1.

SOCJOLOGIA (socius, logos) - nauka opisująca i wyjaśniająca zjawiska i procesy zachodzące

w zbiorowościach; bada naturę ludzkiego zachowania, związków międzyludzkich i ich
rezultaty, życie społeczne człowieka, grup społecznych i społeczeństw

Przedmiot badań socjologicznych:

- zjawiska i procesy tworzenia się zbiorowości
- struktura tych zbiorowości
- zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach
- siły skupiające i rozbijające te zbiorowości
- zmiany zachodzące w zbiorowościach
Zakres badań socjologicznych:
- instytucji społecznych: religijne, edukacyjne/wychowawcze, gospodarcze
- typów zbiorowości: kategorie zawodowe, klasy społeczne, grupy
- procesów społecznych: ruchliwości społecznej, dezorganizacji społecznej
2. Struktura społeczna - trwały układ relacji między elementami społeczeństwa

Elementy struktury społecznej

-> Status: zestaw, rodzaje statusów: przypisane, osiągane, dominujący
Status społeczny - pozycja jednostki w strukturze społecznej, związana z określonymi prawami,
obowiązkami i przywilejami

-> Rola - def. R. Lintona, krytyka

Rola społeczna - zbiór oczekiwań i zachowań związanych z określonym statusem, każdy status
społeczny jest powiązany z określoną rolą społeczną
- przepisy i wykonanie
- typy roli:
1) przystosowanie (etapy: identy kacja, wdrukowanie, wrastanie, fetyszyzacja)
2) manipulacja rolą (1.fasadowa, 2. instrumentalna, 3. przede niowanie treści)
3) negacja roli
4) kreacja roli (nowa rola, mody kacja dotychczasowej)
- kon ikt roli, napięcie w roli

-> Grupa społeczna: dwie lub więcej osób, które mają poczucie wspólnej tożsamości, między
którymi zachodzą uporządkowane (strukturalnie) interakcje; zbiorowości ludzi, którzy są ze sobą
związani poprzez określone relacje społeczne np. rodzina, grupa przyjaciół, organizacja czy
społeczność lokalna

- typy grup: pierwotne i wtórne (czasowe), swoje i obce, odniesienia (funkcja normatywna,
porównawcza, audytoryjna)
- powstanie grup: styczność, podobieństwo
- normy grupowe: tworzenie, konformizm
- struktura grupy: hierarchia statusów, granice

-> Kategorie społeczne: wspólna cecha, status, sytuacja

Działy społeczeństwa oparte na pewnych cechach wspólnych, takich jak płeć, wiek, rasa czy
klasa społeczna.
-> Organizacja
-> Kategorie : wspólna cecha, status, sytuacja

-> Instytucje społeczne - ustrukturyzowane systemy społeczne, które regulują różne aspekty
życia społecznego, takie jak rodzina, szkoła, rząd, ekonomia itp.
- stabilne i stosunkowo trwałe układy kulturowe i strukturalne, zajmujące się
rozwiązywaniem kwestii:
- systemu wytwarzania, rozdzielania i zdobywania dóbr i usług (gospodarka)
- zapewnienia członkom społeczeństwa umiejętności intelektualnych i
poznawczych (edukacja)
- zapewnienia opieki i socjalizacji (rodzina)
fl
fi
fi
fi
 - rozdziału władzy (instytucja polityczna)
- zapewnienia spójności społecznej (religia)

Przystosowanie do roli odnosi się do procesu, w którym jednostka stara się dostosować do
oczekiwań związanych z jej statusem i rolą społeczną. Niektóre koncepcje związane z
przystosowaniem do roli obejmują:

a) Identy kacja tożsamość jednostki związana z jej rolą społeczną i statusem

b) Wdrukowanie roli: kulturowe i społeczne oczekiwania dotyczące roli, które są przekazywane
jednostce przez różne instytucje społeczne
c) Wrastanie w rolę: stopniowe nabieranie umiejętności i cech związanych z daną rolą
d) Fetyszyzacja: nadmierne uwypuklenie i przypisywanie znaczenia danej roli w sposób, który
może prowadzić do przekłamań

Manipulacja rolą, negacja roli i kreacja roli to różne formy interakcji jednostki ze swoją rolą
społeczną:

a) Manipulacja rolą: świadome działania zmierzające do manipulowania oczekiwaniami

związanymi z daną rolą w celu osiągnięcia określonych korzyści lub celów
b) Negacja roli: odrzucenie lub nieakceptowanie określonych oczekiwań związanych z daną rolą
społeczną
c) Kreacja roli: aktywny udział w kształtowaniu i de niowaniu własnej roli społecznej, często w
sposób innowacyjny

3. Społeczeństwo - zbiór ludzi o wspólnej: kulturze, terytorium, tożsamości, którzy oddziałują na

siebie w społecznie ustrukturalizowanej sieci wzajemnych stosunków.

4. Jak przebiegają procesy grupowe (fazy)

Procesy grupowe zazwyczaj przechodzą przez kilka faz, takich jak:

1) Tworzenie grupy: Uczestnicy poznają się, ustalają cele i zaczynają budować relacje.
2) Kon ikt i negocjacje: Pojawiają się różnice w poglądach, co może prowadzić do
kon iktów. W tej fazie grupa negocjuje i rozwiązuje różnice.
3) Normy grupowe: Kształtują się normy i oczekiwania dotyczące zachowań członków
grupy.
4) Wykonanie zadania: Grupa skupia się na osiągnięciu celów i zadania, wykorzystując
wspólny wysiłek.
5) Rozwiązanie grupy: Grupa kończy swoją działalność, a członkowie mogą rozchodzić
się lub przechodzić do innych projektów.

5. Instytucja społeczna to trwała, ustrukturyzowana forma organizacji lub funkcji społecznej,

której celem jest regulacja określonych aspektów życia społecznego. Przykłady instytucji
społecznych to rodzina, szkoła, kościół, rząd, czy system prawny. Instytucje społeczne odgrywają
istotną rolę w kształtowaniu norm, wartości, zwyczajów oraz organizacji społeczeństwa.

6. Jak przebiega proces badawczy?

Procesy badawcze w instytucji badawczej zazwyczaj składają się z kilku etapów:

1. Określenie problemu badawczego: Wybór konkretnego obszaru badawczego i

sformułowanie pytania badawczego, które ma być rozwiązane.
2. Przegląd literatury: Analiza istniejących badań i literatury związanej z tematem,
aby zrozumieć kontekst i już zdobywane informacje.
3. Formułowanie hipotez lub celów: W oparciu o problem badawczy i przegląd
literatury, ustalenie hipotez lub celów badawczych.
4. Projekt badawczy: Opracowanie planu badawczego, w tym metody zbierania
danych, próby badawczej, analizy danych i inne aspekty organizacyjne.
fi
fl
fl
fi
 5. Zbieranie danych: Realizacja planu badawczego poprzez zbieranie informacji, czy
to poprzez obserwacje, ankiety, wywiady, czy inne metody.
6. Analiza danych: Przetwarzanie i analiza zebranych danych w celu wyciągania
wniosków i odpowiedzi na pytania badawcze.
7. Interpretacja wyników: Ocena znaczenia uzyskanych wyników oraz ich związku z
hipotezami lub celami badawczymi.
8. Raportowanie i publikacja: Przygotowanie raportu z badań i publikacja wyników,
aby przekazać zdobytą wiedzę społeczności naukowej i/lub praktyce.
9. Ocenianie i re eksja: Samoocena procesu badawczego, identy kacja
ewentualnych ograniczeń, a także re eksja nad możliwościami dalszych badań.

7. Interakcja społeczna to wzajemne oddziaływanie jednostek w społeczeństwie, które obejmuje

różnorodne formy komunikacji, wymiany informacji i zachowań międzyludzkich.

Dwa efekty interakcji społecznej to:

a) Efekt publiczności: Osoby, będąc świadome obecności publiczności, mogą

dostosowywać swoje zachowania w zależności od oczekiwań społecznych. Ten efekt
może prowadzić do przyjęcia norm społecznych i regulacji zachowań.

b) Efekt współudziału: Polega na tym, że im więcej osób obecnych w

danej sytuacji, tym mniejsza jest skłonność każdej z nich do interwencji lub udzielenia
pomocy. Odpowiedzialność rozmywa się, gdy wiele osób jest świadkiem sytuacji, co może
prowadzić do tego, że nikt nie podejmuje aktywnego działania.

8. Ujęcie dramaturgiczne:
- znaczenie konstruowane -> język teatru
- pojęcie roli
- scena i kulisy
- przedstawienie jaźni -> sterowanie wrażeniami
- altercasting
- struktura społeczna jako scenariusz
- prawdziwość „Ja”

Ujęcia dramaturgiczne interakcji społecznej są pojęciami zaproponowanymi przez Ervinga

Go mana, który stosuje metaforę teatru do analizy zachowań społecznych. Oto krótkie
wyjaśnienie tych pojęć:

a) Rola społeczna: Odnosi się do zde niowanych oczekiwań i norm związanych z określoną
pozycją społeczną jednostki. W ujęciu dramaturgicznym, jednostka odgrywa różne role,
podobnie jak aktor na scenie.

b) Scena społeczna: Miejsce, gdzie ma miejsce interakcja społeczna. To otoczenie, w którym

ludzie komunikują się i odgrywają swoje role. Może to być konkretna przestrzeń zyczna, ale
także sytuacja czy kontekst społeczny.

c) Kulisy społeczne: Obszar ukryty od publiczności, gdzie jednostka może być bardziej
autentyczna, odchodząc od ustalonych norm społecznych. Kulisy społeczne to miejsce, gdzie
jednostka może być bardziej swobodna i zrelaksowana, pozbawiona presji społecznej.

d) Altercasting: To proces przypisywania roli innym ludziom w trakcie interakcji. Jednostka,

poprzez swoje zachowania i komunikację, może narzucać lub sugerować, w jakie role chciałaby,
aby inni wcielili się w trakcie interakcji.

9. Interakcjonizm symboliczny to perspektywa teoretyczna, która skupia się na analizie

interakcji społecznej, przy czym kładzie nacisk na znaczenie symboli i komunikacji w procesie
tworzenia rzeczywistości społecznej. Oto kilka kluczowych pojęć związanych z interakcjonizmem
symbolicznym:
ff
fl
fi
fl
fi
fi
 -> De niowanie jednostki: To proces, w którym jednostki interpretują sytuacje, nadając im
znaczenia i określając, w jaki sposób się w nich zachować. De niowanie sytuacji wpływa na to,
jak jednostki reagują i jakie działania podejmują.

-> De niowanie sytuacji: Jednostki interpretują konkretne konteksty społeczne, nadając im

znaczenia i określając, w jaki sposób powinny reagować w danej sytuacji. Te interpretacje
kształtują ich zachowania.

-> Zabawa: Zabawa w interakcjonizmie symbolicznym oznacza zdolność do odgrywania różnych

ról społecznych w różnych kontekstach. Jednostki mają elastyczność w przekształcaniu swojej
tożsamości i dostosowywaniu się do różnych sytuacji.

-> Gra: Pojęcie gry odnosi się do społecznych interakcji, które posiadają pewne zasady i normy.
Ludzie uczestniczą w grach społecznych, gdzie stosują się do ustalonych reguł, a ich działania są
ukierunkowane na osiągnięcie określonych celów.

->Uogólniony inny: To koncepcja zakładająca, że jednostki internalizują ogólne oczekiwania i

normy społeczne, które mają znaczenie dla danej grupy społecznej. Uogólniony inny wpływa na
kształtowanie tożsamości jednostki i reguluje jej zachowanie w różnych sytuacjach.

10. Etnometodologia to nurt w socjologii, który zajmuje się badaniem praktyk społecznych i
konstrukcji znaczeń w codziennym życiu. Głównym celem etnometodologii jest zrozumienie, jak
ludzie tworzą sens swojego świata i jakie reguły społeczne przyjmują w trakcie interakcji.

Etnometodologia zakłada, że ludzie w trakcie codziennych działań stosują konkretne metody, czyli
tzw. “etnometody”, do zrozumienia i interpretacji rzeczywistości społecznej. Analizuje ona, w jaki
sposób jednostki organizują swoje życie społeczne, korzystając z różnych strategii, konwencji i
reguł.

W skrócie, etnometodologia to podejście badawcze, które skupia się na tym, jak ludzie
wytwarzają sens w trakcie codziennych interakcji, a badacze etnometodologii starają się odkryć
te ukryte reguły i strategie używane przez jednostki w procesie tworzenia znaczeń społecznych.

11. Wymiana społeczna to proces, w którym jednostki współdziałają, wymieniając ze sobą

korzyści i koszty.

1)De niowanie jednostki: Jednostki oceniają sytuację, określając, co mogą zyskać lub stracić w
wyniku interakcji. Ich decyzje oparte są na subiektywnej ocenie korzyści i kosztów.

2) Zasady wzajemności: Wymiana społeczna często opiera się na zasadzie wzajemności, co

oznacza, że jednostki oczekują, że korzyści i koszty będą rozłożone w sposób równy lub zgodny z
ustalonymi normami społecznymi.

3) Nieokreśloność: W trakcie wymiany społecznej często istnieje pewien stopień niepewności co

do tego, jakie będą konsekwencje danej interakcji. Jednostki muszą ocenić ryzyko i podejmować
decyzje na podstawie ograniczonych informacji.

4) Zaufanie: Wymiana społeczna opiera się również na zaufaniu między jednostkami. Zaufanie
pozwala na bardziej efektywną współpracę, gdy jednostki czują pewność co do uczciwości i
rzetelności partnera w wymianie.

5) Rodzaje kosztów: W wymianie społecznej występują różne rodzaje kosztów, takie jak koszty
nansowe, czasowe czy emocjonalne. Jednostki starają się minimalizować koszty i
maksymalizować korzyści w trakcie interakcji.

Podsumowując, wymiana społeczna to proces, w którym jednostki oceniają, negocjują i realizują

wzajemne korzyści i koszty w trakcie interakcji społecznych, bazując na zasadzie wzajemności,
ocenie nieokreśloności, zaufaniu oraz minimalizacji różnych rodzajów kosztów.
fi
fi
fi
fi
fi
12. Kultura to zbiór wartości, norm, przekonań, zwyczajów i symboli, które są wspólnie dzielone
przez grupę ludzi w ramach danego społeczeństwa. Kultura kształtuje sposób myślenia,
zachowania i życie społeczeństwa, przekazując pewne wzorce pokoleniowe.

•Zwyczaj: To powtarzające się, utrwalone działanie lub ceremonia, które staje się tradycyjne w
danym społeczeństwie. Zwyczaje często wyrażają kulturowe wartości i normy.

•Obyczaj: Jest to szersze pojęcie obejmujące zwyczaje, tradycje i normy społeczne, które są
przestrzegane przez daną grupę ludzi. Obyczaje kształtują codzienne zachowania i relacje
społeczne.

•Tabu: To zasada lub zakaz społeczny dotyczący pewnych działań, miejsc czy obiektów,
uważanych za święte, zakazane lub niebezpieczne. Tabu jest silnie osadzone w kulturze i ma na
celu regulowanie zachowań.

•Prawo: To formalny system zasad i norm społecznych, ustanowiony przez władze, mający na
celu regulowanie zachowań jednostek i grup w społeczeństwie. Prawo narzuca sankcje za
nieprzestrzeganie określonych norm.

13. Hipoteza relatywizmu językowego zakłada, że język, którym się posługujemy, wpływa na
nasze postrzeganie świata i sposób myślenia. Oznacza to, że różne języki mogą kształtować
różne perspektywy i interpretacje rzeczywistości.

14. Ujmowanie komunikacji jest przedmiotem wielu tradycji teoretycznych. Oto siedem tradycji,
które różnią się podejściem do badania komunikacji:

1)Tradycja retoryczna: Skupia się na sztuce przekonywania i skutecznej komunikacji,

szczególnie w kontekście przemawiania publicznego.

2) Tradycja semiotyczna: Koncentruje się na analizie znaków, symboli i struktur znaczeniowych,

badając, jak komunikacja odnosi się do znaczeń.

3) Tradycja fenomenologiczna: Bada doświadczenia komunikacyjne jednostek, skupiając się na

tym, jak ludzie przetwarzają i rozumieją swoje interakcje.

4) Tradycja socjopsychologiczna: Skupia się na badaniu wpływu społecznych czynników na

komunikację, analizując interakcje międzyludzkie w kontekście społecznym.

5) Tradycja krytyczna: Koncentruje się na analizie władzy, ideologii i nierówności społecznych w

komunikacji, mając na celu ujawnienie ukrytych struktur w społeczeństwie.

6) Tradycja empiryczna (badawcza): Wykorzystuje metody naukowe do zbierania i analizy

danych w celu zrozumienia regularności i prawidłowości w komunikacji.

7) Tradycja konstytutywna: Skupia się na tym, jak komunikacja tworzy rzeczywistość społeczną,
zakładając, że nasze doświadczenia są konstruowane poprzez język i komunikację.

15. Komunikacja międzyludzka w biznesie obejmuje wymianę informacji, idei i opinii między
pracownikami, klientami i partnerami biznesowymi. Efektywna komunikacja w biznesie sprzyja
zrozumieniu, współpracy i rozwiązaniu problemów. To kluczowy element budowania relacji,
zarządzania zespołem oraz realizacji celów organizacyjnych. Wymaga klarowności, umiejętności
słuchania i dostosowywania się do różnych kontekstów komunikacyjnych, co przyczynia się do
sukcesu organizacji.