Pismo Folkowe

160 Tradycja, muzyka świata i okolic

3/2022 cena 10 zł (w tym 8% vat) index 353280 issn 2449-7622

Violetta Wróblewska
Souad Massi
Moribaya
Irlandia

Prezent dla prenumeratorów

 Spis treści
Nowości płyty/ 2
Sonda
Mitologia słowiańska/ 4
Rozmowa
Źródło ludowe – między autentyzmem a manipulacją/ 6
Z teorii
Szamanizm – rys historyczny i współczesność/ 9
Festiwale
Nowa Tradycja? Nowa Tradycja!/12
Z tradycji
Zakazany język/ 14 Nowa Tradycja? Nowa Tradycja!/12
60 lat Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu/ 16
Kawałek drewna i to gra!/ 19
Wykonawcy
Muzyka bez granic/ 21
Felieton
Było harmonistów wielu…/ 23
Cokolwiek miłego/ 24
Jeżeli molfar jest po jego stronie/ 25
Folk i okolice
Algierka/ 26
Portrety etnografów
Między fotografią a dokumentem/ 28 Zakazany język/ 14
Folklor Kresów
Historia opowiedziana pieśniami/ 29
Chwacki batiar ze Lwowa/ 31
Podróże
Między pubem, glenem a bogiem/ 33
Za-chwycenia
Głuche? Martwe? Niedźwięczne i niewdzięczne? / 36
Galeria EtnoArtu
Malarz urzekający prostotą/ 37
Relacje
Przesilenia/ 38
Recenzja Kawałek drewna i to gra!/ 19
O kraju Janosika/ 39
Prezentacje/ 40
Nowości książki/ 41
Na okładce:
Koncert Moonlight Benjamin z zespołem,
Festiwal Muzyki Świata „Ogrody Dźwięków” 2022 w Katowicach
Fot. B. Łąkas

Historia opowiedziana pieśniami/ 29

Redaktor naczelny: Agata Kusto; Redaktor numeru: Damian Gocół
Z-ca redaktora naczelnego: Agnieszka Matecka-Skrzypek, Damian Gocół
Redakcja: Lublin – Agnieszka Matecka-Skrzypek, Agnieszka Kościuk-Jarosz, Marcin Skrzypek, Bogdan
Bracha, Małgorzata Wielgosz, Wojciech Bernatowicz; Warszawa – Maria Baliszewska, Joanna Zarzecka,
Witt Wilczyński, Ewelina Grygier; Poznań – Tomasz Janas; Katowice – Maciej Froński;
Chociebuż/Cottbus – Justyna Michniuk; Grudziądz – Łukasz Ciemiński
Korekta: Ewa Zabrotowicz, Angelika Moskal, Damian Gocół, Julia Małyska, Julia Pietras,
Małgorzata Adamczyk Dystrybucja: Ewa Zabrotowicz
Skład: Karolina Józwik, www.senstudio.pl Druk: Petit S.K., Lublin
3
Wydawca: Akademickie Centrum Kultury i Mediów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
Chatka Żaka, Stowarzyszenie Animatorów Ruchu Folkowego
Adres do korespondencji: Redakcja Pisma Folkowego; ACKiM UMCS Chatka Żaka,
ul. Radziszewskiego 16, 20–031 Lublin; tel./fax: 81 533 32 01 w. 214; e-mail: pismofol­kowe@gmail.com;
www.pismofolkowe.pl; www.mikolaje.lublin.pl Między pubem, glenem a bogiem/ 33
Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie prawo ich
redagowania. Za treść ogłoszeń redakcja nie ponosi odpowiedzialności. Nakład: 400 egz.

Pismo Folkowe nr 160 (3/2022)

 Portrety etnografów Michał Maśliński

Między fotografią a dokumentem

Zawiłe relacje pomiędzy wizualnością a naukami z kręgu antropologii
czy etnologii nie są czymś nowym i w czasach dostępności technolo-
gicznej tylko przybierają na sile. Zależność pomiędzy etnografią a fo-
tografią Anna Niedźwiedź wyraża podkreśleniem wizualności, któ-
ra, jak przyznaje, świetnie „pasuje” do specyfiki etnograficznej: „By-
cie w terenie i doświadczenie etnograficzne jest przede wszystkim,
u swych podstaw, doświadczeniem sensorycznym angażującym roz-
maite zmysły (w tym także wzrok). Współcześnie rozwijająca się antro-
pologia zmysłów chętnie ukazuje wagę doświadczenia zmysłowego Fujarka z kory wierzbowej, wyk. St. Wnek,
I 9, Łomnica, pow. Nowy Sącz, 1964
w kontekście rozmaitych badań terenowych, a zarazem w kontekście fot. M. Maśliński, nr inwentarzowy III 6826 F sm III
antropologicznej autorefleksji i specyfiki etnograficznej metody”1. 7098, ze zbiorów Muzeum Etnograficznego
im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Agata Kusto W ręku utalentowanego reżysera spoczy-
wają nieograniczone wprost zasoby środ- dla studentów w Katedrze Etnografii Sło-
Od kiedy technika fotograficzna sta- ków technicznych […], które pozwalają et- wian UJ. Tworzył zdjęcia i opisy, które zło-
ła się dostępna dla etnografów, weszła do nograficznie wierny materiał poddać wi- żyły się na różne formy publikacji związa-
kanonu nieodzownych narzędzi doku- dzowi w sposób interesujący”3. Podobnie ne z ludowym rzemiosłem8 czy dotyczące
mentacji terenowej. Obiektem badań sta- dzieje się z fotografią, której wysoki po- tematu szopki ludowej jako teatru kukieł-
ły się nie tylko zdjęcia wykonywane przez ziom krakowskie muzeum zawdzięcza kowego9 „Król Herod bezdomny”. Od ro-
samych badaczy, ale również różnorodne wielu dokumentalistom. ku 1950 należał do Polskiego Towarzystwa
kolekcje fotograficzne, których pierwot- Jednym z nich był Michał Maśliński, Fotograficznego, a od 1954 do krakowskie-
ne przeznaczenie było inne. Dziś etnogra- urodzony w 1922 roku etnograf i fotograf go oddziału Polskiego Towarzystwa Ludo-
fia i antropologia kultury chętnie sięgają związany z MEK4. Lata okupacji spędził, znawczego. Z powodów zdrowotnych pra-
po nowo odkryte negatywy, a instytucje podejmując się różnych prac: ogrodniczej cował do 1978 roku, zmarł w 1981.
kultury coraz sprawniej dzielą się efektem czy w fabryce wyrobów tytoniowych. Po
prac zespołów badaczy. Wyzwaniem jest wojnie nadrabiał edukację (m.in. Pań- 1 A. Niedźwiedź, Wizualność etnograficzna na
zarówno sam proces konserwacji i digita- stwowy Instytut Robót Ręcznych). Szybko podstawie materiałów z archiwum domowego
profesora Romana Reinfussa, „Zeszyty Naukowe
lizacji, jak też opis i interpretacja zawar- zetknął się z techniką fotograficzną. Kolej- Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficz-
tości zdjęcia. Przykładem takich działań ne lata, dynamiczne i charakterystyczne ne” 2012, t. 40, s. 3.
może być niedawny projekt Muzeum Et- dla pokolenia stabilizującego się zawodo- 2 M. Wosion, Kraków/ Muzeum Etnograficzne
nograficznego w Krakowie. Zdjęcia, wy- wo w czasach powojennych, skierowały udostępnia wyjątkowe zdjęcia ze swojej kolekcji,
konane m.in. przez Juliusza Dutkiewi- go na studia w ówczesnej Katedrze Etno- [online], [dostęp 26.06.2022]: https://naukawpol-
sce.pl/aktualnosci/news%2C89166%2Ckrakow-
cza, Walerego Eljasza-Radzikowskiego, grafii Słowian UJ. Interesował się trady- -muzeum-etnograficzne-udostepnia-wyjatkowe-
Leopolda Węgrzynowicza i Władysława cyjnym przemysłem drzewnym (praca zdjecia-ze-swojej-kolekcji
Postawkę, dokumentują życie społeczne magisterska Tradycyjny przemysł drzew- 3 Etnomuzeum historia, [online], [dostęp
Polski Południowej na przełomie XIX i XX ny na północnym pograniczu Łysogór pisa- 26.06.2022]: https://etnomuzeum.eu/historia
wieku, mimo iż ich autorami nie zawsze na pod kierunkiem Kazimierza Moszyń- 4 A. Małeta, Michał Maśliński (1922–1981), [w:]
Etnografowie i ludoznawcy polscy: sylwetki, szkice
byli etnografowie. Wymiar etnograficzny skiego i Jadwigi Klimaszewskiej) i rzemio- biograficzne, t. 1, red. E. Fryś-Pietraszkowa, A. Ko-
zbioru widoczny jest w staraniach o udo- słem wiejskim, do czego wykorzystywał walska-Lewicka, A. Spiss, Kraków 2002, s. 205–206.
kumentowanie różnorodnych społecz- kompetencje w zakresie rysunku i foto- 5 T. Zyger, Polskie tańce ludowe. Przewodnik po
ności, ich ubioru, obrzędów, rękodzieła, grafii. W krakowskim muzeum, w któ- wystawie w Muzeum Etnograficznym w Krakowie,
architektury oraz sprzętów używanych rym pracę rozpoczął w 1952 roku właśnie Kraków 1952.
6 T. Seweryn, M. Maśliński, Z. Szewczyk, M.
podczas pracy2. w pracowni fotograficznej, dokumento- Woleńska, Ludowa kultura materialna. Przewodnik
Okres powojenny Muzeum Etnogra- wał eksponaty, a zdjęcia jego autorstwa po wystawie stałej w Muzeum Etnograficznym
ficzne w Krakowie wiąże z postaciami publikowano w kolejnych tomach „Rocz- w Krakowie, Kraków 1954.
tworzącymi wizję instytucji w nowych nika MEK” oraz w książkach o tematyce 7 A. Jacher-Tyszkowa, W. Otto-Weissowa, H.

28 okolicznościach polityki kulturalnej. Są
nimi Seweryn Udziela, artysta, etnograf
i muzeolog oraz dyrektor w latach 1938–
1965, czy Roman Reinfuss. Ten ostatni, za-
fascynowany potencjałem rejestracji fil-
mowej pisał: „Naukowy film etnograficz-
ny mimo swego dokumentalnego charak-
teru nie musi być nudny i niestrawny […].
etnograficznej. Jego fotografie odnaleźć
można w publikacjach dokumentujących
różnorodne sfery kultury ludowej: taniec
ludowy5, kulturę materialną6, sztukę lu-
dową7. Rejestrował także wydarzenia mu-
zealne, wystawy, konferencje. Prowadził
przez kilka lat (od roku 1958) zajęcia teo-
retyczne i praktyczne z zakresu fotografii
Wolksa, J. Świszczowska, M. Maśliński, Polska
grafika ludowa [wystawa] Kraków 1970, Kraków
1970; J. Kamocki, M. Maśliński, Sztuka ludowa
województwa kieleckiego. Katalog wystawy objaz-
dowej, lipiec–październik 1958 r., Kielce 1958.
8 M. Maśliński, Ludowe kowalstwo artystyczne.
Uwagi związane z pokonkursową wystawą w Krako-
wie, „Polska Sztuka Ludowa” 1960, nr 4, s. 243–248.
9 Tenże, Król Herod bezdomny, „Tygodnik
Powszechny” 1958, nr 3.

Pismo Folkowe nr 160 (3/2022)