ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΤΟΜΟΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ 2012 (ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ)

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΔΟΚΙΜΙΩΝ

ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΑΡΗΣ ΣΑΡΑΦΙΑΝΟΣ

 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΜΟΥ

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ, ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ – ΛΙΣΤΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ – ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΟΚΙΜΙΩΝ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΚΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑ
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Άρης Σαραφιανός, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας

Εισαγωγή στην Ιστορία της Ιστορίας της Τέχνης και η Ιστοριογραφία των Μεθόδων της

1ο ΜΑΘΗΜΑ

Εισαγωγή: Η Τέχνη και οι Ορισμοί της – Το αντικείμενο της Ιστορίας της Τέχνης και τι κάνουν οι
ιστορικοί της τέχνης – Τα νοήματα της εικόνας – Η θέση της Ιστορία της Τέχνης στο Ελληνικό
Πανεπιστήμιο

2Ο ΜΑΘΗΜΑ

Ιστορία της Ιστορίας της Τέχνης – Λεξιλόγιο και Όροι της Ιστορίας της Τέχνης – Γενική Εισαγωγή στις
Μεθόδους της Ιστορίας της Τέχνης: Συγκεκριμένα παραδείγματα

3ο – 4ο ΜΑΘΗΜΑ

Επιτομή των πιο διαδεδομένων προσεγγίσεων στην Ιστορία της Τέχνης: Ειδημοσύνη, Φορμαλισμός,
Εικονογραφία, Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης, Φεμινισμός, Ψυχανάλυση, Μετα-αποικιοκρατικές
προσεγγίσεις, Σημειολογία. Η περίπτωση των Δεσποινίδων της Αβινιόν του Πικάσο

5ο – 6ο ΜΑΘΗΜΑ

Αρχαιοδιφία/Αρχαιογνωσία – Περιηγήσεις, η Μεγάλη Περιήγηση και η Συγκρότηση του Καλλιτεχνικού

Κόσμου και η Διαμόρφωση της Ιστορίας της Τέχνης στα Νεώτερα Χρόνια

7o – 8ο ΜΑΘΗΜΑ

Ειδήμονες – Εμπειρογνώμονες (Connoisseurs) από τον 18ο στον 21ο αι. Ειδήμονες, Βιογραφία και
Προσωπικό Στυλ

9ο ΜΑΘΗΜΑ

Johann Joachim Winckelmann και η Πολιτιστική Ιστορία του Στυλ

10ο – 11ο ΜΑΘΗΜΑ

Μορφολογικές Προσεγγίσεις στην Ιστορία του Στυλ: Heinrich Wolfflin

12Ο -13ο ΜΑΘΗΜΑ

Εικονολογία-Εικονογραφία και η Περίπτωση Erwin Panofsky. Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης και οι
αρνητές της
 ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(κατάλογος οργανωμένος με σειρά προτεραιότητας και όχι αλφαβητικά)

Belting, Dilly, Kemp, Sauerlander, Wanke (επιμ.), Εισαγωγή στην Ιστορία της Τέχνης, Θεσσαλονίκη, Εκδ.
Βάνιας, 1995 (βλ. κυρίως σελ. 9-21, 25-58, 185-239,279-325,384-463.

Jane Turner, Dictionary of Arts, 34 vols., New York, Grove, 1996 (χρησιμότατο έργο αναφοράς για όλες
τις εποχές, τα στυλ, τις έννοιες και τους όρους στους οποίους θα αναφερθούμε)

Helen Gardner, Gardner’s Art Through the Ages, London, Thomson Learning, 2001 (11th edition)
[Μονογραφίες που δεν δανείζονται: BNC 709 GAR]

Heinrich Wolfflin, Βασικές Έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1992.

Erwin Panofsky, Μελέτες Εικονολογίας, Αθήνα, Νεφέλη, 1991 (23-56)

Erwin Panofsky, “Art History as a Humanistic Discipline,” Eric Fernie, Art History and its Methods,
London, Phaidon, 1995, 181-195

Eric Fernie, Art history and its Methods, London, Phaidon, 1995 (βλ. κάθε φορά τα κείμενα για την
αντίστοιχη έννοια, μέθοδο ή ιστορικό της τέχνης με τον οποίο θα ασχολούμαστε. Περιέχει χρήσιμο
γλωσσάρι) 707 ART

Ευγένιος Ματθιόπουλος, «Η Ιστορία της Τέχνης στα Όρια του Έθνους,» στο Ιστορία της Τέχνης στην
Ελλάδα, Ν. Χατζηνικολάου, Ε. Ματθιόπουλος, Ν. Δασκαλοθανάσης, Ρέθυμνο, Πανεπιστημιακές
Εκδόσεις Κρήτης, 2003.

Νίκος Χατζηνικολάου, Τα Νοήματα της Εικόνας, Ρέθυμνο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1999.

Φρέντερικ Άνταλ, Μελέτες Ιστορίας της Τέχνης, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1999

Michael Hatt and Charlotte Klonk, Art History: A Critical Introduction into its Methods, Manchester,
Manchester University Press, 2006

Νίκος Στάγκος, Έννοιες της Μοντέρνας Τέχνης: από τον Φωβισμό στον Μεταμοντερνισμό, Αθήνα, ΜΙΕΤ,
2005

Alex Potts, Flesh and the Ideal: Winckelmann and the Origins of Art History, New Haven, Yale University
Press, 1994 (τα πρώτα δύο κεφάλαια)

Donald Preziozi, The Art of Art History: A Critical Anthology, Oxford, Oxford University Press, 1998 [τα
κείμενα που αναφέρονται στους ιστορικούς της τέχνης με τους οποίους θα ασχολούμαστε κάθε φορά)
 ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
1. Η ύλη του μαθήματος καθορίζεται κυρίως από τα Δοκίμια που συνοδεύουν κάθε αριθμημένο
μάθημα και βρίσκονται μετά τα διαγράμματα και τις περιλήψεις. Αυτά τα δοκίμια αποτελούν
το κύριο και πρωταρχικό σας αντικείμενο μελέτης, και όχι οι περιλήψεις που δεν θα σταθούν
αρκετές όσο και να τις απομνημονεύσετε να σας εξασφαλίσουν την επιτυχία στο μάθημα. Τα
διαγράμματα είναι για να σας βοηθήσουν να θυμηθείτε τι ειπώθηκε στο μάθημα και να σας
δώσουν ένα χάρτη για τη μελέτη σας (ποιους όρους ή φαινόμενα να προσέξετε, σε ποιες
μεταβάσεις ή αλλαγές να εστιάσετε, ποιοι άξονες μας ενδιαφέρουν κάθε φορά από την κάθε
θεματική ενότητα). Από τα δοκίμια, όμως, είναι που περιμένω να αντλήσετε υλικό και
επιχειρήματα αλλά και κριτική γωνία για να συντάξετε ένα ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΕΝΟ ΔΟΚΙΜΙΟ με την
ανάλογη ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ για κάθε ερώτημα που θα σας δοθεί.

2. Τα περισσότερα από αυτά τα δοκίμια είναι μεταφράσεις των συμφοιτητών σας σε συνεργασία
και επιμέλεια από το διδάσκοντα. Μερικά είναι ανατυπώσεις από ελληνικές μεταφράσεις των
αντίστοιχων βιβλίων και πολύ σπάνια έχουν συμπεριληφθεί μία ή δύο περιπτώσεις αγγλικών
κειμένων. Οι φοιτητικές μεταφράσεις ως τέτοιες μπορεί να περιέχουν ενίοτε άτσαλες
εκφράσεις ή ακόμη και μικρολάθη συντακτικής ή τυπογραφικής φύσης, και αποτελούν work in
progress που κάθε χρόνο βελτιώνεται και διορθώνεται – μάλιστα και με τη δική σας συνδρομή,
δηλ. όλων των μελλοντικών αναγνωστών. Εξασκείστε λοιπόν τις αναγνωστικές και κριτικές σας
ικανότητες και προβείτε ελεύθερα στις κατάλληλες προσαρμογές και διορθώσεις – τα σχόλια
που θα προκύψουν από αυτή τη διαδικασία θα είναι πάντα ευπρόσδεκτα από το διδάσκοντα.

3. Σε κάθε δοκίμιο περιέχονται αναφορές σε εικόνες και καλλιτέχνες ή κινήματα που άλλοτε
περιέχονται ή επεξηγούνται από το κείμενο, άλλοτε όμως όχι. Μην διστάζετε να κάνετε
γρήγορες αναζητήσεις εικόνων ή ονομάτων στο διαδίκτυο για να αποκομίζετε τις
πληροφορίες εκείνες που θα σας είναι απαραίτητες ώστε να παρακολουθήσετε την
επιχειρηματολογία των δοκιμίων που είναι και αυτό που πρωτίστως μας ενδιαφέρει.
Αναζητήστε τις εικόνες που δίνονται στις Λίστες των Εικόνων για κάθε μάθημα στις συλλογές πολύτομων
έργων στη Βιβλιοθήκη (Μεγάλοι Ζωγράφοι, Μέλισσα), σε πλούσια εικονογραφημένα έργα από τη Γενική
Βιβλιογραφία στον παρόντα Φάκελο ή στο Διαδίκτυο. Προσοχή: οι εικόνες του διαδικτύου (όπως και οι
πληροφορίες που δίνονται για αυτές) είναι συχνά άθλιες. Είναι δική σας ευθύνη να βρείτε τις
κατάλληλες πηγές. Συμβουλή: Οι επίσημες ιστοσελίδες των μουσείων στα οποία περιέχονται τα έργα
τέχνης που θίγουμε πρέπει να είναι ο πιο αξιόπιστος οδηγός σας – ξεκινήστε δηλ. από κει.

4. Οι εξετάσεις θα περιλαμβάνουν τρία σύνθετα ερωτήματα από τα οποία θα γράψετε τα δύο. Οι

απαντήσεις πρέπει να αντανακλούν τη κριτική κατανόηση του ιστορικού και μεθοδολογικού
ζητήματος που θα ζητήσω να διευκρινίστε, και όχι φυσικά σχολαστικές λεπτομέρειες και
πραγματολογικά στοιχεία. Το θέμα του ερωτήματος δεν θα αποσκοπεί να σας τσακώσει ούτε
να σας εκπλήξει, αλλά να σας δώσει την ευκαιρία να δομήστε μία απάντηση που θα είναι τόσο
πλουσιότερη και έξυπνη όσο και η δουλειά σας πάνω στην ύλη. Μην εξαντλείστε το χρόνο σας
σε απομνημόνευση ανούσιων ή περιθωριακών λεπτομερειών