Ελένη - Κοζάου-Προστασία, επιμέλεια, ερμηνεία της συλλογής κουστουμιών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από την προστασία στη μουσειολογική ανάδειξή της.

ΔΜΡ «ΜΟΥΣΕΛΑΚΕΣ ΣΡΟΥΔΕΣ»
«Ρ΢ΟΣΤΑΣΙΑ, ΕΡΙΛΕΛΕΙΑ, Ε΢ΜΘΝΕΙΑ ΤΘΣ ΣΥΛΛΟΓΘΣ ΚΟΣΤΟΥΜΙΩΝ ΤΘΣ ΕΘΝΙΚΘΣ ΛΥ΢ΙΚΘΣ ΣΚΘΝΘΣ. ΑΡΟ ΤΘΝ
Ρ΢ΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΘ ΜΟΥΣΕΙΑΚΘ ΑΝΑΔΕΙΞΘ ΤΘΣ»
ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΕΥΧΑ΢ΛΣΤΛΕΣ
Ευχαριςτϊ κερμά
τθν επιβλζπουςα τθσ εργαςίασ κα. Μάρλεν Μοφλιου
και τισ κυρίεσ Μαρία Χατηθδάκθ και Σοφία Ραντουβάκθ,
για τθν κακοδιγθςθ, τισ κατευκφνςεισ και τθ ςτιριξθ,
που μου προςζφεραν για τθν εκπόνθςθ τθσ εργαςίασ.
Ιδιαίτερεσ ευχαριςτίεσ οφείλω
ςτθν Διευκφντρια Ανάπτυξθσ τθσ ΕΛΣ, κα. Μαριλζνα Καρυτινοφ
και τον Τεχνικό Διευκυντι τθσ ΕΛΣ, κ. Σωκράτθ Δαλαμάγκα
για τθν εμπιςτοςφνθ που μου ζδειξαν επιτρζποντασ μου τθν πρόςβαςθ ςτθ 2
ςυλλογι
και ενκαρρφνοντασ με διαρκϊσ ςτθν ζρευνα και τθ μελζτθ τθσ.
Τζλοσ κα ικελα να ευχαριςτιςω όλουσ όςοι ςυνζβαλλαν ςτθν ολοκλιρωςθ
τθσ εργαςίασ διευκολφνοντασ με κάκε τρόπο τθν ζρευνα μου.

Στθ μθτζρα μου.

Ρερίλθψθ
Στθν παροφςα εργαςία επιχειρείται θ παρουςίαςθ τθσ ςυλλογισ κοςτουμιϊν
τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ, μζςα από το πρίςμα τθσ επιςτιμθσ τθσ μουςειολογίασ. Θ
Εκνικι Λυρικι Σκθνι είναι ζνασ ωορζασ, που υπθρετεί τθν τζχνθ τθσ όπερασ, του
μουςικοφ κεάτρου και του χοροφ. Σαν είδθ οι τζχνεσ αυτζσ ανικουν ςτισ
παραςτατικζσ τζχνεσ και υπόκεινται ςε όρουσ λειτουργίασ διαωορετικοφσ από τθ
μουςειακι πρακτικι. Ραρόλα αυτά, ςυνδζονται με τα μουςεία με ποικίλουσ τρόπουσ,
και κυρίωσ μζςα από τα υλικά τεκμιρια, που ςυγκεντρϊνουν από τισ παραςτάςεισ.
Αυτό το ςτοιχείο αποτελεί και το ςθμείο επαωισ των δυο τομζων. Τα κοςτοφμια τθσ
ςυλλογισ διζπονται από τουσ όρουσ προςταςίασ και επιμζλειασ, που
διαμορωϊνονται από το υπάρχον ςφςτθμα διαχείριςθσ. Το ερϊτθμα που γεννάται
είναι, αν οι αρχζσ τθσ μουςειολογίασ μποροφν να προςαρμοςτοφν ςτο πλαίςιο ενόσ
κεατρικοφ ωορζα, ϊςτε να λειτουργιςουν επικουρικά προκειμζνου να οργανωκεί
αρτιότερα και αποτελεςματικότερα ο τρόποσ επιμζλειασ τθσ ςυλλογισ του. Κζτοντασ
τουσ όρουσ προςταςίασ κα επιτραπεί ςτο περιεχόμενο τθσ ςυλλογισ να ξεκλειδϊςει 4
τισ κρυμμζνεσ και πολλαπλζσ ιςτορίεσ του, παρζχοντασ τισ γνϊςεισ και τθν εμπειρία
που εμπεριζχει, ςτο κοινωνικό ςφνολο.
Αρχικά διερευνάται το κφτταρο τθσ ςυλλογισ και οι ερμθνευτικζσ προςεγγίςεισ
που επιδζχεται το κοςτοφμι ςαν αντικείμενο, κεατρικό αλλά και ςυλλεκτικό. Στθ
ςυνζχεια αναπτφςςονται οι όροι προλθπτικισ ςυντιρθςθσ, προςταςίασ,
αποκικευςθσ και επιμζλειασ των ςυλλογϊν, όπωσ ςυγκεντρϊνονται και
επεξεργάηονται μζςω του επιςτθμονικοφ πεδίου τθσ μουςειολογίασ. Γίνεται αναωορά
ςτισ απαιτιςεισ τεκμθρίωςθσ των παραςτατικϊν τεχνϊν, που διαωοροποιοφνται από
τον τρόπο τεκμθρίωςθσ των μουςειακϊν αντικειμζνων. Στθ ςυνζχεια θ αναωορά ςτθν
ιςτορία του ωορζα και ςτο περιεχόμενο τθσ ςυλλογισ, δείχνει το εφροσ τθσ ιςτορικισ
διαδρομισ και του καλλιτεχνικοφ περιεχομζνου, που εμπεριζχουν τα αντικείμενα. Στο
κφριο ςϊμα τθσ εργαςίασ παρουςιάηεται το τρζχον ςφςτθμα διαχείριςθσ, οι
ιδιαιτερότθτεσ του, αναλφονται οι τομείσ αποκικευςθσ και τεκμθρίωςθσ, όπωσ
ιςχφουν, και αξιολογοφνται οι αδυναμίεσ, τα προβλιματα που προκφπτουν. Ο τρόποσ
που εωαρμόηεται θ τεκμθρίωςθ, όπωσ επίςθσ θ κατάςταςθ διατιρθςθσ των

αντικειμζνων, επιδρά ςτα αντικείμενα επθρεάηει κάκε ερμθνευτικι προςζγγιςθ τουσ.

Αυτό που εντζλει προτείνεται μζςω τθσ παροφςασ εργαςίασ είναι, ότι θ εωαρμογι
των όρων προςταςίασ και επιμζλειασ τθσ μουςειολογίασ ςτθ ςυλλογι μπορεί να
διευκολφνει τθν ερμθνεία τθσ και τθ μουςειολογικι τθσ ανάδειξθ.

SUMMARY
This piece of study attempts to present the costume collection of the Greek
National Opera, from the perspective of the science of museology. The Greek National
Opera is a cultural foundation that serves the art of opera, musical theatre and dance.
These arts belong to the performing arts and are, under the functional terms, different
from the museum's practice. However, they are related to the museums in various
ways, mainly through the material that remains as material evidence of the
performances. This element is the contact point between the two fields. The costume
collection is protected and administered by the existing management system. The
management policy defines the available context of the collection. The question that
arises though is whether the principles of museology can be used within a living
theatrical environment in order to organize finest and, in a better and more effective,
the supervision of its collection. Setting the terms for the protection of the collection
will reveal the hidden and various stories of these garments, providing knowledge and
experience contained in them, to the society.
Initially, the core of the collection is being investigated and different interpretative 6
approaches are applied, by means of the theory of the material culture focusing to the
aesthetic and notional qualities of the costume as a material object. Then the terms of
preventive conservation, protection, storage and care of collections, are being applied
to the specific collection, according to the principles defined by the scientific field of
museology.
The documentation requirements of performing arts are presented because they differ
from the way of the documentation of museum objects. Then the Greek National
Opera’s history and the content of the collection are presented, in order to reveal the
artistic and historical value of the costumes. In the main body of this work the current
management system is presented, analyzing the methods of storage and
documentation, as applied and assessing deficiencies and arising problems.
Furthermore the way the documentation and the status of objects affect both the
objects and their interpretive approach, is investigated. What is ultimately
recommended by the current study is that the application of terms of protection and
care museology to the collection can facilitate the interpretation of the objects.

Ρεριεχόμενα
Ρερίλθψθ ......................................................................................................................... 4
1. Ειςαγωγι ................................................................................................................................... 9
1.1. Μεκοδολογία και δομι τθσ εργαςίασ ..................................................................13

1.1.1. Ειςαγωγι ςτθ μεκοδολογία .............................................................................13
1.1.2. Ανάπτυξθ τθσ μεκοδολογίασ ............................................................................14
1.1.3. Θ Δομι τθσ εργαςίασ:.......................................................................................16
ΚΕΦΑΛΑΛΟ 2. ΔΛΑΜΟ΢ΦΩΣΘ ΤΟΥ ΚΕΩ΢ΘΤΛΚΟΥ ΡΛΑΛΣΛΟΥ ΤΘΣ Ε΢ΓΑΣΛΑΣ .........................18
2.1. Το κοςτοφμι και ο ρόλοσ του: μια ερμθνευτικι προςζγγιςθ.................................19
2.2. Ρρολθπτικι ςυντιρθςθ: Κεωρθτικό πλαίςιο Αποκικευςθσ και Τεκμθρίωςθσ .....24
2.2.1. Ρρολθπτικι ςυντιρθςθ ...................................................................................24
2.2.2. Κεωρθτικό πλαίςιο Αποκικευςθσ....................................................................26
2.2.3. Κεωρθτικό πλαίςιο Τεκμθρίωςθσ ....................................................................28
2.2.3.1. Μουςειακι τεκμθρίωςθ και πρότυπα ..........................................................30
2.2.3.2. Θ τεκμθρίωςθ των παραςτατικϊν τεχνϊν ....................................................38
2.3. Θ ερμθνεία των κεατρικϊν κοςτουμιϊν εκτόσ ςκθνισ. Ραραδείγματα ωορζων από
τον ελλθνικό και διεκνι χϊρο που διατθροφν ςυλλογι κεατρικϊν κοςτουμιϊν..............47
7
2.3.1. Μουςεία Κεάτρου ...........................................................................................48
2.3.2. Κεατρικοί ωορείσ .............................................................................................60
2.4. Σφνοψθ του πρϊτου μζρουσ ................................................................................69
ΚΕΦΑΛΑΛΟ 3. Θ ΜΕΛΕΤΘ ΡΕ΢ΛΡΤΩΣΘΣ ΤΘΣ ΣΥΛΛΟΓΘΣ ΚΟΣΤΟΥΜΛΩΝ ΤΘΣ ΕΚΝΛΚΘΣ
ΛΥ΢ΛΚΘΣ ΣΚΘΝΘΣ .............................................................................................................70
3.1. Σφντομο Λςτορικό τθσ ΕΚΝΛΚΘΣ ΛΥ΢ΛΚΘΣ ΣΚΘΝΘΣ.................................................71
3.1.1. Μδρυςθ τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ .................................................................71
3.1.2. Κφριοι ιςτορικοί ςτακμοί .................................................................................72
3.1.3. Ο ρόλοσ τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ ςτθν εγχϊρια καλλιτεχνικι παραγωγι....77
3.2. Θ ςυλλογι κοςτουμιϊν τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ: περιγραωι και ςφντομο
ιςτορικό. .........................................................................................................................79
3.2.1. 1940-2010: 70 χρόνια ενδυματολογικισ δθμιουργίασ. Από τουσ κόλπουσ του
Εκνικοφ κεάτρου ςτισ διεκνείσ ςυνεργαςίεσ. ..................................................................80
3.2.2. Θ ςυλλογι των κοςτουμιϊν. Δυςχζρειεσ προςζγγιςθσ του υλικοφ. ..................88
3.2.3. Λδιαιτερότθτεσ τθσ ςυλλογισ ............................................................................89
3.2.4. Θ Λςτορία του βεςτιαρίου.................................................................................91
3.2.5. Διευκζτθςθ τθσ ςυλλογισ ................................................................................95
3.2.6. Θ ιδιαιτερότθτα του κοςτουμιοφ ςαν ςφνκετο αντικείμενο .............................96

3.2.7. Επαναχρθςιμοποίθςθ των κοςτουμιϊν .................................................................97

3.2.8. Ο κφκλοσ ηωισ των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ. ............................................100
3.2.9. Ενδυματολογικόσ τομζασ ΕΛΣ ........................................................................103
3.2.10. Θ ιςχφουςα πολιτικι διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ .............................................107
3.2.10.1. Αποκικευςθ ..............................................................................................108
3.2.10.2. Εκτίμθςθ τθσ κατάςταςθσ του τρόπου αποκικευςθσ: ...............................117
3.2.10.3. Φκορζσ των αντικειμζνων που ςυνδζονται με τισ ακατάλλθλεσ ςυνκικεσ
αποκικευςθσ: ...............................................................................................................123
3.2.10.4. Τεκμθρίωςθ ...............................................................................................131
3.2.10.5. Εκτίμθςθ του ςυςτιματοσ τεκμθρίωςθσ ....................................................144
3.2.11. Θ ερμθνεία τθσ ςυλλογισ από το ωορζα ........................................................147
3.2.12. Εκτίμθςθ τθσ ερμθνείασ των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ από το ωορζα ........150
ΚΕΦΑΛΑΛΟ 4. ΣΥΜΡΕ΢ΑΣΜΑΤΑ ΚΑΛ Ρ΢ΟΤΑΣΕΛΣ .............................................................153
4.1. Συμπεράςματα- Ρροτάςεισ ................................................................................154
4.2. Ρροτάςεισ Αποκικευςθσ ...................................................................................155
4.3. Ρροτάςεισ Τεκμθρίωςθσ ....................................................................................176
4.4. Ρροτάςεισ Κωδικοποίθςθσ.................................................................................185
4.5. Ρροτάςεισ Αναδρομικισ Τεκμθρίωςθσ...............................................................191 8
4.6. Επίλογοσ ............................................................................................................194

Βιβλιογραωία ................................................................................................................198

1. Ειςαγωγι
Οι μουςειακζσ ςπουδζσ με τθν ευρφτθτα και τθ διάςταςθ των πεδίων, που
καλφπτουν, άπτονται κεμάτων από τθν ιςτορία και τθ κεωρία των μουςείων και των
ςυλλογϊν, μζχρι τθν ζρευνα, τθ διάςωςθ, τθν ερμθνεία και τθ διάδοςθ ςτθν κοινωνία
τθσ πολιτιςτικισ μνιμθσ και τθσ πολιτιςτικισ και ωυςικισ κλθρονομιάσ (Μοφλιου
2001: 202). Με τθν παροφςα εργαςία κα επιχειρθκεί να αναδειχκεί ο τρόποσ, με τον
οποίο θ εωαρμογι τθσ επιςτιμθσ των μουςείων μπορεί να ωωελιςει ζνα λυρικό
κζατρο με πολυετι διαδρομι και ςθμαντικό ζργο, να οργανϊςει καλφτερα τισ
ςυλλογζσ του, να διαμορωϊςει μια πολιτικι προλθπτικισ ςυντιρθςθσ, να
δθμιουργιςει όρουσ προςταςίασ για τα αντικείμενα, που κατζχει, ϊςτε να τα
αξιοποιιςει και να διαδϊςει με επιτυχία το ζργο, που ζχει επιτελζςει.
Θ όπερα, το κατεξοχιν είδοσ τζχνθσ που υπθρετεί το λυρικό κζατρο, ανικει
ςτισ παραςτατικζσ τζχνεσ και για πολλοφσ κεωρείται το τελειότερο κεατρικό είδοσ
(΢άπτθσ 1989: 29-30). Είναι λογοτεχνικό δράμα μελοποιθμζνο, ςτο οποίο αποδίδονται
από ςκθνισ τα γεγονότα και θ δράςθ με ζναν εξαίςιο ςυνδυαςμό ωωνθτικισ και
οργανικισ μουςικισ, χοροφ, πρόηασ και θκοποιίασ. Συνοπτικά είναι είδοσ μουςικισ
9
τζχνθσ, που ςυγκεντρϊνει ςε μια κεατρικι παράςταςθ πολυάρικμεσ καλλιτεχνικζσ
μορωζσ: το δράμα, τθ μουςικι, τισ εικαςτικζσ τζχνεσ- ςκθνικά και κοςτοφμια και το
χορό. Στον ελλθνικό χϊρο θ τζχνθ τθσ όπερασ υπθρετείται από τθν Εκνικι Λυρικι
Σκθνι, θ οποία ςτα 70 χρόνια παρουςίασ τθσ ςυγκεντρϊνει τθν εγχϊρια λυρικι
παραγωγι και ζκωραςθ.
Στισ άπειρεσ μορωζσ, που μπορεί να λάβει το ανζβαςμα μιασ όπερασ, τα
πρωτογενι και δευτερογενι τθσ ςτοιχεία λαμβάνουν αντίςτοιχεσ διαβακμίςεισ1. Θ
μουςικι, το κείμενο και θ ερμθνεία των καλλιτεχνϊν είναι πάντα τα πρωτογενι
ςτοιχεία τθσ παράςταςθσ. Τα δευτερογενι ςτοιχεία προζρχονται από τισ εικαςτικζσ
τζχνεσ, και είναι τα ςκθνικά και τα κοςτοφμια κακϊσ και από άλλεσ μορωζσ
παραςτατικϊν τεχνϊν, όπωσ ο χορόσ.
Ειδικότερα, θ ςκθνογραωία και θ ενδυματολογία, όπωσ χαρακτθριςτικά
αναωζρει θ ςκθνογράωοσ Σοωία Ραντουβάκθ (2008: 24) ςυνκζτουν τισ εικόνεσ του
ζργου, διαμορωϊνοντασ «το εικαςτικό και γενικότερα το αιςκθτικό πλαίςιο τθσ
1
Θ διαβάκμιςθ των ςτοιχείων εκωράηεται και από τον τρόπο που αρχειοκετοφνται οι όπερεσ με βάςθ
τον ςυνκζτθ, και ακολοφκωσ με το όνομα του λιμπρετίςτα (Μαυρολζων 2010: 83-84)

κεατρικισ πράξθσ» και πλάκοντασ τθ χωρικι διάςταςθ του. Ζχοντασ αυτά τα υλικά ο
ςκθνογράωοσ ανιχνεφει τισ δυνατότθτεσ, που προςωζρει το κείμενο και θ μουςικι
«και προτείνει τισ οπτικζσ μεταωορζσ και τουσ ςυςχετιςμοφσ, που κα διευκολφνουν
τθν κατανόθςθ του νοιματοσ τουσ» (Howard 2005: xvi-xxx).
Τα εκωραςτικά μζςα τθσ ςκθνογραωίασ ςε μια παράςταςθ ζχουν λόγο άλλοτε
ιςχυρό και άλλοτε όχι, ανάλογα με τθ δυναμικι, που τουσ ορίηει ο ςκθνογράωοσ. Τα
κοςτοφμια για παράδειγμα, μπορεί απλά να ςυντελοφν ςτθ μεταμόρωωςθ του
ερμθνευτι ςτο ρόλο του, ι να αναλάβουν ζναν κακοριςτικό ρόλο ςτθν ερμθνεία και
τθν κίνθςθ. Ζνα χαρακτθριςτικό παράδειγμα δυναμικισ ςυμμετοχισ του κοςτουμιοφ
ςτθν ερμθνεία ενόσ ζργου, είναι εκείνο που ωοροφςε θ Martha Graham ςτο ζργο
«Lamentation» το 1930. Το κοςτοφμι δεν ιταν άλλο από ζναν ελαςτικό ςωλινα
«μζςα ςτο οποίο υπιρχε και από το οποίο πιγαηε θ κίνθςθ» (Gladstone 2009: 36).
Ανεξάρτθτα από τθ δυναμικι που λαμβάνει το κοςτοφμι ςε μια παράςταςθ, ο ρόλοσ
του είναι απαραίτθτοσ και κακοριςτικόσ για τθν ολοκλιρωςθ τθσ. Υπογραμμίηοντασ
τθ ςθμαςία του κοςτουμιοφ ςτθν ολοκλιρωςθ μιασ παράςταςθσ θ Howard (2005:
113) ζχει πει χαρακτθριςτικά ότι: «Ζνα ζργο μπορεί να παρουςιαςτεί χωρίσ ςκθνικά,
10
αλλά υπάρχει πάντα ζνασ ερμθνευτισ και αυτόσ πρζπει να ωοράει κάτι».
Εικόνα 1: Θ Martha Graham ςτο "Lamentation." 1930.
Ρθγι: http://www.fsu.edu/~arh/STUDY/WWC/12/86.2933.jpg
Ππωσ, κάκε παραςτατικι τζχνθ, ζτςι και θ όπερα χωρίσ τθν παράςταςθ δεν
υπάρχει (΢άπτθσ 1989: 30). Σαν πνευματικι δθμιουργία είναι το αποτζλεςμα τθσ
ςυνεργαςίασ του ςυνκζτθ και του λιμπρετίςτα και ζχει διαχρονικι διάρκεια. Σαν

ολοκλθρωμζνο ζργο πραγματϊνεται επί ςκθνισ και ζχει οριςμζνθ διάρκεια ηωισ: το
χρόνο τθσ παράςταςθσ, μζχρι να πζςει θ αυλαία2. Είναι το τίμθμα τθσ ηωντανισ
παράςταςθσ, να υπάρχει «μόνο ςτο παρόν, ςε μια ςτιγμιαία και ανεπανάλθπτθ
επικοινωνία μεταξφ καλλιτζχνθ και κεατι» (Benton 1997: 25). Με το τζλοσ τθσ τα
αντικείμενα, που ςυνκζτουν «τον ορατό ςχεδιαςμό τθσ ςκθνισ: το ςκθνικό, τα
κοςτοφμια και το ωωσ»3, αποκθκεφονται και ωυλάςςονται, προκειμζνου να
χρθςιμοποιθκοφν ςε άλλεσ παραςτάςεισ. Θ επαναχρθςιμοποίθςθ των κοςτουμιϊν
επθρεάηει τον τρόπο καταςκευισ τουσ, που είναι τζτοιοσ, ϊςτε να μποροφν «να
παραμείνουν ςτο ρεπερτόριο για πολλά χρόνια»4. Αυτι είναι μια πρακτικι που
εωαρμόηεται ςε όλεσ τισ όπερεσ του κόςμου για τθν εξοικονόμθςθ χρθμάτων κακϊσ
«θ παραγωγι μιασ όπερασ ζχει υψθλό κόςτοσ» (Shard, 2009). Εκτόσ από τμιματα
των οπτικϊν ςυνκζςεων τθσ ςκθνογραωίασ του ζργου, τα κοςτοφμια είναι και τα
μοναδικά υλικά τεκμιρια από το ίδιο το πολιτιςτικό γεγονόσ, που μαρτυροφν το ότι
αυτό ςυνζβθ. Αςωαλϊσ μπορεί να υπάρχουν κριτικζσ, ζντυπεσ μαρτυρίεσ,
θχογραωιςεισ, ωωτογραωίεσ και βιντεοςκοπιςεισ, για τισ πιο πρόςωατεσ παραγωγζσ,
που να μαρτυροφν το γεγονόσ, αλλά τα κοςτοφμια και τα ςκθνικά αποτελοφν το
11
μοναδικό υλικό ςτοιχείο που απομζνει από τθν παράςταςθ 5. Γι’ αυτό, μια ςυλλογι
κοςτουμιϊν προςωζρει εξαιρετικά ενδιαωζρουςα πθγι υλικοφ για τθ μελζτθ τθσ
ςυλλογισ ςαν μζροσ τθσ παράςταςθσ αλλά και τθσ ιςτορίασ του ωορζα ςτον οποίο
ανικει.
Στθ ςυλλογι κοςτουμιϊν τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ ωυλάςςονται τα
κοςτοφμια, που ζντυςαν τουσ ρόλουσ των ζργων, που ζχει ανεβάςει από τθν ίδρυςθ
τθσ μζχρι τισ μζρεσ μασ. Κοςτοφμια που δθμιουργικθκαν από ςθμαντικοφσ
ςκθνογράωουσ, ενδυματολόγουσ αλλά και εικαςτικοφσ, και που ωόρεςαν μεγάλεσ
προςωπικότθτεσ του διεκνοφσ και εκνικοφ λυρικοφ κεάματοσ. Κοςτοφμια που
αποτελοφν μζροσ τθσ ιςτορίασ, του μοναδικοφ λυρικοφ ωορζα τθσ χϊρασ. Στο
βεςτιάριο τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ6, ωςτόςο δεν κα βρει κανείσ όλα τα κοςτοφμια
2
Μεταωορικά θ ωράςθ ςθματοδοτεί τθ λιξθ τθσ παράςταςθσ, ακόμα και αν δεν υπάρχει αυλαία.
3
Θ απάντθςθ τθσ Pekkanen Maija ςτθν ερϊτθςθ «τι είναι ςκθνογραωία;» ςτο Howard 2005: xxii.
4
Λόγια τθσ υπεφκυνθσ των ραπτικϊν ςυνεργείων τθσ Ππερασ τθσ Αυςτραλίασ Sarah Murgatroyd, ςτο
http://www.opera-australia.org.au/scripts/nc.dll?OPRA:STANDARD:0:pc=PC_90460
5
«‘Πτι απομζνει από τθν παράςταςθ όταν κατεβαίνει θ αυλαία είναι απλά «πράγματα», τα λόγια, οι
παρτιτοφρεσ, τα ςκίτςα του ςκθνογράωου, τα ςκθνικά, τα κοςτοφμια…» Grandjean 1997
6
Για ςυντομία ΕΛΣ

όλων των παραγωγϊν τθσ, οφτε και θ αναηιτθςθ των ςωηόμενων κα είναι εφκολθ και
απλι διαδικαςία.
Ππωσ κα δοφμε και ςτθ ςυνζχεια το μεγαλφτερο μζροσ των παραγωγϊν τθσ
ΕΛΣ δε διακζτει καταλόγουσ των κοςτουμιϊν τουσ. Συγκεκριμζνα από τα 70 χρόνια
λειτουργίασ τθσ υπάρχουν καταγραωζσ κοςτουμιϊν μόνο των τελευταίων 20 χρόνων.
Από τθν άλλθ τα περιςςότερα αντικείμενα, που ανικουν ςτισ παραγωγζσ των
τελευταίων 20 χρόνων καλφπτουν και το μεγαλφτερο μζροσ του αποκθκευτικοφ
χϊρου. Αυτό ςθμαίνει ότι πολλά από τα κοςτοφμια του διαςτιματοσ 1939-1990 ζχουν
χακεί ι καταςτραωεί. Θ απϊλεια αυτι είναι λογικό επόμενο τόςο τθσ ωυςικισ
γιρανςθσ των υλικϊν όςο και τθσ ζλλειψθσ μζριμνασ και λιψθσ μζτρων προςταςίασ.
Ππωσ ζχει επιςθμανκεί από τθν Anne Fahy (1995: 30), ςυμβαίνει ςυχνά αντικείμενα
τθσ πολιτιςτικισ κλθρονομιάσ να χάνονται είτε από αμζλεια, είτε από ζλλειψθ
προςταςίασ. Άλλοτε καταςτρζωονται από κακοφσ χειριςμοφσ, από ακατάλλθλεσ
περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ και από ζλλειψθ ςυντιρθςθσ. Είναι ςθμαντικό ωςτόςο το
ότι θ απϊλεια τουσ πολλζσ ωορζσ δεν καταγράωεται, με αποτζλεςμα να διαιωνίηονται
τα προβλιματα και να μθν αντιμετωπίηονται οι αδυναμίεσ που τα προκαλοφν. Σε
12
αυτό το ςθμείο θ μουςειολογία μπορεί να παρζμβει προδιαγράωοντασ το κεωρθτικό
πλαίςιο τθσ καλισ λειτουργίασ μιασ ςυλλογισ, ςχετικά με τθν αποκικευςθ, τθν
αςωάλεια, τθν προςταςία, τθ ςυλλεκτικι και διαχειριςτικι πολιτικι εν γζνει. Θ
παρζμβαςθ τθσ μουςειολογίασ γίνεται όχι για να αντικαταςτιςει τισ ειδικότθτεσ τισ
επιςτθμονικισ ομάδασ, που οργανϊνει και διαχειρίηεται τθ ςυλλογι, αλλά για να
κζςει τισ αρχζσ καλισ λειτουργίασ, κι αυτό γιατί είναι θ μόνθ επιςτιμθ που μπορεί να
αντιμετωπίςει μια ςυλλογι ςυνολικά (Γκαηι 1997: 186-187).
Θ τεκμθρίωςθ και θ αποκικευςθ είναι οι τομείσ τθσ προλθπτικισ ςυντιρθςθσ,
που καλοφνται να αντιμετωπίςουν «το μεγάλο πρόβλθμα τθσ διατιρθςθσ των
ςυλλογϊν: ότι τίποτα δεν μπορεί να υπάρχει για πάντα.» (Cassar 1995: 15). Ηιτθμα
αυτονόθτο ςτθν πράξθ τθσ μουςειολογίασ. Πμωσ θ ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ είναι
ιδιαίτερθ. Και θ ιδιαιτερότθτα τθσ δεν προκφπτει μόνο από το γεγονόσ ότι θ ςυλλογι
δεν είναι μουςειακι, αλλά περιςςότερο από το γεγονόσ ότι τα αντικείμενα τθσ είναι
ενεργά- working objects, ενόσ ηωντανοφ κεατρικοφ ωορζα. Ο βακμόσ δυςκολίασ τθσ
εργαςίασ ζγκειται επομζνωσ ςτο ότι δεν ςυνεπάγεται τθν απλι εωαρμογι αλλά τθν
προςαρμογι των αρχϊν τθσ μουςειολογίασ, και ςτθν αντιμετϊπιςθ των δυςχερειϊν

εωαρμογισ τθσ κεωρίασ, ϊςτε να μπορζςει να πραγματωκεί ςε πράξθ. Το ερϊτθμα

λοιπόν που προκφπτει εν προκειμζνω, δεν είναι μόνο θ διερεφνθςθ των παραγόντων,
που ςφμωωνα με τθ May Cassar (1995) επθρεάηουν τθ διάρκεια ηωισ των
αντικειμζνων7 αλλά το πϊσ θ κεατρικι πράξθ που αποτελεί δομικό ςτοιχείο των
αντικειμζνων επιδρά ςτον τρόπο διατιρθςθσ τουσ, πϊσ εμπλουτίηει το εννοιολογικό
τουσ περιεχόμενο και άρα διαμορωϊνει το ςφςτθμα ταξινόμθςθσ, ορίηοντασ κριτιρια
τεκμθρίωςθσ, διαχείριςθσ και αποκικευςθσ. Το επόμενο ερϊτθμα είναι πϊσ θ
κεατρικι χριςθ των αντικειμζνων, αν οργανωκεί λαμβάνοντασ υπόψθ όρουσ
προςταςίασ μπορεί να μεταβάλλει το χρθςτικό τθσ χαρακτιρα ςε λειτουργικό, πϊσ ο
χειριςμόσ των αντικειμζνων του βεςτιαρίου μπορεί να γίνει διαχείριςθ τθσ ςυλλογισ
κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ. Σκοπόσ είναι θ εφρεςθ λφςεων για το αυτονόθτο που πολφ
ςυνοπτικά θ Susan Bradley περιγράωει ςτθ ωράςθ: «Θ ακριβισ διάρκεια ηωισ των
αντικειμζνων δεν μπορεί να προβλεωκεί, αλλά ςυνδζεται ςτενά με τθν ικανότθτα των
ανκρϊπων να διατθροφν ζνα ωιλικό και ςτακερό περιβάλλον, για τα αντικείμενα
τόςο μζςα ςτα μουςεία, όςο και ςε όλουσ τουσ χϊρουσ, που είναι μζροσ τθσ
κακθμερινισ μασ ηωισ» (Bradley 1994: 63).
13
1.1. Μεκοδολογία και δομι τθσ εργαςίασ
1.1.1. Ειςαγωγι ςτθ μεκοδολογία

Θ μελζτθ περίπτωςθσ τθσ ςυλλογισ κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ, βαςίςτθκε αωενόσ
ςτθν αναηιτθςθ πθγϊν και αωετζρου ςτθν εξζταςθ τθσ ςυλλογισ ωσ προσ τισ
ςυνκικεσ προςταςίασ και τουσ τρόπουσ ερμθνείασ τθσ από το ωορζα. Το είδοσ τθσ
ςυλλογισ, κακότι ενεργό ωσ προσ τθ χριςθ του, απαιτοφςε πολφμθνθ
παρακολοφκθςθ. Στουσ μινεσ τθσ επιτόπιασ ζρευνασ, ακολουκικθκε ο κφκλοσ ηωισ
των αντικειμζνων, και ςυλλζχκθκαν πλθροωορίεσ, που ςχετίηονται με τισ ςυνκικεσ
χριςθσ, τισ μεκόδουσ προςταςίασ και τθ διαχείριςθ τθσ ςυλλογισ. Ζγιναν επιςκζψεισ
ςε όλουσ τουσ χϊρουσ που ςχετίηονται με τα κοςτοφμια, και πραγματοποιικθκαν
ςυνομιλίεσ με τισ ομάδεσ εργαςίασ, τουσ παραγωγοφσ, τα ραπτικά ςυνεργεία, τισ
ενδφτριεσ, τουσ ενδυματολόγουσ και τουσ καλλιτζχνεσ που ενδφονται τα κοςτοφμια.
7
τα υλικά που είναι ωτιαγμζνο το αντικείμενο, το περιβάλλον ςτο οποίο ζηθςε πριν αποκθκευτεί, ςτθ
χριςθ που του ζγινε, ςτο περιβάλλον τθσ αποκικευςθσ του, τθ χριςθ που του γίνεται μζςα ςτθ
ςυλλογι και κάκε προγενζςτερθ επζμβαςθ που του ζχει γίνει.

Ραράλλθλα αναηθτικθκαν οι βιβλιογραωικζσ πθγζσ, που αναωζρονται ςε ηθτιματα

προςταςίασ και τεκμθρίωςθσ ςυλλογϊν και παραδείγματα ωορζων, που διατθροφν
ςυλλογζσ κοςτουμιϊν, προκειμζνου να χρθςιμεφςουν ωσ παραδείγματα και κυρίωσ
για να τεκμθριωκεί κεωρθτικά θ μελζτθ ςε ςχζςθ με τισ τρζχουςεσ πρακτικζσ. Ζτςι θ
εργαςία ζλαβε τριμερι μορωι. Στο πρϊτο μζροσ αναπτφςςεται το κεωρθτικό πλαίςιο
και οι βαςικζσ αρχζσ προςταςίασ ςυλλογϊν, αποκικευςθσ και τεκμθρίωςθσ. Στο ίδιο
μζροσ γίνεται θ αναωορά ςτα παραδείγματα άλλων ωορζων, ςε ςχζςθ με το ηιτθμα
τθσ ερμθνείασ των αντικειμζνων εκτόσ κεατρικισ πράξθσ, όπωσ επίςθσ και ςε ςχζςθ
με τθν τεκμθρίωςθ και τθ διατιρθςθ των ςυλλογϊν τουσ. Στο δεφτερο μζροσ
παρουςιάηεται θ ςυλλογι και το ςφςτθμα διαχείριςθσ, που εωαρμόηεται. Για τθν
ολοκλιρωςθ τθσ όλθσ εικόνασ γίνεται αναωορά ςτθν ιςτορία τθσ ΕΛΣ, και ςτον τρόπο
λειτουργίασ και χριςθσ τθσ ςυλλογισ, κακϊσ τα αντικείμενα ςυμμετζχουν ςτθν
καλλιτεχνικι παραγωγι τθσ. Στο τρίτο μζροσ παρουςιάηονται τα ςυμπεράςματα, που
προκφπτουν από τθ μελζτθ τθσ ςυλλογισ και γίνονται προτάςεισ βελτίωςθσ, που
βαςίηονται ςτο κεωρθτικό πλαίςιο αλλά και ςτισ ιδιαιτερότθτεσ τθσ ςυλλογισ.
1.1.2. Ανάπτυξθ τθσ μεκοδολογίασ 14
Το ερευνθτικό πεδίο τθσ εργαςίασ ςτθρίχκθκε ςτθν βιβλιογραωικι και

αρχειακι αναηιτθςθ και ςε μεκόδουσ ζρευνασ, όπωσ οι ςυνεντεφξεισ, οι επιςκζψεισ
και θ επιτόπια ζρευνα ςε όλουσ τουσ χϊρουσ που ςχετίηονται με τον κφκλο ηωισ των
κοςτουμιϊν. Εωαρμόςτθκαν διαωορετικζσ μζκοδοι ανάλογα με τθ διακεςιμότθτα των
πθγϊν και το είδοσ του κζματοσ.
Ζτςι θ γνωριμία με τθν ΕΛΣ ςτθρίχκθκε:
i. Στθν αρχειακι και βιβλιογραωικι αναηιτθςθ ςχετικά με τθν ιςτορία τθσ. Θ
ςχετιηόμενθ βιβλιογραωία με τθν ΕΛΣ είναι πενιχρι. Αξιοποιικθκε το βιβλίο
του Αλεξάνδρου Μ. ΢άπτθ, Επίτομθ Ιςτορία του Ελλθνικοφ Μελοδράματοσ και
τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ (Ε.Λ.Σ.) 1888-1988 (Κτθματικι Τράπεηα, Νζα
Σφνορα-Λιβάνθ, Ακινα 1989) ωσ κφρια ιςτορικι πθγι και τα προγράμματα των
παραςτάςεων τα ευριςκόμενα ςτο Λςτορικό Αρχείο τθσ ΕΛΣ, και τα
ψθωιοποιθμζνα, όπωσ προβάλλονται ςτο ψθωιακό αρχείο του ιςτοχϊρου τθσ.
Θ ςυςτθματικι ζρευνα των ψθωιοποιθμζνων προγραμμάτων οδιγθςε ςτθ
διαμόρωωςθ του καταλόγου των παραςτάςεων και των ενδυματολόγων και

ςκθνογράωων, που ζχουν ςυνεργαςτεί με τθν ΕΛΣ. Θ ςφςταςθ του καταλόγου

ιταν απαραίτθτο βιμα για τθν περιγραωι και ανάλυςθ του περιεχομζνου τθσ
ςυλλογισ, δεδομζνου ότι δεν βρζκθκε καμία πθγι ςτθν οποία να αναωζρονται
ςυνολικά τα ονόματα των δθμιουργϊν των κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ.
ii. Με ςκοπό τθ γνωριμία τθσ ςυλλογισ, τθσ ωφςθσ τθσ και του τρόπου
λειτουργίασ τθσ, πραγματοποιικθκε επιτόπια ζρευνα, όπου διαπιςτϊκθκαν οι
χρθςτικζσ ανάγκεσ, οι ςυνκικεσ αποκικευςθσ και οι υωιςτάμενεσ μζκοδοι
τεκμθρίωςθσ. Για το ςκοπό αυτό πραγματοποιικθκαν επιςκζψεισ ςτο χϊρο
αποκικευςθσ των κοςτουμιϊν ςτο κεντρικό βεςτιάριο τθσ ΕΛΣ, ςτουσ χϊρουσ
αποκικευςθσ ςτο κζατρο ΟΛΥΜΡΛΑ, και ςτουσ χϊρουσ δθμιουργίασ τουσ, δθλ.
τα ραπτικά ςυνεργεία. Εκεί, διερευνικθκε ο κφκλοσ ηωισ των αντικειμζνων, θ
διαχείριςθ και ο χειριςμόσ τουσ κατά τθ δθμιουργία, χριςθ και αποκικευςθ
τουσ, οι επικρατοφςεσ ςυνκικεσ, το ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ και διαχείριςθσ των
πλθροωοριϊν τθσ ςυλλογισ. Κακϊσ το πεδίο ζρευνασ ιταν ευρφ, περίπλοκο
και πρωτόγνωρο- για τθν γράωουςα, οι επιςκζψεισ απαίτθςαν ζνα διάςτθμα 9
μθνϊν εντατικισ παρακολοφκθςθσ των ενδυματολογικϊν εργαςιϊν, από τον
15
Μάιο του 2010 μζχρι και τον Λανουάριο του 2011.
iii. Κατά τθν ίδια περίοδο ζγιναν ςυναντιςεισ για τθν αξιοποίθςθ τθσ προωορικισ
πλθροωορίασ και εμπειρίασ των ανκρϊπων, που εργάηονται ςτον
ενδυματολογικό τομζα και ςτθν Τεχνικι Διεφκυνςθ τθσ ΕΛΣ, αλλά και με
ςτελζχθ τθσ διοίκθςθσ όλων των βακμίδων, προκειμζνου να εξαςωαλιςτεί θ
αντικειμενικότθτα τθσ προςζγγιςθσ. Στισ ςυναντιςεισ τζκθκαν κζματα ιςτορίασ
του βεςτιαρίου, προβλιματα τεκμθρίωςθσ και εν γζνει διαχείριςθσ τθσ
ςυλλογισ, και λόγοι αναγκαιότθτασ για τον επαναςχεδιαςμό του υπάρχοντοσ
διαχειριςτικοφ ςυςτιματοσ. Οι επεξθγιςεισ που δίνονταν από τουσ
εργαηόμενουσ ςτο χϊρο αποτζλεςαν τθ βάςθ για τθν παρουςίαςθ του κφκλου
ηωισ των κοςτουμιϊν και για τθν ανάπτυξθ του κεωαλαίου των ιδιαιτεροτιτων
τθσ ςυλλογισ.
iv. Θ αντιμετϊπιςθ των προβλθματιςμϊν, που προζκυψαν από τθν επιτόπια
ζρευνα ςτουσ χϊρουσ τθσ Συλλογισ, οδιγθςε ςε επιςκζψεισ ςε ωορείσ με
παρόμοια δραςτθριότθτα προκειμζνου να αξιοποιθκεί θ εμπειρία τουσ ςε
ςχζςθ με τθ διαχείριςθ υωαςμάτινων ςυλλογϊν. Ζτςι ζγινε επίςκεψθ ςτουσ

αποκθκευτικοφσ χϊρουσ υωαςμάτινων αντικειμζνων του Μουςείου Μπενάκθ

και ξενάγθςθ από τον υπεφκυνο του τομζα ςυντιρθςθσ, επίςκεψθ και
ξενάγθςθ ςτουσ αποκθκευτικοφσ χϊρουσ του Βεςτιαρίου του Εκνικοφ
Κεάτρου, επίςκεψθ ςτα εργαςτιρια ςυντιρθςθσ υωαςμάτινων αντικειμζνων
τθσ Διεφκυνςθσ Συντιρθςθσ Αρχαίων και Nεϊτερων Mνθμείων του ΥΡΡΟΤ.
v. Ομοίωσ αναηθτικθκαν κεατρικοί ωορείσ από το διεκνι χϊρο μζςω του
διαδικτφου. ‘Ζγιναν επιςκζψεισ ςτισ ιςτοςελίδεσ κεατρικϊν ωορζων που
διατθροφν ςυλλογζσ κοςτουμιϊν και ςυγκεκριμζνα τθσ Royal Opera House,
του Centre National du Costume de Scène, τθσ Σκάλασ του Μιλάνου.
vi. Μεγάλο μζροσ τθσ εργαςίασ ςτθρίχκθκε ςτθν ζρευνα τθσ ελλθνικισ και
διεκνοφσ βιβλιογραωίασ για ηθτιματα προςταςίασ και τεκμθρίωςθσ ςυλλογϊν
ενδυματολογικοφ και μθ υλικοφ, ςυντιρθςθσ, διαχείριςθσ και ερμθνείασ
ςυλλογϊν, ενδυματολογίασ, ςκθνογραωίασ, ιςτορίασ τθσ όπερασ και του
μπαλζτου.
1.1.3. Θ Δομι τθσ εργαςίασ:

Θ δομι αναπτφςςεται ςε τρία μζρθ: 16
Κεωάλαιο 2: Στο κεωάλαιο αυτό πραγματοποιείται θ γνωριμία με το

αντικείμενο τθσ ςυλλογισ, το κοςτοφμι. Επιχειρείται μια ερμθνευτικι προςζγγιςθ
προκειμζνου να γίνει αντιλθπτό το εφροσ ερμθνείασ του αντικειμζνου. Θ ερμθνευτικι
αυτι προςζγγιςθ είναι απαραίτθτο βιμα για τθν ανάπτυξθ του κζματοσ τθσ
τεκμθρίωςθσ. Στο ίδιο κεωάλαιο τίκενται οι βαςικζσ αρχζσ τθσ προλθπτικισ
ςυντιρθςθσ, που διαμορωϊνουν και τα κριτιρια αξιολόγθςθσ των ςυνκθκϊν
αποκικευςθσ και τεκμθρίωςθσ ςυλλογϊν και ειδικά ςυλλογϊν υωαςμάτινων
αντικειμζνων. Το κεωάλαιο ολοκλθρϊνεται με παραδείγματα ωορζων τθσ Ελλάδασ και
του εξωτερικοφ, που διαχειρίηονται ςυλλογζσ κοςτουμιϊν.
Κεωάλαιο 3: Στο τρίτο κεωάλαιο αναπτφςςεται θ μελζτθ περίπτωςθσ: γίνεται
αναωορά ςτθν ιςτορία τθσ ΕΛΣ. Θ ςυνοπτικι παρουςίαςθ των κφριων ςθμείων τθσ
ιςτορίασ τθσ προκειμζνου να διαπιςτωκεί το εφροσ τθσ καλλιτεχνικισ τθσ διαδρομισ
αλλά και τα προβλιματα, που ζχει αντιμετωπίςει ο ωορζασ. Επόμενο βιμα είναι θ
περιγραωι τθσ ςυλλογισ των κοςτουμιϊν, και των ιδιαιτεροτιτων τθσ. Ο κφκλοσ ηωισ
των κοςτουμιϊν αποτυπϊνει το ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ. Τα ςτάδια αυτά

ολοκλθρϊνουν τθν εικόνα ςε ςχζςθ με τθ λειτουργία των αντικειμζνων. Τζλοσ γίνεται

εκτενισ περιγραωι των ςυνκθκϊν αποκικευςθσ, τεκμθρίωςθσ και ερμθνείασ τθσ
ςυλλογισ από το ωορζα. Σε κάκε ενότθτα αναπτφςςεται αξιολόγθςθ και αναωορά ςτα
προβλιματα και τισ ελλείψεισ.
Το τζταρτο κεωάλαιο περιλαμβάνει τα ςυμπεράςματα τθσ εργαςίασ,
επιςθμαίνονται τα ςθμαντικότερα προβλιματα και προτείνονται λφςεισ.
17

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 2. ΔΛΑΜΟ΢ΦΩΣΘ ΤΟΥ ΚΕΩ΢ΘΤΛΚΟΥ ΡΛΑΛΣΛΟΥ ΤΘΣ Ε΢ΓΑΣΛΑΣ
18

2.1. Το κοςτοφμι και ο ρόλοσ του: μια ερμθνευτικι προςζγγιςθ

Σε αυτό το κεωάλαιο κα επιχειρθκεί μια ερμθνευτικι προςζγγιςθ του
κοςτουμιοφ ακολουκϊντασ τα ςτάδια ηωισ του: ςαν αντικείμενο, ςαν αντικείμενο
κεατρικισ λειτουργίασ, ςα ςυλλεκτικό αντικείμενο και τζλοσ ςα ωορζασ τθσ ιςτορικισ
μνιμθσ.
Το κοςτοφμι καταρχιν αποτελεί ζνδυμα και ςαν τζτοιο λειτουργεί ςα ςφμβολο
ςε μια γλϊςςα, που επικοινωνεί πλθροωορίεσ και μθνφματα μεταξφ του ατόμου και
τθσ κοινωνίασ. Τα ενδφματα ςτθ ηωι του ανκρϊπου εκτόσ από τθν βαςικι ανάγκθ για
κάλυψθ του ςϊματοσ και προςταςία από τα καιρικά ωαινόμενα, διαμορωϊνονται
καλφπτοντασ ποικίλεσ ψυχολογικζσ, κοινωνικζσ, πολιτικζσ, κρθςκευτικζσ κλπ. ανάγκεσ
του. Μεταξφ άλλων είναι ζνασ τρόποσ για να επιςθμάνει το άτομο ςτον εαυτό του και
τουσ άλλουσ- το ρόλο που επικυμεί ι μερικζσ ωορζσ είναι υποχρεωμζνοσ να παίξει
(Perkko 1993)8. Στθ ηωι ζνα ζνδυμα μπορεί να ζχει αυτοτελι φπαρξθ ωσ χρθςτικό
αντικείμενο του υλικοφ πολιτιςμοφ. Σαν τζτοιο μπορεί να λάβει άπειρεσ χριςεισ
παραμζνοντασ ζνα «πρόχειρο» (οντολογικόσ χαρακτθριςμόσ του εργαλείου, του προ-
του χεριοφ μου κατά τον Χάιντεγκερ9). Στο ζργο το ζνδυμα μεταβαίνει ςτθν
19
κατάςταςθ του κοςτουμιοφ και λαμβάνοντασ πολυεπίπεδθ υπόςταςθ εντάςςεται ςτα
ερμθνευτικά μζςα τθσ παράςταςθσ με ςυγκεκριμζνθ ενζργεια αλλθλεπιδρϊντασ με τα
υπόλοιπα μζςα του ζργου. Από αυτό το ςθμείο χάνει τθν αυτοτζλεια του ακόμα και
τθ δυνατότθτα τθσ μθ φπαρξθσ που πθγάηει από τθ μθ εφρεςθ του. Γιατί το κοςτοφμι
καταρχάσ αποτελεί τθ δθμιουργικι ςφλλθψθ του καλλιτζχνθ, που μζςω των ςχεδίων
και των οδθγιϊν λαμβάνει υπόςταςθ και μετζχει ςτο ζργο. Ακόμα και αν το υλικό
αντικείμενο, που το πραγμάτωςε ωκαρεί ι χακεί, το κοςτοφμι, που με λόγο φπαρξθσ
το ζργο γεννικθκε, διατθρείται μζςα από τισ πλθροωορίεσ που υλοποίθςαν τθ
ςφλλθψθ (ςχζδια, μακζτεσ, οδθγίεσ) και που τεκμθρίωςαν τθν υλοποίθςθ του
(ωωτογραωίεσ, οπτικό υλικό τθσ παράςταςθσ, μαρτυρίεσ).
Στθ κεατρικι ηωι το ζνδυμα αποκτά διττι υπόςταςθ: Θ ενδυματολόγοσ-
ςκθνογράωοσ Σοωία Ραντουβάκθ (2010: 116) περιγράωει τθ διττι λειτουργία του
κοςτουμιοφ λζγοντασ: «Το κεατρικό κοςτοφμι ‘ενδφει’ ζνα χαρακτιρα ρόλο και
8
(Perkko 1993) Εκτενισ ανάλυςθ για το ζνδυμα και τθ ζνδυςθ από πολιτικι, οικονομικι, κοινωνικι,
ψυχολογικι, κρθςκευτικι κεϊρθςθ ζχει κάνει θ Schneider Jane, ‘Cloth and Clothing’, ςτο Tilley, Ch. Et
als (eds), Manual of Material Culture, 2006, 204-217
9
Στο Μποχζνςκι 1985: 200

ταυτόχρονα ‘ενδφει’ ζνα πραγματικό πρόςωπο, τον ερμθνευτι. Και με απλά λόγια το
κεατρικό ζνδυμα δίνει όψθ ςτο ρόλο ντφνοντασ τον ερμθνευτι του». Θ διττι
υπόςταςθ του κοςτουμιοφ ςαν ζνδυμα εκωράηεται ςτο ζργο του ενδυματολόγου, ο
οποίοσ «ςχεδιάηει εμπνεόμενοσ ταυτόχρονα για τον ερμθνευτι και για το ρόλο» (ο.π.
2010: 116) . Ζνα κοςτοφμι κεατρικό είναι πολλά περιςςότερα από ζνα απλό ζνδυμα.
Ππωσ χαρακτθριςτικά ζχει πει ο Γιϊργοσ Βακαλό (2005: 12) «το κοςτοφμι του
θκοποιοφ είναι από μόνο του ζνα ολόκλθρο ςκθνικό. Δεν ςυντείνει απλϊσ ςτθν
εμωάνιςθ του από αιςκθτικι άποψθ, τον διαωοροποιεί κυρίωσ από το ανϊνυμο
πλικοσ του κοινοφ, ςυγκεντρϊνει το ενδιαωζρον πάνω του και κακορίηει τθ κεατρικι
του ςθμαςία δθλϊνοντασ οπτικά τί παριςτάνει. «Στινει» τον τφπο, τον χαρακτιρα,
τθν ιδζα, τισ δυνάμεισ που εκπροςωπεί ο ρόλοσ ςτο ζργο».
Ακόμθ και θ απουςία του ενδφματοσ – το γυμνό, ςυνιςτά «κοςτοφμι», κακϊσ
δεν αποτελεί τυχαία πράξθ αλλά επιλογι με βαρφνουςα ςθμαςία. Θ απουςία ενόσ
ενδυματολογικοφ ςτοιχείου είναι ωορζασ δθλωτικόσ ςθμαςίασ όςο και θ παρουςία
του (Welters 2010: 69).
Σαν κεατρικό αντικείμενο το κοςτοφμι είναι ςφνκετο. Ππωσ αναωζρει θ
20
ενδυματολόγοσ-ςκθνογράωοσ Σοωία Ραντουβάκθ (2008: 14): «Το κοςτοφμι υπθρετεί
το ζργο και υποςτθρίηει τον θκοποιό ςτθν ερμθνεία του ρόλου του. Επίςθσ
προςδιορίηει το χαρακτιρα, που υποδφεται ο θκοποιόσ ςτο χϊρο και το χρόνο τθσ
κεατρικισ πράξθσ. Συγκεκριμζνα ςθματοδοτεί τθν κοινωνικι υπόςταςθ και τθν
ψυχολογικι κατάςταςθ του κάκε χαρακτιρα, ενϊ παράλλθλα υπογραμμίηει τθ
δραματουργικι κζςθ και τθν εςωτερικι ςχζςθ των χαρακτιρων μιασ παράςταςθσ». Θ
δθμιουργία ενόσ κοςτουμιοφ είναι μια ςφνκετθ διαδικαςία και θ ολοκλιρωςθ του,
όπωσ και όλθσ τθσ ςκθνογραωίασ πραγματοποιείται τθ ςτιγμι που παρουςιάηεται
δθμόςια θ ιδιωτικι προετοιμαςία που προθγείται (Howard 2005: 135). Θ διαδικαςία
τθσ ερμθνείασ ξεκινάει πολφ πριν ο ερμθνευτισ εμωανιςτεί ςτο κοινό ζχοντασ
μετατρζψει «το κοςτοφμι ςε δεφτερο δζρμα του» (Howard 2005: 115), από τθν
ζρευνα που πραγματοποιεί ο ενδυματολόγοσ ςε ςυνεργαςία με τον ςκθνογράωο
(Thorne 2001:52). Κατά τισ πρόβεσ ο ενδυματολόγοσ παρακολουκεί και μελετά τουσ
ερμθνευτζσ, τον τρόπο που εξελίςςεται θ παράςταςθ και πϊσ τα κοςτοφμια μποροφν
ςε ςυνδυαςμό να υποςτθρίξουν τθν ερμθνεία τουσ (Howard 2005: 114). Ζπειτα από
τθν κοπιϊδθ προετοιμαςία τα κοςτοφμια και όλα τα ςτοιχεία του ζργου

ολοκλθρϊνονται, όταν οι ερμθνευτζσ «ςθκϊνουν το ζργο ςτα πόδια του και δίνουν
ηωι ςτθν παράςταςθ» (Thorne 2001:55).
Το κοςτοφμι ωσ μουςειακό ζκκεμα ενιςχφει ακόμα περιςςότερο το ρόλο του
ςα ωορζασ μθνυμάτων. Το κεατρικό κοςτοφμι, όπωσ και θ ςκθνογραωία, «μπορεί να
μεταωζρει αυτό που οι λζξεισ δεν μποροφν να εκωράςουν» (Ραντουβάκθ 2010: 109).
Και ςε μια μουςειακι ζκκεςθ ζνα αντικείμενο ωζρει ιςτορίεσ που δε χωράνε ςε μια
λεηάντα, και που θ παρουςία του και μόνο μπορεί και μεταωζρει αωθγιςεισ από το
παρελκόν ςε όποιον το αντικρίηει. Και ςτισ δυο περιπτϊςεισ κοςτοφμι και μουςειακό
αντικείμενο λειτουργοφν ςθμειολογικά. Το κοςτοφμι ςαν ςυλλεκτικό αντικείμενο
λειτουργεί διπλά ςθμειολογικά: «Τα αντικείμενα και οι ςυλλογζσ ζχουν διωυι
χαρακτιρα, που περικλείει αωενόσ μια ςυνεχι πραγματικι ι μετωνυμικι ςχζςθ με το
δικό τουσ χρόνο και χϊρο και αωετζρου μια ςχζςθ μεταωορικι με το αρχικό πλαίςιο
αναωοράσ τουσ που προκφπτει από τισ διαδικαςίεσ επιλογισ και ερμθνείασ που
ενεπλάκθςαν. Το υλικό μεταςχθματίηεται μζςω τθσ ςυλλεκτικισ διαδικαςίασ και
μεταςχθματίηεται εκ νζου μζςω τθσ ζκκεςθσ» αναωζρει θ Pearce (2002: 203). Ρζρα
από το νόθμα που περιζχει ζνα αντικείμενο ςαν ωυςικι υπόςταςθ ο Ian Hodder
21
(1994) αναωζρει ότι τα αντικείμενα του πολιτιςμοφ αναλφονται ςε τρία επίπεδα
νοιματοσ: Ρρϊτον ςτο νόθμα που ζχει το αντικείμενο ςαν εμπλεκόμενο ενζργειασ και
πλθροωορίασ, όπου το νόθμα του αντικειμζνου είναι θ επίδραςθ που ζχει ςτον
κόςμο. Δεφτερον το αντικείμενο ζχει νόθμα διότι αποτελεί μζροσ του κϊδικα του
ςυςτιματοσ, που ανικει. Και τρίτον το αντικείμενο περικλείει το ιςτορικό
περιεχόμενο των ιδεϊν και των ςυςχετιςμϊν του εαυτοφ του, το οποίο
αποκρυπτογραωείται από τουσ κεατζσ του ανάλογα με τισ προςλαμβάνουςεσ τουσ
(Pearce 1994: 28). Το κοςτοφμι, ςαν αντικείμενο ςυλλογισ και άρα αντικείμενο προσ
κεϊρθςθ, αναλφεται ςε περιςςότερα επίπεδα, γιατί αποτελεί ζνα αντικείμενο
προερχόμενο από τον υλικό πολιτιςμό και παράλλθλα αποτελεί μζροσ του
δραματικοφ κόςμου, που υπάρχει ταυτόχρονα με τθν πραγματικότθτα10. Ο
δραματικόσ κόςμοσ ςυμβαίνει ταυτόχρονα με τθν πραγματικότθτα, και θ πρόςβαςθ
10
Για τον πικανό κόςμο του δράματοσ ο Keir Elam αναωζρει: «Τι είδουσ κόςμοσ είναι αυτόσ που
ανοικοδομείται κατά τθν πορεία τθσ κεατρικι παράςταςθσ μζςα ςτα ςυμβατικά χρονικά όρια τθσ; Είναι
ςαωζσ ότι ςε ςχζςθ με τον «πραγματικό» κόςμο των θκοποιϊν και των κεατϊν και ειδικά ςε ςχζςθ με
το κεατρικό περικείμενο, ο δραματικόσ κόςμοσ αποτελεί ζνα χϊρο-χρόνο-αλλοφ, που αναπαριςτάται
ςαν να ςυμβαίνει ςτο πραγματικό «εδϊ και τϊρα» για το ακροατιριο» Keir Elam 2001 :124

ςε αυτόν (-εννοιολογικι και όχι ωυςικι), ςυμβαίνει, όπωσ λζει ο Keir Elam (2001),
μόνο όταν ο δικόσ μασ κόςμοσ αλλάξει, ϊςτε να γίνει ζνασ από αυτοφσ. Στον
δραματικό κόςμο, αυτόν τθσ παράςταςθσ, το κοςτοφμι υπάρχει ςαν απόκεμα
ςθμείων, που ςυνιςτά ζναν κϊδικα, μζροσ του ςθμαςιολογικοφ ςυςτιματοσ τθσ
κεατρικισ παράςταςθσ. Αυτό που ςυμβαίνει «επί ςκθνισ είναι ότι τα ωυςικά
χαρακτθριςτικά των ςθμείων και των ςθμάτων (μεταξφ των οποίων τα κοςτοφμια)
κακϊσ και οι τυπικοί τρόποι ςυνδυαςμοφ τουσ- δεν επιδεικνφονται μόνο προσ χάριν
των ιδίων αλλά ςυμβάλλουν άμεςα ςτθν παραγωγι νοιματοσ. Κα λζγαμε ζτςι ότι θ
ςθματικι πλθροωορία ςτο κζατρο κακίςταται πθγι ςθμαςιολογικισ πλθροωορίασ
λόγω τθσ ικανότθτασ των υλικϊν ιδιοτιτων του μθνφματοσ να ςυνδθλϊνουν αυτά
κακαυτά μια ευρεία κλίμακα μθνυμάτων» (ο.π.). Θ ςθμαςιολογικι πλθροωορία του
κοςτουμιοφ προςτίκεται ςτα περιεχόμενα, που ζχει ςαν αντικείμενο του υλικοφ
πολιτιςμοφ, αυξάνοντασ τα επίπεδα ανάλυςθσ του ςε ενδεχόμενθ ερμθνεία.
Κι ζπειτα υπάρχει και θ ιςτορικι διάςταςθ του κοςτουμιοφ. Ππωσ πολφ
εφςτοχα παρατθρεί θ Ελζνθ Βαροποφλου (2003: 23) «Πςο το κοςτοφμι παρζχει ςτο
κεατι διάωορεσ πλθροωορίεσ για το πρόςωπο του δράματοσ ςυνιςτϊντασ μια κινθτι
22
πάνω ςτθ ςκθνι ταυτότθτα, άλλο τόςο μιλάει και για τουσ θκοποιοφσ που το ωόρεςαν
μουςκεφοντασ το με τον ιδρϊτα του παιξίματοσ, ωορτίηοντασ το με το βιωμζνο χρόνο
τθσ ερμθνείασ». Θ ιδιότθτα τουσ αυτι τα κακιςτά μεςτά νοιματοσ και, πζραν τθσ
καλλιτεχνικισ ςθμαςίασ που ζχουν ςαν ςφνολα, αποκτοφν και ιςτορικι αξία μοναδικι
για το κάκε ζνα. Το νόθμα, που περιζχουν, μπορεί να οργανωκεί ςε αωιγθμα και να
αναδείξει ποικίλεσ πτυχζσ του γεγονότοσ ςτο οποίο ςυμμετείχαν. Πςο απλό και
αυτονόθτο ακοφγεται αυτό άλλο τόςο δφςκολο και επίπονο είναι κανείσ να το
πετφχει. Και αυτό γιατί «το ζνδυμα ωσ εικόνα, αρκρϊνει ζνα λόγο δυναμικό και
πολυδιάςτατο, ο οποίοσ εάν δε δαμαςτεί μζςα από ςυγκεκριμζνθ μεκοδολογία
προςζγγιςθσ μπορεί να οδθγιςει ςε παρερμθνείεσ. Μοιραία υπόκειται ςτουσ
περιοριςμοφσ και ςτα πλεονεκτιματα που διακρίνουν κάκε εικόνα» (Καλαμαρά 2010:
5). Από τα παραπάνω διαωαίνεται ότι το κοςτοφμι ςαν ζννοια βρίςκεται πάντα ςε-
ςχζςθ-με και ποτζ αυτόνομο:

Ε΢ΓΟ Ε΢ΜΘΝΕΥΤΘΣ-΢ΟΛΟΣ
Ερμθνεφει ενδυματολογικά το Ενδφει τον ερμθνευτι ςτο ρόλο
ΔΘΜΛΟΥ΢ΓΟΣ
Συλλαμβάνει
Εκφράηεται ΜΑΚΕΤΕΣ-
ΚΟΣΤΟΥΜΛ-ΣΥΛΛΘΨΘ μζςα από ΣΧΕΔΛΑ-ΟΔΘΓΛΕΣ
Υλοποιείται
ΟΜΑΔΑ ΚΟΣΤΟΥΜΛ ΤΘΣ Ε΢ΜΘΝΕΥΤΘΣ-

Καταςκευάηει Ενδφεται το ΢ΟΛΟΣ
ΡΑ΢ΑΓΩΓΘΣ ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΘΣ
Ρραγματοποιεί Τεκμθριϊνεται από Αποτελείται από 23
ΡΛΘ΢ΟΦΟ΢ΛΕΣ ΡΟΥ
ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΘ ΡΕ΢ΛΓ΢ΑΦΟΥΝ ΤΟ ΑΝΤΛΚΕΛΜΕΝΑ
‘ΕΝΔΥΕΣΚΑΛ’ ΚΑΛ ΤΛΣ
Τεκμθριϊνεται από ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΘΝ Αποκθκεφονται
ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΘ
ΤΕΚΜΘ΢ΛΑ ΒΕΣΤΛΑ΢ΛΟ
Συγκεντρϊνονται
Επιλζγονται ωσ ερμθνευτικά
Α΢ΧΕΛΟ μζςα εκ νζου
ΕΡΑΝΑΧ΢ΘΣΛΜΟΡΟΛΘΣΘ
Ρίνακασ 1: Σχθματικι αναπαράςταςθ των ςταδίων του κφκλου ηωισ του κοςτουμιοφ και των
ςχζςεων, που το ςυνδζουν με τα πρόςωπα και τα γεγονότα.

1. Το κοςτοφμι δθμιουργείται ςαν ςφλλθψθ από το δθμιουργό με αιτία δθμιουργίασ

το ζργο, που κα ερμθνευκεί.
2. Το κοςτοφμι-ςφλλθψθ μεταωζρεται με ςχζδια, μακζτεσ, οδθγίεσ, υλοποιείται ςαν

ςφνολο αντικειμζνων από μια ομάδα εργαςίασ και διαμορωϊνεται ανάλογα με
τον ερμθνευτι, που κα ενδυκεί το ρόλο.
3. Το υλοποιθμζνο κοςτοφμι ενδφει τον ερμθνευτι ςτθν παράςταςθ, που κεάται

από το κοινό.
4. Το υλοποιθμζνο κοςτοφμι υωίςταται αλλαγζσ ςτθ ροι τθσ παράςταςθσ
5. Το υλοποιθμζνο κοςτοφμι αποτελείται από ςφνολο αντικειμζνων (αντικείμενα

χειριςμοφ και διαχείριςθσ) και ςτοιχείων (ςτοιχεία καταγραωισ).
6. Το ςφνολο των αντικειμζνων του κοςτουμιοφ ωσ αντικείμενα του υλικοφ

πολιτιςμοφ, ςε ςχζςθ με τθν ταυτότθτα του και τθ μετωνυμικι ςχζςθ με κάκε
πικανι ερμθνεία.
7. Τα αντικείμενα χρθςιμοποιοφνται ξανά ςε νζεσ ερμθνευτικζσ προςεγγίςεισ.
2.2. Ρρολθπτικι ςυντιρθςθ: Κεωρθτικό πλαίςιο Αποκικευςθσ και 24

Τεκμθρίωςθσ
2.2.1. Ρρολθπτικι ςυντιρθςθ
«Από τθ ςτιγμι που ζνα αντικείμενο γίνεται μζλοσ μιασ ςυλλογισ πρζπει να
καταβάλλεται κάκε προςπάκεια για να διαςφαλιςτεί θ διατιρθςθ του»
(Bradley 1994: 55)

Οι ςυλλογζσ είναι ζνα ςϊμα υλικϊν μαρτυριϊν απζραντα περίπλοκο, ζνα
αρχείο, που περικλείει όχι μόνο τισ υλικζσ μαρτυρίεσ του ανκρϊπινου και του
ωυςικοφ παρελκόντοσ μασ, αλλά και τισ διαδοχικζσ ερμθνείεσ του παρελκόντοσ και
τθν παραγωγι των διαδοχικϊν ςτρωμάτων του νοιματοσ μζςω ζρευνασ και μελζτθσ.
Για να προωυλαχκεί από τθν αποςφνκεςθ, θ ςυςςϊρευςθ υλικοφ και νοιματοσ
πρζπει να μετατρζπεται ςε μουςειακι πράξθ, και να εντάςςεται ςε ζνα ςφςτθμα
πολιτικισ διαχείριςθσ (Pearce 2002: 195). Θ πολιτικι διαχείριςθσ ςυλλογϊν
διαμορωϊνει το πλαίςιο λειτουργίασ μιασ ςυλλογισ, και οριοκετεί τθν πολιτικι
απόκτθςθσ, ωροντίδασ και χριςθσ τθσ (Ladkin 2004: 18). Με άλλα λόγια προςδιορίηει

τα δεδομζνα και τισ προχποκζςεισ, που εξαςωαλίηουν τθ διατιρθςθ και τθν αςωάλεια
των αντικειμζνων, τα οποία καλείται να ωροντίςει, και λειτουργεί ωσ οδθγόσ για τουσ
εργαηόμενουσ και ωσ πθγι πλθροωοριϊν για το κοινό. Μια καλι πολιτικι διαχείριςθσ
ςυλλογισ περιλαμβάνει τα πεδία11:
1. Αποςτολι και ςτόχοι του ωορζα

2. Μζκοδοσ απόκτθςθσ αντικειμζνων για τθ ςυλλογι
3. Μζκοδοσ απομάκρυνςθσ αντικειμζνων από τθ ςυλλογι
4. Ρολιτικι εςωτερικοφ και εξωτερικοφ δανειςμοφ
5. Ο χειριςμόσ των αντικειμζνων
6. Φροντίδα και ζλεγχοσ των αντικειμζνων
7. Ρρόςβαςθ ςτα αντικείμενα
8. Αςωάλεια των αντικειμζνων
9. Τεκμθρίωςθ, αρχεία, προςταςία δεδομζνων
Τα ηθτιματα, που άπτονται των κεμάτων προςταςίασ, ωροντίδασ, αςωάλειασ
ςυνοψίηονται ςτον όρο ‘προλθπτικι ςυντιρθςθ’ (Cassar 1995: 147). Θ ζννοια τθσ
προλθπτικισ ςυντιρθςθσ ορίηεται ωσ θ «επαγγελματικι ςυνζπεια ςτθ λιψθ μζτρων 25
για τθν προςταςία των αντικειμζνων, ελαχιςτοποιϊντασ κάκε χθμικό και ωυςικό
ωκοροποιό παράγοντα, κάκε κίνδυνο απϊλειασ τθσ πλθροωορίασ τουσ» (Pearce-
Moses). Ραραδοςιακά θ προλθπτικι ςυντιρθςθ εςτιάηει ςε κζματα περιβαλλοντικϊν
παραμζτρων, αποκικευςθσ, ςωςτοφ χειριςμοφ και τεκμθρίωςθσ, παρζχοντασ
αςωαλι πρότυπα, και πθγι πλθροωόρθςθσ, προκειμζνου ο κάκε ωορζασ να μπορεί
να ςχεδιάςει το δικό του πρόγραμμα διατιρθςθσ τθσ ςυλλογισ του (Edson 1997).
Κακϊσ θ προλθπτικι ςυντιρθςθ αναωζρεται ςε μεγάλο βακμό ςτον ζλεγχο
του περιβάλλοντοσ, χριηει αποωάςεων, που υπερβαίνουν τα ςτενά όρια των
αρμοδιοτιτων του υπευκφνου μιασ ςυλλογισ. Μπορεί να κζτει ηιτθμα ελζγχου τθσ
κερμοκραςίασ, να χρειάηονται ςυςτιματα κλιματιςμοφ, τθ δθμιουργία μονάδων
αποκικευςθσ. Το κόςτοσ όλων των ενεργειϊν αυτϊν κακιςτά τισ αποωάςεισ για αυτά
διοικθτικό ηιτθμα.
11
Malaro 1998: 45. Επί του κζματοσ αναλυτικι βιβλιογραωία: Buck R. et al. 1998, Ambrose and Paine
2004, Dewhurst 2005, και ενδεικτικά παραδείγµατα: WARNER TEXTILE ARCHIVE COLLECTIONS
MANAGEMENT POLICY 2006 – 2011

Ραρόλα αυτά δεν υπάρχει κανζνασ ωορζασ, που να διατθρεί ςυλλογι που να
μθν επωωελείται τελικά από τθν εωαρμογι ενόσ προγράμματοσ προλθπτικισ
ςυντιρθςθσ. Ππωσ αναωζρει ο Paul Perrot (1994: 97): «θ προλθπτικι ςυντιρθςθ είναι
επωωελισ δουλειά, ενϊ παράλλθλα εκωράηει τθν θκικι ωροντίδα για τα αντικείμενα
των ςυλλογϊν. Μπορεί να μθ δαμάηεται ο χρόνοσ, επιβραδφνεται ωςτόςο ςθμαντικά
θ επίδραςθ του ςτα αντικείμενα, ϊςτε αυτά να παραμζνουν πιςτά ςε αυτό που είναι
για περιςςότερα χρόνια».
2.2.2. Κεωρθτικό πλαίςιο Αποκικευςθσ

Θ αποκικευςθ των αντικειμζνων των ςυλλογϊν αναωζρεται τόςο ςτθν ζννοια
του χϊρου όςο και ςτισ διαδικαςίεσ που ακολουκοφνται: είναι ο χϊροσ που
επιλζγεται για να παρζχει τθ μεγαλφτερθ προςταςία και τθν βζλτιςτθ χριςθ τθσ
ςυλλογισ, και είναι θ διαδικαςία τθσ ωροντίδασ και τθσ προςταςίασ τουσ (NPS 2006:
224). Πταν πρόκειται για ςυλλογι κοςτουμιϊν, για να είναι ςωςτι θ διατιρθςθ τουσ
κα πρζπει καταρχάσ να λθωκοφν μζτρα για να διατθρθκοφν όλα τα ιςτορικά και
τεχνολογικά τουσ ςτοιχεία (Alvarado 1993: 28–32) ςε ζνα αςωαλζσ περιβάλλον. Ο
κατάλλθλοσ αποκθκευτικόσ χϊροσ ςυνίςταται ςτον ζλεγχο των ςυνκθκϊν του 26
περιβάλλοντοσ και ςτθ διαμόρωωςθ του, ϊςτε να είναι αςωαλισ για τα αντικείμενα,
και προςβάςιμοσ και ωιλικόσ προσ το προςωπικό. Είναι προϊόν προςεκτικοφ
προγραμματιςμοφ, καλοφ ςχεδιαςμοφ και προςεκτικισ παρακολοφκθςθσ τθσ
διαδικαςίασ καταςκευισ (Hilberry 1994: 189). Θ διαμόρωωςθ του γίνεται με άξονα μια
ςειρά κριτθρίων που διαςωαλίηουν τθ διατιρθςθ των αντικειμζνων. Αυτά αωοροφν
ςτα κάτωκι ςθμεία:
1. Κζλυωοσ (κτθριακι υποδομι, καταςκευαςτικά ςτοιχεία και χωροκζτθςθ)
2. Λειτουργικότθτα (ωσ προσ τισ δραςτθριότθτεσ τθσ ςυλλογισ)
3. Διευκζτθςθ τθσ ςυλλογισ (ςφςτθμα ταξινόμθςθσ και ογκομετρικι ανάλυςθ)
4. Ρροςβαςιμότθτα (προσ το κτιριο, τον αποκθκευτικό χϊρο, τισ αποκθκευτικζσ
μονάδεσ και τα αντικείμενα)
5. Αναηιτθςθ πλθροωοριϊν (ςφςτθμα αναηιτθςθσ και εφρεςθσ αντικειμζνων,
βιβλίο ειςόδου-εξόδου αντικειμζνων)

6. Ρροςταςία (περιβαλλοντικζσ παράμετροι: υγραςία, κερμοκραςία,

ακτινοβολία, ρυπογόνοι παράγοντεσ, αποκθκευτικζσ μονάδεσ, μείωςθ
δονιςεων και κραδαςμϊν)
7. Αςωάλεια (από κλοπι, πυρκαγιά και πλθμμφρα)
8. Διαχείριςθ ανκρϊπινων ενεργειϊν
Το κάκε ςθμείο αωορά ςε ζνα ςφνολο χαρακτθριςτικϊν και κριτθρίων που
επιτρζπουν τθν αςωαλι διατιρθςθ των αντικειμζνων. Σκοπόσ τθσ αποκικευςθσ
ουςιαςτικά είναι να προςτατεφςουν τθ ςυλλογι από οκτϊ βαςικζσ πθγζσ κινδφνου:
τον άνκρωπο, τουσ βιολογικοφσ παράγοντεσ, τθν υγραςία, τθ κερμοκραςία, το ωωσ,
τουσ ατμοςωαιρικοφσ ρφπουσ, τισ ωυςικζσ καταςτροωζσ και τα ακατάλλθλα υλικά
αποκικευςθσ ( Μποφνια 2009:192). Το κτιριο κα πρζπει να είναι ιςχυρό δομικά και
να εξαςωαλίηει τθν απαραίτθτθ προςταςία από τα καιρικά ωαινόμενα, τισ ωυςικζσ
καταςτροωζσ και τισ εγκλθματικζσ ενζργειεσ. Το περιβάλλον των αποκθκευτικϊν
χϊρων κα πρζπει να προςωζρει τισ απαιτοφμενεσ ςυνκικεσ για τθν αςωαλι
διατιρθςθ των αντικειμζνων. Για τισ ςυλλογζσ που ωιλοξενοφν υωαςμάτινα
αντικείμενα οι ιδανικζσ ςυνκικεσ είναι 18 ˚C +/- 2 ˚C και 55 %RH +/- 5%, ενϊ για τα
27
δερμάτινα 18 ˚C +/- 2 ˚C και 45-50 %RH +/- 5%. Στθν περίπτωςθ μεικτϊν ςυλλογϊν
ιδανικά τα διαωορετικά υλικά κα πρζπει να ωυλάςςονται χωριςτά. Αν αυτό είναι
ανζωικτο θ διατιρθςθ των επιπζδων ςτα 50 %RH καλφπτει τισ βαςικζσ ομάδεσ υλικϊν
τθσ ςυλλογισ. Επιπλζον κα πρζπει να επιτυγχάνεται ο περιοριςμόσ τθσ ακτινοβολίασ
και ο ζλεγχοσ των ατμοςωαιρικϊν ρφπων. Ωσ προσ τισ ανκρϊπινεσ ενζργειεσ, κα
πρζπει να εωαρμόηεται ελεγχόμενθ πρόςβαςθ ςτουσ χϊρουσ και ο κατάλλθλοσ
χειριςμόσ των αντικειμζνων. Βαςικι προχπόκεςθ είναι θ τιρθςθ των κανόνων
αςωαλοφσ μεταωοράσ και χειριςμοφ τουσ. Σφμωωνα με τθν Αλεξάνδρα Μποφνια
(2009: 190-191) μεταξφ των μζτρων, που προτείνονται είναι θ δθμιουργία ενόσ
εφχρθςτου καταλόγου τοποκζτθςθσ, θ χριςθ ετικετϊν, θ προςβάςιμθ τοποκζτθςθ
των αντικειμζνων και θ κατάλλθλθ ςυςκευαςία τουσ ςε περίπτωςθ μεταωοράσ τουσ.
Λδιαίτερθ ςθμαςία για τθν αςωάλεια των αντικειμζνων ζχουν τα υλικά ςυςκευαςίασ
τα οποία κα πρζπει να ζχουν επιλεγεί, ϊςτε να μθν επιωζρουν ωκορζσ ςτα
αντικείμενα.

2.2.3. Κεωρθτικό πλαίςιο Τεκμθρίωςθσ
«Θ ολοκλθρωμζνθ τεκμθρίωςθ είναι κεμελιϊδουσ ςθμαςίασ για τθ διαχείριςθ

ςυλλογϊν για τθν προςβαςιμότθτα και τθν υπευκυνότθτα προσ αυτζσ.»
(COLLECTIONS MANAGEMENT POLICY 2006: 18)
Θ τεκμθρίωςθ είναι θ κφρια και βαςικι δραςτθριότθτα για ζνα ςφγχρονο

μουςείο (Hogenboom 1996). Πςο αυτονόθτθ είναι αυτι θ ωράςθ ςτουσ κφκλουσ των
μουςείων, δφςκολα γίνεται κατανοθτι ακόμα και ςε ωορείσ, που κατζχουν και
διαχειρίηονται ςυλλογζσ. Εκτόσ από τθν ταυτότθτα των μουςειακϊν αντικειμζνων,
ςτοιχείο απαραίτθτο για τθν ολοκλιρωςθ τουσ, θ μουςειακι τεκμθρίωςθ, όπωσ πολφ
εφςτοχα και ςυνοπτικά παρατθρεί θ Ρζνθ Κεολόγθ Γκοφτθ (2005: 259) «αποτελεί τθ
βάςθ για τθν ανάπτυξθ όλων των άλλων δραςτθριοτιτων του μουςείου, όπωσ είναι θ
οργάνωςθ των εκπαιδευτικϊν και ψυχαγωγικϊν δραςτθριοτιτων, θ υποςτιριξθ
ερευνϊν, θ υλοποίθςθ εκδόςεων κλπ.» και ςυνεχίηει: «Θ Μουςειακι Τεκμθρίωςθ
είναι μια αωανισ εργαςία, θ οποία απαιτεί πολφ κόπο και ςωςτι δουλειά, κατά τθ
διάρκεια τθσ οποίασ αντιμετωπίηονται πολλά προβλιματα». Χωρίσ τθν τεκμθρίωςθ 28
καμία ενζργεια προβολισ, εξωτερίκευςθσ, επικοινωνίασ του υλικοφ μιασ ςυλλογισ
δεν είναι εωικτι, κακϊσ το νόθμα τθσ μεταδιδόμενθσ πλθροωορίασ που ςυνοδεφει το
αντικείμενο, πρζπει να αποτελεί ζγκυρθ πθγι αναωοράσ προκειμζνου να επιτελεί το
ςκοπό τθσ διάδοςθσ τθσ γνϊςθσ. «Στο περιβάλλον ενόσ ςφγχρονου μουςείου το προσ
μελζτθ αντικείμενο δεν είναι μόνο το μουςειακό αντικείμενο αλλά και τα ςτοιχεία
που το τεκμθριϊνουν κακϊσ το αντικείμενο τθσ πολιτιςτικισ ι ωυςικισ κλθρονομιάσ
είναι ωορζασ πλθροωοριϊν, είναι προωανζσ ότι χωρίσ το υλικό τθσ τεκμθρίωςθσ των
εργαςιϊν ςυντιρθςθσ θ επιςτθμονικι αξία του μουςειακοφ αντικειμζνου μειϊνεται»
χαρακτθριςτικά αναωζρει θ Μαρία Χατηθδάκθ (2005: 31), προκειμζνου να
υπογραμμίςει τθν αξία τθσ τεκμθρίωςθσ ειδικά για τισ εργαςίεσ ςυντιρθςθσ. Στθν
περίπτωςθ των μουςείων το ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ επιτρζπει να διαχειρίηεται
καλφτερα τισ ςυλλογζσ του και να το χρθςιμοποιεί ωσ πθγι πλθροωόρθςθσ για τθ
ςυλλεκτικι πολιτικι του, να προςτατεφει τισ ςυλλογζσ του από κάκε κακό χειριςμό ι
ςυμβάν και τζλοσ να αναπτφξει ςυςτιματα ολοκλθρωμζνθσ πλθροωόρθςθσ για το
περιεχόμενο των ςυλλογϊν του ςφμωωνα με τισ οδθγίεσ, που διατφπωςε θ Διεκνισ

Επιτροπι Τεκμθρίωςθσ (CIDOC) του ICOM, οι οποίεσ υιοκετικθκαν ςτο παγκόςμιο

ςυνζδριο του 1989 (Κεολόγθ-Γκοφτθ 2003: 133). Να ςθμειωκεί ότι όπωσ αναωζρει και
θ Αλεξάνδρα Μποφνια (2009: 77), θ τεκμθρίωςθ είναι μια διαδικαςία που ξεκινάει
πριν τθν ζνταξθ ενόσ αντικειμζνου ςε μια ςυλλογι, και ςυνεχίηεται χωρίσ να
ςταματάει ςτθν καταλογογράωθςθ του, ακολουκϊντασ τθ ηωι του αντικειμζνου ςε
όλθ τθν πορεία του.
Θ τεκμθρίωςθ αποτελεί μία χρονοβόρα διαδικαςία, που όμωσ επιωζρει

ςθμαντικά οωζλθ ςε μια ςυλλογι, κακϊσ παρζχει τθ γνϊςθ του περιεχομζνου τθσ, το
μζγεκοσ τθσ, τθν κατάςταςθ και τισ κζςεισ των αντικειμζνων τθσ, γνϊςθ των
απωλειϊν, περιγραωζσ για τα χαμζνα ι κλεμμζνα αντικείμενα. Επιπλζον παρζχει
άμεςθ πρόςβαςθ ςε πλθροωορίεσ, είτε διαχειριςτικϊν αναγκϊν είτε ερευνθτικοφ
περιεχομζνου. Αποτελεί τθν προχπόκεςθ για τθν αξιοποίθςθ των αντικειμζνων,
κυρίωσ όμωσ αποτελεί τθν απόδειξθ τθσ νομικισ κυριότθτασ των αντικειμζνων τθσ
ςυλλογισ (Μποφνια 2009: 79).
Θ τεκμθρίωςθ μιασ ςυλλογισ διαμορωϊνεται μζςα από τθν πολιτικι
τεκμθρίωςθσ τθσ (documentation policy), που ορίηει με βάςθ τισ ιδιαιτερότθτεσ, το 29
χαρακτιρα και το είδοσ μιασ ςυλλογισ τισ κατθγορίεσ των δεδομζνων που
ςυλλζγονται, το είδοσ τθσ πλθροωορίασ και τα πρόςωπα που είναι υπεφκυνα για τθ
διαδικαςία. Θ πολιτικι τεκμθρίωςθσ διατυπϊνεται γραπτϊσ και αναπτφςςεται πάνω
ςε ςτακερζσ προδιαγραωζσ, που προτείνονται από εκνικοφσ ι διεκνείσ οργανιςμοφσ.
Υπάρχουν τρία είδθ προδιαγραωϊν, που προτείνονται ςχετικά με τθ μουςειακι
τεκμθρίωςθ:
 Ρροδιαγραωζσ δομισ δεδομζνων-Data structure standards, που
προδιαγράωουν το είδοσ των πλθροωοριϊν που ςυγκεντρϊνουν,
ορίηουν τισ κατθγορίεσ των πλθροωοριϊν και τισ ςχζςεισ μεταξφ τουσ.
Ορίηουν τισ ενότθτεσ (πεδία) που είναι απαραίτθτεσ για τθν
τεκμθρίωςθ μιασ ςυλλογισ.
 Οι προδιαγραωζσ καταλογογράωθςθσ (προδιαγραωζσ περιεχομζνου) -
content standards, που ορίηουν τον τρόπο με τον οποίο εντάςςονται τα
δεδομζνα ςτα ςχετικά πεδία, και οι προδιαγραωζσ αξίασ- value

standards, που προδιαγράωουν τουσ όρουσ που εξαςωαλίηουν τθ

ςυνζπεια ςτθν ορολογία των πλθροωοριϊν.
 Οι προδιαγραωζσ ανταλλαγισ πλθροωοριϊν- Interchange standards,
που εξαςωαλίηουν τθν επικοινωνία και τθ διαλειτουργικότθτα μεταξφ
των πλθροωοριακϊν ςυςτθμάτων.
2.2.3.1. Μουςειακι τεκμθρίωςθ και πρότυπα

Στον τομζα του πολιτιςμοφ ωσ ολοκλθρωμζνο ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ
κεωρείται το ςφςτθμα διαχειριςτικισ και πολιτιςμικισ τεκμθρίωςθσ, και αςχολείται
με τθν ανάπτυξθ και τθ χριςθ των πλθροωοριϊν για τα αντικείμενα αλλά και τισ
διαδικαςίεσ διαχείριςθσ μιασ ςυλλογισ (ICOM-CIDOC 200712). Σε ζνα τζτοιο ςφςτθμα
ςυμπεριλαμβάνονται δυο είδθ αρχείων: το πρϊτο αωορά ςτθν ζνταξθ του
αντικειμζνου ςτθ ςυλλογι και αωορά ςτισ πλθροωορίεσ ςχετικά με τθν ταυτότθτα του
αντικειμζνου (ςτοιχεία καταγραωισ και περιγραωισ αντικειμζνων), και το δεφτερο
αωορά ςτθ διαχείριςθ τθσ ςυλλογισ (διοικθτικά ςτοιχεία), όπου ςυλλζγονται ποικίλεσ
πλθροωορίεσ ςχετικά με τθν ιςτορία, τθν κατάςταςθ και άλλεσ πλθροωορίεσ ςχετικά
με το αντικείμενο. Θ διαδικαςία περιλαμβάνει τόςο τθν τεκμθρίωςθ των αντικειμζνων 30
όςο και τθν τιρθςθ όλων των αρχείων, που μπορεί να ςχετίηονται με τα αντικείμενα,
όπωσ τα ζγγραωα που ςχετίηονται με τουσ τίτλουσ ιδιοκτθςίασ, τα αρχεία δανειςμοφ
και μετακίνθςθσ των αντικειμζνων, τα δελτία ςυντιρθςθσ, τα αρχεία ζκκεςθσ κ.α. Τα
αρχεία πρζπει να ενθμερϊνονται τακτικά, να ωυλάςςονται ςε αςωαλείσ τοποκεςίεσ
και να τθροφνται αντίγραωα. Στθν ιδανικότερθ περίπτωςθ τα αρχεία και θ
τεκμθρίωςθ πρζπει να περιλαμβάνει μθχανογραωθμζνα και ψθωιακά αρχεία (Malaro
1998: 56). Θ καταγραωι και θ περιγραωι των υλικϊν αντικειμζνων ςυνίςταται να
περιλαμβάνουν τουλάχιςτον τισ κατθγορίεσ πλθροωοριϊν όπωσ: τα βαςικά ςτοιχεία
ταφτιςθσ, ταξινομιςεισ, ωυςικι μορωι, ςφςταςθ, γεωγραωικό εντοπιςμό,
χρονολόγθςθ, καταςκευι, χριςθ, εφρεςθ, ιδιοκτθςία, ςυςχζτιςθ με άλλα αντικείμενα.
Τα δεδομζνα που παράγονται από τισ διαδικαςίεσ διαχείριςθσ των αντικειμζνων των
ςυλλογϊν καλοφνται ςτοιχεία διαχειριςτικισ τεκμθρίωςθσ και διεκνϊσ προτείνεται να
ορίηονται ςφμωωνα με τα δφο γνωςτότερα πρότυπα που αωοροφν ςτθ μουςειακι
12
CIDOC-ICOM 2007, “Statement of principles of museum documentation”, διακζςιμο ςτο:
http://cidoc.mediahost.org/principles

τεκμθρίωςθ και τθ διαχείριςθ ςυλλογϊν: το Λnternational guidelines for museum

object information13 του CIDOC14 και το SPECTRUM 15, που είναι το βαςικό βρετανικό
πρότυπο για τθν τεκμθρίωςθ μουςειακϊν αντικειμζνων, που ζχει αναπτυχκεί και
διατθρείται από τθν Collections Trust. Το Δελτίο Οδθγιϊν του CIDOC αποτελεί τθν πιο
ολοκλθρωμζνθ πρόταςθ που περιγράωει όλα τα απαραίτθτα βιματα για τθν
ολοκλθρωμζνθ μουςειακι τεκμθρίωςθ, ςε απλι μορωι. Δθμοςιεφτθκε το 1995 και
περιλαμβάνει 22 ομάδεσ πλθροωορίασ, κακεμία εκ των οποίων παρζχει μια ι
περιςςότερεσ κατθγορίεσ πλθροωορίασ, που αναωζρονται τόςο ςτθν περιγραωι όςο
και ςτθ διαχείριςθ των μουςειακϊν αντικειμζνων, και είναι οι εξισ:
 Ειςαγωγι αντικειμζνου (ςθμερινόσ ιδιοκτιτθσ, πρόςωπο που ζωερε το
αντικείμενο ςτο μουςείο, θμερομθνία ειςαγωγισ, αρικμόσ ειςαγωγισ,
λόγοσ ειςαγωγισ.)
 Μδρυμα (όνομα, διεφκυνςθ, χϊρα)
 Πνομα αντικειμζνου (όνομα, τφποσ ονόματοσ, προζλευςθ ονόματοσ)
 Απόκτθςθ (μζκοδοσ, θμερομθνία, πθγι)
 Αρικμόσ αντικειμζνου (Αρικμόσ, τφποσ, θμερομθνία)
31
 Κατάςταςθ (κατάςταςθ, ςυνοπτικι παρουςίαςθ, θμερομθνία)
 Ρεριγραωι (ωυςικι περιγραωι, κατάςταςθ δείγματοσ)
 Φωτογράωιςθ (τφποσ, κωδικόσ)
 Κζςθ (τρζχουςα, τφποσ κζςθσ, θμερομθνία, οριςτικι κζςθ)
 Επιγραωζσ και ςθμάδια (κείμενο, είδοσ, περιγραωι, τεχνικι κζςθ,
γλϊςςα, μετάωραςθ)
13
the CIDOC information categories, ICOM/CIDOC, Paris, 1995. ISBN 92- 9012-124-6 διακζςιμο ςτο:
http://cidoc.mediahost.org/guidelines1995.pdf
14
Το CIDOC αποτελεί το διεκνζσ κζντρο μελζτθσ και ενδιαωζροντοσ για τθν τεκμθρίωςθ των ςυλλογϊν
μουςείων και άλλων ςχετικϊν οργανιςμϊν. Ζχει πάνω από 450 μζλθ ςε 60 χϊρεσ. Λδρφκθκε το 1950 ωσ
μία από τισ 30 (μζχρι ςιμερα) επιτροπζσ του Διεκνοφσ Συμβουλίου Μουςείων (ICOM) και είναι
αωιερωμζνο ςτθν τεκμθρίωςθ των μουςειακϊν ςυλλογϊν. Θ επιτροπι προςωζρει δυνατότθτεσ
ςυνεργαςίασ ςε επιμελθτζσ μουςείων, βιβλιοκθκονόμουσ και ειδικοφσ τθσ πλθροωορικισ, οι οποίοι
ενδιαωζρονται για τθν τεκμθρίωςθ, καταγραωι και διαχείριςθ των ςυλλογϊν, κακϊσ και για τθν
αυτοματοποίθςθ των αντίςτοιχων ςυςτθμάτων.
15
The UK Museum Documentation Standard, 2nd edition, Museum Documentation
Association, Cambridge, United Kingdom
http://www.mda.org.uk/spectrum.htm
http://www.collectionslink.org.uk/manage_information/spectrum

 Υλικό και τεχνικζσ (υλικό, τεχνικι, περιγραωι μερϊν και τμθμάτων)

 Διαςτάςεισ (μονάδα μζτρθςθσ, μζτρθςθ τμθμάτων)
 Συςχετιςμόσ του αντικειμζνου (τόποσ, θμερομθνία, ομάδα ι άτομο,
τφποσ, αρχικι λειτουργία)
 Συλλογι (τόποσ, θμερομθνία, ςυλλζκτθσ, μζκοδοσ)
 Καταςκευι (τόποσ, θμερομθνία, ομάδα ι άτομο, λόγοσ)
 Τίτλοσ (τίτλοσ, μορωι τίτλου, μετάωραςθ)
 Κζμα (κζμα, περιγραωι)
 Μζρθ ι τμιματα του αντικειμζνου (αρικμόσ και περιγραωι)
 Ρλθροωορίεσ καταγραωζα (καταγραωζασ, θμερομθνία καταγραωισ,
αρχι)
 Αναωορζσ
 Δικαιϊματα αναπαραγωγισ
 Οριςτικι διαγραωι και απομάκρυνςθ αντικειμζνου (θμερομθνία
διαγραωισ, απομάκρυνςθσ, μζκοδοσ, αποδζκτθσ)
Σφμωωνα με αυτό υπάρχουν οκτϊ ςτάδια καταγραωισ για κάκε ζνα 32
16
αντικείμενο που ειςάγεται ςε ζνα μουςείο, που πρζπει να ακολουκοφνται :
1. Το αντικείμενο ειςάγεται ςτο μουςείο.
2. Το αντικείμενο εγγράωεται ςε ζνα Βιβλίο Ειςαγωγισ, με αρικμθμζνεσ ςελίδεσ

και ςτιλεσ.
3. Εωόςον ειςαχκεί και ενταχκεί ςτισ ςυλλογζσ του, του δίδεται ζνασ μοναδικόσ
αρικμόσ καταγραωισ, ο οποίοσ γράωεται επάνω ςτο αντικείμενο και ςθμειϊνεται ςτο
βιβλίο Ειςαγωγισ.
4. Τα δεδομζνα του αντικείμενου καταγράωονται ςε μια ωόρμα/καρτζλα

καταγραωισ. Συνίςταται ςτα μουςεία να δθμιουργοφν καρτζλεσ καταγραωισ ανάλογα
με τισ ειδικζσ ανάγκεσ τουσ, προςκζτοντασ πικανϊσ πεδία, όπωσ: υλικό/τεχνικι,
16
http://cidoc.mediahost.org/home(el)(E1).xml

διαςτάςεισ, προςωρινι κζςθ, κατάςταςθ, πολιτιςτικζσ ι ιςτορικζσ παρατθριςεισ ι

αναωορζσ, παρατθριςεισ ωυςικισ ιςτορίασ, τοποκεςία, παραγωγι (καλλιτζχνθσ,
καταςκευαςτισ, χρονολογία ...), τιμι, ωωτογραωία, αρικμόσ αρνθτικοφ, ςυντιρθςθ,
ςθμειϊςεισ, κ.λπ. Ενϊ τα περιςςότερα πεδία καταγραωισ μποροφν να
ςυμπλθρωκοφν με λζξεισ που προζρχονται από λίςτεσ ελεγχόμενθσ ορολογίασ, τα
πεδία «ςφντομθ περιγραωι ι/και τίτλοσ» και «ςθμειϊςεισ» ςυνικωσ
ςυμπλθρϊνονται με ελεφκερο κείμενο.
5. Ωσ μζροσ τθσ διαδικαςίασ καταγραωισ του, κάκε αντικείμενο πρζπει να

ωωτογραωίηεται και/ι να ςχεδιάηεται. Το αρνθτικό τθσ ωωτογραωίασ ι ο αρικμόσ του
ςχεδίου πρζπει να καταγράωονται ςτθν καρτζλα του αντικειμζνου.
6. Μετά τθν καταγραωι του το αντικείμενο τοποκετείται ςτθ μόνιμθ (ι

προςωρινι) κζςθ του. Οι πλθροωορίεσ για τθ μόνιμθ κζςθ του αντικειμζνου
καταγράωονται ςτθν καρτζλα του.
7. Για λόγουσ αςωαλείασ ζνα αντίγραωο του αρχείου καταγραωισ ωυλάςςεται

33
ςε αςωαλζσ μζροσ κατά προτίμθςθ εκτόσ του κτθρίου του μουςείου. Για νομικοφσ
λόγουσ, κα πρζπει να διατίκενται ζγγραωα που αποδεικνφουν το κακεςτϊσ των
αντικειμζνων των ςυλλογϊν. Ωσ αποδείξεισ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν το Βιβλίο
Ειςαγωγισ ι αντίγραωα των καρτελϊν καταγραωισ. Αυτά τα αντίγραωα (ι οι
εκτυπϊςεισ από τα θλεκτρονικά αρχεία) κα πρζπει να βιβλιοδετοφνται, ενϊ οι ςελίδεσ
κα πρζπει να είναι υπογεγραμμζνεσ και αρικμθμζνεσ.
8. Τα προθγοφμενα επτά ςτάδια εξαςωαλίηουν τθν καταγραωι των ελάχιςτων

δεδομζνων ενόσ μουςειακοφ αντικειμζνου. Για να καταςτεί θ πλθροωορία και κατά
ςυνζπεια τα αντικείμενα πιο προςβάςιμα/προςιτά, δθμιουργοφνται πίνακεσ
περιεχομζνων. Αυτό γίνεται αυτόματα ςτα θλεκτρονικά ςυςτιματα καταγραωισ, ενϊ
ςτα χειρόγραωα γίνεται από τουσ αρμόδιουσ υπαλλιλουσ.
Το επόμενο βιμα αωορά ςτθν τοποκζτθςθ ετικζτασ και τθ ςιμανςθ των
αντικειμζνων. Στο Δελτίο Οδθγιϊν 2 του CIDOC, περιγράωονται οι μζκοδοι που
χρθςιμοποιοφνται για τθν τοποκζτθςθ ετικζτασ και τθ ςιμανςθ των αντικειμζνων με
τον αρικμό καταγραωισ ι τον αρικμό καταλόγου. Θ ςιμανςθ των αντικειμζνων

απευκείασ ι με ετικζτα αποτελεί ζναν αναπόςπαςτο κρίκο ςτθν αλυςίδα διαχείριςθσ

τθσ ςυλλογισ17. Με τθν τοποκζτθςθ τθσ ετικζτασ ολοκλθρϊνεται θ πρωτογενισ και
βαςικι τεκμθρίωςθ του αντικειμζνου 18.
Το SPECTRUM- The UK Museum Data Standard [Standard Procedures for
Collections Recording Used in Museums] ςυμπεριλαμβάνει τα πεδία των
πλθροωοριϊν, που μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ςτα μουςειακά ζγγραωα και τα
αντικείμενα. Δθμοςιεφτθκε το 1994 και πλζον βρίςκεται ςε ιςχφ θ 4θ ζκδοςθ του
2007. Το πρότυπο δομείται γφρω από τισ διαχειριςτικζσ διαδικαςίεσ και τισ
πλθροωοριακζσ απαιτιςεισ. Οι διαδικαςίεσ ςυλλογισ πλθροωοριϊν του
περιλαμβάνουν 21 ςτάδια και είναι οι εξισ:
 Ειςαγωγι των αντικειμζνων
 Απόκτθςθ
 Ζλεγχοσ κζςεων και μετακινιςεων
 Καταλογογράωθςθ
 Οριςτικι διαγραωι και απομάκρυνςθ
 Ειςερχόμενα δάνεια
34
 Εξερχόμενα δάνεια
 Αναδρομικι τεκμθρίωςθ
 Ρριν τθν είςοδο των αντικειμζνων
 Ζλεγχοσ απογραωισ
 Μεταωορά
 Ζλεγχοσ κατάςταςθσ αντικειμζνου και τεχνικι εκτίμθςθ
 Συντιρθςθ και ωροντίδα
 Διαχείριςθ κινδφνου
 Αςωάλιςθ και αποηθμίωςθ
17
«κάκε αντικείμενο ι ςφνολο αντικειμζνων που ανικει ςτθ ςυλλογι πρζπει να ωζρει ςιμανςθ ι
ετικζτα με τον μοναδικό κωδικό ταυτότθτασ του με τρόπο ϊςτε να είναι μόνιμοσ και κατά το δυνατόν
χωρίσ να βλάπτει το αντικείμενο». Accreditation Standard- Collections Trust, 2008
18
Οι μζκοδοι με τισ οποίεσ τοποκετοφμε τον αρικμό ςτα αντικείμενα δεν τυγχάνουν πάντοτε κοινισ
αποδοχισ. Ραρόλα αυτά υπάρχουν κάποιοι κανόνεσ γενικά αποδεκτοί από τθ μουςειακι κοινότθτα. Βλ.
Segal 1998: 65, όπωσ επίςθσ και ςτουσ ιςτοχϊρουσ www.museumsassociation.org
www.collectionstrust.org.uk όπου διατίκεται ο οδθγόσ «Labelling» ςε μορωι pdf

 Ζλεγχοσ αξίασ
 Λογιςτικόσ ζλεγχοσ- διαχείριςθ πνευματικϊν δικαιωμάτων
 Χριςθ των ςυλλογϊν
 Απομάκρυνςθ
 Καταςτροωι ι απϊλεια
Θ ταξινόμθςθ αποτελεί ζνα από τα ςθμαντικότερα προβλιματα τθσ
τεκμθρίωςθσ των ενδυματολογικϊν ςυλλογϊν, γεγονόσ που οωείλεται ςτθν ποικιλία
του περιεχομζνου τουσ (Κεολόγθ-Γκοφτθ 2003). Θ κατθγοριοποίθςθ βάςει των
ειδολογικϊν χαρακτθριςτικϊν των αντικειμζνων αποτελεί ζνα ταξινομικό ςφςτθμα και
μπορεί να εωαρμοςτεί με διαωορετικά κάκε ωορά κριτιρια ανάλογα με το ςκοπό που
θ ταξινόμθςθ εξυπθρετεί. Το ςφςτθμα κατάταξθσ και ταξινόμθςθσ μιασ ςυλλογισ
διευκολφνει τον τρόπο προςζγγιςθσ τθσ γνϊςθσ τθσ ςυλλογισ. Το περιεχόμενο και ο
τρόποσ ζνταξθσ των αντικειμζνων δθμιουργεί το αντίςτοιχο γνωςιακό ςφςτθμα που
διζπει τθ ςυλλογι. Αυτό ςυμβαίνει για δυο κυρίωσ λόγουσ: το ςφςτθμα ταξινόμθςθσ
δθμιουργεί κατθγορίεσ, που ςυνιςτοφν εννοιολογικζσ προςεγγίςεισ αλλά και κριτιρια
αναηιτθςθσ. Επομζνωσ ζνα ςωςτά οργανωμζνο ςφςτθμα ταξινόμθςθσ ςυνίςταται ςε
35
μια ιεραρχθμζνθ δόμθςθ των κατθγοριϊν που επιτρζπουν πολλαπλζσ προςεγγίςεισ
και πολυεπίπεδθ γνϊςθ τθσ ςυλλογισ. Αντίκετα μια άναρχθ ταξινομικι μζκοδοσ
επιωζρει ςφγχυςθ. Από τθν άλλθ θ ταξινόμθςθ ςυνδζεται με το ηιτθμα ορολογίασ, θ
οποία ςυμβαίνει ςε χειρόγραωα ςυςτιματα ςυχνά να μθν είναι ελεγχόμενθ (ο.π.). Θ
ορολογία επθρεάηει τα κριτιρια αναηιτθςθσ και άρα το βακμό προςβαςιμότθτασ
ςτθν πλθροωορία. Σε ςχζςθ με αυτό θ επιτροπι costume committee του ICOM ζχει
οργανϊςει ζνα ελεγχόμενο λεξιλόγιο όρων τεκμθρίωςθσ κοςτουμιϊν που διατίκεται
ςε τρεισ γλϊςςεσ (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά) 19, ενϊ θ ομάδα του CIDOC Ethno
Working Group ζχει δθμοςιεφςει οδθγό τεκμθρίωςθσ, και ζνα διεκνζσ ςφςτθμα
τεκμθρίωςθσ εκνογραωικϊν ςυλλογϊν 20 που είναι το πλθςιζςτερο για τθν
τεκμθρίωςθ μιασ ςυλλογισ κοςτουμιϊν.
19
Terminology: The Vocabulary of Basic Terms for the Cataloguing of Costume (English, French and
German), ςτο http://www.costume-committee.org/ τελευ. Επίςκεψθ: 17/1/2011
20
Μολονότι οι εκνογραωικζσ ςυλλογζσ δεν καλφπτουν τισ ανάγκεσ τεκμθρίωςθσ των παραςτατικϊν
τεχνϊν, παρζχουν ςθμαντικζσ οδθγίεσ ςχετικά με τθν τεκμθρίωςθ των αντικειμζνων των παραςτατικϊν
τεχνϊν. Handbook of classification systems used by ethno museums = Guide des systèmes de
classification utilisés par les musées d'ethnologie, 1999 / Penelope Theologi-Gouti ; French translation
by Nadine Maquet.- [Athens] : CIDOC Ethno Group, [1999]. - 111 p. - ISBN 960-85867-2-0. (English) και

Τα παραπάνω πρότυπα εςτιάηουν ςτισ προδιαγραωζσ δομισ δεδομζνων,

περιεχομζνου και αξίασ. Εκτόσ από αυτά υπάρχουν και άλλα που προςωζρουν
κακοδιγθςθ ςτθν περιγραωι και τθν τεκμθρίωςθ μουςειακϊν ςυλλογϊν και είναι τα
εξισ (Κωνςταντόπουλοσ): το Object-ID21, το Metadata Standards for Museum
Cataloguing22 , το International Core Data Standard for Archaeological Objects 23 και το
International Core Data Standard for Ethnology/Ethnography 24. Τα παραπάνω
πρότυπα προςωζρουν κακοδιγθςθ ςτισ πλθροωοριακζσ απαιτιςεισ για τθν
περιγραωι των αντικειμζνων και τθ ςυλλογι των απαραίτθτων πλθροωοριϊν
ταυτοποίθςθσ τουσ. Σε εκνικό επίπεδο το Ελλθνικό τμιμα του ICOM ςε ςυνεργαςία με
τθ Διεφκυνςθ Λαϊκοφ Ρολιτιςμοφ του ΥΡ.ΡΟ. δθμιοφργθςε μια ειδικι ελλθνικι
επιτροπι για τθ μουςειακι τεκμθρίωςθ, που μεταξφ άλλων προχϊρθςε ςτθν ζκδοςθ
εγχειριδίου (Εγχειρίδιο για τθν τεκμθρίωςθ των Λαογραφικϊν Συλλογϊν, Ελλθνικό
Τμιμα του ICOM, Ακινα 1998) με το οποίο ακολουκϊντασ τα πρότυπα του CIDOC
προτείνονται τα βαςικά πεδία ςυμπλιρωςθσ ςτα δελτία καταγραωισ των
αντικειμζνων των λαογραωικϊν/ εκνογραωικϊν ςυλλογϊν. Σφμωωνα με αυτό
ςυγκεντρϊνονται πλθροωορίεσ που αωοροφν: ςτο ωορζα, τθν ταυτότθτα του
36
αντικειμζνου, τθ ωυςικι περιγραωι του, τθν ιςτορία του, τθ διαδικαςία καταγραωισ
του, τθ κζςθ του και ςχετικζσ αναωορζσ.
Εκτόσ από τα παραπάνω πρότυπα, που προτείνουν τφπουσ πλθροωοριϊν και
διαδικαςίεσ ςυλλογισ τουσ, ζχουν αναπτυχκεί πρότυπα που ςκοπό ζχουν να
εξαςωαλίςουν τθ διαλειτουργικότθτα των ςυςτθμάτων μουςειακισ τεκμθρίωςθσ
International core data standard for ethnology/ethnography = Corpus international de traitement

normalisé des données en ethnologie/ethnographie. English and French version. Edited by the CIDOC
Ethno Working Group. International Council of Museums, 1996. - ISBN 960-214-012-7.
21
Το object id είναι ζνα διεκνζσ ςφςτθμα περιγραωισ αντικειμζνων τθσ πολιτιςτικισ κλθρονομιάσ. Ζχει
δθμιουργθκεί από το J. Paul Getty Trust το 1993 και προτυποποιικθκε το 1997, με ςκοπό τθ
διαςωάλιςθ των αντικειμζνων και τθν προςταςίασ από παράνομεσ ενζργειεσ. Θ λίςτα που
ςυμπλθρϊνεται ςυγκεντρϊνει πλθροωορίεσ ςχετικά με τον τφπο των αντικειμζνων, το υλικό και τισ
τεχνικζσ, τισ διαςτάςεισ και μετριςεισ, τισ επιγραωζσ ι ςθμάδια, τα ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά, το όνομα
που αποδίδεται ςτο αντικείμενο (τίτλοσ), το κζμα, τθν θμερομθνία ι περίοδο καταςκευισ, το
δθμιουργό ι τον καταςκευαςτι, μια ςφντομθ περιγραωι και ωωτογραωία. Από το 2004, το Διεκνζσ
Συμβοφλιο των μουςείων- International Council of Museums (ICOM) ςυμωϊνθςε με το J. Paul Getty
Trust για τθ διεκνι μθ-αποκλειςτικι χριςθ του και πλζον ςυνεργάηεται με τθν UNESCO τθν Interpol και
διεκνείσ ωορείσ για τθν προςταςία τθσ πολιτιςτικισ κλθρονομιάσ.
http://archives.icom.museum/object-id/about.html
22
http://www.chin.gc.ca/English/Standards/metadata_description.html
23
http://cidoc.natmus.dk/engelsk/standard_for_arch.asp
24
International Core Data Standard for Ethnology/Ethnography, ICOM/CIDOC, Paris, 1996, ISBN 960-
214-012-7. http://cidoc.icom.museum/archive/cidoc_site_2006_12_31/ethst0.html
http://cidoc.icom.museum/ethst0.htm

προωκϊντασ μια ςυνεπι πρακτικι ςτο ςχεδιαςμό δομϊν δεδομζνων 25. Το πλζον
ολοκλθρωμζνο είναι το CIDOC Conceptual Reference Model – (CRM), που ξεκίνθςε να
αναπτφςςεται από το 1996, από τθν Διεκνι Επιτροπι Τεκμθρίωςθσ (International
Committee on Documentation) (CIDOC) τθσ ομάδασ εργαςίασ τεκμθρίωςθσ
(Documentation Standards Working Group) του Διεκνοφσ Συμβουλίου των Μουςείων
(International Council for Museums) (ICOM). Το CIDOC ζχει δθμιουργιςει πολλά
διεκνι πρότυπα μουςειακισ τεκμθρίωςθσ, με πιο πρόςωατο το CIDOC CRM 5.0.3 του
2011 (Εννοιολογικό Μοντζλο Αναωοράσ) – το οποίο ζγινε αποδεκτό με ISO21127 τον
Σεπτζμβριο του 2006. Είναι ζνα οντολογικό μοντζλο, που ενςωματϊνει όλεσ τισ
πλθροωορίεσ που ςχετίηονται με τθν πολιτιςτικι κλθρονομιά, και ςυμπεριλαμβάνει
τισ ποικίλεσ μορωζσ που αυτι λαμβάνει ςτα μουςεία, τα αρχεία και τουσ
αρχαιολογικοφσ χϊρουσ. Θ καινοτομία του αντίκετα με τα προγενζςτερα ςυςτιματα
πολιτιςτικισ τεκμθρίωςθσ που επικεντρϊνονταν ςτα αντικείμενα, ςυνίςταται ςτθν
επικζντρωςθ όχι γφρω από το αντικείμενο αλλά γφρω από τα γεγονότα που ςυνδζουν
τα αντικείμενα, τουσ ανκρϊπουσ και τα άυλα αγακά. Το CIDOC26 αντιμετωπίηει τθν
τεκμθρίωςθ ωσ μια ερμθνεία του πολιτιςτικοφ υλικοφ ςε ςχζςθ με το πολιτιςτικό
37
περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να περιγραωεί με τθν ορολογία των γεγονότων και των
διαδικαςιϊν. Το πολιτιςτικό περιεχόμενο αναλφεται ςε πράγματα, πρόςωπα και
ιδζεσ, που ςυναντϊνται ςε δεδομζνο χωροχρόνο. Για παράδειγμα ζνα αντικείμενο
τζχνθσ είναι το αποτζλεςμα τθσ διαδικαςίασ δθμιουργίασ. Θ τεκμθρίωςθ που
επικεντρϊνεται ςτθ μοντελοποίθςθ γεγονότων παρζχει μια πιο ακριβι οπτικι γωνία
του παρελκόντοσ ι τθσ ηωισ ενόσ πολιτιςτικοφ αγακοφ. Επιπλζον παρζχει πρόςβαςθ
ςε πλθροωορίεσ που ςχετίηονται με τθν ζρευνα και τθν ερμθνεία του παρελκόντοσ,
όπωσ θ επιςτθμονικι παρατιρθςθ και ζρευνα, ςυςχετίηει πθγζσ και βοθκά ςτθν
25
Στθν κατθγορία αυτι ανικει και το FRBR, το διεκνζσ πρότυπο, που δθμιουργικθκε το 1998 από τθ
διεκνι ομοςπονδία τθσ ζνωςθσ βιβλιοκθκϊν, International Federation of Library Associations (IFLA)
26
Το CIDOC CRM είναι δομθμζνο πάνω ςτθν τεκμθρίωςθ γεγονότων, κακϊσ δεν διευκρινίηει όρουσ
(λεξιλόγιο) αλλά ςχζςεισ ανάμεςα ςτα δεδομζνα. Ρρόκειται για ζνα μοντζλο 80 κλάςεων και 130
ςχζςεων, κατάλλθλο να περιγράψει τθ ςθμαςία και τισ πλθροωορίεσ τθσ πολιτιςτικισ τεκμθρίωςθσ.
Βαςίηεται ςε τζςςερεισ αρχζσ:
1. Συμμετοχι ςτο γεγονόσ - Participation in an event (ο δθμιουργόσ, ο εκδότθσ, χρονιά γζννθςθσ,
ζτοσ δθμιουργίασ κλπ.)
2. Θ ςχζςθ μζρουσ- όλου-Part-whole relation.
3. Αναωορά- Reference (π.χ. ςχετιηόμενο, αναπαράςταςθ)
4. Ταξινόμθςθ- Classification.

αποτελεςματικότερθ αναηιτθςθ και τθν ανάκτθςθ πλθροωοριϊν. Μπορεί ακόμα να

χρθςιμοποιθκεί για τθν αναπαράςταςθ τόςο του περιεχομζνου όςο και των ςχζςεων,
όπωσ είναι θ ςυμμετοχι ςτο γεγονόσ, θ ςχζςθ μζρουσ- όλου, οι πλθροωορίεσ
αναωοράσ και τζλοσ θ ταξινόμθςθ. Αυτζσ είναι άλλωςτε οι κεμελιϊδεισ ςχζςεισ που
ςυνδζουν πράγματα, ιδζεσ, ανκρϊπουσ, το χρόνο και τον χϊρο (Doerr & Kritsotaki
2006).
Το πρότυπο FRBR (‘Functional Requirements for Bibliographic Records’) αποτελεί
ζνα άλλο διεκνζσ πρότυπο, που δθμιουργικθκε το 1998 από τθ διεκνι ομοςπονδία
τθσ ζνωςθσ βιβλιοκθκϊν, International Federation of Library Associations (IFLA), που
μαηί με το FRAD παρζχουν τισ προδιαγραωζσ για τθν τεκμθρίωςθ των βιβλιοκθκϊν.
Δθμοςιεφτθκε το 1998 και πάνω ςτθ δομι του ςτθρίχκθκε θ ανάπτυξθ του CRM. Από
το 2003, θ Ομάδα Ανακεϊρθςθσ των Λειτουργικϊν Απαιτιςεων για τα Βιβλιογραωικά
Αρχεία (Functional Requirements for Bibliographic Records – FRBR – Review Group),
με επικεωαλισ τον Patrick Le Boeuf, ςε ςυνεργαςία με τθν ICS-FORTH με επικεωαλισ
τον Martin Doerr, δθμιοφργθςε τθν International Working Group on FRBR/CIDOC CRM
Harmonisation με ςτόχο τθν εναρμόνιςθ του προτφπου τουσ με το CRM. Στόχοσ τθσ
38
ςυνεργαςίασ ιταν να εκωραςτεί το FRBR με τθ μζκοδο του οντολογικοφ μοντζλου
αναωοράσ του CIDOC CRM , προκειμζνου τα δυο διαωορετικά μοντζλα αναωοράσ να
κατορκϊςουν να ςυγχωνευτοφν. Το 2007 πραγματοποιικθκε θ επαναδιατφπωςθ των
FRBR και FRAD, ωσ οντολογικό μοντζλο με το όνομα FRBR00, και ζγινε αποδεκτό από
το CIDOC CRM, το 2008. Το FRBR00 διεφρυνε τθν τεκμθρίωςθ τθσ πολιτιςτικισ
κλθρονομιάσ, ςυμπεριλαμβάνοντασ τθ ςφλλθψθ τθσ διανοθτικισ παραγωγισ των
ζργων τζχνθσ αλλά και τισ παραςτατικζσ τζχνεσ (performing arts). Οι παραςτατικζσ
τζχνεσ διαωοροποιοφνται ςε ςχζςθ με τισ απαιτιςεισ των μουςείων και βιβλιοκθκϊν,
αλλά ςχετίηονται άμεςα μαηί τουσ αωενόσ γιατί εντάςςονται ςτθν πολιτιςτικι
κλθρονομιά και αωετζρου γιατί τα ζργα τουσ τροωοδοτοφν αντικείμενα των μουςείων
και των βιβλιοκθκϊν (αντικείμενα, θχογραωιςεισ, εκδόςεισ κλπ.).
2.2.3.2. Θ τεκμθρίωςθ των παραςτατικϊν τεχνϊν

Σε ςχζςθ με τα αντικείμενα που προζρχονται από ςυλλογζσ που ανικουν ςτισ
παραςτατικζσ τζχνεσ, πριν καταλιξει κανείσ ςτθν επιλογι τθσ χειρόγραωθσ,
μθχανογραωθμζνθσ ι θλεκτρονικισ τεκμθρίωςθσ κα πρζπει να ζχει καταλιξει ςτο

οντολογικό μοντζλο, που κα καλφπτει τισ ανάγκεσ τθσ ςυλλογισ. Θ δυςκολία του
ςχεδιαςμοφ του ςυςτιματοσ τεκμθρίωςθσ με περιεχόμενο αντικείμενα που
ςυμμετζχουν ςτθ κεατρικι πράξθ ζγκειται: αωενόσ ςτθν κατθγορία των
παραςτατικϊν τεχνϊν ςτθν οποία ανικουν τα αντικείμενα, για τθν οποία θ
τυποποίθςθ ςυςτθμάτων τεκμθρίωςθσ μζχρι πρόςωατα, δεν είχε οριςτικοποιθκεί ςε
διεκνζσ επίπεδο (Le Bœuf 2006), και αωετζρου ςτο ότι θ μζκοδοσ τεκμθρίωςθσ κα
πρζπει να λαμβάνει υπόψθ τισ διαχειριςτικζσ ανάγκεσ, που προκφπτουν από τθ
ςυμμετοχι των αντικειμζνων ςτθ κεατρικι πρακτικι, δεδομζνου ότι δεν πρόκειται για
μια τυπικι μουςειακι ςυλλογι, αλλά ταυτόχρονα για ηωντανό και χρθςτικό αρχείο
υλικοφ.
Το επιπλζον ςτοιχείο που ειςάγεται ςε ςχζςθ με τα υπόλοιπα είδθ τζχνθσ,
είναι ότι ςτισ παραςτατικζσ τζχνεσ θ ζκωραςθ του δθμιουργοφ με τθν προετοιμαςία
και τισ προχποκζςεισ, που ςυνεπάγεται, και θ αντίςτοιχθ του ερμθνευτι ςυμπίπτουν,
και ολοκλθρϊνονται ςε μια χρονικι ςυνφπαρξθ ςτο γεγονόσ τθσ παράςταςθσ, για το
διάςτθμα που διαρκεί θ ερμθνεία και ενόςω κεάται από το κοινό. Κατόπιν το γεγονόσ
παφει να υπάρχει και τεκμθριϊνεται από τα ςτοιχεία, που απομζνουν ι από τισ
39
καταγραωζσ, που ζχουν γίνει. Τα αντικείμενα, που ςυμμετζχουν ςτθν παράςταςθ, το
οπτικοακουςτικό υλικό και οι εκδόςεισ, που περιλαμβάνουν ςτιγμιότυπα από τισ
παραςτάςεισ, μποροφν να τεκμθριωκοφν από τα υπάρχοντα πρότυπα. Ωςτόςο το ίδιο
το γεγονόσ τθσ παράςταςθσ απαιτεί μια διαωορετικι κεϊρθςθ που αναλφεται ςε
αυτό το κεωάλαιο.
Σχετικά με τισ παραςτατικζσ τζχνεσ δεν υπιρχε μζχρι πρόςωατα καμία διεκνισ
αποδεκτι ςυμωωνία για το είδοσ τθσ τεκμθρίωςθσ που να καλφπτει τον τομζα. Θ
SIBMAS27 (International Association of Libraries and Museums of the Performing Arts-
Διεκνισ Ζνωςθ Βιβλιοκθκϊν και Μουςείων των παραςτατικϊν τεχνϊν) ςτθν
ιςτοςελίδα τθσ ενϊ προτείνει τα πρότυπα για τθν τεκμθρίωςθ των αρχείων, τισ
βιβλιοκικεσ και τα μουςεία, κανζνα από αυτά δεν παρζχει προδιαγραωζσ
τεκμθρίωςθσ ςχετικά με τισ παραςτατικζσ τζχνεσ 28. Μολονότι ζχει οριςτεί από τθν
Ζνωςθ μια Επιτροπι Καταλογογράωθςθσ και Βιβλιογραωικοφ Ελζγχου, αυτι δεν
προτείνει κάποια τυποποίθςθ, και τελικά κάκε κεςμικό όργανο κεατρικό μουςείο ι
27
http://www.sibmas.org/English/Collections.html
28
http://www.sibmas.org/English/CBCC.html

κεατρικόσ ωορζασ με ςυλλογι, ακολουκεί τουσ κανόνεσ που ιςχφουν για τθν
κατθγορία ςτθν οποία ανικει. Τθν απάντθςθ ςτο ζλλειμμα ζδωςαν το 2008 οι Martin
Doerr, Patrick Le Boeuf, και Chryssoula Bekiari, που ςτο ςυνζδριο του CIDOC ςτθν
Ακινα, παρουςίαςαν ζνα μοντζλο τεκμθρίωςθσ των παραςτατικϊν τεχνϊν το
FRBROO, A CONCEPTUAL MODEL FOR PERFORMING ARTS (Doerr M., et als. 2008), ςτο
οποίο παρουςίαςαν το κοινό εννοιολογικό μοντζλο των CIDOC-ICOM και IFLA και τον
τρόπο με τον οποίο αυτό παρζχει ικανοποιθτικι τεκμθρίωςθ και για τισ παραςτατικζσ
τζχνεσ. Αυτό που επιςθμαίνουν ςτθν παρουςίαςθ τουσ είναι ότι θ ουςία των
παραςτατικϊν τεχνϊν ζγκειται, ςτο ότι είναι το μόνο πεδίο τζχνθσ ςτο οποίο θ
διαδικαςία με τθν οποία το ζργο ςυλλαμβάνεται δε δφναται να διαωοροποιθκεί από
το ίδιο το ζργο τζχνθσ. Αντίκετα με οποιοδιποτε άλλο ζργο τζχνθσ, κατά το οποίο από
τθ ςτιγμι που υπάρχει αυτονομείται από τθν αρχικι ςφλλθψθ αποκτϊντασ
αυκυπαρξία, και αυτάρκεια κακϊσ ςυνεχίηει να υπάρχει από και μετά τθν ερμθνεία,
ςτθν περίπτωςθ των παραςτατικϊν τεχνϊν, θ διαδικαςία τθσ ςφλλθψθσ ςυμπίπτει με
το χϊρο και το χρόνο τθσ διαδικαςίασ τθσ ερμθνείασ: αν δεν υπάρχει ο ερμθνευτισ
τίποτα δεν είναι ςε κζςθ να γίνει αντιλθπτό κακϊσ τίποτα δεν υπάρχει.
40
Ζτςι ςφμωωνα με τθν παρουςίαςθ, ςτο μοντζλο που προτείνεται, ςτο FRBROO,
δθμιουργοφνται τρεισ νζεσ κατθγορίεσ- τάξεισ απαραίτθτεσ τθν τεκμθρίωςθ των
παραςτατικϊν τεχνϊν που διαχωρίηουν τθν ζννοια του πολιτιςτικοφ γεγονότοσ ςε
τρεισ κλάςεισ περιεχομζνου: Σο ζργο, Σο πλάνο και Θ παράςταςθ. Θ διάκριςθ τουσ
είναι απαραίτθτθ προκειμζνου να τεκμθριωκοφν αυτόνομα τα τρία ςτάδια τθσ
διαδικαςίασ τθσ ςφλλθψθσ, τθσ παραγωγισ και τθσ πραγματοποίθςθσ του γεγονότοσ
που είναι θ παράςταςθ:
 Το Ζργο - performance work: αποτελεί τθ ςφλλθψθ με το πνευματικό και το
ςυναιςκθματικό περιεχόμενο που προτίκεται να ερμθνευτεί ενϊπιον του
κοινοφ. Μπορεί να ςυμπεριλαμβάνει πολλαπλζσ ερμθνείεσ ι ςυνζχειεσ.
 Το Ρλάνο - performance plan, αποτελεί τθν προβλεπόμενθ ςειρά ενεργειϊν
που κα εκτελεςτοφν με τθν πάροδο του χρόνου κατά τθν ερμθνεία του ζργου,
ςυμπεριλαμβανομζνων τθσ κίνθςθσ, τθσ ομιλίασ, του ιχου, των οπτικϊν
παρουςιάςεων και όλου του εξοπλιςμοφ. Με απλά λόγια το Ζργο είναι το «Τί»
και το Ρλάνο είναι το «Ρϊσ» του ερμθνευόμενου.

 Θ Ραράςταςθ - performance είναι το ίδιο το γεγονόσ, που ακολουκεί εν

πολλοίσ το Ρλάνο.
Αυτι θ διάκριςθ γίνεται περιςςότερο κατανοθτι ςτθν υπόκεςθ ότι θ «Ραράςταςθ»
για μια παραγωγι, που επαναλαμβάνεται μπορεί να είναι περιςςότερεσ από μια και θ
κάκε μια κα είναι ξεχωριςτι οντότθτα για το ίδιο «Ζργο» με το ίδιο «Ρλάνο». Οι
πλθροωορίεσ που ςυγκεντρϊνονται για κάκε κατθγορία μολονότι αναωζρονται ςαν
ζννοια ςε ζνα κοινό κζμα, είναι διαωορετικζσ. Για παράδειγμα χρονικό προςδιοριςμό
τζλεςθσ λαμβάνει θ «Ραράςταςθ», ενϊ το «Ζργο» ι το «Ρλάνο» λαμβάνουν χρονικό
προςδιοριςμό ςφλλθψθσ ι προγραμματιςμοφ, αλλά όχι πραγματοποίθςθσ. Επιπλζον
ςτο «Ρλάνο» κα πρζπει να αναωζρονται οι ςυντελεςτζσ και οι ερμθνευτζσ που κα
ερμθνεφςουν το ζργο, όμωσ θ κάκε «Ραράςταςθ» κα αναωζρει τουσ ερμθνευτζσ τθσ
ςυγκεκριμζνθσ ςε περίπτωςθ διπλϊν διανομϊν.
Οι ςχζςεισ που αναπτφςςονται ςτο οντολογικό μοντζλο ανάμεςα ςτισ κατθγορίεσ
ζχουν ωσ εξισ:
F20 R12 πραγματοποιείται μζςω F25

Performance του/ πραγματοποιεί (realizes) Performance 41
Work - Το Ζργο Plan Ρλάνο
1. Το Ζργο (F20 Performance Work) πραγματοποιείται μζςω του (R12

πραγματοποιείται) Ρλάνου (F25 Performance Plan).
2. F31 Performance- F25 Performance -
R25 παριςτά το
Θ Ραράςταςθ παριςτάνεται μζςα από Plan Ρλάνο
το (was performed in)
2. Θ Ραράςταςθ (F31 Performance) (R25) παριςτάνεται μζςα από το (was

performed in) Ρλάνο (F25 Performance Plan).
F25 R14 ενςωματϊνει/ F2 Expression-

Performance ενςωματϊνεται ςτο Τθν Ζκωραςθ
Plan - Το Ρλάνο (is incorporated in)
3. Οι παραςτάςεισ ςυνικωσ βαςίηονται ςε υπάρχοντα ζργα, κεατρικά, μουςικά,

χορογραωίεσ κλπ. Σε αυτι τθν περίπτωςθ θ μοντελοποίθςθ γίνεται ωσ εξισ: Το

Ρλάνο- F25 Performance Plan ενςωματϊνει (R14) (is incorporated in) Τθν
Ζκωραςθ (F2 Expression), όπου «F2 Expression», αποτελεί το πρωτογενζσ ζργο
π.χ. Θ Τόςκα του Βζρντι ι ο Άμλετ του Σαίξπθρ, που ενςωματϊνεται ςτο Ζργο,
που πραγματοποιείται με βάςθ το Ρλάνο, που πραγματοποιείται ςτθν
Ραράςταςθ.
4. Αυτό που ζχει ςθμαςία είναι ότι αναγνωρίςτθκε πωσ για τθν υλοποίθςθ μιασ
παραςτατικισ τζχνθσ απαιτείται ζνα ςφνολο ερμθνειϊν που υπθρετοφν μια
ξεχωριςτι δθμιουργία. Θ εξατομικευμζνθ πνευματικι ιδιοκτθςία του κακζνα
που ςυμμετζχει ςτθ διαδικαςία κωδικοποιείται ωσ εξισ:
F22 Self- Contained R14

ενςωματϊνεται F2 Ζκωραςθ
Expression- Θ
incorporates (is Expression
Αυτόνομθ
Ζκωραςθ incorporated in)
Θ Αυτόνομθ Ζκωραςθ (F22 Self- Contained Expression) ενςωματϊνεται (is

incorporated in) ςτθν Ζκωραςθ (F2 Expression).
42
Με αυτόν τον τρόπο το υπάρχον ζργο διατθρεί τθν αυτονομία του και μπορεί
ταυτόχρονα να γίνεται μζροσ ενόσ ςχεδίου εκτζλεςθσ, και να πραγματοποιείται μζςω
τθσ Ραράςταςθσ.
Ωσ πθγζσ που ορίηουν τθ κεατρικι πλθροωορία (Keir Elam 2002: 31-33)
κεωροφνται:
• Ο δθμιουργόσ (the dramatist)
• Ο ςκθνοκζτθσ (the director), "του οποίου οι αποωάςεισ και οι
οδθγίεσ κακορίηουν ςε ςθμαντικό βακμό τθν επιλογι των
μεταδιδόμενων νοθμάτων, τθν κωδικοποιθμζνθ μορωι που
λαμβάνουν και τθν κωδικοποίθςθ των μθνυμάτων29 "
• Ο ςκθνογράωοσ (the set designer)
• Ο υπεφκυνοσ ωωτιςμοφ (the lighting designer)
• Ο ενδυματολόγοσ (the costume designer)
• Ο ςυνκζτθσ (the composer)
• Ο οδθγόσ ςκθνισ (the stage manager)
29
Keir Elam 2002

• Οι τεχνικοί (technicians)
• Οι ερμθνευτζσ (actors), " υπό τθν ιδιότθτά τουσ ωσ ωορείσ
λιψθσ αποωάςεων, πρωτοβουλιϊν και δθμιουργοί ιδεϊν"
• Και βζβαια ςτον τομζα τθσ όπερασ, ο αρχιμουςικόσ που ζχει τθν
ευκφνθ του καλλιτεχνικοφ αποτελζςματοσ
Οι πθγζσ αντιςτοιχοφν ςε ιςάρικμεσ αυτόνομεσ εκωράςεισ ςε ςχζςθ με ζνα ζργο μιασ
παραγωγισ, και αντίςτοιχα ςε ιςάρικμα πνευματικά ζργα, αντικείμενα κλπ.
43
Ρίνακασ 2: ο πίνακασ εικονίηει τον τρόπο με τον οποίο το μοντζλο των παραςτατικϊν
τεχνϊν του FRBROO ςυςχετίηεται με το CIDOC CRM (πθγι: Doerr Martin and Bekiari
Chryssoula, FRBROO, A CONCEPTUAL MODEL FOR PERFORMING ARTS, 2008 Annual
Conference of CIDOC, Athens, September 15 – 18, 2008) http://www.cidoc-
crm.org/frbr_papers.html
Με τθ διατφπωςθ τουσ οι όροι F20 Performance Work, F25 Performance Plan,

and F31 Performance, μποροφν πλζον να λάβουν τθν ιεραρχοφμενθ κζςθ ςε
οποιοδιποτε μοντζλο ςυςχετίςεων τόςο ςτο FRBROO όςο και ςτο CIDOC CRM.
Μολονότι οι παραςτατικζσ τζχνεσ δεν αποτελοφν αντικείμενο των βιβλιοκθκϊν ι των
μουςείων ζμμεςα ςυςχετίηονται μαηί τουσ με ποικίλουσ τρόπουσ: τα βιβλία γίνονται
παραςτάςεισ, οι ωωτογραωίεσ των παραςτάςεων γίνονται κατάλογοι, οι μακζτεσ

κοςτουμιϊν ενςωματϊνονται ςτο Ρλάνο τθσ παράςταςθσ, τα κοςτοφμια

αποδεικνφουν το γεγονόσ τθσ παράςταςθσ κλπ. Οι ςυςχετιςμοί ανάμεςα ςτα
γεγονότα και τα αντικείμενα, που τεκμθριϊνονται από τα ςυςτιματα τεκμθρίωςθσ
των βιβλιοκθκϊν και των μουςείων ςυνδζονται με τισ αντίςτοιχεσ ςχζςεισ εωόςον
ςυγκεντρωκοφν και οι πλθροωορίεσ που τα τεκμθριϊνουν.
Στθν κατθγορία των παραςτατικϊν τεχνϊν είναι απαραίτθτθ θ διάκριςθ του
πνευματικοφ ζργου – του αντικειμζνου ςφλλθψθσ από τθν υλικι υπόςταςθ του
ωυςικοφ αντικειμζνου, προκειμζνου να διατθρθκεί θ αυτονομία και θ αξία τθσ
ςφλλθψθσ. Σαν αντικείμενο ςφλλθψθσ νοοφνται «τα άυλα προϊόντα του ανκρϊπινου
μυαλοφ που ζχουν μετατραπεί ςε αντικείμενα μιασ ςυηιτθςθσ ςχετικά με τθν
ταυτότθτά τουσ, τισ ςυνκικεσ τθσ δθμιουργίασ ι τθσ ιςτορικισ ςθμαςίασ τουσ.
Οι περιπτϊςεισ αυτισ τθσ κατθγορίασ δθμιουργικθκαν, εωευρζκθκαν ι αποτζλεςαν
αντικείμενο ςκζψθσ από κάποιον, και ςτθ ςυνζχεια τεκμθριϊκθκαν ι
κοινοποιικθκαν μεταξφ κάποιων προςϊπων. Αυτζσ οι περιπτϊςεισ αποτελοφν
ξεχωριςτι κατθγορία ςτο εννοιολογικό μοντζλο του CIDOC CRM και κωδικοποιοφνται
με τον όρο *E28+ Εννοιολογικό αντικείμενο. «Τα Εννοιολογικά αντικείμενα ζχουν τθ
44
δυνατότθτα να υπάρχουν ςε περιςςότερουσ από ζναν ςυγκεκριμζνο ωορζα τθν ίδια
ςτιγμι, όπωσ ςτο χαρτί, ςε θλεκτρονικά μζςα, ςχζδια, πίνακεσ ηωγραωικισ,
ωωτογραωίεσ, ανκρϊπινεσ μνιμεσ, κλπ. Δεν μποροφν να καταςτραωοφν. Υπάρχουν
για όςο ευρίςκονται ςε ζναν τουλάχιςτον ωορζα ι ςε μια τουλάχιςτον ανκρϊπινθ
μνιμθ. Θ φπαρξι τουσ τελειϊνει όταν ο τελευταίοσ ωορζασ ι θ τελευταία μνιμθ
χάνονται» (Doerr 2006).
Θ τεκμθρίωςθ των παραςτατικϊν τεχνϊν με τθ διάκριςθ τθσ διαδικαςίασ τθσ
ςφλλθψθσ από τθν ζκωραςθ είναι ωανερό πωσ μπορεί να αωορά και άλλεσ μορωζσ
καλλιτεχνικισ δθμιουργίασ. Εωόςον κεωρθκεί ωσ ςτοιχείο τεκμθρίωςθσ ενόσ
αντικειμζνου ζργου τζχνθσ, θ διαδικαςία τθσ ζμπνευςθσ και θ αλλθλουχία των
αποωάςεων που ζλαβε ο δθμιουργόσ για τθ δθμιουργία του, τότε αντίςτοιχα κα
πρζπει να δθμιουργθκοφν οι προχποκζςεισ ςυλλογισ αυτϊν των πλθροωοριϊν. Θ
τεκμθρίωςθ τθσ διαδικαςίασ τθσ ςφλλθψθσ και ζμπνευςθσ ενόσ ζργου τζχνθσ ζχει
αποτελζςει το επίκεντρο τθσ μεκόδου του προγράμματοσ Director Notation, του
λογιςμικοφ που ςχεδιάςτθκε για τθν τεκμθρίωςθ τθσ καλλιτεχνικισ πρόκεςθσ –
ζμπνευςθσ και τθσ κατανόθςθσ τθσ καλλιτεχνικισ δθμιουργίασ για τουσ ςκθνοκζτεσ

κινθματογραωικϊν ταινιϊν. Σκοπόσ του προγράμματοσ ιταν αναηιτθςθ μιασ

μεκόδου, «με ςκοπό τθν επζκταςθ του πεδίου εωαρμογισ τθσ αναπαράςταςθσ του
ψθωιακοφ περιεχομζνου και των εργαλείων ΤΡΕ, ϊςτε να ςυμπεριλαμβάνει τθ
δθμιουργικότθτα των καλλιτεχνϊν, τθν κατανόθςθ του περιεχομζνου από τουσ
δθμιουργοφσ, ερμθνευτζσ και το κοινό, και τθν εμπειρία τουσ ςτθ δθμιουργία, τθν
εκτζλεςθ και τθν προβολι του. Θ διαδικαςία αωορά ςτθν καταγραωι και διατιρθςθ
τθσ δθμιουργικισ πρόκεςθσ και κατανόθςθσ ςε ψθωιακό περιεχόμενο με ςκοπό τθν
αζναθ πρόςβαςθ ςε αυτι τϊρα και ςτο μζλλον» 30.
Θ τεκμθρίωςθ γίνεται μζςω μιασ ςθμειολογικισ γλϊςςασ θ οποία
απευκφνεται ςε ςκθνοκζτεσ ταινιϊν που βαςίηεται ςε λογικι ςυμβολικι δομι ϊςτε
να οπτικοποιείται θ δθμιουργικι κατάςταςθ του καλλιτζχνθ: με ςφμβολα
περιγράωεται θ δθμιουργικι απόωαςθ, ϊςτε τα ςφμβολα να περιγράωουν τισ ιδζεσ,
τισ ςκζψεισ και τθν πρόκεςθ του καλλιτζχνθ. Τα μεταδεδομζνα ζτςι αποκτοφν
ςθμαςία εκτόσ από τεχνοκρατικό περιεχόμενο, με πρόκεςθ να αποδϊςουν τθν
πρόκεςθ του καλλιτζχνθ, τισ επιλογζσ δθμιουργίασ και τθν πορεία καλλιτεχνικισ
δθμιουργίασ, τθν εμπειρία του καλλιτζχνθ ςε ςχζςθ με τθ δθμιουργικι διαδικαςία, το
45
περιεχόμενο του ζργου όπωσ ελζγχεται από το δθμιουργό, τθν εμπειρία του κοινοφ,
τθ διάςταςθ ανάμεςα ςτθν αρχικι δθμιουργία και τθν παράςταςθ. Το λογιςμικό
αποτελεί προϊόν ζρευνασ του Τμιματοσ Τθλεπικοινωνιϊν του Εκνικοφ Μετςόβιου
Ρολυτεχνείου31.
30
Από προςωπικι ςυηιτθςθ με τον Άγγελο Γιαννόπουλο, Senior Research Engineer
Telecommunications Laboratory, Εκνικό Μετςόβιο Ρολυτεχνείο (Μάιοσ 2011)
31
http://directornotation.org/

46
Εικόνα 2: παράδειγμα παρτιτοφρασ του Director Notation

(http://directornotation.org/overview.html ). Τα ςφμβολα δομοφνται με τθ χριςθ ενόσ
βαςικοφ ςυμβόλου που καλείται ςχζςθ και αναπαριςτάται με μια οριηόντια γραμμι (με ι
χωρίσ βζλοσ). Μια ςχζςθ αντιπροςωπεφει μια ςτιγμι ςτο χρόνο και ζνα ηευγάρι ςχζςεων
ορίηει ζνα χρονικό διάςτθμα. Εκτόσ από το ςφμβολο αυτό, υπάρχει ζνα άλλο ςφμβολο
που ονομάηεται splice, που αντιπροςωπεφουν και αυτά μια ςτιγμι του χρόνου. Επιπλζον,
θ τοποκζτθςθ ενόσ ςυμβόλου splice ςθματοδοτεί μια μετάβαςθ μεταξφ δφο
κινθματογραωικϊν γυριςμάτων (μιασ διακοπισ, ι ενόσ «ςβθςίματοσ).
Θ προςπάκεια τθσ τεκμθρίωςθσ ενόσ ζργου τζχνθσ από τθ διαδικαςία

ςφλλθψθσ μζχρι τθν υλοποίθςθ του, αποτελεί τθν πλζον ολοκλθρωμζνθ μορωι
τεκμθρίωςθσ. Ππωσ ζχει πει και θ Ελζνε Βάιγκελ, «θ δθμιουργία ζχει να κάνει με τθ
λιψθ αποωάςεων και θ λιψθ αποωάςεων είναι θ αντανάκλαςθ ενόσ προςωπικοφ
οράματοσ» (Howard 2005: 143), άρα ο κφκλοσ ηωισ μιασ δθμιουργίασ ξεκινάει πολφ
πριν τθν τελικι ζκωραςθ τθσ. Θ τεκμθρίωςθ των ςκζψεων και των αποωάςεων των
δθμιουργϊν εκτόσ από το γεγονόσ ότι αποτελοφν μζροσ τθσ δθμιουργίασ και άρα τθσ
πολιτιςτικισ κλθρονομίασ, μπορεί να βρει εωαρμογι ςε εκπαιδευτικζσ

δραςτθριότθτεσ, και εωαρμογζσ ανάλυςθσ ακόμα και ςε τριςδιάςτατθ αναπαράςταςθ

μθ υλοποιθμζνων ζργων. Θ ολοκλιρωςθ του director notation αποτελεί το πρϊτο
βιμα εωαρμογισ. Σκοπόσ των ςχεδιαςτϊν του λογιςμικοφ είναι να εωαρμοςτεί ςε
όλα τα είδθ των παραςτατικϊν τεχνϊν και ςε όλεσ τισ μορωζσ δθμιουργίασ και
καλλιτεχνικισ ζκωραςθσ.
2.3. Θ ερμθνεία των κεατρικϊν κοςτουμιϊν εκτόσ ςκθνισ.

Ραραδείγματα ωορζων από τον ελλθνικό και διεκνι χϊρο που
διατθροφν ςυλλογι κεατρικϊν κοςτουμιϊν
Συλλογζσ κοςτουμιϊν διατθροφν κεατρικοί ωορείσ για τισ ανάγκεσ των
καλλιτεχνικϊν τουσ παραγωγϊν. Στο πλαίςιο τθσ κεατρικισ πράξθσ τα κοςτοφμια
μετζχουν ςτθν ερμθνεία του ζργου, ςτοιχειοκετϊντασ τθν εικαςτικι γλϊςςα που
ζχουν επιλζξει ο ςκθνογράωοσ και ο ενδυματολόγοσ τθσ παραγωγισ. Στθν ερμθνεία
ενόσ ζργου τα κοςτοφμια ςυντίκενται από χρθςτικά αντικείμενα ζνδυςθσ και
διακόςμθςθσ, που επιλεγμζνα και ςυνδυαςμζνα από τον ενδυματολόγο μεταβαίνουν
ςε ζργα τζχνθσ και λειτουργοφν ωσ ςφμβολα εξοικειϊνοντασ το κεατι με αυτό που
ερμθνεφεται επί ςκθνισ. Φαινομενικά ο χαρακτιρασ τουσ είναι χρθςτικόσ: ςκοπό 47
ζχουν να ενδφςουν τον ερμθνευτι. Ο ουςιαςτικόσ τουσ ςτόχοσ όμωσ είναι να
αποκαλφψουν ςτοιχεία τθσ αλικειασ του ζργου μζςα από τον τρόπο ερμθνείασ των
δθμιουργϊν. Θ Ειρινθ Νάκου (2001: 31) επιςθμαίνει ότι θ χριςθ των ζργων τζχνθσ
προχποκζτει τθν ερμθνεία τουσ. Τα κοςτοφμια ςαν ζργα τζχνθσ εμπεριζχουν τθν
ερμθνεία με τθν ζννοια ότι ςυντελοφν ςτθν αποκάλυψθ του νοιματοσ του ζργου.
Εκτόσ τθσ κεατρικισ πράξθσ τα κοςτοφμια μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν για
διάωορουσ ςκοποφσ και να αναλυκοφν με διάωορεσ μεκόδουσ, όρουσ και οπτικζσ
εωόςον γίνει πρϊτα αντιλθπτι θ αιςκθτικι τουσ υπόςταςθ ςαν ζργα τζχνθσ.
Αποκομμζνα από τον οικείο τουσ κόςμο εκτίκενται ςε ποικίλεσ ερμθνευτικζσ
προςεγγίςεισ παραπζμποντασ τόςο ςτο γεγονόσ τθσ δθμιουργίασ τουσ όςο και ςτο
γεγονόσ τθσ παράςταςθσ ςτθν οποία ςυμμετείχαν. Θ ερμθνευτικι προςζγγιςθ των
κοςτουμιϊν ςαν ζργα τζχνθσ εκτόσ κεατρικισ πράξθσ είναι μια πολφπλοκθ
διαδικαςία, που ςυνδζεται με τα ίδια τα αντικείμενα και με το κοινωνικό και
πολιτιςτικό πλαίςιο τθσ διαδικαςίασ τθσ ερμθνείασ τουσ. Με τθ διαδικαςία αυτι
ςχετίηονται ωορείσ που διατθροφν ςυλλογζσ κοςτουμιϊν και τισ αξιοποιοφν με ςκοπό

όχι τθν παραγωγι κεατρικϊν παραςτάςεων αλλά τθ διατιρθςθ των κοςτουμιϊν και
τθσ αξίασ τουσ ςαν ωορείσ τθσ ιςτορίασ και τθσ ανάμνθςθσ του γεγονότοσ τθσ
παράςταςθσ. Τζτοιοι ωορείσ είναι είτε κεατρικοί οργανιςμοί με μακρόχρονθ πορεία
είτε κεματικά μουςεία αωιερωμζνα ςτθν τζχνθ του κεάτρου.
2.3.1. Μουςεία Κεάτρου

Σε αυτό το κεωάλαιο κα παρουςιαςτοφν παραδείγματα ωορζων, που
διατθροφν ςυλλογι με κεατρικά κοςτοφμια και τθν αξιοποιοφν με ενεργό τρόπο
προκειμζνου να αποκαλυωκεί θ ιςτορία τουσ, θ καλλιτεχνικι τουσ αξία και μζροσ τθσ
ιςτορίασ που εμπεριζχουν. Οι ωορείσ είναι είτε κζατρα που διατθροφν τα κοςτοφμια
των παραγωγϊν τουσ, τα οποία εκτόσ από τθ κεατρικι πράξθ τα διαχειρίηονται με
μουςειολογικι κεϊρθςθ, αντιμετωπίηοντασ τα ωσ μουςειακά αντικείμενα, με τα
οποία μποροφν να προχωριςουν ςε αωθγιςεισ και ερμθνείεσ των ίδιων των
αντικειμζνων ι τθσ ιςτορίασ τουσ ωσ ωορείσ. Άλλοτε, ςθμαντικζσ ςυλλογζσ
κοςτουμιϊν ζχουν ςυγκεντρωκεί από ωορείσ, όπωσ μουςεία, ςτουσ οποίουσ τα
κοςτοφμια ςυμμετζχουν ςτθ μουςειακι πράξθ. Ππωσ επιςθμαίνει θ θ Lisbet
Grandjean (1997: 7), «Οι ζννοιεσ μουςείο και παραςτατικζσ τζχνεσ ςτθν ίδια ωράςθ 48
ςυνιςτά παραδοξότθτα, κακϊσ αυτό που ουςιαςτικά επιδιϊκει ζνα μουςείο για το
κζατρο να αποκτιςει και να ςυλλζξει, εξαωανίηεται με το κατζβαςμα τθσ αυλαίασ. Πτι
απομζνει είναι απλά «πράγματα», τα λόγια, οι παρτιτοφρεσ, τα ςκίτςα του
ςκθνογράωου, τα ςκθνικά, τα κοςτοφμια. Και βζβαια οι ερμθνευτζσ». Θ προβλθματικι
αυτι είναι ςτοιχείο που διζπει τισ ςυλλογζσ κεατρικϊν κοςτουμιϊν ανά τον κόςμο,
χωρίσ ωςτόςο να ζχει αποτελζςει εμπόδιο για τθν ανάπτυξθ τουσ. Και ςε πείςμα τθσ
αντιμετϊπιςθσ του μάταιου, τθσ κατοχισ του ωευγαλζου, ςυγκεντρϊνουν τα
«κραφςματα των παραςτάςεων (Benton 1997: 25)», που απαρτίηουν τισ ςυλλογζσ
τουσ - τα κοςτοφμια, τα προγράμματα, ςχζδια, κριτικζσ, ςε μια προςπάκεια να
καταγράψουν λίγα από τα μζρθ του ηωντανοφ γεγονότοσ τθσ παράςταςθσ. Θ
Margaret Benton (ο.π.), επιςθμαίνει τθ διαωορά ανάμεςα ςτα κεατρικά μουςεία και
τα υπόλοιπα είδθ μουςείων εκωράηοντασ και τθν αγωνία του επιμελθτι ενόσ
κεατρικοφ μουςείου: «Και ςε άλλα μουςεία αντιμετωπίηουν προβλιματα όπωσ θ
τεκμθρίωςθ και θ ερμθνεία του εωιμερου, όμωσ τα κατάλοιπα του υλικοφ
πολιτιςμοφ είναι εμποτιςμζνα με μια νοςταλγικι γοθτεία και ουτοπίεσ του

παρελκόντοσ. Αντίκετα το Κζατρο ζχει ωσ ςτόχο να μεταωζρει τον άνκρωπο από τθν
κακθμερινότθτα του ςε ζνα ταξίδι τθσ ωανταςίασ. Πςο ενκουςιαςμό και να
προκαλζςουν τα αντικείμενα ςτουσ λάτρεισ τουσ είδουσ, πϊσ μποροφν να αποδϊςουν
το μαγνθτιςμό τθσ ερμθνείασ του καλλιτζχνθ που ςυνεπιρε το κοινό του». Τα
μουςεία των παραςτατικϊν τεχνϊν δρϊντασ αντιωατικά επιχειροφν να διατθριςουν
το ωευγαλζο, να καταγράψουν αυτό που δεν καταγράωεται. Στο ερϊτθμα τθσ
Margaret Benton, θ Lisbet Grandjean (1997: 7) απαντά ότι ναι μεν ζνα κεατρικό
μουςείο δεν μπορεί εκ προοιμίου να διαςϊςει για τισ επόμενεσ γενιζσ τθν εμπειρία
του ακροατθρίου, αλλά μπορεί και διαωυλάττει τισ προχποκζςεισ για τθν εν λόγω
εμπειρία, που είναι όλο αυτό το υλικό που μζνει από τισ παραςτάςεισ και αωινει
μζςω αυτοφ να διαωανοφν οι ςχετικοί παραλλθλιςμοί. «Με άλλα λόγια, με τθ
βοικεια των δευτερογενϊν υλικϊν μιασ παράςταςθσ, ςε ζνα κεατρικό μουςείο,
μποροφν να ξυπνιςουν αναμνιςεισ ςε όςουσ είδαν μια παράςταςθ, ι μπορεί να
αναπαραςτακοφν εικόνεσ ςτο μυαλό εκείνων, που δεν ιταν εκεί. Αυτό είναι ό, τι
μπορεί να κάνει ζνα μουςείο αωιερωμζνο ςτθν τζχνθ του κεάτρου και κάνει» (ο.π. ).
Για το πϊσ αυτό επιτυγχάνεται, ωςτόςο υπάρχουν ίςωσ περιςςότερεσ από μία
49
απαντιςεισ, ανάλογα με τα ερμθνευτικά μζςα που το κάκε μουςείο επιλζγει, όπωσ
αναπαραςτάςεισ, εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ, οπτικοακουςτικό υλικό, διαλζξεισ
κλπ. Το βζβαιο είναι ότι οι ςυλλογζσ κεατρικϊν κοςτουμιϊν εμπεριζχουν ζνα
περιεχόμενο, που αν αποκαλυωκεί μπορεί να ταξιδζψει το κοινό ςε ζναν άλλο κόςμο,
το μαγικό κόςμο του κεάτρου. «Δουλεφοντασ πάνω ςε μια ςυλλογι κοςτουμιϊν,
ανοίγει θ πόρτα τθσ γνϊςθσ ςτθν κατανόθςθ του τρόπου ηωισ του παρελκόντοσ» λζει
χαρακτθριςτικά θ Isabel Alvarado (1993: 28), αναωερόμενθ ςτισ ενδυματολογικζσ
ςυλλογζσ. Δουλεφοντασ πάνω ςε μια ςυλλογι κεατρικϊν κοςτουμιϊν είναι εωικτό να
ανοίξει θ πόρτα τθσ γνϊςθσ και τθσ κατανόθςθσ τθσ κεατρικισ πρακτικισ, τθσ
προετοιμαςίασ που απαιτείται για τθν υλοποίθςθ τθσ κάκε παράςταςθσ, του κόςμου
που υπάρχει ςτα παραςκινια και που εργάηεται προκειμζνου ο κόςμοσ τθσ
παράςταςθσ να γίνει πράξθ. Αυτόσ είναι ζνασ ςκοπόσ που επιτυγχάνει το
Teatterimuseo τθσ Φινλανδίασ32, που αποτελεί ζνα παράδειγμα καλισ οργάνωςθσ και
ερμθνείασ τθσ ςυλλογισ του.
32
www.teatterimuseo.fi
Tallberginkatu 1 G 00180 Helsinki, Finland, +358 (0)207 961 670

Το μουςείο κεάτρου τθσ Φινλανδίασ ιδρφκθκε το 1992 από μια μικρι ομάδα
επιμελθτϊν, επαγγελματιϊν του κεάτρου και του χοροφ και υποςτθρικτϊν του
είδουσ. Το 2001 ζλαβε το Museum Prize από το Council of Europe. Θ μόνιμθ ςυλλογι
του περιλαμβάνει κοςτοφμια, μακζτεσ ςκθνικϊν και κοςτουμιϊν, ςχζδια,
ωροντιςτθριακά αντικείμενα, τεχνικό εξοπλιςμό, εξοπλιςμό για το μακιγιάη,
χρονολογοφμενο από το 1880 αλλά και μια πλοφςια ςυλλογι αντικειμζνων του
αςιατικοφ κεάτρου, και προζρχεται από δωρεά των Central Organisation of Finnish
Theatre Associations και το Finnish National Theatre. Στθν πλοφςια ςυλλογι
κοςτουμιϊν ςυμπεριλαμβάνονται κοςτοφμια, που ζχουν ενδφςει τισ ςθμαντικότερεσ
κεατρικζσ προςωπικότθτεσ τθσ Φιλανδίασ από τον 19ο και τον 20ο αι. μζχρι ςιμερα.
Από τα ςθμαντικότερα είναι τα κοςτοφμια από τθν όπερα του Giacomo Puccini Tosca
του 1906. Θ ςυλλογι των κοςτουμιϊν και όλων των αντικειμζνων αξιοποιείται για
πλικοσ εκπαιδευτικϊν προγραμμάτων, που γίνονται με ςκοπό τθ γνωριμία του
κοινοφ με τον κόςμο των παραςκθνίων. Εξαρχισ ςκοπόσ του μουςείου ιταν θ
εμπειρία του κοινοφ να είναι βιωματικι μζςα από διαδραςτικζσ δραςτθριότθτεσ, που
παραπζμπουν περιςςότερο ςε κεατρικό εργαςτιρι παρά ςε μάκθμα ιςτορίασ του
50
κεάτρου (Hakli 2006: 27). Θ διευκφντρια του μουςείου, Hanna-Leena Helavuori,
θκοποιόσ και χορεφτρια, κζλοντασ να περιγράψει τθν κυρίαρχθ ιδζα του μουςείου
μιλϊντασ ςε ςυνζδριο, τράβθξε μια λευκι γραμμι με κιμωλία ςτο γραωείο και
επιχείρθςε να προχωριςει ιςορροπϊντασ πάνω τθσ. Πταν ρϊτθςε το ακροατιριο «τι
πιςτεφετε ότι είμαι?» όλοι απάντθςαν πωσ ιταν ςχοινοβάτθσ. Εκείνθ τότε απάντθςε:
«Πχι, είμαι μια επιμελιτρια που ςτζκομαι πάνω ςε ζνα γραωείο. Αυτόσ είναι ο ςτόχοσ
του κεάτρου: να μασ κάνει να αιςκανόμαςτε πωσ αυτό που βλζπουμε δεν είναι αυτό
ακριβϊσ που βλζπουμε, να μασ τραβάει ςε ζναν ωανταςτικό αλλά πιςτευτό κόςμο.
Ζνα κεατρικό μουςείο πρζπει να αντανακλά αυτι τθν ενζργεια και τθν ψευδαίςκθςθ»
( ο.π.).

Εικόνα 3: Πψθ του

μουςείου κεάτρου τθσ
Φινλανδίασ πθγι:
http://www.teatterimuse
o.fi/en/nayttelyt/pysyvat-
nayttelyt-2/backstage/
Για τθ ςτζγαςθ του επιλζχκθκε ζνασ πρϊθν βιομθχανικόσ χϊροσ, που

διαμορωϊκθκε, όπωσ τα κεατρικά παραςκινια. Ανάμεςα ςτισ δραςτθριότθτεσ που
προςωζρει το μουςείο είναι τα προγράμματα με τα οποία μπορεί κάποιοσ να
υποδυκεί τον ερμθνευτι ι κάποιον από τουσ ςυντελεςτζσ μιασ παράςταςθσ, τον
ενδυματολόγο, το ςκθνοκζτθ κλπ. και να λάβει μζροσ ςτθν πραγματοποίθςθ μιασ
παραγωγισ. Ππωσ αναωζρει και ςτθν ιςτοςελίδα του το μουςείο, «υπάρχει κάτι το
ανολοκλιρωτο ςτον κόςμο του παραςκθνίου. Αυτι είναι θ ατμόςωαιρα τθσ ζκκεςθσ.
Τραβά τουσ επιςκζπτεσ πίςω από τθ ςκθνι για να δουν πωσ είναι το κζατρο, πϊσ
υλοποιείται μια παράςταςθ, τι κάνει ο ενδυματολόγοσ και τι είναι μια παράςταςθ
ςτθν πραγματικότθτα» 33. 51
Εικόνεσ 4, 5 και Εικόνα 6:

ωωτογραωίεσ από τθν αποκικευςθ
των αντικειμζνων του μουςείου.
http://www.teatterimuseo.fi/en/ko
koelmat/esinekokoelmat/
33
http://www.teatterimuseo.fi/en/nayttelyt/pysyvat-nayttelyt-2/backstage

Κεματικά μουςεία, αωιερωμζνα ςτο κζατρο, λειτουργοφν ςε όλο τον κόςμο.

Με τισ ςυλλογζσ κοςτουμιϊν και τισ υπόλοιπεσ ςυλλογζσ κεατρικοφ υλικοφ που
διατθροφν, και μζςα από ποικίλεσ ερμθνευτικζσ προςεγγίςεισ αποκαλφπτουν μζροσ
τθσ παγκόςμιασ κεατρικισ ιςτορίασ:
1.
3. 7
6 8. 9.
10. 4 2
5 8. .
1. Το Theatre Museum του Covent Garden του Λονδίνου: πρόκειται για το

εκνικό μουςείο του Θνωμζνου Βαςιλείου για τισ παραςτατικζσ τζχνεσ, με
52
ςυλλογζσ αντικειμζνων (κοςτοφμια, ςχζδια, μακζτεσ, χειρόγραωα,
μαγνθτοςκοπιςεισ) από το κζατρο, το χορό, το μουςικό κζατρο, τθν όπερα, το
τςίρκο, το κουκλοκζατρο. Από το 2007 ενςωματϊκθκε ςτο V&A αποτελϊντασ
μζροσ τθσ ςυλλογισ V&A Theatre Collections34
Εικόνα 7: Κοςτοφμι από τθ ςυλλογι του V

& A Theatre Collections, που ωοροφςε θ
Vivien Liegh ςτο ρόλο τθσ Paola ςτο ζργο
“Duel of Angels” , του Jean Giraudoux. Το
κοςτοφμι ςχεδίαςε ο Christian Dior.
http://www.vam.ac.uk/content/articles/c/c
ut-and-structure/
34
http://www.vam.ac.uk/content/articles/a/about-the-theatre-and-performance-collections/

Εικόνα 9: Αωίςεσ, προγράμματα, ειςιτιρια,

ωωτογραωίεσ είναι κάποια από τα
αντικείμενα εκτόσ από τα κοςτοφμια που
εμπλουτίηουν τθ ςυλλογι.
Εικόνα 8: Ρλαςτικι μακζτα του Barry Kay

για τθν πρϊτθ πράξθ του μπαλζτου
Anastasia του Kenneth Macmillian (Royal
Ballet 1971). Ρθγι εικόνων: Museum
International (UNESCO, Paris), No. 194 (Vol.
49, No. 2, 1997)
53
2. Το Waseda University Tsubouchi Memorial Theatre Museum, του Τόκυο. Το

μουςείο είναι αωιερωμζνο ςτθ μελζτθ τθσ ιςτορίασ του κεάτρου των
πολιτιςμϊν του κόςμου 35
Εικόνα 10 και Εικόνα 11: όψεισ τθσ ζκκεςθσ του Waseda University Tsubouchi Memorial
Theatre Museum, του Τόκυο. http://www.waseda.jp/enpaku/exhibitions.html
35
http://www.waseda.jp/enpaku/index-e.html

3. Το Theatre Museum Canada ςτο Τορόντο του Καναδά36, που ίδρυςε ο

ςκθνογράωοσ και ςκθνοκζτθσ Herbert Whittaker (1910 - 2006). Το κεατρικό
μουςείο του Καναδά ςκοπό ζχει να διαδϊςει τθν πλοφςια κεατρικι ιςτορία
τθσ χϊρασ.
Εικόνα 12: όψθ τθσ ζκκεςθσ RISKING THE VOID: The Scenography of Cameron
Porteous- Λοφλιοσ 2009- Απρίλιοσ 2010.
54
4. Το Κεατρικό Μουςείο ςτθν Ακινα: Λδρφκθκε από τθν Εταιρεία Ελλινων
Κεατρικϊν Συγγραωζων ςτα 1938. Από το 1976 μετατράπθκε ςε αυτοτελζσ
Μδρυμα Νομικοφ Ρροςϊπου Λδιωτικοφ Δικαίου ζχοντασ ζνα μεγάλο αρχείο
χειρογράωων, διαωόρων ςτοιχείων και πλοφςια Βιβλιοκικθ για ότι αωορά το
κζατρο37. Το Μουςείο ςτεγαηόταν ςτο υπόγειο του Ρνευματικοφ Κζντρου του
Διμου Ακθναίων μζχρι το Μάιο του 2011, οπότε ζκλειςε, και μζχρι να
οριςτικοποιθκεί το ηιτθμα του χρζουσ του εποπτεφεται από το ΥΡΡΟΤ. Στισ
ςυλλογζσ του ςϊηονται βιβλία, μελζτεσ, προγράμματα, ωωτογραωίεσ,
κοςτοφμια, μακζτεσ ςκθνικϊν και καμαρίνια με τα προςωπικά αντικείμενα
μεγάλων θκοποιϊν του ελλθνικοφ του κεάτρου.
36
http://www.theatremuseumcanada.ca/
37
http://www.theatremuseum.gr//index.php?lang=english

Εικόνεσ 13, 14 και 15: όψεισ

των εκκεμάτων του μουςείου
όταν ςτεγαηόταν ςτο
Ρνευματικό Κζντρο του Διμου
Ακθναίων.
5. Θ Βιβλιοκικθ και το κεατρικό μουςείο Biblioteca Teatrale SIAE e il Museo

Teatrale SIAE del Burcardo ςτθ ΢ϊμθ τθσ Λταλίασ38 αποτελοφν τθ κεατρικι
ςυλλογι τθσ Ζνωςθσ των Λταλϊν δθμιουργϊν και εκδοτϊν, με ζτοσ ίδρυςθσ το 55
1932.
Εικόνα 16 και Εικόνα 17: όψεισ του μουςείου http://www.burcardo.org/visitemuseo.htm
Οι ςυλλογζσ τθσ βιβλιοκικθσ και του μουςείου κεάτρου προζρχονται κυρίωσ

από τθν ιδιωτικι ςυλλογι του Luigi Rasi (1852-1918 θκοποιόσ, ιςτορικόσ του
κεάτρου και για πολλά χρόνια διευκυντισ τθσ Σχολισ Ραραςτατικϊν Τεχνϊν
38
http://www.burcardo.org/

τθσ Φλωρεντίασ). Αντικείμενα των ςυλλογϊν είναι πίνακεσ, γλυπτά, κοςτοφμια

και ςκθνικά, μαριονζττεσ και κουκλοκζατρο. Θ τζχνθ των κεατρικϊν
κοςτουμιϊν εκπροςωπείται ςτθ ςυλλογι τθσ βιβλιοκικθσ μζςα από 40 ςπάνια
κεατρικά κοςτοφμια, μάςκεσ, κοςμιματα και αξεςουάρ που χρονολογοφνται
από το 18ο αιϊνα, το 19ο και τον 20ο. Τα αντικείμενα λόγω τθσ παλαιότθτασ
τουσ είναι ιδιαίτερα ευαίςκθτα και αποκθκεφονται ςε κατάλλθλεσ ςυνκικεσ. Θ
τεκμθρίωςθ των αντικειμζνων είναι ολοκλθρωμζνθ και ςυμπλθρϊνεται από
επιπλζον αναωορζσ ςε ςχζδια και πθγζσ ςχετικά με τθν ενδυματολογία.
56
Εικόνα 18: Κοςτοφμι του Arlecchino του 18ου αι.
http://www.burcardo.org/museo/costumi.htm
6. Το Centre de Documentació i Museu de les Arts Escèniques de l'Institut del

Teatre ςτθ Βαρκελϊνθ τθσ Λςπανίασ39
Εικόνα 19 και Εικόνα

20: κοςτοφμια που
εκτίκενται ςτθ μόνιμθ
ςυλλογι του μουςείου
http://www.cdmae.cat/
index.php?option=com
_content&view=article
&id=292&Itemid=434&l
ang=ca
39
http://www.cdmae.cat/

Το κζντρο τεκμθρίωςθσ και το μουςείο των παραςτατικϊν τεχνϊν ςτθ

Βαρκελϊνθ αποτελεί ζνα από τα πιο ςθμαντικά κζντρα τεκμθρίωςθσ, ζρευνασ
και μελζτθσ του κεάτρου, του χοροφ, τθσ όπερασ, τθσ οπερζττασ, του βαριετζ,
του τςίρκου, και των κεατρικϊν κεαμάτων. Ρεριλαμβάνει ζνα ςθμαντικό
αρχείο τθσ Ευρωπαϊκισ κεατρικισ τζχνθσ και ιδιαίτερα τθσ Λςπανικισ, κακϊσ
και μουςείο με αντικείμενα όπωσ αωίςεσ, ωωτογραωίεσ, μακζτεσ, ςκίτςα,
ςκθνικά και κοςτοφμια40.
7. Το Κεατρικό μουςείο τθσ Κοπεγχάγθσ 41: Copenhagen’s Theatre Museum:
Στεγάηεται ςτο κζατρο του Christianborg palace, που χρονολογείται από το 18ο
αι. και αποτελεί το αρχαιότερο ξφλινο κζατρο τθσ Ευρϊπθσ. Το μουςείο μζςα
από τισ ςυλλογζσ του από memorabilia, αντικείμενα και κοςτοφμια των
παραςτάςεων αωθγείται τθν ιςτορία του κεάτρου τθσ Δανίασ και με διαλζξεισ,
περιοδικζσ εκκζςεισ και ηωντανζσ ξεναγιςεισ αποπειράται μια βιωματικι
εμπειρία τθσ κεατρικισ πράξθσ.
57
Εικόνα 21: Θ αίκουςα του

Christiansborg Castle. Ρθγι:
Museum International No.
194 (Vol. 49, No. 2, 1997)
40
http://www.institutdelteatre.org/diputacio/opencms/system/modules/org.iteatre.web/web/en/AreaInf
ormarse/Area.jsp?PathMenuSelec=/system/modules/org.iteatre.web/web/en/AreaInformarse/Centre_
de_documentacio/
41
http://www.teatermuseet.dk/main.asp?id=664

Εικόνα 22: Ζνα καμαρίνι του

18ου αι. με αυκεντικά ζπιπλα
και τα κοςτοφμια τθσ εποχισ,
που εκτίκενται ςτο μουςείο
τθσ Κοπεγχάγθσ. Ρθγι:
Museum International No.
194 (Vol. 49, No. 2, 1997)
8. Το Κρατικό μουςείο του Κεάτρου, τθσ Μουςικισ και του Κινθματογράωου τθσ
Ουκρανίασ ςτο Κίεβο (The State Museum of Theater, Music and Cinema of Ukraine)42:
θ γζννθςθ τθσ ςυλλογισ ( αντικείμενα τθσ κεατρικισ ηωισ και πράξθσ, κοςτοφμια
κλπ.) χρονολογείται το 1923, ζτοσ ίδρυςθσ του από τθ κεατρικι ομάδα "Berezil", και
τα αντικείμενα τθσ αποτελοφν τθ βάςθ για τθν επιςτθμονικι ζρευνα και τεκμθρίωςθ
τθσ ιςτορίασ του κεάτρου τθσ Ουκρανίασ. Εκτόσ από τθ μόνιμθ και τισ περιοδικζσ
εκκζςεισ πραγματοποιεί ςυνζδρια και διαλζξεισ με ςκοπό τθ διατιρθςθ και τθ
58
διάδοςθ τθσ κεατρικισ παράδοςθσ τθσ χϊρασ.
Εικόνα 23: Ρρϊτθ αίκουςα του μουςείου τθσ Ουκρανίασ: Οι απαρχζσ

του κεάτρου. Ρθγι: Museum International, Volume 37, Issue 3,
pages 163–166, January/December 1985
42
http://www.kiev.info/culture/museum_theatre.htm , 21 Sichnego Povsstanniya St., 38-044-2905131

9. Το Κρατικό Μουςείο του Κεάτρου, τθσ Μουςικισ και του Κινθματογράωου τθσ
Γεωργίασ (The Georgian State Museum of Theatre, Music, Cinema and
Choreography (Tbilisi, Georgia), ςτεγάηεται ςε κτιριο του 1895. Ανάμεςα ςτα
εκκζματα του περιλαμβάνονται μάςκεσ από τθν αναςκαμμζνθ πόλθ Vani
(Δυτικι Γεωργία), κακϊσ και αντικείμενα από τθ κεατρικι πράξθ τθσ χϊρασ:
κοςτοφμια από πολφτιμα μζταλλα, παποφτςια μεγάλων χορευτϊν
υπογεγραμμζνα, ςκίτςα, μακζτεσ, αλλά και πίνακεσ, λικογραωίεσ κα.α43.
Εικόνα 24: Κοςτοφμι για τον ομϊνυμο ρόλο του

ζργου Rigoletto, από τθ ςυλλογι του μουςείου τθσ
Γεωργίασ. Ρθγι:
http://www.lifebeyondtourism.org/blog/cultural-
heritage/the-georgian-state-museum-of-theatre-
music-cinema-and-choreography-tbilisi-georgia/
59
10. Θ Συλλογι Κεάτρου τθσ Ελβετίασ- The Swiss Theatre Collection 44: ςκοπό ζχει
να αναπαραςτιςει και να προβάλλει με κατανοθτό τρόπο μζςα από μακζτεσ,
οτικοακουςτικό υλικό και κείμενα τθν ιςτορία του κεάτρου από τθν
αρχαιότθτα μζχρι ςιμερα, όπωσ επίςθσ και τθν ιςτορία του κεάτρου τθσ
χϊρασ45. Στισ ςυλλογζσ τθσ υπάρχουν κοςτοφμια, μακζτεσ κοςτουμιϊν, ςκίτςα,
βιβλία, προγράμματα, μακζτεσ και υλικό που ςυνκζτει ζνα μοναδικό αρχείο
διατιρθςθσ τθσ κεατρικισ ιςτορίασ.
43
http://en.wikipedia.org/wiki/Georgian_State_Museum_of_Theatre,_Music,_Cinema_and_Choreograph
y
44
http://www.theatersammlung.ch/museum Schanzenstrasse 15 (corner of Stadtbachstrasse) 3001
Bern T: 031 301 52 52 F: 031 302 85 25
45
http://www.museen-bern.ch/18.html?L=2

Εικόνα 25: Διαδραςτικό ζκκεμα τθσ ςυλλογισ, με τίτλο το Μπαρόκ και το Κλαςικό, που
αναπαριςτά ςκθνι και αζρια ςκθνικά, τα οποία μπορεί το κοινό να μετακινιςει, ϊςτε να
πραγματοποιιςει ζξι ςκθνικζσ αλλαγζσ. Ρθγι: Museum International, No. 194, Vol. 49,
No. 2
Τα μουςεία που αναωζρκθκαν αποτελοφν ενδεικτικά παραδείγματα τθσ

60
παγκόςμιασ διάςταςθσ του ωαινομζνου τθσ διάκεςθσ για τθ διατιρθςθ κεατρικϊν
ςυλλογϊν και τθσ ιςτορίασ τθσ εωιμερθσ αυτισ τζχνθσ μζςα από τα υλικά τεκμιρια,
που ςυγκεντρϊνονται από τισ παραςτάςεισ. Θ ςθμαςία του ίδιου του γεγονότοσ μιασ
παράςταςθσ αποδεικνφεται ςτο χρόνο, που ςυμβαίνει, και είναι θ ωφςθ του είδουσ
τθσ τζχνθσ που δεν επιτρζπει τθ διατιρθςθ τθσ. Ο αντίκτυποσ τθσ ερμθνείασ και τθσ
ζκωραςθσ των καλλιτεχνϊν που ςυμμετζχουν ςτθν εξζλιξθ τθσ τζχνθσ αυτισ αλλά και
ςτθ διαμόρωωςθ του αιςκθτικοφ και πολιτιςτικοφ γίγνεςκαι είναι αυτό που ωκεί ςτθ
διαπραγμάτευςθ του κζματοσ από τα μουςεία.
2.3.2. Κεατρικοί ωορείσ

Εκτόσ από τα μουςεία, που είναι αωιερωμζνα ςτθν τζχνθ του κεάτρου,
κεατρικοί ωορείσ με εκτενι ιςτορία, που ζχουν ςτθν κατοχι τουσ ςυλλογζσ
κοςτουμιϊν. Κα γίνει λόγοσ ςε τζςςερα παραδείγματα που ζχουν άμεςθ ςυνάωεια
με τθν ΕΛΣ, και που αποτελοφν εφςτοχα δείγματα οργάνωςθσ, διατιρθςθσ και
προβολισ των ςυλλογϊν κοςτουμιϊν τουσ. Οι ςυλλογζσ κοςτουμιϊν είναι τθσ

Βαςιλικισ Ππερασ του Λονδίνου (Royal Opera House), του Εκνικοφ Κζντρου για το
ςκθνικό κοςτοφμι (Centre National du Costume de Scène), του Κεάτρου τθσ Σκάλασ
του Μιλάνου (Teatro Alla Scala), του Κεάτρου τθσ Ππερασ τθσ ΢ϊμθσ (Teatro dell’
Opera di Roma) και του Εκνικοφ Κεάτρου. Τα παραδείγματα επιλζχκθκαν γιατί
αποτελοφν ςθμαντικζσ ςυλλογζσ κεατρικϊν κοςτουμιϊν, οι οποίεσ μζςω
ολοκλθρωμζνων ςυςτθμάτων διαχείριςθσ και τεκμθρίωςθσ είναι ςε κζςθ να είναι
αξιοποιιςιμεσ από τουσ ωορείσ, οι οποίοι με ποικίλα ερμθνευτικά μζςα αξιοποιοφν τα
αντικείμενα προκειμζνου να τα αναδείξουν. Για τισ δυο πρϊτεσ ςυλλογζσ οι
πλθροωορίεσ αντλικθκαν από τουσ ιςτοχϊρουσ των ωορζων, και από ςελίδεσ ςτο
διαδίκτυο που προβάλλονταν ςυνεντεφξεισ και πλθροωορίεσ ςχετικά με τθ διαχείριςθ
των ςυλλογϊν τουσ. Θ περίπτωςθ των κοςτουμιϊν τθσ όπερασ τθσ ΢ϊμθσ
αναδεικνφεται μζςα από τθν αναβίωςθ μιασ ιςτορικισ παραγωγισ που ζλαβε χϊρα
ςτο Μζγαρο Μουςικισ Ακθνϊν το 2006, κατά τθν οποία είχαν προκφψει ςυηθτιςεισ
ςχετικά με τα κοςτοφμια και τθν εωαρμογι τθσ μεκόδου ςυντιρθςθσ και χειριςμοφ με
τουσ υπεφκυνουσ του βεςτιαρίου. Αναωορικά με το Εκνικό Κζατρο,
πραγματοποιικθκε βιβλιογραωικι ζρευνα και ξενάγθςθ ςτο βεςτιάριο από τθν
61
υπεφκυνθ του χϊρου. Από κακζνα από τα παραδείγματα επιλζχκθκε ζνα ςτοιχείο από
το ςφςτθμα διαχείριςθσ τουσ, που μπορεί να λειτουργιςει και ςαν πρότυπο καλισ
διαχείριςθσ και προβολισ του υλικοφ τουσ.
1. Royal Opera House του Λονδίνου:
Θ ςυλλογι τθσ Βαςιλικισ Ππερασ του Λονδίνου (ROH) περιλαμβάνει υλικό
τεκμθρίωςθσ τθσ ιςτορίασ και των παραςτάςεων που ζχουν ςτεγάςει τα τρία κζατρα
του Κόβεντ Γκάρντεν από το 1732: του The Royal Ballet, τθσ The Royal Opera και του
The Birmingham Royal Ballet. Θ ςυλλογι αποκαλφπτει όλο το ωάςμα των
δραςτθριοτιτων όλων των τμθμάτων του κεάτρου. Θ ςυλλογι κοςτουμιϊν
περιλαμβάνει 5000 αντικείμενα που ζχουν ωορζςει καλλιτζχνεσ ςε παραςτάςεισ τθσ
όπερασ, που μεταξφ των οποίων κάποια χρονολογοφνται από τον 19 ο αι. και τισ αρχζσ
του 20ου. Στθ ςυλλογι ςυμπεριλαμβάνονται κοςτοφμια, και περιωερειακά ςτοιχεία
τουσ, όπωσ περοφκεσ, καπζλα, κοςμιματα και άλλα46. Τα κοςτοφμια ζχουν επιλεγεί
από το βεςτιάριο με ποικίλα κριτιρια: τθν αντιπροςωπευτικότθτα τουσ, τθ ςθμαςία
46
An Introduction to ROH Collections, January 2010, ςε μορωι pdf διακζςιμο ςτο
http://www.rohcollections.org.uk/Collections.aspx

των παραγωγϊν του μπαλζτου και τθσ όπερασ ςτισ οποίεσ ςυμμετείχαν, ενϊ κάποια
επειδι τα ζργα ζχουν κεωρθκεί ιδιαίτερα ςθμαντικά από καλλιτεχνικι ι ιςτορικι
άποψθ, για τθν ιςτορία των κεάτρων, όπωσ τα κοςτοφμια του Don Carlo (1958 -
παραγωγι ROH). Ακόμα οι δθμιουργοί ενδυματολόγοι, θ τεχνοτροπία των
κοςτουμιϊν, θ ιδιαίτερθ δεξιοτεχνία με τθν οποία καταςκευάςτθκαν ι και θ ςθμαςία
των καταςκευαςτϊν επθρζαςε τθν επιλογι για τθν ζνταξθ τουσ ςτθ ςυλλογι 47. Θ
ςυλλογι αξιοποιείται διαρκϊσ για τθ δθμιουργία περιοδικϊν εκκζςεων, ενϊ
παράλλθλα προβάλλεται ςτο διαδίκτυο μζςω του ιςτοχϊρου τθσ ROH.
Εικόνα 26: ιςτοςελίδα προβολισ του κοςτουμιοφ τθσ Τόςκα (1950) τθσ ROH 62
Από τα ςθμαντικά που προβάλλονται ςτον πολφ ενδιαωζροντα ιςτοχϊρο τθσ

όπερασ, αξίηει αναωοράσ θ προβολι του κοςτουμιοφ τθσ Turandot (Covent Garden
Opera Company -1963) που ωόρεςαν οι Amy Shuard και Birgit Nilsson ςτθ ςκθνι Λ. Το
κοςτοφμι παρουςιάηεται με πολλζσ ωωτογραωίεσ που αναδεικνφουν από πολλζσ
οπτικζσ γωνίεσ, όλα τα χαρακτθριςτικά του, ενϊ παράλλθλα θχθτικό ντοκουμζντο
ςυνοδεφει τισ εικόνεσ. Συγκεκριμζνα ακοφγεται θ Corinne Jones-Lord, υπεφκυνθ του
ενδυματολογικοφ τομζα να περιγράωει τον τρόπο δθμιουργίασ του κοςτουμιοφ, τισ
δυςκολίεσ τθσ ερμθνεφτριασ ενϊ το ωοροφςε επί ςκθνισ, τον τρόπο ωροντίδασ του 48.
Με αωορμι το κοςτοφμι ο χριςτθσ ειςάγεται ςτον κόςμο των παραςκθνίων του
κεάτρου. Το παράδειγμα ωανερϊνει πϊσ ζνα ολοκλθρωμζνο ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ
μπορεί να υπερβεί τισ ςυμβατικζσ και απολφτωσ απαραίτθτεσ πλθροωορίεσ ςχετικά με
τθν ταυτότθτα ενόσ αντικειμζνου, προςκζτοντασ ςε αυτζσ μαρτυρίεσ που οδθγοφν ςε
47
http://www.rohcollections.org.uk/CollectionCostumes.aspx
48
http://www.rohcollections.org.uk/Highlights/TurandotCostume/

μια πιο ολοκλθρωμζνθ εικόνα του, και διαμορωϊνοντασ μια αωιγθςθ ςχετικά με το
αντικείμενο, που προκαλεί το ενδιαωζρον και τθν προςοχι του χριςτθ.
Εικόνα 27: Φωτογραωίεσ από το κοςτοφμι

τθσ Τουραντό, όπωσ παρουςιάηονται ςτθν
ιςτοςελίδα τθσ Royal Opera House.
63
2. Το Centre National du Costume de Scène 49 είναι το Εκνικό Κζντρο τθσ Γαλλίασ

που αςχολείται αποκλειςτικά με τθ διατιρθςθ, τθν τεκμθρίωςθ, τθν ζρευνα
και τθν προβολι των κοςτουμιϊν και των ςκθνικϊν. Ρεριλαμβάνει 9000
κοςτοφμια από το κζατρο, τθν όπερα και το μπαλζτο, ςκθνικά και τεχνικό
εξοπλιςμό των κεάτρων. Θ CNCS ςτεγάηεται ςτο Quartier Villars, ςε ζνα κτιριο
ιςτορικό μνθμείο που χρονολογείται από τα τζλθ του 18ου αιϊνα. Τα
αντικείμενα τθσ ςυλλογισ προζρχονται από τθ Γαλλικι Comedie, τθν Opera
National de Paris, και από δωρεζσ όπωσ το Μδρυμα Νουρζγιεω, από
ενδυματολόγουσ (Christian Lacroix, Frank Rowan), κιάςουσ και καλλιτζχνεσ ι
τισ οικογζνειεσ τουσ (Jacqueline Francis, Regine Crespin).
49
http://www.cncs.fr/

Εικόνα 28 και Εικόνα 29: ωωτογραωίεσ από τουσ αποκθκευτικοφσ χϊρουσ του κζντρου.
http://www.cncs.fr/collections/conservation-preventive
Το κζντρο διατθρεί τθ ςυλλογι του ςε αποκθκευτικό χϊρο υπόδειγμα, ειδικά
διαμορωωμζνο για τθν προςταςία των αντικειμζνων, ακολουκϊντασ τισ
προδιαγραωζσ τθσ προλθπτικισ ςυντιρθςθσ για τισ υωαςμάτινεσ ςυλλογζσ 50.
Τα αντικείμενα τθσ ςυλλογισ ςυμμετζχουν ςε εκκζςεισ, και προβάλλονται ςε
θλεκτρονικι μορωι από τον ιςτοχϊρο του κζντρου 51. Ο τρόποσ διατιρθςθσ και
τεκμθρίωςθσ των αντικειμζνων δεν είναι τα μόνα που εντυπωςιάηουν ςτο CNCS.
Από τισ δραςτθριότθτεσ του κζντρου αξίηει αναωοράσ το πρόγραμμα E-CNCS, με το
οποίο επιτυγχάνεται θ ςυμμετοχι του CNCS ςτθν τριςδιάςτατθ πλατωόρμα του 64
ψθωιακοφ παιχνιδιοφ Second Life. Στο E-CNCS ςυμμετζχουν περιςςότερα από 9000
κοςτοφμια πλιρωσ τεκμθριωμζνα και ψθωιοποιθμζνα, και μζςω τθσ πλατωόρμασ του
διαδικτυακοφ παιχνιδιοφ Second Life, δίνεται θ δυνατότθτα ςτο χριςτθ να
δθμιουργιςει ζνα χαρακτιρα avatar, ο οποίοσ μπορεί να κινείται ςτο ψθωιακό
περιβάλλον ςε πραγματικό χρόνο και να ςυμμετζχει ςτισ δραςτθριότθτεσ που
προςωζρονται. Μεταξφ άλλων μπορεί να γίνει ο ίδιοσ ενδυματολόγοσ και
ςκθνογράωοσ και να δθμιουργιςει τθ δικι του ζκκεςθ52. Θ δυνατότθτα αυτι που
παρζχεται μζςα από το E-CNCS δείχνει ζνα πρωτότυπο τρόπο για το πϊσ τα ψθωιακά
πρωτογενι αντικείμενα μιασ ψθωιοποιθμζνθσ ςυλλογισ μποροφν να
μεταςχθματιςτοφν ςε εκπαιδευτικά και ψυχαγωγικά εργαλεία, απολφτωσ
εναρμονιςμζνα με το πνεφμα τθσ εποχισ ςε ςχζςθ με τισ δυνατότθτεσ των νζων
τεχνολογιϊν.
50
http://www.cncs.fr/collections/conservation-preventive
51
http://collection.cncs.fr/
52
http://e-cncs.net/site/

Εικόνα 30: εικόνα από το E-CNCS του Marc Blieux.
3. Το Teatro alla Scala: Θ περίωθμθ Σκάλα του Μιλάνου (ζτοσ ίδρυςθσ 1778),
ίςωσ θ πιο διάςθμθ όπερα του κόςμου, ζχει το δικό τθσ μουςείο 53, ςτο οποίο
εκκζτει ςθμαντικά αντικείμενα από τθν ιςτορικι τθσ πορεία. Μολονότι τα
κοςτοφμια δεν εκτίκενται ςτθ μόνιμθ ςυλλογι του μουςείου, ζχουν
καταγραωεί, και εκδοκεί ςε κατάλογο. Με τα κοςτοφμια πραγματοποιεί
περιοδικζσ εκκζςεισ με τισ οποίεσ προβάλλει ςθμαντικζσ πτυχζσ τθσ ιςτορίασ 65
τθσ, όπωσ για παράδειγμα θ ζκκεςθ που πραγματοποιικθκε το 2011 ςτθν

Ακινα (Μζγαρο Μουςικισ Ακθνϊν, Θ Μαρία Κάλλασ και θ Σκάλα του
Μιλάνου, 9 Μαρτίου- εγκαίνια, 2011). Θ ζκκεςθ με κοςτοφμια που ζντυςαν τθ
Μαρία Κάλλασ, ςτουσ μεγαλφτερουσ ρόλουσ τθσ καριζρασ τθσ, ακολουκοφςε
μεγάλεσ ςτιγμζσ τθσ πρωταγωνίςτριασ ςε παραγωγζσ τθσ όπερασ μζςα από τα
κοςτοφμια που είχε ωορζςει.
4. Ρζντε χρόνια πριν ζνασ άλλοσ ιταλικόσ ωορζασ όπερασ, θ Ππερα τθσ ΢ϊμθσ
είχε παρουςιάςει τθν αναβίωςθ του ζργου του Giuseppe Verdi, Don Carlo (12
- 23 Μαΐου 2006) ςτο Μζγαρο Μουςικισ Ακθνϊν. Θ παραγωγι που ζγινε ςε
ςυνεργαςία με τθν ΕΛΣ και το Μζγαρο Μουςικισ Ακθνϊν ιταν θ αναβίωςθ
τθσ παραγωγισ του 1965, ςε ςκθνοκεςία, ςκθνικά και κοςτοφμια του Λουκίνο
Βιςκόντι (1906-1975). Το παράδειγμα επιλζχκθκε προκειμζνου να αναδειχκεί
53
Fedi 1987, και ςτον ιςτοχϊρο του κεάτρου:
http://www.teatroallascala.org/en/discover/museum/museum.html

ο ρόλοσ τθσ κατάλλθλθσ διατιρθςθσ και τθσ ςυντιρθςθσ των αντικειμζνων,

ςαν μζςο διατιρθςθσ όχι μόνο τθσ υλικισ τουσ διάςταςθσ αλλά και του ρόλου
τουσ ςαν ερμθνευτικά εργαλεία του ζργου. Γιατί μολονότι ο Cesare Brandi
(Brandi 2001: 26) υποςτθρίηει πωσ με τθ ςυντιρθςθ «ςυντθρείται μόνο θ φλθ
του ζργου τζχνθσ», με τθν φλθ ςυντθρείται εν προκειμζνω και θ λειτουργία
του αντικειμζνου ςαν μζροσ του ζργου τθσ παράςταςθσ. Τα κοςτοφμια που
ζωεραν τθ ωυςικι γιρανςθ των υλικϊν ζπειτα από 40 χρόνια, είχαν
ςυντθρθκεί από ςυντθρθτζσ υωαςμάτινων αντικειμζνων, ςφμωωνα με τισ
αρχζσ τθσ μικρότερθσ παρεμβατικότθτασ που διαςωαλίηει τθν αυκεντικότθτα
τουσ. Τα αντικείμενα ςυνόδευαν οι υπεφκυνοι του βεςτιαρίου τθσ όπερασ,
που ιταν και οι αρμόδιοι για τθν κακθμερινι ωροντίδα τουσ κατά τθ διάρκεια
των παραςτάςεων. Το γεγονόσ αυτό τθσ αναβίωςθσ αποδεικνφει ότι τα
κοςτοφμια ακόμθ και τα επιωορτιςμζνα με ιςτορικι αξία δεν παφουν ποτζ να
είναι ςε κζςθ να υπθρετιςουν τθ κεατρικι τουσ λειτουργία. Αυτό
προχποκζτει το ςεβαςμό και τθν απόδοςθ τθσ ανάλογθσ ωροντίδασ από το
ωορζα ςτον οποίο ανικουν. Σαν μουςειακά αντικείμενα μποροφν να
66
τροωοδοτιςουν μια αωιγθςθ ανάλογα με τουσ ςτόχουσ των επιμελθτϊν.
Ταυτόχρονα ςαν ιςτορικά αντικείμενα μποροφν να ερμθνεφςουν και τθν
ιςτορικι τουσ αξία και τον πρωταρχικό τουσ ρόλο με τθν αναβίωςθ μιασ
ιςτορικισ παραγωγισ.
Εικόνα 31: άποψθ τθσ ζκκεςθσ Θ Μαρία Κάλλασ και θ Σκάλα του Μιλάνου, 9
Μαρτίου- 8 Μαρτίου 2011 Μζγαρο Μουςικισ Ακθνϊν.

Εικόνα 32: Ο Φίλιπποσ Βϋ, από

παράςταςθ του Don Carlo (12 - 23
Μαΐου 2006), ςτο Μζγαρο Μουςικισ
Ακθνϊν, με αυκεντικά κοςτοφμια του
1965.
5. Εκνικό Κζατρο: Το Εκνικό Κζατρο ζχει ςτθν κατοχι του μια από τισ
67
ςθμαντικότερεσ και μεγαλφτερεσ ςυλλογζσ κεατρικϊν κοςτουμιϊν ςτθ χϊρα
μασ. Το ςφνολο των κοςτουμιϊν του αποτελοφν τθν επιτομι τθσ ελλθνικισ
ενδυματολογίασ, ςυμπεριλαμβάνοντασ όλουσ τουσ ςθμαντικοφσ
ενδυματολόγουσ και ςκθνογράωουσ τθσ ελλθνικισ κεατρικισ παραγωγισ. Το
μζροσ τθσ ιςτορίασ του που κα απαςχολιςει τθν εργαςία αωορά ςτθ
διαδικαςία προςταςίασ και τεκμθρίωςθσ των αντικειμζνων του. Θ πολφτιμθ
μαρτυρία τθσ ΢ζνασ Γεωργιάδου, περιγράωει τθ διαδικαςία διαωφλαξθσ και
τεκμθρίωςθσ των αντικειμζνων, θ ολοκλιρωςθ τθσ οποίασ οδιγθςε ςτθν
ζκκεςθ Εκνικό Θζατρο, Ζνδυμα Θεάτρου (2003) που πραγματοποιικθκε ςτθν
Εκνικι Ρινακοκικθ. Θ αρχι ζγινε με τθν καταγραωι των κοςτουμιϊν, που
ανατζκθκε από τον τότε καλλιτεχνικό διευκυντι Νίκο Κοφρκουλο ςτθν
υπεφκυνθ του τεχνικοφ τομζα του Εκνικοφ Κεάτρου ΢ζνα Γεωργιάδου. Θ
αναηιτθςθ ενόσ αςωαλοφσ χϊρου για τθν προςταςία τθσ ςυλλογισ ιταν το
επόμενο βιμα. Αρχικά λζει θ ΢ζνα Γεωργιάδου (2003: 33) «ξεχϊριηα το υλικό
ςε δθμιουργοφσ, ζργα, εποχζσ και ρόλουσ». Από τα 20000 αντικείμενα
επιλζχκθκαν περίπου 5000 ςτα οποία υπιρχαν αντιπροςωπευτικζσ

δθμιουργίεσ των ελλινων ενδυματολόγων. Αυτά αποτζλεςαν το Μουςειακό

Τμιμα του Βεςτιαρίου του Εκνικοφ Κεάτρου ςτο οποίο ςυνυπάρχουν παλαιοί
και νζοι δθμιουργοί. Για τθν υλοποίθςθ τθσ ζκκεςθσ επιλζχκθκαν 233
αντικείμενα, τα οποία αποτελοφςαν το κφριο ςϊμα των κοςτουμιϊν, από τα
οποία ζλειπαν διάωορα ςτοιχεία που το ςυμπλιρωναν όπωσ κοςμιματα,
καπζλα, ηϊνεσ κλπ. Για τθν ολοκλιρωςθ τθσ αρχικισ εικόνασ τουσ λζει θ κα.
Γεωργιάδου, πραγματοποιικθκε ζρευνα και ςυςτθματικι εργαςία: «να
τονιςτεί πωσ από τθν αρχι τθσ επιλογισ τουσ (ςθμ. τα κοςτοφμια), πρϊτα για
το Μουςειακό Τμιμα και μετά για τθν ζκκεςθ, διαπιςτϊςαμε τθν καλι
κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκονταν, πράγμα που διευκόλυνε πολφ τθ δουλειά
μασ. Θ περιγραωι τουσ από τα βιβλία των παλαιότερων ιματιοωυλάκων, τα
προγράμματα τθσ βιβλιοκικθσ του Κεάτρου (ταξινομθμζνα και δεμζνα ανά
χρόνο) και οι ωωτογραωίεσ βοικθςαν, διαςταυρϊνοντασ με μεγάλθ προςοχι
τα ςτοιχεία που μασ παρείχαν, να δϊςουμε τθ ςωςτι ταυτότθτα κάκε
κοςτουμιοφ, δθλαδι ζργο, δθμιουργό, ρόλο, θκοποιό και χρονολογία» (ο.π.).
Για τθν υλοποίθςθ τθσ ζκκεςθσ εργάςτθκαν όλα τα τμιματα: τα ραπτικά
68
ςυνεργεία που επιδιόρκωςαν και προςζκεςαν ςτοιχεία ςτα αντικείμενα ςε
ςθμεία ωκορϊν, ενϊ το εργαςτιριο περουκϊν με οδθγό τισ αρχειακζσ
ωωτογραωίεσ μερίμνθςε για τισ περοφκεσ και τα χτενίςματα τουσ ςτισ κοφκλεσ
τθσ ζκκεςθσ.
Κατά τθν επίςκεψθ ςτουσ αποκθκευτικοφσ χϊρουσ του Εκνικοφ
Κεάτρου, που ζγινε τον Λανουάριο του 2011, θ υπεφκυνθ βεςτιαρίου κα.
Χλουβεράκθ Εφθ, υπογράμμιςε τθν καλι κατάςταςθ των αντικειμζνων και τθ
ςθμαςία των κατάλλθλων ςυνκθκϊν ωφλαξθσ. Ανζωερε πωσ το περιβάλλον
ελζγχεται κακθμερινά για τα επίπεδα υγραςίασ και κερμοκραςίασ, ενϊ
βρίςκονται ςε ςυνεργαςία με τθ Διεφκυνςθ Συντιρθςθσ Αρχαίων και
Νεϊτερων Μνθμείων του ΥΡΡΟΤ, για τθ λιψθ μζτρων προςταςίασ τθσ
ςυλλογισ. Στο βεςτιάριο του Εκνικοφ ωυλάςςεται το Μουςειακό Τμιμα και το
βεςτιάριο των παραγωγϊν τθσ περιόδου, ενϊ το υπόλοιπο ςϊμα τθσ ςυλλογισ
ωυλάςςεται εκτόσ Κεάτρου.
Θ εμπειρία του Εκνικοφ Κεάτρου αποδεικνφει τθν αξία τθσ διατιρθςθσ
των πλθροωοριϊν των αντικειμζνων, ενϊ παράλλθλα αποτελεί οδθγό

ςυςχετίςεων με ςτόχο τθν ζρευνα και τθν επανάκτθςθ τθσ απολεςκείςασ

ταυτότθτασ τουσ.
2.4. Σφνοψθ του πρϊτου μζρουσ

Με το πρϊτο μζροσ ολοκλθρϊκθκε το κεωρθτικό πλαίςιο ανάπτυξθσ τθσ
εργαςίασ. Ο ειςαγωγικόσ του χαρακτιρασ ςτοχεφει ςτθν εξοικείωςθ με το κζμα τθσ
εργαςίασ και παρζχει τουσ όρουσ για τθν καλφτερθ κατανόθςθ του. Αρχικά ζγινε θ
παρουςίαςθ του κζματοσ, τζκθκαν οι ςτόχοι τθσ εργαςίασ, και πραγματοποιικθκε μια
ερμθνευτικι προςζγγιςθ του κοςτουμιοφ, προκειμζνου να διαμορωωκεί μία
ολοκλθρωμζνθ κατά το δυνατόν εικόνα του κυττάρου τθσ ςυλλογισ και των επιπζδων
ερμθνείασ που επιδζχεται. Οι βαςικζσ αρχζσ προςταςίασ, αποκικευςθσ και
τεκμθρίωςθσ προςδιόριςαν το πεδίο πάνω ςτο οποίο οικοδομείται ςτθ ςυνζχεια τθσ
εργαςίασ θ παρουςίαςθ του τρόπου διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ με τον τρόπο που
ιςχφει. Ακολοφκθςε θ αναωορά ςε παραδείγματα άλλων ωορζων που διατθροφν
ςυλλογι κοςτουμιϊν και τθν αξιοποιοφν πζραν τθσ κεατρικισ λειτουργίασ με
ερμθνευτικοφσ τρόπουσ που καλφπτουν διαωορετικά πεδία ζκκεςθσ, εκπαίδευςθσ,
δθμοςίευςθσ. Θ παρουςίαςθ των παραδειγμάτων ςκοπό είχε τθν ανάδειξθ των 69
ςτοιχείων εκείνων που κα μποροφςαν να λειτουργιςουν ςαν πρότυπα εωαρμογισ και

για τθ ςυλλογι τθσ ΕΛΣ, παρά τθν ενδελεχι ανάλυςθ τθσ κάκε περίπτωςθσ.

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 3. Θ ΜΕΛΕΤΘ ΡΕ΢ΛΡΤΩΣΘΣ ΤΘΣ ΣΥΛΛΟΓΘΣ ΚΟΣΤΟΥΜΛΩΝ ΤΘΣ

ΕΚΝΛΚΘΣ ΛΥ΢ΛΚΘΣ ΣΚΘΝΘΣ
70

3.1. Σφντομο Λςτορικό τθσ ΕΚΝΛΚΘΣ ΛΥ΢ΛΚΘΣ ΣΚΘΝΘΣ

Θ Εκνικι Λυρικι Σκθνι είναι ο ςθμαντικότεροσ ωορζασ παραγωγισ λυρικοφ
ζργου ςτθν Ελλάδα. Στόχοσ του κεωαλαίου τθσ εργαςίασ είναι να αναδειχκοφν τα
ςθμαντικότερα ςθμεία τθσ 70χρονθσ πορείασ τθσ, προκειμζνου να υπογραμμιςτεί θ
καλλιτεχνικι και ιςτορικι ςθμαςία τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ ςτθν εγχϊρια
πολιτιςτικι παραγωγι. Από τθν αξία του ζργου του ωορζα πθγάηει και θ ςθμαςία,
που αποκτά θ ςυλλογι κοςτουμιϊν τθσ, που περιγράωεται ςτα κεωάλαια που
ακολουκοφν.
3.1.1. Μδρυςθ τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ

Θ ίδρυςθ τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ ςτα τζλθ τθσ τζταρτθσ δεκαετίασ του 20 ου
αιϊνα, το 1939, ςτάκθκε θ ωυςικι εξζλιξθ τθσ προϊςτορίασ ςτο είδοσ που υπιρχε
ςτον ελλθνικό χϊρο, με τα 150 χρόνια άνκθςθσ τθσ μελοδραματικισ τζχνθσ ςτα
Επτάνθςα και το μιςό αιϊνα εμπειρίασ του Ελλθνικοφ Μελοδράματοσ (1888-1938).
«Θ Εκνικι Λυρικι Σκθνι είναι το επιςτζγαςμα των αγϊνων τριϊν γενεϊν καλλιτεχνϊν
του άςματοσ. Το Κράτοσ ςτθν περίπτωςθ αυτι, δεν ζκανε τίποτε άλλο από το να
δϊςει με τθν οικονομικι ενίςχυςθ του, ςοβαρό καλλιτεχνικό περιεχόμενο ςτο ζργο 71
των Μελοδραματικϊν αγωνιςτϊν» αναωζρει ο γενικόσ Διευκυντισ τθσ ΕΛΣ, Κ.Ν.

Συναδινόσ το 1945 (΢άπτθσ 1989:284). Θ ίδρυςθ τθσ ιταν το αποτζλεςμα του
«μεγάλου οργαςμοφ και προβλθματιςμοφ για τθν ίδρυςθ βιϊςιμου κρατικοφ λυρικοφ
κεάτρου (όπερασ) ςτθν Ακινα κατά τισ δεκαετίεσ 1920- 1930» (΢άπτθσ 1989).
Μολονότι το αίτθμα για τθ λειτουργία ενόσ αυτόνομου λυρικοφ κιάςου ςτθ
χϊρα, ηυμωνόταν, ο λυρικόσ κίαςοσ λειτοφργθςε αρχικά ωσ τμιμα του Εκνικοφ
Κεάτρου και ζδινε παραςτάςεισ ςτθ ςκθνι του νεοκλαςικοφ κεάτρου του Τςίλλερ, επί
τθσ οδοφ Αγίου Κωνςταντίνου. Θ εναρκτιρια ςυναυλία ζγινε ςτισ 5 Μαρτίου του 1940
με τθ Νυχτερίδα του Γιόχαν Στράουσ. Στο πρόγραμμα τθσ παράςταςθσ ο τότε Γενικόσ
Διευκυντισ των Κρατικϊν Σκθνϊν Κωςτισ Μπαςτιάσ εξθγεί τουσ λόγουσ γι’ αυτι τθν
απόωαςθ: «Για να δθμιουργιςουμε ζνα άλλο κτιριο Κεάτρου, με τον τεχνικό και
ωροντιςτθριακό οπλιςμό που ζχει ςιμερα το βαςιλικό Κζατρο και το ζμψυχο τεχνικό
υλικό που διακζτει ςιμερα, και πάρα πολλά χριματα κα χρειάηονταν μα και άλλα
τουλάχιςτον δζκα χρόνια.» (Μπαςτιάσ 1940). Θ χρονικι απόωαςθ για τθν ίδρυςθ τθσ
ςτισ παραμονζσ τθσ ειςόδου τθσ Ελλάδασ ςτο Βϋ Ραγκόςμιο Ρόλεμο, ςτα «χρόνια τθσ

μεταξικισ δικτατορίασ», εντάχκθκε ςτθν ιδεολογία του «ΓϋΕλλθνικοφ Ρολιτιςμοφ» τθσ

δικτατορίασ Μεταξά, με δθμαγωγικι πρόκεςθ, με ςκοπό να «δείξει κάτι και με κάτι να
εντυπωςιάςει ςτον πολιτιςτικό τομζα τθν ελλθνικι κοινι γνϊμθ και το ωιλόμουςο
κοινό» (΢άπτθσ 1989:241). Το βιμα αυτό δείχνει το μζγεκοσ τθσ πίεςθσ που
αςκοφνταν προκειμζνου για τθν ίδρυςθ τθσ Λυρικισ Σκθνισ ςτισ προθγοφμενεσ
κυβερνιςεισ. Τα πρϊτα χρόνια λειτουργίασ τθσ ςυνδζονται με τα κατοχικά χρόνια και
τισ δυςκολίεσ τθσ ιςτορικισ ςυγκυρίασ. Τθν κατάςταςθ επιβάρυναν θ λογοκριςία που
επζβαλλαν οι κατακτθτζσ, ο ζλεγχοσ που αςκοφνταν ςτουσ καλλιτζχνεσ, που
εκωραηόταν ρθτά με το πιςτοποιθτικό κοινωνικϊν ωρονθμάτων που χρειάηονταν για
να ςυμμετάςχουν ςτισ παραςτάςεισ του κεάτρου. Ραρά τισ αντιξοότθτεσ τθσ εποχισ
ιδθ «ςτα 4 πρϊτα χρόνια λειτουργίασ τθσ ανζβαςε πάνω από 43 ζργα από τα οποία
35 ζργα ξζνων μουςουργϊν, του παγκόςμιου ρεπερτορίου όπερασ, οπερζτασ και
μπαλζτου» (΢άπτθσ 1989:293).
3.1.2. Κφριοι ιςτορικοί ςτακμοί

Οι κφριοι ςτακμοί τθσ ιςτορίασ τθσ ςυνοψίηονται ςτο ιςτορικό τθσ που
παρατίκεται ςτον ιςτοχϊρο τθσ ςτο διαδίκτυο: «Το 1944 ο οργανιςμόσ ανακθρφχτθκε 72
αυτόνομο Νομικό Ρρόςωπο Δθμοςίου Δικαίου (ΝΡΔΔ), λαμβάνοντασ και επίςθμα τθν
επωνυμία «Εκνικι Λυρικι Σκθνι» (ΕΛΣ)54, και ςτεγάςτθκε οριςτικά ςτο πρϊτο Κζατρο
Ολφμπια, επί τθσ οδοφ Ακαδθμίασ, κάνοντασ πρεμιζρα με το ζργο ΢ζα του Σαμάρα.
Από το 1946 ο κίαςοσ οπερζτασ τθσ ΕΛΣ ζγινε ξεχωριςτό τμιμα, που από το 1949
ζδινε κακθμερινά παραςτάςεισ ςτο κερινό κζατρο Μετροπόλιταν και το χειμϊνα ςτο
Κζατρο Κυβζλθσ. Το 1950 δθμοςιεφτθκε ςχζδιο νόμου για τθν ίδρυςθ τθσ Σχολισ
Μπαλζτου τθσ ΕΛΣ και το 1958 εγκαινιάςτθκε το ανακαινιςμζνο, ςθμερινό Κζατρο
Ολφμπια με τθν Αΐντα του Βζρντι»55. Το 1961 εκδίδεται το Βαςιλικό Διάταγμα
139/196156 με το οποίο θ ΕΛΣ αποκτάει 18 χρόνια μετά τθν ίδρυςθ τθσ το δικό τθσ
οργανιςμό εςωτερικισ λειτουργίασ, ο οποίοσ καταργείται το 1964 με τισ πολιτικζσ
εξελίξεισ του 1963-1964.
54 ο
ΦΕΚ 100, τεφχοσ 1 , Ακινα 9 Μαΐου 1944, Ν 1410
55
http://www.nationalopera.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=13&Itemid=24&lang=el
τελευταία επίςκεψθ 7/8/2011
56 ο
ΦΕΚ 33, τεφχοσ 1 , Ακινα 7 Μαρτίου 1961, Β.Δ. 139

73
Εικόνα 33: το ιδρυτικό ΦΕΚ τθσ αυτόνομθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ.
Από το 1944 και φςτερα, θ Εκνικι Λυρικι Σκθνι, λειτουργϊντασ ωσ αυτοτελισ

οργανιςμόσ παρουςίαςε πλοφςιο ρεπερτόριο, ζργα ξζνων ςυνκετϊν αλλά και
Ελλινων μουςουργϊν όπωσ ο Σαμάρασ, ο Λαυράγκασ, ο Καλομοίρθσ, ο Βάρβογλθσ, ο
Σκλάβοσ, ο Νεηερίτθσ, ο Κεοδωράκθσ, ο Κοφκοσ, ο Κουρουπόσ. Ζδωςε ευκαιρίεσ να
αναδειχκοφν Ζλλθνεσ λυρικοί καλλιτζχνεσ από τουσ οποίουσ πολλοί διζπρεψαν και

διαπρζπουν ςτο διεκνι καλλιτεχνικό ςτίβο, τιμϊντασ το ελλθνικό ςτοιχείο. Τα πλζον

αναγνωρίςιμα ελλθνικά ονόματα ςτθν τζχνθ τθσ μουςικισ και του μπαλζτου διεκνϊσ
ςυνδζκθκαν με τθν ΕΛΣ: Κάλλασ, Καλομοίρθσ, Μθτρόπουλοσ, Χατηθδάκισ,
Κεοδωράκθσ, Γιάννθσ Μζτςθσ, Λεωνίδασ Ντε Ριάν. Ανάμεςα ςτα ζτθ 1959 και 1964 το
ρεπερτόριο αναπτφχκθκε ςθμαντικά, κακϊσ κλικθκε ο ιδρυτισ τθσ Κωςτισ Μπαςτιάσ
να αναλάβει εκ νζου τθ διεφκυνςθ τθσ. Θ δεφτερθ κθτεία του ιδρυτι τθσ κεωρικθκε θ
πλζον γόνιμθ για τον οργανιςμό κερδίηοντασ τθ διεκνι αναγνϊριςθ: «Κάκε
καλλιτεχνικι περίοδοσ περιλάμβανε περίπου 20 παραγωγζσ, ενϊ ςυνολικά δόκθκαν
περίπου 30 ζργα ςε πρϊτθ παρουςίαςθ»57. Ωςτόςο, θ ιδιαίτερα κετικι καλλιτεχνικι
πορεία ανακόπθκε από το ςτρατιωτικό πραξικόπθμα τθσ 21θσ Απριλίου 1967. Κατά
τθν επταετία των Συνταγματαρχϊν θ ΕΛΣ, το Εκνικό Κζατρο και το ΚΚΒΕ διοικοφνται
από το Ο.Κ.Κ.Ε. τον Οργανιςμό Κρατικϊν Κεάτρων Ελλάδοσ.
Συνεχίηοντασ ςτο ιςτορικό του ωορζα: «Το 1974 θ ευκφνθ του κεάτρου
περιιλκε ςτθ δικαιοδοςία του υπουργείου Ρολιτιςμοφ και με το Νόμο 48/1974
αποκτά και πάλι τθν αυτονομία τθσ ωσ Ν.Ρ.Δ.Δ.», το οποίο ωςτόςο δεν κακορίηει
νζουσ ςκοποφσ, διάρκρωςθ κλπ., παραπζμποντασ ςε όςα ίςχυαν πριν τθν επταετία.
74
«Καταργικθκε το «πιςτοποιθτικό κοινωνικϊν ωρονθμάτων», που από ίδρυςθσ του
οργανιςμοφ ςυνιςτοφςε απαράβατο κανόνα για τθν πρόςλθψθ οποιουδιποτε
διοικθτικοφ υπαλλιλου ι καλλιτζχνθ. Στα χρόνια που ακολοφκθςαν επεκτάκθκε ο
εκδθμοκρατιςμόσ του κιάςου και εμπλουτίςτθκε το ρεπερτόριο. Σταδιακά θ ΕΛΣ
ανζπτυξε τον τομζα των ςυμπαραγωγϊν με λυρικά κζατρα άλλων χωρϊν, και πλζον
ςυνεργάηεται με οριςμζνα από τα πιο ςθμαντικά» 58.
57
58

35
30
25
20
15
10
0
1941
1943
1945
1947
1949
1951
1953
1955
1957
1959
1961
1963
1965
1967
1969
1971
1973
1975
1977
1979
1981
1983
1985
1987
Ρίνακασ 3: γραωικι αναπαράςταςθ των αρικμϊν των ζργων που παρουςιάςτθκαν ανά
καλλιτεχνικι περίοδο από το 1940-41 μζχρι το 1987-88. Ρθγι: ΢άπτθσ, 1989.
Από το 1994 θ ΕΛΣ λειτουργεί ωσ Νομικό Ρρόςωπο Λδιωτικοφ Δικαίου. Ο

Νόμοσ 2273/ 1994, αποτελεί τον μζχρι ςιμερα τελευταίο ςθμαντικό ςτακμό ςτθν 75
ιςτορικι πορεία τθσ ΕΛΣ, με τον οποίο επιχειρικθκε θ αυτονόμθςθ του οργανιςμοφ
από τθν κρατικι οικονομικι εξάρτθςθ. Ανταποκρινόμενθ ςτισ ςφγχρονεσ απαιτιςεισ,
θ ΕΛΣ διατθρεί τον αρχικό τθσ ςτόχο για τθ διάδοςθ τθσ τζχνθσ τθσ όπερασ, του
μουςικοφ κεάτρου, τθσ οπερζτασ και του χοροφ ςτθν Ελλάδα εμπλουτίηοντασ τθν
καλλιτεχνικι ηωι και μεριμνϊντασ για τθν καλλιτεχνικι παιδεία και ψυχαγωγία του
κοινοφ. Το 2000 ιδρφκθκε θ Ραιδικι Σκθνι με ςκοπό να ωροντίηει για τθν καλλιζργεια
του νεανικοφ κοινοφ. Τθν ίδια χρονιά θ οπερζττα ςτεγάςτθκε ςε χωριςτι ςκθνι ςτο
Κζατρο Ακροπόλ, όπου λειτοφργθςε μζχρι το 2010. Το γεγονόσ αυτό οδιγθςε ςτθν
αυτονόμθςθ των ςκθνϊν και διπλαςίαςε τισ παραγωγζσ και τισ παραςτάςεισ, δίνοντασ
τθν ευκαιρία ςε περιςςότερουσ καλλιτζχνεσ να ςυμμετζχουν. Το 2003 ιδρφκθκε θ
Ρειραματικι Σκθνι με τθν οποία ενκαρρφνει τθν εγχϊρια αλλά και διεκνι ςφγχρονθ
καλλιτεχνικι παραγωγι με τισ παραγγελίεσ νζων ζργων, και θ Σχολι Μπαλζτου που
προετοιμάηει και εκπαιδεφει το νζο δυναμικό των χορευτϊν. Εμπνευςτισ των
καινοτόμων αυτϊν ενεργειϊν ιταν ο αρχιμουςικόσ Λουκάσ Καρυτινόσ, ο οποίοσ κατά
τθ διάρκεια τθσ κθτείασ του ωσ καλλιτεχνικόσ διευκυντισ (1999-2006) επιπλζον

οργάνωςε και υλοποίθςε διεκνείσ περιοδείεσ τθσ όπερασ και του μπαλζτου τθσ ΕΛΣ ςε
τρεισ θπείρουσ, κακιερϊνοντασ τθ ςυνεργαςία τθσ με ξζνουσ διεκνείσ ωορείσ και
ωεςτιβάλ του εξωτερικοφ
Θ ιςτορία των 70 χρόνων λειτουργίασ τθσ ΕΛΣ δεν εξαντλείται ςε ζνα
ειςαγωγικό ςθμείωμα. Από τθν πρεμιζρα τθσ το 1940 μζχρι το 2011 και παρά τισ
πολλζσ αντιξοότθτεσ που αντιμετϊπιςε λειτουργεί αδιαλείπτωσ ζχοντασ μόνο μια
10μθνθ παφςθ, το 1953, λόγω διακοπισ τθσ χορθγίασ από τθν κυβζρνθςθ Ραπάγου.
Από το ιςτορικό αρχείο τθσ ΕΛΣ αναηθτικθκε ο κατάλογοσ των ζργων που ζχουν
παρουςιαςτεί από τθν ίδρυςθ τθσ μζχρι το 2009, ο αρικμόσ των οποίων ανζρχεται
ςτισ 1125 παραγωγζσ59, ςτισ οποίεσ ςυμπεριλαμβάνονται οι νζεσ παραγωγζσ και οι
επαναλιψεισ60. Επιχειρϊντασ να απομονωκοφν οι πιο λαμπρζσ ςτιγμζσ τθσ δράςθσ
τθσ κα πρζπει να αναωερκεί ότι ςτθν ΕΛΣ τραγοφδθςε θ Μαρία Κάλλασ τρεισ από τουσ
μεγαλφτερουσ ρόλουσ τθσ, τθ Νόρμα (Επίδαυροσ 1960), τθ Μιδεια (Επίδαυροσ 1961)
και τθν Τόςκα (1942), αλλά επίςθσ τον Φιντζλιο του Μπετόβεν, ςε μια ιςτορικι
παράταςθ που ζγινε ςτισ παραμονζσ τθσ απελευκζρωςθσ, ςτισ 14 Αυγοφςτου 1944.
Στο ίδιο κζατρο το κοινό είχε τθν τφχθ να απολαφςει ςτθν ίδια παράςταςθ τον Τηον
76
Βίκερσ ωσ «Οκζλλο» και τον Τίτο Γκόμπι ωσ «Λάγο», ςτον Οκζλλο του Βζρντι. Στον
Φάλςταφ του ίδιου ςυνκζτθ τραγοφδθςε ο Τηουηζπε Ταντζι. Θ ΕΛΣ παρουςίαςε τον
Κϊςτα Ραςχάλθ τον πιο ωθμιςμζνο «Μάκβεκ» ςτον κόςμο ςτθν ομϊνυμθ όπερα.
Στθν ίδια ςκθνι εμωανίςτθκαν μαηί ο Τηον Μοδινόσ ωσ «Ναμποφκο» πλάι ςτθ Γκζνα
Ντιμιτρόβα. Για τθν ΕΛΣ ςχεδίαςε ςκθνικά και κοςτοφμια ο Τηιόρτηιο ντε Κίρικο, ο
Γιάννθσ Τςαροφχθσ και ο Σπφροσ Βαςιλείου, ο Νίκοσ Γεωργιάδθσ και άλλοι. Και
επιπλζον ελάχιςτα γνωςτό είναι ότι ςτθν ΕΛΣ ζχει εμωανιςτεί ωσ χορευτισ ο ποιθτισ
Γιάννθσ ΢ίτςοσ.
59
Ο αρικμόσ των παραγωγϊν προκφπτει από τισ καταγεγραμμζνεσ παραγωγζσ του Λςτορικοφ Αρχείου
τθσ ΕΛΣ, από τον οποίο δεν διακρίνεται πόςεσ αποτελοφν επαναλιψεισ.
60
Κατάλογοσ των παραγωγϊν που ανζβαςε θ ΕΛΣ για πρϊτθ ωορά παρατίκεται ςτο Επίτομθ Ιςτορία
του Ελλθνικοφ Μελοδράματοσ και τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ (Ε.Λ.Σ.) 1888-1980 του ΢άπτθσ, Α., Μ.,
Κτθματικι Τράπεηα, Νζα Σφνορα-Λιβάνθ, Ακινα 1989.

3.1.3. Ο ρόλοσ τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ ςτθν εγχϊρια καλλιτεχνικι

παραγωγι.
Κανζνασ άλλοσ καλλιτεχνικόσ ωορζασ τθσ Ελλάδασ δεν ανζδειξε τόςο πολλοφσ
και ςθμαντικοφσ καλλιτζχνεσ όςο θ ΕΛΣ, από τουσ οποίουσ αναδείχκθκαν ωωτεινά
αςτζρια τθσ όπερασ του παγκόςμιου καλλιτεχνικοφ ςτερεϊματοσ: Μαρία Κάλλασ,
Νίκοσ Ηαχαρίου, Κϊςτασ Ραςχάλθσ, Αγνι Μπάλτςα, Δθμιτρθσ Καβράκοσ, Τηζνθ
Δριβάλα, Διμθτρα Κεοδοςίου. Αλλά και εικαςτικοί καλλιτζχνεσ που αναγνωρίςτθκαν
διεκνϊσ και τιμικθκαν με βραβεία και παγκόςμια καταξίωςθ ςυνεργάςτθκαν με τθν
ΕΛΣ, δθμιουργϊντασ τθν εικαςτικι γλϊςςα των παραςτάςεων με τα ςκθνικά και τα
κοςτοφμια τουσ. Ο Μάριοσ Αγγελόπουλοσ, ο Γιϊργοσ Βακαλό, ο Σπφροσ Βαςιλείου, ο
Νίκοσ Γεωργιάδθσ, ο Γιάννθσ Καρφδθσ, θ Λωάννα Ραπαντωνίου, ο Βαςίλθσ
Φωτόπουλοσ, ο Γιάννθσ Τςαροφχθσ, ζχουν τιμιςει τθν Ελλάδα τόςο ςτθ χϊρα μασ όςο
και ςτο εξωτερικό με τισ δθμιουργίεσ τουσ. Και ςε πείςμα του ανεπίςτρεπτου που
χαρακτθρίηει το εωιμερο των παραςτάςεων, οι δθμιουργίεσ τουσ παραμζνουν
ςιωπθλοί μάρτυρεσ τθσ τζχνθσ που υπθρζτθςαν κρυμμζνεσ ςτισ αποκικεσ τθσ ΕΛΣ και
των άλλων κεάτρων του κόςμου.
77
Επιχειρϊντασ μια ςυνολικι εκτίμθςθ τθσ πορείασ τθσ ΕΛΣ κα ζλεγε κανείσ ότι θ
ςθμαντικι και μοναδικι καλλιτεχνικι δραςτθριότθτα τθσ για τθ χϊρα μασ ςυνζβαινε
και ςυμβαίνει αντιμετωπίηοντασ πάντα τθν κρατικι αδυναμία να ςτθρίξει τθν
καλλιτεχνικι τθσ παραγωγι. Θ εικόνα ςυνοψίηεται ςτα λόγια του αρχιμουςικοφ τθσ Τ.
Καραλίβανου, ο οποίοσ αναωερόμενοσ ςτθν περίοδο 1974- 1980 λζει: «…Ρρζπει να
ομολογθκεί ότι θ κακοδαιμονία τθσ 35ετίασ τθσ ΕΛΣ οωείλεται ςτο ότι το κράτοσ τθν
καταδίκαςε από τθν αρχι να ηιςει με ηθτιανιά. Κανζνα Διοικθτικό Συμβοφλιο, κανζνα
γενικόσ Διευκυντισ δεν κατάωερε να νομοκετιςει τακτικοφσ πόρουσ για τθν ΕΛΣ. Τα
κρατικά χριματα που ζπαιρνε, και ιταν ελάχιςτα, δεν ιταν ποτζ επιχοριγθςθ, ιταν
δανικά.» (΢άπτθσ 1989:406). Θ αδυναμία ςτακερισ επαρκοφσ οικονομικισ ενίςχυςθσ
από τθν πολιτικι θγεςία, ςτάςθ που χαρακτθρίηει όλθ τθν πορεία τθσ Εκνικισ Λυρικισ
Σκθνισ, πθγάηει από τθν αδυναμία των κυβερνϊντων να κατανοιςουν το καλλιτεχνικό
αυτό είδοσ και να εκτιμιςουν τθν αξία και τισ ανάγκεσ του. Δεν είναι τυχαίο ότι δφο
από τουσ ςθμαντικότερουσ καλλιτεχνικοφσ διευκυντζσ τθσ ο Κωςτισ Μπαςτιάσ και ο
Λουκάσ Καρυτινόσ, αποτφπωςαν τθν αδυναμία τθσ πολιτικισ θγεςίασ να
αναγνωρίςουν τθν αξία τθσ τζχνθσ τθσ όπερασ, ο μεν πρϊτοσ το 1940, λζγοντασ: «Εδϊ

και τριάμιςι χρόνια είχα πάρει μια ςυνζντευξθ του κ. Ρροζδρου τθσ Κυβερνιςεωσ για
τα καλλιτεχνικά ηθτιματα του τόπου μασ ςτθν εωθμερίδα Βραδυνι. Ανάμεςα ςε άλλα
ο κ. Ρρωκυπουργόσ μιλοφςε για το μελόδραμα κι ζλεγε πωσ του βρίςκει ζνα ςτοιχείο
αντιωυςικό και απίκανο. Το ότι π.χ. ζνασ ετοιμοκάνατοσ αργοπορεί το τζλοσ του για
να βγάλει δυο τρεισ κορόνεσ και να ξεψυχιςει ‘κορυβωδϊσ’.» (Μπαςτιάσ 1940), ο
μεν δεφτεροσ το 2010: «ςε ςυνάντθςθ που είχα επί τθσ κθτείασ μου με τον υπουργό
Ρολιτιςμοφ κ. Βενιηζλο, προςπακϊντασ να πετφχω μια ικανοποιθτικι οικονομικι
ςτιριξθ για τθ Λυρικι, μου λζει ο Υπουργόσ ‘δεν καταλαβαίνω για ποιο λόγο θ Λυρικι
να παίρνει μεγαλφτερθ οικονομικι ενίςχυςθ από το Κζντρο Βιβλίου’. Θ ςφγκριςθ αυτι
δθλϊνει άγνοια. Δεν είναι μόνο ποςοτικι θ διαωορά ανάμεςα ςτουσ δυο κεςμοφσ
αλλά και ποιοτικι» (Καρυτινόσ 2010). Θ αδυναμία αυτι αγγίηει τα όρια τισ
απαξίωςθσ με τθ διαπίςτωςθ ότι 71 χρόνια μετά τθν ίδρυςθ τθσ εξακολουκεί να μθν
τθσ παρζχεται ςτζγθ. Είναι χαρακτθριςτικό ότι θ ΕΛΣ δεν κατζχει κανζνα μόνιμο
οίκθμα προκειμζνου να ςτεγάςει αν όχι όλο, μζροσ των δραςτθριοτιτων τθσ. «Ζνα
από τα βαςικότερα προβλιματα τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ ιταν –και παραμζνει– θ
ζλλειψθ ιδιόκτθτου κτιρίου, θ απουςία κατάλλθλθσ αίκουςασ. Το πρϊτο ςθμαίνει ότι
78
τεράςτια ποςά δαπανϊνται ςε ενοίκια, το δεφτερο ότι το ρεπερτόριο του κιάςου
προςδιορίηεται από τισ περιοριςμζνεσ διαςτάςεισ τθσ ςκθνισ και του χϊρου για τθν
ορχιςτρα» (Δοντάσ 2010). Εκτόσ από τθν οικονομικι επιβάρυνςθ που υωίςταται από
το γεγονόσ αυτό, οι ςυνζπειεσ τθσ ζλλειψθσ ςτζγθσ λειτουργοφν αρνθτικά για τα
κοςτοφμια και τα ςκθνικά που αποκθκεφει μετά το πζρασ των παραςτάςεων, τα
οποία αποτελοφν και το μοναδικό περιουςιακό ςτοιχείο τθσ. Σε αυτό το οικονομικό
πλαίςιο είναι γεγονόσ ότι ποτζ δεν υπιρξε θ δυνατότθτα να λθωκοφν επαρκι μζτρα
προςταςίασ και να δθμιουργθκοφν οι όροι ανάδειξθσ και προβολισ του πλοφςιου
υλικοφ που ζχει ςτθν κατοχι τθσ.
Ο ενεργόσ ρόλοσ τθσ ΕΛΣ ςτθν ελλθνικι πολιτιςτικι παραγωγι και ο βακμόσ που
αωορά τθν κοινωνία εκωράηεται από τθν απιχθςθ που ζχει ςτο κοινό και από το
γεγονόσ ότι οι παραςτάςεισ τθσ γεμίηουν τα κζατρα εξαντλϊντασ τα ειςιτιρια. Από
τουσ ωορείσ που δραςτθριοποιικθκαν ςτο χϊρο του λυρικοφ κεάτρου και του χοροφ
είναι ο μοναδικόσ που ζχει 70χρονθ αδιάλειπτθ και αποκλειςτικι δράςθ, και κυρίωσ
ζχει δθμιουργιςει ζνα μοναδικό, ςτακερό και πολυπλθκζσ κοινό το οποίο ςτθρίηει τισ
παραγωγζσ του.

3.2. Θ ςυλλογι κοςτουμιϊν τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ: περιγραωι και

ςφντομο ιςτορικό.
Από το ίδιο το γεγονόσ τθσ παράςταςθσ τα μόνα που παραμζνουν είναι τα
κοςτοφμια και κάποια από τα ςκθνικά. Εκατοντάδεσ κοςτοφμια ακόμθ κι από τισ
πρϊτεσ παραςτάςεισ τισ ΕΛΣ ςυνωςτίηονται ςτο αχανζσ τθσ βεςτιάριο περιμζνοντασ
να αναςτθκοφν και να αναςτιςουν τισ ιςτορίεσ που κρφβουν. Κομμάτια ιςτορίασ που
περιμζνουν τουσ ερευνθτζσ να αναςυνκζςουν τθν ιςτορία τουσ. Μια ιςτορία που
ξεκινάει το 1940 και ωτάνει μζχρι τισ πρόςωατεσ παραςτάςεισ. «Ρζρα από τθν
εωιμερθ παρουςία του θκοποιοφ ςτθ ςκθνι και μετά τθν πεπεραςμζνθ ϊρα του
κεάματοσ, το κοςτοφμι ςυνεχίηει να υπάρχει ωσ το κατεξοχιν ίχνοσ αυτοφ που ςυνζβθ
αλλά και ωσ ζνα απόςταγμα κεατρικισ μνιμθσ» (Βαροποφλου 2003:23), μία
διαπίςτωςθ, που περιγράωει τθ διττι αξία του κοςτουμιοφ ωσ καλλιτεχνικι
δθμιουργία αλλά και ωσ ιςτορικό αντικείμενο, κομμάτι τθσ ενδυματολογικισ
εποποιίασ που περικλείει δεκάδεσ δθμιουργοφσ και καλλιτζχνεσ. Ρολλά από τα
κοςτοφμια των παραςτάςεων ζχουν επιηιςει των επανειλθμμζνων μετακομίςεων, τθσ
πλθμμελοφσ ωροντίδασ, τθσ επαναχρθςιμοποίθςθσ, των μεταωορϊν όλων των χρόνων
79
λειτουργίασ τθσ ΕΛΣ. Και μολονότι ςυνκζτουν ζνα ςθμαντικό κθςαυρό- το μοναδικό
περιουςιακό ςτοιχείο τθσ, δεν ζτυχαν τθσ δζουςασ προςοχισ προκειμζνου να
διατθρθκοφν κατάλλθλα και να αξιοποιθκοφν προβάλλοντασ το καλλιτεχνικό ζργο
τθσ. Γιατί εκτόσ από το αιςκθτικό ενδιαωζρον που ζχουν, μποροφν να ςυμβάλλουν
ςτθν ανάδειξθ τθσ ιςτορίασ τθσ ΕΛΣ, ϊςτε να καταδειχκεί θ μοναδικότθτα και θ
ςυμβολι τθσ Λυρικισ Σκθνισ ςτθν εξζλιξθ τθσ ενδυματολογίασ, ωσ απόλυτα αυτόνομθ
ζκωραςθ ςτθν ελλθνικι κεατρικι πρακτικι. Γράωοντασ αντίςτοιχα ο Ρλάτων
Μαυρομοφςτακοσ (2003:15) για τα κοςτοφμια του Εκνικοφ Κεάτρου επιςθμαίνει ότι θ
ιςτορία του «αντικατοπτρίηεται ςτθν εικόνα τθσ ςκθνικισ του πρακτικισ και αωινει
ίχνθ όχι μόνο ςτθ ςυλλογι των ςωηόμενων κοςτουμιϊν αλλά και ςτθν εικόνα και το
ςχεδιαςμό τουσ». Είναι χαρακτθριςτικό ότι θ οπτικι μεταωορά των λυρικϊν ζργων
είναι αναγκαςτικά υποκειμενικι υπογραμμίηοντασ κάκε ωορά κάποια ςτοιχεία ζναντι
κάποιων άλλων. «Ακόμα και θ προςπάκεια τθσ πιο πιςτισ αναπαραγωγισ των
αρχικϊν,- κατά προςζγγιςθ βζβαια-, προκζςεων, του φωουσ και των απόψεων του
ίδιου του δθμιουργοφ και τθσ εποχισ που γράωτθκε το ζργο, θ εκάςτοτε
μεταγενζςτερθ ερμθνεία του δεν μπορεί παρά να του προςδίδει διαωορετικζσ

διαςτάςεισ» (Καραΐςκου 2004:19). Αυτό ςθμαίνει ότι αωενόσ θ εκάςτοτε ερμθνευτικι

και άρα αιςκθτικι προςζγγιςθ των ζργων από τουσ διαωορετικοφσ ςκθνογράωουσ
των διαωορετικϊν περιόδων δθμιουργεί το προςωπικό ιδίωμα τουσ και ςυντελεί ςτθ
μοναδικότθτα τθσ κάκε παραγωγισ. Ραράλλθλα πζρα από τον προςωπικό τρόπο
ανάγνωςθσ κάκε ζργου, αποτυπϊνονται ςτισ ερμθνευτικζσ προςεγγίςεισ θ επίδραςθ
του ιδεολογικοφ πλαιςίου, τθσ περιρρζουςασ ατμόςωαιρασ, τθσ ςυλλογικισ
αντιμετϊπιςθσ των λυρικϊν ζργων από τουσ καλλιτζχνεσ των διαωόρων περιόδων.
Ζτςι τα κοςτοφμια, που απομζνουν εκτόσ από τθ μαρτυρία του γεγονότοσ,
εμπεριζχουν και αποκαλφπτουν τισ αιςκθτικζσ τάςεισ τθσ εποχισ, και ακόμα τθν
τεχνολογία, τα μζςα και τα υλικά που ιταν διακζςιμα, ϊςτε να μαρτυροφν τελικά
πολφ περιςςότερα από τθ ςυμμετοχι τουσ ςτθν παραγωγι.
Θ καταγραωι των ενδυματολόγων που ζγινε με αωορμι τθν εργαςία, αποδίδει
τθν εικόνα των ςυνεργαςιϊν τθσ ΕΛΣ και τθ ςταδιακι απαγκίςτρωςθ από τθν
παράδοςθ του Εκνικοφ Κεάτρου, του οποίου ξεκίνθςε ωσ τμιμα, και τθν
κλιμακοφμενθ διεφρυνςθ των ςυνεργαςιϊν τθσ, ϊςτε να είναι εωικτό να γίνεται λόγοσ
για τθ δθμιουργία ενόσ αυτόνομου είδουσ ςτο ςφνολο τθσ κεατρικισ πρακτικισ. Θ
80
ενδυματολογία του λυρικοφ κεάτρου διαωζρει τελείωσ από τθν αντίςτοιχθ του
κεάτρου πρόηασ. Επιπλζον τα 70 χρόνια ςυςτθματικισ και ςυνεχοφσ παραγωγισ
ζχουν δθμιουργιςει μια παρακατακικθ ςτθν οποία ςυνοψίηεται θ ελλθνικι
καλλιτεχνικι δθμιουργία ολοκλθρωμζνα και όχι αποςπαςματικά όπωσ ςυμβαίνει με
παρεμωερείσ κεςμοφσ που δραςτθριοποιικθκαν ςτο χϊρο περιςταςιακά και χωρίσ
ςυνζχεια όπωσ είναι το Μζγαρο Μουςικισ Ακθνϊν.
3.2.1. 1940-2010: 70 χρόνια ενδυματολογικισ δθμιουργίασ. Από τουσ

κόλπουσ του Εκνικοφ κεάτρου ςτισ διεκνείσ ςυνεργαςίεσ.
Τα πρϊτα χρόνια λειτουργίασ τθσ χαρακτθρίηονται από τισ δθμιουργίεσ των
Αντϊνθ Φωκά και Κλεόβουλου Κλϊνθ, δυο δθμιουργοφσ του βαςικοφ πυρινα του
Εκνικοφ Κεάτρου, με εξαιρετικά δθμιουργικι και κακοριςτικι παραγωγικι
δραςτθριότθτα. Για τον πρϊτο άλλωςτε επινοικθκε ο όροσ «ενδυματολόγοσ» από τον
Κωςτι Μπαςτιά (Φζςςα- Εμμανουιλ, 1999), ενϊ ο Μάριοσ Ρλωρίτθσ (1985) ςτο
άρκρο του «Θ ποίθςθ του Κεατρικοφ Κοςτουμιοφ» αναωζρει ότι «τα κοςτοφμια του
δεν είναι μόνο πανζμορωα κακεαυτά- εκωράηουν τον κάκε ρόλο και όλα μαηί

εκωράηουν τισ αξίεσ του ζργου». Ο Αντϊνθσ Φωκάσ υπζγραψε 10 παραγωγζσ τθσ ΕΛΣ,
ιταν ο ενδυματολόγοσ τθσ πρϊτθσ ιςτορικισ παράςταςθσ τθσ Νυχτερίδασ, που ζδωςε
θ Λυρικι το 1940 ενϊ οι παραγωγζσ ςτισ οποίεσ ςυμμετείχε επαναλαμβάνονταν για
πολλά χρόνια, όπωσ για παράδειγμα ο Τροβατόρε του 1957 ανζβαινε μζχρι το 1992.
Με το τζλοσ του πολζμου οι ςυνεργαςίεσ τθσ ΕΛΣ διευρφνονται ϊςτε μζχρι τθ
δεκαετία του ’60 να ζχουν κλθκεί να ςυνεργαςτοφν μαηί τθσ ςθμαντικοί ηωγράωοι τθσ
γενιάσ του ’30: Σπφροσ Βαςιλείου, Γιάννθσ Τςαροφχθσ, και ςκθνογράωοι όπωσ ο Νίκοσ
Γεωργιάδθσ, ο Γιϊργοσ Βακαλό, ο Μάριοσ Αγγελόπουλοσ, ο Γιϊργοσ Ανεμογιάννθσ, ο
Βαςίλθσ Φωτόπουλοσ, ο Γιάννθσ Στεωανζλλθσ, ο οποίοσ το 1958 ανζλαβε και τθν
τεχνικι διεφκυνςθ τθσ ΕΛΣ. Το 1960 πραγματοποιείται θ πρϊτθ ςυνεργαςία με ξζνο
δθμιουργό και μάλιςτα γυναίκα. Επιλζγεται θ Ναταλία Γκοντςάροβα 61 να
ςκθνογραωιςει και να κάνει τα κοςτοφμια για το μπαλζτο Οράματα Ροιθτοφ. Θ
δεφτερθ ςυνεργαςία με ξζνο ςκθνογράωο γίνεται 6 χρόνια αργότερα με τον Ντζνιτσ
Μιομίρ που καλείται να δθμιουργιςει ςκθνικά και κοςτοφμια για τθν όπερα του
Ρροκόωιεω, Αγάπθ των τριϊν πορτοκαλιϊν.
81
Εικόνα 34: Φωτογραωία από τθν παράςταςθ Αγάπθ των τριϊν πορτοκαλιϊν 1966-1967,
ςκθνικά-κοςτοφμια Ντζνιτσ Μιομίρ, ψθωιακό αρχείο ΕΛΣ.
61
(1881-1962) Σθμαντικι ρωςίδα ηωγράωοσ εκπρόςωποσ του κινιματοσ του Κυβοωουτουριςμοφ,
ςφηυγοσ του ποιθτι Αλαξάντερ Ροφςκιν

Είναι θ περίοδοσ τθσ δεφτερθσ κθτείασ του Κωςτι Μπαςτιά, ο οποίοσ ζδωςε
τθ δυνατότθτα ςε νζουσ δθμιουργοφσ να εκωραςτοφν και ςυνετζλεςε ςτθν
πραγματοποίθςθ παραγωγϊν που καταξίωςαν διεκνϊσ τθν ΕΛΣ. Θ Λίηα Ηαΐμθ, ο
Ολφμπιοσ Ευάγγελοσ, θ Ζλλθ Σολομωνίδου Μπαλάνου, ο Γιάννθσ Καρφδθσ 62
αποτελοφν τθ νζα γενιά ςκθνογράωων και ενδυματολόγων που ανανεϊνουν το
εικαςτικό περιεχόμενο των παραγωγϊν τθσ ΕΛΣ, ςυνυπάρχοντασ με τα μεγάλα
ονόματα του παρελκόντοσ.
Το 1960 παρουςιάηεται ςτθν Επίδαυρο θ Νόρμα ςε ςκθνικά Γιάννθ Τςαροφχθ
και κοςτοφμια Φωκά και ζνα χρόνο αργότερα θ Μιδεια του Κερουμπίνι με ςκθνικά
και κοςτοφμια του Γιάννθ Τςαροφχθ 63.
82
Εικόνα 35: Το κοςτοφμι του Κρζοντα από τθν παράςταςθ Μιδεια του
Κερουμπίνι- Επίδαυροσ 1961 όπωσ ςϊηεται βεςτιάριο τθσ ΕΛΣ., Εικόνα 36:
Μαρία Κάλλασ και Τηον Βίκερσ από τθ Μιδεια του Κερουμπίνι- Ντάλλασ
1960.
Σταδιακά προςτίκενται νζοι ενδυματολόγοι και ςκθνογράωοι που

αναμορωϊνουν ο εικαςτικό ιδίωμα τθσ ζκωραςθσ του λυρικοφ κεάτρου και
διαμορωϊνουν με τισ δθμιουργίεσ τουσ τθν ιςτορία τθσ ελλθνικισ ενδυματολογίασ.
Είναι οι Μαρία Γαηι, θ Ζρςθ Ηαβιτςάνου, ο Γιϊργοσ Καλατηόπουλοσ, θ Μαρίνα
62
Τα ονόματα των ενδυματολόγων ςυγκεντρϊκθκαν από τον κατάλογο των παραγωγϊν του Λςτορικοφ
Αρχείου τθσ ΕΛΣ. Συνεκτιμϊντασ τα χαρακτθριςτικά των περιόδων τθσ ΕΛΣ ζγινε θ προςπάκεια να
παρουςιαςτεί θ εξζλιξθ των ςυνεργαςιϊν τθσ με τουσ ενδυματολόγουσ κάτω από μια ιςτορικι
κεϊρθςθ.
63
Θ παραγωγι είχε ξεκινιςει περιοδεφοντασ το 1958 ςτο Ντάλλασ, το Κόβεντ Γκάρντεν το 1959, ςτθ
Σκάλα του Μιλάνου το 1961 ωτάνοντασ ςτθν Επίδαυρο το καλοκαίρι τθσ ίδιασ χρονιάσ με
πρωταγωνιςτζσ τθ Μαρία Κάλλασ και τον Τηον Βίκερσ (Καραΐςκου 2004).

Καρζλλα, ο Ραφλοσ Μαντοφδθσ, ο Γιϊργοσ Ράτςασ, θ Λωάννα Ραπαντωνίου, θ ΢ίτα

Στροφηα-Χαριςιάδου, ο Διονφςθσ Φωτόπουλοσ βζβαια ο Νίκοσ Ρετρόπουλοσ.
Εικόνα 37: Μακζτα κοςτουμιοφ

του Σπφρου Βαςιλείου για το ζργο
Καταδίκθ του Φάουςτ 1960-1961,
από το ψθωιακό αρχείο τθσ ΕΛΣ.
Εικόνα 38: Κοςτοφμι από τθν ίδια
παράςταςθ όπωσ ςϊηεται ςτο
βεςτιάριο τθσ ΕΛΣ.
Εικόνα 39: Μακζτα

κοςτουμιοφ από το ζργο
83
Kαταδίκθ του Φάουςτ 1960-
1961, του Σπφρου
Βαςιλείου. Εικόνα 40: το
κοςτοφμι όπωσ ςϊηεται ςτο
βεςτιάριο τθσ ΕΛΣ
Από τα τζλθ τθσ δεκαετίασ του ’60 και ζπειτα, ςτουσ δθμιουργοφσ
προςτίκενται ηωγράωοι τθσ μεταπολεμικισ γενιάσ που ςτρζωονται προσ τθ κεατρικι
πράξθ: Ο Μίνωσ Αργυράκθσ, ο Αντϊνθσ Κυριακοφλθσ, ο Βαςίλθσ Φωτόπουλοσ, ο
Νίκοσ Στεωάνου, ο Αλζκοσ Φαςιανόσ, ο Γιϊργοσ Ηιάκασ.

Εικόνα 41: Μακζτα του κοςτουμιοφ για το ρόλο Άννα Μπολζνα από το ζργο Άννα
Μπολζνα 1975-1976 – ςκθνικά - κοςτοφμια Νίκοσ Γεωργιάδθσ (ψθωιακό αρχείο ΕΛΣ).
Εικόνα 42: Το κοςτοφμι του ομϊνυμου ρόλου που ωόρεςε θ Τηζνθ Δριβάλα (ψθωιακό
αρχείο ΕΛΣ) ςτθν παράςταςθ.
Το 1971 θ ΕΛΣ ςτα πλαίςια του Φεςτιβάλ Ακθνϊν ανεβάηει τθν όπερα του
Γκλουκ Ορφζασ και Ευρυδίκθ. Τα ςκθνικά και τα κοςτοφμια ςχεδιάηει ο Τηιόρτηιο ντε 84
Κίρικο64.
Εικόνα 43: Μακζτα

κοςτουμιοφ του Τηιόρτηιο ντε
Κίρικο για το ζργο Ορφζασ
και Ευρυδίκθ, Θρϊδειο 1970-
1971, ψθωιακό αρχείο τθσ
ΕΛΣ. Εικόνα 44: Το κοςτοφμι
όπωσ ςϊηεται ςτο βεςτιάριο1.
64
Θ πρεμιζρα του ζργου ςτισ 6 Αυγοφςτου εκτόσ από τθ ςυνεργαςία κορυωαίων ερμθνευτϊν και
καλλιτεχνϊν ςθμαδεφτθκε και από το τραγικό γεγονόσ ότι ο μαζςτροσ Φάουςτο Κλζβα άωθςε τθν
τελευταία του πνοι ςτο πόντιουμ αωοφ ερμινευςε τα πρϊτα λεπτά του ζργου.

Εικόνα 45: Κοςτοφμι του Τηιόρτηιο ντε Κίρικο για το ζργο Ορφζασ και Ευρυδίκθ,
Θρϊδειο 1970-19711. Εικόνα 46: Φωτογραωία από τθν παράςταςθ του Θρωδείου το
1971, από το ωάκελο τθσ παραγωγισ ςτο ιςτορικό αρχείο τθσ ΕΛΣ.
Θ ανανζωςθ του καλλιτεχνικοφ δυναμικοφ κορυωϊνεται τισ επόμενεσ

δεκαετίεσ με τθ ςυμμετοχι του Αγγελι Αγγζλου, του Απόςτολου Βζττα, τθσ ΢ζνασ 85
Γεωργιάδου, τθσ Χριςτίνασ Κουλουμπι, του Γιάννθ Μετηικϊω, του Μιχάλθ Ρολατϊω,
του Λεωνίδα Ντε Ριάν, τθσ Μαχαίρα Ρολυτίμθσ, του Γιϊργου Σουγλίδθ, τθσ Σοωίασ
Ραντουβάκθ, του Αντϊνθ Χαλκιά, του Μανϊλθ Ραντελιδάκθ, του Σάββα Χαρατςίδθ,
του Σίμου Καραωφλλθ, τθσ Χριςτίνασ Ραποφλια, του Δαμιανοφ Ηαρίωθ, τθ Χριςτίνασ
Κουλουμπι, του Αντϊνθ Χαλκιά, τθσ Στζλλασ ΢ότςιου, τθσ Αγνισ Ντοφτςθ, τθσ
Αωροδίτθ Κουτςουδάκθ και άλλων.
Από τθ δεκαετία του 1990 και ζπειτα είναι χαρακτθριςτικό ότι κλιμακϊνονται
οι ςυνεργαςίεσ με ξζνουσ ενδυματολόγουσ- ςκθνογράωουσ ςε βακμό, ϊςτε κατά τθν
τρζχουςα δεκαετία οι ξζνοι δθμιουργοί να υπερβαίνουν αρικμθτικά τουσ Ζλλθνεσ.
Από το 1960 που υπιρχαν 2 ςυνεργαςίεσ με ξζνουσ (Μιομίρ, Γκοντςαρόβα), κατά τθ
δεκαετία του ’70 αυξικθκαν ςτισ 3 (Βάκερμαν, Γκαϊντάν ΢αχμόντα, Τηιόρτηιο Ντε
Κίρικο), μζχρι το 1999 προςτζκθκαν ακόμθ 7: Βαν Σάιχ Τόερ, Andrew Butha, Carlo
Diappi Σουγιάν Πτο, Καςάντο Ηερμινάλ, Ενρίκο Γιόμπ και Ριζρ Λακότ. Τζλοσ από το
1999 και μζχρι το 2009 ο αρικμόσ αυξικθκε κατακόρυωα και ανιλκε ςτουσ 24:
Γκρίντλεϊ Λίντι, Sykora Peter, Μπρζιςγουελ Κλερ, Schmitzer Renate, Halestein Claus,

Alison Chitty, Charls Smith, Phil R. Daniels, Gutman Luciana, Andrea Uhmano, Murauer
Herbert, Fielding David, Louis Desire, Fatalot Bruno, Τρόϊηι Αλωράντο, Ρότρα Νταν,
Ριαν Ελιηαμπζτα, Λάνκαςτερ Πςμπερτ, Φράνκι Ντομζνικο, Αρλό Φιλίπ, Μπροφνο
Σβζνγκλ, Χάντςον ΢ίτςαρντ65. Το ωαινόμενο δεν εμωανίηεται τυχαία κακϊσ ςυνδζεται
με τθν εξωςτρεωι διάκεςθ, που αναπτφςςει ςταδιακά θ ΕΛΣ μετά τθ μεταπολίτευςθ.
Θ κτθριακι αυτονόμθςθ τθσ οπερζττασ και θ ίδρυςθ τθσ παιδικισ ςκθνισ, αφξθςε τισ
ανάγκεσ για ςυνεργαςίεσ με καλλιτζχνεσ κακϊσ διπλαςίαςε τισ παραγωγζσ, ενϊ θ
ίδρυςθ τθσ πειραματικισ ςκθνισ υπιρξε το βιμα για νζουσ δθμιουργοφσ. Επιπλζον οι
ςυνεργαςίεσ που αναπτφχκθκαν ςταδιακά με τα ξζνα λυρικά κζατρα και κεςμοφσ, θ
ςυμμετοχι τθσ ςε διεκνι ωεςτιβάλ και οι περιοδείεσ ςε μεγάλεσ όπερεσ του
εξωτερικοφ ςυνζβαλλαν ςτθν ενκάρρυνςθ ςυνεργαςιϊν με το εξωτερικό. Κυρίωσ
όμωσ ςυνδζεται με τθ δθμιουργία του Μεγάρου Μουςικισ Ακθνϊν κατά τα μζςα τθσ
δεκαετίασ του ’90, γεγονόσ που λειτοφργθςε ανταγωνιςτικά παρζχοντασ κίνθτρα για
δυναμικι ανανζωςθ και πειραματιςμό ςτθν ΕΛΣ, που μζχρι τότε απολάμβανε τθν
αποκλειςτικότθτα ςτον τομζα του λυρικοφ κεάτρου και του μπαλζτου.
Θ ςταδιακι διεφρυνςθ των ςυνεργαςιϊν οδιγθςε ςε μια ερμθνευτικι
86
πολυμορωία, θ οποία διακρίνεται παρατθρϊντασ ςτο αιςκθτικό φωοσ και τισ τεχνικζσ
που ακολοφκθςε ο κάκε ενδυματολόγοσ. Τα απλικζ ενδφματα με τα γεωμετρικά
ςχιματα των πρϊτων δεκαετιϊν ςταδιακά ζδωςαν τθ κζςθ τουσ ςε άλλεσ τεχνικζσ
όπωσ τα πλοφςια διακοςμθτικά μοτίβα των ςταμπωτϊν υωαςμάτων, τθν εωαρμογι
τριςδιάςτατων διακοςμθτικϊν ςτοιχείων με διάωορα υλικά, τθν δυναμικι των
χρωματικϊν αντικζςεων μζχρι τισ πιο αωαιρετικζσ εκωράςεισ, τθ γεωμετρικι
απόδοςθ τθσ ωόρμασ και το ςυμβολιςμό.
65
Τα ονόματα παρατίκενται όπωσ αναωζρονται ςτισ πλθροωορίεσ που ςυνοδεφουν τα προγράμματα
τθσ ΕΛΣ, όπωσ εμωανίηονται ςτισ ιςτοςελίδεσ του ψθωιακοφ αρχείου.

Εικόνα 47: Φωτογραωία από τθν παράςταςθ Καςςιανι 1972-1973, ςκθνικά

κοςτοφμια Γιάννθσ Στεωανζλλθσ. Ψθωιακό αρχείο ΕΛΣ. Εικόνα 48: Λεπτομζρεια από
κοςτοφμι τθσ χορωδίασ του ζργου Μάκβεκ 1972-1973, ςκθνικά κοςτοφμια Γιϊργοσ
Βακαλό, δυο παραδείγματα με τα οποία το ιςτορικό φωοσ των κοςτουμιϊν
αποδίδεται με ςχθματοποιθμζνο διάκοςμο. Τα μεγάλα μοτίβα δεν αποτελοφνται
από ραμμζνα υωάςματα αλλά διαμορωϊνονται με τθ ςταμπωτι τεχνικι.
87
Εικόνα 49: Λεπτομζρεια από κοςτοφμι του ζργου Λόενγκριν (1964-1965), ςκθνικά
κοςτοφμια Στεωανζλλθσ Γιάννθσ, χαρακτθριςτικό παράδειγμα χριςθσ ποικίλων υλικϊν
ωσ ζνκετων ςτοιχείων για το διάκοςμο των κοςτουμιϊν τθσ περιόδου.
Από τθν πολφ ςφντομθ και επιγραμματικι παρουςίαςθ των ςυνεργαςιϊν τθσ
ΕΛΣ με τουσ δθμιουργοφσ των κοςτουμιϊν των παραγωγϊν τθσ μόλισ που διαωαίνεται
θ αξία τθσ ςυλλογισ αυτισ. Τα κοςτοφμια τθσ ωσ υλικά τεκμιρια του καλλιτεχνικοφ
ζργου ςθμαντικϊν Ελλινων και ξζνων καλλιτεχνϊν, ηωγράωων, αρχιτεκτόνων αλλά
και αμιγϊσ ςκθνογράωων ενδυματολόγων αποτυπϊνουν και διατθροφν τθν

καλλιτεχνικι τουσ ζκωραςθ, ςυνοψίηοντασ ταυτόχρονα τθν εξζλιξθ τθσ τζχνθσ αυτισ
με ζναν μοναδικό τρόπο. Το ενδυματολογικό υλικό τθσ ςυλλογισ αποτελεί μια
ανεκτίμθτθ πθγι γνϊςθσ, και θ ςυςτθματικι ζρευνα του μπορεί να οδθγιςει ςτθ
διαμόρωωςθ τθσ ιςτορίασ τθσ ενδυματολογίασ ςτθν Ελλάδα και ςε πλικοσ μελετϊν.
3.2.2. Θ ςυλλογι των κοςτουμιϊν. Δυςχζρειεσ προςζγγιςθσ του υλικοφ.

Θ παρουςίαςθ των ενδυματολόγων και των εκωραςτικϊν τουσ μζςων κα
μποροφςε να αποτελζςει μια μονογραωία που λείπει από τθν ελλθνικι βιβλιογραωία.
Κάτι τζτοιο ωςτόςο δε κα μποροφςε να ολοκλθρωκεί χωρίσ τθν τεκμθρίωςθ και
πλιρθ καταλογογράωθςθ των κοςτουμιϊν του βεςτιαρίου τθσ ΕΛΣ. Από τθν παροφςα
ζρευνα αρχικά προζκυψε ο κατάλογοσ των ενδυματολόγων που ζχουν ςυνεργαςτεί
ςτα ζργα που ζχουν παρουςιαςτεί. Κατόπιν ακολοφκθςαν επιςκζψεισ ςτο βεςτιάριο
όπου διαπιςτϊκθκε μεγάλοσ όγκοσ αντικειμζνων για τα οποία δεν προζκυπτε κανζνα
ςτοιχείο ταφτιςθσ με ζργο ι ενδυματολόγο. Κι αυτό γιατί ςφμωωνα με τουσ
υπευκφνουσ δεν ςϊηεται κανζνασ κατάλογοσ κοςτουμιϊν από το παρελκόν 66. Αυτό
ςυνεπάγεται αωενόσ ότι δεν υπάρχει ακριβισ αρικμόσ ςωηόμενων κοςτουμιϊν και
αωετζρου δεν υπάρχει καμία επιβεβαιωμζνθ πλθροωορία για τα ζργα των οποίων τα 88
κοςτοφμια υπάρχουν. Το ζλλειμμα αυτό αωορά ςτισ παραγωγζσ από τθν ίδρυςθ τθσ
ΕΛΣ, μζχρι το 1990, χρονιά κατά τθν οποία ξεκίνθςε το υπάρχον ςφςτθμα
καταγραωισ. Αυτό που αξίηει αναωοράσ, είναι το γεγονόσ ότι πάνω ςτα κοςτοφμια
υπάρχουν ενδείξεισ ταξινόμθςθσ, αρικμοί, κωδικοί, ονόματα, ςωραγίδεσ, τα οποία
μαρτυροφν προγενζςτερα ςυςτιματα καταγραωισ, που όμωσ ζχουν χακεί. Το γεγονόσ
αυτό ςυνεπάγεται, ότι οι καταγραωζσ που υπιρχαν δεν μεταβιβάηονταν από τουσ
προγενζςτερουσ ι ότι δεν διαςϊκθκαν από τουσ μεταγενζςτερουσ υπευκφνουσ. Θ
διαπίςτωςθ αυτι δε ςυνιςτά απόδοςθ ευκυνϊν, αλλά επιςιμανςθ μιασ βαςικισ
ζλλειψθσ ςτθ λειτουργία του ενδυματολογικοφ τομζα αλλά και ςτθ δομι του ωορζα:
τθν απουςία ενόσ κανονιςτικοφ πλαιςίου λειτουργίασ, που κα όριηε τα όρια ευκφνθσ
και τισ αρμοδιότθτεσ των εμπλεκόμενων προςϊπων ςχετικά με τθ διαωφλαξθ των
αντικειμζνων και των πλθροωοριϊν που ςυνιςτοφν τθν ταυτότθτα τουσ. Θ ζλλειψθ τθσ
66
Στα πλαίςια τθσ ζρευνασ: 5/2010- 1/2011 ζγιναν επιςκζψεισ ςτο χϊρο του βεςτιαρίου και ςυηθτιςεισ
με τον τεχνικό διευκυντι, τθν προϊςταμζνθ του ενδυματολογικοφ τμιματοσ και τισ υπεφκυνεσ του
βεςτιαρίου.

πολιτικισ διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ κακιςτά τθ ςυλλογι προσ το παρόν μθ

αξιοποιιςιμθ67.
Οι υπεφκυνοι βεςτιαρίου εκτιμοφν ότι ο αρικμόσ των κοςτουμιϊν ανζρχεται ςε
6000068, αρικμόσ που δεν διευκρινίηεται αν αναωζρεται ςε κοςτοφμια ςε άρτια
μορωι ι ςε αρικμό αντικειμζνων που απαρτίηουν τα κοςτοφμια. Ανεξάρτθτα από τθν
αρτιότθτα των κοςτουμιϊν, το μζγεκοσ αυτό κακιςτά τθ ςυλλογι ωσ τθ μεγαλφτερθ
κεατρικϊν κοςτουμιϊν ςτθ χϊρα μασ. Ο τεχνικόσ Διευκυντισ κ. Σ. Δαλαμάγκασ ςε
αντίςτοιχθ ερϊτθςθ εκτίμθςε ότι ςτο βεςτιάριο ωυλάςςονται περί τα 40000
κοςτοφμια πλιρθ ι μζρθ αυτϊν ςυνολικά. Συνοπτικά τα είδθ που ςυνιςτοφν τον όγκο
τθσ ςυλλογισ περιλαμβάνουν όλεσ τισ κατθγορίεσ των ενδυμάτων, πανωωόρια και
μεςοωόρια όλων των ειδϊν, κακϊσ επίςθσ αξεςουάρ και περιωερειακά ςτοιχεία των
ενδυμάτων που τα ςυμπλθρϊνουν ωσ κοςτοφμια των ρόλων των παραγωγϊν,
υποδιματα, διακοςμθτικά ςτοιχεία, ςυμπλθρωματικά ςτοιχεία, αντικείμενα,
κοςμιματα, καπζλα.
3.2.3. Λδιαιτερότθτεσ τθσ ςυλλογισ

Ο χαρακτιρασ τθσ Συλλογισ είναι δυναμικά αναπτυςςόμενοσ, κακϊσ θ 89
ποςοτικι αφξθςθ των αντικειμζνων είναι ευκζωσ ανάλογθ προσ τισ αυξανόμενεσ
παραγωγζσ τθσ ΕΛΣ. Θ λειτουργία τθσ είναι ςυγκεντρωτικι, αποκθκευτικι και εν
δυνάμει χρθςτικι. Τα αντικείμενα που τθν αποτελοφν είναι τα κοςτοφμια των
παραγωγϊν, που μετά τισ παραςτάςεισ, ςυγκεντρϊνονται και αποκθκεφονται
αναμζνοντασ τθν επαναχρθςιμοποίθςθ τουσ, όπωσ αντίςτοιχα τα μουςειακά
αντικείμενα αποκθκεφονται ςτισ αποκικεσ των μουςείων αναμζνοντασ τθν ζκκεςθ
τουσ. Τα κοςτοφμια ωςτόςο διακρίνονται από τα μουςειακά αντικείμενα που
67
Θ φπαρξθ κωδικϊν και αρικμϊν πάνω ςτα κοςτοφμια αποτελεί πολφτιμο τεκμιριο, το οποίο μπορεί
να αξιοποιθκεί ςε μια ζρευνα ταφτιςθσ των αντικειμζνων, διαδικαςία επίπονθ και χρονοβόρα, αλλά
απαραίτθτθ για κάκε ενζργεια αξιοποίθςθσ, προβολισ ι ερμθνείασ των κοςτουμιϊν. Κατά τθν ζρευνα
επιχειρικθκε δειγματολθπτικι ταφτιςθ αντικειμζνων. Επιλζχκθκαν αντικείμενα από ςφνολα όμοιων
κοςτουμιϊν και με τθ βοικεια των υπαλλιλων του βεςτιαρίου και του ιςτορικοφ αρχείου, ακολοφκθςε
αναηιτθςθ και ςυλλογι πλθροωοριϊν: ωωτογραωίεσ, κατάλογοι ονομάτων μονωδϊν και χορωδϊν,
αναηιτθςθ ςτα προγράμματα των παραςτάςεων, ςτο βιβλίο ςκθνισ και ςτθ βιβλιογραωία. Ζτςι
κατζςτθ δυνατι θ ταφτιςθ των αντικειμζνων με ζργα και καλλιτζχνεσ αλλά και με τθν ακριβι ςειρά
εμωάνιςθσ των κοςτουμιϊν ςτο ζργο. Τα δείγματα αωοροφςαν ςτα κοςτοφμια των ζργων Καταδίκθ του
Φάουςτ (Σπφροσ Βαςιλείου 1960-61), Μιδεια (Γιάννθσ Τςαροφχθσ 1960), Ορφζασ και Ευρυδίκθ
(Τηιόρτηιο ντε Κίρικο 1970). Για τθν ολοκλιρωςθ τθσ ταφτιςθσ απαιτικθκε χρόνοσ και ςυνεργαςία των
ενδυτριϊν του βεςτιαρίου και των υπαλλιλων του ιςτορικοφ αρχείου.
68
Ο αρικμόσ προςεγγίηεται με επιωφλαξθ από τθν υπεφκυνθ Βεςτιαρίου Ευαγγελία Κατςαρι,
προωορικι ςυνζντευξθ ςτο Βεςτιάριο, 28/5/2010.

επιλζγονται για να ερμθνεφςουν μια πτυχι του περιεχομζνου τουσ ςε ενδεχόμενθ

μουςειακι αωιγθςθ, κακϊσ τα κοςτοφμια ςε ενδεχόμενθ επανάλθψθ τθσ χριςθσ
τουσ, διατθροφν τθν αρχικι τουσ λειτουργία: να ενδφςουν τον ερμθνευτι ςτο ρόλο
του ζργου. Τα κοςτοφμια ςυχνά αναςφρονται ςε ςφνολα ι αυτόνομα και ςυμμετζχουν
ςε νζεσ παραγωγζσ ωσ ερμθνευτικά μζςα εκ νζου: επανεκτίκενται ςτο κοινό, ςιωπθλά
ςτοιχεία τθσ εικονο-ποιθτικισ διαδικαςίασ τθσ ςκθνογραωίασ. Στοιχεία των μερϊν του
όλου, του ζργου που καλείται όπερα.
Θ ςυλλογι ζχει διαμορωωκεί κάτω από ςυνκικεσ που τθν κακιςτοφν ιδιαίτερθ και
τθ διαωοροποιοφν από τισ μουςειακζσ ςυλλογζσ. Αυτζσ είναι:
 οι πολλζσ μετακομίςεισ του βεςτιαρίου, γεγονόσ που ςυνδζεται με τθν
ζλλειψθ ςτακερισ και μόνιμθσ ιδιόκτθτθσ ςτζγθσ τθσ,
 θ αποςπαςματικότθτα των αντικειμζνων που αντιπροςωπεφονται ςτισ
παραγωγζσ που ωυλάςςονται ςτο βεςτιάριο. Το ςτοιχείο αυτό ςυνδζεται με το
ςφςτθμα διαχείριςθσ που διζπει τθ ςυλλογι και που χαρακτθρίηεται από τθ
κεατρικι λειτουργία περιςςότερο από τθν πρόκεςθ δθμιουργίασ και
διατιρθςθσ μιασ πλιρουσ και ολοκλθρωμζνθσ ςυλλογισ. Θ αναγκαιότθτα
90
επαναχρθςιμοποίθςθσ των αντικειμζνων κίγει τθν ακεραιότθτα των ςυνόλων
με τθν αποςπαςματικι επιλογι χριςθσ τουσ. Αυτό οδθγεί ςε αναντιςτοιχία
ανάμεςα ςτο περιεχόμενο τθσ ςυλλογισ και ςτον τρόπο λειτουργίασ τθσ.
Δθλαδι θ ςυλλογι λειτουργεί ωσ βεςτιάριο των παραγωγϊν τθσ ΕΛΣ, ενϊ
ουςιαςτικά αποκθκεφει μζρθ των κοςτουμιϊν των παραγωγϊν 69.
 Θ ιδιαιτερότθτα του κοςτουμιοφ ωσ αντικείμενο, ςαν μζροσ ενόσ ςυνολικοφ
ζργου και ςαν αντικείμενο που ςυντίκεται από επιμζρουσ αντικείμενα.
 Θ επαναχρθςιμοποίθςθ των αντικειμζνων ςυνολικά ι μεμονωμζνα. Θ
ιδιαιτερότθτα αυτι ςυνδζεται με ηθτιματα χριςθσ, ωκοράσ και
αντικατάςταςθσ μερϊν του κοςτουμιοφ.
69
Το ηιτθμα αυτό ςυνδζεται με το ςφςτθμα διαχείριςθσ των αντικειμζνων. Θ αναντιςτοιχία προκφπτει
από τθ μζκοδο τεκμθρίωςθσ που εωαρμόηεται και τον τρόπο αποκικευςθσ, ηιτθμα που κίγεται ςτο
κεωάλαιο τθσ τεκμθρίωςθσ αναλυτικά.

3.2.4. Θ Λςτορία του βεςτιαρίου

Θ ιςτορία του βεςτιαρίου ζχει τθ δικι τθσ πορεία με περιπζτειεσ που
ακολουκοφν τθ διαδρομι και μαρτυροφν τθν οικονομικι κατάςταςθ του ωορζα. Θ
ανάπτυξθ τθσ ςυλλογισ ξεκινάει με τισ πρϊτεσ παραγωγζσ τθσ ΕΛΣ το 1940. Μζχρι τθν
ανακαίνιςθ του κεάτρου Ολφμπια το 1954, χρονιά κατά τθν οποία το κζατρο γίνεται θ
μόνιμθ ςκθνι τθσ ΕΛΣ, οι παραςτάςεισ τθσ δίνονταν ςτθν κεντρικι ςκθνι του Εκνικοφ
Κεάτρου επί τθσ οδοφ Αγίου Κων/νου, ςτο κερινό κζατρο Ραρκ, ςτο κζατρο Ραλλάσ
επί τθ οδοφ Βουκουρεςτίου κατά τθ διάρκεια του πολζμου (επιλζχκθκε για τθν
αςωάλεια του κοινοφ από τισ 2 Νοεμβρίου 1940 ζωσ τισ 2 Απριλίου 1941 γιατί διζκετε
καταωφγιο), το παλαιό κζατρο Ολφμπια, το Δθμοτικό Κζατρο Ρειραιά, το Ρειραϊκό
κζατρο, το κζατρο Κυβζλθ, το Κερινό Κζατρο τθσ Ρλατείασ Κλαυκμϊνοσ και το
Θρϊδειο (΢άπτθσ 1989:246, 293-315). Κακϊσ δεν ςϊηονται αρχεία και καταγραωζσ
ςχετικά με τα κοςτοφμια για τθν περίοδο αυτι (1940-1954) δεν είναι γνωςτόσ ο
τρόποσ οργάνωςθσ του βεςτιαρίου και ο χϊροσ ωφλαξθσ του. Ο Τεχνικόσ Διευκυντισ
Σωκράτθσ Δαλαμάγκασ αωθγείται ςυνοπτικά τθν ιςτορία των μετακομίςεων του
βεςτιαρίου, όπωσ ςϊηεται ςτουσ κφκλουσ τθσ ΕΛΣ. Ζτςι πλθροωοροφμαςτε ότι κατά
91
τθ δεκαετία του 1950, τα κοςτοφμια ωυλάςςονταν ςε βοθκθτικοφσ χϊρουσ του
κεάτρου Ολφμπια, ςε καμαρίνι του 2 ου ορόωου του κεάτρου, ςτο γραωείο που τϊρα
είναι το γραωείο του καλλιτεχνικοφ διευκυντι, ςτο γραωείο του Διοικθτικοφ
Συμβουλίου και ςτο υπόγειο τθσ ςκθνισ.

70
Θ ιςτορικι διαδρομι του βεςτιαρίου
ΠΕΡΙΟΔΟ΢ ΣΟΠΟ΢ ΑΡΧΕΙΑ ΠΑΡΑΣΗΡΗ΢ΕΙ΢

1939-1954 Εθνικό θέατρο Υπάρχουν ενδείξεισ
αλλά δεν ςώζονται
κατάλογοι
1954- Θέατρο Ολύμπια. Το Υπάρχουν ενδείξεισ
δεκαετία ’70 βεςτιάριο αποθηκεύεται αλλά δεν ςώζονται
ςε διάφορουσ χώρουσ του κατάλογοι
θεάτρου που αποτελεί τη
μόνιμη ςτέγη τησ ΕΛΣ
δεκαετία ’70 Ζωοδόχου Πηγή- Υπάρχουν ενδείξεισ Το βεςτιάριο
Ακαδημίασ αλλά δεν ςώζονται αναπτύςςεται και
κατάλογοι επιλέγεται μεγαλύτεροσ
χώροσ πληςίον του
θεάτρου, ενώ
εξακολουθεί μέροσ του
να αποθηκεύεται ςτο
θέατρο
Δεκαετία ’80 Μέγαρο Λοβέρδου- Υπάρχουν ενδείξεισ Έπειτα από πυρκαγιά
Μαυρομιχάλη 8 αλλά δεν ςώζονται που ξέςπαςε το 92
κατάλογοι βεςτιάριο μετακομίζει
Μέσα Σχολικό ςυγκρότημα ςτον Υπάρχουν ενδείξεισ Το 1995 ςημειώθηκε
δεκαετίας ’90 Άγιο Φανούριο αλλά δεν ςώζονται διάρρηξη με απώλεια
κατάλογοι κοςτουμιών ιςτορικών
παραγωγών.
Ακατάλληλεσ ςυνθήκεσ
φύλαξησ και
αποθήκευςησ
Δεκαετία 90’ Οδόσ Τζαβέλλα Υπάρχουν ενδείξεισ Οι ακατάλληλεσ
αλλά δεν ςώζονται ςυνθήκεσ αποθήκευςησ
κατάλογοι του κτηρίου επέφεραν
ςημαντικέσ φθορέσ ςε
πολλά αντικείμενα
1999 Πειραιώσ 199 Ξεκινάει η απογραφή Το βεςτιάριο
που διακόπτεται λόγω μετακομίζει κοντά ςτα
70
Να ςθμειωκεί ότι από τθν πρϊτθ περίοδο που το κυρίωσ ςϊμα του βεςτιαρίου ςτεγάςτθκε εκτόσ
κεάτρου λόγω μεγζκουσ, μζχρι και ςιμερα, πάντα ζνα μζροσ του ωυλάςςεται ςτο κζατρο,
καλφπτοντασ τισ διαρκείσ και ςτακερζσ ανάγκεσ του κεάτρου. Οι πλθροωορίεσ για τθν ιςτορία του
βεςτιαρίου ςυγκεντρϊκθκαν από ςυηθτιςεισ με τον κ. Σ. Δαλαμάγκα, τισ κεσ Σ. Τςακατάνθ και Σ.
Ραντουβάκθ

ςειςμού. Από το 1990 ραπτικά ςυνεργεία και

ςώζονται καταγραφέσ το χώρο των ςκηνικών
κοςτουμιών από τισ προβών.
ενδύτριεσ θεάτρου και
ξεκινάει το ιςχύον
ςύςτημα καταγραφήσ.
2001 Θέμιδοσ 26 Ξεκινάει η απογραφή Ομοίωσ με το παραπάνω
που διακόπτεται από
το ςειςμό τησ Αθήνασ.
Ξεκινάει η ςυςτηματική
καταγραφή των
κοςτουμιών των
παραγωγών με το
ιςχύον ςύςτημα.
2007-σήμερα Αποθηκευτικόσ χώροσ Συνεχίζεται η Ενιαίοσ, ικανόσ ςε
ςκηνικών-κοςτουμιών ςτο καταγραφή των μέγεθοσ χώροσ ςε
Μενίδι κοςτουμιών των απομακρυςμένη από τισ
παραγωγών με το δραςτηριότητεσ του
ιςχύον ςύςτημα. θεάτρου περιοχή
93
Θ ζλλειψθ αρχείων και καταγραωϊν ευκφνεται, γιατί ζνα μεγάλο μζροσ τθσ
ιςτορίασ τθσ ςυλλογισ παραμζνει άγνωςτθ, ςχετικά με το ποφ ωυλάςςονταν, ποφ
καταςκευάηονταν και το πϊσ ξαναχρθςιμοποιοφνταν. Από τθν καλλιτεχνικι περίοδο
1965-1966 και ζπειτα τα προγράμματα των παραςτάςεων αναωζρουν το προςωπικό
τθσ τεχνικισ διεφκυνςθσ. Είναι θ πρϊτθ ωορά που αναωζρονται τα ραπτικά ςυνεργεία
τθσ ΕΛΣ. Από τθ δεκαετία του 1970 τα ςτοιχεία γίνονται περιςςότερα γιατί υπάρχουν
μαρτυρίεσ, ωςτόςο ομοίωσ δεν βρίςκονται γραπτά τεκμιρια και καταγραωζσ. «Με τισ
αυξανόμενεσ δραςτθριότθτεσ του κεάτρου, ςυνεχίηει ο κ. Δαλαμάγκασ, και τθν
αφξθςθ τθσ ςυλλογισ, διαπιςτϊνεται θ ανάγκθ καλφτερθσ διευκζτθςθσ και ζτςι
οργανϊνονται τα πρϊτα βεςτιάρια ςε κτιρια κοντά ςτο κζατρο. Ζτςι κατά τθ δεκαετία
του 1970 διαμορωϊνονται κατά ςειρά το βεςτιάριο ςε γωνιακό κτιριο των οδϊν
Ακαδθμίασ και Ηωοδόχου Ρθγισ, ενϊ το 1979 το κτιριο του μεγάρου Λοβζρδου επί
τθσ οδοφ Μαυρομιχάλθ 8, κλθροδοτείται ςτο Βυηαντινό Μουςείο και παραχωρείται
ζνασ όροωοσ ςτθν ΕΛΣ για τθν αποκικευςθ του βεςτιαρίου τθσ. Ζπειτα από πυρκαγιά
που εκδθλϊκθκε ςτον όροωο που ωυλάςςονταν τα κοςτοφμια, το βεςτιάριο

μεταωζρεται ξανά, επί τθσ οδοφ Τηαβζλα αυτι τθ ωορά. Κατά τθ δεκαετία του 1990 το
βεςτιάριο μετακομίηει ςε αποκικεσ ςτον Άγιο Φανοφριο ςε πρϊθν ςχολικό
ςυγκρότθμα, όπου παραμζνει για το διάςτθμα 1994-95. Στο χϊρο αυτό ςθμειϊνεται
διάρρθξθ και κλοπι κοςτουμιϊν των παραγωγϊν Απαγωγι από το Σεράι, Ραλιάτςοι
και Αΐντα. Νζα ςτζγθ του βεςτιαρίου κα γίνει το 1999 ςτο κτιριο επί τθσ οδοφ
Ρειραιϊσ 199, ςτο οποίο ςυςτεγάηεται και θ πειραματικι ςκθνι, μζχρι τθ μεταωορά
του το 2001 ςτο κτιριο επί τθσ οδοφ Κζμιδοσ 26 ςτον Ταφρο» 71. Το 2007 το βεςτιάριο
μετακομίηει ξανά ςτουσ αποκθκευτικοφσ χϊρουσ ςτο Μενίδι όπου βρίςκεται μζχρι
ςιμερα. Από τισ μετακομίςεισ αυτζσ δεν προκφπτει κανζνα ςτοιχείο ςχετικά με τον
αρικμό των κοςτουμιϊν που μεταωζρονται εκτόσ από τα δελτία αποςτολισ που
άλλοτε αναωζρουν μόνο τον τίτλο τθσ παραγωγισ χωρίσ αρικμό κοςτουμιϊν.
Από τθν ιςτορικι διαδρομι του βεςτιαρίου ςυμπεραίνεται, ότι αρχικά
επιλζγονταν χϊροι ςε κτιρια κοντά ςτον άξονα του κεάτρου, χωρίσ οι χϊροι να
ελζγχονται ιδιαίτερα για τισ περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ που διζκεταν. Με τθ
διεφρυνςθ του βεςτιαρίου, ςταδιακά αναηθτικθκαν μεγαλφτεροι χϊροι με μικρότερο
κόςτοσ, χϊροι που απομακρφνονταν ολοζνα και περιςςότερο από το κζατρο και τα
94
ραπτικά εργαςτιρια. Μόνθ εξαίρεςθ οι επιλογζσ των χϊρων ςτον Ταφρο (Ρειραιϊσ
199 και Κζμιδοσ 26) που ζγιναν με ωροντίδα του τότε Καλλιτεχνικοφ Διευκυντι Λουκά
Καρυτινοφ, με ςκοπό να είναι κοντά ςτα ραπτικά ςυνεργεία και ςτουσ χϊρουσ των
προβϊν. Θ τελευταία επιλογι ςτισ αποκικεσ ςε ενοικιαηόμενο κτιριο ςτο Μενίδι,
κεωρείται οικονομικι λφςθ κακϊσ προςωζρει ενιαίο χϊρο 1200 τμ. αποκικευςθσ και
ςυςτεγάηεται με τισ αποκικεσ ςκθνικϊν. Το κτιριο βρίςκεται 15 χιλιόμετρα μακριά
από το κζατρο και 18 από τα ραπτικά ςυνεργεία τθσ Καλλικζα. Θ απόςταςθ δε κα
ιταν μειονζκτθμα για τθ χωροκζτθςθ ενόσ οργανωμζνου αποκθκευτικοφ χϊρου, εάν
δεν επθρζαηε τόςο το χαρακτιρα τθσ ςυλλογισ που είναι ηωντανόσ και ευριςκόμενοσ
ςε διαρκι κίνθςθ και χριςθ. Οι μετακινιςεισ των κοςτουμιϊν από το κζατρο προσ τα
ραπτικά ςυνεργεία, και από το βεςτιάριο προσ το κζατρο, από το κζατρο προσ το
βεςτιάριο και από τα ραπτικά ςυνεργεία ςτο κζατρο γίνονται με μεταωορείσ και
πραγματοποιοφνται κακθμερινά προκειμζνου να ολοκλθρωκοφν οι εργαςίεσ,
ακολουκϊντασ τον κφκλο ηωισ των κοςτουμιϊν.
71
Συνζντευξθ με τον Τεχνικό Διευκυντι

Εικόνα 1: Θ διαδρομι των κοςτουμιϊν τθσ

ΕΛΣ κατά τον κφκλο ηωισ τουσ. Μια ςυνικθσ
διαδρομι των κοςτουμιϊν δεν είναι ποτζ
μιασ κατεφκυνςθσ από τον ζνα χϊρο ςτον
άλλο. Για τθν ολοκλιρωςθ του μπορεί να
χρειαςτεί να επαναλάβει τθ διαδρομι από
και προσ τα ραπτικά και το κζατρο πολλζσ
ωορζσ.
Οι μετακινιςεισ αυτζσ αποτυπϊκθκαν ςτα κοςτοφμια (με ωκορζσ και

καταπονιςεισ από τον ακατάλλθλο χειριςμό), και επθρζαηαν κάκε ωορά τον τρόπο
αποκικευςθσ και καταγραωισ, που γινόταν με διαωορετικοφσ κάκε ωορά τρόπουσ.
Το ςφνολο των κοςτουμιϊν μετά τθν ολοκλιρωςθ των παραςτάςεων
αποκθκεφονται προκειμζνου να ξαναχρθςιμοποιθκοφν. Θ αποκικευςθ των
αντικειμζνων αυτϊν, που ςυνολικά απαρτίηουν τθ ςυλλογι κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ είχε
εξ αρχισ χρθςτικό χαρακτιρα, χωρίσ απαραίτθτα να διζπεται από τισ αρχζσ τθσ 95
διατιρθςθσ των αντικειμζνων τζχνθσ. Σκοπόσ τθσ αποκικευςθσ είναι θ ςυγκζντρωςθ

και θ διαωφλαξθ τουσ προκειμζνου να ξαναχρθςιμοποιθκοφν ςυνολικά ι
αποςπαςματικά ςε μελλοντικζσ παραςτάςεισ. Θ επαναχρθςιμοποίθςθ τουσ αποτελεί
και το λόγο δθμιουργίασ τθσ ςυλλογισ, ενϊ ταυτόχρονα είναι και θ βαςικι αιτία τθσ
αποςπαςματικισ διατιρθςθσ των κοςτουμιϊν, από τισ παλαιότερεσ κυρίωσ
παραγωγζσ. Λδιαίτερα τα τμιματα των κοςτουμιϊν που είχαν «ςυμπλθρωματικό»
χαρακτιρα, ολοκλθρϊνοντασ το κυρίωσ ςϊμα του κοςτουμιοφ- π.χ. λευκά πουκάμιςα,
παντελόνια, εςϊρουχα, παποφτςια κλπ, που μποροφν εφκολα να χρθςιμοποιθκοφν ςε
πολλά κοςτοφμια, ωυλάςςονται ςε πιο προςβάςιμα ςθμεία, ςυγκεντρωμζνα ϊςτε να
είναι εφκολθ θ εφρεςθ τουσ.
3.2.5. Διευκζτθςθ τθσ ςυλλογισ

Ο τρόποσ διευκζτθςθσ τθσ ςυλλογισ, όπωσ ίςχυε μζχρι τον Λανουάριο 2011,
οπότε πραγματοποιικθκαν επιςκζψεισ ςτο χϊρο, ομαδοποιεί τα κοςτοφμια ςε
ςφνολα ανά παραγωγι, και ςε ςφνολα ειδϊν ανεξάρτθτα από παραγωγζσ. Μολονότι
δεν υπάρχουν καταγραωζσ από το 1990 και πριν, θ διευκζτθςθ αυτι ακολουκϊντασ
τον παραδοςιακό τρόπο αποκικευςθσ του κεάτρου, διατθρεί ςχετικά ομαδοποιθμζνα

τα αντικείμενα, των οποίων οι πλθροωορίεσ ταυτοποίθςθσ δεν ςϊηονται, ςτοιχείο που
μπορεί να είναι πολφτιμο αλλά όχι και απόλυτο για τθν πλιρθ ταυτοποίθςθ και
τεκμθρίωςθ τθσ ςυλλογισ. Ραράλλθλα μαρτυρά τθ μζκοδο αποκικευςθσ που ίςχυε
παλαιότερα αποδεικνφοντασ τθν φπαρξθ ενόσ ςυςτιματοσ του οποίου οι καταγραωζσ
ζχουν χακεί. Από τθν παρατιρθςθ ςτο χϊρο εφκολα γίνεται αντιλθπτι θ απουςία
πολλϊν μερϊν από όςα ολοκλθρϊνουν ζνα κοςτοφμι. Ζτςι ςτα ςφνολα των
παραγωγϊν ςϊηονται τα βαςικά μζρθ των κοςτουμιϊν, ενϊ από τα ςυμπλθρωματικά
μζρθ είτε δεν ςϊηονται είτε ωυλάςςονται χωριςτά.
3.2.6. Θ ιδιαιτερότθτα του κοςτουμιοφ ςαν ςφνκετο αντικείμενο

Θ ιδιαιτερότθτα τθσ ςυλλογισ ςχετίηεται με τθν ιδιαιτερότθτα του κοςτουμιοφ
ςαν αντικείμενο αποτελοφμενο από ςφνολο αντικειμζνων:
Το κοςτοφμι ςαν ολοκλθρωμζνο αντικείμενο υπάρχει μόνο κατά τθν ερμθνεία
του επί ςκθνισ. Τότε ςαν μζροσ τθσ εικαςτικισ γλϊςςασ του ζργου υπάρχει πλιρεσ
ολοκλθρϊνοντασ τθν ερμθνεία του ρόλου του ζργου. Με το πζρασ των παραςτάςεων,
όπωσ ςυμβαίνει ςτο ίδιο το είδοσ τζχνθσ που υπθρετεί, κάποια ςτοιχεία του 96
ακολουκοφν τθ διαδρομι των παραςτατικϊν τεχνϊν και παφουν να υπάρχουν: το

μακιγιάη των καλλιτεχνϊν, θ κόμμωςθ, οι αλλαγζσ επί ςκθνισ, θ ερμθνεία των ρόλων
των καλλιτεχνϊν χάνονται και μποροφν να ςϊηονται ζμμεςεσ αναωορζσ για αυτά, ςτισ
καταγραωζσ των ενδυτριϊν και των κομμωτϊν ι το οπτικό υλικό των παραςτάςεων.
Ραραμζνουν μόνο τα υλικά ςτοιχεία του, τα οποία αποκθκεφονται ανάλογα με το
είδοσ ςτο οποίο ανικουν. Τα κφρια μζρθ του (π.χ. ωόρεμα, πανωωόρι) αποκθκεφονται
ςτο βεςτιάριο, ενϊ διάωορα ςυμπλθρωματικά (π.χ. κοςμιματα, υποδιματα) είτε
παραμζνουν ςτο κζατρο είτε αποκθκεφονται χωριςτά ανά είδοσ. Ϊςτε ςτο βεςτιάριο
ωιλοξενοφνται τελικά κάποια από τα αντικείμενα των κοςτουμιϊν τθσ ςυλλογισ τθσ
ΕΛΣ. Τα υλικά αυτά μζρθ των κοςτουμιϊν με τισ καταγραωζσ, όςεσ υπάρχουν, τισ
μαρτυρίεσ- εωόςον αναηθτθκοφν, τα ςχζδια των ενδυματολόγων, τα αρχεία των
υπεφκυνων παραγωγισ τθσ τεχνικισ διεφκυνςθσ, τισ ωωτογραωίεσ και το οπτικό υλικό
των παραςτάςεων από το αρχείο τθσ ΕΛΣ, ςυνκζτουν τθ ςυλλογι των κοςτουμιϊν.
Θ ιδιαιτερότθτα αυτι το ότι δθλαδι το κοςτοφμι με τθν ολοκλιρωςθ των
παραςτάςεων αποδομείται και διαςπάται ςε μικρότερα αντικείμενα προκειμζνου να

αποκθκευτεί, αποτελεί μια δυςχζρεια ςτθν αντιμετϊπιςθ τθσ ςυλλογισ με

μουςειακοφσ όρουσ, κακϊσ το αποκθκευμζνο αντικείμενο είναι μζροσ του ςυνολικοφ
αντικειμζνου, το οποίο δφναται να υπάρξει εωόςον ςυλλεχκοφν όλεσ οι πλθροωορίεσ
ςχετικά με αυτό, ςυμπλθρωκοφν τα επιμζρουσ εωιμερα ςτοιχεία του και ηωντανζψει
με τθν ερμθνεία του καλλιτζχνθ επί ςκθνισ. Ραράλλθλα αυξάνει τθν αξία των
καταγραωϊν και τθσ τεκμθρίωςθσ ςε βακμό ϊςτε οι καταγραωζσ να αξιολογοφνται ωσ
εξίςου ςθμαντικζσ με τα επιμζρουσ αντικείμενα. Αυτό αποδεικνφεται από το γεγονόσ
ότι πολλά από τα επιμζρουσ αντικείμενα κεωροφνται αναλϊςιμα και εωιμερα
ςτοιχεία. Μπλοφηεσ, παντελόνια, εςϊρουχα, παποφτςια που ωκείρονται
αντικακίςτανται από νεϊτερα για τθν ολοκλιρωςθ των κοςτουμιϊν είτε κατά τθ
διάρκεια των παραςτάςεων είτε για τθν αναβίωςθ παλαιότερων παραγωγϊν. Τότε
μολονότι το ςϊμα του κοςτουμιϊν ταυτίηεται με τθν ιςτορικι αξία τθσ παραγωγισ,
νεϊτερα μζρθ του μπορεί να αντικαταςτιςουν τα παλαιά ωκαρμζνα. Θ
αντικατάςταςθ τουσ είναι εωικτι μόνο αν υπάρχουν καταγραωζσ ι μαρτυρίεσ και
γίνεται προκειμζνου να διαωυλαχκεί θ καλλιτεχνικι και αιςκθτικι αξία των
αντικειμζνων κίγοντασ ωςτόςο τθν ιςτορικι αξία όχι όμωσ και τθν αυκεντικότθτα
97
τουσ.
3.2.7. Επαναχρθςιμοποίθςθ των κοςτουμιϊν

Το ηιτθμα αυτό ςυνδζεται με μια ακόμα ιδιαιτερότθτα των αντικειμζνων τθσ
ςυλλογισ: το γεγονόσ ότι τα αντικείμενα επαναχρθςιμοποιοφνται. Θ
επαναχρθςιμοποίθςθ τουσ ςυνάδει με το χαρακτιρα του ωορζα, και με τθν τζχνθ που
υπθρετοφν, κακϊσ οι παραγωγζσ ςυμβαίνει ςυχνά να επαναλαμβάνονται για πολλά
χρόνια, ι να αναβιϊνονται φςτερα από καιρό. Μολονότι οι επαναλαμβανόμενεσ
παραγωγζσ κεωροφνται διαωορετικζσ παραγωγζσ 72 τα κοςτοφμια μπορεί να είναι τα
ίδια, ελαωρϊσ μεταποιθμζνα ι καταςκευαςμζνα εξαρχισ πάνω ςτα παλαιά ςχζδια.
Για παράδειγμα θ όπερα Μάκβεκ του ενδυματολόγου Γ. Βακαλό επαναλαμβανόταν
από το 1972 μζχρι το 1989.
Μια ακόμθ ιδιαιτερότθτα είναι ότι τα αντικείμενα μπορεί να
επαναχρθςιμοποιοφνται μεμονωμζνα για να ςυμπλθρϊνουν κοςτοφμια άλλων
72
Σφμωωνα με το παραςταςιολόγιο και τθ κεατρικι πράξθ οι επαναλιψεισ κεωροφνται χωριςτζσ
παραγωγζσ. Ακόμα κι αν τα ςκθνικά, τα κοςτοφμια και θ ςκθνοκεςία είναι οι ίδιεσ, για τθν ταυτοποίθςθ
μιασ παραγωγισ λαμβάνονται υπόψθ ο χρόνοσ, ο τόποσ και οι ςυντελεςτζσ που ςυμμετζχουν.

παραγωγϊν, διαωορετικϊν ζργων. Θ πρακτικι αυτι εωαρμόηεται ςτα περιςςότερα

κζατρα για οικονομικοφσ λόγουσ. Είναι χαρακτθριςτικό ότι κατά τθ ωάςθ του
ςχεδιαςμοφ πολλοί ενδυματολόγοι επιςκζπτονται το βεςτιάριο προκειμζνου να
διαπιςτϊςουν ποια αντικείμενα είναι διακζςιμα προκειμζνου να τα αξιοποιιςουν ςτα
δικά τουσ ανεβάςματα. Μάλιςτα ςτθν περίπτωςθ κατά τθν οποία ςε ςυνεννόθςθ με
το τμιμα παραγωγισ του κεάτρου ο ενδυματολόγοσ χρειάηεται να αξιοποιιςει
κάποια από τα διακζςιμα αντικείμενα του βεςτιαρίου, θ επίςκεψθ ςτο βεςτιάριο και
θ διαπίςτωςθ των διακζςιμων κατάλλθλων αντικειμζνων προθγείται ακόμα και τθσ
ςχεδιαςτικισ αποτφπωςθσ των κοςτουμιϊν (Thorne 2001:24-25). Σε αυτι τθν
περίπτωςθ το αντικείμενο μπορεί να αποτελζςει δομικό ςτοιχείο περιςςότερων από
ζνα κοςτουμιϊν για περιςςότερα από ζνα ζργα. Αυτό δυςχεραίνει επιπλζον τθ
αποκρυςτάλλωςθ τθσ ολοκλθρωμζνθσ και ςυνολικισ εικόνασ τθσ ςυλλογισ, κακϊσ
μπορεί να επιωζρει αρικμθτικι διαωορά ανάμεςα ςτισ καταγραωζσ και το ςυνολικό
αρικμό των αντικειμζνων που ςϊηονται.
Οι ιδιαιτερότθτεσ αυτζσ τθσ ςυλλογισ τθ διαωοροποιοφν από τισ μουςειακζσ
ςυλλογζσ. Ωςτόςο οι αναγκαιότθτεσ, που προκφπτουν από τισ ιδιαιτερότθτεσ αυτζσ
98
κακιςτοφν απαραίτθτθ τθ ςυμβολι τθσ μουςειακισ επιςτιμθσ ςτα κζματα, που
άπτονται ςτθν αποκικευςθ και τθν τεκμθρίωςθ των ςυλλογϊν, κακϊσ θ αυςτθρι
οργάνωςθ που μπορεί να προτείνει είναι εωικτό να δϊςει λφςεισ ςε πολλά
προβλιματα αποκικευςθσ, τεκμθρίωςθσ αλλά και ερμθνείασ των κοςτουμιϊν. Στον
πίνακα που ακολουκεί ςυνοψίηονται οι ςυνκικεσ που οδιγθςαν ςτισ ιδιαιτερότθτεσ
τθσ ςυλλογισ. Οι ιδιαιτερότθτεσ αυτζσ τθ διακρίνουν από κάκε άλλθ ςυνικθ ςυλλογι
προκαλϊντασ τθν προςπάκεια για τθν εφρεςθ λφςεων και προτάςεων από το
επιςτθμονικό πεδίο τθσ μουςειολογίασ.

Ιδιαιτερότθτεσ ςυλλογισ Προβλθματιςμόσ Μουςειολογικζσ

Προτάςεισ
Επανειλθμμζνεσ Ζλλειψθ ςχεδιαςμοφ Ρρολθπτικι ςυντιρθςθ:
μετακομίςεισ αποκικευςθσ, απουςία όροι προςταςίασ ςυλλογϊν
ςυντονιςμζνθσ και ςχεδιαςμοφ
διαχειριςτικισ πολιτικισ αποκθκευτικϊν χϊρων
Αποςπαςματικι Ζλλειψθ τεκμθρίωςθσ Ρρότυπα τεκμθρίωςθσ και
αντιπροςώπευςθ των πολλϊν αντικειμζνων, τιρθςθσ αρχείων
αντικειμζνων ςτο απουςία ικανοφ διαχείριςθσ ςυλλογϊν
βεςτιάριο ςυςτιματοσ καταγραωισ
και παρακολοφκθςθσ των
αντικειμζνων κατά τθ
διάρκεια του κφκλου ηωισ
τουσ
Σο κοςτοφμι ςαν Διατθρείται θ υλικότθτα Ρλιρεσ ςφςτθμα
αντικείμενο μιασ του, ενϊ τα άυλα ςτοιχεία τεκμθρίωςθσ
99
παραςτατικισ τζχνθσ του χάνονται
Επαναχρθςιμοποίθςθ Φκορζσ, απϊλειεσ Ρρότυπα χειριςμοφ και
των αντικειμζνων όροι προςταςίασ των
αντικειμζνων
Ρίνακασ 4: Αντιςτοίχιςθ των ιδιαιτεροτιτων τθσ ςυλλογισ, των προβλθματιςμϊν που

προκφπτουν και των μουςειολογικϊν προτάςεων που μποροφν να τουσ επιλφςουν.
Θ γνϊςθ του περιεχομζνου τθσ ςυλλογισ και θ διατιρθςθ τθσ ωυςικισ τθσ
ακεραιότθτασ τθσ είναι οι βαςικοί τομείσ που μπορεί να εωαρμοςτεί ζνα ςφςτθμα
διαχείριςθσ, το οποίο κατευκυνόμενο από τισ αρχζσ τθσ μουςειολογίασ κα μπορεί να
καταςτιςει πιο ευζλικτθ τθ ςυλλογι, διευρφνοντασ τισ δυνατότθτεσ λειτουργίασ τθσ. Ο
κεατρικόσ χαρακτιρασ τθσ ωςτόςο είναι που εμποδίηει ουςιαςτικά τθν εωαρμογι των
προτάςεων που μποροφν να γίνουν από τον τομζα τθσ προλθπτικισ ςυντιρθςθσ, και που
κατευκφνει προσ ζνα βιμα παραπζρα τθ κεϊρθςθ τθσ ςυλλογισ απαιτϊντασ τθν προςαρμογι
των αρχϊν αυτϊν με βάςθ τισ διαχειριςτικζσ ανάγκεσ που προκφπτουν από τθ κεατρικι

πράξθ. Για τθν κατανόθςθ αυτοφ του ηθτιματοσ είναι απαραίτθτο πριν προχωριςουμε ςτισ
προτάςεισ να ακολουκιςουμε τον κφκλο ηωισ των αντικειμζνων και να παρακολουκιςουμε
το τρζχον ςφςτθμα διαχείριςθσ του, που ορίηεται από τθ κεατρικι χριςθ τθσ ςυλλογισ.
3.2.8. Ο κφκλοσ ηωισ των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ.

Οι ςυλλογζσ είναι τμιμα του ιδεολογικοφ χάρτθ, θ ανάγνωςθ του οποίου
βοθκά να γίνουν αντιλθπτζσ οι πολιτιςτικζσ και ιδεολογικζσ υποκζςεισ που οδιγθςαν
ςτθ δθμιουργία τουσ (Pearce 2002: 332). Οι ςυμπεριωορζσ των επιμελθτϊν και του
προςωπικοφ των ςυλλογϊν και θ πρακτικι που αςκείται ωσ αποτζλεςμα των
ςυνθκειϊν και τθσ παράδοςθσ παίηουν κεντρικό ρόλο (Pearce 2002: 332). Ο λόγοσ που
εξετάηεται ο κφκλοσ ηωισ των κοςτουμιϊν είναι γιατί ζτςι διαωαίνεται θ πολιτικι
διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ και αποκαλφπτονται οι ςτόχοι και θ αποςτολι τθσ.
Τα κοςτοφμια των παραγωγϊν αποτελοφν μζροσ τθσ εικαςτικισ γλϊςςασ των
ζργων. Θ ςθμαςία τουσ για τθν ολοκλιρωςθ τθσ παράςταςθσ επιςθμαίνεται από τθ
ςκθνογράωο Pamela Howard (2005:113) θ οποία τθ ςυνοψίηει με τθ ωράςθ: « Ζνα
ζργο μπορεί να παρουςιαςτεί και χωρίσ ςκθνικά, αλλά υπάρχει πάντα ζνασ
τουλάχιςτον ερμθνευτισ που πρζπει να ωοράει κάτι. 100
Θ ςφλλθψθ, θ δθμιουργία, θ καταςκευι και θ εμωάνιςθ των κοςτουμιϊν με
τθν ερμθνεία των θκοποιϊν ςτθ ςκθνι, προκειμζνου να γίνουν ερμθνευτικό μζςο για
το ζργο, αποτελεί μια περίπλοκθ διαδικαςία ςτθν οποία ςυμμετζχουν πολλά
πρόςωπα και δθμιουργικζσ ομάδεσ. «Θ πραγματικι δθμιουργικι εργαςία με το
κοςτοφμι αρχίηει ςτο δωμάτιο τθσ πρόβασ με τισ μοδίςτρεσ, είτε το κοςτοφμι γίνεται
από τθν αρχι είτε μεταποιείται κάποιο από τα χιλιάδεσ χωρίσ ηωι μεταχειριςμζνα
κοςτοφμια των βεςτιαρίων για να αποκτιςει καινοφριο νόθμα. Θ πραγματικι
δθμιουργία ενόσ κοςτουμιοφ αποτελεί μια κοινι προςπάκεια του ςκθνογράωου, του
θκοποιοφ και των καταςκευαςτϊν του που δουλεφουν όλοι μαηί κοιτάηοντασ τον
θκοποιό απευκείασ ςτον κακρζπτθ του δοκιμαςτθρίου, ζτςι ϊςτε όλοι να
εμπλζκονται ςτθ διαδικαςία, να μποροφν να δουν το κόψιμο, τθ γραμμι, τθν
καταςκευι και τουσ χρωματικοφσ ςυνδυαςμοφσ του.» (ο.π.: 124). Οι κφριεσ περίοδοι
του κφκλου ηωισ των κοςτουμιϊν είναι:

1. ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ
ΣΥΛΛΘΨΘΣ- 2. ΥΛΟΡΟΛΘΣΘ-
1. ΣΥΛΛΘΨ 2. ΥΛΟΡΟΛΘΣΘ:
ΣΧΕΔΛΑΣΜΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΛΚΘ
Θ ΔΘΜΛΟΥ΢ΓΛΑΣ ΚΑΛ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΛΚΘ
ΣΧΕΔΛΑΣΜΟΣ ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ
ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ
Ο ΚΤΚΛΟ΢ ΗΩΘ΢ ΣΟΤ

ΚΟ΢ΣΟΤΜΙΟΤ
3. ΚΕΑΤ΢ΛΚΘ
5. ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ
5.
ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ
3. ΚΕΑΤ΢ΛΚΘ
ΕΡΑΝΑΧ΢ΘΣΛΜΟΡΟΛ
ΕΡΑΝΑ- ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ
-ΘΣΘ
Χ΢ΘΣΛΜΟΡΟΛΘΣΘΣ
4. ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ
ΑΡΟΚΘΚΕΥΣΘΣ
4. ΑΡΟΚΘΚΕΥΣΘ
101
Ρίνακασ 5: Λογικό διάγραμμα αναπαράςταςθσ του κφκλου του κοςτουμιοφ.
1. ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ ΣΥΛΛΘΨΘΣ: Κφριο λόγο ςτθ δθμιουργία των κοςτουμιϊν ζχει ο

ενδυματολόγοσ που μπορεί να είναι ταυτόχρονα και ο ςκθνογράωοσ ι
ακόμα και ο ςκθνοκζτθσ τθσ παραγωγισ. Οι αρμοδιότθτεσ του
ςυνοψίηονται από τον ςκθνογράωο Gary Thorne ςε εργαςίεσ που αωοροφν
ςτθ ςφλλθψθ και το ςχεδιαςμό, ςτθν επιλογι των υλικϊν, ςτο ςυντονιςμό
των εργαςιϊν και τθν επικοινωνία με τουσ ςυντελεςτζσ και τισ
δθμιουργικζσ ομάδεσ τθσ παραγωγισ (Thorne 2001:38). Ζτςι θ δθμιουργία
και θ καταςκευι των κοςτουμιϊν ςφμωωνα με το ςκθνογράωο ξεκινάνε με
τον προγραμματιςμό των εργαςιϊν, τθν επικοινωνία με το ςκθνοκζτθ και
το ςκθνογράωο αν είναι διαωορετικόσ από τον ενδυματολόγο, το
ςχεδιαςμό και τθν παρουςίαςθ τουσ. Οι εργαςίεσ αυτζσ προχποκζτουν τθν
πολφ καλι ανάγνωςθ του ζργου, τθ γνϊςθ των ρόλων, τθν ζρευνα ςχετικά

με το ζργο και με τα ςτοιχεία τθσ ςκθνοκετικισ απόδοςθσ του, το κζατρο

και τισ ςυνκικεσ των παραςτάςεων, τουσ ςυντελεςτζσ. Θ διαδικαςία τθσ
ζρευνασ ςθματοδοτεί τθν ζναρξθ τθσ ερμθνείασ του ζργου (Thorne
2001:52).
2. ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ ΥΛΟΡΟΛΘΣΘΣ: Του ςχεδιαςμοφ ζπονται οι εργαςίεσ
υλοποίθςθσ73, που εμπεριζχουν τθν καταςκευι, τισ πρόβεσ και τισ αλλαγζσ-
μετατροπζσ. Θ αναηιτθςθ των υλικϊν, θ επιλογι των υωαςμάτων και των
τεχνικϊν που κα εωαρμοςτοφν, θ επικοινωνία και ο ςυντονιςμόσ των
καταςκευαςτϊν, των ραπτικϊν ςυνεργείων, των καταςκευαςτϊν καπζλων,
των περουκιζριδων, των υποδθματοποιϊν, για τθν ολοκλιρωςθ των
κοςτουμιϊν. Βαςικό ςτάδιο αποτελοφν οι πρόβεσ των κοςτουμιϊν με τουσ
θκοποιοφσ, που επαναλαμβάνονται ανά ςτάδιο καταςκευισ των
κοςτουμιϊν. Στισ πρόβεσ οι δθμιουργικζσ ομάδεσ ςυμμετζχουν και
ακολουκοφν τισ υποδείξεισ του δθμιουργοφ, που ςε επικοινωνία με τον
θκοποιό προβαίνει ςε αλλαγζσ και βελτιϊςεισ (Howard 2005:118-119).
3. ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ ΚΕΑΤ΢ΛΚΘΣ Χ΢ΘΣΘΣ: είναι θ κφρια περίοδοσ του κοςτουμιοφ,
102
κατά τθν οποία ενδφει τον ερμθνευτι και ολοκλθρϊνεται με όλα τα
επιμζρουσ ςτοιχεία που το αποτελοφν. Τθ ωροντίδα των κοςτουμιϊν και
τθν ζνδυςθ των ερμθνευτϊν αναλαμβάνουν οι ενδφτριεσ.
4. ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ ΑΡΟΚΘΚΕΥΣΘΣ: Μετά τθ κεατρικι περίοδο τα κοςτοφμια
αποκθκεφονται ςτουσ χϊρουσ ωφλαξθσ (βεςτιάριο και βεςτιάριο κεάτρου).
Τότε καταγράωονται ςτο βιβλίο κοςτουμιϊν τθσ παραγωγισ και ράβεται
ετικζτα με τον κωδικό τουσ. Κατά τθν αποκικευςθ το κοςτοφμι
αποδομείται ςτα αντικείμενα που το αποτελοφν.
5. ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ ΕΡΑΝΑΧ΢ΘΣΛΜΟΡΟΛΘΣΘΣ: Τζλοσ, το κοςτοφμι μπορεί να
επαναχρθςιμοποιθκεί μεμονωμζνο ι ςαν ςφνολο, οπότε ο κφκλοσ ηωισ
επαναλαμβάνεται ενταςςόμενο ςτα ςχζδια του ενδυματολόγου και
ακολουκοφν οι ωάςεισ τθσ δθμιουργίασ, όπου πραγματοποιοφνται οι
73
Στουσ ςυνεργάτεσ τθσ καταςκευαςτικισ ωάςθσ ςυμπεριλαμβάνονται εκτόσ των ενδυματολόγων και
των μοδιςτρϊν οι «καπελοφδεσ, καταςκευαςτζσ παπουτςιϊν, κεντιςτρεσ, βαωείσ, πλιςεδάδεσ,
εξειδικευμζνεσ μοδίςτρεσ για τοφλια, υωάςματα λφκρα και τελειϊματα άκρων» Ρικοποφλου-Τςολάκθ.
2008

πρόβεσ και οι απαραίτθτεσ μετατροπζσ, οι εμωανίςεισ και τελικά θ

αποκικευςθ.
3.2.9. Ενδυματολογικόσ τομζασ ΕΛΣ
Στθν ΕΛΣ τον κφκλο ηωισ των κοςτουμιϊν παρακολουκεί και αναλαμβάνει ο
ενδυματολογικόσ τομζασ που ανικει ςτθν Τεχνικι Διεφκυνςθ. Ο ενδυματολογικόσ
τομζασ περιλαμβάνει τισ ομάδεσ εργαςιϊν που ςχετίηονται με τα κοςτοφμια και
αναλφεται ςτα επιμζρουσ τμιματα ωσ εξισ:
 Υπεφκυνοι ζργου - βοθκοί ενδυματολόγου

 ΢απτικά ςυνεργεία, καταςκευαςτζσ καπζλων, περουκϊν.
 Ενδφτριεσ κεάτρου
 Κομμωτζσ, μακιγιζρ
 Ενδφτριεσ βεςτιαρίου
Εικόνα 2: Ενδφτρια τθσ ΕΛΣ επί το ζργο,
προςωζρει τθν ενδυματολογικι ωροντίδα ςτθν
ερμθνεφτρια κατά τθ διάρκεια τθσ 103
παράςταςθσ (ωωτογραωία από το τμιμα
παραγωγισ του Ενδυματολογικοφ τομζα τθσ
ΕΛΣ).
Εικόνα 2: οριςμζνεσ αλλαγζσ ςτα κοςτοφμια

πρζπει να γίνονται ςτο back stage με ελάχιςτο
ωωτιςμό ςε πολφ ςφντομο χρονικό διάςτθμα
(quick change) (ωωτογραωικό αρχείο Ε.
Κοηάου).

Στον τομζα για τισ ανάγκεσ των τμθμάτων τθσ παραγωγισ και του βεςτιαρίου
απαςχολοφνται 46 εργαηόμενοι με ςυμβάςεισ αορίςτου και οριςμζνου χρόνου εκ των
οποίων 18 μοδίςτρεσ, 3 καταςκευαςτζσ καπζλων, 15 ενδφτριεσ και 10 κομμωτζσ-
μακιγιζρ74. Ο όγκοσ των εργαςιϊν κατανζμεται ςτα επιμζρουσ τμιματα που
υπθρετοφν τισ βαςικζσ λειτουργίεσ του τομζα: ςτθν Ραραγωγι, τθν Ραροχι
υπθρεςιϊν και το Βεςτιάριο.
Τισ εργαςίεσ των τμθμάτων ςυντονίηουν οι υπεφκυνοι κάκε παραγωγισ που
αποτελοφν το κζντρο επικοινωνίασ ανάμεςα ςτον ενδυματολόγο τθσ παράςταςθσ, τα
Εικόνα 3 και εικόνα 4: κομμϊτρια και μακιγιζρ τθσ ΕΛΣ αντίςτοιχα ολοκλθρϊνουν τθ 104
δθμιουργία των κοςτουμιϊν λίγο πριν τθν εμωάνιςθ των καλλιτεχνϊν. Στοιχεία όπωσ θ
κόμμωςθ, θ τοποκζτθςθ των καπζλων, το μακιγιάη πραγματοποιοφνται πριν και κατά τθ
διάρκεια τθσ παράςταςθσ, αποδίδοντασ τότε τθν ολοκλθρωμζνθ εικόνα των κοςτουμιϊν.
(ωωτογραωίεσ από το τμιμα παραγωγισ του Ενδυματολογικοφ τομζα τθσ ΕΛΣ).
τμιματα και τον οργανιςμό και είναι επιωορτιςμζνοι με τθν ευκφνθ τθσ επιτυχοφσ
ολοκλιρωςθσ τθσ παραγωγισ. Αναλυτικά:
 Το τμιμα παραγωγισ απαςχολεί το ςφνολο των μοδιςτρϊν, τουσ
καταςκευαςτζσ των καπζλων και μζροσ των κομμωτϊν, οι οποίοι
προετοιμάηουν, δθμιουργοφν, καταςκευάηουν καινοφρια κοςτοφμια, καπζλα,
περοφκεσ κακϊσ και όλα τα ςτοιχεία που ςυνκζτουν ζνα κοςτοφμι, βάςει των
ςχεδίων των ενδυματολόγων, αλλά και επιδιορκϊνουν, τροποποιοφν,
μεταποιοφν τα παλαιότερα.
74
Στοιχεία που ςυλλζχκθκαν από ςυνεντεφξεισ με τθν κα. Ρρίτςα και ίςχυαν μζχρι τθν καλλιτεχνικι
περίοδο 2010-2011.

 Το τμιμα τθσ παροχισ υπθρεςιϊν απαςχολεί 15 ενδφτριεσ, τουσ κομμωτζσ και

τουσ μακιγιζρ οι οποίοι εργάηονται για: τθν προετοιμαςία των κοςτουμιϊν και
αντικειμζνων προκειμζνου να είναι ζτοιμα ςτο χϊρο του κεάτρου, τθ
ωροντίδα των κοςτουμιϊν, των περουκϊν και των λοιπϊν αντικειμζνων πριν
και μετά τισ παραςτάςεισ, το ςωςτό τρόπο που ωζρουν οι καλλιτζχνεσ τα
κοςτοφμια, τθν ενδεδειγμζνθ απόδοςθ των κοςτουμιϊν βάςει των οδθγιϊν
των ενδυματολόγων, τθν επιδιόρκωςθ τυχόν ατυχθμάτων κατά τθ διάρκεια
τθσ παράςταςθσ, τθν εξυπθρζτθςθ των αναγκϊν των καλλιτεχνϊν για τισ
αλλαγζσ των κοςτουμιϊν.
 Το τμιμα βεςτιαρίου απαςχολεί 4 ενδφτριεσ με ζργο τθν παραλαβι των
κοςτουμιϊν, τθν καταγραωι, τθν ταξινόμθςθ και τθν αποκικευςθ τουσ.
Ραράλλθλα ςε επικοινωνία με τουσ υπεφκυνουσ τθσ παραγωγισ των ζργων
καλοφνται να αναηθτιςουν κοςτοφμια παλαιότερων παραγωγϊν προκειμζνου
να τροωοδοτθκοφν νζα ζργα.
Συνοπτικι εικόνα των εργαςιϊν του τομζα δίνει ο Τεχνικόσ Διευκυντισ τθσ
ΕΛΣ, κ. Σωκράτθσ Δαλαμάγκασ, ο οποίοσ ςε ςυνζντευξθ του ςτθν εωθμερίδα Lifo,
105
αναωζρει: «Ζνα ςθμαντικό κομμάτι για τθν πραγματοποίθςθ μιασ παράςταςθσ είναι
τα κοςτοφμια. Υπάρχουν οι ράπτριεσ που ράβουν τα κοςτοφμια ανάλογα με τισ
εντολζσ των ενδυματολόγων, αλλά και οι ενδφτριεσ που ντφνουν τουσ καλλιτζχνεσ
κατά τθ διάρκεια των παραςτάςεων κι είναι υπεφκυνεσ για τθν άψογθ εμωάνιςθ τουσ.
Ασ μθν ξεχνάμε και τουσ καταςκευαςτζσ των καπζλων, που αποτελεί ζνα ςθμαντικό
τμιμα τθσ Λυρικισ»75. Στθν ίδια ςυνζντευξθ ο Τεχνικόσ Διευκυντισ κίγει το ηιτθμα
τθσ επαναχρθςιμοποίθςθσ των κοςτουμιϊν «*…+ ωζτοσ κα ραωτοφν 1500-2000
κοςτοφμια. Ρολλζσ ωορζσ βζβαια και για λόγουσ οικονομίασ χρθςιμοποιοφμε
κοςτοφμια από παλαιότερεσ παραςτάςεισ που μεταποιοφνται, αωοφ το βεςτιάριο μασ
είναι πολφ πλοφςιο.» Στο ίδιο άρκρο θ κα. Τςακατάνθ υπεφκυνθ των ενδυτριϊν
κεάτρου, ενδφτρια θ ίδια ςτθν ΕΛΣ για ςαράντα χρόνια, περιγράωει επιγραμματικά τισ
αρμοδιότθτεσ του τμιματοσ τθσ: «Στθν ουςία είμαςτε αυτζσ που βοθκοφν τουσ
καλλιτζχνεσ να ντυκοφν και να αλλάξουν γριγορα τα κοςτοφμια τουσ, ςφμωωνα με τισ
απαιτιςεισ του ρόλου. Ραράλλθλα όμωσ κοιτάμε να είναι τα ροφχα πάντα κακαρά,
75
Συνζντευξθ του Σ. Δαλαμάγκα ςτθ Μερόπθ Κοκκίνθ για τθν εωθμερίδα Lifo( 6-12/ 10/2011)

ωρεςκοςιδερωμζνα και αν ςυμβεί κάποιο ατφχθμα να βροφμε πολφ γριγορα μια

λφςθ. Ζχει τφχει πολλζσ ωορζσ να ράψω γριγορα ζνα κοςτοφμια που ςκίςτθκε ι να
βάλω παραμάνεσ ςε μια ωοφςτα που άνοιξε»76.
Εκτόσ από τα πρόςωπα που εμπλζκονται ςτθ δθμιουργία και τθν καταςκευι
των κοςτουμιϊν, μια ςθμαντικι ομάδα που επθρεάηεται από τα κοςτοφμια και
ενεργεί βιωματικά παράλλθλα με αυτά είναι οι καλλιτζχνεσ που τα ενδφονται
υποδυόμενοι τουσ ρόλουσ των ζργων κατά τθ κεατρικι πράξθ. Οι καλλιτζχνεσ
ερμθνευτζσ επικοινωνοφν με τον ενδυματολόγο και τισ μοδίςτρεσ κατά τθ διάρκεια
των προβϊν εκωράηοντασ τισ απόψεισ, τισ ανθςυχίεσ και τισ αγωνίεσ τουσ και πολλζσ
ωορζσ ο λόγοσ τουσ μπορεί να επθρεάςει τθν τελικι μορωι των κοςτουμιϊν. Άλλωςτε
«το ςϊμα είναι θ βάςθ πάνω ςτθν οποία ο ςκθνογράωοσ δθμιουργεί και ςυνκζτει τα
κοςτοφμια»( Howard 2005:120). Οι καλλιτζχνεσ ςυμμετζχουν ςτθν καταςκευι ι τθν
απόδοςθ τθσ τελικισ εικόνασ των κοςτουμιϊν, με παρεμβάςεισ που ηθτοφν να γίνουν
από τουσ ενδυματολόγουσ. Οι αλλαγζσ που ηθτοφν ςυνικωσ ζχουν να κάνουν με τισ
δυςκολίεσ, που τουσ προκαλοφν ι τισ ανζςεισ που χρειάηονται κατά τθν ερμθνεία του
ρόλου. Ωςτόςο ςπάνια γίνονται τροποποιιςεισ ςτα κοςτοφμια, ϊςτε να αλλάηει
106
τελείωσ θ εικόνα τουσ. Σχετικά με το ηιτθμα αυτό ο τενόροσ Γιάννθσ Χριςτόπουλοσ
ερωτϊμενοσ ςε ςυνζντευξθ ςτθν εωθμερίδα Lifo, αν ζχει αιςκανκεί ποτζ γελοίοσ
ωορϊντασ κάποιο κοςτοφμι, απαντά: «Γελοίοσ όχι. Ζχω αιςκανκεί άβολα πολφ.
Ρολλζσ ωορζσ οι ςκθνογράωοι και ενδυματολόγοι αντιμετωπίηουν τα κοςτοφμια από
τθ δικι τουσ μόνο πλευρά. Ρϊσ ωαίνονται από κάτω. Μπορεί να ωορζςεισ ζνα
πράγμα που να είναι πάρα πολφ βαρφ ι να ςε κόβει ςτο λαιμό, να ςε δυςκολεφει.
Τζτοια προβλιματα, ναι τα αντιμετωπίηουμε ςυχνά» 77.
Θ ολοκλιρωςθ των κοςτουμιϊν ςυμβαίνει με τθν πράξθ τθσ ζνδυςθσ τουσ από
τουσ ερμθνευτζσ και το ανζβαςμα τθσ παράςταςθσ. Είναι ο χρόνοσ που το κοςτοφμι
αποκτά όλα τα επιμζρουσ ςτοιχεία του λαμβάνοντασ πλιρθ μορωι, ο χρόνοσ που
ολοκλθρϊνεται ςαν αντικείμενο τζχνθσ ςυμμετζχοντασ ςτο ζργο τζχνθσ ςτο οποίο
ανικει. Θ διαδικαςία αυτι αποτυπϊνεται πάνω ςτο αντικείμενο διατθρϊντασ τα ίχνθ
τθσ ιςτορίασ του αντικειμζνου αλλά και όλου του ζργου ςτο οποίο ανικει. Τα ίχνθ
76
Ο.π.
77
Από τθ ςυνζντευξθ του Γιάννθ Χριςτόπουλο ςτον Φϊτθ Βαλλάτο. Για τθν εωθμερίδα Lifo, 6-12/
10/2011

αυτά μπορεί να είναι οι ετικζτεσ με τισ πλθροωορίεσ που ράβονται πάνω ςτα
αντικείμενα ι εγγράωονται για τθ διαχείριςθ τουσ από τα πρόςωπα του
ενδυματολογικοφ τομζα, αλλά μπορεί να είναι και ςθμάδια από τθ χριςθ που τουσ
γίνεται, ατυχιματα ι εςκεμμζνεσ πράξεισ που ςυνδζονται με τθν εξζλιξθ του ζργου.
Τα ίχνθ αυτά διαωυλάττουν τθν άγραωθ ιςτορία του γεγονότοσ τθσ παράςταςθσ. Τα
κοςτοφμια με το τζλοσ των παραςτάςεων μεταμορωϊνονται ςε ωορείσ τθσ ιςτορίασ
τουσ, εμπεριζχοντασ τθν ιςτορία τθσ ΕΛΣ ςτον κφκλο ηωισ τουσ, που δεν κλείνει, παρά
μόνο ζχει παφςεισ ςιωπισ κι αναμονισ.
107
Εικόνα 50: Θ Ελπινίκθ Ηερβοφ, υποδυόμενθ το ρόλο τθσ Μπζςςυσ ςτο ζργο Μικρόβιο του
Ζρωτα (καλλιτεχνικι περίοδοσ 2010-2011) λίγο πριν τθν εμωάνιςθ τθσ ςτθ ςκθνι. Το
κοςτοφμι ζχει λάβει πλιρθ μορωι ζχοντασ όλα τα ςτοιχεία που το ολοκλθρϊνουν. Μόνο
ζνα ςτοιχείο μζνει, αυτό τθσ ερμθνείασ που ςυμβαίνει επί ςκθνισ.
3.2.10. Θ ιςχφουςα πολιτικι διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ

Ωσ ςυλλογι κοςτουμιϊν νοείται όλο το ενδυματολογικό υλικό των παραγωγϊν
τθσ ΕΛΣ, ανεξάρτθτα από το που βρίςκεται αποκθκευμζνο. Στουσ κόλπουσ τθσ ΕΛΣ το
μεγαλφτερο μζροσ που ωυλάςςεται ςτισ αποκικεσ του Μενιδίου, αποκαλείται «Το
Βεςτιάριο», τίτλοσ που αποδίδει το χαρακτιρα, το είδοσ και τθ χριςθ τθσ ςυλλογισ.
Ζνα αξιόλογο μζροσ τθσ ςυλλογισ ωυλάςςεται ςτο κζατρο και περιλαμβάνει
αντικείμενα που χρθςιμοποιοφνται τακτικά ςε πολλζσ παραγωγζσ, κοςμιματα και
ωροντιςτθριακό υλικό που ολοκλθρϊνει τα κοςτοφμια. Θ ςυγκζντρωςθ των
αντικειμζνων δεν ζχει γίνει ςυςτθματικά και οι αρχζσ που διζπουν τθ λειτουργία τθσ
ςυλλογισ ζχουν χαρακτιρα χρθςτικό, που υπθρετεί τθ κεατρικι λειτουργία. Αυτό

ζχει ωσ ςυνζπεια να μθν τθροφνται βαςικζσ αρχζσ προςταςίασ των αντικειμζνων,
όπωσ ορίηονται από τα ςυςτιματα διαχείριςθσ μουςειακϊν ςυλλογϊν. Το γεγονόσ
αυτό επιωζρει δυςκολίεσ διαχείριςθσ ςτο ςφνολο τθσ ςυλλογισ, ιδιαίτερα ςε ςχζςθ με
τα ιςτορικά και παλαιότερα αντικείμενα, δυςκολίεσ που αναωζρονται είτε ςτθ
διατιρθςθ και τθν προςταςία τθσ ταυτότθτασ των αντικειμζνων είτε ςτισ ςυνκικεσ
αποκικευςθσ.
Στο κεωάλαιο αυτό παρουςιάηονται οι ςυνκικεσ που ιςχφουν ςχετικά με τθν
αποκικευςθ και τθν τεκμθρίωςθ, τουσ δυο άξονεσ που κακιςτοφν μια ςυλλογι
διαχειρίςιμθ και αξιοποιιςιμθ. Το κεωάλαιο ολοκλθρϊνεται με παραδείγματα
ερμθνείασ τθσ ςυλλογισ από το ωορζα, ϊςτε να παρουςιαςτεί με ολοκλθρωμζνο
τρόπο μια ςυνοπτικι εικόνα τθσ πολιτικισ διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ από τθν ΕΛΣ.
3.2.10.1. Αποκικευςθ
Θ ςυλλογι κοςτουμιϊν ωυλάςςεται ςε ενιαίο ενοικιαηόμενο αποκθκευτικό
χϊρο, ςτθν οδό Κωνςταντινουπόλεωσ ςτθν περιοχι Μενίδι, ςε κτιριο που
ςυςτεγάηεται θ αποκικθ ςκθνικϊν, ωροντιςτθριακοφ υλικοφ και λοιπϊν αρχείων τθσ 108
ΕΛΣ. Θ ςυλλογι των κοςτουμιϊν ςτεγάηεται ςτο υπόγειο του διϊροωου κτθρίου, ςε
ενιαίο χϊρο 1000 τμ. Στο χϊρο εργάηονται οι ενδφτριεσ με αντικείμενο τθν
τοποκζτθςθ, τθν καταγραωι και τθ διαχείριςθ των αντικειμζνων ανάλογα με τισ
απαιτιςεισ του κεάτρου.
Στον πρϊτο όροωο του κτθρίου ςτεγάηεται το γραωείο των υπευκφνων
βεςτιαρίου, το οποίο αποτελεί το χϊρο υποδοχισ των κοςτουμιϊν.
Μζροσ τθσ ςυλλογισ που αωορά ςε κοςτοφμια, αντικείμενα κοςτουμιϊν και
περιωερειακά ςτοιχεία των κοςτουμιϊν, ωυλάςςονται ςτο κζατρο, επί τθσ οδοφ
Ακαδθμίασ 59, και καλφπτουν τισ άμεςεσ και ζκτακτεσ επαναλαμβανόμενεσ κεατρικζσ
ανάγκεσ του οργανιςμοφ.
Θ αποκικθ του βεςτιαρίου καλφπτει ζναν ενιαίο χϊρο ορκογϊνιασ κάτοψθσ,
χωρίσ εςωτερικά διαχωριςτικά. Θ τοιχοδομι του κελφωουσ αποτελείται από
προκαταςκευαςμζνα ςτοιχεία δόμθςθσ ςκυροδζματοσ, χωρίσ εςωτερικό επίχριςμα,
των οποίων οι ενϊςεισ είναι διακριτζσ, όπωσ και κάκε επζμβαςθ που ζχει γίνει ςτθν

τοιχοδομι. Το δάπεδο είναι ελεφκερο τςιμζντο χωρίσ επικαλυπτικό ςτρϊμα

προςταςίασ, όπωσ και θ οροωι.
Θ τοιχοδομι και θ οροωοδομι με το μεγάλο πορϊδεσ γίνεται ςυλλζκτθσ
επικακίςεων, ςκόνθσ, βιολογικϊν παραγόντων και προϊόντων διάβρωςθσ των
αντικειμζνων, τα οποία διαςπείρονται διαρκϊσ ςτο χϊρο. Στον νότιο τοίχο του
αποκθκευτικοφ χϊρου ςε φψοσ ενόσ μζτρου από τθν οροωι υπάρχουν τζςςερα
ηευγάρια ςτακερϊν παρακφρων, που εξωτερικά ωζρουν προςτατευτικά κάγκελα,
αλλά όχι προςτατευτικά παραπετάςματα για τθν θλιακι ακτινοβολία.
Δεν υπάρχει κεντρικό ςφςτθμα κλιματιςμοφ ι κζρμανςθσ, οφτε κινθτζσ
μονάδεσ ρφκμιςθσ τθσ κερμοκραςίασ και τθσ υγραςίασ.
Τζλοσ τθν οροωι διατρζχει ςφςτθμα πυρανίχνευςθσ και πυροπροςταςίασ,
αποτελοφμενο από ςωλινεσ ςβζςθσ με ρίψθ νεροφ.
Ρρόςβαςθ ςτο χϊρο: Θ πρόςβαςθ προσ το υπόγειο του κτθρίου όπου
βρίςκεται θ αποκικθ γίνεται με εςωτερικι τςιμεντζνια ςκάλα. Επιπλζον θ πρόςβαςθ
είναι εωικτι με τον ανελκυςτιρα ωορτίων μζςω τθσ αποκικθσ ωροντιςτθριακοφ
υλικοφ. Ο ανελκυςτιρασ ςτο ιςόγειο του κτθρίου επικοινωνεί άμεςα με τθν κεντρικι
109
είςοδο του ιςογείου. Θ απόςταςθ που πρζπει να διανφςει κανείσ από τον
ανελκυςτιρα μζχρι τθν αποκικθ κοςτουμιϊν (βεςτιάριο) είναι περίπου 30 μζτρα
ελεφκερθσ πορείασ εωόςον δεν παρεμβάλλονται κινθτά εμπόδια. Στο χϊρο του
βεςτιαρίου υπάρχουν δυο είςοδοι μονοφ ωφλλου μικουσ 1,20χ 2,30 μζτρα για το
προςωπικό και μια κεντρικι είςοδοσ 3,49 χ 4,62 μζτρα που κλείνει με ςυρόμενθ
οριηόντια πόρτα. Θ κεντρικι είςοδοσ του προςωπικοφ και θ είςοδοσ ωορτίων
βρίςκονται ςτον ανατολικό τοίχο, που επικοινωνεί με το διάδρομο επικοινωνίασ με το
χϊρο αποκικευςθσ ςκθνικϊν, ενϊ θ δεφτερθ είςοδοσ ςτο βορινό τοίχο επικοινωνεί
άμεςα με το χϊρο αποκικευςθσ ςκθνικϊν του υπογείου. Οι είςοδοι προςωπικοφ και
αντικειμζνων παραμζνουν ανοικτζσ ςυνικωσ, επικοινωνϊντασ με τουσ παράπλευρουσ
χϊρουσ. Θ κεντρικι είςοδοσ λειτουργεί και ωσ ζξοδοσ κινδφνου κακϊσ παρζχει άμεςθ

πρόςβαςθ ςτο κλιμακοςτάςιο που οδθγεί ςτο ιςόγειο και τθν ζξοδο από το κτιριο.
ΣΤΑΚΜΕΥΣΘ
ΟΧΘΜΑΤΩΝ
ΜΕΤΑΦΟ΢ΩΝ,
Ρ΢ΟΣΒΑΣΘ ΣΤΘΝ
ΚΕΝΤ΢ΛΚΘ ΕΛΣΟΔΟ
ΤΘΣ ΑΡΟΚΘΚΘΣ
ΟΔΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΛΝΟΥΡΟΛΕΩΣ
Εικόνα 51: Κάτοψθ του υπόγειου του κτθρίου όπου τοποκετείται το βεςτιάριο (οριοκετθμζνο 110
με το κόκκινο παραλλθλόγραμμο). Οι κόκκινοι κφκλοι εςωκλείουν το κλιμακοςτάςιο που
επικοινωνεί το υπόγειο με το ιςόγειο και το γραωείο του πρϊτου ορόωου, και δεξιά ο
ανελκυςτιρασ ωορτίων. Τα βζλθ διπλισ ωοράσ καταδεικνφουν τισ ειςόδουσ του χϊρου. Τα
βζλθ με τισ διακεκομμζνεσ γραμμζσ ςχθματίηουν τθν πορεία από τον ανελκυςτιρα και το
κλιμακοςτάςιο προσ το βεςτιάριο.
Θ μεταωορά των κοςτουμιϊν γίνεται με τρόλεϊ γκαρνταρόμπασ (γαϊδάρεσ)

ακολουκϊντασ τθ διαδρομι από τθν είςοδο ςκθνικϊν του ιςογείου. Με τθ χριςθ του
ανελκυςτιρα ωορτίων ακολουκεί θ μετάβαςθ ςτο υπόγειο, ςτθν αποκικθ
ωροντιςτθριακοφ υλικοφ, και μζςω του διαδρόμου επικοινωνίασ ςτον αποκθκευτικό
χϊρο του βεςτιαρίου. Ακολουκϊντασ τθν πορεία από τθν είςοδο του κτθρίου μζχρι τθ
ςυλλογι οι διάδρομοι πρόςβαςθσ αναπτφςςονται ομαλά και λειτουργικά. Δεν
υπάρχουν ανιςοχψι επίπεδα, τα ωυςικά ανοίγματα επαρκοφν για τθν ελεφκερθ
κίνθςθ ανκρϊπων και αντικειμζνων. Θ επικοινωνία με τον ανελκυςτιρα και το
κλιμακοςτάςιο επιτρζπεται χωρίσ τθν παρεμβολι ωυςικϊν εμποδίων. Ωςτόςο ςτθν

πορεία ςυναντϊνται κινθτά εμπόδια, κοφτεσ και ογκϊδθ αντικείμενα που είναι
προςωρινά τοποκετθμζνα και τα οποία δυςχεραίνουν τθν κίνθςθ.
Διευκζτθςθ τθσ ςυλλογισ: Ο χϊροσ δεν ζχει κανζνα εςωτερικό ωυςικό
χϊριςμα. Ζχουν τοποκετθκεί διπλζσ ςκαλωςιζσ από το δάπεδο ωσ τθν οροωι, δφο
επιπζδων χωρίηοντασ κάκετα το χϊρο ςε τρία ιςοχψι επίπεδα. Οι ςκαλωςιζσ είναι
τοποκετθμζνεσ ςε δζκα επάλλθλεσ ςειρζσ, παράλλθλα προσ τον ανατολικό τοίχο. Οι
εννζα διαχωρίηονται ςτο μζςο τθσ απόςταςθσ, ϊςτε να διαμορωϊνεται ο κεντρικόσ
διάδρομοσ που διατρζχει το χϊρο από τθν είςοδο ωορτίων (ανατολικόσ τοίχοσ) προσ
τον δυτικό, πλάτουσ 3,5 μζτρων. Οι ςκαλωςιζσ ξεκινοφν από το βορινό τοίχο χωρίσ να
αωινουν ελεφκερο χϊρο, μζχρι τον κεντρικό διάδρομο. Από τον κεντρικό διάδρομο
ςυνεχίηουν μζχρι το νότιο τοίχο ςταματϊντασ 4 περίπου μζτρα πριν τον τοίχο και
αωινοντασ ζνα διάδρομο παράλλθλο προσ τον κεντρικό, ςτθν αρχι του οποίου
βρίςκεται θ είςοδοσ του προςωπικοφ. Ραράλλθλα προσ το νότιο τοίχο και το
βοθκθτικό διάδρομο είναι τοποκετθμζνεσ ςκαλωςιζσ πζντε επιπζδων αντικριςτά προσ
τισ ςκαλωςιζσ των διαδρόμων ζχοντασ ανάμεςα τουσ κινθτζσ ραωιζρεσ. Ανάμεςα ςτισ
ςειρζσ των ςκαλωςιϊν και παράλλθλα προσ αυτζσ διαμορωϊνονται
111
Εικόνα 52: όψθ του κεντρικοφ διαδρόμου του βεςτιαρίου. Εικόνα 53: όψθ του πρϊτο
διαδρόμου που αναπτφςςεται κάκετα προσ τον κεντρικό από το δυτικό τοίχο

Εικόνα 54 και Εικόνα 55:

όψθ των ερμαρίων του
νότιου τοίχου για τθν
τοποκζτθςθ αντικειμζνων
ςε κοφτεσ.
Εικόνα 56: διάταξθ των αντικειμζνων κατά τθν

αποκικευςθ τουσ.
δζκα βοθκθτικοί διάδρομοι κάκετοι προσ τον κεντρικό πλάτουσ 1,5μ. Θ τελευταία
112
ςειρά ςκαλωςιϊν δεν διαχωρίηεται ςτο κζντρο και είναι τοποκετθμζνθ εωαπτομενικά
προσ τον δυτικό τοίχο. Τα αντικείμενα τοποκετοφνται ςε κάκετθ ανάρτθςθ από
οριηόντιεσ ςτακερζσ μπάρεσ που ςτερεϊνονται ςτισ ςκαλωςιζσ. Κάκε ςειρά
ςκαλωςιάσ ωζρει δφο μπάρεσ, ϊςτε να αναπτφςςονται ςυνολικά 38 μπάρεσ για
κακζνα από τα τρία επίπεδα. Συνολικά αναπτφςςονται 114 οριηόντιεσ μπάρεσ από τισ
οποίεσ αναρτϊνται ςε κρεμάςτρεσ τα κοςτοφμια.
Τα κοςτοφμια αναρτϊνται ελεφκερα από κάλυμμα προςταςίασ. Μζροσ τθσ
ςυλλογισ ωυλάςςεται ςε χάρτινεσ κοφτεσ τοποκετθμζνεσ ςτα ράωια του νότιου
τοίχου. Θ διευκζτθςθ τθσ ςυλλογισ αξιοποιεί ςτο μζγιςτο τισ δυνατότθτεσ του χϊρου.
Οι διάδρομοι αναπτφςςονται αξονικά ϊςτε να παρζχουν πρόςβαςθ ςε όλα τα ςθμεία
του χϊρου. Δεν υπάρχουν ωυςικά εμπόδια ςτθν πορεία των διαδρόμων, οι οποίοι
επικοινωνοφν άμεςα μεταξφ τουσ και ωυςικά με τισ ειςόδουσ του χϊρου. Ωςτόςο
παρατθρείται δυςχζρεια ςτισ κινιςεισ λόγω τθσ παρουςίασ κινθτϊν εμποδίων ςτουσ
διαδρόμουσ.

Εικόνα 57: ο κεντρικόσ διάδρομοσ του βεςτιαρίου. Θ πορεία περιορίηεται από τα κινθτά
εμπόδια: κοφτεσ, μικροζπιπλα, τρόλεϊ με αντικείμενα. Το αναβατόριο διακρίνεται ςτο
βάκοσ.
Θ προςβαςιμότθτα ςτθ ςυλλογι ουςιαςτικά δυςχεραίνεται από τθν

τοποκζτθςθ τθσ ςε επίπεδα. Στο πρϊτο επίπεδο θ πρόςβαςθ είναι άμεςθ κακϊσ το
113
φψοσ των οριηόντιων δοκϊν βρίςκεται ςτο 1, 70 μ. ςτο δεφτερο επίπεδο θ προςζγγιςθ
των αντικειμζνων γίνεται με διπλι ςκάλα, ενϊ το τρίτο επίπεδο προςεγγίηεται μόνο
με το θλεκτροκίνθτο τροχιλατο αναβατόριο. Θ μετακίνθςθ των αντικειμζνων γίνεται
χειροκίνθτα ανά μονάδα, κακϊσ δεν υπάρχει θ δυνατότθτα να τοποκετθκεί τρόλεϊ
γκαρνταρόμπασ πάνω ςτο αναβατόριο. Θ κίνθςθ του θλεκτροκίνθτου αναβατορίου
προχποκζτει τθν απελευκζρωςθ των διαδρόμων από τισ κοφτεσ, τισ κινθτζσ γαϊδάρεσ,
τισ ςακοφλεσ με τα αντικείμενα.
Χωρθτικότθτα: Ο χϊροσ με το ςφςτθμα των διπλϊν δοκϊν που αναπτφςςονται
ςτισ ςκαλωςιζσ, διαμορωϊνει 63125 κζςεισ για κοςτοφμια. Ο υπολογιςμόσ ςτθρίηεται
ςτθν παραδοχι ότι κατά μζςο όρο το κάκε κοςτοφμι απαιτεί 2,5- 3 εκατοςτά κατά
μικοσ των δοκϊν. Για τα κοςτοφμια εποχισ ο απαιτοφμενοσ χϊροσ αποκικευςθσ
ορίηεται από τισ διαςτάςεισ των αποκθκευτικϊν μονάδων που διαμορωϊνονται ζτςι
ϊςτε να διατθρείται το ςχιμα του κοςτουμιοφ. Στο υωιςτάμενο ςφςτθμα
αποκικευςθσ δεν ζχει λθωκεί καμία μζριμνα προςταςίασ και διατιρθςθσ του
ςχιματοσ των αντικειμζνων αυτϊν. Από τα 1515 μζτρα ζχουν καλυωκεί τα 1215
αωινοντασ ελεφκερα τα υπόλοιπα 300, ϊςτε να κεωροφνται καλυμμζνεσ 48600

κζςεισ. Ο αρικμόσ των καλυμμζνων κζςεων δεν αποδίδει δεςμευτικά τον αρικμό των
κοςτουμιϊν, κακϊσ αντιςτοιχεί ςε αντικείμενα, ο ςυνδυαςμόσ των οποίων
διαμορωϊνει τον αρικμό των κοςτουμιϊν. Ο αρικμθτικόσ υπολογιςμόσ των
κοςτουμιϊν μπορεί να προκφψει με βεβαιότθτα μόνο μζςα από τθν καταλογοποίθςθ
τουσ.
Ρλθροωοριακό υλικό: Θ καταγραωι των αντικειμζνων γίνεται ςε καταλόγουσ
με τθ μορωι βιβλίων. Οι κατάλογοι περιγράωουν κοςτοφμια παραγωγϊν και
καλφπτουν τισ καλλιτεχνικζσ περιόδουσ από το 1991 μζχρι ςιμερα. Τθρείται βιβλίο
μετακίνθςθσ αντικειμζνων. Το ςφςτθμα καταγραωισ αναλφεται ςτθν παράγραωο
τεκμθρίωςθσ.
Ταξινόμθςθ:
Τα αντικείμενα ταξινομοφνται ωσ εξισ:
1. ςε ςφνολα παραγωγϊν, αωοροφν ςε αντικείμενα παραγωγϊν από το 1991 και
μετά, τα οποία υπάρχουν ςτο βιβλίο καταγραωισ των κοςτουμιϊν. Τα
αντικείμενα αυτά ταξινομοφνται ανά ςφνολο παραγωγισ και διακρίνονται ςε
παραγωγζσ για όπερα/οπερζτα και ςε παραγωγζσ μπαλζτου.
114
2. Σε ςφνολα αντικειμζνων για τα οποία δεν υπάρχουν καταγραωζσ. Το ςφνολο
διακρίνεται ςε δυο υποκατθγορίεσ: Τα αντικείμενα με τεχνοτροπικζσ
ομοιότθτεσ που δθμιουργοφν υποςφνολα με κοινά χαρακτθριςτικά και ςε
αντικείμενα ανά είδοσ.
3. Σε ςφνολα ειδϊν ανεξάρτθτα από ςφνολα παραγωγϊν.
Οι κζςεισ των αντικειμζνων δεν είναι απολφτωσ ςτακερζσ. Τα ςφνολα
μετακινοφνται όταν προκφπτει αναγκαιότθτα μετακίνθςθσ τουσ από τισ
υπεφκυνεσ βεςτιαρίου. Ρεριωερειακά ςτοιχεία, υποδιματα, καπζλα,
διακοςμθτικά ωυλάςςονται ςε χάρτινεσ κοφτεσ. Σε χάρτινεσ κοφτεσ επίςθσ
ωυλάςςονται και κοςτοφμια παλαιότερων παραγωγϊν, που παραμζνουν ςτθν
ίδια κατάςταςθ από τθν περίοδο μετακόμιςθσ του βεςτιαρίου.

Εικόνα 58: άποψθ των επιπζδων από το δάπεδο. Θ προςζγγιςθ των ανϊτερων επιπζδων
γίνεται μόνο με αναβατόριο. Εικόνα 59: Χειρόγραωο επεξθγθματικό πλθροωοριακό
κείμενο περιγραωισ τθσ κζςθσ ςυνόλων ςτο χϊρο.
Στθν αρχι κάκε ςειράσ ςτον κεντρικό διάδρομο τοποκετείται χειρόγραωο

επεξθγθματικό πλθροωοριακό κείμενο το οποίο αναωζρει το ζργο που ανικουν. Δεν
ζχουν χαρακτθριςτεί όλεσ οι περιοχζσ με ςυςτθματικό τρόπο ϊςτε να προκφπτει
πλιρθσ χαρτογράωθςθ και κατ’ επζκταςθ ςιμανςθ για όλο το βεςτιάριο. Οι
χειρόγραωεσ επιγραωζσ εντοπίηονται μόνο ςτισ περιοχζσ όπου βρίςκονται οι
καταγεγραμμζνεσ παραγωγζσ και ςε ατεκμθρίωτα ςφνολα κατ’ εξαίρεςθ, όταν
υπάρχει ιςχυρι πικανότθτα να εντάςςονται ςε ςυγκεκριμζνθ παραγωγι χωρίσ αυτό
να ςυνιςτά βεβαιότθτα. Πςα αντικείμενα ζωεραν ζνκετο ςτοιχείο που ςυνιςτά 115
πλθροωοριακι ζνδειξθ από προγενζςτερθ ταξινόμθςθ ζχει διατθρθκεί. Ωςτόςο χωρίσ

ζρευνα τα χειρόγραωα ςθμειϊματα, δεν κεωροφνται αποδεικτικά ςτοιχεία ζγκυρθσ
ταξινόμθςθσ. Για τα αντικείμενα που ωυλάςςονται ςε κοφτεσ, υπάρχει χειρόγραωθ
επικολλθμζνθ επιγραωι ςτο εξωτερικό τθσ κοφτασ, ςε ορατό ςθμείο, που πλθροωορεί
για το περιεχόμενο τθσ κοφτασ. Για όλα τα υπόλοιπα αντικείμενα δεν υπάρχει κανζνα
πλθροωοριακό κείμενο, ι αρχείο.
Αναηιτθςθ πλθροωοριϊν: Θ αναηιτθςθ πλθροωοριϊν ςχετικά με τα
αντικείμενα τθσ ςυλλογισ γίνεται από τον κατάλογο των κοςτουμιϊν των παραγωγϊν,
για τα καταγεγραμμζνα κοςτοφμια από το 1991 και ζπειτα και από το βιβλίο
μετακίνθςθσ των αντικειμζνων. Κακϊσ δεν υπάρχει θλεκτρονικι βάςθ δεδομζνων.
Εντοπιςμόσ των αντικειμζνων: Αωορά μόνο ςτα καταγεγραμμζνα αντικείμενα.
Οι καταγραωζσ των καταλόγων και θ ταξινόμθςθ των αντικειμζνων ακολουκοφν το
ίδιο εννοιολογικό μοντζλο τθσ ταξινόμθςθσ κοςτουμιϊν ανά παραγωγι. Κυρίωσ
τοποκετοφνται ςφνολα αντικειμζνων και κακϊσ δεν υπάρχει ςφςτθμα εφρεςθσ
κζςεων θ αναηιτθςθ γίνεται ανά παραγωγι και επιτόπια ζρευνα. Από παρατιρθςθ

διαπιςτϊκθκε ότι θ αναηιτθςθ πραγματοποιείται κυρίωσ από μνιμθσ των

υπαλλιλων. Θ διατιρθςθ των πλθροωοριϊν των αντικειμζνων και άρα θ διαχείριςθ
τουσ είναι ζτςι ζντονα εξαρτθμζνθ από τα πρόςωπα που τα διαχειρίηονται.
Ρροςταςία: Στο χϊρο δε λειτουργεί ςφςτθμα κεντρικισ κζρμανςθσ ι ςφςτθμα
κερμοχγρομετρικοφ ελζγχου. Δεν υπάρχει όργανο μζτρθςθσ κερμοκραςίασ ι
υγραςίασ. Δεν υπάρχει ζλεγχοσ ι περιοριςμόσ τθσ θλιακισ, υπζρυκρθσ και
υπεριϊδουσ ακτινοβολίασ. Εξαεριςμόσ: δεν υωίςταται ςφςτθμα εξαεριςμοφ. Θ
ανανζωςθ του αζρα πραγματοποιείται μζςα από τα ανοίγματα του χϊρου (πόρτεσ)
που επικοινωνοφν με τουσ παράπλευρουσ χϊρουσ.
Ρεριοριςμόσ τθσ βιολογικισ προςβολισ: θ ζλλειψθ κερμοχγρομετρικοφ
ελζγχου ςυνεπάγεται τθν ζλλειψθ ελζγχου βιολογικισ προςβολισ των αντικειμζνων
από αερόβιουσ ι αναερόβιουσ οργανιςμοφσ. Ο ζλεγχοσ των τρωκτικϊν και των
εντόμων επιτυγχάνεται με παγίδεσ και ψεκαςμό του χϊρου.
Ρροςταςία από ςκόνθ και επικακίςεισ: τα αντικείμενα είναι τοποκετθμζνα
ελεφκερα ςτο χϊρο ςε ανάρτθςθ από μεταλλικζσ κρεμάςτρεσ που τοποκετοφνται ςτισ
μπάρεσ χωρίσ προςτατευτικζσ επιωάνειεσ και χωρίσ κικεσ. Θ προςταςία τουσ από τθ
116
ςκόνθ και τισ επικακίςεισ γίνεται με τθν εωαρμογι προςτατευτικϊν βαμβακερϊν
υωαςμάτων που ςτερεϊνονται κάκετα ςτισ ςκαλωςιζσ. Το μζτρο εωαρμόηεται
ςταδιακά, καλφπτοντασ αρχικά τισ νεότερεσ και καταγεγραμμζνεσ παραγωγζσ.
Φωτιςμόσ: ο ωωτιςμόσ του χϊρου επιτυγχάνεται μζςω των 8 παρακφρων του
νοτίου τοίχου που είναι ελεφκερα από παραπετάςματα και επιτρζπουν τθν
ανεμπόδιςτθ διάχυςθ του θλιακοφ ωωτόσ, και με επάλλθλεσ ςειρζσ από λάμπεσ
ωκοριςμοφ οροωισ.
Αςωάλεια από κλοπι: ο χϊροσ των αποκθκϊν ελζγχεται από ςφςτθμα
ςυναγερμοφ που επικοινωνεί με κζντρο λιψθσ ιδιωτικισ εταιρίασ προςταςίασ και
ωφλαξθσ. Κατά τθ διάρκεια των εργαςιϊν υπάρχει ωφλακασ που ελζγχει τθν είςοδο
ςτο χϊρο. Δεν επιτρζπεται θ είςοδοσ ςε μθ εξουςιοδοτθμζνα πρόςωπα χωρίσ άδεια
από τθν τεχνικι διεφκυνςθ. Οι εςωτερικζσ είςοδοι ζχουν κλειδαριά όπωσ και οι
εξωτερικζσ είςοδοι.
Αςωάλεια από πλθμμφρα: το βεςτιάριο καλφπτει μζροσ του υπογείου του
κτθρίου. Το φψοσ τθσ οροωισ ςτα 5 μζτρα αντιςτοιχεί ςτο ιςόγειο του κτθρίου, ϊςτε
τα παράκυρα κοντά ςτθν οροωι να δζχονται τισ ςυνζπειεσ των καιρικϊν ωαινομζνων.

Σφμωωνα με μαρτυρίεσ των εργαηομζνων ο νότιοσ και ανατολικόσ τοίχοσ δζχονται τθν
ειςροι όμβριων υδάτων από τισ ενϊςεισ των δομικϊν ςτοιχείων και περιμετρικά από
τισ ενϊςεισ των παρακφρων. Συγκεντρϊςεισ αλάτων ςτθν επιωάνεια των τοίχων και
τθσ οροωισ αποδεικνφει τθν προςβολι από τθν υγραςία από τα ανϊτερα ςθμεία του
χϊρου.
Ρροςταςία από πυρκαγιά: ςτο χϊρο λειτουργεί ςφςτθμα πυρανίχνευςθσ 24
ανιχνευτϊν ιονιςμοφ οροωισ. Το ςφςτθμα ςυνδζεται με εςωτερικι και εξωτερικι
ςειρινα και επικοινωνεί με το Αςτυνομικό και Ρυροςβεςτικό τμιμα τθσ περιοχισ.
Ραράλλθλα υωίςταται ςφςτθμα πυροπροςταςίασ κατάςβεςθσ με νερό Sprinkle
system που διοχετεφει το νερό από τθν οροωι όταν θ ωωτιά ζχει εξαπλωκεί και
βρζχει όλο το χϊρο.
3.2.10.2. Εκτίμθςθ τθσ κατάςταςθσ του τρόπου αποκικευςθσ:

Για τθν αξιολόγθςθ του χϊρου με βάςθ τισ αρχζσ αποκικευςθσ, όπωσ
διατυπϊκθκαν ςτο πρϊτο μζροσ τθσ εργαςίασ ςυςτάκθκε ωόρμα αξιολόγθςθσ, θ
οποία ςυμπλθρϊκθκε κατά τθν επίςκεψθ ςτο βεςτιάριο και ςυηιτθςθ με τουσ
υπεφκυνουσ του χϊρου. 117
Συνοπτικά ο χϊροσ εμωανίηει ςθμαντικζσ ελλείψεισ που επιδροφν αρνθτικά

ςτθν κατάςταςθ των αντικειμζνων. Τα μείηονα προβλιματα εντοπίηονται:
1. ςτθν ζλλειψθ ελζγχου τθσ κερμοκραςίασ, τθσ υγραςίασ, τθσ
ακτινοβολίασ και των ρυπογόνων παραγόντων
2. ςτθν ζλλειψθ ςτεγανότθτασ ςε ςυγκεκριμζνο ςθμείο, από το οποίο
ειςρζουν όμβρια φδατα
3. ςτθν ζλλειψθ καταλόγου αντικειμζνων
4. ςτθ δυςχζρεια πρόςβαςθσ ςτα αντικείμενα εξαιτίασ του τρόπου
διευκζτθςθσ τθσ ςυλλογισ
5. απουςία ςυςτιματοσ εφρεςθσ αντικειμζνων.
Τα δφο πρϊτα ηθτιματα ςχετίηονται με τθν εμωάνιςθ ςθμαντικϊν ωκορϊν ςτα
αντικείμενα, που παρουςιάηονται ςτο επόμενο κεωάλαιο. Το τρίτο πρόβλθμα
αναωζρεται ςτο ηιτθμα τθσ τεκμθρίωςθσ που αναλφεται αμζςωσ μετά. Σε γενικζσ
γραμμζσ το κτιριο αποκικευςθσ τθσ ςυλλογισ ζχει ςχεδιαςτεί εξαρχισ ωσ γενικόσ
αποκθκευτικόσ χϊροσ και όχι ωσ χϊροσ ωφλαξθσ αντικειμζνων με ειδικοφσ όρουσ

προςταςίασ. Θ επιλογι του κτθρίου και οι επεμβάςεισ ςτο χϊρο ζγιναν με κριτιριο τθ
χωρθτικότθτα του και ςκοπό τθ μζγιςτθ αξιοποίθςθ του, χωρίσ να λθωκοφν μζτρα
επαρκοφσ προςβαςιμότθτασ και αςωαλοφσ χειριςμοφ των αντικειμζνων, και χωρίσ να
εκτιμθκεί ο επαρκισ χϊροσ αποκικευςθσ ανά μονάδα αντικειμζνου. Δεν τθροφνται
ςυγκεκριμζνοι όροι προςταςίασ για τα αντικείμενα. Επιπλζον θ πρόςβαςθ ςε αυτά
είναι δυςχερισ για το προςωπικό. Από παρατιρθςθ των αντικειμζνων διαπιςτϊκθκαν
ωκορζσ που ςχετίηονται με τισ περιβαλλοντικζσ παραμζτρουσ που επικρατοφν ςτο
χϊρο, και τισ ςυνκικεσ χειριςμοφ. Θ δομι του κτθρίου καλφπτει τισ αντιςειςμικζσ
προδιαγραωζσ, ωςτόςο παρουςιάηει αδυναμίεσ ωσ προσ τθ μόνωςθ και τθν
ςτεγανότθτα, γεγονόσ που το κακιςτά ευάλωτο ςτα καιρικά ωαινόμενα. Επιπλζον θ
τελικι ωάςθ ολοκλιρωςθσ του κτθρίου δεν ζχει πραγματοποιθκεί, κακϊσ οι τοίχοι και
θ οροωι παραμζνουν ςτα μπετά, χωρίσ προςτατευτικό επίχριςμα, όπωσ και το
δάπεδο.
Κτιριακι χωροκζτθςθ αποκθκευτικοφ χϊρου: το βεςτιάριο τοποκετείται ςτο
υπόγειο του κτθρίου κατά το ιμιςυ, κζςθ ακατάλλθλθ για τθ ωφλαξθ μουςειακϊν
αντικειμζνων (Ραπαδθμθτρίου 2009). Θ ακατάλλθλθ μόνωςθ του κτθρίου προκαλεί
118
τθν ειςροι όμβριων υδάτων από τισ ενϊςεισ των δομικϊν ςτοιχείων του κελφωουσ ςε
ςυνκικεσ ιςχυρισ και ζντονθσ βροχόπτωςθσ. Τα φδατα ειςρζουν ςφμωωνα με τισ
περιγραωζσ των εργαηομζνων ςτο χϊρο από το δυτικό τοίχο ςτον οποίο δεν
υπάρχουν ανοίγματα παρακφρων ι ςωλθνϊςεισ αποχζτευςθσ ι υδροδότθςθσ, και
από το νότιο ςτα ςθμεία ζνωςθσ των παρακφρων. 78
78
Θ ειςροι υδάτων διαπιςτϊκθκε κατά το μινα Δεκζμβριο 2010 και ςφμωωνα με τισ περιγραωζσ των
υπευκφνων του βεςτιαρίου, ζγινε αναγκαςτικι μεταωορά αντικειμζνων.

Εικόνα 60: το πρϊτο ηευγάρι από τα

παράκυρα του νότιου τοίχου, από τα
οποία παρατθρικθκε ειςροι υδάτων.
Εικόνα 61: ςυγκζντρωςθ αλάτων και
ανάπτυξθ μικροοργανιςμϊν ςτθν
οροωι και ςτο ανϊτερο τμιμα του
νότιου τοίχου. Θ παρουςία υγραςίασ
είναι εμωανισ και γίνεται αιςκθτι από
τθν ζντονθ μυρωδιά μοφχλασ
προςεγγίηοντασ το τρίτο επίπεδο τθσ
ςκαλωςιάσ που βρίςκεται εωαπτόμενθ
ςτον τοίχο. Θ πυκνι διάταξθ των
αντικειμζνων, θ απουςία εξαεριςμοφ,
θ άμεςθ επαωι των αντικειμζνων με
τον τοίχο και τθν υγραςία ευνοεί τθν
ανάπτυξθ μικροοργανιςμϊν πάνω ςτα
119
Θ απομακρυςμζνθ κζςθ του κτθρίου από τθν κεντρικι ςκθνι τθσ ΕΛΣ επιδρά
αρνθτικά ςτθν κατάςταςθ διατιρθςθσ των αντικειμζνων, κακϊσ θ κεατρικι τουσ
χριςθ απαιτεί τθ ςυχνι μετακίνθςθ τουσ. Θ ςτζγαςθ αποκθκϊν μουςειακϊν
ςυλλογϊν ςε απομακρυςμζνα κτιρια από το κεντρικό, είναι πρακτικι που
εωαρμόηεται (Knudsen and Højlund Rasmussen 2005:648-654). Στθν περίπτωςθ τθσ
ςυλλογισ τθσ ΕΛΣ, που δεν αποτελεί μια ςτατικι μουςειακι ςυλλογι αλλά μια
ςυλλογι αντικειμζνων που επαναχρθςιμοποιοφνται τακτικά, κακιςτά δυςλειτουργικι
τθν επιλογι αυτι, με υψθλό κόςτοσ το οποίο είναι ευκζωσ ανάλογο προσ τισ ανάγκεσ
μεταωοράσ. Τζλοσ οι ςυνκικεσ μεταωοράσ πρζπει να τθροφν αυςτθρζσ προδιαγραωζσ
προκειμζνου να μθν ωκείρονται τα αντικείμενα. Λδανικά πρζπει να χρθςιμοποιοφνται
τροχιλατεσ κρεμάςτρεσ επενδυμζνεσ με προςτατευτικό φωαςμα, που να καλφπτει τα
αντικείμενα ςε όλεσ τισ πλευρζσ τουσ, κουτιά και κικεσ από αδρανι αντιόξινα υλικά
(Ραπαδθμθτρίου 2009). Από τθν παρατιρθςθ διαπιςτϊκθκε ότι τα αντικείμενα
μεταωζρονται ςε ςακοφλεσ, κοφτεσ, nylon κικεσ αλλά και ελεφκερα ςτα χζρια των
εμπλεκόμενων προςϊπων.

Διευκζτθςθ τθσ ςυλλογισ: τα αντικείμενα διαχωρίηονται καταρχάσ ςε αυτά

που ζχουν καταγραωεί και ςε εκείνα που δεν ζχουν καταγραωεί. Στθν πρϊτθ
περίπτωςθ ωςτόςο καταγράωονται κοςτοφμια και όχι αντικείμενα, με αποτζλεςμα να
μθν είναι εωικτι θ γνϊςθ του πραγματικοφ αρικμοφ των αντικειμζνων, γιατί δεν
τθρείται αρχείο αντικειμζνων.
Ρροςβαςιμότθτα (εκτόσ κτθρίου, εντόσ, προσ τισ μονάδεσ αποκικευςθσ και τα
αντικείμενα), θ προςβαςιμότθτα και ςτα τζςςερα ςτάδια εμποδίηεται από τα κινθτά
προςκόμματα που ςυναντϊνται ςτθν πορεία είτε προσ το βεςτιάριο είτε και εντόσ
του ςτουσ διαδρόμουσ του. Κινθτά εμπόδια όπωσ κοφτεσ, κιβϊτια, ςακοφλεσ,
τροχιλατεσ κρεμάςτρεσ απαντϊνται δυςχεραίνοντασ τισ μετακινιςεισ. Θ
προςβαςιμότθτα ςτα αντικείμενα κακίςταται δυςχερισ λόγω τθσ κάκετθσ
διευκζτθςθσ τθσ ςυλλογισ με μόνθ δυνατότθτα προςζγγιςθσ με ενδιάμεςα μζςα
(ςκάλα, αναβατόριο). Τα αντικείμενα μεταωζρονται ανά μονάδα ςτα χζρια, κακϊσ ςτο
αναβατόριο δεν χωράει τροχιλατθ κρεμάςτρα. Κα μποροφςε να αξιοποιθκεί ο
ςκελετόσ των ςκαλωςιϊν ϊςτε να δθμιουργθκοφν αςωαλι επίπεδα άμεςθσ
πρόςβαςθσ του προςωπικοφ με ράμπεσ.
120
Εικόνα 62: θ πρόςβαςθ ςτα

αντικείμενα γίνεται με αναβατόριο ςτο
οποίο δε χωράει τροχιλατθ
κρεμάςτρα. Θ κυκλοωορία του
τροχιλατου αναβατορίου
παρεμποδίηεται από ποικίλα εμπόδια.

Αναηιτθςθ πλθροωοριϊν (τιρθςθ βιβλίου ειςόδου – εξόδου, εντοπιςμόσ και

αναγνϊριςθ αντικειμζνων): Τθρείται κατάλογοσ δανειςμοφ αντικειμζνων. Το ςφςτθμα
καταλογοποίθςθσ των αντικειμζνων είναι ελλιπζσ. Οι κζςεισ των αντικειμζνων δεν
είναι ςτακερζσ, ο χϊροσ δεν ζχει χαρτογραωθκεί και θ αναηιτθςθ των αντικειμζνων
εξαρτάται από τθ μνιμθ των υπαλλιλων που τα τοποκζτθςαν ςτισ κζςεισ
αποκικευςθσ.
Ρροςταςία
Από παρατιρθςθ του χϊρου διαπιςτϊκθκαν ςυγκεντρϊςεισ αλάτων και ίχνθ ειςροισ
υδάτων ςτθν οροωι και ςτο νότιο και δυτικό τοίχο.
Θ παρουςία υγραςίασ είναι ζντονθ ςτο χϊρο και διαπιςτϊνεται εφκολα με τθν
οςμι. Δεν πραγματοποιικθκαν μετριςεισ των επιπζδων υγραςίασ, κακϊσ τα
αποτελζςματα τθσ επίδραςθσ τθσ ςτο χϊρο και τα αντικείμενα ιταν εμωανι.
Επιπλζον δεδομζνου ότι δεν λειτουργεί ςφςτθμα ελζγχου τθσ κερμοκραςίασ, θ
ζλλειψθ μόνωςθσ του κελφωουσ και θ απουςία επιχρίςματοσ ςτο δομικό υλικό
επιτρζπει τθν ανεξζλεγκτθ διακφμανςθ τθσ κερμοκραςίασ ανάλογα με τισ καιρικζσ
ςυνκικεσ που επικρατοφν.
121
Κατά τισ επιςκζψεισ που πραγματοποιικθκαν ςτο χϊρο κατά το μινα
Λανουάριο 2011, εντοπίςτθκε μοφχλα ςε μεγάλο αρικμό αντικειμζνων. Τα αντικείμενα
που ανικουν ςε παλαιότερεσ παραγωγζσ ωυλάςςονταν εωαπτομενικά ςε τοίχουσ που
είχαν δεχκεί τθν ειςροι όμβριων υδάτων κατά τον προθγοφμενο μινα. Θ ανάπτυξθ
των μυκιτων ευνοείται ςε περιβάλλον με ςχετικι υγραςία 65-100% (Child 1992: 7-10)
CCI Notes 2008) περιβάλλον ςτο οποίο αναπτφςςονται και βακτθρίδια. Θ μοφχλα
εμωανίςτθκε ςτα αντικείμενα με λευκοφσ τριςδιάςτατουσ λεκζδεσ, με μαφρεσ,
κίτρινεσ κθλίδεσ και πράςινα και ερυκρά ίχνθ.

Εικόνα 63: αντικείμενο

προςβεβλθμζνο από χρωςτικοφσ
μφκθτεσ (κθλίδεσ). Θ ενηυματικι
δράςθ των μικροοργανιςμϊν που
αναπτφχκθκαν λόγω τθσ αυξθμζνθσ
υγραςίασ ζχουν προκαλζςει όξινθ
υδρόλυςθ τθσ κυτταρίνθσ.
122
Εικόνα 64: ανάπτυξθ μυκιτων λόγω τθσ προςβολισ από υγραςία. Θ παρατεταμζνθ
ζκκεςθ του αντικειμζνου ςε ανεξζλεγκτεσ περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ ζχει προκαλζςει
γιρανςθ των υλικϊν ευκριπτότθτα, ςκιςίματα, διάβρωςθ των μεταλλικϊν ςτοιχείων,
αποχρωματιςμό. Θ κατάςταςθ αρκετϊν αντικειμζνων χριηουν άμεςων ςωςτικϊν
παρεμβάςεων προκειμζνου να μθν επιδεινωκεί θ κατάςταςθ διατιρθςθσ τουσ.
Αςωάλεια: ςτο χϊρο λειτουργεί ςφςτθμα πυρανίχνευςθσ και πυροπροςταςία

με ςφςτθμα ςβζςθσ με ρίψθ νεροφ από τθ οροωι. Θ επιλογι αυτοφ του είδουσ
πυραςωάλειασ δεδομζνου ότι θ ςυλλογι απαρτίηεται από οργανικά υλικά, που
ωυλάςςονται χωρίσ προςτατευτικζσ αποκθκευτικζσ μονάδεσ, μπορεί να επιωζρει
ςθμαντικζσ ωκορζσ ςε περίπτωςθ ενεργοποίθςθσ του.

3.2.10.3. Φκορζσ των αντικειμζνων που ςυνδζονται με τισ

ακατάλλθλεσ ςυνκικεσ αποκικευςθσ:
Τα μθ ελεγχόμενα επίπεδα τθσ ςχετικισ υγραςίασ ςτο χϊρο αποκικευςθσ
επιδροφν αρνθτικά ςε ςυλλογζσ οργανικϊν υλικϊν, κακϊσ θ υγροςκοπικότθτα των
υλικϊν επθρεάηεται αποβάλλοντασ ι εγκλωβίηοντασ υγραςία ςτθ δομι τουσ,
επιωζροντασ ζτςι μθ αντιςτρζψιμεσ πολλζσ ωορζσ ωκορζσ. Τα υψθλά ποςοςτά
υγραςίασ (πάνω από 70%) ςτο χϊρο ςυνδζονται με τθν ανάπτυξθ μικροοργανιςμϊν
(Thomson 1978:66-67). Το περιβάλλον γίνεται τότε ευνοϊκό για τθν ανάπτυξθ μυκιτων
(μοφχλασ) και βακτθριδίων που ευκφνονται για τθν κθλίδωςθ και τθ χθμικι αλλοίωςθ
των ινϊν των υωαςμάτινων αντικειμζνων, και ευνοείται περιςςότερο από τον
περιοριςμό τθσ κυκλοωορίασ του αζρα του χϊρου (CCI Notes 2008), πράγμα που
ςυμβαίνει ςτο βεςτιάριο κακϊσ δεν υωίςταται ςφςτθμα εξαεριςμοφ. Οι μφκθτεσ και
τα βακτθρίδια, που αναπτφςςονται κθλιδϊνουν τθν επιωάνεια των αντικειμζνων και
επιωζρουν τθ χθμικι αλλοίωςθ των ινϊν. Τα αντικείμενα από ωυτικζσ ίνεσ
παρουςιάηουν αλλοιϊςεισ ςτο ανάγλυωο τθσ επιωάνειασ, κακϊσ θ κυτταρίνθ
μετατρζπεται ςε πολυςακχαρίτεσ. Εκτόσ από τθν ανάπτυξθ μικροοργανιςμϊν θ
123
υγραςία επιδρά ςτο ςχιμα των υωαςμάτινων αντικειμζνων με τθ διόγκωςθ των ινϊν
(Thomson 1978: 64-111), αλλά και ςτο χρϊμα με τθν εμωάνιςθ κθλίδων από τθ
δθμιουργία δυςχρωμιϊν από τα προϊόντα διάβρωςθσ των ζνκετων μεταλλικϊν
ςτοιχείων των αντικειμζνων (Balazy- Timar and Eastop 1998:158), και από το
ωαινόμενο τθσ υδρόλυςθσ των υλικϊν από τα οποία αποτελείται το κάκε αντικείμενο.
Ραραμόρωωςθ των αντικειμζνων, αποχρωματιςμόσ, δυςχρωμίεσ, ςτίγματα και χθμικι
αλλοίωςθ διαπιςτϊκθκαν ςτα αντικείμενα που ωυλάςςονται πλθςίον των
προςβεβλθμζνων τοίχων.
Οι τιμζσ τθσ ςχετικισ υγραςίασ επιδροφν αρνθτικά και ςε χαμθλά ποςοςτά ςε
ςυλλογζσ υωαςμάτινων αντικειμζνων. Στισ περιπτϊςεισ που οι τιμζσ πζωτουν ςε
χαμθλότερα από τα 45%, μπορεί να ςυμβαίνει κατά τουσ κερινοφσ μινεσ,
λαμβάνοντασ υπόψθ ότι τα παράκυρα του χϊρου επιτρζπουν τθ διάχυςθ τθσ
υπζρυκρθσ ακτινοβολίασ) μποροφν να προκαλζςουν τθν αποξιρανςθ των ινϊν, τθν
απϊλεια τθσ μθχανικισ τουσ αντοχισ και κατά ςυνζπεια τθν ευκριπτότθτα τουσ και
των αποκοπι τουσ (Κουςουλοφ 2003). Σε ςυνδυαςμό με τθν κάκετθ ανάρτθςθ των
αντικειμζνων και τισ τάςεισ που αναπτφςςονται ςτα ςθμεία που είναι επιωορτιςμζνα

από το βάροσ τουσ (ϊμοι ςυνικωσ) προκαλείται αποδυνάμωςθ των νθμάτων και
ςκιςίματα, ωκορζσ που διαπιςτϊκθκαν ςε πολλά αντικείμενα.
Εικόνα 65: παράδειγμα

αντικειμζνου του οποίου ίνεσ των
νθμάτων ζχουν απολζςει τθ
μθχανικι τουσ αντοχι, και
εμωανίηουν ευκριπτότθτα,
αποκοπι των ινϊν, μθ ομαλό
ανάγλυωο.
Συνοπτικά θ ανταπόκριςθ των υωαςμάτινων αντικειμζνων ςτθ ςχετικι υγραςία

εμωανίηεται με τρία μοντζλα ωκορϊν:
1. Αλλαγι ςτο μζγεκοσ και το ςχιμα: ςε χαμθλζσ τιμζσ ςχετικισ υγραςίασ τα
αντικείμενα ςυρρικνϊνονται και γίνονται άκαμπτα. Θ ιδιότθτα αυτι μπορεί να
ςυνδζεται με κραφςθ, ευαιςκθτότθτα και ευκραυςτότθτα. Θ ευαιςκθςία τουσ
μπορεί να προκαλζςει επιπλζον ωκορζσ ςε ςυνκικεσ ακατάλλθλθσ 124
μεταχείριςθσ και χειριςμοφ (Erhardt and Macklenburg 1994:32-38). Τα
υδατοαπορροωθτικά υλικά όπωσ τα υωαςμάτινα αντικείμενα διογκϊνονται
όταν θ ςχετικι υγραςία αυξάνεται και ςυςτζλλονται όταν αυτι μειωκεί,
προκαλϊντασ παραμόρωωςθ ι και διάςπαςθ των ινϊν. Θ επίδραςθ τθσ
υγραςίασ και οι μεταβολζσ που υωίςτανται τα αντικείμενα εξαρτϊνται από το
μζγεκοσ και το είδοσ των ινϊν (Thomson 1978).
2. Χθμικζσ αντιδράςεισ: θ υγροςκοπικότθτα των υωαςμάτινων αντικειμζνων τα
κακιςτοφν ευάλωτα ςτισ διακυμάνςεισ τθσ ςχετικισ υγραςίασ ςτο χϊρο
αποκικευςθσ προκαλϊντασ ι επιταχφνοντασ χθμικζσ αντιδράςεισ. Θ επίδραςθ
τθσ ςχετικισ υγραςίασ και ο ρυκμόσ των χθμικϊν αντιδράςεων μεταβάλλονται
με τισ μεταβολζσ τθσ ςχετικισ υγραςίασ χωρίσ να ιςχφουν περιοριςτικζσ τιμζσ
που να μθν επιτρζπουν τισ μεταβολζσ αυτζσ. Οι περιςςότερεσ από τισ
αντιδράςεισ των οργανικϊν υλικϊν που εξαρτϊνται από τθ ςχετικι υγραςία
διεξάγονται ςε όλο το ωάςμα των τιμϊν τθσ (Erhardt and Macklenburg

1994:32-38). Οι χθμικζσ αντιδράςεισ που ευνοοφνται από τθν υψθλι υγραςία

είναι:
i. Θ διάβρωςθ των μεταλλικϊν νθμάτων και ςτοιχείων των υωαςμάτων: τα
προϊόντα διάβρωςθσ των μεταλλικϊν ςτοιχείων μεταωζρονται και επικάκονται
ςτα υωάςματα προκαλϊντασ κθλίδεσ.
ii. Ο αποχρωματιςμόσ των βαωϊν και θ εξαςκζνιςθ του υωάςματοσ: ςυμβαίνει
όταν ιςχφουν ςυνδυαςτικά υψθλά ποςοςτά ακτινοβολίασ, υγραςίασ και
κερμοκραςίασ, και οδθγεί ςτον αποχρωματιςμό των ινϊν. Να ςθμειωκεί ότι
όλα τα ωυλαςςόμενα αντικείμενα ςτισ υψθλότερεσ κζςεισ αποκικευςθσ
πλθςίον των ωωτιςτικϊν πθγϊν, παρουςιάηουν μθ αντιςτρζψιμθ
ωωτοξείδωςθ ςτα ςθμεία ζκκεςθσ τουσ ςτθν ακτινοβολία. Ο αποχρωματιςμόσ
τουσ δεν είναι ομαλόσ και ενιαίοσ, ϊςτε τα ςθμεία που δεν δζχονταν τθν
επίδραςθ τθσ ακτινοβολίασ να διαωυλάττουν το αρχικό χρϊμα κακιςτϊντασ
ιδιαίτερα ζντονο το βακμό ωκοράσ των αντικειμζνων.
iii. Οι χθμικζσ αντιδράςεισ παρουςία ενηφμων: θ βαςικι χθμικι αντίδραςθ που
επιταχφνεται από τθν παρουςία των ενηφμων των μικροοργανιςμϊν είναι θ
125
υδρόλυςθ ςε ςυνκικεσ υγραςίασ. Θ ενηυματικι υδρόλυςθ τθσ κυτταρίνθσ
ςυνοδεφεται ςυχνά από οξείδωςθ, κακϊσ πολλά βακτθρίδια και
μικροοργανιςμοί παράγουν υπεροξείδιο του υδρογόνου κατά τθ διαδικαςία
τθσ αποςφνκεςθσ. Τα όξινα προϊόντα του μεταβολιςμοφ που εκκρίνονται από
τουσ μικροοργανιςμοφσ προκαλοφν όξινθ υδρόλυςθ τθσ κυτταρίνθσ. Στθν
περίπτωςθ των μάλλινων αντικειμζνων τα βακτθρίδια και οι μφκθτεσ
προςβάλλουν τθν κερατίνθ και διαςποφν το μαλλί με ενηυματικι δράςθ, με
καταλυτικι οξείδωςθ ι με υδρόλυςθ (Balazy- Timar and Eastop 1998: 19, 30-
55)
Ραρουςία ςκόνθσ, αιωροφμενων ςωματιδίων: Το δάπεδο, θ τοιχοδομι και θ
οροωι από ελεφκερο τςιμζντο χωρίσ επίχριςμα ζχουν τθν τάςθ να εγκλωβίηουν ςκόνθ
και αποτελοφν διαρκι πθγι ςκόνθσ και επικακίςεων. Οι είςοδοι ςτο χϊρο
(αντικειμζνων και προςωπικοφ) παραμζνουν ςυνικωσ ανοιχτά, ϊςτε οι αζριοι
ρυπαντζσ, οι ςκόνεσ από τουσ παράπλευρουσ χϊρουσ να ειςδφουν ςτο βεςτιάριο
ανεμπόδιςτα. Θ αιωροφμενθ ςκόνθ, οι τρίχεσ, χνοφδια από τα ίδια τα αντικείμενα
ζλκονται από τα υωαςμάτινα αντικείμενα ςτα οποία επικάκονται κακϊσ τα

περιςςότερα ωυλάςςονται ελεφκερα από κάλυμμα προςταςίασ. Θ ςκόνθ

περιλαμβάνει ςτερεά άλατα, κρυςταλλικά υλικά, άνκρακα, προϊόντα διάβρωςθσ των
αντικειμζνων, χϊμα, άργιλο, των οποίων θ περιεκτικότθτα εξαρτάται από τισ
περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ (Balazy- Timar and Eastop 1998:158). Θ προςκόλλθςθ τθσ
αιωροφμενθσ ςκόνθσ προκαλεί τάςεισ και μθχανικζσ καταπονιςεισ με τθν τριβι
μεταξφ των ινϊν, των νθμάτων και των ζνκετων ςτοιχείων των αντικειμζνων. Τα
κρυςταλλικά ςωματίδια είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για τα υωαςμάτινα αντικείμενα,
κακϊσ μποροφν να προκαλζςουν τθν κοπι των ινϊν. Επιπλζον θ ςκόνθ μπορεί να
προκαλζςει τον μθ αντιςτρζψιμο αποχρωματιςμό και το κιτρίνιςμα των υωαςμάτινων
αντικειμζνων, ιδιαίτερα όταν θ ςκόνθ ζχει μεγάλθ περιεκτικότθτα ςε μζταλλα. Τα
ιόντα μετάλλων δθμιουργοφν ενϊςεισ με τα πολυμερι των ινϊν, που ζχουν τθν τάςθ
να απορροωοφν ακτινοβολίεσ και να ςχθματίηουν κθλίδεσ κίτρινου, καωζ και γκρι
χρϊματοσ (ο.π. ), ωκορά που διαπιςτϊκθκε ςε πολλά αντικείμενα.
Οι Balazy- Timar and Eastop (1998) αναωζρουν ςχετικά με τουσ ρυπαντζσ των
υωαςμάτινων αντικειμζνων ότι τα ςωματίδια άνκρακα απορροωοφν οξειδωτικά
ςτοιχεία από τθν ατμόςωαιρα. Μεγάλθ απορρόωθςθ οξειδωτικϊν ςτοιχείων από τθν
126
ατμόςωαιρα- δεδομζνου ότι δεν λειτουργεί ςφςτθμα ωιλτραριςμζνου αζρα
εξαεριςμοφ, ςε ςυνδυαςμό με υψθλά ποςοςτά υγραςίασ , ζχουν ςαν αποτζλεςμα το
ςχθματιςμό όξινων διαλυμάτων που με τθ ςειρά τουσ οδθγοφν ςε υδρόλυςθ κακϊσ
και ςε οξειδωτικζσ ι καταλυτικζσ αντιδράςεισ ςτα μόρια των ινϊν. Αποτζλεςμα των
αντιδράςεων αυτϊν είναι το ξεκϊριαςμα των βαωϊν, δυςχρωμίεσ και
αποχρωματιςμόσ τουσ και οξείδωςθ των μεταλλικϊν ςτοιχείων. Φκορζσ αυτοφ του
χαρακτιρα διαπιςτϊκθκαν ςτα αντικείμενα των ιςτορικϊν παραςτάςεων που
ωυλάςςονταν εωαπτομενικά προσ τουσ προςβεβλθμζνουσ από τθν υγραςία τοίχουσ.
Ακτινοβολία: ζνασ από τουσ ςθμαντικότερουσ παράγοντεσ διάβρωςθσ τθσ
ςυγκεκριμζνθσ ςυλλογισ είναι θ ακτινοβολία, που ειςζρχεται από τα παράκυρα του
αποκθκευτικοφ χϊρου αλλά και το ςφνολο τθσ ακτινοβολίασ, που ζχουν δεχκεί κατά
τον κφκλο ηωισ τουσ από το θλιακό και τεχνθτό ωωσ, κακϊσ θ ωκορά που υωίςτανται
τα αντικείμενα από το ωωσ λειτουργεί ακροιςτικά. Υπολογίηοντασ τθν ζκκεςθ των
αντικειμζνων ςτο ωωσ κατά τθ κεατρικι τουσ δράςθ, τθν προετοιμαςία τουσ και κατά
τθ χριςθ τουσ γενικά, κα πρζπει κατά τθν αποκικευςθ τουσ να δζχονται μθδενικά

ποςοςτά ακτινοβολίασ79. Στον αποκθκευτικό χϊρο του βεςτιαρίου τα παράκυρα δε

ωζρουν προςτατευτικά καλφμματα ι ωίλτρα απορρόωθςθσ τθσ ακτινοβολίασ και οι
λάμπεσ του τεχνθτοφ ωωτόσ παραμζνουν ανοικτοί κατά τθ διάρκεια των εργάςιμων
ωρϊν τθσ θμζρασ. Οι ακτινοβολίεσ του ωωτόσ με τθν ενζργεια τουσ διαςποφν τουσ
δεςμοφσ ςτα μόρια των οργανικϊν υλικϊν όπωσ οι ίνεσ και οι βαωζσ. Θ ευαιςκθςία
των ινϊν αυξάνεται, χάνουν τθν ελαςτικότθτα τουσ και γίνονται εφκρυπτεσ. Το
ωαινόμενο ονομάηεται ωωτοδιάβρωςθ και εμωανίηεται με το ξεκϊριαςμα των βαωϊν
ι και τον αποχρωματιςμό τουσ (CCI notes 2008). Οι περιοχζσ τθσ υπζρυκρθσ, ορατισ
και υπεριϊδουσ ακτινοβολίασ που πθγάηουν από το ωωσ προκαλοφν ωωτοχθμικι
αποςφνκεςθ τόςο ςτισ ίνεσ όςο και ςτισ βαωζσ των υωαςμάτων. Οι χθμικζσ μεταβολζσ
που προκαλοφνται από τθν υπζρυκρθ και υπεριϊδθ ακτινοβολία οδθγοφν μεταξφ
άλλων ςτθν γιρανςθ των υλικϊν αποςυνκζτοντασ τθν επιωάνεια τουσ. Λδιαίτερα θ
υπεριϊδθσ ακτινοβολία προκαλεί ωυςικοχθμικι ωκορά ενϊ θ υπζρυκρθ μπορεί να
οδθγιςει ςε κερμικι αποικοδόμθςθ των οργανικϊν υλικϊν. Τα ςτάδια
ωωτοδιάβρωςθσ και ο ρυκμόσ τουσ εξαρτάται από το μικοσ κφματοσ τθσ
ακτινοβολίασ, τθν ζνταςθ και τθ διάρκεια ζκκεςθσ του αντικειμζνου ςτθ ωωτιςτικι
127
πθγι (Balazy- Timar and Eastop 1998:16-19). Ραράγοντεσ που επιδροφν ςτθν εξζλιξθ
τθσ ωωτοξείδωςθσ είναι θ κερμότθτα, θ υγραςία, τα μζταλλα, οι βαωζσ των νθμάτων,
οι ρφποι και τα ζνηυμα που ζχουν αναπτυχκεί από τθ δράςθ των μικροοργανιςμϊν.
Θ ωωτοξείδωςθ ζχει προςβάλλει ζνα μεγάλο μζροσ τθσ ςυλλογισ, ιδιαίτερα
των ιςτορικϊν παραγωγϊν, τα αντικείμενα των οποίων ζχουν δεχκεί μεγαλφτερο
ποςοςτό ακτινοβολίασ ςυνολικά. Στα αντικείμενα των νεότερων παραγωγϊν
ςταδιακά εωαρμόηεται περιμετρικι προςταςία με βαμβακερό λευκό φωαςμα.
Δυςτυχϊσ, οι ωυςικζσ ι δομικζσ αλλαγζσ των ινϊν των προςβεβλθμζνων
αντικειμζνων, θ ευκραυςτότθτα τουσ, θ αποςφνκεςθ, ο αποχρωματιςμόσ, θ
οξείδωςθ, το κιτρίνιςμα, αποτελοφν ωωτοχθμικζσ μεταβολζσ μθ αντιςτρζψιμεσ και μθ
αντιμετωπίςιμεσ με καμίασ μορωισ επζμβαςθσ (Shelley 1987:10-12).
79
Ο περιοριςμόσ τθσ ακτινοβολίασ πρζπει να αντιμετωπιςτεί άμεςα ςτον υπάρχοντα αποκθκευτικό
χϊρο με τθν τοποκζτθςθ παραπεταςμάτων ςτα παράκυρα και τον αυςτθρό ζλεγχο χριςθσ του
τεχνθτοφ ωωτιςμοφ.

Εικόνα 66: περιπτϊςεισ αντικειμζνων που

ζχουν υποςτεί ωωτοξείδωςθ. Ο
αποχρωματιςμόσ των βαωϊν είναι μθ
αντιςτρζψιμοσ και είναι πιο ζντονοσ ςτα
ςθμεία όπου θ ζκκεςθ των αντικειμζνων
ςτθν ακτινοβολία ιταν άμεςθ.
Μθ ελεγχόμενθ κερμοκραςία ςτο χϊρο: θ επίδραςθ τθσ κερμοκραςίασ

ςυμβαίνει με τθ δράςθ τθσ ωσ καταλφτθσ επιταχφνοντασ οριςμζνεσ χθμικζσ
αντιδράςεισ ςτθν επιωάνεια των ινϊν. Κυρίωσ θ επίδραςθ τθσ ςυμβαίνει
128
ςυνδυαςτικά με τισ τιμζσ τθσ ςχετικισ υγραςίασ ςτον περιβάλλοντα χϊρο (Balazy-
Timar and Eastop 1998:19-55). Θ κερμότθτα μπορεί να επιδράςει καταςτροωικά ςε
κυτταρινοφχεσ και πρωτεϊνοφχεσ ίνεσ που ζχουν υποςτεί ωωτοξείδωςθ. Θ αωυδάτωςθ
των ινϊν μειϊνει τθν ελαςτικότθτα τουσ και τισ κακιςτά εφκρυπτεσ. Οι αυξομειϊςεισ
τθσ κερμοκραςίασ δεν ςυμβαίνουν ομαλά μόνο υπό τθν επιρεια των εποχικϊν
αλλαγϊν ςτο μθ μονωμζνο και χωρίσ ςφςτθμα κλιματιςμοφ κτιριο. Μπορεί να
ςυμβοφν τεράςτιεσ μεταβολζσ ςτθ κερμοκραςία με τθ μεταωορά τουσ ςτο κζατρο
προκειμζνου να χρθςιμοποιθκοφν ξανά, οπότε οι μεταβολζσ μπορεί να προκαλζςουν
κερμικό ςοκ ςτα αντικείμενα. Το γεγονόσ αυτό κα πρζπει να αξιολογθκεί ιδιαίτερα
ςτισ περιπτϊςεισ επαναχρθςιμοποίθςθσ παλαιότερων αντικειμζνων που ζχουν
προςβλθκεί από ωωτοξείδωςθ.
Γενικά τα αποτελζςματα τθσ ανόδου τθσ κερμοκραςίασ εμωανίηονται με τζςςερεισ
τρόπουσ:

1. Με τθν αφξθςθ του ρυκμοφ των χθμικϊν διαδικαςιϊν διάβρωςθσ που δεν
χρειάηονται ωωσ
2. Με τθν αφξθςθ του ρυκμοφ
των ωυςικϊν διαδικαςιϊν
όπωσ θ κίνθςθ τθσ υγραςίασ
και του αζρα
3. Με τθν αφξθςθ τθσ
βιολογικισ δράςθσ , ιδιαίτερα
ςε κερμοκραςίεσ άνω των
20°C. Συγκεκριμζνα ο
ςυνδυαςμόσ υψθλισ
κερμοκραςίασ και υγραςίασ
είναι θ βαςικι αιτία
ανάπτυξθσ μικροοργανιςμϊν
και ευνοεί τθν παρουςία
εντόμων που τρζωονται με
129
ίνεσ υωαςμάτων (Erhardt and
Macklenburg 1994, Thomson
1978).

Εικόνεσ 67, 68, 69, 70: παράδειγμα

αντικειμζνου με ωκορζσ που
ςχετίηονται από ακατάλλθλεσ ςυνκικεσ
αποκικευςθσ: παραμόρωωςθ,
αποχρωματιςμόσ, κιτρίνιςμα, οξείδωςθ,
δυςχρωμίεσ, ωωτοξείδωςθ, υδρόλυςθ
ανάπτυξθ μυκιτων. Ρολλζσ από αυτζσ
είναι μθ αντιςτρζψιμεσ. Το αντικείμενο
ανικει ςτθν παραγωγι Ορωζασ και
Ευρυδίκθ 1972, με ςκθνογράωο-
ενδυματολόγο τον Τηιόρτηιο ντε Κίρικο.
130
Οι ακατάλλθλεσ περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ επιδροφν εντονότερα και λόγω τθσ

απουςίασ κατάλλθλων αποκθκευτικϊν μονάδων, που κα μποροφςαν να παράςχουν
προςταςία από τθν ακτινοβολία, τθ ςκόνθ, τισ επικακίςεισ. Τα περιςςότερα
αντικείμενα κρζμονται ελεφκερα ςτο χϊρο, ενϊ αρκετά είναι αποκθκευμζνα ςε
ςακοφλεσ nylon και χαρτόκουτα. Τα υλικά αυτά είναι ακατάλλθλα για τθν
αποκικευςθ οργανικϊν υλικϊν κακϊσ με τον καιρό εκλφουν οξζα, ιδιαίτερα ςε
ςυνκικεσ υγραςίασ και κερμοκραςίασ που επιταχφνουν τθ διαδικαςία γιρανςθσ τουσ.
Τα οξζα απορροωϊνται από τισ ίνεσ των υωαςμάτων προκαλϊντασ οξείδωςθ ςτα
ςθμεία επαωισ (Balazy- Timar and Eastop 1998:332-346). Θ οξείδωςθ εμωανίηεται με
κιτρίνιςμα των υωαςμάτων, αποχρωματιςμό, μείωςθ τθσ μθχανικισ αντοχισ και
κρυμματιςμό τουσ.

3.2.10.4. Τεκμθρίωςθ
Θ τεκμθρίωςθ των κοςτουμιϊν είναι μια διαδικαςία που εωαρμόηεται από τα
επιμζρουσ τμιματα του ενδυματολογικοφ τομζα ανάλογα με το ςτάδιο του κφκλου
ηωισ των αντικειμζνων. Ρεριλαμβάνει αρχεία, καταγραωζσ και οπτικό υλικό το οποίο
ςυγκεντρϊνουν τα επιμζρουσ τμιματα με ςκοπό τθν προϊκθςθ και τθ διευκόλυνςθ
των κεατρικϊν εργαςιϊν.
1. ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ ΜΑΚΕΤΕΣ, ΑΝΤΛΓ΢ΑΦΑ ΜΑΚΕΤΩΝ,
ΔΘΜΛΟΥ΢ΓΛΑΣ ΣΧΕΔΛΑ
2. ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ ΛΛΣΤΑ ΢ΟΛΩΝ-Ε΢ΜΘΝΕΥΤΩΝ-

ΚΑΤΑΣΚΕΥΘΣ ΚΟΣΤΟΥΜΛΩΝ
3. ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ ΚΕΑΤ΢ΛΚΘΣ ΦΩΤΟΓ΢ΑΦΛΑ ΑΝΑ ΚΟΣΤΟΥΜΛ ΜΕ ΤΟΝ

ΡΕ΢ΛΟΔΟΥ Ε΢ΜΘΝΕΥΤΘ
ΒΛΒΛΛΟ ΚΟΣΤΟΥΜΛΩΝ ΡΑ΢ΑΓΩΓΘΣ:

ΡΕ΢ΛΓ΢ΑΦΘ ΚΟΣΤΟΥΜΛΩΝ ΑΡΟ ΤΛΣ
ΕΝΔΥΤ΢ΛΕΣ
131
4. ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΟΣΤΟΥΜΛΩΝ ΡΟΥ
ΑΡΟΚΘΚΕΥΣΘΣ ΑΡΟΚΘΚΕΥΟΝΤΑΛ
ΑΡΟΔΟΣΘ ΚΩΔΛΚΟΥ
ΒΛΒΛΛΟ ΕΛΣΟΔΟΥ-ΕΞΟΑΔΟΥ/
ΜΕΤΑΚΛΝΘΣΕΩΝ ΑΝΤΛΚΕΛΜΕΝΩΝ
5. ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ ΛΣΤΟ΢ΛΚΟΥ Α΢ΧΕΛΑ ΔΘΜΛΟΥ΢ΓΛΑΣ: ΜΑΚΕΤΕΣ/ ΣΧΕΔΛΑ/

Α΢ΧΕΛΟΥ ΑΝΤΛΓ΢ΑΦΑ
ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΘΣ:

ΦΩΤΟΓ΢ΑΦΛΕΣ/ ΜΑΓΝΘΤΟΣΚΟΡΛΣΕΛΣ/
ΒΛΒΛΛΟ ΣΚΘΚΘΣ/ ΑΛΛΘΛΟΓ΢ΑΦΛΑ/
Ρ΢ΟΓ΢ΑΜΜΑ ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΘΣ/ Κ΢ΛΤΛΚΕΣ/
ΛΟΛΡΑ ΕΓΓ΢ΑΦΑ
6. ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ ΨΘΦΛΑΚΟΥ 11 ΨΘΦΛΑΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ

Α΢ΧΕΛΟΥ

Σθμαντικό μζροσ αρχείων που ςχετίηονται με τα κοςτοφμια ανικει ςτο Λςτορικό

Αρχείο τθσ ΕΛΣ, το οποίο ζχει ολοκλθρϊςει τθν τεκμθρίωςθ 800 κοςτουμιϊν για τθν
τροωοδότθςθ του ψθωιακοφ αρχείου τθσ ΕΛΣ. Για τθν καλφτερθ κατανόθςθ του
ςυςτιματοσ τεκμθρίωςθσ κα γίνει αναωορά ςτα τρία κφρια τμιματα που
ςυμμετζχουν ςτθ διαδικαςία: του τμιματοσ παραγωγισ, του κεάτρου και του
βεςτιαρίου. Κατόπιν κα γίνει μια ςφντομθ αναωορά ςτθν τεκμθρίωςθ του ιςτορικοφ
Αρχείου, και με τθν ολοκλιρωςθ τθσ περιγραωισ κα ακολουκιςει θ εκτίμθςθ τθσ
κατάςταςθσ.
1. Τεκμθρίωςθ και τιρθςθ αρχείων του τμιματοσ παραγωγισ:

 Ο ωάκελοσ τθσ εκτζλεςθσ παραγωγισ τθσ τεχνικισ διεφκυνςθσ:
ςυγκεντρϊνονται όλεσ οι πλθροωορίεσ που ςχετίηονται με τθ δθμιουργία και
τθν καταςκευι των κοςτουμιϊν (αωορά ςτισ παραγωγζσ από τθ δεκαετία του
1990 κι ζπειτα). Στον ωάκελο ςυγκεντρϊνονται και τα δείγματα υωαςμάτων
και υλικϊν για τθν καταςκευι των κοςτουμιϊν.
 Αρχείο με τθν κατάςταςθ των ρόλων, των καλλιτεχνϊν, και κοςτουμιϊν ανά
132
εικόνα και ςκθνι του ζργου.
 Αρχείο ωωτογραωιϊν των κοςτουμιϊν: με τθν ολοκλιρωςθ των κοςτουμιϊν
και τθν ζναρξθ των παραςτάςεων, οι υπεφκυνοι τθσ παραγωγισ υποχρεοφνται
να ωωτογραωίςουν όλα τα κοςτοφμια ωορεμζνα από τουσ καλλιτζχνεσ κατά τθ
διάρκεια των παραςτάςεων.

Εικόνα 71: Θ Μάνια Ραπαδθμθτρίου

υποδυόμενθ το ρόλο Κομπζρ, ςτο ζργο Το
Μικρόβιο τθσ Αγάπθσ (2010-11), λίγα λεπτά
πριν βγεί ςτθ ςκθνι. Φωτογραωικά αρχείο τθσ
τεχνικισ διεφκυνςθσ τθσ ΕΛΣ.
2. Τεκμθρίωςθ και τιρθςθ αρχείων των ενδυτριϊν του κεάτρου:

Οι καταγραωζσ των ενδυτριϊν τθροφνται από τθ δεκαετία του 1990: Ρρόκειται για τισ
χειρόγραωεσ περιγραωζσ των κοςτουμιϊν ανά ρόλο, ερμθνευτι, εικόνα, ςκθνι πράξθ
133
και ζργο που γίνεται από τισ ενδφτριεσ κεάτρου, κατά τθ διάρκεια των παραςτάςεων.
Εικόνα 72: Ραράδειγμα από το βιβλίο των ενδυτριϊν
Το βιβλίο ςυμπλθρϊνεται από τισ ενδφτριεσ εμπειρικά και χωρίσ ςτακερι

ενδυματολογικι ορολογία.
3. Τεκμθρίωςθ και τιρθςθ αρχείων των υπευκφνων του βεςτιαρίου:

Θ τεκμθρίωςθ του βεςτιαρίου και τα αρχεία που τθροφνται αποτελοφν τθν κφρια
μορωι καταλόγου αντικειμζνων που υπάρχει ςτο ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ τθσ ΕΛΣ. Ζχει
τρεισ μορωζσ αρχείων: τον κατάλογο κοςτουμιϊν ανά παραγωγι ςτον οποίο
ειςάγεται ο κωδικόσ των κοςτουμιϊν, το βιβλίο ειςόδου- εξόδου αντικειμζνων, το
ευρετιριο αντικειμζνων.
 Ο κατάλογοσ κοςτουμιϊν ανά παραγωγι: ουςιαςτικά πρόκειται για τθ
χειρόγραωι μετεγγραωι των περιγραωϊν των ενδυτριϊν από τουσ
υπεφκυνουσ του βεςτιαρίου κατά τθν παραλαβι των κοςτουμιϊν και ιςχφει
για τισ παραγωγζσ από το 1990 και ζπειτα. Ο κατάλογοσ δεν αποδίδει το
αρικμθτικό ςφνολο των αντικειμζνων τθσ κάκε παραγωγισ. Αρικμεί τα
κοςτοφμια ανά ρόλο, χωρίσ να αποδίδει το ςφνολο των κοςτουμιϊν τθσ
παραγωγισ. Επιπλζον δεν αναγράωεται πουκενά ςτον κατάλογο θ πλιρθσ
κωδικοποίθςθ των κοςτουμιϊν ςφμωωνα με τθν ετικζτα που ράβεται ςτα
αντικείμενα80.
134
Εικόνα 73: παράδειγμα ετικζτασ που
ράβεται ςτα κοςτοφμια.
80
Θ ετικζτα που ράβεται ςτα κοςτοφμια αποτελεί τθ μοναδικι προςπάκεια απόδοςθσ κωδικοφ ςτα
αντικείμενα. Οι πλθροωορίεσ που αναγράωονται ςτθν ετικζτα είναι το όνομα του ωορζα, ο τίτλοσ του
ζργου- ςυντομευμζνοσ, με ελλθνικοφσ ι λατινικοφσ χαρακτιρεσ, ο κωδικόσ τθσ παραγωγισ τον οποίο
δίνει το βεςτιάριο και ιςχφει μόνο για το βεςτιάριο (όχι για όλθ τθν ΕΛΣ), θ καλλιτεχνικι περίοδοσ, και
ο κωδικόσ των αντικειμζνων που αποδίδεται από το ςυνδυαςμό αρικμϊν και γραμμάτων. Ο αφξων
αρικμόσ αποδίδει τθ ςειρά του ρόλου ςτθν ιεραρχία του ζργου (πρϊτοσ πρωταγωνιςτισ, δεφτεροσ
κλπ.) και το γράμμα τθ ςειρά εμωάνιςθσ του κοςτουμιοφ ςτο ζργο. Θ ετικζτεσ βοθκοφν τισ ενδφτριεσ
βεςτιαρίου να βρίςκουν τα ςφνολα των κοςτουμιϊν μιασ παραγωγισ και να ςυνκζτουν το κοςτοφμι
ακολουκϊντασ τισ περιγραωζσ από το βιβλίο. Ωςτόςο αποδίδουν ςτα κοςτοφμια μοναδικό κωδικό που
να αποτελεί τθν ταυτότθτα του ςτθ ςυλλογι.

Εικόνα 74: παράδειγμα καταγραωισ του βιβλίου

δανειςμοφ των αντικειμζνων.
 Βιβλίο ειςόδου-εξόδου (δανειςμοφ) αντικειμζνων: καταγράωονται θ

θμερομθνία, ο τόποσ μεταβίβαςθσ του αντικειμζνου, ο υπεφκυνοσ τθσ
μεταωοράσ, ο αρικμόσ δελτίου αποςτολισ, το είδοσ του αντικειμζνου και ο
κωδικόσ του αν υπάρχει. Πταν τα αντικείμενα επιςτρζωονται τότε
διαγράωονται τα πεδία.
Τζλοσ ςταδιακά αναπτφςςεται το ευρετιριο των αντικειμζνων με τθ μορωι
καταλόγου των ειδϊν τθσ ςυλλογισ. 135
Πλεσ οι καταγραωζσ του ενδυματολογικοφ τομζα γίνονται χειρόγραωα, χωρίσ κοινι
ορολογία, ενιαίο ςφςτθμα, κοινοφσ κωδικοφσ. Ακόμα και οι παραγωγζσ ονομάηονται
διαωορετικά ςτα επιμζρουσ τμιματα, ενϊ ςτο βεςτιάριο οι παραγωγζσ αποκτοφν
κωδικό, ο οποίοσ δεν χρθςιμοποιείται από κανζνα άλλο τμιμα τθσ ΕΛΣ.
4. Τεκμθρίωςθ ιςτορικοφ αρχείου ΕΛΣ: το ιςτορικό Αρχείο τθσ ΕΛΣ ςυγκεντρϊνει

όλα τα αρχεία που ςχετίηονται με τισ παραγωγζσ τθσ. Αναωορικά με τα κοςτοφμια τα
αρχεία που τθροφνται είναι:
Φάκελοι με τισ μακζτεσ των κοςτουμιϊν που παραδίδονται (όχι πάντα) από
τουσ ενδυματολόγουσ: εςωκλείουν πρωτότυπεσ μακζτεσ ι αντίγραωα μακετϊν,
δείγματα υωαςμάτων, χειρόγραωεσ ςθμειϊςεισ, αλλθλογραωίεσ και λοιπά ςτοιχεία
ςχετικά με τθ δθμιουργία και τθν καταςκευι των κοςτουμιϊν. Ραραδίδονται από
τουσ ενδυματολόγουσ ςτθν τεχνικι διεφκυνςθ. Φυλάςςονται ςτο ιςτορικό αρχείο.
Ζμμεςεσ πλθροωορίεσ για τα κοςτοφμια ευρίςκονται ςτα αρχεία του Λ. Α. όπωσ για
παράδειγμα:

Στα προγράμματα των παραςτάςεων

Στα Βιβλία διεφκυνςθσ ςκθνισ
Στισ Φωτογραωίεσ με τα ςτιγμιότυπα από τθν παράςταςθ,
Στουσ προςωπικοφσ ωακζλουσ των καλλιτεχνϊν
Σθμαντικό βιμα ςχετικά με τθν τεκμθρίωςθ των κοςτουμιϊν του βεςτιαρίου
αποτελεί θ ψθωιοποίθςθ 800 κοςτουμιϊν που πραγματοποιικθκε ςτο πλαίςιο τθσ
πρόςκλθςθσ 65 του Μζτρου 1.3 του Επιχειρθςιακοφ Ρρογράμματοσ «Κοινωνία τθσ
Ρλθροωορίασ» το 2004, με το ζργο «Δθμιουργία Κεματικισ μονάδασ τεκμθρίωςθσ για
τθ ςυντιρθςθ και αξιοποίθςθ των πολιτιςτικϊν ςυλλογϊν τθσ ΕΚΝΛΚΘΣ ΛΥ΢ΛΚΘΣ
ΣΚΘΝΘΣ, ςε ψθωιακι μορωι». Θ ψθωιοποίθςθ που πραγματοποιικθκε αωοροφςε
ςτθν τεκμθρίωςθ και ωωτογράωιςθ 800 κοςτουμιϊν. Θ επιλογι των κοςτουμιϊν
κακορίςτθκε από τθ διατιρθςθ των πλθροωοριϊν τουσ. Με άλλα λόγια επιλζχκθκαν
κοςτοφμια που ιταν γνωςτι θ ταυτότθτα τουσ και δεν απαιτικθκε ενδελεχισ ζρευνα.
Θ βάςθ δεδομζνων που δθμιουργικθκε παρζχει το ψθωιοποιθμζνο υλικό που
διαχζεται από τθ ςελίδα του ψθωιακοφ αρχείου του ιςτοχϊρου τθσ ΕΛΣ 81. Σκοπόσ του
προγράμματοσ ιταν αωενόσ θ διατιρθςθ ψθωιακϊν αντιγράωων και των δεδομζνων
136
των αντικειμζνων και αωετζρου θ προςωορά του υλικοφ προσ όωελοσ τθσ κοινωνίασ
των πολιτϊν. Δεν ςυνδζεται με το διαχειριςτικό ςφςτθμα τθσ ςυλλογισ τθσ τεχνικισ
διεφκυνςθσ και από το 2006 παραμζνει «ςτάςιμθ λόγω τεχνικϊν προβλθμάτων» 82 .
Σφμωωνα με τθν υπεφκυνθ του ζργου κασ. Τζντηερθ, το ζργο αυτό απετζλεςε το
πρϊτο βιμα για τθν απόκτθςθ επαρκοφσ τεχνολογικισ υποδομισ για τθ διεξαγωγι
των ενεργειϊν ψθωιοποίθςθσ του αρχειακοφ υλικοφ. Στα πλαίςια του προγράμματοσ
81
Με παράλλθλθ ζρευνα ωσ προσ τα αντικείμενα και τθ βιβλιογραωία, διαπιςτϊκθκαν ανακρίβειεσ,
λάκθ, άςτοχθ ορολογία και κενά πεδία ςτα δεδομζνα τθσ βάςθσ δεδομζνων του ψθωιακοφ αρχείου.
Χαρακτθριςτικό παράδειγμα αποτελοφν οι μακζτεσ κοςτουμιϊν τθσ παραγωγισ Ορφζασ και Ευρυδίκθ
1970-71, τθσ οποίασ ςκθνογράωοσ-ενδυματολόγοσ ιταν ο Τηιόρτηιο ντε Κίρικο. Στθ ωόρμα των
δεδομζνων του αντικειμζνου αναωζρεται ωσ ςκθνογράωοσ ο Γ. Στεωανζλλθσ, ςτοιχείο το οποίο
προζκυψε από το ωάκελο των μακετϊν των ςκθνικϊν, ςτον οποίο υπιρχαν ςχζδια του Θρωδείου του
Ζλλθνα ςκθνογράωου. Δεδομζνου ότι δεν υπιρχε υπογραωι ςτισ μακζτεσ κοςτουμιϊν, κεωρικθκε από
τθν ερευνθτικι ομάδα ότι ςκθνογράωοσ ιταν ο Στεωανζλλθσ. Το πρόγραμμα τθσ παράςταςθσ, το
βιβλίο ςκθνισ αλλά και ωωτογραωικά ντοκουμζντα με τον Τηιόρτηιο ντε Κίρικο ςτο Θρϊδειο με τουσ
υπόλοιπουσ ςυντελεςτζσ αποτελοφν ςτοιχεία που αποδεικνφουν ότι ιταν ο ςκθνογράωοσ-
ενδυματολόγοσ τθσ παράςταςθσ. Τζτοιου είδουσ λάκθ είναι κεμιτό να ςυμβαίνουν όταν ζνα
πρόγραμμα υλοποίθςθσ ζχει ςτενά χρονικά πλαίςια και μεγάλο όγκο εργαςιϊν. Κα ιταν απαραίτθτο
με τθν ολοκλιρωςθ του να είχε ακολουκιςει ςταδιακι εξακρίβωςθ και διορκϊςεισ. Από τουσ
υπεφκυνουσ του προγράμματοσ κα. Τζντηερθ και του υπευκφνου Ρλθροωορικισ και Τεχνικισ
Υποςτιριξθσ Θ/Υ κου. Ηαωειρόπουλου, πλθροωορθκικαμε ότι λόγω τεχνικϊν προβλθμάτων κάτι τζτοιο
δεν ιταν εωικτό.
82
Ηαωειρόπουλοσ Δθμιτρθσ υπεφκυνοσ Ρλθροωορικισ και Τεχνικισ Υποςτιριξθσ Θ/Υ

δθμιουργικθκαν 11 ψθωιακζσ ςυλλογζσ, ςτισ οποίεσ ενςωματϊκθκαν τα

ψθωιοποιθμζνα αντίγραωα μζρουσ από το ςφνολο των αντικειμζνων του Λςτορικοφ
Αρχείου και του βεςτιαρίου. Ππωσ χαρακτθριςτικά αναωζρει θ κα. Τζντηερθ «Το
πρόγραμμα αποτζλεςε το πρϊτο μεγάλο βιμα ςτθν προςπάκεια εκςυγχρονιςμοφ τθσ
ΕΛΣ, προκειμζνου να ανταποκρικεί ςτισ απαιτιςεισ τθσ εποχισ και να αποκτιςει ζνα
πιο εξωςτρεωι χαρακτιρα με ςτόχο τθν προβολι και διάδοςθ του ζργου τθσ». Θ
προςπάκεια εκςυγχρονιςμοφ των υπθρεςιϊν τθσ ΕΛΣ ςτα πλαίςια τθσ προβολισ τθσ
ιςτορικισ τθσ πορείασ βρικε διάδοχο ςτο επόμενο πρόγραμμα «ΔΘΜΛΟΥ΢ΓΛΑ
ΑΛΛΘΛΕΡΛΔ΢ΑΣΤΛΚΘΣ ΚΕΜΑΤΛΚΘΣ ΕΚΚΕΣΘΣ «ΟΛ ΕΛΛΘΝΕΣ ΣΥΝΚΕΤΕΣ ΣΤΘΝ ΕΚΝΛΚΘ
ΛΥ΢ΛΚΘ ΣΚΘΝΘ» που θ Εκνικι Λυρικι Σκθνι υλοποίθςε αξιοποιϊντασ τθν πρόςκλθςθ
172 του Επιχειρθςιακοφ Ρρογράμματοσ «Κοινωνία τθσ Ρλθροωορίασ». Με το
πρόγραμμα αυτό πραγματοποιικθκε:
α) ζνα ςφςτθμα διαδραςτικισ ξενάγθςθσ εκκζςεων υψθλισ τεχνολογίασ, με το οποίο

ο επιςκζπτθσ αντλεί πλθροωορίεσ περί των εκκεμάτων, μζςω υπολογιςτϊν χειρόσ και
RF-id ετικετϊν. Ζτςι αποκτικθκε θ τεχνολογικι υποδομι για τθν λειτουργία τθσ
πρϊτθσ κεματικισ αλλθλεπιδραςτικισ Ζκκεςθσ με τον ομϊνυμο τίτλο του 137
προγράμματοσ. Θ ζκκεςθ λειτοφργθςε για δυο μινεσ (Δεκζμβριοσ 2008-Λανουάριοσ

2009). Μολονότι δεν ζχει αξιοποιθκεί ξανά το ςφςτθμα ξενάγθςθσ υωίςταται ςαν
υποδομι για περαιτζρω δράςεισ. Εμπόδιο για διαρκι χριςθ του ςυςτιματοσ
αποτελεί πάντα θ ζλλειψθ πόρων που κα απαιτοφνταν για τθν πραγματοποίθςθ
ερευνϊν, το ςχεδιαςμό και τθ λειτουργία των εκκζςεων. Ακόμα και για τθν ανάδειξθ
μζρουσ τθσ ςυλλογισ κοςτουμιϊν, χρειάηεται ζρευνα, προκειμζνου να ανακτθκοφν οι
χαμζνεσ πλθροωορίεσ των αντικειμζνων.
β) Θ ςυλλογι, τεκμθρίωςθ και ψθωιοποίθςθ 4.600 ςελίδων χειρόγραωων

παρτιτοφρων και spartiti των Ελλινων Συνκετϊν Ραφλου Καρρζρ (1829-1896) και
Σπφρου Σαμάρα (1861-1917), τισ οποίεσ κατζχει θ Ε.Λ.Σ.,
γ) Ζνα αλλθλεπιδραςτικό δίγλωςςο DVD-ROM (ελλθνικά – αγγλικά) με κζμα « Οι

Ζλλθνεσ Συνκζτεσ ςτθν Εκνικι Λυρικι Σκθνι» ςτο περιεχόμενο του οποίου
παρουςιάηονται οι Ζλλθνεσ ςυνκζτεσ των οποίων τα ζργα ζχουν ςυμπεριλθωκεί ςτο
πλοφςιο καλλιτεχνικό ζργο τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ από το 1939 ζωσ και ςιμερα.

Το DVD-ROM είναι προςβάςιμο πλζον μόνο ςτο Λςτορικό Αρχείο τθσ ΕΛΣ. Κα
μποροφςε να διατίκεται ςτο πωλθτιριο του ωουαγιζ του κεάτρου ι μζροσ του να
είναι προςβάςιμο από τον ιςτοχϊρο του οργανιςμοφ.
Αυτζσ οι προςπάκειεσ αωινουν να διαωανεί θ διάκεςθ για εκςυγχρονιςμό και

προβολι του ζργου του ωορζα αλλά δεν αποδεικνφουν τθν φπαρξθ ενόσ
ςυντονιςμζνου ςχεδίου δράςθσ προσ αυτι τθν κατεφκυνςθ. Ο αποςπαςματικόσ
χαρακτιρασ τουσ δθλϊνεται από τθν αςυνζχεια τουσ, κακϊσ δεν κατζςτθ εωικτό να
ενςωματωκοφν ςε ζνα πρόγραμμα προβολισ τθσ ΕΛΣ. Για τθν αςυνζχεια των
προγραμμάτων ενδεχομζνωσ να ευκφνεται θ αλλαγι τθσ διοίκθςθσ, που ςτάκθκε
επακόλουκο τθσ δεινισ οικονομικισ κατάςταςθσ του ωορζα. Είναι γεγονόσ, ωςτόςο,
ότι μζχρι τϊρα καμία διοίκθςθ δεν αξιολόγθςε τισ δράςεισ αυτζσ ςαν πολφτιμα
εργαλεία. Είναι κετικό ότι τα αποτελζςματα των προγραμμάτων υπάρχουν και
διατθροφνται αναμζνοντασ μια μελλοντικι καλφτερθ αξιολόγθςθ και αξιοποίθςθ
τουσ.
5. Ρρογενζςτερεσ καταγραωζσ αντικειμζνων: οι καταγραωζσ και θ τεκμθρίωςθ
που περιγράωθκε παραπάνω αωοροφν ςτθν παραγωγι κοςτουμιϊν των τελευταίων 138
20 χρόνων. Ρριν από το 1990 δεν ςϊηονται ςτοιχεία καταγραωισ ι κατάλογοι

αντικειμζνων. Ωςτόςο πάνω ςτα αντικείμενα ανιχνεφονται μαρτυρίεσ προγενζςτερων
ςυςτθμάτων καταγραωισ με ποικίλεσ μορωζσ: ςωραγίδεσ, ραμμζνεσ ετικζτεσ,
καρωιτςωμζνα ςθμειϊματα κλπ. τα οποία αν πραγματοποιθκεί ζρευνα, κα
μπορζςουν να οδθγιςουν ςτθν ανάκτθςθ τθσ χαμζνθσ ταυτότθτασ των αντικειμζνων.
Στον πίνακα που ακολουκεί παρατίκενται οι ωωτογραωίεσ τεκμθρίων από
προγενζςτερα ςυςτιματα καταγραωισ που ανιχνεφονται πάνω ςτα κοςτοφμια, όπωσ
επίςθσ και οι πικανζσ πλθροωορίεσ που μποροφν να ςυλλεχκοφν από τθ μελζτθ τουσ.

ΕΙΔΟ΢ ΣΕΚΜΘΡΙΟΤ: ΢ΦΡΑΓΙΔΑ: Οι ςφραγίδεσ αποτελοφςαν πρακτικι

χαρακτθριςμοφ των κοςτουμιών ςυγκεκριμζνων περιόδων. Σόςο θ παρουςία τουσ
όςο και θ απουςία τουσ αποτελεί ςτοιχείο τεκμθρίωςθσ.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΢ΣΟΙΧΕΙΟ ΖΡΕΤΝΑ΢

Παράδειγμα ςφραγίδασ τθσ
παραγωγισ Θαΐς (1993-94). Θ
ςφραγίδα ζχει μπει κατευκείαν πάνω
ςτο φφαςμα ςτο εςωτερικό του
ενδφματοσ. Αποδίδει τθν παραγωγι,
αλλά όχι το ρόλο, τθ ςκθνι του ζργου
και τον ερμθνευτι που το φόρεςε
παραγωγισ.
Η ΣΤΕΨΗ ΤΗΣ ΠΟΠΠΑΙΑΣ 14. 3. 78 139

*…+.79.

παραγωγισ ΦΑΟΥΣΤ 23.12.79 .


παραγωγισ ΟΘΕΛΛΟΣ 1965- που δεν
ζχει μπει κατευκείαν ςτο φφαςμα
αλλά ςε κομμάτι υφαςμάτινθσ
ταινίασ- φακαρόλασ που ζχει ραφτεί
ςτο φφαςμα. Δίπλα ςτθ ςφραγίδα
χειρόγραφα ζχει ςθμειωκεί το
επίκετο του ερμθνευτι.
ΒΑΜΒΑΚΕΡΘ ΤΦΑ΢ΜΑΣΙΝΘ ΣΑΙΝΙΑ «ΦΑΚΑΡΟΛΑ» ΜΕ ΣΟ ΟΝΟΜΑ ΣΟΤ
ΕΡΜΘΝΕΤΣΘ: θ αναγραφι του ερμθνευτι που φοράει το κοςτοφμι, αποτελεί
πρακτικι που εφαρμόηεται και ςτισ μζρεσ μασ για τθ διευκόλυνςθ τθσ διαχείριςθσ
των αντικειμζνων
Παραδείγματα υφαςμάτινων ταινιών
που αναγράφουν τα ονόματα των
ερμθνευτών. Όταν δεν υπάρχει
κανζνα άλλο τεκμιριο για το
140
αντικείμενο, το ςτοιχείο αυτό είναι το
μόνο που μπορεί να βοθκιςει ςτθν
απόδοςθ τθσ χαμζνθσ ταυτότθτασ
του.
Σο ςτοιχείο αυτό δεν είναι απόλυτο,
κακώσ μπορεί το αντικείμενο να ζχει
χρθςιμοποιθκεί ςε πολλά ζργα, αλλά
να ζχει διατθρθκεί ζνα όνομα από τα
πολλά των ερμθνευτών που το
φόρεςαν.
Θ απόδοςθ ταυτότθτασ προχποκζτει
ζρευνα των ονομάτων των
καλλιτεχνών μζςα από τα αρχεία τθσ
ΕΛ΢.

Εκτόσ από τα ονόματα που

αναφζρονται, οι ίδιεσ οι ετικζτεσ
(υλικό, χρώμα, μζγεκοσ), θ γραφι, ο
γραφικόσ χαρακτιρασ , είναι ςτοιχεία
που μποροφν να οδθγιςουν ςτθν
τεκμθρίωςθ του αντικειμζνου.
Παράδειγμα κωδικοποίθςθσ αντικειμζνων με αρικμθτικά ςτοιχεία και αναγραφι
ονόματοσ. Θ φπαρξθ κωδικών μαρτυρά τθν εφαρμογι ςυςτιματοσ τεκμθρίωςθσ
και αρχειοκζτθςθσ.
Θ αποκωδικοποίθςθ του κωδικοφ
μπορεί να οδθγιςει ςτθν τεκμθρίωςθ
του αντικειμζνου. Σο διαφορετικό
χρώμα τθσ γραφισ του ονόματοσ
μπορεί να αποτελεί
επαναχρθςιμοποίθςθ του
αντικειμζνου. Θ αναηιτθςθ των
141
πλθροφοριών ςυνιςτά ξεχωριςτι
ζρευνα για κάκε ςτοιχείο.
Παραδείγματα τριών διαφορετικών
επιγραφών ςτο ίδιο αντικείμενο. Σο
κάκε ςτοιχείο τεκμθριώνει τθ
διαφορετικι περίοδο τθσ ιςτορικισ
διαδρομισ του αντικειμζνου.
Ζνκετθ επιγραφι: πρόκειται για ετικζτεσ που ςυνικωσ αναγράφουν ζργο ι

παραγωγι και ζχουν τοποκετθκεί ςτο παρελκόν. Δεν αποτελεί απόλυτο ςτοιχείο,
αλλά χριηει ζρευνασ προκειμζνου να αποδειχκεί θ ιςχφ τθσ.
Επιγραφι από προγενζςτερθ
ταξινόμθςθ τοποκετθμζνθ με
καρφίτςα ςτο αντικείμενο.

Παράδειγμα καρφιτςωμζνθσ ετικζτασ

που αναγράφει τθν παραγωγι και το
δθμιουργό: Σςαροφχθσ Μιδεια. Θ
ζρευνα που πραγματοποιικθκε ςτα
πλαίςια τθσ εργαςίασ πιςτοποιεί τθν
εγκυρότθτα τθσ πλθροφορίασ. Σο
κοςτοφμι τεκμθριώνεται από
φωτογραφικό υλικό του ιςτορικοφ
Αρχείου.
Παραδείγματα ετικετών
προγενζςτερων καταγραφών που
χαρακτθρίηουν ςφνολα. Θ
επιβεβαίωςθ των παραγωγών που
αναφζρουν γίνεται μζςα από ζρευνα
των αρχείων και τον ςυςχετιςμό τουσ
142
με φωτογραφίεσ. αρχείου τθσ ΕΛ΢.
Ρίνακασ 6: Ραραδείγματα από ίχνθ προγενζςτερων

καταγραωικϊν ςυςτθμάτων.
6. Μελλοντικά προγράμματα του ωορζα που ςχετίηονται με τθν τεκμθρίωςθ του

βεςτιαρίου:
Οι δυο δράςεισ που αναωζρκθκαν αποδεικνφουν τθ γενικι πρόκεςθ τθσ ΕΛΣ

για εκςυγχρονιςμό του οργανιςμοφ με τθν αξιοποίθςθ των νζων τεχνολογιϊν.
Ουςιαςτικά αποτελοφν το προςωπικό όραμα τθσ Διευκφντριασ τθσ Διεφκυνςθσ
Επικοινωνίασ και Ανάπτυξθσ κασ. Καρυτινοφ, κιαςϊτριασ του ςχεδίου δράςθσ
προκειμζνου ο ωορζασ να κατακτιςει μια πιο λειτουργικι μορωι, ζνα ςφγχρονο
προωίλ αντάξιο των μεγάλων οπερϊν του κόςμου83. Σε προςωπικι ςυνζντευξθ θ κα
83
Συνάντθςθ με τθ Διευκφντρια και ςυηιτθςθ με κζμα τθν αναγκαιότθτα ςφςταςθσ μελζτθσ
τεκμθρίωςθσ των ςυλλογϊν τθσ ΕΛΣ, Μάρτιοσ 2011.

Καρυτινοφ, αναωερόμενθ ςτισ ςυλλογζσ τθσ ΕΛΣ, το βεςτιάριο και το ςφςτθμα

διαχείριςθσ των αντικειμζνων, αναγνϊριςε τθν φπαρξθ δυςλειτουργιϊν του και
δυςχερειϊν που προκαλοφνται τόςο ςτθ διαχείριςθ όςο και ςτθν αξιοποίθςθ των
αντικειμζνων των Συλλογϊν. Διαπιςτϊκθκε ότι παρίςταται θ ανάγκθ εωαρμογισ ενόσ
ευρζοσ διαχειριςτικοφ ςυςτιματοσ για όλα τα αντικείμενα τθσ ΕΛΣ γενικά και ειδικά
για τα κοςτοφμια. Θ διαπίςτωςθ του προβλιματοσ δεν είναι πρόςωατθ, και με μια
ςειρά ενεργειϊν τθσ κασ. Καρυτινοφ, ο τομζασ των Αναπτυξιακϊν Ρρογραμμάτων τθσ
ΕΛΣ προχϊρθςε ςτο ςχεδιαςμό και τθν ζνταξθ του ωορζα ςτθν Ρρόςκλθςθ 04 του
Ε.Ρ. Ψθωιακι Σφγκλιςθ με το ζργο «Αξιοποίθςθ ςφγχρονων ςυςτθμάτων και
τεχνολογιϊν για τθν παροχι νζων καινοτόμων ψθωιακϊν υπθρεςιϊν από το χϊρο τθσ
Ππερασ», ςυνολικοφ προχπολογιςμοφ 2.000.000 €. Με το ζργο αυτό (που αναλφεται
ςτα ακόλουκα 2 Υποζργα: Υποζργο 1. Εικονικό Εκπαιδευτικό Μουςείο Ππερασ &
Εκπαιδευτικά Ρρογράμματα για τθν Ππερα με χριςθ ΤΡΕ., Υποζργο 2. Virtual
Ρρεμιζρεσ Ππερασ ςτθν Ελλθνικι Ρεριφζρεια και ςτο διαδίκτυο & Ενθμζρωςθ για το
ζργο και τισ δραςτθριότθτεσ τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ μζςω ςφγχρονων ψθφιακϊν
ςυςτθμάτων) θ ΕΛΣ, όπωσ αναωζρεται ςτο τεφχοσ διακιρυξθσ του προγράμματοσ,
143
«ςκοπεφει να προχωριςει ςθμαντικά ςτθν μετάβαςθ ςτθν ψθωιακι εποχι, ςτθν
προςζλκυςθ νζου κοινοφ ςτθν Ππερα, ςτθν ενίςχυςθ του προωίλ τθσ, ςτθν
αποτελεςματικότερθ υλοποίθςθ του ζργου τθσ, κακϊσ και ςτθν προβολι τθσ.
Ραράλλθλα, μπορεί να ςυμβάλει ουςιαςτικά ςτθν μεγαλφτερθ εξοικείωςθ των
παιδιϊν με τθ λυρικι τζχνθ, αλλά και ςτθν αναβάκμιςθ του τουριςτικοφ προϊόντοσ
τθσ πρωτεφουςασ.84». Θ διλωςθ αυτι ωαίνεται να αποτελεί μια ςυνειδθτι απόωαςθ
για δυναμικι αξιοποίθςθ των νζων τεχνολογιϊν με ςκοπό όχι μόνο τθν προβολι του
ωορζα αλλά και τθ δθμιουργία εκπαιδευτικϊν δράςεων. Με το Ζργο αυτό δθλϊνεται
με ςαωινεια θ πρόκεςθ να αναδειχκεί ο κόςμοσ τθσ Ππερασ μζςα από το αρχειακό
και εκκεματικό υλικό τθσ Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ με τθ διαδραςτικι αναπαράςταςθ
μζςω διαδικτφου με τθ μορωι εικονικοφ μουςείου.
Σε ςχζςθ με τθ διαχείριςθ τθσ ςυλλογισ κοςτουμιϊν μπορεί να αποτελζςει

υπό προχποκζςεισ τθν προςπάκεια επαναπροςδιοριςμοφ των ςτρατθγικϊν επιλογϊν
84
http://www.nationalopera.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=139%3A-
1&catid=3%3Anews&Itemid=3&lang=el τελευταία επίςκεψθ 27/4/2011

του ωορζα για τθ διαχείριςθ των ςυλλογϊν του, κακϊσ ςτθ διακιρυξθ αναωζρεται
ωσ όροσ «θ προμικεια, παραμετροποίθςθ, εγκατάςταςθ και λειτουργία ενόσ
Ολοκλθρωμζνου Συςτιματοσ Διαχείριςθσ, τόςο των ψθωιακϊν (υπαρχόντων και
μελλοντικϊν) ςυλλογϊν τθσ ΕΛΣ, όςο και των βαςικϊν εξωτερικϊν δραςτθριοτιτων
και υπθρεςιϊν τθσ προσ τουσ πολίτεσ, ιτοι των εκκζςεων, των εκδθλϊςεων και των
διευκφνςεων και αποςτολϊν ενθμερωτικϊν δελτίων και άλλων πράξεων
προβολισ»85. Στθ διακιρυξθ ςυμπεριλαμβάνεται επίςθσ ο όροσ για τθν αξιοποίθςθ
του ζργου τθσ προγενζςτερθσ ψθωιοποίθςθσ, ςυνδζοντασ ζτςι τα δυο ζργα, και
κακιςτϊντασ το δεφτερο μετεξζλιξθ και ουςιαςτικι αναβάκμιςθ του πρϊτου. Ωςτόςο
ο χαρακτιρασ του προθγοφμενου ζργου ιταν ξεκάκαρα αρχειακόσ και οι
πλθροωορίεσ που ςυγκζντρωνε δεν ςχετίηονταν με ηθτιματα διαχείριςθσ τθσ
ςυλλογισ των κοςτουμιϊν. Αυτό είναι ζνα ςθμαντικό ηιτθμα το οποίο κα πρζπει να
απαςχολιςει τουσ υπεφκυνουσ, προκειμζνου το νζο ζργο να υπερβεί τον αρχειακό
χαρακτιρα του προθγοφμενου, να διευρφνει τα είδθ και τα πεδία των πλθροωοριϊν,
ϊςτε να δθμιουργθκεί ζνα ολοκλθρωμζνο ςφςτθμα διαχείριςθσ των ςυλλογϊν του
ωορζα.
144
3.2.10.5. Εκτίμθςθ του ςυςτιματοσ τεκμθρίωςθσ
Ακριβϊσ επειδι οι απαρχζσ τθσ ςυλλογισ και ο ουςιαςτικόσ τθσ χαρακτιρασ

δεν υπιρξε ποτζ μουςειακόσ, αναπτφχκθκε το υπάρχον ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ το
οποίο εξυπθρετεί πρωτίςτωσ τθ κεατρικι λειτουργία. Ραράλλθλα αναπτφχκθκε με το
πρόγραμμα τθσ Κοινωνίασ τθσ πλθροωορίασ που προαναωζρκθκε μια τεκμθρίωςθ
βάςει των μουςειακϊν προτφπων, θ οποία δεν εξελίχκθκε και παρζμεινε ςτάςιμθ.
Συνολικά το χειρόγραωο ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ των κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ

εμωανίηει ςθμαντικζσ αδυναμίεσ κακϊσ:
1. Σθμαντικό μζροσ από τον όγκο των αντικειμζνων του βεςτιαρίου παραμζνει
εκτόσ ςυςτιματοσ καταγραωισ και τεκμθρίωςθσ
85
Από το τεφχοσ διακιρυξθσ οπ. Υποςθμείωςθ 84

2. Θ τεκμθρίωςθ που εωαρμόηουν τα επιμζρουσ τμιματα δεν ςυνδζονται μεταξφ

τουσ, οφτε οι πλθροωορίεσ που ςυγκεντρϊνουν είναι προςβάςιμεσ από όλεσ
τισ ομάδεσ εργαςίασ του τομζα
3. Θ ορολογία που χρθςιμοποιείται είναι εμπειρικι και δθμιουργείται αςάωεια
ςτθ διαχείριςθ των πλθροωοριϊν
4. Θ κωδικοποίθςθ των αντικειμζνων, ςτοιχείο απαραίτθτο για τθν ταυτότθτα
τουσ και τθν αποτελεςματικι τουσ διαχείριςθ είναι ελλιπισ και αποτελεί
ςτοιχείο αναωοράσ μόνο για τισ υπεφκυνεσ του βεςτιαρίου.
5. Δεν τθροφνται αρχεία αντικειμζνων
Αναλυτικά:
1. Δεν είναι γνωςτό παρά μόνο για ελάχιςτα αντικείμενα, αν υπάρχουν και ποια
κοςτοφμια ςϊηονται για τισ παραγωγζσ από το 1939-1990. Θ απουςία καταγραωισ για
τα ςωηόμενα αντικείμενα τα κακιςτά ςε ευάλωτθ κζςθ και ςε απειλι οποιαςδιποτε
μορωισ απϊλειασ. Επιπλζον κακιςτά το ςφνολο των αντικειμζνων ανενεργό και μθ
αξιοποιιςιμο παρότι αποτελεί τον κφριο όγκο των ςθμαντικότερων και ιςτορικότερων 145
αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ.
2. Από τισ υπάρχουςεσ καταγραωζσ βεβαιϊνεται ότι ζχουν καταγραωεί τα
κοςτοφμια 87 παραγωγϊν τθσ περιόδου 1999-2010, και 26 παραγωγϊν με ελλείψεισ 86
τθσ περιόδου 1991-1999. Αυτό ςθμαίνει ότι από τισ παραγωγζσ που ζχει
πραγματοποιιςει θ ΕΛΣ από τθν ίδρυςθ τθσ μζχρι το 2010, οι 113 καταγεγραμμζνεσ
αποτελοφν ζνα μικρό μζροσ.
Θ ταξινόμθςθ των αντικειμζνων ςτο βεςτιάριο με κριτιριο τθν παραγωγι,
ωςτόςο δθμιουργεί μια μεγάλθ αντίωαςθ ωσ προσ αυτό. Γιατί ενϊ το ςφςτθμα
καταγραωισ με άξονα τθν παραγωγι αποδεικνφει ότι ο μεγαλφτεροσ όγκοσ
αντικειμζνων ευρίςκεται ι πρζπει να αωορά ςτα αντικείμενα των παραγωγϊν μζχρι
το 1990, ο καταλαμβανόμενοσ χϊροσ των αντικειμζνων αυτϊν αποτελεί λιγότερο από
το ιμιςυ του ςυνόλου όλων των αντικειμζνων. Αυτό εξθγείται από το γεγονόσ ότι για
το ίδιο ζργο τα κοςτοφμια χρθςιμοποιοφνταν ξανά ςε όλεσ τισ επαναλιψεισ του. Από
τθν άλλθ ωανερϊνει και το μζγεκοσ τθσ απϊλειασ που ζχει ςυντελεςτεί ακροιςτικά
86
Σφμωωνα με τθν υπεφκυνθ βεςτιαρίου κα. Κατςαρι

από τθ ωκορά των αντικειμζνων, από τισ ακατάλλθλεσ ςυνκικεσ, από τθν ανεξζλεγκτθ
χριςθ και κατάχρθςθ των αντικειμζνων και τζλοσ από τθν πλθμμελι τουσ ωφλαξθ που
ενιςχυόταν από τθν ζλλειψθ καταγραωισ. Εωόςον δεν καταγράωονταν δεν ωαινόταν
ότι ζλειπε κάτι.
3. Θ τεκμθρίωςθ που εωαρμόηεται από το 1990 και ζπειτα από τα επιμζρουσ

τμιματα του ενδυματολογικοφ τομζα δεν τθρεί ζνα ενιαίο ςφςτθμα και δε
ςυνδζει τισ πλθροωορίεσ μεταξφ τουσ.
4. Το βεςτιάριο παρουςιάηει τθ μεγαλφτερθ αδυναμία του ςυςτιματοσ
τεκμθρίωςθσ, γιατί δεν ζχει αναπτφξει ζνα ολοκλθρωμζνο ςφςτθμα
καταγραωισ, καταλογογράωθςθσ, τεκμθρίωςθσ και εφρεςθσ των αντικειμζνων
τα οποία ωυλάςςει. Το πρόβλθμα εντοπίηεται ςτο γεγονόσ ότι καταγράωει
κοςτοφμια παραγωγϊν και αποκθκεφει αντικείμενα κοςτουμιϊν. Θ πρακτικι
αυτι αντικατοπτρίηει τθν αγωνία για τθ διατιρθςθ τθσ πλθροωορίασ τθσ
κεατρικισ κατάςταςθσ των κοςτουμιϊν. Ωςτόςο αυτό κα πρζπει να ζχει γίνει
ςτα προθγοφμενα ςτάδια. Το βεςτιάριο κα πρζπει να διαχειρίηεται τα
αντικείμενα και να είναι ςε κζςθ ανά πάςα ςτιγμι να αναηθτά και να ευρίςκει 146
αντικείμενα, κοςτοφμια και παραγωγζσ. Θ ςφγχυςθ του ρόλου του βεςτιαρίου

ωαίνεται και από τθν κωδικοποίθςθ που εωαρμόηει, κακϊσ αντιμετωπίηει
ςφνολα αντικειμζνων ωσ ζνα αντικείμενο, ενϊ παράλλθλα καλείται να
διαχειριςτεί τα μεμονωμζνα αντικείμενα χωριςτά και εξατομικευμζνα.
Επιπλζον οι κωδικοί δεν αποτελοφν μοναδικζσ εγγραωζσ, δεν ζχουν διακριτό
χαρακτιρα ανά παραγωγι, αναωζρονται ςε περιςςότερα από ζνα αντικείμενα
και θ αποκωδικοποίθςθ τουσ αναωζρεται ςτθ ροι του ζργου, παρζχοντασ
πλθροωορίεσ ςχετικά με τθ ςειρά εμωάνιςθσ και το ρόλο του κοςτουμιοφ τθσ
παράςταςθσ αλλά όχι ςχετικά με τθ κζςθ ωφλαξθσ τουσ. Συνοψίηοντασ τισ
αδυναμίεσ του ςυςτιματοσ τεκμθρίωςθσ του βεςτιαρίου:
 Δεν τθρείται μθτρϊο αντικειμζνων,
 Δεν υπάρχουν δελτία καταγραωισ αντικειμζνων
 Δεν εωαρμόηεται ςφςτθμα αναηιτθςθσ- εφρεςθσ
 Θ ορολογία είναι εμπειρικι

 Κατά ςυνζπεια δεν είναι εωικτι θ γνϊςθ του περιεχομζνου τθσ ςυλλογισ, οφτε
ποιοτικά, οφτε ειδολογικά οφτε ποςοτικά.
Τα παραπάνω περιγράωουν το χειρόγραωο ςφςτθμα καταγραωισ και

τεκμθρίωςθσ του ενδυματολογικοφ τομζα. Στον αντίποδα αυτοφ, θ ψθωιακι
τεκμθρίωςθ των 800 κοςτουμιϊν από το βεςτιάριο τθσ ΕΛΣ, τα προκφπτοντα πεδία
για τθν ανάπτυξθ τθσ βάςθσ δεδομζνων, θ οποία ςτζγαςε τισ ψθωιοποιιςεισ, θ
ανάπτυξθ των ςχθμάτων και διαγραμμάτων, που πραγματοποιικθκε το 87, ζγινε με
βάςθ το διεκνζσ οντολογικό μοντζλο μουςειακισ τεκμθρίωςθσ CIDOC, που
αποτελοφςε τθν τελευταία ζκδοςθ προτφπων μουςειακισ τεκμθρίωςθσ τθσ αρμόδιασ
επιτροπισ του Διεκνοφσ Συμβουλίου των Μουςείων -ICOM με τθ μορωι που είχε το
2004, το οποίο προςαρμόςτθκε ςτισ ανάγκεσ των ςυλλογϊν τθσ ΕΛΣ. Θ ςτατικότθτα
που υωίςταται το ςφςτθμα τόςο ωσ προσ τθν ενθμζρωςθ των πεδίων, όςο και ωσ προσ
τθ βελτίωςθ του, τα ςωάλματα που ζχει ςτα δεδομζνα, θ απομόνωςθ του από τισ
λειτουργίεσ τθσ ςυλλογισ το κακιςτοφν αναποτελεςματικό ωσ προσ τισ διαχειριςτικζσ
ανάγκεσ τθσ ΕΛΣ.
147
3.2.11. Θ ερμθνεία τθσ ςυλλογισ από το ωορζα
Θ ςθμαςία του βεςτιαρίου τθσ ΕΛΣ αναγνωρίηεται από τα ςτελζχθ του ωορζα
και τουσ εργαηόμενουσ, οι οποίοι ςε κάκε ςυνάντθςθ που ζγινε ςτα πλαίςια τθσ
εργαςίασ εξζωραηαν τθν επικυμία να ιταν εωικτι θ προβολι του. Θ ερμθνεία των
αντικειμζνων εκτόσ κεατρικισ λειτουργίασ κεωρθτικά κα μποροφςε να καλφψει
διαωορετικά πεδία όπωσ θ ζκκεςθ, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, θ ζρευνα και θ
δθμοςίευςθ των ερευνϊν αλλά και ποικίλεσ δράςεισ προβολισ τουσ ακόμα και ςε
παραλλθλιςμό με το κεατρικό χαρακτιρα του ωορζα. Για ζναν οργανιςμό ο οποίοσ
διακζτει όλα τα μζςα και τισ τεχνικζσ τθσ κεατρικισ ερμθνείασ και τουσ επαγγελματίεσ
του είδουσ, θ εγγφτερθ μορωι ερμθνείασ των αντικειμζνων κα μποροφςε να είναι θ
κεατρικι ερμθνεία τουσ, ακόμα και με τθ μορωι επίδειξθσ (costumes parade), όπωσ
87
“Δθμιουργία Κεματικισ Μονάδασ Τεκμθρίωςθσ για τθ ςυντιρθςθ και αξιοποίθςθ των Ρολιτιςτικϊν
Συλλογϊν τθσ ΕΛΣ, ςε ψθωιακι μορωι”, το οποίο πραγματοποιικθκε ςτο πλαίςιο τθσ Ρρόςκλθςθσ 65
«Τεκμθρίωςθ, Αξιοποίθςθ και Ανάδειξθ του Ελλθνικοφ Ρολιτιςμοφ» ςτο μζτρο 1.3 του Ε.Ρ. τθσ Κ.τ.Ρ.
(υλοποιικθκε το 2004)

είχε επιλζξει θ όπερα τθσ Ολλανδίασ για να προβάλλει κοςτοφμια από το βεςτιάριο
τθσ για τον εορταςμό των Ευρωπαϊκϊν Θμερϊν Ππερασ του 2009 88. Θ ηωντανι
κεατρικι ερμθνεία- ξενάγθςθ ςτα μουςεία αποτελεί ζνα ερμθνευτικό εργαλείο που
για πολλοφσ κεωρείται ωσ θ υψθλότερθ μορωι διάδραςθσ με το κοινό (Lewis, 2004).
Ράνω ςε αυτό ο Διεκνισ ωορζασ του κεατρικοφ μουςείου (International Museum
Theatre Alliance), ςτθν ιςτοςελίδα του www.imtal.org , προκειμζνου να υπερτονίςει
τθν αξία τθσ ηωντανισ ερμθνείασ και τθσ αναπαράςταςθσ ςτθν επικοινωνία μιασ
ςυλλογισ, δίνει τον οριςμό τθσ ερμθνείασ ωσ εξισ: «Θ διαδικαςία επικοινωνίασ που
ζχει ςχεδιαςτεί με ςκοπό να αποκαλφψει ςε ζνα οριςμζνο κοινό τθ ςθμαςία ενόσ
ιςτορικισ ι πολιτιςτικισ ςθμαςίασ τόπου ι ενόσ μουςείου και θ ςχζςθ του κοινοφ
που αναπτφςςεται και που εμπεριζχει τθ βιωματικι εμπειρία και τθ διαδραςτικότθτα.
Θ ηωντανι ερμθνεία και το κεατρικό μουςείο είναι δφο εξαιρετικά αποτελεςματικζσ
ωόρμεσ ερμθνευτικισ τεχνικισ»89.
Θ ζκκεςθ των αντικειμζνων ςτο ευρφ κοινό και θ ερμθνεία τουσ, ανεξάρτθτα
από τα ερμθνευτικά εργαλεία που κα επιλεγοφν, προχποκζτει καταρχιν τθν
ολοκλθρωμζνθ τεκμθρίωςθ τουσ, θ οποία εξαςωαλίηει τθν εγκυρότθτα των
148
πλθροωοριϊν που μεταδίδονται ςτο κοινό. Από τθν τεκμθρίωςθ εξαρτάται κάκε
ερμθνευτικι διαδικαςία είτε πρόκειται για ζκκεςθ είτε για δθμοςίευςθ είτε για
εκπαιδευτικι δραςτθριότθτα είτε, τζλοσ για τθν αξιοποίθςθ των νζων τεχνολογιϊν
για τθ διάκεςθ των ςυλλογϊν μζςω διαδικτφου. Στα παραδείγματα που αναωζρκθκαν
ςτο πρϊτο μζροσ τθσ εργαςίασ, τθσ Royal Opera House και του Centre National du
Costume de Scènes, παρακολουκιςαμε πωσ θ διάκεςθ των αντικειμζνων των
ςυλλογϊν κοςτουμιϊν των δυο οργανιςμϊν μζςω τθσ ψθωιοποίθςθσ τουσ μπορεί
από απλι προβολι των πλθροωοριϊν να γίνει ερμθνευτικι διαδικαςία μζςα από τθν
αωιγθςθ που ςυνοδεφει το αντικείμενο ι μζςα από ζνα εκπαιδευτικό διαδικτυακό
παιχνίδι. Το βζβαιον είναι και για τισ δυο περιπτϊςεισ ότι θ τελικι ψθωιοποίθςθ και
διάκεςθ των πλθροωοριϊν αποτελεί απόδειξθ τθσ διαδικαςίασ τεκμθρίωςθσ, ζρευνασ
και διαχείριςθσ των αντικειμζνων των ςυλλογϊν τουσ. Στθν περίπτωςθ τθσ ΕΛΣ θ
πλζον ολοκλθρωμζνθ και ςυςτθματικι δράςθ προβολισ των αντικειμζνων του
βεςτιαρίου υπιρξε θ ψθωιοποίθςθ των 800 κοςτουμιϊν ςτα πλαίςια του
88
Oeuvres the newsletter of opera europa, issue No 26, summer 2009, p. 10
89
http://www.imtal-europe.com/resources.php

επιχειρθςιακοφ προγράμματοσ Θ Κοινωνία τθσ πλθροφορίασ του 2004, το

αποτζλεςμα τθσ οποίασ είναι θ ψθωιοποιθμζνθ ςυλλογι κοςτουμιϊν, που
προβάλλεται ςτον ιςτοχϊρο του ψθωιακοφ τθσ αρχείου. Ο ιςτοχϊροσ που λειτουργεί
ςαν βάςθ δεδομζνων με μθχανι αναηιτθςθσ, προβάλλει ανά αντικείμενο τθ
ωωτογραωία του και βαςικζσ πλθροωορίεσ ταφτιςθσ του. Δεν υπάρχουν
επεξθγθματικά ι ειςαγωγικά κείμενα που κα μποροφςαν να παράςχουν
πλθροωορίεσ, που κα δομοφςαν ζνα είδοσ αωθγθματικισ παρουςίαςθσ των
αντικειμζνων. Για τθν επιλογι των κοςτουμιϊν θ υπεφκυνθ υλοποίθςθσ του
προγράμματοσ ψθωιοποίθςθσ κα. Τζντηερθ αναωζρει ότι περιορίςτθκε ςτα κοςτοφμια
για τα οποία υπιρχαν ςτοιχεία που τα τεκμθρίωναν, ενϊ θ καλι διατιρθςθ των
αντικειμζνων και θ αρτιότθτα τουσ ςτάκθκε όροσ για τθν τελικι τουσ επιλογι. Τα
λόγια τθσ κασ. Τζντηερθ αποδεικνφουν ότι ο βακμόσ αξιοποίθςθσ των αντικειμζνων
εξαρτάται από τθν κατάςταςθ διατιρθςθσ των αντικειμζνων αλλά και από τθ
δυνατότθτα εφρεςθσ τουσ. Αυτοί είναι άλλωςτε οι όροι που εξαςωαλίηουν τθ
δυνατότθτα τθσ ςυμμετοχισ τουσ ςε ερμθνευτικζσ διαδικαςίεσ. Θ ανεπάρκεια του
υπάρχοντοσ ςυςτιματοσ και τα προβλιματα που προκφπτουν από τισ αδυναμίεσ του
149
αποκθκευτικοφ χϊρου κακιςτοφν τθν αξιοποίθςθ των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ
δυςχερι. Αλλά και θ ελλιπισ τεκμθρίωςθ αποτελεί τροχοπζδθ για τθν οποιαδιποτε
ζρευνα που κα μποροφςε να οδθγιςει ςε μια δθμοςίευςθ ενόσ ςυνολικοφ καταλόγου
των αντικειμζνων ι ςε μια μονογραωία ςχετικά με τουσ ενδυματολόγουσ που ζχουν
ςυνεργαςτεί με τθν ΕΛΣ και το ζργο τουσ. Αποτζλεςμα των προβλθμάτων αυτϊν είναι
τα αντικείμενα τθσ ςυλλογισ να μθν ζχουν αξιοποιθκεί για τθ δθμιουργία μιασ
ζκδοςθσ ι μιασ παρουςίαςθσ τθσ με ςκοπό τθν προβολι του όγκου και τθσ ςθμαςίασ
τθσ και ο πλοφτοσ τθσ να παραμζνει ουςιαςτικά ςτθν αωάνεια.
Ραρά τα προβλιματα ο ωορζασ κατά καιροφσ εκωράηει τθν πρόκεςθ του να
προβάλει μζροσ του όγκου των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ, με δράςεισ όπωσ θ
ςυμμετοχι ςε εκκζςεισ που διοργανϊνουν άλλοι ωορείσ ι με περιοδικζσ εκκζςεισ ςτο
ωουαγιζ του κεάτρου Ολφμπια:
1. Το 2008 θ ΕΛΣ ςυμμετείχε με τθ διάκεςθ κοςτουμιϊν ςτθν ζκκεςθ «Κοςτοφμι
χοροφ και κεάτρου: Από το ςχεδιαςμό ςτθν υλοποίθςθ», που
πραγματοποιικθκε από τον Φιλοπρόοδο Πμιλο Υμθττοφ ςε ςυνεργαςία με το

τμιμα Κεατρικϊν Σπουδϊν του Ρανεπιςτθμίου Ρελοποννιςου και τθν

Ελλθνικι Εταιρεία Ενδυμαςιολογίασ (2 Νοεμβρίου- 7 Δεκεμβρίου 2008).
2. Από το 2010 ςτο ωουαγιζ του κεάτρου Ολφμπια ζχουν τοποκετθκεί ζξι
προκικεσ που ςτισ οποίεσ εκτίκενται ιςάρικμα κοςτοφμια από ιςτορικζσ
παραςτάςεισ τθσ ΕΛΣ. Οι προκικεσ ωιλοξενοφν κοςτοφμια τα οποία δεν
εντάςςονται ςε μια ςυγκεκριμζνθ αωιγθςθ, ενιαία ι με επιμζρουσ ενότθτεσ.
Μόνο ςτοιχείο αναωοράσ βρίςκεται ςτισ επεξθγθματικζσ λεηάντεσ. Ζχουν
ενδεικτικό χαρακτιρα και εκπροςωποφν ζνα δείγμα τθσ ςυλλογισ.
3. Το 2011 ςτα πλαίςια του ανεβάςματοσ του ζργου Δον Κιχϊτθσ
πραγματοποιικθκε περιοδικι ζκκεςθ ςτο ωουαγιζ του κεάτρου Ολφμπια (15 -
27 Μαρτίου 2011) µε κοςτοφμια, πουζντ και ωωτογραωικό υλικό των πρϊτων
χορευτριϊν που ζχουν λάμψει ςτθ ςκθνι τθσ ΕΛΣ από το 1939 90. Θ ζκκεςθ που
ζγινε με αωορμι τθν πρεμιζρα του μπαλζτου ςκοπό είχε μια ιςτορικι
αναδρομι ςτισ ςθμαντικζσ ςυνεργαςίεσ μεγάλων χορευτριϊν του κλαςςικοφ
χοροφ με τθν ΕΛΣ μζςα από τα κοςτοφμια των ρόλων που ερμινευςαν. Θ
ζκκεςθ που αποτελεί τθ μοναδικι ερμθνευτικι απόπειρα μζρουσ του υλικοφ
150
τθσ ςυλλογισ πραγματοποιικθκε με δυςκολίεσ, όπωσ ανζωερε θ Τινκθ
Αγριγιαννάκθ, επιμελιτρια τθσ ζκκεςθσ και χορεφτρια τθσ Λυρικισ. Θ ζρευνα
τθσ επιμελιτριασ ξεκίνθςε ςτο αρχείο τθσ ΕΛΣ ςτο οποίο εντοπίςτθκαν
εντυπωςιακά κοςτοφμια ςε ωωτογραωίεσ. Κατόπιν επανειλθμμζνων
επιςκζψεων ςτο Βεςτιάριο διαπιςτϊκθκε ότι δεν ιταν εφκολο να εντοπιςτοφν
τα κοςτοφμια ενϊ πολλά από αυτά δεν είχαν επιβιϊςει. Κάποια είχαν
μεταποιθκεί και χρθςιμοποιθκεί ξανά. Πςα βρζκθκαν και θ κατάςταςθ τουσ
το επζτρεπε, ςυμμετείχαν τελικά ςτθν ζκκεςθ που ζλαβε χϊρα το Μάρτιο του
2011.
3.2.12. Εκτίμθςθ τθσ ερμθνείασ των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ από

το ωορζα
Από τα παραπάνω προκφπτει θ διαπίςτωςθ ότι μολονότι υπάρχει θ
αναγνϊριςθ από το ωορζα τθσ αξίασ και τθσ ςθμαςίασ τθσ ςυλλογισ και θ πρόκεςθ
για τθν προβολι τθσ, δεν ζχει υπάρξει μζχρι τϊρα κάποιο ςυντονιςμζνο ςχζδιο
90
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=389641

ερμθνευτικισ πολιτικισ που να περιλαμβάνει ποικίλουσ τρόπουσ αποκάλυψθσ του

νοιματοσ που τα αντικείμενα εμπεριζχουν. Θ υλοποίθςθ μια τζτοιασ πρόκεςθσ
εξαρτάται από τθ ςυνειδθτι απόωαςθ του ωορζα να επενδφςει ςε ζρευνα και μελζτθ
του υλικοφ τθσ ςυλλογισ. Κυρίωσ όμωσ εξαρτάται από τθ κεραπεία των αδυναμιϊν
του ιςχφοντοσ ςυςτιματοσ διαχείριςθσ που με τισ ελλείψεισ του επθρεάηει τισ δράςεισ
προβολισ και επικοινωνίασ του υλικοφ τθσ ςυλλογισ, περιορίηοντασ τισ επιλογζσ λόγω
ελλιποφσ τεκμθρίωςθσ και λόγω κακισ κατάςταςθσ διατιρθςθσ των αντικειμζνων.
Το πλικοσ των εννοιολογικϊν επιπζδων που μπορεί να ζχουν τα αντικείμενα
τθσ ςυλλογισ εξαρτάται από τα ίδια τα αντικείμενα και από τον τρόπο προςζγγιςθσ
τουσ. Οι διαδικαςίεσ παραγωγισ νοιματοσ μποροφν να ςυμβάλλουν ςτον
εμπλουτιςμό των αντικειμζνων αποκαλφπτοντασ το άρρθτο τουσ περιεχόμενο και να
διαμορωϊςουν νοθτικζσ εμπειρίεσ για το ευρφ κοινό. Ωσ ίχνθ του παρελκόντοσ τα
αντικείμενα τθσ ςυλλογισ μποροφν να αποτελζςουν ερμθνευτικά μζςα και να
διευκολφνουν το κοινό να προςεγγίςει και να κατανοιςει καλφτερα το χϊρο τθσ
όπερασ και τθσ εμωάνιςθσ τθσ ςτο πολιτιςτικό γίγνεςκαι τθσ χϊρασ. Θ ανάπτυξθ των
προςεγγίςεων αυτϊν προχποκζτει τθ ςωςτι οργάνωςθ και τθ γνϊςθ του υλικοφ και
151
οπωςδιποτε τθν καλι κατάςταςθ διατιρθςθσ του που κα επιτρζψει τθν ζκκεςθ του
και τθ ςυμμετοχι του ςε μια μουςειακι αωιγθςθ ι ςε οποιαδιποτε διαδικαςία
ζρευνασ και δθμοςίευςθσ.
Στον πίνακα που ακολουκεί παρατίκενται οριςμζνεσ προτάςεισ ανάδειξθσ του

περιεχομζνου των αντικειμζνων ανάλογα με το πεδίο ζρευνασ και τον τρόπο
προςζγγιςθσ τουσ. Οι αωθγιςεισ που μποροφν να προκφψουν μπορεί να λάβουν τθ
μορωι ενόσ λευκϊματοσ, ςυγγραμμάτων, εκκζςεων, παρουςιάςεων, ντοκυμαντζρ
κλπ.

Τλικότθτα Επιλογι υλικών, τεχνοτροπιών, τεχνικών και των τεχνολογικών εξελίξεων ςτον τομζα
τθσ δθμιουργίασ κοςτουμιών και ενδυμάτων
Σζχνθ τθσ Λςτορία τθσ ελλθνικισ κεατρικισ ενδυματολογίασ του 20ου αιϊνα
ενδυματολογίασ
Οι ςυνεργαςίεσ τθσ ΕΛΣ με διεκνείσ καλλιτζχνεσ
Θ ενδυματολογία και οι επιρροζσ τθσ από τα καλλιτεχνικά ρεφματα τθσ ιςτορίασ τθσ
τζχνθσ. Θ καλλιτεχνικζσ αναηθτιςεισ και θ εξζλιξθ των ενδυματολόγων ςτθν πορεία του
ζργου τουσ μζςα από τισ ςυνεργαςίεσ τουσ με τθν ΕΛΣ. Οι ποικίλοι τρόποι προςζγγιςθσ
από τθν ενδυματολογικι ςκοπιά του ίδιου ζργου (για παράδειγμα το ίδιο ζργο μπορεί να
ερμθνευτεί ρεαλιςτικά, αωαιρετικά κλπ.)
Ιςτορικότθτα Αναωορά ςτθν ιςτορία του Λυρικοφ κεάτρου τθσ Ελλάδασ
Αναωορά ςτθν ιςτορία των προςϊπων που ςυμμετείχαν
Αναωορά ςτθν ιςτορία των παραγωγϊν
Αναωορά ςε ςυγκεκριμζνεσ ιςτορικζσ περιόδουσ και παραλλθλιςμόσ με το ιςτορικό

γίγνεςκαι τθσ χϊρασ.
΢χζςθ με το ζργο Αναωορά ςτισ διαωορετικζσ εικαςτικζσ προςεγγίςεισ του ίδιου ζργου ανά τισ περιόδουσ
Αωθγθματικι προςζγγιςθ τθσ διαδικαςίασ τθσ δθμιουργίασ του ζργου: από τθ ςφλλθψθ 152
ςτθν υλοποίθςθ από πλευράσ εικαςτικοφ δθμιουργοφ
Ανάλυςθ των χαρακτιρων του ζργου και τθσ ψυχολογικισ τουσ κατάςταςθσ μζςα από τισ
ενδυματολογικζσ επιλογζσ
Οντολογικι Το αντικείμενο ωσ ον. Το κοςτοφμι ςα δομικό μζροσ τθσ παράςταςθσ: Ο λόγοσ φπαρξθσ
προςζγγιςθ του, θ ςθμαςία του ςτο ζργο
Ανάδειξθ των κοςτουμιϊν ωσ τα μοναδικά απτά αντικείμενα που υπιρξαν μζροσ τθσ
ςφνκετθσ καλλιτεχνικισ δθμιουργίασ τθσ παραςτατικισ τζχνθσ για τθν οποία ζγιναν, τα
οποία εξακολουκοφν και υπάρχουν και μετά το τζλοσ τθσ παράςταςθσ, που υωίςτανται
και πζρα από τθν αιτία και το ςκοπό που τα δθμιοφργθςε
Σθμειολογία των ςυμβόλων που ωζρουν
Ρίνακασ 7: επιγραμματικι αναωορά μερικϊν αωθγιςεων που μποροφν να

αναπτυχκοφν από τα αντικείμενα και με τθν ανάπτυξθ τθσ αντίςτοιχθσ ζρευνασ και
μελζτθσ του υλικοφ.

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 4. ΣΥΜΡΕ΢ΑΣΜΑΤΑ ΚΑΛ Ρ΢ΟΤΑΣΕΛΣ
153

4.1. Συμπεράςματα- Ρροτάςεισ

Στα κεωάλαια που προθγικθκαν ζγινε μια παρουςίαςθ τθσ ςυλλογισ
κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ και του τρόπου με τον οποίο ο ωορζασ διαχειρίηεται τα
αντικείμενα. Σε ςχζςθ με τισ αρχζσ αποκικευςθσ και τεκμθρίωςθσ που τζκθκαν ςτο
πρϊτο μζροσ τθσ εργαςίασ παρατθρείται διάςταςθ ανάμεςα ςτθν προτεινόμενθ
μορωι προςταςίασ και τθν ιςχφουςα πρακτικι. Αυτό είναι ωανερό τόςο από τισ
ωκορζσ που ωζρουν πολλά από τα αντικείμενα, όςο και από το γεγονόσ ότι πολλά δεν
ςυμμετζχουν ςτθ διαδικαςία διαχείριςθσ λόγω ζλλειψθσ τεκμθρίωςθσ. Είναι
ςθμαντικό να ςθμειωκεί ότι τισ μεγαλφτερεσ ωκορζσ παρουςιάηουν τα παλαιότερα
αντικείμενα, των ιςτορικϊν παραγωγϊν τθσ ΕΛΣ, τα οποία άλλωςτε είναι και εκείνα τα
οποία δεν ζχουν καταγραωεί.
Αυτό που χαρακτθρίηει το τρζχον ςφςτθμα διαχείριςθσ είναι θ χρθςτικι του
λειτουργία, που αποςκοπεί ςτθν εξυπθρζτθςθ τθσ κεατρικισ πράξθσ. Σφμωωνα με
αυτό κφριο λόγο ζχει θ καταςκευι των κοςτουμιϊν για τισ παραςτάςεισ, θ
αποκικευςθ των αντικειμζνων και θ επαναλαμβανόμενθ χριςθ τουσ. Το ερϊτθμα
είναι αν θ χριςθ των αντικειμζνων μπορεί να γίνει διαχείριςθ τθσ ςυλλογισ. Θ κετικι
154
απάντθςθ ςτο ερϊτθμα είναι δυνατι εωόςον λθωκοφν υπόψθ οι προτάςεισ
προςταςίασ που αντλοφνται από τισ κεωρίεσ διαχείριςθσ ςυλλογϊν και αωοροφν ςτθν
προλθπτικι ςυντιρθςθ, τθν αποκικευςθ, το χειριςμό και τθν τεκμθρίωςθ των
αντικειμζνων.
Θ παρουςίαςθ τθσ ιςτορίασ τθσ ΕΛΣ και τθσ ςυλλογισ των κοςτουμιϊν τθσ,
αποδεικνφει τθν καλλιτεχνικι, αιςκθτικι, ιςτορικι και επιςτθμονικι/ ερευνθτικι αξία
των αντικειμζνων που τθν αποτελοφν. Θ αξία τθσ ςυλλογισ ζγκειται όχι μόνο ςτο
γεγονόσ ότι αποτελεί τθ μοναδικι και μεγαλφτερθ ςυλλογι κοςτουμιϊν όπερασ,
μουςικοφ κεάτρου και μπαλζτου τθσ Ελλάδασ, αλλά και ςτο ότι τα αντικείμενα τθσ
είναι δθμιουργίεσ των ςθμαντικότερων Ελλινων και ξζνων δθμιουργϊν του είδουσ. Θ
δυςκολία τθσ επιμζλειασ τθσ είναι θ ίδια θ κεατρικι πράξθ που επιβάλλει ςτθν
ιεράρχθςθ των λειτουργιϊν τθσ ωσ πρωταρχικι τθ χριςθ. Θ χριςθ μπορεί να γίνει
διαχείριςθ εωόςον επιλεγοφν και εωαρμοςτοφν οι αρχζσ ςωςτισ αποκικευςθσ και
τεκμθρίωςθσ που κα ενιςχφςουν το λειτουργικό τθσ χαρακτιρα ειςάγοντασ τουσ
όρουσ προςταςίασ των αντικειμζνων τθσ. Σκοπόσ είναι να αναηθτθκοφν λφςεισ
προκειμζνου να αντιμετωπιςτοφν οι δυο μεγάλεσ απειλζσ τθσ: θ ακατάλλθλθ

αποκικευςθ και ο προβλθματικόσ χειριςμόσ που κζτει ςε κίνδυνο τθν ακεραιότθτα

των αντικειμζνων, και θ ελλιπισ τεκμθρίωςθ που τα κακιςτά ευάλωτα ςε
οποιαςδιποτε μορωισ απϊλεια. Κα ιταν μόνο όωελοσ για τον ίδιο το ωορζα αλλά και
για τθν πολιτιςτικι κλθρονομιά τθσ χϊρασ θ ανακεϊρθςθ του ςυςτιματοσ επιμζλειασ
τθσ ςυλλογισ, ςφμωωνα προκειμζνου να διατθρθκοφν με αςωάλεια τα αντικείμενα
και να καταςτεί εωικτι θ γνϊςθ του περιεχομζνου τθσ. Θ μουςειολογία με τθν
ικανότθτα τθσ ςυνολικισ κεϊρθςθσ των ςυλλογϊν, τθ ςυνδυαςτικι εωαρμογι των
ειδικϊν επιςτθμονικϊν πεδίων, όπωσ παρουςιάηονται ςτο πρϊτο μζροσ, μπορεί να
κζςει τισ βάςεισ και το κεωρθτικό πλαίςιο τθσ καλισ λειτουργίασ τθσ ςυλλογισ.
4.2. Ρροτάςεισ Αποκικευςθσ

Σε ςχζςθ με τον τρόπο αποκικευςθσ είναι ωανερό ότι χρειάηεται
επαναςχεδιαςμόσ του χϊρου και διόρκωςθ όλων των ατελειϊν του, που επιδροφν
αρνθτικά ςτα αντικείμενα. Λεραρχϊντασ τισ ανάγκεσ που προκφπτουν κρίνεται
πρωτεφον το ηιτθμα τθσ αντιμετϊπιςθσ των ιδθ προςβεβλθμζνων από μφκθτεσ
αντικειμζνων, που δυνάμει αποτελοφν εςτία επιμολφνςεωσ των υγιϊν. Οι τρόποι
αντιμετϊπιςθσ του προβλιματοσ ποικίλουν ανάλογα με το είδοσ τθσ βιοπροςβολισ 155
και τθσ ζκταςθσ του ωαινομζνου. Οπωςδιποτε απαιτείται θ ςυμβουλι ειδικϊν ςτθ
ςυντιρθςθ των υωαςμάτινων αντικειμζνων. Τα πρϊτα ςωςτικά μζτρα και γενικζσ
οδθγίεσ παρζχονται από το διαδίκτυο από ωορείσ τθσ επιςτιμθσ τθσ ςυντιρθςθσ ι
από μουςεία, όπωσ:
 το Μουςείου Υωαςμάτινων Αντικειμζνων τθσ Ουάςινγκτον, The Textile
Museum, http://www.textilemuseum.org/care/brochures/guidelines.htm
 το Λνςτιτοφτο Συντιρθςθσ του ICON
http://www.conservationregister.com/downloads/costume.pdf,
 ςτο αρχείο τθσ βιβλιοκικθσ του Χάρβαρντ
http://preserve.harvard.edu/guidelines/mold_contamination.pdf
 ςτο αρχείο του CCI Canadian Conservation Institute
http://www.cci-icc.gc.ca/publications/notes/3-1-eng.aspx
Ανεξάρτθτα από τθν επιλογι του τρόπου κεραπείασ αρχικά κα πρζπει να
διαχωριςτοφν και να απομονωκοφν τα προςβεβλθμζνα αντικείμενα από τα υγιι. Ο
διαχωριςμόσ τουσ είναι ζνα ςοβαρό ηιτθμα κακϊσ το ςφνολο των προςβεβλθμζνων

αντικειμζνων ανικει ςτα αντικείμενα των παραγωγϊν τθσ περιόδου από το 1990 και
πριν. Αωορά δθλαδι ςτα ιςτορικά αντικείμενα τα οποία αντιμετωπίηουν και το
πρόβλθμα τθσ μθ καταγραωισ.
Ακολουκϊντασ τθν επιτυχι εμπειρία του Εκνικοφ Κεάτρου, κα μποροφςε να
εωαρμόςει και θ ΕΛΣ ζνα διαχωριςμό ςτο ςϊμα τθσ ςυλλογισ με αωορμι τθν
κατάςταςθ διατιρθςθσ αλλά και τθν ιςτορικότθτα των αντικειμζνων και να
δθμιουργιςει ζνα Μουςειακό τμιμα. Ο διαχωριςμόσ εννοιολογικόσ και ωυςικόσ κα
επιτρζψει τον καλφτερο ςχεδιαςμό και τθν άμεςθ εωαρμογι μζτρων προςταςίασ των
αντικειμζνων. Είναι μια πρακτικι που ζχει ακολουκθκεί από τθ Βαςιλικι Ππερα του
Λονδίνου-ROH, το Εκνικό Κζντρο για το ςκθνικό κοςτοφμι τθσ Γαλλίασ- CNCS και το
Εκνικό Κζατρο.
Κατόπιν κα πρζπει να αντιμετωπιςτεί άμεςα το ηιτθμα τθσ ςτεγανότθτασ του
χϊρου, του ελζγχου τθσ υγραςίασ, τθσ κερμοκραςίασ και τθσ ακτινοβολίασ. Ο
αποκθκευτικόσ χϊροσ των αντικειμζνων κα πρζπει να παρζχει τθν απαιτοφμενθ
αςωάλεια και προςταςία για τα αντικείμενα, να είναι προςβάςιμοσ ςε όλα τα
επίπεδα και να διευκολφνει τισ διαδικαςίεσ διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ. Ο
156
επαναςχεδιαςμόσ του χϊρου και των αποκθκευτικϊν μονάδων κα πρζπει να λάβει
υπόψθ τα κριτιρια, που προτείνονται από τον τομζα τθσ προλθπτικισ ςυντιρθςθσ και
παράλλθλα κα πρζπει να προχωριςει θ αντικατάςταςθ όλων των ωκοροποιϊν
υλικϊν, που χρθςιμοποιοφνται για τθν αποκικευςθ και τθ μεταωορά των
Αναλυτικά, είτε επιλεγεί θ διόρκωςθ των ατελειϊν του υπάρχοντοσ χϊρου,
είτε επιλεγεί θ μεταςτζγαςθ των αντικειμζνων ςε νζο, ο αποκθκευτικόσ χϊροσ κα
πρζπει να διαμορωωκεί λαμβάνοντασ υπόψθ τα εξισ:
1. Ωσ προσ το κζλυφοσ: Θ κτθριακι υποδομι κα πρζπει να παρζχει ςτα
αντικείμενα ςτεγανότθτα και προςταςία από τα καιρικά ωαινόμενα. Εςωτερικά θ
τοιχοδομι και θ οροωι από ελεφκερο μπετόν κα πρζπει να καλυωκοφν με επίχριςμα
(Hilberry & Weinberg 1994:180), (χρθςιμοποιοφνται υδατοδιαλυτζσ και μθ τοξικζσ
βαωζσ τοίχων, λευκοφ χρϊματοσ, κακϊσ ζχει διαπιςτωκεί ότι το λευκό του διοξειδίου
του Τιτανίου TiO2 ανακλά το ωωσ απορροωϊντασ τθν υπεριϊδθ ακτινοβολία-
παρόμοια ενεργοφν τα οξείδια του μολφβδου και του ψευδαργφρου). Ομοίωσ το
δάπεδο που κα ελεγχκεί για τθν αντοχι ςτθν πίεςθ, τθ ςτακερότθτα ςτθν ζλξθ και

ςτθν κάμψθ, κα πρζπει να παρζχει προςταςία από υγραςία, χαμθλι τριβι, να είναι
εφκολο ςτθν κακαριότθτα, να είναι λείο αλλά όχι ολιςκθρό, και να καλυωκεί. Στθν
περίπτωςθ των βιομθχανικϊν δαπζδων αποωεφγονται όςα ζχουν βάςθ το καουτςοφκ,
τθν πολυουρεκάνθ, τισ εποξειδικζσ ρθτίνεσ λόγω των βλαβερϊν ουςιϊν που εκλφουν
(Λαμπρόπουλοσ 2003: 333-335). Σε ςυηιτθςθ που πραγματοποιικθκε με τθν
υπεφκυνθ του ενδυματολογικοφ τομζα κα. Ρρίτςα τζκθκε ςαν επιλογι υλικοφ
διαμόρωωςθσ χϊρου το ξφλο, που κρίνεται ακατάλλθλο για τθν αποκικευςθ, εξαιτίασ
των οξζων που εκλφονται από το ξφλο αλλά και για λόγουσ πυροπροςταςίασ. Τζλοσ δε
κα πρζπει να επιλεγοφν υλικά που παράγουν κείο, μάλλινα χαλιά ι μοκζτεσ που
εγκλωβίηουν ι παράγουν ςκόνθ.
2. Ωσ προσ τθν επιλογι του χώρου αποκικευςθσ καλό κα είναι να λθωκοφν
υπόψθ οι ανάγκεσ μετακίνθςθσ των αντικειμζνων και το κόςτοσ μεταωοράσ τουσ.
Εωόςον ο χϊροσ παραμείνει ο ίδιοσ, κα πρζπει να τθρείται θ αρχι τθσ ελεφκερθσ
πρόςβαςθσ ςτα αντικείμενα από τουσ διαδρόμουσ και τισ διόδουσ και να μθν
εμποδίηεται θ διζλευςθ των εργαηομζνων από εμπόδια. Οι είςοδοι κα πρζπει να
ςωραγίηουν και να πραγματοποιείται ζλεγχοσ κατά τθν είςοδο των εργαηομζνων ςτο
157
χϊρο. Τζλοσ κα πρζπει να δθμιουργθκεί ζνασ χϊροσ ελζγχου και προετοιμαςίασ των
αντικειμζνων, πριν τθν αποκικευςθ τουσ ωσ χϊροσ παραμονισ, εξζταςθσ και
εγκλιματιςμοφ των νζων αντικειμζνων πριν τθν τελικι τουσ τοποκζτθςθ (CCI Notes
2002). Ο ςχεδιαςμόσ πρζπει να προβλζπει για τθν ανάπτυξθ τθσ ςυλλογισ, νζεσ
κζςεισ αντικειμζνων λαμβάνοντασ υπόψθ το ρυκμό αφξθςθσ τθσ ςυλλογισ ανά ζτοσ
με δυνατότθτα πρόβλεψθσ ςε βάκουσ χρόνου 20 ετϊν (Hilberry and Weinberg 1994:
174).
3. Ωσ προσ τθ διευκζτθςθ τθσ ςυλλογισ: Αποτελεί βαςικό βιμα ςτθν οργάνωςθ
του αποκθκευτικοφ χϊρου και αωορά ςτθν γνϊςθ τθσ ςυλλογισ (τιρθςθ καταλόγου
αντικειμζνων91), τθν οργάνωςθ του ςυςτιματοσ ταξινόμθςθσ και τθν ογκομετρικι
ανάλυςθ του χϊρου. Θ καταλογοποίθςθ είναι θ διαδικαςία ταυτοποίθςθσ με όλεσ τισ
λεπτομζρειεσ κάκε αντικειμζνου και θ απόδοςθ του ενόσ μοναδικοφ αρικμοφ, που
αποτελεί τον κωδικό αναγνϊριςθσ του αντικειμζνου. Στο επόμενο κεωάλαιο
91
Fast sheet-numbering, SPECTRUM, Cambridge: mda, 1997, και Cataloguing Objects (Spectrum
Procedure: Cataloguing, Collection Trust,
http://www.collectionslink.org.uk/index.cfm?ct=assets.assetDisplay/title/Cataloguing%20Objects%20%
20/assetId/164

αναλφεται θ κωδικοποίθςθ και θ τοποκζτθςθ ετικετϊν ςτα αντικείμενα. Οι

πλθροωορίεσ που ςυλλζγονται ςτουσ καταλόγουσ κα πρζπει να περικλείουν
περιγραωικζσ πλθροωορίεσ, ςτοιχεία προζλευςθσ, διαχειριςτικζσ πλθροωορίεσ κλπ
(Ladkin2004:21). Θ καταλογοποίθςθ εξαρτάται από τθ διαδικαςία ζνταξθσ των
αντικειμζνων, και τον τρόπο που αναςφρονται οι πλθροωορίεσ ι τα ίδια τα
αντικείμενα92. Θ γνϊςθ τθσ ςυλλογισ μπορεί να κακοδθγιςει τθν ογκομετρικι
ανάλυςθ του χϊρου και τθν επιλογι των αποκθκευτικϊν μονάδων με βάςθ τα
αντικείμενα και τισ ανάγκεσ τουσ. Ζνα ςφςτθμα διευκζτθςθσ που προςαρμόηεται
ανάλογα με τθ διακεςιμότθτα του χϊρου και τισ απαιτιςεισ των αντικειμζνων,
αξιοποιϊντασ τα μζγιςτα τθ χωροταξικι διακεςιμότθτα είναι οι αποςπϊμενεσ
93
μεταωερόμενεσ αποκθκευτικζσ ενότθτεσ (ΑΜΑΕ) (Τηάκου 2008: 65) . Θ διευκζτθςθ
τθσ ςυλλογισ ςφμωωνα με το τρζχον ςφςτθμα γίνεται ανά παραγωγι, ςφςτθμα που
εξυπθρετεί τθν εφρεςθ των αντικειμζνων, κακϊσ δεν υωίςταται ζνα ολοκλθρωμζνο
και ςτακερό ςφςτθμα εφρεςθσ τουσ. Αν εωαρμοςτεί θ κωδικοποίθςθ των
αντικειμζνων, προκειμζνου να είναι δυνατι θ διατιρθςθ τθσ ταυτότθτασ τουσ, και ζνα
ςφςτθμα αναηιτθςθσ τουσ που κα περιλαμβάνει τθν κωδικοποίθςθ του χϊρου και τθ
158
δθμιουργία κζςεων ωφλαξθσ, κα είναι δυνατι θ τοποκζτθςθ τουσ με τρόπο που να
διαωυλάςςονται καλφτερα, ανά υλικό, μζγεκοσ και ςχιμα.
Εικόνεσ 75 και 76: Σφςτθμα αρχειακισ αποκικευςθσ ΑΜΑΕ. Τα ερμάρια εωαρμόηουν ςε

ράγεσ που επιτρζπουν τθν κφλιςθ τουσ. Θ μζκοδοσ παρζχει πλιρθ αξιοποίθςθ του
χϊρου. http://www.magista.com/index.php/en/
92
Ο.π. 91
93
ΑΜΑΕ ζχουν επιλεγεί ςτισ αποκικεσ του Μουςείου Μπενάκθ ςτθν οδό Ρειραιϊσ. Στο χϊρο των
αποκθκϊν όπου πραγματοποιικθκε ξενάγθςθ από τον υπεφκυνο ςυντιρθςθσ κ. Βαςίλθ Ραςχάλθ, για
τθν ζρευνα τθσ εργαςίασ.

Εικόνα 77: ςχθματικι απεικόνιςθ ανάπτυξθσ ΑΜΑΕ ςε ράγεσ. Στο ςχιμα διαωαίνονται οι
περιπτϊςεισ πλθρότθτασ του χϊρου και θ ανάλογθ διαμόρωωςθ των μονάδων. Με το
ςφςτθμα αυτό είναι εωικτι θ αξιοποίθςθ του 100% ενόσ αποκθκευτικοφ χϊρου.
http://www.scistorage.com/museums.html
4. Ωσ προσ τθν προςβαςιμότθτα: Θ δυνατότθτα πρόςβαςθσ ζχει τζςςερεισ

διαβακμίςεισ: α) τθν προςβαςιμότθτα από και προσ τουσ χϊρουσ αυτοφσ, που
ςχετίηεται άμεςα με το κριτιριο τθσ χωροκζτθςθσ και τθσ λειτουργικότθτασ και
ςυνοψίηεται ςτο ςφςτθμα τθσ απρόςκοπτθσ προςβαςιμότθτασ. Το ςφςτθμα αυτό
περιλαμβάνει όλθ τθν πορεία από τθν είςοδο/ζξοδο που προβλζπεται για τα
αντικείμενα από/προσ τουσ εξωτερικοφσ χϊρουσ, μζχρι/από τουσ χϊρουσ των
159
αποκθκϊν, αλλά και τισ πορείεσ από/προσ τουσ χϊρουσ εργαςιϊν. Κα πρζπει οι
πορείεσ να είναι ςαωείσ, ςυγκεκριμζνεσ και ελεφκερεσ από εμπόδια ι κινδφνουσ (να
μθν υπάρχουν ερμάρια, κινθτά ζπιπλα, εμπόδια, και να γίνεται ζλεγχοσ από το
προςωπικό). Β) τθν προςβαςιμότθτα εντόσ των χϊρων: θ δυνατότθτα πρόςβαςθσ των
αντικειμζνων μζςα ςτο χϊρο των αποκθκϊν και θ ελεφκερθ μετακίνθςθ τουσ
επιτυγχάνεται με τθν πρόβλεψθ άνετων διαδρόμων, που κα πρζπει να παραμζνουν
ελεφκεροι. Γ) τθν προςβαςιμότθτα ςτισ μονάδεσ αποκικευςθσ: θ επιλογι των
αποκθκευτικϊν μονάδων γίνεται ςε ςυνάρτθςθ με το χϊρο των αποκθκϊν,
λαμβάνοντασ υπόψθ τόςο τθν καταλλθλότθτα των υλικϊν τουσ όςο και τθ
ςυμβατότθτα με τουσ υπάρχοντεσ χϊρουσ. Θ επιλογι και θ τοποκζτθςθ τουσ πρζπει
να εξαςωαλίηει τθ διακεςιμότθτα των ανοιγμάτων τουσ (τα ςυρτάρια, τα ωφλλα των
ερμαρίων, τα καλφμματα να ανοίγουν χωρίσ εμπόδια), και τθν εργονομικι τουσ
λειτουργία ςε ςχζςθ με το χϊρο και τουσ διαδρόμουσ μετακίνθςθσ (να μθν αποτελοφν
εμπόδια ςτθ διαδρομι). Δ) τθν προςβαςιμότθτα ςτα αντικείμενα: θ εργονομικι και
λειτουργικι τοποκζτθςθ των αντικειμζνων ςτισ αποκθκευτικζσ μονάδεσ και τουσ
χϊρουσ κα πρζπει να είναι τζτοια, ϊςτε τα αντικείμενα να είναι ορατά και να μθν

απαιτείται θ μετακίνθςθ άλλων αντικειμζνων για τθν πρόςβαςθ ςε αυτά. Θ

προςβαςιμότθτα ςτα αντικείμενα ςυνδζεται με τθν ταξινόμθςθ, τθν τιρθςθ αρχείων
και το ςφςτθμα εντοπιςμοφ των αντικειμζνων. Ωσ προσ τον τρόπο αποκικευςθσ, που
ιςχφει θ προςβαςιμότθτα δυςχεραίνεται λόγω τθσ κάκετθσ διευκζτθςθσ τθσ ςυλλογισ
ςε μπάρεσ, που προςεγγίηονται με το αναβατόριο. Κα ιταν επικυμθτι θ
αντικατάςταςθ του υπάρχοντοσ τρόπου με κατάλλθλεσ αποκθκευτικζσ μονάδεσ όπωσ
οι ΑΜΑΕ που περιγράωθκαν, ιδθ και που παρζχουν προςταςία από τθ ςκόνθ και τθν
ακτινοβολία.
5. Ωσ προσ τθν Αναηιτθςθ πλθροφοριών- ςφςτθμα εφρεςθσ αντικειμζνων: Θ
αναηιτθςθ πλθροωοριϊν γίνεται με τθν τιρθςθ βιβλίου ειςόδου – εξόδου, κακϊσ και
με τθ δυνατότθτα εντοπιςμοφ και αναγνϊριςθσ των αντικειμζνων (Andrew 2004: 31).
Το ηιτθμα τθσ εφρεςθσ ςυνδζεται με το ηιτθμα τθσ ταξινόμθςθσ τθσ Συλλογισ και τθσ
τεκμθρίωςθσ των αντικειμζνων ςτον κατάλογο των αποκθκευτικϊν χϊρων: αωορά
ςτθν διευκζτθςθ και τθν οργάνωςθ τθσ ςυλλογισ, βάςει ενόσ ςτακεροφ ςυςτιματοσ
ταξινόμθςθσ που λαμβάνει υπόψθ το μζγεκοσ, τθν φλθ, το ςχιμα, το βάροσ, τθν
κατθγορία, τθ χριςθ (Σαλι 2002: 107). Συνδζεται επίςθσ με το ηιτθμα του καταλόγου
160
των αποκθκευτικϊν χϊρων. Θ ταξινόμθςθ τθσ ςυλλογισ ςε ζναν αποκθκευτικό χϊρο,
τεκμθριϊνεται ςτο Αρχείο Αποκθκϊν, ςτο οποίο ςυγκεντρϊνονται οι απαραίτθτεσ
πλθροωορίεσ για το αντικείμενο και τθν ακριβι του τοποκζτθςθ. Το Αρχείο Αποκθκϊν
διαχειρίηεται τισ πλθροωορίεσ των αντικειμζνων, που αποκθκεφονται και απουςιάηει
από το υπάρχον ςφςτθμα. Κα πρζπει να δθμιουργθκεί ο κατάλογοσ των αντικειμζνων
και να ςυμπλθρϊνονται τα Δελτία Αντικειμζνων, τα οποία κα πρζπει να αναγράωεται
ο τόποσ ωφλαξθσ και ο κωδικόσ εφρεςθσ/ κζςθσ ωφλαξθσ του αντικειμζνου. Ο κωδικόσ
κζςθσ διαμορωϊνεται βάςει τθσ κωδικοποίθςθσ του αποκθκευτικοφ χϊρου και των
αποκθκευτικϊν μονάδων. Συνίςταται από τισ ςυντεταγμζνεσ που ορίηουν το χϊρο και
τουσ κωδικοφσ των αποκθκευτικϊν μονάδων. Για παράδειγμα οι αποκθκευτικοί χϊροι
ςτο Μενίδι όπου οι αποκθκευτικζσ μονάδεσ είναι οριηόντιεσ ράγεσ ςε τρία επάλλθλα
επίπεδα, που αναπτφςςονται ςε δζκα παράλλθλεσ διπλζσ ςειρζσ ςε ςκαλωςιζσ, των
οποίων τα κάκετα ςτελζχθ οριοκετοφν περιοχζσ, οι ςυντεταγμζνεσ μποροφν να
διαμορωϊνονται ωσ εξισ:
΢άγα: Λ-ΧΧ (ςφνολο 20 ράγεσ)
Επίπεδο: Α, Β, Γ (ςφνολο 3 επίπεδα)

Διάχωρο ςκαλωςιάσ: 1- 12 (ςφνολο: 12 διάχωρα ανά ςειρά ράγασ)

Κζςθ: α/α (κεωρθτικά ανά διάχωρο μποροφν να υπάρχουν ζωσ 60 κζςεισ
αποκικευςθσ κάκετθσ ανάρτθςθσ)
Για παράδειγμα ο κωδικόσ ωφλαξθσ κζςθσ για αντικείμενο που βρίςκεται ςτθν
ζνατθ κατά ςειρά ράγα, ςτο δεφτερο επίπεδο, ςτο ζβδομο διάχωρο, ςτθ κζςθ 52,
είναι: ΙΧΒ7-52
161
Εικόνα 78: Κάτοψθ του αποκθκευτικοφ χϊρου όπου διακρίνονται οι μονάδεσ αποκικευςθσ.
Οι αρικμοί και τα γράμματα ςυνιςτοφν το ςφςτθμα κωδικοποίθςθσ του χϊρου, ϊςτε να
είναι δυνατόν να εωαρμοςτεί θ διαδικαςία εφρεςθσ των αντικειμζνων.

Ο κωδικόσ τθσ τοποκεςίασ του αντικειμζνου εγγράωεται ςτο Μθτρϊο

Αντικειμζνων και ςτο Δελτίο Αντικειμζνου, όπωσ επίςθσ ςτθν ετικζτα τθσ ατομικισ
αποκθκευτικισ μονάδασ, αν υπάρχει για το αντικείμενο, ϊςτε να είναι εωικτι θ
εφρεςθ του.
Το ςφςτθμα μπορεί να ολοκλθρωκεί με τουσ χαρτογραωθμζνουσ τίτλουσ
ςυνόλων ανά περιοχι: Σφνολα: Λςτορικι Συλλογι από *….+ ζωσ *…+, Νεϊτερθ Συλλογι:
από *…+ ζωσ *…+, Ραραγωγι GNO219 από *…+ ζωσ *…+, Εωιμερα από *…+… ζωσ *…+,κοκ.
Και με επιτοίχιεσ ςθμάνςεισ ςτον πραγματικό χϊρο με πινακίδεσ με τίτλο ςυνόλων και
λίςτα με τουσ κωδικοφσ και άλλεσ πλθροωορίεσ που διευκολφνουν τθ διαδικαςία
εφρεςθσ των αντικειμζνων.
6. Ωσ προσ τθν Προςταςία: Αποτελεί ζνα πολφ βαςικό κεωάλαιο τθσ
αποκικευςθσ και εξετάηει τον ζλεγχο των περιβαλλοντικϊν παραμζτρων, τθν
προςταςία από τθ ρφπανςθ, τθ βιολογικι προςβολι, τισ δονιςεισ και τουσ
κραδαςμοφσ:
Σε ζναν αποκθκευτικό χϊρο κα πρζπει να ελζγχονται τα επίπεδα τθσ ςχετικισ
υγραςίασ (RH%) και τθσ κερμοκραςίασ (˚Τ, ˚C)94. Στθν περίπτωςθ των αποκθκϊν θ
162
διατιρθςθ των επιπζδων διευκολφνεται κακϊσ λαμβάνονται υπόψθ μόνο οι
απαιτιςεισ των ςυλλογϊν και όχι οι ανκρϊπινεσ ανάγκεσ. Ο ζλεγχοσ τθσ
κερμοκραςίασ γίνεται με κεντρικζσ εγκαταςτάςεισ κζρμανςθσ, ι τοπικζσ μονάδεσ
κζρμανςθσ – ψφξθσ. Στθν ιδανικότερθ περίπτωςθ ο ειςερχόμενοσ αζρασ ωιλτράρεται,
κερμαίνεται ι ψφχεται ανάλογα με τισ ανάγκεσ και διαχζεται ςτο χϊρο. Σθμαντικό
94
Θ υγραςία ςε ζνα αντικείμενο αποτελεί το ποςοςτό νεροφ που ζχει προςροωθκεί με διάχυςθ από το
ςτερεό – ζδαωοσ ι ατμοςωαιρικό περιβάλλον του. Τα οργανικά υλικά είναι πιο υγροςκοπικά και
επθρεάηονται δραματικά από τα επίπεδα ςχετικισ υγραςίασ. Με τθν υγραςία περιβάλλοντοσ ςχετίηεται
άμεςα θ κερμοκραςία κακϊσ όταν μζροσ του κερμοφ αζρα δροςίηεται, θ ςχετικι υγραςία RH%
ανεβαίνει, ι όταν μζροσ του δροςεροφ αζρα κερμαίνεται, θ ςχετικι υγραςία RH% κατεβαίνει. Λόγω
αυτισ τθσ αλλθλεξάρτθςθσ, θ κερμοκραςία και θ ςχετικι υγραςία RH% ςυνεξετάηονται. Θ ωκορά που
προκαλείται ςτα αντικείμενα από τθν διακφμανςθ κερμοκραςίασ και ςχετικισ υγραςίασ RH%
διαχωρίηεται ςε τρεισ κατθγορίεσ:
Α. Θ βιολογικι προςβολι: θ ανάπτυξθ μυκιτων ςχετίηεται άμεςα με τθν αφξθςθ των επιπζδων τθσ
ςχετικισ υγραςίασ.
Β. Θ χθμικι ωκορά που οωείλεται ςτθν αφξθςθ τθσ υγραςίασ είναι θ υδρόλυςθ και θ οξείδωςθ, οι
οποίεσ αποτελοφν τισ περιςςότερεσ ωυςικζσ διαδικαςίεσ γιρανςθσ.
Γ. Μθχανικζσ ωκορζσ: τα ανόργανα και οργανικά υλικά ανταποκρίνονται ςτισ αλλαγζσ κερμοκραςίασ με
τθν αυξομείωςθ των διαςτάςεων τουσ, ενϊ τα οργανικά υλικά, που είναι υγροςκοπικά,
ανταποκρίνονται ςτισ αλλαγζσ τθσ υγραςίασ με τθ ςυςτολι και τθ διαςτολι τουσ. Θ ωκορά είναι ζντονθ
ςε αντικείμενα μικτϊν υλικϊν όπωσ για παράδειγμα υωαςμάτινεσ επιωάνειεσ ςτισ οποίεσ ζχει
επικολλθκεί επιπλζον υωαςμάτινο ςτρϊμα, όπου ςαν αποτζλεςμα των αυξομειϊςεων των υλικϊν,
εμωανίηεται θ αποκόλλθςθ των ςτρωμάτων.

είναι να τθρείται ομοιομορωία ςε όλο το χϊρο των αποκθκϊν, και να μθν υπάρχουν
περιοχζσ με μεγάλεσ κερμοκραςιακζσ διαωορζσ ςτον ίδιο χϊρο (Bachman & Rushfield
1992: 6). Αν δεν υπάρχει τζτοια εγκατάςταςθ θ κερμοκραςία ελζγχεται με τοπικζσ
μονάδεσ κλιματιςμοφ, και ο αζρασ ωιλτράρεται με ιονιςτζσ χϊρου ενεργοφ άνκρακα.
Ο ζλεγχοσ των επιπζδων ςχετικισ υγραςίασ πραγματοποιείται αωενόσ με τθ ρφκμιςθ
τθσ κερμοκραςίασ, αωετζρου με μονάδεσ υγραντϊν ι αωυγραντϊν ανάλογα με το
προςδοκϊμενο αποτζλεςμα. Επιπλζον μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ρυκμιςτικά
υλικά, που απορροωοφν-αποβάλλουν-ςτακεροποιοφν υγραςία ( silica gel blue
indicator: 20 kg/ κ.μ., art sorbs beads, art-sorb sheets, art-sorb cassettes). Μετριςεισ
των επιπζδων πρζπει να γίνονται ςε τακτικι βάςθ και να τθροφνται αρχεία των
διακυμάνςεων. Πργανα μζτρθςθσ και καταγραωισ τθσ υγραςίασ και κερμοκραςίασ
είναι ο κερμοχδρογράωοσ περιβάλλοντοσ χϊρου, και τα ψθωιακά όργανα με
αιςκθτιρεσ κερμοκραςίασ και υγραςίασ. Πργανα μζτρθςθσ υγραςίασ και
κερμοκραςίασ είναι το κερμοχγρόμετρο, το υγρόμετρο, τα κερμόμετρα υδραργφρου,
θλεκτρικισ αντίςταςθσ, κερμοθλεκτρικοφ ωαινομζνου. Τα όργανα πρζπει να
ελζγχονται τακτικά και οι μετριςεισ να γίνονται ςε διαωορετικά ςθμεία του χϊρου.
163
Για τισ ςυλλογζσ, που ωιλοξενοφν υωαςμάτινα αντικείμενα οι ιδανικζσ ςυνκικεσ είναι
18 ˚C +/- 2 ˚C και 55 %RH +/- 5%, ενϊ για τα δερμάτινα 18 ˚C +/- 2 ˚C και 45-50 %RH
+/- 5%. Λδανικά τα διαωορετικά υλικά κα πρζπει να ωυλάςςονται χωριςτά 95. Αν αυτό
είναι ανζωικτο θ διατιρθςθ των επιπζδων ςτα 50 %RH καλφπτει τισ βαςικζσ ομάδεσ
υλικϊν τθσ ςυλλογισ.
Ζλεγχοσ, εξάλειψθ ι περιοριςμόσ τθσ ακτινοβολίασ: Το ωωσ ςε όλο το ωάςμα
τθσ ακτινοβολίασ ορατισ – αόρατθσ αποτελεί βλαπτικό παράγοντα για τα υωαςμάτινα
αντικείμενα. Μετριςεισ των επιπζδων ακτινοβολίασ πρζπει να γίνονται διαρκϊσ ςτο
χϊρο των αποκθκϊν (Cassar 2000: 54). Τα ωυςικά ανοίγματα του χϊρου (παράκυρα)
κα πρζπει να καλυωκοφν από παραπετάςματα ι να ςωραγιςτοφν και γενικά να
αποκλειςτεί τελείωσ το θλιακό ωωσ. Οι λαμπτιρεσ ωκοριςμοφ αποτελοφν μια προςιτι
και ικανοποιθτικι επιλογι τεχνθτοφ ωωτιςμοφ αλλά πρζπει οπωςδιποτε να ωζρουν
επικαλυπτικό υλικό απορρόωθςθσ τθσ υπεριϊδουσ ακτινοβολίασ (ωίλτρα
95
Τα αυςτθρά όρια μζχρι πρόςωατα επίπεδα υγραςίασ και κερμοκραςίασ τείνουν να αμωιςβθτθκοφν,
κακϊσ ςυνεξετάηεται πλζον θ πολυπλοκότθτα και το πολυςφνκετο των υλικϊν και οι αντοχζσ του κάκε
υλικοφ ςτα επίπεδα περιβάλλοντοσ. Σε γενικζσ γραμμζσ πριν από οποιαδιποτε απόωαςθ προθγείται
ζρευνα, εξζταςθ και γνϊςθ τθσ ςυλλογισ, θ οποία οδθγεί ςτισ ςωςτζσ αποωάςεισ: Michalski 1994

απορρόωθςθσ του υπεριϊδουσ, π.χ. ακρυλικά ωφλλα ωίλτρου 3-6 χιλ., ωίλτρα Perspex
VE, Oroglas UF3, Plexiglas 201) τθν οποία εκπζμπουν ςε υψθλι ποςότθτα. Γενικά τα
ωϊτα μζςα ςτουσ αποκθκευτικοφσ χϊρουσ κα πρζπει να ζχουν ωίλτρα απορρόωθςθσ
τθσ υπεριϊδουσ και τθσ υπζρυκρθσ ακτινοβολίασ, να αποδίδουν ικανό ωωτιςμό ςε
όλεσ τισ περιοχζσ και τισ αποκθκευτικζσ μονάδεσ, αλλά να ανάβουν μόνο κατά τθν
είςοδο του προςωπικοφ και για όςθ ϊρα χρειάηεται (Λυριντηισ & Ορωανίδθ 2006:
212-213). Πργανα μετριςεωσ τθσ ακτινοβολίασ είναι τα ωωτόμετρα ορατοφ –
υπεριϊδουσ ακτινοβολίασ διαωόρων τφπων. Λδιαίτερθ προςοχι χρειάηεται ςτα ωϊτα
αςωαλείασ, για τα οποία πρζπει να υπάρχει πρόβλεψθ κατά το ςχεδιαςμό του χϊρου.
Για τισ υωαςμάτινεσ ςυλλογζσ το ανϊτατο επιτρεπτό όριο ακτινοβολίασ είναι τα 50
lux. Να υπογραμμιςτεί ότι θ ωκορά, που υωίςτανται τα αντικείμενα από το ωωσ
λειτουργεί ακροιςτικά. Υπολογίηοντασ τθν ζκκεςθ των αντικειμζνων ςτο ωωσ κατά τθ
κεατρικι τουσ δράςθ, τθν προετοιμαςία τουσ και κατά τθ χριςθ τουσ γενικά, κα
πρζπει κατά τθν αποκικευςθ τουσ να δζχονται μθδενικά ποςοςτά ακτινοβολίασ 96.
Ρεριοριςμόσ των αζριων ρυπαντϊν- καλόσ εξαεριςμόσ: Οι ατμοςωαιρικοί
ρυπαντζσ εντόσ κτθρίων μπορεί να προζρχονται από τθν ατμοςωαιρικι ρφπανςθ, τισ
164
ανκρϊπινεσ δραςτθριότθτεσ και από τα ακατάλλθλα υλικά που εκλφουν πτθτικζσ
ουςίεσ. Στουσ ατμοςωαιρικοφσ ρυπαντζσ ςυμπεριλαμβάνονται το διοξείδιο του
άνκρακα, το διοξείδιο του κείου και του αηϊτου, το όηον, το υδρόκειο, θ αμμωνία, τα
χλωροϊόντα, το κειικό οξφ (Bachman & Rushfield 1992: 3). Θ εξωτερικι ρφπανςθ
ςυνικωσ εμωανίηεται κατά 50% μειωμζνθ εντόσ των κτθρίων. Ωςτόςο εντόσ των
μουςειακϊν χϊρων παρουςιάηεται ςε ποςοςτά ζωσ και 100% ςε ςχζςθ με τουσ
εξωτερικοφσ χϊρουσ λόγω των εςωτερικϊν πθγϊν ατμοςωαιρικϊν ρυπαντϊν. Θ
ατμοςωαιρικι ρφπανςθ γίνεται θ αιτία για χθμικζσ μεταβολζσ των αντικειμζνων ςε
βακμό πολλζσ ωορζσ καταςτροωικό, επθρεάηεται δε από τα επίπεδα υγραςίασ και
κερμοκραςίασ. Για αυτοφσ τουσ λόγουσ ο αζρασ των αποκθκϊν κα πρζπει να είναι
κακαρόσ, να ανανεϊνεται, αλλά και να πραγματοποιοφνται τακτικά μετριςεισ των
επιπζδων των ατμοςωαιρικϊν ρυπαντϊν. Για τον περιοριςμό των βλαπτικϊν αζριων
96
Ο περιοριςμόσ τθσ ακτινοβολίασ πρζπει να αντιμετωπιςτεί άμεςα ςτον υπάρχοντα αποκθκευτικό
χϊρο με τθν τοποκζτθςθ παραπεταςμάτων ςτα παράκυρα και τον αυςτθρό ζλεγχο χριςθσ του
τεχνθτοφ ωωτιςμοφ.

ρυπαντϊν εγκακίςτανται κεντρικζσ ι τοπικζσ μονάδεσ κακαριςμοφ του διαχεόμενου

αζρα εντόσ των χϊρων του κτθρίου.
Ρεριοριςμόσ τθσ βιολογικισ προςβολισ: Ο ζλεγχοσ τθσ βιολογικισ προςβολισ
(μφκθτεσ, βακτιρια, ζντομα) πραγματοποιείται με τον ζλεγχο τθσ ςχετικισ υγραςίασ
ςε επίπεδα που δεν επιτρζπουν τθν εμωάνιςθ και τθν ανάπτυξθ τουσ. Πλα τα
αντικείμενα πρζπει να ελζγχονται πριν ειςζρκουν ςτο χϊρο. Αντικείμενα που ζχουν
προςβλθκεί από βιολογικό παράγοντα, μοφχλα, μφκθτεσ, ζντομα πρζπει να
απομονϊνονται, να τοποκετοφνται ςε ςθμεία ϊςτε να μθν ζρχονται ςε άμεςθ επαωι
με τα υγιι αντικείμενα και να μθν αποτελζςουν πθγι εξάπλωςθσ τθσ προςβολισ
(ο.π.). Συνιςτάται:
 Σωραγιςμόσ των ανοιγμάτων του χϊρου
 Τοποκζτθςθ λάςτιχων ςτα κενά των ειςόδων
 Τοποκζτθςθ ωφλλων λεβάντασ vapona
 Τοποκζτθςθ ταινιϊν παγίδευςθσ ςκϊρων

165
 Χριςθ παγίδων εντόμων DETECTOR- AgriSense (Insect Monitoring Trap,
Presticide free)
 Χριςθ παγίδων τρωκτικϊν

Οι παγίδεσ πρζπει να ελζγχονται τακτικά, και με αυτό τον τρόπο λειτουργοφν
ςαν δείκτεσ προςβολισ ενόσ χϊρου από βιολογικό παράγοντα. Τοποκετοφνται με
απόςταςθ από δυο ζωσ ζξι μζτρα μεταξφ τουσ, ςτο πάτωμα ωζρουν αρίκμθςθ και
θμερομθνία τοποκζτθςθσ. Σθμαντικό για τον ζλεγχο τθσ βιολογικισ προςβολισ είναι
να ανανεϊνεται καλά ο αζρασ του χϊρου. Για να αποωευχκεί θ προςβολι από
μφκθτεσ θ κυκλοωορία του κακαροφ αζρα πρζπει να είναι το λιγότερο 0,75 μζτρα το
δευτερόλεπτο (Cassar 2000: 65).
Ρροςταςία από επικακίςεισ και ςκόνθ: Θ προςταςία των αντικειμζνων από τθ
ςκόνθ επιτυγχάνεται με τον κακαριςμό του αζρα, με τα κατάλλθλα υλικά του
κελφωουσ και των αποκθκευτικϊν μονάδων, τον τακτικό κακαριςμό του χϊρου και
τθν αποωυγι ειςροισ ςκόνθσ, επικακίςεων από το εξωτερικό περιβάλλον.
7. Ωσ προσ τισ Αποκθκευτικζσ μονάδεσ:

από τθ ωφςθ τουσ ζρχονται πάντα ςε άμεςθ επαωι με τα αντικείμενα. Σκοπό

ζχουν τθν προςταςία των αντικειμζνων από μθχανικζσ ωκορζσ (κραφςθ, τριβι,
παραμόρωωςθ), δονιςεισ, ςκόνθ, βιολογικι προςβολι, νερό, ακτινοβολία και
εξάπλωςθ πυρκαγιάσ. Ωσ αποκθκευτικζσ μονάδεσ νοοφνται τα ερμάρια, τα ράωια, οι
ντουλάπεσ, οι κικεσ, οι ςτφλοι ανάρτθςθσ, τα κουτιά, οι ωάκελοι, τα ςυρτάρια, τα
επικαλυπτικά υλικά (αντιόξινα χαρτιά, μεμβράνεσ), τα υλικά ςτιριξθσ και ςτερζωςθσ
των αντικειμζνων. Θ άμεςθ ςυνφπαρξθ τουσ με τα αντικείμενα και θ μακροχρόνια
επαωι τουσ επιβάλλουν τθν καταλλθλότθτα των υλικϊν καταςκευισ τουσ, τα οποία
πρζπει να επιλζγονται κάτω από οριςμζνεσ προχποκζςεισ: τθ ςυμβατότθτα των
υλικϊν97, το μικροπεριβάλλον που αναπτφςςεται εντόσ τουσ 98, τθ ωφςθ των
αντικειμζνων99, τθ ωφςθ των αποκθκευτικϊν μονάδων 100, τισ πτθτικζσ ουςίεσ που
εκλφουν τα υλικά, τθ ωυςικι γιρανςθ των υλικϊν 101.
97
Συμβατότθτα των υλικϊν: θ δυνατότθτα τουσ να ςυνυπάρχουν με τα αντικείμενα χωρίσ να
προκαλοφν ωκορζσ ςε αυτά. Θ ςυμβατότθτα νοείται ςαν αμωίδρομθ ςχζςθ όπου οφτε τα αντικείμενα
κα πρζπει να προκαλοφν ωκορά ςτισ αποκθκευτικζσ μονάδεσ, κακϊσ οποιαδιποτε ωκορά ςε αυτζσ
αποτελεί κίνδυνο για τα αντικείμενα. Θ γνϊςθ τθσ ωφςθσ των αντικειμζνων και των υλικϊν
αποκικευςθσ αποτελεί προχπόκεςθ ςωςτισ επιλογισ. Tetreault 1994: 79 166
98
Ζνασ παράγοντασ που ςυνεξετάηεται με τθ ςυμβατότθτα των υλικϊν είναι το μικροπεριβάλλον που
δθμιουργείται ςτθ μονάδα αποκικευςθσ που περικλείει το αντικείμενο: αν ζρχονται ςε άμεςθ επαωι,
τι είδουσ πτθτικζσ ουςίεσ εκλφονται και είναι παροφςεσ εντόσ τθσ μονάδασ, αν θ κυκλοωορία του αζρα
είναι εωικτι εντόσ τθσ μονάδασ, ποια είναι τα κερμοχγρομετρικά επίπεδα, ποιοσ είναι ο χρόνοσ
ςυνφπαρξθσ τουσ.
99
Θ ςφςταςθ, τα υλικά καταςκευισ, θ κατάςταςθ διατιρθςθσ, θ χθμικι και ωυςικι ςτακερότθτα των
αντικειμζνων ςυνεξετάηονται ςε αυτό το ςτάδιο, και οδθγοφν ςτισ αντίςτοιχεσ επιλογζσ: θ φλθ του
ορίηει τθν επιλογι των υλικϊν των αποκθκευτικϊν μονάδων: εξετάηονται τα χθμικά προϊόντα και τα
αζρια που μπορεί να αντιδροφν με τα υλικά του αντικειμζνου. Αν χρειάηεται ςτιριξθ τότε οδθγοφμαςτε
ςτθν επιλογι του είδουσ υποςτιριξθσ.
100
Ραρόμοιεσ πλθροωορίεσ ςυλλζγονται και για τα υλικά αποκικευςθσ: ποια είναι θ χθμικι τουσ
ςφςταςθ, αν είναι χθμικά και ωυςικά ςτακερά. Κα πρζπει να εξεταςτεί θ τυχόν φπαρξθ ςυγκεντρϊςεων
όπωσ τα οξζα, θ ωορμαλδεψδθ, χλωρίνθ, λιγνίνθ, πλαςτικοποιθτζσ ι πρόςκετα χθμικά ςτα πλαςτικά.
Είναι απαραίτθτθ θ εξζταςθ του τεχνικοφ δελτίου τθσ καταςκευάςτριασ εταιρίασ. Θ άμεςθ επαωι
αντικειμζνων και υλικϊν αποκικευςθσ πρζπει να επιτρζπεται μόνο όταν δεν υπάρχουν ουςίεσ (ι
ενδεχόμενο μελλοντικισ διάβρωςθσ των υλικϊν), οι οποίεσ μπορεί να μεταωερκοφν ςτο αντικείμενο
μζςω τθσ επαωισ. Για επιπλζον προςταςία και για τθν αποωυγι κάκε κινδφνου, είναι επικυμθτι θ
απομόνωςθ του αντικειμζνου με τθ χριςθ ενόσ υλικοφ που κα περιβάλλει το αντικείμενο. Το υλικό
αυτό κα πρζπει να είναι απόλυτα ςτακερό χθμικά, ανκεκτικό, να μθν επιτρζπει τθ διείςδυςθ αερίων ι
επικακίςεων. Ζνα τζτοιο υλικό είναι το ωιλμ πολυαικυλενίου, το οποίο μειϊνει ςθμαντικά τθ
μεταωορά πτθτικϊν αερίων μζςα από τθν επιωάνεια του. (Tetreault 1994: 81).
101
Θ οξείδωςθ των οργανικϊν υλικϊν αποτελεί εςτία παραγωγισ πτθτικϊν ουςιϊν ςε μια μακροχρόνια
βάςθ. Οξζα μπορεί να απελευκερϊνονται ςταδιακά από τα ξφλα, τισ πολυβινυλικζσ κόλλεσ, ενϊ
κειοφχεσ ουςίεσ μπορεί να εκλφονται από το μαλλί (Craddock 1994: 130). Ακόμα και ςε μικρζσ
ςυγκεντρϊςεισ αυτζσ οι ουςίεσ μπορεί να είναι βλαπτικζσ για τα αντικείμενα. Θ ικανότθτα
απορρόωθςθσ ουςιϊν από τα αντικείμενα εξαρτάται από τθ ςφςταςθ τουσ, τθν επιωάνεια τουσ αλλά
και από τισ αλλαγζσ τθσ κερμοκραςίασ ι τισ μεταβολζσ γενικά ςε ζνα χϊρο (όπωσ θ μετακίνθςθ
αντικειμζνων). Σε γενικζσ γραμμζσ τα αντικείμενα απορροωοφν ουςίεσ μζχρι να ωτάςουν ςε ζνα

Θ αποκικευςθ υωαςμάτινων αντικειμζνων, ενδυμάτων και κοςτουμιϊν με

κρεμάςτρεσ είναι μια μζκοδοσ λειτουργικι, που εξοικονομεί χϊρο. Τα υωαςμάτινα
αντικείμενα, που αποκθκεφονται κρεμαςμζνα χρειάηονται μια προςοχι ςτθν επιλογι
των υλικϊν για τθν καλφτερθ διατιρθςθ τουσ. Θ κατάςταςθ των αντικειμζνων είναι
αυτι που επιτρζπει το κρζμαςμα τουσ και δθμιουργεί τουσ όρουσ αποκικευςθσ. Αν το
αντικείμενο ωζρει ωκορζσ ςτα ςθμεία που δθμιουργοφνται τάςεισ, επιλζγεται άλλθ
εναλλακτικι μζκοδοσ αποκικευςθσ. Κατάλλθλα διαμορωωμζνεσ κρεμάςτρεσ και
ςωςτι επιλογι υλικϊν ελαχιςτοποιοφν τισ τάςεισ παραμόρωωςθσ των κοςτουμιϊν
που κρζμονται, κακϊσ κατανζμουν το βάροσ του αντικειμζνου ομοιόμορωα. Αρχικά
επιλζγονται κρεμάςτρεσ ανάλογα με το ςχιμα και το μζγεκοσ του αντικειμζνου.
Ξφλινεσ κρεμάςτρεσ με επίχριςμα βερνικιοφ και ψθλό μεταλλικό ςτζλεχοσ
κρεμάςματοσ ενδείκνυνται. Για τα πιο ευαίςκθτα αντικείμενα, τα αντικείμενα με
μεγάλο βάροσ, οι κρεμάςτρεσ πρζπει να ντφνονται με βάτα υαλοβάμβακα και
φωαςμα, διαμορωϊνοντασ μια μαλακι επιωάνεια ςτιριξθσ του αντικειμζνου ϊςτε να
μειϊνονται οι τάςεισ ςτουσ ϊμουσ αλλά και για να μθν ζρχονται ςε άμεςθ επαωι με
το ξφλο. Τα υλικά που απαιτοφνται είναι εκτόσ από τισ κρεμάςτρεσ με το κατάλλθλο
167
μζγεκοσ και ςχιμα, εικ. 80: (a) βάτα υαλοβάμβακα μαξιλαριοφ από πολυεςτζρα, (b)
βαμβακερό φωαςμα άβαωο ι tyvec, (c) κλωςτι και βελόνα: τυλίγεται θ βάτα γφρω
από τθν κρεμάςτρα, και ςτερεϊνεται με τθν κλωςτι. Ακολοφκωσ καλφπτεται από το
φωαςμα και ράβεται καλφπτοντασ όλθ τθν επιωάνεια. (Ρθγι οδθγιϊν και οπτικοφ
υλικοφ: ‘Storage Techniques For Hanging Garments: Dust Covers’, National Park
Service, Conserve O Gram 4/15, 2001 και ‘Hanging Storage for Costumes’, CCI Notes
13/5, http://www.cci-icc.gc.ca/crc/notes/html/13-5-eng.aspx)
Εικόνα 79: Επιλογι κρεμάςτρασ ανάλογα με το ςχιμα και το μζγεκοσ και διαμόρωωςθ
τουσ ϊςτε να είναι κατάλλθλεσ για τθ ωφλαξθ ευαίςκθτων αντικειμζνων.
επίπεδο ιςορροπίασ με τον περιβάλλοντα χϊρο. Ρρζπει λοιπόν να ελζγχεται το επίπεδο των πτθτικϊν
ουςιϊν και να διατθρείται ςε χαμθλό επίπεδο- (Tetreault 1994: 82)

Εικόνα 80: Εναλλακτικό ςχιμα κρεμάςτρασ με μαλακι επίςτρωςθ και επικάλυψθ με

φωαςμα. Εικόνα 81: Εναλλακτικό ςχιμα κρεμάςτρασ και επικαλυπτικό καπιτονζ
φωαςμα. Γενικά αποωεφγονται οι ςυρμάτινεσ κρεμάςτρεσ γιατί δεν ςτθρίηουν επαρκϊσ
το αντικείμενο, χωρίσ επικάλυψθ δθμιουργοφν παραμορωϊςεισ ςτο φωαςμα και γιατί
αλλάηουν ςχιμα πολφ εφκολα.
Εικόνα 82: Εναλλακτικι επίςτρωςθ κρεμάςτρασ. Αντί για βάτα και φωαςμα 168
εωαρμόηεται επίςτρωςθ πολυαικυλενίου (a) που δζνεται με κορδελάκια (b)
περιμετρικά των ςτελεχϊν τθσ κρεμάςτρασ.
Εικόνα 83: Εναλλακτικό ςχιμα κρεμάςτρασ για ενδφματα του κάτω μζρουσ του
ςϊματοσ. Ράνω ςτο ξφλινο ςϊμα (a) τθσ κρεμάςτρασ εωαρμόηεται ωφλλο αωροφ
πολυαικυλενίου Ethafoam sheet (b) που καλφπτεται με λευκι κορδζλλα βελοφδου (c)
για να μθν ολιςκαίνει το ζνδυμα.
Εικόνα 84: Για τα πιο βαριά ενδφματα πρζπει να παρζχεται ενίςχυςθ τθσ ςτιριξθσ με
υωαςμάτινεσ ταινίεσ που μοιράηουν το βάροσ ςτο αντικείμενο.
Εικόνα 85: Εναλλακτικι χριςθ δυο κρεμαςτϊν για το μοίραςμα του βάρουσ των

Πταν τα κοςτοφμια δεν ωυλάςςονται ςε κλειςτά ερμάρια, τότε για τθν

προωφλαξθ τουσ από τισ ακτινοβολίεσ και τθ ςκόνθ, χρθςιμοποιοφνται υωαςμάτινεσ
κικεσ από λευκό βαμβακερό φωαςμα άβαωο και πλυμζνο, ϊςτε να ζχουν
απομακρυνκεί τα χθμικά πρόςκετα λεφκανςθσ ι κολλαρίςματοσ των υωαςμάτων. Οι
κικεσ ράβονται ανάλογα με το μζγεκοσ των αντικειμζνων και μπορεί να κλείνουν με
Velcro ι κορδελάκια περιμετρικά. Μπορεί επιπλζον να κλείνουν ςτο κάτω μζροσ με
αναδίπλωςθ για τθν καλφτερθ προςταςία των άκρων του αντικειμζνου.
169
Εικόνα 86, Εικόνα 87, Εικόνα 88: υωαςμάτινεσ κικεσ για κοςτοφμια.
Οι κικεσ μποροφν να χρθςιμοποιοφνται για τθ μεταωορά των αντικειμζνων.

Ωςτόςο μπορεί να χρθςιμοποιοφνται και υωαςμάτινεσ κικεσ που να εωαρμόηουν
ςτουσ τροχιλατουσ καλόγερουσ.
Για τθ γενικι αντιμετϊπιςθ όλων των αντικειμζνων, που ωυλάςςονται
κρεμαςμζνα εκτόσ ερμαρίων πρζπει να χρθςιμοποιοφνται προςτατευτικά υωάςματα,
που να καλφπτουν περιμετρικά τα αντικείμενα.
Τα επίπεδα αντικείμενα για τθν εξοικονόμθςθ χϊρου μποροφν να
αποκθκεφονται ςε ερμάρια ι ςυρτάρια τοποκετϊντασ τα πιο βαριά αντικείμενα κάτω
και διαχωρίηοντασ τα αντικείμενα με αντιόξινα χαρτιά. Εναλλακτικά αν δεν υπάρχουν
ςυρταριζρεσ χρθςιμοποιοφνται κουτιά από αντιόξινο χαρτόνι ι πολυκαρβονικό
πλαςτικό, που τοποκετοφνται ςε ράωια. Ομοίωσ για τα τριςδιάςτατα αντικείμενα και
τα υποδιματα ςτα οποία χρθςιμοποιοφνται τςαλακωμζνα αντιόξινα χαρτιά ςτο
εςωτερικό τουσ για τθ διατιρθςθ του ςχιματοσ τουσ. Για τισ περοφκεσ μποροφν να
δθμιουργθκοφν ομοιϊματα κεωαλισ από ethafoam - αωρό πολυαικυλενίου πάνω

ςτα οποία εωαρμόηουν οι περοφκεσ για να διατθροφν το ςχιμα τουσ. Εναλλακτικά

ράβονται κικεσ από φωαςμα tyvec που ωυλάςςονται ςε αρχειακά κουτιά.
Στισ αποκθκευτικζσ μονάδεσ (κουτιά, κικεσ, ςακουλάκια, ερμάρια, ράωια, ντουλάπεσ
κλπ.) πρζπει να αποωεφγονται λόγω ζκλυςθσ επικίνδυνων πτθτικϊν ουςιϊν τα υλικά
(Ραπαδθμθτρίου 2009):
• αωρόσ πολυουρεκάνθσ πολυαικζρα, αωρόσ πολυουρεκάνθσ πολυεςτζρα,
πολυμερι ςωουγγάρια χαμθλοφ μοριακοφ βάρουσ,
• ωυςικι ξυλεία102, παράγωγα του ξφλου, κόντρα πλακζ, νοβοπάν,
μοριοςανίδεσ, MDF, MDO 103,
• ουρία – ωορμαλδεψδθ,
• PVC, PVA, polyvinylidene chloride, πολυβινυλικι αλκοόλθ, χλωριοφχο βινφλιο,
Neoprene,
• ακρυλικά, βινυλικά γαλακτϊματα,
• caoutchouc (περιεκτικότθτα ςε κείο και χλϊριο),
• νιτροκυτταρίνθ, οξικι κυτταρίνθ, cellulose diacetate, cellulose triacetate,
cellophane,
170
• εωθμερίδα, χαρτί kraft, χαρτί gaufrée, κοινό χαρτί, χαρτόνι,
• ελαιοχρϊματα, χρϊματα με βάςθ αλκφλια, χρϊματα με αρωματικοφσ
υδρογονάνκρακεσ,
• βερνίκια με βάςθ το λάδι, βερνίκια πολυουρεκάνθσ, βερνίκια latex,
πρωτεϊνικά υλικά (μαλλί, δζρμα, ηωικζσ κόλλεσ, ωυςικι γοφνα),
• κεριά, πλαςτελίνθ,
• Νάιλον 6, Νάιλον 66,
• τςόχα, υωάςματα βαμμζνα με βαωζσ κείου, υωάςματα ανκεκτικά ςτθ ωωτιά,
υωάςματα ανκεκτικά ςτθν πίεςθ και ςτο τςάκιςμα, βαμμζνα βαμβακερά και λινά
υωάςματα με τθ χριςθ χλωριοφχου νατρίου ι κειοφχου νατρίου, εποξειδικζσ ρθτίνεσ,
102
Στθν περίπτωςθ ξφλινων αποκθκευτικϊν μονάδων πρζπει οπωςδιποτε τα επίπεδα υγραςίασ και
κερμοκραςίασ να είναι ςτακερά εντόσ των επιτρεπτϊν ορίων, και τα αντικείμενα να μθν ζρχονται ποτζ
ςε άμεςθ επαωι με τθν επιωάνεια των ξφλων (Craddock 1994: 130)
103
Αποκλειςμόσ πτθτικϊν ουςιϊν: προκειμζνου να προςτατευκοφν τα αντικείμενα από τα πτθτικά
αζρια, εωόςον δε μπορεί να γίνει αλλιϊσ, μπορεί να απομονωκοφν οι επιωάνειεσ που τα παράγουν: να
επικαλυωκοφν τα ξφλα των αποκθκευτικϊν μονάδων με επίχριςμα (χρϊμα, βερνίκι ι άλλα προϊόντα),
αρκεί να μθν εκλφουν τα ίδια επικίνδυνεσ ουςίεσ. Μια πολφ καλι λφςθ είναι τα ωφλλα plastic
laminated aluminium: polyethylene/ aluminium foil/ nylon or polypropylene – με τθν εμπορικι
ονομαςία: Marvelseal® ι Marvelguard®, τα οποία τοποκετοφνται με τθν εωαρμογι ηεςτοφ ςίδερου, και
αν τοποκετθκοφν ςωςτά αποτελοφν αξιόπιςτουσ μονωτζσ πτθτικϊν ουςιϊν (Tetreault 1994: 82)

• πολυεςτερικζσ κόλλεσ,
• κόλλεσ με βάςθ ουρία, ωορμαλδεψδθ, με βάςθ το λάςτιχο,
• κόλλεσ που περιζχουν κείο ι χλϊριο.
• Ελεφκερο ςίδθρο και μζταλλα που οξειδϊνονται
Επιτρεπτά υλικά:
• λεπτά ωφλλα πολυςτυρζνιου που τοποκετοφνται ςε επάλλθλα επίπεδα με τθ
μορωι κθρφκρασ (ελαωρφ, πολφ ανκεκτικό, αδρανζσ, χθμικά ςτακερό, δε χρειάηεται
επίχριςμα και διατίκεται ςε ωφλλα) (laminated honeycomb, fully expanded
polystyrene) (Craddock 1994: 134).
• Ο ανοξείδωτοσ επεξεργαςμζνοσ χάλυβασ-Powder Coated Steel: είναι μια ςυχνι
επιλογι ςτισ μονάδεσ αποκικευςθσ, κακϊσ εμωανίηεται ωσ το πιο αδρανζσ υλικό
καταςκευισ ερμαρίων και ραωιϊν. Χαρακτθριςτικό είναι ότι δεν παράγει πτθτικζσ
ουςίεσ, ι οποιαδιποτε ωκοροποιά υποπροϊόντα (Basic Conservation of Archival
Materials 2003: 32).
 Ωσ πλζον αςωαλισ επιλογι για τισ αποκθκευτικζσ μονάδεσ ζχει κρικεί το
171
ατςάλι τφπου 304.104
• Γαλβανιηζ μεταλλικά ράωια και ερμάρια
• Μονωμζνεσ επιωάνειεσ με ωφλλα plastic laminated aluminium: polyethylene/
aluminium foil/ nylon or polypropylene – με τθν εμπορικι ονομαςία: Marvelseal® ι
Marvelguard®, τα οποία τοποκετοφνται με τθν εωαρμογι ηεςτοφ ςίδερου, και αν
τοποκετθκοφν ςωςτά αποτελοφν αξιόπιςτουσ μονωτζσ πτθτικϊν ουςιϊν.
• Ξφλινεσ επιωάνειεσ με επικάλυψθ προςτατευτικοφ επιχρίςματοσ (βερνίκι ι
χρϊμα που δεν εκλφουν πτθτικζσ ουςίεσ) για μόνωςθ από τθν ζκλυςθ πτθτικϊν
ουςιϊν του ξφλου.
• Τροχιλατοι καλόγεροι ικανοφ φψουσ ϊςτε να μθν ακουμποφν οι άκρεσ των
αντικειμζνων ςτο πάτωμα, και υωαςμάτινεσ κικεσ προςταςίασ για τα αντικείμενα.
• Βαμβακερό φωαςμα άβαωο και χωρίσ χθμικι κατεργαςία
104
Θ ςυμπεριωορά του ζχει κρικεί ικανοποιθτικι ωσ προσ το πζραςμα του χρόνου, τθν αντοχι ςτθν
καταπόνθςθ και τθν ανκεκτικότθτα του πυρινα από προςβολι. Ο τφποσ 316 με 18% νικζλιο και 12%
χρϊμιο παρζχει ανϊτατο βακμό προςταςίασ από τθ διάβρωςθ αλλά ζχει υψθλό κόςτοσ (Τηάκου 2008:
67)

• Φωαςμα Tyvec (πολυαικυλζνιο) για τθν προςταςία από επικακίςεισ,

ακτινοβολία και μόνωςθ από όξινα υλικά
Υλικά αποκικευςθσ:
Βάτα μαξιλαριοφ από πολυεςτζρα ι βαμβάκι, φωαςμα από άβαωο βαμβάκι,
καπιτονζ βαμβακερό φωαςμα, φωαςμα tyvec , Velcro, βαμβακερι κορδζλα, λευκι
κορδζλα βελοφδου. Αντιόξινα αρχειακά κουτιά ι Ρολυκαρβονικό πλαςτικό.
Κερμοπλαςτικι κόλα ςιλικόνθσ. Αντιόξινα χαρτιά. Φφλλο και ςανίδα αωροφ
πολυαικυλενίου105.
8. Ωσ προσ τθν Αςφάλεια: Ο λόγοσ που μπορεί να επιβάλλεται θ αςωάλιςθ των
αντικειμζνων δεν είναι μόνο ο χαρακτιρασ των ςυλλογϊν ωσ ωορείσ προςταςίασ των
αντικειμζνων, αλλά και επειδι οι ςυλλογζσ των μουςείων είναι ςυνικωσ
αναντικατάςτατεσ. Θ αςωάλιςθ των αντικειμζνων δεν αντικακιςτά τθν πλθμμελι
διαχείριςθ των ςυλλογϊν, αλλά αντίκετα ςυμπλθρϊνει και ολοκλθρϊνει μια επιμελι
και προςεκτικι διαχείριςθ.
Αν θ διαχείριςθ είναι κατάλλθλθ και ολοκλθρωμζνθ, λογικά δε ςυντρζχουν
λόγοι αςωάλιςθσ των αντικειμζνων που βρίςκονται ςτθ μόνιμθ ςυλλογι εντόσ του
172
χϊρου, εκτόσ κι αν προςωρινά δανείηονται ι βρίςκονται εκτόσ για τον οποιοδιποτε
λόγο. Το αν τα αντικείμενα κα αςωαλιςτοφν όλα, κάποια ι μζροσ αυτϊν, είναι μια
απόωαςθ που λαμβάνει θ διοίκθςθ, αωοφ λάβει υπόψθ του τουσ λόγουσ που
ςυντρζχουν προκειμζνου να γίνει αυτό, κι αωοφ αναλογιςτεί το επίπεδο των κινδφνων
που διατρζχουν για τα αντικείμενα.
Για αυτό θ ζννοια τθσ αςωάλιςθσ ςχετίηεται με τθν ζννοια τθσ διαχείριςθσ
κινδφνου, το λεγόμενο Risk Management. Θ διαχείριςθ κινδφνου αναλφει και εκτιμά
τουσ κινδφνουσ που ωαίνεται να απειλοφν μια ςυλλογι και προτείνει τρόπουσ
αντιμετϊπιςθσ. Βαςικι του επιδίωξθ είναι θ αποωυγι, ο ζλεγχοσ, ο περιοριςμόσ ι θ
αποδοχι ενόσ πικανοφ κινδφνου πριν αςωαλιςτεί το αντικείμενο για τον κίνδυνο
αυτό. Θ διαχείριςθ κινδφνων εκτιμά όλεσ τισ λειτουργίεσ, τθν αποκικευςθ, τθν
ζκκεςθ, τον εξοπλιςμό, τθν κτθριακι υποδομι, τθν απαιτοφμενθ προςταςία, τθ
105
Τα κριτιρια αυτά των αποκθκευτικϊν μονάδων ςυνεκτιμϊνται με το μζγεκοσ και το είδοσ τθσ
ςυλλογισ, τισ διαςτάςεισ των αντικειμζνων, τισ διαςτάςεισ του χϊρου, τισ περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ
και τθ χριςθ των αντικειμζνων (ςυχνότθτα χειριςμοφ και μετακίνθςθσ). Υλικά αςωαλι προσ μουςειακι
χριςθ βρίςκονται διακζςιμα ςτθ βιβλιογραωία, όπωσ για παράδειγμα ο κατάλογοσ των αςωαλϊν
υλικϊν, με τθ μορωι, τθν εμπορικι ονομαςία και τθ χριςθ, από το ωάκελο του μακιματοσ Ρεριβάλλον
Μουςείου και Ρρολθπτικι Συντιρθςθ τθσ διδάςκουςασ Ραπαδθμθτρίου Μ., 2009: 9-12).

διαχείριςθ του κοινοφ, τθν τιρθςθ αρχείων και καταλόγων, επιςθμαίνει ελλείψεισ και
προτείνει βελτιϊςεισ. Θ λογικι είναι θ βελτίωςθ των όρων προςταςίασ ζναντι
οποιουδιποτε κινδφνου και θ επζνδυςθ ςτθ βελτίωςθ αυτι παρά ςτθν αςωάλιςθ που
ανεβάηει το κόςτοσ χωρίσ να δθμιουργεί καλφτερεσ ςυνκικεσ. Θ γνϊςθ των κινδφνων
και τθσ κατάςταςθσ επιτρζπει τθν καλφτερθ διαπραγμάτευςθ με τισ αςωαλιςτικζσ
εταιρίεσ.
Οι αςωαλιςτικζσ εταιρίεσ ςτατιςτικά εξετάηουν μια λίςτα με τα πιο ςυχνά
προβλιματα όταν προχωροφν ςτθν εκτίμθςθ μιασ διαχείριςθσ κινδφνου:
• Θ τιρθςθ των αρχείων και όλων των καταλόγων των αντικειμζνων: τα αρχεία
μόνο μποροφν να δϊςουν τθν ακριβι εικόνα όλων των αντικειμζνων, όςων είναι
αποκθκευμζνα, όςων εκτίκενται και όςων βρίςκονται εκτόσ μουςείου.
• Θ αςωάλεια: τα μζτρα αςωαλείασ κατά τθσ κλοπισ
• Θ εκτίμθςθ
• Οι κίνδυνοι πυρκαγιάσ και πλθμμφρασ
• Αποκικευςθ: προβλθματικζσ ςυνκικεσ αποκικευςθσ
• Μεταωορά: ςυςκευαςία και όροι μεταωοράσ με πλοία χωρίσ προδιαγραωζσ
173
(Malaro 1998: 418-422).
Αςωάλεια από κλοπι: Σε όλουσ τουσ χϊρουσ και κατά ςυνζπεια ςτουσ
αποκθκευτικοφσ χϊρουσ πρζπει να υπάρχουν ςυςτιματα αςωαλείασ. Λδικά ςτισ
περιπτϊςεισ των αποκθκευτικϊν χϊρων που βρίςκονται ςε απομακρυςμζνεσ
περιοχζσ όπωσ θ περίπτωςθ που εξετάηεται, θ αςωάλεια κα πρζπει να είναι
μεγαλφτερθ. Υπάρχουν διαωόρων τφπων ςυςτιματα αςωαλείασ, τα οποία
διαχωρίηονται ςε ςυςτιματα ελζγχου τθσ πρόςβαςθσ (κάγκελα, μεταλλικά ρολά που
εμποδίηουν τθν είςοδο και τθν ζξοδο, πόρτεσ αςωαλείασ), ςε ςυςτιματα
προειδοποίθςθσ και ζλεγχου τθσ κυκλοωορίασ: ςυναγερμοί, παγίδεσ ανοιγμάτων,
εςωτερικά ραντάρ, ακτίνεσ παραβίαςθσ και κλειςτά κυκλϊματα τθλεόραςθσ. Τα
ςυςτιματα αυτά είναι ευαίςκθτα ςε κινιςεισ, ιχουσ, κερμοκραςίεσ, ι άλλεσ
ενδεικτικζσ μεταβολζσ παραβιάςεων και ςυνδζονται με τον εςωτερικό κεντρικό
ζλεγχο του χϊρου, με τον εξωτερικό ζλεγχο τθσ υπεφκυνθσ εταιρίασ προςταςίασ και
με τθν αςτυνομία ι και με τθ πυροςβεςτικι. Τα ςυςτιματα αςωαλείασ αποτελοφν τον
εξοπλιςμό του κτθρίου και αωοροφν τόςο τα κτιρια των μουςείων όςο και τουσ

εξωτερικοφσ βοθκθτικοφσ χϊρουσ τουσ, ι τουσ χϊρουσ αποκικευςθσ ακόμα κι αν

είναι εκτόσ μουςειακοφ χϊρου.
Επιπλζον προςταςία παρζχεται με κλειδαριζσ αςωαλείασ, ςυςτιματα που
εμποδίηουν το άνοιγμα των ερμαρίων, των ςυρταριϊν, των κινθτϊν μονάδων ωφλαξθσ
και που απαιτοφν τθν πλθκτρολόγθςθ ςυναγερμοφ. Οπωςδιποτε τα κλειδιά και οι
κωδικοί πρζπει να ωυλάςςονται ςυγκεντρωμζνοι με ςαωι τθν ζνδειξθ τθσ περιοχισ
που αςωαλίηουν, ςε ζναν αςωαλι χϊρο, ςτον οποίο να ζχει πρόςβαςθ ο υπεφκυνοσ
αςωαλείασ του χϊρου. Ραράλλθλα αντίγραωα κλειδιϊν και κωδικϊν κα πρζπει να
ωυλάςςονται ςε χωριςτό αςωαλζσ μζροσ, εκτόσ αποκθκευτικοφ χϊρου (ςε άλλο
μζροσ του κτθρίου). Θ αςωάλεια του χϊρου εξαρτάται από τθ ςυμπεριωορά του
προςωπικοφ και τθ ςυνζπεια προσ τα ςυςτιματα αςωαλείασ. Θ είςοδοσ ςτο χϊρο των
αποκθκϊν κα πρζπει να είναι ελεγχόμενθ, να τθροφνται αρχεία επιςκεπτϊν, και να
γίνεται μόνο αν είναι απαραίτθτθ. Τα ςυςτιματα αςωαλείασ πρζπει να ελζγχονται
περιοδικά και να εξαςωαλίηεται θ ελεφκερθ οπτικι γωνία των καμερϊν, όπου
βρίςκονται (Σαλι 2002: 84).
Αςωάλεια από πυρκαγιά: Θ προςταςία από τθν πυρκαγιά αωορά ςτθν
174
αποωυγι, τθν πρόλθψθ και τθν αντιμετϊπιςθ. Για τθν αποωυγι τθσ πυρκαγιάσ κα
πρζπει να αποωεφγεται θ εγγφτθτα των χϊρων αποκικευςθσ με θλεκτρολογικζσ
εγκαταςτάςεισ, θ τοποκζτθςθ και θ χριςθ εφωλεκτων υλικϊν εντόσ του χϊρου, θ
αςυνζπεια του προςωπικοφ ςτθν τιρθςθ των κανόνων (δεν επιτρζπεται το κάπνιςμα,
δεν χρθςιμοποιοφνται αναπτιρεσ, κεριά για το ωωτιςμό, δεν υπάρχουν ςυςκευζσ που
να μποροφν να προκαλζςουν βραχυκφκλωμα ι ωωτιά: κερμάςτρεσ, αερόκερμα,
ωιάλεσ γκαηιοφ). Στο χϊρο υπάρχει ο κτθριακόσ εξοπλιςμόσ που καλφπτει τθ ςυλλογι
με ςυςτιματα πυρανίχνευςθσ και πυροπροςταςίασ με ςφςτθμα ςβζςθσ με διαβροχι
του χϊρου. Θ ωφςθ τθσ ςυλλογισ που ςυνίςταται από οργανικά υλικά και ςτα οποία θ
πικανι ενεργοποίθςθ τθσ πυρόςβεςθσ με νερό ι χριςθ χθμικϊν κα επζωερε
ςθμαντικζσ ηθμιζσ, κατευκφνει προσ τθν επιλογι του ςυςτιματοσ πυρόςβεςθσ
FM200, που δθμιουργεί κενό αζροσ, δεν είναι τοξικό, δεν προκαλεί ωκορζσ και δεν
αωινει κατάλοιπα.
Αςωάλεια από πλθμμφρα: Θ διαγνωςμζνθ αδυναμία του κτθρίου ωσ προσ τθ
μόνωςθ και τθ ςτεγανότθτα πρζπει να αντιμετωπιςτεί με μονωτικά ζργα. Ο χϊροσ κα
πρζπει να ελζγχεται τακτικά για τθν ανίχνευςθ τυχόν υγραςίασ ςτουσ τοίχουσ, το

πάτωμα και το ταβάνι. Για αυτό το λόγο θ οπτικι επαωι με τα περιβάλλοντα ςθμεία
του χϊρου πρζπει να είναι ανεμπόδιςτθ και οι αποκθκευτικζσ μονάδεσ να
τοποκετοφνται ςε απόςταςθ 10 εκ. από τουσ τοίχουσ. Επίςθσ, όπου υπάρχουν ωυςικά
ανοίγματα, παράκυρα ι ωεγγίτεσ, κα πρζπει αυτά είτε να ςωραγιςτοφν είτε να
αντικαταςτακοφν τα πλαίςια τουσ από ςφγχρονα ςυςτιματα αλουμινίου με
άκραυςτα τηάμια, που δεν επιτρζπουν τθν είςοδο νεροφ ι αζρα όταν παραμζνουν
κλειςτά. Για επιπλζον προςταςία πρζπει να αποωεφγεται θ τοποκζτθςθ αντικειμζνων
ςτο ζδαωοσ, ι θ ςτερζωςθ τουσ ςε τοίχουσ με τθ μια πλευρά ςτο ζδαωοσ (πρζπει να
τθρείται θ ελάχιςτθ απόςταςθ των αντικειμζνων από το ζδαωοσ τουλάχιςτον 10 εκ.).
Αςωάλεια από ςειςμό: Ο αντιςειςμικόσ ςχεδιαςμόσ ενόσ αποκθκευτικοφ
χϊρου ςκοπό ζχει τθν ακεραιότθτα του κτθρίου και τθν προςταςία των αντικειμζνων
του. Ο χαρακτθριςμόσ τθσ κζςθσ που ζχει το κτιριο βάςει τθσ ςειςμικότθτασ τθσ
περιοχισ γενικά αλλά και ειδικά ο χαρακτθριςμόσ τθσ μικροηωνικισ ςειςμικισ
επικινδυνότθτασ είναι απαραίτθτοσ προκειμζνου να κακοδθγθκοφν ςωςτά οι
ενζργειεσ προςταςίασ των αντικειμζνων 106. Πλεσ οι ενζργειεσ που ςτοχεφουν ςτισ
κτθριακζσ υποδομζσ αποτελοφν αντικείμενο μιασ διεπιςτθμονικισ ομάδασ
175
αποτελοφμενθσ από πολιτικοφσ μθχανικοφσ, γεωλόγουσ-ςειςμολόγουσ, αρχιτζκτονεσ,
μουςειολόγουσ. Στο χϊρο των αποκθκϊν κα πρζπει τα αντικείμενα να είναι
απολφτωσ αςωαλι από τθν πικανότθτα ςειςμοφ, από τισ δονιςεισ, αλλά και από τουσ
κραδαςμοφσ που μπορεί να προκφψουν κατά τθ μεταωορά τουσ, τθ μετακίνθςθ τουσ
με ανυψωτικά μθχανιματα, ανελκυςτιρεσ, καρότςια.
9. Ωσ προσ τθ Διαχείριςθ ανκρώπινων ενεργειών: Συνίςταται ςτθν ενθμζρωςθ,
τθν εκπαίδευςθ, τισ αςκιςεισ ετοιμότθτασ, ςεμινάρια, τθ ςφνταξθ κανονιςμοφ
λειτουργίασ του χϊρου, οδθγοφ κανόνων ςωςτοφ χειριςμοφ, και τθ ςφνταξθ οδθγοφ
αντιμετϊπιςθσ ζκτακτθσ ανάγκθσ:
10. Θ αποτελεςματικότθτα ενόσ ςυςτιματοσ κανόνων και προδιαγραωϊν
εξαρτάται από τθν εωαρμογι και τθ ςυνζπεια τθσ τιρθςθσ του. Ακόμα και αν
τθρθκοφν όλα τα κριτιρια ςτο ςχεδιαςμό και τθν υλοποίθςθ ενόσ αςωαλοφσ
αποκθκευτικοφ χϊρου, αλλά θ εωαρμογι τουσ δε ςυνεχιςτεί κατά τθ διάρκεια τθσ
λειτουργίασ του, όλο το ςφςτθμα προςταςίασ κακίςταται ανϊωελο. Θ διατιρθςθ των
επιπζδων αςωαλείασ και προςταςίασ, εξαρτάται από τθν αρχι υλοποίθςθσ του
106
ΥΡΡΟΤ 2000: 47.

ςχεδίου από το ανκρϊπινο δυναμικό που δραςτθριοποιείται ςτουσ χϊρουσ αυτοφσ. Θ

ςυνεπισ ςυμπεριωορά των ανκρϊπων εξαρτάται από τθν εκπαίδευςθ και τθ διαρκι
ενθμζρωςθ τουσ ςχετικά με τισ αρχζσ λειτουργίασ του χϊρου. Γι’ αυτό το λόγο είναι
απαραίτθτθ θ διαρκισ ενθμζρωςθ του προςωπικοφ, είτε με ςεμινάρια και αςκιςεισ
ετοιμότθτασ (για τθν περίπτωςθ αντιμετϊπιςθσ κινδφνων), είτε με τθν παροχι
πλθροωοριακϊν εντφπων. Το ανκρϊπινο δυναμικό κα πρζπει να ζχει πρόςβαςθ ςε
ζντυπο υλικό, όπου κα υπάρχει κωδικοποιθμζνο το καταςτατικό λειτουργίασ του
χϊρου, ο κατάλογοσ με τα υλικά, που επιτρζπεται να χρθςιμοποιοφν και με όςα
πρζπει να αποωεφγονται, θ λίςτα με τουσ τακτικοφσ ελζγχουσ, που κα πρζπει να
πραγματοποιοφνται. Κα πρζπει επίςθσ να ζχει καταρτιςτεί ο οδθγόσ κανόνων ςωςτοφ
χειριςμοφ (handling) των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ και ο οδθγόσ διαχείριςθσ
κινδφνων (risk management) για το ςυγκεκριμζνο χϊρο.
4.3. Ρροτάςεισ Τεκμθρίωςθσ

Για τθν τεκμθρίωςθ των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ, είναι απαραίτθτο να
αποςαωθνιςτεί θ πολιτικι τεκμθρίωςθσ, ϊςτε να οριςτοφν οι κατθγορίεσ των
δεδομζνων, τα είδθ των πλθροωοριϊν, που κα πρζπει να ςυγκεντρϊνονται και τα 176
πρόςωπα που είναι υπεφκυνα για τισ διαδικαςίεσ ςυλλογισ και καταγραωισ των
πλθροωοριϊν. Πλεσ οι ομάδεσ εργαςίασ, που διαχειρίηονται τα κοςτοφμια ι τα
τεκμιρια αυτϊν, κα πρζπει να τθροφν με ςυνζπεια τουσ καταλόγουσ και τα δελτία
αντικειμζνων. Επιπλζον οι πλθροωορίεσ κα πρζπει να εντάςςονται ςε ζνα ενιαίο
ςφςτθμα διαχείριςθσ πλθροωοριϊν και τεκμθρίωςθσ, με ενιαία κωδικοποίθςθ και
ορολογία, όπωσ περιγράωονται ςτο κεωάλαιο των αρχϊν τθσ τεκμθρίωςθσ. Αυτό που
είναι ουςιαςτικό είναι το κάκε τμιμα να αντιλθωκεί το είδοσ των πλθροωοριϊν που
διαχειρίηεται.
Ανεξάρτθτα από το πρότυπο τεκμθρίωςθσ, από εκείνα που προτείνονται
διεκνϊσ και αναωζρκθκαν ςτο πρϊτο μζροσ τθσ εργαςίασ, που κα εωαρμοςτεί, οι
κατθγορίεσ των δεδομζνων κα πρζπει να εμπεριζχουν όλεσ τισ πλθροωορίεσ, που
τεκμθριϊνουν τα αντικείμενα ςε όλα τα ςτάδια του κφκλου ηωισ τουσ. Το ςφςτθμα
τεκμθρίωςθσ ζτςι κα περιλαμβάνει τισ κατθγορίεσ και τισ ςχζςεισ μεταξφ τουσ, που
τεκμθριϊνουν το κοςτοφμι ςαν μζροσ του είδουσ τθσ παραςτατικισ τζχνθσ, που
ανικει. Θ τεκμθρίωςθ κα πρζπει να περιλαμβάνει πλθροωορίεσ για το ζργο, τθ

δθμιουργία, τθν καταςκευι, τθν παράςταςθ και τθ κεατρικι κατάςταςθ των

αντικειμζνων, και όλεσ τισ διαχειριςτικζσ πλθροωορίεσ, όπωσ ορίηονται από τα
πρότυπα (ειςαγωγι, καταλογογράωθςθ, περιγραωι κλπ.). Στο ςχιμα που ακολουκεί
αναπαριςτϊνται οι κφριεσ κατθγορίεσ πλθροωοριϊν, που κα πρζπει να ςυλλζγονται:
Ζτςι λοιπόν ςε ζνα ολοκλθρωμζνο ςφςτθμα το κοςτοφμι κα πρζπει να
τεκμθριϊνεται ωσ προσ τθ ςφλλθψθ του από το δθμιουργό, το ςτάδιο καταςκευισ
του, τθ κεατρικι του πορεία με όλεσ τισ αλλαγζσ που του ςυμβαίνουν, τθν υλικότθτα
του, τθν τεκμθρίωςθ για τθν φπαρξθ του ςτο γεγονόσ.
Ε΢ΓΟ ΜΕ ΚΑΛΛΛΤΕΧΝΛΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ-

ΔΛΑΧ΢ΟΝΛΚΘ ΛΣΧΥ ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΘ
ΣΟ ΚΟ΢ΣΟΤΜΙ ΣΘ΢ ΠΑΡΑ΢ΣΑ΢Θ΢

ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ
ΣΥΛΛΘΨΘΣ (ΜΑΚΕΤΕΣ,
ΣΧΕΔΛΑ, ΟΔΘΓΛΕΣ)
ΔΘΜΛΟΥ΢ΓΟΣ
177
ΚΑΤΑΣΚΕΥΘΣ (ΥΛΛΚΑ,
ΡΑ΢ΑΓΩΓΘ ΕΛΣ Ρ΢ΟΜΘΚΕΥΤΕΣ,
Ε΢ΓΑΣΤΘ΢ΛΑ, ΟΜΑΔΕΣ
ΚΑΛ Ρ΢ΟΣΩΡΑ…)
ΡΑ΢ΑΓΩΓΘ ΕΛΣ
ΚΑΛ ΕΝΔΥΤ΢ΛΕΣ ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘ
ΚΕΑΤ΢ΟΥ ΚΕΑΤ΢ΛΚΘΣ
ΚΑΤΑΣΤΑΣΘΣ
ΡΑ΢ΑΓΩΓΘ ΕΛΣ
ΥΛΛΚΑ ΑΝΤΛΚΕΛΜΕΝΑ
ΚΑΛ ΒΕΣΤΛΑ΢ΛΟ
ΡΟΥ ΤΟ ΑΡΟΤΕΛΟΥΝ
ΛΣΤΟ΢ΛΚΟ
Α΢ΧΕΛΟ ΕΛΣ
ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ
(ΦΩΤΟΓ΢ΑΦΛΕΣ,
ΒΛΝΤΕΟ, ΜΑ΢ΤΥ΢ΛΕΣ)
Εικόνα 89: Σχθματικι αναπαράςταςθ του είδουσ τθσ τεκμθρίωςθσ και τθσ πθγισ
τεκμθρίωςθσ ανάλογα με τθ ωάςθ του κφκλου ηωισ του κοςτουμιοφ.

Οι ομάδεσ εργαςίασ, που ςυμμετζχουν ςτθν τεκμθρίωςθ των κοςτουμιϊν είναι

οι υπεφκυνοι παραγωγισ και οι ενδφτριεσ κεάτρου. Αντίςτοιχα οι υπεφκυνοι
βεςτιαρίου κα πρζπει να τεκμθριϊνουν τα αντικείμενα, που αποκθκεφονται μετά τθ
κεατρικι πράξθ, και να τθροφν τισ διαχειριςτικζσ πλθροωορίεσ ςχετικά με αυτά.
Είναι ςαωζσ ότι το βεςτιάριο κα πρζπει να τθρεί πλθροωορίεσ ςχετικά με τθν
αποκικευςθ και κυρίωσ τθν αναηιτθςθ των αντικειμζνων. Για τθν καλι λειτουργία
του ςχεδίου τεκμθρίωςθσ κα πρζπει να τθρείται ενιαία κωδικοποίθςθ για τα
αντικείμενα και κοινι ορολογία. Ωςτόςο ςτο βεςτιάριο, ο κωδικόσ του κοςτουμιοφ, δε
κα πρζπει να ςυγχζεται με τον κωδικό αναηιτθςθσ των αντικειμζνων, ο οποίοσ κα
είναι διαωορετικόσ και κα αναωζρεται μόνο ςτθ λειτουργία τθσ αναηιτθςθσ τουσ.
Θ τεκμθρίωςθ κα πρζπει να ακολουκιςει τα προτεινόμενα μοντζλα για τθν
τεκμθρίωςθ των παραςτατικϊν τεχνϊν του FRBROO και των κινθτϊν μνθμείων όπωσ το
CIDOC CRM και των μουςειακϊν αντικειμζνων του SPECTRUM, προκειμζνου να
διατθρθκοφν τα ςτοιχεία ταυτότθτασ του κοςτουμιοφ και οι διαχειριςτικζσ
πλθροωορίεσ, που αναωζρονται ςτα αντικείμενα. Για τθν τεκμθρίωςθ του κοςτουμιοφ
το δελτίο κα πρζπει να περιλαμβάνει τα ςτοιχεία που το περιγράωουν τόςο ςτον
178
τρόπο ςφνκεςθσ όςο και ςτον τρόπο ζνδυςθσ: ΢όλο, πράξθ, ςκθνι, εικόνα, όνομα
ερμθνευτι, αντικείμενα που το αποτελοφν, περιγραωι κόμμωςθσ, μακιγιάη, αλλαγζσ
που ςυμβαίνουν, παρατθριςεισ και ωωτογραωία (Thorne 2001: 37).
Λαμβάνοντασ υπόψθ τα παραπάνω θ διαδικαςία τθσ τεκμθρίωςθσ με
θλεκτρονικά μζςα ι ςυμβατικά (χειρόγραωα) κα πρζπει να περιλαμβάνει τα εξισ
ςτάδια:
1. Τεκμθρίωςθ πριν τθν ειςαγωγι του αντικειμζνου ςτθ ςυλλογι (ςτθν

παραγωγι107): θ τεκμθρίωςθ περιλαμβάνει τισ πλθροωορίεσ δθμιουργίασ, καταςκευισ
και προετοιμαςίασ του αντικειμζνου. Το πρϊτο αυτό ςτάδιο υποδιαιρείται ςε τρεισ
κατθγορίεσ τεκμθρίωςθσ:
107
Επειδι θ αναωορά γίνεται ςε κεατρικό ωορζα και όχι ςε μουςείο, ωσ Συλλογι νοείται το ςφνολο
μιασ ςυγκεκριμζνθσ παραγωγισ, για τθν οποία δθμιουργοφνται τα κοςτοφμια. Ωσ είςοδοσ ςτθ ςυλλογι
(παραγωγι) νοείται θ ζνταξθ του αντικειμζνου ςτθν παραγωγι κατά τθν θμζρα τθσ ολοκλιρωςθσ του
και τθσ πρϊτθσ του εμωάνιςθσ. Αυτό μπορεί να ςυμβαίνει είτε ςτθν πρϊτθ ςκθνικι πρόβα εωόςον
είναι ολοκλθρωμζνο, είτε ςτθν πρεμιζρα, είτε ςτθν πρϊτθ εμωάνιςθ του ερμθνευτι αν πρόκειται για
δεφτερθ ι τρίτθ διανομι, ςτθν παράςταςθ.

1.1 Τεκμθρίωςθ ςφλλθψθσ: περιλαμβάνει τα ςτοιχεία που τεκμθριϊνουν

τθ διαδικαςία ςφλλθψθσ του δθμιουργοφ, εωόςον είναι εωικτό να
αναηθτθκοφν.
1.2 Τεκμθρίωςθ δθμιουργίασ: περιλαμβάνει τα ςτοιχεία που

τεκμθριϊνουν τθ δθμιουργία του αντικειμζνου και ςυλλζγονται τα
ςτοιχεία που οδθγοφν ςτθ δθμιουργία: οι οδθγίεσ, οι μακζτεσ, τα ςχζδια,
οι ςθμειϊςεισ του δθμιουργοφ, τα δείγματα των υλικϊν που απαιτοφνται
για τθν υλοποίθςθ του κοςτουμιοφ.
1.3. Τεκμθρίωςθ καταςκευισ: ςε αυτι τθν κατθγορία ςυγκεντρϊνονται

όλεσ οι πλθροωορίεσ ςχετικά με τθν καταςκευαςτικι διαδικαςία του
κοςτουμιοφ: υλικά, προμθκευτζσ, καταςκευαςτζσ, τεχνοτροπικά ςτοιχεία,
αλλαγζσ, τροποποιιςεισ, απαιτοφμενα μεγζκθ και διαςτάςεισ. Τα είδθ των
αρχείων που τθροφνται είναι βιβλία με λίςτεσ των κοςτουμιϊν, θ ροι του
ζργου τθσ παράςταςθσ, δελτία καταγραωισ αντικειμζνων, μετακινιςεων,
δανειςμοφ, δελτία ςυντιρθςθσ (για αντικείμενα που επιλζγονται από το
179
βεςτιάριο) κα.
2. Τεκμθρίωςθ εμωάνιςθσ του κοςτουμιοφ ςτθν παράςταςθ: ςτο ςτάδιο αυτό το

αντικείμενο είναι ολοκλθρωμζνο, με τα υλικά επιμζρουσ αντικείμενα του, τα εωιμερα
ςτοιχεία (κόμμωςθ, μακιγιάη) και ενδφει τον ερμθνευτι. Στον κφκλο ηωισ του
κοςτουμιοφ αντιςτοιχεί ςτθ κεατρικι περίοδο. Θ ςυλλογι των πλθροωοριϊν ςε αυτι
τθ ωάςθ είναι ιδιαίτερα ςθμαντικι, γιατί αποτελεί τθ ςφντομθ περίοδο πραγματικισ
και ολοκλθρωμζνθσ φπαρξθσ του κοςτουμιοφ, που διαρκεί όςο διαρκεί θ παράςταςθ.
Οι ςυλλεγμζνεσ πλθροωορίεσ και το οπτικό υλικό (ωωτογραωίεσ και βίντεο) είναι τα
μόνα, που απομζνουν και διατθροφν τθν ολοκλθρωμζνθ ταυτότθτα του αντικειμζνου
από αυτό το ςτάδιο του κφκλου ηωισ του. Επιπλζον θ εμωάνιςθ του κοςτουμιοφ
αποτελεί τθν τεκμθρίωςθ του προθγοφμενου ςταδίου τεκμθρίωςθσ τθσ
προπαραςκευαςτικισ διαδικαςίασ. Τα αρχεία που πρζπει να τθροφνται είναι το
δελτίο καταγραωισ του κοςτουμιοφ με τθ ωωτογραωία του ερμθνευτι ενδεδυμζνου,
ςτο οποίο ςυγκεντρϊνονται οι πλθροωορίεσ ςχετικά με τθ μορωι του (πόςα, ποια
αντικείμενα και εωιμερα ςτοιχεία το αποτελοφν) και τον τρόπο με τον οποίο διανφει

τθ κεατρικι κατάςταςθ (ο τρόποσ που ωοριζται και οι αλλαγζσ που ςυμβαίνουν κατά
τθ ροι τθσ παράςταςθσ). Επιπλζον πρζπει να διατθροφνται πλθροωορίεσ ςχετικά με
τισ ωκορζσ που μπορεί να ςυμβοφν, τισ τροποποιιςεισ, τθ ωροντίδα και το είδοσ του
κακαριςμοφ που απαιτεί.
3. Τεκμθρίωςθ του γεγονότοσ: ςτο ςτάδιο αυτό πρζπει να ςυγκεντρϊνονται όλα

τα ςτοιχεία που τεκμθριϊνουν το γεγονόσ τθσ παράςταςθσ: πρόγραμμα τθσ
παράςταςθσ, βιβλίο τθσ διεφκυνςθσ ςκθνισ, ωωτογραωίεσ, μαγνθτοςκοπιςεισ,
κριτικζσ κα.
4. Τεκμθρίωςθ τθσ αποκικευςθσ: ςτο ςτάδιο αυτό τα υλικά αντικείμενα του

κοςτουμιοφ, διαχωρίηονται και αποκθκεφονται. Είναι απαραίτθτο να ζχουν τθρθκεί τα
προθγοφμενα ςτάδια τεκμθρίωςθσ, ϊςτε θ αποκικευςθ να προχωριςει ςε ζνα
ςφςτθμα αυτόνομθσ διαχείριςθσ αντικειμζνων και πλθροωοριϊν. Κατά τθν
αποκικευςθ κα πρζπει να τθροφνται οι όροι προςταςίασ των αντικειμζνων,
λειτουργικότθτασ του χϊρου και διατιρθςθσ των πλθροωοριϊν και των ςτοιχείων
αναηιτθςθσ και εφρεςθσ των αντικειμζνων. Τα αντικείμενα είναι πικανό να
180
ωυλάςςονται ομαδοποιθμζνα ανά είδοσ υλικοφ για τθν αςωάλεια τουσ, ι ανά
μζγεκοσ για τθν εξαςωάλιςθ χϊρου. Επομζνωσ το ςφςτθμα καταγραωισ και
ευρετθρίαςθσ κα πρζπει να λαμβάνει υπόψθ τα προθγοφμενα ςτάδια τεκμθρίωςθσ
αλλά να προχωράει ςε ζνα αυτόνομο ςφςτθμα κωδικοποίθςθσ και διαχείριςθσ των
πλθροωοριϊν. Τα είδθ των αρχείων που κα πρζπει να τθροφνται είναι το δελτίο
καταγραωισ αντικειμζνου, το βιβλίο ειςαγωγισ, ο κατάλογοσ των ειδϊν, το ευρετιριο
των αντικειμζνων, δελτία δανειςμοφ, μετακινιςεων, βιβλίο ειςόδου- εξόδου, δελτίο
ςυντιρθςθσ, κατάςταςθσ, άλλθσ χριςθσ, αναδρομικισ τεκμθρίωςθσ κα.
Σε αυτό το ςθμείο ζχει ςθμαςία να διευκρινιςτεί ότι θ τεκμθρίωςθ των

κοςτουμιϊν επιτυγχάνεται με τθ διάκριςθ των τριϊν κατθγοριϊν ςτο οντολογικό
μοντζλο του CIDOC CRM με τθν προςαρμογι του FRBROO για τθν τεκμθρίωςθ των
παραςτατικϊν τεχνϊν: το Νοθτικό Αντικείμενο (Ε28) αποτελεί τθν ςφλλθψθ τθσ
δθμιουργίασ ενόσ κοςτουμιοφ από τον δθμιουργό ενδυματολόγο, διακρίνεται από το
Ανκρωπογενζσ Αντικείμενο (Ε24) που το πραγματϊνει και που μπορεί να είναι
διαωορετικό ςε κάκε πραγμάτωςθ του. Θ διάκριςθ είναι απαραίτθτθ προκειμζνου να

αποδεςμευτεί καταρχάσ θ ςφλλθψθ του ενδυματολόγου από τθν υλικι υπόςταςθ τθσ,
κακϊσ υπάρχει ανεξάρτθτα από τθ μοίρα του ωζροντοσ υλικοφ, και θ ακεραιότθτα
του από τθν πραγμάτωςθ του από πικανι αντικατάςταςθ ι ωκορά ι απϊλεια των
Ανκρωπογενϊν Αντικειμζνων από τα οποία παριςτάνεται. Θ διάκριςθ αυτι επιλφει
προβλθματιςμοφσ, που προκφπτουν από τθν ιςχφουςα μζκοδο που εωαρμόηεται ςτθν
ΕΛΣ, και ςε άλλουσ κεατρικοφσ ωορείσ: τα επιμζρουσ ςτοιχεία των κοςτουμιϊν να
χρθςιμοποιοφνται για να δθμιουργθκοφν περιςςότερα από ζνα κοςτοφμια. Επίςθσ
ςτθν περίπτωςθ που τα υλικά αντικείμενα παφςουν να υπάρχουν με αυτι τθ διάκριςθ
δεν παραςφρουν ςτθν αωάνεια τθ δθμιουργικι ςφλλθψθ, θ οποία μπορεί να υπάρχει
ταυτόχρονα ςε πολλζσ εκωράςεισ. Το Νοθτικό Αντικείμενο είναι ςαωζσ ότι δεν
υπόκειται ςε υλικι ωκορά και άρα δε δθμιουργεί ςυςχετίςεισ, που ςυνδζουν τα υλικά
αντικείμενα με διαχειριςτικζσ λειτουργίεσ.
Σφμωωνα με τα παραπάνω διαμορωϊνεται το προτεινόμενο εννοιολογικό
μοντζλο τεκμθρίωςθσ τθσ ςυλλογισ ωσ εξισ:
181

Ρίνακασ 8: Εννοιολογικό μοντζλο τεκμθρίωςθσ τθσ ςυλλογισ.

182
Οι βαςικζσ κλάςεισ περιεχομζνου του μοντζλου ακολουκοφν το μοντζλο

τεκμθρίωςθσ των παραςτατικϊν τεχνϊν του FRBRoo και είναι οι εξισ:
F20 Performance Work, F 25 Performance Plan, F 70 Performance που
ςχετίηονται ωσ εξισ:
1. Το Ζργο (F20 Performance Work) πραγματοποιείται μζςω του (R12
πραγματοποιείται) Ρλάνου (F25 Performance Plan).
2. Θ Ραράςταςθ (F31 Performance) (R25) παριςτάνεται μζςα από το (was
performed in) Ρλάνο (F25 Performance Plan).
Θ κλάςθ F20 Performance Work ζχει εξειδικεφςεισ- πραγματϊνεται από τισ
υποκλάςεισ που μπορεί να αποτελοφν ςτοιχείο αρχικισ ςφλλθψθσ ι ζμπνευςθσ για
τθν προετοιμαςία και τθν υλοποίθςθ τθσ παράςταςθσ. Αυτζσ μπορεί να είναι ζνασ
πίνακασ, από τον οποίο ο δθμιουργόσ να εμπνεφςτθκε το χρονικό προςδιοριςμό και
τθν αιςκθτικι απόδοςθ των χαρακτθριςτικϊν των κοςτουμιϊν τθσ παράςταςθσ.
Υποκλάςεισ μπορεί επομζνωσ να είναι μια ωωτογραωία, ζνα ζργο τζχνθσ, μια
βιβλιογραωικι αναωορά. Ραράδειγμα αποτελεί το εικονογραωικό υλικό που εκτζκθκε

μαηί με τα 130 κοςτοφμια τθσ ρϊςικθσ όπερασ ςτθν ζκκεςθ Russian operas, at the
dawn of the Ballets Russes (12/ 2009- 5-2010) από το Centre National du costume de
scène, ωσ υλικό ζμπνευςθσ για τθ δθμιουργία των κοςτουμιϊν. Υποκλάςθ τθσ μπορεί
ακόμα να είναι και ο καλλιτεχνικόσ προγραμματιςμόσ που εκδίδει ςτθν αρχι τθσ
ςαιηόν θ ΕΛΣ με τον οποίο ανακοινϊνει τισ πολιτιςτικζσ δράςεισ που προτίκεται να
υλοποιιςει.
Θ κλάςθ F 25 Performance Plan, πραγματϊνεται από τισ υποκλάςεισ Μακζτα
Κοςτουμιοφ, Σχζδιο, Φωτογραωία, Οδθγίεσ και Δείγματα Υλικϊν, οι οποίεσ
πραγματοποιοφν τθν δθμιουργικι ςφλλθψθ τθσ ζκωραςθσ του ενδυματολόγου. Οι
υποκλάςεισ αυτζσ αποτελοφν τθν τεκμθρίωςθ του Σχεδιαςμοφ τθσ ζκωραςθσ του
κοςτουμιοφ, και μποροφν να αποτελζςουν τθν πθγι πλθροωοριϊν και αναωοράσ για
τθν καταςκευι των κοςτουμιϊν αλλά και τθν αναςφςταςθ τουσ για τισ
επαναλαμβανόμενεσ χριςεισ τουσ, διατθρϊντασ τθν αρχικι ζκωραςθ ανεξάρτθτθ από
τισ όποιεσ υλοποιιςεισ τθσ από τα κοςτοφμια των παραςτάςεων. Στισ περιπτϊςεισ
των παλαιότερων ζργων για τα οποία δεν ςϊηονται μακζτεσ ι οδθγίεσ, θ αρχειακι
ωωτογραωία με ςτιγμιότυπο του κοςτουμιοφ από τθν παράςταςθ κεωρείται τεκμιριο
183
τθσ παράςταςθσ αλλά και τθσ εκωραςμζνθσ και υλοποιθμζνθσ δθμιουργίασ.
Υποκλάςθ κεωρείται και το Ρρόγραμμα τθσ παράςταςθσ που δθμοςιεφει το
προτικζμενο πλάνο των παραςτάςεων που κα δοκοφν, από το οποίο μπορεί να
υπάρχουν αποκλίςεισ ωσ προσ τθν υλοποίθςθ.
Θ κλάςθ F31 Performance πραγματϊνεται από τθν υποκλάςθ Το κοςτοφμι, γφρω
από τθν οποία περιςτρζωεται όλο το μοντζλο. Θ υποκλάςθ αυτι κα πρζπει να
ςυγκεντρϊνει γνωρίςματα που να τεκμθριϊνουν πλιρωσ το ίδιο το αντικείμενο αλλά
και τισ διαδικαςίεσ διαχείριςθσ του π.χ. θ κεατρικι πράξθ, θ τεχνολογία καταςκευισ,
θ τροποποίθςθ, θ αποκικευςθ, θ ςυντιρθςθ, θ κατάςταςθ διατιρθςθσ κλπ. Οι
ιδιότθτεσ του λαμβάνονται από τον οδθγό πολιτιςμικισ τεκμθρίωςθσ του CIDOC για
τα κινθτά μνθμεία, προςκζτοντασ τα απαραίτθτα που τεκμθριϊνουν τθν κεατρικι ηωι
τουσ: ΢ 31 Τροποποιικθκε ςφμωωνα με τθν Ε 11 Τροποποίθςθ. Ραράλλθλα κα πρζπει
να καταγράωεται ο χρονικόσ προςδιοριςμόσ των εναλλακτικϊν μορωϊν που παίρνει
το αντικείμενο ςτθ ροι τθσ παράςταςθσ αν είναι ςτοιχείο κακοριςτικό για το ίδιο και
τθν ταυτότθτα του.

Θ υποκλάςθ Αντικείμενο του κοςτουμιοφ αναωζρεται ςτα αντικείμενα που

ςυνκζτουν το κοςτοφμι και αυτό γιατί είναι αναγκαίο ςε διάωορεσ ωάςεισ τισ
τεκμθρίωςθσ να επικεντρωκοφμε ςε μεμονωμζνα αντικείμενα, είτε γιατί
χρθςιμοποιοφνται χωριςτά από το Κοςτοφμι, είτε γιατί υπόκεινται ςε τροποποιιςεισ
αυτόνομα.
Θ κλάςθ Υλικό Καταςκευισ αναωζρεται ςτα υλικά καταςκευισ των κοςτουμιϊν,
όπωσ οι κλάςεισ Διάκοςμοσ, Ζνκετο υλικό.
Θ κλάςθ Είδθ αναωζρεται ςτο είδοσ που κατθγοριοποιείται το κάκε αντικείμενο
κοςτουμιοφ.
Θ κλάςθ Φκορά ομαδοποιεί τουσ τφπουσ ωκοράσ των κοςτουμιϊν ι των
αντικειμζνων τουσ.
Θ κλάςθ Κατάςταςθ Διατιρθςθσ ομαδοποιεί τουσ τφπουσ ωκοράσ και τα αίτια
τουσ με τισ ςυνκικεσ αποκικευςθσ και τθ ςτατικι κατάςταςθ του αντικειμζνου.
Θ κλάςθ Στοιχεία Αναωοράσ, ομαδοποιεί όλεσ τισ διαχειριςτικοφ τφπου
πλθροωορίεσ για τα κοςτοφμια
Θ κλάςθ Συνκικεσ Διατιρθςθσ αναωζρεται ςτισ ωυςικζσ ςυνκικεσ που
184
επικρατοφν ςτουσ χϊρουσ αποκικευςθσ.
Θ κλάςθ Αποκικευςθ αναωζρεται ςτθ κζςθ εφρεςθσ των αντικειμζνων.
Θ κλάςθ Δθμιουργόσ αναωζρεται ςτο δθμιουργό ενδυματολόγο, και παρζχει τα
ςτοιχεία για το πρόςωπο του.
Θ κλάςθ Ρρόςωπο ομαδοποιεί όλα τα πρόςωπα του μοντζλου. Ζχει υποκλάςεισ το
Δθμιουργό, τον Δράςτθ, τον Ερμθνευτι, τον Καταςκευαςτι.
Θ κλάςθ Ε 31 Τεκμιριο, υποκλάςθ τθσ κλάςθσ Ε73 Ρλθροωοριακό Αντικείμενο,
περιλαμβάνει αναγνωρίςιμα ςτοιχεία που κάνουν υποκζςεισ ςχετικά με τθν
πραγματικότθτα και μποροφν να εκωραςτοφν μζςα από Κείμενα, Εικόνεσ,
Οπτικοακουςτικό υλικό, Φωτογραωία ι παρόμοια μζςα. Οι πραγματϊςεισ του
Τεκμθρίου τεκμθριϊνουν τθν κλάςθ Ραράςταςθ και Κοςτοφμι. Υποκλάςθ του μπορεί
να είναι το Βιβλίο Διεφκυνςθσ Σκθνισ, που ςυγκεντρϊνει τα αλθκι ςτοιχεία τθσ
πραγματοποίθςθσ τθσ παράςταςθσ.
Το εννοιολογικό αυτό μοντζλο εξθγεί τθ λογικι των πλθροωοριϊν που
τεκμθριϊνονται ιδθ ςτθν πράξθ με αδόμθτο τρόπο, ζτςι ϊςτε να επιτευχκεί θ
διαλειτουργικότθτα καταρχάσ ανάμεςα ςτα επιμζρουσ τμιματα του ενδυματολογικοφ

τομζα αλλά και των υπόλοιπων τομζων τθσ ΕΛΣ, και ακολοφκωσ τθσ ΕΛΣ με
υπόλοιπουσ ωορείσ διατιρθςθσ ςυλλογϊν. Κεωρϊντασ εκ προοιμίου ότι το κοςτοφμι
είναι μζροσ του όλου που είναι θ παράςταςθ του ζργου, το εννοιολογικό μοντζλο
τεκμθριϊνει το ίδιο το κοςτοφμι και το γεγονόσ τθσ παράςταςθσ ςτθν ελάχιςτθ και
απαραίτθτθ ςυλλογι πλθροωοριϊν, λαμβάνοντασ υπόψθ τθ διάκριςθ του μοντζλου
τεκμθρίωςθσ του FRBRoo. Ωςτόςο ςε μια πλιρθ τεκμθρίωςθ κα αποτελοφςε μζροσ
του εννοιολογικοφ μοντζλου που κα τεκμθρίωνε το ςφνολο τθσ παράςταςθσ του
ζργου που κα περιλάμβανε περιςςότερεσ κλάςεισ και με αυτι τθν ζννοια κα
μποροφςε ςε αυτό να ενταχκοφν οι υπάρχουςεσ οντότθτεσ του μοντζλου
τεκμθρίωςθσ του ψθωιακοφ αρχείου τθσ ΕΛΣ: ΑΦΛΣΕΣ, ΔΕΛΤΛΑ ΤΥΡΟΥ ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΕΩΝ,
ΕΤΘΣΛΟΛ Ρ΢ΟΓ΢ΑΜΜΑΤΛΣΜΟΛ, ΜΟΥΣΛΚΑ ΑΡΟΣΡΑΣΜΑΤΑ, ΚΑ΢ΤΟΛΛΝΕΣ, Κ΢ΛΤΛΚΕΣ
ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΕΩΝ, Ρ΢ΟΓ΢ΑΜΜΑΤΑ ΡΑ΢ΑΣΤΑΣΕΩΝ, ΦΩΤΟΓ΢ΑΦΛΕΣ, ΜΑΚΕΤΕΣ ΣΚΘΝΛΚΩΝ,
ΜΑΚΕΤΕΣ ΚΟΣΤΟΥΜΛΩΝ, ΚΟΣΤΟΥΜΛΑ ΒΕΣΤΛΑ΢ΛΟΥ και οι πραγματικζσ του Λςτορικοφ
Αρχείου με τα αρχεία και το υλικό που διατθρεί και που τεκμθριϊνει το γεγονόσ των
παραςτάςεων τθσ ΕΛΣ, όπωσ το Βιβλίο Διεφκυνςθσ Σκθνισ, Μαγνθτοςκοπιςεισ,
Θχογραωιςεισ, Βιογραωικά καλλιτεχνϊν κ.α..
185
4.4. Ρροτάςεισ Κωδικοποίθςθσ

Το κεωάλαιο αυτό αναπτφςςεται ςε μια προςπάκεια αντιμετϊπιςθσ του
ςθμαντικοφ προβλιματοσ τθσ ζλλειψθσ κωδικοποίθςθσ των αντικειμζνων. Θ απόδοςθ
κωδικϊν είναι ςτοιχείο υποχρεωτικό και απαραίτθτο ςε ζνα ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ
κακϊσ ο κωδικόσ ςυνιςτά τθν ταυτότθτα του και το ςυνδζει με τισ πλθροωορίεσ που
το τεκμθριϊνουν. Σφμωωνα με το τρζχον ςφςτθμα διαχείριςθσ αποδίδονται κωδικοί
ςτα αντικείμενα κατά τθν αποκικευςθ τουσ, ϊςτε όςα αντικείμενα δεν ωτάνουν ςτο
βεςτιάριο δεν λαμβάνουν κωδικό. Άλλωςτε ο κωδικόσ εξυπθρετεί τθ διατιρθςθ τθσ
κεατρικισ χριςθσ του αντικειμζνου ςε περίπτωςθ αναγκαιότθτασ αναςφςταςθσ τουσ
από τισ υπεφκυνεσ του βεςτιαρίου. Αυτόσ δεν ςυνιςτά μια μοναδικι τιμι ςτο
ςφςτθμα διαχείριςθσ, κακϊσ πολλά αντικείμενα λαμβάνουν τον ίδιο κωδικό, ο οποίοσ
εν τζλει είναι περιςςότερο χαρακτθριςμόσ παρά κωδικόσ. Το ςθμαντικότερο είναι ότι
χρθςιμοποιείται μόνο από τισ υπεφκυνεσ βεςτιαρίου.
Στθ μουςειακι πρακτικι τα αντικείμενα λαμβάνουν τον κωδικό τουσ κατά τθν
ζνταξθ τουσ ςτθ ςυλλογι. Τότε λαμβάνουν ζναν μοναδικό αρικμό (αρικμόσ

ταυτότθτασ ι ευρετθρίου) που τα ςυνοδεφει ςε όλθ τθν πορεία τθσ ηωισ τουσ. Ο
αρικμόσ εγγράωεται πάνω ςτο αντικείμενο και ςθμειϊνεται ςτο βιβλίο ειςαγωγισ 108.
Θ ςιμανςθ των αντικειμζνων απευκείασ ι με ετικζτα αποτελεί ζναν αναπόςπαςτο
κρίκο ςτθν αλυςίδα διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ 109. Αν θ αλυςίδα ανάμεςα ςτο
αντικείμενο και τισ πλθροωορίεσ ςπάςει τότε οι ςυνζπειεσ είναι θ απϊλεια τθσ
ταυτότθτασ και κάκε ςχετικισ πλθροωορίασ για αυτό. Ραράδειγμα τζτοιασ απϊλειασ
αποτελεί το ςφνολο των αντικειμζνων τθσ ςυλλογισ κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ των
παραγωγϊν από το 1991 και νωρίτερα, για τισ οποίεσ ζχουν χακεί τα αρχεία, που
διαχειρίηονταν τισ πλθροωορίεσ των αντικειμζνων. Θ ςυνζπεια τθσ απϊλειασ είναι
μεταξφ άλλων και το υψθλό κόςτοσ κακϊσ θ αναςφνκεςθ των χαμζνων πλθροωοριϊν
μπορεί να είναι χρονοβόρα διαδικαςία που να απαιτεί τθ ςυμμετοχι πολλϊν
ειδικοτιτων. Μολονότι θ ςιμανςθ των αντικειμζνων δεν αποτελεί προςταςία κατά
τθσ κλοπισ από μόνθ τθσ, ενταγμζνθ ςε ζνα ολοκλθρωμζνο ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ και
καταγραωισ ςυνιςτά ζνα περιβάλλον αςωάλειασ όπου ο κίνδυνοσ τθσ απϊλειασ ι τθσ
κλοπισ ελαχιςτοποιοφνται.
Στθν περίπτωςθ των κοςτουμιϊν ωσ ζνταξθ ςε ςυλλογι νοείται θ πρϊτθ
186
ολοκλθρωμζνθ παρουςία του κατά τθν ερμθνεία του ρόλου από τον ερμθνευτι. Κα
ιταν το πλζον λογικό και αςωαλζσ θ απόδοςθ κωδικοφ να ςυνζβαινε με τθν
ολοκλιρωςθ του από τα ραπτικά ςυνεργεία, οπότε ολοκλθρϊνεται. Θ πρακτικι που
εωαρμόηεται μζχρι τϊρα, είναι ο κωδικόσ να δίνεται μετά τθν ολοκλιρωςθ των
παραςτάςεων, από το βεςτιάριο, πριν τθν αποκικευςθ τουσ. Θ πρακτικι αυτι
εμωανίηει δυο κινδφνουσ: αωενόσ τα αντικείμενα που για οποιονδιποτε λόγο δεν
ωτάνουν ςτο βεςτιάριο, δεν λαμβάνουν κωδικό, και αωετζρου, το βεςτιάριο δίνει
κωδικό κοςτουμιοφ ςυγχζοντασ τον με τον κωδικό εφρεςθσ, ο οποίοσ δεν αποδίδεται
ποτζ με αποτζλεςμα οι λειτουργίεσ τθσ αποκικευςθσ να μθν ολοκλθρϊνονται (δεν
διαμορωϊνεται ςφςτθμα αναηιτθςθσ εφρεςθσ, δεν αναπτφςςεται κατάλογοσ
αντικειμζνων, δεν γνωςτοποιείται αρικμόσ αντικειμζνων και κοςτουμιϊν). Άρα ο
108
Δελτίο Οδθγιϊν καταγραωισ 1 CIDOC,ςτάδιο Γ.
109
«κάκε αντικείμενο ι ςφνολο αντικειμζνων που ανικει ςτθ ςυλλογι πρζπει να ωζρει ςιμανςθ ι
ετικζτα με τον μοναδικό κωδικό ταυτότθτασ του με τρόπο ϊςτε να είναι μόνιμοσ και κατά το δυνατόν
χωρίσ να βλάπτει το αντικείμενο». (Accreditation Standard- Collections Trust, 2008: Ο οργανιςμόσ
Collections Trust είναι ο βρετανικόσ ανεξάρτθτοσ ωορζασ για τισ ςυλλογζσ. Κζτει τουσ επαγγελματικοφσ
κϊδικεσ δεοντολογίασ, το κεςμικό πλαίςιο τθσ διαχείριςθσ ςυλλογϊν, παρζχει ςυμβουλζσ, υποςτιριξθ
και διοργανϊνει εκπαιδευτικά ςεμινάρια.)

κωδικόσ κοςτουμιοφ κα πρζπει να αποδίδεται μετά τθν ολοκλιρωςθ δθμιουργίασ

του κοςτουμιοφ και να διευκολφνει τθ κεατρικι λειτουργία. Στο κζατρο ςυνθκίηεται
για τθ διευκόλυνςθ των ενδυτριϊν να ράβεται ταινία υωάςματοσ (ωακαρόλα) ι να
επικολλάται χαρτοταινία με το επίκετο του ερμθνευτι ςτα αντικείμενα. Ωςτόςο αυτό
δε μπορεί να αποτελεί κωδικό του κοςτουμιοφ.
Ο κωδικόσ των αντικειμζνων κα πρζπει να είναι μοναδικόσ και να
διαμορωϊνεται ανάλογα με τισ ανάγκεσ που εξυπθρετεί. Συνθκίηεται ςτα μουςεία να
ακολουκοφν το ςφςτθμα του μονοφ αρικμοφ (αφξοντασ αρικμόσ), ι του διπλοφ όπου
αναγράωεται θ χρονολογία ζνταξθσ και ο αφξων αρικμόσ του αντικειμζνου ι του
τριπλοφ όπου ςτο ςυνδυαςμό των παραπάνω προςτίκεται ο κωδικόσ τθσ προζλευςθσ
του αντικειμζνου ι ςυνδυαςμόσ περιςςότερων πεδίων (Reibel 1997: 44-57)110. Κατά
τθν αποκικευςθ των αντικειμζνων ςτο βεςτιάριο, δίνεται ςτο ςφνολο των
αντικειμζνων ζνασ ςυνδυαςμόσ αφξοντα αρικμοφ και αρχικοφ α ι β: 1 α , 2 β κλπ, ο
οποίοσ εγγράωεται ςε ετικζτα που αναγράωει τα εξισ: ΕΚΝΛΚΘ ΛΥ΢ΛΚΘ ΣΚΘΝΘ, ΤΛΤΛΟΣ
Ε΢ΓΟΥ, ΚΑΛΛΛΤΕΧΝΛΚΘ ΡΕ΢ΛΟΔΟΣ, ΚΩΔΛΚΟΣ ΡΑ΢ΑΓΩΓΘΣ, 1 α, όπου 1 είναι ο πρϊτοσ
ερμθνευτισ και α θ πρϊτθ εμωάνιςθ του. Κα μποροφςε να νοθκεί όλο ςαν πλιρθσ
187
κωδικόσ αν ο κωδικόσ εγγραωόταν ςτο βιβλίο ειςαγωγισ και κεωροφνταν ςαν τζτοιοσ.
Κα μποροφςε επίςθσ να προτακεί μια απλοποιθμζνθ μορωι του από τα αρχικά τθσ
ΕΛΣ ςτα ελλθνικά ι τα αγγλικά, ο κωδικόσ παραγωγισ (που εμπεριζχει τθν
καλλιτεχνικι περίοδο) και το ςυνδυαςμό τριϊν αυξόντων αρικμϊν, από τουσ οποίουσ
ο πρϊτοσ κα αντιςτοιχεί ςτο ρόλο, ο δεφτεροσ ςτθ διανομι (ερμθνευτι) και ο τρίτοσ
ςτθ ςειρά εμωάνιςθσ (εικόνα). Με άλλα λόγια να αποτελεί τα πρϊτα ςτοιχεία
πλθροωοριϊν τθσ ταυτότθτασ του κοςτουμιοφ: ΕΛΣ.Ε111.1.1.1. Επιπροςκζτωσ μπορεί
ο κωδικόσ να ςυμπλθρϊνεται από το κλάςμα ν:ν που κα ςθμαίνει το ζνα από το
ςυνολικό αρικμό των αντικειμζνων που ςυνκζτουν το κοςτοφμι π.χ. 1:5, θ μπλοφηα
του κοςτουμιοφ που ζχει άλλα τζςςερα αντικείμενα. Κα μποροφςε επίςθσ οι αρικμοί
να κωδικοποιοφν αυτομάτων είδθ αντικειμζνων.
110
Για παράδειγμα θ κωδικοποίθςθ υωαςμάτινου αντικειμζνου του Victoria & Albert Museum:
Τ.112.1989: το αρκτικόγραμμα αωορά ςτθ ςυλλογι (Textile) εν προκειμζνω, ακολουκεί ο
αφξοντασ αρικμόσ τελεία και θ χρονολογία απόκτθςθσ, ι θ κωδικοποίθςθ αντικειμζνου
κοςτουμιοφ τθσ Royal Opera House: ROH/PRO/COS/0001342: Οργανιςμόσ/ Τομζασ/ Τμιμα/
αφξοντασ αρικμόσ.

Άρα λοιπόν θ απόδοςθ των κωδικϊν κα πρζπει να ςυμβαίνει με τθν

ολοκλιρωςθ των κοςτουμιϊν και όχι ςτο βεςτιάριο. Ωσ προσ τθν κωδικοποίθςθ του
βεςτιαρίου, αυτι κα πρζπει να αναωζρεται μόνο ςτθν κωδικοποίθςθ τθσ κζςθσ τουσ
και να διαμορωωκεί ανάλογα με τον τρόπο ταξινόμθςθσ και το ςφςτθμα αναηιτθςθσ
των αντικειμζνων. Ο κωδικόσ κζςθσ δεν είναι απαραίτθτο να αναγράωεται πάνω ςτα
αντικείμενα, αν οι κζςεισ είναι ςτακερζσ και τθρείται το αρχείο των αντικειμζνων
όπου αναγράωεται ο κωδικόσ κζςθσ τουσ. Ωςτόςο επειδι το βεςτιάριο λειτουργεί με
όρουσ αναηιτθςθσ αντικειμζνων περιςςότερο παρά αναηιτθςθσ κοςτουμιϊν, μπορεί
να προχωριςει ςτθν κωδικοποίθςθ των αντικειμζνων. Ανεξάρτθτα από το αν ο
κωδικόσ αντικειμζνων κα αναγράωεται ςτο ίδιο το αντικείμενο ι ςτθ κικθ ι τθν
κρεμάςτρα του αντικειμζνου, κα μπορεί να αναγράωει το είδοσ του αντικειμζνου και
τθ κζςθ, ι περιςςότερεσ πλθροωορίεσ, και για τθ διευκόλυνςθ των λειτουργιϊν κα
μποροφςε να εωαρμοςτεί θ μζκοδοσ του γραμμικοφ κϊδικα (bar code) (Racz 2005:
227-241).
Ανεξάρτθτα από το είδοσ τθσ κωδικοποίθςθσ που κα επιλεγεί, και αυτό αωορά
τόςο τθν κωδικοποίθςθ των κοςτουμιϊν όςο και τθν απόδοςθ κωδικοφ κζςθσ των
188
αντικειμζνων, θ μζκοδοσ εωαρμογισ τθσ ετικζτασ ι τθσ εγγραωισ του κωδικοφ πάνω
ςτο αντικείμενο κα πρζπει να διζπεται από τισ αρχζσ:
 Αςωαλείασ: θ πικανότθτα απομάκρυνςθσ ι απϊλειασ τθσ ςιμανςθσ κα πρζπει να
είναι ελαχιςτοποιθμζνθ
 Αντιςτρεψιμότθτασ: κα πρζπει να είναι δυνατι θ αωαίρεςθ τθσ χωρίσ να αωινει
ςθμάδι ςτο αντικείμενο
 Αςωάλειασ για το αντικείμενο: το υλικό και θ μζκοδοσ εωαρμογισ κα πρζπει να μθν
είναι επιβλαβείσ για το αντικείμενο
 Διακριτικότθτασ: κα πρζπει να είναι διακρίνεται χωρίσ να απαιτείται χειριςμόσ του
αντικειμζνου και παράλλθλα χωρίσ να επεμβαίνει ςτθν αιςκθτικι του. Ωσ προσ το
μζγεκοσ κα πρζπει να ζχει το μικρότερο δυνατό και ικανό μζγεκοσ ϊςτε να είναι
ευανάγνωςτο, πάντα αναλογικά προσ το μζγεκοσ του αντικειμζνου.
 Φιλικότθτασ προσ το ανκρϊπινο δυναμικό: θ μζκοδοσ εωαρμογισ να είναι αςωαλισ
για τθν υγεία, εφκολθ ςτθν εωαρμογι και χαμθλι ςτο κόςτοσ.
Ωσ προσ τθ κζςθ ςιμανςθσ κα πρζπει να αποωεφγονται αςτακείσ επιωάνειεσ,
ι επιωάνειεσ που εκτίκενται ςε χριςθ και υπάρχει κίνδυνοσ απϊλειασ τθσ
πλθροωορίασ. Αν το αντικείμενο αποτελείται από περιςςότερα μζρθ, τότε

μαρκάρονται όλα τα μζρθ. Δε κα πρζπει θ ςιμανςθ να επικαλφπτει άλλθ ςιμανςθ ι
διακριτικό ςθμάδι από προγενζςτερθ χριςθ ι ςιμανςθ του καταςκευαςτι. Γενικά
προτιμθτζεσ είναι οι κζςεισ που μπορεί να είναι ορατζσ κατά τθν αποκικευςθ και όχι
κατά τθν χριςθ ι τθν ζνκεςθ των αντικειμζνων.
Ανάλογα με το είδοσ των αντικειμζνων εωαρμόηεται διαωορετικι μζκοδοσ
ςιμανςθσ. Το πλικοσ των ειδϊν τθσ ςυλλογισ δεν επιτρζπει τθν επιλογι , μιασ
μεκόδου, παρά μπορεί να διαμορωϊςει μια λίςτα μεκόδων και υλικϊν ςυμβατϊν
προσ τα αντικείμενα από τα οποία κα επιλζγονται τα κατάλλθλα για κάκε περίπτωςθ
(Segal 1998: 65). Οι μζκοδοι ςιμανςθσ είναι με γράψιμο απευκείασ πάνω ςτα
αντικείμενα, με επικόλλθςθ ετικζτασ, με ράψιμο ετικζτασ, με ετικζτα δεμζνθ με

κλωςτι ςτο αντικείμενο, με επικόλλθςθ τθσ ετικζτασ ςτθ κικθ ι το κουτί προςταςίασ
του αντικειμζνου.
Τα υλικά που απαιτοφνται για τθ ςιμανςθ είναι τα εξισ:
1. μολφβι με μφτθ τθσ ςειράσ #2, ΘΒ, F, Θ
2. ςατζν ετικζτεσ πολυεςτζρα με τυπωμζνο το λογότυπο, κομμζνεσ με κερμό
189
μαχαίρι, ςε δυο μεγζκθ: ζνα για τθν ταυτότθτα του αντικειμζνου, ζνα για τθν
αναγραωι των ερμθνευτϊν
3. ανεξίτθλο ςτυλό διαρκείασ για υωάςματα
4. αυτοκόλλθτεσ ετικζτεσ με το λογότυπο
5. ανεξίτθλοι μαρκαδόροι με λεπτι μφτθ
6. διάλυμα Paraloid B72 20% ςε ακετόνθ
7. πινζλο
8. ακετόνθ
9. ετικζτεσ με κλωςτι (τιμϊν)
Μζκοδοι:
1. Απευκείασ ςιμανςθ: δθμιουργείται μια προςτατευτικι επιωάνεια με βερνίκι
πάνω ςτθν οποία γράωουμε με μελάνι. Το βερνίκι επιλζγεται ανάλογα με το υλικό του
αντικειμζνου. Ζνα λεπτό ςτρϊμα βερνικιοφ εωαρμόηεται πάνω από τθ ςιμανςθ για να
τθν προςτατεφει.

2. Για αντικείμενα με ματ επιωάνειεσ και για τα χάρτινα αντικείμενα ι τισ

ωωτογραωίεσ μπορεί θ ςιμανςθ να γίνεται με μολφβι ςτα ςθμεία που δεν
ωκείρονται.
3. επικόλλθςθ αυτοκόλλθτθσ ετικζτασ: θ ετικζτα μπορεί να είναι τυπωμζνθ με το
λογότυπο του ωορζα από ανκεκτικά υλικά χθμικά αδρανι.
4. ράψιμο ετικζτασ: θ ετικζτεσ που ράβονται ςτα αντικείμενα πρζπει να ράβονται
ςτο εςωτερικό των τριςδιάςτατων υωαςμάτων ι ςτθν πίςω όψθ των διςδιάςτατων,
ςε ςθμεία που δεν ζχουν ωκορζσ.
5. επικόλλθςθ ετικζτασ ςτθ κικθ ι το κουτί
Ενδφματα:
Ενδφματα: προτιμθτζα θ εωαρμογι ετικζτασ με περιμετρικό ράψιμο.
Κζςθ: τα ενδφματα κϊρακα που ζχουν μανίκια θ ετικζτα ράβεται ςτο πίςω
μζροσ του λαιμοφ, ι αν είναι ορατό το ςθμείο, ράβεται ςτθ μανςζτα, ι κάτω από τθν
αριςτερι μαςχάλθ. Τα γιλζκα και να ενδφματα χωρίσ μανίκια ωζρουν τθν ετικζτα
κάτω από το άνοιγμα του αριςτεροφ χεριοφ ςτο εςωτερικό τθσ ραωισ. Τα ενδφματα
που ζχουν μζςθ, τοποκετείται θ ετικζτα ςτο πίςω μζροσ τθσ μζςθσ. Καπζλα: ράβεται
190
ςτο πίςω μζροσ του εςωτερικοφ ι ςε άλλο ςθμείο που ενδείκνυται. Αν υπάρχει
εςωτερικι δερμάτινθ επζνδυςθ εωαρμόηεται κατάλλθλθ μζκοδοσ (είτε μαρκάρεται
απευκείασ είτε επικολλάται θ ετικζτα ςτθν άκρθ). Κάλτςεσ και γάντια: ράβεται θ
ετικζτα ςτθν άκρθ του ανοίγματοσ και ςτα δυο μζρθ του ηεφγουσ. Γραβάτεσ και
παπιγιόν: ςτθ μζςθ ι τθν άκρθ του εςωτερικοφ ράβεται ετικζτα. Επίπεδα αντικείμενα:
καςκόλ, ωουλάρια, μαντιλια κλπ.: ςε μια από τισ γωνίεσ ράβεται ετικζτα. Τςάντεσ,
ςακίδια, πορτοωόλια κλπ.: ράβεται ετικζτα ι δζνεται ετικζτα με κλωςτι ςτο
εςωτερικό κοντά ςτο άνοιγμα. Υποδιματα με τακοφνι: γράωεται ο κωδικόσ με τον
κατάλλθλο τρόπο ι επικολλάται θ ετικζτα ςτον πάτο ςτο ςθμείο κοντά ςτο τακοφνι
που δεν εωάπτεται ςτο ζδαωοσ ι ςτθν εςωτερικι όψθ του τακουνιοφ. Υποδιματα
υωαςμάτινα: ράβεται ετικζτα ςτο εςωτερικό ςτθ γλϊςςα ι τθ ωτζρνα. Υποδιματα
χωρίσ τακοφνι: γράωεται ο κωδικόσ με το κατάλλθλο μζςο ακριβϊσ πάνω από το
τακοφνι. Ομπρζλεσ, μπαςτοφνια κλπ. Γράωεται ο κωδικόσ ι επικολλάται ετικζτα κοντά
ςτθ χειρολαβι. Ρεροφκεσ: θ ςιμανςθ αναγράωεται πάνω ςτθ κικθ. Θ ςιμανςθ με
ετικζτα πάνω ςε κικθ ι ςε κουτί αντί για το αντικείμενο πρζπει να ωζρει ωωτογραωία
του αντικειμζνου. Κοςμιματα: ετικζτα με κλωςτι, ι απευκείασ ςιμανςθ με

ανεξίτθλο μαρκαδόρο λεπτισ μφτθσ. Τριςδιάςτατα αντικείμενα: Γράωεται ο κωδικόσ ι

επικολλάται ετικζτα.
Για όςα αντικείμενα δεν επιτρζπει το υλικό ι θ χριςθ του άμεςθ ι ζμμεςθ
ςιμανςθ ο κωδικόσ επικολλάται με ετικζτα ςτθ κικθ ι το κουτί ωφλαξθσ. Πταν το
αντικείμενο βρίςκεται εκτόσ προςτατευτικοφ μζςου, πρζπει να υπάρχει ζγγραωο ςτθ
κικθ που να παρζχει τισ πλθροωορίεσ για τθ χριςθ, τον τόπο, το χρονικό πλαίςιο
απομάκρυνςθσ του.
Θ χριςθ τθσ ςυλλογισ αυξάνει τα κριτιρια επιλογισ κατάλλθλων υλικϊν, τα
οποία πρζπει αναωορικά με τα αντικείμενα να είναι χθμικά ςτακερά, να αντζχουν ςτο
χρόνο, τα υλικά τόςο τθσ επιωάνειασ όςο και του μζςου γραωισ να είναι ςυμβατά με
τα αντικείμενα, να μθν τα βλάπτουν αιςκθτικά οφτε να τα ωκείρουν. Σε ςχζςθ με τθ
χριςθ κα πρζπει να είναι ανκεκτικά και να μθν επθρεάηονται από τισ μεκόδουσ
υγροφ, χθμικοφ και μθχανικοφ κακαριςμοφ, το ςιδζρωμα, τθν επαωι με το ανκρϊπινο
ςϊμα. Σε ςχζςθ με τον ανκρϊπινο παράγοντα κα πρζπει να είναι από υποαλλεργικά
υλικά και να μθν ενοχλοφν κατά τθν επαωι ι τθ χριςθ. Θ επιωάνεια κα πρζπει να
είναι λεία, ικανοφ μεγζκουσ., ϊςτε να μπορεί να εωαρμοςτεί διακριτι και
191
ευανάγνωςτθ γραωι που να περιλαμβάνει τα απαραίτθτα ςτοιχεία. Κατόπιν ζρευνασ
για αναηιτθςθ υλικϊν και εωαρμογισ τεςτ αντοχισ ςτον κακαριςμό, τουσ διαλφτεσ
και το ςιδζρωμα, το φωαςμα που πζραςε με επιτυχία όλα τα τεςτ είναι θ ςατζν από
100% πολυεςτζρα κορδζλα, κομμζνθ με κερμό μαχαίρι ϊςτε να μθν ξεωτίηει. Το
λογότυπο τυπϊνεται με οικολογικι υποαλλεργικι βαωι που υπόκειται ςε ωοφρνιςμα
ςτακεροποίθςθσ των χρωμάτων111. Το μζςο γραωισ που πζραςε όλα τα τεςτ των
διαλυτϊν είναι το ανεξίτθλο ςτυλό διαρκείασ για υωάςματα.
4.5. Ρροτάςεισ Αναδρομικισ Τεκμθρίωςθσ

Τζλοσ θ αναδρομικι τεκμθρίωςθ των αντικειμζνων, που ανικουν ςε
παραγωγζσ του διαςτιματοσ 1939- 1999, κα είναι μια επίπονθ διαδικαςία που κα
απαιτιςει τθ μελζτθ και ζρευνα ειδικοφ διεπιςτθμονικοφ προςωπικοφ. Νφξθ για το
βακμό δυςκολίασ τθσ περίπλοκθσ αυτισ διαδικαςίασ ζκανε θ ΢ζνα Γεωργιάδου
111
Για τθ διεξαγωγι αυτοφ του ςυμπεράςματοσ πραγματοποιικθκε ζρευνα υλικϊν και πειραματικι
διαδικαςία. Θ πειραματικι διαδικαςία ζγινε ςε δείγματα υωαςμάτων με τυπωμζνα ςτοιχεία τθσ
εταιρίασ Γράψασ ΑΕΒΕΕ, www.grapsas.gr

(2003) με τθν περιγραωι τθσ διαδικαςίασ τεκμθρίωςθσ των κοςτουμιϊν που είχαν
επιλεγεί για τθν ζκκεςθ Ζνδυμα Κεάτρου (Εκνικι Ρινακοκικθ 2003).
Οι εργαςίεσ μπορεί να ςυγκρικοφν με μία αρχαιολογικι αναςκαωι, κατά τθν
οποία όλα τα ςτοιχεία ςυλλζγονται και αξιολογοφνται. Κάκε ςτοιχείο τθσ τεχνολογίασ
καταςκευισ ι τθσ διακόςμθςθσ μπορεί να αποτελζςει τεκμιριο ςτα χζρια των
ειδικϊν: κουμπιά, διακοςμθτικά ςτοιχεία, ζνκετα ςτοιχεία, μοτίβα κ.α. Ζνα ςθμαντικό
κομμάτι τθσ ζρευνασ αωορά ςτθν αποκρυπτογράωθςθ των ςωραγίδων και των
ραμμζνων ετικετϊν ςτθν επζνδυςθ, που αναωζρονται είτε ςε παραγωγι είτε ςε
ερμθνευτι. Τα ςτοιχεία αυτά που ςπάνια βρίςκονται ταυτόχρονα μποροφν να
αποτελζςουν μια καλι αρχι τθσ ζρευνασ. Γενικά το εςωτερικό των κοςτουμιϊν
περιζχει πλικοσ πλθροωοριϊν για ποιουσ ρόλουσ και ποιεσ όπερεσ ζγιναν, τα μζρθ
ςτα οποία ανεβάςτθκαν οι παραγωγζσ, ακόμα για τθ χριςθ που τουσ ζγινε (αν
υπάρχουν ενδείξεισ μεταποίθςθσ, ι αλλαγϊν). Θ Martine Kahane, διευκφντρια του
κζντρου αναωερόμενθ ςτθ διαδικαςία αυτι τθσ ζρευνασ που προθγικθκε τθσ
ζκκεςθσ κοςτουμιϊν Russian Operas (Δεκζμβριοσ 2009), χαρακτθριςτικά τθν
παρομοιάηει με «το ξετφλιγμα τθσ μπάμπουςκασ» (Shard 2009).
192
Συνοπτικά θ ταυτοποίθςθ των αντικειμζνων μπορεί να πραγματοποιθκεί
λαμβάνοντασ υπόψθ τα κριτιρια:
1. Πλα τα ςτοιχεία που ωζρει το αντικείμενο: χειρόγραωεσ επιγραωζσ γραμμζνεσ
με μελάνι ι μαρκαδόρο ςτο ίδιο το φωαςμα, ςωραγίδεσ που αναωζρουν ζργο και
χρονολογία, χάρτινο αυτοκόλλθτο με αρίκμθςθ, υωαςμάτινεσ ετικζτεσ που
αναγράωουν κζατρο, καλλιτζχνθ, ζργο, χρονολογία, υωαςμάτινεσ ετικζτεσ
(ωακαρόλεσ), που αναωζρουν τον ερμθνευτι, θ ετικζτα τθσ ΕΛΣ που αποτελεί μζροσ
του υπάρχοντοσ ςυςτιματοσ διαχείριςθσ. Οι επιγραωζσ αυτζσ αποτελοφν τθν
κωδικοποιθμζνθ ταυτότθτα του αντικειμζνου κι όταν ςυνδεκεί με το ςφςτθμα
καταγραωισ, που ανικει αποκαλφπτει τθν πλθροωορία που μεταωζρει. Κάκε
πλθροωορία που ωζρουν αποτελεί ςτοιχείο τεκμθρίωςθσ, είτε ευρίςκονται τα αρχεία
καταγραωισ είτε όχι.
2. Το εικαςτικό φωοσ των αντικειμζνων και θ εποχι τθν οποία αποδίδουν: θ
υωολογικι διάκριςθ των αντικειμζνων μπορεί να οδθγιςει ςτθ ςφνδεςθ τουσ με ζργα
παρόμοιου φωουσ και εποχισ που διαδραματίηεται θ υπόκεςθ του ζργου. Αυτό
μπορεί να δρομολογιςει τθν ζρευνα χωρίσ να αποτελζςει κακοριςτικό ςτοιχείο όμωσ.

3. Θ τεχνολογία των υλικϊν και θ τεχνικι καταςκευισ των αντικειμζνων ςαν

ςτοιχείο χρονολογικοφ προςδιοριςμοφ. Θ εμπειρία και θ γνϊςθ ςτα υλικά καταςκευισ
και ςτθν τεχνολογία των αντικειμζνων είναι απαραίτθτο εργαλείο για αυτό το ςτάδιο
τθσ ζρευνασ.
4. Τα «ςυμωραηόμενα» εφρεςθσ: τα αντικείμενα που ωυλάςςονται κοντά ςτο
υπό ςυηιτθςθ αντικείμενο είναι ςτοιχείο που πρζπει να λαμβάνεται υπόψθ,
κεωρϊντασ ότι κατά τθ μεταωορά τουσ, τα αντικείμενα μεταωζρονταν μαηικά και
τοποκετοφνταν ακολουκϊντασ το προγενζςτερο ςφςτθμα ωφλαξθσ. Ακόμα και
ολότελα διαωορετικά αντικείμενα είναι πικανό να ανικουν ςτθν ίδια παραγωγι, και θ
ταυτόχρονθ εφρεςθ τουσ είναι ςθμαντικό ςτοιχείο.
5. Θ κατάςταςθ του αντικειμζνου και ο βακμόσ γιρανςθσ μπορεί να ςυνειςωζρει
ςτο χρονολογικό προςδιοριςμό. Θ γνϊςθ ςτον τομζα των υλικϊν καταςκευισ και ςτθ
γιρανςθ των υλικϊν είναι απαραίτθτθ.
Τθν ζρευνα ςτθρίηουν:
1. Οι λίςτεσ των ςυντελεςτϊν και των ερμθνευτϊν από το Λςτορικό αρχείο,
προκειμζνου να ςυνδεκοφν με τα ονόματα που ενδεχομζνωσ να ωζρουν τα
193
2. Κάκε ζγγραωο, ςκίτςο, ςθμείωςθ που ωυλάςςεται ςτο Λςτορικό Αρχείο και
που μπορεί να ενιςχφςει τθν ζρευνα
3. Οι ωωτογραωίεσ, τα αρνθτικά, τα βίντεο αν υπάρχουν, αποτελοφν ςτοιχείο
τεκμθρίωςθσ.
4. Οι μακζτεσ κοςτουμιϊν
5. Οι προωορικζσ μαρτυρίεσ των ερμθνευτϊν που τα ωόρεςαν, των
καταςκευαςτϊν που τα καταςκεφαςαν, των ςυντελεςτϊν που ςυμμετείχαν ςτον
κφκλο ηωισ του αντικειμζνου. Στθν περίπτωςθ που δεν ευρίςκεται άλλο ςτοιχείο θ
μαρτυρία όςων ενδφκθκαν τουσ ρόλουσ και τα κοςτοφμια μπορεί να είναι ο μόνοσ
τρόποσ τεκμθρίωςθσ τουσ.
Θ ιςτορικι τεκμθρίωςθ των αντικειμζνων είναι ιδιαίτερα ςθμαντικι
διαδικαςία, που πρζπει να ολοκλθρωκεί το ςυντομότερο. Θ ολοκλιρωςθ τθσ κα
αποδϊςει τθν πλιρθ εικόνα τθσ αξίασ τθσ Συλλογισ γεγονόσ που κα ςυμβάλλει ςτθν
αξιοποίθςθ τθσ και ςτθ βελτίωςθ των όρων διαχείριςθσ τθσ.

4.6. Επίλογοσ
Στο κεωάλαιο που παρουςιάςτθκαν τα παραδείγματα άλλων ωορζων που
διατθροφν ςυλλογζσ κοςτουμιϊν, ζγινε μια νφξθ του τρόπου ερμθνείασ που
εωαρμόηουν οι ωορείσ αυτοί ςτα αντικείμενα τθσ ςυλλογισ τουσ με μια αναωορά ςτα
ερμθνευτικά μζςα. Άλλοτε επιλζγεται θ παρουςίαςθ τουσ από τθ διαδικτυακι τουσ
ζκκεςθ, άλλοτε πάλι δομείται μια ολόκλθρθ αωιγθςθ με αωορμι ζνα μόνο
αντικείμενο (το παράδειγμα του κοςτουμιοφ τθσ Τουραντό τθσ ROH). Άλλοτε τα
ψθωιοποιθμζνα αντικείμενα γίνονται εκπαιδευτικά και ψυχαγωγικά εργαλεία (E-
CSNS). Ωςτόςο θ κφρια μορωι ζκωραςθσ που επιλζγεται αποτελεί θ παρουςίαςθ των
κοςτουμιϊν ςε εκκζςεισ των κεατρικϊν μουςείων, ιδιωτικϊν ςυλλογϊν και άλλων
ωορζων, όπωσ θ ζκκεςθ του Εκνικοφ Κεάτρου Ζνδυμα Θεάτρου ( Εκνικι Ρινακοκικθ,
ΜΑΣ 2003), θ ζκκεςθ Κοςτοφμι χοροφ και κεάτρου. Από το ςχεδιαςμό ςτθν υλοποίθςθ
(Φιλοπρόοδοσ Πμιλοσ Υμθττοφ 2008), θ ζκκεςθ Θ Μαρία Κάλλασ και θ Σκάλα του
Μιλάνου, (Μζγαρο Μουςικισ Ακθνϊν 2011), θ ζκκεςθ Θεατρικά ενδφματα και
προςωπεία από τθ ςκθνι ςτο μουςείο, του Γιάννθ Μετηικϊω (Εκνικι Ρινακοκικθ
2010). Οι εκκζςεισ αυτζσ είναι μόνο κάποιεσ από όςεσ ζχουν γίνει με αωορμι τα
194
κεατρικά κοςτοφμια. Από τα παραδείγματα ςτα οποία ζγινε αναωορά, τα λόγια τθσ
υπεφκυνθσ τθσ τεχνικισ διεφκυνςθσ του Εκνικοφ Κεάτρου ΢ζνασ Γεωργιάδου και τθσ
υπεφκυνθ του Εκνικοφ κζντρου τθσ Γαλλίασ, Martine Kahane, που περιγράωουν τθ
διαδικαςία αναηιτθςθσ των ςτοιχείων τθσ ταυτότθτασ των αντικειμζνων
αποδεικνφουν πϊσ θ τεκμθρίωςθ και θ κατάςταςθ των αντικειμζνων, επιδρά ςτθν
ερμθνεία τουσ. Αυτά τα δφο κριτιρια ιταν τελικά αυτό που κατεφκυναν τθν επιλογι
των αντικειμζνων ςτθν ζκκεςθ τθσ ΕΛΣ, µε κοςτοφμια, πουζντ και ωωτογραωικό υλικό
των πρϊτων χορευτριϊν που ζχουν λάμψει θ ςκθνι τθσ ΕΛΣ από το 1939 (Κζατρο
Ολφμπια 2011). Ανεξάρτθτα από τθν ερμθνευτικι προςζγγιςθ που μπορεί κάποιοσ να
ακολουκιςει ςτθν περίπτωςθ των κεατρικϊν κοςτουμιϊν- που αντιςτοιχοφν ςτα
εννοιολογικά επίπεδα που ζχουν τα ςφνκετα αυτά αντικείμενα είναι βζβαιο ότι θ
τεκμθρίωςθ αποτελεί τθ βάςθ ςτθν οποία μπορεί να δομθκεί και να αναπτυχκεί με
αςωάλεια. Θ ανάπτυξθ των προςεγγίςεων αυτϊν προχποκζτει τθ ςωςτι οργάνωςθ
και τθ γνϊςθ του υλικοφ και οπωςδιποτε τθν κατάςταςθ διατιρθςθσ του που κα
επιτρζψει τθν ζκκεςθ τουσ και τθ ςυμμετοχι τουσ ςε μια μουςειακι αωιγθςθ.

Μζςα από τθν παροφςα εργαςία ζγινε θ προςπάκεια να προςεγγίςουμε τθ

ςυλλογι κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ. Ζγινε θ διαπίςτωςθ πωσ ο κεατρικόσ χαρακτιρασ των
αντικειμζνων επιδρά ςτον τρόπο καταςκευισ τουσ και ςτθ χριςθ τουσ επθρεάηοντασ
τθ χρονικι διάρκεια και τθν κατάςταςθ διατιρθςθσ τουσ. Επιπλζον θ κεατρικι πράξθ
που αποτελεί το λόγο φπαρξθσ των κοςτουμιϊν διαμορωϊνει το εννοιολογικό τουσ
περιεχόμενο ορίηοντασ ζτςι το ςφςτθμα ταξινόμθςθσ και τεκμθρίωςθσ, με τρόπο που
αυτό να διαωοροποιείται από τον κακιερωμζνο τρόπο τεκμθρίωςθσ ενδυματολογικϊν
ςυλλογϊν. Ωσ προσ αυτό θ μουςειολογία προτείνει τουσ τρόπουσ τεκμθρίωςθσ των
πολιτιςτικϊν αγακϊν ςυμπεριλαμβάνοντασ και τισ παραςτατικζσ τζχνεσ αλλά και τισ
απαρχζσ τθσ δθμιουργικισ ςφλλθψθσ προκειμζνου να διαςωαλιςτεί θ πλιρθσ
τεκμθρίωςθ των αντικειμζνων. Θ κεατρικι χριςθ των αντικειμζνων, αν οργανωκεί
λαμβάνοντασ υπόψθ τουσ όρουσ προςταςίασ, που αναωζρκθκαν τόςο ςε επίπεδο
αποκικευςθσ όςο και τεκμθρίωςθσ μπορεί να μεταβάλλει το χρθςτικό τθσ χαρακτιρα
ςε λειτουργικό, και ο χειριςμόσ των αντικειμζνων του βεςτιαρίου να γίνει διαχείριςθ
τθσ ςυλλογισ κοςτουμιϊν τθσ ΕΛΣ.
Ο ρόλοσ τθσ αποκικευςθσ μιασ ςυλλογισ, ζχει άμεςθ ςχζςθ με τθν κατάςταςθ
195
διατιρθςθσ των αντικειμζνων. Θ τεκμθρίωςθ από τθν άλλθ παρζχει τθν απαραίτθτθ
αςωάλεια και διαωυλάττει τθν ταυτότθτα των αντικειμζνων. Αν αυτό ιςχφει γενικά τισ
ςυλλογζσ είδαμε πόςο ςθμαντικό είναι να ιςχφει ςε μια ςυλλογι κοςτουμιϊν. Και οι
δυο αυτοί τομείσ αποτελοφν μζροσ αυτοφ που καλείται ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ
ςυλλογισ και ςυγκροτοφνται από ζνα ςφνολο αποωάςεων, που διαμορωϊνουν τθν
πολιτικι διαχείριςθσ τθσ. Θ πολιτικι διαχείριςθσ εξυπθρετεί τθν ενίςχυςθ του
εννοιολογικοφ ςυςτιματοσ που τθ δθμιοφργθςε. Επιπλζον διευρφνει το πεδίο τθσ
ερμθνείασ επιδρϊντασ αποκαλυπτικά ςτο νόθμα, τθν ουςία και τθ ωφςθ των
αντικειμζνων, και παίηει ςθμαντικό ρόλο ςτθ διαδραςτικι διαδικαςία μζςω τθσ
οποίασ καταςκευάηονται τα μουςειακά νοιματα (Pearce 2002, 197-198).
Μζςα από το πρίςμα τθσ μουςειολογίασ αποκαλφωκθκαν οι ςυνκικεσ που

κακιςτοφν τθν ερμθνεία τθσ ςυγκεκριμζνθσ ςυλλογισ εωικτι. Κι αυτό διότι από τθ
ωφςθ τθσ θ επιςτιμθ τθσ μουςειολογίασ εκτόσ από το νόθμα των αντικειμζνων των
ςυλλογϊν και πριν οδθγθκεί ςτθ μετάδοςθ των γνϊςεων για αυτά, εξετάηει τθ ωφςθ
τθσ ςυλλογισ των αντικειμζνων, το ρόλο τουσ ςτθν κοινωνία, τουσ ειδικοφσ τρόπουσ

ζρευνασ και ςυντιρθςθσ των αντικειμζνων, τθσ οργάνωςθσ και λειτουργίασ των
ςυλλογϊν, και τζλοσ κζματα δεοντολογίασ (Λυριντηισ 2006: 20). Είναι ςαωζσ πωσ για
τθν καλφτερθ διαχείριςθ τθσ ςυλλογισ θ ΕΛΣ, κα πρζπει να προχωριςει ςτθ ςφνταξθ
τθσ πολιτικισ διαχείριςθσ τθσ ςυλλογισ κοςτουμιϊν τθσ εωόςον κρικεί ότι κάτι τζτοιο
είναι εναρμονιςμζνο με το ςκοπό και το ςτόχο λειτουργίασ τθσ ωσ ωορζασ. Αυτι είναι
μια διοικθτικι απόωαςθ ςτθν οποία κα ιταν ευκταίο να προχωριςει ο ωορζασ.
Διοικθτικι απόωαςθ είναι και θ αναδιαμόρωωςθ των ςυνκθκϊν αποκικευςθσ, κακϊσ
αποτελεί μια δαπανθρι διαδικαςία. Οι αρχζσ τθσ κατάλλθλθσ αποκικευςθσ ζχουν
δοκεί από τθ μουςειολογία και ςυγκεκριμζνα από το πεδίο τθσ προςταςίασ ςυλλογϊν
και προλθπτικισ ςυντιρθςθσ. Πςο το δυνατόν ςυντομότερα λθωκεί θ απόωαςθ
βελτίωςθσ των όρων αποκικευςθσ τόςο περιςςότερα αντικείμενα κα διατθρθκοφν
καλφτερα, κακϊσ θ διατιρθςθ των αντικειμζνων αποτελεί μια μάχθ με το ωκοροποιό
χρόνο και τθ γιρανςθ των υλικϊν. Διοικθτικι απόωαςθ αποτελεί και θ εωαρμογι μιασ
ολοκλθρωμζνθσ μεκόδου τεκμθρίωςθσ για τα κοςτοφμια τθσ ςυλλογισ, τόςο ςε ςχζςθ
με τα νζα αντικείμενα όςο και με τα υπάρχοντα. Οι κατευκφνςεισ που παρζχονται από
τθ μουςειολογία ςκοπό ζχουν να διευκολφνουν το ζργο του ωορζα να διατθριςει
196
καλφτερα τα αντικείμενα του και να διαωυλάξει τισ πλθροωορίεσ ςχετικά με αυτά.
Εναπόκειται ςτθ διακριτικι ευχζρεια τθσ διοίκθςθσ να αποωαςίςει να κακοδθγιςει
τισ ομάδεσ εργαςίασ προσ τθν τεκμθρίωςθ τθσ ςυλλογισ. Ωσ προσ τα υπάρχοντα
αντικείμενα, θ τεκμθρίωςθ των οποίων κα είναι μια επίπονθ και χρονοβόρα
διαδικαςία, είναι βζβαιο ότι παρά το κόςτοσ ολοκλιρωςθσ τθσ το όωελοσ για το
ωορζα κα είναι ανεκτίμθτο κακϊσ κα καταςτιςει ζνα μεγάλο αρικμό ανενεργϊν
αντικειμζνων ενεργά και ικανά για κάκε νζα ερμθνευτικι προςζγγιςθ.
Μζςα από το πρίςμα τθσ μουςειολογίασ παρακολουκιςαμε τον κφκλο ηωισ

του κοςτουμιοφ αποκαλφπτοντασ ζτςι τθ ςφνκετθ ωφςθ του αντικειμζνου και τθν
πολυςθμία του ςαν ςτοιχείο του υλικοφ πολιτιςμοφ. Θ κατανόθςθ του αντικειμζνου
ανοίγει το δρόμο για τουσ τρόπουσ ερμθνείασ του αποκωδικοποιϊντασ τισ
πλθροωορίεσ που εμπεριζχει. Θ διαδικαςία αυτι αντικείμενο τθσ μουςειακισ
επιςτιμθσ δεν είναι ςτατικι και ςίγουρα οι ερμθνευτικζσ προςεγγίςεισ που ζγιναν
ςτα πλαίςια τθσ εργαςίασ δεν είναι και οι μοναδικζσ. Θ προςζγγιςθ μιασ ςυλλογισ
άλλωςτε, θ κατθγοριοποίθςθ των αντικειμζνων τθσ, θ αποκάλυψθ και θ προβολι του

νοιματοσ τουσ και εν τζλει θ προςζγγιςθ τθσ αλικειασ των αντικειμζνων,

χαρακτθρίηεται από διαρκείσ αλλαγζσ ανάλογα με το πολιτιςτικό και κοινωνικό
περιβάλλον. Θ μουςειολογία ςυμβάλλει με αυτό τον τρόπο ςτθ διαδικαςία
παραγωγισ γνϊςθσ τθσ ςυλλογισ ςε ςχζςθ με τα αντικείμενα, και κυρίωσ ςε ςχζςθ με
το ευρφτερο κοινωνικό, πολιτιςτικό, οικονομικό και επιςτθμονικό πλαίςιο που
διαμορωϊνει τον τρόπο εωαρμογισ τθσ.
197

Βιβλιογραωία
Ελλθνόγλωςςθ
 Βακαλό Γ., 2005 (ανατφπωςθ) Σφντομθ ιςτορία ςκθνογραφίασ

 Βαλλάτοσ Φ., 2011, ‘Στο μυαλό ενόσ τενόρου, ςυνζντευξθ του Γιάννθ
Χριςτόπουλο’, Lifo, 6-12/ 10/2011
 Βαροποφλου, Ε., 2003, ‘Θ αίγλθ του κοςτουμιοφ και θ αφρα των θκοποιϊν’,
κατάλογοσ ζκκεςθσ Εκνικό κζατρο- Ζνδυμα κεάτρου, Εκνικι Ρινακοκικθ- Μουςείο
Αλζξανδρου Σοφτςου, ΥΡΡΟ
 Γεωργιάδου ΢., 2003, ‘Τα κοςτοφμια του Εκνικοφ Κεάτρου’, από τον κατάλογο
τθσ ζκκεςθσ Εκνικό Θζατρο, Ζνδυμα Θεάτρου, Εκνικι Ρινακοκικθ Μουςείο
Αλζξανδρου Σοφτςου, ΥΡΡΟ
 Γκαηι Α., 1997, ‘Επάγγελμα: μουςειολόγοσ. Από τθ κεωρία ςτθν πράξθ. Θ
ελλθνικι εμπειρία’, ςτο Θ Μουςειολογία ςτον 21ο αιϊνα. Θεωρία και πράξθ,
επιμζλεια Σκαλτςά Ματοφλα, Ρρακτικά Διεκνοφσ Συμποςίου, Κεςςαλονίκθ, 21-24
Νοεμβρίου 1997
 Δοντάσ, Ν., ‘Από Κάλλασ ζωσ Ταντζι και Ντιμιτρόβα Στθν πιο δφςκολθ ςτιγμι 198
τθσ ιςτορίασ τθσ, θ Εκνικι Λυρικι Σκθνι ςυμπλθρϊνει 70 χρόνια προςωοράσ ςτον
πολιτιςμό’, Θ Κακθμερινι, 28/ 3/ 2010
 Κεολόγθ-Γκοφτθ Ρ., 2005, ‘Θ μουςειακι τεκμθρίωςθ ςτο ςφγχρονο
λαογραωικό μουςείο’, ςτο Λζκκα Φ., & Κομπορόηοσ Ρ. (επιμ.), Ρροςεγγίςεισ ςτθν
πολιτιςμικι ιςτορία και ςτον μουςειακό ορίηοντα μιασ θμιορεινισ κεςςαλικισ
κοινότθτασ: Ρορτίτςα, Μεταίχμιο, Ακινα
 Κεολόγθ-Γκοφτθ, Ρ. 2003, ‘Θ τεκμθρίωςθ των λαογραωικϊν και εκνογραωικϊν
ςυλλογϊν’, ςτο Γκουγκοφλθ Κ., & Χατηθνικολάου Τ., (επιμ.) Εκνογραφικά, Μουςεία
και Λαϊκόσ πολιτιςμόσ, τόμοσ: 12/13
 Κεολόγθ-Γκοφτθ, Ρ., 2003, ‘Θ τεκμθρίωςθ των λαογραωικϊν και
εκνογραωικϊν ςυλλογϊν’, ςτο Εκνογραφικά, τομ. 12-13
 Καλαμαρά Ρ., 2010 , ‘Το ζνδυμα ωσ καταγραωι τθσ πολιτιςμικισ ταυτότθτασ.
Μελετϊντασ τθν περίπτωςθ τθσ βυηαντινισ κοινωνίασ’, ςτον κατάλογο τθσ ζκκεςθσ
Ενδφεςκαι, Ρελοποννθςιακό Λαογραωικό Μδρυμα

 Καλομοιράκθσ Δ., & Κωνςταντόπουλοσ Ρ., Μεντι Λ., Μπεκιάρθ Χ., Ντζρ Μ.,
Τςενόγλου Ε., Τεκμθρίωςθ κινθτϊν αντικειμζνων μουςείων, ΟΔΘΓΟΣ ΡΟΛΛΤΛΣΜΛΚΘΣ
ΤΕΚΜΘ΢ΛΩΣΘΣ ΚΑΛ ΔΛΑΛΕΛΤΟΥ΢ΓΛΚΟΤΘΤΑΣ, Κζντρο Ρολιτιςμικισ Ρλθροωορικισ,
Λνςτιτοφτο Ρλθροωορικισ ΛΤΕ, Επιχειρθςιακό Ρρόγραμμα «Κοινωνία τθσ
Ρλθροωορίασ», Μζτρο 1.3
 Καραΐςκου, Βίκυ, 2004, Ταξίδια επί ςκθνισ. Ζλλθνεσ ςκθνογράφοι ςτθν Ιταλία,
University Studio Press, Κεςςαλονίκθ
 Κουςουλοφ Επιωανίου, Δ.,2008, ‘θ ωίλθ, θ ςφηυγοσ και μθτζρα, θ
επαγγελματίασ-δθμιουργόσ’, ςυνζντευξθ ςτθν Δζςποινα Ρικοποφλου Τςολάκθ, ςτο
Κοςτοφμι χοροφ & κεάτρου, Από το ςχεδιαςμό ςτθν υλοποίθςθ, κατάλογοσ ζκκεςθσ
24/11-2/12/ 2008, Φιλοπρόοδοσ Πμιλοσ Υμθττοφ, Ρανεπιςτιμιο Ρελοποννιςου
 Κωνςταντόπουλοσ Ρ., ‘Οδθγίεσ για τθν ανάπτυξθ ςυςτθμάτων πολιτιςμικισ
τεκμθρίωςθσ και τθ διαςφνδεςθ του ψθωιακοφ πολιτιςτικοφ αποκζματοσ’, Κζντρο
Ρολιτιςμικισ Ρλθροφορικισ, Λνςτιτοφτο Ρλθροωορικισ, ΛΤΕ, Σεπτζμβριοσ 2004 ςτο
http://nam.culture.gr/images/deam/docs/cultural_documentation_systems.pdf
 Λαμπρόπουλοσ Β., 2003, Ρεριβάλλον Μνθμείων, Μουςείων και Αρχαιολογικϊν
199
Χϊρων, Ακινα
 Λυριντηισ, Λ. & Ορωανίδθ, Λ., 2006, Ειςαγωγι ςτθ μουςειολογία και ςτθν
προλθπτικι ςυντιρθςθ, Λνςτιτοφτο του βιβλίου- Α. Καρδαμίτςα, Ακινα
 Μαυρολζων Άννα, 201 , «Θ ζρευνα ςτο κζατρο»: Ηθτιματα μεκοδολογίασ,
Ακινα,
 Μαυρομοφςτακοσ, Ρ., 2003, Εκνικό Θζατρο. Από τθν Αποκλειςτικότθτα ςτθν
πολυμορφία, κατάλογοσ ζκκεςθσ Εκνικό κζατρο- Ζνδυμα κεάτρου, Εκνικι
Ρινακοκικθ- Μουςείο Αλζξανδρου Σοφτςου, ΥΡΡΟ
 Μοφλιου Μ., 2001, ‘Θ διαμόρωωςθ τθσ μουςειακισ κεωρίασ ωσ κακοριςτικόσ
παράγοντασ για τθν καλφτερθ άςκθςθ μουςειακισ πρακτικισ’, ςτο Σκαλτςά, Μ.,
(επιμ.) Θ Μουςειολογία ςτον 21ο αιϊνα, Θεωρία και πράξθ, πρακτικά Διεκνοφσ
Συμποςίου, Εντευκτιριο
 Μπαςτιάσ, Κ., 1940, ‘Θ Λυρικι Σκθνι’, ςτο πρόγραμμα τθσ παράςταςθσ Θ
Νυχτερίδα, Βαςιλικόν Κζατρον τθσ Ελλάδοσ, 5 Μαρτίου
 Μποφνια Α., 2009, Στα παραςκινια του μουςείου: Θ διαχείριςθ των
μουςειακϊν ςυλλογϊν, Ρατάκθσ, Ακινα

 Νάκου Ε., 2001, Μουςεία: Εμείσ, τα πράγματα και ο πολιτιςμόσ, Νιςοσ Ακινα
 Ραντουβάκθ Σ., 2008, ‘Κεατρικό κοςτοφμι, παράμετροι και χαρακτθριςτικά τθσ
δθμιουργίασ του’, κατάλογοσ ζκκεςθσ Κοςτοφμι χοροφ και κεάτρου. Από το ςχεδιαςμό
ςτθν υλοποίθςθ, 24 Νοεμβρίου – 7 Δεκεμβρίου 2008, Ρανεπ/μιο Ρελ/νιςου,
Φιλοπρόοδοσ Σφλλογοσ Υμθττοφ,
 Ραντουβάκθ Σοωία, 2010, ‘Κεατρικό κοςτοφμι: Ενδφοντασ το ρόλο- Ενδφοντασ
τον ερμθνευτι’, ςτον κατάλογο τθσ ζκκεςθσ Ενδφεςκαι, Ρελοποννθςιακό Λαογραωικό
Μδρυμα
 Ραπαδθμθτρίου Μ., 2009, ‘Διαδικαςίεσ προτυποποίθςθσ κερμοχγρομετρικϊν
ςυνκθκϊν ςτο μουςειακό περιβάλλον’, περιοδικό Μουςείο, τεφχοσ 6, Λοφνιοσ
 Ραπαδθμθτρίου, Μ., 2009, ‘Θ αποκικευςθ των ζργων τζχνθσ, Κριτιρια και
αρχζσ για τθ βζλτιςτθ οργάνωςθ των αποκθκευτικϊν χϊρων’, Φάκελοσ μακιματοσ
Ρεριβάλλον Μουςείου και Ρρολθπτικι Συντιρθςθ, Μ. Ρ. Σ. Μουςειακζσ Σπουδζσ, Ε. Κ.
Ρ. Α., Ακινα
 Ρλωρίτθσ Μ., 1985, ‘Ο Μάριοσ Ρλωρίτθσ για τον Αντϊνθ Φωκά’, ςτο H
ςκθνογραφία ςτο Νεοελλθνικό Θζατρο, Τςοφχλου Δ. & Μπαχαριάν Α. (επιμ.), Άποψθ
200
ΕΡΕ, Ακινα Ρολιτιςτικι Ρρωτεφουςα τθσ Ευρϊπθσ
 ΢άπτθσ Α. Μ., 1989, Επίτομθ Ιςτορία του Ελλθνικοφ Μελοδράματοσ και τθσ
Εκνικισ Λυρικισ Σκθνισ (Ε.Λ.Σ.) 1888-1980, Κτθματικι Τράπεηα, Νζα Σφνορα-Λιβάνθ,
Ακινα
 Σαλι, Τ., 2002, Μουςειολογία 1, Βαςικζσ Αρχζσ τιρθςθσ μουςειακϊν
ςυλλογϊν, Ραπαδιμα, Ακινα
 Τηάκου Αυγι, 2008, ‘Σχεδιαςμόσ εξειδικευμζνων μουςειακϊν αποκθκϊν’, ςτο
ILISSIA, τ. 2
 Τςοφχλου Διμθτρα, Μπαχαριάν Αςαντοφρ (επιμζλεια), 1985, Θ ςκθνογραφία
ςτο Νεοελλθνικό Θζατρο, Άποψθ ΕΡΕ, Ακινα Ρολιτιςτικι Ρρωτεφουςα τθσ Ευρϊπθσ
 ΥΡΡΟΤ, 2000, Σειςμοί και αρχαιότθτεσ, Ρρολθπτικά και ςωςτικά μζςα,
Υπουργείο Ρολιτιςμοφ, Γενικι Διεφκυνςθ Αρχαιοτιτων, Διεφκυνςθ Συντιρθςθσ
Αρχαιοτιτων, Ακινα 2000
 ΦΕΚ 100, τεφχοσ 1ο, Ακινα 9 Μαΐου 1944, Ν 1410
 ΦΕΚ 33, τεφχοσ 1ο, Ακινα 7 Μαρτίου 1961, Β.Δ. 139

 Φζςςα-Εμμανουιλ, Ελζνθ (επιμζλεια, ζρευνα) , 1999, Κατάλογοσ ζκκεςθσ:

Ζλλθνεσ ςκθνογράφοι, ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα, ΥΡΡΟ
 Χατηθδάκθ, Μ., ‘Θ τεκμθρίωςθ των εργαςιϊν ςυντιρθςθσ μουςειακϊν
ςυλλογϊν: αναγκαιότθτα, προβλιματα και ςφγχρονεσ προοπτικζσ’, Τετράδια
Μουςειολογίασ, 2, 2005
 Βαλλάτοσ Φ., ‘Στο μυαλό ενόσ τενόρου’, Lifo, 6-12/ 10/2011, ςυνζντευξθ του
Γιάννθ Χριςτόπουλο
 Κοκκίνθ Μ., 2011, ‘Θ μυςτικι δφναμθ τθσ Λυρικισ’, Lifo, 6-12/ 10/2011,
Ξενόγλωςςθ
 Alvarado Isabel, 1993, ‘Costume preservation: where science and art meet’,
Museum International, Volume 45, Issue 3, pages 28–32, January/December
 Ambrose Timothy and Paine Crispin (eds), 2004, ‘Museum Basisics’, Running a
Museum: A Practical Handbook, ICOM
 Andrew Roberts, 2004, ’Inventories and Documentation’, in Boylan Patrick J.
(Eds), Running a Museum: A Practical Handbook, The Role of Museums and the 201
Professional Code of Ethics, ICOM

 Arkady Matveevich Drak, ‘Our museum is itself a theatre’, Museum
International, Volume 37, Issue 3, pages 163–166, January/December 1985
Association, Cambridge, United Kingdom, διακζςιμο:
http://www.mda.org.uk/spectrum.htm
 Bachman, K., & Rushfield, R., A., 1992, ‘Principles storage’, Conservation
Concerns, Smithsonian Institution
 Balazsy-Timar A., & Eastop D., 1998, Chemical Principles of Textile Conservation,
Butterworth-Heneman, Oxford
 Basic Conservation of Archival Materials, Revised Edition, 2003, Chapter 4 –
Care, Canadian Council of Archives 2003
 Benton Margaret, 1997, ‘Capturing performance at London’s Theatre Museum’,
Museum International (UNESCO, Paris), No. 194, Vol. 49, No. 2,
 Bradley Susan M., 1994 ,‘Do objects have a finite lifetime?’, Simon Knell (ed.)
Care of Collections, London and New York

 Brandi C., 2001, Θεωρία τθσ Συντιρθςθσ, μετωρ.-επιμ. Γαβριθλίδθ Ιβθ,

Ελλθνικά Γράμματα, Ακινα
 Buck Rebecca A. & Gilmore Jean Allman (Eds), 1998, The New Museum
Registration Methods, American Association of Museums
 Cassar, May., [1995] (2000), Environmental Management: Guidelines for
Museums and Galleries, 1st ed. London, Routledge
 CCI Notes 1/1, [1990] (2002), Precautions for Storage Areas, http://www.cci-
icc.gc.ca/crc/notes/html/1-1-eng.aspx
 CCI Notes 13/1, [1986], (2008), Textiles and the Environment, http://www.cci-
icc.gc.ca/publications/notes/13-1-eng.aspx
 CCI Notes 13/15, [1996] (Revised 2008), Mould Growth on Textiles,
http://www.cci-icc.gc.ca/publications/notes/13-15-eng.aspx
 CCI Notes 13/5, Hanging Storage for Costumes, http://www.cci-
icc.gc.ca/crc/notes/html/13-5-eng.aspx
 CCI notes N1/1, General precautions for storage areas (2002), http://www.cci-
icc.gc.ca/crc/notes/index-eng.aspx
202
 Child R. H., 1992, ‘Pest Management Strategy for Collections’, The Quarterly
News Magazine of the Scottish Society for Conservation and Restoration, 3
 CIDOC, ‘Τα ςτάδια καταγραφισ: όταν ζνα αντικείμενο μπαίνει ςτο Μουςείο’,
ICOM, Ελλθνικό Τμιμα, Οκτϊβριοσ 1993
 CIDOC-ICOM 2007, “Statement of principles of museum documentation”,
διακζςιμο ςτο: http://cidoc.mediahost.org/principles
 CIDOC-ICOM, 1995, ‘the CIDOC information categories’, ICOM/CIDOC, Paris,
1995. διακζςιμο ςτο: http://cidoc.mediahost.org/guidelines1995.pdf
 CIDOC-ICOM, 1996, International Core Data Standard for
Ethnology/Ethnography, ICOM/CIDOC, Paris
 COLLECTIONS MANAGEMENT POLICY THE MUSEUM OF MODERN ART,
WARNER TEXTILE ARCHIVE COLLECTIONS MANAGEMENT POLICY 2006 – 2011,
Approved by Braintree District Museum & Study Centre Trust Ltd., a charitable
company limited by guarantee, on 28th November 2006, Braintree District Museum
and Study Centre Trust Ltd, COLLECTIONS POLICY OF THE MUSEUM OF MISSISSIPPI
HISTORY

 Costume Committee, ‘Terminology: The Vocabulary of Basic Terms for the

Cataloguing of Costume (English, French and German)’, ςτο http://www.costume-
committee.org
 Craddock, Brooke, Ann, 1994, ‘Construction materials for storage and
exhibition’, in Care of Collections, Simon J. Knell, Routledge
 Damiani Luciano, 2005, in Howard Pamela, Τι είναι ςκθνογραφία;, (μετάω.)
Ευαγγελία Κιρκινζ, (πρόλογοσ-επιμζλεια) Λωάννα Μανωλεδάκθ, εκδόςεισ Επίκεντρο,
Κεςςαλονίκθ
 Dewhurst Basil, 2004, ‘Planning and implementing a Collection Management
System (CMS)’, in Boylan Patrick J. (Eds), Running a Museum: A Practical Handbook,
The Role of Museums and the Professional Code of Ethics, ICOM
 Doerr M. & Kritsotaki A., 2006, ‘Documenting Events in Metadata’, The 7th
International Symposium on Virtual Reality, Archaeology and Cultural Heritage VAST
ICS-FORTH, Heraklion, Greece
 Doerr M., Bekiari C., Le Boeuf P., ‘FRBROO, A CONCEPTUAL MODEL FOR
PERFORMING ARTS’, 2008 Annual Conference of CIDOC, Athens, September 15 – 18,
203
2008 διακζςιμο ςτο http://www.ics.forth.gr/_publications/drfile.2008-06-42.pdf
 Doerr Martin, ‘About Material and Immaterial Creation’, Institute of Computer
Science, Foundation for Research and Technology – Hellas, Heraklion, Crete, 2006
www.cidoc-crm.org
 Dreier Martin, 1997, ‘The Swiss Theatre Collection: the challenge of four
languages and cultures’, Museum International (UNESCO, Paris), No. 194, Vol. 49, No. 2
 Edson G., 1997, ed. Museum Ethics. 1st ed. New York, Routledge,
 Erhardt, D., and M. F.Mecklenburg., 1994. Relative humidity re-examined., in
(ed. A.Roy and P.Smith), Preventive conservation: Practice, theory and research.
Preprints of the contributions to the Ottawa congress, September 12–16,
 Fahy Anne (Ed), 1995, Collections Management, ICOM and the International
Security Committee, London and New York
 SPECTRUM, Fast sheet-numbering, Cambridge: 1997, και Cataloguing Objects,
http://www.collectionslink.org.uk/index.cfm?ct=assets.assetDisplay/title/Cataloguing
%20Objects%20%20/assetId/164

 Fedi Fernanda, 1987, ‘The La Scala Theatre Museum. Proposed methodology

for visits to a museum’, Museum International, Volume 39, Issue 1, pages 26–31,
January/December 1987
 Gaskill William, ‘Foreword to G. Throne’, Designing Stage costumes- A practical
guide, Marlborough: The Crowood Press, 2001
 Gladstone Valerie, 2009, ‘When the costume comes first: dancers and
choreographers on working with wearable art’, Dance Magazine, Volume: 83 Issue:
10, October 1
 Grandjean Lisbet, 1997, ‘The theatre museum: a place for vanished experience’,
Museum International (UNESCO, Paris), No. 194 (Vol. 49, No. 2)
 Hakli Kara, Ahola Tanja, ‘Star Quality’, Museum Practice, Issue 36, winter 2006:
p. 27
 Hilberry John D. & Weinberg Susan K., 1994, ‘Museum collections storage’, in
Care of Collections, (Ed.) Simon Knell, London and New York
 Hodder Ian, 1994 , ‘The contextual analysis of symbolic meanings’, in
Interpreting Objects and Collections, (ed.) Susan Pearce, Routledge
204
 Hogenboom J., 1996, ‘Editorial Introduction to Museum Documentation Issue’,
ICOM Studiy series-CIDOC 3
 Howard Pamela, 2005, Τι είναι ςκθνογραφία;, (μετάω.) Ευαγγελία Κιρκινζ,
(πρόλογοσ-επιμζλεια) Λωάννα Μανωλεδάκθ, εκδόςεισ Επίκεντρο, Κεςςαλονίκθ
 ICOM, Code of Ethics for Museums, 2006,
http://archives.icom.museum/code2006_eng.pdf
 Keir Elam, [1980] 2001, Θ ςθμειωτικι κεάτρου και δράματοσ, μτωρ. Καίτθ
Διαμαντάκου, Ελλθνικά Γράμματα
 Knudsen L., R., and Højlund Rasmussen M., 2005,
Building a new shared storage facility for 16 museums and archives
14th Triennial Meeting The Hague, ICOM CC
 Ladkin Nicola., 2004, ‘Collections Management’, in Boylan Patrick J. (Eds),
Running a Museum: A Practical Handbook, The Role of Museums and the Professional
Code of Ethics, ICOM
 Le Bœuf Patrick., ‘Performing Arts as a field for conceptual modelling’, 8th
FRBR/CIDOC CRM Meeting, October 25-27, 2006, Heraklion

 Malaro, C., Maria, 1998, A Legal Primer on Managing Museum Collections,

SMITHSONIAN INSTITUTION PRESS, Washington and London
 MDA, ‘The UK Museum Documentation Standard’, 2nd edition, Museum
Documentation
 Michalski Stefan, 1994, ‘Relative Humidity and Temperature Guidelines’,
διακζςιμο
ςτο:http://www.museumclimatecontrols.com/doc/Relative%20Humidity%20and%20T
emperature%20Guidelines.pdf
 Murgatroyd Sarah, ςυνζντευξθ τθσ υπεφκυνθσ των ραπτικϊν ςυνεργείων τθσ
Ππερασ τθσ Αυςτραλίασ ςτο http://www.opera-
australia.org.au/scripts/nc.dll?OPRA:STANDARD:0:pc=PC_90460
 Museum Association, ‘Labeling’, διακζςιμο ςτο: www.museumsassociation.org
www.collectionstrust.org.uk
 National Park Service, Storage Techniques For Hanging Garments: Dust Covers,
Conserve O Gram 4/15, 2001
 No 179 (Vol XLV, n° 3) ‘ Fashion and costume museumsϋ, 1993
205
 NPS Museum Handbook, Part I, 2006
 Oeuvres the newsletter of opera europa, issue No 26, summer 2009, p. 10
 Pearce M., Susan, 1994,‘Objects as meanings; or narrating the past’, (ed.)
Pearce M., Susan, Interpreting Objects and Collections, Routledge
 Pearce M., Susan, 2002, μουςεία, αντικείμενα, ςυλλογζσ, επιμ. Γυιόκα Λία,
Βάνιασ, Κεςςαλονίκθ
 Pearce-Moses R., Glossary of Archival and Records Terminology, διακζςιμο
ςτο: www.nps.gov/history/preservation.htm
 Pekkanen Maija, 2005, in Pamela Howard, Τι είναι θ ςκθνογραωία, μετάωραςθ
Ευαγγελία Κιρκινζ, πρόλογοσ-επιμζλεια Λωάννα Μανωλεδάκθ, 2005
 Perkko Mariliina, 1993, ‘Costumes as indicators of community’, Museum
International, Volume 45, Issue 3, pages 25–27, January/December 1993
 Perrot Paul, ‘Preventive conservation’, Care of Collections, Edited by Simon
Knell, London and New York, 1994

 Racz, G.R. & Gannon, W.L., 2005, “Improving collection maintenance through
innovation: bar-code labeling to track specimens in the processing stream”,
Collections: A journal for museums and archives professionals, 1 (3)
 Reibel, D. B., 1997, Registration Methods for the Small Museum, American
Association for State and Local History
 ROH, 2010, An Introduction to ROH Collections, January 2010, ςε μορωι pdf
διακζςιμο ςτο http://www.rohcollections.org.uk/Collections.aspx
 Schneider Jane, 2006, ‘Cloth and Clothing’, ςτο Tilley, Ch. Et als (eds), Manual of
Material Culture
 Segal Terry, 1998, ‘Marking, Collection Management’, in (Eds) Buck A. Rebecca
& Gilmore A. Allman, The new registration methods, American Association of Museums
 Shard Sarah, ‘Costume exhibition celebrates Diaghilev's passion for opera’, in

Moulins for AFP, Published: 12:15PM GMT 15 Dec 2009, διακζςιμο ςτο:
http://www.france24.com/en/node/4948517
 Shelley M., (1987), The Metropolitan Museum of Art, in: Proceedings organized
by the Metropolitan Museum of Art, on the Care and Handling of Art Objects, New York
206
 Tetreault, J., 1994, ‘Display materials: the good, the bad and the ugly’, CCI,
preprints of the conference held at THE ROYAL COLLEGE OF PHYSICIANS, EDINBURGH,
21-22 April
 Thomson G., (1978), The museum environment, Conservation in the Arts,
Archeology and Architecture, Butterworths & Co., Oxford
 Thorne, G., 2001, Designing stage costumes. A practical guide, Marlborough:
The Crowood Press
 Timar-Balazsy, A., and Eastop, D., 1998, Chemical Principles of Textile
Conservation, Butterworth
 Timothy A. & Crispin Paine, Museum Basics, ICOM
 Welters Linda, 2010 , ‘Ζνδυμα και κοινότθτα’, ςτον κατάλογο τθσ ζκκεςθσ
Ενδφεςκαι, Ρελοποννθςιακό Λαογραωικό Μδρυμα
 Μποχζνςκι Λ.Μ., 1985, Ιςτορία τθσ Σφγχρονθσ Ευρωπαϊκισ Φιλοςοφίασ (20οσ
αι.), Εκδόςεισ Δωδϊνθ

Συνεντεφξεισ
 Γιαννόπουλοσ Άγγελοσ, Senior Research Engineer

Telecommunications Laboratory, Εκνικό Μετςόβιο Ρολυτεχνείο, Απρίλιοσ-
Μάιοσ 2011
 Δαλαμάγκασ Σωκράτθσ 5/2010-5/ 2011, επανειλθμμζνεσ ςυναντιςεισ
 Ηαωειρόπουλοσ Δθμιτρθσ, υπεφκυνοσ Ρλθροωορικισ και Τεχνικισ

Υποςτιριξθσ Θ/Υ ΕΛΣ
 Καρυτινόσ Λουκάσ, αρχιμουςικόσ, πρϊθν καλλιτεχνικόσ δ/ντισ ΕΛΣ, Μάρτιοσ/

2010
 Καρυτινοφ Μαριλζνα, Διευκφντρια ΕΛΣ, Φεβρουάριοσ-Μάιοσ 2011
 Κατςαρι Ευαγγελία, υπεφκυνθ βεςτιαρίου ΕΛΣ, 1/2011-3/2011,

επανειλθμμζνεσ ςυναντιςεισ
 Ρρίτςα Τίτα, υπεφκυνθ ενδυματολογικοφ τομζα ΕΛΣ, 1/2011-3/2011,

επανειλθμμζνεσ ςυναντιςεισ
 Τζντηερθ Λίνα, υπεφκυνθ Εκμνικϊν Ρρογραμμάτων ΕΛΣ, 1/2011-3/2011,

επανειλθμμζνεσ ςυναντιςεισ 207
 Τςακατάνθ Καίτθ, υπεφκυνθ ενδυτριϊν κεάτρου, 12/2010
Ρθγζσ από το διαδίκτυο
http://archives.icom.museum/object-id/about.html (τελευταία επίςκεψθ: 23/ 3/

2011)
http://cidoc.icom.museum/ethst0.htm (τελευταία επίςκεψθ: 29/ 3/ 2011)
http://cidoc.mediahost.org/home(el)(E1).xml (τελευταία επίςκεψθ: 2/ 11/ 2011)
http://cidoc.natmus.dk/engelsk/standard_for_arch.asp (τελευταία επίςκεψθ: 23/ 3/
2011)
http://collection.cncs.fr/ (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)
http://directornotation.org (τελευταία επίςκεψθ: 2/ 11/ 2011)
http://e-cncs.net/site/ (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)
http://en.wikipedia.org/wiki/Suzhou_Museum_of_Opera_and_Theatre (τελευταία
επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)

http://preserve.harvard.edu/guidelines/mold_contamination.pdf (τελευταία
επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
http://www.burcardo.org/ (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)
http://www.cci-icc.gc.ca/publications/notes/3-1-eng.aspx (τελευταία επίςκεψθ: 10/
11/ 2011)
http://www.cdmae.cat/ (τελευταία επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
http://www.chin.gc.ca/English/Standards/metadata_description.html (τελευταία
επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
http://www.cncs.fr/collections/conservation-preventive (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 11/
2011)
http://www.conservationregister.com/downloads/costume.pdf, (τελευταία επίςκεψθ:
10/ 11/ 2011)
http://www.costume-committee.org (τελευταία επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
http://www.imtal-europe.com/resources.php (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)
http://www.mda.org.uk/spectrum.htm (τελευταία επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
http://www.collectionslink.org.uk/manage_information/spectrum (τελευταία
208
επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
http://www.museen-bern.ch/18.html?L=2 (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)
http://www.nationalopera.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=13&It
emid=24&lang=el τελευταία επίςκεψθ 7/8/2011
http://www.opera-australia.org.au/scripts/nc.dll?OPRA:STANDARD:0:pc=PC_90460
(τελευταία επίςκεψθ: 10/ 12/ 2011)
http://www.rohcollections.org.uk/CollectionCostumes.aspx (τελευταία επίςκεψθ: 18/
10/ 2011)
http://www.rohcollections.org.uk/Highlights/TurandotCostume/ (τελευταία επίςκεψθ:
18/ 10/ 2011)
http://www.sibmas.org/English/CBCC.html (τελευταία επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
http://www.teatroallascala.org/en/discover/museum/museum.html (τελευταία
επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)
http://www.teatterimuseo.fi/en/nayttelyt/pysyvat-nayttelyt-2/backstage (τελευταία
επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)
http://www.waseda.jp/enpaku/index-e.html (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)

http://www.textilemuseum.org/care/brochures/guidelines.htm (τελευταία επίςκεψθ:

18/ 10/ 2011)
http://www.theatremuseum.gr//index.php?lang=english (τελευταία επίςκεψθ: 10/
11/ 2011)
http://www.theatremuseumcanada.ca/ (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 12/ 2011)
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=389641 (τελευταία επίςκεψθ: 18/ 10/
2011)
www.collectionstrust.org.uk (τελευταία επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
www.museumsassociation.org (τελευταία επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
www.collectionstrust.org.uk (τελευταία επίςκεψθ: 18/ 10/ 2011)
www.teatterimuseo.fi (τελευταία επίςκεψθ: 10/ 11/ 2011)
209

Ελένη - Κοζάου-Προστασία, επιμέλεια, ερμηνεία της συλλογής κουστουμιών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από την προστασία στη μουσειολογική ανάδειξή της.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ελένη - Κοζάου-Προστασία, επιμέλεια, ερμηνεία της συλλογής κουστουμιών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από την προστασία στη μουσειολογική ανάδειξή της.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΔΜΡ «ΜΟΥΣΕΛΑΚΕΣ ΣΡΟΥΔΕΣ»

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

τθν επιβλζπουςα τθσ εργαςίασ κα. Μάρλεν Μοφλιου

και τισ κυρίεσ Μαρία Χατηθδάκθ και Σοφία Ραντουβάκθ,

για τθν κακοδιγθςθ, τισ κατευκφνςεισ και τθ ςτιριξθ,

που μου προςζφεραν για τθν εκπόνθςθ τθσ εργαςίασ.

Ιδιαίτερεσ ευχαριςτίεσ οφείλω

ςτθν Διευκφντρια Ανάπτυξθσ τθσ ΕΛΣ, κα. Μαριλζνα Καρυτινοφ

και τον Τεχνικό Διευκυντι τθσ ΕΛΣ, κ. Σωκράτθ Δαλαμάγκα

και ενκαρρφνοντασ με διαρκϊσ ςτθν ζρευνα και τθ μελζτθ τθσ.

Τζλοσ κα ικελα να ευχαριςτιςω όλουσ όςοι ςυνζβαλλαν ςτθν ολοκλιρωςθ

τθσ εργαςίασ διευκολφνοντασ με κάκε τρόπο τθν ζρευνα μου.

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

Στθ μθτζρα μου.

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

αντικειμζνων, επιδρά ςτα αντικείμενα επθρεάηει κάκε ερμθνευτικι προςζγγιςθ τουσ.

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

1.1. Μεκοδολογία και δομι τθσ εργαςίασ ..................................................................13

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

3.2.7. Επαναχρθςιμοποίθςθ των κοςτουμιϊν .................................................................97

4.6. Επίλογοσ ............................................................................................................194

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

Εικόνα 1: Θ Martha Graham ςτο "Lamentation." 1930.

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

εωαρμογισ τθσ κεωρίασ, ϊςτε να μπορζςει να πραγματωκεί ςε πράξθ. Το ερϊτθμα

1.1. Μεκοδολογία και δομι τθσ εργαςίασ

1.1.1. Ειςαγωγι ςτθ μεκοδολογία

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

Ραράλλθλα αναηθτικθκαν οι βιβλιογραωικζσ πθγζσ, που αναωζρονται ςε ηθτιματα

1.1.2. Ανάπτυξθ τθσ μεκοδολογίασ 14

Το ερευνθτικό πεδίο τθσ εργαςίασ ςτθρίχκθκε ςτθν βιβλιογραωικι και

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ςκθνογράωων, που ζχουν ςυνεργαςτεί με τθν ΕΛΣ. Θ ςφςταςθ του καταλόγου

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

αποκθκευτικοφσ χϊρουσ υωαςμάτινων αντικειμζνων του Μουςείου Μπενάκθ

1.1.3. Θ Δομι τθσ εργαςίασ:

Κεωάλαιο 2: Στο κεωάλαιο αυτό πραγματοποιείται θ γνωριμία με το

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ολοκλθρϊνουν τθν εικόνα ςε ςχζςθ με τθ λειτουργία των αντικειμζνων. Τζλοσ γίνεται

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 2. ΔΛΑΜΟ΢ΦΩΣΘ ΤΟΥ ΚΕΩ΢ΘΤΛΚΟΥ ΡΛΑΛΣΛΟΥ ΤΘΣ Ε΢ΓΑΣΛΑΣ

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

2.1. Το κοςτοφμι και ο ρόλοσ του: μια ερμθνευτικι προςζγγιςθ

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

Ερμθνεφει ενδυματολογικά το Ενδφει τον ερμθνευτι ςτο ρόλο

ΟΜΑΔΑ ΚΟΣΤΟΥΜΛ ΤΘΣ Ε΢ΜΘΝΕΥΤΘΣ-

Ρραγματοποιεί Τεκμθριϊνεται από Αποτελείται από 23

ΚΟΗΑΟΥ ΕΛΕΝΘ 2011

1. Το κοςτοφμι δθμιουργείται ςαν ςφλλθψθ από το δθμιουργό με αιτία δθμιουργίασ

2. Το κοςτοφμι-ςφλλθψθ μεταωζρεται με ςχζδια, μακζτεσ, οδθγίεσ, υλοποιείται ςαν

3. Το υλοποιθμζνο κοςτοφμι ενδφει τον ερμθνευτι ςτθν παράςταςθ, που κεάται

4. Το υλοποιθμζνο κοςτοφμι υωίςταται αλλαγζσ ςτθ ροι τθσ παράςταςθσ

5. Το υλοποιθμζνο κοςτοφμι αποτελείται από ςφνολο αντικειμζνων (αντικείμενα

6. Το ςφνολο των αντικειμζνων του κοςτουμιοφ ωσ αντικείμενα του υλικοφ

7. Τα αντικείμενα χρθςιμοποιοφνται ξανά ςε νζεσ ερμθνευτικζσ προςεγγίςεισ.