I operativa] praem. perfecta pzr 0 y add. perfecta
I* I intelligere] perficere v· 6 quantum1 ] praem. in v· I et om. PI2vre A:E edd. I in om. R I
potentia productiva] pr. pot. A 0 principium P principium productivum vel (prod. veil om. r 0 '
prod. seu rm) potentia productiva 1•zr 0 7 est om. z I tantae] praem. genitae R add. genitae
A 02 I notitiae2] post principium R in ras. A 02 I esse2 om. R 8 autem] enim Pizro ibi Rom . c2
rLN• I etiam] et A 0 -r instanti Mi 9 perfectio M * I quod] quia S* I quod patet] om. u; 'IT sign.
!in. anfractuosa µadd. ex praedictis (dictis :E) vzre AY:E 9-10 quia - prius se] om. zre A Yu;
'IT sign. lin . anfractuosa µ 9 principium om. CM'(post prius} I prius om. P 10 et omne] et
nunc P* o. autem :E I Hoc] Licet A 0 * praem. Et AB 11 primum om. M ' j estl - intellcctus
om. r 0 • I finitum A 0 * I intellectus2 ] add. eius R I ut] aut P' I est 2 om. CR 12 producendi
notitiam infinitam] productionis notitiae infinitae :E 12-13 Consimiliter] post arguitur (13)
ABG Similiter Rprcy~µu Simpliciter re• 13 respectu om. rLN• AG I infiniti] pra~m. obiecti p7t
y~µu add. Aliter arguitur hoc (h. om. µ) et redit (add. quasi 12µ) in idem, &ic (sequitur textus quia, p. 307,
6 - infinita, p, 307, 15; cf. p, 307 ad 6-15 et 16-p. 308, 13) JAYµ
T 1 Cf. supra n. 39. 74-147. 2 id est tertiae quaestionis, cf. supra n . 225-226; p. 262, 23-
263,15.
rius rationis, ergo sunt tantum duae productiones numero 1 • Pro.-

batio, quia utrumque principium productivum habet productio.-
nem sibi adaequatam et coaeternam; ergo stante illa, non potest
habere aliam a.
s a Adnotatio a Duns Scoto cancellata: I!

Memorandum quod tota materia di,
stinctionis 13 2 vertitur circa antecedens huius causalis a, idea vel altercatio circa
antecedens differatur usque illuc, vel hie tota tangatur.
Secundum, melius fiet si moveatur hie quaestio 'An productiones praecise
distinguantur secundum distinctionem principiorum formalium producendi'.
10 Solutio huius quaestionis 4 dependet ex his: 'An essentia ut essentia sit princi,
pium formale communieandi essentiam' (et ibi 'Quod sic', in Collationibus 5 ,
et hie 'Obicitur contra' etc. 6 ); item 'An idem principium formale producendi
possit esse respectu productionum distinctarum' (ut hie 'Quarto, uncle' etc. 7 );
item, tertio, 'Qualis sit distinctio principiorum producendi', sed haec pertinet
1s ad quaestionem de distinctione attributorum s.
Nota, pro solutione quaestionis 9 sit propositio: 'Quidquid eiusdem ratio,
nis exsistens ad plura eiusdem rationis se extendit, non determinatur ex se ad
quot talia se extendat'. Probatur: in habitudine, communis ad supposita et cau,
sae ad effectus. Ex hac 10 sequitur quod nee natura divina in quantum communis
zo determinat sibi numerum suppositorum, nee in quantum principium producendi
- si est tale principium - determinabit sibi numerum principiatorum; ergo, si
est certus numerus personarum, erit quia principium productivum distinguitur.
Sic solvuntur duo prima 'An' 11 ; tertium 1 2 requirit probationem per adaequa,
tionem unius vel unicae productionis principio unius rationis. U
ADCPMSRivzrnnLN A vEHGOI; qu(Cl> FPp-my~µu)
1 sunt tantum] t . s. DCPMSRizrn A 1-4 'If Probatio - aliam sign. Vacat Di 5-24 Me·
morandum - unius rationis = ArNaµ Nota (16) - distinguitur (22) Rio [post divinis (p . 312 , 12)
R!]; 'If text. sign.: Vacat A 1 rm Additio u Extra Ra !in. anfractuosa µ 5 quod om. rN1 6 vel
altercatio] alteratio µ I circa2 ] ergo rNl(restit. Na) 7 deferatur I'N! I hie om. rN1 8 movea-
tur hie] m. haec I'N! h . ffiOVetur µ 9 producendi Om . I'N! 11 essentiam Om. I'N! 11-12 et
ibi - etc. om.µ 11 Collatione I'N! 13 productionum distinctarum] d. p. µ I ut - etc.
om.µ 14 principiorum om. rN! I sed haec] s. hoc I'N! quod µ 16 sit] sicut rN! add. haec
rN!µu 16-17 eiusdem rationis] r. e. µu 18 extendit µu I habitudine] add. naturae µu
19 hac] hoc µu 20 numerum] unum R! 23 solvuntur] solvitur adµ I An] argumenta A
dubia µ I requirat I'N! I probationem] productio rN! 24 unius vel unicae] unicae µ univocae
rN! I rationis] add. vel aliter A; hie sequitur Nota - distinctio 13 (p . 313, 19-p. 314, 20) rN!µ
T 1 Cf. supra n. 300. 2 Cf. DUNS ScoTus, Ordinatio I d. 13 q. un. 3 Cf. supra
n. 300; p. 305 nota 2. ' Cf. supra lin. 8-9. 6 Cf. DuNs ScoTus, Collationes Oxon.,
6 Cf. infra n. 304. 7
collat. 16 (cod. Oxon. coll. Merton . 194, 9lrb). Cf. infra n. 307.
8 Cf. DUNS ScoTUS, Ordinatio I d. 8 pars 1 q. 4; Collationes Oxon., collat. 13 (cod. Oxon. coll.
Merton. 194, 89va-90va). 9 Cf. supra lin. 8-9. 10 propositione, cf. supra lin. 16-18.
11 Cf. supra lin . 8-9. 10-11. 12 Cf. supra lin. 12-13.

310 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 R.· 1--4
LD. - INSTANTIAE CONTRA SOLUTIONEMJ
304 Obicitur contra istam deductionem 1 sic: natura ex se est prin.. (20]
cipium determinatum ad agendum; in divinis autem intellectus
uncle intellectus non tantum videtur esse principium determina..
tum ad agendum sed etiam essentia natura ut est quodammodo s
prior intellectu, quasi radix et fundamentum, sicut essentia quaeli..
bet videtur fundamentum potentiae; ergo non tantum intellectus
sed etiam ipsa essentia ut essentia debet poni habere rationem
principiandi principii illius quod est natura ut distinguitur contra
voluntatem. 10
305 Secundo, dubium est de istis actibus productivis, quomodo

sint istorum principiorum productivorum quorum sunt actus essen..
tiales; cum enim actus distinguunt potentias, II De anima, videtur
quod istis potentiis quibus conveniunt actus essentiales, non com..
petant actus notionales 2 • 15
306 Tertio, probatio illa non videtur valere, quae adducitur ad

ostendendum dualitatem in principiis productivis non posse reduci
ad unitatem 8 , nam principiare necessario et principiare contin..
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:EQU(FPp=y~µu)
2-p. 321, 18 'If Obicitur- actus dicendi sign.: Vacat oarBl Vacat, et durat in originali u sque
ibi 'Ad rb argumentum' (cf. p. 322, 2) ya 2-p. 311, 2 'If Obicitur-ad unitatem sign. Extra
rLlNl 2 istam] post deducrionem :E illam AH 2-3 ex se est principium] est ex se p. rLN
AY est p. ex se :E add. obiectivum rBa 3.5 in - agendum om . AYU. 4 tantum videtur]
v. t. :E 5 essenria =A 6 quasi] quia AG sicut :E 6-7 essentia quaelibet] et q. e. :E
7 fundamentum) in ras. 0 2 praem. esse s aRa12 A EH:E add. esse D I intellectus] ante ergo ABG add.
ut intellectus debet primo principium D 8 sed] licet D I etiam] et C om. I'LN I ut essentia
om. p7t'(~µu I poni habere] h. p. A Y h. primo D I rationem] principium A 0 9 principiandi
principii] principii pr. D principii (post illius Z) RV2ZI'B:E principiandi (not. vcl: principll M a) CM I
principii illius] i. p. PIZI' 0 N 11 Secundum M 2I2AYEG:E I productivis] productis R 2 AH 0 •
producrionis C*M~R'I 12 sint] sunt DCPMIVZI' A Y:E 13 distinguunt = AI' 0 distinguit D
distinguat ABG distinguant rell. edd. 14-15 competunt ovr-0 15 notionales] add. sive
productivi (-clued V) PMa1vzr A:E edd . 16-p. 312, 12 'If Terrio - divinis sign.: Additio usque
b (b invenitur in mg. post divlnis, p. 312, 12) Ma Extra ga 16 Terrio] Tertia SRI2I' 02 L Terrium quia
:E I non videtur valere post unitatem (18) :E I videtur] add. eriam D 17 ostendendum] osten·
dendam I2 probandum :E I producrivis] producrionis AG add. scilicet :E 18 nam principiare
necessario om. A 8 ~ I nam] quia D I principiare1 ] principare R principiorum D I necessario et]
in illo respectu et AH' necessario Am I principiare2 ] principiorum D
F 13 ARISTOT., De an. II t. 33 (B c. 4, 415a 16-20): «Si autem oportet dicere ... quid intel-
lectivum et sensitivum, aut vegetativum, prius adhuc dicendum quid sit intelligere et quid sentire:
priores enim potentiis actus et operariones secundum rationem sunt».
T 1 Cf. supra n. 301-303. 2 notionales, generare (dicere) et spirare; essentiales, intelli·
gere et velle, cf. supra n. 271. 8 Cf. supra n. 301.

DE PERSONIS ET PRODUCTIONinUS IN DEO 311
genter sunt oppositi modi principiandi et tamen haec dualitas redu,

citur ad unitatem. Et concede quod illud 'unum' habet determi,
nate unum istorum duorum modorum, illum videlicet qui est per,
fectior et prior. Ita diceretur in proposito, quod ad principium
s quod est natura - quia illud est prius in ratione principiandi - redu,
citur voluntas licet habeat oppositum mod um principiandi 1 •
Quarto a, uncle probatur illa propositio, 'stante uno actu adae, 307
quato potentiae, ipsa non potest simul habere alium' 2 ? Si intel,
ligat adaequationem secundum extensionem, petitur principium;
io si secundum intensionem, videtur falsum. Licet enim visio Verbi
adaequetur potentiae intellectivae animae Christi, tamen potest
nosse etiam actu elicito aliud intelligibile; patet etiam quod Deus
novit se notitia adaequata intellectui suo secundum intensionem,
et tamen novit alia a se. Si ita est de actu adaequato potentiae ope,
u rativae, quod compatitur alium, multo magis videtur de potentia
productiva, quia eius productum non est in potentia productiva
sicut operatic est in potentia operativa.
[21] Item, principium non est principium in quantum principiatum 308
a Sequitur textus interpolatus: contra ultimam propositionem praedictae de-
20 ductionis arguo: quaero enim.

ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:EQU(cJ)FPp-rny~µu)
1 oppositi modi] m. o. :E I principiandi] add. et diversi cI>prry~µu I dualitas] diversitas AH
2-3 determinare :E'tJ" 3 unum] alterum PV3ZA:E edd. I videlicet] scilicet vr- 0 AH:E 4 et
prior] et purior D om. CM! I diceretur] dicetur vzrB A 02 I quod] om. P' ad quod ante reduci-
tur (5-6) p a 6 principiandi] principandi R producendi rLN 7 Quarto] Quartum :E I uncle
probatur] uncle probetur :E improbatur ARI'LN A 02 probatur V*-r om. D I illa] ista D *PIA 0 I
propositio] add. scilicet quod Dadd. quae dicit quod prry~µu I stante uno actu] u . a. s. AEG add.
et vrB 8 habere alium] a. h. A. I Si] Aut D add. enim :E 8-9 intelligit D intelligas z
intelligatur M 2 9 adaequationem] adaequatum CMSRIVI' AEHG edd., praem. istam (illam 0 2) D
om. A Y 9-10 secundum - si om. AB! 9 extensionem] add. et tune D I petit AH 0 *-r
10 si] aut D I intensionem] intentionem (Pon . lntensionem A 03 ) A 0 p7t add. et tune D I Licet
enim = AA Go,. N am licet prry~µu Nam :E Si enim rel!. 11 adaequatur CPMSIVZI' A YEH:E
adaequaretur in corr. R 2 est adaequatum D I potentiae intellectivae] intensive intellectui :E J
tamen] cum M * praem. et :E add. adhuc A oa I potest] posset vrB A y posse z add. propter AG
12 noscere edd. J etiaml om. DR* I aliud] ad P*M* A E•G alia T I intelligibile J a se A 0 * edd.
13 secundum intensionem] per int. Z secundum extensionem S 2 A 0 * intensive :E 14 se] add.
scilicet creata T I Si] Sed T praem. Sed r 02 add. igitur D:Eprry~µu 15 quod] quia I*ZAEHG-r; et
µ I compatitur] comparatur ad A operatur :E 16 productum] productus A" productio IZ
rn AH20-r productum vel productio Pprry~µu 17 sicut] add. etiam (e t 0 2) D J operatio est] e.
o . post operativa D J potentia om. A-r 18 Item] Praeterea :E Quinto sic prry~µu 19-20 con-
tra - enim = DCPMS 3IZr 0 AEaGyµu 19 praedictae] productae I' praecedentis I2 ultimae AG
20 quaero] quia D J enim] aut D secundo y om. Z
1 2
T Pron. 304-306 cf. infra::-p. 312, 14-18. Cf. supra n. 303.
312 0RDINAT10 I DIST. 2 PARS 2 Q. 1-4
iam intelligitur positum in esse, sed in quantum est prius princi-

piato; ut autem est prius, non aliter se ha bet per hoc quod princi-
piatum ponitur in esse. lgitur, si isto non posito posset esse prin-
cipium alterius, pari ratione videtur quod isto posito posset esse
simul principium alterius, quia isto posito principium in quantum s
principium, hoc est in quantum prius principiato, nullo modo
aliter se habet.
309 Solutio istarum duarum rationum ultimarum 1 , et declaratio
rationis illius contra quam fi.unt 2 , et probatio conclusionis ad quam
illa ratio adducitur, videlicet quod sunt tantum duae productio- 10
nes 3 , dimittatur usque ad 7 distinctionem 4 a, quaestione illa 'An
possent esse plures Filii in divinis' 5 h.
Sequitur textus interpolatus: tertii libri 6 •

a
b Adnotatio a Duns Scoto cancellata: I!

Nota: instantiae contra antecedens 7
sunt de materia distinctionis 13 s, tamen aliquae hie tangantur, saltem prima 9 ; 1s
secunda 1 0 potest esse contra solutionem praecedentem 11 magis quam hie, et
argumentum de distinctione intellectus a natura in ratione principii 12 est hie
proprium.
Instantiae contra consequentiam 13 pertinent ad illam quaestionem 'An duo
Filii', distinctione 7 1.i. 20
ADCPMSRivzr BDLN 1\ vaHGo1: Qu ( pp p=y[3µu)

l iam om. 1: 2 prius] add. principiato prry[3µu I aliter se habet] se h. a. 1: 4 possit
D1: potest A edd. 4-5 posset - posito om. R ;; 5 simul] ante esse (4) DA1: post alterius
cav om. C' I alterius - principium om. c• I quantum] add. prius 1;QU• 8-12 Solutio -
divinis] post ipsum (p. 316, 18) D rep. post ipsum (p. 316, 18) C 8 Solutio istarum] Solutio-
nes autem DC(in rep.) I rationum ultimarum] u. r. DC(in rep.)A rationum vrBN add. pro quarta
instantia DC(in rep.) 8-9 declaratio rationis illius] d. i. r. DC(in rep.)Vr 8 A1: declarationis
istius rat. M 2 9 fiunt] fuerint DC(in rep.) 10 illa] post ratio 1: ista D * prima A Go ipsa • I
adducitur] additur DZ reducitur A 0 I videlicet] scilicet 1: I sunt] post tantum RA sint DC(in rep .)
rLNA 0 1: I tantum] post duae Zadd. numero AG 10-11 productiones] praem. numero Avo,
add. numero vr1: 11 dimittatur = A dimittantur rell. edd. I 7 distinctionem] dist. 7 DC
(in rep.)SRivzr A-Y I illa] prima AG• om. AE I An] Utrum rN•AH 12 possent] possint D 2 C
8
(in rep.)V2(in ra.s.)A1:• 13 tertii libri = ADCMSRizr-s A ; Quaere I Reportationum (add. dist. 2
et 7 u) q. illam, et in Quodlibet q. 2, et in Collationibus, et alibi µu; adnot. Vide pro isto Quod-
libet q. 2 per totum Da; <JI text. sign. Non in Scoto A 1 I tertii] in ras. r 02 om. A 112 I libri om.
rLN 14-p. 313, 18 Nota - opinionis = A (ante Sccundum arguo sic, p. 298, !); <JI text . sign. Scotus
extra. Vacat Al
T 1 Cf. supra n. 307. 308. 2 Cf. supra p. 309, 1-4. 3 Cf. supra p. 308, 3-309, 1.
4 5
Cf. infra n. 358. DuNs ScoTus, Ordinatio I d. 7 q . 2 (cod. Assis. commun. 137 [ =A ],
48ra-b: « Utium possint esse plures filii in divinis »). Cf. etiam GurL. DE WARE, Sent . Id . 7 q. 4
(cod. Florent. nat. A IV 42, 28va-b). 6 Cf. DuNS ScoTus, Rep . IA d . 2 n. 185. 7 Cf.
supra n. 304-306; p. 305 nota 2. 8 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio I d. 13 q. un. 9 Cf. su-
pra n . 304. °
1 Cf. supra n. 305. 11 id est quaestionis tertiae, cf. supra n. 221-241. 258.
12 Argumentum cf. supra n. 216-217. 13 Cf. supra n. 307-308; p. 305 nota 2. 14 Cf. su·
pra n . 309.
DE PERSONIS ET PO F.DUCTIONrnus IN DEo 313
Ad primum 1 respondeo quod hoc 310

LResponsio ad instantiasJ -
totum 'intellectus habens obiectum actu intelligibile sibi prae-
sens ' 2 ha bet rationem memoriae perfectae in actu primo 3 , quae
scilicet est immediatum principium actus secundi et notitiae geni-
s tae; in hoc autem principio quod est memoria concurrunt duo,
quae constituunt unum principium totale, videlicet essentia in
ratione obiecti, et intellectus, quorum utrumque per se est quasi
partiale principium respectu productionis adaequatae huic totali
principio. Cum ergo arguitur quod ratio naturae non tantum com-
10 petit intellectui, sed essentiae 4, respondeo quod totale principium,
includens essentiam ut obiectum et intellectum ut potentiam haben-

tem obiectum sibi praesens, est principiurn productivum quod
est natura et principium cornpletum producendi per modum natu-
rae a. Si enim essentia ut obiectum non haberet rationem principii
1s Quaere in alia parte 0 folii quattuor instantias 6 contra irnprobationern

secundi articuli opinionis 7 : quarurn duae praeponantur pro opinione confir,
rnanda s, aliae duae sint contra rationes contra secundurn articulurn opinio-
nis 9 •ll
a Adnotatio Duns Scoti: l
Nota quornodo in prirna productione est duplex
20 principiurn 'quo', quornodo essentia sola non est 'quo' su.fficiens cornrnunicandi
esse, quornodo aliquid quasi-posterius potest esse principiurn 'quo' cornrnuni-
candi quasi-prius in perfectione, quornodo non aeque est essentia in quolibet
ADCPMSRIVZrBnLN A vBHool: Qu( PPTpTit'(~µu)
1 respondeo] dico I: 2 actu om. D't' 3 perfectae] post primo I: om. rB• I quae] qui
ArB• 5 memoriae D 6 totale] add. unum DP*P I videlicet] ut I: 7 et] add. etiam DC
PMSRizr-B I intellectus] add. ut potentia A 0 l:'l'7t'(~µu I per se] post quasi CMA 02 post est A 0
om. DPA YEHO'L't' j quasi] quid D 8 principium] prius P hoc R *(ante partlale) om . C ' (ante par-
tlale )Sl'Zp7t')'~ µu I totali] post principio (9) R tori 't' formali 1: 9 quod] quia D I naturae om . D ' I
non] nihil D I tantum om . Avo,. 9-10 competit] competitur AB convenit vrB 10 respon-
deo] dico I: 10-11 totale principium , includens] totali principio includenti ZAYHO't' 11 es-
sentiam = AD naturam rel!. edd . I potentiam] formam AY*0 T 12 sibi om . PAY 0 I: I est] con-
venit 't' j est principium productivum om. Z I productivum om. AY 0 •l:'t' 13 per] et secun-
dum D 19-p. 314, 20 Nota - distinctio 13 = A1Rarmµ [post rationis (p. 309, 24) rN1µ post
praesente (p. 314, 3-4) Rl sine praecisa indicatione ubi textus ponendus sit Al] ; 'II text. sign. Ex -
tra R a 19 Nota = A! I productione] probatione rN1 20 est quo sufficiens] e converso
sufficit R l 21 esse1 ] essentiam R1 se rN1µ I quo] primo A! 22 in perfectione] imper-
fectione µ
T 1 Cf. supra n. 304. 2 Cf. supra n. 221. 3 Cf. supra p. 300 nota 1. 4 Cf. su-
pra n . 304 . 6 verso, non recto . 6 Cf. infra n . 316-319. 7 id est contra improba-
tionem tertii articuli Henrici; improbationem cf. supra n. 291 -296. Secundus articulus textus
primitivi est nunc tertius, n. 290 . 8 id est duae primae (n. 316-317) deberent poni post
c genitae », p. 299, 12. 9 Duae ultimae (n . 318-319) deberent poni post « principiatur », p. 303,
15; rationes contra tertium articulum Henrici (n. 290) cf. supra n. 291-296.
in productione Verbi, quare magis diceretur Verbum essentiae

quam lapidis si ex sola infinitate intellectus ut principii productivi
posset produci Verbum infinitum quocumque alio obiecto prae,
sente?
311 Ad secundum dubium 1 dico quod memoria in Patre est prin, s [221
cipium operativum Patris, quo scilicet ut actu primo Pater for ma,
liter intelligit ut in actu secundo; est etiam eadem memoria Patri
principium productivum, quo Pater exsistens in actu primo pro,
ducit ut in actu secundo notitiam genitam. Non fundatur igitur
actus productivus super actum essentialem, qui consistit in actu 10
secundo, videlicet qui est operatio,quasi super rationem formalem
eliciendi illum actum secundum productivum, sed quodam modo
praeexigit illum actum secundum, quia actus primus, qui est ope,
rativus et productivus, est ratio perficiendi in actu secundo suppo,
situm, in quo est quodam ordine prius antequam intelligatur pro, 1s
duci vel perfici illud quod producitur. Operans enim et producens,
per illud principium, prius est operans quam producens.
312 Exemplum. Si 'lucere' poneretur aliqua operatio in luminoso
quasi radix omnium 2 (sed, Fili us est primo notitia et Spiritus Sanctus primo
amor, et quasi concomitanter essentia; distinctio 13 3 ). !I 20
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOl,;QU(PPp-my~µu)
1 Verbi] add. non videtur (-retur y) ratio CPMS 3IZAEaGy J magis diceretur] d. m. L
2 quam] add. Verbum vr- 0 A oa I lapidis] pon. lapis M 3 I si] sed AG• not. vel: sic enim ca I in-
finitate] infinite M * infirmitate y 3 posset produci] pr. p. CPMAY J alio om. AYE;;HO•l,;T
3-4 praesente] add. vel principiante l*Z 5 dico om. Cl.;QU;; 7 intel!igit] intel!igat rs add.
non A 0 * add. nam P*P Jut] add. est R J ut - secundo om. AEH J eadem] eodem modo y J Pa-
tris vrs 9 ut] om. vrs add. est AB I genitam] add. et actus primus prior est prioritate
originis actu secundo (a. s .] secundo post est A•! om. S!) S 3 A 83 prry~µu 10 productivus] in corr. A 82
0 3 0
producens (pon. productivus A ) A producens vel productivus T productus R not. aliter: produc·
tus sa productionis sive actus producens AG I qui] quo ors• 11 Secundo] primo R I videli·
cet] scilicet AH om. Dl: J qui] quae PV J rationem] operationem A Y praem. operationem vel A oa
12 eliciendi] producendi sive eliciendi vrs initiandi z I illum actum] a. i. A 0 l:T I secundum om.
A YEHO*l,; I productivum = A I modo om. A 13 secundum =A I quia] qui rLN• A 82 I pri-
mus] add. praeexigitur CPMSRl*roLN• A 0~ 13-14 qui - productivus om. D 13 est]
om. C' add. actus vrs add. et A- 0 14 productivus] add. et CPMSRI*rDLN• A 0 2Ty 14-15 sup·
positum post perficiendi (14) DCM212 15 in quo est] ante in actu (14) C 2 praem. (ante suppositum.
14-15 A 0 ) qui (q.] et M! praem. suppositum y) est operatio (add. suppositi M!y~µu) DM 3PA 0 * edd. I
prius antequam] priusquam L 15-16 produci vel perfici = AA GOT perfici vzr- 0 A YEfHl,;
produci AE 2 rell. prry~µu 17 illud] idem c1 2 rsAHity~µu 18 Exemplum] Verbi gratia I
poneretur] ponatur add. productionem habens M* I in] add. corpore rN2 19-20 sed - 13]
etc. R! 19 Filius] si rN! I primo1 ] prima µ I primo 2 ] primus µ 20 concomitatur µ
3
T 1 Cf. supra n. 305. 2
Cf. supra n. 304. DUNS ScoTus, Ordinatio I d. 13 q.
un. n. [11 -25 ].
DE PERSONIS ET PRO DUCTIONIBUS IN DEO 315
et 'illuminare' poneretur produetio luminis a luminoso, lux in

luminoso esset principium 'quo' et respeetu operationis qu'a e est
'lueere' et respeetu produetionis quae est 'illuminare'; nee tamen
'lueere' quod est operatio esset ratio formalis illuminationis quae
s est produetio, sed esset ibi ordo quasi effeetuum ordinatorum ad
eandem eausam eommunem amborum, a qua immediatius proeedit
unus effeetus quam alius. Ita in proposito. Ad eundem aetum pri-
mum, qui est memoria Patris, ordinem quemdam intelliguntur
habere 'intelligere' quod est operatio Patris, et 'dicere' quod est
10 'produeere' Patris respeetu notitiae genitae; non talem ordinem
quod 'intelligere' Patris sit eausa vel principium elicitivum 'dicere'
Verbi, sed quod immediatius 'intelligere' sit quasi produetum a
memoria Patris, quam 'dicere' vel Verbum sit produetum ab ea-
dem. Non igitur est ibi talis ordo qualem posuit opinio prior 1 , in
1s ratione obieeti praesuppositi vel in ratione principii formalis agendi,
sed tantum ordo prior quasi-produeti ad produetum, respeetu
eiusdem principii, eommunis ad quasi-produetum et produetum.
[23] Et tune ad illud II De anima, de distinetione potentiarum per 313
aetus 2 , potest dici quod 'quasi produeere' et 'produeere' sunt
20 aetus eiusdem rationis; si enim illud quod non producitur sed quasi
producitur esset realiter distinetum a produeente, esset vere pro-

duetum; igitur quod modo sine produetione insit, virtute tamen
principii quod esset produetivum eius si posset distingui - et pro
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGO.l;QU(PPp-rny~µu)
l et - luminoso om . D I productio] productivum CM2SRrDL principium productivum r N•
1-2 lux in luminoso om . D tR t 2 et om . CM t _l; 3 nee t amen] non autem L 4 quod]
quae PM*RVrBn-. I est] esset ABH I quae] quo D quod ZA- 0 5 coordinatorum M 2RI*zrnp
6 amborum] add. quasi P 8 qui] quod P' quae CP2srn A 0 I memorial not. vel: operatio P 2 I
Patris] add.(= rep., cf. 9-10) et d icere quod est producere Patris respectu notitiae (r. n. om . )
C *P*P I ordinem quemdam] q. o . L 10 non] praem. et tamen vrBD add . quidem LT add.
tamen (post talem prry~µu) <l>prry~µu 11 Patris om. L 12 immediatius] post sit L mediatius
AB* add. operatio scilicet P 13 vel] add. quam 1: edd . 13-14 eadem = AD.l: eodem
rel!. edd . 14 igitur est] e. i. L I posuit = AR ponit rell. (om . A Y) edd. 15 praesuppositi
om. A I in om. CPMSR *IVZrAp-rrry~µ 15-17 formalis - principii om. rBt 16 prioris
RI2 A 0 1: 16-17 respectu - quasi-productum om. Rt j respectu - et productum] respectu
eiusdem principii communis post sed (16) I2 17 quasi-productum et productum] quern pro•
ducunt et producunt A 0 quasi-productivi et productivi p 18 Et om. A.l: I potentiarum] add.
quod P 18-19 p er actus] p. actum om . 1: 19 potest dici] d. p. L 20-21 sed
quasi producitur om . _l;QUt 21 producente] add. ibi P 21-22 vere productum] verum p.
eius C 22 insit] add. ut beatitudo A oa 23 principii] productivi (-ctum I) Dit add. pro·
ductivi CPaM 2 (in ras.)
T 1 Henrici, cf. supra n. 280. 2 Cf. supra n . 305.

tanto dicatur quasi-productum - non variat formaliter actum ab

illo quo produceretur si esset producibile.
314 Alia responsio esset de intellectu agente et possibili, sed mode
transeo; non dixi adhuc, cui intellectui convenit producere noti-
tiam ut principio partiali (hoc dicetur infra), sed nunc de intellectu s
indistincte locutus sum 1 •
315 Ad tertium 2 dico quod quando duo principia habent modes
oppositos principiandi quorum neutrum requirit aliquam imper-
fectionem, neutrum reducitur ad alterum ut ad prius natura, licet
posset ibi esse aliqua prioritas quasi originis, vel huiusmodi. Nunc 10
autem neutrum istorum principiorum includit aliquam imper-
fectionem, non magis in quantum productivum quam in quantum
operativum: nee ergo unum ad alterum reducetur ut ad prius
natura, nee ambo ad tertium, propter idem, quia neutrum est
imperfectum, et etiam quia illud tertium esset principium secun- 1s
dum rationem alterius istorum, quia inter ista non est medium in
principiando, et ita si ambo reducerentur ad tertium, unum redu-
ceretur ad aliud et idem ad se ipsum.
316 Contra ista 3 instatur, et primo sic: intelligentia est in Patre sub (241
ADCPMSRivzrBoLN A YEHGOL;Qu(~FPPTitY~µu)
2 quo] quia :E praem. a R I esset] add. formaliter vrB 3 modo] nunc D 4 transco]
add. quia DR2 VrB 0rry~µu J non dixi adhuc] nondum dixi D non enim dixi :E J convenit] con·
gregat D 4.5 notitiam] naturam A 0 5 partiali] principali (pon. partiali Mi) DCM J hoc]
sed D:E J infra] adnot. distinctione 3 quaest. ultima (u.] 2 vet 9 µu) et in (1. om. µu) Quodlibeto q. 15
et in q. Collationum et-libro De anima et alibi (ct In q . - alibi om. P) l2µu J de intellectu] post indi·
stincte (6) :E om. A Y 7 tertium] tertiam instantiam D 8 neuter DCPSRivzrBDLN• A-GI;
prry~µu J requirit] ante neutrum AB> importat prry~µu 8-9 requirit - neutrum om. Ct
9 neuter DOPSRIVZrBDLN• A YEOL; edd. I reducitur] reduceretur vr- 0 dicitur z 10 possit
(pose ibi A BHG) DIVr 0 A:E J aliqua] alia RA 0 • om. M 2:E J quasi] quaedam (ante prloritas R) MSR
qua L;Q I originis] ordinis D*V' originis vel ordinis p I vel huiusmodi] vel huius A Go om. edd .
11 neuter PVrBDLN• neutrorum ~µ J includit] requirit AEHG importat A 0 -r om. AY 13 nee]
nunc A GO• sic D* J ergo] etiam in ras. R 2 autem AG J alterum] aliud A~ J reducitur R reducere-
tur MAY• 14 quia] add. etiam A' J est om. CMSR* 16 rationem alterius istorum]
istorum rationem (i. r. om. AG1 ) illorum r. a. AG r . illorum a. AB I ista] illa D*RrN2 A 0 -r om. rN'
17 principiando] producendo :E I ital ideo vrB om. Mt 19-p. 321, 18 Ad istas 4 instantias
adnot.: Istae quattuor instantiae deberent poni prius, ad distinctionem opinionis Henrici A 1 Istae
instantiae debent poni prius, ad definiendum opinionem Henrici rLl Istae instantiae valent pro
opinione Henrici V 1rB1 In aliquibus originalibus istae quattuor instantiae ponuntur supra, ibi
'Tertius articulus', contra Henricum arguendo µu 19 et] in ras. AE 2 om. DAG I et primo
sic] et istae instantiae valent etiam pro opinione (per oplnloncm rB) Henrici, et primo sic insta.-
tur ['If et istae- instatur sign. in text. et mg. litteris a-b V2(om. V2) et istae- Henrici sign. litteris
a-b rB2] vrB
T 1 Cf. supra n. 232. 2
Cf. supra 11· 306 . 3 Cf. supra n. 310-315. - Pro n. 316-326
cf. supra p. 313, 15 - 1~ ,
propria ratione intelligentiae, et propria perfectio intelligentiae

ut intelligentia est Ver bum; ergo Ver bum est intelligentiae Patris 1 ,
quod prius est negatum 2 •
Praeterea, Augustinus XV De Trinitate cap. 12: ((Verbum 317
5 est visio de visione »; igitur actualis notitia est ratio gignendi Ver-
bum 3.
Praeterea, non videtur differentia inter memoriam et intelli- 318
gentiam in Patre, igitur non videtur aliud esse improbare Patrem
ut intelligentiam esse principium Verbi et Patrem ut memoriam;
10 idem igitur approbas et improbas 1 •
Quarta instantia est: quare Pater isto actu producit notitiam 319
genitam et non illo, non videtur ratio, cum uterque sit actus secun-
dus et principietur virtute eiusdem actus primi 5 •
Ad primum 0 dico quod Pater formaliter est memoria, intelli- 320
15 gentia et voluntas, secundum Augustin um XV De Trinitate cap. 7,
sive cap. 15 'de parvis': (<In ilia Trinitate quis audeat dicere Patrem
nee se ipsum nee Filium nee Spiritum Sanctum intelligere nisi per
Filium, per se autem meminisse tantummodo vel Filii vel Spiritus
Sancti? » - sequitur - <( quis hoc in ilia Trinitate opinari vel affir-
ADCPMSRIVZrBnLN A YBHGOLQU(cI>FPp-rny~µu)
1 ratione] perfectione rN I et propria] propria (prlma re' no<. vel: proprla re~ ) autem Pvr- 0
A YHOL 2 intelligentia] intellectio D intelligentiae S 2 add. est L / intelligentiae = A intelligen-
tia (t>Taem . In DMarn2AHLµu) rel!. edd. / Patris = AMRL (add. ut Patris M iRa) Patris ut Patris (Pater
DC!') est (e. om.-.) rel!. edd. 3 prius = ACMR 4 XV] III CRrN V (pon. XV M i) M XV vel V
D /De Trinitate] Trinitatis pyre/ 12] 13 CMrLAY 16 I 13 vel 37 P'ltY~f-l 9 ut 1 ] secundum
rLL I ut2 ] secundum L nee 0 2 10 idem igitur] ig. id. ovre AL 11 Q.uarta instantia est]
Praeterea non videtur L / isto] illo A 02 (in ras.)L uno T / actu] add. proximo (om. T), videlicet ipso
dicere A GT add. scilicet dicere A Ha / producat L I notitiam] verbum vel notitiam L 12 illo]
isto D*AY add. scilicet intelligere (add. primo AG) AHaG-. /non videtur ratio om. L 14 forma·
liter] not. vel: totaliter rea / formaliter est] e. f. DPAG add. sibi V2rLNA 02 15 secundum Au-
gustinum] Augustinus DSrLN AL / XV] V ACP*MSA 0 * XII y XIII 7t / De Trinitate] Trinitatis DP
RvzreAv /cap. 7] 7 DA- 0 a A 0 • 16 sive] et V vel re/ cap. 15 =A 15 capitulis T 51 (pan.
15 M i) MS 14 µ 15 re!!. P7tY~U I Trinitate] virtute v add. ambo R*1r 0 • 17 per om. rLNt
18 Filium] add. vel diligere nisi per Spiritum Sanctum P'ltY~µu ] vel1] ut P om. r 0 add. sui
vel µu 19 sequitur] om. Ladd. quod I* / hoc] haec A H-.µu autem A 0 praem. autem TY / ilia]
post Trinitate Plr 0 ' om. CMSRr 02 LN I opinari] in corr. M 2 om. vre 19-p . 318; 1 opinari -
Filius om. r 0 •
F 4 AucusT ., De Trin. XV c. 12 n. 22 (PL 42, 1075): «de visione scientiae visio cogita-
tionis exoritur, quod est verbum linguae nullius, verbum verum de re vera, nihil de suo ha·
bens, sed totum de ilia scientia de qua nascitur». 15 lb. c . 7 n. 12 (col. 1065). 19 lb.
(col. 1065-1066).
T 1Cf. supra n. 290. 2 Cf. supra n. 291-296. 3 Cf. supra n . 290.

' Cf. supra
6 6
n . 310. 291. Cf. supra n. 311. 292 . Cf. supra n. 316.
mare praesumat? Si autem solus ibi Filius intelligat nee Pater et

Spiritus Sanctus sint intelligentes, ad illam absurditatem reditur
quod Pater non sit sapiens de se sed de Filia ». Haec ille. Intelligit
igitur quod Pater formaliter est memoria sibi, intelligentia sibi et
voluntas sibi; et in hoc est dissimilitudo inter personas et partes s
imaginis in nobis, secundum ipsum .
Cum igitur dicitur 'proprius actus intelligentiae est Verbum' 1,
nego, immo de ratione Verbi est quod sit notitia genita.
321 Dicis, sufficit quod sit notitia declarativa.
Nego, intelligendo per 'declarativum' relationem rationis, ut lo
intelligibilis ad intellectum: talis enim est relatio notitiae decla,
rativae actualis Patris qua Pater formaliter intelligit, ad notitiam
habitudinalem Patris ut est memoria, ita quod obiectum praesens
intellectui Patris declaratur aeque per notitiam actualem Patris
sicut per notitiam actualem quae est Filius, - et tamen notitia actua, 15
lis Patris non est Verbum, quia nihil potest esse formaliter in Patre
nisi non,genitum.
322 Cum dicitur secundo quod est 'notitia de notitia' 2 , respondeo [25)
ADCPMSRivzrBnLN A YBHGoL Qu( PPp-rny~µu)

l solus ibi Filius) s. Fil. i. Drn~L i. s. Fil. A 0 J intelligit Dvr-n AL J nee] et LQp=~µu
ut AD* A YE*H*O*LU 1-2 Pater et Spiritus· Sanctus) sibi et Patri et Spiritui Sancto p=~µu
l et] nee DCPMRIVZr A Go2y ut A 0 ' praem . nee S 2 sint] sunt DCMSRff-B sibi y om . P I
sint intelligentes] intelligentia sit post intelligat (1) ~µu om. p J reditur] reducitur MRI2 rN
3 Haec ille] Hoc patet DM*S 4 igitur] add . Augustinus A 0 J intelligential praem. et DCM
3
R IVZrBD AL 6 in nobis om. vrB:!: 7 igitur om. PA YO I dicitur] add. prius rLN add .
quod D 8 immo] quia vrLN r ... J A 0 " praem. quod rB• 9 Dicis] in corr. R 2 Dices rN
AH20 Dicit P*ZAYEH' Contra Ladd. contra ABHG add. quod DI*Vr J notitia declarativa] d. n. L
10 declarativam DMR2 AEH declarativa vel AG J ut] qualis est PR2 Vr 8 nAL-r om. I2 add. qualis
(add . ..Lira est !2) I not. alius liber: qualis µ add. est prry~µu add. qualis est Z add. sunt D
11 enim om. DC*(po.st est)MSRI*ZL J est relatio] r. e. PI2vr-nA- 0 12 actualis) in ras. C 2 actu
2
M'SRI*A (post formaliter) om. PM VZrBD*LNAYEHGO'L-r J intelligit] add. notitiam C*P*MS*RI*
03
vzrBD*LN* 13 habitudinalem = ASA 0 -r habitulem CMRVZrBD A YGL habitualem DPirLN

AEHprry~µu [ante notitiam (12) Rvr-n post Patris Z*] I praesens] patris ABHG r ... J rn' om. rn 2
14 intellectui] in intellectu ABHG om. L I Patris1 ) Patris (in ras . rn 2) praesens rn om. L I declaratur
aeque = A ita et aeque perfecte declaratur L perfecte declaratur aeque T perfecte (om. !2) decla·
ratur aeque perfecte Pizrn A declaratur aeque perfecte rel!. prry~µu 14-15 Patris 2 - actua·
!em) om. C" add. Filii D * 15 Filius) in (praem. Filius vel quae est P) Filio CMII'D 2 15-16 noti·
tia actualis Patris) a. n. Patris I'N n . Patris a. CPMZ 16 esse formaliter) f . e . CPMZ
17 non-genitum] ingenitum I2L non generaliter M 18 Cum - respondeo] Ad secundum dico
L J de notitia om. DR:!:
F 6 AuousT., De Trin. XV c. 7 n. 12 (PL 42, 1065-1066): « Itemque in hoc magna distan·
tia est .. . Ecce ergo tria ilia, id est memoria, intelligentia, dilectio sive voluntas in ilia summa et
immutabili essentia quod est Deus, non Pater et Filius et Spiritus Sanctus sunt, sed Pater solus ».
quod ipsemet Augustin us exponit se XV De Trinitate cap. 10 a:

« Simillima est visio cogitationis visioni scientiae »; et e ode m, cap. 8,
sive cap. 32 g: «Tune est verbum simillimum rei noscendae de
qua gignitur, et imago eius: de visione scientiae, visio cogitationis ».
s - Istae constructiones sunt intransitivae. Nam sicut 'visio cogi,
tationis' nihil aliud est quam cogitatio, ita 'visio . scientiae' nihil
aliud est quam scientia. Idem est igitur dicere, de visione scien,
tiae nasci visionem cogitationis, quod, de scientia nasci cogitatio,
nem. 'Scientia' autem est scientia habitualis, perficiens memoriam,
10 secundum eundem XV Trinitatis cap. 15, sive 38, ubi dicit: «Si
potest esse in anima scientia aliqua sempiterna, sempiterna esse

non potest scientiae eiusdem cogitatio ». Illud 'sempiternum' secun,
dum eum pertinet ad memoriam, 'non,sempiternum' ad intelli,
gentiam. Nihil igitur vult aliud dicere 'visionem de visione', 'noti,
1s tiam de notitia', nisi actum secundum qui est visio vel cogitatio in
intelligentia, nasci de actu primo qui est visio habitualis sive scien,
tia, secundum eum.
Ad tertiam instantiam, cum arguitur de differentia memoriae 323
et intelligentiae 1 , dico quod illi adversarii nee ponunt differen,
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGOI;QU(<:DFPp=yf'µu)
1 De Trinitate] Trinitatis PRVI' 8 I 10] 4 DPM2 (in ras.) 11 't"\J 11 (13 y) vel 28 P7tYf3µ I a om.
I2A 0 l: 2 cognitionis DCP2 I 8] 12 12 edd., om. CA8 * 3 sive cap. 32 g] vel 22 l: om. I2< I
cap.om. CPMRAEHG I 32] 31AEHG12 (pon. 32 A 02 ) I'N2A 0 I g] de parvis P7tYf3µu om. R*AEHO I
noscendae] nascendae AG notae P7tYf'µu om. vzr- 0 A YHOI; 4 eius] eiusdem R add. quoniam
C 2R 2I2p< add. quando 7tYf3µu add. et AEHO* I sdentiae] add. exoritur R 2 I cogitationis] comp. D'
cognitionis AH 0 add. exoritur C'P edd. 5 intransitivae] transitivae D 2C*M*SRI*ZI'L!N• om.
D' 7 est1 om. SI* I igitur] post Idem RI'N A 0 1: om. CMZI' 8 7-8 scientiae - scientia om.
AE• I scientiae om. I'L!N!AH 8 nasci1 - scientia om. v• I quod] quam A 02 l:'t" om. r 0 add.
est A 0 9 autem om. I;QU! I scientia2 =A forma (-maliter AY) rel!. edd. 10 XV] III (pon . XV
A 02 ) Ao, I Trinitatis] De Trinitate DCMSrzr-s A-YI; I cap . 15] 15 D 5 i:u III (pon . 15 A 02 ) A 0
om. A y I sive] vel l: I 38] 48 CMI' 0 y 40 I 11 aliqua om. vr- 0 Al: I sempiterna2 om. oc•s•
0 00
I' LN•AY •I;U• 11-12 esse non potest] n. p. e. CPMRIVZI' 80 AEHG 12 scientiae eius-
dem] e. s. vrs Al: add. scientiae z 13 eum] eundem R 2 A YOI; 14 igitur vult aliud] i. a.
v. VI'Ll: a. i. v. AG 16 qui est visio] qui (quo A 0 ) est in (in om. r-B) memoria qui (quae vr- 0
p7t"ff3µu) est visio PIVZI' Al: edd., praem. qui est in memoria R 2 not. alius liber Scoti: quae est
memoria ya 17 secundum eum] per eum l;Q om. Z 18 tertiam instantiam] tertiam D ter·
tium Rl: I arguitur] arguit D dicitur l:p7t"{[3µu 18-19 memoriae et intelligentiae] i. et m. l: et
m. et i. Z* 19 illi] isti Pl: I nee] non ocvr- 0 AH:E
F r AucusT ., De Trin. XV c. 11 n. 20 (PL 42, 1072): "Simillima est enim visio cogitatio·
nis, visioni scientiae ». 2 lb. c. 12 n. 22 (col. 1075): " Tune enim est verbum simillimum rei
notae, de qua gignitur, et imago eius, quoniam de visione scientiae visio cogitationis exoritur ».
ro lb. c. 15 n. 25 (col. 1078): "si potest esse in animo aliqua scientia sempiterna, et sempiterna
esse non potest eiusdem scientiae cogitatio ».
tiam realem inter intellectum et voluntatem Patris, et tamen habent

tantam differentiam, quod alterum potest esse principium eliciti-
vum alicuius productionis cuius alterum non est principium for-
male elicitivum; Filius enim non producitur formaliter per modum
voluntatis. lgitur licet non differant realiter memoria et intelligentia s
Patris, est tamen tanta differentia inter illa, quod alterum posset
poni principium elicitivum alicuius productionis cuius reliquum
non ponatur principium formale elicitivum. Talis differentia patet
secundum Augustinum XV De Trinitate cap. 8, et ubi prius 1 •
Talis enim est, quia si Pater esset memorialiter noscens, non autem 10
intelligens, non es set perfectus, secundum Phi 1o s o p hum XII
Metaphysicae, non obstante illa identitate memoriae ad intelligen-
tiam sive recordationis ad intellectionem.
324 Ad quartam instantiam 2 dico quod haec est immediata con- (26]
tingens 'calor calefacit', et ista immediata necessaria 'calor est cale- 1s
factivus', quia inter extrema neutrius istorum invenitur aliquod
medium. Ita dico quod haec est per se 'operatio in quantum opera-
tio non est productiva', quia operationes ut operationes sunt fines
et perfectiones operantis 3 ; productio autem ut productio non
ADCPMSRivzrsoLN A v2HGOl:Qu(FPp-rny~µu)
1 habent] habeant V habet A 0 om. AE:!:H add. concedere pny~µu 2-3 elicitivum alicuius
productionis] a. p. e. l: 3-4 cuius - non om. AE:!: 3-8 cuius - elicitivum om. I'L!
3 cuius om. RI* J est] potest esse pny~µu 3-4 principium formale] f. p. AE!Gl: 4-7 Fi-
lius - elicitivum Om. I'N:!: 4 enimj om. rq add . producitur formaliter per modum naturae
sed ~µu I non om. vrso 2 N~ I modum] add. naturae et non per modum vrsDN! 5 volunta·
tis] add. sed intellectus y J memoria et intelligentia] i. et m. l: 6 Patris] in Patre l: om. R • J
alterum] unum rN! I potest LT 7 elicitivum] add. formale PM· 7-8 alicuius - eliciti-
vum om. pt 7 productionis] actus vel productionis l: 8 ponatur] ponitur CI2VI' 8 NA 6 'HI;
ponetur A 22 G• potest esse rq I principium formale elicitivum om. l: I formale] post elicitivum
CMRzrq om . P (cf. ad 7 et ad 7-8) J patet] add. quia DI2 9 De Trinitate] Trinitatis PRVI' 8
10 quia = A quod rell. edd. J memorialiter] ante esset l: memoraliter V memoriter I2 memoria
A GOT praem . praecogitans sive D 11-12 secundum - Metaphysicae om. D 13 intellectio·
nem] intelligentiam rLN intelligentem p intentionem D * 14 quartam instantiam] quartum
l: I instantiam] oppositam Mom. D I immediate l: 15 ista] illa D*A- 0 ita vrs haec l: I im-
mediate l: 16 istorum] illorum SAY istarum DI2l: 17 dicitur AEG J haec =A illa SAY 0
ista rell. edd. 17-18 in quantum operatio om. I;U:!: 17 quantum] add. est yrs 18 non
est] est (in ras . R 2 om . P*) non (non] ut A 0 praem. non A 02 ) DCPMSRizr-s A YE•HOI; edd. J ut
operationes om. IVI' 8 pny~µu 19 autem ut productio om. I;U:!: J productio 2] add. est DC
PSizr 0 A
F 9 AUGUST . , De Trin. XV c . 7 n. 12 (PL 42, 1065-1066). II Arus TOT., Metaph. XII

t. 51 (Ac. 9, 1074b 17-18): • si [Deus] non intelligat, quidem utique erit insigne, sed habet quern·
admodum ut si dormiens sine intelligentia ».
T 1 Cf. supra n. 291. 2 Cf. supra n. 319. 3 Cf. supra n . 292.

est perfectio producentis sed habens terminum productum extra

essentiam producentis, vel saltem non forrnaliter in persona pro,
ducentis.
Quare ergo actus primus quo Pater intelligit vel formaliter 325
s operatur non producit?
Respondeo quod illud 'intelligere' est 'operari' Patris ex ratione
sua, et non est 'producere'; productione autem sive dictione pro,
ducit sicut aliquid calefactione calefacit, formaliter cuius non est
alia causa prior.
io Quod autem dicis idem esse principium istorum duorum ac, 326
tuum 1 , non altercando modo de intellectu agente et possibili 2 ,
potest concedi quod ex plenitudine perfectionis potest competere
alicui quod operetur et quod producat aliquid aliud a se. Magis
tamen hoc patebit quando dicetur quod 'dicere' non est aliquis
is actus intelligendi formaliter 3 ; est tamen aliquis actus intellectus.
Nullus autem actus intelligendi formaliter est productivus, sed
aliquis alius actus naturalis, praecedens vel subsequens, potest esse
productivus - qualis est actus dicendi.
ADCPMSRivzraoLN A YBHGOI;QU(<IJPPp-rny~µu)
1 est] ante non (320, 19) MRrLN* om. s•pr 0 * I habens] habentis p7t habet :E-ry praem . non
M * I terminum] esse p7t tantum Z I productum] productivum M 2 non] add. includitur (.dit µ)A 0
edd. 4 ergo] autem DCMSIVZr om. R I primus] secundus pity~µu I intelligit om. I;Q 4.5 for·
maliter operatur] 0 . f. A YI; 5 producitur vrao•N 6 quod] quia PMRI*zr-a A- 0 2; I
illud] ad rL' om. rL2 I est operari Patris] post sua (7) A YI; add. et v AB 6-7 Patris ex ra·
tione sua om. D' 7 est om. Rt I productione] productio C per productionem A 0 I dic-
tione] in ras. R 2 dictionem A 0 ductione ZA Y productione (pon. r... J ca) C 8 aliquid] aliquod
CMS*R aliquis P add. calefactibile R I calefactione] post calefacit R calefactivum (add. calefac·
tlone 0) CI formaliter om. I;QU• I cuius] eius C 9 alia] aliqua DAHG 10 dicit DCR2I2Vr- 0
A 0 I esse] est AG I istorum] post duorum r 0 illorum A y I duorum om. rN 10-11 actuum]
add. hoc S add . .hie I* 11 non - possibili om. D I altercando] alterando S* A YO 12 potest
concedi] concedo D I potest competere] competit vel competere potest vra 13-14 Magis
tamen hoc] Hoc t. m. :E 14 aliquis am. C 2 15 intelligendi - actus om. rN•I;U!! I in·
telligendi - intellectus om. R' I actus2 ] praem. formaliter M' add. formaliter CPM2R!I*r 0
15-16 actus 2 - formaliter om. AB• I intellectus] intelligendi rL 16 formaliter est] e.
(om. I') f. CPMIZ I producens C 17 alius] post actus ITBD AH om. DI2 I naturalis] naturaliter
DR2 ! 2 ity~µu talis rLN praem. formaliter V'pity~µu I subsequens] sequens c 18 productivus]
productus M-r praem. actus :E I est] erit vra
T 1 Cf. supra n. 319. 2 Cf. supra n. 314. 232. 8

Cf. DuNs ScoTus, Ordinatio I
d. 6 q. un. n. [2-4].
Duns Scotus, 0 . dinatio 21

LIV. - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIA QUARTAE QUAESTIONISJ
327 Ad rationes principales 1 • - Ad primarr. 2 dico quod Averroes [271

in VIII Physicorum commento 49, cuius textus incipit « Utrum
unumquodque moventium », non loquitur expresse nisi de homine,
et quoad hoc contradicit Avicennae 3 , sicut ipse <licit ibidem. s
Imponit igitur Avicennae quod posuerit quod homo poterat
generari aequivoce, - et tune conclusio 4 Averrois vera est, quia
nullum generabile univoce potest generari aequivoce, nisi sit ita
imperfectum quod causa aequivoca sive univoca sufficit ad gene-
rationem eius; et ideo imperfecta entia possunt generari univoce 10
et aequivoce, perfecta autem non. Tamen rationes 5 Averrois
videntur concludere non tantum de homine, sed de quacumque
specie naturalium generabilium: et si hoc intendat, conclusio eius
est falsa, et rationes non concludunt.
328 Quod conclusio 6 sua sit falsa, patet per Augustin um III De 1s
Trinitate cap. 9. Et ratio Augustini ibidem est, quod generatum
ADCPMSRivzreoLN A vEHGOI;QU(<f)FPp-rny~µu)
2 Ad rationes - primam = A Ad primum (add. argumentum pr!ncipale rm add. ergo C) DCMS
RI'LN Ad primum argumentum (a. om. II' 0 I:) principale PIVZI' 80 AI: edd. I Averroes) comp. AG
Commentator Aa. 3 in om. I: j VIII Physicorum commento 49 = AI: commento 49 (46 rty~
µu) VIII Phys. PVI' 80 AYprty~µu VIII Phys. in com. 47 '!' commento 49 (49] c C 46 I 2 A 0 * add. vm
Phys. rNa) rel!. I Utrum] Utrumque vreo•LN*<f) add. autem I21t)'~µu 4 unumquemque PV I
moventium] in ras. P 2 comp. ( = mom vel similirc) DI*VZI' A E mobilium A 0 medium (pon. motivum
M 3) CMS om. [sed not. alius liber (a. I.] Ad u): Unumquodque igitur etc . µu] AHI:prty~µu
5 Avicennae] adnot. Quaere Avicennam 15 De animalibus et in tractatu De diluviis ad hoc µu j
sicut - ibidem om. pvzr- 0 A y 6 lmponit) Imposuit AEHGI; edd., praem. Qui vre praem .
Cui rLN I igitur] enim A-YI:'!' autem p1t)'~µu om. vzreLN tA y scilicet rN 2 I Avicennae] ei L Cui
ante lmponit A y om. z I posuerit) posuerat VI' 8 I: posuit M* I quod homo poterat] hominem
posse I: j poterit A 0 potuerit p1t)'~µu 7 vera] in ras. S2R 2 AE 2 nulla AG• nihil A 0 jest] esset
A 0 praem. esset A 6 7-8 quia nullum = A nihil (nee D) ergo DCMSR'I'zr-e nihil enim R 2I2
rell. edd. 9 sive univoca] post eius (10) I: om. P 'I2Vzr- 0 Av sive aequivocata (!)pa add . ad ge-
nerationem AB• j sufficiant P' sufficiat DP2 M 2 I2 AI: edd. 10 imperfecta entia] e. i. I: 11 Ta·
men] post rationes I: Nam tamen (tamen post Averro is A') A 12 sed] add. etiam !21: 13 na·
turalium] post generabilium I: naturaliter (not. alius liber: naturalium µ) 1t)'~µu j conclusio eius] e.
c. I: 14 rationes] add. eius DI2T 15 sua] eius D om. PZI: 16 9] 8 D* 7 (8 ~ 4 µ) vel 10
p1t)'~µ 4 u j ibidem om . D<P j est] post Et D rep. post Et I2 om. A 0 * j quod] quia PI2ZA- 0
I:p1t)'~µu
F 2 AVERROES, Physic. VIII com. 46 . 3 ArusTOT., Physic . VIII t . 46 (0 c. 6, 258b 12):

• Utrum autem unumquodque moventium » (versio arabico-latina). 5 AVERROES, Physic. VIII
com. 46. 15 AUGUST., De Trin. III c. 8 n. 13 (PL 42, 876).
T 1 Cf. supra n . 212-218. 2 Cf. supra n. 212 . 3 Cf. Av1cENNA, De nat. animal.
XV c. l (59rb-va). ' Cf. supra n. 212. 5 Cf. supra n. 213-214. 6 Cf. supra n. 212.
per putrefactionem propagat alia; propagantia autem sunt univoca

generatis a se: igitur propagata et generat<t per putrefactionem sunt
univoca.
Quod si negat Averroes assumptum de apibus et de anima- 329
s libus, non potest negare de plantis, quia aequivoce generatae, hoc
est non de semine, postea producunt univoce semen, ex quo gene-
rantur plantae aliae eiusdem speciei.
Contradicit etiam ei Augustin us in Epistola ad Deogratias a, 330
et Am bro s i u s De Incarnatione, in fine.
10 Sed et ipsemet contradicit sibi ipsi in aliis locis de hac conclu- 331
sione. Nam de generatione accidentium aequivoca patet per ipsum
II De caelo et mundo commento 42, ubi ipse concedit quod in acci-
dentibus non semper est generatio ab univoco; et ponit exemplum
de calore et igne: ponit enim quod calor generatur aequivoce ex
1s • Sequitur textus interpolatus: ubi dicit 1: « Multa genera animalium, sine pa-
rentibus, ex terra procreantur, quae tamen pariunt inter se ipsa sui similem;
nee propter diversitatem nativitatis intersit aliquid ad naturam eorum quae pro-
creata sunt ex terra et eorum quae ex illis coeuntibus sunt: similiter enim vivunt
et similiter moriuntur quamvis dissimiliter nata sint ».
ADCPMSRrvzranLN A vBHGo:EQU(FPpnry~µu)
1 alia] aliqua A YH add. iterum propagantia µu j propagantia] post autem :E generantia V I
autem] in corr. P 2 et M;:srr-aA-Y't' 2 generatis] comp. D generantis C *VAEG genitum AHO;
praem. generans et AH; I propagata] propagantia AHG praem. et AH I et generata om. r 0 • I ge·
nerata] genita ovr- 0 4 Quod] Et :E Quaedam !1° Quia rL I si] ut AG I negat Averroes]
Aver. n. A:E I de2 om . R*rNA0 :Ep1tY~µu 4.5 animalibus] praem. aliis A 0 om. A 0 ;: add. im·
perfectis M iP add. et (om. u) consimilibus A 0 u not. alius liber: consimilibus µ 5 potest] add.
tamen :EI negare] add. illud :E I generatae] genitae DIVr 8 A:Ep1tY~µu 6 postea producunt] pr.
p. AH:E I quo] qua D quibus P 6-7 generantur] add. postea :E add. scilicet 7 aliae]
ante plantae AEG om. rL 8 etiam] ergo R enim A 00 p 9 et - in fine] ante ubi (15) ravran
rep. post sint (19) rn I lncarnatione] add. Verbi :Ep1tY~µu I in fine] om. :E add. disparitas ortus
non arguit disparitatem naturae D 10 Sed et] Sed etiam DCPMIVr 0 Et etiam :E Sed rLN•AE
HG't' I ipsemet] ipse tenet D* add. Averroes DPAEHO:E't' add. Commentator vra add. Augustinus
A y add . autem RAG I ipsi om. DsrrDN, 11 accidentium] comp. AH accidentis vra 12 II]
III or 02 , I Z om. CMS*RrvraniLN I et mundo om. A 0 :E I commento om. D I 42] 45 D 41 Rr 0 •
2 rLN 11 A 0 I ipse =A 13 non semper est] n. e. s. PZ s. n. e. DCM*SRrLN 14 et igne]
in igne 't' om. vzran A Y:E1tY~µu I ponit = A patet rel!. P1tY~µu I enim] etiam DCMSRI*zr-a A-Y
om. 't' I quod om. rLN I calor] add. secundum eum D I aequivoce] om. rLNA-Y't' add. et :E
15-19 ubi dicit - nata sint = CPMrvzra 0 yµu [post fine (9) 12Vr 80] ; 'II text. sign .: Vacat Z2
Extra I2 (text. et mg.) litteris a-b in text. et mg. (b deest in text . in ra1) V2ra1 Zin. anfractuosa µ; lectiones
variantes vide in append. B
F 8 AuousT., Epist. ro2, ad Deogratias q. 1n.4 (PL 33, 371-372; CSEL XXXIV 547, 12-17).
9 AMBROSIUS, De incamationis dominicae sacramento c. 9 n. 101-102 (PL 16, 843). I I AvER·
ROES , De caelo II com. 4 2: « cal or generatur a cal ore aliquando, et aliquando a mo tu ».

T 1 Cf. supra ad lin. 8 .
motu et ex concursu radiorum, et etiam a calore univoce. - In

substantiis etiam patet <tuod ignis generatur et univoce et aequi,
voce. Quod aequivoce, patet III De caelo commento 56: cc Exitus
ignis a lapide non est de capitulo translationis, sed de capitulo alte,
rationis », hoc est non generatur per lationem, sed per alteratio, s
nem; ·generatur etiam per motum localern, XII Metaphysicae com,
mento 19, et I Meteorologicorum de generatione irnpressionum
ignitarum 0 • - Item patet de animalibus quod multa generantur [28]
aequivoce, XII Metaphysicae commento 19: « Vespae enim viden,
tur fi.eri de corporibus equorum mortuorum, et apes de corpori, 20
bus vaccarum », etc.
332 Quod autem omnia praedicta generata aequivoce sint eiusdern
spec1e1 cum generatis univoce, probatur, quia habent easdern ope,
rationes, et circa eadem obiecta; ab eisdem conservantur et ab
eisdem corrumpuntur. Eosdem habent rnotus, sive quantum ad 2s
• Sequitur textus interpolatus: lgnis itaque generatus motu excussionis de

lapide et ex reflexione radiorum solis, aequivoce generatur, et tamen univoce
ignis sic generatus generat ignem 1 •
ADCPMSRivzreoLN A YEHGOl;QU(PPTpTit)'~µu)
1 motu et ex concursu] cursu et motu D I ex] in A 0 om. CMSRizr-e I cursu S •A 0 1: I
etiam om. Dr 0 ·:E 2 etiam] et AEZ autem CPMZA YGP I quod] quia 7t)'~µu I et1 ] ibi AG om.
C 2 PMvr- 0 :Ep7t)'~µu 2-3 et2 - patet] patet etiam quod aequivoce l: 3 Quod aequivoce
om. Mt I III] II CPIZ om. vre I De caelo] add. et mundo DCPIVZr A edd. I commento] praem.
in crLN praem. etiam (et s vel M) in MSRZ praem . et Averroes <l>p7t)'~µu om. A 0 t I Exitus] add.
inquit :Eel> Pal' 4 translationis l lationis in ras. rNz relationis A 0 4. 5 sed - alterationis
om. A! 5 non generatur] g. n. Dvzr- 0 AYH:E j lationem] in ras. R 2 translationem AG rela-
tionem Di 6 XII] XIII CPMI*ZrLN II Rp XI T 6-7 XII - 19 om. AEH 7 19] 15 D 18
Tit)'~µu 7.9 et I - commento 19] om. T; 9f sign. Extra V 1 7 et] ut AE om. AH j Meteoro·
logicorum] scriptio huius verbi valde variatur in codd ., add. <licit AEHG add . .d'. M *Sr 0 j impressio·
num] impressarum omnium D 8 Item] Idem pyre AEHG j multa] add. animalia AG 9 com-
mento 19] 19 c. SRir 0 I 19] 18 7t)'~µu I Vaspae ADSRI I enim =A 9-10 videntur] dicuntur
vre 11 etc. om. Pir 0 p7t)'~µu 12 omnia] post praedicta PR om. A Yl; I generate aequivoce]
ae. g. CA Gl; I sint] sunt DI sit AEp 13 generans P' generantis P 2 genitis vre A-Y-r I probatur]
patet rN• patet et etiam potest probari vre 13-14 easdem operationes] o. e. (eadem I) CPM
Rizro 14 ab eisdem] praem. et Pir 0 AG edd., om. z add. etiam M I et2 om. zrLNAYEH
14-15 ab eisdem om. DPl: 15 Eosdem] post habent l: praem. Et AG add. enim A 0 µu
15-p. 325, 1 ad - quantum1 om. A 0 t 16-18 Ignis - ignem =A 17 univoce] virtute At
F 3 AVERROES, De caelo III com. 56: • exitus ignis a lapide est ex capitulo alterationis et
transmutationis ... et non ex capitulo translationis ». 6 AVERROES, M etaph. XII com. 18:
u ignis generatur a motu sicut ab igne». 7 AVERROES, M eteor. I summa II c. 1 (ed. IUNTINA
V 404 1-406 I). 9 AVERROES, Metaph. XII com. 18: « Vespae enim videntur fieri ex corpo·
ribus equorum mortuorum, et apes ex corporibus vaccarum mortuarum, et ranee ex putrefac·
tione aquae, et musciliones ex vino corrupto ».
T 1 Cf. DuNs Scorns, Rep. I Ad. 2 n. 177.
DE PERS ONIS ET PRODUCTIONIBUS IN DEO 325
sursum sive quantum ad deorsum, sive quantum ad motum pro,

gressivum et eadem organa motus progressivi; ex unitate autem
motus concludit Aris tote 1es I De caelo et mundo unitatem natu,
rae, et Commentator ibidem commento 8: « motus unus non
s provenit nisi ex unitate naturae ». Habent etiam - haec et ilia -
membra eiusdem speciei, et « membra leonis non differunt a mem,
bris cervi nisi quia anima ab anima », I De anima. Et generaliter,
quaecumque media possunt concludere unitatem specificam, sive
sumpta ex actibus sive ex operationibus, concludunt propositum
10 de univocatione generatorum sic et sic.
Conclusioni etiam Aver r o is Philo sop h us contradicit VII 333

Metaphysicae, ubi vult quod sicut aliqua eadem fi.unt ab arte et a
casu, quando scilicet principium est in materia simile illi quod esset
principium motus factionis si idem fi.eret ab arte, ita vult quod
u quaedam naturalia fi.unt a natura et a casu, et quaedam non; et
ibidem Averroes - et incipit textus <<Ergo sicut in syllogismis» -
vult quod ilia possunt generari sine semine, et per consequens
A DCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOLQU(<IJPPpmy(3µu)
1 sive1 - deorsum om. AH 2 et] add. etiam CPMirn 3 De caelo et mundo] Caeli
et mundi v r s A YL add . et in rn* 4 ibidem] eiusdem D' eius ibidem D 2 add. quod D
6 membra1 - et om. D ' 7 quia] praem. ab v• add . illa AH add. etiam D I ab anima om. Mt I
I] in A 0 * II Cp I I De anima om . ZA 8 ' 8 unitatem specificam] not. alius liber: unitate spe-
cifica µ 9 sumptam DCPMI'LN A Gpmy(3 I actibus] accidentibus PMavzr A- 8 -rµu I sive] add.
sumptam p7t"'((3 add. sumpta µu / ex 2 om. CL / operationibus] operibus PRI'N*prry(3µu add . et D* /
concluduntur-r concludit A 0 prry(3 10 univocatione] comp . RVZI'DAYB unitate DL unione I'B
unitate et univocatione A Go / sic et sic] et sic A 02 sic M 2 om . DCM'SRI•rn add . in unitate spe-
cifica u 11 Conclusioni - contradicit = A Conclusioni (-nibus yt -nem I'B) etiam (autem A 0 )
Averrois magister suus contradicit (m .•. c.) c . m .•. VI' 8 L •. m. Z) PVzrB A YOL'\" Contradicit
etiam (autem A 8 G) conclusioni Averrois magister suus ABHG Contradicit etiam Philosophus, ma-
gister suus, Averroi p Contradicit etiam sibi magister suus rry(3µu Sic (Sed C) contradicit etiam
Averroes (-rot D 2) Philosophus (Pon. r••• 1 c a), magister suus DC Sic (S!cut I' Simllirer rn prcum. Item R
om. I2) contradicit (praem. etlam rLN add. etlam P) Philosophus (-pho MI'I'D*L2N* conclusion! I2 add. ma-
glster suus rna) Averroi (-roes MI'rnnzN• -rots 12 add. maglster suus Arlstoteles P) MSRII'-B 11-12 VII
Metaphysicae] praem. in fine CPMSRII'-Bp praem. in VI'B add. in fine VI' 8 12 Metaphysicae
om. rLNt I vult] add. Philosophus rNa I fiunt] sunt R fuerint AH I a om . CSVA 0 13 scilicet
om . DCMSRII'DA-Y /material natura rn add. sive arte DM2 PABHGO• /simile illi om. ABtHot I
esset] est CPMAG 14 idem] illud L 15 a casu, et om . Rt 16 Averroes] Avicenna L
add. commento 33 D I textus] add. eius vrBD I Ergo - syllogismis] not. alius textus: Quaere
quemadmodum in syllogismis µ / in syllogismis] in similibus S2-r dictum est rry(3µu 17 vult]
F 3 ArusToT., De caelo I t. 8 (A c. 2, 269a 2-7). 4 AVERROES, De caelo com . 8:

c motus enim unius non provenit nisi ab una natura». 7 AVERROES, De an. I com. 53.
I I ARISTOT ., Metaph. VII t. 29 (Z c. 9, 1034a 9-14); t. 31(p.1034a 30-1034b 7). 16 AVERROES,
Metaph . VII com . 31. 16 ARISTOT., M etaph. VII t . 31 (Z c. 9, 1034 a 30-31): c Ergo sicut
dictum est quod in syllogismis • (versio arabico-latina).
secundum ipsum aequivoce, in quorum materia potest induci vir-

tute caelesti aliqua virtus, similis virtuti seminis in propagatis.
334 Patet igitur oppositum conclusionis Averrois si generaliter
et universaliter intelligatur. .
335 Rationes etiam suae non concludunt. - Ad primam 1 respon- s [29]
deo: materia secundum Philosophum V Metaphysicae est «ex
qua fit res cum insit »; 'cum insit' additur ad differentiam oppositi,
ex quo transmutato et corrupto fit res, non autem inest rei factae. -
Si autem accipiat quod 'forma eiusdem rationis est materiae eius-
dem rationis' proprie loquendo de materia quae est pars rei in- lo
exsistens, concede; sed si accipiat materiam pro opposite, ex quo
corrupto generatur compositum, nego: ignis enim eiusdem speciei
generatur sive ex ligno corrupto sive ex aere corrupto. In propa-
gatis autem et putrefactis est materia eiusdem rationis prime modo,
sed non secundo modo. 15
2
336 Ad secundum dico quod non dicitur aliquid fi.eri raro vel ut
in pluribus quia ipsum in se contingat frequenter vel raro; fre-
quentius enim lapis cadens frangit caput quam luna eclipsetur.
Sed ista differentia debet intelligi per comparationem alicuius ad
suam causam: et dicitur ille effectus eveniens in maiori parte, qui 20
ADCPMSRivzreoLN A vsHGO:l;QU(cJ:>FPp-rny~µu)
praem. ubi rN2 A 0 add. ibi P"Y~µu I illa] ista D* AG add. ita :l: 17-p. 326, 1 et - ipsum] et per
consequens P om. DCMSRr•r 0 A-Y:l; edd.
2 seminis] generationis cJ:>P om. r 0 add . generantis D I in propagatis] propagantis rLN
3 igitur] add. multipliciter DCPMSRIVrA-Y edd., add. tripliciter (pon. multiplidtcr A 0 a) A 0 cI>
4 universaliter] multa AG! virtualiter u I intelligatur] intelligantur vreLN* intelligitur RA8 acci·
piatur :l: 5 suae om. :l: I primam] primum RVrp7tJ'~µ add . Commentatoris vreo 5-6 re·
spondeb] add. quad M 3 cl>p7tJ'~µu add. sic ABHG 6 materia post Metaphysicae :l: I Philoso·
phum] add. I (II prr) Physicorum et P"Y~µu I est] post materia DCPMSRizr-e ABHo,.. 8-12 fit-
corrupto om. A 8 ' 9 autem] ergo :Ep7tJ'~µu Averroes (post acdplat AG) PrN2 A Go,.. add. Aver·
roes vre 02 add. forte A 0 I accipit DCMSI*VZrp7tJ'~µu accipitur A 8 • 9-10 est - rationis
om. rN!y 10-11 inexsistens] et exsistens re exsistentis AE•G 11 conceditur vreo I sed]
quad R et C 12 compositum] oppositum S 2 p7tJ'~µu 13 generatur] est post enim (12) D
est (pose enlm, 12) sive generatur I2 om. R '(post corrupto2) I ligno corrupto] igne c. CPMSRizre2o
A 82 GO! lignis corruptis generatur sive ex igne corrupto D terra corrupta (c. om. T) edd . 15 sed]
autem post non :E om. ABG I mode om. ABHG:E 16 ut om. DCPMSRirLN*A 0 * 19 ista]
post differentia :E illa DAy haec rL I alicuius] alienus (I) re effectus D:E add . effectus ~µu
20 ille effectus] e . i. :E om. D I qui] eo (om. DrLN!) quad DCMSRrzr-e quia A 82 (in corr.)G
quae P"Y
F 6 AlusTOT., Metaph . V t. 2 (A c. 2, 1013a 24-25): « Causa vero dicitur uno quidem
mode ex quo fit aliquid inexsistente »; clarius in Physic. It . 82 (Ac. 9, 192a 31-32): «Diec autem
materiam primam subiectum unicuique ex quo fit aliquid, cum insit ».
T 1 Cf. supra n. 213. 2 Cf. supra n. 214; cf. DuNs ScoTus, Lectura I d . 2 n . 158. 219.
habet causam ordinatam ad suum eventum, quae ut in pluribus

producit effectum; raro dicitur evenire quod non habet causam
ordinatam ad suum eventum, sed tantum provenit ex aliqua causa
ordinata ad alium effectum, impedita tamen ab illo effectu ad quern
s ordinatur, et ex tali impeditione evenit istud raro. - Accipitur etiam
raro vel ut in pluribus prout disiungit inter opposita contradicto,
ria, non prout inter disparata disiungit a.
Cum ergo a r g u it quod genera bile hoc si generatur aequivoce 33 7
sive non ex semine: 'aut ergo ex necessitate', concede quod non;
10 'aut in maiori parte vel raro', concede quod in maiori parte, com,
parando ad causam determinatam, et etiam ut est disiunctio inter

contradictoria b, licet rarius eveniat quod hoc generetur non ex
• Sequitur textus interpolatus: Inter contradictoria, quia ut in pluribus et in

maiori parte, si sol approximetur tali materiae, generabitur mus quam non 1 ;
1s inter diversa, distincta, quantum ad diversas, e converso, quia rarius fit mus per
putrefactionem quam per generationem 2 •
b Sequitur textus interpolatus: comparando scilicet effectum aequivocum ad
causam aequivocam sub disiunctione ad contradictoria.

ADCPMSRivzreoLN A vEHGo:EQu(PPpmy[3µu)
1 ordinatam] determinatam P1tYf3µu J eventum] finem v• effectum C add. (cf. 3) sed tan·
tum provenit s· I quae] et (om. A 02 ) quae AEO per quam A 0 I ut] etiam AH om. AB 2 quod =
APZ:E quia Av qui A 0 quando rell. edd. J causam = A:E causam certam DAB causam suam u
certam causam rell. PT1tY[3µ 3 ordinatam] determinatam (add. et I~) P(post habet, 2)p1tY[3µu om.
DCMSRI'A-YT I eventum] effectum rLAH 4 illo] isto A aliquo Dalio cr0 5 et) om.
vrLN•:E add. tamen y[3µu I evenit =A provenit (-niunt D) rel!. edd., add. ( = rep.) ex aliqua ordi-
nata causa R• J istud] ista D illud CPMRIVZI' 80 A 5-6 Accipitur etiam raro) Acc. illud r. p•
Ai;c. autem r. AB•o om. D" 6 disiungit) distinguit DCMS 2 RIVZI' A·Y d. vel distinguit P
6-7 contradictoria) contradictorie :Ep1tY[3µ contradictio A 02 add. non prout disiungit inter oppo·
sita contradictorie ('j[ sign. Vacat :EQ1 ) :EQ 7 inter om. CMSR"IVI' 80 •LN! J disparata] despe·
rata vre AO• I disiungit) ante inter :E distinguit (Pon. dislungit A oa) DS 2Rzro•N 2A BGO disiungit vel
distinguit ante inter p 8 arguit] arguitur r 0 p1tY[3µu accipit vre I quod om. P1tYf3µu I hoc
si] hoc pr 02 (ant< generabile) quod c a si AG om. DC'MSR •1r 0 ' AEHO I aequivoce] univoce D
9 sive) vel A 0 p7t[3µu et y om. DCPMSRII' 0 AEHO-. I ergo] om. DC'MS*RI*I' 0 * generatur ca J
necessitate) add. vel non I' 82 add. vel ut in pluribus vel raro ex necessitate ('j[ sign. punctis µ) A ·Y
 edd. [vel1 ] aut P1tYf3µu om. A 0 ; vel2] add. ut A 0 <l>p=; rarum AE; ex necessitate) post quod AH
praem. non A 0 ] J quod non] quod vero dicit in ras. M 2 non A 0 ' om. A 02 10 vel- parte
om. D" J conceditur VI' 80 10-11 comparando - et etiam om. CMSRIA-v-. 10-12 com-
parando - contradictoria] om. D add. semper vel non semper A oa 11 disiunctio) distinctio
CPMSRIVZI' 80 A 0 • 12 quod hoc= A hoc (hk [3) q. rel!. edd. J generatur IAY 0 13-16 In·
ter - generationem = MI' 0 A 0 iy; 'j[ text . sign. Vacat r 02 13 Inter] Item y praem. Item ut
r 0 I contradictio y I et] add. cum r 0 15 inter] item r 0 I diversas) pon. disparata A OJ add.
materias y 17-18 comparando - contradictoria = VI' 80 (om. 02 )NaAHGO edd.; 'j[ text. sign.: [it•
F 8 AVERROES, Physic. VIII com . 46.

1 2 Cf. ib. n. 180.
T Cf. DUNS ScoTUs, Rep. I A d. 2 n . 181.
semine quam quod generetur ex semine, ut videlicet comparantur

ad invicem duo disparata.
338 Quod autem primo modo 1 eveniat ut in pluribus, probatur:
ita enim per se sol est causa ordinata ad generandum non ex semine
sicut est propagans causa ordinata ad generandum ex semine illud. s
Si inferat quod si secundo modo 2 raro evenit, 'ergo a casu', non
sequitur, - et ita arguit ulterius 3 de casualitate prout casualia di-
cuntur illa quae eveniunt tantum ex causa alterius effectus impedita;
et ideo, ut <licit, casualia sunt monstruosa et non perfecta in aliqua
specie 4 a.. 10
6
339 Cum arguitur tertio de motu et termino , respondeo quod [30)
ista propositio 'motuum differentium specie, sunt termini diffe-
rentes specie' non est immediata, sed pendet ex aliis duabus: prima
est, 'in· motibus differentibus specie, sunt formae fl.uentes, vel for-
mae secundum quas sunt fluxus, differentes specie'; secunda est, 1s
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: quae - proprie loquendo - casualia

non eveniunt ab aliqua causa ordinata ad productionem eorum, sed causa ordi-
nata ad productionem alterius impedita producit casuale.
ADCPMSRivzraoLN A YEHGOl;QU(FPp=y~µu)
teris a-bin text. et mg. v 2 ra 1 !stud est de textu r m adnot. Quaere istam materiam de generatione
aequivoca et comparatione effectus ad causas ipsum producentes melius et clarius in Reporta·
tione Parisiensi, dist. Secunda, 4 quaest . , §ultimo rNa 17 effectum aequivocum] ae . e. rN!
A0 18 sub disiunctione] sine distinctione AHG I ad om. A 0
1 quam - semine om. :E, I generatur AYO I videlicet] scilicet AH:E, 2 ad om. CPMSR
zrLNAYB• 0 pity~ I duo] praem. ut A 02 add. ut AB* 3 primo modo] primo V*A0 om. DCM
SR 4 per se om.:E I solest]e.s . (ante per se rNAHadd. estM1) DCPMSRrzr-BA-Yedd. I ge·
nerandum] agendum vra add. illud r·vzr I non ex] ex n. py•z non I 5 est] post propagans
Przr 0 :E om . DA.Boo I generandum] agendum C I ex semine illud = AAY i. (om. r 0 ) ex s. rel!.
edd. 6 Si inferat) Si (in ra.s. r 02 ) inferatur Prr 0 NA YH Si instatur hie (not. alius liber: Si inferat µ)
 edd . I quod si) et hoc C' si hoc C 2 quod hoc PMSRIT-B A 0 quod homo in ras . A 02 om. 12 I
eveniat DR eveniet ABG' veniet AH I casu] in corr. rL2N2 add. evenit :E 7 et] add . tamen
A 00 edd. I ulterius om. CMSRrLN I casualitate) in corr . D 2 causalitate MSR*Z 9 ut] non D
om . c I perfecte vra I aliqua] alia A.GO• 11-15 'IT Cum arguitur- differentes specie sign.
Vacat rai 11 Cum - respondeo) Ad tertium dico :E 12-13 differentes specie) s. d.
DSRIVr AYH 0 :E edd. 13 specie om. A.Eta I dependet DCPMSRIVZr AB 200 edd. I ex] ab V
ra I aliis) istis DI primal praem. quarum Dadd. autem 1r 0 14 est) add. quod D I in motibus
differentibus] motuum (add. primo AB•) differentium DCPMSRir 0 A-Y edd. I sunt formae fluen-
tes om. C' I formae fluentes) fluxus differentes specie (diff. spec. om. AB•) DClPMSRir 0 A-Y edd.
14-15 vel-fluxus om. A.Et Ivel - specie om. DR' AH 15 differentes) in corr . V 2 differunt
0
{praem. qui A ) CPMSRllA 200
edd. I secunda] alia AG praem. et CMSRI*r-a A 0 praem. sic A Y J
est] add. quod Dvra add. ista A 00 16-18 quae - casuale = codd . edd .; 'IT text. sign.: Vacat
Scotus (Vacat in text. Scotus In mg.) A 1 Vacat DaV2 (text. et mg.)z2 rB1 N1 ; lectiones variantes vide in append . B
T 1 Cf. supra p. 326, 20-327, 2. 2 Cf. supra p . 327, 2-5. 3 Averroes in eodem
commento ; cf. supra ad p. 327,8. 4 Cf. supra n.214. G Cf. supra n.215.
'forma fluens, vel forma secundum quam est fluxus, est eiusdem
rationis cum forma terminante' 1 • Ubi altera istarum duarum est
falsa, propositio assumpta est falsa. Ita est in proposito, quia forma
inducta per productionem non est eiusdem rationis cum forma
s quae est quasi-fluens vel secundum quam est quasi-fluxus a.
[31] Sed adhuc videtur remanere difficultas argumentorum Averrois. 340
Licet enim eadem natura possit communicari aequivoce et univoce,
non tamen ab aliquo eiusdem speciei, sed ab individuo unius spe-
to cancellatus: Quod autem sit falsa quando alte-

a Sequitur textus a Duns Sco_
10 rum illorum est falsum, patet, quia idem 'ubi' potest acquiri per motum circu-
larem et rectum, qui etiam motus sunt alterius speciei, et incomparabiles, secun-
dum Philosophum VII Physicorum 2; hoc autem est, quia forma quae est ter-
minus fluxus non habet distinctionem specificam, sicut illa quae est fluens vel
secundum quam est fluxus.
1s Qualitercumque sit d~ exemplo, forsan oportet ibi exponere Philosophum,
et tenere quod 'ubi', fluens secundum circulum vel lineam rectam, sit eiusdem
rationis in quantum 'ubi fluens' licet 'rectum' et 'circulare', quae accidunt lineae
sive magnitudini super quam, non sunt eiusdem rationis; et ideo quoad illa sunt
incomparabilia, non autem quoad 'ubi' et 'ubi fluens' per se: et ideo nee quoad
20 motus per se. Saltern illud ad quod exemplum hie adducitur verum est, quod
forma fluente exsistente alterius rationis a forma terminante non oportet ex di-
stinctione motuum concludere distinctionem terminorum.
In proposito autem productio est alterius rationis ab essentia terminante
ut termino formali accepto per earn, quia productio est relatio, essentia autem
2s est ad se; et ideo pluralitas productionum non concludit distinctionem forma-
lem termini ipsarum.
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGOl;QU(PPp-rny~µu)
1-2 fluens - formal om . rBI fluens est eiusdem rationis cum rBa I forma2 - cum om.
AB! 2 Ubi] praem. Et l; add. autem DCPMSRizrn A 02 I duarum om. R *l; 3-5 est fa!.
sa - quasi-fluxus om. D ! 3 quia] quod D~CMSRvr-B AEH 4 productionem] putrefac-
tionem DlCPMS*RI*zrn 2 LAB 2l; add. cuiusmodi est essentia sarn• edd., add. cuiusmodi est
essentia quae est ad (a AG) se rmAGO 5 quasi-fluens] fluens PSRII'DA-Y edd. fl.uxus CM I
vel - quasi-fl.uxus om.CI quam] quod ~µ I quasi-fluxus] fluxus DlPMSRizr-BA-Y edd., add.
(ante non, 4 AG) cuiusmodi est productio sarn•Na A GO edd. 6-p . 330, 5 'lf Sed adhuc - Re-
spondeo sign. Zin. anfractuosa µ 6-p. 332, 5 'lf Sed adhuc - in essendo sign . Vacat Dav1z 2
rB1 (om. B2) 6 argumentorum] argumenti AH praem. istorum (illorum DC) DCPMSRI*zr-B A 0
add. illorum AG I Averrois] Commentatoris l; om. DC!MSR !Itrn 8 unius] eiusdem PZ
rn•AT illius rB A-Y 9-26 Quod autem- ipsarum = codd. edd.; 'lf text. Quod autem (9) -
terminorum (22) sign.: Vacat Scotus (Vacat in text . Scotus in mg. ) A 1 Vacat in Duns Ra Vacat vaZ2
Extra I'LlNl Zin. anfractuosa µ; text. Quod autem (9) - ipsarum (26) sign.: punctis in fine textus, et
in mg. Scotus A 1 Vacat D 3I' 81 (I' 82 comprehrndlt sub Vacat solum textum Quod autem, 9 - termlnorum, 22);
Zectiones variantes vide in append. B
2
T 1 De differentia motus secundum speciem cf. AvERROl~s, Ph;tsic. Ill com. 4. ARI·
STOT., Ph;tsic. VII t. 21-24 (H c. 4, 248a 10-248b 6).
330 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1--4
ciei tantum univoce communicatur, aequivoce autem a causa supe-

riori; natura autem divina non communicatur ab aliqua causa supe-
riori, sed tantum ab aliquo in eadem natura; igitur videtur quod
natura illa non habeat communicationem nisi unius rationis.
341 Respondeo quod natura creata non potest communicari nisi s
communicatione unius rationis a supposito illius naturae; ratio
est, quia effectus non excedit causam. Effectus autem communicatus
a tali supposito est natura; ergo oportet quod principium commu-
nicandi sit natura, quia nihil perfectius natura est in tali supposito
communicante, nee aliquid aeque perfectum naturae. Natura autem 10
est principium communicativum unius rationis; ergo supposito
agenti virtute naturae competit communicatio tantum unius rationis.
342 Oppositum est in proposito, quia suppositum istius naturae
potest habere principia alterius rationis in producen40 quorum
utrumque sit aeque perfectum cum natura, et ideo utrumque pot- 1s
est esse principium communicandi naturam; et ita hie potest esse
duplex communicatio ab illis suppositis quae sunt huius naturae a.
343 I~ Si instetur quod duplex principium operandi in nobis, scili- [32]
cet intellectus et voluntas, est aeque perfectum ipsi naturae, quia
a I!
Adnotatio Duns Scoti: Haec responsio 1 valet ad respondendum primae 20
instantiae factae contra solutionem huius quaestionis 2 • ll
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGOl,;QU(<lJFPp-rny~µu)
2.3 natura - superiori om. R ' I'N!AB•y 4 habet CPMZ 5·6 Respondeo - rationis
om. AB! 5 communicare rr 0 • A 0 prry 8 supposito] add. illius naturae vrs I ergo oportet]
o. e. CPMZ praem. oportet R 2 9 natura 2 = A ipsa (tall AH) nature rel!. edd . I est] ante per·
fectius L post perf. DCPMZ 9-10 in tali supposito communicante ante nihil (9) L 10 na·
turae om. L 11-12 ergo - ratio nis om. CM'A8 'T 12 agenti virtute naturae om. AY I
virtute naturae] per naturam D I naturae competit] non (praem. tails principil quad est natura A 0 ')
competit (add. nls! A oa) A 0 I tantum] ante communicatio DA oa post rationis A Y om. PPzrn
AHOI 13 istius] illius DVI' 8 A-Y ipsius (pon. !st!us ca) CT 14 principium rr 0 16 hie]
post esse2 1: in corr. A 02 haec A 8 2T om . D 18-p. 331 , 2 et p. 331, 18-19: Ulterior (p. 331, 18)-
talis (p. 331, 19) et Si instetur ( 18) - respondeo (p. 331 , 2) = AZI' 0 A YGµu [ Si instetur (18) -
respondeo (p. 321, 2)] ante Ulterior (p. 331, 18) - talis (p. 331, 19) µu om. A G2] Ulterior (p . 331,
18) - talis (p. 331, 19) DCPMSRIAEHOl,;p-rny~ [ add. Si instetur (18) - respondeo (p. 331, 2)
RaA oa quoad 1: cf. etiam p. 331 ad 3] Si instetur (18) - respondeo (p . 331, 2) vr- 0 [praem.
Ulterior (p. 331, 18)- talis (p. 331, 19) I' 8 i]; 'If text. Ulterior (p. 331, 18)- talis (p. 331, 19)
sign.: Vacat A 1 Z2 !in. anfractuosa µ; text. Si instetur (18) - respondeo (p. 331, 2) sign.: Scotus
extra A 1 Extra Rava Vacat (non indudendo respo ndeo, p. 331, 2) I' 8202 !in. anfractuosa µ [cf. etiam
p. 329 ad 6-p. 330, 5 et p. 329 ad 6-p. 332, 5 quoad notas criticas] 18 Si instetur om. AG I quod]
quia A 0 I duplex] add. est R~rN I operandi om. AY I nobis] add. necessario r 0 18-19 scilicet
om. A 0 20-21 Haec responsio - quaestionis = A 1V 1I' 81 ; 'If text. sign. Scotus extra Al
20 primae om. V!
T 1 Cf. supra n. 241-242. 2 Cf. supra n. 304; p. 312, 14-15.
idem formae, secundum unam opinionem de potentiis animae,

- respondeo a: U licet in nobis sit duplex principium operativum,
voluntas et intellectus, et ambo sint perfecta principia operandi
et poss int habere operationes perfectas sibi adaequatas in ratione
s perfectionis operationis, non tamen habent operationes sibi adae-
quatas in esse, hoc est, licet per intellectum nostrum possimus
habere intellectionem ita perfectam sicut aliqua potest naturae
nostrae competere, non tamen ista intellectio erit ita perfectum ens
ut natura, quia intellectio adaequata intellectui ut potentiae vel
lo obiecto in ratione operationis, non est adaequata obiecto vel intel-
lectui in esse. Intellectus igitur et voluntas, scilicet in creatura,

licet sint principia producendi operationes adaequatas sibi in ra-
tione operationis, non tamen in esse, et per consequens multo
magis nee realiter adaequatas naturae cuius est intellectus et voluntas.
15 Ita potest argui de quibuscumque principiis productivis in crea-
turis quorum distinctio stat in eodem supposito alicuius naturae.
a Loco Si instetur (p. 330, 18) - respondeo (p. 331, 2) textus a Duns Scoto can-
cellatus: Ulterior ratio eius quad hie 1 supponitur, videlicet de duplici principio
communicandi naturam in divinis, non autem in creaturis, potest poni talis.
ADCPMSRIVZrBoLN A vsHGoi;Qu(PPPTitY~µu)
1 idem] eidem z eaedem AG add. est r 0 I formae] forte ARlV formale rL AO! formaliter
rN J secundum unam opinionem] in una opinione A 0 2 respondeo] aliter r 02 J licet] praem.
quia cap praem. nam :E om. C!: J operativum] add. et duplex operatic Dadd. scilicet :E 3 vo·
luntas] voluntatis D add . scilicet PVrB J voluntas et intellectus] i. et v. :E add. et quodlibet
aeque perfectum sicut natura, quia sunt idem ipsi naturae, scilicet animae, secundum unam opi·
nionem de potentiis animae :E I sint] sunt CMvr- 0 praem . in nobis rN I perfecta] post principia
vzrB perfecte vrB perfectionis CMS2 (in corr.)Rir 02 (in corr.) I principia operandi om. DCMS
Rir 0 A-Y edd. 4 possunt DCPMVzr- 0 A 0 J operationes perfectas] perfectiones R J perfectas
0
om. DCMSir :E J sibi adaequatas om. A 4-6 ratione - in om. D!:I;QU• 5 perfectionis]
perfectioris vr- 0 om. DlCMSRir 0 A-Y edd. I habent] habet vrL om. CM!:SRPr 0 I operatio-
nes] add. perfectas vrB 6 possumus DCP*MSRivzr-LABGO 8 nostrae] ante naturae (7)
prBo om. D!:rLN I ista] illa SI: ipsa T om. A y I erit] esset 1·r0 est vrBL I perfectum ens] perfecta
in entitate :E 9 ut1 ] nee D sicut vrB:E I potentiae vel] potentia AH 10 obiecto1 ] ut AG
om . A 0 •-. 11 scilicet om . RI2Vr- 0 AI: edd. J in creatura] post igitur A in creaturis D*I2
12 licet] si DCMSRvr- 0 A- 0 et si A 0 edd. I producendi] ad producendum rN I operationes]
rationes R J adaequatas sibi] s. a. rN AH:E 14 adaequata DJ naturae] nee Tadd. eius Ma AB
add. esse A 0 J est] sunt p'lt")'~µu om. A 8 * 15 lta] Item P J argui] add. idem P I productivis]
praedictis D productionis (pon. productivis ca) CMZABG 16 alicuius] eiusdem :E 18 Ulte·
rior] Alia ocr 02:E Ulterius AEGO ·1eius] est DS2 huius A Ga I quod] quia SR I hie supponi·
tur, videlicet] haec suppositio (proposltlo D) valet ADC!:SZ I supponitur] suppono l*Z I videli·
cet] scilicet :E I principio] natura A modo Ma 19 creaturis] divinis A I poni] esse DC
PMSRIZrB!D A BHG edd.
F 1 HENRrcus GANO., Quodl. III q. 14 in corp. (f. 67T).
T 1 id est in responsione, cf. supra n. 241-242.
344 In divinis autem principium operativum non tantum aequatur

naturae in ratione principii operativi, sed etiam in essendo; ope,
ratio etiam aequatur principio operative, et hoc in essendo, et per
consequens aequatur naturae. Similiter principium productivum
aequatur naturae in essendo a. s
345 Ad argumenta quae probant quod non sunt tantum in Deo [33]
duo principia productiva 1 • - Cum primo arguitur de natura et
intellectu quod sunt duo principia productiva distincta per Philo,
sophum II Physicorum, respondeo quod Philosophus parum
locutus est de voluntate ut distinguitur contra intellectum, sed 10
communiter in ratione principii activi coniunxit intellectum ad
voluntatem; et ideo in II Physicorum, ubi distinguit ista principia
activa, naturam scilicet et intellecturn, intellectus non debet intel,
ligi ibi ut distinguitur contra voluntatem sed ut concurrit cum vo,
luntate, constituendo idem principium respectu artifi.cialium. is
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: et ideo per ipsum potest commu-
nicari terminus formalis productionis adaequatus sibi et naturae in essendo.
ADCPMSRivzrsnLN A vsHGo:EQU(<J>PPp-rny[3µu)
1 autem] add. quia prry[3µu I principium] add. productivum et DC I aequatur] adaequatur
PVZI' 802A 0 adaequantur DC praem . naturaliter D praem . adaequatum naturae c• 2 naturae
om . vr-0 I in1 om. AM*SR· r 0 I principii] add . elicitivi (post operatlvl r 0 *) vrso I in2 om . AEG
2-3 essendo ; operatio etiam in ras. R 2 I operatio - in essendo om. DCM tS 3 aequatur]
adaequatur PVI' 802 A 0 :E est aequata in corr. R 2 aequato I' I principio - essendo om. R t I et hoc]
et AG om. r•zr 0 :E I essendo] add. et operando D 3-5 per - in essendo om . DtAY 4 ae-
quatur] post naturae ABO adaequatur D~CT 0 adaequantur C 2 om. vr- 0 I Similiter] add. ergo quia
[3µu 4-5 Similiter - naturae om. T 5 aequatur] adaequatur D~vrso om. AG I naturae om.
:E I in essendo] om. RPI' 0 t add. et per consequens naturae aequatur AG 6 tantum] ante sunt
PI*Z post Deo A 02 om. MI' 0 tA 0 ':E 7-8 Cum - productiva om . V I de natura et intellectu
quod] de i. et n. q. D quod nat. et intellectus :E 8 quod] quae CPR I distincta om . CM tz
A 0 I per] secundum VI' 80 :E 9 respondeo] dico rN•:E 9-10 parum - intellectum om.
ABt 11-12 ad voluntatem] et vol. ABG cum voluntate PVZI' 8 AY:E 12-14 et ideo - vo·
luntatem om. A Ot 12 in om. C:E I distinxit rLNA 0 1 13 naturam scilicet et intellectum]
sc. n. et i. :E naturam et int. rm intellectum et naturam R 2 in naturam et intell. prry[3µu om .
DCMSR'II' 0 LN' ABHO!T I intellectus] ante ut 1 (14) :E om. R 2prry[3µu 14 ibi] ante intelligi (13-14)
DA G:E om. MABH edd. I distinguitur contra voluntatem = A intellectus dist. contra vol. Z in·
tellectus (om. :E) distinguitur (1. d .J distlnctus AH) contra voluntatem, ut (ut om. ABtH*) patebit
statim AO! r e !!. edd . I concurrit] in ras. R 212 comp . AG convenit (Pon. concurrlt M a) MAE 2(in ms.)
15 constituendo] ad constituendum PR I idem] illud VI' 8 unum ZA:ET 16-17 et ideo -·in es-
sendo = codd . edd .; CJf text. sign . Vacat A 1 DaV1Z2 I' 81 (om. 82 ) 16 et ideo] ideo D *A Y non A ot
16-17 potest communicari] c . p. :E 17 terminus formalis] f. t. vre
F r 2 ARISTOT ., Physic . II t. 49 (B c. 5, 196& 17 -22 ): « Eorum autem quae fiunt alia quidem
propter hoc fiunt , alia quidem non . Horum autem alia quidem secundum propositum , alia vero
non ... Sunt autem propter hoc quaecumque ab intellectu utique aguntur et qu aecumque a natura •.
1
T Cf. supra n . 216-218; p. 312 1 17·16.
DE PERSONIS ET PRooucnoNIBus IN DEo 333
Hoc patebit respondendo ad instantiam Phi 1o sop hi de IX 346

Metaphysicae 1 , ad quam dico quod intellectus comparatur ad suam
naturam et ad suam propriam operationem, cuius est principium
elicitivum et productivum aliquo modo; et comparatur etiam ad
s operationes aliarum potentiarum, respectu quarum est potentia
directiva vel regulativa. Si prime modo accipitur, dico quod est
mere natura, et in eliciendo et in producendo; quemcumque enim
actum intelligendi producit cum obiecto praesente in memoria,
mere naturaliter producit, et quamcumque operationem operatur,
10 mere naturaliter operatur.
Voluntas autem respectu operationis propriae ut productiva 34 7
habet oppositum modum producendi, et hoc satis apparet per
Philosophum IX Metaphysicae 4, ubi tractat quomodo potentia
rationalis vel irrationalis reducitur ad actum; et arguit quod poten-
1s tia rationalis quae ex se est ad opposita, non potest ex se exire in
actum: tune enim simul exiret in opposita, quia simul est opposi-
torum; et ex hoc concludit quod praeter illam potentiam rationa-
ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGOl; QU(<lJ FP p-rny~µu)

1 adnot. Nata (om. VI) , qualiter secundum Philosophum intellectus est principium distinctum
(cs~ pr. d.] distinguitur rBi) contra naturam (add . no n contra vo luntatcm rBi) A 1V 1 rBa I Hoc patebit
respondendo] Hoc patebit. Respondeo AGO om. :E I instantiam] illud :E om. D* I de om. DC
PMZAY 2 ad quam] ad quartum D 2 om. :E-r 2-3 suam naturam et ad om. PVZI'BLN•AY
3 naturam] pon. materiam ca I et ad suam] et suam AG om. I' I propriam operationem] pri·
mam op. propr. s• p. rationem rN• add. respectu vrBD 4 et comparatur etiam = A vzrs
etiam comp . A 0 -r et comp . rel!. prty~µu 5 operationes] opera CMR2 operationem Z voluntates
AB• I aliarum] istarum D illarum C*MSRIVZI' I potential ratio A 0 6 modo om . DC•MS
rLN I accipitur] accipiatur CPMivzr attenditur D 8 intelligendi] producendi r 0 ' om . r 02:E
8-9 cum - producit om. D 8 obiecto] add . mere V I in] cum r 0 et C2(in ras.)prty~ praem. et
I* I in memoria om. vzrs A:E 9 operatur] operetur A:E-r om. D 11 ut productiva] ut pro-
ducta V et ut operativa et ut productiva post producendi (12) :E add. est PVZI' 8 A Y 12 pro·
ducendi] principiandi Pvzrso A Yl; I et hoc satis apparet om. rL! I satis] saltem vrB I apparet]
patet :E 13 4] comp. C, XV praem. cap. CPMRIVZI' 80 N2 A 03 :E om . DAHZ 0 • I potential po·
3
tentiae D A v scientiae D' 14 rationalis vel irrationalis] rationales (PTaem. rationales vcl lrrationales
D 3) D 14-15 vel - rationalis om. A 0 • 14 vel] et M 2 l2VI' 8 AYEHGOil; edd. I reducuntur
D:E edd. 15 rationalis] naturalis p I ex se2 om. DVI'N*(po" cxlrc) 16 simul1] ex se rN
16-17 oppositorum] oppositarum Zadd. ergo concludit A• 17 et om. CMSRII' 0 17-p. 334,
1 potentiam - aliam om. s• I rationalem - potentiam] in ras. R 2 om. I' irrationalem oportet
aliam potentiam P
F 13 ARISTOT., Metaph. IX t. 10 (0 c. 5, 1048a 8-10): « illae autem [potentiae cum ratione]

contrariorum. Q.uare simul facient contraria, scilicet si agerent approximata passivo sine ali·
quo determinante: hoc autem impossibile ». 17 Ibidem (p. 1048a 10-11): « Necesse ergo
alterum aliquid esse , quad proprium est. Dico autem hoc appetitum aut prohaeresim ».
T 1 Cf. supra n. 217; cf. infra n. 350-351.
•
lem oportet ponere aliam potentiam rationalem, determinativam,

per quam determinetur, et illa determinata potest exire in actum.
348 Ex hoc sequitur quod intellectus si est oppositorum quod sic
est oppositorum, scilicet per modum naturae, quod quantum est
de se necessario est oppositorum; nee potest se determinare ad al- s
terum illorum, sed requiritur alterum determinans, quod libere
potest exire in alterum oppositorum: hoc autem est appetitus,
secundum eundem, vel prohaeresis.
349 Exemplum. Sol habet virtutem producendi opposita, scilicet li-
quefactionem et constrictionem. Si essent duo approximata quorum 10
alterum esset liquefactibile et alterum coagulabile, de necessitate
naturae sol haberet elicere istos duos actus in illis; et si idem
esset approximatum quod esset natum recipere ista opposita simul,
de necessitate naturae simul produceret opposita, vel neutrum.
350 Est ergo potentia solis mere naturalis licet oppositorum, quia 1s
est illorum mere ex se, ita quod non potest determinare se ad alte-
rum tantum. Talis potentia est intellectus ut intellectus praecise,
respectu oppositorum intellectorum; et non est ibi aliqua determi-
natio ad alterum illorum, et non reliquum, nisi quatenus voluntas
concurrit. 20
ADCPMSRrvzrBoLN A vEHGoI: QU(<J>PP p-rny~µu)

1 determinativam] determinatam (Pon . determtnativam caMa) CMrLN• ABGO• declarativam in
ras. ante oportet R 2 2 quam] add. ilia I: I determinetur] determinatur DP*AEHG I et] etiam
rLN I ilia] post determinata R praem. ita rr 0 I determinata] determinate I: 3.4 quod2 - oppo·
sitorum] quod hoc est I: om. DV A ot 3 quod2 om. r- 0 A 0 lp7t)'~µu 4 scilicet om. PZAYOtI;
edd. I modum naturae] in ras. R 2 add. ita C 2I: 5 se determinare] d. se rL se determinari V 1
praem. de vrB 6 illorum - alterum om. Dt I alterum] aliud I: . 7 autem = ADI: I ap·
petitus] add. rationalis orNaAHao 8 secundu171 - prohaeresis om. A 0 t I eundem] eum I:
9 Sol] praem. Si PVzr- 0 A YI; I opposita] omnia R 10 et] vel A voa I constrictionem = A
congelationem (pan. coagulationem R aru) PRIVZrBDtLN A YB 2HG0 2I: congregationem (pan . constrictionem
M a) CMSr 02 AB 10 '-r coagulationem Dp7tj'~µu I Si] praem. Et AEH'G praem . Uncle edd., add. enim
AHa I duo= A duo passiva DPir 0 A 0 duo passa rel!. edd. 11 alterum 2 ] illud I: I coagulabile]
in COTT. r 02 in ras. AE coagibile o•rL coagabile s conagulabile in corr. rN 2 congelabile vrB
2
11-12 de necessitate naturae sol = A sol (sive pt) de nee . nat. (nat. om. rL) rel!. edd. 12·14 ha·
beret - naturae om. I;QUt 12 istos = ADI:U!-r illos (Post duos AEG) rel!. (om. M 2 I:Q) p~µu I
in illis] insimul DAEG 13 quod = A quod (quia A 0 *) simul I;U! rel!. (om. I;Q) edd . I esset
natum] n . e . (esse M *) DCPMSIZr 0 AI;U! edd. I ista] ilia SA y ita AG add. duo vrB I
simul = A sol I;U! rel!. (om . I;Q) edd. 15 solis] solum vrL A 0 om. Mt I licet om. DCABtG
0
16 determinare se] se (om. A *) det. AY I: 0 16-17 alterum] add. illorum R 17potentia est]
e . p. PMZ I intellectus2 ] intelligitur Dadd . est p7tj'~µu 18 oppositorum] in ras. rN 2 post intel-
lectorum RI:u2 obiectorum (not. vel: oppositorum pa) PVr 8 AH om. I:U' I aliqua om. CPMizro
19 reliquum] praem. ad DCPMR2Ivzr-LAH2 Go
F 8 ArusToT., Metaph . IX t. 10 (0 c. 5, 1048a 10-11).

..
Phi 1o sop h us autem communiter loquitur de intellectu secun, 351

dum quod cum voluntate constituit unum principium respectu
artifi.cialium et non ut est naturaliter elicitivus suae operationis; et
ideo quod aliquando contra naturam distinguit intellectum et ali,
s quando artem et aliquando propositum, idem est intellectus per
omnia.
Cum ultimo dicitur de voluntate quod est principium respectu 352
creaturarum 1 , dico quod prius naturaliter voluntas Dei est prin,
cipium productivum alicuius producti sibi adaequati quam sit
lo productivum non adaequati; adaequatum infi.nito est infinitum, et
ita creatura est secundarium volitum, et productum a voluntate
Dei secundario.
v. - AD SECUNDAM QUAESTIONEMJ
L
[341 Ad secundam quaestionem, cum quaeritur de trinitate perso, 353

15 narum in divinis 2 , respondeo quod tantum sunt tres personae in
essentia divina.
Quod probatur sic: tantum sunt duae productae, et tantum
est una improducta; igitur tantum tres sunt.
ADCPMSRIVzrsoLN A YEHGo:EQU(q)FPp-rny~µu)
1 Philosophus - loquitur] Similiter (Aliter rs praem. Philosophus - loquitur rs') autem quan·
doque loquitur Philosophus vrs I communiter loquitur] aliter (communiter P' ) loq. quandoque
(q. om. P2 ) PZAY aliter quandoque loq. rLN• loq. (praem. aliter :EU') quandoque :E loquitur A-Y
1-2 secundum quod] prout R 2 constituit] consistit PZ r ... J AG! 2-3 principium respectu
artificialium] adnot. De principio artifi.cialium Henricus in Summa, articulo 60, quaest . 1, in
solutione sexti argumenti A 1V 1 rs• 4 ideo] ratio V hie :E add. est (post quod AB*) PM'R212VZ
r- 0 A:E edd . I et om. vrsAYG:E edd. 5 artem] praem. contra AHlGOP I et om. DSRIVrA:E
edd. I propositum] proponitur ( ?) rL2 praem. contra rN2 A HaGOp I est intellectus] intelligens (Post
omnla, 6 AH praem. est roLN*) pyzr A-G:E edd. intellectus M tamen intellectus, intellectus AG
pon. intelligens C' 7-8 Cum ultimo - creaturarum] Ad ultimum de voluntate :E 7 quod]
quae AG 8 quod] add. per p7t~µu I Dei om. I2ZA:E-. 9 productivum alicuius om. :EQU! I
sit] sic A 9-10 sit productivum] om. :E add . sibi (rep. pose non, 10 r 0 *) vr 10 adaequatum]
add. autem :E 11 volitum] praem. obiectum rN 2 AH>GO add. obiectum rN' I et productum]
et productivum Z producitur AG I a om. :E 12 secundario] ante productum (11) DPVzrs
AYEaG:E a sefundario AY om . CMSRir-sAB'H 0 edd. 14 cum quaeritur om. :EI trinitate] plu·
ralitate D 15 tantum] post sunt vr- 0 AH post personae :E 17 sic om. rLN• 17-p.336,
5 'JI tantum sunt - hoc sic sign. !in. anfractuosa µ 17 sunt] ante tantum 1 Rir 0 ante produc·
tae P:Eu om. M I duae] add. personae CPMR 2IZr 0 I productae om. AB•H 17-p. 336, 3 et
tantum - productae om. rs 17-18 tantum est una] t. u. e. R una tantum CPMrzrn tantum
una :E 18 improducta] non producta DCPMRizrn ABH:EQ 2 producta :EQ'U* I tres sunt = AR
sunt (anu tantum rL) tres rLNAEH tres s. personae prry~µu s. tres personae CZ tres s. ibi personae
rr 0 s. ibi tres personae PM tres rel!. (om. rs)-.
T 1 Cf. supra n. 218. 2

•
Cf. supra n. 197. •
•
LA. - DE PERSONIS PRODUCTIS IN DIVINISJ
354 Circa propositionem primam primo probo quod sunt duae

productae 1 , secundo quod non plures 2 •
355 Ad probandum quod sint duae productae, primo probo quod
est una persona producta, et hoc sic: intellectus ut est perfecta me- s
moria, hoc est 'habens obiectum actu intelligibile sibi praesens' 3 ,
per aliquem actum sui est productivus termini adaequati, scilicet
infiniti, ex praecedenti quaestione 4 ; nihil autem se ipsum pro-
ducit, I De Trinitate cap. 1; ergo quod producitur actu intellectus,
aliquo modo distinguitur a producente. Essentialiter non distingui- 10
tur, quia essentia divina, et quaecumque essentialis perfectio intrin-
seca sibi, est indistinguibilis, ex quaestione de unitate Dei 5 , igitur
distinguitur personaliter productum a producente; igitur est aliqua
persona producta actu intellectus.
356 Consimiliter arguitur de producto actu voluntatis 6 a. 1s
• Sequitur textus interpolatus: Sed dices, una et eadem persona potest pro-
duci utraque productione. Contra 7.
ADCPMSRivzrBoLN A vsHoo:E Qu ( PPP~~µu)
2 Circa] Unam D om. AVZA YI; j propositionem primam] prim. prop. AY:E-rµu primum
propositum A 0 propositum p probationem primam rL primam 1t'(~ I primo] post probo CAH et
primo post probo :E om . VZA Y 2-5 'lf quod - hoc sic sign. Vacat V 2 (<ext. et mg.)Z2 2 quod]
quia V praem. quia ZA Y I sunt] sint CPMSRizro AY 0 p1t'(~µu praem. tantum T add. tantum DP
MSRI*ZrN•p 3 productae] praem. personae CPMIZr 0 om. AH add. et DPA 0 3-4 se·
cundo - productae om. A 0 4 Ad probandum - primo] Quantum ad primum :E j sint]
sunt crvr edd., praem. tantum D add. tantum M•vrBp-r I duae] om. M* add. personae edd . I
quod 2] add. ibi :E 5 una] aliqua p1t'(~µu j producta] in corr. C 2 add. actu intellectus (-ctivo
rNlA 00 ) vrBN•A 00 edd. 6 hoc est] id est DCPMSRizr 0 L:E om. rN add. est CPM*Z add. ut
est A 0 j habens - intelligibile] obiectum habens actum intelligibilem AG 7 adaequati] add.
termini PZ 9 I De Trinitate] I Trinitatis DVrB praem. Augustinus :E 0 I cap. om. DSRrLN
A:E 10-11 Essentialiter non distinguitur] Non (praem . Essentla autem P add. autem :E) dist. ess. P
!2VrBA:E Essentia (add. autem Z) non dist. DC*M*SRI'zr-B 11 essentialis perfectio] p. e. A:E
11-12 intrinseca sibi] sibi (in corr. D•) int. DAYG:E 12 indistinguibilis] distinguibilis P'AE*
etiam distinguibilis D* indefinibilis (Pon. indistinguibilis A 0 •) A 0 13 personaliter] persona vel AH
essentialiter y+ j productum a producente] producens a producto DAH productum a producto
r 0 producens a producente AA-H productivum a producente R * add. essentia non distingui·
tur, quia essentia divina, et quaecumque essentialis etc., et ideo distinguitur personaliter pro-
ductivum a producente (cf. 10-13) R(viderur om. R 2 ) 16-17 Sed - Contra =A
F 9 AuousT., De Trin. I c. 1 n. 1 (PL 42, 820): « nulla enim omnino res est, quae se
ipsam gignat ut sit».
4
T 1 Cf. infra n. 355-357. 2 Cf. infra n. 358. 3 Cf. supra n. 221. Cf. supra
• n. 302; p. 307, 16-308, 13. Cf. etiam n. 222.
Cf. etiam n. 222. 226.
5 Cf. supra n. 89-104.
7 Cf. DuNs Scorns, Rep. IA d. 2 n. 203.
6 Cf. supra p. 308, 13,
Quod autem persona producta actu isto et illo sit alia et alia, 357
probatio, quia non potest eadem persona produci duabus pro-
ductionibus sufficientibus et totalibus; haec autem productio alia
est ab illa, ex quaestione praecedenti 1 ; ergo hac et illa non prod u-
s citur eadem persona, sed duae. Probatio maioris: si idem produ-
ceretur duabus productionibus totalibus, utraque acciperet esse
sufficienter; sed si sufficienter accipit esse a producente hac pro-
ductione, haberet perfecte esse suum nulla alia productione po-
sita a; igitur non potest accipere esse per aliam productionem,
10 quia tune non esset sine illa.
Ulterius, quod non possint esse plures personae productae 358

quam istae duae probo sic: non possunt esse nisi duae productio-
nes intra. Quod aliqualiter suadebatur in quaestione praecedente 2 ,
sed differebatur usque ad distinctionem 7 finaliter declarandum 3 ,
1s hoc ergo nunc sit certum, quod tantum duae sunt productiones
intra. Nulla autem istarum potest terminari nisi ad unam perso-
nam, quia persona producta est terminus adaequatus illi pro-
ductioni; igitur etc.
• Sequitur textus interpolatus: immo omni alia circumscripta 4.

ADCPMSRivzrBoLN A vsHao:EQU((!>FPTp-rny~µu)
! autem om. AI'B I illo] alio AB*H praem. actu vrB add. id est actu intellectus et actu VO•
luntatis A oa 2 probo SRA YH:E I quia] sic :E I eadem persona] ante non :E praem. esse AG
om . r 0 ~ 3.4 alia est] e. a VAYG:E 4 illa1 ] ista AY alia rB I quaestione praecedenti] p. q.
AYG:E I hac] haec A 0 ! add. productione RA 0 a 5 Probatio maioris) Probo maiorem vrB add.
quia AG 8 haberet] habet AYG:E praem. sed suflicienter AG I perfecte esse suum] s. e. p. CP
MRIZr 0 p . s. e. vrB:E e. p. s. AB I alia om. AE•H 11 Ulterius] Aliud videlicet PT Secundo
probo :E I possint = AAYGO possunt rel!. edd. 11-12 plures - esse om. :EU I plures - probo]
nisi tantum duae personae productae :EQ 13 suadetur z persuadebatur vr- 0 A GO 14-16 'If
sed - intra sign.: Vacat V 2 (text. et mg.)Z2 I'B 2 lin. anfractuosa µ 14 sed] et :E 15 hoc] hie
rvrB 0 -r I nunc sit certum] s. c. n. v n. c. est (sit M 2) CPMIZr 0 sit certum pro nunc :E I tantum
om. DCMSRvr-D:EQU! I duae sunt productiones] d. p. s. (slnt rr 0 om. AB!) rr 0 AB s. duae (trcs
A 0 *) p . A-B:E p. s. d. DI sunt] sint PMSRII' 0 L 16 potest terminari] t . p. :E 16-17 per·
sonam] ante unam (16) R praem. aliquam R praem. divinam Ma om. AB!H-. add. productam vr- 0
18 etc. om. :E 19 immo omni alia circumscripta = A
T 1 Cf. supra n. 303. 2 Cf. ibidem . 3 Cf. supra n. 309. ' Cf. DuNs Scoros,
Rep. I A d. 2 n. 203.
Duns Scotus, Ordinado 22

338 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1.-4
LB. - DE PERSONA UNICA IMPRODUCTA IN DIVINISJ
359 Nunc restat probare quod una sit non producta a. [351
Ubi dicit u nus doctor quod illud ostenditur sicut ostenditur
unitas Dei. - Hoc etiam patet per Hi 1a r i um , De synod is, ubi vult
quod qui dicit duos innascibiles, confitetur duos deos b 1 • s
360 1!Item 2 Henricus 55, 2 ubi arguit ad oppositum: ccinnasci,
bilitates essent eiusdem rationis, et ita plures proprietates eiusdem
rationis in eadem natura singulari, scilicet deitate, quod est impos,
sibile, sive fuerint absolutae sive relativae; patet in creaturis >>.
361 Item a r g u it ibi: « persona improducta est primum principium; 10
ergo plura prima principia ».
362 Item in solutione: «Richard us V Trinitatis 4: 'persona non
ab alia est potens per essentiam; quare habet in se omne posse'».
363 Ad primum 3 : negationes eiusdem rationis sunt tot in isto quot
a Loco una sit non producta (2) textus interpolatus: illa persona non pro, ts
ducta sit tantum unica 4.
b Sequitur textus interpolatus: In littera vide auctoritatem 5 •
ADCPMSRivzrsoLN A YEHaoL Qu( PPXp=yf'µu)

2 et 15-16: una sit non producta (2) = DCPMSRIVZI' AL edd. illa (15) - unica (16) A
2 una] add. tantum p'lt"([3µu I una sit non] u . n. s. RAE s. u. n. L I non producta] improducta AG
3 unus doctor] adnot.: Henricus, 6 Quodlibet, quaest. 1 A 1 similiter DiV1ZiI' 8 1y[3µu et iste est
Thomas Xi I illud] hoc vrs I sicut ostenditur om. P ' 4 Hoc] praem. Et Dvr- 0 A 0 I pa.
tet] probat DCMSRA GLp'lt"([3µu probatur PIZI' 0 AY I Hilarium] add. cap. p'lt"( add. cap. 5 [3µ.u I
synodo RA 0 p'lt"([3 I ubi] qui AVI' 80 om. MSR? I vult] dicit AP om. MSR' 5 dicit] ponit A I
deos] add. ergo RAEHL add. etc. CPMrzr 0 add. ergo etc. Dsvr- 0 A YGOT 6-p. 339, 7 Item -
quare non = Arvr-0 A YOiµu; 'lf text. sign.: punctis A 1 Extra l2(rexi. et mg.)V 1I' 81 LlNl Additio A 0 iu
!in. anfractuosa µ 6 Henricus om. IA Y I 55] praem. dist. 12 µ praem. Quodlibet u om. A add.
quaest . µu 7 ita om. µu 8 rationis] add. et A o1 9 fuerit AA Y I sive relativae] per se A Y
10 arguit ibi om. µu 11 ergo] add. non µu I prima principia] princ. pr. rs 12 Item om. I I
solutione] praem. generatione v add . facit I add. facit argumentum µu I Richardus om. rrs I
4] praem. cap. µu I persona] prima µu 13 quare] quia AIµu I omne] in ras. rN 2 Omnia A 0 !
communia I'L 14 in isto om. A Y 17 In littera vide auctoritatem = A; 'If text. sign.
punctis A 1
F 3 HENRrcus GAND., Summa a. 54 q . 2 in corp. (II f. 78K). 4 HILARIUS PrcTAV ., De
synodis n . 26 (PL 10, 512): «Si quis innascibilem et sine initio dicat Filium, tamquam duo sine
principio et duo innascibilia et duo innata dicens , duos faciat deos: anathema sit». 6 HEN·
Rrcus GAND., Summa a. 54 q. 2 arg. 1 in opp. (II f. 78 I) . ro lb. arg. 2 in opp. (f. 78 I).
12 lb. in corp. (f. 78K); RzcHARDUS AS. VrcTORE, De Trin. V c. 4 (PL 196, 951): « persona igi·
tur cui est idem esse quod posse, si ex semetipsa est ei suum esse, ex semetipsa est ei et suum
posse . Sed suum posse est omne posse, ergo ex ipsa est omne posse»,
T 1 Cf. HENRICUS GAND., Summa a. 54 q. 2 in corp. (II f. 78K). 2 Pro n . 360-365
cf. DuNs ScoTus, Ordinatio prol. n. 145 (I 99, 9-10). 3 Cf. supra n . 360. 4 Cf. DuNs
ScoTus, Rep. I A d. 2 n. 205. 6 Cf. ibidem .

DE PERSONIS ET PRooucnoNrnus IN DEo 339
sunt possibilia alia eiusdem rationis; innascibilitas negatio. Ali,

1
ter: relationes plures in eodem; III liber distinctio 8 •
Ad secundum 2 : nunc tres personae sunt unum principium 364
omnium aliorum.
s Ad tertium 3 : omne posse respectu cuiuscumque possibilis. 365
Nee potest ratio "' colorari sicut coloratur illa de omnipotentia
quaestione de unitate Dei 5 ; patet quare non. U
Praeterea a r g u it sic: plura supposita absoluta non possunt 366
esse in hac natura, quia natura non est in pluribus suppositis abso,
10 lutis sine divisione naturae; erunt igitur plura supposita relativa.
Aut igitur relatione mutua inter se, aut ad alia. Sed si plura essent
supposita non producta, non distinguerentur relatione ad alia
supposita, quia non. relatione ad supposita producentia, quia nulla
sunt, ex hypothesi; nee ad producta, quia ad ilia haberent relatio,
1s nem eandem, sicut modo Pater et Filius habent eandem relationem
spirationis activae ad Spiritum Sanctum. Ergo relationibus inter
se distinguerentur, et hoc relationibus originis, quod est propo,
situm.
Istae probationes non videntur sufficientes. Prima 6 non, quia 367
20 unitas Dei probatur ex hoc quod divina infmitas non dividitur in
plures essentias: non autem ita manifestum est quod ratio 'inge,
ADCPMSRivzrsoLN A YEHoo:EQu(FPp-rny~µu)
1 possibilia] relativa vel possibilia vrs plura rLN;:AO! not. alias: positiva u add. est A· I
alia] aliqua rN2 om. Iµu I rationis om. µu I innascibilitas] add. autem vrs I negatio] necessario
v•rs praem. est V 2 A 0 lµu 1-2 Aliter om. V 2 2 relationes] in ras. I2 relationum V 2 I plu·
rium V 2 I Ill] post distinctio V post liber rs j liber] vel A 0 ! I 8] 3 µu 3 nunc om. A 0 ! I nunc
tres personae] p. t. n. I I unum] add. primum rm 5 posse] possibile AIµu 6 ratio]
praem. ista µu add. ista vrs I ilia] praem. in rLN•A O! I de om. rN• 7 non] add. etc . A 0 1µu
8 plural praem. si A add. si plura rs 9 natura2 ] praem. haec A 02 om. AH add. absoluta CP
MI*r 0 9-10 non est - plura om. M' 11 igitur] erunt A 0 om . vrsAYG I ad] aliqua o+
om. R •rLN• AE;:H add. supposita rN 2 12 relatione] relate (?) vrs A 0 relative AH-rny~µu re·
lativa p 13 relatione] relate A 0 relative AH negatione AY om. :E I ad] add. alia Pp7t)'~µu I
producentia] productibilia CA G productiva (pon. -centia r 02 ) M *Rir 0 improducentia z praem. ad
C I nulla] non A 0 ilia non :E 14 ad2 om. CMR*Z I ilia] ista D illam P istam p 15 sicut -
relationem om. r 0 • 17 hoc] ita :E I relationibus = A relate A 01 relatione A 02 rell. (om. A Y)
edd . 19 Istae] Item rL;: praem. Contra p7t)'~µu I videntur] add. esse Rir 0 A 02 20 unitas
Dei] Dei u. CPMZ unitas divina I*r 0 praem. prima AG 20.21 in plures essentias om. rLN;:
A E;:HO;: 21 est] ante autem DA- 0 :E ante manifestum r 0 A 0
F 8 l-IENRicus GAND ., Quodl. VI q. 1 in corp. (f. 215S-216V) .
T 1 Cf. DuNs ScOTUS, Ordinatio III d. 8 q. un. 2 Cf. supra n. 361. 8 Cf. supra
n. 362. 4 Cf. ibidem. 5 Cf. supra n. 180. 6 Cf. supra n. 359.
niti', vel 'innascibilis', non sit in pluribus suppositis, - tum quia

ratio 'innascibilis' non <licit aliquam perfectionem simpliciter, ex
qua perfectione simpliciter poss et concludi unitas innascibilis sicut
ex perfectione infinita concluditur unitas divinae essentiae; tum
quia indivisibilitas non concludit incommunicabilitatem. - Simi-
liter, auctoritas Hilarii quam adducit 1 <licit quod ita est, non
tamen probat ita esse.
368 Et cum accipit in ratione sua quod plures personae absolutae [36]
non possunt esse in eadem natura 2 , qualiter est hoc notius con-
clusione? qui enim poneret plures personas ingenitas, non diceret 10
eas formaliter constitui aliquibus relationibus: ergo contra eum

accipere quod non possunt esse plures personae absolutae, videtur
esse accipere immanifestius concludendo.
369 Cum ultra <licit quod non distinguuntur relationibus inter se,
quia hoc non esset nisi per relationes originis 3 , consequentiam 1s
hanc oporteret probare a.
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Concesso enim quod non sit di-
stinctio nisi per relationes originis, cito haberet propositum.

ADCPMSRivzraoLNAYBHGoLQu(FPp·my~µu)
1-2 sit - non om. Rt! 1 tum] tamen P * om. SABrno 3 posset = ACPMZ possit (ante
simpliciter L) rell. edd . I innascibilis] divinae naturae rLNt! 4 ex - essentiae] unitas naturae
divinae concluditur ex perfectione infinita D I concluditur] ostenditur C I essentiae] naturae VZ
r- 0 AL't' I tum] om. AG add. etiam L 4.5 tum - incommunicabilitatem om. SRt!ABt!HOt!prry
~µu 5 incommunicabilitatem] (sequiiur spaiium vacuum dimidiae part is Lineae; deinde) add. Parisi us: unitas
de Deo ostensa est in (!) indivisibilitatis sive simplicitatis (spa1ium vacuum unius centimetri) unitas autem
personae est unitas solum (s. om. 0 1 ) solitudinis, cum unitate indivisibilitati~ sive simplicitatis stat
communicabilitas et sic ad unitatem personae innascibilis oportet probare unitatem solitudinis et
incommunicabilitatis (add. etc. 0 2 ) D (cf. Rep. I A d. 2 n. 208) 5-6 Similiter] praem. Et P om.
OZA YBHGOt!'t' 6 Hilarii] post adducit r· zro om. PM t!SR add. autem D I quod] quia L
8 Et cum] Et tamen DMvraL ABHG Quod etiam L I quod] quia ABHO praem. scilicet L
9 qualiter] praem. hoc oportet probare D add. enim D 9-10 conclusio ne] add. non video
rm 11 relationibus] add. de hoc dist. 26 D adnot. dist. 26 probabiliter reputari potest r ... J
r 0i 11-13 ergo - concludendo om. D 11 contra eum] post accipere (12) L contrarium AG
not. aliter: contrarium Si add. oportet C *M*I*Z add. debet rLN• 12 absolutae] add. in divi·
nis vre 13 esse] eum CM'I'Z cums enim rLN om. M 2R 212Vr 8 A 0 L edd. I immanifestius =
vr- 0 non (ante videtur, 12 L ante acctpere rel!.) manifestius (·stam R l) C 2PM2R 2l2Zr 0 AL edd. immani-
festius vel non manifestius A manifesta C'M'SR'I' I concludendo] conclude AG conclusione
Ci(?)M2(in ras.)l2(in ra.s.)Vr 802 (in corr.)LN edd. condicio (-cionem in ras. R 2) personae C'R add. perso·
nae S 14 distinguuntur] distinguitur (pon. distinguuntur M i) CMSIVzr-NAYBG add. realiter P
15 per relationes] remotionibus D' relationibus 0 2 I originis] in corr. A 02 originum CMSR't'
15-16 consequentiam h anc] h. c. vraAL om. D' hoc oa 16 oporteret = A oportet Qi re!l.
edd . I probare om. Q t! 17-18 Concesso - propositum = codd. edd.; 'If text. sign.: Vacat Sco-
tus (Vacat in text . Scotus in mg.) A 1 Vacat QiV2 {iext. et mg.)Z2 litteris a-b ra 2 !in. anfractuosa µ I Con-
2 3
T 1 Cf. supra 359. Cf. supra n. 366. Cf. ibidem; cf. etiam n. 253. 248.
Aliter ergo persuadeo conclusionem intentam sic: quidquid 3 70

potest esse in pluribus suppositis et non determinatur ad certum
numerum per aliud a se, quantum est de se potest esse in infinitis;
et si est necesse esse, est in infinitis, quia quidquid potest ibi esse,
s est. Sed ingenitum si potest esse in pluribus suppositis, non deter,
minatur ab alio in quot suppositis sit, quia. determinari ab alio ad
esse in supposito vel suppositis est contra rationem ingeniti; ergo
de ratione sua potest esse in infinitis: et si potest esse, est, quia
omne ingenitum est ex se necesse esse. Consequens est impossi,
10 bile, ergo illud ex quo sequitur 8 •
LY!. - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIA SECUNDAE QUAESTIONISJ
(371 Ad argumenta. - Cum arguitur 'aeque nobiles sunt, ergo tot' 1 , 371
figura dictionis est, commutando 'quid' vel 'quale' in 'quot' 2 • Et
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Secundo sic: numquam pluralitas

15 ponenda est sine necessitate 3 ; nulla necessitate, nee ad se nee ad extra, contingit
plures esse innascibiles; ergo est tantum unus. - Tertio, quia essentia una actu
exsistens non videtur ex se immediatissime habere plures modos essendi. Oppo-
situm sequeretur, si plura essent supposita ingenita. Non autem sequitur modo,
quia essentia divina non habet plures modos essendi immediatissime sine pro-
ADCPMSRIVZrBnLNAYBHGO:EQU(<J>FPp-rny[3µu)
cesso - originis om. D' 17 Concesso] Posito D! I enim] add . illo A 0 I non om . R* 18 per
relationes] relationibus D ! I originum A 0 -r I haberet = A habet P haberetur SRrr-B A 2 H:Eprry[3µu
habetur rel!. -r I propositum] add. (includendo sub laudato Vacat) Parisius: idem enim est dicere
quod duo dicantur mutuo inter se relatione originis et quod non sint ambo a se nee persona ,
eo quod unum ab altero produceretur D (cf. Rep . I A d. 2 n. 210)
1 adnot. Probatio propria A 1 ; similiter multi I ergo = A I conclusionem intentam] i. c. CP
MZ I sic] add . quia R 3 numerum = A numerum suppositorum rel!. edd . 4 et - infi·
nitis om. rn ;; I est1 ] add. possibile AG I est2 ] post infinitis A G:E om. A 0 * 6 alio1 ] aliquo RIV
rAG:EQ 7 suppositis] praem. in vrA 0 prry[3µu 7-8 ergo - est om. AH 8 esse2 ] add. in
infinitis A Y 9 omne] esse (not. al!us liber: omne µ) DA G<J>prry[3µu I ex se] post esse :E esse D'
om . 0 2 9-10 Consequens - sequitur] om. AYEH:E-r; 'lf sign.: litteris a-b V 2 (cen. et mg.) lin . anfrac-
tuosa µ 9 est2 ] enim MZ 10 illud ex quo sequitur] et antecedens A Go 12 argumenta]
add. secundae quaestionis PA G I arguitur] dicitur AG add. primo :E I tot] add. sunt vrB
13 figura dictionis est = A e. f. d. -r fallacia est figurae diet. prry[3µu fallacia diet. AH fallacia fi.
gurae diet. AG figura (prnem. est M 2 A 02 add. figurae 12) diet. (add. est A B2 ) rel!. I commutando J com·
mutato D immutando R commutatio rn mutando :E om . Ao;; I quid vel quale = A quale vel
quid :E quale quid A 0 quid (quod AH add. vel quale A 0 a) DCM'SRirDAH 0 quale Ma rel!. edd .
14-p. 342, 20 Secundo sic - productionibus = codd. edd.; 'lf text. sign.: Vacat Scotus (Vacat in text.
z
Scotus in mg.) A 1 Vacat o av 1 2rNa !in. anfractuosa µ; lectiones variantes vide in append. B
T 1 Cf. supra n. 197. 2 Cf. ARISTOT ., Soph . elenchi I c. 2 (c. 4, 166b 10-14). 3 Cf.
ARISTOT., Physic. It. 41 (Ac. 4, 188a 17-18): « Melius autem est minora et finita (principia] re·
cipere •; t . 50 (c. 6, 189a 15-16); VIII t. 48 (0 c . 6, 259a 8-9). - Cf. supra p. 338 nota 2.
ratio defectus consequentiae est: non enim est propter nobilita-

tem vel ignobilitatem relationis principii vel principiati quod mul-
tiplicetur vel non multiplicetur, sed de ratione principii est unitas
licet in principiatis possit esse pluralitas, quia semper ,est reductio
pluralitatis ad unitatem. Et ideo stante aequali nobilitate potest s
esse multiplicatio in relationibus productorum licet non in relatio-
nibus producentium 1 •
372 Alia responsio est quod ibi quaelibet relatio unius rationis est
de se haec, tamen a pluribus relationibus producentium potest
forsan abstrahi unum commune, puta 'productivum', et ita a plu- 10
ribus relationibus producti potest abstrahi unum commune, puta
'productum'. Etsi ergo sit una relatio in communi - si est com-
mune abstrahibile - quae dicitur in communi 'relatio producentis',
sunt tamen duae relationes producentis, sic et sic, sicut sunt duae
correspondentes eis. 1s
2
373 Ad secundam rationem concedo quod relationibus ex parte
productorum correspondent relationes ex parte productivi, et tot,
sed non sequitur 'si relationes producti distinguuntur personaliter,
ductione, sed tantum unum modum essendi sine productione et alias duos me-
diantibus etiam productionibus. 20
ADCPMSRIVzrsoLN A YBHGO:EQU(FPpmy~µu)
1 ratio] ideo rLN* J est1 ] om. DCMSRraroaLN add. ista (ilia A 0 ) P*I*VZr 80 *A:E J enim] post
est3 A GO quia ante non vrs:E om. DCPMSRizr-B A YBH I est2 post principiati (2) :E 2 rela-
tionis] rationis (pan. relat!onis A 02 ) CPMZrNa A 0 relationis vel rationis prry~µu om. A 82 G 2-3 mul.
tiplicetur ... multiplicetur] multiplicetur ... multiplicatur A HGO multiplicatur ... multiplicatur D
CPSRIVZrN multipliciter (-plicatur r 02 praem. non AB) ... multipliciter M*r-N A 8 3 sed] add.
est quia :E 4-6 quia - esse om. o• 6 multiplicatio] distinctio vr- 0 A:ET distinctio vel
multiplicatio P multiplicatio vel distinctio prry~µu 6-7 productorum - relationibus om.
ors;: 6 licet] in ras. A 82 sed P*IZr 0 add. hoc p 7 producentium] add. a se oacPMSI
vzr A-Y:E edd. 8-9 Alia - producentium om. D• 8 responsio est = A:E est ratio T est
resp. Di rel!. prry~µu J quod] quia Z edd. 9 haec] comp. PrL A Y:E hoc M*Sr 8 J tamen] praem.
sed AG praem. licet Ir 0 om. p I producentium] in corr. A 82 productivi r 802 (in corr.):E edd. pro-
ductivis AYHG pon. productivis ca 10 puta] principium DR2 om. R' 10-12 et ita - pro-
ductum] rep. A oa om. D'C'"V 10 ita] similiter :E 12 Etsi] Si DA Go Et quod si C 2 J sit]
add. unum commune vel :E 13 quae om. C*MSRI•r 0 J relatio] relatione AG add. naturae D
add. personae CPMSRI*zroNa A 02 14 sunt tamen] tamen in s peciali sunt AG J sicut] et ita :E
15 eis] add. producti 'l' add. producti sic et sic roaNaA G 0 prry~µu 16 secundam rationem] se·
cundum :E tertiam rat. y I relationibus] praem. in vrs• 1 7 productorum = A productivo·
rum vrs producentium .. producentium vel productivi prry~µu productivi rel!. J productivi =
A productarum AG productorum rel!. edd. J et tot] praem. tot p add. tot PVZr 8 uA Y add. et tot
A 8 *H-r add. quot rNa:E 18 sed] add. tamen A 0 Jdistinguuntur] in corr. A 82 distinguantur D
R 2 Vr- 0 distinguitur IA 0 distinguunt prry~µ J personaliter] sic ut sint in distinctis suppositis
T 1 Cf. HENrucus GAND., Summa a. 54 q. 2 ad 2 (II f. 78M). 2 Cf. supra n. 198.

igitur et relationes producentis'; cuius ratio assignatur, I! quia ex

parte producentis sufficit alia ratio producendi a, !I sicut productio
artificialis et naturalis sic distinguuntur per principia productiva,
scilicet per artem et naturam, licet ista concurrant in eodem sup-
s posito. Relationes autem producti non possunt ita concurrere in
eodem supposito et una persona, sed sunt distinctae personaliter,
quia productum est per se subsistens et suppositum.
Alia responsio patet ex solutione quaestionis 1 , quia non potest 374
idem produci duabus productionibus totalibus, licet idem possit
lo producere duabus productionibus totalibus; et ideo relationes
producti non plurificantur in eodem, licet relationes producentis
possint plurificari.
Ad tertium 2 : potentia finita non potest habere simul duos ter- 375
minos adaequatos in produci, licet possit habere unum in produci
15 a Loco quia (1) - producendi (2) textus a Duns Scoto cancellatus: quia relatio-
nes producti possunt distingui propter distinctas rationes producendi quae sunt
in producente licet sit idem suppositum producens.
ADCPMSRIVZrBoLN A vEHGoLqu(PPp-rny~µu)
µ) µu om. DCtM*SR'Ir 0 AEtHo;; personas Ra add. sic ut sint in distinctis
(not. alius liber: personaliter
SU ppositis r La AG
1·2 et 15 -17: quia (1) - producendi (2) = rLN [add. quia (15) - producens (17) rLrna:u
quia (15) - producens (17) DCPMSRir 0 AL edd. quia (1) - producendi (2) et quia (15) -
producens (17) AVZrB; 'If text. quia (1) - producendi (2) sign. Scotus extra A 1 ; text. quia (15) -
producens (17) sign.: Vacat A 1 DaV2 (text. et mg.)Z2 r 81 (om. 82 ) !in. anfractuosa µ 1 quia om. Z
2 alia] add. et alia rm 3 sic =AM si (om. R 2!2r 02 ) SRIVr I distinguuntur] distinguitur CP
Mir 0 distinguantur vr- 0 add . distinguuntur vrB I productiva] proxima (propr!a A y') DZA YG
praem. proxima (anreprincipia L) A 0 L add. proxima his p 4 scilicet] ut vrB om. PMSR1r 0 •
LNAEHO 5.6 Relationes - supposito om. R;;(Post persona, 6) 6 eodem supposito] eadem
persona R~ I eodem - persona] eodem supposito L eadem persona DC una persona ZA-r I sed]
si D licet V I distinctae personaliter] distincte personalia A 0 8 responsio = ADCPr 02 ratio
(pan. responslo M a) I'r ' re!!. edd. I solutione quaestionis] superiore (add. solutione A 02 ) quaestione
0
(-nis A 02 not. vel: ex solutione quaestlonls A 1) ADMSRrr-B A EHO quaestione superiore CA G superiore
ratione (not. alius liber: ex solutione quaestionis 1.1.) y~µu I quia] quod CA G 9 duabus om. LQU;;
9·10 licet - totalibus om. SRtVL Qu;; 10 productionibus] relationibus p'lt)' om. C 2 12 pos·
sint] possunt DRIZr 0 AG dicunt -. I plurificari] add. in (om. M) eodem CPMR2IZr 0 13 infi·
nita M 2SRrLN•AG I habere simul] s. h. PMZ 14 licet - produci om. P;;M;; I possint D'
posset D 2SRVI'BLA 0 -r 15 quia] praem. ex parte producentis RaAYG add. ex parte producen·
tis L 15-16 quia relationes] r. enim rN?(resdt. NS) 16 producti] productivi ADC2 rBD2 N?
AG 0 -. pon. productivi Ma I possunt in ras . P 2 I propter] per DCPMSRIZr 0 4A 0 secundum I'N?
A 0 I distinctas] post rationes I'N? distincta I'4 I rationes in ras . P 2 I producendi] producentis
AB• I quae] quia r4 16-17 quae sunt in producente] in quo producente eaedem sunt istae
diversae rationes producendi post producens (17) D 16 sint S 17 eidem I'
1 2
T Cf. supra n. 357; cf. etiam n. 172-173. Cf. supra n. 199.
344 0RDINATIO I DlST. 2 PARS 2 Q. 1-4
et alium in producto esse; potentia autem in:fi.nita habet suum ter-

minum intra semper in produci, et iste est adaequatus, et ideo non
potest habere plures terminos.
LVII. - Ao PRIMAM QUAESTIONEMJ
376 Ad primam quaestionem 1 dice quod simul stat unitas essen- s [38]
tiae et pluralitas personarum, quod apparet ex solutione quaestio-
nis praecedentis 2 , quia simul est ibi ista pluralitas personarum cum
ista unitate.
LA. - DECLARATIO SOLUTIONIS PROPRIAEJ
3 77 Ad hoc autem aliqualiter declarandum notandum est quod 10
sicut repugnantia repugnant ex suis propriis rationibus, ita non-

repugnantia, sive compossibilitas, est ex propriis rationibus com-
possibilium.
378 Ad videndum autem istam compossibilitatem videnda est ratio
extremorum, scilicet naturae et suppositi. 15
Ubi notandum quod natura non se habet ad suppositum sicut

universale ad singulare, quia in accidentibus etiam invenitur sin-
gularitas sine ratione suppositi, et in substantia nostra natura ato-
ma assumpta est a Verbo, secundum Damascenum, non tamen
ADCPMSRivzrBoLNA vEHGo:EQU(PPp-rny~µu)
1 alium] aliud :E I autem] in corr. P2 om. CM 1-2 suum terminum =A suum D t . s. rel!.
edd. 2 intra] necessario 't' add. necessario PVrB add. se prry~µu I semper] post produci P se
rN 2 om. A 0 ':EQUt necessario semper ('If sign. Additio) A oa I iste] ille DAYO:E 5 adnot. Lit·
tera magna hie P' I stant DCPMR2VZrB edd. 6 apparet] patet :E 7 ista] ilia A vo haec
post pluralitas :E om. Dprry~µu I personarum = A 8 ista] ilia (post unitate :E) SV A Y:E 10 est
om. DRvr- 0 :E 11 repugnantia] add. incompossibilium AG I repugnant] repugnat CM*SIV
rLN I rationibus] add. formalibus R add. incompossibilium A 0 y 11-12 ita - rationibus]
om. Mt A Y not. alius liber: ista non-repugnantia sunt compossibilia ex propriis rationibus etc. µ I
non-repugnantia - est] compossibilia conveniunt 't' 12 sive compossibilitas, est] sunt com-
possibilia A Gu non (om. A 6 *) repugnat AB I incompossibilitas A'M' 14 autem] igitur PA:E
16 Ubi notandum quod] Uncle not. est quod AB 2 (in ras.)G om . A Hot 17 singulare] p articulare
zt
vel singulare P A:E't' I accidentibu s] actibus M*R praem . aliquibu s MaR2 I etiam om. A 0 :Eprry~µu
18 sine ratione] non ratio 't' I et in substantia nostra natural natura etiam nostra PZA Y:E et etiam
(add. in substantia rBa) natura nostra (nost. nat. rB) vrB etiam natura rLNt et (item nee in praedicamento
substantiac quia A Ga) natura sive substantia nostra A GO• similiter etiam in substantia veri; natura
enim nostra in ras. et corr. A 62 I substantial add. quae est materia M ' (om. M 3 ) add. quia M~r• r 02
F 19 DAMASC., De fide orth. nr c. 3 (PL 94, 994): «Hine fit, ut in domino nostro Iesu Chri-
sto natura una dicenda non sit, ut eodem modo de Christo qui ex deitate et humanitate compo·
situs est loquamur, veluti de individuo ({froµov) quod corpore et anima. constat. Illic siquidem
individuum est; at Christus nequaquam est individuum ".
T 1 Cf. supra n. 191. 2
Cf. supra n. 353-370.
suppositum nostrae naturae. Neque se habet natura ad supposi,

tum sicut 'quo' ad 'quod', nam cuicumque 'quo' correspondet
proprium 'quod' vel 'quis', et ita, sicut natura est 'quo', ita habet
proprium 'quod' vel 'quis' quod non contrahit ad suppositum,
s et sicut suppositum est 'quod' vel 'quis', ita ha bet suum proprium
'quo' quo subsistit et tamen concomitanter suppositum de neces,
sitate est singulare, - et etiam, non potest esse 'quo' respectu alte,
rius, quia est subsistens, non potens esse actus alicuius subsisten,
tis; rn haec duo dicunt duplicem rncommunicabilitatem a.H
10 Ubi 1 sciendum quod communicabile dicitur aliquid vel per iden, 379
titatem, ita quod illud cui communicatur sit 'ipsum', vel per infor,
mationem, ita quod illud cui communicatur sit 'ipso', non 'ipsum'.
Primo modo universale communicatur singulari, et secundo 380
modo forma materiae b. Natura igitur quaecumque quantum est
is ex se et de ratione naturae est communicabilis utroque modo, vide,
a Loco haec - incommunicabilitatem (9) textus a Duns Scoto cancellatus: Est

ergo ratio suppositi in duplici incommunicabilitate.
b Sequitur textus interpolatus: ita quod materia est actu ens per formam 2.
ADCPMSRrvzr»oLN A vEHGO_EQU(FPp=y~µu)
1 nostrae naturae] nat. nostr. oaPRI2vzr- 0 om. D 1 I Neque] Nee A 0 Sed (I) r 0 Non enim
ita A GI Nee ita A G2 2 correspondet] respondet AD 2 (in Tas.)CM.E respondere (pon. respondet
A Ga) AG 3-4 et ita - vel quis om. rLAB;;H_EU• 4 non contrahit) haec (?) D I contrahit]
in ras. 12 contrahitur CM'RZr 0 .E edd., add. earn (post suppositum D) DMal2vr- 0 A 0 a 5 suum]
totum M' unum CM 1 SRI*r 0 om. A 0 6 et om. I2ZA- 0 .E-r I concomitanter] ante tamen AG.E
post suppositum DCPMSRIVzr-N communicatur D 1 concomitatur (1) D 2 om. rN 8 non po·
tens) quod non potest (pote ns rL) vr-o non potest Z 8·9 subsistentis) add . quod consistit
I'LN• 9 et 16-17: haec- incommunicabilitatem (9) = Z Est (16) - incommunicabilitate (17)
DCPMSRrr-»AEHO_E edd. [ praem. haec - incommunicabilitatem (9) R 2 rmA6 :!] haec - incom·
municabilitatem (9) et Est (16) - incommunicabilitate (17) AVI' 6 A YG [ Est (16)- incommuni·
cabilitate (17) post haec - incommunicabilitatem (9) vr» A YG] ; 'fl text. haec - incommunica-
bilitatem (9) sign. Scotus extra A 1 ; text. Est (16)-incommunicabilitate (17) sign.: Vacat A 1 D av a
!in. anfractuosa µ 9 haec] praem. quia vr»N2 praem. et AB! 10 communicabile dicitur
aliquid] a. d. c . .E I vel om. DAEH 11 ita] quando illud quod communicatur est idem AHa
11-12 sit - sit) sit r 0 •AH 1 alio modo dicitur communicabile per informationem quando illud
communicabile sic se ha bet ad illud cui communicat quod est Am 11 per om. R •rLN•
12 ipso] in ras. P 2 in corr. S 2 ipsius (pon. ipso Ma) CMZ proprie AG praem. in AEH_EU 2 add. et
r 02 I ipso, non om. D' 13 universale] post communicatur A Ga,E comp. I' velle A om. A Gi J
et om. 1r 0 A YHG_E 14 igitur] autem .E 15 ex] de CPMvzr- 0 -r I et] etiam D om. A GO.E
l5·p. 346, l videlicet] scilicet AHG.E quia est D add. et A 0 16 Est] post ergo (17) C Consistit
(post ergo, 17 AH post incommunicabilitate, 17 Rl) PRa1ayr»N2 A.E edd. 17 ergo] etiam .E I duplici)
add. rerum A 0 I incommunicabilitate] communicabilitate A 0 • add. sicut ratio naturae in duplici
communicabilitate A 0 a 18 ita - formam = A
1
T Pro lin. 10-p. 346, 10 cf. DUNS Scorns, Rep, I A d. 2 n. 215-216. 2 Cf. ib.
n. 215.
licet pluribus suppositis, quorum quodlibet sit 'ipsum', - et etiam

ut 'quo', tamquam forma, quo singulare vel suppositum sit ens
quiditative, vel habens naturam; suppositum autem est incommu-
nicabile duplici incommunicabilitate opposita.
381 Ex his declaratur propositum. s
Et primo sic: natura quaecumque est communicabilis pluribus
per identitatem, igitur et natura divina est communicabilis (hoc
etiam patet ex quaestione praeposita 1 ); non est autem divisibilis,
ex quaestione de unitate Dei 2 ; igitur communicabilis sine divi-
sione. 10
382 rn Item arguo sic: 'perfectio simpliciter' quantum est ex se est, C39J
quolibet sibi incompossibili, melior cuilibet supposito absolute
sumpto secundum rationem suppositi; natura divina non est sic
melior, ex hypothesi; ergo. Probatio minoris: ipsa ex se determinat
sibi unicam subsistentiam, ergo ipsa ex se est incompossibilis cui- 1s
libet alteri subsistentiae, etiam praecise acceptae ut est subsisten-
tia altera, non considerando scilicet quod sit in altera natura; et
ultra, ergo ipsa ex se non est melior alicui alteri ut est altera sub-
sistentia.
383 Probatur prima consequentia, quia sicut aliquid ex se deter- 20
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGOI;QU(<t>PPp-my~µu)
l pluribus) praem. in DABHO I sit) est DAG I ipsa :E 2 quo2 ) qua M 212 A 0 pny~µu om. C 2 I
sit) est D:E 3 vel] ut DA 0 sive AYBHT sive ut A 0 I naturam] add. tantum rNaA 00 4 in·
communicabilitate] in communitate M* in communicatione A Y add. sibi Vr 8 pny~µu 6 na·
tura] nam A 8 * praem. nam primo AG 6-9 pluribus per identitatem - de unitate Dei
om. Dt 7 et om. D!Vr 8 8 etiam om. :E I praeposita] ante quaestione vrs proposita p
supposita ra 9-10 igitur communicabilis sine divisione om. A 9 igitur] om . D' add.
est :E J communicabilis] communicabiliter u om. D' communicabile Da 11-p. 34 7, 8 et p. 34 7,
10-19: Item (11) - incompossibile (p. 34 7, 8) et Hoc (p. 34 7, 10) - simpliciter (p. 34 7, 19) =
AIVr- 0 AYµu [Item (11) - incompossibile (p. 347, 8) post simpliciter (p. 347, 19) omnes] Hoc
(p. 347, 10) - simpliciter (p. 347, 19) rell. p=y~ [add. Item (11) - incompossibile (p. 347, 8)
RiADa]; 'If text. Item (11) - incomp 0 ssibile (p. 347 , 8) sign.: Scotus extra A 1 Extra Ral2(text. et
mg.)V1 rs1 Vacat ru !in. anfractuosa µ;text. Hoc (p. 347, 10) - simpliciter (p. 347, 19) sign.: Va·
cat Scotus (Vacat in text. Scotus in mg.) A 1 Vacat (Va- deest in r 8 !) Dav1r 81 Sic in originali Doctoris
et lin. anfractuosa µ 11 arguitur R! J arguo sic om. µu I simpliciter] add. est µu I est ex se] ex
se est R~ J est2 ] post incompossibili (12) R! om. u 12 sibi om.µ I cuilibet om. rLNt A 0 ! I abso·
luto I 13 suppositi] sumpti rL 14 hypothesi) hypostasi µ I ergo] add. etc. vrsN A YO!
µu ] Probatio minoris] Minorem probo µu 15 ex] in Iµu I incompossibilis) compossibilis A
incommunicabilis µu 16 etiam praecise acceptae om. A 0 !(,estit. 03 ) J acceptae) activae rLNt
add: activae AO! I ut] in ras. rN 2 ubi rL vel µ I est om. R!(mtit. R 3 ) 17 considerando] pon.
concedendo A 03 I quod] quid I I in altera] a. in R! in alia vrs 18 alicui om. µu I ut) ubi
rLN• 20 aliquid om. R~Iµu
1 2
T Cf. supra n. 353·370. Cf. supra n. 157-190 .
•
minat sibi unicum, ita repugnat sibi quodlibet alterum incompos-

sibile illi; ex hypothesi, natura divina ex se determinat sibi non
tantum subsistentiam quae sit in una natura (cum hoc staret tri-
nitas), sed subsistentiam unicam - hanc et ut haec - in ratione
s subsistentiae, non considerando tantum quia in hac natura.
Secunda consequentia probatur, quia sicut est incompossibile 384
huic, ita non est melius huic quam quodcumque sibi incompos-
sibile a. II
a Loco Item (p. 346, 11) - incompossibile (p. 347, 8) textus a Duns Scoto
10 cancellatus: Hoc etiam arguitur sic: natura divina, et quidquid est naturae ut
natura, est 'perfectio simpliciter'; omnis 'perfectio simpliciter' est communi-
cabilis pluribus; ergo etc. Probatio minoris: 'perfectio simpliciter' est quae in
quolibet « melius est ipsum esse quam non esse », Monologion cap. 15 1 ; quod
sic intelligitur, quod 'perfectio simpliciter' est melius, quocumque sibi incom-
1s possibili, in quocumque supposito absolute considerato, hoc est, non determi,
nando in qua natura sit illud subsistens. Sed si natura divina determinaret se ad
subsistentiam incommunicabilem, ipsa in nulla alia esset melior quolibet sibi in-
compossibili nisi in illa subsistentia ad quam se determinaret, quia cuilibet alii
subsistentiae esset incompossibilis; igitur non esset 'perfectio simpliciter' b.
zo b Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Hoc etiam arguitur ex parte ratio-
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGoLqu(<i?PPp=y~µu)
2 illi] sibi VI' 8 I hypothesi] hypostasi µ I ex se] post subsistentiam (3) A OJ om. Aµu I sibi]
sic µu 3 quae] qua µu I natural add. quia R~VI' 8 Nlµu 3-4 trinitas rescr. I'N2 A 08 4 sub·
sistentia (l) I I unicam] post hanc µu om. R~ I hanc] habeat f'L I et om. R~ I ut om. I'LNAO~ I ut
haec] verbum AY I haec] hoc V hanc µu 5 considerando] concernendo µu I tantum om. I* I
quia] quod A 0 ~ I hac] altera A 0 1 I natura om. I'LN* 7 huic1 ] hoc A YO!(mtit. 03 ) I huic2 ] hoc
A 0 1(restic. 03 ) I quam quodcumque] quamcumque IA Y 10 Hoc - sic] Praeterea L I natura
divina] persona div. SR* om. LQ I est] inest prry~µu I naturae] in ea Dl2(in ras.)A-Y 11 natural
nulla AB* add. est prry~µu I omnis perfectio simpliciter om. I'LtNt I omnis] add. autem f'N!
A 02 L 12 etc. om. L 12-13 est quae in quolibet melius est] est (post melius Rom. !' 0 ) quae
est quodlibet (quo!. M 2) melius (pon. quac est In quolibet melius Mi) MR'I'I' 0 ' est quae est in quolibet
melius R 2 est quae in quolibet est melius VI' 802 est quae melius in quolibet est I2 est quae me-
lius est in quodlibet AG I in quolibet] post esse2 (13) L om. PZAYBHO* edd. 13 esse1 om. VI' 8 I
non] add. ipsum VI' 8prry~µu I cap. om. R*L 14 quod] quia A 0 * om. L I melior AGO
15 quocumque] quolibet PZA YBHL edd . j hoc est] id est L hoc etiam A 17 subsistentiam
incommunicabilem] i. s. AYL incom. subsistentem AG I ipsa] praem. natura AG praem. subsi·
stentia (post nulla 1' 02 ) !'0 add. natura PVZI' 8 A Y add. subsistentia Ra I nulla] nullo AE*H edd.,
add. subsistentia CPMIZf'NiAYBiGO I alia] om. 12 A- 0 edd., add. subsistentia savrsL add. na·
turai R 2 17-18; esset -:subsistentia:;::om. P 17 quolibet] quocumque PVI'- 0 A 0 prry~µu
18 nisi] non A I alii om. DCt(post subsistentiac, 19)MtSRI*ZI' 0 * 19 esset1 ] adel. incommuni·
cabilis et D I incompossibilis - esset om. pt 20-p. 348, 21 Hoc - quarto = codd. edd.
[Introducto:textu Item:(p. 346, ~ 11) - incompossibile;(p. 347, 8) qui erat extra corpus, post simpli·
T 1 ANSEL., Monolog. c. 15 (PL 158, 163; ed. ScHMITI" I 28): «Melius quidem est omnino
aliquid quam non ipsum, ut sapiens quam non ipsum sapiens, id est: melius est sapiens quam
non sapiens».
385 Declaratur ex infinitate, quae est condicio naturae, et hoc sic: [4c1
forma, quae est aliquo modo illimitata in perficiendo materiam,
sine sui distinctione potest perficere plures partes materiae.
386 Exemplum. Anima intellectiva, quae non est limitata ad perfi-
ciendum hanc partem corporis organici, sine sui distinctione vel s
extensione qualicumque, vel per se vel per accidens, po test perfi-
cere aliam partem corporis organici 1 • Ista autem proprietas, vide-
licet quod forma non distinguatur et tamen perficiat plures partes
corporis vel materiae, non competit animae ratione imperfectionis,
quia ipsa ponitur perfectissima inter omnes formas naturales, et 10
omnes aliae formae imperfectiores carent isto gradu in perficiendo:
omnes enim limitantur ad perficiendum unum, nee perficiunt
plures partes materiae sine extensione per accidens.
387 Ex hoc arguo sic: si talis unitas stet cum pluralitate, et non ex
imperfectione illius quod est 'unum', ergo subtracto omni eo quod 1s
nis suppositi: quia enim suppositum de ratione sui est incommunicabile simpli~
citer, non oportet illam rationem includere quamlibet rationem entis per identi-
tatem, et ita potest stare alia ratio suppositi distincta, et ideo ratio suppositi non
est 'perfectio simpliciter' modo praedicto 2; si autem possunt stare duae rationes
suppositi distinctae, ergo et duo supposita distincta, et sine divisione naturae; 20
ergo etc. - Hoc quarto.
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:E qu( PPpmy~µu)

citer (p. 347, 19), habent Arvr- 0 A Yµu textum Hoc (p. 347, 20)- quarto (p. 348, 21) post incom-
possibile (p. 34 7, 8)]; 9f text. sign.: Vacat Scotus (Vacat in <ext . Scotus in mg.) A 1 Vacat (Va- deest in rs1)
oav1rs 1 !in. anfractuosa µ [ Verba Hoc quarto (p. 348, 21) non subiciuntur notae Vacat in D!V1rs1
nee signantur lin. anfractuosa in µ]; lectiones variantes vide in append. B
1 Declaratur] add. Secundo A Ba add. propositum A GOa:E add. Secundo (sec . om. rL2N2) pro-
positum vr- 0 A Y 2 materiam] naturam o•R om . A Y 3 distinctione] pon . divisione ca
add. et extensione qualicumque prry~µu I potest] add. simul AH I partes materiae] alias p. m. S
p. alias m. RI*r 0 alias (om. C 2 ) m. p. CPMZ 4 non est limitata] est illimitata CMSRI*VZr:E
add. scilicet R add. sed illimitata A 0 5 hanc] aliquam AH I distinctione] divisione prry~µu
pon. divisione Ma I veil et DPIZr 0 A- 0 :E aut in ras. A 02 add. videlicet (patet I) quod forma non
distinguitur in (cf. 7-8) l*Z 6 potest post organici (7) :E 7 aliam] in corr. 12 aliquam D' A YH
alteram oa quamlibet AB2 (in ras.) 0 :E om. A 0 • I Ista] Haec :E I autem =A etiam in corr. AH2 enim
rel!. {om. A Y:E) edd. 7-8 videlicet] scilicet D om. :E 8-9 quod - materiae] quae est for·
mam perficere plures partes materiae sine distinctione eius :E 8 distinguitur DPRir 0 A- 0
9 corporis vel om. r 0 • A YG 10 perfectissima] perfectior D praem . forma vrs edd. 11 for-
mae =A 12 ad perficiendum] in perficiendo :E I unum om. ovrs A:E 13 extensione]
praem. sui A 0 add . vel per se vel rNa 14 stet] sit CM'S'I'zr-s A 0 edd. stat P stat vel sit ABH
fit 8 2 fiet R add. possibilis ca 14-15 ex imperfectione] est imperfectionis D 15 illius] huius
A 0 eius :E I subtracto] abstracto DA 0 I omni] ab D
T 1 Cf. HeNRrcus GANO., Quodl. III q. 14 in corp. (f. 68Y-Z); AuousT., De immort. ani·
2
mae c. 16 (PL 32, 1034) . Cf. supra p . 347, 13-16.
est imperfectionis ex utraque parte, po test stare perfecta unitas

cum pluralitate. Sed quod anima perfi.ciat materiam, hoc est im,
perfectionis in ea; quod etiam illa plura perfecta sint partes eius,
dem totius, hoc est imperfectionis. Si igitur tollatur ab anima hoc
quod est 'perfi.cere materiam', et a pluribus distinctis hoc quod
est 'esse partes unius to tius', remanebit for ma habens perfectam
unitatem, sed non informans materiam, sed clans totale esse, et
hoc pluribus distinctis, quae non erunt partes unius totius, sed
erunt per se subsistentes; et tune erit una natura clans totale esse
10 pluribus suppositis distinctis. Ergo essentia divina, quae est peni,
tus illimitata, a qua aufertur quidquid est imperfectionis, potest
dare totale esse pluribus suppositis distinctis.
LB. - DE DISTINCTIONE SIVE NON,IDENTITATE FORMALIJ
[41] Sed adhuc restat ulterior difficultas. Non enim videtur intelli, 388
is gibile quod essentia non plurifi.cetur et supposita sint plura nisi
aliqua distinctio ponatur inter rationem essentiae et rationem sup,
positi. Et ideo ad salvandum istam compossibilitatem praedictam 1 ,
oportet videre de ista distinctione.
Et dico sine assertione et praeiudicio melioris sententiae quod 389
zo ratio qua formaliter suppositum est incommunicabile (sit a) et ratio
essentiae ut essentia (sit b) ha bent aliquam distinctionem praece,
dentem omnem actum intellectus creati et increati 2 •
Hoc probo sic: primum suppositum formaliter vel realiter ha, 390
ADCPMSRivzrsnLN A YEHGoi; qu(CI> FPp-rnyf3µu)

1 parte] per Se (!) I' 8 om. Dtz 3-4 in ea - imperfectionis om. I' 8 l:U! 3 in ea om. l:QU!
add. similiter quod (!) dat esse totale corpori , sed esse partiale ut esse intellectivum D add . non
dat tale(!) esse corpori sed partiale ut esse intellectivum ru I quod etiam] similiter quod l:QU! I
illa] ista vrLNAO om . PZ I sunt DSVI'LNA 4 hoc] praem. igitur D* om. l:QU! add. etiam prty
f3µu I Si igitur = AEprtyf3µu lg. si rel!. T 5 hoc] praem. et C*MZ 6 esse] post partes CPMI*
zrn om. SR* 7 sed1 om . l: 8 non] add. per se D 9 totale esse] e. t. l: 10-11 pe-
nitus] prius A 14 adhuc] in ras. A 02 hie DCPMSRIZI' 0 A- 0 l: edd. 15 plurificatur DCM
SRizr-s A BG" I sunt CRI*I' 0 16 aliqua] alia DABG 17 istam] illam S om. l: J incom-
possibilitatem vrs· 19 dico] praem. ad (de AG) hoc PVI' 8 AYGl: add. ad hoc A 02 add. quod
M add . primo r 02 I melioris sententiae] s. in. DSRivzr ABHO edd. I quod] add. si rN add. sit
rL• 20 formaliter suppositum est] f . e . s. AG s. e. f. l: I incommunicabile] add. quod est
rna I sit a] om . P'r 8 AYBHGOti; edd . sit b pa 21 sit b] est sic bs sit cpa om . P'r 8 A YEHGoti;
edd., add. tune a et b Ma add. a et b R add. ista duo ca 23 Hoc] Ex hoc A 0 om. D * add . au·
tern l: J sic] add. ante (add. non D•) omne intelligere in divinis, sive loquamur de productione per
T 1 Cf. supra n. 376-387. 2 «Qui igitur potest capere, capiat, quia sic esse intellectus
meus non dubitat », cf. DuNs ScoTus, Lectura I d . 2 n. 275.

bet entitatem communicabilem, alioquin non posset earn commu-

nicare; habet etiam realiter entitatem incommunicabilem, alioquin
non posset esse positive in entitate reali suppositum. Et intelligo
sic 'realiter', quod nullo modo per actum intellectus considerantis,
immo quod talis entitas esset ibi si nullus intellectus esset consi- 5
derans; et sic esse ibi, si nullus intellectus consideraret, dico 'esse

ante omnem actum intellectus'. - Non est autem aliqua entitas
ante omnem actum intellectus ita quod non per actum intellectus,
communicabilis, et alia entitas de se sit incommunicabilis, ita sci-
licet quod sibi contradicat communicari, nisi ante actum intel- 10
lectus, hoc est, non praecise per intelligere, sit aliqua distinctio
inter hanc entitatem et illam; ergo etc.
391 Si dicas quod ante omnem actum intellectus Patris non est ibi
aliqua distinctio, sed est entitas omnino unius rationis a, et ita
a Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: contra: ergo entitatem illam unius 15
rationis totam communicat Pater.
ADCPMSRivzreoLN A vEHGozQu(PPp-rny~µu)
modum intellectus (add. sive de intelligere quae est operatio prlmi D) sive de operatione paterr.a qua
Pater intelligit, oportet praeintelligere suppositum subsistens in actu primo quod operatur
Dcroa I primum] istud DC praem. istud ABH praem. illud A 02 I suppositum] add. praeintellec-
tum cr 02 I formaliter vel realiter = A formaliter (pon . realiter M 3) DCMSRIZ realiter Pvr A:E
edd. [post habet (23-p. 350 , 1) pro A-G:E edd .]
2 habet etiam] sed etiam habet C praem. et vr- 0 3 posset esse = A esset (esse M*) rel!.
edd. I positive] potissime 't' add. et D 2CPMSRIZr A:E 4 considerantis] componentis (pon.
considerantis C 3M 3) DCMSR • rLN• componentis vel considerantis A 5-6 esset2 - intellectus
om. AG I esset considerans] consideraret A YBHO•:E edd. 6 et sic - consideraret om. C!M!S
RI!Z I sic] illud D I esse - consideraret om. D:Ep I esse1] esset rLNi AB•o 2 est rN2 I considera-
ret] esset considerans et sic esse re• consideret roLN• I dico esse] e. d. :E praem. hoc R2y add.
ibi rN• A 0 7 ante omnem actum] obiectum D! 7-8 Non est - non per] ita (vera M•) quod
non per M! I Non est - intellectus1 om. DAO!p 7 aliqua entitas] post intellectus1 (8) :E illa
entitas post intellectus1 (8) AG 8 intellectus1l add. communicabilis raroNa A oa I ita - intel-
lectus om. PMR !rBD! A YG:E 9 communicabilis] communicata I2 praem. sit C*M*IVZrLN
praem. una entitas sit AB• om. r 0 ! I alia] aliqua :Erry~µu I de se sit] sit de se C'MRI'ZrLN A 0 sic
de se rry~µu de se sic 't' sic est praecise p se D' de se (pose incommunicabUis AG) D 2c 2p12vreo A YG
om. :E 9-10 scilicet om. :Eprry~µu 10 ante] add. omnem M 2:E 10-11 intellectus] add. ita
quod per actum non est autem (cf. 7-8) AG 11 hoc - intelligere] hoc est (h . e.] lgitur est
M'R' et M 2R 2) praecise (pr.] in corr. R 2 pon. praecipue M") ante intelligere MS*RrLN praem. et prae-
cise ante intelligere sit aliqua distinctio inter hanc entitatem et illam l *Z om. DC add. (='If text.
sign.?) signum Syrini S I hoc] id :E I non] praem. quod prry~µu add. quod AH I sit] fit SAG
12 entitatem om. I!Z I etc. om. :E 13 actum intellectus] intellectum C I ibi = A 14 en-
titas - rationis] unius rationis omnino (add. omnls C 2) entitas (add . in divlnum C 3) C I unius]
eiusdem A 0 add. et eiusdem prry~µu I et ital add. communicat paternitatem et AG 15-16 con·
tra - Pater = codd. (om. rL;') edd.; 'If text. sign.: Vacat Scotus (Vacat in text. Scotus in mg. ) A 1 Vacat
+
V2(text. ~ mg.)r 81 (om. 82 )Na signo D 3 [v.rB1 incipiunt Vacat ante entitatem (15), re1 terminat
post ita (14)] 15 contra om. C!M'S' R * I ergo] istam D om. :E I illam] ante entitatem Z istam
nullam entitatem positivam in se habet Pater quam non commu,

nicat Filio: ergo communicat ei paternitatem sicut essentiam !
[421 Secundo arguitur sic: distinctio una in intellectu est penes diver, 392
sum modum accipiendi idem obiectum formale, et hoc sive con,
s cipiendo grammatice, ut 'homo', 'hominis', sive logice, ut 'homo'
et 'hie homo'; alia distinctio, maior, est in intellectu, concipiendo
duobus actibus duo obiecta formalia, et hoc sive illis correspon,
<leant diversae res, ut intelligendo hominem et asinum, sive una
res extra, ut intelligendo colorem et disgregativum.
20 Ex hoc arguo: Pater intelligens se in illo signo primo ong1ms 393
aut intelligit essentiam et a proprietatem 1 ut diversa obiecta for,
malia, aut praecise ut idem obiectum sub alio et alio modo conci,
piendi. Secundo modo non, quia tune non esset maior differentia
quam concipiendo Deum et deitatem, et ita non conciperet a pro,
2s prietatem magis incommunicabilem qua.m deitatem incommuni,
cabilem, nam homo non est incommunicabilis si humanitas est
communicabilis, nee e converse; ita in proposito. Et tune etiam,
non magis esset intellectus Patris in essentia divina beatus quam in
ADCPMSRivzrsoLN A vBHGOI;Qu(PPpmy~µu)
VI' 8 p7tj'~p.u illius .. I unius] post rationis (16) c illius p 16 totam] comp. AB ante entitatem (15)
I: om. I'Ll / Pater] add. Filio A 6 1:
1 in se] ante positivam vrs post habet I: 1-2 communicet VI' 8 I: 2 ergo] ante Filio
AB et ita vrs AG add. sequitur quod vrs I ei] ante communicat vrs sibi I: Filio I' om. AE 2
add. Pater A 0 / sicut] add. et I: 3 arguitur] post sic D arguo IVI' 8 / penes] add. patris S*R*
4 accipiendi] concipiendi C'P A Y 0 I:p7tj'~µu / idem] illud CPM * 5 homo, ho minis = ACA H
hominis et homo AE homo et (et om. M 2 ) hominis rell. edd. 6 et hie homo] et humanitas
(Pon. et hie homo r 0 • not. vel: hie homo P' ) PIVZI' AI: edd., pon. et humanitas C' I alia] aliqua rs•LN
praem. et P 7 sive illis] s. eidem D sive 't' om. M t 7-8 correspondeat D*AY correspon·
dent V respondeant I: 8 sive] add. sit CPMSRI*ZI' 0 L2 I una] in corr. AE 2 duae AH
9 disgregativum] in corr. 12V2 disgregationem DCMSRZI' A-Y Pl'tY~ disgressionem P 10 ar·
guo =A arguo (arguitur DI' 0 ) sic rell. edd . I signo) post primo DRVI' 8 NI: in corr. AB 2 11 es·
sentiam] praem. b A 02 add. b R 2 add. suam vrBAH I a om. D tPR*I'BD2N•AYEHGO•I:..
12-13 concipiendi) add. si primo modo, haberetur propositum M' 13 non1 ) ante Secundo
I: add. potest esse ABH I quia tune non om. D t / differential add. in (om. AH!) concipiendo essen·
tiam et proprietatem rN• AH• add. inter Deum et relationem Pl'tY~[J.U 14 a om. PI' 8 A YBHGO•..
15-16 quam - incommunicabilem om. Rt 15-17 incommunicabilem2 - communicabilis
rep. M ' / incommunicabilem2 - in proposito om. D 16 homo] praem. hie M 2 I incommuni-
cabilis) ante est I* in corr. I' 82 communicabilis C*MSR2ZA 02 16-17 si - communicabilis om.
rst 16 si) sed C*P 2M'SRI*ZA G licet M'I' 8 1(restit. 83 ) quia rLN I humanitas] praem. homo et
M 'I' 8 1(restit. 83 ) I est 2] sit rs1 17 ita in proposito om. CMtSRitzr-B I ital sic Ml similiter
I: I Et) Similiter I'VI' 8 AI: edd., praem. Similiter P I tune etiam =A etiam tune I: tune rel!.
edd. 18 magis esset] e . m. DRA 6 I: I beatus ante intellectus I:

a quae dicitur proprietas Patris, nee magis in a quam in proprietate

Filii, et ita in duobus obiectis ut in proprietate Patris et Filii primo
es set beatus.
394 Et si detur primus modus, quod intellectus paternus habeat
essentiam et a tamquam duo obiecta formalia 1 , tune arguo: intel- s
lectus ille nihil intelligit nisi intuitive, quia - ut patebit distinctio-
ne 3 quaestione 3 2 - omnis intellectio abstractiva et non-intuitiva
est aliquo modo imperfecta. Cognitio autem intuitiva est obiecti
ut obiectum est praesens in exsistentia actuali, et hoc in se vel in
alio continente eminenter totam entitatem ipsius; ergo quae cogno- 10
scuntur intuitive ut obiecta formalia distincta, vel unum conti-
netur eminenter in alio, vel utrumque secundum propriam exsi-
stentiam terminat actum ut est eius. Nihil autem intrinsecum per-
sonae divinae proprie continetur in aliquo eminenter, quia tune
non esset ens nisi per participationem illius continentis; igitur 1s
quaecumque intrinseca sunt diversa obiecta formalia intuitiva,
secundum propriam exsistentiam actualem terminant intuitionem
ut obiecta, et ita habent aliquam distinctionem ante actum intel-
ligendi.
395 Si dicas quod essentia facit de se unum conceptum in intellectu 20 [43]
Patris sed circa illam potest intellectus paternus facere diversas
rationes, et praecise secundo modo distinguuntur essentia et a in
ADCPMSRrvzrenLN A vEHGOI;QU(PPp-rny~µu)
1 a quae dicitur proprietas Patris] proprietate Patris quae dicatur (dicitur :E) a (a om. A 8 ' )
p A:E-r I a2 ] add. quae dicitur proprietas Patris vre I proprietate] a (b re 2) quae dicitur pro·
prietas vre 2 et ita - Filii om. re• I ital non D* sic AEH I duobus] tribus (post obiectls R)
DCMSRI*zre1nLN J ut - Filii] Pater M ar e1 om. DCM'SRrLN J proprietatibus PIVzrn A:E
edd. 2-3 primo esset] e. p. :E 4 Et si] Si igitur vreA:E I modus] numerus re• om. R *
add. scilicet :E I intellectus paternus] p. i. CPMRIZr 0 5 a] add. proprietatem P add. id est
proprietatem A 0 i 6 ille] in ras. A 02 iste D*CPMvr- 0 beatus iste AG I quia] quod rL om.
AGO I ut om. rLN 7 quaestione 3] in corr. P 2 quaest. AYE quia (Praem. quaestione 3 A 0 i) AGO
om. AH-r adnot. ThynkonrensisJ Ra 8 est2 ] add. aliquo modo imperfecta, cognitio autem in·
tuitiva Ra 9 hoc] add. vel DPAYGOI; 10 continente eminenter = A e. (pon. csscntialiter Ma)
c. rel!. edd. I ipsius] eius :E 11-12 continetur eminenter in alio = A in alio em. concipitur
(continctur A 02 ) A 0 em. cont. (continentur AE*) in alio (altcro vre) rel!. edd. 14 eminenter] ante
·in DA-Y:E om. AY 15 non esset ens nisi =A esset ens re!!. edd. I illius] istius DAY ipsius
R J continentis] add. eminenter Ra 16 intrinseca] add. personae divinae A 0 a I sunt] rep. AH
sint (praem . s! C ) CP M' I diversa om. CM I intuitiva] intuita C 2 (in corr.)VreAH intuita vel in·
2 2
tuitiva (-vam D*) D intellecta in corr. AE 2 intuibilia rN2 edd., add. et rLA 02 18 ut obiecta] ut
obiectum Dom. p•yre AY:E 20 quod om. A-r 21 sed - paternus om. :EU• I illam] istam
c illum DMZSRrLN I paternus] Patris :E 22 distinguitur cvr- 0 A YE•H:E I a] proprietas I'
1 2
T Cf. supra n. 393. Cf. supra p. 211 nota 1.
intellectu paterno, non autem primo 1 , - contra: quidquid intel,

lectus causat sine actione obiecti circa obiectum praecise virtute
propria intellectus, et hoc loquendo de obiecto ut habet esse cogni,
tum in intellectu praecise et de intellectu ut considerans est, illud
s est praecise relatio rationis. Nunc autem ilia ratio quam facit essen,
tia de se patet quod est absoluta, aliter non beatificaret intellectum
Patris; praeter istam rationem absolutam nulla est alia in re ante
actum intellectus, vel habetur propositum 2 ; nulla etiam est alia
per te in intellectu Patris nisi per actum intellectus negotiantis et
10 non per impressionem factam ab obiecto, quod non imprimit per
te nisi unum conceptum: igitur quaelibet ratio alia a ratione abso,

luta essentiae esset praecise relatio rationis, et ita proprietas Patris
qua est incommunicabilis erit relatio rationis, quod videtur incon,
veniens.
1s Secundo oportet videre 3 qualis sit ista differentia quae poni, 396
tur praecedere omnem actum intellectus.
Dico quod tam in rebus quam in intellectu differentia maior
manifesta est, et ex illa concluditur frequenter differentia minor,
quae est immanifesta, sicut ex differentia creaturarum concluditur
ADCPMSRrvzrsoLN A vEHGo:EQu(FPp=y~µu)
1 non autem primo] in ras. R 2 om.Zadd. modo DR2 l2Vrsp7tj'~µu 2 virtute] praem. in
:E praem. hoc est p7tj'~µu 3 proprii M *S*R 4 praecise] om. A YEHGO• add. et de intellectu
praecise y add. ( = rep. cf. 5-7) ilia ratio quam facit essentia de se patet quod est absoluta,
aliter non beatificaret intellectum Patris ('If sign. Vacat P 1 ) p I illud] add. obiectum illud rs
5 praecise] ante est :E om. rLN I illa] ista D*I om. rLN:! I illa ratio] r. i. vrs add. abstrahibilis
A 02 6-7 aliter - absolutam om. AE• 7 praeter] praem. ergo MvrsNaAHGO edd., add.
autem :E add. potest v• I absolutam om. :E 7-8 'If nulla - propositum sign. Vacat V 2 {cex<. «
mg.)r 82 7 alia] ante est :E om. C J in re] per te in ras. AE2 add. per te Przr 0 8-9 vel -
intellectus om. :EU:! 8 vel = AA H quod (pon. quia si sic ca) c alias p7t~µu et DPMSRivzr A YE 2
(in ras.)GO:EQU!-. J habetur] haberetur A Gop7t~µu hoc est :EQU! J etiam est] est (praem. autcm A 02 )
etiam DA GO:EU! autem (pracm . etiam M 2) est CPM est (Post alia r 8 ) rB A y 9 in intellectu Patris]
ante per te :E om. A 0 • I Patris om. A BH J negotiantis] negotiantur A BH 9-10 negotiantis -
factam om. M! 10 per impressionem om. rs I factam] facta rs• om. AYBHGO•-. I quod] quia
DCPMR2 1zr- 8 p7t1'~µu J non imprimit] post te (11) :E non imprimitur-. 11 ratio alia] a. r.
CPMA Y:E 11-12 absolutae vr8y~µu 12 essentiae] exsistentiae A J esset = AA Y:E erit
vr- 0 A-Y edd. est rell. I rationis] add. ergo (ergo] ct ita proprietas Dadd . lgitur 0 2) nulla erit relatio
(rel. erit D) circa illam (illa m om. D) essentiam nisi praecise per operationem (op.] partidpationcm Z)
intellectus (intellectus] intus M') considerantis et per consequens quaelibet talis est relatio ratio·
nis DCMRar•zro 12-13 et ita - rationis om. o•AHGo;: 13 qua] quae 011vrLA 0 !p7tj'~µu J
erit] est r 0 A O!:E I videtur] est P7tY~µu 15 differential in corr. 0 8 distinctio vrB:E 17 dif-
ferentia maior] est maior (add. est AG•) differentia et magis AG cliff. magna ABH cliff. A 0 * add.
magis DCMSIVrA 0 18 manifesta est] est man. (m .] infinita AY•) DA-Gest magis manifesta
P:E I frequenter] post minor V om. CPM':EQU:<
T 1 Cf. supra n. 393. 2 Cf. supra n. 389. 3 Cf. supra n. 388.

354 ORDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1--4
differentia i.d earum in intellectu divino, sicut patet per August i,

nu m 83 Quaestionum quaestio 46. In re autem manifesta est di,
stinctio rerum, et hoc duplex, suppositorum scilicet et naturarum;
in intellectu manifesta est differentia duplex, modorum scilicet
concipiendi et obiectorum formalium 1 • s
397 Ex dictis concluditur differentia hie intenta, quae est immani,
festa, nimirum quia minima in suo ordine, id est inter omnes quae
praecedunt intellectionem.
398 Concluditur autem ex differentia reali sic: distinctio divinorum
suppositorum est realis; ergo cum non possit idem eodem forma, 10
liter, quod est aliquid sui, convenire realiter tantum, sic quod non
ex illo distingui, et differre realiter tantum, sic quod non illo con,
venire (quia si est omnino idem re, quare hoc est tantum princi,
pium identitatis et non,distinctionis et idem tantum principium
distinctionis et non,identitatis ?), concluditur aliqua differentia vel 1s
ADCPMSRivzrsoLN A YEHGO:EQU(cI>Frp-rny~µu)
2-3 distinctio] in corr. rN2 distantia rsL differentia ·sive distinctio AG praern. differentia sive
A Ba 3 hoc] haec AIZAB 2 (in ras.)H add . in ras. est AE 2 j duplex] in co1T. AE 202 dupliciter DPM'
srB A Y:E I suppositorum scilicet] sc. sup. ovr- 0 A YO:E 4 in intellectu] praem. et CPS'R
add. tamen v add. autem I' 8 :E add. etiam T I scilicet] ante modorum DVI' 8 A- 0 :E videlicet A
6 dictis = A vr- 0 his (add . dictls A 02 ) A 0 prry~µu istis rel!. T 7 nimirum] nee mirum VI' 8 :E
om. DCPMSR'IZI' 0 A-Yp-rny~ I quia] cum sit :E add. est vzr- 0 A 02 I quia minima] om. r 0 • add.
distinctio PI*Z I id est] hoc est S'R2 (in ras.)A:E et C' scilicet post omnes C 2 om . M 2S'I* 9 sic]
sicut DC*M'R*Z quod :E 9-10 divinorum suppositorum] s. d. A- 0 :E add. quae DC*P*M*
SR* add. non ex differentia suppositorum quae I*Z 10 ergo cum] c. e. PI' 0 AYBHGao:E cum
(add. ergo C 2P) DCM*IZ cognitio A Gt 10-11 non possit ... tantum] tantum non possit post
sui (11) :E 10-12 eodem - ex illo in ras. R 2 10 eodem] eo V* eidem AG praem. cum
I*ZrL•N• praen:i. de V 10-11 formaliter] ante convenire (11) rN• tantum formaliter ante
convenire (11) I'L 11 quod est aliquid sui] om. (sed pon. in mg. µ) DCPMSIZAE 1HGo edd.;
quoad r AB cf. p. 355 ad 2 I convenire realiter] ante et (12) I'NAY real. conv. cum alio :E
0 2
11-12 tantum - distingui] om. (sed. pon. in mg. µ) DCPMSIVZI' 8 LAE 1 HGO edd.; 'If sign. Vacat
rN?; quoad r 0 AE 2 cf. p. 355 ad 2 I non ex illo] in nullo R? 12 ex om. rN A Y:Eµ I distinguitur
rN I distingui, et differre om. R ' I realiter] om. DCM'SRI'ZI'LN;; add. sic quod alia sit ratio
essentiae in qua supposita conveniunt ab illis rationibus quibus supposita distinguuntur V
12-15 tantum - non-identitatis] om. (std pon. in mg. µ) A!(ante realiter, 12)DCPMSR'IZI'LAE 1 HGO;;
(post distinguuntur, p. 355, 2) edd.; quoad I' 0 AB 2 cf. p. 355 ad 2 12 tantum om. :E 12-13 tan·
tum - convenire om. VI' 8 A 0 ? 12 non om . AY I non illo] in nullo R? 13 rei AY I quare
hoc om. :E I est2 J add. idem rs• 14 non-distinctionisJ non-diversitatis vrs non-divisionis
rN I idem] illud A 0 ?µ I principium om. AO! 15 distinctionis] diversitatis vrs divisionis
rN I concluditur] sequitur PPA:E praem. et Z* add. quod PPA:E add. ergo vrs add. autem
RI'L I aliqua] alia AH 0 :E autem ro•L praem. sit p add. sit (post essentiae, p. 355, I A 0 ) PA:E
15-p. 355, 1 differentia vel distinctio = A distinctio P 2 AY ratio LT differentia (not. vel: ratio A 02 )
P' rel!. p~µu
F 1-2 AuousT., De diversis quaest . 83 q. 46 n. 2 (PL 40, 30).

distinctio essentiae in qua supposita conveniunt ab illis rationibus

quibus supposita distinguuntur.
Similiter secunda via 1 : ex differentia obiectorum formalium 399
quorum neutrum continetur in aliquo eminenter, et hoc in intel,
s lectu intuitive considerante, concluditur aliqua differentia ante
actum intellectus eorum quae cognoscuntur intuitive 2 •
Sed numquid haec distinctio dicetur realis ? 400
Respondeo: non est realis actualis, intelligendo sicut commu,
niter dicitur, 'differentia realis actualis' ilia quae est differentia 're,
10 rum et in actu, quia in una persona non est aliqua differentia rerum,
propter simplicitatem divinam; et sicut non est realis actualis, ita

non est realis potentialis, quia nihil est ibi in potentia quod non
est in actu.
Potest autem vocari 'differentia rationis', sicut dixit doctor 401
1s quid am ; - non quod 'ratio' accipiatur pro differentia formata ab
intellectu, sed ut 'ratio' accipitur pro quiditate rei secundum quod
quiditas est obiectum intellectus.
Vel, alio modo, potest vocari 'differentia virtualis', quia illud 402
ADCPMSRrvzrsoLN A YBHGoLQu(PPp-rnyf3µu)
1 in qua] et (praem . in qua essentia D l) D I ab] in R 2 I rationibus] relationibus A 0 2 distin·
guuntur] add. (cf. supra p. 354 ad 11 et ad 12-15) Ve! sic: cum igitur non possit idem eodem
formaliter, quod est aliquid sui, convenire realiter tantum, sic quod non in illo convenire (conv.
om. r 01 ), distingui et (et om. r 0 *) differre realiter tantum, sic quod non in illo convenire, sequitur
quod aliqua sit distinctio essentiae in qua supposita conveniunt ab illis rationibus quibus supposita
distinguuntur, quia si est omnino idem re, hoc est tantum principium identitatis et non-distinc·
tionis, et si non idem, est tantum principium distinctionis et non-identitatis ('fT sign. Extra r 01 ) r 0
pon. Ve! sic: cum ergo non possit idem eodem formaliter, quod est aliquid sui, tantum sic quod
non illo distinguitur convenire realiter et differre realiter rationem, quia si est omnino idem re,
hoc est tantum principium identitatis et non-distinctionis et idem tantum principium distinctio·
nis et non-identitatis A Ea 3 Similiter] Sic L I secunda via om. DCMSRIZI' 0 ABHGO• edd. J
obiectorum] istorum LQ 4 quorum - eminenter om. DCtMtStRt I neutrum] unum non
R~ J aliquo] alio R~VI' 8 L J hoc] om. D* add. si rN•A 0 -. 5 considerante] in corr. D 2C 2M 2I'N 2
considerantis PAY consideratum srzron consideranti AH consideretur A 0 -. 7 realis] add.
actualis ABaG 8 Respondeo] add. quod DZAL J est] erit AH om. M*A 0 ' dicitur A 02 praem.
proprie A 0 add. proprie A Gprryf3µu 9 differentia1 om. AEHG edd. J actualis] praem. et D add.
quia differentia realis actualis dicitur V add. vel A 8 * J ilia] ista A YG praem. sola ABG add. sola
PIVZI' 80 AYHOL 10 et om. vrsAGLQ 11-12 propter - quia] nee actualis nee potentialis
propter simplicitatem divinam et L 11 ital praem. et AE* add. etiam vrs 13 est] sit L
om . M· 14 differential potentia A y I dicit vrsN edd. I doctor] post quidam (15) VL om. A y
16 accipiatur RIZI' 0 J secundum quod] ut P
F 14·15 BoNAV ., Sent. Id. 5 a. 1q.1 ad 1(I113a); d. 26 a. un. q. 1 ad 2 (I 453a); d. 45 a. 2

q. 1 in corp. (I 804ab).
2
T 1 scilicet ex differentia in intellectu, cf. supra n. 396. Cf. supra n. 394.
quod habet talem distinctionem in se non habet rem et rem, sed

est una res, habens virtualiter sive praeeminenter quasi duas reali,
tates, quia utrique realitati ut est in illa una re competit illud quod
est proprium pripcipium tali realitati, ac si ipsa esset res distincta:
ita enim haec realitas distinguit et illa non distinguit, sicut si illa s
es set una res et ista alia.
403 Vel, ut propriissime, dicatur: sicut possumus invenire in uni, [44)
tate multos gradus - primo, minima est aggregationis; in secundo
gradu est unitas ordinis, quae aliquid addit supra aggregationem;
in tertio est unitas per accidens, ubi ultra ordinem est informatio, 10
licet accidentalis, unius ab altero eorum quae sunt sic unum; in
quarto est per se unitas compositi ex principiis essentialibus per
se actu et per se potentia; in quinto est unitas simplicitatis, quae
est vere identitas (quidquid enim est ibi, est realiter idem cuilibet,
et non tantum est unum illi unitate unionis, sicut in aliis modis) - 1s
ita, adhuc ultra, non omnis identitas est formalis. Voco autem
identitatem formalem, ubi illud quod dicitur sic idem, includit
illud cui sic est idem, in ratione sua formali quiditativa et per se
ADCPM5RlVZI'BDLN A YBHGO:E QU(<J> PP p=yf3µu)

1 et rem om. AY 2 praeeminenter] eminenter AG edd. 4 est] inest CM5*RI'LA 02
not. alius liber: inest V om. AG I proprium principium =A principium 5'VI'L'N' [ante illud (3)
1
I'L post illud (3) 5I'N post est (4. cum nota alius libcr post illud, 3 V 1) V] propositum AG proprium
51ruN1 re!!. edd. [ante illud (3) I'L< post illud (3) CMRprryf3µu post quod (3) zr 0 ] 5 distin-
guitur ... distinguitur :E I et illa non distinguit om. A 0 •" I illa2] ista DCPM5RlZI' 0 AEHG:E edd.
6 res] realitas A 0 om. A Y I ista] ilia DPM5RlZI' 0 A:E edd . alia C 7 dicatur] add. illud A Y I
possumus] add. dico quod possumus AEHG 7-8 in unitate] post gradus (8) DPA-G:E unita·
tern inter CM5Rl'I' 0 N2 in unitate inter I'N' unitatis (om. AG•) modos invenire sive post multos
(8) AG 8 primo] in primo (add. gradu A 01 ) l'VZI' 80 N2 A Go edd. prima DAE 2 prima unitas et I2
nam :E om. A Y add. in unitate P I minima est aggregationis] secundum aggregationem quae est
minima D I est] praem. unitas rmprryf3µu add. unitas :E add. scilicet unitas AG 9 qui CR2(in
corr.)I' 0 I aggregationem] unitatem aggregationis prryf3µu IO tertio] add. gradu :E j ultra] su-
pra :E 11 eorum] illorum RlVZI' 80 om. PA 0 * I sic] in ras. R 2 ut P* sicut zro 12 essentiali-
bus] om . I' add. formalibus AG 13 unitas] add. per se D j simplicitatis] simplicis CM*AG•
singularitatis A 0 * 14 vere] vera (post identitas DAG) DP1ZI' 0 A:Ery I enim] post est2 A 5 quia
ante quidquid Dl2 om. PI'LNt j realiter] proportionato C proportionaliter (f>T<JDn. realiter et M l add.
et realiter Rl) M5RI'LN add. et proportionaliter 01·zr 0 • not. vel: proportionatum pi 15 non]
si C*M*5*R I illi) ista D'R illa D 2CMl*VZI' 80 om. 5 2 I unionis) in ras. 5 2 om. DC'M'Rl'zrn•LN•
univocationis p I modis] om. rL• add. unionis VI' 8 16 ital om. D *AG2:E item AB 2 I ultra,
non omnis identitas] ultra omnes (-nis A 0 add. identitates AG<) I2 A G20* edd. j est formalis] e. (erit I')
identitas f. 12A 0 edd., add. identitas AG add. qua est communicabilis M 1 I Voco autem] Et voco
1zr 0 Voco A YEG Dico AH 17 idem] om . VI' 8 add. quod AG• 18 sic est] e. s. :E I for-
mali] om. pyr- AY:E add. vel ABlG I quiditativa] om. DCM5RlZI' 0 ABtHO• add. et (add. ulira sic
0
V*) per consequens pvr- 0 A YBiGOl:Eprryf3µu I et om. VI' 8 N2A YGO:Eprryf3µu 18-p. 357. 2 et per
se - quiditativa om. o• 18 se] add. et D'I2AH 0 add. in AEG
primo modo. In proposito au tern essentia non includit in ratione

sua formali quiditativa proprietatem suppositi, nee e converso.
Et ideo potest concedi quod ante omnem actum intellectus est
realitas essentiae qua est communicabilis, et realitas suppositi qua
s suppositum est incommunicabile; et ante actum intellectus haec
realitas formaliter non est illa, vel, non est formaliter eadem illi
sicut prius expositum est quid est 'formaliter' 1 •
Numquid igitur debet concedi aliqua 'distinctio'? 404
Melius est uti ista negativa 'hoc non est formaliter idem', quam,
10 hoc est sic et sic 'distinctum' .
Sed nonne sequitur, a et b 2 non sunt idem formaliter, ergo 405

sunt formaliter distincta ?
Respondeo quod non oportet sequi, quia formalitas in ante,
cedente negatur, et in consequente affirmatur.
1s Breviter ergo dico a quod in essentia divina ante actum intel, 406
lectus est entitas a et entitas b, et haec formaliter non est illa, ita
quod intellectus paternus considerans a et considerans b habet
• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: omittendo illa verba de distinctione

rationis et de distinctione virtuali 3; non quia sunt male dicta, sed quia non opor,
20 tet eis uti; dico.
ADCPMSRivzraoLN A vaHGO}.;QU(ct>FPp-rny~µu)
1 modo om. I2A H I non om . A 2 sua om. vraA 0 • I formali quiditativa =A form. et
quid . y formali (praem. q uiditativa et A oa) D1CMSRIZI' 0 A-Yp=~µu quiditativa Pvr- 0 AY}.; I pro·
prietatem suppositi] rationem suppositi sive proprietatem vra · 4 essentiae - suppositi om.
rN• I qua est communicabilis om. DI'N!(m tit. NS)A• I qua1 ] quae (pon. qua Ma) CPMIVzrnNS I
communicabilis] communicabilitas p mar ... J rNs I et] et etiam vre et est AH est et AB est
etiam DI2 AG' om. rL I suppositi] ante realitas 2 vraL proprietatis L I qua2 ] contra AH add.
etiam vra 4.5 qua suppositum om. Z 5 actum] praem. omnem M 2Pvram A GO}.; add.
omnem ca 6 formaliter 1 ] post non1 AEG post est1 PRIZA YHo om . L I vel - illi om. C I est2
om. ABG 7 formaliter = A formaliter esse idem (f. I.e. De. I. f. L) rell. edd . 8 debet] post
concedi Ladd. ita D I aliqua] in ras . R 2 ista (pan . aliqua ca) CM'IZI' 0 * ita S* 9 Melius] praem.
Respondeo V}.;~µu praem. Sed DR2p1tY I hoc] haec AH hie Rom. r 0 • I idem] ante formaliter ABG
illud I'N2 (in con-.)L eadem ante formaliter c• 11-12 ergo sunt formaliter om. }.;U 12 sunt
formaliter om . I'LNt 13 formalitas] add. non est in essentia AE• add. quae L 13-14 in
antecedente negatur] n . in a . L 14 et om. A- 0 }.; I et in consequente om. P I aflirmetur I'L
confirmatur I*ZI' 0 15 ergo dico] d. e . I'ZI' 0 ergo I2A}.; dico I'LN I in essential in persona
A 0 a / ante] add. omnem vraNa 17 considerans 2 om. L 18-20 omittendo - dico = codd.
edd .; 'If text. sign.: Vacat (excepto dico, 20) A 1 V 2 I'B 2 (texr. et mg. ~I'B!) lin. anfractuosa µ 18 omit·
tendo] ostendo A 0 • praem . quod PM*R 2 I*ZI' 0 I ilia] ista PVI' 8 Av I verbal add. respondeo I'LN I
distinctione] definitione Z 19 rationis et de distinctione om . Z I quia1 - sed om. C' I sunt]
sint ovra A EHG}.; sit A y 20 eis uti] u. (comp. AB) eis vr-0 A EG
1 2 8
T Cf. supra n . 390. Cf. supra n. 389. Cf. supra n . 401. 40l.
ex natura rei uncle ista compositio sit vera 'a non est formaliter b',
non autem praecise ex aliquo actu intellectus circa a et b 1 •
407 Is ta differentia manifestatur per exe_mplum 8 : si ponatur albedo [451
species simplex non habens in se duas naturas, est tamen in albe-
dine aliquid realiter uncle habet rationem coloris, et aliquid uncle s
habet rationem differentiae; et haec realitas non est formaliter illa
realitas, nee e converso formaliter, immo una est extra realitatem
alterius - formaliter loquendo - sicut si essent duae res, licet modo
per identitatem istae duae realitates sint una res.
408 Hoc autem exemplum licet aliqualiter sit simile ad propositum lo
(quoad hoc scilicet quod identitas realis non necessario concludit
identitatem formalem cuiuslibet quod est in sic eodem ad quod-
cumque quod est in ipso), non tamen est omnino simile, quia ali-
qua compositio est in albedine, licet non -rei et rei, tamen qualis
non concederetur in Deo, propter non-identitatem formalem. Ubi 15
autem non-identitas formalis aliquorum in eodem requirat aliquam
compositionem et ubi non, dicetur distinctione 8 quaestione de
attributis, et in illa quaestione 'An Deus sit in genere' 2 b .
a Loco exemplum a Duns Scoto ponitur: exempla: primo a.
b Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Posset poni exemplum de toto 20
ADCPMSRrvzrsnLNAvsHGoLQu(PPp-rny~µu)
1 compositio] ante ista L complexio CPMS2 A 03 propositio D oppositio A 0 ' I formaliter om .
DCMSRrzrnLN*(poJt b)A8 H0 -r 2 non - b om. D I non autem] et non L non est A 3 Ista]
Haec L 3 et 19 exemplum (3) = A Y exempla: primo (19) rel!. edd. 5 realiter] post tamen
(4) L essentialiter (pon. realitcr A 02 ) A 0 I aliquid2] add. realiter PMirvzrBn ALT 6 non est
formaliter] f. (praem. non A 8 ') n. e. DCMSRIVZI'A-YL 7 realitas om. L I formaliter] in corr.
D 2 formatum Mt om. L 7-8 immo - loquendo om. Dt 7 realitatem] rationem CMR21
zrn 8 duae] diversae VI' 8 8-9 licet - res om. I'L 8 modo] omni modo CMSR21*
zrn' primo modo AO• omnino rn 2 non rNt 9 per identitatem post sint L I istael illae D
A- 0 I sunt CPMI*zrnAo 10 autem om. DCMSRIVZrA-Y I sit] ante aliqualiter R 2 AL post
simile PMizrn•LN om. SR' 11 hoc] add. vel sit secundum cuiuslibet quod est in eodem ad
quodlibet quod est in ipso ('If sign. Vacat D 2 ) D I scilicet om. rn• AYL I concludit] rescr. A 03 in·
cludit DC*MRizrnL 12 in sic] s . in rL insit AH in subiecto (no<. alius liber: in sicµ) v edd. in
genere (gen.] in ras. re 2 r ... J rnt) ren in A 0 om. D 12-13 quodcumque =A quodlibet rell.
edd. 14 licet] videlicet (Pon. licct M 2) CP*MS*R' visiva R 2 I tamen] post qualis VI' 8 L praem.
talis rN add. talis DPS 3PZA-Y edd. 15 concederetur = AAH-r concedetur AEGO' conceditur
A 02 rel!. plt"'(~µu 16 formalis] add. vel CM*S*Rvr-n I requirit vr-DAO requiret AEH requi-
reret AG 17 compositionem] in ras. R 2 ante aliquam (16) P add. et potentialitatem PS 3IVZ
r BD A YEHG•O add. et possibilitatem T I distinctione 8] ad not. ThynkonrensisJ R 3 I quaestione om.
MtSRPzrn• 17-18 quaestione - genere] quaestione illa (ilia] in illa anie quaest. P prima L) 'An
Deus sit in genere' et in quaestione de attributis PAL 18 An] Utrum vr-n 20-p. 359,
15 Posset - omittatur = codd. edd.; 'If text. sign.: Vacat Scotus (Vacat in we<. Scotus in mg.) A 1 Va·
T 1 Cf. supra n. 389. 2 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio Id. 8 pars 1 q. 4. 3 . s aliud
exemplum cf. infra lin . 20-p. 359, 15.
Ista distinctio sive non,identitas formalis, quae probata est 409

prius per duas vel tres rationes 1 , etiam potest probari per duas vel
tr es auctoritates Augustin i:
VII De Trinitate cap. 2 vel 3 'de magnis', vel 6 'de parvis':
5 cc Omnis essentia quae relative dicitur est aliquid aliud excepto
relativo »; et 3 cap. in principio: «Si Pater non est aliquid ad se ip,

sum, non est omnino qui relative dicatur ». Est ergo in re essentia
ad se et non ad aliquid, et in re Pater in quantum Pater, relative
dicitur, vel est ad aliud vel ad alium; non est autem formaliter eadem
10 entitas ad se et non ad se; ergo etc.
Item in eodem VII cap. 4 vel 12: cc Non eo Verbum quo sapien, 410
tia, quia Verbum non ad se dicitur sed tantum relative, ad eum cuius
Verbum est, sicut Filius ad Patrem; .,apientia vero eo quo essen,
quantitativo, subtrahendo illa quae sunt imperfectionis et ponendo illa quae

15 sunt perfectionis 2; sed in pluribus esset dissimile quam simile3, ideo omittatur 4 •
ADCPMSRrvzrBoLN A vnHGo:EQU(PPp=y~µu)
cat oav1 rB1 !in. anfractuosa µ 20 poni] praem. etiam DCPMSR1zr 0 add. etiam A 0 add.
aliud AG
1 Ista] Illa AEH Haec R I sive] seu AH vel :E id est D I non-identitas] id. non A•M*SR*I*Z
rL*N• diversitas AH 1-2 probata est prius] prius p. e. :E 2 per1 - rationes om. :E I duas
vel tres] om. A Y; 'If sign. punctis µ I vel1 ] add. per DPMSRI*Zr 0 A-Y I etiam] in ras. D 2 post pot·
est DA 02 et CPSRI'zroLN• om . I2 A YEHG 0 1:E I vel2 ] add. per or•zr 0 AG 4 cap. 2 vel 3 =A
cap. (om. V) 2 PVrB A- 0 :Ey cap. 1 p-rrr~µu cap. 3 re!!. I 6] cap. 6 (post de parvia CPM) CPMS
Rrzr 0 5 Omnis] post essentia ABG add. inquit vrBAY:E I aliud om . AEG edd. 6 3 cap .]
c. 3 D c. 4 C primo vel secundo vel sexto p ibidem u I in principio om. prr~µu 6-7 ipsum
om. PAY:E 7 non] nee DCPMI*zro I qui] quae rzro quod RVrN I dicatur] dicitur AH add.
ad aliud R add . ad aliquid prry~µu 8 Pater1 ] om. C* add. ad aliquid et non ad se. Pater (add.
enim C 2 ) cr 02 I relative] et relative post aliud (9) :E om. p A y 9 dicitur vel est = A est (ante
In re, 8 :E) PAY:E dicitur rell. edd . I ad aliud vel ad alium = AA Y(ad 2 om. A Y) ad aliud P:E I for.
maliter] post eadem AG post entitas (10) P:E formalis ~µom. CM' 10 et] add. ad aliud sive :E I
etc . om. :E 11 VII = AAY:E I vel] in ras . r 02 libro DCMSRI*ZAH I eo] est M'I*Zr 0 praem.
est CAEHG 12 dicitur] post relative A 0 rep. post relative D* est ante ad se Vr 8 AB• super
M' I tantum relative] r. t. :E 13 est] ante Verbum vrB dicitur y~µu I eo] add. dicit AG
13-p. 360 , 1 essential sapientia o• A 0 • add. intelligit AH 14 quantitativo] quiditativo RI*Zr 0
quiditativo vel (vel ante quid. M*) quantitativo CM pon . quiditativo sa I abstrahendo A I illa1 ] ista
AEH om. D:E 14-15 et ponendo - perfectionis om. DCMSR'l'ZAEH 14 illa2 om . :E
15 imperfectionis µ I sed] et AB add. quia D I esset] est vrB I dissimile] add. magis p add. PO•
tius A 0 I quam simile om. ABH I ideo] praem. et A 0 I omitto AG
F 4 AUGUST., De Trin . VII c. 1 n. 2 (PL 42, 935). 6 Ibidem. II lb. C. 2 n. 3

(PL 42, 936) .
T 1 Cf. supra n. 390. 394. 398. 2 Cf. supra n. 386·387. 3 Cf. supra n. 408.
' accipitur totum quantitativum habens partes, et imaginamur quod extensio partium tol·
« •• •
latur et quod maneant partes, et quod una sit alia per identitatem, adhuc formalis ratio unius
partis erit extra formalem rationem alterius partis», cf. DuNs ScoTus, Lectura I d. 2 n , 273.
tia» a. Et ex hoc concludit cap. 14: « Quapropter non quia Pater [461
non est Filius », « ideo non una essentia, quia his nominibus eorum
relativa ostenduntur; uterque autem simul una sapientia, una essen,
tia ». Est ergo, secundum ipsum, talis non,identitas relationis ad
absolutum in divinis, quod si unum est 'quo' respectu alicuius, s
alterum non erit 'quo' respectu eiusdem; esse autem 'quo' convenit
alicui secundum rationem eius formalem; ergo unum illorum non
est de r.a tione formali alterius sed extra earn, et per consequens
non est formaliter idem alteri sicut supra exposita est ratio eius
quod est 'non esse idem' 1 b. Et tamen ex hoc non sequitur sim, 10
Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: lntelligit ergo Augustinus quod

a
Pater eo modo quo Pater eodem est sapientia et essentia, eodem modo non
eodem est Pater et Deus 2.
b Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: I!
Idem ibidem cap. 8 vel 31 3 : cc lam
ADCPMSRivzr»oLN A YBHGOI;QU(PPp=y~µu)
1 14] IX R add. de minoribus p7t)'~µu 2 Filius] add. et Filius non est Pater, aut ille inge-
nitus, ille autem genitus p7t)'~µu j non2 ] add. est Dprry~µu 2-3 eorum relativa = A relativa AG
r. e. rel!. edd. 3 uterque] utrique r» A Go• j simul una sapientia om. I: 3-4 essential hie sequi·
tltr in I Idem (14) - absurdum (p. 361, 10) et Hie indu catur (p. 361, 11) - una via (p . 361, 13 j
essentia - non-identitas] essentia est. Ergo sec. ipsum est talis non·identitas (cal. est non-ident. C!
ta!. non est !dent. AH) c 2vr»AEH 4 ad] om. D'AE •O• aliud D 1 6 esse] essentia S 2ABHG 0 'p=y
omne rLN• A 02 j au tern] add. ut A GOP' 7 rationem eius] eius (in c=. C 2) r. CPMSA- 0 j for-
malem] add . et similiter relatio convenit alicui ut 'quo' secundum rationem formalem AGT add.
cui non convenit relatio p I illorum] istorum D*VI'B A EHI; eorum CPMRizr 0 8 est] esset C
erit PM j ratione formali] f. r. (r.] essentla M') CPM ratione I: 8-10 'lf et per consequens -
idem] sign. Vacat I'L1Nl; adnot. Non idem formaliter, igitur diversum; non valet M 1 9 for·
maliter idem alteri] i. f. a. (a.] altcrlus r 0 • om. C) CPMRIZI' 0 a. i. f. ABG i. a. f. A 0 9-10 sic·
ut - idem om. A 8 • 9 sicut = ADy quia sicut C'MSRI'VzrnLNI, quia (quod A Y) sic C 2I2
I'N AE! rel!. prc~µu j exposita est] ante supra I: est expos . (compos. AG') AE!G
2 10 idem = A
formaliter ' formaliter idem PRizrn A 0 p7t)'~µu idem formaliter DCMSvr-n A YE!HG idem alteri
formaliter I: 10-p. 361, 8 'lf Et tamen - formali sign. Vacat rL1 10 Et tamen ex hoc] Ex
hoc tamen I: I ex hoc] hoc rN• om. pyr» A y 11-13 Intelligit - Deus = codd. edd.; 'lf text .
sign.: Vacat Scotus (Vacat in texr. Sco tus in mg.) A 1 Vacat D ~V1 (text. et mg.)I'LlNl lin. anfractuosa µ
11 Intelligit ergo] Ergo i. D Ergo vult AH I Augustinus] add. dicit R 2 I quod] quia r 0 • 12 Pa-
ter1 J sicut Pater non p~µu om. PI2 A YEH Go*< add. sicut non I: I eo mo do] eo C *M *R7tj'~µu eodem
AH:E eo (om. AE 2 ) eodem AEG j quo Pater] quo est Pater A 0 7tj'~µu quo !2r02 Pater est ABG est
Pater AHI: add. est Pater (Pat. om. C 2) CMR2(in ras.)IZI' 0 I est] in ras. R 2 et I: om. C 2S*AEHGO• I
et] quo AH I eodem modo] eo modo PI'zr 0 ' A Yo modo D et per consequens I2I'Nly ita I:p~µu
om. C2M2 I' 02 AEHG 13 eodem] om. vr» add. modo A 0 I et] quo M 1 14-p. 361, 10 Idem-
absurdum = AR1IVI'B A YElG•µ [ post essentia (3-4) I] ; 'lf text. sign.: Vacat (add. Extra r» 1) A 1r»1
Extra Rl!l(texr. et mg.)V1(om. V 2 ) Vacat, extra V 1 !in. anfractuosa µ 14·P· 361, 9 Idem - relati·
F r AUGUST., De Trin. VII c. 2 n. 3 (PL 42, 936).
T 1 Cf. supra n. 403. z Cf. AUGUST., De Trin. VII c. 4 n. 9 (PL 42, 942): " Si autem
aliud est Deo esse aliud subsistere, sicut aliud Deo esse aliud Pattern csse, vel Dominum esse,
... iam substantia non erit substantia, quia relativum erit». 3 Cf. ibidem.
pliciter diversitas vel non,identitas realis substantiae et relationis.

Non enim illud quo Pater est Pater est aliud ab essentia, sed idem,
secundum ipsum Augustin um a XI De civitate cap. 10 et cap. 11:
«Simplex dicitur Deus, quia est hoc quod habet, excepto quod
s relative quaecumque persona ad alteram dicitur »; nee est ipsa
« sicut Pater ha bet Filium et non est Filius », sed « quidquid ha bet
Pater in se, ad quod » per consequens «non dicitur relative, illud
est ipse >> vera identitate, licet non formali.
substantia non erit substantia, quia relativum erit »; et sequitur: « Absurdum

10 est ut substantia relative dicatur >J (deduc: ergo et e converso est absurdum). ll
I!
• Adnotatio a Duns Scoto cancellata: Hie inducatur illud dictum doctoris 1
de duplici praedicatione in divinis, scilicet per identitatem et formaliter, quod
bene exponit 2 ista una via s. !I
ADCPMSRIVZrBnLNAvBHGoLqu(<PFFp-rny~µu)
vum erit om. T 14 Idem] praem. Etiam AG praem. Item vrB I ibidem cap. 8] cap. 8 i. AH1G I
vel 31] vel 13 IV et cap. 13 AB! 9 cap. 5 AG I !am] ldeo AB!G
1 substantiae et relationis] substantiae cum relatione AG essentiae et relationis A Oipl't'(~µu
om. DCMSRizrn A B;Hoi 3 secundum ipsum Augustinum] secundum ipsum DL secundum
(in ras. A 82 ) Aug. AEGo Augustinus AH I XI] XIV Rizro I XI De civitate] in ras. AES XI Civita·
tis vrB Civitatis XI AYH add. Dei DCPMizr-B I cap. 10] in ras. ABZ et cap. 10 c cap. rB om.
L I et cap. 11] et 11 cvrB cap. 11 L om. 12 A YBHGO! 4 quia] quod A GO quoniam P7t'Y~µu
5 relative] relatione L ratione AB I dicitur] ante quaecumque L dicatur (arue ad R) RI*zr-B
5-6 ipsa - est om. Lu; 6 Filium - est om. L Q I et non] nee ocvrB A YGLU~ 7 quod]
quern MS*RrLN• I per consequens om. DCP212 I illud] id rL om. ocrB AO• add. idem (t>ost est, 8
LQ) L 8 ipsa v•rL ipsum AEH I vera - formali om. C J licet] sed IVr 8 et AH 9 erit1 ]
add. simpliciter A Y• I substantia2 ] add. prima I I relativum] add. non rB• I erit2 ] est V erat
A 02 I et om. vrB 10 est1 om. R! I relative] respectu AG I deduc] deducit AE1G de Deo R1 om.
T I est absurdum] a. e. vr -r add. ut relative substantia dicatur T 11-13 Hie - via = A 11
8
A Yµ [post absurdum (10) IA Yµ sine praecisa indicatione ubi textus ponendus sit A']; 'lf text. sign.:
Scotus vacat A 1 Extra 12 {text. et mg .) lin. anfractuosa µ 11 inducatur] potest induci µ J docto·
ris] doctorum IA Y add. illius µ 12 duplici] triplici I I in divinis ante deµ J scilicet] videlicet
µ I per - formaliter] et per identitatem µ I formali IA Y 13 ista] ilia Av I una = A! f A Y J
via] add. (cf. p. 360, 10-p. 361, 1) et tamen ex hoc non sequitur dupliciter diversitas I
F 3 AUGUST., De civ. Dei XI c. 10 n. 1 (PL 41, 325; CSEL XL pars I 526, 8-10): • sed [Tri·
nitas] ideo simplex dicitur, quoniam quod habet hoc est, excepto quod relative quaeque persona
ad alteram dicitur>. 6 Ibidem (CSEL ib. lin. 10-11): «Nam utique Pater habet Filium, nee
tamen ipse est Filius». 6·7 Ibidem (CSEL ib. lin. 12-13): •In quo ergo [Pater] ad semet·
ipsum dicitur, non ad alterum, hoc est quod habet ».
T 1 dictum doctoris, scilicet Augustini, cf. p. 360, 11-13. 2 Augustinus. a Cf. su·
pra lin. 3-8.
LVIII. - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIA PRIMAE Q.UAESTIONISJ
411 Ad primum argumentum principale 1 dico quod

LAd primumJ - (47]
maior sic est intelligenda: 'quaecumque aliqua identitate sunt eadem
alicui, tali identitate inter se sic sunt eadem', quia non potest con,
cludi aliqua identitas extremorum inter se nisi secundum illam s
identitatem sint eadem medio et medium in se sit sic idem; et per
hanc propositionem sic intellectam 'tenet omnis forma syllogi,
stica'. Omissa enim altera condicione, vel unitatis medii in se vel
extremorum ad medium, non est syllogismus, sed paralogismus
accidentis. 10
412 HAlia responsio, ubi unitas medii est illimitata respectu uni,
tatis extremorum. Exemplum de ubicatis et quandocatis limitatis:
quae sunt simul secundum 'ubi' vel 'quando' cum illimitato, sic
vel sic, non tamen sunt simul sic inter se. Aliud exemplum, fami,
liarius, de anima intellectiva et de hac parte carnis et illa, .0. 2 • - is
Haec responsio 3 evadit quando idem illimitatum est 'cum quo'
vel 'in quo', non quando est 'hoc', nisi deficiat medio in se unitas
requisita, sicut <licit responsio logica quae hie intra habetur 4 • U
413 Cum accipitur in minori quod 'quidquid est in essentia divina,
ADCPMSRivzrsoLN A YBHGo:EQu(FPp-rnyf3µu)
2-10 <ff Ad primum argumentum - accidentis sign. Vacat DavarLlNl 3 sic est] e. s.
PRI2Zr 0 :E 4 tali] reali MR* not. aliter: reali 8 3 I inter se sic sunt eadem] s. i. se sic e. :Es. sic
e. i. se vrs 6 identitatem] ante illam (5) rzro om. :E add . qua A 80[3µu add. secundum quam
Zi I sint] sunt (pon. sint C1) CMSRPzr 0 *A8 I eadem] idem AY:E add. in A 0 a 6-8 sit sic - in
se om. M 6 sit sic = AA0 sit (add. sic A 82 ) AEH sic (si P*) sit re!!. (om. M) edd. I idem] om. D'
add. (semper sub nota Vacat, vide ad 2-10) vel sic: quod quaecumque sunt eadem alicui identitate
scilicet, reali scilicet et adaequata, sint eadem inter se, scilicet in conclusione cum praemissis, pri·
mum medium medio, et medium tertio, propter ipsum D 7 omnis om. A YBHGO• 11-18 Alia
responsio - habetur = ARarvr- 0 AY 0 aµu [ post syllogistica (7-8) A post suppositorum (p. 363, 4)
R! post aliquid (p. 364, 2) re!!. µu]; <ff text. sign.: Scotus extra A 1 Extra (-tra dmt in rLI) RlI2{<e.xt.
et mg.)varBl Ll Vacat rNa Additio u !in. anfractuosa µ 11 responsio] add. est v I ubi] ut Iµ
videtur AY om . VI est om . V 12 ubicatis] ubitatis Avr- 0 AYµ I et] vel I I quandocatis] comp.
ARlIVr- 0 A YO!µ quantitatis u j limitatis om. A Y 13 quae - illimitato] adnot. id est quae sunt
infinita A 0 ~ Ivel] et rLN•A 0 !µ I limitato rLN• 13-14 sic vel sic] adnot. secundum ubi vel se-
cundum quando A oi 14 sic2 ] om. rL! add. vel sic rs 15 .0 . = AC1AY 16-18 Haec-
habetur om. R! 17 quando] add. hoc IVr 8 LAY 0 !µu I in se om. AY 18 sicut] sic AYµu I
quae om . 1rLN AYO! I intra] infra A add. in quaestione vrs 19-p. 364 , 2 <ff Cum accipitur -
hoc aliquid sign.: Scotus A 1 Vacat Davarum 19 accipitur] arguitur CM
T 1 Cf. supra n. 191. - Responsio ad primum principale protrahitur a n. 411 usque ad
n. 434. 2 Cf. supra- n. 386-387; cf. DUNS ScoTus , Rep. I A d. 2 n. 218-219 . - De hoc signo
quo remittitur ad doctrinam alibi expositam cf. BALIC C., Segni e note critiche nelle opere di
G. Duns Scoto, in Miscellanea Giovanni Mercati vol. VI (Studi e T esti 126), Citta del Vaticano
1946, 312-318. 3 Cf. supra lin._11-12. 4 Cf. supra lin . 8-10.
est idem illi' 1 , non est verum de identitate formali, et ideo non
potest concludi formalis identitas extremorum inter se; quamdiu
autem stat formalis distinctio relationum suppositi, stat distinctio
suppositorum.
Et si dieas quod ·saltem ex reali identitate eorum ad essentiam 414
concluditur identitas eorum inter se, dieo quod essentia non habet
identitatem talem unieam subsistentiae prout personae vel perso,
nalia ut extrema uniuntur in essentia, et ideo non potest concludi
identitas subsistentium vel subsistentiae per rationem identitatis
10 eorum in essentia ut in medio .
. Per hoc 11 patet ad talia sophismata 'hie Deus est Pater, Filius 415
est hie Deus, ergo Filius est Pater', quod 3 confirmatur, quia medio
exsistente 'hoc aliquo', necesse est coniungi extrema.
Respondeo. Sieut in creaturis commune se habet ut 'quale
15 quid', singulare ut 'hoc aliquid', ita hie, essentia communis per,
sonis habet rationem 'qualis quid', et persona habet rationem
'huius alicuius'. Medium igitur hie est 'quale quid' et non 'hie ali,
quis'. Concluditur autem identitas extremorum in concfosione ac
si medium esset 'hoc aliquid'; similiter ibi 4 videtur esse fallacia
20 accidentis 5 et consequentis 6 , quia 'hie Deus' accipitur in praemissis
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGOI;QU(PPP=r~µu)
1 idem illi = A illi naturae idem Z idem illi essentiae (id. e. illi C) rell. edd. I verum] vera
PMSRI*Zr 0 add. intelligendo PPvr-0 A:E add. intellecta R ir 0 1 add. loquendo Z I et om. I:
2 formalis] formaliter vrs om. M I formalis identitas] ante concludi Di. f. RAB formalitas I: I
exrremorum - quamdiu in ras. AB2 3 autem - suppositi om. AB 5 dieatur RA 0 I ex
om. I;QUt 6 concluditur identitas] concludam identitatem CPMSRizrn AI: edd., add . rea·
!em PAG2 edd. 7 talem] tantum PAY realem rLN' om. vrsN 2 I unicam] unitam DC2MSAE 20
unitati AB' I prout] sieut I: add. ipsae Dr 11 sophistiea DC*Rizrn A Y 12 quod om. I:
13 hoc aliquo] hoc aliquando v• hoc aliquid I: edd. I coniungi extrema] e. c. CPMRIVZr A- 0
14 Respondeo] add. quod AGO edd. 15 hie] haec DSRr-BAHGI; om. A 0 15-16 personis]
tribus Tom. D'R'V' 16 rationem ] add. huius (huiusmodi r 0 hie M) quod dieo CPMRil*Zr 0 I
1
qualis] quale CPMZ I et persona] persona vero I: 16-17 et persona - quale quid om. s•z
16 rationem2] add. huius (huiusmodi r 0 ) quod dieo I*r 0 17 igitur = A1t"Y~µu autem S~ rel!.
(om. Z) p-r I hic1 ] post est PA YGI; hoc S~R •rnLN A 0 I et om. Rir 0 I et nop. hie] et persona hie in
ras. AE 2 17-18 hie aliquis] hie (!) aliquid MrN2 hoc (I) aliquis S hoc aliquid DCPRIVzrsn
A G02:E edd. 18-19 Concluditur - hoc aliquid om. D' 19 esset = AD~ fuisset (sufficerct M ')
rel!. edd. I hoc aliquid] hie aliquis (pon. aliquid A 02 ) A BHO 19-p. 364, 1 similiter - supposito
post a liquid (p. 364, 2) D 19 ibi] post videtur D idem A E+ I esse om. CR •1zrn 20 et
consequentis om. D I hie] hoc S ly P1t"Y~µu I praemissis] add. scilieet in maiori et in (in om.
r 0 ) minori 1zr0
T 1 Cf. supra n . 191. 2 Cf. supra !in. 6-10. 3 id est 'quod sophisma' . ' Cf.
supra lin. 11-12. 5 Cf. ARISTOT., Soph. elenchi I c. 3 (c. 5, 166b 28-30). 6 Cf. ibidem
(p. 167b 1-3).

364 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q.. 1,4
pro alio et alio supposito, et similiter fallacia figurae dictionis 1 ,

commutando 'quale quid' in 'hoc aliquid'.
416 Quod si arguas 'deitas est Pater, Filius est deitas, ergo etc.', 1481
licet deitas non supponat pro aliquo supposito in maiori et in mi,
nori, tamen ibi est figura dictionis, commutando 'quale quid' in s
'hunc aliquem'. Nihil enim aliud est sic commutare, quam ex vi
illationis interpretari illud habere rationem 'huius alicuius' quod
habet rationem 'qualis quid'; ita sic inferens suppositum de sup,
posito, interpretatur medium esse idem secundum rationem exsi,
stentiae vel subsistentiae, quod falsum est. 10
417 Quod si saltem arguas 'extrema realiter esse idem inter se quia
et in medio', concedo quod potest inferri identitas essentialis, non
formalis vel suppositiva. Et ideo non de bet inferri 'Filius est Pater' ,
quia ibi denotatur ex vi sermonis identitas formalis vel hypostatica,
sed sic debet inferri: 'Filius est idem cum eo quod est Pater' vel 1s
'Filius est illud quod est Pater'.
418 Quod si adhuc confirmetur illa maior argumenti principalis 2
per hoc quod negando earn videtur destruere primum principium,
ponendo scilicet affi.rmationem et negationem esse veras de eodem,
ADCPMSRrvzrBnLN A YBHGoLQu(PPp-rny~ µu)

1 supposito] add. in maiori et minori P 1-2 et2 - aliquid] om. A YBHGO!L ; 'If sign.
Extra l2(cext. "' mg.); cf. p . 362 ad 11-18 quoad transpositionem in rvr- 0 AY 0 µu 1 et2 om. CP
MRA 0 ~ I similiter] in ras. 8 2 sequitur D I fallacia figurae] figura CPMSRIVZr alia (l) est
figura A 0 ! 3-p. 365, 10 'If Quod si - eiusdem sign . V acat D ZVJ 3 etc.] om. L add. re·
spondeo p7t)'~µu add. dico quod T 4 supponat] supponit CPM I aliquo] alio -rny~µu add.
alio 1zrn I in2 om. PMRrzr-BAG 0 5 ibi] in ras . AB 2 post est DCPMSRIZr 0 A 0 L hie V
r-n I figural fallacia r fallacia figurae Vp7t)'~µu 6 hunc aliquem] hoc aliquid DCI2 AG edd.
hunc aliquid (I) A YEH I enim = AVr 8 autem rell. edd . I aliud] post est r 8 om . L 7 illatio-
nis] add . et sermonis PMSRizrn I huius] huiusmodi rn om. MSR*AH 7-8 quod habet
rationem om. AH 8 quid] quod vel cuius l ' Z cuius CMR2 r 0 quid cuius 12 add. cuius pa
8-9 SUppositum de suppositoj om. rN add. in (de r 8 ) conclusione VrB 9 medium) add .
commune <l>p7t)'~µu 10 quod falsum est] q . e. f. CPM q . non est verum L om. 12 A YBHO!
11 realiter esse] e. r. RL 12 et] etiam CPMSizr-B om. Vr 8 A 0 I potest] debet DT I essentialis]
realis vel essent. y I non] add . autem L 13 vel] nee PR id est AGO om. LQ! I ideo] add. dico
(add . ultra quo d AG) A Go I inferri) ferri AB* add . ergo L add. quod p7t)'~µu I est] post Pater CPM
om . rN• 14 denotatur] notatur SVr-nAYBHL notatur vel denotatur p non est (post scrmo nls
A 0 ) A Go I sermonis] praem. illationis et CPMRizrn add . et illationis DS 15 sic] post debet L
praem . hie AG om . D I est2 om . A 15-16 vel - Pater om. DT 16 illud] id AH idem CPMR
IZr 0 AG 0 I est2 om. CPMRI*Zr 0 AH 17 adhuc - maior] arguat1lr ulterius confirmando ma·
iorem L I confirmatur D *VI' 8 AG 0 18 per hoc om. ABH I negando earn] neg . earn (pon. ncccssi·
t a ndo cam ca) ante per hoc C'MSRitzrnLN! illam neg. post maior (17) D negans earn post videtur
0 I destrui I2Vr 8 AL
T 1 Cf. ARISTOT. , Soph. elenchi I c. 2 (c. 4 16617 10-14). 2 Cf. supra n . 191.
respondeo: de aliquo habente veram identitatem sed non tantum

unicam, formalem, necesse est idem ratione unius 'realitatis' for,
maliter praedicari de illa, et de alia 'realitate formaliter' non prae,
dicari formaliter. Sicut albedo ratione alicuius realitatis quam habet
s in se convenit cum nigredine et ratione alterius non realiter con,
venit sed differt, nee a.ffirmatio et negatio de eodem ratione eiusdem
- scilicet 'realitatis formaliter' - dicuntur, ita hie, Pater ratione
essentiae est idem quiditative et ratione proprietatis non est idem
formaliter nee hypostatice, nee est a.ffirmatio et negatio eiusdem
lo identitatis de eodem nee ratione eiusdem; ll et licet diceretur a.ffir,
matio et negatio eiusdem identitatis de eodem, non tamen ratione
eiusdem, puta si diceretur quod ratione paternitatis Pater non est
idem quiditative Filio sed ratione essentiae. U
Si contra arguas quod a.ffirmatio differt ab a.ffirmatione cuius 419
15 unius negatio dicitur de alia vel stat cum alia quia neutrum est ve,
rum de a.ffirmatione contradicente illi negationi, igitur si deitas

stat cum non,paternitate (puta in alia persona), ipsa deitas differret
ADCPMSRIVzraoLNAYBHGOLQU(FPp-rny~µu)
l habente] in corr. R 2 dicente S dicente vel habente MI*I' 0 * I tantum] tamen AHO om. R*L
2 unicam] unitam S unitatem I' 82 A 8 H add. realitatem paLprry~µu I realitatis] add. (sed cf. ad
4-5) quam habet in se C add. vere prry~µu 2-4 formaliter - realitatis om. Z 3 illa] in ras.
R 2 ista D *A v add. realitate formaliter PMR2 (in ras.)II' 0 add. realitate V I formaliter] formali P 2 A 0
praem. formali prry~µu om. VZ 3.4 praedicari formaliter] f. p. L 4 formaliter om. CMI2
I' I albedo] nee (add . color nee D ) albedo D color C
82 3 4.5 quam habet in se om. DC 6 nee]
in ras. P 2 A 82 neque VI' 8 ut (pon. nee Ci) DCM *SRI*zronN• et non (non post formaliter, 7) AH add.
tamen ut sunt ca I eodem] eadem ABHo I ratione] respectu DLT om. CM*SR;TLN; 7 scili-
cet =A I dicuntur] in ras. P 2 ante de eodem (6) L ante formaliter A 8 dicitur V 7-8 ratione
essentiae] e. r. AH* post quiditative (8) L 8 quiditative] praem. Filio r 02 add. Filio M 2R 2 PV
A-Y add . cum Filio pa add . quod Filius rNa I et] sed L I idem2 ] add. ei P 2 add. Filio r 02
9 nec 1 ] vel L<l> I nee hypostatice] om . Dadd. Filio PABHO I est] in ras. R 2 eius in ras. S 2 dicuntur
(ante nec2 D*) DCPMIZI' 0 edd. I affirmatio et negatio in ras. P 2R 2 9-10 eiusdem - eiusdem]
in ras . R 2 de eodem (ead. C) ratione eiusdem DCPMIZI' 0 de eodem (add. eiusdem Si) identitatis (id.I
po.c ratione I'LN add. nee Si) ratione eiusdem SI'LN• 10 nee om. L 10-13 et licet - essen-
tiae = APMiR2(partim in ras. in iextu, panim in mg.)VI' A YBaGoaLyµ; 'IT text. sign.; Scotus extra A 1 Extra,
vacat Vi Zin . anfractuosa µ 10-12 et licet - eiusdem om. AE!GL 10 diceretur] dicitur post
eiusdem (12) M! daretur rel!. y µ 12 puta] ut M! praedicati µ I si diceretur quod] dicitur post
Pater M! si daretur quod rell. yµ I ratione paternitatis ante sed (13) PM!VI' AYO!yµ I est] esset V
sit r 0 y om. M! 13 quiditative] post Filio M!R!AB!Gy om. L add. cum vrLN AO! I sed] et M!
tamen est idem M!I' 8 3 add. non v• I sed ratione essentiae om. r 0 14-p. 377, 16 'IT Si contra -
necessario ex se sign. Vacat totum usque ad finem quaestionis D 3 14 contra arguas] a . c. L
15 alia1 ] alio A 0 add. affirmatione P 2P 15-16 ad quia - negationi adnot. videlicet negatio unius
et affirmatio quae stat cum illa negatione vel de qua dicitur illa negatio rNa I quia - affirma-
tione] om. A 0 • add. ( = rep.) cuius unius negatio dicitur de alia ('If sign . Vacat A 81 ) A 8 add.
cuius unius negatio LQ• 17 non-paternitate] add. quia A' 17-p. 366, 1 puta - non-pater-
nitate om. LQ 17 persona] add. scilicet Filii PA8 H0 edd., add. Filii A 0 I differt D 2 VI' 8 A 8 H0
a paternitate, quae numquam stat in eodem cum non-paternitate,

respondeo: maior posset concedi de non-identitate formali, vel de (491
non adaequata, quia unum illorum non determinatur ad alterum,
ex quo stat cum eius opposite, - vel sub aliis verbis, de non-iden-
titate convertibili et praecisa. Sed si maior accipiat distinctionem s
realem simpliciter, neganda est; patet in albedine: accipiendo pro-
priam realitatem uncle sumitur genus, illi ex se non repugnat oppo-
sita differentiae nigredinis; tamen realitati uncle accipitur differen-
tia specifi.ca albedinis, differentia nigredinis repugnat.
420 Et ista responsio debet intelligi quantum ad secundam partem lo
maioris, quae dicit quod altera affirmationum 'stat' cum negatio-
ne. Sed prima pars maioris, quae accipit negationem 'dici' de affir-
matione, posset maior quoad illam partern concedi si intelligatur
'dici' 'necessario et universaliter et per rationem propriam illius de
quo dicitur', et hoc quando contradictio illa de qua est sermo est 15
realis sive rei ad non-rem, non autem rationis ad non-rationem,
nam tune non sequitur nisi distinctio rationis a.ffirmationis ab affir-
matione.
421 Applicando primam partem maioris - ut vera est - ad propo-
situm, sequitur quod Filius realiter distinguitur a Patre, non autem 20
quod Deus vel deitas, quia de Deo non dicitur non-Pater necessa-
ADCPMSRIVzrenLN A YEHGOl;QU((l>FPpmy~µu)
1 quae - non-paternitate om. D' 2 de2 om. R*l*ZI' 0 4 ex quo] igitur D I sub]
ab A 5 Sed om. 12VI'- 0 AYBHGO*l; 7 genus] in ras. P 2 generatio M*S*R*AY I illi] isti P
add. enim :E 7-8 opposita differentiae = A differentiae D' differentia opposita differentiae
(-ac in ras. A E2) A YB:E differentia opposita scilicet (sc.) sed AG• om. AH add. differentia A 0 ) A HGO edd.
opposita differentia D 2 rell. 8 tamen realitati] ante nigredinis AH accipiendo vero propriam
realitatem A Go 8-9 tamen - repugnat om. D 8 accipitur] sumitur :E 8-9 differentia
specifica] s. d . AGO add. per se AG 9 differentia nigredinis repugnat] r. (add . sibi AGO) d. n.
Al: add. sibi v 10 debet intelligi] i. d . :E I secundam] illam re alteram :E 11-13 maio-
ris - partem om. C' 11-12 quae - maioris om. rn 11 dicit-affirmationum om . DMSR
pzrL I quod altera affirmationum om. rN•ABHOt I altera affirmationum om . A 0 I affirmationum ]
affirmatio OPI!VI' 8 N~A YO~ affirmativa :E 12-13 prima pars ... concedi] primam partem ...
concessi AH2 I quae - maior om. AH 13 maior - partem] maior ante posset c~ om. vre
A YGl; I intelligitur DRIZI' 0 ABH 14 did] post necessario AE de A Y r ... J A 0 * praem. de y om.
C *(post univcrsalitcr) j necessario] praem. de affirm atione D add. de affirmatione P j et2 om. VM
r- 0 ABHO:E I illius] huius VI' 8 A 0 15 contradictio] in ras. rN2 condicio C*PMI*zrn compara-
tio rL cum dicto AE* dictio AH quidem D 16 realis] rationis (pon. rcalis 0) DCMS'RI'LNt I
non-rem] rem DC*MS*R * I autem] in ras. P 2 om. CMSRI'ZI' 0 I non-rationem] rationem R *
non-rem ABH20• non-rem enim (I) AH' not. vel (non-)rem rea 19 Applicando] add . igitur :E
20 quod] add. non AH I realiter] post distinguitur ABHO post Patre A YG I distinguatur r- 0 I au-
tem] add. secundum AG 0 21 non dicitur non-Pater] non praedicatur Pater v• Pater A 0 * nee
praedicatur p add. non I*
rio et universaliter, nee per rationem subiecti, licet secundum

a Ii quo s dicatur particulariter ratione suppositi ipsius subiecti.
[50J Quod si arguas, illud quo Pater distinguitur a Filio sit a, a in 422
quantum a aut est idem essentiae, aut aliud - si aliud, hoc est incon-
s veniens, si in quantum a est idem, igitur in quantum distinguit est
idem, et per consequens essentia distinguit - respondeo: dico quod
nee verum est a in quantum a esse idem essentiae, nee a in quan-
tum a est aliud ab essentia, et hoc, intelligendo illud quod sequitur
reduplicationem accipi secundum rationem suam formalem et cum
10 hoc habet esse rationem formalem inhaerentiae praedicati, sicut
distinxi superius de unitate obiecti fruibilis in · responsione ad ter-

tium argumentum 1 • Ad hoc est exemplum: homo enim et non-
ADCPMSRIVZI'BDLN A YBHGO,EQU(FPp-rny~µu)
1 per] secundum l: I subiecti] ante rationem vrB obiecti z I licet] sed (pon. Hect P 2 ) P<1n
2 dicitur A 0 *<1>T J.p. 368, 15 Quod si-quale quid] om. AY; 'lT sign. Vacat I'LlNl 3 Quod]
Quo D* Et p om. AH I a8 ] et AB praem. et rL praem. tune D praem. tune sic l: om. R*I'DAO*
4-8 si aliud - ab essential non idem, quia a in quantum a distinguit, et per consequens si in
quantum a est idem essentiae, essentia distinguit, non (nee 1: 0 ) est aliud propter simplicitatem
divinam, respondeo: dico quod proprie a in quantum a non (nee 1: 0 ) est idem essentiae, nee
aliud l: 4 si aliud] om. I" add. est R 2 4-5 inconveniens] add. propter simplicitatem divi·
nam y 5 si in quantum] si a in quantum PI'N2 A 02 om. I' 6 distinguit] distinguitur ab
essentia vrB I dico] praem. et A 0 om. vrB 7 esse =A est rel!. edd. 8 et hoc om. ,EQU;
8-10 et hoc - habet) quia ly 'in quantum' potest accipi dupliciter, aut secundum quod denotat
illud quod sequitur accipi secundum rationem suam formalem, aut secundum quod denotat
subiectum D (cf. ad 11) 9 reduplicationem] reduplicative C add. in quantum A 0 edd. I suam]
ante rationem vr-n om. p I formalem] formaliter AE om. l: 9-10 et cum - formalem om.
PVZI'B 9 cum] per ABH 10 habet esse] etiam esse rN2 ABH,E edd. habet C'M 2R 2I' A 02 esse
c 212rn2 A 02 om. rn' I praedicati] add. ad subiectum AG 11 superius] praem. de talibus ser·
monibus PA EH add. de talibus sermonibus rm A Gop;ty~µu add. de talibus dictionibus 'ut' et
'in quantum' vrB I de unitate] praem. in quaestione P 1 PVI'BNlA-Yp;ty~µu adnot.: dist. 1 quaest.
2 A oa scilicet iuxta manum in margine, quaestione 9 totius libri R 1 I fruibilis] frui C et D" add.
vel rN• add. (post argumentum, 12 rN~ A GO~) Ve! sic: quod ly 'in quantum. potest accipi dupliciter'
aut secundum quod denotat illud quod sequitur accipi secundum formalem suam rationem, aut
secundum quod denotat subiectum esse rationem inhaerentiae praedicati ad subiectum etc. ('lf
sign.: Extra in text. et mg. 12 ponuntur ab aliquibus aliquae lineae quae non sunt de textu 7t<D~<D)
CMS 1 RizrnNaAG 0 ap7t<D~<D (cf. etiam ad 8-10 quoad D) [ sic rescr. O; quod1 ) quia S~ sed R; secun·
dum] add. illud rN~; denotat ... denotat] denominat ... denominat rN~; formalem om. CM; suam
rationem] ante formalem AG r . s. (an<e formalem A 0 ~) CMRA 0 ~ rationem ante formalem rN~ add.
aut secundum quod denotat ad {ad] illud C 2 ) quod sequitur accipi secundum rationern suam C;
aut2 ] et sic cum hoc C 1 ; quod'] add . simul cum hoc rn 2 ; etc.] praem. ergo Z om. l2I'N~A 00 ~] I in
responsione] Responsio D'C'P'MSI2ZI'D' responsione R 2 (in m•.)A G• respondendo D 1P 2 AE2 (in corr.)
H02(incorr.)l: om. c 2 rn2 add. scilicet D 11-12 ad tertium argumentum om. c 2 rn2 12 Ad
hoc est exemplum] Hoc patet in exemplo I2ABHO Exemplum l: praem. Responsio ad tertium
argumentum rL
F 2 HENRICUS GANO., Summa a. 54 q. 3 ad 3 (II f. 798).

T 1 Cf. supra d. 1 n. 58.
368 0RDJNATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1-4
homo sunt opposita immediata, et tamen formaliter de aliquo cum

reduplicatione neutrum dicitur; sicut album nee in quantum album
est homo nee in quantum album est non,homo.
423 Et si dicas, 'idem' et 'aliud' circa ens sunt immediate opposita,
dico quod non sequitur « sunt immediate opposita, ergo alterum s
praedicatur de quolibet cum 'in quantum' » ita quod ratio subiecti
sit formalis ratio inhaerentiae alterius contradictorii, sed sufficit
quod alterum contradictoriorum vere insit cuilibet subiecto, licet
non per se ratione subiecti. Si autem accipiatur ly 'in quantum'
primo modo, ut tantum notet a accipi secundum suam rationem 10
formalem 1 , dico quod a quocumque modo formaliter acceptum
est idem essentiae, licet non formaliter idem essentiae: sed tune
non sequitur « 'a formaliter' est idem essentiae, 'a formaliter'
distinguit, ergo essentia distinguit », sed est fi.gura dictionis, com,
mutando 'hunc aliquem' in 'quale quid'. 1s
424 Si adhuc instes quod a in quantum a est ens vel res, quae res,
vel quod ens? - si essentia, habetur propositum 2 , si res et non
essentia, ergo alia res - respondeo: concedo quod est ens et res,
et hoc, utroque modo accipiendo 'in quantum', quia si aliquod
ADCPMSRIVzrsnLN A YBHGOl;QU(<J>PPpmy~µu)
1 immediata) in Metaphysica vel immediata (immediate D 2 ) D j formaliter om. ABHO l!! j aliquo]
eodem AG 2-3 nee - album om. rs• j nee - albu m est] in quantum album nee est homo
nee 1: 3 est 1 - album om . A 0 • j non-homo ] add . sed est tantum album D 4 dicas] add .
qua d Pizrn AG 5 dico - opposita om . D ' 6-7 subiecti sit formalis] formalis (pon . sub!ect
ait fo rma ns Ci) C 7 formalis ratio] r . f. (add. ratio D 2) D ABl: j inhaerentiae] inhaerens M add.
praedicati PR add. praedicat v • I contradictorii] partis contradictionis my~µu 7-8 sufficit
quad om . rL• 8 contradictorum CPMA 0 I cuilibet subiecto, licet] cuilibet in ras. AE 2 Hcet
AH 0 • 9 accipiatur] accipitur cprN add. ibi 1: j ly] rescr . l;Qi om. i;u 10 ut] add. scilicet
Dl: I notat vr s I a] post accipi 1: add. in se A-Y I suarn] propriam ABHO 10-11 suam ra·
tionern forrnalern] s. f. r. R r . s . f. CPl: 12-13 licet - sequitur om. rs• j licet - essentiae
om. R ' 12 non= ADSAG non sit R1rs1 rel!. edd . 12-13 sed tune non sequitur] nee seq .
rB! om. Z 13 forrnaliter 1 - essentiae, a om. rs AB •H I est] ante forrnaliter 1 C *Mir 0 ' accep·
tum est rniN2 A Go om. VZ 13-14 a formaliter distinguit om. P 14 ergo essentia distingui t
om. l:• I figural fallacia figurae A 0 edd. 15 hunc aliquem] hanc aliquarn CMSRr 0 hoc ali·
quid (pon. hunc aliquem A 02 ) DI2 A 0 edd. aliquern AH I quale quid] in COIT. rs2 add . et idea non
sequitur 1: add. a S 16 Si adhuc] Sed ad hoc A B I instes] om . D 'R* instetur D 2 add . scilicet
r 02 I quad] quia P1tY~µu om . A-r I in quantum a om . AE •H I ens vel res] res vel ens Al: P.ns ut
res D add . quaero s irN2 A-Y edd. , add. igitur quaero l;Q add. quaero igitur i;u j quae res om .
M •rn• 16-17 quae res, vel quad ens] quae vel quad ens est essentia rLN' quad ens vel
quae res rN2 17 essential praem. est A 02 add. est D 18 concede om . vr- 0 I ens et res]
0
res et ens DA- add. et res D 19 in quantum om . C ' M'S ' R*rL•N• I aliquod] in COIT. rn2
aliquid 1:
T 1 Cf. supra n. 422. z Cf. supra n. 191.
J
praedicatum per se primo modo inest alicui, ergo inerit eodem

modo per se sive illud subiectum sit res distincta a quocumque
quod est extra rationem eius sive contineatur per identitatem in
aliquo quod est extra rationem eius; continentia enim talis non
s tollit rationem formalem nee ea quae insunt per se primo modo.
Sed cum quaeris, quod ens 1 , - dico quod ens quod est ·a; sicut 425
si substantia est per se ens, quod ens, descendendo sub ente, est
per se substantia, non aliud. Ultra si quaeras, estne per se essentia,
[51] dictum est 2 quod non. Si infers 'ergo alia per se res', fallacia con,
3
10 sequentis est 'non est per se haec res, et est res, ergo est alia .res' ,
quia in antecedente negatur 'per se identitas', in consequente 'iden,

titas', et ita destruitur antecedens.
Si obicis: 'est per se res, et non per se essentia', 'ergo per se 426
alia res', et ultra, 'ergo alia res' 4 •
1s Probatur prima consequentia 5 , nam circa ens 'idem' et 'aliud' 427
sunt immediate opposita; ergo si est per seres, est per seres eadem
essentiae (et ita per se essentia) vel per se alia res. Secunda conse,
ADCPMSRivzrsoLN A vBHooI;QU(<J>FPp=y~µu)
1 praedicatum om. CMSR:!T LNtI; I ergo] si vrs om. AI: I inerit] add. etiam I'Zr 0 add.
sibi PI2 AI: 2 sive] si A j subiectum] ante illud I: obiectull!, DSR* 3 quod - eius om. S
3.4 sive - rationem eius] rep. I;Q om . C t MRtrLNtABt I sive - aliquo om . St I per identitatem
in aliquo] in a . p. i. DClI; 4 continentia] contingentia CtMS*rL*N• pon. contingentia A oa j
continentia enim talis] t . e. c. I: 5 insunt] sunt in D sunt vr 8 I per se] post mo do PA 0 om. D
2
6 Sed cum] Si tamen P j quod ens om. DtABH 7 ens1 ] add. si quaeras (-ris AG) AG 0 •I;Q~
edd. j descendendo] discendendo S * definiendo AB distinguendo AH discendendo vel distin-
guendo A 0 om. R 2 I est2] add. dico c 2I;Qa 8 Ultra] Ulterius vrs I quaeris A- 0 9 ergo]
add. est DA edd. I per se om . AI: edd.
0 10 est1 = A I et est res om. DtCMA 0 *I;QUt I est:3]
add. per se PivzrsoN 2A- 0 edd. I est4 ] om. vr 8 I: add. per se C 2 11 per se identitas] perseitas
AE 2(inras.)G* add. et DR-r~µu 11-12 in consequente identitas om. AH j identitas] praem. aflir·
matur DCPMR2I*Zr 0 A G02(in ra.s .) add. aflirmatur vr- 0 add. simpliciter sumpta I:p'lt)'~µu add.
simpliciter, quia ponitur 'per se' in antecedente, in consequente infertur sine 'per se' AG
12 destruitur] destruit C *PM add. in AB• j antecedens] om . R * add . sese enim per se (add. idem
A Ga) alicui est (add. esse A Ga) idem simpliciter, quia sic procedendo inferendo (lnferturA G2 ) conse·
quens ex positione antecedentis , sed non sequitur 'non est per se idem, ergo est aliud simpliciter
sive non-simpliciter idem' ; hoc enim destruit consequens ad destructionem antecedentis: esse
enim similiter (I) idem est consequens ad esse idem per se AG 13 obicit MSRI*Vr-s obi-
cias A YGI; obicitur CABHP'ltY~µu I non] add . est Pizro I per se3 om. CPMI*Zr 0 *(post resl, 14)L
14 alia res 1 ] r. a. D add. quia in antecedente negatur per seres et non per se essentia (add . ergo
per seres A 8 l) R aA Ea I et om. ABtI; I et - res om. St j alia res2] praem . per se CPMSl(om. S3 )RI*Z
roLN•A 02 add. ergo alia res R 2 15 Probatur] post consequentia I: rescr. Ra I nam] quia I:
16 res 1 ] om. A 0 • add. vel CP2MI*Zr 0 I: add. probatur prima consequentia D' 16-17 est2 -
res om . rL 16 per seres eadem] p. see. r. vrsN e . r . p. se CPMR2 j res 2 om. AG 02
T Cf. supra n. 424. 2 Cf. supra p. 368, 12. 3 Cf. supra n. 424. 4
1 Respon·
det infra n . 430 . 5 'est .. . per se alia res', cf. supra n. 426.

quentia 1 probatur, quia 'per se' non est deterrninatio distrahens,

patet.
428 Praeterea, probatur prirna consequentia,
, et est ad principale 2 :
si est per se res, aut res quae est essentia, aut res quae non est essen,
tia. Si per se res quae est essentia, ergo est per se essentia; si est per s
se res quae non est essentia, ergo est res alia ab essentia.
429 Praeterea, tertio 3 : essentia est per se res, et proprietas per se
est res, et non sunt per se eadern res; ergo sunt per se duae res,
et ita utrurnque est per se res alia ab altero.
430 Ad prirnurn 4 • Licet posset conclusio 5 prirni argurnenti 6 distin, 10
gui quod ibi esset alietas perseitatis vel perseitas alietatis, et prirno
rnodo 7 negaretur ly 'per se' per negationern inclusarn in alietate,
Secundo ril.odo 8 a.ffirrnaretur, quia praecederet vim negationis,
et per consequens prirno rnodo consequens 9 prirnae consequen,
ADCPMSRivzrsoLN A vEHGol:Qu(FPp-rnyf3µu)
1 determinatio] condicio vr- 0 l: not . vel: condicio A oa 2 patet om. C:Ep7tj'f3µu 3-4 et
est - essential om. I' 0 ' sic I' 02 4 res 1 ] om. C*MR*I* add. quae non est s• 4.5 aut
res1 - per se res om. D' I essentia - Si1 in ras. Z2 4 essential add. et habetur proposi·
tum l: 4-5 aut res quae non est essential post essentia2 (5) l: res autem non est essentia r 0
4 res3 om. A YEH 5 Si per seres quae est essentia om. :E I Si1 - essentia2 om. AE• 5-6 Si1 -
est essentia om. P' 5 Si1 = Ay Si est D!P!z!AB! rel!. (om. l:) P7ti'f3µu 5-6 quae - res 1 om. s•
5 est1 ] add. per se V*I' 8 * I est2 om. A 0 l: I si2 ] add. autem l: 5-6 per se om. (cf. ad 5) VI' 8 *
(ante est 2 , 5) 6 non om. Z* I essentia1 ] add. ergo est per se res (res] essentia Z') quae non est es-
sentia Z I essentia, ergo est om. D' I est2] om. Zl:~ add. per se AGp7tj'f3µu I res alia] a. r. PA 0 l:
res aliqua r 0 7 Praeterea] Item D Probatur l'ZI' 0 I tertio] in ras. M 2 om. l: 7-8 per se
est] e. (res P) p. se CPMIVZI'-NAY 0 l: edd. 8 eadem] eaedem I*Z 9 utraque AG 0 l:-r I
altera VA Gol: edd. 11 vel] et l: I alietatis] add. hoc est, 'per se alia res' potest intelligi dupli·
citer: uno modo ut sit alietas perseitatis, hoc est dictum quod sit aliud per se et (et] ut AE!) aliud
in perseitate vel in (in om. AB!) formalitate, et tune per negationem inclusam in alio, idem est ac si
dicerent quod non est per se idem; et conceditur conclusio primae consequentiae, scilicet 'haec
est per se res, et non est per se essentia, igitur per se alia res', quae tantum valet quantum non
per se ista res. Et ulterius, si arguitur in secunda consequentia 'no nest per se ista res, ergo alia',
fallacia consequentis a destructione antecedentis, scilicet non idem per se, ergo nee realis. Alio
modo potest sic accipi 'per se alia res' ut sit ibi perseitas alietatis, hoc est dictum quod per se
sit alia res, et isto modo in prima consequentia est fallacia consequentis; non enim sequitur
'est per se res, et non per se essentia, ergo per se alia res', quia plus negatur in consequente
quam daretur in antecedente, quia in antecedente non fuit negata nisi identitas formalis, in con·
sequente negatur identitas realis (Et ulterius - identitas realis om. A E!) AEiG I et om. rLN 12 modo
om. CM I ly] in ras. A G2 hoc ro AYBHl: om. A 0 *-r I per2 ] propter l: I alietate] add. secundo modo
affirmaretur ly per se A Gr add. tune enim idem est ac si diceretur quod non est per se idem A Gl
13 affirmaretur] affirmatur A 0 -r add. ly per se AG 0 -r 13-p. 371, 1 affirmaretur - consequen-
tiae om. D' 14-p. 371, 2 consequens2 - modo om. AB•H 14-p . 371, 1 consequens pri·
T 1 'est ... essentia, ergo alia res', cf. supra n . 426. 2 obicit secundo, cf. infra n. 429.
8 'secundo' cf. supra n . 428, 'primo' n. 426. 4 Cf. supra n. 426. 6 'ergo per se alia
res', cf. n. 426. 8 secundi argumenti conclusio 'ergo alia res', cf. n. 426. 7 alietate
perseitatis. 8 perseitate alietatis. 0

'ergo per se alia res', cf. supra n. 426.
tiae 1 concederetur - sed tune consequentia secunda 2 peccaret

secundum consequens a destructione antecedentis 3 , secundo modo
prima consequentia peccaret secundum consequens - tamen quia
non videtur bene logice dictum quod negatio, si qua includatur
s in alietate, possit aliquid attingere praeter terminum respectus et
formam in qua vel secundum quam notatur esse alietas, nee vide-
tur bene logice dictum quod ly 'per se', quod <licit modum inhae-
rentiae et per consequens determinat compositionem, possit negari
(52) per negationem aliquam in praedicato, ideo aliter potest dici, quod
10 in consequente primae consequentiae tantum potest haberi de vi
sermonis unus sensus, videlicet quod hoc praedicatum, esse rem

aliam ab essentia, 'per se' insit proprietati; et iste sensus est falsus,
quia sic bene sequitur falsum illud quod infertur in secunda con-
sequentia. Ideo simpliciter nego primam consequentiam, cum duae
4
1s propositiones in antecedente sint verae et consequens 5 falsum.
Ad probationem consequentiae 6 dico quod 'idem' et 'diver- 431
sum' non sunt immediata circa quodcumque praedicatum ut per
se dictum de subiecto, immo nee contradictoria sic sunt imme-
diata: nee enim homo per se est albus nee per se est non-albus.
ADCPMSRNzrsoLN A YBHaoL qu( PP p=y~µu)

mae consequentiae = V prima consequentia AB! conclusio (rep. A 0 ') primae consequentiae (cons.
om. M) D! rel!. (om. AH) edd .
1 consequentia secunda =As. c. AB! rel!. (om. AH) edd. 2 secundum) pervrs 2-3 a
destructione - consequens om. P!S! 2 a destructione) ad destructionem p!J*Zr 0 I antece·
dentis) add. enim c• add. sed p! add. ac si diceretur non idem per se, ergo nee formaliter A 0
3 quia om. PAYGL 5 aliquid attingere) at. al. CPMizro 6 nee) non r 0 A 0 * nee etiam R
praem. igitur D om. C' etiam non post videtur (6- 7) C 2 7 bene om. C 2 I quod1 ) tamen quia
D I ly om. AEH I dicit) add. per se AG 9 praedicato] praedicando A I aliter potest did] a .
d. p. zA·EL d. a. p . AB 10 tantum) post potest 1zr0 om. C!M I potest haberi) h. p . L
11 unus sensus] s . u . C huius D 12 essential add. dicat quae D I per se om . V 13 se·
cunda) tertia V 14 primam consequentiam] c. p. DCM I duae] add . primae M-r add. secun•
dae R*V 15 in antecedente sint verae] in a. v. s . Cs. v. in a . AHL add . scilicet est per seres
et non per se essentia A 0 I et consequens falsum om. AH I consequens] per consequens C*S' per
consequens est consequens S 2 16-17 diversum] aliud (no<. vel: diversum A oa) PAL 17 imme-
diata] immediate opposita PIVZry immediate L~µ not.vel: immediate opposita A 0 a 17-18 per
se dictum de subiecto) de omni subiecto cum ly per se Tadd. id est cum ly per se A 0 18 sic
sunt] sunt sic (sic in corr. AB2) vrs ABLT sunt nee A y sunt (p.aem. sic A 02 ) simul A 0 18-19 im·
mediata] immediate opposita vrs 19 nee enim homo] n. h. e. ch. e. n. L I enim om. A- 0 I
albus] album PSV A YB I non-albus] non-album csvrL A YB*
T 1 prima consequentia: 'est per se res, et non per se essentia, ergo per se alia res', cf.
n. 426. 1 'est per se res, et non per se essentia, ergo alia res', cf. n. 426. a Cf. supra
n . 425. ' 'est per seres, et non per se essentia'. 5 'ergo per se alia res'. e Cf. su·
pra n . 427.
Tamen inter contradictoria absolute sumpta vel absolute dicta de

quocumque, non est medium 1 ; ita si proprietas est res, est 'eadem'
vel 'alia' verum est, sed cum 'per se' non valet, quod sit 'per se
eadem' vel 'per se alia'.
432 Ad secundum 2 • Antecedens 3 potest distingui secundum com, s
position~m et divisionem. In sensu compositionis neutrum 4 dan,
dum est; sicut enim non est dandum quod sit per se essentia vel
per se non,essentia 5 , ita nee alterum membrum illius disiunctivae 6 ,
cum 'quae est', in sensu compositionis. Nee ex hoc negantur ambo
contradictoria, quia si dicas de incomplexis, habetur quod neu, 10
trum illorum dicitur per se de subiecto; hoc concede. Si vis habere
contradictoria complexa, dico quod erunt ista: 'aut proprietas est
per se res quae est essentia, aut non est per se res quae est essen,
tia'; et haec negativa est vera, sed non infert 'ergo est per se res
quae non est essentia', sicut non sequitur 'homo non est per se is
ADCPMSRIVZrBnLNAYEHGo:Equ(PPKp=y~µu)
1 Tamen] uncle PAY 1-2 absolute1 - quocumque om . D 1 sumpta vel absolute om.
:EU I vel absolute dicta] om. PP'p dicta Pa 1-2 dicta de quocumque] de (praem . dicta P) q.
d . CPMSRIVZr 2 ita] ideo VrB-r ista A Y praem . et D add. igitur y 3 est] erit P* add.
quia (quod A GO:E~µu) eadem PI2VrB A:E edd. I cum] tamen ADCPMSR *IVzro A G:E tune prry~µu
est A 02 add. cum P add. causa D I per se1] om. prry~µu add. illud A 0 -r I valet] habet rLN oportet
AG add. consequentia prry~µu I quod] praem. ut A 0 praem. scilicet :E praem. nee scilicet -r add.
scilicet DA 0 I per se2 ] ante sit PV praem. vel A 0 -r om. A Y 4 per se om. prry~µu 5 secun-
dum1] secundam probationem r 0y tertium A 0 alium AB • add. autem (om. r 0y) dico quod r 0 Ny I
Antecedens] Consequens DA 0 :E 0 om. rN• 6 In = ACPMR Et in rel!. edd. I compositio-
nis] composito CAEH 6-7 dandum est] e. d. P:E est dicendum CM 7 sicut - dandum
om. Z I enim om. DC*MSRir 0 *LN I non est d andum] n. (nee I) d. e. Dir 0 ' dandum non est
r 02 non (nee R) dandum MSR add. disiunctim y I se] add. divisum p 7-8 vel per se non-
essentia om. R•:EQU• 7 vel] et CPMSR!IVZrAEHG nee :E 0 ! add. sit A 02 8 membrum)
membrorum c om. ABH I illiusJ istius Drzr 0 AGO I disiunctivae] distinctivae R*I*Zr 0 *AE
9 cum quae est = rL cum quae etc. A cum quae est etc. C 2 ctl.mque est etc. Pl(om. J2)Z cum
quae est autem rB A Y cum quaeque etc. C ' MSR' cum qua est :E cum quocumque etc . R2 cum
autem (a. in COTT. rN2) est rN(om. NS)A 0 cum autem est etc . A 8 (om. B2)H cum accipitur A Gprry~µu
etc. V cum dicitur ibidem (lb.) !bl dicitur r 0 ): si est res per se aut ergo res quae est essentia aut
res quae non est essentia est r°K add . textum huic similem post compositionis y 10 quia]
quod r 0 p et C add. et pi I dicasJ accipias rry~µu add. quod I*r 0 AHGp-r add. quia A 8 I com-
plexis DP 11 illorum] istorum AEHG• om. RVrB I conceditur vrB 12 dicitur vrB
13-14 aut - essentia om. S'V' 14-15 et haec - essentia om. rB 14 haec] hoc in
ras. A 82 hie AH om . C I sed] si rL add. hoc A 0 add. haec :E I infert] infertur AG edd., add.
hanc :E
T lCf. ARISTOT., De interpr. I [c . 4) (c. 6, 17a 33-35); Anal. post . I c. 2 [t. 5] (Ac. 2 na
12-13). 2 Cf. supra n. 428. 3
'si est per se res, aut res quae est essentia , aut res quae
4 5
non est essentia', cf. n. 428. in antecedente. Cf. supra n. 431. 6 'aut est per se
res quae est essentia, aut per se res quae non est essentia', cf. supra nota 3; alterum membrum:
'quod sit per se res quae est essentia vel per seres quae non .est essentia'.
--
albus', 'ergo est per se non,albus'. - In sensu divisionis est danda

pars affirmativa disiunctivae; sed non sequitur ultra 'ergo est per se
essentia', quia ex identitate reali infertur formalis, nam antecedens
in sensu divisionis tantum notat identitatem realem per ly 'quae est'.
s Aliter posset distingui antecedens praedictum 1 , ut per impli, 433
cationem illam 'quae est' intelligatur inhaerentia formalis vel tan,
tum identica. Primo modo 2 neutra pars est danda, quia neutrum
oppositorum per se inest illi rei quae per se dicitur de proprietate.
Secundo modo 3 est danda pars affirmativa, sed non sequitur ulte,
10 rius propositum
4
propter positionem consequentis 5 •
Haec secunda distinctio 6 non habetur ex vi sermonis, quia illa 434
compositio implicata 7 non determinatur per aliquid quod notet
earn dicere inhaerentiam formalem, sed tantum identicam; prima
distinctio 8 habetur ex vi sermonis, et licet ibi 'quae est' non notet
1s in sensu compositionis formalem inhaerentiam, tamen ex unitate
extremi, ut est quasi specifi.cativa et determinativa constructio,
habet essentia denominari 'per se inesse' subiecto 9 a.
• Sequitur textus interpolatus: Ad tertium io patet. Dicitur quad nee per se

ADCPMSRIVzrenLN A YEHGOLQU(<J>PPp-rnyf3µu)
1 albus] album srLN AYB I est ... non-albus] est ... non autem A 8 ' est ... non-album A 82 est
non-albus (-bum V) post per se PRIVzrn A YH non est (e. om. D 2 ) albus (-bum csrLN) post per se DC
MSrLN AGL 1-2 est danda pars affirmativa = A d. e. a. p. rel!. edd. 2 disiunctivae] di-
stinctivae zr 0 *ABGO distinctionis AH add. scilicet proprietas est per se res quae est essentia
prry~µu 3 formalis] formaliter D praem. identitas rm A 0 edd. 4 tantum] tamen A I rea-
lem] add. et rLN I ly] hoc DC*MSR*IVzrDLN• A 8 *y 5 posset = AA YL potest rel!. edd. I
praedictum] illud L I ut] utrum rs2 5-6 implicationem] multiplicationem v 6 illam]
istam vreA-Y I est] add. per se rmA 0 prry~ I inhaerentia] identitas DCMR2 L not. vel: identitas
A0a 6-7 tantum] in corr. A 82 om . vrBLNt 7 identical comp. AB identitas M 2 R2rLN inhae·
rentia L I pars] add. per se C I neutrum] neutra pars A 0-r 8 rei om. DtVrNt I dicitur de
proprietate] inest proprietati vel per se dicitur de proprietate Lu 9 est danda] d. e. DCM
RIZr 0 A-8 L danda A 8 I pars om. A-r I sequitur] habetur r 0 10 positionem] potentiam S*
rationem DAB*HLu2 fallaciam R 11-14 quia - sermonis om. rLt 11 ilia] ista AYBG
recta AH 12 implicata = D 2 AYH edd. implicita Rr4N comp.(= impJita) D' rel!., add. et r4
13 dicere] habere VI identitatem DCMSRABHGo• I prima] add. autem DCPMizrn 13-14 pri-
ma - sermonis om. r4 14 ibi om. vr 8 A 02 pitj3µu I quae est] per se p praem. ly rmAG02
~µu om. vren, add. per se AG 15 conformalem A 8 "' I inhaerentiam] inhaerentem concep-
tum AH add. talem AG-r I tamen om. AH 16 ut est] ubi (ib! D) est (e!us M) DCPMSRizr-s
A-Gprry~µu non est non est AG I specificativa] speculativa DAOt specifica vre specificata AG
17 essen~a] essentiam DCPMSA-YLprry~µu esse re I denominari] comp. (denom. vel deno-
T 1 Cf. supra n. 432. 2 inhaerentiae formalis. a inhaerentiae identicae. 4 Cf. su·

5
pra n. 191. 'ergo est per se essentia', cf. supra n. 428. Cf. supra lin. 3-4. e Cf. supra
7 8
n. 433. 'quae est'. Cf. supra n. 432. 9 Ad tertium (cf. supra n. 429) a Duns
Scoto non datur responsio. °

1 Cf. supra n. 429.
435 LAd secundumJ - Ad secundum 1 dico quod accidentale aut [53)

accipitur pro extraneo, aut accipitur proprie, pro eo quod quasi
perfi.cit aliquid accident~liter quod praeexsistit in se perfectum.
Si secundo modo, dico quod non omne ens omni enti in quo est
est essentiale vel accidentale; est enim medium inter accidentale s
et essentiale, ut contrahens, sicut differentia contrahit genus, quia
tale non est substantiale nee accidentale, accipiendo hoc modo. Et
sic in divinis nihil est accidentale, sed praeter essentiam aliquid est
non-essentiale. - Si autem accipiatur accidentale primo modo,
quidquid non est de ratione eius formali sed extraneum, licet non 10
proprie sic dicatur accidentale, sic differentia esset accidentalis
respectu generis; et hoc modo accipit Phi 1o sop h us accidentale
pro extraneo in fallacia accidentis. Sic potest dici accidentale alicui
eaedem res, nee per se duae res; sed bene, amoto illo syncategoremate, scilicet
ly 'per se', affi.rmativa est vera, scilicet 'sunt eadem res'. 1s
ADCPMSRivzrBoLN A vsHao:EQu(FPp-rnyf3µu)
tari?) CMSRir 0 A YEH denotari" demonstrari rm denominare :E denotatam D not. alius liber:
(alias u) denotari µu J per se] post su biecto Izro om. R J inesse] in essentia c~ J subiecto] in corr.
S 2 A 82 sic per se C~M sic (add. per se subiecto Ra) R secundo AH om. D:EQ 18-p. 374, 15 Ad ter-
tium - eadem res = f3µu Ad tertium satis (s. om. p-rny) patet vrBp·my Ad tertium (sequitur la-
cuna dimidiae lineae) A Y Non respondetur ad tertium quo quaeremus (quaer. del.) sic arguebatur:
essentia est per seres, et proprietas est per se res, etc., sed respondetur negando consequentiam
sicut in primo argumento rm; 'lT text. sign. Additio aliorum µ 18 Dicitur] add. enim u I
se] add. sunt u
1-p. 375. 13 Ad secundum - incompossibilium] om. A y; 'lT sign.: Vacat rL!Nl litteris a-b
V1(text. et mg.) 1 secundum] tertium A 0 add. (post dico AG) principale vrBN AG edd. I aut]
post accipitur1 (2) vrB A 0 om. D 2 accipitur proprie om. c I proprie] post accidentale (1)
°Y post aut rB post quasi V 1 om. pit{3µu 2-3 quasi perficit) q. percipit Z perficit C perficit vel
quasi perficit (vet q. perf. post aliquid, 3) :E 3 aliquid] aliud vr- 0 A-Y:E-. I praeexsistit] praeexi·
git R *AG* praeexit V* praeexstitit AH 5-6 accidentale et essentiale] ess. (praem. ens P) et ace.
PRVr· 0 AG 0 :E edd. 7 tale om. DA-Y edd. J non= AR nee rel!. (om. AY) edd. J substantiale
nee accidentale] essentiale n. acc. Dprryf3µu acc. n. essentiale :E 8 aliquid est] e. a. vrB:E
8-9 est non-essentiale] non est essentiale AE•o 9 autem om. vrB J accipiatur] post accidentale
CM accipitur (-piam M*) CMrLNA-Y J primo modo] sic -r om. 1 2 AEHGO~ add. sic :E 10 eius]
alicuius A H:E-r 10-11 sed - sic1 ] potest dici accidentale sic, licet improprie :E 11 sic2 -
accidentalis om. rN~ J sic2 ] sicut CSRI*VZrBDN~ABy si A 0 * et hoc modo :E J esset] est P:E om. SR
12 gen eris J add. in quantum unum sunt in specie vel insunt speciei A oa 13 SicJ post po test P
praem. Et RA 0 -r add. enim :E 13-p. 375, 1 Sic - extraneum] Q.uodcumque enim tale quod
est extraneum aliter dicitur esse accidentale D 14 syncategoreumate µ 15 res] add. Aliter
potest did distinguendo de re et sensu ut prius u
F 12 ArusTOT., Soph. elenchi I c. 3 (c. 5, 166b 28-30): a secundum accidens quidem- para·
logismi sunt, quando similiter quidlibet assignatum fuerit rei subiectae et accidenti inesse ».

quidquid est ei extraneum ut illud comparatur ad aliquod tertium

praedicatum 1 •
LAd tertiumJ - Ad tertium 2 dico quod si in maiore per illud 4 36
'si' 3 intelligatur condicio possibilis, maior est vera et minor falsa;
s nulla enim positione possibili posita potest deesse secunda persona
in divinis quin summum bonum et summa perfectio deesset. Et
si probes, si illa deesset, summa perfectio esset in Patre, dico quod
si illa deesset, summa perfectio deesset; et si illa deesset et Pater
non deesset, summa perfectio adesset: et ita ipsam deesse et Patrem
lo esse includit contradictionem. - Si autem in maiore per ly 'si'
ponatur positio incompossibilis, dico quod maior est falsa; illud
enim poriendum est in summo bono quod non potest poni non
esse sine positione incompossibilium.
LAd quartumJ - Ad ultimum 4 dico quod illa ratio de 'necesse 437
is esse' debet sic intelligi: quidquid est ex se necesse esse, habet ex '
se esse actualissimum, ita quod per nihil - qualitercumque aliud
a se - exspectat aliquam actualitatem essendi. Et ideo ex se est
indivisibile, quia si posset dividi, tune ab illis per quae divideretur
exspectaret aliquam actualitatem essendi quam haberet in illis divf,
ADCPMSRrvzrBnLN A vBHGo:E Ql1(<1> PPp=y~µu)

2 praedicatum] rescr. M a om . RI2ABHGO• add. et hoc (lsto P"Y~µu) rnodo non est inconve-
niens distinctiva personarum accidere essentiae, quia sunt extra rationem eius :Ey eundem textum
habent loco praedicatum prr~µu 4 si] om . s•vrn• A 0 ' ly si A oa I intelligatur] post rnaiore (3)
:E intelligitur AEHG I minor] add. est AG 0 5 enim om. rLN! I positione] ratione A 02 om . Mt
6 quin] in ras . AH2 rep. rN• quando C*-r I bonum om . Dprr~ I deesset] add. si ipsa (1.) persona A 02 )
deesset DCPMSaRrzrn A GO:E edd. 7 si probes] si pro bas psi dicis rN• cum dicis :E add . quod
DCPMSRrzrnNaA-Y:E edd. I illa] ipsa AEHG ista :E I esset] deesset DCPM*S 2R*AH 002 praem .
non D 2 7-8 in Patre - deesset2 om . D'C! AH 7.9 dico - adesset om. S! 8 si1 om.
A * * I illa ] ipsa :EQ' ista :EQltJ I sumrna perfectio deesset om. rn I surnrna - deesset8 om. rB I
8 0 1
et Si illa deesset Om. rn 2 8·9 et si - adesset om. rL 8 illa2 j ipsa rzrn ista :EQ 9 ades•
set] ante perfectio A 8 adesset et non adesset y deesset MS'R'rn2 A 82 esset R 2 esset et non esset 
9-10 et Pattern esse om. P"Y 10 esse] inesse D* adesse A 0 om. R* I includit] post contra·
dictionern CPM comp. AH concludit D* 11 ponatur] ponitur D irnponeretur :E I positio]
condicio vrB:E I irnpossibilis vrB 2 possibilis rB' I est] rnanifeste p praem. rnanifeste CMZ
12-13 non esse] inesse (ante ponl, 12 D 2) DrL add. vel inesse A oz add. in illo A 0 -r 13 incorn·
possibiliurn] incornpossibilis A 0 :E<l> edd. cornpossibiliurn (ante posltlonc) D* add.~dico:quod rnaior
est falsa A 0 15 ex se] de se rN per se prr 15-16 ex se - se] ex se A 8 'H necesse esse habet
esse ex se A I necesse - nihil om. St
82 16 per om. rv• A 0 * I nihil] non ante exspectat (17)
't" I qualitercurnque] qualecurnque DCPMSRI'(pon. denuo qualecumquc P)ZrB•DN2A 0 prryt3µu quale·
curnque vel qualitercurnque A 0 -r 17 essendi] essendo I'L add. quarn haberet in illis divisis R
18-p. 376, 1 ab illis - tune om. R! 19 aliquarn] in ras. rNa aliarn R!rDL I habuit D
T 1 Cf. DuNS ScoTus, Ordinatio I d. 17 pars 2 q. 2 n. [9]. z Cf. supra n. 193.

a 'non posito' exponit per 'si', cf. DUNS ScoTUs, Lectura r__d. 2 n. 285. ' Cf. supra n. 195.
sis; et oporteret tune illa distinguentia illa necesse esse quod essent
formaliter necessitates essendi, quia essent ultimae actualitates
necessitatis in illis diversis necesse esse, sine quibus non haberent
actualissimam entitatem, quia divisibile non habet entitatem actua-
lissimam sive exsistentiam actualissimam. Per hoc igitur tenet ratio s
illa superius posita 1 in quaestione de unitate Dei, ex ratione 'ne-
cesse esse', quae etiam tacta fuit quaestione prima secundae di-
stinctionis 2 , quod necesse esse non dividitur in plura. Quia a et b
si non essent formaliter necessitates essendi, antequam etiam intel-
ligerentur in aliquo illorum in quibus necesse esse dividitur, cum 10
sint ultimae actualitates sine quibus actualitas illa communis non
esset, illa actualitas communis non esset necesse esse, quia requi-
reret aliquo modo aliquid aliud a se per quod esset. Sed hoc non
concludit de diversis personis in eadem entitate necessaria; nam
illa entitas ex se necessaria non exspectat aliquam actualitatem ab 1s
ipsis distinguentibus personas, quia non dividitur per illa distin-
guentia personas, et illa distinguentia personas non sunt quasi
ultimae actualitates quibus talia entia exsistunt.
438 Cum ergo arguitur 'a et b (intelligendo hie per ipsa duas pro- [54)
ADCPMSRIVzrsnLNAYEHGO:EQu(PPp-rny~µu)
1 tune] ante oporteret vrs om. A-G I distinguentia] ante illa1 :E rescr . p distantia D* dividen·
tia AH J illa2 ] esse PrL ita esse y om. DCR*IVzrso A G2:Ep7t{3µu J necesse] necessitate A B2 (in ras.)H J
quod essent] quia essent rL esse :E 2 actualitates] actuales rzr 0 • add. et A 0 edd . 3 neces·
sitatis] necessitates D iC*M*SR*IzrnN•A 0 edd ., om. D' J illis diversis] i. divisis (· nis V') DCM
SRI*vrs 0 A 0 :E-ry illo ultimo AH• J non = Avrs ilia non rel!. edd . J haberetrty~µ 4.5 quia -
actualissimam (4-5) om. DP J entitatem actualissimam] a. e. CMRIZr 0 AG 0 entitatem :E 5 sive
exsistentiam actualissimam] s. a. e. A 0 -r: vel essentiam a. L om. r m add. antequam intelligatur
(add. et I*) in aliquibus (aliquo DCR?rN! quibus I') iliorum (eoru m P AB! <dd.) in quibus (quo DC'M'
quae C2M 2 Ri!2rN?ABiprty~µu qua -r:) dividitur (-detur r 0 ) DCPMRarzrnNaAE•G edd. I Per] praem.
Et CSRl*r 0 I igitur] post tenet MR om. CAB Grty~µu 5-6 ratio illa] i. r. D 2 A-G ista responsio
D' ratio pyrs 6 in quaestione] quasi SR om. CM add. tertia r 02 pon . in hac distinctione roa I
ratione] add. eius quod est D 7 etiam om . CMp7t{3µu J fuit] sunt (anu tacta A 0 ) C ' ZA 0 add . in
I2A:E I quaestione primal p. q. :E 8 esse om . AHO 9 essendi] exsistendi AEHG add. ante·
quam essent formaliter necessitates essendi R * J etiam] ante antequam :E omnia prsa om. C 2 I2
vrs' Aprty~µu 9-10 intelligerentur] intelligeretur (no<. alius liber: intelligerentur µ) D 2Rp7t~µ add.
necesse esse y 10 illorum] eorum P istorum A YEH 11 actualitas illa] i. a. C act. ista DABSHO
alia act. vrs 11-12 non - communis om . r 02 12 ilia - non esset om. C t Ms 2vrs •NA
-r:y~µu 15 necessario PMSRIZr 0 y J actualitatem] entitatem PV•rsLN• 16 ipsis] istis D
illis CPMrzro A 0 :E-. 16-17 per ilia - et om. rs • I distinguentia - personas2 om . :E 17 per·
sonas1 om. AGO I et - personas om . P ' M 2 J illa] ita CMZprty~µu J non sunt quasi] n. q. s. CM'
S*R * nee quod sint Ma non sunt A 0 -r: non quasi A 0 19 arguitur] arguo D om. Z add . intel·
ligendo A 0 I hie] ante arguitur rs post ipsa D hoc ante intelligendo A 0 om. V:E I ipsa] ipsas
crL A H0 py istas v ista rs ilia in ras. r 02
T 1 Cf. supra n. 177. s Cf. supra n. 71.
prietates personales) aut sunt formaliter necessitates essendi, aut

non' 1 , concedi potest quod non sunt formaliter necessitates essendi;
nee sequitur 'ergo sunt possibilitates', quia per identitatem sunt
una ilia necessitas essendi. Sed si a et b essent in divers is, oporteret
s dicere quod essent formaliter necessitates vel entitates possibiles,
quia non possent esse eaedem alicui entitati ex se necessariae; illa
enim entitas communis cui essent eaedem esset quasi potentialis
ad exsistendum ut praeintelligitur ante illam rationem contrahen,
tern vel dividentem.
10 Contra hoc 2 : ipsi a in quantum a aut repugnat posse deficere, 439
aut non. Si sic, a inquantum a est necessarium, et ita cui est forma,
est ratio necessario essendi. Si non, ergo per nihil aliud potest ipsi
a praecise in quantum a repugnare, ergo per nihil tollitur quin
ipsi a praecise in quantum a sit compossibile 'deficere'; ergo sem,
1s per, praecise sumptum, est 'possibile deficere'; ergo repugnat
'necessario ex se'. - Ad istud 3 a.
• Sequitur textus interpolatus: Respondetur quad nee repugnat nee non repu,
ADCPMSRIVzranLN A vBHGOl;QU(PPp-rny~µu)
1 formaliter] actualiter et formaliter D 2-3 quod non - possibilitates om. Mt 3 pos·
aibilitates] possibiles p7t~µu possibiles entitates (e. in ras. AB2 ) AB 4 una illa = AD 2CS una
sunt D' illa (ista A vo-.) una rel!. edd. I essent om. StR t 4-5 in - essent om. rat 4 diversis]
add. quae non sunt idem identitate A oa add. individuis y 5 dicere] dare A dare vel dicere T I
quod] add. a et b pity~µu I vel entitates] et :E praem. essendi AH add. essendi vraNa I possibili-
tates Dl: 6 possent] possunt DPaRr-a A YOl; sunt P' I entitati] enti CMR2 I necessariae] in
corr. 0 2 A E 2 necessario AG necesse (-ssario C) esse CPMizrny 7 cui - esset] esset eadem AH I
potentialis] possibilis DV A 0 -. 10-16 Contra hoc - ex se] om. CSRtZ; 9f sign.: Scotus intra A 1
Additio Di Extra Mal2(text. et mg.) Vacat v 1 raiLlNl !in. anfractuosa µ 10 hoc om. Ml: 10-11 in
quantum-Si sic om. rat 10 in quantum a om. AG I aut om. D 2MrLN 11 sic] add. ergo
Ml: I a1 om. Dt I a2 om. D*vra• I cui] add. a :E-. I est2] inest p=~µu I formal formaliter R~
(m<i<. R3 )p~µu 12 est = A ei est DMR~vra:E est ei (ciJ cnim A 0 t) Pir-a A edd. I necessaria
(po.st csscndi V) AVrLN 12-13 potest - nihil om. P I ipsi a] ipsa A B•HG 13 praecise in
quantum a] in q. a p. rN• A 0 :E 13-14 repugnare - in quantum a om. JtrL:E Q I ergo - in
quantum a om. D 13 ergo] et ita M I nihil] add. aliud MffD 14 praecise in quantum a]
in quantum a (add. ct M) praecise M:Eu I in quantum a om. A Ot I sit] rep. V et sic D I sit -
deficere] conveniat possibilitas ad deficiendum MA oa om. A 01 I incompossibile I I deficere]
definire (-ri D 2) D om. AG add. est AB* 14-15 semper] ipsum MA 0 :E 15 sumptum]
sive pure R1 add. semper :EU add. praecise in quantum a repugnare; igitur per nihil aliud
tollitur quin ipsi a in quantum a praecise sit compossibile deficere; igitur ipsum praecise sem·
per l;Q I sumptum, est possibile om. A 0 t I possibile] ante est P post deficere 12 I deficere]
definire D I ergo] ideo prn et per consequens M I repugnat] praem. ei vra:EU add. sibi D
add. esse vra 16 Ad istud = AP Av Ad istud quaere 1rn Ad illud responsionem quaere -.
Q.uaere solutionem rN Q.uaere solutionem huius dubii vra [sequitur deinde in vra textus De
T 1 Cf. supra n. 195. 1 Cf. supra n. 438. 437. a Post 'istud' a Duns Scoto re.
linquitur spatium vacuum.
gnat cum ly 'in quantum'. Sed sine ly 'in quantum', dico quad non sunt possi,
biles ipsae relationes sed sunt necesse esse, et hoc per identitatem; sed non for,
maliter nee non,formaliter sunt possibiles.
ADCPMSRrvzrsoLNAvsHao:EQU(cI>PPP't"'ltY~µu)
cognitione - attribuuntur distinctionis tertiae, de quo t1ide suo loco] Quaere solutionem ad hanc
obiectionem prry~µu De hoc alibi A 0 a lsta responsio A 0 ; not. Defectus AHa; 9f text. sign.: Scotus
intra in marg., et sequitur in textu: post album in libro Scoti A 1 Vacat v1rs1N1 Extra I2(texi. et mg.)
!in. anfractuosa µ 17-p. 3 78, 3 Respondetur - possibiles = ~µu Potest responderi ad illud
distinguendo de ly 'in quantum', sicut in quadam responsione superius dicebatur rNa; 9f text.
sign.: Additio aliorum, !in. anfractuosa et nota in fine: non ab re Doctor omisit instantem solu-
tionem, licet posuit 'vacat' super argumento in originali correcto. Mauritius µ Additio u; post
possibiles (3) sub eisdem notis criticis addunt ultra textum sequentem: Relationes enim divinae
abstrahunt a necesse esse et possibili. Vel aliter posset did, quod unicum est necesse esse
radicale et a se, de quo supra quaestione praedicta fuit sermo. Plura autem sunt necesse-esse
formaliter ex se, licet ab alio, quia quodlibet reale ad intra, - et sic pluribus convenit' for-
malis necessitas essendi quam formalis infinitas µu
'
APPENDICES
.
[APPENDIX A
LIBER PRIMUS
DISTINCTIO PRIMA
pARS PRIMA QUAESTIO SECUNDA *l
5 41, 16 - Modo relatio non est alia res nee alia bonitas ah essentia, ideo non
valet. Ideo 1 aliter potest did, quod in consequente primae consequentiae tantum
potest haberi de vi sermonis unus sensus, scilicet quod hoc praedicatum, quod
est esse rem aliam ab essentia, insit proprietati; et ideo falsus est sensus, quia sic
bene sequitur falsum id quod infertur in secunda consequentia. Et ideo similiter
10 nego primam consequentiam, cum propositiones duae in antecedente sint falsae
et consequens sit falsum.
Ad probationem consequentiae dico quod 'idem' et 'alia' non sunt immediata
circa quodcumque praedicatum ut per se dictum de subiecto, immo nee con-
tradictoria sunt sicut immediata: nee enim homo est per se albus nee per se non.--
15 albus. Tamen inter contradictoria absolute dicta de quocumque, non est me-
dium; ita si proprietas est res, est 'eadem' vel 'alia', verum est quia est eadem,
sed cum 'per se' non valet, quod sit 'per se eadem' vel 'per se alia'.
41, 17 - Ideo 2 dico quod ens prima divisione dividitur in ens quiditative et
in ens habens quiditatem, quod est ens subsistens. Nunc autem quidquid est
20 perfectio formalis, est ens quiditative et entitas quiditativa; nam perfectio for-
malis est, quae in quolibet ente melius est esse quam non esse. Sed nihil est tale
nisi sit entitas quiditativa prout abstrahit a subsistere. Ens autem subsistens ha-
bens quiditatem est contrahens illam perfectionem, et non est formaliter illa
perfectio quiditativa. Nunc autem est ita quod unum, quod convertitur cum
25 ente, est tam ens quiditative quam ens subsistens; et ideo est tam essentiale quam
notionale. Sed bonum - ut hie loquimur de eo - ut dicit formalem rationem
terminandi actum volitionis, est essentia quiditativa; et ideo est tantum essen-
tiale. Etc.
5-17 Modo - per se alia = A 0 6-17 'IT ldeo - per se alia sign. Vacat (-cat deesi) A 02
(om. 03 ) 8 aliam] add. scilicet relationem A 02 I sensus] add. iste A 02 9 consequentia]
add. quando dicitur: si est ibi alia et alia relatio, et alia et alia bonitas, igitur alia et alia
fruibilitas A oa 13-14 contradictoria] praem. circa A oa 17 cum] tamen (add. cum hac
connotatlone Ao;) A 0 18-28 Ideo - Etc. = µu; 'IT text. sign .: lin. anfractuosa µ Additio u
21 quae] quam µ I est8 om.µ 27 essentia] not. alias: entitas u
T 1 Cf. supra p . 371, 9-372, 4. 2 Cf. DuNs ScoTUs, Lectura I d. I n. 53.
* Numeris textui praepositis pagina et linea designantur.

41, 18 - Ad tertium potest dici, quod licet necessario actus voluntatis se-
quatur actum intellectus, non tamen modus voluntatis sequitur necessario mo·
dum intellectus, quia intellectus potest multa de rebus formare quae non sunt
in rebus, quia potest unita dividere et divisa unire, et sic formare diversas ratio-
nes. Sed voluntas fertur in rem non secundum modum quern habet in intellectu, s
sed secundum modum rei. Praevia tamen ostensione intellectus modo fruitio
dicit actum voluntatis terminatum in aliquo obiecto, ultra quern non convenit
procedere.
Sed in terminare aliquid est duo considerare, illud quod terminat et ratio-
nem terminandi, - sicut lux non terminat sed est ratio terminandi, sed cola- 10
ratum terminat. Eodem modo ratio terminandi est essentia divina respectu actus
fruitionis ut est forma quaedam absoluta, quam consequitur ratio veri et boni,
quia ex ratione qua terminat intellectum sequitur ratio veri, et ex ratione qua
terminat voluntatem, ratio boni; sed illud quod terminat est essentia exsistens
in tribus. 1s
Tune ad illud 'sub ratione una fruimur Deo' 1 : illa est essentia, illud quod
terminat est essentia exsistens in tribus; una persona non potest terminare sine
alia - et loquitur de fruitione ordinata.
Ad argumenta patet per dicta.
Conceptus essentiae est alius a conceptu relationis. Modus voluntatis non 20
sequitur modum intellectus, ut dictum est. Unde intellectus potest formare
multas rationes, nee oportet voluntatem sequi. Unde respectus idealis est re-
spectus rationis, non tamen est obiectum fruitionis .
Quod 'Deus potest facere creaturam videre essentiam, non personam' 2 , pro-
batio, quia visio essentiae et personae, et attributorum et creaturarum vel idea- 2s
rum, in essentia, sive sint duo actus sive unus, libere sunt a Deo, et ambo,
1-p. 383 , 26 Ad tertium - in Deo = A GO (posr sublectum p. 42, 9 AG) Ad tertium (1) - ordina-
ta (18) R a; 9f text. sign.: Non habetur illa responsio in libro Doctoris Ra Additio A Ga Extra A 0 a;
adnot . ultra: Illud 'Ad tertium' (1) pertinet supra, tali signo .,., cum toto sequenti, u sque ad finem
virgulae [finis virgulae invenitur ad verba 'quae sunt in Deo' (p . 383, 26), signum vero non invenitur
supra] A 0 a 1 Ad tertiurn potest dici] Vel aliter potest did R1 Vel dicatur sic ad tertium AG I
necessario actus voluntatis] a. v. n. R1 2 sequitur om. R1 2-3 necessario modum intellectus]
m. i. n . AG 3 sunt] add . ita R1 4 quia potest] p. enim R1 5 modurn] add . rei R1 6 Prae-
via] rescr . A oa comp. R1A G I modo] Postea dico quod R1 om. AG 7 voluntatis terminaturn] t . v.
AG I quern] quod R1A G I convenit] est R1A G 9 terrninare] deterrninare A 0 * terrninante R1A G I
aliquid om. R1 I duo] secundo AG• Iillud quod terminat] scilicet terminatum R1 10 sed2 ] licet R1
11 terminat] terminet R1 12 formam A 0 * I quaedam om . AG I veri et boni] b . et v. R1 13 et
om. R1A G 14 terrninatl om. A GO• I voluntatem] add. sequitur R! I terminat2 ] determinat A 0 *
16 illudl] argumentum dicitur quod R1 I fruitur R! I Deo - essential dico quod AG I illa] praem .
et R! 16-17 illud 2 - essentia om. R1 17 terrninat] deterrninatur A 0 * I essential exsistentia
essentiae A 0 • I una] praem. et ideo R! praem. et AG 18 et om. R1 j loquendo R1 loquor AG I
ordinate AG• 22 voluntatem] add. sic AG I sequi] add . necessario quoad acturn A oa I idea-
lis] realis AG 22-23 respectus] ens AG 24 non personam om . AG 24·25 probo AG
25 et2 om. AG vel om. AG 26 sive1 ] add. non AG I arnbo] add . et AG
2 Cf. supra d . 1 n . 51. 30.

T 1 Cf. supra d. 1 n . 34. 30.
APPENDIX A 383
uterque, per se scilicet, eadem. Quia primo producto aliud est producibile
libere, non aliqua necessitate, igitur unum est producibile sine alio. Consequen-
tia patet.
Probatio antecedentis, quia non repugnat contradictorie visionem essentiae
5 esse creatam et non sit creata visio respectu personarum vel respectu creatura-
rum in essentia; probatio, quia essentia cum sit obiectum absolutum et primum
et distinctum, aliud a creatura vcl relatione vel persona (VII De Trinitate, 2:
« omne quod relative dicitur, est aliquid» etc.1), potest ut praecise sumptum et
distinctum contra omnia obiecta alia praedicta, quorum nullum includit quidi-
10 tative sicut partem essentialem vel integralem, esse totale obiectum actus intel-
lectus creati et limitati, intuitive vel abstractive, licet non increati vel illimitati
(sed hoc est propter infi.nitatem intellectionis, non propter distinctionem illius
obiecti ab aliis). Ita patet quia intellectus potest istud obiectum distinguere ab
omnibus aliis, ergo et habere actum circa ipsum tantum. Item, intellectus ab-
15 stractive potest intelligere illud praecise sumptum, ergo et similiter intuitive.
Item, si visa essentia non potest non videre attributa, igitur non potest non vi-
dere infinitas perfectiones relucentes in ea, et ita comprehendit, quod falsum est.
Per hoc patet solutio ad argumentum 'videns aliquid album videt omnes
partes eius' 2 , quia istae partes sunt aliquid illius obiecti albi, quia partes inte-
20 grales, - sicut videndo hominem videtur animal forte quod includitur in eo,
sed non risibilitas.
Contra: essentia ut distincta contra voluntatem repraesentat se ~tellectui
beato, ergo naturaliter; ergo quoad personas et creabilia relucentia.
Item ad idem: idem principium habet unum modum agendi. Sed essentia
25 divina repraesentat se naturaliter intellectui divino, igitur cuicumque repraesen-
tat se, repraesentat se naturaliter, et omnia quae sunt in Deo.
1 scilicet om . AG j eadem om . A GO• j Quia] praem. Et AG 4.5 non - creatam] nulla

contradictio est visionem esse AG 5 et] sed A 0 j creata om. AG j respectu 1 ] in ras. A 02
om. AG j respectu2] ante vel A 0 * om. AG 6 probatio om. AG 7 aliud om. AG j 2 om. AG
8 relative] relatione AG j potest] terminare AG 9 alia] ante obiecta AG aliqua A 0 10 esse
totale obiectum] est autem tale absolutum intellectus AG 11 limitati] libertati AG 12 indi-
stinctionem AG j illius] istius AG 13 Ita] praem. Et AG• j quia] quod AG j istud obiectum]
illud absolutum AG 13-14 distinguere - aliis] distincte ab omnibus aliis cognoscere AG
14-15 abstractive potest] p. abstrahere AG 15 et similiter] s. et AG 16 non2 om. AG
17 comprehendit] add. ipsam vel comprehensive intelligit A 0 • 18 argumentum] rata AG
19 eius om. AG j istae] illae AG I obiecti om . AG 19-20 quia partes integrales om . AG
20 forte] formatum AG j quod] quia AG 20-21 eo - risibilitas] eius essentia AG 22-23 in·
tellectui beato, ergo] mere AG 23 creabilia] alia AG 24 ad idem: idem] naturale AG j
idem2 om. A o t 25 se om . AG I intellectu AG I cuicumque] cuilibet AG 25 · 26 reprae·
sentat se om . AG 26 Deo]ea AG acui.vel aliter dicitur (cf.p.42, 1) A 0 •
T 1 AUGUST., De Trin. VII c. 1 n. 2 (PL 42 , 934-935). a Cf. supra d. 1 n . 36.

PARS SECUNDA QUAESTIO PRIMA
59, 15-16 - Dicunt 1 autem quidam quod dilectio et delectatio idem sunt
realiter, differunt tamen secundum rationem.
Primum quadrupliciter probatur. Primo, quia unius potentiae circa idem
obiectum unus est actus. Probatur, quia distinctio actus non est nisi a potentia 5
vel obiecto. - Secundo sic: ad idem non sequitur immediate nisi idem; sed habito
obiecto sequitur immediate dilectio et delectatio. - Item: quorum opposita sunt
eadem, et ipsa sunt eadem; sed odium et tristitia sunt idem. Patet, quia utrumque
importat quamdam inquietationem. - Quarto sic: habent enim eosdem effectus et
eadem consequentia. Patet, quia utrumquehabet perficere operationem intellectus. 10
Secundum sic ostenditur, quia dilectio dicitur secundum quod est a potentia
in obiectum, delectatio vero e converso. Delectatio etiam importat quietationem,
quae est privatio motus; dilectio autem dicit unionem, quae est privatio divisio-
nis. Hae autem duae privationes solum ratione differunt.
Sed contra. Primo, quia istorum opposita non sunt idem. Probatio, quia 15
odium est quoddam nolle, nolle autem non requirit obiectum exsistens, tristitia
vero sic. - Secundo, quia nolle intensissimum praecedit eventum rei, ex eventu
autem talis consurgit tristitia. - Tertio, quia delectatio est per se obiectum frui-
tionis, non autem dilectio. - Quarto, quia angelus malus potest se summe dili-
gere. Patet per Augustinum XIV De civitate Dei cap. ultimo: «Duo amores » 20
etc. 2 - Quinto, quia X Ethicorum s dicitur quod magis quis diligit amicos anti-
quos, magis tamen delectatur in novis. - Item, defi.nitio dilectionis et delecta-
tionis differunt. Patet ex II Rhetoricae 4 • - Item, ubi aliquando intensior dilectio,
ibi minor delectatio. Patet in devotis.
Ad primum illorum: maior est falsa. - Ad secundum: minor falsa. - Ad ter- 25
tium: ostensum est quod minor est falsa. - Ad quartum dico quod non eodem
modo perficiunt, sed delectatio est quasi perfectio accidentalis ipsius, sicut pul-
chritudo in iuventute, ex X Ethicorum 6 , dilectio vero est quasi actus itnperatus
vel coniungens parentem cum prole.
2-29 Dicunt - cum prole = R 3I'BDP3K [post concomitantur (p. 56, 5-6) omnes]; 'lT text.
sign. Extra R3 I' 11101Pa 2 autem om. R? 3 tamen] ante differunt K tune P? 5 Pro·
batio R? 6 vel] add. ab P? I idem 2 in corr. I' 02 8 etl om. R? 9 importet K I habet
R! 10 consequential communia (rcscr. I' 0 3) r 0 12 delectatio .. . Delectatio] dilectio ... Dilec·
tio K* 13 dilectio] delectatio r 0 * 15 istorum] illorum R!P? I Probatio om. R? 17 in·
tensivum R?K 18 tali ~ I talis consurgit] c. t. R? add. autem K* 20 XIV De civitate
Dei] XI Trinitatis R?I' 11°K XI De Trinitate P? I cap. om. R! 21 X] V R? 4 K 22-23 dilec·
tionis et delectationis) delect. et dilect. <l>P? 22 et om. ro;: 23 dilectio Om. ro;: 25 illo-
rum) istorum K I Ad secundum: minor falsa om. r 11 26 estl om. K* I est2 om. R? 27 per-
fectio] per se R! 28 in iuventute] iuventutis R! I vero] autem P!
T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. IA d. 1 pars 2 q. 2. 2 AuousT., De civ. Dei XIV c. 28

3
(PL 41, 436; CSEL XL pars II 56, 30-57, 1). Non invenimus. 'ARISTOT., Rhet. II
c. 4 (ed. IUNTINA II 29E-F; ed. BEKKER B c. 4, 1380b 35-1381a 2). 6 ARISTOT., Eth. ad
Nie . X c. 4 (Kc. 4, 1174b 31-33).

APPENDIX A 385
59, 15-16 - Nata rationes quas facit idem loannes dist. 1 q. 3 in Lectura
Parisiensi 1 contra hanc conclusionem, quad fruitio vel amor et delectatio sunt
idem realiter.
Prima ratio fundatur super hoc quad odium et tristitia, quae sunt opposita
5 amoris et delectationis, sunt distincta realiter.
Quad probat, quia odire aliquid est nolle illud; modo nolle et tristari non
sunt idem, quia actus nolendi non requirit obiectum apprehensum sub ratione
exsistentis, quad facit tristari, secundum Augustinum XIV De civitate cap. 7 2 •
Idem etiam probat, quia contingit voluntatem mutari a non tristante in tri-
10 stantem stante aequali nolle, quia nolitum intensissimum potest praecedere
eventum ipsius noliti. Posito igitur nolito in esse non erit intensior nolitio, et
tune necessario tristatur, prius non.
Tertio, quia voluntas libere elicit actum nolendi sicut volendi, non autem
voluntarie tristatur; igitur nolle non est tristari. Confirmatur, quia voluntas re-
15 fl.ectens se supra actum voluntarie elicitum complacet sibi, et ita voluntas volens
se libere nolle complacet sibi; sed voluntas refl.ectens se super tristari non com-
placet sibi, sed displicet; igitur etc.
Secunda ratio: in Dea reperitur proprie actus nolendi, non autem tristandi.
Assumptum patet, quia Deus sicut per velle suum est causa eorum quae fiunt,
20 ita per nolle suum est causa impeditiva malorum.
Tertia ratio: delectatio potest esse per s.e obiectum alicuius dilectionis cuius
non potest dilectio esse per se obiectum. Hoc probatur, quia voluntas potest
diligere delectari in ipso delectabili quando illud delectabile est absens, et istius
dilectionis est delectatio per se obiectum, non autem dilectio vel amor, quia
25 tune voluntas reflecteret se supra actum suum; sed non oportet voluntatem se
reflectere super actum suum quando desiderat coniungi suo delectabili, aut
quando desiderat delectari in delectabili cum fuerit praesens; igitur quando actu
amoris diligit delectabile vel delectari, non oportet ut reflectatur, igitur delecta-
tio potest esse obiectum dilectionis cuius non est dilectio.
30 Item, angelus malus potest summe diligere se, et tamen non delectatur. Patet
secundum Augustinum De civitate 3.
Item, intensior dilectio stat cum remissiore delectatione 4, sicut in devotis.
1-32 Nota - in devotis = r 0i

T 1 Cf. DuNs ScoTUs, Rep. I Ad. 1 pars 2 q. 2. 2 AucusT., De civ. Dei XIV c. 6
(PL 41, 409; CSEL XL pars II 11, 13-12, 6) « Itemque cum dissentimus ab eo quod accidere no·
lumus, talis voluntas metus est; cum autem dissentimus ab eo quod nolentibus accidit, talis
voluntas tristitia est•. 8 lb. c. 28 (col. 436; p. 56, 30-57, 26). ' Cf. ARISTOT., Eth. ad
Nie. III c. 11 (I' c. 12, 1117b 10-11).

fPARS SECUNDA QUAESTIO SECUNDA l

77, 15,16 - a. Quidquid non impeditum necessario agit, necessario tollit
impedimentum si potest.
b. Quidquid necessario agit posita aliqua actione praevia, necessario deter,
minat se ad illam praeviam si potest.
c. Agens principale quocumque posito in secundario, necessario agens, ex
principio activo principali necessitatur.
d. Quidquid circa obiectum praesens necessario agit, necessario determinat
se ad eius praesentiam si potest.
e. Si potentia principaliter necessario operatur circa obiectum praesens, in 10
ipsa potentia est ratio quantum est ex se semper necessario agendi circa illud,
vel quandocumque potest si potest.
f. Quicumque appetitus necessario tendit in obiectum cognitum, necessario
determinat se ad cognitionem eius si potest.
g. Quicumque appetitus in solum obiectum summum et perfectissimum 1s
apprehensum necessario tendit, necessario determinat se ad eius apprehensio,
nem si potest.
h. Quaecumque potentia circa obiectum praesens sibi perfectissimum neceg,
sario operatur, necessario operationem continuat quantum potest.
i. Quaecumque potentia circa obiectum praesens necessario operatur,quie, 20
scit, ad illud absens quantum est de se necessario movetur; convenientia est
causa communis.
k. Si extremi est simpliciter necessitas vel quantum est de se ad extremum,
similis erit eius necessitas ad quodcumque medium simpliciter necessarium
inter illa. ZS
2-25 a. Q.uidquid - inter illa = DirNµu [litteras a. b. c. etc . habent in mg. D 1 I1 in text.µ om.
(excepto h rN) rNu]; 'lf text. sign.: Extra DiP(text. et mg.) Additio. Est tamquam epilogus u Zin . an·
fractuosa µ 2 Q.uidquid] praem . Item I 3 si potest] similiter D om. u 4 aliqua om . D I
actione praevia] p. a. µu 5 se om. I* I illam] istam D I si potest] simpliciter D om . rN
6 agens 2 om. Dt 7 principali] principatu µ 8 praesens] add . enim rN 10-12 Si- pot·
est! sub littera i D 10 Si-praesens om. Dt 11 semper om . µu I illud] idem I 12 vel-
potest2] post se (11) rNµu quamcumque pot. vel si pot. D si pot. vel quandocumque pot. µu I quan·
tumcumque rN 13-14 Q.uicumque- potest sub littera e D 14 determinat se] se d . 1rNµu I
si potest] similiter D 15-17 Q.uicumque - potest sub littera f D 15 solum] summum D I
summum et] summe D 16 apprehensum] apprehendens IrN I eius om . Dt 18- 19 h . Q.uae·
cumque - potest post communis (22) IrN I Q.uaecumquc - potest sub littera g D 18 circa]
add . solum D I praesens sibi perfectissimum] perf. praesens D perf. s. praesentatum et non circa
aliud µu I sibi] est rN r:
19 necessario] om . add . circa idem µu I operationem continuat] c . o.
IrNµu I quantum] praem . in IrN I potest] add . huiusmodi quaere responsionem in cedula I*rN
20-22 Q.uaecumque - communis sub littera h D I necessario - communis om. Dt 20-21 opera·
tur-quiescit] operatur D~ quiescit µu 21 quantum est de se] post movetur IrNµu quantum est
si potest de Se rN 21-22 convenientia - communisj causa enim (en, om, rN) est COffi , (com.
est µu) 1rNµu 23 extremi] extremum µ 24 erit] est D I quantumcumque rN I simpliciter
om. D 25 inter illa om. IrNµu
APPENDIX A 387
80, 31 - Ex c, facta maiore, sequitur a, sequitur bet d et f, quarum quaeli-

bet potest esse maior ad conclusionem negativam primi articuli. - Ex i sequi-
tur e. - g infert velle et intelligere iam posita continuari; prima ex k, secunda~ ex i,
inferunt non posita necessario esse ponenda.
s h inter istas apparet verior, quia universaliter eadem videtur ratio necessario
agendi vel operandi et necessario continuandi, si simpliciter, simpliciter, si
quando potest, quando potest. - g apparet, quia in appetitu sensitivo, sensu et
intellectu hoc videmus. Tamen in voluntate videtur verissima, quia ipsa non
cessat ex se agere circa aliquod obiectum nisi convertendo se ad aliud, vel magis
10 conveniens vel perfectius, vel ad quad magis determinatur vel inclinatur, quad
impedit operari simul circa aliud; sed finis est obiectum perfectissimum, conve-
nientissimum: ad ipsum solum necessitatur, ad ipsum maxime inclinatur, in
ipso maxime quietatur et in ipso maxime delectatur; volitio illius stat cum voli-
tione cuiuscumque alterius.
15 93, 18 - Praeterea, diversa approximatio passi ad agens non causat necessi-

tatem sed tantum intensiorem actionem, sicut apparet de calore respectu cale-
factibilium plus et minus approximatorum; diversa autem praesentia obiecti
cogniti, puta visi et non visi, non videtur esse nisi quasi diversa approximatio
eius circa quad enim debet esse actus voluntatis, ad voluntatem; ergo non diver-
20 sificat necessitatem et non-necessitatem, sed tantum faciet intensiorem et minus
intensum actum.
1-14 Ex c - alterius = 1rNµ [in fine I lib. Add. magnae (f. 176va) ut append. rN]; 'II text.
sign.: Extra l2(1ext. er mg.) !in. anfractuosa µ 1 maior µ J sequitur 2 om. I* 1-2 quarum quaelibet]
qualiter µ 3 velle et intelligere] i. et v. µ J continuari] praem. necessario µ J k] b µ J ex 2 om.
rN I i] h µ 4 est I* I ponenda] posita rN 5 apparet verior] v. a.µ I eadem videtur] v. e.µ
6 et om. I' 7 sensu] praem. inµ 8 videtur verissima] ver. vid. µ 10 determinatur vel
inclinatur] i. v. d . µ J quod1] quidµ 11 circa aliud om. µ J finis] praem. ultimus µ J obiectum]
omnium rN 13 maximel] add. inclinatur in ipso maxime rN I maxime 2 om. It 14 cuiusli-
bet µ J alterius] add. dicitur ad illam rationem quae est de continuando velle µ 15-21 Prae·
terea - actum = 7t<1>~<1>µ [ante Item (p. 93, 5) µ post et ante (p. 91, 16) 7t<l>~]; 'II text. sign.:
ante Praeterea (15): Advertendum est etiam in eadem distinctione et in eadem quaestione, quando
Doctor improbat tertium articulum Henrici, quae improbatio incipit 'Contra tertium articu-
lum. Quando principium elicitivum' etc. (cf. p. 91, 5), immediate post illam lineam primae
rationis contra Henricum, quae est 'potuerit esse aequalis caritas ante raptum et in raptu' (cf.
p. 91, 16), ponitur ab aliquibus una alia ratio contra Henricum, scilicet7t<l>~; post actum (21): Et
secundum quosdam non debet esse in textu, quia in ratione immediate posita a Doctore, quae est
'Item, aut finis movet' (cf. p. 93, 5), statim post ilia verba 'nisi approximationem maiorem aut
minorem' (cf.p. 93, 17) debet sequi 'diversa autem approximatio passi ad agens' etc . (cf.p. 93,
7-8), ut patet in textu 7t<1>~<1> 19 enim om. 7t
rDISTINCTIO SECUNDA
PARS SECUNDA QUAESTIONES 141
288, 6 - Modus ponitur iste, et colligitur ex multis dictis illius doctoris,
sparsim in pluribus locis. Formatur enim verbum, secundum eum, sic in nobis,
quod « cognitum primo sui simplicem notitiam imprimit intellectui nostro re- 5
praesentando se illi ut pure passivo et sub ilia ratione qua est intellectus. lntel-
lectus autem perfectus simplici notitia per obiectum cognitum, quod in se con-
tinet expressive, factus est fecundus et principium activum ut natura, in se ipso
ut intellectus tantum et principium passivum, ad formandum in se notitiam de-
clarativam de notitia simplici. Et secundum hoc, quando dicitur 'verbum for- 10
mari per intellectum' et quod 'intellectus sit in formatione eius activus', hoc
intelligitur de intellectu actu informato simplici notitia; per hanc enim ut per
rationem formalem agendi intellectus est principium activum, et necessario
prior est ratio eius ut intellectus est passivus, sed respectu notitiae simplicis
quam recipit ab obiecto, quam ratio eius secundum quam est natura et activus 15
per notitiam simplicem inhaerentem: et ideo ordine rationis prius habet esse
ut est intellectus quam ut est natura, et fundatur actus notionalis, quern agit
ut natura, super actum essentialem, quern patitur ut intellectus n1, scilicet super
notitiam simplicem obiecti, quam recipit ut est nudus.
Qualiter autem intellectus ut natura sit principium activum respectu intel- 20
lectus ut pure ad producendum, declarat sic, quia « t am intellectus quam voluntas
in quocumque habent esse, propter separationem illius a materia, postquam ha-
buerint esse in actu suo primo simplicis intelligentiae aut volitionis, sunt supra
se conversivi et super actus eorum simplices et super obiecta eorum per actus
conversivos intelligendi et volendi. 25
Intellectus enim non solum intelligit verum simplici intelligentia, sed etiam
intelligentia conversiva, intelligendo se intelligere et convertendo se super
obiectum intellectivum et super actum simplicem intelligendi et super se intelli-
gentem per actum suum conversivum, quia intellectus notitia illa secunda quae
est in verbo non solum scit et intelligit rem, sed sic scit et intelligit earn, ut sciat 30
se scire et intelligere earn. Similiter voluntas non solum vult bonum simplici
volitione, sed etiam volitione conversiva, volendo se velle, convertendo se super
obiectum volitum et super actum volendi simplicem et super se volentem per
actum suum conversivum.
Sed ista conversio partim uno et eodem modo convenit intellectui et volun- 35
tati et partim alio et alio modo. Quod enim ambae se convertunt ut sunt nudae,
purae et solae potentiae, hoc uno et eodem modo convenit eis quantum est ex
parte ipsarum se convertentium; ambae enim se solas convertunt sua vi activa
3-p. 389, 40 Modus - voluntate = µ; <ff text . sign. lin. anfractuosa µ 8 in] si µ
T 1 HENRICU S GAND. , Summa a. 54 q. 10 ad 2 (II f . 105L).

APPENDIX A 389
quae aequaliter eis convenit, sed alio et alio modo quantum est ex parte obiecto·
rum ad quae se convertunt.
Intellectus enim postquam est conversus ad illa ad quae conversus est se habet
ut potentiale quoddam et purum potentiale, et hoc quia intellectus nudus et
s purus natus est recipere ab illis, sicut proprium passivum a suo proprio activo
naturali (quad quidem activum est idem intellectus informatus notitia simplici),
informationem notitiae genitae. Voluntas autem postquam est conversa ad
illa ad quae conversa est se habet ut activum quoddam, et hoc ut voluntas nuda
et pura nata exprimere de illis, sicut proprium activum de suo proprio passivo
10 (cuiusmodi est eadem voluntas informata amore simplici), amorem quemdam
incentivum »1 • Applicando ad propositum in divinis, cc intellectus ut in Patre
exsistens in actu intelligendi suam essentiam, quern actum ipsa essentia operatur
in ipso intellectu suo ut est quasi in potentia ad notitiam essentialem secundum
rationem intelligendi, fecundus est fecunditate naturali ad producendum de se
IS ipso sibi similem, ad quad est quasi in potentia per hoc quad est actu sub illa
notitia essentiali. lntellectus enim ut est quaedam notitia essentialis secundum

actum est natura et principium activum, quo Pater de eodem intellectu ut est
intellectus purus et tantum intellectus ut de principio passivo format notitiam
quae est Verbum, quae secundum rem est eadem notitia cum illa de qua forma-
20 tur, differens solum ab ea in quantum procedit ab ea ut manifestativa et decla-
rativa ipsius » 2.
cc Ex parte ergo intellectus causatur actus dicendi a notitia simplici in intel-
lectu nudo converso supra se et supra notitiam suam simplicem, ita quad intel-
lectus informatus notitia simplici est principium activum et elicitivum actus no-
zs tionalis intellectus. lpse autem nudus intellectus conversus non est nisi quasi
principium passivum, de quo quasi de materiali producitur Verbum quasi per
impressionem. Ex parte autem voluntatis causatur actus notionalis ab ipsa vo-
luntate nuda conversa supra se et supra amorem suum simplicem et supra ipsam
voluntatem informatam amore simplici, ita quad voluntas nuda conversa est
30 principium activum et elicitivum actus notionalis voluntatis. lpsa vero voluntas
informata amore simplici est principium quasi passivum, de quo quasi de mate-
riali producitur Spiritus Sanctus » 3, « non per informationem eius de quo est
quasi subiective, neque per aliam impressionem factam eidem secundum modum
quo Verbum sive Filius procedit a Patre per quamdam quasi informationem sive
35 impressionem factam intellectui paterno converso, ut sit sicut notitia declarativa
de notitia simplici, sed per quamdam quasi excussionem vel expulsionem, aut
progressum, aut - magis proprie loquendo - per quamdam expressionem pro-
ducti de eo de quo subiective producitur »4 •
Sic itaque patet modus quo secundum istam opinionem fundatur actus notio-
40 nalis super actum essentialem, et quomodo diversimode in intellectu et voluntate.
11 incentivum] intentivum µ
T 1 Hl!NRICUS GAND., Summa a. 60 q. 1 in corp . (II f.155X) 2 lb. a. 54 q. 10 ad 2
(f. 105L). 3 lb. a. 60 q. 4 ad 1 (f. 167M). ' lb. q. 1 in corp. (f. 155X).
- ------- - - - ---- -
fAPPENDIX B
LIBER PRIMUS
DISTINCTIO PRIMA
PARS PRIMA QUAESTIO PRIMAl
1 7 quaero] add. igitur rso I quaero prirno] pr. q. zA-Y I ipsius] add . obiecti R. 10 quae·
stione om. R 11 30] 3 (30 A Ga) vel AG I est om. rstn• I bonis] add. honestis et A oa I visibili·
bus S*
2 2 ilia] ista D 3 satiante] sanitatern Z 5 maius] maximus D* minus Ct add. de AB
6 eius] est M * om. D 7 scilicet] add . aliquid r 02 I aequale] in ras. AG ante scilicet A 0 essen·
tiale D* I capacitati eius] e. c. Z 8 ergo habeo] h. e. PA 0 ? 11 obiecturn om. rot 12 re·
ceptam in in COTT. AY 2 Jin om. AB I ipsa om. Z 14 illarn] istam DAYH 15 Antecedens] add.
non M* 16 forrna2 ] forrnaliter rL 16-p. 3 , 1 materia om. AH
3 1 rnateria om. AH 2 violenter in ras . 12 3 naturalis] ante inclinatio AG in COTT. AH1
om. M' (post !ps!us) 4 sicut apparet] a. s. AB* I gravis] gravius Com. D! 5 assentit intellectus]
i. a. A 0 J vero] bono D * 8 De doctrina christiana om. r 0 ' 9 est om. A 0 12 spiritus
est] e . s . D I quod hie] h. q. C 13 appetenda] ante propter se1 A 0 ? post sunt R? 14 con·
venit] contingit R? I ultirnus finis] f. u. rN 15 Et om. V I per essentiam est] e. p. e. I
16 sunt om. r 0
4 2 istarn] illarn S I fruitione] add. dicitur AH* 2-3 ordinata in ras. M 1 6 ut1 om. M!
8 De om . AG 9 potentiam AB* 10 in] est M• 11 est om. rN• I eius om. I* 12 ad
om. r 0 * I quia] quod i;u 13 utatur M * 14-15 quaestione om. R 15 nata est] e . n.
DAG 16 ordinatur] rescr. A Ga ordinate DI secundurn om. M* 17 est] autern AB' om. AE 20 * I
habeat in corr. AE 2 I circurnstantias debitas] d . c. P
5 1 secundurn] quarturn D* 2 circa aliud om. r 0 * 4 intelligentia] intelligentias AB* I
superior] superiori rN 2 I suurn intelligendi] i. s. rso 5 productum esse] e. p. AG 6 prin·
cipium] ante suurn A Go om. P' I illarn] istarn DA Y•H 7 Procli 35] 35 Procli A Y I est om . AG I
ad] in rN I illud] id A 0 8 tali om . AH I reditu] add. sunt AH 8-9 completus] cornplexus P*
9 quietatur] ante perfecte A 8 add.(= rep .; cf. 11 -12) nisi ubi suurn obiectum perfectissirne inve·
nitur esse et in surnrno c• 11 arguo ro 12 invenit D J et om. R* 14 nisi] non Z
15 Hoc] add. autern r 02 16 ad] per AB*
6 4 inferiorvidens in cOTT. AY 2 I aut in ras. M 1 I earn om. R* I esse om. AY 5 esse] est
M J videt] add . earn AB• 5-6 finitatern nee om . A 0 t I finitatem nee infinitatern] inf. n . fin.
A v2 6 infinitarn] finitarn V * 7 quia] quod A G•O• I nihil] in ras. A H3 ante stultius rL vel
rs I did potest] p. d. cprso 8 obiecta] ante multa Rom. rN I non om . r 8-9 omnia per
se] p. se o. rN 9 uno obiecto] o . u. R 10 ergo om . rL* 11 quantum] praem. in rN add.
per se obiecta AG• 12 aliquo] add. ente pa I uno 1 om. r 0 *(an« aliquo)
7 1 De civitate] Civitatis r 02 add. Dei AB 2 nee] non rN I finitatem nee infinitatem]
i. n. f. AG I nee infinitatem om. D'l:Q! 5 possimus rL I maius] magis R 10 duco] dico
z 11 quia] quod rL 12 non] nee rL 13 quietat] quietatur M 2 I illud1 om. A E! 14 nisi
om. rN! I in] enim D* I ergo etc. om. AB!
8 1 opinionem] rationem M• 3 cap . om. AYH I est om.DI quo om. AH* 4 particeps]
particepes (!)Ay 6 ista] illa A YBH om. r 0 * 7 surnpta de imagine est tantum] de i. s. t . est
rN 11 nee] post extremum AB* om. I*
9 2 in eo immediate] irn. in (in om. AH) eo PAH 02 I immediate] mediate rN• I et] vel CP
3 huiusmodi rso AB 4 creatam] causatam I1 5 nee] neque A Y om. AH 7 coniungatur S

10 potest AH 11 ef!i.ciens] add. et idem AB• 14 teneo] tenendo V concede AB I conclusio·
nem in ras. I2 15 quod] quia AB I fruitio ordinata] o. f. D 16-p. 10, 1 primo vero propter
se] propt. se primo v. AH
10 1 primo om. r 0 ! 1-2 primo bono] ante per (1) AB post se (2) AH b. p. rs 4 abstra·
hat D* 5 scilicet om. A 0 ~ I est] apparet r 0 • 6 apparens] ante finis 1 reo apparentis O* I
qui] ante finis 2 R om. P*(posc scilicet) 8 ex libertate sua vult] v. ex l. s. V I finem ultimum] u.
f. D 9 satis om. A Y• I probo om. 12 10 non om. V* I est 2 ] ante in A Go post modus (11) AB
11 vel] et I om. r • 0 12 velle] om. 0! add. bonum p• 13 praestituendo in corr. 0 2 A 02
15 obiecti] add. in fruitione M' I fruibilis in ras. r 02 I ordinata om. O* I neque in2 om. Z
16 sumpta] supra 0 I Quod] quia M I tum] tamen r 0 17 respectus in corr. A 02 I non om.
AH• 18 in cuiuscumque] incertum M* I potestate] potestatis S*
11 3 esse per se] p. see. D 4 si om. AB* I per om. D*A 0 * 9 fruibile om. AG 2
12 2 primum argumentum] a. p. AB 3 utilis om. rL 4 ibi in ras. R 2 7 dico om.
z• I quod om. AB! I relatio] ratio O! om. r 0 • 9 acceptum in ras . P 2 10 cum] et in ras. R 2
11 relatio] in corr. 0 2 ratio Ji I finis om. Z I quern] quod P 2 A Y 12 illud immediate] im. il. AB I
non fundatur] f. n. AH 13 in] de 12 15 proposito] proportionate AB* I potentiam in ras.
R2 16 potest post finita 1 (17) R
13 3 Contra] add. ad AB I Responsio A 0 i 4 realiter] naturaliter AB I est] add . sed r
5 et] sive R~ 6 nihil in corr. A 02 I in ratione obiecti] intentione obicit A 0 • I obiecti] in corr. P 2
obiectu C* 7 quodcumque ens] e. q. A 0 ~ 8 sit] sic M* I illud] aliud M* 10 est in ras.
P2 12 duplex est] e. d. A 0 ~ I entitate] ente O*
14 1 animae om. AO• I tamen est] e. t. rN 2 possint R * I attingi] contingi r 3 ista]
illa reo 4 ponitur AG 4.5 secundum - et 1 in ras. C 2 7 illud] illum M 8 illud]
idem 0 ipsum AY I obiectum om. rL 9 est visibile] v. e. AG I ex parte om. rN! 10 et om.
C* I acutior] add. vel p• I videbitur C 11 non om. 0! AG• I et om. M 2 rs 12 et om. O*
14 non om. A 0 *
15 2 quot] quod DA 0 I formae receptibiles] r . f. AGO 3 una 1 om. AH I una2 ] uncle AG
5 includerentur omnes] o. i. AY 6 unum obiectum] o. u. rN 6-7 includere] concludere
AB* 7 obiecta om. AH I modo om. S' I ideo] add. non A 0 * 8 perfecte om. AB I quietat]
quievit :EU 9 est] ante tamen (8) IZAGO post omnino AH I quodcumque] quodlibet rs
10 recepto] praecepto rL I sed] et (in ras. rL 2) rLN si AG I sive] si AH' om. AH 2 11 non om. S 2 J
quod - quietetur in ras. P 2 12 ordinari] oriri D*V I recipere] ante in se A YB post formaliter
rL add. et P 13 non recipit] r. n. M I formam nisi finitam] n. fin. form. AB
16 2 violenter quiesceret] q. v. rs 3 est om . R * I nisi] non D*rN• I quiescens in corr.
A 02 4 oppositum in corr. rN2 5 super] sub Z 6 formam om. A Y! 7 violenter] mo bi·
liter rN! 8 adj a rN•
[PARS PRIMA QUAESTIO SECUNDAl
17 3 ultimus finis] f. u. ABO I tantum unam] u. t. A Y 4 secundum om. M! 5 ratio·

nem om. :EQ 7 sit in eo] in eo sit rso 8 Ethicorum rescr. rm I in om. AH I Amplius] comp.
:EU 9 et om. D* 12 est 1 om. Ri(re.s1i1. R 3) I illud] id Z 14 Deus om. rN! I aliud] aliquod
0
A 1 15 Deus est] e. Deus R~
18 1 sicut] aliud D' I et 2 ] sed A 0 om. A 02 1-2 specialiter loquitur] l. s. P 5 ita om.
R* 6-7 Ergo sicut] Sic. e. V 7 ibi om. AH I et1 ] add. unum A 02 I et personale] impersonale
D* 11 ut in corr. :E Q 2 15 fidei] fidem R *
19 2 primum om. rLt 2-3 ergo in ordine] in o. e. A 0 3 est1 om. AB I autem est]
est ibi autem AB' e. a. AB 2 I est 2 om. M' 5 correspondet ultimus finis] u. f . est correspon·
dens r 0 • I ultimus] unus AH 2 6 et] om.!! add. patet M' I tantum unus] u. t. rBo 7 quod]
quia M* 8 similiter] sic A 0 9 possit C 10 alia in ras. P 2 I secunda ratio] r. s . AB 0
14 ita et] et ita SRrL 15 ei om. A 0 I tantum una adoratio] u. a. t. A 0 I una] illa AO! om. V! I
adoratio in corr. Z 2
17 ergo om. D I frui] ante contingit D om. AH* add. in rN•
APPENDIX B 393
20 2 quadruplicem] duplicem M'P 2-3 quadruplicem diflicultatem secundum) d.

q. s. AG om. R' 3 distinctionem] in ras. M 2 I'N2 om. v• 4 distinctio1] ante est (3) P om.
Ml 1
5 ab om. rN• 6 non est ostensum) o. n. e . rL 7 illa2) ista D*AHGO 8 duobus D
9 Et om. AG 10 fruitione viatoris] v. {. AG 11 et hoc om. P 2 R * 13 viatoris om. r 0 •
14 et om. ruA0 * ! facto) fruitio S* 16 possibile est] e. p. AG 17 persona om. r 0 • I etiam
om. rN• fB-p . 21, l essentia] contra p•
21 1 est] esse M• I omnis) add. eius P* 2 relative dicitur) d. r. AH I aliquid) praem.
ad AG• add. est P* 3 ad se] a se D* om. AB• 4 quod ad om. D* I Est post divina rBAG I
aliquod om. AH I obiectum) om. A 0 add. in se A 02 5 concluditur D* 5-6 sic potest] p.
s. AH 9 concludi in ras. P 2 10 ex in ras. R 2 I illis naturalibus] n. i. AEG 11 circa om.
AB• I sic] est D* 12 habere) ante potest ABG om. r 0 • I voluntatis in corr. R 2 13 ordina-
tum] inordinatum AB* ortum AY* 14 nos) non rN 15 quod] quia AY
22 3-4 potest concipi una persona] pers. u. pot . c. CP I persona om. r 0 AB 4 non om.
P* 5 correspondet) respondet ZAH I illa) ista D* A YO 6 est om. V 8 dicis A YO I persona]
add. sic concepta rN• I relativa) regulativa C* om. R* 9 suum) ibi D' 13-14 Pater dicatur)
d. Pater rN 14 non om. I* I intelligi) om. A 0 • add. Pater A 02 15 non1 ] nisi S I intellecto
in ras. M 2 I non tamen] t. n . rN 16 possibile] comp . (sic sa•P•) Cante erit DR impossibile A 0 *
om. AG add. in quantum Pater AB 17 vel) et AYO nee AH
23 2 secundo) quarto AG• articulo om. A 0* I dicitur] dico v• add. secundum unam
opinionem I* add. a quibusdam A 02 3 Dei] a Deo D• 4 persona] prima l;Q• add. com-
prehensor non videt essentiam nisi visa persona R * 5 de om. A Y2 I videlicet] scilicet AG ne-
que An 6 essentiam divinam] d. e. AB 7 personam] add. et non (non om. A Bl) A E 8 co-
gnitio2 om. rB I imperfecta) perfecta M· 9 illius essentiae] e. i. D IO potest esse] est r I
Sed] quia AE 2 10-13 Sed si- inconveniens rep. cum lect. var. codd. principalium AG 12 ali-
cuius] actus D I non] add. ad D• AB• 13 quod] quia D 14 est exsistentis] exs. est A 0 * I ut 1
in ras. R 2 I et om. AB I praesens] praeexsistens AH 2 15 exsistentiam] ante suam AYHO essentiam
D*I' 02 (in corr.) 16 intellectione] intentione D* 16-17 non-exsistentis] non-exsistens A Y•
17 non om. AG I in quantum) inquam DI in3 om. AB 18 distinctio) add. est rNa I intellectio-
nem) intentionem D* 18-p. 24, l abstractivam) add. est rL•
24 2 alia cognitio] c. a. I'LN 3 visio est] e. v. in ras. P 2 I ut] nee D* 5 nisi om. v• I
ergo om. v• 6 visio] visum Z 7 aliquid cognosci) c. a. RI' 8 I cognitione om. A E• 8 illa]
ista D* A 0 10 videantur ante in rL 11 personae sunt] s. p. D· 12 ex natural extra rs•
12-13 essentia om. r 0 • 15-16 essentia] esse AB 16 in3 om. A 0 17 alia] aliqua Z I imme-
diate om. AH I se) ante videtur A 0 post habere v·
25 2 nisi om. It 3-4 voluntas non potest magis] n. p. v. m. A 0 n. m. p. v. (v. om. rN•)
vrN 5 si] ante igitur A 0 om. AB• I non potest distincte] d. n. p . D 6 vel] sive A y 8 con-
firmatur sic) s. c. D 9 actum om. r 0 • 10 obiecti om. i;u• I vel1] autem P* 11 indistincte
essentiam] e. i. AH I non] nee A 0 I erit] est r 0 A 0 • 12 obiecti om. r 0 • 14 sit 1 om. S 16 il-
lud1] idem D* I non] nee I I illud 2] idem D* 17 fruentem) fruibilitatem V
26 l perfecte om. rN•(po" quletat) I nee] ut D* 2 quieta A E• I illa] ista D* A GO 2-3 non
posset ulterius) u. n. p. D 3 aliquo om. r• 4 illa) ista D*A0 6 persona sola] s. p. I I
potest] post frui AB om. rN• 7 personae om. AB I potest esse] e. p. AG 8 quod om. r 0 • I
non om. AB* 9 si primo modo, ergo] si e. p. m. AB' e. sip. m. AB 2 I ergo om. r• 9-10 erunt
simul] s. e. AG 11 Secundo) isto rN• 13 istum] in ras. A H2 illum D I de om. rN• 14 Dei
absoluta) a. Dei A Y I quin] quod C 15 quod] quia D* 16 in om. D*
27 1 terminet in corr. A y2 I veil non rN' et rN 2 3 unam personam] p. u ·. A E 5 actus]
qui habet AB• 6 Pater) post generet AY! praem. Praeterea A Yi I origine] ordine AG• I generat
I' 80 *prryµ 7 est perfecte] p. (praem. et AB') e. AB I sibi intrinsecam] i. s. AG 8 produc·
ta) in corr. D 1 add. quia sicut Pater non est sapiens sapientia genita, ita nee beatus beatitudine
genita A oa [ Beatitudo - intrinseca] Perfectio autem intrinseca est beatitudo :E I perfectio intrin·
seca] i. p. A YfHO~ praem. enim u [ intrinsece (I) P I Sed om. A Y!BH I si] post priori 1 (9) V om.
A B•Op I illo) isto rao't' 9 sit - priori om. D I sit) est (po" Pater v po" perfecte1 ABG) vr A Y!BHGO
:E I Pater om. A Y!BHGOl; I illo l isto A 0.. 9-10 habet - priori om. o• 9 habere Dl(re.. it. OJ) I
ut om. 12 A Y;BHGOI; 10 non - priori] sed in illo priori non videtur A 0 I autem om. AH I vide·
tur] ante autem A edd., post priori AY! I habere] ante in illo E om. A 0 add. non R * I tribus] add.
0
personis -r 11 ut 1 ] add. ostensum est M' I obiectum] add. est I sed = ADr 11n sed vel (vcl post
essentiam E) E-r sed ut A Y! rel!. P7tY~µu I essentiam1 ] essentia A Y!G<lJP I essentiam2 ] essentia (Post uc 2
1
AB) M*I* A Y;Bo praem. ut obiectum V* praem. ut A 0 om. E I in om. DV 1 I tantum] ante essentiam1
p ante persona y om. 11 r 11 n A Y!HGO 12 per se] praecise (post ergo AB) I 2 (in T4s.)A •Y!prrr~µu om.
EI beatificum] ante obiectum A 0 add. et MI*V*ZrLN• I ut2 ] in corr. D 2 AB 2 quod R 2 (inms.)r 11 nE
edd. I ipsa] ipsum AB* om. P7tY~µu 12-13 beatificet] beatitudinem D 13 in quantum] add.
est P7tY~µu I et om. AB* I non om. M* I sive] nee E om. A 0 * 14 fruitionem ... visionem] visio·
nem ... fruitionem A Y!I; I sive] nee E sed A 0 • I quantum] obiectum M* I visionem] in ras. R 2V 2
beatificationem (pon. visionem M 3) CP*MSA 02 (in Ta.s.) add. Praeterea obiectum beatificum est volun·
tarium, ergo sine repugnantia potest se praesentare quomodo et quando vult A 0 15 Respon·
sio] Respondetur r 11 ETitY~µu add. quod (p.aem . ad hoc E<lJP! om. rL-r) Pater rLE 3 edd., add . dicis
quod A oa I habet - secundum] ad illud quod Pater habet tune essentiam pro obiecto ut in tribus,
non ut in una persona, et tamen habet earn primo secundum rna I earn] essentiam (praem. tune Ml
add.adhucp) MaA 02 (in<a.s.) edd . tune esse AG om. M' add. tune ABE I ut om. CAG! I tribus] add .
personis P7tY~µu I pro obiecto] propositio D* I et tamen] sed non ABHGO• sed in se -r add. quod
Pater habet earn Ma I primo] prius rs add. habet essentiam D 16 originem] ordinem rnt
add. Modus ponitur iste AY 1 16-p. 29, 34 quia - iste om. AHt 16 illam] istam DtAB'
earn A Bl essentiam A GO" add. esentiam P7tY~µu I obiectam] oppositam V ut obiectum E I sibi om.
A 0 * I est om. M'SV' I esse prius] p. e. AB
28 1 obiectum secundum] s. o. A 8 I a 2 ] de V* 2 dependet sed tendit] dependit I* I
intendit vr· I virtute] praem. in I;U z
3 licet] hoc I manere rescr. A Oi I nisi] non r· 3-p .29, 1
habitudinem ad primum obiectum] ad p. o. h. AH 4 autem est ibi = AD 1 est ibi autem D' est
ibi ZA 0 est enim ibi A H 1 prrr~µu est enim -r est autem ibi A Yi rell. I prioritas alia] a. primitas A Go I
alia] aliqua r-~~µu I obiciatur sibi essential o. e. s. Av; s . o. e. A 11 -r I ut] om. D* add. est P7tY~µu
5 et om. A BGO•prrr~µu I et non] non tamen D* I ut om. A Hi I alia] add. persona E I ipsa] add.
nee AG• 5-6 personae om. P I personae - obicitur om. I;Ut 6 tantum] tamen P I uni] post
obicitur I;QU! add . personae A 02 I ex 1 ] per A 11 * I alii non] al. autem n. A 0 et n . al. E I se 2 ] add.
Nee potest dicere quod in illo priori originis videt Filium et Spiritum Sanctum, et ita fruitur eis.
Dico quod non, quia cognitio rei antequam res sit, non est visio quae est exsistentis et praesentis
etc. A Ot 7 persona] add. non R. AB I intellectu] ante formaliter E in intellectu rn· intelligendo
A at I ut] add. intellectus E I est om. I I in om. p7t I ipsa] add. vel M*v•rn' add. et Rr 11 n2 A Go
8 ut 1 om. D* I nee om. D * I ut 2 = Aµ est rN' ut est rNz A Y!H! rel!. prrr~µu I tribus] add. ut patet
edd. I ex] in" om. v I ex-ita om. AB! I XV] V, rN III (Pon. 15 A 02 ) AH10 I De Trinitate] Tri-
nitatis Rr·LAB! add . c. 7 (seq . lacuna AY!) AY!I;Q add. (post ergo AH!) c. 7 vel 15 (7 v. 15] 18 vel 9y 7 vel
9 ~µ 7 u om. AH10-r) quaelibet persona intelligit sibi ipsi (ipsi om. AH1) AH;Go edd. I ergo] om. AGO•
add. et A 02 I ita] ista M*rN om. AH! 8-9 quaelibet] praem. igitur A 11 * add. persona A Go 9 in·
telligit perfecte] p. i. E add. per se <l>prrr~µu I intelligendo om. E 9-10 essentiam - intellectio
om. ABt 9 formaliter] ante in se P post essentiam -r om. AH! 10 intellectio] intentio D* I
est beatifica] e. beatificativa p e. ibi b. ye. beatitudo A Y! ibi beatificat A Go I non om. Dt I neces·
sario in ras. A 02 I requirit ex se] ex se requirit (-cur AG) DAY!G edd. I ex se om. AB 0 E I intelligi
om. ABtH!GI; edd. I intelligi essentiam] e. i. in ras. A 02 I essentiam] in tali essentia AG 11 ut]
esse E add. est AGO 12 Probatio consequentiae =AD Prob. cons. primae AGO Prob. primae
cons. AY!H! rell. edd. I ad intellectionem requiritur] r. ad i. EI intellectionem] intentionem D*
intelligendum AGO 13 intellectus om. rnt I in om. ABt I in perfecte] in imperfecte p•s in per-
fecta AG 0 prrr~µ I ex se] per se AGO om. P I minus om. I I requirit AD I quod] ut A 0 14 in
se obiectum] o. in se V-r I formale AH! I quam om . rnt I quod] ut µ om. r 11 15 in se] ex se
p7t~µu om. Dty I ut] add. in v· AB 16 ratio om. AB I intelliget p intelligat rrr~µu I intelligeret -
essentiam] intelligendo (add. deitatem A B2 ) indiget essentia AB I ut om. A GO 17 ergo om.µ I ali·
quid] aliquod CPI earn A GO I quasi] quod IZ om . A B20 * I vel] ut Z I vel - in Filio om. D I Conse·
quentia] add . haec E 18 probatur] patet A 8 I argumenta R 18-19 quo - a se om. St
18 probat] probatur A -rµu 0 18-19 non intelligere] i. n . Dadd. aliquid prrr~µu 19 aliud a]
APPENDIX B 395
ad AG• aliud ex S! I quia1 ] add. potest AB• I tune] post quia2 A BI; om. 't' J vilesceret] post intellectus
AY! vilescere AB I eius intellectus] i.e. AB J quia2 ] add. tune AG J perfectionem] perfectius P*
probationem D add. intellectionem v· add. intelligeret rN•cI>P* 20 recipiet D* I ergo ita hie]
ergo etc. 't' om. AG J ita] ista M* add. ista I* I hie om. A 0 * J quod] et quod AE 2 I magis] maius
raoABG:Eprry~µu I conveniens D* 20-21 perfectionem simpliciter] probationem s. Dom. ll'.\H1
21 simpliciter om. A Go• J simpliciter - beatificam om. v• I ut] vel Mrao puta V!AY!BGOI; J quasi]
post reciperet :E quod P* J Pater] ante reciperet I om. A 0 *(ante quasi) J a] autem D* 22 ut1 ] vel
ro add. ab A Go't' J vel om. I J ab om. A 0 *p J aliquo] add. movente AG J ut2 ] in corr. A 02 om. p• J
ut in tribus] vel ab actibus A E* I Et tune] ex quo AB J viderentur 't' J duo] dico A 0 * J subsurda ra•
29 1 manere idem] i. m. D 2 ab eo non dependet] n. d. ab eo AH J non rep. A 3 et]
est Z* 4 primum] primo DCPMRVr add. est AH! J perfectionem] in ras. R 2 probationem D
add. simpliciter :E J habet] post Pater 't' haberet AH! om. P* J se] add. et sic non esset prius origine
prry~µu J secundum = A't' secundo DR aliud A Y!H! re!!. prry~µu 5 perfectio] probatio D J et
om . 't' J sit] est :E J proprietatibus] add. personalibus Ma 6 aliqua] aliquam 't' add. perfectio IZ J
quasi om. MR *V I posterior ipsis] prior in A Et I personis om. P* J illa] ista D* A H!O edd. I tribus]
add. etc. edd., add. Contra, etc. A 0 7-34 quoad Item - obiecto vide p. 27 ad 6-p. 29, 34
7 Item] Praeterea :Epa>7ta>~a>µu J ut] add. est IVZ add. non in se sed ut pa>7ta>~a>µu I producto] add.
sit per se D' add. non a se D 2 AB•G J esset principium] obiectum Dt e. obiectum vel princ. I I
beatitudinis] sapientiae in ras. ra 2 7-8 Patris] om. Dt add. tune IVZ 8 esset] in corr. AB 2
add. sapiens raa I se] add. et(?) AG' add. supra(?), Augustinus AG 2 8-9 XV - a se om. AB!
8 XV] V, RrLNAO! J XV Trinitatis 7 om. pa>7ta>~a>µu I Trinitatis] De Trinitate RIVZAY!GO!I;Q J
7] praem. cap. DRrvzran A B!GO!I; 9 sit] esset r A O!pa>7ta>~a>µu I bcatitudinis] add. Patris IVZ
raana:E J erit] esset Dizr-Npa>7ta>~a>µu I a se] per se AG om. I 10 ut] add. est RIZr A Y!BGO! J
Ut obiectumj Om. I;U!u add. beatitudinis raa 11 intellectus) intellectio rL add. ad sapientiam
raa 12-34 Responsio - obiecto om . :E 12 Responsio] Respondeo DAY!pa>u Respondetur
AO! add. obiectum Vip<D7ta>~a>µu I ut1 om. AB I praesens] prius rN! I sed om. vr A BGO!pa>7ta>~a>µu I
non om. rLt I exsistens AG• 13 intelligit] add. Pater pa>7ta>~a>µu J non] nee D* J obiecto] add.
ut (om. rL!) inexsistens R 1rBD•L add. quod patet AB* I Exemplum om. rL 13-14 Exemplum:
Michael non] Hoc patet quia nullus pa>7ta>~a>µu I Exemplum - obiecto om. D! 13-15 Exem·
plum - esset naturaliter om. AB! 14 nisi] add. in rLAG* 14-15 est autem-inexsistente
om. rNt 14 autem] add. aliquis (·quidµ) pa>7ta>~a>µu J autem beatus] b. a. AG 15-16 et -
inexsistens om. rL 16 exsistens D I non sic de intellectu om. AO! J sic] add. autem pa>7ta>~a>µu
17 Contra om. AG J qualecumque] quandocumque pa>7ta>~a>µu add. enim AG J est aliquid] a. e
IZA BGO!pa>7ta>~a>µu I a se] in se IZ add. tale pa> I esset] est I erit pa>7ta>~a>µu add. tale rN• A 017ta>~a>µu
17-18 quodcumque] quodlibet ABG7ta>~a>µu 19 Item] Contra AG I aliquid] post reciperet rN
pa>7ta>~a>µu om. rLAO! add. non AB 2 G~a>µu I recipit AEGpa>7ta>~a>µu Ivel] et AG om. Dt J ab 1 ] om.
IVtzrLAY! add. obiecto rs· I ab aliquo] rep. DZ om. AB! I ut om. AG I in om. AB• 20 suae]
•
ante beatitudinis ra sive rN! I illud] in ras. R 2 sed IZ quia pa>7ta>~a>µu praem. sed Rran add. autem
rN add. enim ABGO! J a se - necessario] nee. a se non r. rL 20-21 non - a se om. AB!
20 necessario] ante requirit rvzran post esse A 0 1 I sui] suum R J aliquid] ante necessario ~a>µu
post necessario pa>7ta> 21 a se] se rN• om. rat add. ad sui esse rN• A 0 1 I necessitas R*V*rL A Y! I
quantam r-N I dependens] post requirit Rr AO! dependentia A BG I illud] id AB ab eo R 2 (in ras.)r 80 I
a quo] quo A 0 ! 23 Pater om. rNt Jex parte om. AD 24 uncle] ut R 2 r A 0 ! I et] tamen AB* I
essentiam] essentia R 2VrABaGµ quam AB' om. R' add. ergo (ergoom . ~<D) essentia pa>7ta>~a> J ut]
cum AB! 25 non om. A Y! J tamen] tantum (an<ein trlbus A 0 !) Rran A BGO! J ut] add. ostendit
ZA I ut - praesens in ras. R 2 I ital ista V*AB* J requirit ABG
01 26 sicut intellectus a se om.
rNt AB!G J a 2 ] ad A' I a se 9 - breve] ergo breviter in summa a se beatus est Pater utroque modo,
scilicet intellectu et essentia, quia fiat tale pa>7ta>~a>µu I ad] et AG I ut] quod IVZ om. A Y! I a se3
om. RrBD• I Sit] Fiat (Statz om. rL) sic (s. om. rN) Rrvzr Sed AB! I breve enthymema] breviter
in summa A B!G 26-2 7 a se est beatus] e. b. a (al non I AB) se A BG 2 7 est beatus] beatus est
Pater pa>7ta>~a>µu I ergo om. D* J a se1 ] in se rN J a se1 - beatificum] habet obiectum beatificum ut
beatificum a se pa>7ta>~a>µu J obiectum] add. beatificum RIZ I ut 1 om. rABG J autem] post habet2
RirL A 0 1 itaque A BIG ergo ante non pa>7ta>~a> µu om. VAY!B 2 I habet 2 om. A E!(post tribus, 28) J a se 2
om. p<ll7t<ll[3<1lµu I illud] ante a se 2 v AG om. RIZr AB 28 beatifi.co = A I per se quasi) q. p. se vrN
p. se AG I ageret] comp. Z 29 Patris om. AG 30 Respondeo p<llu I cornparando post essentia 1
ABG I ad Patrern post beatifi.cans (31) p<ll7t<ll[3<1lµu I essentia1 ] essentiarnrN 2 ABGp<ll7t<ll[3<1lµu I essentia
ut om. Dt I essentia2 ] add . est D 2rso 31 beatifi.cans] in ras. R 2 beatifi.curn p<ll7t<ll[3<1lµu I sirnul)
add. intellectus vel IZ I in] cum p<ll7t<ll[3<1lµu I ita etiarn) i. enim r i. quod iam R 2 itaque AEG I neces·
sario 2 ] add. sirnul cum tribus p<ll7t<ll[3<1lµu 31-32 necessario intelligit] i. n. IZABG I intelliget
p©7t<ll[3<1l 32 tarnen] add. est u I eis] add. Filio scilicet et Spiritu Sancto p<ll7t<ll[3<1lµu I exspectat]
accipit V recipit RIZA BGp<ll7t<ll[3<1lµu I intellectionern] intentionern D* add. earurn p<ll7t<ll[3<1lµu I essen·
tia] add. tarnquarn (praem. quam habet p<ll7t<ll[3<1l) ab obiecto p<ll7t<ll[3<1lµu 33 ha bet a se] a se h. AB
add. beatifi.cans Z* I cornparando] add. essentiarn divinarn p<ll7t<ll[3<1lµu I creaturn om. rso ; I est
possibile] potest esse p<ll7t<ll[3<1lµu I est - poni] obiecturn prirnurn AB; I prirnurn] praem. obiec·
turn DRIZAE!Gp<ll7t<ll[3<1lµu add. obiecturn rL 2 NA 0 1 I poni om. DtAGp<ll7t<ll[3<1lµu 34 secundo
obiecto] o.s. IZ«l> add. circurnscripto v· I ponendi est] ponitur A Go;,. adnot. !stud allegat loan·
nes Canonicus Ra I iste] ille D'SA EGT
30 2 eadern visio) v. e. AB 3 esset om. pt I quod om. AB* 4 esset] esse C*P*
5 acturn illurn] istum a. rs;D I quantum] add. medium rN• I in2 om. r 0 • 5-6 prirnurn obiecturn]
o. p. rei 6 in2 ] ad D 7 idem] ante erit (6) D om . r 0 • 8 essentiae] add. quia essen·
tia habet quasi rationem prirni obiecti V 3 (om. denuo idem V2) 9 quantum om. y; 10 pari
ratione in] in p . r. AB• I in2 om. AH 13 dicitur AG I in creaturis post singularibus (14) AH I
dividitur] rescr. S 2 dicitur D; dividi AG 14 au tern om. A YH• I est dividi] dividi AO• dividitur c•
31 1 est de se] de se est CPAG I haec) hoc rs• 2 a) et Z 2-3 confusa om. D 3 irn·
perfecta) non perfecta AB* I est om . M* I illis] istis AG 4 concipitur ~u recipiuntur A 0
5 hoc] haec A Y2 I et om. rL 7 prirnus terminus] t . p. A 00 10 necessariurn est) e. n. M I
terrninurn rescr. rm 11 exsistens om. Z I tarnen oportet] o. t. AG 13 est de se] de se est
CPAY I haec] hoc AY• I et actu exsistens om. rL! I Hcet om. M* I non) nunc AB I includat] con·
cludat M* 13-14 sua ratione) r. s. rso 14 comrnunicabilem M*V' I subsistentiarn] suh·
stantiarn AB exsistentiarn rN• I ut haec potest] p. ut h. AB I haec] hoc AY* 15 hoc om . AG•
17 tarnen om. D*
32 3 exsistens est, et] est et exsistens C I est2 om. D* AB• I est exsistens) exs. est v• 4 non
om . A 0 * 5 in om . AB* I tanturn om. rN I quod in ras . R 2 8 in) ex A 0 * I ipsurn om. R~ I
prirnum visurn] v. p. AB 9 narn om. rL 12 etsi] si 11 I personae in ras. A 02 13 ex) in
A 0 * I rei om. AB! 14 quia] add. non D* I se om . M* I distincte videri] v . d. rN 15 illis]
is tis AG 18 po test] add. tarn en A 0 1
33 1 aliquod om. AB 3 prirnurn2 ] ante obiectum Z p AB' om. A 82 j toturn om.VI ad]
aliud A 8 4 obiecturn) praem. aliud sa I per se om. p! 4-5 per se in) in per se AB 6 quod
• om. I*AB; I illud] idem D * 7 toturn om. AB; 9 ostenditur) ostendetur AG 11 ex om.
rN 12 velle om. D! 13 tarnen non] n. t. rsN I est] add. ibi R 2 I ostensio, et) et o . rN•
14 tarnen] non An I includitur) add . per se A Y• I ~liquid ut) ut a . AG 15 voluntas] add. nostra
R 3 I non] sive rL 15-16 ostendantur z ostenditur ctp• 16 per intellecturn in ras. AH 2 I
qui] quae MR
34 1 differt] om. 12 add. nunc A 0 • 3 distincte concipit) c. d. AH I hoc] add. aliud r 02
4 habeat] add. vel concipiat A oa I illa) ista rso A 0 5 sicut om. AH 7 quietatione] acquie·
tatione R * 9 vel] sive R add. ut A 02 10 et hoc] om . 12 add. ex rss 11 prirno in) in p.
A 02 12 illurn] isturn A 0 om. AB* 13 fruitur rs I persona om. Dt 13-14 ulteriori quie-
tatione] q. u. AH 14 prius om. AG 15 quantum rescr. ABa I quietans terrninat] t. q. v·
16 ut om. rL I in om. AO• 18 quicumque) querncurnque D* quandocurnque AB I actus 1 ) post
ibi AB om. R! 19 obiecti prirni] p. o. rN I ille] iste DA 0 I unus om. R*
35 1 prirni om. R * 2 igitur om. p• I erit An I actus om. An 2-3 eiusdern speciei
sirnul] s. e. sp. rso 7 sit] ante de se rN post potentia (8) AB 9 si om. I* 10 ut om. r•
36 2 sic om . AE* I in om. r 0 • 3 fruatur) add. fruibili A 02 I enirn om. D* I in hoc] post
peccaret (3-4) AB 2 H0 om. AE' 4 ita om. AB! 5 ordinate rescr . na I quocurnque] add. modo
Ma 8-9 voluntatis est] e . v. AB* 9 did] ante potest AYHG om. A 0 * I potestate voluntatis)
v. p. A 0 11 tamen non] n. t. RI positus] add. est A 02 13 potestate voluntatis] v. p. A 0 I
APPENDIX B 397
sit] sic M om. ABt 14 positus] ante actus AH positivus AG J non2 ] nee v• J in2 om. S*
15 positivus AG J sit1 ] ante in V* AB om. Z J sit 2 om. pt 16 ex om. R * J natus om. A 0 17 es·
sentia] esse D J posito S* J mirabilium rs 18 non videtur] v. n. D J ut] et AH J positus] add.
est A 02 19 esse] essentia AH J ut 1 om . Vt J non ut] ut n. A 0 J in tribus 2 om. rL
37 1 necessaria I J comitatur rN• 2 non om. MI 3 simul] post respiciuntur R om.
D' J ab 1 ] aliquid rL 4 separari possunt] p . s. V 7.9 quod actus - potestate Dei rep. Z
7-8 actus sit] s. a. AH 8 essentiae] esse D' J non1 ] si AG* om. AH 9 est in potestateDei] in
p. Dei est AB J aliquam] aliam rL J naturaliter sibi] s. n. AB 11 est om . S* 12 ad 2 ] a D*
38 3 hoc] hie M* 4 dicit] ostendit R 6 est om. M J de Jin Z J est om. P J Philippus]
1 1 2
Philosophus rL! 7 sibi ostendi] o. s. Dadd. nobis etc . re• I quasi] quod P* 9 illo1 ] isto
A 0 I quia illo] illo quia post utatur rn· 10 creatura] comp. re• I eodem frui] f. e . rn 11 bo·
num om. rs• J ille] post peccantis AG 0 iste I2AH 12 ab 2 ] ad P* 13 positum] praem. in esse
A 02 om. ABt 14 manente] manifeste ante non (13) A 0 * J subest] subesse AH sub A 0 * J volun·
tati creatae] c. v. CP 15 ita dicatur] indicatur :EQ• J dicatur] dicitur AB om. Dt 16 neces·
sarii rLN J quantum om . M J ex] de AB J tamen om. D 17 illa] ista IA HG
39 1 etiam om. R J De Trinitate] Trinitatis RrBn A 0 om. AHG J cap. om . AH 16] 15 rs
2 nos tram om. D 3 di cit forte J f. d. AG J referetur I* 4 videnda in corr. M 2 A 02 7 pos·
sit A 02 8 nisi] vel DI habitualiter] habitu P* I habitualiter fruatur alia] f. a. h. run add. habi·
tualis rs 10 haec concipiatur] c. h. o• I et om . rN I ideo om. AB• 11 dicit] dixit A 0 om.
R * J in] id est M* 15 Ethicorum om. M' 16 convertitur rescr. A oa J et om . rL 17 quod·
libet M* J ut om. AB? J habet om. R* 17-p. 40, 1 rationem obiecti fruibilis] o. f. r. D
40 l quod om. AB I quocumque] quodcumque M* 2 Ratio 2 ] Responsio A Y• 3 non
est om. Mt J ratio om. Z 4 vel om. I* J secundum om. rn• 5 tale vel] vel tale (talc om. V 2 ) V
6 est om. rL 7 quae om. I* 8 essentiam om. rn• J tantum 1 om. Rt J sunt essentialia] e. s.
AB 9-10 ratione om. AB* 10 et 2 om. D* 11 unum] rescr. oz om. R' 12 indivisio]
in diviso Z 13 et] etiam M 15 cum1 om. AG
41 1 utrumque] post erit A YH necessarium Mt J essentiale] aequale P'I* 1-2 tantum
vel] v. t. I* 3 est alia] a. e. P 4 et non in ras. I 2 J non om . D 6 formalis 1 ] formaliter AG
7 quae] quo AG 8 de om. D* J respicit] respuit Z J terminat] add. ad Z 9 fruendi in ras. I2 J
sit om. A Bt I unitas] veritas VA G J autem] add. et rL 10 non] nee rn 2 J non dicit de se] nulla
de se dicit (die. In corr. D 2 ) D I de se rationem] r. de se AB* I principii] primi (add. vcl principii P 3) P
11 terminari AH! terminet AB I alicuius] post actus 2 rn autem eius AH! I Est ergo] Ergo est rn• I
bonum om. AB* 11-12 quomodocumque] quocumque (add. modo A 81 ) AB quodcumque AG
quo quia M* 12 terminus fruitionis in ras. rn 2 13 quia] quod M I non om. I' 14 uno
modo post essentialis V J ratio essentialis] e. r. AH! J secundo modo] praem. bonitas MZ praem.
et isto rna add. actus P 2
42 l potest] est rs• 2 illud om. rN 2-3 formalem] comp . AH 3 hoc om. AB
5 propriissime] propinquissime S J reduplicatum] reduplicat P* reduplicativum R* 6 primo]
praem. sive I* om. AG 7 accipiendo reduplicationem formaliter] f. a. r. AYHO 8 notatur]
in corr. A 82 notabilitas A 0 • 10 ergo dico] d. e. M I ista] illa zr-L I quantum om. AH 11 in
maiori om. pt 12 falsa om. AH• 13 vera] vere P* 14 probatur minor] m. p. rLN J se·
cundum primum om. ABt 16 formalis ratio] r. f. SA-H 18 vel visionis om. rNt J unitas in
ras. R 2 J per om. :EtJt 18·19 per credere] in ras. A oz add. primum A 0 •
43 2 immediate] ante in nobis 1 AG om. rs 3.4 intellectionis] intentionis D* 4 per·
sonas] add. istas A Y 5 creaturis rescr. A Ya J quantum] praem. in A E• 5-6 cognitionem]
distinctionem rL• 6 potest Trinitas esse] p. e. Trin. post cognoscendi (6-7) D J esse ante modo
AB J ratio formalis] f. r. (r. om. R*) Rrun 7 non om. ABt 9 ut] nee D* 12 ultimus finis]
f. u. rN A YHO I dis tin etas rationes l r. d. AH I aliquas in corr. et rep. 11 13 formaliter post finis
A YHO I possibile est] e. p. run 14 illis] illo (I) AB
rP. 44 2 eodem] eo rL 3 est] ante una IZ post formalis A YHo 4 sicut om. M' J est om.
rn• I ipsius om. A 0 I ilia] ista AGO 5 potest potential potentia pot. v I quietetur] quietatur D
quietur M 8 alia] aliqua A Y 9 sequitur1 om. M~ 10 sit] ante alia AH ante persona2
AB* post finisl AG 11 sed] licet C J a] de rL 12 eliciens in corr. (rep. P 2) P 2 J ordinat actum]
a . o. ABG 13 quern] quod rL I natura om . rBt I rei om. Avt 14 natural in corr. A 02 om .
I' 8 * I natus est] e. n. AHGO 15 quod] quid AB 16 ordinatur MV 18 eius] entis rn•
19-p. 45, 1 habitualis om . rnt(ante adoratio, p. 44, 19)
45 1 quicumque] quilibet AG 3 oportet quod actualiter] a. o. q. I~Z 6 etom . AB
7 orationes] rationes rL I frequenter diriguntur] d. f. AYHO 7-8 in fine om. rnt 10 quod
actualiter tune] t. q. a . R I cogitet post Sancto AH 10-11 quousque] quo rN• 11-12 tam·
quam scilicet] sc. t . A YHo 12 mediatorem] rescr. A oa mediatore I'L 13 eadem om. I*
14 eadem om. AH
[PARS SECUNDA QUAESTIO PRIMAl
47 6 de om. r 7 sit2 om A Bt I aliquis] aliqui Z 8 recepta] receptam AB• recepti·

bilis rL I puta] add. autem D* I aliqua delectatio] d. a. D 9 delectatio] dilectio AG 10 Quia
om. rN 11 est om. rn• 12 et om . MA G2 I quaeritur] quia rL om. AG 13 in om . P*
14 talis R~A0 I est om. AB* I delectatio 2 om. AH 15 X] 4 rLN
48 1 Spiritus sunt] s. Spir. D' I pax, gaudium] g. p. AE~HGO 2 praecipue rescr. Ma
3 non om . z I sunt] comp. (pan . sunt c a) c I actus] fructus p I fructus rL• 4 ergo] add. etc. p I
est aliquid per se] p. se e . a . DA 0 6 Contra] Item AG• 7 eliciente D I Deum] unde AB I
aut ergo] e . a. AH 8 abutitur AG I ita] tune AG I et2 ] add . sic A 0 I ex] de AB 8-9 defi·
nitione] distinctione D add. de AG 10 De Trinitate] Trinitatis RI' 8 D AH! 11 secundum se
voluntas] v. s. se A 0 ! 12 igitur om. D* I consequens] praem . per M * 13 et sic] quia sicut
AH! I inconveniens rN• 14 nee] ut D 2
49 2 ista] ilia S 4 Quantum om. yt 5 quo om . rn• 6 sicut] ut A 0 7 verum
om. AH 8 actus] add . actio rL I assentiendi] pon . adhaerendi rm 12 lsta] Illa s lta I'llJ"
13 est] post aflirmatio ABG om. rN• 14 et1 ] vel IZ I ultra] comp. AH per consequens P
50 1 ita] add. et LQ 2 vel adhaesio] vel apprehensio AG om . rN 3 differentia om.
Dt 4 assensus] ascensus A Y 5 huius] huiusmodi A B istius rBn I illius] istius A 0 6 di·
stincta obiecta] o . d . DI et om. AB 6-7 Hie autem isti] Secundi autem 12 7 assensus]not.
vel: adhaesiones rNa I distinctione] definitione Z* 8 distincto actu] a. d. P I sic 1 om. D I sic2
om. A Y• 9 prius om. A 0 I eius] voluntatis A 02 om. I'L I agere] rep . M *V * add . et R 10 vel
non] in ras. rn 2 non in ras . I' 82 et non A Y I correspondent] con currunt AH 11 propria obiecta
distincta] d . (diversa AH) o. p. (add . lpsos causantia A 0 a) AHO I quodcumque] add. obiectum vide-
tur P 12 actum om. It 13 ilium] istum An 14 duo assensus] a. d. D I assensus in corr.
AY2 16 ipsas Z 17 qua] quo Z 18 voluntatis om . rnt 19 medius, quia in ras. R 2
19-p. 51 , 1 ostendi aliquod bonum] a. b. o. CP
51 2 sic om. A Et 3 actum] add. absolute Ma 3-4 ordinatum rN• 4 habere om.
rn• I volendo AG I absolute] ante volendi A YHO post volendi v om . rN 5 relatione] ratione
s t rn• I autem A 0 • 6 bonum illud] i. b. ABG 7 et1 om. AB• I et2 om. I* I potest illi sic] i. s.
p. v 8 differentiae] de rL 8-9 naturalis post intellectus (9) AH 9 ex parte intellectus]
i. exp. R*AB• 10 his] add. deducitur P I actus 1 om . I'Lt I propter se om. A 0 t 11 actum
om. Avt I autem] post perfectum C * om. AB* I dilectio AG 14 actum om.PI perfectum rN•
15 usus] visus D* I perfectum om. Mt 17 principali] add. dico rN• 18 auctoritate ABG
19 nee] add. est 12 I usus] unus D*
52 1 tantum] in corr. P 2 tamen c 2 delectatione] dilectione rn· 3 videntur dicere]
d. v. A 0 4 aliquae2 ] add. autem 12 5 quod om. M I quod includit] quae includunt D * I
tune om. M* I non om . S t I signifieat] signat M 6 sed unum om . R' I unum aggregatione] a . u.
CP 7 nee] non rL 8 Philosophum om. rN• 10 83] 3 S* 11 Quaestionum quaestio·
ne] qua est. rN 13 est] ante formaliter ( 12) A YHO post aetu D • I voluntatis] add. scilieet AH
14 non] nee rL nisi D * I est1 ] eius rL I nisi quia aetus] q . a. n. AB* I est 2 om. AY
53 2 videtur manifeste] m . v. CP I I om . ZAH I De om. AY 2-3 christiana om. P
3 amore post rei A 0 4 lsta] Illa SR *LU I per] propter c t p add. voluntatem vel ca 7 sit
tantum] t. s . AY 10 videtur 1 ] propter M! I delectationem] electio nem st declarationem A 2 I
causal praem. omnis V* 11 ita] ideo 12 I intendit D 12 ista] ilia S I esse om . P*
54 2 vel] ut A 0 • om. D* I alium] ilium S I gaudium ] praem . tune A 02 4 ilia] ista D *AG
APPENDIX B 399
aliqua V 2 I re] ratione A Y• om. o•rn•N• I voluptatem] in ras. P 2 AH2 votem M'I*V' 5 sit] add.
sic D I definitio, tune] t. d. o• 5-6 voluptatem] ante capere (5) R* om. o•AEt 6 est ante
capere (5) Dt 7 frui accipiatur] a. f. A 0 8 illa] ista (ante dcfinit. A YHO) D* A Y•HGO 9 CO•
gnitis om. pt I delectata] in corr. A 02 om. A Bt 13 accidet D I fruitioni] frui A 0 14 perti·
nere] ante essentialiter ABG pertineret D* 15 dicunt] dicuntur D* sunt M'
55 1 esse om. AB 2 utramque M 3 auctoritas] Augustinus AB 2 5 significato
om. rn• 5-6 quia secundum] s. q. (q. om. R 2 ) R 7 in om. M*V I nominibus in ras. C 2P 2
8 sit magis proprium] m. p. s. rN 10 enim] autem rL I construitur cum rescr. oa 11 obiec-
tum] pon. actum Ma I appropriatur] approbatur rL 12 construitur rescr. A Ya I vi om. oi:u•
14 ita om. A 0 * I delectat] dilectat A E I sed] sic (praem. scd A Y2 ) A Y 15 Deo] Deum A 0 * I
transitive] rescr. rna transumptive AG• I Deum om. rL
56 1 passionem consequentem] c. p. rn add. actum A 02 3 aliorum duorum] d.
a. rLAY I simul] similiter D* I videntur ante et pro AH I aliqui uti] u. a. AH 4 et] quia
(pon . ct sa) SI vel si est in ras. P 2 I si] in ras. Z 2 sic M* I est in ras. R 2 5 ponere M* I
causaliter om. pt 9 non] post ut 1 A Y• add. enim D* 9-10 sed ut habendum] ut h. s. P*
10 habendum] praem. ad AB• 10-11 pomum enim non] n. e. p. ran• 11 non post exspecta·
tur AG I est fructus om. rot 12-13 attingendum] in corr. A E 2 exspectandum v· 13 quam]
quod M*
57 4 dicat auctoritas] a. d. AYHO I non] post actus M*rn 2 om. AE• I esse] ante actus P 2 rN
est C 6 potest om. M* I ital rescr. A Ya om. rL 6-7 potest] patet M* 7 actus] alterius
(praem. actus A oa) A 0 I ideo Jpraem. et P 2 I frui om. A Ht J ut 1 J add. est I* 8 aliquid AG J illas J
istas D* 9 quasi proximis] p. q. R 2 I primo] post obiecto P proximo AH 10 dicitur quod
om. rNt I quod om. I I fructu om. Dt 10-11 hoc intelligendum] i. h. ran 11 principali,
sicut] s. p. AB• I calore] add. aliquid 12 12 sicut om. ABt 13 formalis] in corr. M 2 add.
sicut rs I fruitione om. Vt I non om. AG 14 aliquod orN2 I actum] activum P* 15 frui-
2
tionis obiectum] in ras. R add. et sic patet AH 16 dilectio] delectio I I dilectio et delectatio]
del. et dil. D
58 2 non sequitur immediate] i. n. s. Ri 3 sunt2 ] erunt Ri 5 sicut] sic I 6 et
quietatio] qui est Dt 19 dilectio] delectio I
fPARS SECUNDA QUAESTIO SECUNDA]
59 6 circa - eliciendi in ras. A B2 I actum istum] i. (ilium AH) a. ZAYHO 7 utrum ante
necesse AH•o I scilicet] quia D* I sit om. i;ut 10 est] vel M 1 11 convenienti in corr. M 2 I
voluntati] ante convenit ABG om. AH 12 iunctione D* 13 sicut] sed C I etliciens] effectus
D* 14 non om. rot
60 1 finis om. rN• 2 metaphorice] mece DRrL*Nt 3 praesupponit aliquid immobile]
a. i. p. AH 4 praesupponunt om. l;Q! I actum] ante aliquem AG post immobilem (4-5) rn•
5 non est nisi om. A 0 * J ille] iste A BGo I est2 om. M' A Y• 7 naturalis om . Vt 8 habentia
in corr. ca I oppositum modum] m. o. D 9 principiandi1] principandi P* add . ex II Physico-
rum A oa I principiandi2 ] principandi P* 10 principiandi om. pt I vult] vel rNt 11 nee] et
rN• add. et AE 12 aliquo] alio D 14 et] add. omne AH I illud] id AYO 15 modum in
corr. P 2 I agendi] augendi (pon. agcndi ca) Com. pt 16 diversas potentias] p. d. CP J autem]
aut rs• 17 sunt ad finem] ad f. s . i;u I sit] dicitur rN• 18 alias in corr. A 02 20 respi·
cientis per se] p. se r. AEi
61 1 illud propter finem in ras. A Y2 I enim] ergo P 2 I illam] istam D* A HO I habent rs
2 utrumque om. D' I Philosophus arguit] a. Phil. ran 2-3 de - communis post De anima
(3) A 0
62 2 quaestio in corr. D 2 I intelligi rescr. oa 3 concipio AG I in communi in ras. R 2
3.4 obscure] in corr. AY 2 ostenditur AH' om. AH 2 4 concipio AG• 5 habentem Mi 6-7 ha·
bitum] add. dare per habitum M' 7 in] et rL 9-10 habitum aliquem] a. h. V 1 12 istos]
illos AH 13 voluntas de necessitate] de n. v. A YHO 14 apprehenso] add.(= rep.) quod vo·
luntas de necessitate rB• J obscure et in universali] et in univ. et obsc. AG 16 Primo] praem.
Et A 0
63 2 ergo voluntas om. r• 3 in om. A Et J operabilibus] operationibus AB 4.5 vult
illud] i. v. AG 5 illud] id A Y 7 quoddam bonum] b. q. A YHo 8 aliud] in corr. D 2 r 02
post bonum P 2 V illud :EU om. CP' AB J quaedam participatio ultimi finis] p. u. f. q. A Y' p. q. u.
f. AY 2 H0 10 cap. 5a] 5 cap. a C lacuna AB 13 est om. s• J aliquis defectus] d. a. A 0 J vel
om. AB•
64 quod in corr. D 2 2 sic om. A 0 6 fine om. A 0 * J visio D* A 2 * J rationem ter·
tiam] t. r. A YHO 7 mali] malitiae M 2 7-8 defectus boni] b. d. A BG 8 illum] post finem
rN istum DABGO 9 sit om. s•r 0 * I hie quod] q. h. AY 10 est] ante tanta ABGO om. AY*
(posr necessltas) 11 possetA 0 12 dicitur] arguitur rn•
65 1 est om. Z* I caritate] rescr. Ma caritatem D* creaturae r 0 •AH 2 J non om. R*(an«carl·
tate) 1-2 non - viso in ras. AB 2 1 fine] praem. visione ru add. ultimo A 02 J fine etiam] e.
f. VA H 3-4 habet] add. ut sic A oa 4 esse om. A 0 • 4.5 supernaturale AG 6 esse] est
M 7 caritas in corr. R 2 I ad beatitudinem] a beatitudine D* 8 probatur om. A Bt 10 etiam
arguitur] a. e. R!rBD I posita] rescr. D 3 pan. practica rm 11 tollitur] totaliter s• add. fruitio
AO! I causa totalis] t. c. R! 13 alias] aut Rl I tollitur] totaliter rL
66 3 I om. AB• I 9 et 22 = ADCV 2zrBo edd., paulo diversimode rell. J f, g] f M * g AB• om.
RI2 A 0 • I dicit quod] dicit AG om. AHO• 4 quam ipsa voluntas om. v• I ipsamet rso; I quod]
in ras. M 2 quia V* 7 potestatem AB J aliquis] comp. AB om. AH! J secunda] om. rN• add.
est AH! 8 ille] ante actus Rlr-L iste DM!AH! J tantum mediate] m. t . R!rBo 10 ultra] argui·
tur 12 11 et om. rN 12 ultra] arguitur 12 I sic) ante ultra MlR! om. CPI I ergo om. R 2
12-13 voluntatis] add. etiam M a 13 alicuius] in ras. P 2 actus D* actu rNz J alterius potentiae]
p.a. AEG Jest om. A 0 15 vel] et AG I non velle] nolle I* J mediante] post intellectus AH
-movente c•p• I actus AB• I hoc] ante ergo A LNI;U om. rBo I est] erit AH 16 quia om. AB•
17 avertere] autem AB• J a om. D*r 0 •
67 6 etJ etiam s 9 si om. v• J non om . r 0 • 11 hanc om. r 0 11.12 volitionemJ
om. A 0 add. quae R* 12 est om. AH• J non-consideratio] ante est AG* in corr. AB 2 H2 non·
consideratione S* J finis rescr. D 3 J removere] remore I* om. AB• 15 huius om. A 8 * J quia
om. AH
68 2 prohibetur rescr . oa 3 descensu] densensu AB' desensu A B2 I aliquod A 0
3.4 inclinationem eius] e. i. AEGO 4 si potest om. rL I non om. AB* 5 descendit] descensus
AE 2 J repugnat AE 2 J effectui] effectum srBD•I;Q! om. R• 6 cui om. AV. 9 unionem] visio·
nem MV* J necessarium] necessario (P<aem. nccessarium rLa) rL 10 dependet Z J fine] post
ostenso R sine o• I erit] est r 0 11 conexio om. s• I extremorum 2 om. o• 12 unionem]
comp. c visionem M 13 ergo etc. om. rN 15 non om. D * I in om. v·
69 1 dicendo] reddendo A 8 * a deo s• add. hie AG I non om. rL 2 necessario om. r 0 •
AB• 4 quo] quod rLN• I autem] vel P* om. I I in om. rN• 5-6 prosyllogismi] syllogismi rs 2
6 principale om. r 0 • 7 illo necessario] n. i. rBDAB! I est om. r 0 • 9 concludere D*
10 ista] illa s 11 etiam] om . vrN add. in o•rN• I necessario fruitur] f. n. AB! I hoc] post est
o· om . rN• 12 istorum extremorum] e . i. rBD AE! I ex om. D* 13 ilia] ista D* 14 erit]
est r 0 16 minor prima] p. m. R 17 fruendi om. rL! 18 illa2 ] ita CMRI
70 1 impedibilia] comp. AB• impedita AG I non simpliciter] s. n. AG 1-2 necessario
om. p• 2 tantum] add. necessario R 2 J ' necessitate] necessarie AB 4 quod] quae M!
5 illa] ista D 7 dico] dicendo in ras. rB 2 8 agit] agat rN 2 9 illud] r ... J p• 10 in2 om.
P* 12 quod] quia Z* J requiritur in corr . M 2 13 est om. M J sola ratione] r . s. rLN J
Negatur igitur] Ergo n. I 16 dicitur rB 2 17 quo] praem. in V* 18 hoc aliud] aliud D*
hoc aliquid I aliquid hoc Z* 19 suppositum rN• I dicitur rs 2 I est om. r 0 • 20 agit om.
r 0 • I illam om. r 0 • I et] post illud M* om. 0 21 dependet] dependit (I) p 23 secundae
minoris] m. s. rn
71 1 necessario 2 om. D• J removet] remotionem D' 1-2 in potest] simpliciter AG
2 aget AB 2 3 de om. AB• 4 quo 1 ] quod D J alio] aliquo D*AB! 5 tune om . AB! J
alio] aliquo AB! 6 primo instanti] prima o• 8 cum om. o• 11 obiectum2) oppositum
APPENDIX B 401
rN I ex om. r 0 * I natura sua] s. n . I* 12 ergo et] et etiam A Bl I et] etc. p om. r 0 I ad 1 ]

a r 0 ' om. r 02 14 est] post necessitas A E; om. r 02 I ista condicione] c. i. D 16 ut 1 ]
nee D*
72 1 illis] his AG 2 principalis Z I intentici AE* I eorum om. AB• 4 in toto] comp.
D ' I usque om. P' I contentum I'L* 5 alio] aliquo (pon. alio C~) C 6 est omnis bonitas] b. o.
e. ABG I aliud] post ens (7) V om. Mt AB• 7 quodcumque] quod I 9 tanta necessitate re-
spiciat] n. r. t. r 0 * 10 illa om. D 11 necessario 1 ] necessarium 8 2 12 et om . D*
13 licet] lucet I* 14 quantum] quod rB* 15 forma sua] s. f . I I determinat V* I omne om.
I' 0 * 16 ergo necessario] n. e. I 19 intellectionem] intentionem D*
73 1 finem om. M' I ea om. D I in2 om. CA8 * 2 ostensionem] intensionem (pon. osten-
slonem c a) c 3 non] nunc rL 3-4 proprie prohibet] proh . prop. rN 4 arguitur (I) A E
5 in om. s 6 illud sibi praesens] i. p. s. (s. om. r 0 ') D 2 rao 7 ergo om.A G* I teneret D*
10 et1 ] in M* 12 praesente om. r 0 • I necessario] ante sensitivo (11) C ante delectabili R *
13 sit sibi] sibi (si D*) sit D sic (om. V 2 ) sit V 14 aliquid] aliqui (pon. aliquid 0) C
74 2 coniunctio rescr. pa 5 vera de] verace P* I quod scilicet] s. q. A El 6 eius] ante
virtutem R om. AG I non] nee c 7 aliud] ad IZ 2 I est praevia] est prima Z* om. r 0 • 8 quod
om. P* 2
9 est ex se] ex se (se rs ) est ra 11 moveretur] movetur D
75 1 cessatio] cassatio I'L 2 et] add. ideo A 8 l I agens] pon. voluntas A 02 3 actio-
nem] actioni (pon. actionem 0) C I alterum] pon. id est intellectum A 02 4 et] om. AG add. ita
I' 02 I agente] pon. intellectu A 02 I necessitate] necessitatem D* 5 condicionatam D I neces-
sario om. A 8 l(rescit , A 8 2) 8 est ex se] ex se est A 0 I tantum] tamen A Bl
76 1 nisi om . r 0 * 3 est necessitas] n. e. r 0 4 est om. rL 5 illud om. D' I si] sive
A I tamen in corr. A 02
0 6 eius] om. I'L add. ergo etc. A 0 * 8 est1 om.DI activa] alia A 0 *
77 2 est 2 om. I'N* 3 sicut om. M 5 impedibile] impossibile A 8 l I simpliciter neces-
sario] n. s. I'N* 7 ergo om. V' I ita hie] in ras. P 2 rescr. pa
82 8 quaeJ quia ma ratio ra I potest voluntasJ v. P· rra 13 mam intellectionemJ istam
intentionem D*
83 17 si om.PI velle eius] e . v. V 18 aliud] ad D* I et] ad D*
84 1 eius intelligere] i.e . ra 9 semper in ras. V 2
85 7 difficile est stare] est st. d. v• 8 movet magis] mag. mov. V 13-14 intellectus
separatus semper] semp. i. sep. ra
86 4 intellectione] intentione D * 8 intellectionem] intentionem D* 11 sic] sicut D* I
enim om. V' 14 generatus rs 15 tune quando agit] q. a. t. D
87 2 sicut hie] h. s . D'
88 1 per se modus] m. p . se rs 16 ergo] praem. si A 02 16-p. 89, 12 voluntas de
necessitate] den. v. A 0
89 1 imperfectum A 8 * 2 est autem] a. est A EG I autem differential d. a. I'N* add. quoad
voluntatem A 0 a 3 alia] praem . inter 12 I perfectionis obiecti] o. p. AEG 4 qui] quae R
5 actus eius] e. a. A 0 I subest om. D' 6 quam] quod AB* I minus pulchrum in ras . AGl
7 contingenter videt] v. c . A 0 8 cognitiva in ras. I' 82 9 tendente in] tenente P* 10 enim
om. P* I delectant s delecta z 11 se om . rN* 12 volet finem semper] s. v. f. rao 13 et
Om. rs*D*
90 1 ferre] facere s I illud] illum rB* 4 illa] ista D* A GO 5 quod] quia est (est om. M 2 )
M 6 videtur aeque efficaciter] v. earn eff. videtur D' aeque eff. v . D 2 I concludere] convenire
A 0 * add. tamen i;ua 8 solo illo] i. s . rN; 11 membro] om. A 01 articulo A 02 12 in
om. AB* 14 finis ultimi] u. f. AEG I per om. D* I participationem om. A 8 '
91 1 participant] participat A YG 1·2 participant] participat AG 4 est om. A Gt
5 Quando] pon. Quia AG 1 7 non om. A 0 * 10 quam] post modo AG om. I' 0 * 11 ergo
modo] m. e. ABG 12 illum] ante actum rN istum D*rB 0 A 0 I cum nulla sit in ras. P 2 I mu·
tatio ex parte eius] exp. e. m. AH 14 nee] vel D 15 nulla igitur] i. n. rs 16 esse om.
r 0 • I aequalis] essentialis D*I'L I caritas] causalitas D* qualitas A Y
92 3 novum est intrinsecum] i. n. e. AG 3.4 principio activo] primo (activo 8 2 ) princ. S
4 activo] principiativo M om. R 5-6 principii om. D* 6 per nihil] particulariter D* I extrin·

•
secum] extrinseca AG 6- 7 extrinsecum] intrinsecum M add. et A 0 1 7 illud] id A El I est

om. rN• 8 illud] add. scilicet R I visio] secundo D* 10 intellectu] add. habetur pa I si] sed
n•rN2 A 0 1 11 rationem] actionem z 12-13 agendi om. r 0 • 13 nisi om. A 0 1 I aliquod p I
principali om. R;; 14 secundarium] rescr. roa secundum alium (Pon. secundarium rNa) rN
15 ad agendum] in agenda AG I e converse in ras. P 2 I agens in ras. AE 2
93 1 ita om. R* I si om. :EQ! I in om. :EQ;; 2 concludat D*AG* I contingens] contingentis
R 5 aut ... aut] autem . . . autem (pon. aut .•. aut Ra) R 6 ille] iste A GO 7 Si] Sed rLN
7-8 proximatio A E 8 passivi AG I sed] si rs· 9 respectu om. rN;; I calefactibilium in COTT.
Z2 11 et] vel AG I non2 om. M;; 12 eius] ante approximatio P om. AG I debet esse] de·
lectatur AG 12-13 voluntatem] pon. volendum Ma 13 et] vel AG 14 tantum om. R;; I
intensiorem] comp. R;; intensionem AG 15 isto] post articulo rLN illo AGO I quod 2 om. AB*
94 1 sine om. ro;; 2 se om. P* I habent] h r 0 • 3 essentialiter potest] p. e. D 4 ergo
om. p;; 5 est] ante prior AEG esse r 0 • 7 est vera] v. e. A YHo 8 neuter A E I in om. AE*
9 ambo] add. scilicet visio et fruitio A 02 I obiecto] add. vel ab ultimo fine A 0 a I et movente] add.
ergo etc. A 0 10 ambo] add. sed contingenter A 0 a 11 causante] ante necessario AH causando
C add. ambo :EQ• I licet om. AE* I maior om. R;; 12 quia] pon. quod ca I prior] ante poterit
AG om. D;; 12-13 esse sine posteriori] s. p. e. D* 13 autem] aut Z om. P*
95 1 neque AY 02 I nccessario om. A 0 * I causante] om. A 0 ' causabit A 02 I causet] in ras.
A 02 esset AG om. r 0 • 2 quia] qui R* 4 causatam] tantam AB* add. etiam AB• I causata
non] n. c. M*R * 5 mediatae D* I si] ei D om. V* 6 causat1 ] post necessario1 rso esset rL
11 si] sine AB
96 2 potest simpliciter] s. p. A 0 I ergo si] si igitur A 0 3 habere om. I* 9 multo om.
i;u;; I si] sed A 0 11 esse om. p;; 13 ergo om. AH 16 sicut] si M;; 18 in om . rN
97 1 Quantum] Q.uod V 2 non] post necessario A 0 om. D* I viso] visionem rs• I nee]
praem. sed V 3 conclusionem] add. articuli rN 4 secundum] add. articulum A 02 5 va·
leant A I quas om. rN;; I tamen] cum r I non reputo concludere simpliciter l r. s. n. c. Mll1 I
0 0
concludere simpliciter] s. c. AHO 5-6 innitens eis] mittens eas AE* 6 in primo om . rst I
solvet eas] e. s. (s.] solum rs) rso 12 potest] add. bene AE 2 I illo] isto D*AY om. A 0 *(pos< fine)
14 pro opinione] pro positione AE* propositionis AG 15 concluderet1 ] concludendum est
AE* I concluderet2 ] concludendum est AB 15-16 assentimus post principia (16) AEG
98 2 est1 om. rN;;(pos< falsum) I quod] add. est A E I quoad1 ] quantum ad 12 3 et illo-
rum] et istorum A Y' om. D;; A Y2 I inter se ante et illorum AHl 4 illorum] istorum RIZA YHl I
tendentes] ante ordinate A Y tenentes P* I in illa] om. R add. vera S* 5 intelligo sic] s. i.
AHl I est ordo] o. e. A 0 I illa] ista AGO 6 illa] ista A 8 *0 7 sic] post ordinate Rom. D
8 in1 om. AE* I uno] vero AG• I et om. AB;; 9 illum] istum D*AYGO 11 est 2 om. P*
12 assensum in intellectu] in int. a. R 13-14 obiecti - voluntatis] nee. caus. obiectum vol.
ass. A 01 obiecti nee. caus. ass. vol. A 02 13 necessario assensum] a. n. AH
99 3 si] sed D* praem. sed rN praem. et P 2 I virtute et om. D;; 6 ut 1 ] vel rL eius vel AG•
7 virtualiter om. A 0 I eius om. AH 8 modo om. Mr 0 • 9 ut] prout M 10 est om. D*
11 est efficiens] eff. est A Y I visum om. Dt 13 quaedam] post participatio A YO om. rN I causae
efficientis] e. c. A BG 14 intelligamur r 0 • I ut post obiecti (15) AB 15 est om. A y;; I voliti2 ]
voluntati RrN• 15-16 voliti volo quodcumque] q. voliti volo AH 16 volitum] in COTT. A E2
om. r 0 • 17 usus] visus D* I illud] aliud i;u
100 1 non sit ibi] i. n. s. D 2 nee] vel AEG I et om. Z* I ideo forte] f. i. AEG I voluntas
om. AG 3 nolle] velle RZ* I est om. P* I defectivum] defectum non p;; 4 potest tamen] t. p.
AYHO I perfectu:n] defectum AE• om. D;; 5 est non] n. e. M* 6 non1 om. AH• I agendum 1 ]
add.(= rep., cf. 7-8) non tantum sic vel sic, sed ad determinate agendum rNAoa 7 agendum]
add. vel non agendum M 1 8 et1 ] vel M 2 AHG:EU add. non AG I determinare AG I agendum 1 ]
sciendum AE 9 quod om. A 0 *
101 1 9 om. R I et om. rN• 2 voluntatis om. rs;; 4 non 2 om. p;; I quia 2 ] quod p •rN
5 nolle] velle (pon. nolle C 1) C 7 etiam detur] d. e. C 8 positive D I necessarie A El I propter]
per D 8-9 aliquam positionem] p. a. rso 9 illa] ista D* I negatio in COTT . P 2 11 nee
om. P 12 propter in COTT. P 2 13 actuale] attingibile R I Si om. C* I potest om. A Bl I nolle2
APPENDIX B 403
om. D' 14 is ta] ilia S 15 si om. Z* I media om. D' I aliqua] alia rL I illius] huius M 17 ali-
quid] aliquod D I ilia] illam P* ista A E! 18 virtualiter repugnans] r. v. A E!G I nolli R
102 2 imperet D 3 nihil] ante simul v nisi rs* 4 aliquid] aliud AB I quisquid AB
5 suspendere omnem actum] o. a. s. AG I istud obiectum] o. i. V 6 nolo nunc aliquid] a.
nolo nunc rw nolo a. nunc rLNZ 7 Respondeo Ml 8 finem om. r 0 • 9 obiectum] pri-
mum rL 10 actus om. D* 10-11 sibi, et om. Ml 11 determinas rs* I Nee] Non DrN*
12 esse om. rN• I fugae] fugere MlVA G* I nee om. rL
103 2 quidam] quod R I quasi] quia AG 3 quod etsi] et quod si AG q. etiam si r 0 I
non om . I 4 ostenditur om. AE•(posc tamen) 5 natum est] e. n. CP I esse om. M' 7 Aliter
om.D' 8quin]quodAE 9rationir 0 lOillud]antevelleAG om.AB• llin1 om.
M' I re] se RI apprehensione om. AG! I terminat AH 13 XIII] 31 D I cap. 3] 3 c. rN c. 1
AH! 14 beati om. M* 15 actuali] accidentali D 16 enim om. rs I de quo om. :EU! I
dixisse AG* 17 voluerint S
104 1 autem omnes] o. a. AB 2 habuerunt) habebunt A E om. A 0 • I quia) quod A Y
3-4 habituali vel aptitudinali] a. vel (et AG) h. RAG 4 ut] nee D* 5 statim om. R 9 sibi
bene] b. s. rso I sed] et rN* 9-10 volendo illud bonum sibi] s. i. b. v. r 0 11 habetur Vl
12 sive inordinatae om. D'R 13 sibi bonum] b. s. AYHO 14 potest esse] est CI actus om.
rN• 15 amat in coTT. AE 2 I amore amicitiae] amic. amore AB 16 actus 3 om. M' 17 Au-
gustinus) comp. AB* I actu om. pt
105 4 ille] iste D*SAGO velle z· 5 naturaliter] post elicere AEG om. A 0 "6 qualiter·
cumque] qualiter rL 7 ut om. P* 8 potentiae om. rs 9 Cum] add. ergo p 11 cap.]
pro.em. et A 0 12 definitio] distinctio (pon. dcfinit!o ca) CP*AH! 12-13 quidquid ordinate] o.
q. v• 13 nunc] non C* om. V I actu vult] v. a. AH! 14 enim] autem D* I aliquis] add.
vult l;Q* 15 uno] novo AB I habito om. A 0 • 16 habere2 ] ante non tantum A 0 om. rN
16-p. 106, 1 habere substantiam] s. h. AG
106 1-2 acceptam in COTT. AG 2 3 caritas] causalitas D* I propter] ante tantum M* om.
rN• 5 intrinsecus v 9 quod] quia AB 10 omni] cum M* om. v 11 veil ut C' aut C 2
et AY om. r 0 * 12 aptitudinaliter) add. vel M 2 13 etiam om. AG 14 est om. AH* I ei
om. AG 15 conveniat om. rL I sibi] ei S
107 1 sufficiat post delectationem R I ad om. A Et 2 ad om. A 0 * 3 aptitudinalis AH
4 ergo] om. AG add. et rL 7 proprie et metaphorice in ras. AH 2 I similitudinem] add. et AB
7-8 necessitatem] negantem M' 10 aliquod om. AE I agens om. CM' 11 necessario movet]
m. n. A YHo 11-12 efficiens] agens A G•O• 12 movet necessario-metaphorice] n. mov. met.
rs 0 A 0 13 amatur vel appetitur] ap. vel am. rso 13-14 efficiens] in COTT. M 2 effinc s
14 autem] add. finis AHa 15 contingenter om. P I et] om. A 0 * add. ideo C 2 I contingenter·
metaphorice] metaphorice :EU• I movet om. AG 16 immobile] non mobile rL I non om. A 0 * I
oportet] movet D*P*ru 17 elicitum] ante actum AEG in COTT. I2 I variae in COTT. I2 18 ali·
quam unam] u. (unum AB) a. A BG I unam om. A 0 20 sufficiendi I*
108 1 non om . I' I praesupponit D 2 ad om. I* 3 actibus] om. rN• add. et ideo AB* I
aut] autem AB* I referendo P* I hoc] hos D I sed om. AE• 3-4 praesupponit D supponunt :EU*
4 est om. I'0 *
fPARS TERTIA QUAESTIONES 1-51

109 5 istam] illam S 6 cui om. D* I ut subiecto conveniat fruitio] c. f. ut s. (s.] obiccto
A 0 pon. subiecto A 02) rN A 0 8 Quod] praem. Et A y 9 fruitio] in COTT. P 2 actio c
110 3 Secundo quaero] Q. s. (secundum AE) ABG 5 respectu) ergo R 5-6 absentis
rescr. A Ya 8 est om. R 10 Frui est) est frui post inhaerere D* 11 haeret A 0 * 12 Deo]
ante frui AB eo r 01 om. P 15 Tertio] post quaeritur ABG Secundo M' 16 Et om. AY I vide-
tur quod non] q. n. v. AYH 17 non 1 om. S*A 0 *
111 1 innititur om. D' 3 uti] post suo Dom. AH• I peccato (I) A 0 4 Deum] alium
AH• I uti om. AH• 5 quia om. rL I qui] quod C*P* om. r 0 • I ut] nee D* 6 fruitur illo)
i. f. AB 7 esse actum suum] e. s. a. CP a. s. e. AG:EQ add. esse AY• 8 nisi a Deo] a Deo
n. AB* 8-9 utitur omni eo] o. eo u. AH 9 eo1 ] isto A 0 11 quaestione om. R 13 est
om. :EQ*.
112 4 83] 38 rL 5-6 voluptate] voluntate It 9 nec2 om. r 0 * I haerent :EU* inhaerere
CP* 10 non] nee V 14 Quod sic, videtur] Vid q. s. AG 15 amore naturali] n. a. AEG
16 aliud] aliquod AH 18 sed om. A 8
113 3 diversimode om . D 4 terminis P j quietis om. AH I corporum gravium] g. c. AB
5 tamquam om. Dt 6 et om. P * I non om. P *rN* 8 autem] in COTT. V 2 aut Dante Z I adhae·
ret centro] c . a. MV j immobiliter om. ABt 10 a om. A 0 * j Per setamen]TamperseAYHO j
tamen] cum pa non rst I adhaeret om. AB I quia om. A 0 * I formam] s (deinde lacuna) AG
12 utpote] ut potestate rL 13 licet om. AH* 14 sunt 2) insunt AG 16 Aliquod corpus,
tertio modo] Tert. m. a. c. AG I modo om. A 0 I centro] om. Dt add. tertio modo v• 17 grave
aliquod] a. g. rs 18 quiescit AB 18-19 non tamen] t. n. DA 0 19 ita] ista D* om.
P *(ante tamen) 21 po test aliquod corpus] a. c. p. rso A YHO 22 illius] istius AG I quiescere2J
quiescit AY
114 1 adhaeret] adhaereret Z 3 quietaret AG 4 tali mobili] m . t. AH 5 nec2]
vel R I se] sese AG I etsi] si et AG si P* 6 se om. si:u• I sui firmam adhaesionem] s . a . f.
2
AH f. s. a. AY 6-7 tali corpori] c. t. AH 7 adhaereret rL I cui om. pt 8 debet P* I ut

quietaretur om. A 0 t I quietaret SR 10 in om . rL I sic] sicut D* om. v 11 quocumque]
quoque CP. 12 cap. om. P I 28) 38 rL I ultimata A Y 15 nusquam] numquam D* I verita·
tern] unitatem D * 16 primo] add. quidem i:ua
115 1 et om. A 0 * I et necessario adhaeret] a . et n. AH j adhaeret] ad haec (I) Z 2 per
om. AYH j nec 2 ] non A 8 vel D j virtute] veritate AH 3 perfectissime] rescr. A Ya om. I Dt amat
om. rot 4 secundo] eius Dt I est om. A 5 * I creata] causata I*Z 4-5 primo sed] posset Z
5 formam] post suam A EG add. scilicet rs 5-6 suam intrinsecam] i. s. rs 9 iusti viatoris]
v. i. A Y 10 illa] illo AH isto A 0 ita AG 12 nunc 1 ] nee AG 13 Sed] et A 0
116 1-2 quiescit] ante corpus AG requiescit A 0 2 non ante potest Dt I quiescere]
quiesceret z 4 est peccans] p. e. ABG I quantum] praem. in v· 5 parte] add. sua AH•
5-6 alicui alii] alii alic. AB 6 Deo 2 om. ABt 7 obiecti] subiecti s• add . creati A 0 a I posset
A 0 I sicut] sic p 8 non1 om. AH• 9 in] add. ultimo AH 10 quietans] quiescens rNt I
a om. AB* I non om. AH* 10-11 non simpliciter] s. n . CPr 0 •ABG 13 quia] quod Rom.
P* j voluntas] ante satiatur AY om. AB 14 in] et S 15 dico om. D* j frui] fruitio 12 j vel
<licit] d. v. A 8 15-16 delectationem] dilectionem AY 16 quern] quod Mt 17 quieta·
tionis :EQ 2 I delectationis] in COTT. rN 2 delectionis I I sive qui est] sive est (ante delectatio nis) rNt
18 est] autem A 0 I ultimate rescr. A 0 a j terminans potentiam] p. t. AH
117 2 quietat r• quiescet M* 4 obiecto propter se] p. se o. AG 5 et 3 ) ipso D' om. D2
6 simpliciter] similiter AG I et om. I*
2 7 viatoris iusta] i. v. A j simpliciter] praem. et AB I
0
et om. A Et 8 immobiliter] not. vel: mobiliter A oa 10 quod propter] p. q. AG 11 est

om. R I illud] id AH 12 non om. A 0 * I quietativum] quietatum A YH causativum R 15 an2]
si M* 16 fruitur om. Pt(post ipso) j se om. A vt
118 4 illud] add. ut A 02 I obiectum] bonum rL 4.5 ergo fruitur] f. e. A B!G 5 conse-
quens om. AG I super] in ras. AH 2 rescr. A Ya I quern] quod AY 6 deflecti D 7 cap. om . A Y
9 Dei1 om. A vt 10 Genesim om. R I ibi est] e. i. (i. om. Pt) DP I peccans om. rNt 11 se
om. rN• 12 dici potest] p. d. AG 12-13 sensitivis AG• 13 aliqualiter] aliter post alicui
D om. rN I inhaeret I* inhaerentia AB I non post inhaereat Vt 14 est om. AG I tam en om. r 0 •
15 ut] nee D* j aliud] illud pt
119 1 ideo] illo (pon. ideo c a) c I propter non-relationem] n. propter relationem A 8 * I ta-
men] tantum AB* 2 inhaeret1 ] inhaereo Z 3 proprie non est] n. e. p. A 0 I est om. r 0 * I
amare] amore rL I Similiter om. D 4 se om. D I infigitur om. D I quia2] quod AB 5 se·
cundum] per rN I Et om. 12 7 quod] quia AB I ferro] vero Avt 8 vi om. A 0 * 9 in] in
ras. P 2 om. A 0 * I alio] loco rN I vi] vis A 02 I illa] in ras. M 2 sua D I quae] add. ferro AY*
9-10 quietativa in centro] in c. q. (q. om. ABt) AEG 10 vel] nee r 02 I intrinseca] praem . per
12 I quietativa] quietatio rN! I quasi in centro] in c. q. AH* I in3 om. :EU* 11 vi om. r 0 * I vi
extrinseci] in extrinseci AG intrinseca AB* I extrinsecus AH I quietantis] rescr. D 2 quietant I*
-
APPENDIX B 405
quietatis AG I hie, vis] v. h . p! I non] nobis rN! 13 non convenit] post sensitive Av I non
competitV 14 his] add.dictisC! I ab om. r 0 *AY! 15 negatur I*ZAEq) I frui rescr. AYi I
tamen] cum M I convenit] contra M •
120 1 naturalis om. AY 2 sicut] sic D * 3 actus 1 om. AG I appetitus naturalis]n. a.
AH praem. appositus S! 4 habenti solum] s. h. C! I conveniat] add. cum AG• 5 sicut] sed Z I
convenit appetitui] a. c. C! 8 argumentum A EH I Ad 2 om. A E 9 est om. C 10 proprie
AG I illius] istius A y huius crBo 11 cui] r ••• J p • I rationis A y I Licet igitur] lg. !. v I fmis 2
om. AV! 13 est 2 om. AB 14-15 nee - finis in ras. AB2 15 qualia] quia AB 17 igitur
om . AG I Deus dicitur J d . Deus A YHO 18 quod om. AB I respondetur AB 19 aliqua om. Z
121 1 causae] esse pi 1-2 ad agendum om. M 2 2 ineffectibilis] ineffabilis rN 2
2-3 primum] principium rB• 3 vulgariter debet intelligi] d. i. v. rL I quod] quia p I propter
om. AB• 4 finem sui] s. f. I 5 secundum dictum] d . (om. A 0 •) s. A 0 6 ordinat non] n.
o. A 0 I effectum suum] s. e . AG I finem om. r 0 • 7 et om. AB• I superior est agentis] e. a.
superioris AG I est om. AB• I agentis in corr. rB 2 8 quern] quod A 0 I illud] id AH om. AG•
9 secundae quaestionis] q. s. rBo I dico om. I*AB• 11 habet] licet AG• 12 volendo] post
Deo A BG nolendo DrN 13 ille] iste A 0 est C 15 in] cap. R 17 maior] via tor Z I mo-
bili] praem. obiecto A 02 I Hcet] sed R 18 est 1 om. D *rB I quietet in corr. 12 I concedenda] pon.
intelligenda A 0 i 19 simpliciter quietatur] q. s. A 0
122 1 ex parte] ante est AH om. AY I actu suo om. AH• I ultimate, se] se u. AH 2 adda-
tur] additur AB 3 quietatur AB 4 actus ipsius] i. a. A-Y I obiecto] subiecto rB 5 est
om. l ' AB I in om. ru 6 quietatio] de quietatione 12 7 maior] add. scilicet A 02 I sed] sci-
licet M 2 om. i;u• I propter] per D I actum irreferibilem] i. a. rN 7-8 acceptantem obiectum]
o. a. AB 9 quia] quod A 0 10 non om. V* 11 tamen] tam (Pon. tamen Ci) C cum D I
amore inordinate] i. a. AH 13 zelotopia lZ 14 appretiatur D I sicut] sit rN• 15 illud
om. C I inordinata AB 16 amat] ama M* amari D 18 respondi S 19 vult 1 om. AB• I
illud om. P
123 1 a om. S* 2 illo] ante Deum (1) AH post Deum (1) ABO illud AB* I defectus] de
facto C effectus S* I utriusque consequentiae] c. u. AB 3 volentem] post antecedens AG nolen·
tern Z 3-4 consequens om. M' 4 non om. AB*H* I per se in] in per se V' 5 Ita om. ro•
9 negative] rescr. P add. ratione AH• 10 irreferibili1 ] referibili (not. vel: irreferibili P) IZ I irreferi-
bili a se] om. A 0 ' non referibili a se A 0 i I a se, hoc est] hoc est a se AB* 11 naturalis om.
I'Nt I ipso] om. A 0 • add. obiective l* I vel] sed P 2 om. A 0 • 12 non-referri] non-referibile I2
13 et om. R I dicetur libro Secundo] I. s. d. rLN
124 1 argumenta rN I ultimae om. AG• 2 alicuius rB•D• I se om. A y 2-3 contrario
S* 4 sed] neque AH I naturam] praem. ipsam D* 5 quasi] quod A 0 I infingitur l* infligitur
P* I non quidem] numquid D*I;Q• I elicitum] illicitum A 0 * add. suum I2 6 in appetitu etiam]
e. in a. A 0 I appetite D* appetibili AB 7 minus in corr. AB 2 I sibi om. AY 8 elicitum om.
r 0• 9 iam om. l'Z 9-10 naturalis om. A 0 11 huiusmodi rB 11-12 huius distinctio-
nis] d. (distlnctione AB) h. (add. distlnctione AE') ABO 12 scilicet utrum] u. s. J! 13 de om.
AB* 14 voluntatis om. rL• I ad 2 om. r 0 • 14-15 actum perfectiorem] p.a. AYO
fDISTINCTIO SECUNDA
PARS PRIMA QUAESTIONES 1,21
125 6 quae om. AB* 7 unitatem] veritatem S I sit] sicut (pon. sit Ci) C 8 actu infini·
tum] i. a. AY
126 3 aliquid S I actu] actum M* om. r 0 • add. in S 6 formaliter) add. (=rep.) nee ma·
lum contrariatur Deo formaliter AB* 8 sui effectus) e . s. (s. om. AB!) AB 0 9 omne) esse A Y
10 contrariis 12 I virtualiter sicut formaliter) f. s. v. A 0 11 nihil relinqueret) r. n. V I relinqui·
tur rN I in om. AB•
I
127 3 quia om. D* sicut) sic D* 4 aliud om. D* 5 aliquid maius] m. a. AB ita en~ I
om. AB! 6 infinito] infinita :EU infinitum AB 7 non om. :EU! I est finitum] f. e. AHO I infi·
nitum P*R *AG* I finitum respectu] r. f. AB* 8 et om. P I est finitum] f. e. A 0 I finitum] in ras.
AB 2 infinitum AG* 9 et om. AE* I non om. AB! I est om. P* 9-10 est finitum] f. e. AH
10 est ital i.e. DI'L I hoc] hie rL 13 VIII Physicorum] Phys. VIII S* 13-14 in non-tem-
pore] non in t. A 0 * 15 infinitas A 0
128 l esset Z I movet om. P* I haec] add. est M* 2 conclusio rescr. R a I intelligi tantum]
t. i. AG I infinite r 0 * 3 infinitatem] in corr. A G2 infinitem I* I potentiae om. c 4 repugnat au·
tern] a. r . DI quod] quia D* 7 in om. AH~ 8 Damascenus] Daniel RI Est om. AH! 13 Da-
mascenus] Daniel R! I cap. om. C I Eius om. M' 14 naturaliter] post est1 V necessaliter S*
om. AB*
129 l cuiusmodi VI cuius notitia] n. c. :EU 2 per se nota] n. p. se AG 3 ergo] ideo
A0 4 quo] qua D I excogitari AG 5 huius PRI' 0 AEGo 8 quo maius] m. q. RI maius]
magis DI'B* I excogitari AG 9 esset1 ] esse M* I non om . D *:EU 11 est 1 om. I'L! I est per se
notum] p. sen. e. AYBG 12 esse est] est esse I esse Z
130 2 sunt per se] p. se s. A 0 I per] semper D* I nota AG 3 sunt om. r 0 I per] ex R
4 quae om. R 5 quia] quod rL 6 primorum principiorum] princ. prim. r-L I et] vel M*
7 exsistentiam] essentiam ra I propter 2 ] per A 0 om. I'L 8 ut] nee D* 10 Per se notum]
se AE! I dicit AB 10-11 insipiens] incipiens AB* 11 Deus om. S
131 2 absurdum in corr. D 2 I est om. AH* 3 insimul AB I simul quaerere] q. s. AY I
quaere R I scientiam] animam Z om. I'L! I sciendi] sumendi Z sanandi (expunxit et pan. •ignum correc·
tionis, nee vero correxit V 2 ) V I primo respondeo] r. p. IZ 4 modo] animo Z j istam] istum M*
illam s 5 Deus est. Et om . ro! I signo AB* 5-6 rationes rL 6 notae om. D* I dico sic]
s. d. A 0 add . quod I2 9 enim] igitur A 0 12 et] sive R 12-13 per se om. R 14 nota]
add. est AH 2 15 habent rN• 1&-17 loco hoc est - sua parte et loco textus p. 131ad16-17
signato, scilicet et non propter - proprios, habent rmAHaGy sequentem lectionem: et (om. AG) non
per aliquid aliud quod sit extra terminos proprios [pr.] propositionis I'N! eius AG; et non -
proprios post eius (15) I'N!A~G], hoc est, quod (q . om. I'N!) per nullam aliam veritatem (virtutem y)
complexam cuiuscumque (add . alicuius y) propositionis (c. pr. om. I'N!) habet evidentiam, sed ex se
tantum, ut omne totum est maius sua parte (est m. s. p .] etc. AH!G). Loco eiusdem textus habent pit~µu
sequentem lectionem: et non propter (per pit) aliquid aliud quod sit extra terminos proprios habet
evidentiam, sed ex se tantum, ut omne totum est maius sua parte 16 est] add. quod A E!O-. I
complexam] add. cuiuscumque propositionis A B!O-. 17 est maius sua parte] etc. A Bio-.
132 4 pro om. I*AG I conceptibus] vocibus r 0 • 7 nisi sicut] s. n. A 8 * 8 tamen]
tantum AB* I praemissa] praem. altera P I est principium] p. e. ru 9 non est per se] p. sen. e.
D I Ergo om. D' 10 per se notae] n. p. se CP I alius in ras . P 2 12 petitio om. r 0 • 13 ibi
tantum] t. i. rN I tantum duo termini] d. term. tant. M!I'BD I est falsum] f. e. rN
133 1 Hoc] add. idem A oa I I] praem . ex I 2 nominal numina A 0 * I definitiones D I
quod 2 ] hoc C 2 2·3 id est] et P* 3 nomen1 ] notum D I prius est notum] e. p. n. De. n. p.
R I nomen2 ] notum D non V' definitum AH om. AG 7 et] add. si P* 8 aliud] ad D*M*
S* I Ex om. D* I propositio sit] s. p. rN I se om. r 0 • 9 quae] in corr. D 2 quia AB om. M' I
alii] illi AG 10 ut om. A B*G 11 conceptus om. A Y I utut AG I per ante importatur AB•
12 non om. C'P* 13 Potest - sic] Pot. ratio sic formari A E!H!G Ex hoc arguitur -.µu Item
I'N! praem. Et AH~ om. A 0 l add. sicµ 14 et2 om. I'N!AB!H!GO!-.µu I haberi et post conceptum
I'N! I haberi-haberi] post conceptum AE! om. AG 14-15 eadem re] eodem AE! 15-17 sed
idem - idem] etc. AB~ 15 concipi, et prius concipitur = I prius concipi et (add. et!am A 0 !)
prius concipitur (et - concipitur po" nomen A 0 !) I'N! AO! prius concipi -.µu concipi prius A H!y con·
cipi AG I quam] et AG 16-17 I Physicorum - idem om. -.µu 16 I Physicorum commen·
to 5 om. AG I 5] 1 I'N! 16-17 igitur-idem om. AH! 17 et] add. per A 0 ! I idem] add. con-
ceptus rN~ A GO!
134 1 concepta S quae] add. sequitur confuse acceptata A oa I nota] praem. per se A 02
add. per se AH 2 add. per definitionem et etiam I* I distincte om. V'(posc concipiatur, 2) 1-2 distincte
concipiatur] c. (-pitur D) d. DA v 2 accipiatur (1>on. conciplatur rea) re concipitur R 3 etiam
om. A 0 4 et per se] per se et reo I modo] add. esset per se P(om. !3) 5 per se] pro se AB*
APPENDIX B 407
per (pon. per se M a) M 7 conceptis] conceptus P' acceptis P 2 8 se om. I' 0 * 9-10 habere
per se notam] p. sen. h. AEG h . n. p. se I'LN 12 nisi] in corr. AB 2 om. AG 14 non om. 1+
15 sicut in corr. P 2 16 autem] vero Dl I quas] in corr. r 02 qua P I metaphysicus posset] p. m.
A 0 I potest A BG 17 huiusmodi] huius Rr 0 A EGO ideo v•
135 1 Patet hoc] Hoc p . R j demonstratio in corr. D 2 1-2 alicuius praedicati] p.a. AY
al. praedicamenti A 82 2 per] pro AB 4-5 terminis] add . per se notis V* add. sit ut AB•
5 sic conceptis] c. s. M * j sunt eius termini] t. e. s. AID. 6 complexis {praem. de AG*) AG
7 sicut] praem. patet AH j tres] add. angulos A 0 j demonstratur] est demonstratum M!I'N! est
demonstrabile prrrf3µu non est notum AG om. AB 8 cum] add. tamen PlM!J2I'BDN!A-Y edd. I
notum sit] s. n. P!I'BDN!A 0 add. per se prrrf3µu j eius definitione] d. e. A 0 add. scilicet M!I'BDN!
A-Y-. j quae est = I quod (quia Pl) omnis rell. edd. j plana] add . tribus (praem. ex A 0 ) lineis (add . con-
tent• J!AH) l 2 I'N!AH 0 I etc. om. AB• 13 ut 1] nee D* 15 confusum et om. D I I Physicorum
om. D 16 modo confuso et om. D 17 definitionem] definitum etiam D I rem om. D I
ideo om. D * 18 scilicet] ut D 19 non om. D * 20 et om. D 21-22 scilicet - s\nt
om. D' 21 sint] sunt Dl 22 conceptus om. D 22-23 declarativum] delectativum D *
23 veP om. D' I evidentius in corr. D 2 j defi.nitum] distinctum D
136 1 Ex] praem. Et crB om. AE• I est om. AY I propositionem] se AB 2 quia] quod
(praem. eo c a) CP j sunt] est P 3 non dicitur per se nota] p. se nota non (non om. R) die. (non
die . om. A Et) RA BG j quia] quod P* I aliquo intellectu] int. in aliquo A Y j per se cognoscitur] c.
p. se actu AEG 4 tune enim om. AB• 5 esset] erit C I nota2 om. rn• 6 nata] natura
D' 7 contentam] contemptam A *Z* continentem P* j in2 om. PAH j intellectu] praem. in AB
7-8 concipiente] concupiscente D *P* continente A 0 • 8 tamen] in corr. D 2 om. R j aliquis om.
12 I aliquis intellectus] i. a. A BG I intellectus] in ras. 12 add. propter impotentiam A oa 9 mi-
nus eit per se] e. p. se m . AH 10 loquimur] in corr. AB 2 in ras. P 2 j nota 2 ] noto A 0 11 Ex]
Et P j etiam patet] p. e. C * I quod] quia M:E 0 I est] post distinctio D om. A 8 ' 11 -12 in se
om. A 0 • 12 et2 om. V 2 jest in se] in se est (e. om. AH•) DAHG 13 licet in ras. M 2 14 ter-
mini] post concipiantur rBD om . rL 19 Propter] praem. Item pmc1Dyf3[31Dµu add. hoc I'BD I
idem] illud A G2 add. etiam A Y I valet] habet pt videtur D j distinctio] praem. illa A Gpmc1Dyf3[31D
µu add. qua dicitur :E
137 1 illa] ista SAYBO I aliquae sunt] s. a. AEG j primae S* 2 secundi] secundae A 0
add. ordinis Rl 4 suo] om. M' adnot. Dicitur quod per se notum non protestJ demonstrari.
Contra: illa propositio in qua passio praedicatur de subiecto, est demonstrabilis; huiusrmodiJ
est ista 'omne totum est maius sua parte', quia excessus est quaedam passio totius in respectu
ad partem. Similiter videtur de qualibet alia; praeterea impossibile erit contradictoria verificari
de eodem A 0 a 5 propositio illa] i. p. rB I est om. AH* 6 essentiam om. r 0 • 7 et om.
A E• I sibi proprium] p. s. A H!G I Deus] praem. ipse AH! I illam] istam DI'BD A y 7-8 illam
essentiam] e. i. CP 8 essentiam] esse AB* I et om. AG I et esse in ras. A 82 j ratione] r ... J AB! j
qua] quae I'LAO! 9 quo] add. etiam AH! j nec 1 ] ut D j nunc] post modo AG in corr. P' nee
Z om. I'L2 AB I essential in corr. A 82 add. esse AG I sed] add. sol um AH! 10 aliquid] ad Z ] no-
tum om. M' j vel] et A j vel insipientibus] om. I'Bt add . et aliquid tantum sapientibus P I tantum]
post pertinet (11) lZ totum pmc1Df3[31Dµu 11 ad 1 ] praem . etiam I* j conceptionem terminorum]
intellectum terminorum sive conceptum :E I quae] qui AH:E add. tantum rm I supponitur =A
A 0 'pmc1Df31D praesupponuntur AHG praesupponitur A 02 rell. -ry[3µu I ad intellectum] in corr. C 2 ad
intellectionem r ab intellectu AH intellectui AG 11-12 propositionis om. A YHO* 12 noti
AH j sic distinguat Boethius] Boeth. s. d. :E sic distinguitur a Boethio (pon.distinguitBoethius R a)
R I De hebdomadibus om. :E 13 conceptionem] praem. animi :Ey add . et definiat :E j nota
om. A 8 14 conceptio] praem. animi -rnlD~IDµu j intelligit] intendit :E j concepta] conceptu
R 2 I'-0 AY I non de] ~t non de in corr. I'N 2 I non de conceptibili] om. V add. convertibili rB I
vel2 ] sub -rµu om. M 2 AEH!:E add. de I'N 2 14-15 vel2 - distincte om. y 15 distincte] distin-
guit DP 212 Vzr-N AY om. :E adnot. lta quod solum secundum Boethium est propositio per se nota
quae est concepta a sapientibus solum, non autem illa quae ab insipientibus est concepta, licet
conceptibilis sit ab eis. Nihil enim habet de communi animi conceptione quae est nota de ratione
terminorum distincte rNa
138 1 Deo et a beatis in ras. P 2 j quia propositio] r ... J A Ht 3 modo] add. dicendi A 02 j
quasi] quod AB quia :EU I praedicatum] probatum D praecatum rN* 5 resolvunt A 0
5-6 enuntiantes aliquid] a. e. rN 6 Est] ante per se (7) AB om. AB' I ista] illa S I Deus in
20
corr. C 2 7 sive] sed V* I haec om. AB I se om. r 0 * 8 facere rescr. o z I cuilibet] cui AH! I
apprehendi S 9 quia] quod PI nullius RV* 9-10 perfectius convenit] c. p. AH! 10 Sic]
Si A 0 I Sic igitur] lg. s. R 11 nos om. A~ 13 Sed] Et A 0 Se AB* 13-14 concepimus A 8
14 nota om. AB 15 enuntiantur A 0 I esse de tali conceptu] de t. c. e. AHO I cuiusmodi AH
139 1 potest post esse (2) R 2 de om. AB I tamen non] n. t . crBo 3 vel ens om.
M' 4 et] om. AH! pon. vel M 2 I praedicare] probare Mv•rL I esse] ens P* 7 talis om.
AY 8 primo et immediate post alicui P 9 per] et R' praem. et V* I illud] id A 0 10 si]
sicut AG 11 primo] post ha beat D om. AG I haberet AB habet A 0 I aequales] essentiales D
13 per J ad A Y I quod] qui A 0 I triangulus] trianguli R not. de superiori A oz 14 quod om. P* I
tres] add . angulos A Y not. de inferiori A oz I etiam] in ras. 0 2 om. AB* 15 ha beret AB ha bet A 0 I
licet] hoc R • I autem] aut D an Z 16 haec] hoc M* I divina] om. A Y add. a se et A 0~ 17 a
beatis] veri (I) AG I de om. M' 18 sive1 ] si non AB I potest om. D'
140 1 esse] etiam V om. A 0 * 2 triangulum A 0 2-3 demonstratur om. Dt 3 ali-
qua figural aliquam figuram P* I et] etiam P* 4 per se ex terminis] ex t. p. se R I quia om.
P * I demonstraretur] ante non I demonstratur rN 7 propositio ens] propositiones D*
8 est1 om. rL I est2 om. A 0 * I iptellectui nostro] n. i. A BG post terminis A Y I termino M* 9 ere·
dimus s 10 illo] isto srL2(incorr.)A-H 11 earn tenemus] t. e. AH 13 quia] quod AB*
14 nisi] non A 8 * I per se notum] n . p. se rN* I uniri] comp. :E Q* I nullus in corr. 12 A BZ 15 quern
habemus de Deo] de Deo q. h. A 0 * I habemus] praem. nunc r 0 * I Deo] esse P* I proprium P*
proprio M 16 est] erit AG 17 nos om . AH! I distincte om . R I est] erit AH!
141 1 nihil est per se notum] nee per se not. est D I conceptu] add. communi V* I nisi in
corr. P 2 2 sit] sint P*A 02 I illius] huius A 0 I conceptus om. A 0 I uniri rescr. }.:;QZ I hoc] hie rL
3 partium in ras. et rep. in mg. P 2 4 est manifesta] m. e. AEG I Philosophum] in corr. AB 2 prin-
cipium AG 5 falso] comp. R' I quia] quod AH I est) post de omni ABG om. rL I omni]
communi R* j falsa 2 ] falso S figura AH 6 Ergo] add. nulla AH 2 7-8 aliqua Vi 8 ipsam]
om. M l earn ante cognoscere M 3 I esse om. A 8 t 9 partes illius rationis] r. p. i. A 0 * I rationis
om . s• r sint om. AG 10 ponitur] dependet 11zr-L A EGO! pendet DVp<D7t<D[3<Dµu pon. pendet
c z I opinione de om. P I univocatione] unione AG minore I 11 conceptus] add. entis rs I
et creaturae] comp. A 8 et creaturis roN A 0 1 I qua] quia r 0 I mutata] mu tare P* amota A BG I minor]
add. talis CPvr-L A 0 !p<D7t<D[3<Dµu 12-13 haec - conclusio om. c• 12 haec] il!eg. 0 hie
PSV AO! sic rso om. rN I multi illeg. Cl I conceptus] add. communes Deo et creaturis rN AO! I
quibus] add. perfectius DPvr-LA0 ! add. sic 0 I non] illeg. Cl om. rN•A 0 ! 13 sicut] add.
patet M 2 IA 8 Gp<D7t<D[3<Dµu I duas om. AG 13-14 duas primas] p. d. D j primas om. M*(post ra-
tiones !4)SR I primas rationes] r. p. CPVABG 14 adnot. Henricus M 1 I potest sumi]s.p.M I
sic om. DCPMSRIVrABGO! I noster] videtur P*A 0 ! 15 et] vel p<D7t<D[3<1lµu om. cr 80 *A8 ' I
8
percipimus] concipimus DCA Gp<D7t<D[3<Dµu 15-16 quia - simplex] om. Dt; 9f sign. Vacat P 2
16 sit simpliciter) simpl. sit CP I et proprius Deo om. P 2 vrsDNt 17 adnot. Clarius vide VIII
dist. huius, quaest. 3 u I tamen non] n. t. IAEG I est om. D I perceptus] conceptus CPr 8 N*(pon.
perceptus rNl)A EZO! conceptus perceptus r 0 18 Henricum] add. in Summa, articulo (a.] praem.
in p<D7t<D) 2, quaest. 2 p<D7t<D[3<Dµu add. articulo 22, quaest. 2 AG I videtur om. v 2 rs I quod om.
rtvrs I illo] isto AEG 18-19 similitudinem et simplicitatem] simpl. et simil. D* add. et pro·
pinquitatem [3<1lµu 19 Deum - distinguimus om. rs• I intellige] add. tamen AG 19-20 per-
ceptibiliter] perceptum (pon. percept!biliter MZ) MAG per conceptus R 20 conceptus] post sit
DCPMSRIVA80 om. r 0 • I distinctus om. D I non tamen] t. n. M* 21 conceptus) om. DM
SRivr-L A EGO! add. quern (conclusio nem pt) habemus de Deo proprius sibi et non conveniens
creaturae simpliciter est simplex, vel saltem nullus quern nos distincte percipimus (perc. om. P')
esse proprium Deo , est simpliciter simplex CP [cf. p. 140, 15-p . 141, 1. 9f haec additio cadit sub
Extra, pro C p . 141ad10-21 notatum, sub Vacat, pro P ibidem notatum]
142 1 quod) quia P*AY* I partes] praem . per AH 3 formaliter] not. vel: similiter A 02 j
ita] in corr. 0 2 om. A 8 ' ita quod A sz 4 oportetJ sed Z j subiecti om. S' J vel) et M 2 I uniri) uniti
APPENDIX B 409
A0 5 Exempla S* I irrationabilis r 0 rationalis AH• 6 est om. DAO• I nota] non (pon.
est per SC nota D 3 ) D om. P* I loquendo om. D 7 propositionem] propositum AB 8 ista]
ilia SAH I album D*C 9 per se1 om. I' 8 I et om. PAE* I per se 2] add. vel in S* 11 album
D*C 21 I et om. R J sua om. A 0 * 12 ergo] et ita DI sua om. AH I albus 2] album CI 14 mino-
ris] add. quia A 02 I quemcumque] quomodocumque DJ concepimus AB 15 si] sive D*AE 2
om.· P• I non2 om. AH•O• I conceptus om. R 16 est om. I' 0 *AB* J proprius conceptus] c. p.
(p. om. AE•) C*VAEG 17 qui] cum AH I est om. I*
143 1 posset A BO 3 ultima om. :EU• I instantias om. D' 4 esse om. :EU! I esse est]
in corr. V 2 est esse DA 0 * 5 repugnat] post subiecto AEG repugnaret :EU! 6 est1 om. AB*
7 dicitur] post Deus DAY praem. cum A E om. Z 8 operatione] opere AG I veP om. AG
9 Deus est om. rL• I est 2 om. rN I sicut ante Deus r 0 • 10 se om. M* 10-11 praedicato AY
12 Dicitur] add. hie I* add. sic z I quod om. v• I haec propositio =A edd. haec DCP2 M 2r-B
A 82 HGO in hac propositione 12 in hac :E hie var a A y non P' 13 est om. RAE • I potest] praem.
ly est AEaG add. ly est M a I potest praedicari esse] e. pot. pr. I2:E I praedicari] praedicare DCMSR
varN edd. probare p I praedieari esse] e. p. AY I esse] praem . ly" om. M 2 RA 0 • I vel] sive R
14 praedicare CPMRV*I'N I esse1 ] essentia Som. AB I ut] vel R I nunc] tune Z I vel esse] ens
vel AB I esse habituale] h. e. :E J modo om. rN• J non om. M' 15 modo] add. non R J est per
se nota] sic :E I hoc] hie P I non est] e. n. AB* 16 II] ID libro AB I esse] est :E I praedicatur]
in ras. 12 praedicat Cyµu pon. praedicat Ma probatur :EQ I tertium] add. adiacens pararAEGoa,. I
quando] quandoque D*A 0 * quia :E 16-17 tertium] add. praedieatum AGO 17 adiacet 1 ]
abiacet S est (ante tertium, 16-17 P) adiacens CPMRI*V adiacens est D I tamquam] quantum R ut :E I
autem] vero D igitur :E om. C'MSRVI'L enim C 2 J adiacet2 ] post sibi2 :E adiacent M* 17-18 ter-
tium] post nullum (17) :E-r praem. praedicatum A Ha 18 praedicat] praedicatur I*AB•GO praedi-
cabit :E praem. tune :E I esse - adiacens om. :EQ• I quod] quid R I praedicari] praedicare µ prae-
dicatum rso• praxi A 0 • I secundum rescr. (quia substitutum per sequens sed, p. 144 ad 9) A oa I adiacens om.
AYHO• I hie] in ras. V 2 hoc S 18-p. 144, 10 hie - secundum om. :E 0 • 18-p. 144, 9 hie -
in se est] hoc est p• J hie - praedicatur om. D•
144 1 quod] quia I'LA 02 2 est1 om. A 8 * I esse] in corr. V 2 post est2 AE•o J est 2 om. D* I
operans actu] a. o. DAH 3 in subiecto] in obiecto S om. A 0 * 4 praedicati om. D•
5 esse om. M I per se om. AH 7 simpliciter simplicem] simplicem simpliciter AG• 9 au-
tem = A:EQUl sed ante hie (p. 143, 18) A 02 est D!MRI(om. !2) I sibi nihil] n. (n. in ras. V 2 ) s. D!CP!S
RIVZA YO:EQU! J sibi nihil adiacet] n. a. s. ABG I nihil] ut M* I adiacet] adiaceat V* subiacet A 'D1
adiacens c I ergo] ideo ran I praedieat] praedicatur C*P!AB I in se est] e. in se r A 0 I est om.
AB* I ital ideo :EQU! I praedicatur] praedicatum :EQ probatur V* praedicat crao pon. prae-
dicat Ma 10 esse om. :EQU! J secundum] add. adiacens l'I' 80 A G0 2 :EQU! add. insuper praedicat
esse proprium quod est praedicari secundum adiacens (cf. p. 143, 18) :EQ 11 istud] illud cpa
MVA YBH idem R hoc :E om. P' A 0 12 repugnet R I subiecto] add. ut si non-animal repugnat
homini, sequitur (add. quod p7t"'(~µu): si homo est, (add . ergo AH) animal est (e. om . A 8 *)AEHG edd.,
add. sequitur: si homo est, ergo animal est; ergo homo simpliciter est et habet esse (ergo homo -
cssc A 0 l) A 0 J ergo rescr. A 0 a I est bona] b. e. :E 14 puta] verbi gratia, si :E om. I' 8 I a 1 om.
AY I esse] est A 8 * om. :EU• I ergo] add. est AY I ergo a est om. P' J a 2 ] aut D* J quia om. I2A 8 H
15 repugnat antecedenti] a. r. AEG add.(= adnot.) a non est, ergo a non est necesse esse A 0 a J
Sed] Si I* J consequentia necessaria] n. c. CP I virtute] ratione AA EG 16 alicuius neces·
sariae categoricae = AA BG categ. (rescr . A oa catholicae D add. verae et A oa) alicuius (al. om. D*) ne-
cess. DA0 alic. categ. (add. verae M3-r) necess. (negative M* add. ct verac r•zr 0 a) re!!. edd. I et ita cate·
goriea est om. :E I et ita = A est illa D' et illa D 2 igitur illa -r ista igitur A 0 et necessaria ille M 2
ilia (ista A 0 ) M' rell. (om. :E) p7t"'(~µu I categorica] catholica D aliqua A Y J est] est necessaria post
consequentia (17) I' 80 * add. necessaria pa J ratione om. AH* 17 quorum tenet] quorumcum·
que D* I ergo] add. hie AH I ergo talis] t . e. CP I est propositio necessaria =A est necessaria
post actu est (18) :E prop. (add. hie ZAY) est nee rel!. edd. I ista] ilia SAH om. DCPI':E 18 esse
om. P* I esse est] est esse S*AB* J est1 om. r 0 • I operans actu] a. o. DCPMSRIVZI' A YHO:E
19 Respondeo] add. quod M 2-r I quando] quod R I includuntur duo] d. i. ABG I opposita]
extrema R antercedenitia rN• I et] om. C 2 add. quando C 2 (in ras.)P*MRV*I' 0 I infertur in ras. C 2
20 consequens] add. potentiae n· I ratione] om. r 0 * add. alicuius I*prry~µu I totius extremi] e. t.
II
rN• I extremi om. AG 21 unum conceptum facit] c. f . u. Z' c. u . f. CPMI*VZ2 r add. unum
R I puta] ut hie :E 21-22 sequitur homo] h. s. M* 22 irrationale A I 22-23 est1 - irratio-
nalis rep . I' 22 Ratio] in ras. AH 2 Ratione RV add. huius 12 I est homo] h. e. R add . est A 0
adnot. totum homo A 0 a I homo 2 om. AY 23 conceptum] praem. unum 12raamAG 02:E edd.,
add. unum MiAE I facit] habet A 0 • I homo in antecedente] in a. h. O* I et] infert P:Ey~µu
23-24 animal in) in a. o• 24 categorical catholica in corr. 0 2 praem. tali 0 add. est ran• I
vera] nota IZrL add. vel nota r 02 add. et rs I vera debet] d. v. OAH I debet formari) non de·
bet formari nisi :E I formari ex illis extremis) ex i. e. f. AH I extremis) terminis P 2 r-N terminis
vel extremis :E 25 quae sunt ista) scilicet :E I sunt] est OM 2 r 0 • A 0 erit 12zra A YEH I ista]
illa Aa. I est] et :EU I Ita) in ras. AE 2 Etiam AG Similiter :E add. est A 0 I si) scilicet Z I habet 0
26 non1 ) quod non facit conceptum A 0 I simpliciter simplicem] simplicem simpliciter rN• I sim·
plicem] simplex 12 edd. I non 2 - uniri] uniri non sit per se notum :E I sunt] sint MSRivzrno
AH I notae) natae A 02 ~ 27 ratione 1 - infertur om. 0' I infertur2 ] illud infert :E I ratione 2
om. A 28 partis) pon. extremi roa I quae includit om. v• I illud) idem AH om. O* I in] ex
AG I consequente] antecedente A G2 I tenet om. pt
145 2 poni O* 4 generabilibus M *S* 5 creaturis in ras. 0 2 I Oei) Dicitur O~
7 sunt om. c• I in1 om. rLt 8 autem non] n. a. AEG I patet] quia M' 9 eum om. R I quan-
tum] praem. in rs 12 notam] natam AB 13 quod) quia M* I nisi ad minus) ad m. n. A 0 *
0
14 categoricae] catholicae 0 I ista = AO 'AY illa 0 2 rell. edd. I alteram scilicet) s. a. :E praem.
scilicet M 2 J extremi om. :Ep7t~µ 15 partem) partis rL om. CRVrN•:E I partem consequentis]
c. p. S* I Is ta = Ap7t Ve! rL lta (praem. Et R) rell. -.y[3µu I haec = AD 2 A 0 quod hoc D' hie rell.
edd. J autem] add. hie M i A HG 16 necesse esse est] esse necesse est A E• J esse est) est esse
D *P*A 0 I idem) illud CPMR add. patet DCPMSRI*VZ I illud =A aliud rell. edd . J operans)
praem. actu r 02 J et] in ras. AE 2 quia CPMRIVy ergo p=~µu 16-17 et ad - actu om. D'
16 et 21 : ad 2 ) per codd. edd. 17 est 2 om. M' I ens om. :EU I nam = A0 1:EQ 2 non O'
cum CM' tamen SRrL AH:EQ'U Respondeo P 2 (in ra")Mil2 (in ras.)VzrsoN 2 (in ras.)A-H edd. I inclu-
ditur CMA YE includantur P 18 praecise est) e. (cum :EQ•) p. O:E I ratione :EU I ideo om. M*I*
19 propositio necessaria) n. p. DA EG J uniendo J uniendi 0 si uniatur :E
146 l alter) aliter AB* I iste] ille SAB I omni) cum M' 2 non om. O* J non-ens] add.
igitur etc. I' 4 non-ens 1 ] ens AB* non SI est2 ) ens O*AY* 5 autem] om. P' ergo P 2 I eius)
ante ratio 0 om. A 0 * 7 maioris om. 12 I est] erit V 10 dico om. AG I nee) non O* I evidens
est] est ev. 0 11 subiecto] om. 0 add. dico quod c• 13 ambo ista) i. a. 0 I requirantur
D* I quod om. V 16 notum om. A 0 * Jest) esse D * 17 probat I
147 l consequentia om. 0 2 veritatis in re] in rev. AEG 3 componente] composite
R 3-4 sed si - verum est in ras. A 02 4 est1 om. r 0 * 5 est] ante res 0 erit AH 6 quia)
add. tune 12 I nullus] nulla C 2 J est1 ) esset 12 praem. talis 12 I nulla] prima I' 8 ergo om . C'P I
verum est] e. v. rsoN• A EHG I esse] add. sicut ipse conatur inferre; ergo Deus non est r •.. J singu-
laris veritas A 02 8-9 consequens A Y 9 a) add. in 0 J habentes I' 13 ut in corr. 0 2 I
sunt extrema] summa M' I talis] huius (add . talis AIU) AH 14 evidenter] eundem sibi O'
om. AB• 15 et hoc om. A 0 • 16 termini) in ras. 0 2 non P*(posthabeant) om. AG I in 2
om. AYE 17 huiusmodi IZ J evidential praem. ex AH 2 I veritatis om . rL I quod] in ras. AE 2
add. non o•
148 l propositioni AG I esse om. A E:! J ista] illa S I omneJ esse S 3 concipiente in corr .
M 2 I nata est] e. n. CP 4 est 2 om. I 5 et] ex rLAH om. O* 5-6 esse termini habeant] t.
e. h. AG t. h. e . MV 7 non] add. tamen A 0 a 9 primam quaestionem] q. p. P I de] in
AH I ente] agente M' 10 esse demonstratione om. :EUt 12 quantum ad nos post demon-
strabilis (12-13) AG J propositio om. AH J est]esse O* 13autem]aut 0 14illa]istaOAYO
15 media] mediata O* J quam] in ras. M 2 quantum A E• J proprietates in corr. A E2 15-16 abso-
lutae om. I* 16 de illis] deus 0 J relativis] relationis rN• 17 esse] add. et V 18 unius]
illius AH 19 nata est] e. n . AH~
149 l esse om. S' 2 entis] post infiniti Rom. I' I de om. O*(an<e esse) 3 ente] in corr.
AB 2 esse AG* J relativae proprietates] p. r. AH 4 ita] ista M 5 relativae] ante proprietates
APPENDIX B 411
ABG om. A Dt 6 sunt proprietates] p. s. AD• 7 QuDd] add. autem AH 2 10 distinguitur M
14 quod est om. V' I est om. rN•2 15 quod om. c•
150 1 est om. Ml(reseir. M~) J simpliciter om. Ml(resei<. M~ pose primum) J primum om. I*
2 est om. A y 3 quod 2 om. r 0 • I primitatis om. D' 4 secundum alias primitates om. ru
5 naturae] non V' om. V 2 7 erunt tres] t. e. AY 9 conclusiones] condiciones I'LAG*
10 habet tres] t. h. ABG J dependet in corr. AG 2
151 2 in2 om. AB! 3 novem in corr. D 2 4 Prima in ras. M 2 5 nec2 ] nisi D* add.
effectivum quad aliquid A 0 • 6 ens est] est est l;Q' est l;Q 2 7 Non a nihilo in ras. P 2
8 nullius] nullus AG J est causal c. e. A 0 J illud] id rLN A-D 9 De Trinitate] Trinitatis DRI' 80
AE J l] praem. cap. IZAG J ergo] add. est AD 10 aliud] autem AD om. D* J Si om. D'
152 1 est 2 om. DR I effectivum] effectum I' 80 1-2 effectibile ab alio] ab al. e. AD
3 illud om. D *AH* I sit] est P' 4 sicut] praem. sic rN I aut om. P* I in om. I;Q• 5 secun·
dum om. D * J aut] vel R 6 in om. D 8 nam rep. AY J est2 om. rL• 10 rationem om.
r 0• 12 ponit AG
153 1 tamen] cum AG 1-2 ponatur Z 4 demonstratio] r ... J A Dt 5 contingen·
ter est] e. c. I' 8 6 excludendam] excludam r 0 • concludendam RI dico] instatur AG• 7 pos·
sibilem om. AH• 8 accidentaliter] actualiter R J patet om. P* 11 Et] om. AD' igitur post
propositum AD 2 J ostendendum] exponendum AD 13 et1 ] add. causis M 2 14 per se om.
r 0 • I sive essentialiter om. AD! I ordinatis post essentialiter rN
154 1 quae om. A YB! J naturam] rationem Dl J et 2 om. AG• 2 aliquid] aliud AD J sibi
accidens] a. s. RAH 3 e] est D J in om. AH 10 est1 om. AB in per] per in M* in D* J
sc] add. et essentialiter A 02 J ordinatis om. AH J est 2 om. R J causalitatis A Y 13 ex] a rN J
dependetj dependere debet rL
15 5 4 simul] post necessario A BG sub (pon . s imul Si) S J requiritur D requirundum M •
5 autem om. p •rL . 6 ordinatis om. rL I non2 ] nee AG 11 Ex] add. istis I' 8 add. his r 0 I
differentiis] add. causarum u add. sequuntur (consequuntur r ) rBn I tres rationes] trium rationum I
02
add. eliciuntur u J primal add. sic r 80 12 universalitas I J causarum] causatorum u 13 uni·

versitatis] add. vel sic: universitas causarum est creata (causata r 0 ) rBn I in1 om. r 0 • I erit] est r 802 J
infinitum2 ] finitum r 0 • 14 in om. µu I in actu om. rn! I quad] ante possibile rB om. V2r 0
15 iam om. µu J ostendetur IV ostendere µu I negatur µu 16 probatio r 80 I a] quad µu I causa I
17-18 qua ratione] quare I 18 igitur om. v I in2 ] add. illo (add. et V 2 ) v I illo 2 ] praem. in r 80 µu
add. Item sic r 80 J Nulla] add. autem µu 19 illud] add. vero µu J successionis] sic successivi
µu 20 est] erit µu om. I 21 et 1 om. vrBn• 22 Primus] praem. Et rB praem. Est rni I
est om. r 0 • J finis 2 ] add. primus µu J se] add. agens µu 23 non] aliquod µu J propter om. 1Vr 8
µu 24 diligit] dirigit µu 24-25 exemplans] in corr. r 02 exemplar µu 25 quern] quantum
lµu 26 etiam] autem µu J omnia om. µu J factibilia] scibilia I sensibilia µu J ea] ipsa ante ordi·
nat rBD
156 2 ordinatarum ABG 4 ergo omni] o. e. Vl I omni modo] omnino AH J modo
est impossibilis] r ... J Vl 5-7 Solutia - totalia om. u (sed hab. in mg. sequentem adnotationem: Vide in operc
alio hie ad hoc, id est in Rep. quaest . 3) 5 non] est, non esse µ I eminentissima r 0 6 semper om.
I' 80
I cum] tamen vr µ 0 7 ad] aliud µ I unum] primum DVr 80 µ I ibi 2] ubi sunt (nor. alius
libcr: nisl s!nt) µ 8 Nota] praem. Item ran I huius] eius r 0 I solutionis] quaestionis I' 80
8-9 qui - distincte om. O! 8 qui] quae Vµ J est 2 ] post primum (9) µ 9 effectivum pri·
mum] p. e. 0 1r µ I probatur confuse] c . p. r 80
00 10 propositiones] probationes µ 11 in·
stantiae om. D' J est1 ] add. quad µ 12 incausabile] increabile D incommunicabile V J sic]
sit D quadµ I Incle] in ras. V 2 Deinde rBn sive D 13 Inde1 ] Item I' 80 sive DI Inde2 ] sive D
14 efficiens] effectivum D J Incle] sive D I sic] sitµ 15 ostenditur] hoc ostenditur ante quadru·
pliciter I' 80 I scilicet] secundum D 16 ultimus] ulterius r 0 • I quia8 ] et I' 8 praem. et r 0
17 In] Incleµ I et] quae rBn 18 inde1 om. or 80 I est post volens µ I volens] add. probatur
per rBn 19 essentiae] exsistentiae Dadd. primi µ I est2 om. r 0 • (pose sibi) I quattuor] praem.
probatur I' 80 20 rationibus I' 80 I Incle] Deinde I' 80 21 efficientiam] efficaciam D*
22 hoc] haec D 23 de intuitiva cognitione] intuitiva µ
157 1 ordinatis] r ...J Vl 2 modo om. A Y ] aliquid A BG 2 2-3 primum necessario et
simpliciter] s. p. et n. AG I simpliciter effectivum] e. s. M• 3 effectum D 4 propter - a]

prima dicatur a propter brevitatem AH 6 quod] quia AH 7 quia in ras. P 2 9 causal
praem. aliqua D I sui] add. ipsius A Ea 10 nullo] nlo (pon. nullo c a) CP
158 1 differentia om. M;: I philosophus] post ponit AH add. tamen A 0 2 tertio om.
Ao;: I quia] add. tertio V* I ergo om. M*V 2-3 ergo ubi] ubi igitur rsn 3 ubi in ras. M 2 I
quarto, quia] quia quarto I* 5 in 2 om. M• I in infinitum2 om. AH 6 causans] causant Z
7 quilibet P* 8 est] dependet D' om. D 2 I independens AG* I quinto, quia] quia q. I* 9 ne·
cessario; ergo] igitur (praem. necessarlo rLa) nee. rLN
159 1 si om . AH 2 nulla AG I sine om. Z 3 et om. D I illa] ista AY 4 ergo om.
M;: I simpliciter om. R 5 inferius ex hoc] ex h. i. rN I efficiens] add. scilicet R 6 quin·
que] quattuor AY 8 sit] est ~AH I possibilis AG* 9 hoc] licet D 12 non] modo P*
13 mortuo J interempto M;: I ipso vivo J v. i. R praem. hie P* I vivo in ras. A E2
160 2 eius, d ependeat] d. e. C* 2-3 deformitas] pan . uniformitas ya 3 perpetuam
M* 5 prius] primo rL 7 est om. RV' I Patet ergo] Igitur p. D 8 Probatur] Praeterea
AE I negetur rescr. o a 9 qub om. y;: I cum] enim AH I ex om. M* I prima in ras. P 2 I ratione
om . A 0 ;:
161 1 quod1 ] add. nulla A 0 • I a] ex AH 2 ordo essentialis] e. o. AH 3 ergo illa]
i.e . AH I ilia in] in ista D * J licet om. AE;: 4 causata1 ] causa V* creata rs om. rN I tamen]
tum M I causata2 ] creata rs AG 5 quolibet] in corr. A G2 aliquo A E;: I causata] creata rs I sta·
tim om. Rrn 6 negando] comp. M;: 6-7 nulla natural nat. nul. AEG 7 causata] creata
rs I ita om . A 0 . 8 sub] ab D 2 I ordine] praem. aliquo A 0 * 10 ex] de R I et om. P* I de-
monstratio] in corr . AB 2 demonstrativa rn 2 11 possit rL I aliqua] alia A 0 * 13 ille] iste D
A 0 I terminus om. rs I sive] vel D 14 per om. A E;: 15 contingens] in ras. A 02 conclusus AH
162 1 Potest in ras. C 2 2 aliqua natural n . a. I *Z praem. et P 2 I est effectibilis] eff. est
rsn I est 3 om. AO• 2-3 effectiva in corr. C 2 3 obiectum P* 4.5 contra] circa A 0 •
6 primae] illius A I esse possibili] p . e. A YBG
0 7 de om. M*S I exsistentia] ex natura M;: AEG I
1
Sed om. 12 I de 2 om. AG I quo] aliquo c•p• 7-8 possibilitas om. rN;: 9 Secunda] Alia AH
10 primum] post effectivum P ante simpliciter (9) V om . C;:M* I probatur] add .' primo A 02 I
quia] add. quod rsa 11 effectivum] effectum rN;: I Hoc patet prius] Hoc pr. pat. D Pat. h.
pr . rn Pat. hoc sic rs I quia] quod p 11-12 sit virtute alterius causativum] v. a. s. c. AG
12 causativum] effectivum (not. alias: causativum rna) rn I ab] de AH 13 in1 om. R 14 aliud]
illud AG I non om. R I est om. rn 15 tuis] suis z•rs• eius A 0 I si] sed D *C *
163 1 quia] et R 3 si om. AG 4 nisi om. M*V* I quia] quae P quod AG I metaphorice
rescr. o irNa I ipsum] post efficiens Rom . D;: 5 a om. M* 6 priori] primi rL• 7 depen·
cleat AH 7-8 consequentiae om. rn;: 8 quod] quia AB I si om. I* I et om. AH 9 pro·
b atur D I cuius] eius I* 9-10 extrinseca, nee intrinseca] i. n. e. AH* I nee intrinseca om. i;u;:
10 quia] quae P 2 I extrinsecae] intrinsecae M* 11 perfectione A 8 * I causae om . AH 12 per·
fectionem R I quia] quod P 2 I causal cum (pon. causa s a) SR I est] in ras. rn 2 om. D* 13 ratio
om. A 0 * I est om. M;: I prior om. AB! 14 extrinsecae D*
164 1 causatae] causae D I vePJ add. etiam rs I eorum DA 0 2 causant] causans P I
compositum] oppositum A 0 * conceptum AY I vel om. D* 5 Tertia] Secunda rn• I effecti·
vum] add. ergo rNa 6 in actu exsistens] e. in a. A 0 ~ I natural nulla AH I vere exsistens] e. v. I
7 ratio V* 8 illud om. AH I ratio V* 9 ex] de rn* 10 ipsum] proprium AH I ubi] ibi
D I est om. o•rs;: 11 ad] de R I videntur Av I includere P* 12 concludunt A 0 I Aliae]
Aut M ;: I probationes] propositiones D*AB 2 J ipsius] istius AG om. A 0 ;: I possent R 13 quam]
quod A y I tertia] add. scilicet AG 15 possibilitate] om. rN' potentialitate rNa 16 a se] in
corr. rN 2 om. A 02 I non2 om. D
165 1 produceret aliquid] a. p. CP 1-2 ad esse, quod est] aliud rn;: 1 esse2 ] se A 0
2 non esset] e. (est AB*) n. AB 3 incausabile] non increabile AG I de om. rsr I exsistentia]
ex natura A E*G 4 est om. A Y I deesse] esse A 0 * 5 gradum] gaudium rn* I possibilem in
essendo om. S;: 6 nota om. AY 8 tantum est] e. t . P:EQ 9 aliud] ad AY om. S I concludit
AY 9-10 primum] prius D 11 incausabile] increabile AEG add . ut AY I ergo om. D* I si
om. M* 12 quia non] quasi AH 0 ita om. D* 14 tres 1 om. orn 1 conclusiones primas)
APPENDIX B 413
p. c. M I primas de causa effectiva] de c. e. p. A YBG I tres 2 om. 1: 0 • 15 similes] syllogismos
S* om. AY 16 ad om. D'
166 1 natum finire] f. n. R I alia] aliud AY 4 primum om. A Y I finitivum] finitum P*R I
incausabile] incommunicabile V* praem . primum R 5 infinibile] infinitabile PAY I primum]
add. finitivum AGa I ultra] ultimum AY 6 consequential in corr. AB 2 omnia AG 7 etiam
om. S 2 AY I hoc om. RAG I vult] insit p• om. AH 8 videtur post proposito AG I a proposito]
approximato AY 9 aliquod per se] p. sea. AH 10 potest per accidens] per a. pot. I2 I esse
primum) p. e. ABG I sicut] illud AY 11 quae] quia A 0 praem. et AH 12 II om. P* 13 ne-
cessario post agentes AH I ut] et A Y I ad 2 om. R 14 igitur om. D* 15 cuius] cuiusmodi A Y I
non 1 om. S* 16 per se agens] a. p. se AEG I se om . ra I erit] est rnAo I finibile] in ras. A 02
in corr. D 2 18 supra om. p• I prima om. 12 19 Tertia] Quinta I'L I quad] quia ZAB* I
finitivum) rescr. I'N2 finitum P* effectivum R
167 1 actu exsistenti] in ras. V 2 e. a. rn I convenit om. AY 3 Corollarium] Correlati-
vum SAY I quod2 ] ut R 4 corollarium] ante ut AH correlativum P 2Z I via] vita l* praem. pri-
ma P 5 tribus om. D I utroque ordine] utraque origine A E* 5-6 extrinsecae] ante causali-
tatis (5) AE intrinsecaer 6tres om.A 0 7 natura om.R 9 habet rn• I VIII] 3 AY
10-11 illis quinque rationibus] q. r. i. V 11 de om. M* 12 suprema om. AG I incausa·
bilis] incausalis AB incommunicabilis V*I'N* 13 Probatur] praem. Et D I infinibilis] infini-
tabilis AY
168 1 et in ras. M 2 3 probatio A 0 omne] esse S I effectibile] factibile AH 4 ex]
in A BG 5 conclusione primal p. c. D 7 naturam D* 9 naturam] veram A Y 10 con-
cludit AH I probatur ut] ut p. ABG 13 ultimum AY
169 1 agit] causatur AG• 2 ergo] add. omnino A 0 a 3 nihil aliud] a. n. AB* et ul-
timate agit] a. et u. D 6 univocum] in corr. AE 2 univocus M 7 aequivocus AG 8 est
om. M*R I eminentissimum] comp. AB praem. ens I2
170 1 etiam est) est et. A Oi I ibi) ei A E* 2 efficiens est] est elf. AB* I tantum] tamen
AB* 3 quamdam conclusionem] c. q. vraDAYBG 6 triplici] tertia s I necesse] in corr.
M 2 necessario AH 7 eo] subiecto AH 8 vel] et V I vel finis om. 12 9 cuiuscumque]
cuiusque PAY I causae] om. I'D* add. eo AH I est om. P I est omnino incausabile in ras. V 2 I hoc]
his RI arguo in corr. M 2 10 vel] et A 0 12 aliquid esse] e. a.RI sit] ante ei A 0 est AY I
vel] et A 0
13 quia] quad I'L I ens] eius rN• I nisi om. AB• 15 aut 1 ] comp. R
171 1 a] de M I vel] et (t>Taem. vel A 02 ) A 0 3 ens om. A 0 • I propter] per D 4 il-
lud] id AG 5 esse om. AB I alio] illo p• 6 a1 om. I'D* I sua om. AB• I a2 ] ex R I se] causa
AG+ 6-7 causatum] creatum ra 7 est om. I'L I esse 2 om. 1: 0 • 9 primae] ante naturae
R me I'L 10 est om . I'D* I tertio articulo] a. t. Mi 12 esse] add. et P 2 12-13 rationibus
propriis] p. r. AH add. et R 13 et 2 om. I2AG* 15 utrumque] utraque A 0 numquam AG•
16 et] vel M* I praeter rescr. Ma
172 3 illas] istas D* 4 illae] istae D*V A Y rationes 2 om. M 5 neutra' D 2 6 non
est] est non I'Bi (restil. BS) I est2 om. rL• I nihil om. l' I possibile] possibilis P*M* 8 quia]
quad P 2 AB* I non om. A 0 * 9 duo om. AB! I primal primo S 13 patet tertio] t. p. AYE I
ratione] positione P 2
173 1 duas om.PI ad] a A 0 * 2 nullum] non AV< 3 qui I'LN I unum finem] f. u.
A 0 4 non possunt] p. n. AB* I ad om. rn• 5 in om. AG 6 aliquid esset) e. a. I'Bi
7 esset] posset P* 9 ordinantur] rescr. rna ordinatur CPi 11 dependentia AEG 13 ita]
illa rn I ad 1 ] aliud rn 14 eminentissimum I2 I nullae] nee M 14-15 nullae duae naturae]
nul. nat. d. A 0 * nat. d. nul. AG 15 esse om. c• 16 igitur est aliqua] e. (om. A E') i. a . ran
AYBG i. a. e. AH I est] eritVom.A 0 * I aliqua] alia MI una natural n. u. (u.om. C•) CPA 0
17 triplicem] add. causae Di
174 2 relativis] add. vel proprietatibus AHa 5 ita] praem. et D 6 quod] add. si
I'D* I quae] quod D*
175 3 et] cui I'L 6 agens per se] p. sea. AH 7 Et om. DAG I arguitur] arguo (pan.
arguitur A 03 ) A 0 add. id est M 8 sic post arguitur (7) R 10 ergo si] si e. A 0 I nisi om. AB!
11 quia] quad D 13 finis om. AH
176 1 primum om. D 2 naturaliter in corr. M 2 3 Si] Sed D J tantum amatus] a. t.

R J quia] add. si n• 3-4 non naturaliter amat] non a. nat. P nat. non a. AH a. (in ras. C 2 )
non nat. C 4 gravum (I) R 5 esset om. R 6 finem] primum D' I hoc] add. enim AG
7 salvare] rescr. na praem. r ••• JD* 10 ergo om. R J vel om. P 2 12 nihil] non AH 13 enim
est] est enim A 0 14 sicut] comp. r 0 16-17 contingenter om. P' 18 primae consequen-
tiae] c. p. VAYBG I quaelibet] quaeque M' om. ABG 19 ergo si] si e . rN
177 1 causat (post quidlibet AG) C 2 AG 2 aliljua] alia AG J contingenter movet] m. c. (add .
movet AB*) ABG 3 causal post secunda A 0 om. AH 3-4 primae causae] c . p. AG 6 con-
comitans] comitans P * 7 quidlibet rao•N J aliud agit] ag . al. C J necessitate naturae] nat.
nee. R 9 istam] illam cs I instatur om . ra 10 velle om. r 0 • I adhuc] ad hunc Dad hoc M
11 ital ideo A 0 ilia s I causal ante prima rLN om. c I illud] post contingenter (12) vrao ideo s
13 scilicet om. A 0 *:EQ 14 causetur I I negavit] comp. A I intelligens AH 15 quod in corr.
P 2 I causet] cau sat AH 17 sed 1 ] scilicet A 0 ex (om. D 1 ) primo r . .. J D om. AH• 18 eius]
ita AB' om. AB 20 *
178 2 quia] quod A 0 I naturaliter mota] m. n. V 3 impedire P* I contingentis r 0 • I
et 2 om . P*I* 5 est om. AB! I primum2 ] principium M 6 nostrae] meae R I ipso D 7 sive1 ]
ante quia R sicut rL I aliud] aliquod I ad AG 8 necessario moveat] m. n. vrao 10-11 pro·
ximum voluntati sit] sit proximum AG 11 sit ipsamet voluntas in ras. A 02 I ipsamet] ipsa
AB• ipsa videlicet AG 12 ulterius] alterius rL I quod] quia A 0 * 13 causat] causet r 02 A 0 I
quodlibet] quod r 0 • quod habet D* 16 illud] istud A EG I fit] sit M' 18 negari P* 19 ille]
iste vraoAG 0 J necessario] praem. et add. causatus M a I a om. P 2 I causa sua] s. c. A 0
179 3 causatur1 ] causa ro• causat AG• add. et AB I et] id est D 4 Ve!] Si (pon . Ve!
A 02 ) A 0 J fit] in corr. AB 2 G2 sit Z 5 sic causat] c. s. rN 6 possit AG posset D 8 cau·
sam1 ] in corr. P 2 om.RI si] sit AG 9 et] add. ita V 10 alia] aliqua IZ 11 quod om. C'
180 2 finem 2 ] fine A Y 5 ad om. M *AG I infinitatem] in ras. A B2 finitatem r 0 • om. AG
7 sui om.RI ut obiecti om. AB• 10 causae] esse S 12 causa1 om. ro• I esset1 ] esse M*
13 esset om. AG I ipsa] ipsam M· praem. et rLN• I enim] in s· om. MR I praecedet roL
14 causa AB• '
181 1 primi finis] f . p. R I causatio] causa r 0 • I penitus] ponitur p• 2 quamcumque
om. A 0 • 3 finis primi] p . f. I2raoAH 0 4 primum1 ] secundum Rom. s2 r 0 • I primum 2 ]
quantum s• 4-5 ab ipso] ante amatum (4) M* om. An 5-6 aliud est] e. a. AE!G 6 obiec·
tum2 om. r 0 • 7 primum in corr. D 2 I penitus] in corr. S 2 ponitur P* 7-8 incausale D
8 ita1 ] aliqua D* I et 2 om. 12 I ita2 om. AH 10 amatum rL2 I ergo est] est igitur A 0 * 11 per
se efficiente] e. p. se AEGo J amante om. rN• I finem om. r 0 • 12 se esset] es. se AB* se
est I2 13 isto] illo D* aliquo :EQ• 15 aliter] argumentum D * I erit] esset C I intelligere]
praem. aliud raa
182 1 eius om. RAY I continuatio] om. AB' consideratio ABa 2 erit] in ras. I2 est r 0
et D 4 lstae] Item (add. istae C ) C
2 5 Prima sic] Sic pr. D* Primo sic A Y I cum] causa AH I
omnis om. I2 I entis] add. exsistentis A 0 a I primo] in corr. D 2 post r 02 I eius] ante perfectio prav
post ultima AYEH 6 si om. R 7 tantum om . P' I factivum] perfectum AE* 9 non om.
z• J non sit in ras. ra 2 10 substantia1 ] sub M* I est 1 ] erit DA 02 I est 2 ] erit D 2 11 opti-
mum] add. oppositum p• 13 ergo om. r 0 • I non om. AB* 13-14 huius Rr 0 A E•Go4u
15 demonstrativa in COlT. D 2 AE 2 I tantum om. p I aliter] dupliter r 0 praem. ideo C 2
183 1 eis idem] i.e. ABG I angelus om. P* 2 et1 om. D* J tamen in corr. D 2 I actus] praem.
et AG 5 est] ante vera rL om. C'P 2 I primo] om. A 0 ' ex hoc primo A oa I quod] quia D * 6 est
idem om. M' 6-7 nisi voluntatis] idem primae rLt 7 incausabile] increabile v 9 velle
est] e. v. AEG 10 secundo] tertio PrN J se om. S! I idem om. M I illi] isti ABG I naturaliter M
11 si amare] a. si AB* I se 1 om. Rra 12 ex se om. M ' 15 est om. I* 16 intelligendo
c•rL
184 1 esse1 om. A 0 * I ex 2 ] de M I esse 2 om. AB* 3 quod om. P* 4 ostendendo D * I
ex] de pin rL 6 Et] Quod rL• om. p •ro • I sit] fit R I nullum] praem. quod A 02 7 quia]
quod AB• om. 12 8 est om . A 0 • J primum] principium PM* I ex se h abet] h. ex se rN• 9 cau•
sare om. rL J alio] aliquo D * 10 ut] nee D I prima causal c. p . C I Sed om. rN• 12 na·
APPENDIX B 415
tura sua] s. n. R 13 ex om. AH I amore] more M* 14 esse per se] p. see. C p. e. se M* I

nee] post agere AB• non P 15 alicui R I praeintelligere A Y
185 1 intelligere] praeintelligere C* om. P •AG 2 volens] volans M* I a1 ] aut AH I intel·
ligens om. rN 3 perficere A 0 I et om. c 4 quia] quod AB* I intellectiones] intentiones DI
eiusdem] eius AH 4-5 intellectus] necessario (praem. intellectus pa) P 7 et] ab Z I intellectioni·
bus] intentionibus D I perfectiones rescr. Da 8 ergo si] si e. A 6 9 Sed] Si rL A 0 Licet D* I
accidens 2 ] comp. r 0 • actus M* 10 primo] add. obiecto D* I primo, ex om. R I ex] et rL add.
r ... J A 0 * ] non-intellectio] non-intentio D* 11 accidens] praem. per D 12 in] ab AB•
13 ut] sicut R ] ergo om. M ' I illo] isto A Y I quod] quia P* 13-14 intellectui] intellectivum A 0
add. r .. .J inte!ligere se sit idem r ... J sequitur quod intelligere aliorum r ... J in intellectione sui r ... J
in intellectu recipitur r ... J uncle et idem est r ... J et intelligere se A 0 ~ 16 plurium obiectorum]
o. (obiectum A 0 ) p. ABG 17 plurimum DC I ergo 2 om. AY I perfectissimum] perfectum AG
perfectionum A Y
186 1 imperfectius M I intelligi erit] in r .. .1 D' 2 primum S I est2 om. A 0 • 3 ex
om. C 4 est] erit rsAoa om. AH 0 ' 6 iste1 ] ille SAH I quoddam intelligere] i. q. R iste2 ]
post intellectus (7) R ille D 2SA HG 8 Ergo 2 om. v• 9 omni um in COIT. rN2 A 02 I aliquorum]
aliorum D* 10 tertii] triplici rL I respectu2 om. rL 10-11 extraneatur AY extranea AH
11 est idem] i. e. R ] si ergo] e. si Z 12 eiusdem] eius A Y 13 sequitur] sit D I est om. R
187 1 quia] quod AH 2 inferri] referri R in inferiori AH 3 unum] suum AG om.
P'M' I adaequatum sibi] s. a. rsn 4 est om. D* 5 alium] actum z· I beato rescr. rNa
6 videt] videret V videlicet AG I etiam] post si D* praem. et M om. R 8 potest] possit R om.
c• 9 intellectus iste] iste int. IZ 10 intelligendi om. v•rN I et omnem aliam] r ... J pa(restit. P3 )
11 causalis M* I et om. Dr 0 • 12 inferri A 02 14 ista] ilia SAYE 14-15 necessario] add.
et AG 15 naturaliter om. Lu• I quam] quod M * I sit in se] in se sit R 17 enim] non AH
om. AB I perfectionis] ante est vrsn perfectio in ras. AB 2 imperfectionis Rom. rN• I in om. C*M'
18 quodcumque om. AB• 19 est necessarium] n. e. R
188 1 enti A Y I sumpti] post communissime R om. A 0 • 2 3] 2 M* I autem om. Lu• I
intellectionem] intentionem D* I intellectus] intellectio rN 3 eadem P*M* I sibi, ex proximal
ex prima (ex pr. om. A 02 ) sibi A 0 I intelligibilis om. rL 4 actuale in COIT. A B2 6 sic om. R
7 sicut] sic AG 10 quia] quod CP* 11 a causa, et ut om. A E• I et om. P* I est om. A 0 * I
causabilis] comp. AB in corr. A 02 12 causae] esse P* I ilia] ista D* I erit prior] p. e. AY
12-13 naturali AH 14 conclusionis in ras. A 02 j probaror aliter] a. p. D I artifex] Aristoteles
M* 15 cognoscit omne agendum] o. a. c. vrLN• I omne] esse P* 15-16 non perfecte]
p. n. AH 16 cognitio in corr. LQ 2 I mensura] in secunda r 0 • 19 universalis] naturalis
A 0 • illi AH
189 2 His] add. igitur AY 3 efficientiae] efficientis in corr. P 2 5 quia] quod rs I
factibilia] comp. AB* accidentalia AY 8 Philosophus om. LQ• I VIII] 4 A 0 * 8-9 Physicorum]
in corr. 12 in ras. V 2 9 XII] 21 C I movet motu infinito] motu i. mov. C 12-13 moveret]
movet 12 AH 13 oportet om. A E•
190 2 finito D* I si om. M* I accipitur AG 4 habetur] habet Zadd. sic A 02 I antecedens]
.a . AB• 6 virtute] praem. in A a 0
7 movet om. r 0 • I ergo] add. et Z I recipit AH 9 in
om. AH I est om. r 0 • 11 consequentia om. A 0 13 illi] isti r-L 14 Contra om. AE•
15 bene om. M* A Y 17 si] sed I* 18 quantacumque C quantumcumque DAB• I non om.
AB* 19 est om. rn• I effectius D* I quam om. AH• I motus unius diei] u. d. m. A 0
191 2 includitur CI maior perfectio hie] h. m. p. A 0 I quam] quantum D* I quod] per Z
3 et 1 om. RI* I esset om. r 0 *(post ostendendum) I quod] quia Lu 4 concludet r 0 • concludit D
0 0
5 concludi. Tune] t. c. (add. Tune A a) A I ultimam M* I illius] istius D *AH*G om. rs 6 ne·
gatur om. rN• I de] ex AB• 8 m aior] praem. est z om . A 0 * I perfectionem D * perfectior rN•
imperfectior A Y• I intensiva] in corr. A E2 intensivam D* I quod agens om. A E• 11 eandem
I* I virtute in] et D' I si] sed V 12 philosophum R I nisi numeralis] n. numerales r 0 • ter·
minabilis A 0 • 12-13 effectuum] effectum non (I) S 13 producibilium] productibilium (pon.
producibilium A 02 ) MA 0 I generabilium] generalium 1rs 14 finitatem] ante in D infinitatem
A 0 * add. non A 02 (om. A 03 ) I non om. P 15-16 lnquiratur - concludit om. M~ 15 lnqui·
416 ORDrnAno r msT. 2 PARs 1 R.· 1,z
ratur] Intelligatur in ras. C 2 I itaque] etiam rNAO! 16 Si] add. autem Ml add. enim :E I
efficientiae] add. quae Ml I potior] ante est MlV praestantior rua 16-18 ceteris - conclu-
detur] non concluclit, a nullo concluditur alia quae infertur ex ea; patet supra Ml 16 ceteris
om. pl I patet supra] s. (comp.) p. r 0 • praem. ut :E 16-17 comparantur] comparatur V coo·
perantur rN• 17 quia] quocl A y I infert] infer rs· inferet v insint A E in re et (I) A y I illam]
istam A y add. autem v•ruo I infinitas om. runt 18 alias] aliam :E add. non P* I conclucletur]
concluclitur CPl conclucleretur r 0 N2 add. illucl A Y
192 1 quocl] add. etiam D* I potest post numero (2) rN• I in2 ] inter rN• om. D*C!ABGO•:EU
3 possibilis] add. in AE• 4 specierum possibilem] p. sp. R 5 ita om. rn 7 causarent]
crearent (Pon. causarent A 02 ) A 0 I generalia ocrun A YG 8 quidquicl] quocl rN• I tamen]
ante nihil C in corr. P 2 I intentionem] add. omnem rN I qui] quia P*M* 9 specierum om. D I
negarent ru 10 pro] per P* 11 in om. C* 12 quocllibet] quilibet rs· I aliquam] in
ras. A 82 om. 12 13 illud] id R I esse] essentiae pt I pluralitate in corr. A 82 I talium om. AB! I
simul om. V!
193 1 esset eius virtus] esset virtus P*M' eius virtus esset M 2 2 est om. D* 3 ex]
in AH om. R 4 Haec] praem. Et ZA-H I consequentia ultima] u. c. A 0 5 quia om. A 0 I pot-
ens] potest (praem. quod c a) C 6 simul] ante sunt V minus D* I causabilia] causalia ru om. A ot
6-7 non-simultas est] none. sim. rs• 7 est1 ] post eorum AE 2 G om. RA 8 ' I repugnantia] prae·
sentia rnt non-repugnantia RV' I et] etiam A Y 8 habet M I omnem] omnium effectuum A oa
9 agens] add. non v• I simul habet] h. s. Ml 10 respectu om. CABG I amborum] horum D I
illa] ista D* A y alia c I Sit] Sic ruL A E• I ergo] add. infinitatem probandam D' add. pro infinitate
probancla D 2 I ista] illa vr-N A 0 1 11 habet Dczrrn A YOl:E I qua] quae crLN A 0 1 secunclum
(om. AB!) quam AEG ut D I ex] de :Ep7t)'~µu I potest r 80 :E I in om. V:E 12 impecliet D I ilia]
ista D *Ml I poni] ante simul run in ras . C 2 in corr. D 2 I illucl] ille rLAO! tale DCMlZAYBG:Eprc
y~µu I est om. rn• 12-13 infinitae] infinitatem D' infinitate D 2 13 Primum] add . agens
A 0 1 I huius DCA 0 !:EU I igitur om. A vo1 I igitur etc. om. rNt I etc. om. :E I prius] post est 2 :E
ponimus r 0 • I iam om. Mlr 80 *(ante est):E 14 pluralitas] in ras. V 2 pluritas c potestas rL
add. ista y add. talium ~µu 14-15 pluralitas - in illa] posse plura talia simul quantum est
ex se concluclit maiorem perfectionem in causa :E 14 perfectiorem ru I quae] quia Ml
15 potest1 ] posset run add. esse AB* I simul1] ante potest1 rN• om. c I illa] ista crN•AYEO! I
igitur] sicut DZA y I istorum] illorum CM!zr A YO!:E horum D I in2 om. rL I simul2 ] post se (16)
DCMlZr 80 A YEG om. rL add . causa .:E 16 concluclit ante quantum (15) rNAO! I eius] post
virtutem Com. Ml I Probatio minoris om. Ml I quia] post sic (8) V om. DCMlzrLNtAYBGO!:E
194 1 simul1 J add. po test poni rN• I licet] hie p I possent in corr. M 2 I poni] produci A 0
2 esset] esse M* add. tamen A 02 add . et I* I ex] in AH 3 concluclit] incluclit R om. rNt
4 intensivam D* I si1 ] add. primum A oa I habet] add. hoc AG I perfectius] perfectum ro t add.
causalitatem effectuum A 0 a I omnem om. AG 5 magis] mag. vel magis AB I intensive AH
6 omnem] omnium (pon. omnem c a) C I secunclum om. A Et 9 et om. r 0 10 posse probari]
pr. pos. DI 42] 43 R 4A 0 * 11 infinitas AB* I est ex] in (pon. est ex Pa) P I est] post ex se AH
om. MV 12 in om. PMtrBN• 12-13 essent simul] s. e. rN 14 Si] praem. Et A 8 l I ex
se simul] s . ex se P
195 1 est] habent M* 2 uncle] unum AY I nihil rescr. rNa 2-3 perfectius] post es-
set (3) AG imperfectius AB• 3 esset] add. tune V I quanclo] quia rn I uncle] unum A Y
4 requiruntur in ras. AB 2 5 causanclo] creanclo I* I remotius] ante esset D* remotior A 02 I es·
set] esse A 0 • I perfectior A 02 6 perfectiorem] perfectionem Mt add. possit p• I requiruntur]
requiritur DM 7-8 perfectionem AB> 8 effectus] perfectus D * I imperfecta] add. c:im AB*
9 licet] add. primum AY 9-10 licet habeat] om. AB' quia primum licet habeat A Ba lOha-
beat] post eminentius :E post secundae C habet P1tY 10-11 causa secuncla] s. c. AY 11 tamen]
post non rN post potest :E om. AO! 12 quia] secl rN• uncle AO! I per om. C* I illum] istum
CA EG:E prim um D I eminentius A BG eminenter DCMlzr-L A YOl:Eµ I possint rn• posset CM! AG
13 secunclis] proximis D I habetur] add. non rL• 14 minor] maior M lr 80 * add. scilicet :Eµ
quocl] et rL I primum - infinita om. A 1(sed restic. corrigenda primum - infinita,p. 194.14) I possit]
0
possit quantum est ante ex se :E potest (ante ex sc C) DCzrLN! A YBG praem. simul (add. non A Ba)
APPENDIX B 417
zr-N A YBG add. simul rN AO! I in om. rN• AO! I in infinita] infinitam D praem . simul Cl: add.
simul M!
196 2 quia om. AB* 3 eminenter R I quam] quia rs• om. M' I formalitates in ras. A 02
3.4 inessent] ante formalitates (3) ABG in ras. r 02 4 si om. AB I quod] ut AH I causa secunda]
s. c. rs I proxima om. rN• 5 suam] ante perfectionem A 0 om. R 7 Secunda] aliqua AH
8 illius] add. est P* I et om. P 10 habetur] videtur AB• 11 continere] ante eminenter rsn
A 0 rescr. M 1 I perfectionem] probationem D* 12 totalis C I tertia] add. formaliter A 0 I Sed]
Si D *P*A B 13 quod] quia M I primal add. causa A 02 14 eminentius ha bet] h. e. D!rLN I
perfectionem] praem. omnem A 02 add . causae A 02 I tertiae] secundae A 02 I quam] quod I add.
ct AB* 15 sic] ergo R I primum D 16 perfectionem om. D' I et] est M 2
197 2 posse] praem. sic AG om. R 3 infinita] add. quae fuit supra in principio huius viae
posita (cf. ad 4) \fl(om. V3) 4 composita M* 5 probationem] propositionem Ml(resti<. M 3 ) I
quae] qua µu add. quod rL add. est rN 6 effectuum] actuum in corr. D 2 I quos] quo infinita
I I potest simul] s. p. I I primum] add. quae rNI I est] rep. I om. rnL I concluditur µu 7 infi·
nitam] infinitatem D infinitas µu I virtutem om. D I virtutem primi] virtutis (.res µ) primi vel
virtutem eius infinitam µu I primi] quae A qui rL I causarum] add. secundarum DMlIV 2 (in ra.s.)
rµu I sic] add . quia M!IrN add. quod µu 8 posset om. I I posset habere] haberet DMlV 2 µu I
in se formaliter) f. i. s. r 0
I omnes causalitates] c. o. DM!IrNµu I secundas] add. eminentius
quam formaliter (9'[ sign. Vacat rL1 ) rL 9 quantum est ex se) quia (id est in Ml) quantum est
(esset rN om. I) ex se, posset (add. simul D) in (in om. DI) infinita post mode DM!I\flµu hunc textum
add. post mode rniN 10 erit om. r 0 • I erit infinitum] est infinita µu I habeat Mlvr-L I
omnes om. µu I illas] istas D I quam] quasi D* 12 istas] illas r-N I duas] secundas rL I
probationes] propositiones AD*M !V *rL I consequentiae] rescr. rNi om . A E!G I respondere AG
13 concedendo AB! I ubi) ut rL 14 propriam om. Ml I formalem] ante propriam I forma·
liter A B!Gµu I saltem = A I virtualeml virtualiter MlirL A E!Gµu I sua = A I potest rN• I in
plura om. AG• 15 minus] add. quod D I perfectiones] propositiones D* 16-17 quae -
formales om. D 16 quae rep. I I forent] forment V* formaliter essent rsnNz I haberen·
tur] habentur IMlV2 rNµu habentur haberentur V' uniuntur A E!G I mode illud] et M!IVr A E! 0 µu I
quod] quidem AD 17 formales om. rrNµu I virtualiter] ante habet M!AE!G causaliter r 0 • I
habet est] habent esse D* I infinitum in perfectione = A perfectius simpliciter et (ct om. Ml) ita
quod (q .] si A B!G) infinitas (add . habet Dvr-N) est (er!t DM!IrsN add. In D) infinitum (-ta Ml -tas I)
DMlIVr AE! 0 µu I Sed] add. si µu 18 simul] sit I I posset M!IrNµu I causal causam V* earnµ
18-19 quorum - ilia causa om. AE!G 18 quodlibet om. I I requireret µu 19 perfectio·
nem] propositionem D* om. r 0 • I formalem om. v• I virtualiter M!rvrsn•LN I causa om.
M!IVr 19-20 non potest ibi ex pluralitate] ex quorum tamen pluralitate non potest ibi
AE!G 19 potest] posset post pluralitate (20) µu om. I 19-20 ex pluralitate] explicite D
20 perfectio] perfectior AB! add. infinita ru I Sic] sicut AE!G I dicerent philosophi = AD 2
dicent philosophi rL diceret philosophus D'M!Ivr-LAE!Gµu I proposito] proponendo rs add.
non oportet AB!G I quia] quod r 02 21 quantum] quod rL om. v• I est om. AG I pone·
rent = A poneret DMlIV2 (in ra.s.)r A B!Gµu I infinita 2 ] infinitam rL 22 et finita = A finita
autem DM!IVrAB!Gµu I naturas specificas] s. n. DIVI' spec. differentias Ml specificas differen·
tias et naturas µu I sola distinctio] d. s. AB!G 22-23 specificae naturae] n. s. DAB!G
23 effectu] intellectu rN• I aliam] aliquam M!µu I perfectionem] probationem D I formalem]
formaliter rsn A E!G I virtualem] virtualiter Aivr-N A B!G 25 illud] idem DM! IV2rN A Gu
id µ I probationem] causam propositionem v• I quia om . D I secundae] infinitae rL• I non]
mode A 26 species D I illarum] istarum vrsn causarum AE!G 27 concluditur in corr .
D 2 I ex hoc solum = A I infinitum] add. et v·
198 1 Iuxta] In secunda Av I istam] illam S 3 tantum] in corr. V 2 ante ponitur R praem.
et rsn I et in ras. V 2 3-p. 199. 1 et verum est] est v. est (cst2 om. rN2 ) rN om. A 0 • 4 poten·
tius] perfectius A B!G I est om. r 0 • I quod 1 om. A 0 *(ante potcst) I simul] post plura µu quantum est
ex se AB!G I simul potest] p. s. Ml add. ferri AE!G I quod2 om. DMlIV•r-L 5 sive1 =A
etiam (in ra.s. rs 2 ct A B!G est rL om. v•r 0 ) si DMlIVr A E!Gµu I alterius speciei sive = A I potest
ex se] ex se p. DM!IrN AB!G 6 simul] ante potest (5) µu post potest (5) V om. A 0 I infinitum

418 0RDJNATIO I DIST. 2 PARS 1 Q. 1-2
et = A 7 esset rn• 8 virtualis] virtualiter D *Iµu virtutis M!rN A B!G pon. virtutis ru I
si sunt om. AG 9 erit] et D* est rnN J ibi] iliius D J ibi aliqua] in ilia A B!G J hoc] ilia Ml A B!G J
tollitur] totaliter rL 10 sunt] add . ibi AE!G J unitivae =A unitivae sive distinctivae DirL uni·
tivae (unitae MlrB unltisslmae AE!G not . vel: unltisslmae rna add. in ea Ml) sine distinctione (d .] d efinitio ·
ne µ) Mlvr-LAE!Gµu J tune om . AB!G J erit] est rn•AB!G esset µu 11 ergo] et (om. A 0 ) ita
(add. erit AB!G) infinitas Divr-NAB!Gµu 12 antecedens] alias rN• I dicere om. MlIVrµu I
faciat rn 13 maioritatem] maiorem D' naturam A B!G I sicut] sed rN' exemplum vrsnNa om.
IrL J sicut si] si enim D si autem M J circa] comp. M l(res<i<. M 3 ) J circa istum ignem sphaerice
essent] ignis sphaerae esset ad AE!G J istum] hunc DMlIVrµu I sphaerice] specifice u 14 ap·
proximatione] approximarent rL add . eius Ml I in2] et D * I Omnia] obiecta rs 2 I ageret] agere
rn· agerent D' I finitas] finita (!) AG infinitas DM!Iv2 rsn2 LNµu 15 corporis] praem. unius
M lIV1 rNµu add. unius A B!G I sphaerice l specifice \) om. A B!G I circumdantis l circumstantes rN'
circumstantis rN 2 16 sequeretur ex ilio] concluderet Mlir 8 Nµu respondendum est V quod
dicit rL dicitur AE!G om. rn I illo] isto DI immo rescr . ya 17 individual media AE!G I SUC·
cessive] add. agere A B!G I esset infinitus] post sol (16) M!IVr A B1°µu I ratio = AD argumenta·
tio (mer, ya praem. aliqua rn*) MlIVrµu probatio AB!G 18 licet videatur probabilis om . AB!G I
videatur] videtur µu I tamen] post est rN necessario MlIVr-N AE!Gµu I quia videtur] Ratio sic M l
video ergo sic AG Respondeo ergo (e.] quod I) sic 1rNABlµu ideo respondeo rsn add . sic vrL I
illa] ista DMlIVr A B!Gµu 19 in se1 = AD simpliciter AB! I ista scilicet = AD scilicet Ml J
ponunt in se] in se p. (p. in ra.s. rN 2 ) M!rN AB!G ponerent in se µu in se ponerent I 19-20 infini·
tatem - ponunt om. V' 20 ut] ubi MlIV!r·Lµu I habentur] habent esse AB!G consequen·
ter µ I aliquam] aliam AE!G praem. in V' praem. in illo rsn add. aliam rsnm 20-21 virtua·
lem = AD extensivam AG intensivam µu 21 Haec est falsa] Falsa (-sum rN) est (c. om. v•rL)
ideo (!.]ratio lµu om . rN AG) MlIVr AG om. AE! I eminentius] eminenter AB!G evidenter Ml I
haberi possunt] p. h. M lrNAE!G I in causa om . rn;: I finita] infinita rnN• om. lµu I finita aequi·
vocal una f. A B!G 22 illa] ista D*M!IrN• A E!Gµu J istam] illam D * I quia] quod A B!G I ubi]
non yt J sunt1 ] add. infinita AE!G I omni] tali AE!G J non] add. autem V* 23 suorum] sui
M lIVrsn•LN I eminentia] eminenter AB!G 24 unitatem] praem . per AB!G I et om. rsn I ideo]
non AB!G add. non µu 24-25 infinitatem - ponit om . AG 24 materialem] add . et AB! J
quae fuit om . AB! I nee] non Ml et rm 24-25 tamen] causa Din causa AB! add. in causa µu
25 quia] add. est v· I finita] ista Ml I sufficienter om. rn ;; 26 eminenter in ras. rs 1 I infi·
nitatem] infinitam A E!G infinita M lIV2 rNµu I m aterialis rN • I et om. v • 28 huius D
199 1 non-esse quasi] non q. esse V* non est esse q . D' J quasi duratione] d. q . P* quod
d. Z 3 quia] quod V J est] esse I* 4 supposito . A 0 * 4-5 accipiendo in corr. :EQZ
5 non-esse] esse non S* I non] nee P* J sunt om. rn;; 6 causat AH I mutari] in ras. AB 2 nu-
merari AG 7 sit] mutari :EQ• J antecedente] auctoritate C ' M' I consequentia om. R I non
om. AH• 8 est om.~U* 11 -12 de creatione rescr. D 1
200 2 maius] add . esse AB* J in om . M' 4 mediam om. rL 4-5 extremi] add. super
aliud A oa 7 ita om. R I quod] quia Rom. rn• J quantumcumque] quantum :EU• 8 recedit
aliquid] a . r. A 0 I aliquid ab uno] ab u. al. D* I uno] vero AB I sub] ab D *rN• 10 ergo] add.
totaliter AH• 11 totaliter om . 12 J terminum rescr. A 0 1 I positum AH 12 posse] possibile
D* 14 sequatur] sequetur AG sequitur A 0 J ex] de C* om . A 0 *
201 1 in om. I 2 nulla in corr. M 2 3 est ita parva] i. p. e. AH ista e. p. D* I ital ilia
A Y om . rN• J non] nee rN I ad] a I* J contradictionem A 0 4 est ital et ista A Y I quin om.
AY 5 eorum] in corr. post distantia P 2 add. scilicet contradictoriorum A 0 1 J infinita] praem.
in M* 7 infinitate] add. eis AB* 8 nee] enim D* I distantiam] adnot . minima distantia r ... J
antecedens ad disr ... J in finitam relationem rNa I in] an M* 9 sic om. Mrn• 12 illa] ista
D *A 0 I secunda] tertia R 13 est om . A 0 * J distincte] ante intelligens V om. M
202 1 in om. :EU* 2 est om. A 0 * 4 enthymematis] emptitatis P*R entitatis A EG•
1
5 in om. A * 0 6 alterum ] unum rN I alterum2 ] aliud rN• I potest M I si om. D *AH
1
7 intelligibilia] praem . talia M 1l2 8 in om. A 0 * 10 intellecta 2 om. rn• 11 satis evi-
dens] e. s. C 12 quando] quae rL J exsistentia] ex natura A 0 • J actu finical f. a. CM J
infinita v• A 0 13 actu 1 ] post infinita R om . V J infinita] finita A 0 I si] add. sunt A 0
APPENDIX B 419
14-15 non possunt esse omnia] o. n. p. e. V 15 esse] omne s• om. AY I esse omnia post
accepta A 0 I accepta] cum corrupta M' I simul] ante actu 2 rsn post sunt 1 C similis AE* J
sunt 2] fiunt 2;Qa om. s•:EU' I sunt actu infinita] s. i. a. A 0 a. s. i. AG i. (finita rL) a. s. vr-N
203 1 enthymematis] emptitatis P om. A Gt aeternitatis (enthymematls A Gl) A Ga I sic om. R
1-2 pluritas C . .2 concludit] in ras. A E 2 rescr . A oa I perfectionem] probationem D* 4 decem]
4 D*AHO om. AB* I perfectionem] perfectiorem rs probationem D* virtutem v· 7 et om. D* I
b] ubi D* J aliqua2 ] alia D* 8 est om. D* I et1 om. M* A Y 10 illo] isto VAYO I uno eminen·
ter] e. u. V* J tribus] duobus C utribus AY 11 intelligendi om. D* 12 argutum est in ras.
A 02 J quia] add. r ... J A 0 * J perfectio] post concluditur ABG perfectior D I concluditur] includi·
tur rL includit p cum dicitur A 0 • I in] de l*Z 13 ex] e D* de r I illorum] istorum A 0
204 1 includat eminenter] e. i. R 2 quilibet D qualibet M J 3 propriam om. D*
• 4 concludunt] rescr. 12 contradicunt S:EU · 5 istam] ista D illam SAH I primi om. A 0 • 6 cau·
sa2 ] cum c• om. 2;Q• 7 non] om. AE* add . potest v· 8 ital ista AY om. rL I effectum]
ante ita R om. Z J causare] causaret A Y creare v•rs 9 causalitas sola] s. c. A 02 I diminuta]
comp. C' post est rsn 10 ergo si] si igitur A 0 I est om. A 0 ] simul] ante prima M* om. AB*
11 sit] sic o·zrs• A 8* I primal persona A y I perfectionis] perfectio A 0 * 12 aliquam] aliam
l* praem. finitam AH 13 causa primal p. c . A 0 I finita rN* 15 a] ab AB I proximal praem.
vel prima A 02 I illa] ista A YO I sive] si rn· 16 intellectio] ante intuitiva (15) :EQ intentio
D*C' J ergo om. r 0 *(post si) I illa] post intellectui A EG ista (post lntellectul A Y) MA YO add. notitia
intuitiva A 0 a I alicui] in corr. D* add. obiecti o• I inest] ante alicui p est rs• 17 obiecti2]
obiectum D* 18 respectu om. rL superius om. :EQ
205 1 sibi] ante nihil CM post addit A 0 om. AH 2 superius est] e. s. AG 3 alio
obiecto] o. a. D 3-4 cuiuscumque] cuiuslibet vrsn 2 5 sibi om. D* 6 entitate] enthy·
memate AH 6-7 habet om. rN• 7 ad 1 ] aliud S I II] 5 AH 9 omni] add. obiecto A 0 a I
aliquid] aliquod D 11 summe om. D' I nam] add. videatur rs• add. scilicet AB• 12 natu·
ralis om. A 0 • I ad om. rs• I sine om. rN• 13 prompte in corr. D 2 I et om. rn· I liberal ante
voluntas CP om. r 0 • 14 non] ideo A 0 * 15 perfecte] imperfecte M fecte I' I illud] ante
non D*A 52 idem R 15-16 non- odiret] non (om. A 02 ) nat. odiret, scilicet illud A 0 16 na·
turaliterl om. AH I odiret] ordiret r 0 ' odirent r 02
206 1 Augustinum] Anselmum rs 2 nullo] non r I bono] eo A 0 I finiti p• I illud]
illo D* id A 0 * 5 in] ex AH I sequenti] in corr. D 2 secunda Z 7 arguitur 12 A Y I arguo sic
om. rn• I eminentissimo] add. ex parte intellectus est v• I est aliquid] a. e. rN* 8 esse om.
rm I infinite A y I est om. M*rD• 11 finite] infinite M* I est1] esse rn• om. rs• 12 cui
rescr. pa J est om. A 0 * 13 si est] sicut :EQ*
207 1 Minor] Maior P* 3 sicut] sic AG I contradictoria] contradictione A Y rationi·
bus propriis] p. r. AH 4 nee] non (praem. etD 2 ) D J manifestius] comp. V' J ita om. :EUt
6 nisi] nee o· I per om. AG 7 intelligimus] comp. D I vulgatum AH 8 exponendo rs•
exposito P 2 I aliquod] aliquid V I finitum] infinitum v• I datum] add. est D* 8-9 nullam habi·
tudinem] h. n. AH 9 finitam om. rnt I sed] scilicet P 2 10 adhuc om. D 11 Sic] Sed R
om . rn· 12 apparet om. AB• I ita] natura R om. r I compossibile] incompossibile s•rN• I
cuius 2 ] cuiusmodi A y 14 est om. rn· I finibilitas D I nee] ut D 2 16 passiones] rationes rNt
AG I primae entis] e. p. V I et om. A 0 17 videntur notae sibi] s. v. n. AG v. s. n. Rvrsn•
208 1 sic] sicut A Y I infinitam A 8 I quantitati rescr. A oa 2 partem1 om. rn• I post par·
tern om. AY 3 enti AG I in perfectione] imperfectione R* perfectionem in corr. D 2 I simul]
sive in ras. AH 2 I essendo] praem. in AHG om. r 0 •AE 4 virtutis est] e. v. Z* I est simpliciter
perfectior] s. p. e. AH 0 I simpliciter] om. AE• add. et I I perfectior in corr. A 82 5 et om. D I
et non in virtute] in virtute vero non AH 6 si est om. AH J est1 om. A 0 *(post posstbile) J tertia
conclusione] c. t. (t. om. D*) DR 10 est autem] a. e. AG 11 patens] post fiat CM patiens
rN• I primum eius] e. p. AH 12 disconveniens] add. sonus A 0 a 13 offendit] ostendit D'
om. v• I cur om. P* 14 finite A y I refugit] ante naturaliter c refugium z intendit rN• I sicut]
add. est rs I non conveniente] conveniente A 0 ' disconveniente A 02 I conveniente rescr. oa
16 potest om. AYB:!! I colorari illa ratio] i. r. c. AEG I illa] ista AY
209 1 est om. AG I eius om. V' I descriptio] distinctio pt J sic] sicut A 8 * 2 maius] ma·
gis C cogitari] rescr. Da cognosci A 0 3 quod] quia M I patet] add. sic A 0 4 in cuius]
intellectus D* I concluditur I'L I contradictio post cuius I'D* 5 duo om. P*Mt I cogitabilia]
cognoscibilia CMI'L I opponenda A E* 6 cognoscibile AB I determinant MI'D 8 cognosci·
bile MAB* 9 in tali] intellectui A 0 9-p. 210, 1 cogitabili] cognoscibili AB*G cogitabile AO
10 Summum] praem. quae est ista vr-L praem. Item Mi 11 est1 om. P 2 I 9T summum cogitabile
est sign. Vacat rBaNz I est 2] et I'N* I igitur infinitum om. Z I est3 om. I'D* 12 summum] add.
(=rep.) intelligendum (13) - aliquid (15) et esse 2 (12)- quod omni (13) Z* 13 igitur est a se
om. MiIZI'Bt I intelligendum] add. est rNa 13-14 tantum est] e. t. rBD 15 cogitabile] add.
et pa I tantum, omni possibili] o. p. (o . p.] praem. In V* om. rN;) tant. vrN I maius] in corr. rN2 post
se (16) I'D magis Mi minus PIZ unus (praem. minus va) V I est 2 om. I'N* I aliquod I'N2 16 neces·
sari um] in corr. P 2 in tantum IZ I est] esset V om. I'D* I est intuibile om. M' 16-17 igitur in
se om. I •
210 1 est] ibi est D' inest D 2 1-2 primi obiecti] o. p. A 0 2 intellectus om. Mt(post
scilicet) 4 intellectum P* I cogitante] cognoscente I'L 5 possibile] in ras. A 0 2 post et M
possibilis I'N om. AH I posset esse] e . p. A 0 I quia2] quod in ras. A 02 6 ratio D* rationem SV* I
eius] add. scilicet A 02 I est P 7 maius] magis C I cognoscibile A EG I est 1 om. DP* A Y I est2 om.
:EU* 8 est1 om. DA 0 * I est2 om. A Y 9 quod] post idem AB* quia A 0 I cogitetur] cogitatur
CM I cogitabile] cognoscibile AB om. Ct 10 omni] tantum D' tamen D 2 pon. omnibus pa(om.
3 2
P ) 11 exsistit] in corr. rD add. (cf. 12·14) id est perfectius cognoscibile, quia visibile sive in·
telligibile intellectione intuitiva sa 12 sic] si A 0 I maius] in corr. I'D 2 magis rB I quod] quod-
dam R 13 quia] add. est A 02 I sive] vel A 0 J intelligibile] add. in A 0 * add. est I'N 14 non]
add. ex se C* I exsistente S 2 I in2 om. y; I cui] cum S*R om. D 16 sed om. D I tantum I'N A Y , .
intelligibile A 0
211 1 cognoscibile] comp. A 60 J inte~ectionis] intentionis D 2 et1 in corr. D 2 I intuitiva]
0
add. et abstractiva I'N* 2-3 tangetur om. AH 4 ostendetur A J causae in ras . 12 5 ergo]
sicut P' add. forma A 02 I est] post nata V* erit I'B 7 Haec] praem. Et A 0 J secundum ipsos an·
gelus] a. s. i. A 0 8 Nee] Non M I esse] essentia R om. P* 10 naturae om. AH I essential
sequitur rD• 11 infinita om. AB•
212 1 respondeo ad argumentum] ad arg. r. I* J qualibet] quaecumque D 2 intrinsecus
A 0 I suae] in corr. P 2 Jin quo est finitum rep. I 2-3 si est in ras. P 2 3 finitum] ante est AB
om.Pt I finitum ... inlinitum1 ] inf.... fin .. A 0 I non] om. AE 2 add. est P 5 si1 ] sic AE J finitatur
R J ergo] ideo D 6 illam] istam A YO I finitur 1 ] finitatur R feritur (!) A Y I finitur 2 ] linitatur R I
ad] sicud D* 7 linitum I'B* 8 Sophisma] secundum Philosophum A 0 secundo philoso·
phia (I) AH 1
9 prius ] praesens I'D* om. I'B 10 est om. I'D* I est tails natural t. e. n. I'Z
e. n. t. I2
213 1 praesupponit primam] prim. pr. ABO 2 non] nee I'L 3 non om. M J linita·
tur P 4.5 essential add. sua V* 5 ut] nihil y; 6 sui] eius P I aliam] aliquam D
8 habetur om. R J exsistens est] est ex . A EG J est simpliciter primum] s. (praem . est Vi) p. e. V
9 efficientiae in corr. D 2 j linis et eminentiae] em. et f . R 10 est om. St I aliquid] aliquod A 0 I
esse prius] p. e. I* I Et om. M tAH 12 in om. C* 13 creaturarum] creatarum S om. Dt
14 habetur om. rN; I illud] idem A 0 15 quia1 ] quod D I quia2 ] quod AB*
214 3 creatione] causatione AHO; J secundum AB 6 ultimo] praem. item A 0 J imma·
2
terialitate] in corr. D materialitate M* 9 ens om. AY I in entibus exsistit] ex. in ent. I'BD
10 est] ergo R I aliquod om. rN
215 8 argumentum A 0 J huiusmodi I'DAY 10 aliquod DJ sive] materia C* 11 con·
venit] post sibi (12) MiAH contingit AB 12 essentialiter] esse universaliter Ct I sive] vel RA 0 I
id est] et M* 13 impediet R 13-14 quodlibet] quod A Y quod licet in corr. A Bl 14 im·
possibile A YB I effectu P *I'N* 15 Deum] add. tune AB• 16 naturae] ante necessitate (15-16)
A YBG om. y; j ponebat A Y
216 1 Responsio AB I sicut] aliud D* om. AY I probando] ponendo A 02 I agens om. AY
2 potu~runt] poterant AB 2 (in corr.) 0 3 produceret] producet V add. ex necessitate A 0 a
3.4 aliquid] aliquod D 5 de necessitate om. A 0 j oppositum om. Mt I illius] istius A Y
6 tune om. A 0 *(ante non) 6-7 omnibus causis] c. o. A 0 7 productum] in corr. AES produc·
APPENDIX B 421
tivum rN producunt C* producat AG• I aliquibus] aliquo A 0 8 illius] istius D* A y alicuius

AH 9 Quod SA 0 11 consequentia non valet] n. v. c. rBo 12 impossibilitas AYBG
217 1 implendo C 2 quin) quantum rB* quando ro• 3 alia entitas] e. a. VrBD
autem om. rN• 4 locali] soli M' I mensuratione AB• 5 eundem locum] 1. e. AG 6 una
om. A 0 • I simul] semper C* I loci om. rN• 7 esse om. rL I aliud] ad ro•L I non om. v•
9 ratione dimensionum] rationum dimensione R 10 dimensiones om. rN• I esset D* I a om.
I:U* 11 et1 ] add. non A 02 ! et 2 om. ! 2 I maius om. M'(ante esset) 12 non] add. est A 02 I maius]
om. o• add. et AB* 13 infinita om. A y 14 quantitatis] quiditatis (pon. quantltatis Ci) c
15 talem] totam o• 16 non] sis om. AH 17 demonstratur] detur p I alia] illa rN aliqua
A YB I sit] sicut AG add. in se A 02 17 -18 sit finitum ante a quo (17) vr 0 18 esset aliquod]
a. e. (esse M*) CM 19 infinitum om. V 20 est] esse RV*rL•N I ita] ante hie rB om. M*
AB• I infinitum RAB* 21 quia] quod r 0 •AG add. per rL 2 ! ly] in R licet AG• I hoc RAH
218 1 non] om. D* add. enim A 0 ~ 2 in2 om. ABG 3 lta] add. ergo AH I probare illud]
i. p. ABG 4 finitum] infinitum P* add. secundum tempus Ma 5 petitur conclusio] c. p.
AB•O I in om. 1• 6 Philosophus] adnotat: Aristoteles VIII Physic. vult probare quod virtus
et potentia infinita non potest esse in magnitudine et agens ex necessitate naturae, qualiter ponit
Deum agere. Non potest esse in magnitudine, quia si sic, igitur ageret circa corpus mobile, ipsum
movendo, et per consequens habet resistentiam a mobili et partes mobilis aliter distantes, quae
duo faciunt successionem in motu et eum esse in tempore, et esse in successione et moveri in
tempore. lgitur dicere potentiam infinitam esse in magnitudine, est dicere earn moveri in tempore,
et ultra, dicere earn agere ex necessitate naturae et esse infinitam, est earn agere in instanti, quia
tune agit secundum ultimum potentiae suae et non quantum vult.-Probatio, quia si virtus et po·
tentia infinita agens ex necessitate naturae sit a, illa ex quo ex necessitate agit aget in non-tempore
et in instanti; quod si non, igitur aget in tempore finito: signetur illud, et sit c, quod sit tempus mille
gradibus. Ponatur virtus finita b, quae agat in tempore finito d, et sit centum gradibus. Tune aug-
mentetur virtus b in tantum sicut c tempus excedit d tempus, quia sicut c excedit 9 gradibus d,
tantum augmentetur virtus b: tune sequetur quod virtus finita b sic augmentata movebit vel aget
in aequali tempore sicut virtus infinita a, sed hoc est impossibile; igitur sequitur quod agens ex
necessitate naturae aget in non-tempore et per consequens in instanti. Sed haec duo in consequente
repugnant, agere in tempore et cum motu et agere in instanti cum mutatione; igitur haec duo simul
in antecedente repugnant, scilicet quod virtus infinita sit in magnitudine et cum hoc agat ex ne-
cessitate naturae. Igitur sequuntur opposita illis, quod virtus infinita non est in magnitudine, et
cum illo bene stat quod talis virtus agit ex necessitate naturae et in instanti A oa I infert] add. con·
sequens scilicet A 0 a I moveri] motum AH om. rN• 7 quod] quia AG I est om. AB• 8 mo-
veri] motum AH add. specie AB• I proprie] om.Zadd. et CM I proprie, ut] ut p. A 0 8-9 di-
stinguat Z 10 et etiam antecedens in ras. P 2 11 agit om. A Y 13 Et om. v•rL I accipitur
rN I finita] facta M 14 sit in COTT . M 2 I finita] infinita AG• add. et V* 15 proportionem
illam] i. p. R 16 vel om. ru I milletuplum] comp. c• millecentuplum R I accipitur AH I vir-
tutem] post finitam (17) c om. M 17 veil et rN I illa] ista D
219 1 illa] ista D*AY add. finita r 02 I et2 ] erit A' om. v•rLAB• 2 secundum] in ras.
rBs om. v• 4 Ex hoc] praem. Et I:U om. AB• I ergo] om. o• add. patet A 0 I si om. AY
5 quod om. AG 6 quod] add. si I* 7 corpus om. AY 8 circa om. I:U 10 partem om.
I* I
11 habent D * aliquam] ante resistentiam AH aliam D* I
12 duae om. AH causae om.
p• I diversa om. AH I partium om. yt 13 ipsum om. AG 14 quod om. Z 16-p. 220, 1 in-
finitum et quod est in magnitudine] in m. et q. e. inf. in ras. A 02
220 3 de] in AH I non2 om. A 0 • 4 in non-tempore] n. int. A 0 5 tamen] cum AG I
proprie movebit] m. p. M 6 habet AH I in passo om. rN• I passo] passio AB 8 infinita
om. rL 8-9 infinita potentia in magnitudine proprie) pot. inf. pr. in m. AH 9 proprie
om. A 0 * 9-10 contradictoria] contraria PAB* 10 ex om. P* 11 scilicet] secundum Z
sit AH I sit om. I:U• 12 Sed] Et R I tune] hie AH 12-13 motivam ponat infinitam] i. p. m.
RAH 13 agentem] agentes AY 14 moveat] add. proprie I:U~ I immo] id v• om. R
15 movebitur 12 I sequetur V 16 quia] quod AB* I prius om. Z
221 1 praeter] in corr. M 2 in ras. P 2 om. A 0 • 2 quod est om. A 0 • I requiritur] requiretur
Zadd. aliud A 02 j movens2 ] add. secundum AH 2 I coniunctum] add. primo quod est A 0 a 3 fi.
nitae] infinitae AH* I ita om. R I ex om. rNt I primo] puro AY 4 secundo] quo rN! 5 in·
finitum] finitum D* add. agens p 6-7 distinctione 8 quaestione ultima] q. u. d. 8 r-N praem.
in r-N A 0 6 8] 6 R 8 quod om. rn• 9 argumentum] argutum AG I contingenter]
consequenter pt J agere om. I'L 10 enim] non AG om. AH J faciliter] paciliter (I) S! facere
AG' facile A GB J finita R 12 finita P* 14 ital et R add. et 12 15 sit] post potentiae (16)
AG om. AB 17 neque] si AH I tam] tantum AB* om. AH
[PARS PRIMA QUAESTIO TERTIAl
222 6 Deus est] e. Deus A 0 J ergo] et AH 7 pluralitate AB* 7-8 significant] signant C
8 differatur M* 9 proportionaliter] proprie A~ J sicut] aliud D* singulare includit] i. s. A 0
10 singulare] similiter AB 11 Deus] add. enim D* 12 ita om. D J Dii sunt] s. Dii R J
quibus maiores] m. q. A 0 J cogitari] add. maius D* J possunt in corr. M 2 J ilia] ita Ma I'L
13 quibus] quo D* J maius A 0 14 essent om. AO! J possunt DVI'N A 02
223 1 tale om. M! J creati R creaturae AH J entia om. R 2 per om. AB! J ergo reducun·
tur] r. e. rBn 4 Q.uidquid] Q.uod AG J est in ras. M 2 J per2 om. D 6 sed om. P J quaecum·
que] add. sunt 12
224 2 Israel] simul S et simul AG 3 Extra in corr. M 2
225 2 quaestione] in ras. V 2 conclusione R J conclusio] add. non C* 3 haec conclusio]
c. h. D 4 Rabbi] id est Aby (I) AG 5 Moysis] Moyse AG om. DI'L J unitas] veritas ~Q J
Dei om. D 9 tractari] add. sic P.(om.13) 10 conceptu] contractu µ 11 affirmativa 13
12-13 conceptum] contractum µ 13 voluntatis] praem. vel µ not. alius liber: volubilitatis µ
14 potentiae] positivae vel (p. v. om. !3) potentiae P. 15 omnino primum] p. o. µ 15-16 pri·
mitate] not. alius liber: potentissime µ 16 ostensum est] ostensa µ 17 et idem] ibidem et
13 J intellectu] add. et µ
226 1 esse om. I'L! 3 ut om. AB! J falsum] factum J! 6- 7 infinitoi ntellectu] int. inf.
(Inf. om. AB!) ABG J intellectu] in corr. M 2 7 infinita1] infinitate AB* 9 absolute] absoluto R
om. M! 11 infiniti] primi (add. lnfinitl A 0 •) A 0 om. D 11-12 arguo rL 13 quantum]
praem. in A 0 J est om. S! J intelligibile om. AG J in] per R J si om. D*
227 1 et om. AY* J b 2 ] add. in quantum A 0 * J quantum] praem. in Dom. R J scilicet om.
AH J b 3 om. D 2 est2 om. AY J Probatio] Probo AH om. A 0 * 2-3 cognoscat Z cognovit AG
3 Si non] praem. Et I' 8 om. ABt J et om. A 0 * 5 est cognoscibile] c. e. R J Nihil] vel S*
5-6 perfectissime om. AY 7 perfectius om . A 82 j ipsa sit] s. i. I'LN 8 autem in ras. P 2 Jin·
cluditur] ante perfectius Rom. rnt J tune] autem D* J b 3 om. CM* 9 cognoscit b] b cogn. D J
b 2 om. D! 10 actus om. rNt J essential esse D* J a2 om. PAY 11 erit om. rn• J Q.uod in
ras. A 82 J autem om. I'N! J a om. A Y J bin ras. A 82 12 est 1 om. R J est2 ] erit D 13 simul]
add. a z• J est om. A 0 * 14 alio om. I* J actus] ante tune AB om . AG 16 Si] Tamen AY I
a2 ] b A y add. et b v• I quae] quia v· 16-17 similia vrN* 17 est om. I' 8 * I ipsi] in corr. D 2
ipsius I' 8 * J intelligit] intendit AB 18 contra] consequentia D* J a 2 in ras. M 2 19 et om.
D! 20 universali] add. sive in genere sive in specie A 0 i
228 1 a om. I* 2 propositum] oppositum AB• 3-4 potest habere] h. p. AG 4 obiec·
tum om. A 0 5 intellectioni] intentioni D* J eidem] ante adaequatum R idem I* 6 una
A0 7 intellectiones] perfectiones rL I ergo om. A 0 * 9 non] nihil A 0 ~ I minus] magis v· I
quietaretur et adaequaretur] a. et q. PA 0 ~ J coaequaretur AH! 10 esset] comp. I'L J tale]
huiusmodi AH! 12 voluntas] add. ilia I' 8 I est om. rN• I quodlibet] quodcumque vr-L
12-p. 229, 1 diligibile] intelligibile AG
229 1 est 2 om. P*M* 2 infinitum2 ] praem. in C*M 2 om. R J infinite] add. diligibile AG
3 potente] in corr. A 02 rescr. P 4 quia] quod A 0 * J ;i] add. est v• J naturaliter rescr. Ma J se]
add. ipsum rB I Probatio] Probo AG 5 enim om. zI esse1 ] est A y I esse alterius] a. e. rBD
add. cuius nihil pars est vel effectus esse suum quam esse alterius AB• J cuiusmodi A Y 7 na·
turaliter quam] q. n. R J ipsum om. AG 8 conformatur] in corr. AB 2 conformarentur p• J vo·
APPENDIX B 423
luntati] volibili A 0 I naturali] naturalis rs• om. p 9 naturalis om. Mt I esset] est rs AO• I
semper rectal si per rectam AB* j si] sed Z 10 actu elicito] alicui illicito R praem. tune A 02
12 voluntate om. ABt I aut1 ] a D* I utitur2 ] uti M* 13 si] sed D* 14 ergo a om. rs I
ab] ex R
230 1 a om. pt I est1 ] ante beatus V om. M* I in2 om. R 2-3 beatificantibus] divisibilibus
rL 3 totalibus] totaliter A 0 I destructo rescr. ct 4 est beatus] b. e. AH 7 magis amare
maius] maius a. magis D* I bonum2 om. A Yt 10 uno] vero D* om. R I hoc om. rNt 14 esse
duae causae totales] haec d. t. c. e. AH I totales om. Mt 15 eiusdem effectus] elf. eiusd . rL I
eodem om. AH* I causae] esse M'S* add. primae D* 16 totalis] talis A 8 * I respectu] praem.
in Ml I effectus om. rNt
231 1 potest om. AY I causae primae] p. c. P 2 alicuius] cuiuscumque I2 om.RI nulla
in COTT. A 82 j infinita om . AH I in om. rN•AYB• 3 propositionem] probationem A 8 *0 I probo]
probatio A 8 * add. sic A 0 4 causa om. A 0 5 non om. AY I nihil] vel M* I nihil minus]
nihilominus vr-N I minus esset] e. m. ABO 6 si c] sic P*A 0 7 non om. M*rNA 02 I
nihil minus] nihilominus IV ran I minus] unus AB> I altero] aliquo D I eorum 2] illorum R
8 nihil minus] nihilominus 1rsn j minus] unus A 8 * I b] in ras. M 2 om. rLt 10 cuiuslibet A 0
0
11 duabus A 12 ordinatum A B•G I duo bus M* 13 essent A• esse ro• I aliquid om. AH• I
ad om. r 0 • I nihil minus] nihilominus I 14 esset1 ] est A 0 15 nihil minus] nihilominus
1rso I minus] urrus AB* I essentiale] post excedens (16) VI' 80 aequale A 0 t 16 suam om. A 0 *
232 1 perfectionem essentialiter] e. p. C I irnpossibile om. rs• 1 2 vel] ut D 6 nu·
merari] enumerari r 0 • om. AHt add. et A 8 I perfectionem A 8 * 7 De Trinitate] Trinitatis
PRr 80 I igitur] add. in A 0 I omnino om. A 0 • 9 sexta in ras. P 2 I arguitur crNABG 10 in
om. C*M•r *AB* 0
11 sed quantum est in ras. A 82 I est om. R:EQ 12 infinitatem in ras.
AB 2 I sicut] sed P* 12-13 corruptibilibus] in corr. A 02 corruptibilium :EU corporalibus M
13 ratio om. A 0 I necessarie ABO necessarii AH 2 I esse sit) est esse RI in om. M 14 terminant
DI se) ante determinant AH om. A 8 ' 15 se om. ABt I Sed om. V* I esse infinita) i.e. A 0 I
esse2 ] in corr. P 2 add. infinita necesse D' add. ex se v• 16 esse om. D* I falsum) add. probatio
quia in perpetr ... J A oa I et om. rLN A YB
233 1 istam] illam CSAH z
2 realibus om. I distinguitur r 80 AYBG 3 Tune] praem.
Et Pl I sic om . A 0 • I per] pro S I a et b) bet a D I necessarie A BG 4 esse om. D j esse per a]
per a esse AB* j a 2 om. AH I est) ante non2 rN• om. AB• j formalis om. M 5 necessario) add.
esse A 0 6 quia om. I'L 8 necessarie p•rn• I et1 ] add. per v•rs I et2 om. RAB* I praeter]
principaliter s I haec AH 9 convenit unum] u. c. vrso 9-10 utrurnque) in corr. V 2 utrum
AB• 11 illarurn] istarum M is ta D' ilia D I includit] post alteram V concludit P*
2 12 cir·
cumscripta] circumstantia D* j esse] esset M* om. Z 13 aliquid esset) e. a. vrsn I formaliter)
add. est D*
234 1 qua] in corr. AB 2 quia D* I nihilominus] nihil minus rLN I esse om. rN• 4 natu·
ralem] aliquam rs• om. R 5 patet (pon. patebit Mi) C*M I includi rL 6-7 nee - ratione)
non potest concludi ratione naturali z• 6 concludit P 7 infinitae potentiae] p . i. AH
9 a om. A 0 I facere) ferre D* j quodcurnque] pon. quocumque ca I aliud] ad M* 10 esset ...
esset AB• I b 2 om. A Y 12 ratio om. rN• I b om. A Y 13 quia) qtlae S 15 aliter om. D'
12 111 om. RA y 111 De Trinitate] De Tr. II A 80 , I De Tr. z, I Trinitatis p Trinitatis I (II r 0 ) vrsn
235 1 cap. om. AHO• 2 possibile) add. vel destruere A 0 * add.(= rep., cf. 3) sed si a
est omnipotens, potest velle omnia alia a se esse P j suo] in ras. V 2 uno D I omne) in corr. V 2 esse
DAY 3 possibilis D* I a1 om. D* I potest om. Dt 4 esse] se D* I Non om. ABt I necesse]
add. esse A 0 I est in ras. A 02 4-5 quod b] b quod A 8 * 5 velit om. D' I ilia] ista D*AY
6 sicut in ras. V 2 I illa2 ] ista D* 7 b om. Z* I illa) ista D* ita A Y I Ergo 2 ] post si A 0 om. Z I
sint duo) d. sint A 0 8 omnipotentes rescr. A 0 a j uterque in corr. A 02 I illorum] istorum D*
rLN I nullipotentem) in corr. A 02 nullipotestatem AB* 11 quod 2 om. A 0 * 12 nulla sit)
s. n. A 0 I quasi] a D* quod AB
236 1 est om. AB* 2 potest] probat AB* suo om. AB• I quodcumque) omne R
3 quod] qui D I b om. R I poterit] sequitur D' 4 hoc om. D 5 quia) add. est D*
6 totales in corr. A 01 I quo in corr. 0 2 I una) uno P 7 alia) aliqua A YO 10 illa) ista A 8 I
alia] ilia r 0 13 Argumenta] praem. Ad R I aliquorum] aliorum IVzreo add. scilicet sancti
Thomae Fa adnot.: scilicet Damasceni, Proculi, Magistri Sententiarum, Avicennae, Philosophi VIII
Physic . et XII Metaph ., Thomae et aliorum theologorum habetur µ Secundum Damascenum,
Magistrum Sententiarum, Divum Thomam u 13-14 quaestionem = P conclusionem rel!. edd.
14 praedictam] hanc I: I nolo] in COTT . AE 2 volo RAG I hoc A G2 I hie adducere] adduc. (inducere V)
hie Vr 80 A 0 I non] nee AYHO I quia] quae V* 14-15 insolubilia z 15 forsan aeque] aeq.
forsan (-sitan r 80 ) CMRVr I concludentia in coTT . A 02 I unicum] unum prry~µu J esse om. I:
16 est] esset rN ABG om. Ct add. esse (.,...ntia AH) MSRAH 0 • J simpliciter Z* I sua] ante essentia
R om. A YBo• I concludant = P concludunt rel!. edd. J ex om. rs 16-17 nobis notis] not.
(add . a A 0 ) nob. vreo A 17 ilia] post adducere vr ista AH I solvenda] resolvenda M solvan-
tur I: 18 teneo] add. vide in prima parte Thomae quaest . XI art. r .. .i roa
237 1 rudis in COTT. M 2 AE 2 J pronus] parvus Z I idolatria DI ideo] praem. et AEG om. A 0 t J
indigent AG 2 unitate Dei] Dei u. C 3 etiam] quod AG J Deus om . R 5 est] add. illud
M I negaret AG 6 ergo pari] p. e. AYEG 7 unum in coTT. Da I licet] add. unitas eius P
7-8 licet - demonstrari rep. Z 7 accepta sit] s . a . D 8 possunt] possent (-sset AG) A 82 Gsunt
Mt J est om . I;Q• I communitati] communicari DP* communibus ru I tradere AH 9 aucto·
ritas AB• I negligentiam] add. auctoritatis AB* I in om . M *AB* I inquirendo] inrequirendo PAB 2
10 veritatemom . Z I propter2 om. P 10-11 erroresom . Z 12 XVIII] XXVIII DI XVIII-Dei]
De civ. XVIII ( add . c. A E seq . spacium vac. A y) A YBG I De civitate l Civitatis vr 0 14 cui] tibi R I
esset] essent I* I ideo] ita V 14-15 communis] pon. omnis M a 15 non] nee R I potest]
post falli R possunt Mt 16 de singulari dico] dico de s. D 17 veJI om. 0 J ut 1 om. A Y I
partem] perfecte AY 18 esse praecise] pr. e. R
238 2 conceptum] contentum AH I conceptum est in ras. A 02 J modus1 ] motus D 3 sub
om . RI concipit RI singularitas] add. L .. . 1 AB* I ita] facta (I) D praem. et A 0 a om . I;Ut J logicis]
locis rs• 4 quod om. Mt 5 universalitas] in COTT. A 82 naturalitas AH I quod concipitur
om . rL 6 !ta rescr. Ma 7 divina] Dei VR I sit] sic R 8 ut 1 om. V I vel2 ] nee R J ut2 om.
rL I non tamen] t. n. ABHG 9 possit] p otest Dt 10 sit om. r 0 * I sic aliquid] a. sic (s. in
ra• . A 22 ) CV A EHG I ut singulare in ras. A 82 11 et om . A Y 12 divina] Dei VA E• 14 com·
mutando in COTT. P 2 17 ideo] non rs•DI om. r 02 I subditur R I autem] tamen in ras. r 02
18 est] ante unus D post Deus A y om . r 02 I Deus] add. Pater r 02
239 2 non est talis] e. t. n. A 8 * I talis modus] m. t . rLN 3 m o dos A 0 I absque] ab AG
4 aliqua] alia CM om . R 5-6 talem modum] m. t . AG 7 homines1 ] omnes R I homines2 ]
add. in realitate A 02 9 sequitur om. A ot 10 a om. A Y 11 activitas] auctoritas V* A Ot I
quod illud solum] illud pt I illud] post solum A BG istud ZAY 13 ei] add. rei A 02 I quod] quae
A 02 13-14 probatur consequential c . p. C 15 conveniendi D convenientem A 0 t
240 1 includit om. rN• 2 et om. A 0 Jin se] per se AE*G praecise AH* I veram] unam D
om . rLt 3 includit om. AG I et] in AG 3.4 autem prout] prout etiam D 4 in] per AG
5 sint P* I verum] unum D *RAY 6 singulare D 2 I est ratio in se fa Isa J r. e. in se f. A BG r. in
see . f. P 2 r . e . (add . in v•) f . in se V I nihil] non D I nihil est verum rescr. pa I verum] unum D*
7 patet om . Mt I aliam] aliquam DAY 7-8 non potest om. AG 8 non om. D* I sunt om.
R I quia2 ] qui rN• 9 rei] re rN• ei I;Q• I ideo] tune rN ~ est] post glossanda D om. SA B•
10 quaestione praecedenti] p. q. DrL 11 requiritur om . D t rNt I quod om. c t rD• 12 se-
cund a] tertia R ista D* 14 ilia] ista M 2 AY ita D 15 sed om. 1+ I istam] illam A BHG I ad2 ]
add. omne AB • 16 et1 om. D* J ens om. A Y I per] quod I;U 17 imperfectum A 0 * I quod]
quia V* I ideo] in ras. C 2 non in ras . (praem. ideo P 3 ) P 2 18 sic habet] h. s . R
241 1 imperfectum] add . dupliciter vel A oa 2 quae] in COTT. C 2 quod rso• I non] add.
cum c I habet] in COTT. A 02 includit D' I perfectionem A 0 * 3 verum] add. et rN 4 reduci-
tur ad] ad (add.taleA 0 ) red . A 0 ~ 5 scilicet in ras. P 2 J verum] unum R 6 Aliquid] Aliud
(pon. Aliqu!d pa om. P 3 ) CP 7 perfectionem] probationem D I quae om. r 0 tAB* I sui om . D
8 et om. D I perfectionem c• 9 homo om . It I et] add . vel r 0 • I reducitur AG 10 perfectum]
pon . perfectionem pa I absolute om. A 0 11 adhuc om. Dt 12 sed] non P* I reducitur R I
quod] quia D *P 13 ea] earn V om. D *(post aequivoce) I et] add. quasi AG I Quod] Quia AH
13 -14 imperfectum est] e. i. A 0 14 sec1.1ndum] scilicet AB 15 illius] istius SAY eiusdem
APPENDIX B 425
A Hi I aliquod Z 16 simpliciter perfectum] p. s. P 16-p. 242, 1 autem - modo] est autem
secundo modo est (e. om. P 2 ) imperfectum P
242 1 non om. rLN! I aliquod D 2 enim] etiam A 0 om. 12 I imperfectionem] perfectio-
nem ABH 3 ideo] non Rom. A * I potest om. A 0 * I simpliciter] singulariter AH
0 4 ad om.
r 0 • I simpliciter] post perfectum A 0 singulariter AH 5 includens] includit ens AG 6 imper-
fectum] perfectum A 0 * 8 summum1 ] add. bonum quae rs• I ens] in ras. A 02 add. et summum
ens :EU• 9 iliam] istam DMA YO 10 meliora om. V! 11 paucioribus] in minoribus AO! I
finitis, non] n. f. rN• I infinita] finit_a AO• 13 videntur om. Ao; I ponenda] posita P* 14 in
ente in ras. AB 2 I supremo] semper primo D I quod] quia C*P 2 et P' I est om. P* I esse om. S
15 possit D I est1 om. ZAY I esse2] ante est 2 C' post est2 C 2 om. P 2 I plura bona] b. p. P 16 bo-
na om. C 18 in maiori] in maius D* om. rN! add. quod pi I quae] quaecumque A 0
243 1 essent 2 om. D!R I meliora] add. et D* add. igitur rs I sunt om. A 0 • I posita P*
2 positio 2 om. R 3 quod] add. aut M' 4 in om . RI minori] maiori AH 2 5 impossibilium
rs 5-6 minor estJ e. m. vr 0 I minor est vera et maior falsaJ maior falsa et minor vera c
6 est] post vera P om. M* I non] si P I essent] add. a M' I meliora] post nisi AB maiora M
6-7 compositione C* 7 compossibilium A 0 • 8 est om. A Y I incompossibili D compossibi-
lium A 0 * 9 non est] ante omnino (8) Rom. D! I sicut] sic A 0 I a quo om. :EU
rPARS SECUNDA Q.UAESTIONES 1-4l

245 6 Circa] luxta P I pattern om. I* I huius distinctionis] d. h. ABHG 1 sit in ras. r 02 I
essentiae divinae] d. e. PABHG 8 personarum om. M!
246 1 sunt omnino] o. s. rN 2 si2 ] et D! 3 eidem] eadem Z I sint] sunt CM!
4 simpliciter eadem] e. s . ABHG 4-5 simpliciter et omnino] o. et s. A·Y 5 omnino 2 om.
V! 7 de se est] est de se D* 7-8 evidens] eminens V* 8 quia] p,raem. tum A 0 I in2 om.
V 9 ex om . AB< I inter se om. A 0 ! 10 oppositum] optimum M' 11 non2 om. A 0 * I
eadem2 om. :EU! 12 etiam patet] p. e. C I essentia sit] ess. sint Zest essentia S' quod ess. sit R
13 quidquid] add. se A 8 *
247 3 essentiale et accidentale] a. et e. D 4 essentialiter] connaturaliter A 0 * I aut2 ]
vel ABHO 5 personas] ante distinguit AH personam A 0 * I essentiae] essentiale A 02 6 idem
essentialiter] e. i. S* 7-8 multiplicatur essential e. m. A 0 8 personae, plures essentiae]
e. pl. pers. D 10 posito] ponendo M* AE* I nihil in ras. AE 2 11 in essentia om. AB!] nihil]
vel sed M*
248 2 quia om. AO! 3 est1 ] esset Mi I et2 om. P 4 nihil om. D! 5 sub] est (add. sub
1
P) P 6 in] non R 7 habendi ... essendi] e .... h. A 0 8 sic om. A 0 * I erit in Deo] in Deo
e. A 0 I prima persona] pers. pr. D 9 ilium] istum AEHO 9-10 ergo stat] s. e. D 10 se·
cunda in ras. A 02 I persona] ante Secunda vrso prima D 11 eius] post perfectio vr-N om.
rN I ergo nihil] n. e. I I universe] add. qui A E• 12 persona om. A 0 14 esse om. A 0 I quae·
rere rL 14-15 distinguitur DA800 * 15 et om. D I distinguitur DPAEGO• 16 erunt]
essent :EU
249 1 esse1 om. R ] etiam om. D I esse 2 om. rL 2 per] in R 3 distinguitur ABG
distinguit Z ] sunt] ante non A 0 • erunt D 6 sit] si I* 7 est1 om. r 0 * 9 suppositorum]
add.etM 2
250 3 quaeritur AE 0 6 Relationes oppositae] Opp. rel. AH I aequalis] essentialis D*S
8 constituentis D I personam] primam D* 8-9 productam] praedictam R 9 una persona]
p. u. C 10 Praeterea] Prima D* 11 ista] ilia AY om. D I inter se om. M! 12 ergo si]
si igitur AB 0 13 et1 om. I 15 Praeterea] Propterea R Prima D* I in om. AB* 17 Philo·
sophi om. P
251 1 infinita producta simul] p. i. s. vs. i. p. p I quia om. AY I quod] simul r 0 • om.
D*R 2 est] erit D 5 potest1 ] praem. potest igitur D' add. simul D' 7 I om . rN! I
loan.] pon. Petri A 02 (om. A 08 ) I testimonium dant] d. t. D 8 et Augustinus om . A E! 13 in]
add. communi v•
252 4 quod non] n. q. I* om. r 0
• 5-6 ex se] ante est (5) A 0 a se P per se rB• 9 nihil
simul est necessarium ex se] nih. e. nee. sim. ex se C' sim. nih. e. nee. ex se C 2 nih. e. nee. ex
se sim. rN I simul om. R 10 est necessarium 2 om. Z I ab] ex PR 11 ergo] praem. quia R I
se] re R I Maiorem ... probo] Maior ... probatur AH I est om. rN• 11-12 est necessarium ex se]
ex se e. n. A 0 12 circumscripto om. AH!(post alio) 13 est necessarium1 ] n. e. AG ab] de
1: 0 ! I est2 ] erit A 01
253 1 Secundo] Secunda S 3 impossibilatem A 0 * 4 necessario in ras. I;QZ 5 Item
om. AH I termino Z I posterior aliquo modo] a. m. p. 1: 0 8 illo] isto MABH 9 productivo
Z I signo] add. naturae A oa I intelligitur] om. V add . ipsum A 02 12 habet 1 om. I*
254 1 divina om. :EQ! 2 illam R 4 essentialiter includit] i. e. R 5 illa om. r 0 *
7 secundo om. A * 0 10 aequo] quo c• alio AB! I ha beret in corr. P A I et om. A 0 1:0 ! I magis]
2 02
add. igitur C 11 ad om. AH I quod] quam AH 14-15 ponunt] possunt AG! 15 ponuntR
16 non om. AB!
255 2 quantum S 3 generari] generare P* alterari AG• 4 Deo] add. vel in divinis
A oa 13 sint ibi] i. s. DZ I tantum] ante ibi AG om. R 13-14 productiones] perfectiones Z*
15 esse] add. tantum A 0
256 1 rationes suas] s. r. D 3 huius] huiusmodi rBD 3.4 respondentes AG
8 ex om. I'Lt 9 tune om. A 0 I natural nulla AB* 10 possit D I semine] add. (cf. 6-7) aliud
non sed aliud ex corpore D• 12 nulla] illam rB!
257 1 quia om. r 0 * 2 est manifestum] m . e. RI* 4 a om. S I alium om. Z I modum
om. A 0 7 sunt diversi termini] t . s. d. PI ergo si] si e. IZ 8 vel] et D I sint C I et om.
M* 9 quia] quod c 10 II Physicorum om. rN I distinguit] add. inter M a I intellectionem
AG* 11 ratio] post vere M* om. C! I vere] om . AG 20 add . idem C I invenitur in Deo] in Deo
inv. AH 13 sic] !stud probatur r 0 1 Alia forma: Secundo arguitur sic ex commento eo rB!
Praeterea arguitur sic ex commento (c .J consequente p) illo p7t~µu Arguitur sic per Commenta·
torem ex commento illo y Vel quarto T inferendo AHl praem . Sed quod eadem species quae
est a natura, non possit esse a casu, probatur A Ol om. A BHIG 14 ut 1 om. r 0 !A B! I ut2 om. y I
generatur] generetur Tom. p7t 15 numquam] add. nisi A Ba I semine] necessitate AB univoce
(not. vcl: ex semine A Ha) AH I est. Si autem] Sed est S! 16 ex] de p~µu ut in ABG praem. et T I
generatur] add. ergo naturaliter pity~µu I sed] quia p~µu I quae] quaecumque ut pity~µu 17 ergo
naturaliter] e. aliter S! om . AB! I generantur AGT I aequivoce om. y 17-18 prosequitur S!
18 quod 1] quia S! I ut1 ] vel I'B!D! om. ABHG I propagetur S!I'D!AGµu propagatur rB! I per
semen] ex semine rni pity~µu I videtur] est pity~µu I ut 2 om. I'D! 19 generantur T I aequivoce]
add . tune generatur (-rantur AG) casu ABHG 19-21 sed - uno modo] et tune eadem species
inveniretur natura et casu, et quod fit casu semper est oppositum ei quod fit natura A EH add. hunc
textum AG add. alias eadem species inveniretur a natura et a casu T add. (ultra AG) Alia littera:
Secundo arguit sic ex commento isto eodem (cod. om. ABH) ABHG (cf. p. 268, 8 et ad 8)
19 eveniunt ... eveniunt] veniunt ... veniunt rni I a om. p~µu 19-20 casualiter - casualia]
huiusmodi rB! 20 quia] quae Tµu add . quae ~ I monstruosa] add. sunt r 0 1~µu I Et quae om.
rB! I huiusmodi] huius A GO 21 hoc et illud] hoc falsum, ergo illud r 0 1 nee vero (v.) idco y)
huiusmodi Sly igitur nee huiusmodi p praem . et ~µu praem . id est hoc quod est a natura et illud
quod est a casu A 0 a om. I'D! I ergo] in y I natura non] nulla nat. AGT
258 1 extra om. AB! I praeter rescr. P 2 duae om. D* 3 etiam] autem C I per Phi·
losophum om. D! 4 ubi om . A 0 * 5 Si om. A 0 ! I ex om. V 6 est1 ] post indeterminatus
AG om. A 0 * 10 est] ante eius (9) P* post libera D 12 possibile A Y 13 est] erit P
17-18 est falsum] f. e. A 0 18 Illae] post ergo AG Istae D*
259 2 productionibus P 3 quae est] comp. D 3-4 tertia in ordine] in o. t. D
4 potest] post esse A 0 possunt AB• 6 pro ho] pro M* 7 sua] ante ratione R post formali D I
est om. M! 10 istud] illud AG
261 1 illi1 om. R 4.5 apprehensivus M 2 5 obiecti infiniti] i. o. rBD 6 potest produ-
cere] prod. pot. P I illa] ista AB!G 7 quia] quam P 10 est productivum] p. e. I 12 aliquo
alio) alio aliq. Z* 13 agens] add. est AY I ex om. CM* Ivel om. AB! 14 dependeat] impendeat
St om. ABf 16 quod) quia IAY I productum P* 18 eius in illo] et ideo D* I illo1) alio R
APPENDIX B 427
262 1 adaequatum DAv I est om. I 2 autem om . R 3-4 principium om. C 4 pro·
ductivum om. rs 6 primi syllogismi] s. p. vrsn 7 competit] pon. convenit Ma I non ante
hoc Ma I creata] verata I add. est AE! I sive] aut D vel AE!G 8 ratio] add. sive D I commu·
nicandi] cognoscendi M * 9 hoc om. D I competit] add. sibi D I perfectione] probatione D
23-p. 263 , 11 scilicet quod] q. s. D
263 1 non om. AE! 2 perfecta memorial m. p. vrN I nisi] non D 3 in om. z
4 ut om. C I illi om. I 5 tanta om. D 6 respectu om. :EU! I et om. Cl I tali om. Il 8 de
voluntate] de bonitate M * om. :EU! I quia] quod RA 02 9 est] ante ex V post productiva C
om. D * 11 in prima persona] in pers . prima rn in pers. illa rs om. AG 11-12 prirtci·
pium sibi producendi vel simpliciter communicandi = AP (slmpl. om. P) princ. sibi producendi
ZA y princ. producendi (prod. om. rD*) sibi VTSD sibi princ. producendi V2:E princ. sibi com-
municandi DCM princ. communicandi sibi µu princ. simpliciter communicandi RS princ.
communicandi IAG destruct. in photocopia cod . A E! 12 concludit] concedit vel concludit A I
propositum om . :EQ I illa om. DCPMSRivrsn*AGµu I est om . M t 13 productivum om. µu I
autem om . ZA Y:E 14 magis] ante concludit R maius D 15 genitae] notitiae I I igitur] add.
et PI debet DCPMAE!Gµu I sic accipi] a. s. R 16 ratione sua] s. r. AG I est] est, est I I pro-
ductivum om . µu 16-18 alicuius - productivum] om. D! rep. :EQ 17 eius] suam R j illud
est1 ] e. i. R I illud 2 om . DlZAY:E j est2 ] erit ZAY:E I principium] primum V 18 talis] illius :E j
Tertio J Et isto D I concludit DCPMSRI includit AG I sic = AAY:E
264 2 declaratur D l Et] Ad D 3 Sed] Et D I illud] istud A 0 I totum] obiectum rn I
est] add. semper c a 5 est] ante autem AEG om. Z 8 perfi.citur AH 9 productivum om.
Mt 11 quia] quod C 12 necessaria notitia genita) not. g. nee. R * 13 imperfectus]
perfectus AB* 14 habeat obiectum sibi praesens] o. p . h . s. D j tamen] tantum AB* om. Dt
15 per1 ] propter D om. :EU I genitam om. yt 15-16 ingenitam om. :EU 16 forma V
18 habens productum om. Dt I adaequatum om. ct
265 1 cum om. p• I totum] post istud D om. Mt I obiectum] add. intelligibile A oa I actua·
liter] in ras . P 2 om. rs 2 habeat om. D! I in om . AH!G* 2-3 genitam S 2 3 quasi-pro-
ductam] productam :E 11* I quia om. r 5 videtur] vel D I virtutem] in corr. P 2 veritatem St I
ulteriorem in corr . A Ga 7 excludendo] post confirmo A E*H* concludendo r 7-8 excluden·
dum om. Rt 10 est2 ] etiam Dom. A 8 11 niliil] vel rn* I autem om. D I principii] primi D
om. AY 12 perfectio DZrN• I principii productivi] prod. pr. PM 13-14 in se esse per·
fectum] in se p. e. c e. in se p. p 14 etiam om. rn* I productivi om. rNt 16 actus primus]
p.a. R I illum actum] a. i. V I secundum om . CA 0 t (ante actum} 17 intellectionem) in ras. R 2
intentionem D I patet om. M* 18 intellectui] in corr . A 82 intellectu in ras. A 02 21 Se-
cundo] Tertio Dadd. si A * I probatur] post hoc AYHO probo PAY add. quod in articulo AB• j
8
hoc] idem rNa:E om. DCMSRvrsDLNI I quia] quod P* 22 activa] add. et CPM I factiva] facti
D* 23 illud] ante in se DrN:E id C add. id est immanens A oa I et non] non autem :E I extra
se] ex se Av se D:E 11 * 24 rationem1 ] positionem Av I activi] factivi A 0 • I ut om. S* I rationem
factivi] factivum (effectlvum V !) vr A y factivum vel contra rationem factivi p I Iste] post ergo v
rsn llle srN:E 25 potest1 ] habet D I notitiam] praem. aliquam Ra I se om. D* I non2 om. A 8 * I
non potest producere2 om . Z I potest2 om. D* 25-26 aliquam] aliam (praem. aliquam A 02 ) CA-Y
266 1 possibili vel agenti om. rNt 2 hoc indistincte] i. h. CM I acceptum] add. est R
2-3 productivum om. rn 4 et] quod (pon. et AHl)AH 2 I et intellectus] int. autem D I habet om.
AG 6 duo om. Dt 7 ratio om. Ct 8 est1 om. AG I ex om. D 9 se] si S* I separaretur
A0 10 minus erit] e. m . AG 11 ab] ad rL 13 ibi om. A 0 t I huius] huiusmodi rn
hoc A 0 * 14 si om . AG* 15 quidam om. ct
267 2 notitiam om. A Y 6 quod] quia DAG* om. M* I illius] praem. eius C om. ZAv I
nulla est] e. n. A 80 7 illius] istius AY om.VI per frustra] comp. A 8 om. A 0 10 tamen]
tantum M* 11 habere om. :EQ!(post obiectum) I sibi] si rL I aliquam] aliam AG 12 quoddam
RI tale sit] s . t . AH I stans Z 13 gignendi] add. vel cognoscendi pa I ab] a A 0 14 re•
ceptiva A 02 I notitiae2 om.DI hoc per] p. h . A 8 * 15 qui in corr. A 02
268 2 non est imperfectum] est imperfectum pa 3 simpliciter] supra D I quod] quo A a
4 et om. rn* j liberalitate] rescr. rNa libertate M* 5 VI Metaphysicae] Met. VIC 6 quod]
quia SAG• I sua om . rL j exspectat om. A Y I enim] est V 7 ille] iste I I non] nee MrL
8 quod] quia C 9 productione] add. a producente I* 10 sic om. R I non om. AB*
11 perfectionem D*r 0 • I possibile] impossibilem (possibilem D 2 ) possibile D I aliquid DV
13 isto] omni D' illo D 2 17 agens] rep. AG om. rs 17-18 liberaliter, modo praedi"c to] m.
p. 1. rN
269 2 est] om. AB• add. talis A Oi 3 ille] iste A Y om. R I per] quia P* I intellectionem]
intentionem D* 4 non om. P 2 I omnem om. R* 6 non] nee AEG om. c• 10-11 opposi·
tum] propositum r 0 12 praesens] ante memoriae (11) A y patris AB I habeat ibi] i. h. D*
13 notitiam actualem] a. n. rN 14 productivo om. AG I ex se tollitur] t. ex se D * 15 est
om . .rN 16-p . 270, 1 productivi om. D
270 2 productum1 ] productivum P 2 4 aliud om. D 5 Secundo] add. sic A 0 5-6 con-
clusionem principalem] p. c. vrso 6 ut] erit D* I est om. AG~ 8 istae] illae CPMSABH:E I
sunt om. rL! I differentiae] duae DrL praem. duae vrso A 02.. add. duae A BG 9 scilicet] si z I
et] vel DCM*SRIVZr AERO I Universaliter] Similiter TI omnis om . DI se] add. est AH 2 I impro·
ductiva AO• 10 in aliquo l om. rN• add. ita quod AG I quolibet] quocumque D I receptivo) re·
cepto A 0 receptibili AY:E 10-11 proportionato et approximato] a. et p. R 10 et om. D
11 producit) producibile (praem. producit Di) D I potest) post producere D potuit AEG praem.
ipsum A 8 I producere om. A 0 * I illud] ipsum AYB 2 HGOI; om. AB' I illud producibile om. D I
producibile1 ) productibile :E I quod) quia V j quod si producibile om. AB• 12 aliqua A Y
12-13 producer - productiva om. D•rL• 12 producer = AA vi; produxit T producit D~r4
rel!. prty(3µu I et) sed D~ I in2 om. i;u• 13 aliquo) alio r4 I sed om. I' j sit om. I* I sufficiens]
subsistens AG• 14 alio J modo D om . A BH I praesupposito J supposito M •AG I lta est in pro·
posito om. rs• I quod) quia DRVAEH:E I habet] habeat P* add. vel producit A 0 i 15 noti-
tiam] potentiam A 0 I id est] scilicet AB• add. non I2<l>p7t{3µu I se] add. licet realiter A Di
16 quia] add. quod :E I productum] prodU:ctio D praem. primum P 17 recipit AB• I et om.
DC* I intellectus] intellectum D* add. eius M il 2 I principium] primum Dom. AH• j productivum]
productionis A vi; 18 infinitus :E j ideo] praem. et P* om. DCM'SR •r•rLN A EH• I producitur
notitia genita ZA VB•HGOI; I genitam om. D I subsistens ZAVB•HGOI; j quae J quod PzA- 0 20 re·
sponsiones] add. illae AG I instantias om. D* I rationis) propositionis D<l>T 21 per consequens
om. D
271 1 se om. AB• I est 2 om. AG! I in om. A EOI;Q I intellectiva D 3 esset perfecta]
p. e. D j et om. D*AE* 4 omni] sibi (add. omni A 02 ) A 0 obiecti D 5 conservando D*
7 est1 ] erit AH 9 Praeterea] Prima D* Patet AH j quolibet D 10 entis] entitatis AG I est1
om. A 0 • 11 simpliciter] add . est C 12 ex] de RI Probatio] in corr. I2 om. r 0 13 in1 om.
AB* I ita om. rL 14 est ... est om. r 0 • I quod] quia A G2 15 enim] est A y
272 5 perfectionem D* A Y j igitur om. AB• 8-9 ad intra] i. ad AB• 9 naturaliter AH
10 producenti] produci D* 11 primo om. C
273 3 mobili AB I quando] quia C 5 relationes1 ] rationes r 0 • 6 ad om. A 0 *
2
8 primis in corr. P I genitum] unigenitum D* 10 quia] quod M I est om. :EU• 11 fundat re·
Iationes aliquasJ a. £. r. v I relationesJ rationes r 0 • 11.12 secundi modi oppositasJ o. s.
m. vrso 12 scilicet om. A 0 14 relationes] rationes r 0 • 15 relationes] ante sunt AG
0
rationes r •
274 2 quarumcumque om. r 0 j excedat] excedit RI!A0 excedens D' add. ibidem in
eadem materia AO! 3 quarumcumque] quarumlibet A 0 10 etiam] et R om. CMV:E I re·
2
lative] in corr. D ante omnia R relativa vrso• relatione M* I aequaliter] essentialiter D*M*S
R*AB*HG 11 si] add. ergo I2AH-. I si tune] si (add. tune r 02 ) vr 0 sed (not. alius liber: sl tuneµ)
rsAD2rr[3µu sed tune rN!y sed sip si igitur ABG igitur si D:E add. sint AH I aliqua] aliquae prDi
A vo 2 aliqui T j includunt] add. incompossibilitatem ABHGT add. contradictionem prty(3µu I ergo
om. :E I alia] aliae CPMSRrzr 0 A vBG:Ep..y
276 2 persona J ante prima c personarum r u 3 relationem1 J rationem r 0 • I relatio·
nem2 ] rationem Dr 0 • 4 oportet ponere] p. o. rL 5 unum om. D 6 relativa] in corr.
M 2 constituitur per rationem D' relate Di I per] ad Av 7 illam] ilia R istam DrLN j relatio·
nem] rationem r 0 • I accidit D I ilia relatio] r. i. rN 8 inconveniens) add. r . . .J non sunt adven·
APPENDIX B 429
ticiae r ... J accidentales A 03 9 arguit sic] s. a. P j activa] add. sive Z 10 sed in corr. AB 202 j
diffunderet se] s. d. R j summe om. rN• j nisi] si non DA 0 11 summe :EU 12 per ratio-
nem boni] b. per r. AB* j bonum est om. AE j se om. AH
277 1 quia] quod A 0 * 2 ex I] IV D~ jet] om. M add. ex R~ I IV] II D~ 3 igitur] add.
etc. D! j quod om. D~ j potest] praem. et D~ 4 sibi om. D! j est om. M' 5 univoce] add.
magis rs j quam om. M* 7 manifestius] manifesta in corr. S 2 manifestiora R 8 infideli
rescr. Da 9 quod om. AB 10 si] add. enim AG j vult] in ras. P 2 in corr . R 2 vel (praem . vult Ma)
M j infideli in corr. P 2 r 02 I accipitur AH 10-11 principali proposito] prop. princ. R praem.
pro AG 11 enim om. D*P* 12 relationem] rationem rn• j esse] est D 13 etiam] enim
AG j ex minus] eminus D' 14 quod om. D j productio] perfectio P' j sit om. D j evidens]
add . et rN I articulus in corr. M 2 15 ital post primo rN ista D* om. A 0 * I evidens] eminens v
om. rN• I quod] quia A 0 quern D* I persona] ante prima s post constituatur (16) D* 16 rela-
tionem] rationem r 0 •
278 1 quod] quia AB 2 sicut] sed D 2-3 conclusio in corr. R 2 4 relatio] ante ilia
A B!G in corr. D 2 j adveniet rN A 0 ! 4-5 constitutae - accidens in ras. R 2 5 esset] erit C j
probatio] propositio rL 6 possit A 0 ! I activa om. Z I tenent omnes] o. t. AB!G 7 consti-
tuitur (I) A Y 7-8 perfecta AG 8 est1 ] ante perfecte (7 -8) :EU enim Z om. :E Q 9 quod
om . CM 9-10 diffusivum sui] s. d. PAY 10 est] esset I* 10-11 possibile est] est p. est
AH' est p. AH 1 possibile rL 12 sive om. AB• j communicare D I unitatem PM*
279 2 naturae] add. indivisae omnino A 0 a j esset possibilis] p. e. ABHG 2-3 quia ad
rescr. pa 3 impossibile om . P 2 I potential praem. in AB* j nee] in corr. P 2 aut D! 5 perfectum]
add. summum A 0 a I est om. s• 6 sibi2 ] in ras. AB 2 om. D* 11 argumenta] argumentum A 02
ista AY
280 2 importaretur AH j duo] et R! 3 quod] quia I*AB~ I niliil est necessarium] nee .
nili. est C! I est necessarium post alio 2 rN I ex 2 om. C! 4 importaretur AH importeretur AB I
ex se] se ex M* 7 alio om. rs• 10 non om. P*(om. denuo P 3 ) 12 non om. AB• 13 sequi·
tur om. Z 15 quae] quod P*
281 1 necessario] necessarium D 3 philosophi om. S 2 5 illa om. A 0 *(post entitate) I
dependet A 0 • dependent Z 5-6 necessario om. A 0 • 6-7 formaliter necessariam] n. (necessi·
tatem AB) f. A 86 7 cum om . :EU 9 contradictionem] condicionem I add. et D 10 alia
om. rs j a se] a (om. A 02 ) per se A 0 12 posset non esse in ras. R 2 15 et tamen non] non
tamen D
282 1 est nunc] n. e. AH 3 maiorem I* I quod om. A 0 * 4 differret D* differat rn I
patet per Philosophum] per Phil. pat. AG 4-5 Metaphysicae cap. De potential p. c. de Met.
AB* 6 formatus AHZ 7 haecJ hie M I Deum2 om. AB• 8 posse in ras. AB 2 9 a] in
M* 10 ilium P 11 possibilis] comp. M
283 1 determinata AG I sive] vel D 2 definitionem] deformem M' 5 productione
M* 6 effectivae] add. vel activae A 0 a 7 terminus illius potentiae] i. t. p. A 0 ' t. p. i. A 02 j
illius] talis AH 9 de 1 om. I* 11 dubium est] e. d. rN! I necessarium om. c• 11-12 prin-
cipium] om. A Y add. Potentia (Prima D*) primo opponitur impossibili, et tune convenit cuilibet
enti, ubi non repugnat, ut cum dico 'homo irrationalis,' vel ubi extrema non repugnant, sicut 'hie
homo non est animal', et sic omne productum est possibile. Secundo opponitur necessario, et
hoc modo est possibile contingens ad utrumlibet, et de isto non sequitur 'si est productivum, igi-
tur est possibile'; personae enim divinae non sunt contingentes, et ideo sequitur oppositum, sci-
licet quod productivum sit necessarium. Tertio opponitur actui, et illo modo quod niliil est, dici·
tur possibile esse, et ita est differentia entis; et sic non tenet consequentia (t. c. re.scr. Da), quia
ista potentia dicit simpliciter imperfectum, et omne productum in Deo est purus (p. rescr. D a)
actus. Quarto ut relative dicitur ad potentem: aliquid enim dicitur potens potentia activa vel facti·
va vel productiva, et sic correspondenter dicitur aliquid possibile agibile, factibile, producibile;
et sic loquendo de. possibili non acceperunt eam philosophi commutiius quam pro potentia cau·
sativa vel effectiva, quam dixerunt esse respectu alterius in natura et essentia, quia est principium
transmutandi aliud in quantum aliud, quasi magis, et non acceperunt earn pro potentia productiva,
quae non oportet esse alterius in natura, sed eiusdem in quantum idem. Primo modo, scilicet
quod potentia vel possibile dicitur ad potestatem contrahendo ad causationem vel efficientiam
proprie, sic non est Verbum in divinis possibile produci, licet (!) quia secundum veritatem poten-
tia productiva est in plus quam effectiva. Ideo accipiendo possibile ut refertur ad potentem po·
tentia productiva (add. est in plus quam effectiva D'), bene sequitur 'si est productum, ergo pos·
sibile', id est potest esse terminus productionis D (cf. Rep. I A d. 2 n. 135-138) 13 tertiam]
secundam M I est] esse A 0 14 primal praem. in D* A 0• 15 necessario prima intellec·
tione] p . i. n. D~
284 3 non esse] ante intelligitur r 0 • om. Z I esse] necesse est S* 4 infert C I mutatio·
nem] comp. D I accipis] activis AH:!: 5 intelligitur DR intelligeret A 0 productum] comp. P'
per dictum P 2 I producens] productiones M! 6 igitur om. D! I non om. p!ra• 9 est 12 I
in om . S* 10 habet enim] e. h. AB• 11 essentia de] dee. rN• I de non-habente post habens
D~ I fit om. Z
285 1 de om. D* 2 quia] quod A 0 * 3 VII in ras. et rescr. M 2 5 illam] istam D*
A Y0 2 I per om. r 0 • A y 6 habet personam] habeat r 0 • I subsistat AH 7 est] erit p 8 in·
est] in se S* I quod 2 ] quia rL I non est] e. n. M* 10 in om. A 0 • 12 ipsa om. P 13 est8
om. C!M* 14 mutati om.DI est2 om. R* 15 non om. r 0 • I concludunt rN•A 0 * I se essen·
tialiter] e. se rN se secundum essentiam A secundum se ess . AE* I in creaturis, quia] q. inc.
0
AB• 17 transferetur ra 18 divina] in corr . R 2 divinam A y
286 1 dico om. AB:!: I est om. r 0 • I alio] aliquo D* 3 ex] ergo p! 4 praeexigentia]
per exigentia D* 5 dependentia] add. non I' I formaliter C I ab illo] ab isto A Y om. AB
6 quando igitur] i. q . Pig . quia D 7 potest tamen] t . p. D I unum] verum (add. unumD 2) D
8 ab] ex r 0 • 9-10 ratione sua] s. r. vrao 10 generationes AY I quia] quoniam rN
12 illud] aliud LQ 13 perfectionem V*A 0 * I requirit generatio] g. r. AH 14 ut om. p ! I
quia] quod P* I requirit om. M' 15 simplex ra I non] adnot. Vult dicere quod generatio quan·
tum ad terminum est perfectior aliis mutationibus, quia terminus mutationis (I) est esse simpliciter,
terminus aliarum mutationum est esse secundum quid; sed quantum ad esse subiecti, generatio
est imperfectior aliis, quia subiectum generationis est ens omnino in potentia, subiectum alia-
rum mutationum est aliquo modo in actu et in potentia: primum in generatione est perfectionis,
secundum est imperfectionis A 02 16 non om. D* 17 secundum] sed r 0 • 18 est1 om.
ro•
287 5 aliquam om. AGO• I accipi] om. ro! add. ibi rsa I aliquis om. D* 6-7 compositio-
nem et imperfectionem] i. etc. D 8 componibile] in corr. rs 2 om. LQ 11 quod sunt] osten·
dunt M* 13 aliquis M* 13.14 fundatur p 15 essentiales om. rs I intra] necessarii rL
praem. ad M 2 I et velle] intelligibile in corr. D 1
288 5 pluribus] multis R I locis] add. quod AH I Tam] add. et est s• 7 sic ver·
bum] v. s. A 0 ~ 8 in nobis] ante secundum eum (7) rvzrso secundum R om. DCMSrLN
AB!G I quod] quia Mvr-L add. obiectum S 2R 2 I sui notitiam simplicem] n . sui simpl. PrN simpl.
n. sui D 9 nostro om. AB! I passivo] add. vel ut potentia passiva M 2 I illa] ista D * I sub qua]
ad quern I' qua I2 I est om. V 10 lntellectus om. I* I perfectus] perfecte informatus AG I no·
titia simplici] s. n. D 11 fecundus rescr. M 2rL2 I et] add . etiam AE!G I ut] nee D * 11-12 ut
natural necessariam M' vel (om. M 3 ) ut natura M 2 12 tantum] add. et A 0• I in2 om. D *r•v
rNAO! 12-13 principium passivum] pass. pr . vrao 13 ut] vel M *R et vraDAG
13. 14 secundum] per D 14 hoc] hie D* I quando] quoniam D* quod RAB!G 15 sit in
formatione om. P I eius om. D! I activus] activum D I intelligitur] intellectus I* I de in·
tellectu om . AG I actu om. Z 15-16 simplici notitia] n . s. A 0 add. et P 17 et1 om.
D* I ratio] respectu D I est intellectus] i. e. AB!G 17-20 et passivus - intellectus om.
P' 17 et2 om. I* 19 quam] quod R I ordine] praem. in DCMizr.a 20 est1 ] eius
rL om. D'I*ZA 0 1 I est2 ] om. CPM*Vr A 0 ~ 21 natura om. AG I intellectus 2 ] add. et D add.
nostri AG I ut2 ] post puri M 2 add. est re I puri] in ras. R 2 pure vzr-L AG ponitur rL passivi
(praem. pur!D 2) D add . passivi (praem. ut, cf. antea M') M 2 AE!GO! add. passivus vr not. vel: passivaP 2
21-22 ad producendum verbum om. DCMSRrLN AB!G 22 verbum om. PI I declaratur] in ras.
R 2 declarat M* I sic om. vr I quia] quod M*A 0 •
289 1 in quocumque] in quolibet (pon. in quo rm) rLN I habet rN• I propter] per AG
APPENDIX B 431
2 a material aliquam Itz I esse in suo] in s. e. A E* 3 super2 ] supra A 0 similiter V* 4 obiecta
eorum] e. o. pyrao 6-7 intelligentia om. A 0 t 7 intelligendo] intelligit in co1T. C 2 I se]
ex P* 8 super1 ] supra vr 0 9 conversum R 11 sed] et rL I sic] si D* I se om . M* I
scire et intelligere] i. et s. V 12 simplici volitione] v. s. ABG 13 conversa AYH*G I velle]
add. et ra 16 partim] ponitur Mt 17 et1 om.A 0 * I et 2 om. C*A 0 18 purae] potentiae p I
et solae potentiae] p. et s. R 18-19 hoc est uno] u. h. e. AB* h. u. e. AG 19 et eodem
om. D I est om. AH! I ipsarum] illorum D I se] de M * 20 se solas] sol. se AH I vi sua]
s. v. D in sua V *A 0 * pr~m. in D* 20-21 eis convenit] c . e. AG 23 postquam] prius·
quam M*
290 1 potentiale quoddam] q. p. D I pure P 2 et om. R * I natus est] e. n. ra 4 sim·
plicis D 5 autem om. ra 5-6 conversa est] e. c. (add . est AE*) ABG 6 ut] sicut A 0 7 si·
cut] si sic V * 9 simplicem om. ro t 10 est 1 om. AE• I amorem om. AY I incentivum] in-
tentivum V intensivumA 0 t(anteamorem)om.Rt 11 Sanctus om.DJ a] ex D 12necAG
12-13 impressionem om. Dt 13 factam eidem] e. f. C 14 procedit] producit AB* om. D
14-15 sive impressionem om. ra I impressam z expressionem D* 15 intellectui] in intellectu
M 2!2 om. AY J sed per quasi] comp. Dt 16 aut2 ] ut M! 17 quandam] add. quasi A 02
18 subiective] subiectione AB•
291 2 in om . A 0 * I converso in co1T. C 2 J supra2 ] super Z 4 intellectus om. P J autem]
ante Ipse D* enim R 5 nudus conversus] c. n . D 6 producitur Verbum] Verb. p. ra
9 ipsam om. A 0 • (post voluntatem) I informatam] et formatam D* J ita] in R 10 activum et
elicitivum] e . et a. AG. 12 quasi passivum] p. q. A y I de2 om. era
292 2 exsistens] om. I* add . ut D * 3 quern] quam DM* 5-6 producendum] proban•
dum D* 6 se om. AE•O• 7 quaedam notitia] n. q. P J essentialis] in ras. R 2 add. et I'
8 est] eius M* 9 ut1 ] nee D* J ut est intellectus] e. ut i. AB' ut i. e. AB 2 G J intellectus 1 om.
R* I purus] primus D J et] vel M 3 10-11 est eadem] ead . est D 11 notitia cum illa] c. i. n.
AEG J differens] post ea I: 0 comp. pt I ea] est A 0 *
293 1 Et om. AG I omnem om. D* 1-2 verbum formari] f. v. D 2 Cognitum enim]
quod cognitum r 02 I enim] om. A y add. nobis D* 3 intellectui] intellectu c· in intellectu
Ay 4 illa om. AG I ratione om. r 0 • I sic om . AO• 6 impressive R 2 I factus est] e . f. vr-a
7 intellectum D I tantum om. it 8 formandum] formandam c informandum rN• firmandum
D 9 quando] quod D* 10 intellectus sit] s. i. v·r 0 • 11 intelligit pt I actu] post infor-
mato AH om. S 11-12 simplici notitia] n. s. vr 0 13 necessario] ante et ABG post prior
(14) A 0 14 est 2 om . P 16 et2 om. rL 17 ordine rationis] r. o. ABHG praem . in IT0 J
habet esse] habetur essentia A 0 * esse om. Mt
294 1 istam om. Z 2 super actum) a. s. A E• 3 intellectu] actu rL 6 Primus est]
Posse AHt 7 secundus] concedo A 0 ! secundo A 0 ~
295 1 tertio A 0 ! 2 formalis] ante ratio (1) I: 0 post gignendi A 0 ! I quarto A 0 ! 3 ut]
et r 0 5 5) 15 ra 7 non] nisi A y I Verbum om. rL! 7-8 Secunda z 8 non] nulla I I
necessaria talis conversio] t. c. n. R!I 11 ponitur] add. ut P* 12 vel] et A 0 12-13 per·
sonae est] e. p. C 13 ut 1 ] utut raAG* I informatum !2rN2 formaliter D 13-14 convertitur]
consideratur A Y 14 est] esse D* I ista] illa DSA Y 15 ergo ante] a. e. A 0 * 16 ut] praem.
et raa om. Z I ut convertitur] c. ut D* I super] secundum V
296 1 et] ergo AG J convertitur rescr. A Baoa 3 genita2 ] ut V' om. V 1 5 formatum AG J
probandum om. AG J probo om. Mt 5-6 probo sic] ante probandum (5) AB• s . p. AG
6 sic om. A 0 * I convertitur] comp. I!AY in COIT . R 2 rescr. A 03 J informatum R 2 J est 2 ] add . idem
intellectus AHa 7 habet intellectum] i. h. AB!G J pro obiecto] comp. AY probo I* 8 huius·
modi ran 10 immediatum A y I illo] isto A EH 13 nihil oportet] 0. n. AB* 14 quod]
ut rL I actus] post insit P actu AG J et] om. D' vel D 2 15 ut obiectum om. D* I praesens] prius
rLN• I est] rep. A 02 om. rot 16 et om. D 17 ut 1 om. A Ot J activo om. A ot (ante sufficienter)
18-p. 297, 1 vel cuiuscumque] et cuiuslibet C
297 1 entis D J sic 2 om. rL 2 prima consequential c. p. DABG 4 de om. A 0 * I de
ipso actualiter formatur] a. f. de i. vra I illa] ista A 0 5 quasi-material quasi I: 0 * I genita om.
rL! 5-6 persona genital g. p. CM*r 0 ! 6 istam] post responsionem rL illam SABH
7 quaestione] quasi D* praem. in rN 8 improbantur v 9 ut om. D 10 formatur DrN J
tamen] tune D J ut] comp. D* 12 quasi in potential in p. q. D*
298 3 etiam om. r 0 • I productum v 6 nihil] vel rL• 7 esse1 om. I'
299 1-2 intelligitur esse] e. i. ru 2 sine] similiter I' 11 actuali] post essentiali CV
om. ru 13 probo AG*
300 1 XV] V rN 2 memorial add. et CM 3 non om. s• 4 memoria rep. AB*H J Ut
om. AH 2 J habet] habeat D* add. intellectus A 02 elicitum Z J et om. S 2 5 cuius] r ...J p•
cuiusmodi M 2 6 sed om. D J ut2 ] non D* 7 est] etiam Z 8 enim om. D J actus primus]
p.a. AG 9 qui] quid AE* J actu] post intelligere AH om. I 10 magis om. AH• J magis convenit
actuiprimo] a. m. c. p. AG' m. c. p.a. AG 2 a. c. m. p. AB* 12 fines om. r 0 •
301 2 alicuius] actus M' 3 erit] est D•AH 4 sic: si] si sic AB* I intellectio om. v•
5 Praesens] patris S* J Patris om. AH• 7 in om. D J quod] quia D J illud om. :EU* 7-8 imme·
diatius gignere] g. i. P add. verbum A 02 9 quam om. I;Ut 13 Confirmatur] add. ratio Ri J
per te essential e. p. te Dadd. Patris v· 14 quasi operatur] o. q. DrLN I actui I I intellectu]
actu Ri 15 est] et rLN* z
18 ipsum Ri ipse I primum om. I
302 2 puta primae] comp. D J primi Z J est] esse Ri 3 hoc totum] t. h. D J ista] illa Rl
4 primal potentia rs I intellectio] intentio D* 5 est om. D* 7-8 immediatum principium]
p. i. R! 8 intellectionis] intentionis D 9 necesse AY 10 Contra] Cum r• 11 memo·
riam Z 12 illius] istius AEH J immediatissime] immediate D* om. St 14 actualis] post notitia
P accidentalis AY J Patris om. Z J quod om. C 15 immediatius] in ras. P 2 immediativus A 0 J
intellectionis] intentionis D* 16 Patri M 2 I tune om. r 0 * I esset] ante prius (17) rN erit c
17 esset] est rN essentia C 2 esse M* 18 essential esse Z 19 per] ad D* 20 formate I
303 3 Patris] prius D• 4 producere M* 5 esset] erit com. M' 7 dixi rL I quod]
add. est M*I* J actum2 ] actu DAG praem. ante r 0 • 8 in om. I* 9 sic om. V 10 rationis]
rei D 10-11 communicata] cognita AG 11-12 esset formaliter] f. e. D 12 rationis] rei
D I personis] persona AO• 13 rationis] rei D I Patre om. A 0 * I et] add. in rL A 0 I natum
est] e. n. Z* J esse] in ras. P 2 essentiae Dom. M' 14 respectu om. C 2 J esset] est D*
304 4 perfectissimum] ante verbum (3) AEG perfectum DAB* J erit] est R•AG J XV] in
COIT. A E 2 II (pon. xv A 02 ) A 0 om. AG 5 illud] ibi rL om. p 8 se scire] sc. se rs· 9 re-
flexiva DP* J probatur] patet Ri 10 suo om. M 1 11 etiam] est M* J etiam articulus] a. e.
D add. principalis A oa J fa ls us rescr. roa J in no bis] om. R • add. est M 2 J tum om. AH• 12 con-
fusa] praem. est z· om. rL• I elicitivum om. ru
305 2 alicuius] in ras. M 2 actus D* J illa] ista A-Y 3 et om. ru 4 vel] per M* J
non om. AY J esset] erit (pon. esset ca) C 6 ut om. M' J proportionali sibi] s. p. D 7 a] alius
P* J imperfecto] imperato Z J sicut] ut A 0 J distinctione 3 rescr. A 02 11 hoc om. M' J tantum}
ante sunt D om. M 12 producendi om. A 0 * 13 probo] post antecedens F probatio ru
15-16 ergo pluralitas] p. e. c 16-17 tantam paucitatem} p. t. pro 17 ad 1 om. r 0 •L I
ad 2 om. P* 18 aliquod] aliud r 0 • om. AH 18-p. 306, 1 habet (pon. haberet Ma) M
306 1 modum om. p• 2 determinati D 4.5 ab istis] ab illis r 0 om. AG 5 scilicet]
quasi A ! J producto r J neutri M' I haberet AG
0 0
6 reducetur 0 J tune] add. ad Z 8 ex
om. r 9 quod] ut AG 10 sit] est post se AO! se r 0 • 11 est operativum] o. e. ciro I
esset] est Cl esse r 0 ' erit r 02 12 ergo nee in quantum rep. Cl J in1 ] ibi (add. in A Gz) A 0
13 Non ergo] Ergo n. ciroN A GO I paucitatem] quantitatem p• 14 scilicet productivi] p. s.
vru 16 oppositos modos] m. o. AEG I principiandi] praecipiendi A 0 • producendi DPAG-r I
quia] quod rL 16-17 inclinant ABOI inclinat A 02 I inclinatur - naturaliter] ex se i. ad ag.
n. A Y ex sen. i. ad ag. :E 17 alterum om. Z J libere om. D J in] et P 2 praem. et M 2 prry~µu
praem. quia r 02 I in potestate sua habet] ins. p. h. AEG h. in p. s. R 17-18 producere] add.
et non producere DC 18-19 ita - ad om. D' 18 ad hoc om. P* J ad hoc ex se naturaliter
i. ex se nat. :E ad neutrum ex se inclinaretur D! J non] ante naturaliter vru post inclinatur S* om.
non inclinatur] ad h. non zrL•N• I inclinatur] add. ad agendum naturaliter ('If sign. in text. et
mg. litteris a-b V 2 ) vru I reducerentur = AC 2P' reduceretur D!C'P2 rel!. edd. 19 produc-
tivum] ante principium C productum A 0 * om. A Y
307 I autem] enim Z J duo om. AB 2 deberet S* J est om. r J ratio om. R* 3 non
APPENDIX B 433
reducitur post principium A BG 6 productibilia D J quodlibet in corr. D 2 A 02 10 sibi adae-

quatum] a. s . rN1 12 infinita] adaequata v· 15 nihil] in corr. AB 2 1 autem] add. aliud D
308 1 ista] ilia CP 2 sunt om. A Et 3 nisi om. Mt J productibilia D*
309 1 rationis om. AY J duae om. rot J numero] ante productiones ABG om . Dt 1-2 Pro·
ho AH 2 utrumque] unum D add. istorum M• 3 et om.DJ ergo om. AG J illa] ista D*
ABlHGO divina AB' om . rLt
310 2-3 principium determinatum] d. p. C 3 autem] ergo C 1 4 esse om . l:Q 4-5 de-
terminativum SA 0 5 etiam] et CRAB•HO• 6 prior] add. est z 1 et] erit r 0 7 ergo in
corr . P 2 J tantum om. AY 8 debet - rationem in ras. R 2 J debet om. ret 9 distinguitur]
comp. Z 12 istorum] post principiorum Izr 0 illorum A-Y 13 enim] igitur A 0 add. igitur
AB* I potentias om. rot I II] I D 14 istis potentiis] p. i. c I essentiales] add. Deo r 0 •
16 illa] ista D*A 0 I quae] quod D* 17 reduci] reddere D· 18-p. 311, 1 contingcnter
rescr. AHa
311 1-2 reducetur AG 3 unum] uncle A 0 * J istorum] post modorum ABG illorum D 2
SAH 1 duorum] in ras. c• secundorum Mt I modorum om . rN I illum] istum AYO 1 qui] quod
S* 4 Ita] praem . Et I*zr 0 I quod] rescr. rLl quia R 5 illa v I principandi R 6 habeat]
habeant v·reo om . AB! I modum om. l;tl! 11 intellectivae] intensivae A 0 * 15 alium]
post magis AB' ante compatitur ABaG add. actum A 02 J magis] maius R 1 om. r 0 16 eius]
est A Y J non ante productum AB• J est om. r 0 J potentia om. A Ht 17 est om. Mt
312 1 iam intelligitur] int. iam vre A y 2 autem est] e. a. DR I non in ras. D 1 2-3 prin-
cipiatum] principatum I* 3 isto] illo D I posito in corr. S 2 3.4 principium] add. esse I*
4 isto] illo D 5 isto] illo R1 6 prius om. A 0 t J principiato] in corr. AB 2 rescr. sa om. C
8 istarum] post duarum p illarum SAy 9 et] etiam CAO• I probatio] primo re 11 quae-
stione om. AH* 12 esse] essent D•
313 1-2 hoc totum] t. h. RABHG 2 obiectum om. D* 3 memoriae om. I' 4 secun-
dae R 4-5 genitae om. I* 6 constituunt unum principium] u. p . c. ABHG 8 adaequato
A Y J huic) hoc A YO• 10 quod] quia C* 14 non om. A Ht J habere A Y
314 6 operativum] add . ut AB• 8 principium productivum] prod . pr. AH 9 in
om. ro 10 consistit post Secundo (11) l *ro 11 formalem) informalem rN• 12 sed om,
D* 13 illum] istum A Y 15 intelligitur R 16 enim] om. i;u add. (=rep., cf. 15) prius
antequam intelligatur 1• add. intelligatur s• 17 per om. R* J principium] primum Ma add. et
AB• I prius est] e. p. re I operans] operativa D* I producens] productiva D* 18 lucem S* I
aliqua om. A 0
315 1 luminoso] add . r ••• J A 0 * Jin] add. r ••• J A 0 * 2 principium] primum D* 2-3 ope·
rationis quae est lucere et respectu] et r. o. q. est 1. post illuminare (3) R 3 et] add . etiam AG
add. et AB I tamen] tantum AB* 4 esset] erit c I formalis] ante ratio vre formaliter AG
5 esset] etiam A ot J effectivum SI' 7 quam in corr. A 02 8 ordinem] ordinationem (pon .
ordinem A 02) A 0 J intelligitur RA E2H0 • 9 quod 1 ] quae R * J dicere rescr . pa 12 Verbi in
corr. I9 I quod om. i;u I intelligere] add. Patris D· I quasi] causa D· add. principium rN• I
productivum C*MrN 13 productum] productivum R * add. tamen P 2 14 ibi] ante est AG
om. r 0 I talis] causalis D* J qualis A 0 J prior] add. scilicet D 15 ratione 1 ] add. primi C J
ratione principii] p. r. C' principii C 2 16 productum] productivum R* 17 et] vel re add.
ad R 1 J quasi-productum] productivum R*rLN• 18 II] praem. de P J de 2 om. DC 21 pro·
ducitur] producere in corr. A G2 23 esset - distingui] Si (om. AB*) posset distingui (add . elus
qula AB*) esset productivum eius (e. om. A 60 ) A BG J eius om. I* J et om. A 0 *
316 1 dicat r 0 I quasi-productum] quod p . AB quasi producunt AG I non] ut z I forma·
liter actum] a. f. A BG 2 illo] alio D• J producibile in ras. M 2 3 agente et possibili] p. et a. P
4 non] add. enim sa 5 sed] licet D 6 distincte D 7 dico om. AYH J habent] essent AB•
7-8 modos oppositos] o. m. vr-0 8 quarum M· 8-9 perfectionem re•AG* 9 prius]
prirnus D* 10 ibi] post esse D illa V 11 istorum] illorum A BHG• I principiorum om. D
11-12 perfectionem C* A 0 • 0 • 13 ut] nee D 14 natura om . D J neuter P* 15 illud] idem
D I esset] add. prius A 02 16 istorum] illorum AYH I in om . A 0 * 17-18 reducerentur
AB 18 idem] illud M 19 ista] istam Pr 0 istud in corr. D 2 J intelligentia] intellectiva S*
Duns Scotu1, Ordinatlo 28

317 propria ratione] r. p. ABO 3 quod om. St J est om. St 4 Augustinus] add.
videtur A Y 5 gignendi] generandi D 7-8 memoriam et intelligentiam] i. et m. R 9 esse
principium] p. e. C 10 approbas] probas D 11-12 notitiam genitam] g. n. A 0 12 ratio
om. D! J actus om. I;Q 13 principietur] principaliter D*R principiet rn J eiusdem om. AO!
14 dicendum AY J formaliter est memorial m. e. f. AB• add. et M 2 17 nec 1 ] neque vrs J se]
0 2
praem. per A a J nec ] ut Dom. R * 18 autem] vel P J tantummodo] tantum R 2 19-p. 318, 1
affirmari A 0
318 2 illam] istam D* 3 Haec] Hoc ABG J ille] iste AG J Intelligitur AH 4 formaliter
om. 12 J formaliter est} e. (sit D) f. DP 5 in] ita D J est om. M*(pos< dissimilltudo)Z 7 proprius
actus} actus actus (I) rL 8 notitia genital g. n. i;u 9 quod] add. Verbum A oa J notitiae D
10 Nego om. rs I intelligendo om . AH!(post deolarativum) 11 est} ante enim A 0 om. rn· I relatio]
ratio z 14 per] ad A y 16 formaliter in Patre] in Patre f. AH 18 quod] add. non r 0 •
319 1 quod om. Mt J XV] Ill (pon. XV A 02 ) A 0 J cap. om. AY 2 Simillima] in corr. D 2
Similis una A 0 ! J eodem] eadem M add. modo V 3 sive] comp. r 0 • J Tune] Tamen P* om.
AO! 4 de om. R ! 5 lstae] Illae D* J constructiones] destructiones I* J sunt om. Dt 6 ni·
hil1] post aliud AB* vel D* I est om. V 7 scientia] add. igitur P 8 nasci 2 om. CM 8-9 co·
gitationem] cognitionem A 0 9 memoriam om. A Ot 11 essel om. D* J scientia aliqua] a. s.
DC 12 cogitatio] cognosci AG 13 non-sempiternum] comp. Dt 14 aliud dicere] d. a. D
15 nisi om. AB!H Jin om. C*AG 18 cum] quando Rom. AB! 19 et om. I* J adversarii] comp.
M J ponunt in corr. M 2
320 1 realem] ante differentiam (p.,319, 19-320, 1) DA 0 om. A Y J inter] in AG 2 tantam]
creatam D* J alter D 3 productionis in corr. R 2 5 licet} ante lgitur rN1 post non rs om.
AO• I et om. AH 6 est] habent rN• I tamen om. AB! I tanta differential d. t. PZ I illa] ista A y
om. M' illas Ma J quod] quae A 0 om. i;ut 7 alicuius] actus D* 9 ubi] nisi rs 10 Talis
enim] e. t. D* J noscens] nascens (pon. noscens A 02 ) A 0 J autem om . D 11 esse I* 12 ilia]
ista D 12-13 intelligentiam] intellectum A 0 14 haec] hie M I est om. r 0 • 16 aliquod]
aliud I* 17-18 operatio in ras. R 2 18 operationes 1 ] operationis Z 19 autem om. A 0 :EU!
321 4 Quare in corr. A 02 6-7 ratione sua] s. r. vrs 11 non] in ras. R 2 om. St
13 alicui] actu Z I quod 2 om. I* J aliud om. A 0 • J a] ad D* 15 est tamen] t. e. RlAGo
17 aliquis om. ABt 18 dicendi om. Dt
322 3 cuius] add. est AB 4 loquor r 0 J nisi om. A 0 7 generare VJ conclusio] add .
quia AB* J Averrois om. AH 8 generabile] generale D*Z 9 perfectum R* J causal add. est
r 0 • I aequivoca sive univoca] u. s . ae. RAG•O 10 ideo) ita p 11 autem om. r 0 I rationes
Averrois) Aver. (rescr. A Ba) r. AB 12 concludere] communire AG! add. de rN• 13 genera-
bilium] generalium M* om. Av J intendatur Z J eius om. P 14 est falsa] f. e. P J non om. I*
15 Quod) add. autem Dadd. ratione AH• J pater) post Augustinum ABHG post Trinitate (16) Z
15-16 De Trinitate] Trinitatis Dvrs
323 2 et in ras. A 02 4 assumptum] asseret rL I et om. A 0 * 5 hoc) hie AYH
6 est om. r 0 I non de) den. Dvrs nisi de I I postea] potest v· I productum M* I univoce semen]
s. u. v 8 ei] ante etiam AB et D' om. rnAH I ad] de MA 02 10 locis) om. I add. in hoc AG•
11 pater om. M*R* 12 De om. P J caelo] anima AB• I ubi om. R* 12-13 in accidentibus]
post semper (13) AH in agentibus V* in actibus AY 13 non om. A 0 * Jest} om. AH J generatio]
cognitio D'V' I ponitur c 16 ex terra) in corr. C 2 exterius vrs om. M 2 I pariunt] rescr. Ma
parentes pt petit rs producunt y praem. coeundo caM 2 (in ras.}Ir 0 y add. coeundo µu I inter se
ipsa] etiam (praem. inter P*) ipsa CPMIZy ipsa etiam µu I sui) sibi y I similitudinem vzrs similia
yµu 17 nee] naturae (I) Z J propter diversitatem] pro diversitate y J intersit) inter sic Z successit
1r0 y J aliquid) aliud µu 17-18 procreata] comp.Zin ras. C 2 posita Pvrs 18 ex terra] exte·
riora P exterius c•vrs extra y J coeuntibus] correspondentibus IZ add. orta M 3Ir 0 yµu
19 similiter om. µu I moriuntur] moventur CP3Mtz nominantur P'vrs I quamvis) quam rnt I
dissimiliterJ in corr. r 02 divisibiliter vrs J sintl sunt cr 0 µu add. ere. 1rn add . ratione y
324 1 radiorum om. A 0 • J a] ex D om. A 0 * 6 localem om. i;u 8 ignitarum] igneita·
rum AG gignitarum M* praem. et s• J animalibus] add. (= rep.) de generatione impressionum
I;Q• 12 generata] genera r 0 • 13 quia) quod A 0 * 15 quantum] secundum AB•
APPENDIX B 435
325 1 sive2 ] et in D I ad 2 ] aliquid D* 2 autem] etiam Ir0 3 concludunt rL

4 8] 9 R 5 haec] pon. hoc P 2 I illa] ibi P 2 6 et] nee rN I leonis om. rN• I non om. rN
7 cervi] termini A Gt om. r 0 I generaliter in corr. D 2 8 media] memoria D mere rL 10 de
om. D 12 sicut] si AH I eadem] add. et AG 13 est] ante principium vrB post materia CAG
14 motus factionis] f. m. AG• I si] in ras. M 2 sicut ,CV* 15 fiant D I a2 om. CA G•O* I quaedam2 ]
quidam A 0 . 17 sine om. D*
326 1 potest induci] post caelesti (2) vrB add. in AE* 2 similis] add. virtus AB• I virtuti
seminis] s. v. ABG I in] et DP' om. AB* 3 Averrois] ante conclusionis AE* aut rLN• I generaliter
in corr. D 2 rN 2 4 et] vel D 5 etiam] post suae A 0 autem P 6 secundum om. rN• I VJ VI
AH I ex] de D 7 cum ] add. non S* I cum insit 2 om. P' I cum insit additur] a. autem (aut. om. rB)
1
c. insit (1. om. rB!) DR2(in r<l!.) rB I ad om. rB! 8 transmuta D* I transmutando et corrumpendo
P* I non autem inest] praem. res Z om. P 2 (restit. Pl) 9 materiae] naturae D 10 rationis om. A 0
12 enim] om. I* add. est R 2 13 sive1 om. 12 I ex 1 om. A 02 (restit . Ol) 14 autem et] enim et rLN
autem etiam AH etiam autem AE* et D* I putrefactis] add. etiam AE• 15 secundo modo] m. s.
AY 16 aliquid om. rB I fieri in ras. r 02 I rarum AB Ivel] aut ABO 17 quia] add. ut rB•
18 eclipticatur D 19 comparationem] operationem R* 20 suam causam] c. s. Z* I ille] iste
AEH om. P I parte om. P*
327 2 producit effectum] e. p. A 00 I raro] praem. sed A 0 I eveniri D 3 provenit om .
pt I aliqua] post causa C alia A 0 4 impedita rescr. P I tamen] cum M* causa P* A Y 5 impe·
ditione rescr. Mara 6 vel] om . C'M•rLt et C 2 I prout] probat (!) AB 7 prout] potest M'
8 ergo] tamen C I generabile] generale v•z• 9 non ex] ex n. Z I semine] se r 0 • I ex2 om. D
10 quod om . M I parte2 ] per se C* 11 ut est] quod est A 0 • 12 raro A 0 I non] ante generetur
ABHG om. V*
328 1 quam om. D* I comparantur om. rB 3 evenit D I probabitur rN• 4 ital ista
M 5 causal tam AE* I ordinata] organica M' 6 secundo modo] m. s. C 7 casualia
rescr . oa 7-8 dicunt A 0 8 evenerunt D* I ex] a Z 9 et1 rescr. D 2 I dicitur A 0 I sunt]
sicut rL I monstruosa] comp. A y 11 arguit D I et] ex rL I respondeo om. M' 12 ista] illa
SAY I differentium] post specie C in ras. R 2 I specie om. rN• I sunt termini] t. s. A EG 13 me·
diata AG• 14 in om. z • 14.15 formae] add. fluentes A oa 16 quae] quia o•rBaN 2 p7t'(~µu
pon . quia r 02 om . rs' I casualia ante proprie L 17 aliqua] add. ordinata sed A E• I ad productio·
nem eorum =A 17-18 sed causa ordinata om. D'M'rst 17 sed] add. solum L I causa2 ]
praem. ab aliqua L praem. a M!AH* 18 ad productionem om. AHt I alterius] add. quae M 2 I
impedita] add. ipsa D I producit casuale om. L I casualia D
329 1 forma 2 om. V I eiusdem in corr. 12 3 falsa 2 om. AG• I est2 ] causae S* 4 est eius·
dem rationis] eiusd . r. e. D! I cum] add. (=rep.) inducta per productionem AH• 6 difficultas]
ante remanere AE 0 diformitas D* 7 eadem natural n. e. RAEG I communicari] add. et AH j
et] vel C 8 tamen] tantum D*P* I ab 1 ] ex (pon. ab Ma) M I speciei] spei AB 9 Q.uod
autem sit falsa om. D' 9-10 alterum - falsum] altera istarum (illarum -r) est falsa L't" 10 illo·
rum] istorum DCPRvzr- 0 AG I est] sit D* I idem] add. rei o• I ubi] in ras. rN2 non c• A 0 • I pot·
est] ponit (not. vel: potest A Ha) AH 11 et1 ] add. per rB I etiam] post motus vrs om . rLN I sunt]
est Z I et2 om. A 0 * I incomparabiles] incompossibiles C*MR 12 Physicorum] add. a R add.
ubi est A 0 • I est1 ] add. r ..•Janto quod utrobique r .•.J idem ubi A oa I quia] quod (praem. co C 2) C
13 non om. v• I non habet ... sicut] habet ... cum p I distinctionem rescr. ra I illa = A illa (ista D*)
forma rel!. edd. 13-17 vel - fluens om. ABt 15 Q.ualitercumque] praem. Sed AHao add.
autem D I forsitan vrs A B!G I ibi] ante oportet rN post exponere L igitur A y I exponere] apponere
AH exprimere (pon. exponereA oa) A 0 16 quod] praem. illud p add. illud I* I ubi] in ras. rs 2 add.
forma rL I ubi, fluens] in ras.1 ubi quod est fluens r 0 I secundum] circa D I circulum vel lineam
2
rectam] lineam rectam et secundum circulum vrso I vel] et DCPM*SRIAE!HGO edd. secundum
A add. secundum DL I sit] in ras. rN2 sint A 027t'(~µu sunt DCPMSRvr-NAE!GL 17 licet om.
r 0 • I rectum] add. sit ABH I et] vel vrs om. r 18 sive - quam om. A 0 • I sive] seu SRrr-s
A- 0 ! edd. vel DL I magnitudini] in corr. AB 2 magnitudinum AY add. quae A 0 * I super] sive per DI
quam] add. sunt PMarvrsoi add. fit (est rN!) motus r 02 N1~ add. moventur (not. alius liber: fit
motu• µ) p7t'(~µu I sunt1 ] sint DPMVZrB AL 0 edd., add. simpliciter P I et om. rLN I illa] ista D* A-Y
18-19 sunt incomparabilia] s. incompossibilia D sit (fit rLN A 02w fit vel est AG) incomparabilitas
(-bills p comparabilitas'r) vr- 0 A edd. non sit comparabilitas :E 19 autem om. rr 0 I et1 ] ut AH2
add. ut • I et ubi om. A Y:E 20 motus] motum vrao, I per se om. DCM'SR 'I' I Saltern] add.
ad R 2 I ad] a (l) A 0 I quod1 ] add. probandum A Oi I exemplum hie adducitur] h. e. a. D a. h. e. :E I
hie] hoc (post adducitur ABG) srzr 0 LABHGIO om. CPMRAG 2 I verum est] e. v. vra I quod2 ] quia
CMI*VZr 0 :E 21 rationis] in ras. r 02 ante alterius ABG 21-22 a forma - terminorum] om.
AG' etc. AG 2 21 forma 2 ] formali AH> om . vra I terminante] in corr. AB 2 terminate AY add.
creante M*Ri 21-22 distinctione] defi.nitione CM'S 23 autem] enim post productio vra A Yµ
altera AH' om. PMSRizr-aABHlGO:E I productio est] e. p. :EU I essentia] add. et Z I terminante]
terminate AY add. ab essentia ra• 24 ut] vel C add. a AG 0 edd. I earn] illam ABHG I autem
om. A:E 25 est om. Cprry~µu I ad] a I*VA GI et om. AYEHG 0 •:E I productionum] in ras. AE 2 per-
sonarum rL• distinctionum (rescr. Ci) CM'S distinctionum distinctarum productionum D I con·
cludit] in ras. AE 2 rescr. A 0 i 25-26 formalem] post termini (26) :E om. M' 26 termini ipsa·
rum] terminorum ipsarum CMSR2 zr 02 ~µu terminorum ipsorum PR'Ir 0 ' A 02 ipsorum termino·
rum vrLN praem. terminorum AB• om. D'
330 1 tantum] tamen M 1 I communicatur] ante univoce P communicetur :EQ 2 ab ali·
qua] ab alia R! a AH I causa om. vra 3 aliqua P 2R 4 illa] alia A E• 5 Responsio A E! I
creata] communicata AG• 5-6 nisi - rationis in ras. R 2 6-7 ratio - causam rep. post com·
municatus (7) AB• 7 excedet D excedat S* 8 quod principium om. c• 9 natura1 ] add.
et R 10 communicante om . rN I nee] ut D* I Natura] Nulla AB• I autem] enim C* 11 est]
add . ipsum P* I communicatum rNz 12 communicatio in ras. P 2 13 Oppositum] praem.
Sed Mi I est] enim (add. est A 02 ) A 0 I proposito] add. id est in divinis A 0 i I naturae] non c•
14 rationis om. R * 15 utrumque1 ] add. quod P 17 huiusmodi Dr 0 19 intellectus]
add. et voluntas rm I perfectum] add. principium rNa
331 3 et1 ] etiam AG 5 perfectionis operationis] o . p. z· I tamen] tantum AB* I sibi]
post adaequatas (5-6) IAH sunt M' om. M 2 6 est om. R* I licet om. Z*AB:!: I nostrum om. Z
7 intellectionem] intentionem D*P I ita perfectam] imperfectam r 0 • 8 competere] ante na·
turae (7) rN post ista D' I tamen] autem D I ita perfectum] imperfectum D 9 intellectio) post
adaequata MZ intentio D*AG* I ut 2 om . AB* 11 lntellectus rep. ante et AG I igitur] etiam S
13 non tamen] tantum D * I esset D* 14 nee] neque A 0 * non AB I naturae cuius] unus c• I
cuiusmodi P 15 de] in M I in om. AB•H 15-16 creaturis] creatis AH 16 distinctio] defi·
nitio AH'(post stat) I eodem] eo :EQ
332 1 operativum in ras. M 2 I tantum in corr. D 2 2 principii operativi] o. p. C I etiam]
ita I* om. D* 2-3 operatio) in (om. !2) operatione I 3 etiam] igitur r 0 enim A 0 om. V
6 in Deo om. rL! 7 arguit R 8 productiva om. r 0 9 parum] rescr. Si praem. loquitur c·
10 sed] in ras. D 2 si P* 11 activi om. A 0 • 12 ista] illa SR2 AY om. R' 12-13 principia
activa] a. p. A BG 13 debet in ras. 12
333 1 Philosophi om. AB• 2 comparatur] operatur A 0 • 5 potentiarum om. I' I
respectu om. I 6 dico om. AY I quod) add. non P* 7 mere) in ras. AB2 mera rN•AY
9 mere] post naturaliter PZ comp. AB rescr. A 0 i I et] in Rom. AG 10 mere] comp. AB rep. z•
AG• 11 autem om. R* 13 quomodo] quo R 15 ex1 ] in corr. P 2 extra C* I ex se est] est
ex se vrao est R * ex se A 0 * I est om . P* 16 est] esset D* om. :EUt 17 illam] istam DZ
334 1 oportet - rationalem post determinetur (2) AH• I aliam] aliquam D om. C 3 quod
intellectus] i. q. M' I si] sic V 1 AG se Z I sic] sicut R* 4 quod] quia R 8 5 necessario est in
ras. R 2 I necessario est oppositorum] e. o. (o. om. A 0 *) n. A 0 5-6 alterum illorum] i. a. AB*
6 illorum] istorum SRAYG I alterum determina.ns] d. a . vra 7 oppositum R 9 virtutem
om. A 0 • 11 liquefactibile] loquefactibile AB 12 haberet om. rL I elicere] eligere v· I actus]
ante istos V om. M' 13 esset approximatum] a. e. :EU! 14 produceret] ante simul A 0 pro·
ducit rL add. ista RI neutra A 0 15 Est) Etsi z I ergo om. rN• I mere) comp. AB medie ra+
16 mere] comp. AB verissime (praem . mere A 02 ) A 0 I se1 ] add. et A 0 I possit A 0 17 est] add.
oppositorum c• I praecisi z 18 intellectorum] in ras. R 2 om. D' I ibi] enim AY 18-19 in·
determinatio D 19 illorum] istorum DA Go I quatenus om. R* 20 concurrat R
335 2 cum) in ras. AB 2 est r 0 • 3 artificialium] artificium AG artificii S I ut est om.MI
--
APPENDIX B 437
est naturaliter] n . est (essct D *) D J elicitivus suae] s. e . AB 4 aliquando] comp. A Y ante quod
M· I distinguunt A 0 * 4.5 aliquando] comp. AY 5 idem] illud AG I per in ras. S 2 7 di-
citur) arguitur S 11 ita] ante et (10) rLN• om. AEt add. in M J secundarium] secundum
(not. vcl: sccundarium A oa) A 0 14 secundam] aliam A Y J cum om. P* J quaeritur in ras . V 2
15 sunt] post tres AB sint D
336 3 non] sunt ru om. D * add . sunt A 0 4 primo probo] prob. prim. Dadd. si y+
5 una persona] p. u . vrB add. tantum D* I et] quod rB 5-6 perfecta memorial m. p . Rirn
6 actu] post intelligibile rN• om. AH 7 per] ad D* J aliquem actum] act. al.CJ est] ex Z J pro-
ductivus in corr. Z1A 82 9 1) 8 AY I ergo om. DA y I producitur] probatur M* 10 distingui-
tur] add. intrinseca M• 11 divina om. M t 12 sibi, est] ergo est sibi R* J Dei om. AB I igi-
tur] in ras. R 2 ideo I*rn 13 est om. P J aliqua] ante est Z alia A 0 * 14 persona om . St J actus
s· 15 Consimiliter arguitur] Contra arguit AG
337 l persona producta] prod. pers. I*rn J actu om.DJ isto] illo DAY 0 J sit] est C .4ex
om. D*C* J illa2 ] ista D * 5 duae] ambae A 0 • J si rep. rB 6 productionibus] add. sufficien·
tibus A oa J utraque] utrumque D add. productione A Ga J acciperet] add. bis A 02 7 sed] et
A Y om . A 0 • J si om . DA G;EQ J acciperet D J hac] ac Z 7-8 hac productione] ante a produ-
cente (7) R ante accipit (7) AG 10 ilia] ista M 11 personae om. A 0 * 12 quam] quod
M * J istae] illae A vo J esse] est (I) M J nisi om. A Bt 13 intra] praem. ad A 02 J Quod] Quam
D* I aliqualiter] aliqua p•rn• 14 ad] add. aliud M• J finaliter] formaliter A 0 • 16 intra]
praem. ad A 02 J istarum] illarum A Y 17 persona] praem. una V 17-18 adaequatus illi pro-
ductioni] i. p.a. R
338 2 probare om. ABt 3 dicit] in ras. M 2 add. quod P J doctor] dator A 0 * J ostendi-
tur1 om. Dt I ostenditur ) post Dei (4) D
2 4 per om. rn· 5 duos1] duo A y I innascibiles]
comp . AY
339 8 Praeterea] Item It J sic om. A Y 9 quia] qua M* J positis I 10 sine om. D * J
divisione] in corr. A B2 dicere (pon. d!v!s!one A oa) A HO J igitur] ante erunt DA 0 om. I*rB• J plura
supposita relativa] s . r. p. Rs. p. r. vrB I relativa] remota yt 11 relatione] relative AH I
aut2 ) sive ABt 12 distingueretur c• distinguentur D distinguuntur R 12-13 alia supposita]
s. a. I* 14 sunt] add. talia plura A 0 a J nee] in corr. A 02 nunc D* 14-15 relationem] revela·
tionem D* 15 et] est rB• J habent om. A 0 • J relationem] revelationem D* rationem C
16 activae] add. aliud (I) A Y 17 distingueretur V distinguentur A 0 19 non2 ] post quia D*
enim (add. non C ) C 2 20 divina infinitas] i. Dei D unitas (not. vel: !nfinitas A 02 ) divina A 0 divina
AH J dividatur D 21 ita] hoc A 0 J manifestum in ras. rn 2 21-p. 340, 1 ingeniti in corr. A 02
340 1 nascibilis R • J pluribus suppositis] s. p. D 2 nascibilis A 0 • J perfectionem] pro·
positionem D* 3 simpliciter om . D I unitas om. ct I sicut] aliud (I) s om. rn· 5 indivisibili-
tas] indiversitas Mt 6 dicit quod] q. d. D J non] ante est AB• post tamen (7) AG 7 pro-
bat] post ita D* probatur A 0 potest AG 8 accipi P* J plures] in corr. R 2 post personae CAB
9 possint Z J natura om.DJ est hoc] h. e. A 0 J notius] enim D* 10 ponent S 11 eas for-
maliter] f. e. I*rn J constitui] construi A 0 J aliquibus om. A 0 J eum] tamen A Y 12 accipitur
A 0 J videtur] pon. ubi A 0 a 13 accipitur A 0 14 dicit) ostendit C divinis I* J quod om.
2
DI J relationis D* 15 nisi om. Ct 16 hanc om. A Y
341 2 potest om. c· I et om. Ct I terminatur D*rB 3 quantum] praem. in rB I in] de
z• om. DM*AB J finitis A 0 * 4 esse1 om. R* Jin om. M*AB J infinitatis D* J ibi] inP 5 sup·
positis] add. et rB 5-6 determinare A y 6 quot] quod D I sit] aut D I quia] quod (praem. co C 2 )
CJ ab alio 2 ] aliquod (add.aballo A 02 ) A 0 8 ratione sua] s. r. AG J in infinitis] infinitatis D*
infinitas I* Jest om. rB•A0 • 9 est1 om. A 0 • 10 ergo om. R* 12 nobiles] rescr. A 0 a vo-
luntates AB• 13 quot] quod DA I Et om. rL
0 14 Secundo sic] Secunda ratio D 15 po·
nenda est] e. p. p I nulla] praem. sed Ma om. rNt add. autem vrBA02:E edd., add. etiam D I ne-
cessitate1] necessitas PR2 (1ncorr.)1VrBn•NaAYGO edd., om. rN' J nee ad se] nee ad intra inras. R 1
nee a se DCMSrLN add. intra y J ad2 ] ab DCrLN• J contingit] comp. (Pon. conclud!t Raia) ADCMR
1zrnLA BH convenit S concludit PVrB A YG:E cogit rN2 (in ras.)A0 edd. 16 quia] quod D J una]
ante essentia P uno A 0 17 ex se] esse D* in se :E praem. de AB• om. vrB• I immediate ABBG
prry[3µ.u J essendi) ex~istendi SRZr-n A:Dr pon. exsistendi Ma add. cuius :E 17-19 Oppositum -
438 0RDJNATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1,4
essendi om. V!AB! 18 sequeretur] sequitur prry~µu I plura essent] e. p. LI ingenita] non genita
Z 19 divina] una r I non om. A 0 * I essendi] exsistendi L exsistendi vel essendi RAG I imme·
diatissime] immediate AB 2 Gprry~µu om. rn· 19-p. 342, 19 sine productione] sive productiveD 2
342 2 vel ignobilitatem om. P I principii om. Lut I vel principiati] vel principiari I om. AB
3 vel] et PM* I non om. A B2 I radone] in corr. R 2 rep. rL relatione rn• 4 possit esse pluralitas]
pl. p. e. D I est om. Z 5 aequali nobilitate) n. ae. AB 8 ibi] in ras . 12 r •••J p • I quaelibet]
quaecumque in corr. P 2 I relatio om. z 10 forsitan vr-n I productum (pan . productivum ca>
CA 0 I a om . P 11 productivis S 2R 2 12 productivum M *S 2 A 02 I si) sicut AG 12-13 com·
mune] om. A 0 * add. id est AG 13 abstractibile SRA-G 14 tamen] tantum DZAB* om.
A 0 * I sic1 ] praem. et R * I duae2 ] add. personae C 2 17 respondent AG 18 relationes] add.
( = rep.) ex parte productorum A Y> I producti] rescr. ra productivi c• 19 sed - productione
om. rn•A 0 t I tantum unum] u. t. C I essendi om. L I sine productione] sive productive D 2 I
alios duos] d . a . L alios A 0 * add. modos ZA 0 20 etiam =AR
343 1 igitur om. R' I et om. D'P I relationes] rationes Dt add.(= rep.) producti possunt
distingui r I producentis] add. principii (?) C 2 2 sicud] sed D * 4 naturam] praem. per AH
add. et A 0 I ista] illa SAY 5 Relationis AB• I producti rescr. P 6 eodem in corr. P 2 7 est
om. D 9 posset R~ 10 duabus productionibus om. A 0 • I relationes] rationes Z 11 plu·
rificantur) plurificatur AB implicantur rn• I in) de A 0 * ! licet om. A 0 * I relationes] rationes AB* I
producentis] producentes v om. st 13 tertiam rL I simul) sibi A 0 14 produci1) producen·
tibus rN 2
344 1 finita D* 2 ideo om. C * 3 plures terminos) ante potest vrs t. pl. ABO
5 primam quaestionem) q . p. AB I simul in ras M 1 I unitas J voluntas R * 6-7 quaestionis] quia
omnis D * om. rs 7 ibi om. A 0 10 autem om. P I aliqualiter] aliter R I notandam est)
e. n. A 0 I quod] quia s 11-12 ita - compossibilitas] rep. post rationibus (12) s a(om. S 3 )
11-13 ita - compossibilium] rep. post compossibilium (12-13) s a 11-12 non-repugnantia)
add . ista (Illa D 2 ) D 12 est om. R* I propriis rationibus] r. p. D praem . suis AB* 12-13 ra-
tionibus compossibilium] c. r. AH 14 istarum V I videnda] videndam D* 15 scilicet
om . A 0 16 notandum in ras. D 2 I natura om. AB• I suppositum) pon. creatum Ma 17 in·
venitur) om . AH add. universalitas et rNa 18 sine in corr . P 2 I nostra natural nat. n. DI*
18-19 atoma] in corr. P 2 A 02 om. AH 19 assumpta om . AB• I a om. I* I tamen) tantum D *
345 1 habebit AB 2 sicut] add. suppositum est quod vel quid sicut AB• I cuicumque]
cuiuscumque A Y certum est quod (add . cu!cumq ue A 0 a) A 0 Iquo 2 ) in ras . D 2 in corr. C 2 om. p •rn•
3 proprium om . A 0 I quod] quo A 0 * praem. vel A Y• Ivel] nihil M *AB* I quis] quid A 0 I ita1 om.
D* 4 quod 2 ] qui rL 5 habet] comp . I* in corr. R 2 I proprium] propositum D' 6 quo1 ]
ante proprium (5) Com . rs•A 0 * I quo 2 ] om. R • add. qualis A 0 I subsistit in ras . R 2 8 quia)
quae srL I est] post subsistens AB om. I*V I actus] add. respectu M i 9 incommunicabile r
11 quod om. A 0 * I cui communicatur) quod co ncomitatur R * add. proprium ipso non rN• I
ipsum] praem . proprie rn~ Ivel] om . D*A 0 * add . 2 A 02 12 cui om. AG 14 formal scire M* I
Natura] Nee P* Nam AB* Nota AY 15 est] praem . ita Rom. AY
346 2 tamquam] add. ut R* I singulare) in corr. P 2 ante quo 2 A 0 * add . est rs I ens om.
AB• 3 quiditate AB* I autem est) e . a. LQ 3-4 incommunicabile] in communicabili S
5 his] istis AG I declaratur propositum] p. d. AH 6 sic] sunt c•
34 7 10 etiam] autem AG I sic in ras. R 2 11 perfectio simpliciterl) s. p. A 0 12 sim-
pliciter om. AB I in] est S 13 melius est] e. m . PZ I quam] quod M * I 15) 51 A 0 14 est om.
rL• 15 absolute om. D I considerato] considerando c determinato rN I est, non] n. e. AB*
16 natura1 ] non D *LQ I illud] id A 0 om. LQ I subsistens] subsistunt Z I natura divina] d . n. ABH I
ad om . I* 17 incommunicabilem] ad incommunicabilitatem AB* I melior] om.Dadd. in AB* I
sibi] etiam A 0 • 18 illa) ipsa A 0 I determinat AG 19 esset incompossibilis) igitur esset in-
compossibile rs I esset2 ] est AB add. ibi rs 2 20 Hoc etiam] Hoc autem AG Praeterea: hoc L
Hoc DCMRZ I arguitur] add. 3 rn 2
348 2 est] sit post modo D* 3 potest perficere] perf. pot. A 0 I partes] substantias c• I
materiae om . rn • 4 Animal praem . Nam A 0 1 limitata] illimitata P om. D' 6 qualicumque)
qualecumque C* qualitercumque R *V qualibet A 0 I per2 om. R *LQ 7 organici om . rL
APPENDIX B 439
8 formal add. videlicet quod AG I tamen] add. quod A 0 I perficiat] post plures AB perficiet AH
9 competat c• I ratione rescr. A Ga I imperfectionis] add. nam non distinguitur secundum partes
corporis r ...J datur secundum partes r .. .J ilia sunt perfectionis r ... J A oa 10 ipsa om. rB I po-
nitur] potentia rN* I omnes om. A 0 I naturales] ante formas rN om. D I et] om. AG add. etiam A 0
11 imperfectiores] in ras. RB imperfectiones r 0 * I isto] illo (post gradu AG) A YGO 12 omnes]
omnis AB add. illi AB* I limitantur] ante enim A 0 * limitatur AB I ad om. D* 13 accidens] actus
M* 14 arguitur ro A 0 15 imperfectione] perfectione S *R * comparatione rLt 16 enim]
in ras. AB 2 om. MAG 2 j de] ex A I ratione sui] sua ratione AH I est om. rB* I communicabile D *
16-17 simpliciter om. AGO 17-18 non - distincta rep. post praedicto (19) A 0 * 17 non
oportet] praem . igitur A Go praem . ideo AH add. tamen V add . ideo AB I illam] istam DZAY
aliam r 0 I concludere D* I rationem2 ] add. suppositalem rBa I entis om. AB 18 ita] ideo D I
alia] aliqua r 0 18-19 alia - stare om. :EU! I et ideo - praedicto] ante non oportet (17) PABHG
edd., ante non oportet (17) et iterum hoc loco I*VZrB om. AYl;QUJ; 9T sign.: Vacat P 2 !itteris a-b
uterque textus V2{tert. et mg.)rB 18 ideo] ita Secundo loco v om. Secundo loco rB I ratio suppositi2 ]
ratio suppositi {s.] comp.) propria AB ratio propria (-r!! rL) suppositi (p..imo loco z Secundo loco vrB
utroque loco I sed secundo loco om. P) DPMaIVzr-0 A HO propria ratio suppositi (Primo loco vrB) vrB AG
om. (secundo loco Z) CM'SRZr 0 -. add. (=rep.) distincta et ideo ratio propria suppositi {et - supp. om.
0 2) D 19 perfectio simpliciter] s. p. A I possint PVrB 20 distinctae] distincti rN om.
vrB I ergo om. AG I et1 om . D I duo] add. scilicet A 0 I et2 ] etiam A 0 edd., praem . igitur AB om.
AG I naturae in corr. P 2 21 ergo] ideo A 0 om. vrB add . natura divina est communicabilis plu-
ribus suppositis rNa I etc. om. vrB:E I Hoc quarto] Item quarto hoc p Praeterea quarto :E Haec
conclusio AB 2 I quarto post Declaratur (1) AGO
349 1 imperfectionis] post parte A BH perfectionis R * I perfecta] imperfecta A 0 * 2 cum
in corr. P 8 2-3 perfectionis D* 3 etiam ilia] i.e . C 3-4 eiusdem totius] t. e . R * 5 quod 1
om. AB! I perficere rescr. ca 6 est om. rL 7 informantis AB• I materiam om . A y 8 plu-
ribus] add. suppositis rNa I unius om. CM! I sed om. l;Ut 9 se] add. esse rB I subsistentes in
corr. R 2 I erit] esset C 10 suppositis] om. R add. sed AG I divina] Dei v•AG 11 illimitata]
illuminata AB 12 pluribus suppositis] s. p. z 14 ulterior] videre r 0 ! om. D 15 quod
in ras. A 82 j Non om. A 0 * 16-17 et rationem suppositi] sup. et rat. M* 17 Et om . PI sal·
vandam DPAG I praedictam] productam P*M* 18 videndum D* I ista] ilia SAVO 19 as·
sert\one] assensione rB 20 formatur AE* 21 distinctionem] definitionem AB• add. aliam
A Ga 22 omnem] tantum D I actus AH 23 probo] primo {p..aem. probo r 02 ) r 0
350 1 communicabilem] communicabilitatem in corr. A GB praem. et A Go I possent R *
2 etiam om. r 0 * I realiter] post entitatem vrB realitatem r om. D I entitatem incommunicabilem]
i. e. C* I communicabilem A 0 * incommunicabilitatem in corr. A G2 3 entitate] ente D I Et om.
AB I intelligo] intendo AG 4 quod om. D I modo] add. ut R * I intellectus] add. sic {fit A 02 )
A0 5 esset2 om. P* 7 ante] per C* I est] post intellectus 1 (8) A 0 i om. r 0 * I entitas] pon.
non P 2 8 omnem om . St I non] add. est A 02 i per] add. aliquem rNa 10 contradicit AY I
communicari, nisi om. R! I nisi] praem. et non A 03 11 est] post non v• om. r 0 • I per om.
p•rB! I aliqua] alia AB 12 et om. M! I illam] istam D* I ergo] om. M' add . r ... J nulla sit distinc·
tio Ma 13 ante om. AB!
351 1 positivam] pon. positam ca I quam] add. communicat M' I non om. rN• 3 in
om. A 0 * 4 sive] add. ex communicando p• 4-5 accipiendo rB 5 ut 1 ] sive AB* om. Mt I
sive om. AB! 6 et] in corr. R 2 est S om. M 2 7 duo in corr. P 2 8 hominem om . AB!
9 extra om.DI ut] sicut ABH 0
10 hoc om. r • I Pater post se R* I illo] alio rN• om. R 11 aut]
ut A Y I et] aut D! 12 et alio om. A 0 *(post modo) 14 deitatem] divinitatem R I non] add.
magis AH• 14-15 proprietatem om.CI proprietatem magis] propter esse magis D' 15-16 com·
municabilem S 1 17 incommunicabilis R *A02 {res1it. 03 ) 18 non] post magis M om. p! I
intellectio A y I in1 ] et S* I divina] Dei r 0
352 1 nee] ut D *P* I in2 om. A 8 * 2 ut] praem . ita D* quam A vt 3 esset] erit C
4 detur primus modus] Deus p. m. AB' p. m. detur AB 2 I primus] beatus M' I paternus] in corr.
A Bl Patris V prius AH 5 tune] praem. et AG I arguitur Z 6 niliil om. I* I intelligit] om . A Y
add. ille AB* I nisi om. AY 8 modo om. AY I Cognitio autem] a. c. AB* 9 in1 ] praem. et
440 0RDINATIO I DIST. 2 PARS 2 Q. 1'4
com. A 0 * J exsistentia] quern natura M' I ins om. s• 10 alio] aliquo rNAO I quae] add. non z
10-11 cognoscitur P* 11 obiecta om . A 0 J formalia distincta] d. f. D J unum om. AB!H
13 terminant A 0 J actum in ras. P 2 J Nihil] vel D 14 aliquo] alio rn A Y J tune om. :E 0 *
16 obiecta formalia] f. ob. A 0 * praem. ad AB* 17 propriam exsistentiam] e. p . A 0 J termi·
nant] terminat P* A Y te;minantia AH add . ( = rep., cf. 13-14) actum ut est eius. Nihil autem intrin·
secum personae divinae proprie continetur eminenter in aliquo ('IT sign. Vacat A 01 ) A 0 18 ita]
ille D 20 essential scientia z I facit de se] de se f. ovr-n I in om. A 0 • 21 sed] et A OI
22 et praecise om. A 0 • Jin om. AB•O•
353 1-2 intellectus causat] c. i. A GI 2 obiecti] add. virtute propria intellectus M 1(om.
Ms) J circa obiectum om. A 0 • 3 intellectus] eius P om . C 4 in om. C * J est] in ras . A 01 in
ea C * 5 autem] add. praecise A • 0 6 se] re Z om. V J aliter] quam M * praem . quae C* add.
enim C 1 7 istam] illam SA B!GO J rationem] post absolutam C relationem A 0 * 8 est post
te (9) V J alia om. A 0 * 9 per te] in corr. S 2 parte R' 10 per om . Ml 11 unum] post
conceptum rN omni um C* tantum AG J igitur] quia C J quaelibet] quae M' J ratio] relatio A 0 * J
ratione] relatione A 02 12 praecise om. A 0 * J proprietas Patris] Pat. pr . AB 15 ista] illa
SAYEH 15 -16 ponitur] potest o• 16 omnem] praem . ante I* om . rN• 17 Dico] praem.
Et vrs I in2 om. AB I differential in corr. D 2 rescr. p 18 manifestata rs I et] nee r I illa]
ista DAG 19 immanifesta] ante est C manifesta AB* J concluditur] add. frequenter AB
354 1 differentia om. it J in intellectu rep. r 2 Quaestionum quaestioJ quaestione
AG J 46] 36 V J re] te D * J manifesta est] e. m. P 3 rerum] realiter M' om. R' A 0
4 duplex in ras. AB 2 5 concipiendi] considerandi rs 6 differentia om . R! J hie] post
intenta D h aec SAE•O• 6-7 immanifesta] in corr. D 2 manifesta z· add. distinctio rn 7 suo
ordine] o. s . P J omnes] add. ordines AG 8 praecedant D J intellectionem] electionem
V' intentionem D *AG! 9 autem om. C * J ex] de D * 10 possunt C *M ' J idem om. V
11 convenire] communicare V' J realiter om. A 0 12 differre] dicere A 0 *
355 4 continetur in aliquo eminenter] in a. e . c. Cl in a. c. e. Sl J in2 om. AYE 5 intui·
tive considerante] c. i. (1. om. AB!) ABG J includitur M * J aliqua] rescr. rr.a alia ABH autem R J ante]
inter D 6 actus A 0 7 dicitur A 0 8 non om. Z* J realis] add. vel A 0 8-9 communi·
ter] post dicitur (9) A 0 om . R 9 dicitur, differential diff. d. D I differentia1 in ras. o•rss
10 in2 ] et in M * om . A 0 J differentia in ras. et rep. P 1 11 simplicitatem] simplicem (add . naturam
M 1) M 12 est 2 om. AB! J quod] quia C * quam M * 14 autem] r .. .J C * tamen R 2 J revocari
rL* 15 ratio accipiatur] differentia (om. A 01 ) a. r . A 0 16 rei om. rn I secundum] vel M'
18 Vel] Et R J vocari differentia virtualis] diff. moralis voe. D
356 2 est om. DM' I h abens] add. in se P 3 ut] ait (I) S J in om. rN • J illa] post una D *
alia rL I illud quod] q. i. rn· 4 realitati] ante tali A y om. AB I ipsa om . rL AH I res] ante
esset vrs om . I' rn I distincta in corr. M 2 5 si] sic D * 5-6 illa esset] e . i. rN• 8 in
om . D 9 ordinis] originis (pon . ord!n!s A 02 ) A 0 10 in om . D J ordinem] communi R' om.
CR2 Jest om. S *(post ubi) 11 altero] alterorum rn• J sunt sic] sic sunt D J in om. D 12 quarto
in corr. S 2 I est om. rs J per se unitas] u. p. s. V add . scilicet D 13 in om. D I quinto] add.
vero A 0 14 est ibi] i.e. rs J ibi, est realiter] i. r. e. AG r . i.e . AB I est3] in ras. R 2 om.
c •rn• I idem] ante realiter A 0 illud C 15 et om. D J tantum] tamen D 2 A 0 • I unitate] unitatem
S * J sicut] post aliis AB* praem. ita R 2
16 adhuc] ad hoc A 8 * addit DJ omnis identitas] i. o.
R I form alis om. rn• 17 formalem om. A y I dicitur sic] s. d. pvrsLNI AG sic differentia
sit rN' praem. sic R. I sic] sits I concludit rn· 18 idem] add . et C' add. quod r . . . J ca I sua] ante
r atione rs om. CAG
357 1 essential esse M* J in2 om . C * 2 proprietatem] proprietate }:;Q rationem (incomplete)
rN• 3 ideo] ita D J omnem actum] a . o. 1•zrn 5 communicabile D* 6 illa] ibi }:;Q J
est formaliter] f. e. S * J formaliter eadem] e . f. RZ' I illi om. A 0 * 7 prius] post est1 A 0 om. D J
est2 om. C 9 ista] ilia D * om. Z I non om. Z I est2 om. A 0 * I quam] quod A Y 10 hoc om . rs I
est] post sic 2 A 0 om. AG 11 nonne] non nescetur rs• 13 non om . D 14 negetur rL
15 in om. AB* 16 est1 om. rn• I et 2 om.RI haec in COTT . A B2 I formaliter post illa 1zrnAB I
non est illa] e. i. n . R *rep. AB* J illa] ista D *A Y 17 a om. D 17-p. 358 , 1 habet - formali·
ter b rep. AY 19 virtuali om. P* J non quia] q. n . AY J non2 om. C*
APPENDIX B 441
358 1 ista] ilia SABHG I sit] add . cornpositio ra I vere AG• I est om. I 2 aliquo actu)
actu a. I*zrn actu isto R* I intellectus] actus M' 3 albedo rescr. M 3 4 species] post sirn·
plex I* realis AG I in se] ante non A 0 post naturas D I naturas] ante duas M* rnaterias R * ens
A 8 * om. rn• I tarnen] tanturn D* 5 unde1 ] tanturn A Y I et om. M* AB I unde2 ] in ras . P 2 unurn
R• 6 habet om. AG I diff'erente M' I realitas] in COTT. M 2S 2 add. et M* I illa] ista A 0 7 nee]
in ras. s• add. est D* I una om. A 0 I est om. rN• 8 loquendo sicut] s. I. AB* 9 res]
formalitates rN• 10 ad] quoad R * praem. non tarnen rN• 11 quoad] quantum ad f'D
12 identitatern forrnalern] f. i. I'N A YEG I cuiuslibet] cuilibet C I est] sit D cum AH I eodern]
idem D add. rnodo rn• 13-14 aliqua] alia AEH 14 cornpositio om. D j licet non rep. post
re.i 2 rN• I qualis in ras. A 82 15 in] de A 0 * I non-identitatern] identitatern r•rn I forrnalern
om. rL 15-16 formalem. Ubi autern in ras. A 82 16 aliquorurn] aliorurn M I aliquarn]
aliarn AG 17 dicetur] dicitur s om. rLt 18 attributis] praem. tribus rn 2 I quaestione]
add. sit D* add. 2 rn2
359 1 est rep. rL 2 prius] add. vel v· 3 tres om. A 02 {mtit. Ol) 4 VII] post Tri·
nitate DAOl om. A 01 I De Trinitate) Trinitatis pvra A y 5 relative] post dicitur AH realiter rs I
est] esse ad A 8 * om. C I excepto] ex obiecto M' 6 3) pon. 2 A 02 I Pater in ras. et rescr. pa I
non om. P' 6-7 ad se - essentia rep. C 7 ornnino om. rN• I re] se rn 8 aliquid] aliud
rL I et2 ] etiarn s om. AB• add. etiarn A 0 I re] se rn I Pater 2 om. o• 9 est autern] a. e z add.
eadern AB• 10 ad 1 ] a rn I ad2 ] a AY 11 Item om. C 12 Verbum] sapientia A 0 * I eurn
in ras. P I cuius om. A *
1 8
13 ad Pattern om. P I vero] in ras. A 82 om. D*
360 5 quod] quia MI'LNA0 I unurn] add. aliud A 8 * I quo] quod AH 6 erit] est DABGo
8 extra] exigit (I) rL I earn] om. OS' eurn sa 9 supra] scilicet AG I ratio eius] e. r. R 10 est
non esse] non est esse non rN• I esse om. R 10-p. 361, 1 sirnpliciter diversitas] d. s . AG
361 1 non-identitas] identitas rN• 2 illud] illo D I quo in COTT. P 2 I Pater2 ] add. realiter
A 01 I est2 ] add. aliquid AG I essentia] esse Dadd. realiter A 02 I idem] add. realiter A 02 4 Sim·
plex] Sirnpliciter M*VI'L add. inquit AG I Deus] ante dicitur AYG om. M'I' I est hoc] h. e. P*AYG I
excepto] ex obiecto I*Z I quod 1 om. V*A 8 5 quaecurnque] quaeque C* quacurnque A 82 add .
in ras. qua A I personarn AB• I alterum R I nee] ut 0 2 non A B•H
81 6 sed] add . identitate A Ba
7 relative] ante non ra A 0 relatione AB 8 est ipse] ipse est sicut {sicut] sic 0 2) D j vera] essentia
I'L' om. ru
362 2 argurnenturn om. R I principale om. C I dico om. DR* 3 est intelligenda] i. e.
A 0 I aliqua] alia M*rL• AB I sunt] ante aliqua DC per rL 4 sic om. rN2 AO• I eadern] praem.
ad M* om. I* AB• I quia] quod A OI 4.5 concludi] post identitas (5) r-n post extrernorurn (5) v
5 aliqua] alia RAG I illarn] istarn D*V A YG 6 in] inter rN• I in se post idem AH I et 2 om. I 2 I
per] propter D* 6-7 per hanc] probant Ah 7 propositionern] probationern rL I intellectarn
in ras. R 1 7-8 syllogistlca] comp. D*S syllogismi ABH 8 Ornissa enim in ras. R 2 I unitatls]
unitate R om. C add. vel A add. r ... J AG* I in se] in fine S'
1 0 9 syllogisrnus in corr. R 2 A 82
10 accidens s 19 Cum] Cumque AH Q.uando (add. enlm 0 2) D I rninorurn D* I est om. rn•
363 1 de] in ras. R 1 in M inde S* om. P I identitate] add . et R * 3 stat1 ] constat R * l for·
1 1
malis] ante stat I'LN post distinctlo A om. D' 0 6 identltas post se D I intra R 2 I habet] add.
tanturn ca 8 ut] vel AB•H om. rN• I ut extrema uniuntur] un. ut e. R 9 identitas] add. vel
rn I per] vel persona AO• 10 essential esse rL 11 patet] add. responsio rN I hie] haec S* I
Pater] add. et A 8 12 quia] per AY 13 necessario P* necessariurn ra 14 Sicut in ras.
I' 82 15-16 singulare - quid rep. C* 15 hoc] hie AB•G I ita] praem. et I*Zrn 17 quid om.
R* 18 autern om. z 19 hoc] hie P* I videtur] rep. v• om. A 8 * 20 hie Deus] Deus h. AB
364 1 et alio om. A 0 • 2 quale rep. D* 3 deitas 1 ] in ras. R 2 ante est2 D* 4 deitas)
divinitas RI et om. A 0 * 4.5 minori om. A 0 * 5 tamen om. D' 6 ex vi) extrema AH 7 ha·
here post alicuius D* 8 ita] ista rLN• praem. et z I sic om. ra AO• I infers P* 9 esse] post
idem D est C* 9-10 exsistentlae] essentiae (pcm. exsiatentiae ca) CR 10 vel] et P 11 ex·
trema rep. A 8 * I quia] commune D 12 medio] in eo C* add. quia AY* I concedo om. Z jquod]
quia A GI quid D* I inferre D* 14 vel om. D 15 eo] Deo D* 17 adhuc confirrnetur rep.
A y I illa] ista DA0 I argumenti principalis] in ras. S 1 p.a. D 18 quod] add. r ... J ra• I princi-
piurn] ante prirnurn D post ponendo (19) M 19 ponenendo scilicet] s. P· v· AG
442 0RDINATIO J DIST. 2 PARS 2 Q.. 1-4
365 1 aliquo] isto D I veram] post identitatem PM unam AB 2 formalem] formalitatem
A 0 I necessario (pon. necessc C 3) C 2-3 formaliter] formalis P 1 om. R ! 3 praedicari] probari
:['n I alia] aliqua ABHO I non] in ras. ru om. D! 3.4 praedicari] probari rn 4 Sicut] Sed
fL 5 ratione] albedine AB• add. alicuius A 0 I non realiter] r. n. AG 6 sed] si P* om. AH• I
differt] in ras. AB 2 distinguitur AH differunt AG add.: unde si argueretur 'hie color est albedo, ni·
gredo est hie color, ergo nigredo est albedo', patet quomodo in colore sunt unum in dicente
non-identitate formali utriusque ad invicem; et ideo per medium commune 'in quo' quod non
potest inferri in conclusionem aliam identitas ubi sua extrema sunt idem in medio, ut in divinis
'hie Deus est Pater, Filius est hie Deus , ergo Filius est Pater', non bene infertur; sed beneinferretur:
'igitur Filius est eo - id est essentia - Filius, sicut Pater est eo - id est essentia - Pater' A oa I
et] vel rn 7 realitatis] negantis o· 8 est idem quiditative] q. e. i. D 14 Si] Sed (pon. Si C 8 )
C I arguis A 0 I differat P 2 15 dicitur] differt D* I de om. rn• I vel] vult M• 15-16 est
verum] erit unum D* 16 affirmatione contradicente in ras. rB 2 I illi] isti A 0 I deitas] divinitas
AE 17 alia] om. AG 2 add. in R* I ipsa om. D!
366 1 numquam stat in ras. A EZ I in eodem post non-paternitate A BH I in] cum AG• I non·
paternitate] paternitate D~ 2 formali in ras. M 2 I vel] sive AG 3 unum] vinum (!) C I illo·
rum] istorum D* A EH I non2 om. I'N! 4 verbis om. AY 5 et om . P* I accipiat] habeat p!
6 realem om. Z I simpliciter om. D 7 repugnat] add. dicitur s• 8 unde om. pt 10 ista]
illa AY I partem om. AY 11 quae post affirmationum AY I cum] omni Z2 12 dici om. AB!
13 maior om. P I illam] istam DA EH I si] add. negatio P 14 et1 ] vel D* I universaliter] ut
AH add. vel uniformiter A 03 15 ilia] ante contradictio AG ista ABH I de] dicitur D* I qua om.
I'L! I est1 ] dicitur S 16 sive] seu CI rei] veri D 17 non sequitur] s. n. CI rationis affirma·
tionis] a. r. AHG• 17-18 ab affirmatione om . A 0 t 19 primam] post partem AG om. M I
est] ante vera AB add. sequitur rN• 21 deitas] divinitas AB I Deo] eo C
367 1 et] nee 01 2 I nee] vel A E! ut A 0 2 particulariter] partialiter D I suppositi om.
A 0 t I ipsius] ante suppositi AH• istius (pon. !pslus A 02 ) A 0 3 illud quo] illi quo illud AE*
4 a] praem. est AG add. tune tune D* I aut2 ] in corr. 0 2 add. est AG 5 idem] add . essentiae
pa I igitur] sic P 5-6 distinguit est idem] e. i. d. R 7 nec1 ] non D 2 I verum est] comp.
M'SAB! e. v. rN om. M 2 j a2 om. A 0 * I nec 2 ] ut D* I a 3 om. DM 7-8 quantum] add. est A 0 *
8 a om. S* 10 hoc om. MR* I sicut] sed D* 11 distinxi] post superius P distinxit D* I
obiecti om. A 0 12 hoc] add. quod M* add. enim (om. rN 1 ) enim rN I homo enim] etiam
homo D
368 1 opposita om. M I formaliter de aliquo] de a. f. V 2 neutrum dicitur] d. n. C I
nee] ut D* 3 homo om . Z I nee] ut D* I est2 rep. M 4 aliud] add. sunt p• I immediate op·
posita] o. i. P 5 quod om. V I opposita] add. dico A E• 6 praedicatur] comp. C probatur
rn I subiecti] obiecti D subiectum A E• 8 vere om. r 0 • 9 per se] in ras. R 2 ante non A 8 I
Si om. A 8 ! I autem om. I'L I in om. S* 10 primo modo] m. p. AE I ut tantum rep. Z I tan·
tum] cum V om. R * I secundum om. :EU• 11 formaliter acceptum] a. f. RI' 0N* 12 licet]
nihil Ct I formaliter idem] i. f. R~ A 0 I essentiae2 ] essentia VA 0 * 13 formaliter 1 om. I'L! I
a 2 om. D 14 distinguit2 om. D! 14-15 mutando AG 16 est om. rN• 17 quod om.
DP* I ens] est AB• 18 respondeo - res rep. z 19 utroque in ras. vzraz I modo in ras.
V 2 j quia] om. D* add. r ...1 ra•
369 1 per se om. D I inest] in se AB* 1-2 eodem modo] post per se (2) C r ... J m. e. R*
1 subiectum sit res] r. sits . o• 3 sive] sir I contineatur] scire accipitur D! 4 quod] add.
tamen C~ I est post rationem AH I rationem] add. formalem A os 5 nee] naturae (add. nee C 2 )
Cut D* I modo om. 12 6 quaeris in corr. R 2 I quod 3 ] quo R• 7 si om. D I substantia] in
ras. I' 8202 ante si M supra S* I sub ente] in subente r 0 I est2 ] add. causa v• 8 per se1 ] add. ens
quod per se r ... J raa 9 alia] aliqua A 0 I fallacia] falsa rN• 10 est per se] per se est CM I
haec res] hie respectus Av. I et om. AG I alia] aliqua rn A 0 12 et ita om. A 0 • 13 res om.
A Y I et om. AB I per se2 om.Rt 14 ultra om. D! 15 ens idem] comp. D* 16 ergo si] si e.
AG I est per se2 ] per se est A 02 (rescit. 03 ) 17 ita om. C I Secunda] Contra Z
370 1 probatur om. Dt I non] post quia c• om . P* I distrahens] in ras. A BZ om . R ! 3 Prae·
terea] ltem DP I probatur post consequentia R I prima om. ra• I est post principale D* 4 aut 1 ]
APPENDIX B 443
add. est per se P 5 per se2 ] post essentia2 D om. rN 7 essentia om. rn I est per se] p. see.
ABH I et om. A 0 8 est om. DAG I res 1 ] ante est Z om.MI se1 om. M I res2 om. AY I per se
duae] d. p. se P I se2 ] add. sunt AB• 9 et om. C* I ita om. A 0 I est] post se Mom.CI res]
om . AB 0 * add. et D 10 possit DA 0 I argumenti in corr. D 2 11 quod] add . scilieet D I ibi]
in ras. A 02 post esset CI alietas perseitatis] perseitas A 8 * 13 quia] quodR*rn I praeeedet P*
371 1 eoneedereturJ eoneedetur D eoncluderetur rn I tune] tamen AB~ 2 eonsequens]
add. tamen quia non videtur bene logice c• 3 peeearet] add. et AB• I tamen] post non (4) AY
tum V 4 non om. A 0 * I videtur bene] b. v. A 0 I negatio] nego MR* I si] seilieet D I qua]
quae D I includitur DAG eoncludatur S* 5 in om. AB* I possint D* posset D I attingere]
tingere :EQ• I terminum rep. A 0 * I et] ad AB 6 forma v I qua] quam AB 20 I quam om. rNt I
notatur esse] nota esset AG 7 quod 2 om. R * 8 posset PA 0 9 negationem] eompositio-
nem AB• I aliquam] ante negationem A aliam I2A 0 * I ideo aliter] a . i. P I quod] qua s•
0
11 unius A 0 * I esse rem] r. e. AH 12 aliam rep. C* 12-13 proprietati - inferturl quater

rep., quarto om. falsus et post sequitur add. bene D* 12 iste] ille D I falsus om. A Y 13 fal-
sum rescr. ca I in om. AB• 14 Ideo] praem . Et rn I eonsequentiam om. A 0 * 15 proposi-
tiones] oppositiones A 0 * add. manentes AH• I sunt A 0 16 probationem] propositionem D*
17 sunt om. R *I ut] nee D 18 dictum] add. est D I subieeto] in corr . A 62 seeundo AH I nee] non
M* 19nee ... nee] neque ... neque A 0 I homo] huiusmodi AY I per se est1 ] e. p. se PRVrB I
est2 om. RV I est non-albus] non e. alb . D*
372 1 inter] sunt AG I absolute sumpta] s. a. C 2 si om. M I proprietas est] e . p. AB
res rep. D* 5 posset R 7 est1 ] post enim AB' om. A 62 I essentia rep. :EQ 8 non-essential
essentia r 9 Nee] Non rN• om. AB* 10 habetur om. rn I quod om. M 11 per] de rN•
12 quod erunt] rep. AB* q. essentia D I ista] ante erunt A 0 illa ABHG 13 est3 ] add . per se 81
14 negativa in corr. R 2 I est1 om. AG I est2 ] erit A 0 15 non 1 om. S*R* I essentia om. ABt I
sicut] sed D* I non2 ] nee C 2 A 0
373 1 ergo] add. homo P I divisio A Y 2 ultra om. rn 3 ex om. A 0 4 sensu] sup-
posito D* I notat] post identitatem D nominat A 0 5 anteeedens] add. sic R* 6 intelliga-
tur] post formalis A 0 intelligitur DABH 8 per se1 om. A 0 t(post inest) I per 2 ] seeundum V I dici-
tur rep. AB* I de om. A 0 9-10 ulterius in ras. AB 2 10 propositum in corr. 8 2 I propter] per
A0 11 non om. C*(post habetur) I habetur] est Dt I ex vi] comp. Dt I sermonum A 0 I quia]
quod AG 14 distinetio] divisio (pan. distinctlo A 0 a) A 0 I ex vi] comp. D I sermonum AG
16 eonstruetio] cum sit necessario D
374 3 accidentaliter] accipit A 0 t accipitur A 0 t I quod] add. r ... J A 0 * add. non :EU• I in]
add. per A 0 * 4 non om. p•rLt:EU• I omne om. D* I ens] add . inest Ra I omni] add. modo
rN* I enti] entitati SR* I est om. AB* 5 est1 ] in ras . R 2 post essentiale AH vel D om. c t rL I
vel] aut A 0 6 ut] et AH om. R* I contrahit] contrahens ra• 7 est om. D* I accipiendo hoc
modo] h. m. a. AH I Et om. A 02 8 sic] sicut I'L 9 accidentale om. D*(ance accipiatur)
10 non est] ante eius AB' post eius AB 2 I sed] quia (pan . sed Ml) M 11 accidentalis] acciden-
tale ra 12 respectu rep. AB* I accipit] in ras. 12 accidit Z 13 accidentis] antecedentis A 0 I
potest] prout P*
375 1 illud om. rN I aliquod] aliquid :EU om. Z I tertium] in ras. R 2 secundum P 3 ter-
tium] secundum rN* I dico om. R* I illud] add.(= rep.) comparatur ad aliquod ra• 4 compos-
sibilis D* I est om.CI et om. A 0 * 5 posita] ante possibili rL ·om. Rt I deesse secunda perso·
na] s. p. d. AH 6 Et2 om. AB 7 si2 om. rN I in] ex c~ 7-8 dico - deesset2 rep. AE•
8 illa deesset2 ] d. i. AG I et2 om. A 0 * 9 perfectio om. :EU I ita] sic C om. D* I ipsum p•rN I
et2] add. tamen D 10 autem] enim D 11 quod] quia C I illud] ideo D 12 enim] add.
summe p I bono om. rL 13 esset rN• I positione] ratione AB• 14 illa] ista DI necessitate
D* 15 debet] post sic P dicitur M I sic intelligi] i. s. AG 16 aliud in ras. M 2 17 ali-
quam] aliam rnAG I Et om. AB I est om. c 18 tune] tamen S* add. cum Ra I divideretur]
dividerentur D* 19 quam] quod M*
376 1 illa1] ista D* I necesse esse] e. n. Zadd. et~A02 2 ultimae actualitatesra. u. P
3 in] et D~ I diversis necesse esse] n. e. d. rL I esse] in esse e ante necesse A 6 ' om. A Bl 5 sive]
sicut AG I tenet] add. posterius p• 6 illa superius posita] s. i. p. AG I unitate] in ras. P 2 unione
•
VI Dei] rei A 6 ' I ex] de rB 2 pon. de Ma 6-7 necesse] post esse (7) AB• necessario P 7-8 se·
cundae distinctionis] d. s. CMrN add. dico P* 9 si] etsi PI non in corr. et rescr. M 2 I formaliter
necessitates] n. f. D 10 aliquo in ras. r 02 I dividitur] dicitur D' 12 esset1 ] esse rn I illa]
ista D* 12-13 requireretur rn 13 aliquid om. D I per om. P* I Sed] Si z I hoc om. 1•rn I
non] enim M 14 concludit] comp. A 0 • 15 illa] ista D* I ex se necessaria] n. ex se rN I
non] nee M om. R * I aliquam] aliam A 0 16 distinguentibus] distinctionibus R 2 I personas]
rescr. A 0 a personis S* praem. inter R 2 I non rep. AB* I illa] ista D*AY 18 quibus] quarum
(nor. vcl: quihus C 1) c quo A YO• I entia om. AG 19 ergo] enim D
377 1-2 aut non om. V 2 potes D* 4 essendi] ante necessitas V ista D' I Sed si]
Si autem A 0 6 ex se] om. rL• add. quae rN• I illa in COIT. D 2 7 cui] in COIT. V 1 om. A 8' I
eaedem] in co1T. M 2 comp. D I esset om. rB• I quasi] qua P 8 exsistendum] essendum Z I ut om.
ABt I ante] an CI illam] post rationem D istam D*AYG 11 non. Si] si non rN• 12 per
om. V* 13 per om. A 0 * I quin] quod (pon. quin M 1) M 14 a1 om. A 0 * I a 2 om. rB•
--~------------- - -- - - -- - - - --
INDICES
I
INDEX NOMINUM
. Ambrosius 3,11; 17 ,10; 323,9 Damascenus vide Ioannes Damascenus

Anselmus Cantuariensis 58,18; 86,8-9;
129,5; 145,11; 208,16; 214,5 Ecclesia 45,6.7
Apostolus vide Paulus Eustratius 17, 9
Aristoteles 17,9; 28,18; 49,12; 52,8; 61,2;
86,17; 127,17; 131,2; 133,1; 141,4; Filius (Dei) vide Iesus
143,16; 156,21; 166,7.12; 167,9; 177,13
178,17-18; 181,14; 182,14; 189,8; 190, Hebraei 237 ,4
2.14; 191,15 j 192,8.10-11; 196,2; 197, Henricus Gand. 61,7; 85,14; 141,18;
2.12.26; 218,1.6.18; 219,18; 220,7; 224, 338,6
4.12; 225,9.11; 250,17; 255,1; 257,9-10; Hilarius Pictav. 338,4; 340,6
258,3; 273,6; 282,4; 296,11; 320,11;
325,3.11; 326,6; 329,12.15; 332,8-9.9;
Iesus 3,9; 19,12; 22,14.15; 27,6-7; 28,17;
333,1.13; 335,1; 374,12
29,19.28; 34,9; 38,5.7; 39,1.11; 45,
Augustinus l,10; 3,8; 4,14; 7,1; 8,2-3; 19,
8.10.11; 187 ,7; 251,6; 262,1; 270,24;
11; 20,18; 38,4.8; 39,1; 44,17; 48,10;
281,6.10; 282,1.10.12; 283,5; 290,13.
52,10; 53,2.8; 54,4; 55,6; 61,11; 63,
14; 291,6.15; 292,10; 294,6; 295,7.8.
9.16; 66,3; 100,10,101,1; 100,13; 102,
14.15; 297 ,10.12.15; 299,6.13.16; 300,3.
13; 103,13; 104,17; 105,10; 110,10-11;
6.15; 301,5.8.18; 302,9.10.12.13.14.15.
111,11; 112,4; 114,11; 118,6; 123,6;
17.19; 303,13.19; 311,10.11; 314,1.3.
206,1; 237,12; 247,1-2; 251,8; 255,5;
19; 315,12.13; 317 ,2.4.5-6.9.17 .18; 318,
266,15; 285,3; 300,1.18; 302,20; 304,
1.3.7.8.15.16; 320,4; 339,15; 344,19;
4; 317,4.15; 319,1; 320,9; 322,15.16;
351,2; 352,2; 359,11.12.13; 360,2; 361,
323,8; 354,1-2; 359,3; 360,11; 361,3;
6; 363,11.12; 364,3.13.15.16; 365,13;
384,20; 385,8.31
366,20; 367 ,3; 389,19.26.34
Averroes 115,14; 221,1; 255,16; 257,6;
Ioannes Damascenus 19,16; 119,5; 128,
322,2.7.11; 323,4; 325,4.11.16; 326,3;
8.13; 143,7; 145,2; 224,6; 344,19
329,6
Israel 224 ,2
Avicenna 5,1-2.13; 9,6; 15,15; 59,10; 130,
13; 153,8-9; 180,11; 199,2.12-13; 268,
4; 322,5.6 Lombardus vide Petrus Lombardus
Lucifer 58,17
Boethius 137 ,12
Magister vide Petrus Lombardus
Christus vide Iesus Michael (arch.) 29,14
Commentator vide Averroes; Eustratius Moyses Maimonides 225,5; 236,11
448 INDICES
Pater {Deus) 3,9; 19,11; 21,3; 22,13.15. Philippus (apost.) 38,6.8

16.17; 27,6.9; 28,16.21; 29,4.7-8.8.9. Philosophus vide Aristoteles
19.23.29.30; 34,7; 38,5.7.8; 39,12; 45, Polycletus 154,16
7.9; 251,6; 255,5; 262,22; 269,11. Proclus 5,7; 224,10
12.13; 270,1.14; 281,14; 290,14; 292,
1.8; 296,1.2.4; 298,l.3; 299,16; 300, Rabbi Moyses vide Moyses Maimonides
2.3.15-16; 301,1.4.5.9.16.17.19; 302,9. Richardus a S. Victore 234,15; 338,12
11.14.15.16.17; 303,3.7.13.18; 314,5.6.
7.8; 315,8.9.10.11.13; 316,19; 317 ,2.8. Salvator vide Iesus
9.11.14.16; 318,1.3.4.12.13.14.16; 320, Spiritus Sanctus 3,9; 19,12; 22,15-16.
1.6.10; 321,4.6.; 339,15; 350,13.16; 17; 34,9; 45,6.11; 48,1; 251,7; 262,2;
351,1.10.18; 352,l.2; 353,7.9.12; 359, 290,10-11; 291,13; 314,19; 317,17.18-
6.8.13; 360,1.12.13; 361,2.6.7; 363, 19; 318,2; 339,16; 389,32
11.12: 364,3.13.15.16; 365,7.12; 366,
20.21; 367,3; 375,7.8.9; 389,11.17.34 Trinitas 26,17; 42,16; 43,6; 45,2; 54,l;
Paulus (apost.) 91,13; 237 ,4; 238,16 317,16.19
Petrus Lombardus 1,6; 125,10; 224,8;
247,l Verbum vide Jesus
II
INDEX AUCTORUM
A. - AucTORES IN APPARATU F ALLATI *
AEGIDIUS RoMANUS
Quodlibet (Bononiae 1481) V q. 6: 299,4

AMBROSIUS
De incarnationis dorninicae sacramento (PL 16) c. 9 n. 101-102: 323,9

ANSELMUS CANTUARIENSIS
(PL 158. - Opera, ed. Schmitt I, Seccovii 1938; II, Romae 1940)
De casu diaboli c. 4: 58,lB
De conceptu virginali c. 4: 86,B-9
Proslogion c. 5: 129 ,5
ArusTdTELES
(Opera, latine, cum commentariis Averrois, Venetiis 1483, 3 voll. - Opera, l~

tine, cum Averrois commentariis, Venetiis apud Iunctas 1562 [=ed. Iuntina],
10 voll. - Opera, graece, ed. Bekker, Berolini 1831, 2 voll.)
Analytica posteriora I c. 7 [t. 20] {Ac. 6.7): 132,5 I c. 8 [t. 22] (Ac. 8): 132,5
De anima II t. 33 (B c. 4): 310,13 I t. 146 (I' c. 2): 61,2
De caelo I t. 8 {A c. 2): 325,3 I t. 20 (A c. 3): 128,5 I t. 120-121 (A c. 12):
128,5 II II t. 20-21 (B c. 3): 177 ,13; 195, 11 t. 28 (B c. 4 ): 128,5 I t. 40 (B c. 6):
128,5
De generatione et corruptione II t. 56-62 (B c. 10): 152,11; 177,13; 191,12;
195,7; 250,17 I t. 63-70 (B c. 11): 152,11; 191,12; I t. 68-70 (B c. 11): 250,17
Ethica ad Nicomachum I c. 1 (A c. 1): 112,15 I c. 7 (A c. 4): 17 ,B-9 II VI c. 3
(Z c. 2): 49,12 I c. 8 (Z c. 7): 86,17 II x c. 3 (Kc. 2): 59,2 I c. 4 (K c. 4):
47,15; 51,11
Metaphysica I [c. 1] (A c. 1): 277 ,2-3 I [c. 2] (A c. 2): 86,17; 176,13 II II t. 1
(ex c. 1): 129,1 I t. 4 (ex c. 1): 205,7 I t. 15 (ex c. 3): 131,2 II Vt. 2 (A c. 2):
326,6 It. 16 (Ac. 11): 158,2 It. 17 (Ac. 12): 282,4; 283,3 I t. 20 (Ac. 15):
273,6 I t. 21 (Ac. 16): 196,2 I t. 34 (Ac. 29): 141,4 II VII t. 13 (Z c. 4):
52,B I t. 16 (z c. 4): 52,B I t. 29 (z c. 9): 325,11 I t. 31 (z c. 9): 325,11 II
* Post colon (:) numero maiore designatur pagina, minore linea. - Uncis rotundis ( ),
praeter operum editiones, allegationes Aristotelis ex ed. Bekker includuntur. - Uncis quadra·
tis [ ] includuntur a nobis addita, idque: quoad opera Aristotelis, ex ed. Iuntina; quoad opera
Patrum, ex ed. Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum; quoad notas typographicas quae in
ipsa tituli pagina desunt, a nobis aliunde eruta.
Duos Scotus, Ordinatio 29

450 INDICES
VIII t. 10 (H c. 3): 167 ,9; 172,10 II IX t. 3 (0 c. 2): 258,3 I t. 10 (0 c. 5):

296,11; 333,13.11; 334,8 I t. 12 (0 c. 7): 296,13 I t. 17 c0 c. 8): 128,5;
215,15 II XII t. 30 (Ac. 6): 215,15 I t. 33-34 (Ac. 6-7): 177 ,13; 195,7 I t. 39
(Ac. 7): 196,2 I t. 40 (Ac. 7): 196,2 I t. 41 (Ac. 7): 189,8 I t. 42-50 (Ac. 8):
281,3 It. 51 (Ac. 9): 181,14; 182,1-3; 320,11 It. 52-54 (Ac. 10): 215,15
Meteorologica IV t. 19 (~ c. 3): 277 ,2.3
Physica It. 5 (Ac. 1): 133,1·5 It. 82 (Ac. 9): 326,6 II II t. 3 (B c. 1): 266,8-9 I
t. 49 (B c. 5): 166,7; 257,9-10; 332,12 I t. 66 (B c. 6): 175,5 I t. 66-67 (B
c. 6): 166,12 I t. 89 (B c. 9): 62,16 II III t. 31 (r c. 4): 212,8 II VIII t. 4-9
(0 c. 1): 215,15 It. 4-13 (0 c. 1): 218,1 I t. 13-15 (0 c. 1): 215,15 I t. 46 (0
c. 6): 322,3 It. 53 (0 c. 6): 177,13; 195,1; 215,15 I t. 55-58 (0 c. 7): 255,1 I
t. 78 (0 c. 10): 121 ,11; 189,8 I t. 79 c0 c. 10): 121 ,13 I t. 80 c0 c. 10):
121 ,11; 189,8 I t. 86 (0 c. 10): 121 ,11; 189,8
Rhetorica I c. 11 (ed. Iuntina II; ed. Bekker Ac. 11): 58,8 II II c. 4 (ed. Iuntina
II; ed. Bekker B c. 4): 58,7
Sophistici elenchi I c. 3 (c. 5): 374,12
AuousnNus
De civitate Dei (PL 41. - CSEL XL pars I; pars II) XI c. 4 n. 2: 7 ,1 I c. 10
n. 1: 247 ,1-2; 361,3.6.6-7 I c. 28: 114,11 II XIV c. 28: 58,17; 118,6 II XVIII
c. 41 n. 2: 237 ,12
De diversis quaestionibus 83 (PL 40) q. 30: l,10; 4,14; 52,10; 54,4; 111,11;
112,4 11 q. 46 n. 2: 354,1.2
De doctrina christiana (PL 34) I c. 4 n. 4: 53,2; 110,10-11; 112,8 I c. 5 n. 5:
3,8 I c. 22 n. 35: 55,3
De Genesi ad litteram (PL 34. - CSEL XXVIII pars II) XI c. 15 n. 20: 118,9-10
De libero arbitrio (PL 32) III c. 6 n. 18: 206,1 I c. 8 n. 23: 206,1 I c. 24 n. 73:
84,1 I c. 25 n. 74: 84,1
De Trinitate (PL 42) I c. 1n.1: 151,9; 336,9 I c. 8 n. 17: 38,4 In. 18: 53,8 IJ
III c. 8 n. 13: 322,15 II IV c. 20 n. 29: 255,5; 11 v c. 14 n. 15: 19,11 II VII
c. 1 n. 2: 20,18; 21,3; 285,3; 359,4.6 I c. 2 n. 3: 359,11; 360,1 II VIII c. 1 n. 2:
232,7 I c. 2 n. 3: 85,9 I c. 3 n. 4: 63,9 II IX c. 12 n. 18: 58,15 II X c. 10
n. 13: 54,8 112,18 II XIII c. 3 n. 6: 103,13 I c. 5 n. 8: 105,10 II XIV c. 7
n. 9: 266,15 I c. 8 n. 11: 8,2·3 II XV c. 7 n. 12: 317,15.19; 318,6; 320,9 I
c. 10 n. 19: 302,20 I c. 11 n. 20: 304,4; 319,1 I c. 11 n. 21: 304,4 I c. 12
n. 22: 317,4; 319,2 I c. 14 n. 24: 300,1 I c. 15 n. 25: 319,10 I c. 16 n. 26:
39,1; 304,4
Enchiridion de fide (PL 40) c. 105 n. 28: 61,11
Epistola 102, ad Deogratias (PL 33. - CSEL XXXIV) q. 1 n. 4: 323,8
Retractationes I (PL 32. - CSEL XXXVI pars II): c. 9 [8] n. 3: 66,3; 100,
10-101,1 I c. 15 [14] n. 4: 55,6 I c. 22 [21] n. 4: 66,3; 100,10-101,1
AVERROES
(Aristotelis opera, latine, Venetiis 1483)

De anima I com. 53: 325,7
INDEX AUCTORUM 451
De caelo I com. 8: 325,4 II II com. 20-21: 195,7 I com. 42: 323,11 II III com.
56: 324,3
De generatione et corruptione II com. 56-62: 152,11; 191,12; 195,7 I com.
63-70: 152,11; 191,12
Destructio destructionum philosophiae Algazelis (Aristotelis opera, latine,
ed. Iuntina IX) disp. 1: 215,15
Epitome in libros metaphysicae Aristotelis (Aristotelis opera, latine, ed. I-un-
tina VIII) tr. 4: 195,7; 215,15; 281,3
Metaphysica (Aristotelis opera, latine, Venetiis 1483) VII com. 28: 195,7 I
com. 31: 195,7; 325,16 II IX com. 7: 195,7 I com. 17: 215,15 II XII com. 18:
324,6.9 I com. 30: 215,15 I com. 33-34: 195,7 I com. 41: 195,7; 221,l I
com. 42-50: 281,3 I com. 52-54: 215,15
Meteorologica (Aristotelis opera, latine, ed. Iuntina V) I summa II c. 1: 324,7
Physica (Aristotelis opera, latine, Venetiis 1483) V com. 13: 152,11; 191,12 II
VIII com. 4-9: 215,15 I com. 13-15: 215,15 I com. 15: 152,11; 191,12 I
com. 46: 255,16; 256,2-7.8-257,5; 322,2.5; 327,8 j com. 47: 152,11; 191,12 I
com. 53: 195,7; 215,15 I com. 79: 195,7
AVICENNA
(Opera, latine, Venetiis 1508)

De anima pars 5 c. 4: 9 ,4
De intelligentiis c. 4: 9,4
Metaphysica I c. 6: 5,1311 VI c. 2: 153,8-9; 191,12; 199,2; 215,15 I c. 5: 153,8-9;
180,11; 191,12; 268,411 VIII c. 7: 59,10; 281,311 IX c. 1: 215,15 I c. 2: 281,3 I
c. 3: 281,3 I c. 4: 5,1-3; 9,4; 195,1; 281,3 I c. 6: 215,15
Metaphysices compendium (ed. Carame, Romae 1926) I pars 3 tr. 1 c. 3:
215,15 I pars 4 tr. 1 c. 1: 281,3 I tr. 2 c. 1: 195,7; 281,3
BIBLIA SACRA
I Car. 8, 5: 222,5 II 8, 6: 238 ;17

Deut. 6, 4: 224,2
Eccl. 3, 19: 111,1-2
Ex. 3, 14: 237 ,3
Gal. 5, 22: 48,l
Hehr. 11, 6: 237 ,4
loan. 14, 8: 38,61115, 23: 39,12
I loan. 5, 7: 251,7
Is. 45, 5: 224,2
Matth. 28, 19: 251,6
Ps. 2, 7: 255,7 1113, 1: 130,10-11 II 47, 2: 128,7 II 52, 1: 130,10-11 II 95, 5: 238,
18 11 144, 3: 128,1
Rom. 8, 20: 111,1-2
*
452 INDICES
BONAVENTURA
Sententiarum (Opera, ed. PP. Collegii S. Bonaventurae, ad Claras Aquas 1883-
1902, ro vol!.) I d. 1 a. 3 q. 1: 8,1 J d. 2 a. un. q. 1: 234,8.12; 242,10 J
q. 2: 276,12; 277 ,1 J d . 5 a. 1 q. 1: 355,14-15 J d. 26 a. un. q. 1: 355,14-15 J
d. 45 a. 2 q. 1: 355,14-15
COMMENTATOR vide AVERROES; EusTRATIUS
DAMAsCENUS vide loANNES DAMASCENUS
EusTRATIUS
In Aristotelis Moralia Nicomachia explanationes (latine, Venetiis 1589)
I c. 6: 17,9
FuLGENTrns RusPENsrs
De fide ad Petrum (PL 40) c. 1 n. 5: 251,8
GoDEFRIDus DE FoNTrnus
Quodlibet VI (ed. de Wulf-Hoffmans in PhB III, Louvain 1914) q. 1: 100,1 J
q. 7: 61,6-7; 62,12-63,15; 92,10 I q. 8: 61,7 I q. 9: 64,9.12; 65,6.10 II VIII
(ed. Hoffmans in PhB IV fasc. I, Louvain 1924) q. 2: 61,7 J q. 16: 61,7
GurLELMus DE WARE
Sententiarum (cod. Florent., bib!. nat. A IV 42) I d. 2 q. 2: 234,12
HENRICUS GANDAVENSIS
Quodlibet (Parisiis 1518) I q. 1: 40,7 J q. 17: 85,3 II II q. 7: 23,2.8 II III q. 6:
9,10 I q. 14: 331,1 I q. 17: 61,6-7.7; 62,12-63,15 II IV q. 8: 85,14 I q. 37:
198,111 VI q. 1: 276,2.5; 287 ,13; 288,1; 339,8 II IX q. 5: 92,8 I q. 15: 266,15 II
x q. 9: 61,7 II XII q. 5: 61,7 64,5.9; 94,7 II XIII q. 1: 23,2.14; 24,7 I q. 9:
62,12-63,15 I q. 11: 92,8 .
Summa quaestionum ordinariarum (Parisiis 1520) a. 21 q. 1: 126,5 II a . 22
q. 2: 64,1; 136,1; 137 ,1 I q. 4: 149,7 II a. 25 q. 3: 234,8 II a. 35 q. 6: 198,1 II
a. 47 q. 5: 61,711a.49 q. 6: 64,1211 a. 53 q. 8: 276,2 I q. 9: 276,2 II a. 54
q. 2: 338,3.6.10.12 I q. 3: 216,2.9; 297 ,3; 367 ,2 I q. 8: 287 ,13; 288,1 I q. 10
292,1-293,18 11 a. 60 q. 1: 288,5-290,18 I q. 4: 291,1.13
HERMES TRISMEGISTUS
Liber XXIV philosophorum (ed. Baeumker in BGPM XXV fasc. I-II, Mun-
ster 1928) prop. 2: 114,13
HILARIUS P1cTAVIENs1s
De synodis (PL ro) n. 26: 338,4
loANNES DAMASCENUS
De fide orthodoxa (PG 94) I c. 1: 128,13; 145,9 I c. 3: 145,5 I c. 8: 19,16 I c. 9:
128,8; 143,7 II II c. 22: 119,5 II III c. 3: 344,19
INDEX AUCTORUM 453
LoMBARDUS vide PETRUS LoMBARDUS
[Lycrns DIADocHus] vide PRocws
MAGISTER vide PETRUS LoMBARDUS
MATTHAEUS AB AQUASPARTA
Quaestiones disputatae de gratia (ed. Doucet in BPS XI, ad Claras Aquas
1935) q. 5: 8,1 11 q. 10: 8,1
MoysEs MAIMONIDES
Doctor perplexorum (ed. Buxtorfius, Basileae 1629. - cod. Vat. lat. II24)
I c. 75: 225,3-226,4
PETRUS LoMBARDus
Sententiarum (ed. PP. Collegii S. Bonaventurae, ad Claras Aquas 1916, 2 vol!.)
Id. 1 c. 2: 1,6; 110,11 I c. 3: 1,6 I d. 2 c. 2: 251,8 I c. 4-5: 255,9 I d. 8
c. 8: 247 ,1
PROCLUS
Institutio theologica (ed. Portus, Hamburgi 1618. - codd.: Vat. lat. 2419,
4426, 4557) c. 34: 5,7
Ps.-HERMES TrusMEGISTus vide HERMES TRISMEGISTUS
RicHARDUS DE MEDIAVILLA
Sententiarum (Venetiis 1507) I d. 2 a. 2 q. 1: 276,12; 277 ,1
RicHARDus AS. VrcTORE

De Trinitate (PL 196) I c. 25: 234,8.15 11 V c. 4: 338,12
THOMAS AQUINAS
(Opera, Parmae 1852-1869, 23 vol!.)
De ente et essentia (XVI 1864) c. 5: 211,9
De veritate (IX 1859) q. 10 a. 12: 136,11; 225,3-226,4
Quodlibet (IX 1859) II q. 2 a. 1: 211,911 X q. 8 a. 1: 9,1
Sententiarum (VI 1856) I d. 3 q. 1 a. 2: 136,11 I d. 43 q. 1 a. 1: 212,5 II II
d. 3 q. 1 a. 1: 211,7.9
(Opera, ed. Leonina N-XIII, Romae 1886-1918)
Summa contra gentiles (XIII 1918) I c. 12: 225,3-226,4 I c. 43: 211,4 II II c. 52:
211,9
Summa theologica I q. 2 a. 1 (N 1886): 136,11 I q. 7 a. 1: 211,4; 212,5 I q. 12
a. 1: 9,1Iq.45 a. 5: 198,1 I q. 50 a. 2 (V 1889): 211,7.9 I q. 82 a. 1: 62,12-
63,15 I q. 82 a. 2: 64,5 II I-II q. 9 a. 1 (VI 1891): 92,10 I q. 10 a. 1: 61,7 I
a. 2: 61,6-7; 62,12-63,15 I q. 94 a. 2 (VII 1892): 136,11
454 INDICES
B. - AucTORES IN APPARATU T ALLATI *

AEornrns RoMANus
Quodlibet (Bononiae 1481) III q. 11: 1832
Sententiarum (Venetiis 1521) Id. 1 princ. 3 q. 1: 1131
ALANUS DE INSULIS
Regulae de sacra theologia (PL 210): 29 2 II reg. 7: 1141
(AMBROSIASTER)
In epistola ad Galatas (PL l 7) c. 5, 22: 31
ANNALES de Dunstaplia. Annales monastici, in Rolls Series III (ed. Luard,
London l 866, in RBS XXXVI): 2741
ANSELMUS CANTUARIENSIS
Monologion (PL 158. - Opera, ed. Schmitt I, Seccovii 1938) c . 15: 347 1
ARISTOTELES
Analytica posteriora I c. 2 [t. 5) (Ac . 2): 200 2 3721 J c. 3 [t. 6) (Ac. 3): 13!1
152 3 I c. 4 [t. 9] (Ac. 4): 1341 1381• 2 J c. 7 [t. 20] (Ac. 6.7): 135 5 I c. 8
[t. 22) (Ac. 8): 135 5 c. 13 [t. 30) (Ac. 13): 1482 I c. 22 [t. 39) (A c . 24):
J
1391 II II c. 9 [t. 10) (B c. 10): 1321 I c. 16 .17 [t . 25) (B c. 17): 1321

Analytica priora I c. 1 (Ac. 1): 1361 I c. 3 (Ac. 4): 246 2 I c. 11 (A c. 13):
1622
De anima II t. 2 (B c. 1): 3001 313 3 I t . 47 (B c. 4): 151 4
De caelo I t. 12 (A c. 2): 240 6
De generatione et corruptione It. 23 (Ac. 4): 2541 J t . 55 (Ac. 7): 59 4 1631 II
II t. 56-62 (B c. 10): 160 3
De interpretatione I [c. 4] (c. 6): 200 2 249 3 3721 II II [c. 1] (c. 10): 143 5 1521
Ethica ad Nicomachum I c. 7 (Ac. 4): 181 1122 I c . 9 (Ac . 6): 265 5 270 3 II
III c. 11 (r c. 12): 581 385 4 II VI c . 5 (Z c. 4): 1822 265 5 270 3 II VII c . 12
(H c. 9): 63 1 II x c. 4 (Kc. 4): 384 5
Metaphysica II t. 4 (o: c. 1): 2231 I t. 5 (o: c. 2): 1978 I t. 5-9 (o: c. 2): 191 J t. 6
(o: c. 2): 1258 15l3 1522 158 2 1721 I t. 8-9 (o: c. 2): 21 2 1258 1722 II IV t . 3
(r c. 2): 181 J t. 9 (r c. 3): 1301 II v t. 2 (a c. 2): 59 4 1631 I t. 3 (a c. 2):
1532 1541 • 2 I t. 13 (a c. 7): 247 1 I t. 17 (a c. 12): 249 2 11 VII t. 16 (z c. 4):
181 II VIII t. 6 (H c. 2): 15 1 I t . 10 (H c. 3): 125 7 II IX t. 7 (0 c. 3): 1622 I
t. 10 c0 c. 5): 26l1 272 3 2731 I t . 16 (0 c. 8): 1822 265 5 270 3 3002 1 t. 17
(0 c. 8): 1825 II x t. 7 (I c. 2): 181 I t. 13.15 (I c. 4): 201 4 I t. 19 (I c. 5):
21 1t. 22 (I c. 7): 201 4 II XII t. 24 (Ac. 4): 192 I t. 33-34 (A c. 6-7): 225 4 I
t. 36 (Ac. 7): 18!1 I t. 36-37 (A c. 7): 192 59 4 1631 I t . 37 (Ac. 7): 18!1 I
* Numero m aiore pagina , minore vero altius p o sito nota in apparatu T designatur. -
De uncis rotundis et quadratis cf. supra p. 449. - Editio nes operum in p raecedente indice
allegatorum hie per extensum non repetuntur .
INDEX AUCTORUM 455
t. 41 (Ac. 7): 15621 I t. 42-50 (Ac. 8): 2251 I t. 49 (Ac. 8): 2241 I t. 51
n n
(Ac. 9): 282 I 52 (Ac. 10): 1 2 I t. 54-55 (Ac. 10): 1 2 I t. 55 (Ac. 10):
224 3
Physica It. 3 (Ac. 1): 135 4 I t. 41 (Ac. 4): 34!3 I t. 50 (Ac. 6): 34l3 II II t. 18
(B c. 2): 284 2 I t. 26 (B c. 2): 151 I t. 32-33 (B c. 3): 1532 154i. 2 I t. 49 (B
c. 5): 602 155 10 1751 272 3 2731 It. 50 (B c. 5): 1532 1541·2 II III t. 32 (r c. 4):
165 4 I t. 43 (r c. 5): 1271 I t. 63 (r c. 6): 2071 2321 II V t. 4 (E c. 1):
257 2 I t. 7 (E c. 1): 2541 I t. 31 (E c. 4): 257 2 I t. 48 (E c. 5): 257 2 II VII
t. 1-9 (H c. 1): 151 3 1522 1 t. 21-24 (H c. 4): 329 2 11 VIII t. 33-35 (0 c. 5):
15l3 1522 I t. 34-35 (0 c. 5): 601 I t. 47 (0 c. 6): 160 3 I t. 48 (0 c. 6):
341 3 I t. 78 (e c. 10): 15621 I t. 80 (0 c. 10): 15621 I t. 86 (0 c. 10): 15621
Praedicamenta pars 2 [tr. 2 c. 3] (c. 7): 222
Rhetorica II c. 4 (ed. luntina II; ed. Bekker B c. 4): 384 4
Sophistici elenchi I c. 2 (c. 4): 238 2 341 2 3641 I c. 3 (c. 5): 146 5 1862 2121
363 5• s I c. 4 (c. 6): 2461
Topica III c. 3 (r c. 2): 2232 II VII c. 1 (H c. 1): 2461 11 VIII c. 11 (0 c. 13): 1322
AuousnNus
De civitate Dei (PL 41. - CSEL XL pars II) XIV c. 6: 385 2 I c. 28: 3842 385 3
De diversis quaestionibus 83 (PL 40) q. 30: 541
De immortalitate animae (PL 32) c. 16: 3481
De Trinitate (PL 42) VII c. 1 n. 2: 3831 I c. 4 n. 9: 3602· 3 II X c. 10 n. 13:
483 II XIII c. 3 n. 6: 632 1002 II xv c. 7 n. 12: 281 291 300 6 I n. 13: 300 4 I
c. 10 n. 19: 300 4 I c. 12 n. 22: 300 4 I c. 21 n. 40: 300 4
Enchiridion de fide (PL 40) c. 105 n. 28: 1022
Epistola 102, ad Deogratias (PL 33. - CSEL XXXIV) q. 1 n. 4: 3231
Soliloquium (PL 32) II c. 2 n. 2: 1291 I c. 15 n. 28: 1291
AVERROES
De generatione et corruptione I com. 22: 151

Metaphysica II com. 4: 2231 II X com. 7: 1687 II XII com. 6: 1687 I com. 11:
151 I com. 24: 192 1687 I com. 36: 1687 I com. 36-37: 192
Physica I com. 5: 1332 II II com. 88: 1151 II III com. 4: 3291 I VIII c. 46: 2562
257 3 328 3
AVICENNA
De natura animalium (Opera, latine, Venetiis 1508) XV c. 1: 322 3

Metaphysica I c. 1: 1302 I c. 7: 1701 I c. 8: 1711 2331 II II c. 1: 2471 II VI c. 5:
n
180 4 11 VIII c. 1: 15l3 1522 1 1 1 c. 5: 1711 2331
Metaphysices compendium I pars 2 tr. 1 c. 11: 17l1 2331 I tr. 2 c. 1: 1571
BALIC c.
Ratio criticae editionis operum omnium I. D. Scoti, II, Romae 1941: 293
Segni e note critiche nelle opere di Giovanni Duns Scoto (in Miscellanea
Giovanni Mercati VI, Studi e Testi 126, Citta del Vaticano 1946): 3622
456 INDICES
BIBLIA SACRA
Gal. 5, 22-23: 32
BoETHIUS
De consolatione philosophiae (PL 63. - CSEL LXVII) III prosa 10: 2406
De hebdomadis (PL 64. - ed. Peiper, Lipsiae 1871, in Bibliotheca Teubneriana):
137 2
BONAVENTURA
Sententiarum Id. 26 a. un. q. 4: 278 4 I d. 43 a. un. q. 1: 20l1
CHARTULARIUM Universitatis Parisiensis I (ed. Denifl.e-Chatelain, Parisiis 1889):

2741
CoMMENTATOR vide AVERROES
DAMASCENUS vide loANNES DAMASCENUS
DIONYSIUS
De divinis nominibus (PG 3. - ed. Thiry, II, Parisiis 1937) c. 5 § 5: 2231 I
§ 6: 12510 11 c. 13 § 2: 12510 305 3
DuNs ScoTus *
Additiones magnae I d. 1 q. 3 n. [2-6]: 57 2 I d. 2 pars 1 q. 1 n. [l]: 1259 I
q. 2 n. [2]: 12510 126 4 I q. 3 n. [l]: 1262 • 3 I q. 4 n. [2): 2242 • 4 225 2 2364.5·7
Collationes Oxonienses (cod. Oxon., coll. Merton. 194) collat. 13: 3098 I col-
lat. 16: 309 5
Tractatus de primo principio c. 2 concl. 4. 5. 8: 151 2 II c. 3 concl. 1-2. 3.
4. 5-6. 8-9. 10. 12-14. 16: 151 2 II c. 4 cone!. 4: 151 2 I cone!. 5: 1761 I
concl. 6-8. 9: 1512 I concl. 11: 226 2
Lectura (codd. Patav., bibl. Anton. 178; Vat. Palat. lat. 993; Vindob., bibl.
nat. 1449) Id. 1pars1 q. 1: l1 I q. 2 n. 35: 381 2 I pars 2 q. 1: 471 I q. 2: 59 3 I
pars 3 q. 1-5: 1091 Id. 2 pars 1q.1: 1251 I q .. 2: 128 3 In. 22: 1401 In. 42:
152 4 I n. 48: 1551 I q. 3: 2221 I n. 102-103. 112-114. 115. 121. 123: 2262 I
n. 131: 24l1 I pars 2 q. 1: 245 2 I n. 136-141: 2451 I q. 2: 250 2 I n. 142-147:
2501 I q. 3: 2521 In. 148: 2522 I n. 148-155: 252 4 I q. 4: 255 2 I n. 156-163:
2551 I n. 157-158: 256 2 I n. 158. 219: 3262 I n. 273: 359 4 I n. 275: 3492 I
n. 285: 375 3
Metaphysica I q. 5 n. [3-4]: 188 4 II VII q. 15 n. [1]: 188 4 I n. [9]: 188 5
Ordinatio pro!. (I) n. 73: 272 3 I n. 116: 71 I n. 145: 3382 I n. 167. 168: 2261 I
n. 209: 391 I n. 217. 345: 18 3 II I d. 1 pars 1 q. 2 n. 35 (II): 211 2 I n. 58:
3671 I n. 182: 180 4 Id. 3 pars 1 q. 1-2: 14l3 In. [5-20]: 1411 I n. [11]: 21l1
3522 I n. [17]: 215 2 I n. [18-19): 241 21l1 3522 I n. [29]: 241 21l1 3522 I q. 3:
14l3 I n. [3. 8-12]: 1881 I n. [10]: 241 21l1 3522 In. [24]: 241 85 3 1881 21l1
* Q.uoad locos Ordinationis Duns Scoti hie allegatos cf. tabula infra posita, p. 461.
INDEX AUCTORUM 457
3522 I n. [26J: 851 I n. [26-27J: 85 3 In. [28J: 241 21!13522 1pars3 q. 1 n. [9J:
85 2 I [19. 28]: 85 3 I q. 2: 2662 I n. [12-13]: 3051 I d. 5 q. 2 n. [2]: 297 4 I
n. [2-10]: 295 4 I n. [5-8]: 297 3 I n. [7]: 297 6 I n. [8]: 297 2 I d. 6 q. un. n. [2-4]:
32!3 Id. 7 q. 2 (cod. Assis., bib!. commun. 137=A): 312 5 I d. 8 pars 1 q. 1
n. [3-4]: 2192 I q. 3: 1411 . 3 3582 In. [13]: 85 3 I q. 4: 3098 3582 I n.[1-26]: 201 1
pars 2 q. un.: 1761 In. [3]: 221 1 I n. [3-9]: 281 1 In. [3-11]: 225 3 In. [8-20]:
22l1 I n. [12-14]: 2721. 2 I n. [13]: 2681 I d. 10 q. un. n. [5]: 61 3 I n. [10]:
6l1·10 102 4 In. [13]: 265 5 270 3 I d. 13 q. un.: 3092 3128 I n. [11-25]: 314 3 I
d. 17 pars 1q.1-2: 1061 I pars 2 q. 2 n. [9]: 3751 Id. 20 q. un. [1.12]: 235 2 I
d. 35 q. un.: 1741 I n. [12-16]: 201 I d. 36 q. un. n. [5]: 1491 I d. 39 q. 1-5
n. [12. 22]: 1761 I d. 42 q. un. n. [2-3]: 1941 I n. [3]: 1761 II II d. 3 pars 2
q. 2 n. [6]: 211 2 I d. 6 q. 2 n. [10]: 2291 I n. [13]: 1032 I d. 9 q. 2 n. [17]:
211 2 I d. 41 q. un. n. [3]: 123 3 I d. 43 q. un.: 1032 II III d. 8 q. 1-2: 3391 I
d. 13 q. 1-4 n. [15-16]: 2291 I d. 14 q. 3 n. [4]: 211 2 I Suppl. d. 26 q. un.
n. [17]: 121 4 11 IV d. 1 pars 1 q. un. n. [6]: 1981 I n. [11]: 2001 I n. [12]:
2012 I n. [34]: 1961 I d. 6 pars 3 q. 1 n. [6]: 1961 I d. 10 pars 3 q. 2 n. [5]:
211 2 I d. 13 q. 1 n. [37]: 1961 I d. 45 q. 2 n. [12]: 211 2 I d. 48 q. 2 n. [5]:
1771 I Suppl. d. 49 pars 1 q. 7 n. [2-7]: 532 I q. 8 n. [5]: 211 2 I pars 2 q. 1-2
n. [4-10]: 1032 I q. 4 n. [3]: 211 2
Priorum I q. 18 n. [6]: 1461 I q. 23 n. [8]: 1461
Quodlibet q. 6 n. [9]: 206 4 11 q. 7 n. [3]: 1482 I n. [34-35]: 235 2 II q. 13 n. [8]:
211 2 11 q. 14 n. [21-22]: 82 11 q. 15 n. [13-20. 24]: 2661 11 q. 16 n. [13]: 2731
Reportatio I A (codd.: Oxon., coll. Merton. 59, coll. Balliol. 205; Vat. Borgh.
lat. 325; Taurin., bibl. univers. K II 26; Vindob., bibl. nat. 1453) d. 1 pars 1
q. un.: 11 I pars 2 q. 1: 59 3 I q. 2: 471 57 2 3841 3851 I pars 3 q. 1-3: 1091 Id. 2
pars 1 q. 1-3: 1251 I n. 6: 1561 I n. 11: 1501 I n. 12-20: 1512 I n. 13: 152 5 I
n. 14: 153 3 I n. 16: 1541·2 I n. 18: 154 3 I n. 20: 1552 I n. 21: 1512 154 4
157 3· 4 I n. 22: 1512 155 5 I n. 23: 155 6 158 5 I n. 23-24: 1512 I n. 25: 1512
155 7 159 3 I n. 26-27: 1558 I n. 26-28: 1512 I n. 27: 1602• 3 I n. 28: 161 4 I n. 29:
1512 I n. 30: 151 2 1559 I n. 31: 1512 15511 1692 I n. 32: 1512 15513 I n. 36-39:
1512 1562 I n. 37: 156 3 I n. 44-50: 1282 I n. 52: 211 3· 4 • 5 I n. 52-53. 56-57:
1512 I n. 57: 2122 I n. 58: 1987· 8 I n. 58-62: 1512 I n. 59: 1991. 2· 4 • 5 I n. 60:
199 6 I n. 61: 200 3 I n. 62: 201 4 I n. 64-65. 66-67. 68. 69. 70. 71. 72-74:
151 2 In. 73: 209 2• 3· 6 In. 75: 15l2 In. 77: 216 4 I pars 2 q. un.: 2221 In. 86:
22412 I n. 86-88: 236 4 I n. 87: 2248 I n. 88: 22410 I n. 89: 236 6 I n. 89-91:
236 5 I n. 92: 2281 I n. 92-96: 2262 I n. 94: 2282 I n. 95: 2292 I n. 97-98: 2332 I
n. 100: 235 4 In. 100-102. 103: 2262 In. 104: 241 2 In. 104-105: 2262 In. 106:
2262 239 3 I pars 3 q. 1: 2521 In. 107: 252 3 In. 107-111: 252 4 In. 113: 276 3
277 6 I n. 113-121: 2761 I n. 114: 276 4 I n. 117: 277 3· 5 • 7 I n. 118: 2787 I
n. 120: 2798 I n. 121: 2799.10 I n. 122: 2601 I n. 123: 261 4 2621 I n. 124-125:
262 6 I n. 125: 2623·7·8 I n. 126-127: 2751 I n. 127: 275 8 I n. 128-129: 2641 I
n.130: 266 3· 4 267 5 • 6 In. 131: 267 4 269 3 In. 132: 2647 265 4 I n . 133: 2692 I
n. 139: 2822 I n. 141: 284 5 I n. 142: 284 4 ·6·7 I n. 144: 2822 286 5 I q. 2:
255 2 I n. 146: 257 3 I n. 147: 2581 I n. 161: 299 3 3003 ·5.7 I n. 163: 303 3 I
458 INDICES
n. 177: 3241 In. 180: 327 2 I n. 181: 3271 I q. 3 n. 185: 312 6 I q. 4: 245 2
250 2 I n. 203: 3367 337 4 I n. 205: 338 4 • 5 I n. 215: 345 2 I n. 215-216: 3451 I
n. 218-219: 3622 I d. 3 n. 58: 135 3 I n. 58-60: 135 6 I n. 62: 1362• 3 I n. 64:
1392
DuPLESSIS D'ARGBNTRE C.
Collectio iudiciorum de novis erroribus, I, Lutetiae Paris. 1728: 2741
EucuoES
Elementa (ed. Heiberg, Lipsiae 1883, in Bibliotheca Teubneriana) I com. con-
cept. 8: 131 3 II def. 2: 1342 I def. 20: 1352
GoDEFRIDUS DE FoNTIBUS
Quodlibet VI (ed. de Wulf-Hoffmans in PhB III, Louvain 1914) q. 1: 621 1021 I

q. 7: 621 I q. 9: 621 II VIII (ed. Hoffmans in PhB IV fasc. I, Louvain 1924)
q. 2: 621 I q. 16: 621 1192 II X (ed. Hoffmans in PhB IV fasc. III, Louvain
1931) q. 13.14: 621
0UILELMUS DE WARE
Sententiarum Id. 1 q. 1: 551 I d. 7 q. 4: 312 6

HENRICUS GANDAVENSIS
Quodlibet I q. 1: 182 I q. 17: 59'1 621 II II q. 7: 222 II III q. 14: 3481 I q. 17:
621 II IV q. 11: 621 1192 I q. 23: 47 2 481 II v q. 8: 233 2 11 VI q. 1: 305 3 3062 I
q. 33: 28l1 II VII q. 4: 2l1 I VIII q. 9: 28l1 II IX q . 5: 621 1192 II x q. 9:
621 II XII q. 5: 621 I q. 26: 621 II XIII q. 9: 621 632 I q. 11: 59 4 621
Summa quaestionum ordinariarum a. 1 q. 12: 1371 II a. 21 q. 1: 1261 I q. 2
141 5 • 6 II a. 22 q. 1: 1312 I q. 2: 131 2 1371 I q. 4: 21 3 II a. 25 q. 2: 1687 215 6
2221 236 4 I q. 3: 1711 2221 225 1 2331 236 4 28l1 II a. 27 q. 1: 1331 II a. 28
q. 6: 2831 3001 313 3 II a. 29 q. 5: 28l1 II a. 35 q. 3: 2831 I q. 6: 127 3 1281 II
a. 39 q. 4: 270 3 II a. 44 q. 1: 127 2 I a. 50 q . 2: 47 2 481 II a. 54 q. 2: 3381
3421 I q. 3: 297 6 I q. 10: 3881 3892 11 a. 60 q. 1: 3891 I q. 4: 389 3 I
q. 5: 278 4
HENRICUS BARCLAY
Sententiarum (cod. Free., bib!. commun. 501) I d . 2 q. 3: 2741

loANNES DAMASCENUS
De fide orthodoxa (PG 34) I c. 5: 224 11

loANNES PECKHAM
Registrum Epistolarum, in Rolls Series (Rerum Britannicarum medii aevi scrip-

tores, or Chronicles and memorials of Great Britain and Ireland during the
Middle Ages, London 1858 sq.) III (ed. Trice Martin in RBS LXXVII,
London 1885): 2741
LoMBARDUS vide PETRUS LoMBARDUS
INDEX AUCTORUM 459
PELSTER F.
Die Satze der londoner Verurteilung von 1286 und die Schriften des Magi,
stet Richard von Knapwell OP, in Arch. FF. Praed. 16 (1946): 2741
PETRUS DE ALVERNlA
Quodlibet (cod. Vat. lat. 932): 57 2
PETRUS LOMBARDUS
Sententiarum I d. 2 c. 1 n. 17: 125 2 J c. 1,5 n. 17,34: 125 3 J d. 3 c. 3: 224 7 II

II d. 25 c. 3'4: 619 102 3
PROCLUS
Institutio theologica c. 5: 12510 II c. 21: 22411
Ps.,D10NYSIUS vide D10NYSIUS
fuCHARDUS DE MEDIAVILLA
Sententiarum I d. 2 a. 1 q. 1: 236 4
THOMAS AQUINAS
De vetitate q. 10 a. 12: 1371

In articulos fi.dei et sacramenta Ecclesiae expositio (Opusc. IV, ed. Parmen.
XVI 1864): 221
Sententiarum (VI 1856) Id. 26 q. 2 a. 3: 278 4 J d. 35 q. 1 a. 1: 1831 11 II d. 3
q. 1 a. 4: 236 6
Summa contra gentiles (XIII 1918) I c. 42: 236 4
Summa theologica I q. 2 a. 1 (IV 18.86): 1371 J q. 11 a. 3: 236 4 J q. 14 a. 2.
4: 1831 I q. 30 a. 2: 278 4 I q. 32 a. 3: 278 4 I q. 76 a. 2 (V 1889): 236 6 J
q. 82 a. 1. 2: 621 q. 83 a. 4: 491 II I,II q. 8 a. 1,3 (VI 1891): 621 I q. 9 a. 1.
J
3. 4. 6: 621 J q. 10 a. 2: 621 I q. 11 a. 1: 47 2 J q. 77 a. 4 (VII 1892):

1181 I q. 94 a. 2: 137 1
WooD A.
Histotia et aatiquitates Universitatis Oxoniensis I, Oxonii 1674: 2741
III
ORDINATIONIS QUAESTIONUM CONCORDANTIA
EDITIONIS VATICANAE ET LUGDUNENSIS *
Ed. Vaticana Ed . Lugdunensis I Ed. V aticana Ed. Lugdunensis
PROLOGUS PROLOGUS d. 17 pars 1 q. 1-2 d. 17 q. 1-2

pars 1 q. un. q. 1 d. 17 pars 2 q. 2 d. 17 q. 5
pars 2 q. un. q. 2 d. 20 - q. un. d. 20 q. un.
pars 3 q. 1 q. 3 d. 35 - q. un. d. 35 q. un.
pars 3 q. 2 q. 1 lat. d. 36 - q. un. d. 36 q. un .
pars 3 q. 3 q. 2 lat. d. 39 - q. 1-5 d. 39 q. un.
pars 4 q. 1-2 q. 3-4 lat. d. 42 - q. un. d. 42 q. un.
pars 5 q. 1 q. 4
LIBER II LIBER II
pars 5 q. 2 q. 4
d. 3 pars 2 q. 2 d. 3 q. 9
.LIBER I LIBER I d. 6 - q. 2 d. 6 q. 2
d. 1 pars 1 q. 1 d. 1 q. 1 d. 9 - q. 1-2 d. 9 q. 2
d. 1 pars 1 q. 2 d. 1 q. 2 d. 41 - q. un. d. 41 q. un.
d. 1 pars 2 q. 1 d. 1 q. 3 d. 43 - q. un. d. 43 q. 2
d. 1 pars 2 q. 2 d. 1 q. 4
d. 1 LIBER III LIBER III
pars 3 q. 1-5 d. 1 q. 5
d. 2 pars 1 q. 1-2 d. 2 q. 1 d. 8 - q. 1-2 d. 8 q. un.
d. 2 pars 1 q. 1-2 d. 2 q. 2 d. 13 - q. 1-4 d. 13 q. 4
d. 2 pars 1 q. 3 d. 2 q. 3 d. 14 - q. 3 d. 14 q. 3
d. 2 pars 2 q. 1-4 d. 2 q. 4
d. 2 pars 2 q. 1-4 d. 2 q. 5 LIBER III SUPPL. LIBER III
d. 2 pars 2 q. 1-4 d. 2 q. 6 d. 26 - q . un. d. 26 q. un.
d. 2 pars 2 q. 1-4 d. 2 q. 7
d. 3 pars 1 q. 1-2 d. 3 q. 1-2 LIBER IV LIBER IV
d. 3 pars 1 q. 3 d. 3 q. 3 d. 1 pars 1 q. un . d. 1 q. 1
d. 3 pars 3 q. 1 d. 3 q. 6 d. 6 pars 3 q. 1 d. 6 q. 5
d. 5 - q. 2 d. 5 q. 2 d. 13 - q. 1 d. 13 q. 1
d. 6 - q. un. d. 6 q. un. d. 45 - q. 2 d. 45 q. 2
d. 7 - q. 2 - - d. 48 - q. 2 d. 48 q. 2
d. 8 pars 1 q. 1 d. 8 q. 1
d. 8 pars 1 q. 3 d. 8 q. 3 LIBER IV SUPPL. LIBER IV
d. 8 pars 2 q. un. d. 8 q. 5 d. 49 pars 1 q. 8 d. 49 q. 8
d. 10 - q. un. d. 10 q. un. d. 49 pars 2 q. 1-2 d. 49 q. 10
d. 13 - q. un. d. 13 q. un. d. 49 pars 2 q. 4 d. 49 -q, 12
* Numeri progressivi textus quaestionum editionis Lugdunensis, an. 1639, concordant
cum numeris editionis nostrae uncis quadratis [] inclusis marginibusque internis positis.
IV
INDEX GENERALIS
LIBER PRIMUS
DISTINCTIO PRIMA
PARS PRIMA
DE OBIECTO FRUITIONIS
PAO.
QuAESTIO 1: Utrum obiectum fruitionis per se sit finis ultimus 1

I - Ad quaestionem . . . . . . . . . . . . . . 4
II - Ad argumenta principalia . . . . . . . . . . 12
QuAESTIO 2: Utrum finis ultimus habeat tantum unam ratio-
nem fruibilis . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . 17
I - Ad quaestionem . . . . . . 20
A. De fruitione viatoris quantum ad possibilitatem eius . 20
B. De fruitione comprehensoris loquendo de potentia Dei
absoluta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
C. De fruitione comprehensoris loquendo de potentia crea-
turae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
D. De fruitione comprehensoris et viatoris loquendo de facto 38
II - Ad argumenta . . . . . . . . . 39
A. Ad argumei:ita principalia . 39
B. Ad rationes in oppositum. 43
PARS SECUNDA
DE FRUI IN SE
QuAESTIO 1: Utrum frui sit aliquis actus elicitus a voluntate,

vel passio recepta in voluntate . 47
I - Ad quaestionem . . . . . . . . 49
II - Ad argumenta principalia . . . . 56
QuAESTIO 2: Utrum fine apprehenso per intellectum necesse
sit voluntatem frui eo 59
I - Ad quaestionem . . . . . 62
A. Opinio aliorum 62
B. Impugnatio opinionis aliorum 66
464 INDICES
PAO.
C. Opinio proptia . . . . . 96
D. Ad argumenta opinionis aliorum 97
II - Ad argumenta principalia . . . . . . 106
PARS TERTIA
DE FRUENTE
QUAESTIO 1: Utrum Deo conveniat frui 109

QUAESTIO 2: Utrum viator fruatur . 110
QUAESTIO 3: Utrum peccator fruatur. 110
QUAESTIO 4: Utrum bruta fruantur. 112
QUAESTIO 5: Utrum omnia fruantur 112
I - Ad quaestiones insimul . 113
II - Ad argumenta principalia . 120
DISTINCTIO SECUNDA
PARS PRIMA
DE ESSE DEI ET EIUS UNITATE
QuAESTIO 1: Utrum in entibus sit aliquid exsistens actu in-

finitum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
QuAESTIO 2: Utrum aliquod infinitum esse sit per se notum 128
I - Ad secundam quaestionem . . . . . . . . . . 131
II - Ad argumenta principalia secundae quaestionis . 145
III - Ad primam quaestionem . . . . . . . . . . 148
A . Declaratur esse de proptietatibus relativis entis infi.niti 149
B. Declaratur esse de ente infinito . . . . . 174
1. Proponuntur et demonstrantur conclusiones praeam-
bulae ad infi.nitatem . . . . . . . . 175
2. Directe demonstratur infi.nitas Dei . . 189
IV - Ad argumenta principalia primae quaestionis 215
QuAESTIO 3: Utrum sit tantum unus Deus 222
I - Ad quaestionem . . . . . . . . . . 225
II - Ad argumenta . . . . . . . . . . 236
A. Ad argumenta pro alia opinione 236
B. Ad argumenta principalia . . . . 238
INDEX GENERALIS 465
PARS SECUNDA
DE PERSONIS ET PRODUCTIONIBUS IN DEO
PAO.
QuAESTIO 1: Utrum possibile sit cum unitate essentiae divinae

esse pluralitatem personarum . . . . . . . . . . . 245
QuAESTIO 2: Utrum sint tantum tres personae in essentia divina 250
QuAESTIO 3: Utrum cum essentia divina possit stare in ali-
quo ipsum esse productum . . . . . . . . . . . . 251
QuAESTIO 4: Utrum in essentia divina sint tantum duae pro-
ductiones intrinsecae 255
I - Ad tertiam quaestionem . . 259
A. Probationes propriae 259
B. Probationes aliorum . 276
II - Ad argumenta principalia tertiae quaestionis 279
III - Ad quartam quaestionem . . . . . . . 287
A. Opinio Henrici Gand. exponitur . 287
B. Opinio Henrici Gand. improbatur . 294
C. Opinio propria . . . . . . . . . 305
D. Instantiae contra solutionem . . . 310
IV - Ad argumenta principalia quartae quaestionis. 322
V - Ad secundam quaestionem . , . . . . . . . 335
A. De personis productis in divinis . . . 336
B. De persona unica improducta in divinis 338
VI - Ad argumenta principalia secundae quaestionis . 341
VII - Ad primam quaestionem . . . . . . . . . . 344
A. Declaratio solutionis propriae . . . . . 344
B. De distinctione sive non-identitate forinali 349
VIII - Ad argumenta principalia primae quaestionis 362
APPENDICES
APPENDIX A 381
APPENDIX B 391
INDICES
I - INDEX NOMINUM . • • 447
II - INDEX AUCTORUM • • 449
A. Auctores in apparatu F allati . 449
B. Auctores in apparatu T allati . 454
III 0RDINATIONIS QUAESTIONUM CONCORDANTIA EDITIONIS
V ATICANAE ET LUGDUNENSIS 461
IV - INDEX GENERALIS 463
•
CORRIGENDA
p. 57, T 2: Rep. I A (cod. lege Add. magnae (cod.

p. 188, T 4.5: dele pars 2
p. 274, T 1: London 1858 lege London 1885
NIHIL OBSTAT
Romae, die 2 iulii 1950.
Fr. PACIFICUS M. PERANTONI
Minister Generalis Ord. Fratr. Min.
IMPRIMATUR
Datum in Civitate Vaticana, die 1 augusti 1950.
P. GABRIEL MONTI, 0. s. A.
Secretarius

Opera Omnia II: Ioannis Duns Scot!

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Opera Omnia II: Ioannis Duns Scot!

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

IOANNIS DUNS SCOT!

DOCTORIS SUBTILIS ET MARIANI

IOANNIS DUNS. SCOTI

STUDIO ET CURA COMMISSIONIS SCOTISTICAE

TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS

IOANNIS DUNS SCOTI

TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS

Quae in commentatione historico-critica primo volumini nostrae

5) Ad genuinum textum Duns Scoti dignoscen~um atque con-

interpolati. Hisce textibus praemittitur littera minuscula alphabeti

nunc restituta; r ••• J = pauca verba destructa et non restituta;

Quae hie brevissime exposuimus satis esse videntur ad metien-

Romae, die 15 augusti 1950.

SrGLA comcuM SrGLA EDITIONUM

A Assisii, bibl. commun., 137 ~ editio Philippi de Bagnacavallo, Ve-

PL Patrologiae cursus completus, series memorials of Great Britain and

(lineola) sub signis • vel *, aut sub

lectiones variantes post longiorem T praeponitur fontibus tum impli-

[Q. lJ Circaa distinctionem primam, ubi Magister tractat de frui et 1

Durui Scotus, Ordinatio

teria inclinaretur materia ad aliam formam naturaliter, et per con,

•Sequitur textus interpolatus: Item, Ambrosius 1 super illud ad Gal. 5 2 , « Fructus

7 Ad istam quaestionem distinguam primo de fruitione ordi-

[3] LArt. 21 - Quantum ad secundum 1 videtur esse op1mo Av i- 9

• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: Item, potentia quae inclinatur ad

F r-3 AvrcENNA, Metaph . IX c. 4 (104vb-105rb). 7 PR-OCLUS [LYcrus, cognomento

11 I! Confi.rmatur per simile de materia ad formam: non quiescit

ADCPMSRrvzrBoLN A vBHGo:E Qll(cJ:>PPp-rny~µu)

ma beata » secundum Augustin um X De civitate cap. 4 1 • Si autem

T 1 Cf. supra n. 9. ! Cf. Dvr;s Scows, Quodl. q. 14 n. [21-22].

F r THOMAS, Quodl. X q. 8 in corp. (ed. Parmen. : IX 61 la): « quia anima immediate

vero propter se ita tantum est assentiendum per voluntatem primo

• Sequitur textus interpolatus: quia in cuiuscumque agentis potestate est agere,

T 1 Cf. supra n. 7. 2 Cf. ibidem.

obiectum beatificum, tum quia ille respectus est respectus rationis

fruitionem eliciendam, quasi ratio obiecti alliciens, aliterU, sed in frui-

LIL - Ao ARGUMENTA PRINCIPALIAJ

18 Ad primum argumentum principale 1 dico quod frui accipitur [6]

om. AH add. vel A E 8 vel] ut R add. ad A EH I simpliciter om. ZA YBHGo:; 9 finitum]

ad terminum et obiectum simpliciter infinitum sicut ad correlati,

• Sequitur textus interpolatus: sicut quodcumque ens ad finem quantumcum-

obiecto proportionato animae; aliquid tamen est maius, hoc est,

titum materiae totaliter extensive, quia tot sunt appetitus mate-

minative non oportet quod in finito quietetur, quia ad perfectius

• Sequitur textus a Duns Scoto cancellatus: sicut fuit argutum in secundo

aSequitur textus interpolatus: Ad sextum 4 dicendum quod 'appetere propter

UTRUM FINIS ULTIMUS HABEAT TANTUM UNAM RATIONEM FRUIBILISl

lO tur Ambrosius, vel finaliter, et sic solus Deus. Et ad confirmationem dicendum

Duns Scotus, Ordinatlo 2

sicut ens et unum sunt in omni genere, ita bonum, et specialiter

quando transferuntur ad divina, aequaliter transferuntur. Ergo

meratur nisi obiectum ut est formale obiectum numeretur; sed actus

T 1 Cf. ArusToT., Metaph. IV t. 3 (I' c. 2, 1003b 22-24); VII t. 16 (Z c. 4, 1030b 10-11) ;

345 (I 151, 8; 226, 1).

a Sequitur textus interpolatus: ut videtur.

c. 4, 1070b 30-35); t. 36-37 (c. 7, 1072a 26-27. 1072b 3); AVERROES in h. I.

30 Ista quaestio posset habere quadruplicem difficultatem secun, [21

LA. - DE FRUITIONE VIATORIS QUANTUM AD POSSIBIUTATEM EIUSJ 15

31 De primo dico quod possibile est viatorem frui essentia divina

ADCPMSRIVZI'BDLN A YEHGO:E QU(~ PP p-my~µu)

LB. - DE FRUITIONE COMPREHENSORIS LOQ.UENDO DE POTENTIA DEI ABSOLUTAJ

[3J De secundo articulo 1 di cit u r quod non est possibile loquendo 34

essentia et non de persona vel essentiae et non personae, esset