UNIVERSITETI I PRISHTINS FAKULTETI JURIDIK

Lnda: E drejta ndrkombtare pr t drejtat e njeriut Tema: Mbrojtja e pakicave nn petkun e Islamit

Mentori: Dr.Qerim Qerimi Prishtin, Maj 2010

Studenti: Faton Pllana

HYRJE
Falnderimi i takon All-llahut, At e falnderojm dhe prej Tij ndihm dhe falje krkojm. Krkojm strehim tek All-llahut prej t keqes t vetvetes dhe veprave tona t shmtuara. K udhzon All-llahu ska kush e lajthit dhe k e humb Ai, ska kush e udhzon. Dshmoj s perve All-llahut, Nj dhe q nuk ka ortak, ska hyjni tjetr dhe dshmoj se Muhamedi sht rob i Tij dhe i Drguari i Tij. Pastaj . Temn t ciln e kemi para nesh sht mjaft e rndsishme pr tu shtjelluar sepse n kohn n t ciln po jetojm, rrethanat e mbrendshme e t jashtme, fobia e madhe e cila po prhapet me t madhe tek njerzit ndaj Islamit si dhe shum faktor t tjer kan ndikuar q t prhapen ide, mendime t shumta e t llojllojshme nga intelektual t ndryshm me pretekst q gjoja Islami n raport me fet e tjera sht armiqsor, q gjoja se Islami nuk sht kujdesur si duhet me jomuslimant n shoqrin e tyre etj etj akuza q realisht jan krejt t pabaza dhe t paargumentuara. N kt punim seminarik jam prpjek q t bj nj rezym apo prmbledhje t shkurtr rreth ksaj shtje se si Islami i trajton pakicat e ndryshme nn flamurin e saj, cila sht pozita e tyre n shoqri dhe far t drejtash kan ata? Natyrisht se t filtet pr kt tem nuk mjafton nj punim i till seminarik kur dihet se sa sht shkruar nga shum dijetar dhe ulema islam pr kt shtje, por do t mundohem q ti ceki gjrat kryesore n lidhje me kt tem n mnyr q s pari edhe lndn q e kemi ta kuptojme edhe ma leht shikuar nga ky aspekt, q studentt e fakultetit ton dhe fakulteteve tjera ta ken nj baz elementare pr kt shtje dhe t mos ndikohen nga idet e tjera si dhe pr ne muslimant t jet nj rifreskim i ktyre gjrave.

PJESA I MBROJTJA E PAKICAVE NN PETKUN E ISLAMIT O ju njerz, vrtet Ne ju krijuam juve prej nj mashkulli (Ademit) dhe nj femre, (Havs) ju bm popuj e fise q t njiheni ndrmjet vete, e s'ka dyshim se te Allllahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr sht ruajtur (kqijat), e All-llahu sht shum i dijshm dhe hollsisht i njohur pr do gj. (Huxhurat 49, 13) Muhamedi a.s. ka thn: Nuk ka kurrfar prparsie arabi ndaj jo-arabit, e as jo-arabi ndaj arabit, as i ziu ndaj t kuqit, e as i kuqi ndaj t ziut prve me devotshmri. T gjith jeni pasardhsit e Ademit, ndrsa Ademi sht prej dheut. 1 Islami fe dhe sistem jete t ciln All-llahu i Madhrishm e zgjodhi pr krijesat e Tij. Islami fe dhe sistem t ciln e ndoqn dhe e ndjekn t gjith pejgambert duke filluar nga baba i njerzimit Ademi a.s. dhe radhazi pejgamber pas pejgamberi deri tek pejgamberi Muhamed a.s. i cili ishte njheri edhe vula e gjith atyre. Islami nuk la asgj pa na e sqaruar dhe br t qart pr njerzit q njerzimi t mos mbetet n huti e errsir. Pa dyshim njrn prej shtjeve q na e sqaroi n mnyr m t prsosur q mund t ekzistoj sht edhe rreth shtjes s pozits s jomuslimanve n shoqrin islame apo raportit t islamit me jomuslimnt. Jomuslimant n shoqrin islame gzojn nj pozit t hatashme far as vet t krishtert e disa fraksioneve n vendet e tyre nuk e kishin. Ne e dijm edhe nga lnda t ciln jemi duke e studijuar q ndr traktatet e para q njihen n lidhje me pakicat jan pikrisht ato q i lidhnin vet vendet perndimore mes vete pr ruajtjen dhe sigurin e fes q ata e gzonin, prej tyre ishte Traktati i Vestfalis m 1648 Franca dhe Perandoria e Shenjt Romake si dhe aleatt e tyr prkats n baz t saj protestantv n Gjermani u garantohej liria fetare e njllojt me at katolik, apo traktati ndrmjet Suedis dhe Polonis i lidhur n Oliva m 1660 parashihej liria e shprehjes fetare pr katolikt n territorin e Livonis t cilin Polonia ia kishte lshuar Suedis etj traktate t ngjajshme. 2 T krishtert dhe hebrenjt n literaturn islame i hasim me termin Ithtart e Librit EHLUL-KITAB gj q tregon qysh n fillim pr trajtimin e tyre q iu sht br pra edhe n aspektin terminologjik, ata islami i ka nderuar dhe rrespektuar e kjo gj sht praktikuar edhe n praktik nga vet shteti Islam si do ta shohim n vijim t punimit. Drejtsia q kishin muslimant ndaj jomuslimanv, trajtimi i tyre i papar ndonjher deri at koh si dhe rrespekti i madh i t drejtave t tyre fardo lloji qofshin ato, bri q shteti islame pr nj periudh 100 vjeqare t zgjerohet dhe t krijoj nj shtet stabil se sa perandoria romake apo perse dhe t zgjerohet n tri kontinente dhe t hap nj frym te re, frym humane gj q se kishin popujt e atyre vendeve nn pushtetin e perandorive t cekura m lart. Themelet e ksaj drejtsie t madhe islame q e prqafuan popuj e popuj te ndryshm bazohej n kto pika kryesore: 1. Besimi n All-llahun e Lartsuar TEUHIDI 2. Etika islame AHLAK 3. drejtsia islame ADL
1 2

Halil Ibrahimi, Islami dhe Krishterimi, fq.64 Zejnullah Gruda, Mbrojtja ndrkombtare e t drejtave t njeriut, botimi II Prishtin, 2001, fq.125

4. dituria ILM 3 5. Vepra AMEL Kto ishin ato pika, ato themele t cilat e dalluan shtetin islam prej shteteve tjera dhe t cilat ishin kruciale pr ekzistencn e saj. EHLUDH-DHIMME Banort e sigurt Siq e cekm edhe m lart jomuslimant kishin nj trajtim t veant n shtetin islam. T gjith jomuslimant me nj emr t prbashkt pa dallime mes tyrse sepse ishin t ndryshm si krishter, hebrenj, zjarrputis, etj u quanin DHIMMIJ. Fjala Edh-dhimmeh d.m.th. bes, garanci, siguri. Jan quajtur kshtu pr aryse se jan n premtim t Allllahut dhe t Drguarit t Tij (Muhamedit a.s.), t bashksis Islame dhe nn mbrojtjen e shoqris Islame, t sigurt dhe t qet, ata jan nn sigurin e muslimanve dhe garantimin e tyre. 4 Nga kjo kuptojm se jomuslimant dhimijt kan t drejta t plota dhe t barabarta n shtetin islam me jomuslimant - me fjalor bashkkohor e fitojn nj lloj nnshtetsie n shtetin islam. 5 Ne e dijm q n kohn bashkkohore t gjith qytetart e nj vendi pa dallime i kan t drejtat dhe detyrimet e caktuara, e njjta gj vlen edhe n shtetin islam ku t gjith i kan t drejtat dhe obligimet ndaj shtetit si muslimant si jomuslimant. Muslimant kan obligime t veanta si p.sh Zekati, Sadaka etj ndrsa jomuslimant kan obligim t veant q njihet si XHIZJE e pr t ciln do t flasim m von. T DREJTAT E DHIMIJVE LIRIA FETARE Muslimant t urdhruar nga Ajetet Kuranore dhe Hadihet e Profetit Muhamed a.s. ksaj pike i kushtuan nj rndsi t madhe gj q fatkeqsisht te paraardhsit e tyre (romakt dhe perst) nuk ishte shum e njohur. Me kt parim muslimant e ngulitn n kok e pastaj n vepr q kudo q shkojn me kdo q takohen, t polemizojm, t debatojn n mnyrn m t mir por jo me an t imponimit. N lidhje pr kt shtje kemi ajete t ndryshme kuranore, prej tyre: N fe nuk ka dhun. sht sqaruar e vrteta nga e kota (El Bekare 256) Ithtart e librit mos i polemizoni ndryshe (kurr i thirrni n fen tuaj) vetm ashtu si sht m s miri, prve atyre q jan mizor dhe thuajuni: "Ne i besuam asaj q na u zbrit neve dhe q u zbriti juve dhe se Zoti yn dhe Zoti juaj sht nj, dhe se ne i jemi dorzuar Atij. (Ankebut 46) Sikur t kishte dashur Zoti yt, do t'i besonin ka jan n tok q t gjith. A ti do t'i detyrosh njerzit t bhen besimtar? (Junus 99)
3 4

Behxhet Jashari, Lirit dhe t drejtat e njeriut n Islam Shkrim n webfaqen www.fri.org.mk Jusuf Kardavi, Jomuslimant n shoqrin Islame, Prishtin 2002, fq. 12 5 Po aty.

Jo vetm deri n kt shkall por islami na mson dhe na urdhron n t njjtn koh q zotat e feve tjera t mos i fyejm apo ti shajm. N lidhje me kt: Ju mos ua shani ata (zota) q u luten (idhujtart), pos All-llahut, e (si hakmarrje) t fyejn All-llahun nga armiqsia, duke mos ditur (pr madhrin e Tij). (El Enam 108) Pra kto ajete kuranore ishin argumente dhe baza pr muslimant q ia ndaluan imponimin, apo pranimin me dhun nga ana e dhimijve fen islame. Natyrisht se pr kto argumenti m i gjall sht vet historia e cila na argumenton kt. Komandati i njohur Islam Halid ibn Velidi pr banort e Anatit: Kan t drejt tu bien kmbanave n fardo koh dshirojn natn apo ditn prve n kohn e namazit dhe kan t drejt ti nxjerrin kryqat n ditn e festive. 6 E njjta gj vazhdoi edhe n kohn e Omerit kur u lirua Egjipti komandati i muslimanve Amr ibn Asi n marrveshjen e paqes me Mukavkisin n mesin e pikave ishte q: t mos cnohen kishat dhe t mos ket przierje n punt e mbrendshme t t krishterve 7 dhe kshtu vazhdoi gjenerat pas gjenerate, udhheqs pas udhheqsi deri n kohrat e sotme dhe pr kt argument jan vendet q ishin nj koh t gjat n islam si p.sh Endelusi (Spanja e Sotme) e cila pr 800 vite ishte nn Islam dhe muslimant me kt parim me kt rregull e quan kt vend prpara , ndrsa kur muslimant e humbn at m 1492 ndodhi ajo si thot populli jepja dorn ta mer krahun dhe vrtet Ferdinandi dhe Izabela bn krdi ndaj muslimanv t atij vendi dhe kurr asnjher nuk u quajtn n histori TERRORISTA, po ashtu jemi edhe ne populli jon shqiptar argument nn pushtetin osmanlij q u treguan n mnyr m t mir t drejt ndaj nesh, ku i lejuan t lir n fen e tyre dhe i lan t lir n kishat e tyre ku edhe sot e ksaj dite jan ende. E DREJTA E MBROJTS Natyrisht se ruajtja e jets s njerzve sht element kreysor dhe bazik pr nj jet t sigurt. Edhe n kt pik muslimant ishin t sakt dhe t prpikt si gjithher sepse ata i msonte msuesi m i miri Muhamedi a.s. ai thot n disa hadithe: Kush i bn nj padrejtsi nj dhimiu apo e detyron n dika q ska mundsi apo merr dika pa dshirn e tij, ather un jam kundrshtari i tij n Ditn e Kijametit 8 Kush e mundon nj dhimij un jam armik i tij, e kujt i bhm armik do ta luftoj n Ditn e Kijametit 9 Ai shkoi edhe m larg pr kt shtje kur tha: Kush shqetson nj t siguruar m shqetson mua dhe kush m shqetson mua shqetson All-llahun 10 Po, kshtu na msoi ai i bekuar dhe kshtu ata bartsit e fjalve t tij kto i praktikaun n vepra.

6 7

Po aty Hasan Ejub, Katr halift e drejt, Shkup 2003, fq. 140 8 Jusuf Kardavi, fq.17 9 Po aty 10 Po aty

sht cekur rasti i art q ka ndodhur n kohn e dijetarit t madh islam Shejhul-islam Ibn Tejmije kur n kohn e tij tatart hyn n Sham (Siri), shkoi dijetari me bisedu me Katlu Sham pr lirimin e robrve, komandati tatar i lejoi dijetarit lirimin e robrve musliman por refuzoi lirimin e robrve dhimij athert dijetari i tha: Nuk jemi t knaqur vetm po q se i lironi t gjith robrit jahudi e t krishter (dhimijt) ata jan banort tan t siguruar dhe nuk lejojm asnj t zn rob as prej tyre as prej muslimanve. Kur e pa kmbungljen e tij i liroi t gjith. 11

MBROJTJA E GJAKUT DHE TRUPAVE T TYRE Mbrojtja e gjakut sht njra prej 5 gjrave themelore n sheriatin islam dhe normalisht se nuk bn dallim mes muslimanv dhe jomuslimanve. Muhamedi a.s. ka thn: Kush e mbyt dhimiun nuk e ndien ern e Xhenetit, edhe pse era e tij arrin dhe ndihet ca vjet ecje 12 Kjo le q sht e definuar dhe caktuar qartazi n sheriat por juristat islam kan shkuar aq larg sa q n lidhje me dnimin, me vrasjen e nj dhimut sht e njjta dispozit sikurse mbytja e muslimanit e na e dijm q sipas sheriatit dnimi i atij q e mbyt dikn sht dnimi me vdekje. Ata jurist q e prkrahnin kt mendim ishin Shabiu, Nehaiu, Ebu Hanife etj dhe argumentuan me transmetin nga Muhamedi a.s. se e ka ekzekutuar muslimanin pr dhimiun dhe ka thn: Un jam m i nderuar q t zbatoj sigurin. 13 Aq bukur dhe drejt e kishin kuptuar muslimant kt shtje sa q Aliu r.a. thoshte: Kan paguar taksat pr t qen gjaku i tyre si gjaku jon dhe pasuria e tyre si pasuria jon 14 MBROJTJA E NDERIT Pasi q puna e nderit sht mjaft e ndieshme tek njerzit edhe ktu sheriati islam e ka jep provimin e vet. Jurisiti islam Kurafi n librin e tij El Faruk thot: Me t vrtet kontrata e nnshkruajtur me t mbrojturit (dhimijt) na obligon t drejta ndaj tyre, pr shkak se jan nn mbrotjen ton nn sigurin ton dhe nn sigurin e All-llahut dhe t Drguarit t Tij dhe kush i sulmon ata me fjal t keqe apo prgojim ka humbur sigurin e All-llahut, t Drguarit t Tij dhe t fes Islame. 15 E DREJTA SOCIALE DHE PENSIONARE Muslimant duke u nisur nga hadithi i Muhamedit a.s. q donjri nga ju sht bari dhe do bari sht prgjegjs pr kopen e tij 16 edhe n kt fush kishin nj kujdes t veant dhe pr kt m s miri na e dshmon historia e art islame. Kontratn q e kishte br Halid ibn Velidi me banort e Hirs n Irak q ishin t krishter thuhej: U kam br
11 12

Jusuf Kardavi, fq.16 Jusuf Kardavi, fq.18 13 Po aty 14 Jusuf Kardavi, fq.21 15 Jusuf Kardavi, fq.21-22 16 Po aty

atyre q do plak i rraskapitur i paaft pr pun ose q e ka goditur ndonj smundje apo ka humbur pasurin saq pjestart e fes s tij i japin lmosh, eliminohet pr t taksa dhe i jepet prkrahje sociale nga arka e buxhetit t shteti musliman. 17 Po ashtu ceket ndodhia e kalifs Omeri me nj plak t moshuar hebrenj i cili lypte nga njerzit, pasi e pyeti pse vepron nj gj t till kuptoi q mosha e tij e thyer dhe nevoja e kan nxit deri n kt veprim, e mori dhe shkoi me t tek arkatari i arks s Shtetit dhe e urdhroi arkatarin q ti jap atij dhe kush sht n gjendjen e tij t holla nga buxheti i shtetit nj sasi t majftueshme pr jetn e tyre dhe tha: Nuk kemi vepruar drejt me ta n qoft se u kemi marr taksat n rini dhe i nn mojm n pleqri! 18 Po ashtu edhe dijetari i njohur islam Imam Neveviu thot: Nga obligimet dytsore sht: largimi i t kqijave, vshtirsive t jomuslimanve si sht veshmbathja, ushqimi i t uriturve 19 MARRJA E FUNKSIONEVE N SHTET Jo rrall her sht prmendur n historin islame q jomuslimant kan marr funksione shtetroe dhe ekzekutive mbrenda shtetit islam. sht prmendur q Muavije ibn Ebi Sufjan e kishte shkruesin e tij t krishter me emrin Srxhon. Po ashtu n kohn e Abasidve kishte krishter q kishin mar prsipri ministri prej tyre Nasr ibn Harun 369 hixhri dhe Isa ibn Nesturs 380 hixhr. E njjta gj vazhdoi edhe gjat perandoris osmane. Nga ky privilegj q iu ishte dhn atyre jan betur t habitur e t fasionuar edhe historian t ndryshm perndimor prej tyre, Adam Mitz n librin e tij Civilizimi Islam n shek. IV Hixhri: Prej gjrave me t cilat quditemi shum sht shifra e madhe e puntorve (udhheqes dhe funksionar t mdhenj) dhe prgjegjs jo musliman n shtetin Islam. Krishtert ishin ata t cilt udhheqin vendet Islame. Ankesa e br pr udhheqjen e dhimijve sht ankes e vjetr 20 PJESA II OBLIGIMET E DHIMIJVE NDAJ SHTETIT ISLAM XHIZJA Ata t cilt nuk e njohin Islamin dhe historin e saj ashtu si duhet ose ata t cilt e njohin shum mir por nuk iu plqen realitet i saj apo thjesht ata t cilt prhapin propaganda anti-islame, prej pikave t cilave mundohen ti paraqesin sht edhe xhizja. Por n realitet si qndron kjo pun? Si n do vend t bots ku pjestart e saj pa dallim duhet t kryjn obligimet shtetrore q i kan ndaj atij shteti edhe n shtetin islam, pjestart e saj jan t obliguar t kryejn obligimet e tyre shtetrore pa dallim ndrmjet muslimanve dhe jomuslimanve. Musliman e paguan Zekatin si obilgim dhe njra prej shtyllave t fes islame pr do vit 2.5% e pasuris s grumbulluar, e zbukurimeve stolive dhe e tregtis s ndrshme. Jo vetm kaq por muslimant paguajn edhe Sadekatul-Fitirin me rastin e mbarimit t muajit t Ramazanit dhe si me rastin e Kurban Bajrmait ai duhet t ofroj kurban nj bagti dhe

17 18

Po aty Jusuf Kardavi, fq.23 19 Po aty 20 Jusuf Kardavi, fq.29

mishin e tij. Pra muslimani prmes ksaj paguan nj shum t konsiderueshme nprmjet zekatit dhe sadakas. 21 Ndrsa jomuslimant duhet t paguajn nj pages-tatim ndaj shteti q quhet xhizje e cila e liron prej obligimeve ushtarake ndaj shtetit si dhe i sigurin mbrojtje dhe siguri maksimale. Vlera m e madhe t ciln nj pasanik jomusliman q e paguan sht 48 drhem pr do vit. Kjo paguhet prej atij personi q ka t paktn 10.000 drhem n zotrim. (1 drhem sht prafrsisht 2 cent dollar amerikan). E tr shuma e xhizjes e paguar prej jomuslimanit m t pasur sht afrsisht sa vlera e 1 dollari amerikan. 22 Omeri ka caktuar xhizjen pr t pasurit 48 drhem, pr mesatart 24 drhem dhe pr shkalln e ult 12 drhem. Me kt shihet se taksa sht cakutar sipas mundsis s veprimit. 23 Ky kufi maksimal i xhizjes q u cek m lart, n ann tjetr pr muslimant zekatin nuk vlen sepse me rastin e rritjes s pasuris rritet edhe vlera e zekatit. Jo vetm kaq por muslimant duhet t japin t gjith zekatin pa dallim burr, gra po prijs fetar ndrsa pr jomuslimant t vetmit q duhet t paguajn xhizjen jan burrat e aft pr luft ndrsa jan t prjashtuar grat, fmijt, t moshurait, t varfrit e priftrinjt. 24 Po ashtu isht e njohur parimi: Nuk ka xhizje pr priftin e ndar prej ksaj bote (adhurues) n tempullin e tij, sepse ai nuk sht prej t aftve pr luft. 25 Po ashtu sht e njohur edhe thnja e Omerit: Mos e caktoni (xhizjen) pr gra dh fmije 26 Kto fakte t prmendura dshmojn pas asnj fije dyshimi se pagimi i xhizjes nuk shkakton aspak ndonj padrejtsi, shtypje apo fanatizm siq sht kuptuar prej shum shkrimtarve kristian. 27 PJESA III FAKTE HISTORIKE Drejtsia e madhe e muslimanv n raport me dhimijt q ndodhin n ato kohra t arta nuk kishin par e ndgjuar para tyre dhe kishin fatin ata q e prjetuan kt. Natyrisht se historia e lavdishme Islame ka ruajtur n arkivat e saj kto dshmi historike q jan t shumta e t shumta por q ne do t mundohemi me i cekur vetm disa prej tyre. Qysh nga koha e Muhamedit a.s. dhe radhazi deri n kohn e Perandoris Osmane historia shnoj me shkronja t arta kto ngjarje e shum t tjera q pr kohn bashkkohore me kaq shum probleme t ndryshme ndrkombtare jan zgjidhja e vetme pr njerzimin. Si e dijm n kohn e Muhamedit a.s., n Medinn e athershme kan jetuar 3 fise t njohura hebreje me t cilat Muhamedi a.s sht sjellur n mnyr m njerzor t mundshme duke iu dhn t drejta t mdha ndrsa ata ja kthyen me t kundrt. Bn atentat pr mbytjen e Muhamedit a.s. me helmimin e mishit t qengjit si dhe iu ndihmuan pabesimtarve nga Meka n betejn e Hendekut kundr muslimanve.
21 22

Ajni Sinani, Islami besim, ligj kultur dhe qytetrim, Prishtin 2007, fq. 295 Po aty 23 Jusuf Kardavi, fq.35 24 Ajni Sinani, fq.295 25 Jusuf Kardavi, fq.39 26 Jusuf Kardavi, fq.37 27 Ajni Sinani, fq.295-296

Ai qysh n fillim kishte lidhur nj kontrat me ta e cila prbhej prej 12 pikave me t ciln qartazi iu lejuan t drejtat e tyre bile ata jetuan edhe n nj lagje t posaqme n Medine. 28 Kshtu vazhduan edhe shokt e tij pas vdekjes s tij. N kohn e Omerit kur u lirua Egjipti gjendja e koptve (egjipitianve vendas) ishte e mjerueshme nga padrejtsia bizantine. Kur muslimant e liruan Egjipitin n krye me komandatin Amr ibn Asin, ai ju dha t drejta t plota t tyre dhe klerikve fetar t tyre, sht shnuar prgjigja e klerikut Benjamin drguar peshkopt t Nekias Basilit: Kam gjetur n Aleksandri shptimin dhe sigurin q i pata humbur pas sjelljes barbare t pushtuesve bizantin. 29 sht po ashtu rasti i njohur i atij t krishteri t Egjipitit i cili pas nj gare q kishte me djalin e Amrit q ishte edhe guvernator i Egjiptiti, i krishteri fitoj dhe djali i Amrit i ra me kamxhik dhe i tha: Un jam biri i t ndershmve, ather i krishteri shkoi n Medin te Omeri dhe iu ankua pr kt, Omeri i oi letr Amrit q t vinte n Medin me djaline tij urgjent dhe pasi erdhen n Medin i dha kamxhikun t krishterit dhe i tha: Bjeri t birit t ndershmve dhe pasi q e qlloi, Omeri i tha atij: bjeri edhe Amrit ai i tha: Qllova at q m qlloi, pas ksaj Omeri iu kthye Amrit duke i thn: O AMR KUR I KENI ROBRUAR NJERZIT KUR NNAT E TYRE I KAN LINDUR T LIR? 30 Dhe kshtu vazhduan muslimant me drejtsi derisa ata udhheqnin me sheriat. N kohn kur muslimant e liruan Andalusin (Spanjn e sotme) ky lirim ishte i mirseardhur pr popullatn e asaj treve. Orientalisit i njohur Dozy n vllimin e dyt t librit Historia e muslimanve t Spanjs fq.43 kishte vlersuar se: Pushtimi arab ishte i mirseardhur pr Spanjn 31 Po ashtu edhe Blasko Ibanjez thoshte: Spanja me knaqsi i pranon njerzit q vinin nga Afrika ishte ajo nj ekspedit qytetruese nuk ishte invazin n qytetet e pushtuara, kishn ia linin t krishterit kurse sinagogn hebreut. Prej shek. VIII deri n shek XV sht krijuar dhe zhvilluar qytetrimi m me ndikim n Europ. 32 Po ashtu sht i njohur edhe rasti shum interesant q i kishte ndodhur njrit prej komandantve m t njohur n historin islam Salahudin Ejubit. Ai jetoi n kohn e kryqzats s tret (1189-1192). N kt kryqzat fuqit europiane ishin organizuar nga tre mbretr europian: mbreti i Francs Filipi III, mbreti i Anglis Riardi I dhe mbreti gjerman Fridrih Barbarosa. Udhheqsi kryesor u caktua Riardi I. Gjat ksaj kryqzate ndrmjet ushtris krishtere u prhap nj smundje e rnd ngjitse. Smundja e kaploi edhe mbretin Riard. Pasi q Salahudini kuptoi pr smundjen e tij. Menjher ia drgoi mjekun e tij personal me barra t ndryshme me qllimn q ta shroj at. N fillim ky gjest u pranua me dyshim por pasi q Riardit i bn dobi barrat e mjekut musliman q ia drgoi Salahudini, ather ata kuptuan humanitetin dhe tolerancn e muslimanve e veanrshit t Salahudinit q ishin armiq t tyre. Edhe pse Riardi i tradhtoi fitorja prsri isht n ann e ushtris musliman t Salahudinit. 33 Kjo drejtsi e papar dhe e pa njohur deri n at koh vazhdoi edhe n kohn e Perandoris Osmane. Kt na e vrteton edhe prof. Tim Winter ligjrues n fakultetin Teologjik n Universitetin e Kembrixhit, ai thot: Deri n fillim t shek XX ky regjion (ku administronte P.Osmane)
28 29

Safijurrahman el Mubarekfuri, Nektari i vulosur i Xhennetit, Prishtin 2004, fq.223 Hasan Ejub, fq. 141 30 Jusuf Kardavi, fq.31 31 Behxhet Jashari, Lirit dhe t drejtat e njeriut n Islam 32 Po aty. 33 Po aty.

ishte i bashkuar n nj pushtet pushtetin e Sulltanit Osman me seli n Stamboll. I njjti flamur i cili valonte n Stamboll, valonte edhe n qytete tjera t largta si n Mek, Bagdad e Tiran Aty t gjith i gzonin lirt fetare: druzt, shiitt, jezidijt, krishtert, hebrenjt si dhe shum bashksi tjera fetare. Ndrsa nga popujt jetonin: arabt, turqit shqiptart, berbert, kurdt, grekt, vllaht dhe shum etni t tjera. P.Osmane nuk ishte shtet nacional. Mirpo nuk ishte as perandori n kuptimin europian. N t vrtt ajo i prgjigjet SHBA-s. Si SHBA-ja edhe P.Osmane nshtetsin e definonte n baza jo etnike. Franca ishte shtet i fancezve, Gjermania e gjermanvve, mirpo Amerika e amerikanve madje edhe prej nga do q t jet preardhja e qytetarve t saj. Po ashtu edhe P.Osmane ishte vend i t gjith llojeve t njerzve, me kusht q ta pranonin pushtetin e Sulltanit n Stamboll. 34 Jo vetm fjalt e profesorit Winter por edhe vet historia e dshmon nj gj t till. Kur u lirua Konstandinopoja (Stambolli) me 1453 ndodhn gjra t panjohura deri n at koh pr banort e asaj treve. Sulltan Mehmeti II i ulur mbi kalin e tij t bardh ju tha ushtarve t tij: Fitimtart e mi! Lavdruar dhe Falnderuar qoft Zoti q u bt ngadhnjyesit e Stambollit! N asnj mnyr t mos i prekni ata q sbjn qndres(rezistenc) dhe q krkojn mshir! Mos u shkaktoni asnj dm grave, fmijve, pleqve dhe t smurve! Merrni vetm nga plaqka e lufts q ju lejohet dhe ju bekohet! 35 Po ashtu sht prmendur se Sulltani Mehmeti II kishte shpallur amnisti pr t gjith t burgosurit bizantin q ishin, ku prej tyre ishin edhe 2 murgj. Kur ata pasi u liruan dhe e pan situatn q ishte, sjelljen e muslimanve dhe gjendjet e popullit t tyre t krishter mbetn t fasionuar dhe t quditur dhe n fund shkuan t sulltani dhe i than: Po t vazhdoj kshtu, ky komb dhe ky shtet do t qndroj n kmb gjer n shkatrrimin e bots. Sigurisht, feja e njerzve me nj moral dhe mnyr jetes t till, sht fe e vrtet! m pas e than Shahadetin dhe u bn musliman. 36 Po ashtu ky realitet q ndodhi para krejt bots vazhdoi edhe t sulltant e mvonshm. N kohn e Sulejman Kanuniut i cili kishte zgjeruar shtetin me nj territor t madh, pr shkak t sjelljve t mira q kishte, drejtsis s madh q mbizotronte n vendin e tij, n Poloni ishte br nj thnje q ma von u b edhe proverb ku thojshin ata: pa pir kuajt e osmanve uj n lumin e Vistuls (lum n Poloni), ky vend nuk do ta arrij dot lirin dhe pavarsin! 37 Pas gjith ktyre fakteve historike e shum shum tjerave q nuk u cekn a ja vlen q prap t merremi, t bazohemi me supozimet e injorantve, keqadashsve q po thurin dita-dits argumente anti-islame apo t pranojm realitetin q ka ndodh gjat ktyre periudhave kohore?!

34 35

Po aty Osman Topbash, Osmant me personalitet dhe institucionet e tyre monumentale fq.107 36 Osman Topbash, fq. 126 37 Osman Topbash, fq. 173

PJESA IV SHERIATI ZGJIDHJA M E MIR BASHKKOHORE Pa dyshim q n kohn t ciln po jetojm n problemet e mdha q po shfaqen dita dits duhet t ndryshohet diqka duhet t vijn ligje tjera t cilat do t jen universale me plotkuptimin e fjals t cilat jo vetm q do t mbetn n letr por edhe t zbatohen. sht koha e fundit tani q njerzit t binden q zgjidhja m e mir sht zgjidhja hynjore e zbritur nga All-llahu pr njerizt Kurani pra me nj fjal Sheriati. Kt e dshmojn edhe ekspert t njohur t s drejts ndrkombtare. Dr. Iziko E. Towhein, njri nga juristt m eminent botror thot: Islami plotsisht i prgjigjet rrethanave dhe nevojave q shfaqen n praktik. Gjat gjith shekujve sht zhvilluar, e nuk humbi asgj, por mbeti autentik n principet e veta. Ai n trsi e ruajti fuqin dhe fleksibilitetin e vet, pa e pasur parasysh vendin dhe kohn. Ai bots i dha dispozitat m themelore dhe sistemi i tij juridik fuqishm dominon mbi sistemet juridike t Europs. 38 Po ashtu Konferenca Ndrkombtare mbi t Drejtat, e cila hst mbajtur n vitin 1932 n Lahaj (vend n Jemen) nga organizatat juridike botrore krkont q ligji i sherijatit islam t jet njri nga zgjedhjet e t drejtave ndrokmbtare. 39 Po ashtu pjesmarrsit e konfers ndrkombtare e t drejtave Komparative (krahasuese) e mbajtur n vitin 1952 n Paris krkuan java mbi ligjet e sheriat t mos mbahej 1 her n 10 vjet si ishte por t bhej pr do vjet. Duke i mar parasysh konkluzionet dhe argumentet, deri t t cilat kan arrit pjesmarrsit e Konferencs, duke i ndjekur studimet n Java mbi ligjet Islame dhe t gjitha diskutimet q u zhvilluan gjat ksaj Konference, u b absolutisht e qart se ligji islam qndron mbi principe t forta n vlerat dhe dobit e t cilit nuk ka asnj ik dyshimi, llojllojshmria e principeve, t ktij sistemi ligjeve komplekse, n vete prmbajn pasuri t jashtzakonshme t mendimeve juridike dhe zinxhir t tr t mrekullueshm t nismave artistike, ka ktij ligji i mundsojn q tiu prgjigjt t gjita krkesave dhe dshirave q shfaqen dhe paraqiten n jetn bashkkohore. Ne pjesmarrsit e kesaj Konference krkojm q Java mbi ligjet islame t mbahet do vit prfundojn pjesmarrsit e konferencs. 40 KONKLUDIMI Pas gjith ktyre argumenteve, fakteve historike q realisht jant t pakta por q shrbejn q minium t kemi nj baz elementare pr kt tem nuk na mbetet asgj vetm se t themi se zgjidhja m e mir pr njersimin pa dyshim sht Islami dhe se njeriu m kt do jet i lumtur dhe i shptuar n 2 botrat: edhe n kt bot edhe n botn tjetr. Kto t mira t islamit nuk ka kush q i ndali, Islami do t prhapt n 4 ant e bots me lejn dhe ndihmn e All-llahut fuqiplot i plqeu kjo kujt i plqeu, e urrejti kush e urrejti dhe ne kt ve se jemi duke e par kt pr do dit ku njerzit antarsohn n kt fe t pastr dhe t mir. sht e vertt fjala e All-llahut t Lartmadhruar q na e tha n
38 39

Abdul Mexhid Aziz El Zindan, El Iman, Prishtin 2000, fq. 109 Po aty 40 Po aty.

Kuran para 1400 viteve dhe me kt ajet kuranor po e prfundojm edhe kt tem. Thot All-llahu: Ai (All-llahu) sht q e drgoi t drguarin e vet me udhzim t qart e f t vrtet, pr ta br mbizotrues mbi t gjitha fet, edhe pse idhujtart e urrejn. (Es-Saff, 9)

LITERATURA
Kurani Prkthim me komentim n gjuhn shqipe, prktheu dhe komentoi H.Sherif Ahmeti. Dr. Jusuf Kardavi, Jomuslimant n shoqrin Islam, Prishtin 2002 Dr. Zejnullah Gruda, Mbrojtja ndrkombtare e t drejtave t njeriut, botimi II Prishtin, 2001 Behxhet Jashari, Lirit dhe t drejtat e njeriut n Islam http://www.fri.org.mk/fri/showArticle.aspx?IDAuthor=222 Ajni Sinani, Islami besim, ligj, kultur dhe qytetrim, Prishtin 2007 Abdul Mexhid Aziz El Zindani, El Iman T besuarit e vrtet n dritn e Kuranit, Sunnetit dhe argumenteve shekncore, Prishtin 2000 Hasan Ejub, Katr halift e drejt, Shkup 2003 Safijurrahman El Mubarekfuri, Nektari I vulosur I Xhennetit, Prishtin 2004 Osman Nuri Topbash, Osmant me personalitete dhe institucionet e tyre monumentale, 2009 Halil Ibrahimi, Islami dhe Krishterimi, Prishtin 2004

PRMBAJTJA
Hyrje Pjesa I Pjesa II Pjesa III Pjesa IV Literatura 2 3 7 8 11 13