MATEMATYKA – I rok FiR Praca domowa po zajęciach 17.

I 2024

20. Wyznaczyć najmniejszą i największą wartość

√ x2
(a) funkcji f (x) = 8 x − w przedziale domkniętym [1 , 9] ,
4
(b) funkcji g(x) = sin x + cos x w przedziale domkniętym [0 , π] (przypominamy że π =
180o ).

21. Obliczyć pochodne funkcji

2 √
(4x − 1)3 , ln(cos x) , sin(2x + 5) , e3−2x , x − ln x .

22. Która z funkcji

f (x) = ln(x2 + 2x + 3) , g(x) = 2x3 − 3x2 − 12x

ma minimum lokalne w punkcie x0 = −1 , a która w punkcie x0 = 2 ?

23. Popyt na pewien gatunek herbaty z górnej półki jest dany wzorem
8 000 000
D(p) = ,
p2

gdzie p jest ceną tej herbaty (w złotówkach za kilogram), a D(p) wielkością popytu (w
kilogramach) przy cenie p. Jaką cenę sprzedaży tej herbaty powinien wyznaczyć jej jedyny
importer, jeżeli sprowadza ją po 200 zł za kilogram, i ile powinien jej zakupić?

24. Wiedząc, że w płaskim terenie pocisk wystrzelony z działa pod kątem α do poziomu z
2v 2
prędkością początkową v0 spadnie w odległości g0 sin α cos α od działa (gdzie g jest przy-
śpieszeniem ziemskim), wyznaczyć, pod jakim należy strzelać, by uzyskać maksymalny
zasięg strzału.

Ta praca nie będzie już omawiana na zajęciach, ale zdecydowanie polecam

zrobienie jej przed kolokwium. Zrobioną będzie można omówić ze mną
na konsultacjach 24-25 i być może też 29 stycznia.
 Rozwiązania

4 x √
20. (a) Znak pochodnej funkcji f , f ′ (x) = √ − , zależy od tego czy x x < 8,
x 2
czyli czy x < 4. Funkcja f jest więc rosnąca w przedziale [0 , 4] i malejąca w przedziale
[4 , ∞[. Wobec tego jej największą wartością w przedziale [1 , 9] jest wartość w maximum
lokalnym (i zarazem globalnym), f (4) = 12, a najmniejszą – mniejsza z wartości na
końcach przedziału, f (9) = 3 43 .
(b) Pochodna funkcjih g, gi′ (x) = cos x − sin x, w przedziale domkniętym
h i[0 , π] jest dodat-
π π
nia w podprzedziale 0, 4 (= [0 , 45 ]) i ujemna w podprzedziale 4 , π (= [45o , 180o ]).
o
h i h i
Wobec tego g rośnie w przedziale 0, π4 i maleje w π
4
,π , a więc

π √
max g(x) = g( ) = sin(45o ) + cos(45o ) = 2
x∈[0,π] 4
min g(x) = min(g(0), g(π)) = sin(180o ) + cos(180o ) = −1 .
x∈[0,π]

21.
Funkcja Pochodna Funkcja Pochodna
f (x) f ′ (x) f (x) f ′ (x)
2 2
(4x − 1)3 12 · (4x − 1)2 e3−2x −4x · e3−2x
  √ 1− 1
ln(cos x) − tg x = −cos
sin x
x
x − ln x √ x
2 x−ln x
sin(2x + 5) 2 cos(2x + 5)

22. Jeżeli funkcja różniczkowalna f ma minimum lokalne w punkcie x0 , to f ′ (x0 ) = 0 i

f ”(x0 ) > 0 . Mamy:
2x + 2
f ′ (x) = , g ′ (x) = 6x2 − 6x − 12 = 6(x − 2)(x + 1)
x2 + 2x + 3
oraz:
f ′ (−1) = 0 , f ′ (2) = 11
6
̸= 0 , g ′ (−1) = g ′ (2) = 0 , więc f może mieć minimum lokalne
w x0 = −1 , a g zarówno w x0 = −1, jak w x0 = 2. Aby sprawdzić, czy rzeczywiscie mają,
liczymy drugie pochodne:

2(x2 + 2x + 3) − (2x + 2)2 −2x2 − 4x + 2

f ′′ (x) = 2 2
= 2 2
, g ′ (x) = 12x − 6
(x + 2x + 3) (x + 2x + 3)

oraz: f ′′ (−1) = 4 > 0 , g ′′ (−1) = −18 < 0 , g ′′ (2) = 18 > 0 , a więc f ma minimum
lokalne (ln 2) w x0 = −1 , a g w x0 = 2 (g(2) = −8). (Alternatywnie można sprawdzić,
czy w tych punktach pierwsze pochodne zmieniają znak z ujemnego na dodatni).

23. W tym modelu zysk importera zależy od

! ceny p (która decyduje o popycie) i wynosi
1 200
Z(p) = (p−200)D(p) = 8 000 000· − 2 , osiąga maximum w miejscu zerowym jego
p p
 !
′ 1 400
pochodnej, Z (p) = 8 000 000 · − 2 + 3 , czyli w p = 400. (Fakt, że w tym punkcie
p p
jest maximum, a nie minimum, ustalamy tak jak w poprzednich zadaniach – badając znak
drugiej pochodnej lub kierunek zmiany znaku pierwszej).
Aby zatem zmaksymalizować zysk, importer powinien sprzedawać herbatę po 400 zł za
kilogram, a sprowadzić jej D(400) = 50 kg.
h i
π
24. Szukamy miejsca (kąta α) w przedziale 0 , 2
, w którym zasięg strzału, Z(α) =
2v02
g
· sin α · cos α , przybiera największą możliwą wartość. Pochodna funkcji Z , Z ′ (α) =
2v02
g
((cos α)2
− (sin α)2 ) ma w tym przedziale jedyne miejsce zerowe w punkcie, w którym
cos α = sin α, a zatem w α = π4 (45o ). W tym punkcie Z ′ zmienia znak z dodatniego
na ujemny (dlaczego?), więc jesth w nimi maximum lokalne, a ponieważ jest to jedyne
π
ekstremum lokalne w przedziale 0 , 2 , to w nim funkcja Z osiąga największą wartość.
Zasięg strzału jest więc największy przy α = π4 (45o ).
MATEMATYKA – I rok FiR Praca domowa z 10. I 2024

17. Obliczyć pierwsze i drugie pochodne funkcji

x2 + 2x − 3 3x − 5 2x − 1
x
, tg x , , 2 .
e 2x + 1 x +2
sin x
Nie przyjmuję pochodnej tangensa z tablic czy internetu; przypominam że tg x = cos x
).

18. Wyznaczyć przedziały monotoniczności i wszystkie ekstrema lokalne funkcji

4
f (x) = x4 + x3 , g(x) = 13 x(x − 6)2 oraz h(x) = 2x−1
x2 +2
oraz najmniejszą i największą wartość funkcji g w przedziale domkniętym [–1 , 7] oraz
funkcji h w przedziale domkniętym [1 , 6] .

19 (najłatwiejsze możliwe zadanie optymalizacyjne). Jakie jest największe możliwe pole

prostokąta o obwodzie 12 i jakie są długości boków prostokąta o tym największym polu?

Rozwiązania

17.
Funkcja Pochodna Druga pochodna
f (x) f ′ (x) f ′′ (x)

x2 + 2x − 3 5 − x2 x2 − 2x − 5
ex ex ex
sin x
 
(cos x)2 +(sin x)2 1 −(−2 sin x cos x) 2 tg x
tg x = (cos x)2
= (cos x)2
= 1 + (tg x)2 (cos x)4
= (cos x)2
cos x
3x − 5 13 −52
2x + 1 (2x + 1)2 (2x + 1)3

2x − 1 2(2 + x − x2 ) 2x3 − 3x2 − 8x + 2

2·
x2 + 2 (x2 + 2)2 (x2 + 2)3
18
(dla funkcji f i g rozwiązanie zawiera dodatkowo nie obowiązującą analizę wypukłości i tempa zmian).
Dziedziną każdej z tych funkcji jest zbiór wszystkich liczb rzeczywistych.
4
Pochodne funkcji f (x) = x4 + x3 to
f ′ (x) = x3 + 3x2 = x2 (x + 3) , f ′′ (x) = 3x2 + 6x = 3x(x + 2) ;
miejsca zerowe pierwszej pochodnej to 0 oraz −3 , a drugiej 0 i −2 ;
f ′ jest ujemna w przedziale ]−∞, −3[ a f ′′ w przedziałe ]−2, 0[ i ostatecznie dostajemy
x ]−∞, −3 [ −3 ]−3, −2[ −2 ]−2, 0[ 0 ]0 , ∞[
′
f (x) – 0 + + + 0 +
f ′′ (x) + + + 0 – 0 +
f (x) m.c.w min r.c.sz p.p. r.c.w. p.p. r.c.sz.
(p.p. = punkt przegięcia, r.c.w. = rośnie coraz wolniej , m.c.sz = maleje coraz szybciej
itd.). Funkcja jest wklęsła w przedziale [−2, 0], a poza nim jest wypukła.
Warto zauważyć, że x = 0 nie jest ekstremum tej funkcji mimo że pochodna w tym punkcie
jest równa zeru: f ′ nie zmienia znaku w x = 0, a więc jest to punkt przegięcia.
Dla g(x) = 31 x(x − 6)2
1
g ′ (x) = · (1 · (x − 6)2 + x · 1 · 2(x − 6)) = (x − 6)(x − 2)
3
g ′′ (x) = x − 6 + x − 2 = 2x − 8
(tu policzone jako pochodna iloczynu funkcji złożonych – można sprawdzić sprowadzając
g do postaci wielomianu). Miejsca zerowe pierwszej pochodnej to 2 oraz 6 , a drugiej 4 ;
g ′ jest ujemna w przedziale ]2 , 6[ , a g ′′ w przedziałe ]−∞ , 4[ i ostatecznie dostajemy
x ]−∞ , 2 [ 2 ]2,4[ 4 ]4,6[ 6 ] 6 , ∞[
′
g (x) + 0 – – – 0 +
′′
g (x) – – – 0 + + +
g(x) r.c.w max m.c.sz p.p. m.c.w. min r.c.sz.
Funkcja g jest wklęsła w przedziale ]−∞ , 4], a wypukła w [4 , ∞[.
2x − 1 2(2 + x − x2 )
Natomiast dla h(x) = 2 mamy h′ (x) = (policzona w poprzed-
x +2 (x2 + 2)2
nim zadaniu) i h′ (x) > 0 gdy −1 < x < 2 , h′ (x) < 0 gdy x < −1 i gdy x >
2 (mianownik jest zawsze dodatni, więc ułamek ma ten sam znak co licznik). Wobec te-
go h jest rosnąca w przedziale [–1 , 2] , a malejąca w przedziałach ]−∞ , −1] i [2 , ∞[ i
ma minimum lokalne w punkcie x = −1 , a maximum lokalne w x = 2.

19. Jeśli prostokąt o obwodzie 12 ma ”poziomy” bok o długości a, to 0 < a < 6

(dlaczego?), ”pionowy” bok ma długość 6 − a, a pole prostokąta wynosi a(6 − a). Szukamy
zatem największej wartości funkcji P (x) = x(6 − x) w przedziale [0 , 6] . Mamy
P ′ (x) = 6 − 2x , P ′ (x) = 0 ⇔ x = 3
i w punkcie x = 3 pochodna, P ′ , zmienia znak z dodatniego na ujemny, a więc funkcja, P ,
ma maksimum lokalne (i globalne – dlaczego?). Największe pole spośród rozpatrywanych
prostokątów (9) ma zatem kwadrat o boku 3.
MATEMATYKA – I rok FiR Praca domowa z 3. I 2024

14. (a) Podać równania prostych stycznych

1
(a1) do paraboli o równaniu f (x) = x2 − 1 w punktach x = −1 , x = 2
i x=2,
√
(a2) do wykresu funkcji f (x) = 3 x w punktach x0 = −27 i x0 = 8 ,
9
(a3) do wykresu funkcji f (x) = x2
w punktach x0 = 3 i x0 = 1,5 ,
x
(a4) do wykresu funkcji f (x) = e w punkcie x = 1 ,
a
(a5) do hiperboli o równaniu y = (gdzie a > 0) w dowolnym punkcie x0 > 0.
x
(b∗ ) Udowodnić następującą własność hiperboli y = xa : dla każdej prostej stycznej do tej
hiperboli jej punkt styczności z hiperbolą jest środkiem odcinka tej prostej zawartego w
pierwszej (= dodatniej) ćwiartce układu wspórzędnych.

15. Obliczyć pierwsze i drugie pochodne funkcji

(3x − 5)(2x + 1) , 4z 2 ln z , cos t(sin t − t) , x ln x cos x

16. Wyznaczyć przedziały monotoniczności każdej z funkcji

√
f (x) = x3 − 5x2 + 3x + 4 , g(x) = x4 − 2x2 − 3 oraz h(x) = x − ln x

- tzn. ustalić, w jakich przedziałach dane funkcje są rosnące, a w jakich malejące.

Rozwiązania

14. (a1) f (x) = x2 − 1 , f ′ (x) = 2x ;

styczna w x0 = −1 : y = (−1)2 − 1 + 2 · (−1) · (x + 1) = −2x − 2 ,
 2
1 1
styczna w x0 = 2
:y= 2
− 1 + 2 · 12 · (x − 21 ) = x − 5
4
,
2
styczna w x0 = 2 : y = ·2 − 1 + 4 · (x − 2) = 4x − 5
√
(a2) f (x) = 3 x = x1//3 , f ′ (x) = 13 x−2//3 = 3 √ 1
3 2 ;
x
√
styczna w x0 = 8 : y = 8 + √
3 1
· (x − 8) = 2 + 121
· (x − 8) = 12x
+ 43 ,
3 3 (8)2
√
styczna w x0 = −27 : y = 3 −27 + √ 3
1
2
· (x + 27) = −3 + 27 1
· (x + 27) = x
27
−2 ;
3 (−27)

(a3) f (x) = x92 , f ′ (x) = −18

x3
;
9 −18 −16
styczna w x0 = 1,5 : y = (1,5)2 + (1,5)3
· (x − 3) = 4 + 3
(x − 1, 5) = − 16
3
x + 12 ,
9 −18
styczna w x0 = 3 : y = 32
+ 33
· (x − 3) = 1 − 23 (x − 3) = − 32 x + 3 ;
(a4) f (x) = f ′ (x) = ex ; styczna w x0 = 1 : y = e1 + e1 (x − 1) = e · x
(a5) f (x) = xa , f ′ (x) = −a
x2
; styczna w dowolnym x0 ̸= 0 :

−a a −a 2a
y = f ′ (x0 ) · (x − x0 ) + f (x0 ) = 2
· (x − x0 ) + = 2 x+ .
x0 x0 x0 x0

(b) styczna (wyznaczona

  w punkcie (a5) przecina oć
 OX  w punkcie A = (2x0 , 0), a oś OY
2a a
w punkcie B = 0, x0 , a zatem punkt styczności, x0 , x0 leży na środku odcinka AB, tj.
dzieli go na połowy.

15.
Funkcja Pochodna Druga pochodna
f (x) f ′ (x) f ′′ (x)

(3x − 5)(2x + 1) 3(2x + 1) + 2(3x − 5) = 12x − 7 12

4z 2 ln z 8z ln z + 4z 8 ln z + 12

cos t(sin t − t) cos t(cos t − 1) + sin t(t − sin t) cos t(t − 4 sin t) + 2 sin t
 
1
x ln x cos x (ln x + 1) cos x − x ln x sin x x
− x ln x cos x

16. Dla każdej z tych funkcji badamy znak pochodnej; funkcja jest rosnąca (malejąca)
w tych przedziałach, w których jej pochodna jest dodatnia (ujemna). Mamy:

f (x) = x3 − 5x2 + 3x + 4 f ′ (x) = 3x2 − 10x + 3 = (3x − 1)(x − 3) ,

1 1
; f ′ (x) > 0 gdy x < i gdy x > 3 , f ′ (x) < 0 gdy < x < 3
3 3
(zliczamy ile czynników pochodnej jest dodatnich, a ile ujemnych) ;
g(x) = x4 − 2x2 − 3 g ′ (x) = 4x3 − 4x = 4x(x − 1)(x + 1) ,
; g ′ (x) > 0 gdy − 1 < x < 0 i gdy x > 1 , g ′ (x) < 0 gdy x < −1 i gdy 0 < x < 1
(tak samo – zliczamy ile czynników pochodnej jest dodatnich, a ile ujemnych);
√ 1 1
h(x) = x − ln x h′ (x) = √ − ,
2 x x
′ ′
; h (x) > 0 gdy x > 2 , h (x) < 0 gdy 0 < x < 2 .

Wobec tego: h i
f jest rosnąca w przedziałach ]−∞ , 31 ] i [3 , ∞], malejąca w przedziale 13 , 3 ,
g jest malejąca w przedziałach ]−∞ , −1] i [0 , 1], a rosnąca w przedziałach [−1 , 0] i
[1 , ∞[.
h jest rosnąca w przedziale [2 , ∞[ i malejąca w przedziale ]0 , 2] .
MATEMATYKA – I rok FiR Praca domowa z 20. XII 2023

10 (na rozruch). Dane są punkty na płaszczyźnie:

A = (0, 0) , B = (6, 6) , C = (12, 9) , D = (3, k) , E = (l, 2)

gdzie k jest liczbą liter w Pani / Pana imieniu, a l – w nazwisku. Wyznaczyć nachylenia
prostych przechodzących przez każdą z par tych punktów (par jest 10, niektóre proste
mogą się pokrywać).

11. Wyznaczyć wszystkie punkty, w których proste styczne do wykresu funkcji f (x) = 13 x3 − 2x2
(a) są poziome, (b) mają nachylenie 5,
4
oraz wszystkie punkty, w których proste styczne do wykresu funkcji g(x) = x +
x
(c) są poziome, (d) mają nachylenie 2, (e) mają nachylenie −3.
(Wskazówka: użyć pochodnych.
Można sprawdzić to rozwiązanie szkicując na kartce w kratkę wykres funkcji f dla zmiennej x
w zakresie od −2 do 6 – wyliczyć jej wartości co 31 , można do tego użyć arkusza kalkulacyjnego
– i nanosząc na niego styczne w tych znalezionych punktach).

12. Obliczyć pierwsze i drugie pochodne funkcji

√ x5 √ √ 1
7x − 3 , 2x4 + 3x3 − 4x2 − 8x + 1 , (x + 4) x + , 6 3 x − x5 − √ ,
10 x
3 √
2x3 − 4 , 4x2 − ex − e cos x , 3x2 3 x , 2 ln x − x4 + 4x .
x
(Druga pochodna, f ′′ , to pochodna pochodnej – np. drugą pochodną funkcji f (x) = x2
jest pochodna funkcji f ′ (x) = 2x , czyli f ′′ (x) = 2).

13. W sklepie stoi ”wypasiony” rower za 5000 zł. Chcesz go kupić, ale nie masz tyle
pieniędzy. Sprzedawca proponuje Ci, że odjedziesz rowerem, a zapłacisz 500 złotych teraz
i następnie po 500 zł co miesiąc przez 11 miesięcy (razem 12 rat).

(a) Obliczyć bieżącą wartość takiego schematu spłat przy założeniu, że stopa procentowa
wynosi 1,5% miesięcznie.
(b) (bez związku ze spłatą roweru) Stopę procentową 1,5% miesięcznie (jak w punkcie
(a)) banki często nazywają ”18% rocznie ze spłatą co miesiąc”. W rzeczywistości
RRSO – rzeczywista roczna stopa procentowa (którą obecnie banki i kredytodawcy
mają obowiązek podawać w ofertach) jest wyższa. Jaka?
(c) Czy bardziej opłaca Ci się kupić rower na tych zasadach, czy pożyczyć na rok 5000
zł u znajomego lichwiarza i oddać mu za rok 6000 zł, a za rower zapłacić gotówką?
(d) (trudne). Ile wynosi rzeczywista roczna stopa procentowa dla pożyczki, którą propo-
nuje Ci sprzedawca?
 Odpowiedzi

10. Np. nachylenia prostych przechodzących przez punkty:

A i B : 1 , A i C : 34 , B i C : 12 , A i D : k3 , C i E : 12−l
7
, DiE: 2−k
l−3
(< 0) ,
6−k
BiD: 3
(przy k = 6 jest zerowe, a przy k > 6 ujemne) itd.

11. To te punkty, w których pochodna, f ′ (x) = x2 − 4x , jest równa (a) 0 , (b) 5 , a zatem

(a) rozwiązania równania x2 − 4x = 0 , czyli x1 = 0 i x2 = 4 ,

(b) rozwiązania równania x2 − 4x = 5 , czyli x1 = −1 i x2 = 5 .
4
Analogicznie proste styczne do wykresu funkcji g(x) = x +
x
4
(c) są poziome w punktach x1 = −2 i x2 = 2 – rozwiązaniach równania 1 − x2
=0,
4
(d) nigdzie nie mają nachylenia 2 , gdyż równanie 1 − x2
= 2 nie ma rozwiązań,
4
(e) mają nachylenie −3 w x1 = −1 i x2 = 1 – rozwiązaniach równania 1 − x2
= −3 .

12. Funkcja Pochodna Druga pochodna

f (x) f ′ (x) f ′′ (x)

7x − 3 7 0
2x4 + 3x3 − 4x2 − 8x + 1 8x3 + 9x2 − 8x − 8 24x2 + 18x − 8
√
√ x5 3 x 2 x4 3 1
(x + 4) x + 10
+√ + √ − √ + 2x3
2 x 2 4 x x x

√ √ √
√ 1 −2/3 5x x 1 −3/2 4 15 x 3
6 3 x − x5 − √ 2x − + x − √
3
− − √
x 2 2 3 x5 4 4 x5
3 12 60
2x3 − 6x2 + 12x −
x4 x5 x6
√
2
√
3 7/3 4/3
√
3
28 1/3 28 3 x
3x x = 3x 7x = 7x x x =
3 3

4x2 − ex − e cos x 8x − ex + e sin x 8 − ex + e cos x

2
2 ln x − x4 + 4x x
− 4x3 + 4x ln 4 − x22 − 12x2 + 4x (ln 4)2

13. (a) Bieżąca wartość spłaty 12 rat po 500 zł co miesiąc poczynając od teraz (t = 0)
przy miesięcznej stopie procentowej r jest równa
11
1 − δ 12
δ t · 500 = 500 ·
X

t=0 1−δ
1
gdzie δ = r+1 . Dla r = 1, 5% = 0, 015 mamy δ = 1
1,015
≈ 0, 9852 i PV = 500 · 1−0,8362
1−0,9852
≈
5534,91 zł.
(b) 19,6% (= (1,015)12 − 1).
(c) Bardziej się opłaca pożyczyć od lichwiarza 5000 zł, nawet przy jego wysokiej stopie
procentowej 20% w skali rocznej: w obu przypadkach do spłacenia jest nominalnie ta sama
suma (6000 zł), a w sklepie musimy ją spłacić wcześniej.
(d) Miesięczna stopa procentowa r jest taką wielkością, dla której wartość bieżąca sumy
12
spłat, 500 · 1−δ
1−δ
1
(gdzie δ = 1+r ) równoważy wysokość kredytu, 5000 zł. Zatem δ jest
rozwiązaniem równania
1 − δ 12
500 · = 5000 ,
1−δ
czyli 1 − δ 12 = 10(1 − δ) ; δ(10 − δ 11 ) = 9 , zaś r = 1δ − 1. Rozwiązaniem jest δ ≈ 0,967 i
wobec tego r ≈ 3,41%. Przy tej miesięcznej stopie procentowej rzeczywista roczna stopa
oprocentowania wynosi prawie 50% (49,58%).
Innymi słowy, sprzedawca proponuje Ci pożyczkę w wysokości 4500 zł (pierwsze 500 zł
płacisz na miejscu), którą masz spłacić 11 ratami miesięcznymi po 500 zł. Zastanów się
czy warto...
MATEMATYKA – I rok FiR Praca domowa z 13. XII 2023

7 (łatwe). Załóżmy, że przez najbliższe ćwierć wieku produkt krajowy brutto na głowę
mieszkańca w Polsce będzie – tak jak średnio w ostatnich kilku latach – wzrastać o 3%
rocznie, a w strefie euro o 1% rocznie.
(Załóżmy też, że przez ten czas skład strefy euro się nie zmieni :-)) )
(a) Za ile lat Polska prześcignie strefę euro, jeżeli obecnie polski PKB na głowę stanowi
73% PKB na głowę mieszkańca strefy euro?
(b) Za ile lat dogoni ją Bułgaria, której PKB na mieszkańca stanowi obecnie 55% tego co
w strafie euro, jeżeli będzie rozwijać gospodarkę w tym samym tempie co Polska? A jeżeli
przyśpieszy do 4% wzrostu rocznie?

8. Obliczyć granice
x2 − x − 6 x2 − x − 6 x2 − x − 6
lim , lim , lim ,
x→∞ x−3 x→2 x−3 x→3 x−3
3 2
√ 3
√
2 3 4
lim (x − 5x x) , lim (x − 5x x) , lim ,
x→∞ x→−∞ x→5 1 − x
1 x2 + 5x x2 + 5x
lim , lim , lim ,
x→1 (1 − x)2 x→∞ 2x2 − 3 x→3 2x2 − 3

5x2 + 3 5x2 + 3 1 3
 
∗
lim , lim 3 , ( ) lim − ,
x→∞ x3 − 3 x→3 x − 3 x→1 1 − x 1 − x3
4x2 − 3x 4x2 − 3x e6x − 1 ex − 1
lim 3 , lim , lim , lim
x→∞ x − 3x2 + 5 x→2 x3 − 3x2 + 5 x→0 2x x→−1 x
(posłużyć się podstawowymi granicami oraz przykładami w materiałach z zajęć).

9. Obliczyć granice:

(2 + t)2 − 4 (t − 1)2 − 1 (a + t)2 − a2

lim , lim i ogólnie lim ,
t→0 t t→0 t t→0 t
e1+t − e e2+t − e2 ea+t − ea
lim , lim i ogólnie lim
t→0 t t→0 t t→0 t
gdzie a jest dowolną stałą.
 Rozwiązania

7. (a) Za n lat polski PKB na głowę mieszkańca będzie przy tych założeniach wynosić
(1, 03)n · p0 , a produkt strefy euro (1, 01)n · e0 , gdzie p0 i e0 są dzisiejszymi wielkościami
PKB odpowiednio dla Polski i dla strefy euro. Szukamy najmniejszego n, dla którego

(1, 03)n · p0 > (1, 01)n · e0 ,

a ponieważ p0 = 0, 73 · e0 , ta nierówność jest równoważna

!n
1, 03
0, 73 · > 1.
1, 01
1,03
Wyliczając kolejne potęgi liczby 1,01 (na kalkulatorze lub arkuszem kalkulacyjnym) albo
rozwiązując przy użyciu tablic logarytmów równoważną nierówność logarytmiczną
" !n #
1, 03
log 0, 73 · > log 1 , czyli n (log 1, 03 − log 1, 01) > 0 − log 0, 73
1, 01
otrzymujemy n = 17.
1,03 n
 
(b) Analogicznie jak w (a) rozwiązujemy ze względu na n nierówności 0, 55 · 1,01
>1
 n
1,04
oraz 0, 55 · 1,01
> 1 , czyli

n (log 1, 03 − log 1, 01) > − log 0, 55 i n (log 1, 04 − log 1, 01) > − log 0, 55 .

Rozwiązaniami są n = 31 przy 3% tempie wzrostu w Bułgarii i n = 21 przy 4% tempie

wzrostu.

8.
x2 − x − 6 x − 1 − x6 limx→∞ (x − 1 − x6 ) ”∞”
lim = lim 3 = 3 = =∞
x→∞ x−3 x→∞ 1− x limx→∞ (1 − x ) 1
2
x −x−6 limx→2 (x2 − x − 6) −4
lim = = =4
x→2 x−3 limx→2 (x − 3) −1
2
x −x−6 (x + 2)(x − 3)
lim = lim = lim (x + 2) = 5
x→3 x−3 x→3 x−3 x→3
(można w ten sposób wyliczyć także obie poprzednie granice),
√ √ √ √ √
lim (x3 − 5x2 x)) = lim x2 x( x − 5) = lim x2 · lim x · lim ( x − 5) = ∞ · ∞ · ∞ = ∞
x→∞ x→∞ x→∞ x→∞ x→∞
√ √ √
lim (x3 − 5x2 3 x) = lim x2 3 x(x2/3 − 5) = lim x2 · lim 3 x · lim (4x2//3 − 7) = −∞
x→−∞ x→−∞ x→−∞ x→−∞ x→−∞
4 limx→5 4 4 1
lim = = = −1 , lim =∞
x→5 1−x limx→5 (1 − x) −4 x→1 (1 − x)2
x2 + 5x x2 (1 + x5 ) 1 x2 + 5x limx→3 (x2 + 5x) 8
lim = lim 3 = , lim 2 = =
x→∞ 2x − 3
2 x→∞ x (2 −
2 ) 2 x→3 2x − 3 limx→2 (2x − 3)
2 5
x2
5x2 + 3 x3 · ( x5 + x33 ) 5
+ x33
x
limx→∞ ( x5 + x33 ) 0
lim = x→∞
lim 3 = lim = =
x→∞ x3 − 3 x · (1 − x33 ) x→∞ 1 − 3
x3
3
limx→∞ (1 − x3 ) 1
 5x2 + 3 limx→3 5x2 + 3 48
lim = = =2
x→3 x3 − 3 limx→3 x − 3
3 24
4x2 − 3x 4x2 − 3x
lim 3 = 0 , lim = 10
x→∞ x − 3x2 + 5 x→2 x3 − 3x2 + 5
!
e6x − 1 e6x − 1 6x
lim = lim · =1·6=6
x→0 x x→0 6x x
1 3 x2 + x + 1 − 3 (x + 2)(x − 1)
 
lim − = lim = lim 2 = −1 .
x→1 1 − x 1−x 3 x→1 1−x 3 x→1 (x + x + 1)(1 − x)

9.
(t − 1)2 − 1 t2 − 2t + 1 − 1
lim = lim = lim(t − 2) = −2
t→0 t t→0 t t→0
(a + t)2 − a2 a2 + 2at + t2 − a2
i ogólnie : lim = lim = lim(t + 2a) = 2a ;
t→0 t t→0 t t→0
2+t 2 t t
e −e e −1 e −1
lim = lim e2 · = e2 · lim = e2 · 1
t→0 t t→0 t t→0 t
ea+t − ea et − 1
i ogólnie : lim = lim (ea · ) = ea .
t→0 t t→0 t
MATEMATYKA – I rok FiR Praca domowa z 6. XII 2023

4. Bez liczenia granic ciągów

(a) wywnioskować z rozwiązania zadania 1 z poprzedniej pracy domowej, które z ciągów

w tym zadaniu są zbieżne lub rozbieżne,
(b) przy użyciu definicji zbieżności / granicy ciągu pokazać, która z poniższych liczb:
1
0,75 , 1 , 1 , 2 , 4
3
4n − 5
jest granicą ciągu an = oraz pokazać, że pozostałe cztery nie są.
3n + 1

5. Wyliczyć miesięczną ratę kredytu z zadania 3 z poprzedniej pracy domowej w przy-

padku spłacania go w 24 równych ratach miesięcznych.
Wskazówka: suma kredytu = bieżąca wartość spłaty w ratach całego kredytu – suma PV
wszystkich 24 rat; skorzystać z wzoru na sumę ciągu geometrycznego (por. notatki do zajęć)

6. (Korzystając z wiedzy w notatkach) obliczyć granice ciągów o wyrazach ogólnych:

√ n 3 −5n2 −99n
(a) 4 n 9 − 3 2n+1 (b) 3n
n3 +99n2 +11

n3 −9 n 6n4 −5n2 −1
(c) 5n2 +4n
− n+2
(d) n5 +3n

2n5 −3
√
n 4
√
n
(e) n5 +6n4
· 2+ n+1
(f) 3n + 4n (tw. o trzech ciągach)

Rozwiązania

4 (a) Ciągi (an ) , (ln ) i (pn ) są monotoniczne i oganiczone, a więc mają skończone
granice (odpowiednio 2 , 2 i 0), natomiast ciąg (bn ) jest rosnący i nieogrraniczony z góry,
więc jest rozbieżny do ∞. Pozostałe dwa ciągi nie są monotoniczne, więc ich ewentualną
zbieżność trzeba stwierdzić w inny sposób (rozbieżne nie mogą być, gdyż są ograniczone).
4n − 5 4(n + 1) − 5 4n − 1
(b) an = , an+1 = = > an
3n + 1 3(n + 1) + 1 3n + 4
(bo (4n − 1)(3n + 1) > (4n − 5)(3n + 4)), a więc ciąg (an ) jest rosnący. Ponieważ zaś
23
a6 = 1 i a7 = 22 , żaden wyraz ciągu o numerze większym niż 7 nie znajduje się ani w
przedziale ]0,74 , 0,76[ , ani w przedziale ]0,99 , 1,01[ , czyli ani liczba 0,75 , ani 1 nie
może być gtranicą ciągu.
Z drugiej strony wszystkie wyrazy ciągu są mniejsze niż 43 , więc granicą ciągu nie może
być ani 2 , ani 4 , bo dla odpowiednio małego ϵ (np. 0,1) żaden wyraz ciągu nie leży bliżej
niż o ϵ ani od 2 , ani od 4.
Natomiast a = 43 jest granicą ciągu an : biorąc dla ustalonego ϵ > 0 np. K = ⌈ 3ϵ ⌉ dostajemy

4K − 5 4K + 34 − 19
3 4 19 4 19 4 19 4
aK = = = − = − 3 > − 27 > − ϵ
3K + 1 3K + 1 3 9K + 3 3 9⌈ ϵ ⌉ + 3 3 ϵ
3

i tak samo dla każdego n > K. Z drugiej strony wszystkie wyrazy

i ciąguh są mniejsze od
4 4 4
3
, a więc wszystkie poczynając od K-tego leżą w przedziale 3 − ϵ, 3 + ϵ .

5. Bieżąca wartość w chwili brania kredytu (PV) raty w wysokości X spłaconej po t

1 t 1
miesiącach wynosi (1+r) t X = δ X gdzie δ = 1,015 ≈ 0,9852 ,

bieżąca wartość spłaty 24 równych rat w wysokości X co miesiąc =

24 23
t 1 − δ 24 1 − 0, 6992
δ t = δX
X X
δ X = δX ≈ 0, 9852 · · X ≈ 20, 324 X ;
t=1 t=0 1−δ 1 − 0, 9852

aby to spłacało kredyt, musi ona być równa 48 000 zł, stąd 20,024 X = 48 000 ,
X = 2397,18 zł.
(Warto zauważyć, że całkowita suma spłaconych rat przy tym schemacie jest większa niż
przy malejących ratach jak w zadaniu 3 - dlaczego?)
√ n
√ n
6. (a) limn→∞ (4 n 9 − 3 2n+1 ) = 4 limn→∞ n 9 − 3 limn→∞ 2n+1 = 4 · 1 + 3 · 12 = 52 ,
(b) , (c) , (d) z wzorów na granice ilorazów wielomianów:
3n3 − 5n2 − 99n n3 − 9 n 6n4 − 5n2 − 1
lim
n→∞ n3 + 99n2 + 11
= 3 , lim
n→∞ 5n2 + 4n
− = ∞−1 = ∞ , lim =0
n+2 n→∞ n5 + 3n
2n5 − 3 √ n 4 2n5 − 3 √
n 4
(e) n→∞
lim ( 5 4
· 2 + ) = lim 5 4
· lim 2 + n→∞
lim =
n + 6n n+1 n→∞ n + 6n n→∞ n+1
3
2−
n5
= limn→∞ ·1+0=2
6
1+ n
√
n
√ √
n
√n
√
n
(f) ponieważ 4n < n 3n + 4n < 2 · 4n , a lim 4n = lim 4 oraz lim 2 · 4n =
√
n
√
n
n→∞ n→∞ √ n→∞
lim 2 · lim 4n = 1 · 4 , z twierdzenia o trzech ciągach także lim n 3n + 4n = 4 .
n→∞ n→∞ n→∞
MATEMATYKA – I rok FiR Praca domowa z 29. XI 2023

1. Wypisać sześć pierwszych wyrazów oraz zbadać monotoniczność i ograniczoność każ-

dego z poniższych ciągów:

2n + 3 (−1)n
an = , cn = √ ,
n+1 n
3n
bn = n2 − 2n , dn = n ,
2
Xn
1 √ √
ln = k
, p n = n − n − 1 (trudniejsze)
k=0 2

2. Uzupelnić twierdzenia nt. monotoniczności i ograniczoności ciągów geometrycznych

– ustalić, przy jakich wartościach pierwszego wyrazu b1 i ilorazu q ciąg geometryczny
bn = b1 · q n−1 jest rosnący / malejący / ograniczony / nieograniczony.

3. (a) Nie posługując się arkuszem kalkulacyjnym obliczyć dzisiejszą bieżącą wartość
kwoty 50 000 zł wypłaconej (a1) za trzy lata, (a2) za 5 lat, jeżeli roczna stopa procentowa
wynosi (a3) 5%, (a4) 10%. (Kalkulator będzie przydatny, a nawet potrzebny).
(b) Wzięliśmy w firmie pożyczkowej kredyt w wysokości 48 000 zł, który będziemy spłacać
w 24 miesięcznych ratach. Kredyt jest oprocentowany na 1,5% miesięcznie. Rozpisać sche-
mat spłaty kredytu, jeżeli co miesiąc spłacane są jednakowe raty kapitałowe plus odsetki
od jeszcze nie spłaconej części kredytu.

Rozwiązania

1 1 1 1 1 1
1. a1 = 2 , a2 = 2 , a3 = 2 , a4 = 2 , a5 = 2 , a5 = 2 ;
2 3 4 5 6 7
^ 1 ^
ciąg jest malejący – łatwo sprawdzić że an = 2 + , więc an > an+1 ,
n n n
jest ograniczony z dołu przez 2 i z góry – jako malejący – przez swój pierwszy wyraz, 2 12 ;
b1 = −1 , b2 = 0 , b3 = 3 , b4 = 8 , b5 = 15 , b6 = 24 ;
ciąg jest rosnący (bn+1 = (n + 1)2 − 2(n + 1) = n2 − 1 > n2 − 2n = bn )
i wobec tego ograniczony z dołu przez −1, z góry nie (dla dowolnego M ­ 3 bM > M );
1 1 1 1 1
c1 = −1 , c2 = √ , c3 = − √ , c4 = , c5 = − √ , c6 = √ ;
2 3 2 5 6
ciąg nie jest monotoniczny jak widać, jest ograniczony (z dołu przez −1 , z góry np. przez 1)
 3 3 9 3 15 9
d1 = , d2 = , d3 = , d4 = , d5 = , d6 = ;
2 2 8 4 32 32
ciąg jest nierosnący, a poczynając od trzeciego wyrazu nawet malejący (gdy n ­ 2 ,
dn+1 = 3n+3
2n+1
6n
< 2n+1 = dn ) i jest ograniczony z dołu np. przez 0, z góry np. przez 1,5 ;
1 3 7 15 31
l1 = 1 , l2 = 1 , l3 = 1 , l4 = 1 , l5 = 1 ;
2 4 8 16 32
ciąg rosnący (ln+1 − ln = 21n ), ograniczony przez 1 i 2;
√ √ √ √ √
p1 = 1 , p2 = 2 − 1 , p3 = 3 − 2 , p4 = 2 − 3 , p5 = 5 − 2 ;
ciąg ograniczony przez 0 i 1 , malejący gdyż
√ √ n+1−n 1 1
pn+1 = n + 1 − n = √ √ =√ √ <√ √ = pn .
n+1+ n n+1+ n n−1+ n

2. Ciąg geometryczny cn = c1 q n−1 jest rosnący gdy dla każdego n ­ 1

c1 q n = cn+1 > cn = c1 q n−1 ,

czyli gdy dla każdego n q(c1 q n−1 ) > c1 q n−1 . Gdy q < 0, jest to niemożliwe, bo wtedy znak
wyrazów zmienia się naprzemiennie, a więc ciąg nie jest monotoniczny Gdy natomiast
q > 0, dla c1 > 0 ta nierówność jest równoważna q > 1, a dla c1 < 0 – nierówności
0 < q < 1. Zatem ciąg geometryczny jest rosnący gdy c1 > 0 i q > 1 oraz gdy c1 < 0 i
0 < q < 1. Podobnie jest malejący, jeżeli c1 > 0 i 0 < q < 1 oraz gdy c1 < 0 i q > 1.
Natomiast ciąg geometryczny jest ograniczony wtedy i tylko wtedy, gdy |q| < 1 – przez
swój pierwszy wyraz i zero jeżeli iloraz q jest dodatni, a jeżeli q < 0, to przez pierwszy i
drugi wyraz. (Należy zauważyć, że gdy |q| < 1, wartości bezwzględne kolejnych wyrazów
ciągu cn tworzą malejący ciąg geometryczny o ilorazie |q|). Gdy natomiast |q| > 1, to ciąg
cn jest nieograniczony – z jednej strony gdy q > 1 (wtedy ograniczeniem z drugiej strony
jest c1 ), a z obu gdy q < −1.
 3  5
1 1
3. (a1) - (a3) 1,05
· 50 000 ≈ 43 191,88 zł, (a2) - (a3) 1,05
· 50 000 ≈ 39 176,31 zł,
 3  5
1 1
(a1) - (a4) 1,10
· 50 000 ≈ 37 565,74 zł, (a2) - (a4) 1,10
· 50 000 ≈ 31 046,07 zł.
(b) Oznaczamy: K = 48 000 – wysokość kredytu, n = 24 – liczba okresów oprocentowania
(miesięcy), r = 1, 5% = 0, 015 – stopa oprocentowania za każdy okres.
Na koniec każdego miesiąca spłacamy ratę kapitałową w wysokości Kn = 2000 zł oraz
odsetki w wysokości rKt , gdzie Kt jest kapitałem jeszcze nie spłaconym do tego momentu
t. Te odsetki wynoszą:
1
w pierwszym miesiącu r · K = 720 zł, w drugim r · (1 − 24 )K = 690 zł,
. . . w t-tym r · (1 − t−1
24
)K = (1 − t−1
24
) · 720 zł, . . . w ostatnim 30 zł,
więc raty miesięczne wynoszą kolejno 2720, 2690, 2660, . . . , 2060, 2030 zł.