You are on page 1of 52

mgqk

msgq
wxlh
1' mßÉfþoh - ye`Èkaùu
1'1 m¾fhaIK ud;Dldj ye`Èkaùu
1'2 m¾fhaIK .eg¨j ye`Èkaùu
1'3 m¾fhaIKfha mrud¾:
1'3'1 fmdÿ mrud¾:
1'3'2 úfYaI mrud¾:
1'4 m¾fhaIKfha m%dfhda.sl jeo.;alu
1'4'1 wdh;khlg we;s jeo.;alu
1'4'2 fiajlhkag we;s jeo.;alu
1'5 m¾fhaIKfha iSud
1'6 wdh;kh ye`Èkaùu
1'6'1 wdh;kfha ±lau
1'6'2 wdh;kfha fufyjr

2' mßÉfþoh - idys;H úu¾Ykh

3' mßÉfþoh - l%ufõoh


3'1 ixl,amShlrKh
3'2 ixl,amksl rduqj$ ixl,amkd;aul rduqj
3'3 WmkHdihka f.dvke.Su
3'4 ld, rduqj
3'5 ix.ykh" kshe`Èh" kshe`È Ys,am l%uh
3'6 o;a; tla/ia lsÍfï l%u
3'6'1 m%d:ñl o;a;
3'6'2 oaú;shl o;a;
3'7 m%Yakdj,sh
3'7'1 m%Yakdj,sh ilia lsÍu
3'7'2 úYaf,aIKh isÿ lsÍu
4' mßÉfþoh - úYaf,aIKh
4'1 A fldgi - fiajlhkaf.a cSjo;a; f;dr;=re úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^1 - 7&
4'1'1 fiajlhkaf.a jhi
4'1'2 fiajlhkaf.a ia;%S mqreI Ndjh
4'1'3 fiajlhkaf.a by<u wOHdmk iqÿiqlï
4'1'4 fiajlhkaf.a újdyl wújdyl nj
4'1'5 fiajlhkaf.a ;k;=re
4'1'6 fiajlhkaf.a jegqm
4'1'7 fiajlhkaf.a fiajd ld,h

4'2 B fldgi - fiajlhkaf.a /lshdj iïnkaO f;dr;=re úYaf,aIKh


iajdh;a; úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^8 -32&
4'2'1 l<ukdlrejkaf.a wdl,am ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^8 - 12&
4'2'2 ikaksfõokh ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^13 - 17&
4'2'3 uQ,Huh m%;smdok ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^18 - 22&
4'2'4 ixúOdkuh .egqï ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^23 - 27&
4'2'5 fiajl ÿla.ekú,s ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^28 - 32&

4'3 B fldgi - iyiïnkaOh úYaf,aIKh (Correlation Analysis)


4'4 m%;smdhk úYaf,aIKh (Regression Analysis)
4'5 WmHdi$ l,ams; mßlaIdj (Hypotheses Testing)
4'6 iïuqL idlÉPdj, f;dr;=re
4'6'1 E1 fiajhdf.a woyia
4'6'2 E2 fiajhdf.a woyia
4'6'3 E3 fiajhdf.a woyia
4'6'4 E4 fiajhdf.a woyia

5' mßÉfþoh - ks.ukh yd fhdackd


5'1 ks.uk
5'2 fhdackd

úu¾Yk .%ka: kdudj,sh

Wm.%ka:

j.= kdudj,sh

j.= wxlh ud;Dldj msgq wxlh

3'4'1 ix.ykh iy ksheÈh


4'2'1'1 l<ukdlrejkaf.a wdl,am ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
4'2'2'1 ikaksfõokh ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
4'2'3'1 uQ,Huh m%;smdok ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
4'2'4'1 ixúOdkuh .egqï ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
4'2'5'1 fiajl ÿla.ekú,s ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
4'3'1 iyiïnkaOh úYaf,aIKh
4'4'1 Model Summary
4'4'2 ANOVA (b)
4'4'3 Coefficients (a)
4'5'1 WmkHdi $ l,ams; mßlaIdj
rEm igyka kdudj,sh

rEm igyka wxlh ud;Dldj msgq


wxlh

1'1'1 jD;a;Sh iñ;s" l<ukdlÍ;ajh iy rch w;r wka;¾ /`Èhdj


2'1 fiajd uKav, l<ukdlrKh ms<sn`o wdlD;sh
2'2 p¾hdj yd m%;sM,fha tl;=j yd ld¾hM, yd iïu;h w;r we;s
iïnkaO;djh
2'3 ld¾hM, we.hSï idlÉPdfõ m%Odk mshjrhka
4'1'1 fiajlhkaf.a jhi y`ÿkd .ekSu
4'1'2 fiajlhkaf.a ia;%S mqreI nj y`ÿkd .ekSu
4'1'3 fiajlhkaf.a by<u wOHdmk iqÿiqlï y`ÿkd .ekSu
4'1'4 fiajlhkaf.a újdyl wújdyl nj y`ÿkd .ekSu
4'1'5 fiajlhkaf.a ;k;=re y`ÿkd .ekSu
4'1'6 fiajlhskaf.a jegqma y`ÿkd .ekSu
4'1'7 fiajlhskaf.a fiajd ld,h y`ÿkd .ekSu
ia;+;sh

úfYaIfhkau fuu jHdmD;sh ilia lsÍfï isg wjidkh olajdu ud yg kshudldrfhka lreKq wjfndaO lr ud
fufyh jQ udf.a wëlaIl rcs; is,ajd uy;dg;a"

fuu mejereu i`oyd fjk;a f;dr;=re yd mßYs,kh fidhd foñka Woõ Wmldr l, ish¨ fokdg;a"

wOHk mejreu mß>kl .; lsÍug iyhÿka ish¨ fokdg;a"

m%YaKdj,sh i`oyd wod< f;dr;=re ,ndfoñka th iïmQ¾K lr oSfuka iyfhda.h ,nd ÿka ish¨
fokdg;a"

jHdmD;shg isÿ lrk wod< wdh;kfha udkj iïm;a yd ú.Kk fomd¾;fïka;=fõ uxcq, uy;d yd m
%nqoaêld fukúhg;a"

udf.a mjqf,a idudcslhkag;a"

fuu wOHk mejreu id¾:lj wjika lsÍug kka whqßka iyfhda.h ,nd ÿka ish¨u fokdg;a"

ud yDohdx.u ia;+;sh mqo lrñ'


úOdhl ixCIsma;h

±jeka; uQ,Huh jákdlulg ysñlï lshk ,o A B C wdh;kh jeo.;a ia:dkhla ysñlrf.k isà'
wdh;ksl jYfhka ld¾hM,h by< uÜgulg /f.k hkafka flfia o yd ta i`oyd fiajH fiajl in`o;dj bjy,a
lr .kafka flfia o hkak ms<sn`oj lreKq bÈßm;a lsÍu fuu jHdmD;sh ilia lsÍfï udf.a wruqK fõ' ud
f;dard.;a ud;Dldj ld¾hM,h yd fiajH fiajl in`o;d w;r mj;sk iïnkaO;djhhs' fï i`oyd A B C kï
wdh;kh ud fhdod .ksñ'

fuu wOHkfha mrud¾: f,i fiajH fiajl in`o;d wdh;kfha ld¾hM,h i`oyd n,mdkafka ±hs
y`ÿkd .ekSu" fiajH fiajl in`o;d ;=,ska wdh;kfha ld¾hM, j¾Okhg fhdackd bÈßm;a lsÍu"
wdh;kfha ld¾hM,h my; jeàug fya;= y`ÿkd .ekSu" jvd;a iqÿiq fiajH fiajl in`o;d l%ufõohka
y`ÿkd .ekSu fõ' fuu jHdmD;sfha ud mßlaId lsÍug n,dfmdfrd;a;= jk WmkHdihka f,i
l<ukdlrejkaf.a wdl,am" ikaksfõokh" uQ,Huh m%;smdok" ixúOdk .egqï" fiajl ÿla.ekú,s hk
idOl yd ld¾HM,h w;r we;s iïnkaO;djh ms<sn`ojhs'

ud fuf;la ,nd .;a ±kqu" wjfndaOh fukau udkj iïm;a l<ukdlrK mßphka yd tajdfha m
%dfhda.sl l%shdldß;ajh ms<sn`oj úYaf,aIKh fldg ilia lrk ,o fuu jHdmD;sh u`.ska wmj
kHdhd;aulj mßlaId lsÍula isÿjk w;r ixúOdkj, miqìu yd mj;sk wdldrh ms<sn`o ±kqu ,nd §ula
fõ' ud úiska ,nd.;a i;H o;a; wdY%fhka fuu jHdmD;sh ud úiskau ilia lrk ,oaols'
ksrka;rfhka fjkia jk jHdmdßl mßirhg wkqrEmS fjñka NdKav yd fiajd iemhqïlrKh isÿ
lrñka fj<`om, ;=, r`od mej;Su yd ,dNdodhS;ajh yd ;sridrl;ajh ;yjqre lr .ekSu yd ixúOdk
fufyhùug kï fiajlhkaf.ka M,odhs fiajdjka ,nd .; hq;=hs' fï i`oyd fiajlhkaf.a ;;ajh Wiia lsÍï" .eg¨
úi`§ï" fÉ;k ,nd§ï" ksjerÈ wNsfm%arKh" iqNidOkh" ÿla.ekú,s úi`§ï i`oyd ukd jq l%shdj,shla
ilia l, hq;=hs' wdh;khg wjYH kj l%ufõohka y`ÿkajd §u jeks foa isÿ lsÍug ud n,dfmdfrd;a;= fjñ'

tia'jhs'tï't,a'ã'mS' nKavdr

1 mßÉfÊoh - ye`oskaùu

1'1 m¾fhaIK ud;Dldj ye`oskaùu

udkj" uQ,H" hka;%K iy øjHuh iïm;a M,odhs f,i Wmfhda.S lr .ksñka b,lal ;eîfï yd
imqrd .ekSfï l%shdj,sfha oS ie,iqï lsÍu" ixúOdkh lsÍu" kdhl;ajh ,nd oSu" ixúOdkfha iïm;a
md,kh lsÍu ;=,ska M,odhs iy ld¾hlaIu whqßka ixúOdkfha b,lal imqrd .ekSu isÿfõ' fï l
%shdj,sfha oS udkj iïm;a l<ukdlrKh b;du jeo.;a lafIa;%hla f,i ye`oskaúh yelsh' udkj iïm;a
l<ukdlrKh hkq zzixúOdkfha mrud¾: iy fiajdodhlhkaf.a ;Dma;sh yd ixj¾Okh hk oaú;ajhu bgq
lr .ekSug udkj iïm;a j, iM, Wmfhdackh i,ik ish¨u ixúOdkj, Y%s;h fõZZ (Glueck, 1979, p.,6)

jHdmdrhl id¾:l;ajh mj;ajd .ekSu i`oyd udkj iïm; jeo.;a jkafkah hk úYajdih mokï
fldg.;a mqoa.,hska l<ukdlrKh lsÍfï o¾Ykh meyeos,sju ks¾jpkh fldg we;s mrud¾:hka
imqrd .ekSu i`oyd mqoa.,hkaf.a úfYaI{;djh iy lemùu ,nd .ksñka yd Tjqka iM,j Wmfhda.S
lr .ksñka hï ixúOdkhka ;r`.ldÍ jdis ,nd .kS' udkj iïm;a l<ukdlrKh olaI" kuHYS,S" lemjq
mqoa.,hka n`ojd f.k l<ukdlrKh lsÍu iy Tjqkaf.a ld¾hM,hkag m%odkhka ,ndoSu iy m%Odk
ksmqK;djka ixj¾Okh lsÍu udkj iïm;a l<ukdlrKfha wruqK fõ' tlS wruqKq uqÿkam;a lr .ekSu
i`oyd udkj iïm;a l%shdj,sh b;du;a jeo.;a fõ' tkï" jkaos l<ukdlrKh" ks,h mejÍu mqyqKqj yd
ixj¾Okh" f;dard .ekSu yd n`ojd .ekSu" udkj iïm;a ie<iqï lsÍu" udkj iïm;a ixj¾Okh" ld¾HM,
l<ukdlrKh" fiajl iqNidOkh fiajd" fiajl in`o;d" fiajl uKav, mámdá yd mßpka ilia lsÍu" fi!LH yd
iqrlaIs;djh" ÿla.ekú,s úi`oSu jYfhka y`ÿkajd osh yelsh'

l=uk wd¾Ólhl jqj o wd¾Ól yd iudc Ôú;fha m%Odk idOlhla jkafka fõ;khhs' fõ;k
mßyrKfha wruqK jkafka ksmqK fiajlhka wdl¾Ykh jk" wNsfm%arKh jk yd r|jd .ekSug yels
jkakd jQ idOdrK fohls' fiajd odhlhdf.a Ôjk ;;a;ajh Rcqju ;SrKh lsÍug fõ;k n,mdk w;r th fiajd
fhdaclhdf.a wruqKq idOkh lsÍug o Rcqju n,mdhs' fõ;k mßYS,kfha wruqKq jkqfha fõ;k
w;Dma;shla we;s fkdjk wdldrhg th isÿ lsÍuhs'

fiajHhd ^l<ukdlß;ajh& iy fiajlhd ^fiajl lKavdhï $jD;a;sh iñ;s& tlsfkld flf¾ yeisfrk
wdldrh fyda Tjqka tlsfkld w;r wka;¾ l%shdldß;ajh" fiajH fiajl iïnkaO;d f,i ye`Èkafõ' fuh
iqyo" iyfhda.S fyda .egqïldÍ úh yelshs' fiajH fiajl in`o;d md¾Yj folg muKla fkdj uq`M m
%cdjf.au hym;g n,mdhs' rgl wd¾Ól ixj¾Okh i`oyd Y%ñl in`o;d ke;sju neßh' fjk;a jpk j,ska
lsjfyd;a" hym;a Y%ñl in`o;d u`.ska ld¾ñl wdrjq,a j<ld,Sug yelsh' fiajl ÿla.ekú,s úi|Su
wksjd¾fhkau isÿ l< hq;=hs' zzwdh;khl we;s jk fiajl ÿla.ekú,a,la wkd.; ld¾ñl wdrjq,lg m%n,
fya;=jla úh yelsh'ZZ(Mathis & Jackson, 1988, P., 593)

zzY%ñl in`o;d moaO;sh md¾Yj ;=klska iukaú; fõ' fuu tla tla md¾Yjh úiska Y%ñl
in`o;d j,oS jeo.;a N+ñldjla bgq lrkq we;' iEu md¾Yjhla w;ru wfkHdakH /oshdjla we;' iEu
md¾Yjhlau wka md¾Yjh u; r`od mj;S' Tjqka jkafka fiajlhka iy Tjqkaf.a ksfhdacs; ixúOdk
^jD;a;Sh iñ;s&" fiajdfhdaclhka iy Tjqkaf.a ksfhdacs;hka yd rch fõ' (OPatha. 2013, p.,447)

rEm igyka 1'1'1


uQ,dY%h ( jD;a;Sh iñ;s" l<ukdldß;ajh iy rch w;r wka;¾ /`oshdj (OPatha, 2013, p.,448)

whym;a fiajH fiajl in`o;d j,ska wys;lr m%;súmdl we;s úh yelsh'wvq M,odhs;djh"
iïm;a kdia;sh" ÿ¾j, úksYaphka yd krl ;SrK" m%jdis;djh" m%;s,dN my< hdï" ld¾HCIu;djh
wvqùu" foam<j,g ydks isÿùu" wk;=re isÿùu" Ñ;a; ffO¾hh wvqùu" jefvys fhoSu wvq ùu jeks
oE we;s úh yelsh'

ld¾HM,h hkqfjka ye`oskafjkafka zzwdh;ksl wruqKq idlaId;a lr.kq msKsi fiajl


p¾hdfõ yd m%;sM, j, fjkila we;s lr mqoa.,hka fyda lKavdhï fufyhùu;a" kv;a;= lsÍula
jYfhks'ZZ (Devendra, 2015, p.,13) hym;a ld¾h idOkhla ;sîu ixúOdkuh id¾:l;ajh ;yjqre lsÍug
fya;= fõ' fuh wdh;kfhka wdh;khg mqoa.,hdf.ka mqoa.,hdg o fjkia fõ' fï ksid ld¾hM,h by<
kxjd .ekSug kï fiajlhkag ±Íug yelsjk whqßka wruqKq yd mrud¾: ,nd Èh hq;=hs' wdh;khla
bÈßhg .uka lsÍug kï w;HjYfhkau ld¾hM, iM,;ajh b;du jqjukdh' l<ukdldÍ;ajfha fukau
fiajlhkaf.a o ld¾hM,h w;HjYHhs' fuhska woyia jkafka wdh;ksl iM,;ajh i`oyd fiajH fiajl
fomd¾Yjfhau wemlemùu wjYH njhs'

fuh ksjerÈ f,i isÿ fkdjqkfyd;a wdh;kh ;=, W!K ld¾hM, we;s fõ' fuh t;rï fyd`o ;;a;ajhla
fkdfõ' fï i`oyd hï lreKq n,mE yel' tkï fkd.e<fmk jev $ rdcldÍ ,nd §u" idOdrK m%odkhka ,nd
fkd§u" ms<s.ekSï ,nd fkd§u" ld¾hM,h jeä jk mßirhla fkdue;s ùu jeks idOl y`ÿkd.; yelsh'
fuu ;;a;ajhka u`. yeÍu i`oyd wksjd¾hfhkau wdh;k lghq;= l, hq;=h' tkï ld¾hM,h jeä jk whqßka
fiajlhka tlsfkld fjkia f,i oelSu" m%.;shla we;s lsÍu" ms<s.ekSula ,ndoSu" iïnkaO;d kej;
f.dvke.Su" idOdrK m%odkhka ,nd oSu" kdhl;aj ixj¾Okh" Wiiaùï ,ndoSu" m%ido
oSukd ,ndoSu" wNsfm%arKh isÿ lsÍu ;=<ska W!K ld¾hM,h wju lr.; yelshs' ld¾hM,h by<
kexùug wjYH mqyqKqj yd ixj¾Okh ,ndoSu" wjYH ls%hdud¾. i|yd iïm;a m%;smdokh lsÍu"
WmfoaYkh ,nd oSu yd ud¾f.damfoaYkh ,ndoSu ;=<ska mej;s ;;a;ajh tkï W!K ld¾hM,h wju
lr.; yelsh'

1'2 m¾fhaIK .eg¨j ye`oskaùu

fuu wdh;kh ;=< j¾;udkh jk úg úúO .eg¨ rdYshlg uqyqK mEug isÿ ù we;' fï ksid
wdodhu o wvq uÜgul mj;S' tfukau úYd, iïm;a kdia;shla o isÿ ù we;' fuu wdh;kh ;=< fiajl
ÿla.ekú,s úi|Su id¾:l wdldrhg isÿ fkdfõ' tkï fiajlhka ;=< wdh;kh flfrys lsisÿ meyeoSula we;s
fkdjk wdldrhg fuh n,md we;' tkï Wiia lsÍug iqÿiqlï ke;s tfukau wdh;kfha Wiia lsÍfï m
%;sm;a;shg wkql+, fkdjk wdldrhg hï mqoa.,hkaj Wiia lsÍu ksid fiajlhka ;=< wdh;kh ms<sn|j
w;Dma;shla we;s ù ;sfí' tla fiajdodhlfhla ;=< mj;sk w;Dma;shla fiajl lKavdhul w;Dma;shla
olajd úldYkh ùug yelsh' fujeks ;;ajhlg m;aùu ksid fiajl ld¾ñl wdrjq,a wdrïN fõ' oekg fuu
wdh;kh ;=< l<ukdldÍ;ajh .ek fiajlhka ;=< úfrdaO wdl,am we;s ù we;' zzixúOdkh mqrd we;s
l<ukdlrejka Tjqkaf.a j.lSu ^fiajd uKav, l<ukdlrK ld¾hhka ms<sn`o& ms<sfkd.;fyd;a fiajd
uKav, l<ukdlrK ld¾hhka w¾O jYfhka muKla bgq úh yelsh' ke;fyd;a fldfy;au bgq fkdúh
yelsh'ZZ ^Werther & Davis, 1989, P.,13)

wdh;kh ;=< oekg mj;sk .eg¨ldÍ ;;a;ajhka we;s ù ;sfnkafka /lshdj ksjeros f,i yels
whqßka isÿ lsÍug m%udKj;a mqyqKqjla ,nd fkdoSu" fiajlhdf.a oekqug yd l=i,;dj,g fkd.e,fmk
wdldrfha rdcldÍ ,ndoSu" fiajlhdf.a /lshd úia;rfha i|yka rdcldßhg mgyeks oE ,nd oSu" fiajlhka
tl`. jQ /lshd ld,h fjkia lsÍu" úfYaIfhkau rdcldßh bgq lsÍug wjYH WmlrK øjH wdh;kh ;=<
fkdue;s ùu" wdikak;u ks,Odßhdf.a yeisÍfï ls%hd l,dmh t;rï iqN fkdùu" iqmÍlaIlrejka iu`.
hym;a in|lula fkdue;s ùu jeks idOl fuu wdh;kfha fiajl ÿla.ekú,s we;s ùug fya;= ù ;sfí'

tfukau fuu wdh;kfha fiajlhka mjikafka hï hï .eg¨ldÍ ;;a;ajhka l<ukdldÍ;ajh úiska isÿlr
we;s njhs' tkï iq¿ jeroaol oS jqjo fiajlfhl=g úkh lvlsÍfï oS oeä ls%hdud¾.hka wkq.ukh lsÍu"
iduQysl .súiqfï fldkafoais W,a,x>kh lsßu" l<ukdldÍ;aj j.lSï meyer yeÍu jeks oE fuys isÿ ù we;'
zzfiajdodhlhkag n,mdk ;SrK .ekSfï oS ish¨u fiajdodhlhkag ;SrK .ekSug m%:u ish woyia"
fhdackd yd u; bosßm;a lsÍug bv m%ia;dj ;sîu /lshd cSú;fha .=Kd;aul Ndjh hkafkys o<
woyihs'ZZ (Schuler &Youngblood, 1986, P.,455)

l%uj;a mqyqKq yd ixj¾Ok ls%hdj,shka ia:dms; lr fkd;sîu" fiajHhka yd fiajlhla w;r


ikaksfõokh ÿ¾j, uÜgul mej;Su" ÿla.ekú,s ksrdlrKh lsÍu i|yd ksis l%ufõohka ia:dms; lr
fkd;sîu" fiajH fiajl in|;d j, we;s ÿrianj" fiajlhkaf.a ld¾hM, we.hSfï oS ksis l%ufõohka fkdue;s
ùu jeks lreKq n,md we;' ld¾hM,h we.hSu hkq" zzfiajdodhlhd úiska ish /lshdj M,odhs f,i bgq
flfrkakd jq m%udKh ixúOdkh úiska ksYaph lrkq ,eîfï fiajl l<ukdlrK ld¾hls'ZZ (Glueck,
1979, P.,201)

fiajlhka hkq fiajHkaf.a fyd`ou wdfhdackh jk neúka fiajH fiajl in`o;d flfrys úfYaI
ie,ls,a,la wksjd¾fhkau fhduq l< hq;=hs hkak udf.a woyihs' ld¾hM,h by< kexùu i`oyd ,nd
fokq ,nk jegqma" w;sld< §ukd" mqyqKq yd ixj¾Okh" mdßf;daIslh muKla n, fkdmdk nj udf.a
woyihs' fï i`oyd fiajH fiajl in`o;d Yla;su;a úh hq;=hs' fïjdfha we;s .eg¨ iy.; ;;ajhka
ÿrelr,Su ;=,ska id¾:l;ajh lrd .uka l, yel' tfukau fiajl ÿla.ekú,s bosßm;a lsÍug;a" mÍlaId fldg
úNd. lsÍu;a ta iïnkaO iyk ie,iSug;a yels jk idOdrK ÿla.ekú,s ls%hdmámdáhla we;s lsÍu
w;HjYH jkafkah'
fuu wOHkh i`oyd f;dard.;af;a zzABC wdh;kfha ld¾hM,h i`oyd fiajH fiajl in`o;d
fldf;la ÿrg n,mdkq ,nkafka o hkakhs'ZZ fï i`oyd wOHkh lsßug f;dard .kq ,enqfõ fuu wdh;kfha
YdLdjka folla jk w;r Woa.; ù we;s ;;ajh yd Bg fya;= ù we;s lreKq fudkjdo hkak ms<sn`o
ksÍlaIKh lr úYaf,aIKhla bÈßm;a lsÍug ud woyia lrñ'

1'3 m¾fhaIKfha mrud¾:

1'3'1 fmdÿ mrud¾:

 fiajH fiajl iïnkaO;d wdh;kfha ld¾hM,h i`oyd n,mdkafka oehs y`ÿkd .ekSu'
 fiajH fiajl iïnkaO;d ;=<ska wdh;kfha ld¾hM, j¾Okhg fhdackd bosßm;a lsÍu'

1'3'2 úfYaIs; mrud¾:

 wdh;kfha ld¾hM,h my; jeàug fya;= y`ÿkd .ekSu'


 jvd;a iqÿiq fiajH fiajl iïnkaO;d l%ufõohka y`ÿkd .ekSu'

1'4 m¾fhaIKfha m%dfhda.sl jeo.;alu

fiajH fiajl in|;d j, mj;skakd jQ hï wvqmdvq /ila ms<sn|j wdh;khg yd wdh;ksl fiajlhkag
wjfndaO lr .ekSug fuu m¾fhaIK jHdmD;sh isÿ lsÍu ;=<ska ukd msgqjy,la fõ hkak ud woyia
lrñ' YS% ,xld msßia l<ukdlrK wdh;k u`.ska mj;ajkq ,nk udkj iïm;a l<ukdlrK jD;a;suh iqÿiqlï
mdGud,dj wjika lr miq ta w;r;=r ,nd .;a wk;¾ úIh lreKq fukau oekqfï id¾:l;ajh uek ne,Su i|yd
jHdmD;shla ilia lsÍu wm úiska isÿ l< hq;=hs' ABC wdh;kh weiqßka zzfiajH fiajl in|;d
ld¾hM,hg n,mdk whqreZZ hkak udf.a jHdmD;sfha ud;Dldj fõ' fuysoS fidhd.;a wdh;ksl .eg¨jg
wod<j lreKq /ia lsÍu" úYaf,aIKh lsÍu" jd¾;d ,nd oSu" ks.ukhka ,nd oSu jeks foa isÿ l, hq;=hs'

fuu wdh;kh mokï lrf.k isÿ lsÍug kshñ; fuu jHdmD;sh u`.ska tu wdh;kfha oekqu fmrg
jvd mq`M,a lr .ekSug yelshdj ,efnkq we;ehs ud úYajdi lrñ' fuu wdh;kfha ixj¾Okh rfÜ
wd¾Ólhg fnfyúka jeo.;a fõ' fujeks wdh;k rgg úYd, iïm;la jk neúka .eg¨ we;sùu t;rï ys;lr fkdfõ'
ud isÿ lsÍug kshñ; m¾fhaIKh ;=,ska ta i`oyd imhd .;a f;dr;=re weiqfrka wdh;kfha we;s
wvqmdvq /ila fidhd .ekSug yelshdj ,efí hehs ud úYajdi lrñ' tfukau fuu wOHkfha oS tu
wdh;khg iqúfYaIS ia:dkhla ysñ jkafka ukao hkak yd tu wdh;kfha ldrHNdrh il%Sho hk j.
lreKq hgf;a ud f;dr;=re úYaf,aIKh lsÍug woyia lrñ' by; lreKq j,g wu;rj tu wdh;khg t,a, jQ
wNsfhda. flfrys tu wdh;kh olajkq ,nk m%;spdr fln`ÿ o hkak;a wdoS jYfhka jq f;aud mokï
fldgf.k lreKq wOHkh l, yelsh'

1'4'1 wdh;khg we;s jeo.;alu

wdh;kh ;=< fiajlhskag we;s /lshd w;Dma;sh wju lr .ekSu i`oyd l, hq;= oE
fidhd .ekSug;a ta ;=<ska fiajl ld¾HM,h jeä lr .ekSug wjYH jd;djrKh yd jev mßir ;;ajh hym;a
wdldrhg ilia l, yels wkaou fidhd .ekSug yels fõ'

1'4'2 fiajlhkag we;s jeo.;alu

os.= l,l isg wdh;kh ;=, ie`.ù ;snqKq fiajl .eg¨ wjfndaO lr .ekSug yels fõ' fuu .eg¨j,g
ksjeros úi`ÿï ,nd oSug wdh;kfha l<ukdldÍ;ajhg yelshdjla ,efí' tu ksid wdh;kh ;=, fiajlhka yg
jákdlula tl;= fõ'

1'4'3 m%dfhda.slj we;s jeo.;alu

jHdmD;shla ilia lsÍu ;=<ska n,dfmdfrd;a;= jkafka wm úiska fld;rï ÿrg úIh lreKq .
%yKh lrf.k we;ao fkdtfia kï wjfndaO fldgf.k we;ao hk j. yd tajd m%dfhda.slj fhdod .ekSug
yelshdjla we;ao hkakhs' fuu jHdmD;sh bosßm;a lsÍu ;=<ska wm úiska mdGud,dj wjika
lr ,nd .;a úIh oekqu Wmfhda.S lrf.k wdh;ksl jYfhka we;s .eg¨ m%dfhda.slj fidhd f.k thg úi`ÿï
fidhd .ekSug yqre lrùuls' fuu jHdmD;sh bosßm;a lsÍu ;=<ska ud n,dfmdfrd;a;= jkafka tu
wdh;kh ms<sn| ksjeros úIh lreKla wOHhkh lsÍu yd udf.a bosß /lshd lghq;= i|yd m%dfhda.slj
fhdod .ekSu yd ,nd .;a úIh lreKq ;j;a wfhl=g f;areï .ekSug yels jk mßos bosßm;a lsÍuls'

1'4'4 Y%dia;%Sh jeo.;alu

,nd.;a úIh lreKq ;j;a wfhl=g f;areï .ekSug yels jk mßos bosßm;a lsÍug fuu`.ska
wjia:dj ,efí' tfukau fuu jHdmD;sh mßYS,kh lrk úYd, msßilf.a oekqu j¾Okh lr .ekSug
yelshdjla ,efí' isÿ l, hq;= ksjeros lsÍï" j¾Okh l, hq;= oE fudkjdo hkak;a ;SrKh l, yels ùu ;j;a
iqúfYaIS fohls'

1'5 m¾fhaIKfha iSud

fuu jHdmD;sh ksu lsÍfï oS ,nd ÿka ld,h ms<sn`o we;=<; ;rula ÿIalr wjia:d j,g uqyqK oSug
isÿúh' tfukau tla tla wdh;k lghq;= lrkafka Tjqkag wdfõKsl m%;sm;a;s j,g wkqj ksid fiajlhka
úiska f;dr;=re ,nd oSfï oS hï lsis ìhla ue<slula oelaùh' fuhg fya;=j jkafka Tjqkaf.a /lshdj
ms<sn`o mj;sk iqrlaIsNdjhhs' f;dr;=re ,nd .ekSfï oS hï hï wmyiq;d we;s jqjo ud b;d
iyfhda.fhka hqla;j lghq;= lrñka f;dr;=re ,nd .ekSug ksr;=reju W;aidy oeÍh' ud oekg /lshdjla isÿ
lr fkdue;s ksid .eg¨ rdYshlg uqyqK mEug isÿúh'

1'6 wdh;kh ye`oskaùu

wo jk úg iïudk /ila oskd f.k we;s wdh;khla f,i fuu wdh;kh y`ÿkajd oSug yelshs' fuu wdh;kh
1919 j¾Ifha jHdmdßl lghq;= wdrïN lrk ,os' fuu wdh;kh ;=, Y%S ,xldj o we;=¨j rgj,a 18 l
jHdmdßl lghq;= fï jk úg isÿlrf.k hhs' hï hï wjia:dj, wkq.%dyl f,i o odhl;ajh ,nd oS we;' úYd,
jYfhka ,dN ,nk uQ,Huh ysñlï /ila we;s m%uqL fmf<a wdh;k w;r fuu wdh;kh o /`oS isà' fuu
wdh;kfha Y%S ,xldfõ m%Odk ld¾hd,h fld<U msysgd we;s w;r mdßfNda.slhkag myiqj
ie<iSu i`oyd m%Odk m%foaY wdjrKh jk mßos YdLdjka msysgqjd ;sfí'
1'6'1 wdh;kfha oelau

ol=Kq wdishd;sl l,dmh ;=< úYsIaG;u iemhqïlre ùu"


uQ,dY%h ( ABC wdh;kh" jd¾Isl jd¾;dj - 2016

1'6'2 wdh;kfha fufyjr

foaYSh jYfhka wdfhdack m%j¾Okh lsÍu yd ta i`oyd myiqlï ie,iSu yd ta ;=,ska /lshd
fj<`om, ;=, m%uqLhd njg m;aùu'
uQ,dY%h ( ABC wdh;kh" jd¾Isl jd¾;dj" -2016

2 mßÉfÊoh - idys;H úu¾Ykh

udkj iïm; hkq wfkl=;a ish¨u iïm;a j,g jvd jeäfhka jeo.;a jk iïm;hs' ukao wfkl=;a iïm;a
ksjeros f,i Wmfhdackhg .ekSu isÿ lsÍug yelshdj we;af;a udkj iïm;ghs' tu ksid udkj iïm; hkq
fiajfha fhdojk ñksiqka fldgila fkdj ixj¾Okh l, yels w.kd iïm;ls' j¾;udkfha jHdmdßl mßirh ;=,
we;s jk úúO fjkiaùï" wNsfhda." ;r`.ldÍ iajNdjhg uqyqKoSug isÿ ù we;' ta wkqj udkj iïmf;a
jákdlu jgydf.k l<ukdlrejka úiska Tjqkaj mqyqKq fldg ixj¾Okh fldg r|jd .kq ,nhs' udkj iïm;a
l<ukdlrKfha moku fuhhs'

udkj iïm;a l<ukdlrK l%shdj,shg udkj iïm;a ie<iqï lsÍu" /lshd yd ld¾h ks¾udKh yd
úYaf,aIKh" udKav,SlrKh" mqyqKq yd ixj¾Okh" ld¾HM, we.hSu yd iudf,dapkh" jkaos yd m
%odkhka" fiajl wdrlaIdj yd ksfhdack" l<udlrKuh yd ixúOdkuh ixj¾Okh hkdosh we;=<;a fõ'
fiajd uKav, l<ukdlrK ld¾hka ldf.a j.lSula o hkak jeo.;a m%Yakhls' ixúOdkfha fiajd kshqla;
iEu l<ukdlrefjl fj;u fiajd uKav, l<ukdlrKfha j.lSu me;sr hkq we;' fiajd uKav, l<ukdlrKh iEu
l<ukdlrefjl=f.au j.lSuls' iEu l<ukdlrefjl= hgf;a u hï hg;a fiajl msßila we;' fuu hg;a fiajl msßfia
fiajd uKav, ld¾hhka ^ñksian, ie<iqïlrKh" f;dard .ekSu" ld¾hM, we.hSu" mqqyqKqj
hkdosh& l<ukdlrejd úiska bgq l, hq;=hs' zzixúOdkh mqrd we;s l<ukdlrejka Tjqkaf.a j.lSu
^fiajd uKav, l<ukdlrK ld¾hka ms<sn`oj& ms<sfkd.;fyd;a fiajd uKav, l<ukdlrK ld¾Hka
w¾O jYfhka bgq úh yelsh' ke;fyd;a fldfy;au bgq fkdúh yelshs' (Werther & Davis, 1989,
p.,13)

fiajd uKav, l<ukdlrKfhka yeoskafjkafka zzb;d jeo.;a udkqIsl iïm;a f,i ixúOdhl fiajl
mssßfia jeo.;a ms<s.ekSu iy mqoa.,hdf.a" ixúOdkfha iy iudcfha hym; msKsi udkj iïm;a iM,j
iy kS;Hdkql+,j Ndú;h ;yjqre lsÍug úúO ld¾hka iy l%shdldrlï Wmfhdackh lsÍuZZ fõ' (Schuler
& Youngblood, 1986, p.,6)
rEm igyk 2'1
ld¾hM, wruqKq
we.hSu

1' ksjerÈu mqoa.,hka ksjerÈu whqßka ,nd .ekSu


/lshd ks¾udKh
2' fhda.H;u fiajdodhlka r`ojd .ekSu
fõ;k l<ukdlrKh
3' lemùu ,nd .ekSu iy j¾Okh
4' wNsfm%arKh
5' fiajd kshqla; msßjeh md,kh
mqyqKqj yd
ixj¾Okh
/lshd úYaf,aIKh
Wml%ñl mrud¾:
fiajdodhl p,k
1' fiajdodhl M,odhS;dj jeälsÍu
2' fiajdodhl ixj¾Okh
ñksia n,h ie,iqï lsÍu úkh 3' /lshd cSú;fha .=Kd;aul Ndjh kxjd,Su
n`ojd .ekSu yd mßmd,kh 4' kS;Hdkql+, tl`.;dj iy;sl lsÍu
wkqia:dmkh

fi!LH yd
wdrlaIl uQ,sl mrud¾:
mßmd,kh
ixúOdkfha iM,;ajh msKsi
wdl¾Ykh
Wmßu mqoa.,sl odhl;ajh f.k fok
Y=N idOk b;du fhda.H yd ;Dma; udkj
f;dard .ekSu mßmd,kh n,hla cks; fldg mj;ajd f.k hdu'

ÿla .ekú,s
úiÈu

uQ,dY%h ( fiajd uKav, l<ukdlrKh ms<sn`o wdlD;sh (Op atha, (2013),P.,13)


Y%ñl
iïnkaO;d
hym;a ld¾hidOk l%uhla ;sîu ixúOdkuh id¾:l;ajh ;yjqre lsÍug fya;= fõ' ish¨u wdh;k úiska
ld¾hM, we.hSu isÿ lrk w;r fuu.ska isÿjkafka /lshdj isÿlrkakdf.a iM,;djhg jákdlula tla lrñka
Tjqkag m%;sfmdaIKh ,nd oSula fõ' fï wdldrhg isÿ lrkq ,nk l%shdj,sfha oS hï fyhlska
ld¾hM,h ÿ¾j, njla osia jqjfyd;a ta i`oyd n,mdkq ,nk fya;= idOl fidhd ne,Su wksjd¾hfhkau
isÿ l, hq;=h'

ld¾hM,h hkqfjka ye`Èkafjkafka zzwdh;ksl wruqKq idlaId;a lr.kq msKsi fiajl p¾hdfõ
yd m%;sM, j, fjkila we;s lr mqoa.,hka fyda lKavdhï fufyhùu;a kv;a;= lsÍula jYfhksZZ
(Devendra, 2015, P.,13)

fiajH fiajl in`o;djh ksjeros f,i wdh;khl mej;=k úg ixúOdk j, mrud¾: bgq lr .ekSug b;du;a myiq
fõ' fï ksid Y%ñl in`o;d mj;ajdf.k hdug ish¨u wdh;k lghq;= l, hq;=hs' ke;fyd;a fiajlhkaf.a
w;Dma;su;a jq wjYH;djhka ;Dma;su;a lr .ekSug hdfï oS ixúOdkh ;=< .eg¨ wdrïN fõ'
fiajlhkaf.a p¾hdj ixúOdkfha mrud¾: bgq jk wdldrhg fhduq lrjd .ekSu b;du jeo.;a fõ'

rEm igyk 2'2

id¾:l nj yd
m ld¾hM,h
p¾hdj
%;sM,h

iïu;h

uQ,dY%h ( p¾hdj yd m%;sM,fha tl;=j yd ld¾hM, yd iïu;h w;r we;s iïnkaO;djh (Devendra,
2015, p.,7)

ld¾hM, we.hSu jeo.;a m%;sfmdaIK md,k Ys,amSh l%uhls' l<ukdlrKfha wjOdkh


udkqIsl iïm;a fj; fhduq ùula fï ;=<ska isÿ fõ' fiajdodhlhkaf.a oekqu" l=i,;d" iy wdl,am
^fhojqï&" /lshdfjys Tjqkaf.a l%shdud¾." ld¾hka iy p¾hdjka ^l%shdj,sh& iy /lshd m%;sM,
fyj;a ksIamdok NdKav fyda fiajd m%udKh ^ksujqï& we.hSug ,lafldg mQ¾j ;SrKh lrk ,o m
%ñ;Ska iu`. ixikaokh flf¾' wdjdisodhl úp,khka we;s úg tajd i`oyd fya;= fidhd n,d ksrjoH ls
%hdud¾. .kq ,efí' ksrjoH l%shdud¾. u`.ska isÿjkqfha fiajdodhlkaf.a oekqu" l=i,;d" wdl,am
yd yelshdjka fjkia lsÍu;a" lghq;= l%shdud¾. ld¾hhka iy p¾hdjka fjkia lsÍu;a h'
rEm igyk 2'3

iqmÍlaIlf.a iQodku we.hqï,dNsf.a iqodku

ks¾Kdhl" m%ñ;Ska yd m idlÉPd m%;sM, yd p¾hdjka


%;sM,

m%;sfmdaIKh yd
kj tl`.;d

Wiiaùï" jegqma j¾Ol"


ixj¾Ok jevigyka

uQ,dY%h ( ld¾hM, we.hSï idlÉpdfõ m%Odk mshjrhka (Devendra, 2015, p.,88)

fiajH fiajl in`o;djh ksjeros f,i wdh;khl mej;=k úg ixúOdk j, mrud¾: bgq lr .ekSug
b;du;a myiq fõ' fï ksid Y%ñl in`o;d mj;ajd f.k hdug ish¨u wdh;k lghq;= l, hq;=hs' ke;fyd;a
fiajlhkaf.a w;Dma;u;a jQ wjYH;djhla ;Dma;su;a lr .ekSug hdfï oS ixúOdk ;=, .egqï wdrïN fõ'
fiajlhkaf.a p¾hdj ixúOdkfha mrud¾: j,g .e,fmk wdldrhg fhduq lrjd .ekSu b;du jeo.;a fõ' fiajH
fiajl in`o;d j, uQ,sl wruqKq jkafka /lshdfõ kshuhka yd fldkafoais kshukh lsÍu" ld¾ñl wdrjq,a
wju lsÍu" fiajHka yd fiajlhka w;r iqyo in`o;d jeäoshqKq lsÍu" fiajlhskaf.a j¾Okh yd
ixj¾Okhg Woõ lsÍu" /lshd msßjeh wju lsÍu jeks oE ksoiqka fõ'

hym;a fiajH fiajl in`o;djka mj;ajd .ekSu ksjeros f,i isÿl, hq;=hs' isÿ l, yels wdldr f,i m
%Odk m%;sM, mrdihka fj; wjOdkh fhduq lsÍu tkï ^iudc j.lSï yd hymd,kh" mqyqKqj yd
ixj¾Okh" ñksia n, ie<iqïlrKh" fiajl iqNidOk fiajd" ixfÉ;k l<ukdlrKh" jD;a;Sh iy wkqm
%dma;sl ie<iqïlrKh" iqrlaIs;;djh yd fi!LH& fõ' ;jo ,eîï fnod .ekSfï fhdackd l%u y`ÿkajd oSu"
udkj iïm;a ms<sn`o wdh;ksl m%;sm;a;sh" fiajl m%;sfmdaIKh ,nd .ekSu" Yla;su;a yd M,odhs
udkj iïm;a wxYhla ia:dmkh lsÍu" udkj iïm;a mßphka iy fjkia jk wNHka;r yd ndysr mßir yd
iïnkaO mßphka wLKavj iudf,dapkh lsÍu" lKavdhï l%shdldrlï yd WmfoaYk iNd j,g Tjqka
iïnkaO lr .ekSu jeks foa isÿ l, yelshs'
fuf,i we;s lr .kq ,nk i`no;djhka wLKavj mj;ajd .ekSu wdh;ksl j.lSuls' kuq;a fujeks oE
m`Mÿ ùug o yels w;r ta i`oyd úúO idOl n,mdkq ,efí' tajd kï l<ukdldÍ;ajfha jD;a;Sh;ajh" ,nd
fok mdßY%ñlh" ixúOdkfha iajdNdjh" PESTEL idOl" ixúOdkfha msysàu" .súiqï .; wdldrh"
fiajd ld,h" fhdod .kq ,nk ;dlaIKh" ixúOdkfha msysàu" /lshd mßirh jeks idOl y`ÿkd .; yelsh'
fujeks wjia:djkag id¾:lj uqyqK foñka fkdie,S bÈßhgu hdu isÿ l, hq;=hs' tfukau jerÈ we;akï
ksjerÈ lsÍu o isÿ lrñka wLKavj fiajH fiajl in`o;djka mj;ajd .; hq;= fõ' fiajfha wNsu;d¾: fiajH
mlaIfha oDIaáfldaKfhka o fiajl mlaIfha oDIaáfldaKfhka o i,ld ne,sh hq;= w;r fiajH yd fiajl
mlaIj, tl`.;dj wkqj /lshdjka l%shd;aul fõ'

fiajH yd fiajl hk mlaI foflysu wNsu;d¾: we;' fiajH mlaIfha wNsu;d¾: f,i
iudc ;;ajhla ,`.d lr .ekSu" ,dNdodhs;dj mj;ajd .ekSu yd wdh;kfha ksIamdok l%shdj,sh wLKavj
È.=ld,Skj mj;ajd .ekSu" iudc iïnkaO;d jeä ÈhqKq lsÍu" kfjda;amdok ìys lsÍu jeks foa .; yelshs'
fiajl mlaIfha wNsu;d¾: f,i /lshdfõ iqrlaIs;Ndjh" iudc ;;ajh fmkakqï lsrSu" ±kqu yd yelshdjka
tfukau m<mqreoao Ndú;hg .ekSu" idOdrK jegqmla fiajh i`oyd ,nd .ekSu" ksYamdok l
%shdj,shg odhl ùu" wk;=re isÿ fkdjk f,i /lshdj isÿ lsÍu" iudc iïnkaO;d yd udkj iïnkaO;d jeä
ÈhqKq lsÍu jeks foa .; yelshs'

fiajHkaf.a wNsu;d¾: bgq lr .ekSug;a ld¾HM,h jeä lr .ekSug;a ksjerÈ f,i fiajlhkaj
wNsfm%arKh l, hq;=hs' fï i`oyd l<ukdlrejka úiska fiajlhka ms<sn`oj ksjerÈ wjfndaOhla ,nd .;
hq;=hs' fï wkqj ksjerÈ wNsfm%arK l%u ilia l, hq;=hs' ksoiqka f,i f.!rjh" ms<s.ekSu" m
%Yxidj jeks oE ,nd Èu" id¾:l mqyqKqjla ,nd Èu" l<ukdldÍ;ajhh úiska .kq ,nk ;SrK j,§ fiajl
woyia yd fhdackd úuiSu" fhda.H jev mßirhla ks¾udKh lsÍu" iqNidOk myiqlï ,nd§u" wjYH
WmlrK ,nd §u" /lshdfõ iqrlaIsNdjh iEu úgu wdrlaId lsÍu jeks foa .; yelshs' fï wkqj fiajl
wNsfm%arKh i`oyd n,mdk tlu idOlh uqo,a fkdfõ'

fiajH fiajl hq;=lï" j.lSï yd whs;sjdislï ms<sn`oj wksjd¾fhkau idlÉPd l, hq;=hs'


fiajHhkaf.a hq;=lï yd j.lSï ms<sn`oj úia;r lsÍfï oS m%:ufhkau tajd fudkjdo hkak ms<sn`oj
oek.; hq;=hs' fiajl kS;s" fmdÿ kS;sh" fiajd .súiqï" fj<`o isß;a hkdoS uQ,dY% hgf;a fiajHka
úiska fiajlhka yg imqrd,sh hq;= oEh' WodyrK f,i wkq.; úh hq;= fj<`o isß;a j,g yd wkq.; úh
hq;= lïlre kS;s j,g wkql+,j lghq;= lsÍu" tla tla fiajlhka fjkqfjka kduf,aLK" jegqma f,aLk"
ksjdvq w;sld, jd¾;d" fiajfha fhfok ld,h" fiajd jd¾;d hkdosh mj;ajdf.k hdu" kshñ; ksjdvq ,nd
oSu" fiajlhdf.a wd;au f.!rjhg ydkshla fkdfjk f,i jev lghq;= isÿ lsÍu" fiajd ia:dkhg ksjeros f,i
wdf,dalh" jd;dY%h" ikSmdrlaIl myiqlï ,nd oSu" ksjeros f,i m;aùï ,sms ksl=;a lsÍu jeks oE isÿ
l, hq;=hs' tfukau fiajHkaf.a whs;sjdislï jkafka ish¨u fj<`o isß;a úß;a yd kS;sj,ska ;yjqre ù we;s
fiajH whs;sjdislï N=la;s úoSu" idOdrK fya;+ka u; fiajlhka udre lsÍu yd fiajd ia:dk udre lsÍu"
lïlre kS;sj,g hg;aj fiajlhka /lshdfjka bj;a lsÍu" fiajd .súiqug wkqj tl`. ù we;s mßos fiajlhdf.ka
fiajdjka ,nd .ekSu" idOdrK fya;= u; fiajd ia:dkh jid oeóu jeks foa fõ'

fiajlhkaf.a hq;=lï yd j.lSï ms<sn`oj úia;r lsÍfï oS m%:ufhkau ud tajd fudkjdo hkak
ms<sn`oj oek .;hq;=hs' fiajl kS;s" fmdÿ kS;s" fiajd .súiqï" fj<`o isß;a hkdoS uQ,dY% hgf;a
fiajlhka úiska fiajHka yg imqrd,sh hq;=" ms<smeosh hq;=" bgq úh hq;= oEh' WodyrK f,i úkh
.relj fiajh lsÍu" fiajH fiajl fomd¾Yjh w;r we;slr .kakd .súiqï j,g wkqj fiajh lsÍu" fiajHdf.a
kS;Hdkql+, ksfhda. ms<smeoSu" l,ska oekqï oSulska f;drj jevj¾ck wdoS jD;a;Sh isñ;s l
%shdud¾. j,g fkdt<öu" kshñ; ffoksl fiajd ld,h ;=< fiajh ksjeros f,i ,nd oSu" fiajHdg tfrysj
ryia .súiqï j, fkdfhoSu" wdh;kfha foam<j,g" hkaf;%damlrKj,g" ,shlshú,sj,g ydks isÿ fkdlsÍu"
ish¨u WmlrK m%fõYfuka mßyrKh lsÍu jeks oE isÿ l, hq;=hs' tfukau fiajlhkaf.a whs;sjdislï
jkafka /lshdj isÿlsÍug wjYH hkaf;%damlrK" ia:dk myiqlï" wjYH fiajlhka hkdosh ,nd fok f,i
b,a,d isàu" fi!LHdrlaIs; fiajd mßirh" Wiiaùï" fiajd ld,h" m%ido oSukd" jegqma hkdosh lïlre
wdrlaIK kS;s flaIa;%hg wod< ysñlï yd jrm%ido ksis wjia:dfõ oS ,nd .ekSu" idOdrK jev m
%udKhla ,nd fok f,i b,a,d isàu" idOdrK f,i jegqma wdodhu mj;ajd .ekSu fjkqfjka l;d lsÍu jeks
oE fõ'

fuu l¾hh ;ksju isÿ lsÍug fkdyels lghq;a;la jk nj;a fuh ls%hdldrlï iuQyhl tl;=jls'
wksjd¾fhkau wdh;k bosßhg .uka lsÍug kï ld¾hM, j, iM,;ajh w;HjYHhs' tfukau fiajlhkaf.ao
ld¾hkaj, iM,;ajh w;HjYH fõ' ks.ukh kï iM,;ajh i|yd fiajH fiajl fomd¾Yjfhau wemlem ùu
wjYH njhs' ukao fuu lghq;a; tla md¾Yjhlg muKla ;ksj isÿ l< fkdyel' ´kEu wdh;khl fyd`o
fiajH fiajl iïnkaO;djhla ;sîu b;du jeo.;a fõ' fiajH fiajl iïnkaO;d hkqfjka ye`oskafjkafka
fiajdfhdaclhd yd fiajdodhlhd hk fomd¾Yjh w;r mj;akd iïnkaO;djhs' wdh;kfha meje;au yd
iqrlaIs;Ndjh" wdh;kfha oshqKqj r`od mj;skafka o fyd`o fiajH fiajl iïnkaO;djhla we;akï muKs'

zzl<ukdlrejkaf.a wdl,amZZ ksjeros f,i w¨;a úh hq;=hs' wdl,am u`.ska lsishï fohla
ms<sn`oj flfkl=f.a ye`.Sula m%;srEmKh fõ' wdl,am hkqfjka ye`oskafjkafka zzlsishï jia;+ka"
mqoa.,hka fyda isÿùï ms<sn`oj we.hSula lrkq ,nk m%idod;aul fyda wm%idod;aul m
%ldYkhls'ZZ (Kaluarachchi, 2004, P., 46) fuu ye`.Su fyj;a u;h Okd;aul tlla fyda >DKd;aul
tlla fyda úh yelsh' fï ksid l<ukdlrejkaf.a wdl,am b;du;a ksjeros tajd úh hq;=hs' ukao
fudjqka ;=, we;s {dKdkaú; nj" wdfõokd;aul nj" p¾hd;aul nj fmkakqï lrk neúks' fï ksid fiajH
fiajl in`o;d i`oyd l<ukdlrejkaf.a wdl,am b;d Wiia uÜgulska mej;sh hq;=hs'
zzikaksfõokhZZ ksjeros f,i isÿ l, hq;=hs' iM, ikaksfõokh b;du;a fyd|ska ls%hd;aul jk
iud.ïj, úYsIaG;ajhg fya;=jla f,i yÿkdf.k we;' ikaksfõokh hkq zzmqoa.,hka fofofkl= fyda Bg jeä
ixLHdjla úiska woyia" ye`.Sï iy lreKq yqjudre lr .ekSulaZZ fõ' (Kaluarachchi, 2004, P.,127)
yqjudre udOHhla Tiafia fyda uqyqKg uqyqK,d lrk ,o f;dr;=re yqjudre lr .ekSu ;=<ska o
idudcSh lghq;a;lao isÿfõ' fï ksid ikaksfõokh o b;du;a w;HjYH wx.hls' ksjeros
ikaksfõohla ;=<ska ukd fiajH fiajl iïnkaO;djhla mj;ajd .ekSug yels fõ'

zzuQ,Huh m%;smdokZZ ksjeros wdldrhg ,nd osh hq;=hs' fiajdfhdaclhkaf.a wruqKq


idOkh lsÍug o fiajdodhlhdf.a cSjk ;;ajh iDcqju ;SrKh lsÍug o uQ,Huh m%;smdok n,mdkq ,efí'
zziuyr wjia:dj, fõ;k ms<sn| újD; m%;sm;a;s jeä wNsfm%arKh iy ld¾hM, flfrys fya;= ù we;s
nj;a we;eï wjia:d j, újD; m%;sm;a;s jvd wvq ;Dma;sh" wvq wNsfm%arKh iy fiajH fiajl .egqï
we;s lsÍu i|yd fya;= ù we;s nj;a m¾fhaIK j,ska fy<s ù we;'ZZ(Burroughs,1982, p.,44)

zzixúOdk .egqïZZ ksjeros f,i úiosh hq;=hs' zz.egqula hkq lsishï md¾Yjhla úiska ;j;a
md¾Yjhla ;ukag >DKd;aul f,i n,mEï lrkq ,nk neõ f;areï .ekSu fyda tfia is;Su ;=<ska by;
m<uq md¾Yjh úiska jeo.;a hehs i,lkq ,nkakd jq hï lsis fohlg tu`.ska >DKd;aul f,i n,mEï
lrkq ,nk neõ f;areï .ekSu;a ksid we;sjkakd jq m%;sM,hls'ZZ (Kaluarachchi, 2004, P.167)
md¾Yj folla w;r we;s jk hï u;jdohl oS tu md¾Yjhka folu tl`.;djhlg fkdmeñKSu ksid .eg¨ we;s
fõ' fuu .eg¨j,g úúO fya;= n,mdhs' ksjeros f,i ixcdkkh (Perception) b;du;a wjYH idOlhla fõ'
ixcdkkh hkq zzmqoa.,hka Tjqkaf.a mßirhg hï w¾:hla ,nd oSu i`oyd Tjqka úiska ixfõoS ye`.Sï
ixúOdkh lsÍu iy w¾:l:kh lrkq ,nkakd jq l%shdj,shls'ZZ (Kaluarachchi, 2004, P.29)

zzfiajl ÿla.ekú,sZZ úioSuo ksjeros f,i isÿúh hq;=hs' fiajl ÿla.ekú,a,la hkq zz/lshdjg
fyda /lshd mßirhg fyda iïnkaO fiajlfhl= fyda fiajl lKavduhla fyda úiska ú|skq ,nk widOdrKh
ms<sn| ye`.Sulska ke;fyd;a úYajdihlska u;=jk w;Dma;sodhl ;;ajh ke;fyd;a wikaf;daIh
fõ'ZZ(Opatha, 2013, P.,423) fuhska isÿúh yels wys;lr m%;súmdl j,lajd .ekSug ÿla.ekú,s
úi`oSu i`oyd lghq;= lsÍu w;sYhskau jeo.;a fõ' ld¾huKav, moaO;sh ;=< whqla;sh iy
widOdrKh mj;skq we;ehs hk úYajdih fiajlhka wffO¾h ùug;a Tjqkaf.a M,odhs;ajh msßySug;a
fya;= jkafkah' ÿla.ekú,s ms<sn`oj l<ukdlß;ajh oeä Wkkaÿjla oelaúh hq;= nj i`oyka l, hq;=hs'
zzwdh;khl we;s jk fiajl ÿla.ekú,a,la wkd.; ld¾ñl wdrjq,lg m%n, fya;=jla úh yelsh'ZZ (Mathis
& Jackson, 1988, P.,593)
fiajd kshqla;sfha yd fiajdodhlhkaf.a we;sjk fjkialï fiajdodhl p,k hkqfjka ye`Èkafõ' by<
±óï" my< ±óï" udre lsÍï" ;dj;d,Sï" hk fiajdodhl p,k ksid ld¾HM,fha fjkialï isÿ fõ'
zzidudkHfhka j¾;udk /lshdjlg jvd fjkia rdcldß iy jeä j.lSï m%udKhka we;s /lshdjlg fjkiaùuls
Wiiaùu'ZZ(Glueck, 1978, P.,320)

ixúOdk j,g úúO l<ukdlrK .eg¨ j,g uqyqK §ug isÿfõ' fïjd ksjerÈ f,i ch.;fyd;a wdh;khla
yg id¾:l;ajhg <`.d úh yel' ixúOdk Wmdhud¾.h l%shdjg kexùu úYd, jYfhka .eg¨ iy.; fõ'
ixúOdkhl Wmdh ud¾. l%shd;aul lsÍu tys by< isg my<g ish¨u jHmdßl wxY j,g n,mdhs' jd¾Isl
wruqKq" wdxYsl m%;sm;a;s" iïm;a fnod yeÍu" wdh;ksl jHqyh fjkia lsÍu" jHdmdr l%shdj,s m
%;sbxcsfkarelrKh" m%;s,dN l%u fjkia lsÍu" fjkig tfrysj ;sfnk ndOdjka l<udlrKh" ys;lr
ixúOdk ixialD;shla oshqKq lsÍu" l<udlrejka iu`. Wmdh ud¾.h iïnkaëlrKh" fufyhqï l%shdj,s
fjkia lsÍu" udkj iïm;a l<ukdlrKh yd ixj¾Okh hkdÈh ms<sn`oj ksr;=reju iqmÍlaIKh l, hq;=hs'
ixúOdkfhys lemùu tys fiajdodhlhskaf.a wNsfm%arKhg n,mdhs' ;jo ixúOdkfhys ;r`.lrejkag
wod< jeo.;a f;dr;=re ish,a,lau mdfya tys ish¨u l<ukdlrejka yd fiajdodhlka úiska mqoa.,slju
/ialrf.k Ndú;d l, hq;=hs' ;uka f,dalfha m%uqL fmf<a l%shdldrlhka jk neõ ;yjqre lsÍug yels jk
mßÈ ixúOdkfhys iEu l<ukdlrejl=gu yd fiajdodhlfhl=gu ukd mqyqKqjla (Proper Training) ,nd
§ug tys by< l<ukdlrejka mshjr .; hq;=hs'

jd¾Isl wruqKq ms<sn`oj idlÉPd lsÍfï § ixúOdkhl ish¨u l<ukdlrejka ueÈy;a úh hq;=
úuOH.; lghq;a;la yeáhg jd¾Isl wruqKq ;eîu ie,lSug mq`Mjks' jd¾Isl wruqKq ;eîug
ixúOdkfhys ish¨u fokd iyNd.S jkafka kï" Tjqka tajd ms<sf.k <`.d lr .ekSug by< lemùfuka l
%shd lrhs' ixúOdkh ;=< iïm;a fnod yeÍug moku ±eóu" l<ukdlrejkaj we.hSug fhdod .; yels ùu"
È.= ld,Sk wruqKq j, ld¾hM,h w.ehSug WmldÍ ùu" wdxYsl wruqKq ;eîug WmldÍ ùu jeks m
%fhdack ixúOdkhlg tys jd¾Isl wruqKq j,ska ,nd .; yelshs' wdh;k úiska tajdfha jd¾Isl wruqKq
b;d meyeÈ,sj ÈhqKq l, hq;=hs' ,dNodhs;ajh j¾Okh" fj<`ofmd< fldgi" jHdmdßl LKav"
N+f.da,Sh m%foaY" mdßfNda.sl lKavdhï" NdKav yd fiajdjka jeks úp,Hhka iïnkaOfhka
ixúOdkj, jd¾Isl wruqKq ;nkq ,efí' fïjd ixúOdkfhys úúO wxY j,g .e<fmk mßÈ ÈhqKq l,
hq;=hs' tf,iu jd¾Isl wruqKq ixúOdfhys l<ukdlrejka yd fiajdodhlhkaf.a jákdlï (Values) " m
%;sm;a;s (Policies)" wdl,am (Attitudes) hkdÈhg .e<fmk mßÈ f.dvke.sh hq;=hs' jd¾Isl
wruqKq meyeÈ,s kï" ixúOdkfhys id¾:l;ajhg by< bvlvla ;sfí'

wdh;ksl m%;sm;a;s ms<sn`o idlÉPd lsÍfï oS ixúOdk wruqKq <`.d lr .ekSfï iSudjka
(Boundaries) m%;sm;a;s j,ska meyeos,s lrhs' tfukau l<ukdlrejkaf.ka iy fiajdodhlkaf.ka
ixúOdkh n,dfmdfrd;a;= jkafka l=ulao@ hkak wjfndaO lr .ekSug m%;sm;a;s u`. fmkajk w;r th
id¾:l;ajhg WmldÍ fõ' ixúOdkfhys úúO wxY iïnkaëlrKh lrñka M,odhs f,i
l<ukdlrK ;SrK .ekSug Woõ fõ' ;SrK .ekSfï n,;, ixúOdkh ;=, fnod yeÍug o m%;sm;a;s u`.
fmkajhs'

iïm;a fnod yeÍu ms<sn`o idlÉPd lsÍfï oS iïm;a fnodyeÍfï jevigyka j, id¾:l;ajh ixúOdk
wruqKq id¾:lj <`.d lr .ekSug WmldÍ fõ'

.egqï l<ukdlrKh ms<sn`o idlÉPd lsÍfï oS ixúOdk j, jd¾Isl wruqKq ms<sn`oj tys úúO
mqoa.,hka ;=< úúO wfmalaIdjka" ixcdkk" wdl,am" u;jdo" woyia j, fjkiaùï we;s úg .egqï we;s
fõ' ixúOdkhl flá ld,Sk ,dNh (Short-term Profit) iy tys os.= ld,Sk wruqKq (Long term
Objectives) w;r mriamr úfrdaë;djka we;s fkdúh hq;= njhs' ixúOdk .egqï iïmQ¾Kfhkau
je<elaùu wmyiq jk w;r" l<ukdlrejka l< hq;= jkafka ixúOdk .egqï wys;lr ;;ajhg m;aùug fmr
tajd úi`oSug wjYH mshjr .ekSuhs' idlÉPd lsÍu" u`. yeÍu" fkd.e<mSï u`. yrjd .ekSu jeks Ys,am
l%u .egqï l<ukdlrKh i`oyd l<ukdlrejkag Ndú; l< yelshs'

wdh;ksl jHqyh ms<sn`o idlÉPd lsÍfï oS ixúOdk Wmdhud¾. j, isÿjk fjkialï wdh;ksl
jHqyhg o n,mdhs' ixúOdkfhys jHmdßl ld¾h iy iajNdjhg .e<fmk mßos wdh;ksl jHqyh
ks¾udKh l< hq;=hs' l<ukdlrK uÜgï .Kkdjla mej;Su" wdh;ksl /iaùï ÿn, ùu" wka;¾
fomd¾;fïka;= .egqï iq,N ùu" mq`M,a md,k wjldYh" jd¾Isl wruqKq bgq fkdùu hkdosh
wid¾:l wdh;ksl jHqy j, ,laIK lsysmhla fõ'

fjki l<ukdlrKh lsÍu ms<sn`o idlÉPd lsÍfï oS lsisu mqoa.,fhl=g fyda ixúOdkhlg fjki m
%;slafIam l, fkdyelsh' wd¾Ól ÿIalr;d" wmyiq;dj" wúksYaÑ;;dj" iudcSh rgdjka hkdosh
ms<sn`oj ìhlska miqjk mqoa.,hka yd lKavdhï fndfyda wjia:dj,oS fjkig tfrysj ke`.S isà'
ixúOdk jHqyh" ;dlaIKh" ñksia p¾hdj" Wmdh ud¾. j, isÿjk fjkialï j,ska ñksia wdl¾IK rgdjka
(Human Interaction Processe) fjkia lrhs' fuu ldrKh ksid ñksiqka fjkig úreoaO fõ'
Wmdhud¾.sl l<ukdlrK l%shdj,sh (Strategic Management Process) ixúOdkhla ;=< lemS
fmfkk fjkialï /ilau isÿ lrhs' tu`.ska úfYaIfhkau mqoa., p¾hdfõ iy ixúOdk l%shdj,s j, fjkialï
cks; lrhs' fjkig tfrysj ;sfnk ndOdjka ksid id¾:l;ajh wju lrhs' ixúOdk foaY.=Kh (Organizational
Climate) hym;a lrñka tys Wmdhud¾. l%shd;aul l< hq;=hs' túg ixúOdk l<ukdlrejka iy fiajlhka
fjki ;¾ckhla f,i fkdj wjia:djla (Opportunity) yeáhg i,lhs' tf,iu ixúOdk fjki wLKav l%shdj,shla
(Continuous Process) f,i is;Sug tys idudcslhka W;aidy oeßh hq;=hs'
wo jk úg l<ukdlrejkaf.a m%n, wNsfhda.h ù we;af;a mdßfNda.sl wjYH;djka imqrd,ñka
ksrka;rfhka fjkia jk jHdmdßl mßirhg wkqrEmS fjñka NdKav yd fiajd iemhqïlrKh isÿ lrñka
fj<|m< ;=< r|d mej;Su yd ,dNodhS;ajh yd ;sridrl;ajh ;yjqre lr .ekSu yd ixúOdk fufyhùuhs'
ld¾ñl yd ;dlaIKsl oshqKqj;a iu`.u jHdmdßl mßirh ksrka;rfhkau fjkia fõ' ta iu`.u ñksidg o Bg
wkq.; fjñka újD; wd¾Ól m%;sm;a;s yd f.da,ShlrKfha we;s jQ n,mEug id¾:lj uqyqK oSug isÿ
fõ'
3 mßÉfÊoh - l%ufõoh

3'1 ixl,amShlrKh

ABC wdh;kfha ld¾HM,h wvqùu wdh;khg oeä f,i n,md we;' fuu wdh;kfha bosß l
%shdud¾. i`oyd o n,mdkq we;' fï i`oyd n,mdkqfha l=uk idOlh o hkak ms<sn`oj wjOdkh
fhduq l, hq;=hs'

3'2 ixl,amksl rduqj $ ixl,amkd;aul rduqj

ABC wdh;kfha ud f;dard .;a .eg¨j tkï zzld¾hM,hhs'ZZ fuh mrdh;a; úp,Hh (Y) f,i o thg
n,mdk lreK tkï zzfiajH fiajl in|;dZZ iajdh;a; úp,H (X) f,i o fhdod f.k ixl,amksl rduqj my;
mßos bosßm;a lrñ'

iajdh;a; úp,Hh mrdh;a; úp,Hh


(X) (Y)

fiajH fiajl in`o;d

1' l<ukdlrejkaf.a wdl,am

2' ikaksfõokh

3' uQ,Huh m%;smdok ld¾hM,

4' ixúOdk .egqï

5' fiajl ÿla.ekú,s


udkj" uQ,H" hka;%K
3'3 WmkHdihka f.dvke.Su

Okd;aul wdldrhg yd RKd;aul wdldrhg WmkHdihka f.dvke.su by; ixl,amksl rduqj


wdY%fhka ixl,am f.dvke.Su isÿ lrkq ,nhs' úoHd;aul l%uhg wkqj ffjl,ams;h (Ha) f,i o wm
%;sIag l,ams;h (H0) f,i o f.dvk.kq ,efí' ta wkqj i<ld neÆ úg"

WmkHdih 1
Ha 1 - fiajH fiajl in|;d yd ld¾hM,h w;r iïnkaO;djhla mj;S'

WmkHdih 2
Ha 2 - l<ukdlrejkaf.a wdl,am yd ld¾hM,h w;r iïnkaO;djhla mj;S'

WmkHdih 3
Ha 3 - ikaksfõokh yd ld¾hM,h w;r iïnkaO;djhla mj;S'

WmkHdih 4
Ha 4 - uQ,Huh m%;smdok yd ld¾hM,h w;r iïnkaO;djhla mj;S'

WmkHdih 5
Ha 5 - ixúOdkuh .egqï yd ld¾hM,h w;r iïnkaO;djhla mj;S'

WmkHdih 6
Ha 6 - fiajl ÿla.eksú,s yd ld¾hM,h w;r iïnkaO;djhla mj;S'
3'4 ld, rduqj
ud;dlDj November December January February March April
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
1. wdh;khla weiqfrka .eg¨j
fidhd .ekSu'
2. jHdmD;s ud;Dldj ,nd .ekSu'
3. jHdmD;shg wëlaIljrfhl= ,nd
§u'
4. isÿ lsÍug kshñ; jHdmD;shg
wod<j jHdmD;s fhdackdj
ms<sfh< lsÍu'
5. lreKq tla/ia lsÍu yd ud úiska
,nd§ug kshñ; m%Yakdj,sh
ilia lsÍu'
6. th fiajlhkag ,nd § wod<
f;dr;=re tla/ia lsÍu'
7. idys;H úu¾Ykh isÿ lsÍu'
8. m¾fhaIKh ilia lsÍu'
9. m¾fhaIKh bÈßm;a lsÍu'
3'5 ix.ykh$ kshe`osh$ kshe`os Ys,am l%uh

 ix.ykh

wOHkhg wjYH iuia:hu hkak ñka woyia flf¾' ta wkqj"

fuu mÍlaIkh iïnkaOfhka ix.ykh ;SrKh lsÍfï oS lsßn;af.dv yd j;a;, wdY%s;j f;dard .;a
wdh;kfha YdLdjkays fiajh lrkq ,nk 62 la jk uq`M fiajl ixLHdj ix.ykh f,i i,lkq ,nk w;r th ;jÿrg;a
my; j.=fõ iúia;rd;aulj olajd we;'

 kshe|sh

fuu m¾fhaIKh i`oyd úu¾YKh lsÍfï oS ksh`oshla f;dard .ekSfï oS we;sjk .eg¨j tu
kshe`osh ix.ykh (Population) flfia ksfhdackh lrkafkao hkak ñka woyia flf¾' ta wkqj"

fuu mÍlaIKh i`oyd ksh`osh f,i fuda¾.ka j.=jg wkqj 52 l mqoa., iyNd.S;ajhla ,nd .;af;ñ'
th ;jÿrg;a my; j.=fõ iúia;rd;aulj olajd we;'

3'5'1 j.=j - ix.ykh iy kshe`osh


wkq fiajl uÜgu ix.ykh kshe`osh
wxlh
1 úOdhlh 19 13
2 úOdhl fkdjk 16 14
3 rlaIK ks,OdÍ 22 20
4 iq`M fiajl 5 5
62 52

uQ,dY%h ( l;D úiska ms<sh< lrk ,oaols -2018

 kshe|s Ys,am l%uh


wyqUq ms<sfj; Ndú;d lsÍfuka ixykh ksfhdackh lsÍfï úYajdijka; nj jeä oshqKq fõ' ;jo
ix.ykfha iucd;sl nj o ^Homogeneous& jeo.;a idOlhls' ix.ykfha we;s ish¨u mod¾:hka fyda
wjhjhka ^Elements& ,ehsia;= .; lr lsishï nÿklg oud wyUq f,i f;dard .ekSu u`.ska fuu ms<sfj;
id¾:l lrhs' ix.ykfha ,laIK wkqj wyqUqj f;dard .ekSfï ms<sfj;o fjkia fõ' tfyhska úúO l%u
Ndú;d fõ' ta wkqj"

iuia: ix.ykh tkï fiajlhska 62 la w;=ßka kshe|sh f,i fiajlhska 52 l= ud f;dard .ekSug
woyia lrkafka Tjqkaf.a ku bx.S%is fydaähg wkqj fm<.iajd wyUq f,i .ekSfuks'

3'6 o;a; tla/ia lsÍfï l%uh


m%d:ñl o;a;" oaú;shsl o;a; yd kHdhd;aul o;a; Wmfhda.S lr .ksñka tu o;a; úYaf,aIKh
fldg fuu jHdmD;s jd¾;dj ilia lf<ñ'

3'6'1 m%:ñl o;a;


fuu o;a; ud fidhd .kq ,nkafka my; wdldrfhkah'

1. m%Yakdj,S l%uh u`.ska


2. iïuqL idlÉPd l%uh u`.ska

f;dard .;a kshe|sh i|yd ud úiska ilia lrk ,o m%Yakdj,shla Tjqka yg ,nd oSfuka wk;=rej
tys ms<s;=re ,ndf.k tajd úYaf,aIKh lrñka isÿ lrk w;r th fldgia follska hqla; fõ' tkï A iy B
f,ighs' fuys A fldgi mqoa.,hkaf.a Ôjo;a; f;dr;=re we;=<;a fldgi jk w;r B fldgi ud yodrK .eg¨jg
wod<j fiajlhkaf.a /lshdj wdY%fhka ilia lrk ,o m%Yak lsysmhls' óg wu;rj fiajlhka
lsysmfofkl=f.ka iïuqL idlÉpd l%uhg tkï uqyqKg uqyqK,d lrk mÍlaIKhlska o;a; tla /ia lf<ñ'

3'6'2 oaú;shsl o;a;


fuu o;a; fidhd .kq ,enqfõ my; wdldrhgh'

wdh;kfha jd¾Isl jd¾;d" meñKSfï f,aLK" msgj hdfï mÍlaIK" fmd;am;a" i`.rd"
wka;¾cd,h" wdh;kfha ld¾hM,h ms<sn| jd¾;d" foaYk igyka" úIhg wod< fmd;am;a
3'7 m%Yakdj,sh

3'7'1 m%Yakdj,sh ilia lsÍu

ud úiska m%YaKdj,shla wod< wOHk ud;Dldj i`oyd ilia lrk ,os' fuh A yd B kï jq
fldgia follska hqla; fõ' fiajlhkaf.a cSjo;a; we;=<;a m%Yak 07 la A fldgfia we;=<;a jk w;r
fiajlhdf.a /lshdj yd iïnkaO m%Yak 30 la B fldgfia we;=,;a fõ'

A fldgi - fiajlhkaf.a cSj o;a; f;dr;=re

1. fiajlhdf.a jhi
2. ia;%S $mqreI nj
3. fiajlhdf.a by<u wOHdmk iqÿiqlï
4. újdyl $ wújdyl nj
5. fiajlhdf.a ;k;=r
6. fiajlhdf.a jegqm
7. fiajlhdf.a fiajd ld,h

B fldgi - iajdh;a; úYaf,aIKh

l<ukdlrejkaf.a wdl,am ms<sn`o m%Yak


m%Yak wxl ^08" 09" 10" 11" 12&

ikaksfõokh ms<sn`o m%Yak


m%Yak wxl ^13" 14" 15" 16" 17&

uQ,Huh m%;smdok ms<sn`o m%Yak


m%Yak wxl ^18" 19" 20" 21" 22&

ixúOdkuh .egqï ms<sn`o m%Yak


m%Yak wxl ^23" 24" 25" 26" 27&

fiajl ÿla.ekú,s ms<sn`o m%Yak


m%Yak wxl ^28" 29" 30" 31" 32&
B fldgi - mrdh;a; úYaf,aIKh

ld¾hM,h ms<sn`o m%Yak


m%Yak wxl ^33" 34" 35" 36" 37&
3'7'2 úYaf,aIKh isÿ lsÍu'

wdh;ksl jYfhka ,nd .; yels uQ,dY% j,ska ,nd .kakd ,o f;dr;=re o;a; njg m;a lrñka tajd
úYaf,aIKh lsÍfuka miq ,efnk ms<s;=re yd m%Yakdj,sh u`.ska yd iïuqL mÍlaIKh
u`.ska ,nd .kakd ,o f;dr;=re my; ±lafjk wdldrhg m%udKd;aulj yd .=Kd;aul wdldrhg ms<sfj<g
ú.%y lsÍula fuys§ isÿ fõ' m%udKd;aul úYaf,aIKh ud isÿ lrkafka m%ia:dr" *hs igyka yd
ixLHd; úoHdfõ j.= weiqre lr .ksñka tajd fhdodf.khs' m%Yakdj,sh ms<sn| úia;r lrk úg tkï"

wkq wxlh yd m%Yakh ±äj tl`. tl`. fjñ woyila m tl`. ±äj tl`.
fjñ %ldY fkdfjñ fkdfjñ
lsÍug
fkdyelsh
8& fiajlhskaf.a jD;a;Suh
l=i,;djka by, kexùu i`oyd
wdh;kfha l<ukdlrejkaf.a wdl,am
ms<sn`oj i;=gq úh yels uÜgul
mj;S'

wdldrhg ud f;dard.;a wOHhk .eg¨j,g wod<j ,nd.kakd ,o f;dr;=re bosßm;a lsÍula fuysoS
isÿfõ' wod< m%Yakdj,sh weuqKqfuys tl;= lr we;'
4 mßÉfÊoh - úYaf,aIKh
A B C wdh;kfha ld¾hM,h i`oyd fiajH fiajl in`o;d n,mdk wdldrh ms<sn`oj ud
isÿ lrkq ,nk jHdmD;sh i`oyd kshe`osh f,i fuda¾.ka j.=jg wkqj 52 l fiajl
iyNd.S;ajhla ,nd .ekSug ud ;SrKh lf<ñ' kuq;a o;a; ,nd .ekSug yels jQfha tu msßfika 50 lajk
fiajl msßilf.ka muKs' fofofkl= o;a; ,nd oSug t;rï leue;a;la oelajqfha ke;' tu ksid o;a; ,nd oSug
leu;s fiajl msßig wkqj ud tajd úYaf,aIKh lr fuu jHdmD;sh isÿ lsÍug woyia lrñ'

A B C wdh;kfha ld¾hM,h i`oyd fiajH fiajl in`o;d n,mdk wdldrh ms<sn`oj fiajl woyia
úuiSu'

4'1 A fldgi - fiajlhkaf.a cSj o;a; f;dr;=re úYaf,aIKh


m%Yak wxl ^1 - 7&

4'1'1 fiajlhkaf.a jhi

18% 8% 16%

18 - 25
26 - 32
33 - 40
20%
41 - 47
48<

38%
4'1'1 rEm igyk
uQ,dY%h ( mÍlaIK o;a; - 2018

fuu wdh;kfha ;reK fiajl m%udKhg jvd ueos jhfia miqjk fiajl m%udKhla isà'

4'1'2 fiajlhkaf.a ia;%S $ mqreI Ndjh

48%
52%
ia;%S
mqreI

4'1'2 rEm igyk


uQ,dY%h ( mÍlaIK o;a; - 2018

fuu wdh;kfha nyq;rh ia;%S fiajl msßi fõ'

4'1'3 fiajlhkaf.a by<u wOHdmk iqÿiqlï

4%
6% 10%
28%
wg iu;a
id$fm< iu;a
W $ fm< iu;a
ämaf,daud
Wmdê
40% mYapd;a Wmdê
12%
4'1'3 rEm igyk
uQ,dY%h ( mÍlaIK o;a; - 2018

fuu wdh;kfha fiajfha kshq;= wh w;=ßka nyq;rh fyd`o wOHdmk iqÿiqlï ,nd we;s wh fõ'

4'1'4 fiajlhkaf.a újdyl $ wújdyl nj

26%

újdyl
wújdyl

74%

4'1'4 rEm igyk


uQ,dY%h ( mÍlaIK o;a; - 2018

fuu wdh;kfha nyq;r fiajl msßi újdyl wh fõ'

4'1'5 fiajlhkaf.a ;k;=re

10% 22%

úOdhl
úOdhl fkdjk
rlaIK ks,Odß
40% iq`M fiajl
28%
4'1'5 rEm igyk
uQ,dY%h ( mÍlaIK o;a; - 2018

fuu wdh;kfha ny;qrh rlaIK ks,OdÍka fõ' iEu fiajlfhlau ;ukaf.a ld¾hM,h by<
kxjd .ekSug wksjd¾fhkau lghq;= l, hq;= w;r th l=uk ;k;=rla oerejo fmdÿ lreKls'

4'1'6 fiajlhkaf.a jegqm

4%
10% 16%

20000>
20000 - 40000
50000 - 60000
28%
60000 - 100000
10000<
42%

4'1'6 rEm igyk


uQ,dY%h ( mÍlaIK o;a; - 2018

fuu wdh;kfha nyq;rh 20000 - 40000 ;a w;r jegqma ,nk wh fõ' fiajlhskaf.a iqÿiqlï mokï
lrf.k jegqma m%udKh ;SrKh lrhs'

4'1'7 fiajlhskaf.a fiajd ld,h

24% 28%

0 ;a 1 ;a w;r
2 ;a 5 ;a w;r
12% 6 ;a 8 ;a w;r
8 g jeä
36%
4'1'7 rEm igyk
uQ,dY%h ( mÍlaIK o;a; - 2018

fuu wdh;kfha nyq;rh wjqreÿ 2 - 5 w;r fiajd ld,fha isà' merKs fiajlhkaf.a m<mqreoao
fukau kjl fiajlhkaf.a ld¾hCIu;djh ;rula iudk wdldrfhka miqjk njg ;¾l l, yels jkafka wjqreÿ 0 -
1 ;a w;r m%udKh yd wjqreÿ 8 g jeä m%udKh w;r w.h b;d wdikak w.hla jk ksidfjks'

4'2 B fldgi - fiajlhkaf.a /lshdiïnkaO f;dr;=re úYaf,aIKh


iajdh;a; úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^8 - 32&

4'2'1 l<ukdlrejkaf.a wdl,am ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh


m%Yak wxl ^8 - 12&

4'2'1'1 j.=j - l<ukdlrejkaf.a wdl,am ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh


uQ,dY%h ( l¾;D úiska ms<sfh, lrk ,oaols - 2018
4'2'2 ikaksfõokh ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^13 - 17&

4'2'2'1 j.=j - ikaksfõokh ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh


uQ,dY%h ( l¾;D úiska ms<sfh, lrk ,oaols - 2018
4'2'3 uQ,Huh m%;smdok ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^18 - 22&

4'2'3'1 j.=j - uQ,Huh m%;smdok ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh


uQ,dY%h ( l¾;D úiska ms<sfh, lrk ,oaols - 2018
4'2'4 ixúOdkuh .egqï ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^23 - 27&
4'2'4'1 j.=j - ixúOdkuh .egqï ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
uQ,dY%h ( l¾;D úiska ms<sfh, lrk ,oaols - 2018
4'2'5 fiajl ÿla.ekú,s ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh
m%Yak wxl ^28 - 32&

4'2'5'1 j.=j - fiajl ÿla .ekú,s ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKh


uQ,dY%h ( l¾;D úiska ms<sfh, lrk ,oaols - 2018
4'3 iyiïnkaOh úYaf,aIKh (Correlation Analysis)

4'3'1 j.=j- iyiïnkaOh úYaf,aIKh


4'4 m%;smdhk úYaf,aIKh (Regression Analysis)

4'4'1 j.=j- Model Summary


4'4'2 j.=j- ANOVA (b)

4'4'3 j.=j- Coefficients (a)

4'5 WmkHdi $ l,ams; mßlaIdj (Hypotheses Testing)

4'5'1 j.=j- WmkHdi $ l,ams; mßlaIdj


uQ,dY%h ( l;D úiska ms<sfh, lrk ,oaols -2018
4'6 iïuqL idlÉPd j, f;dr;=re
4'6'1 E1 fiajlhdf.a woyia
jhi wjqreÿ 34 lajk fuu ldka;dj újdyl flfkl= jk w;r weh rlaIK ks,Odßkshl f,i fiajh lrhs'
weh oekg ,nk jegqm 21000 ls' fuh úúO wjia:dj,oS wvqjeä úh yels nj weh mjihs' wehf.a fiajd
ld,h wjqreÿ 4 ls'

wdh;kfha ld¾hM,h we.hSfï l%shdj,sfha oS iqmÍlaIljrejka úiska fuh ksjeros f,i isÿ
fkdlrk w;r ,l=Kq ,nd oSfïoS widOdrK f,i isÿ lrk nj weh mjihs'

4'6'2 E2 fiajlhdf.a woyia


wújdyl jhi wjqreÿ 45 la jk fuu mqoa.,hd oekg wjqreÿ 7 l fiajd ld,hla ysñ wfhls' fudyq
Wmdêhla ysñ wfhla jk w;r oekg 38000 l jegqmla ,nhs' fudyq úOdhl fkdjk fldgfia ;k;=rla orhs'

fudyq isákafka l<lsreKq iajdNdjhlskah' /lshdj ms<sn`o lsis`ÿ ;Dma;shla ke;s nj fudyq
mjihs' ukao wdh;kfha jev rdcldß j,g wu;rj isÿ lrk rdcldÍ oE fjkqfjka lsisÿ oSukdjla wdh;kh
úiska ,nd fkdfok nj;a wiSñ;j fiajl Y%uh ,nd .kakd nj;a h' wruqKq bgq lr .ekSu muKla
fudjqkaf.a wNs,dIh ù we;s nj fudyq mjihs'

4'6'3 E3 fiajlhdf.a woyia


úOdhl uÜgfï ;k;=rla ork wjqreÿ 8 g jeä fiajd ld,hla ysñ wújdyl jhi wjqreÿ 46 la jk
jegqm 58000 la ,nk mqoa.,fhls'

oS¾> ld,hla fuu wdh;kfha fiajh lr;a lsisÿ Wiiaùula fkd,enqKq nj fudyq mjihs'
fiajlhkaf.a ld¾h idOkh u; ksjeros f,i Wiiaùï isÿ fkdlrk nj fudyq mjihs'

4'6'4 E4 fiajlhdf.a woyia


iq`M fiajl uÜgfï miqjk w;r ßhÿfrl= f,i fiajh lrhs' jegqm 15000 la ,nk fudyq Wiia fm<
iu;a wfhls' kuq;a fiajd ld,h wjqreÿ 4 la fõ' újdylfhla jk fudyq jhi wjqreÿ 31 l mqoa.,fhls'

wdh;kh ;=< fl;rï jqjukdfjka ;u jev rdcldÍ isÿ lr;a wdh;kh fjkqfjka wem lem ù lghq;=
lr;a fiajHhka úiska bgq lr hq;= hq;=lï Tjqka bgq fkdlrknj mjihs' ,nd fok jegqm ms<sn`oj
ieySulg m;a ùug fkdyels nj;a idOdrK jegqma l%uhla l%shd;aul fkdfõ hkqfjka fudyq fpdaokd
lrhs' fiajlhka ms<sn`o wdikak;u ks,Odßka úiska by< l<ukdldß;ajh yg fkdoekaùu ksid
fujeks ;;ajhka yg .kakd nj fudyq m%ldY lrhs' tfukau jev rdcldß b;d wêl nj o mjihs'
5 mßÉfÊoh - ks.uk yd fhdackd

5'1 ks.ukh
wdh;kh ;=, we;s ù ;sfnk .eg¨ fudkjo hkak;a Bg fhosh yels úl,am úi`ÿï fudkjo hkak;a
tfukau ks.uk lsysmhlg t<öug ud úiska fiajhkag ,nd ÿka m%YaKdj,sh ;=,ska yelshdj ,enqKs'
wdh;kh ;=, oekg we;s ù ;sfnk ixúOdk .egqï ms<sn`oj i<ld ne,Sfï oS wdh;kh úiska .kakd ,o
jeros ;SrK fï i`oyd fya;=mdol ù we;' l<ukdlrejka úiska .kakd ,o jeros ;SrK fï i`oyd fya;= mdol
ù we;' l<ukdlrejka úiska isÿ lrk ,o wlghq;=lï ksid fiajlhska Tjqka ms<sn`oj b;d lkiai,af,ka
miqfõ l<ukdlrejka yg mlaImd;S jk fiajlhska yg muKla b;d Wkkaÿfjka ie,lSu;a wmlaImd;S jk
fiajlhska yg úúO ;dvk mSvk j,g m;a ùug;a isÿ ù we;' ksjeros f,i msysgqùfï oS .kakd ,o ;SrK j,g
fnfyúka n,md we;af;a mlaImd;S;ajh muKla jk nj;a fiajl iqÿiqlï fkdfõ' tfukau fuu fiajlhska
wdh;kh ;=, Tjqkaf.a wdosm;H m;=rjñka md,kh lsßula isÿ lr we;'

fï wdldrhg Tjqka yeisÍ ;sfnkafka oS¾>ld,hla ;siafia tlu ia:dkhl /lshdj isÿ lsÍuhs' Tjqkaj
ksisf,ilj;a udre ùï j,g Ndckh lr fkdue;' tu ksid wdh;kh ;=, w¨;ska isÿ lsÍug kshñ; ish¨u l
%shdldrlï" jevms<sfj,j,a fudjqka úiska lvdlmam,a lr oud we;' óg fya;=j f,i meyeos,s jkafka
fjkiaùug we;s fkdyelshdjhs' w;S;sfha ;uka isÿ lr we;s rdcldÍka ms<sn`oj muKla is;d we;s w;r
j¾;udkhg wkql+, ùug fudjqka wlue;s ù ;sfnk nj;a jgyd .; yelsh' kjl fiajlhska úiska mjik ,o kjuq
jevigyka ksid Tjqkag úúO ;dvk mSvk j,g ,laùug isÿ ù ;sfnkafka o fudjqkaf.a fjkiaùula isÿ
fkdjk ksidh'

l<ukdlrejkaf.a wdl,am ms<sn`oj o t;rï iqNjdoS f,i l:d lsÍug fkdyels nj fiajlhska mjihs'
fudjqkaf.a hï hï l%shdldrlï ms<sl=,a iy;j fy,d olsk nj ;jÿrg;a wkdjrKh lr .ekSug
yelshdj ,enqKs' wdh;kh ;=< lKavdhï l%shdldrlï isÿ lsÍfï§ fiajlhska ;=, lKavdhï ye`.Sula
fkdue;s njla Èiafõ' óg fya;=j f,i i`oyka jQfha fiajlhkag we;s iqÿiqlïj,g wkqj Tjqka yg ysñúh
hq;= ia:dkh ,nd §ula isÿ lr fkdue;s ùu;a fiajlhska yg whs;s ke;s rdcldß ,nd §u;a fõ' Woa.; ù
we;s ;;ajh jeä ù ;sfnkafka fiajlhska ,nd we;s by<u wOHdmk iqÿiqlï i`oyd lsis`ÿ jákdlula
wdh;kh úiska ,nd fkd§uhs' fï ksid fiajl ;Dma;sh wvqq ùug fya;= ù ;sfí' wdh;kfha l<ukdldß;ajh
úiska ksjerÈ f,i iyfhda.fhka yd tluq;=fjka jev lghq;= isÿ lsÍug yelsjk whqßka lsisÿ lemùula
fyda ta i`oyd miqìula fyda ilia lr fkdue;s njg fiajlhska fpdaokd lrhs' wvq iqÿiqlï we;s fiajlhka
yg jvd fyd`o Wiiaùï ,nd § we;s nj;a iqÿiqlï ke;s fiajlhska yg t;rï ie,ls,a,la olajd ke;s nj;a ud
úiska isÿ lrk ,o iïuqL idlÉPdj,§ wkdjrKh úh'

fiajl ÿla.ekú,s úi`§ug wdh;kh fj;ska mqoa.,hl= bÈßm;a ùu l,d;=rlska isÿ fõ' fï ksid
fujeks jd;djrKhl § fiajlhska w;r woyia yqjudre lr .ekSula isÿjk w;r ta i`oyd úYd, ld,hla wmf;a
yer we;s nj;a ksIamdokh my; jeàug tho fya;=jla ù we;' fujeks .eg¨ j,§ jD;a;Sh iñ;s ueÈy;aùug
isÿjk úg ld¾ñl wdrjq,a o yg .kS' fiajlhskaf.a fmdÿ woyia j,g l<ukdldÍ;ajh t;rï ijkaoSula isÿ lr
fkdue;' tfiau ksjeros f,i woyia yqjudre lr .ekSu i`oyd ksjeros ikaksfõok cd,hla o wdh;kh ;=,
ia:dms;lr fkdue;' fiajlhska yg by< l<ukdldÍ;ajh úiska .kq ,enq ;Skaÿ ;SrK ms<sn`oj oekqj;a
ùug isÿ jkafka hï ld,hla .; ùfuka wk;=rej nj fiajlhka mjihs' óg fya;=j jkafka ksjeros f,i by<
l<ukdldÍ;aj ;SrK fiajlhka yg ksjeros f,i ikaksfõokh ùfï cd,hla fkdue;s ùuhs'udkj iïm;a l<ukdlrK
wxYhg hï m%Yakhla bosßm;a lr udi .Kkla .;jk ;=re;a Tjqka yg ms<s;=rla ,nd .ekSug fkdyels
njhs' udkj iïm;a l<ukdlrK fomd¾;fïka;=fõ o hï hï wvqmdvq /ila mj;sk nj fmfka'

tfukau hï m%Yakhla we;s jQ úg hï fiajlka lsysm fofkl=muKla iyNd.S lrf.k .eg¨jg úi`ÿï
fidhhs' fuh t;rï id¾:l jk l%uhla fkdfõ' fï ;=,ska ksjeros .eg¨j y`ÿkd .ekSug yelshdjla fkd,efí' fuu
wdh;kh ;=< b;du wm%ikak;u isÿ ùu f,i fiajhka mjikafka l<ukdlrejka úiska lgl:d úYajdi lrk
njhs' fiajlhka yg m%odkhka ,nd oSfï oS wkq.ukh lrk ,o l%ufõoh t;rï id¾:l l%uhla fkdjk njhs'
olaI yd ksmqK;d we;s fiajlhka yg m%odkhka ,nd oS ke;' fï ksid fiajl osßu;a lsÍfï jevms<sfj, o
fuu wdh;kfha id¾:l f,i isÿ fkdfõ' olaI fiajlhka w.h lsÍfï lsis`ÿ l%shdj,shla fkdue;' fï ksid
fiajlhka w;Dma;su;a ù we;' fiajhska yg ;Dma;su;a úh yels jegqma m%;sm;a;s l%ufõohka fuys
l%shd;aul fkdfõ'

fiajlhkaf.a ld¾HM,h by< kexùug ld¾hM, we.hSfï l%u isÿ l, hq;=hs' kuq;a fudjqka
mjikafka ys;j;a msßif.a ld¾hM,h fyd`o nj;a wfkla msßif.a ld¾HM,h b;d wvq uÜgul mj;sk nj
l<ukdldÍ;ajh úiska mjik njhs' wdh;kh ;=, we;s jD;a;Sh iñ;s úiska fiajlhkaf.a b,a,Sï ,nd .ekSug
hdfï oS l<ukdldÍ;ajh oeä l%shdud¾. .kakd nj;a iuyr fiajlhskaf.a /lshd mjd wysñ ù we;' fujeks
foa ;=<ska ksIamdokh wvq ùu;a ld¾HM,h wvq ùug o n,md we;' jD;a;Sh iñ;s l
%shdud¾. .ekSug isÿùu ;=,ska mdßfNda.sl fiajdjkays .=Kd;aul Ndjhg o ydks isÿ fõ' wdikak
ld,h ;=< oS tu wdh;kh ;=, jev j¾ck folla isÿ ù we;s njg f;dr;=re wkdjrKh úh' fï ksid
fjk;a ;r`.ldÍ wdh;k úiska tu wjia:djkays jdis ,nd f.k we;' tfukau wdh;kh ;=< ksjeros f,i mqyqKq
yd ixj¾Ok jevigyka l%shd;aul fkdfõ' tu jevigyka i`oyd wdh;kh úiska fjka lrk ,o uQ,Huh m
%;smdok o b;d wvq uÜgul mj;S' óg wjqreÿ follg fmr mej;ajQ tu jevigykg miqj kej; jrla lsisÿ
jevigykla mj;ajd fkdue;s nj ud lrk ,o iïuqL idlÉPd j,ska wkdjrKh úh'
5'2 fhdackd
udkj iïm; wdh;khg jákdlula tla lrhs' idïm%odhsl l%ufhka neyerùu ;=,ska yd uki w¨;a
oEg fhduq lsÍu ;=,ska yd wdl,am fjkia lsÍu jeks foa isÿ lsÍu ;=,ska udkj iïm; ksjeros f,i m
%fhdackhg .; yel' fuu wdh;kh ;=, Wmdh ud¾.sl l<ukdlrKh ÿ¾j, uÜgul mj;S' fuysos .eg¨
úi`oSfï oS Wmdh ud¾. ;=,ska fiajlhka fukau mdßfNda.shka o iQlaIu f,i ióm lr .; hq;=hs' fuh
fiajlhkaf.a wdl,am fjkia lsÍu" yeisÍï fjkia lsÍu" l%shdYS,s nj we;s lsÍu" ksjeros ikaksfõokh"
fjkialï we;s lsÍu jeks foa ;=,ska isÿ l, yelsh'fuu wdh;kh ;=, olaI;d l<ukdlrKh l, hq;=hs' olaI;d
ixÑ; we;s lsÍu" fojk fm< ixj¾Okh" Wiia lsÍï $ w.h lsÍï" lKavdhï jHdmD;s" kshuq jHdmD;s"
ksjeros úYajdih cks; lsÍï jeks foa isÿ l, hq;=hs' fuu`.ska fiajH fiajl in`o;d yd ld¾hM,h fmr ;snq
;;ajh olajdu j¾Okh lr .ekSug yelshdjla ,efí'

wdh;kfha ld¾hM,h by< kxjd .ekSug kï fiajH fiajl in`o;d jvd;a Yla;su;a l< hq;=h' fiajl
M,odhs;djh by< kxjd .ekSug kï fiajl mqyqKq lsÍfï jevigyka" fiajl ÿla.ekú,s ksrdlrKh lsÍï"
ikaksfõok cd,h w¨;a lsÍï" ixúOdk .egqï wju lsÍï jeks foa isÿ l, hq;=h' wdh;kh ;=, by, fiajH fiajl
in`o;d ukd f,i mj;ajdf.k hdug th bjy,a fõ' fiajlhska w.h lsÍfï jevms<sfj,la ilia fldg fiajlhskaf.a
ld¾hM,h we.hSfï l%ufõoh jvd;a id¾:l l%uhla njgm;a l, hq;=hs' oekg mj;sk wdh;ksl ;;ajh ;=<
ish¨u fiajlhska yg iudkj fkdie,lSu ;=,ska fiajlhska ;=, cks;jk olaI;d yd ksmqK;d ySk ù hhs' fuu
l%uh kùlrKh lsÍu ;=<ska fiajlhskaf.a ld¾hM, ;;ajh wkqj m%ido oSukd yd osß oSukd ,nd osh
hq;=hs' fuu.ska Tjqka osßu;a fõ' fiajlhska oekqj;a lr wdh;kh ;=, isÿ lsÍug kshñ; fjkialï isÿ l,
hq;=hs' ukao fiajlhkaf.a o tl`.;djhla ke;sj isÿ lrk fjkialï ;=<ska .egqï wdrïN ùug bvlv mj;sk
neúks' ksis wdldrhlg fjki l<ukdlrKh lsÍu ;=<ska ld¾hM,h by< kxjd.; yelsh'

ñksiqkaf.a /lshd ;;ajh by< kexfjk wdldrhg mqyqKq yd ixj¾Ok jevigyka l%shd;aul l,
hq;=h' tkï ork ,o msßjehg idfmalaIj m%;s,dN jeäúh hq;=hs' jevigykl id¾:l;ajh
oelSug ,efnkafka tneúks' wdh;h ;=,g iqÿiqlï we;s WmfoaYljrekaf.a o
iyfhda.h ,nd .ekSu ;=<ska fuh ;j;a j¾Okh l,yelsh' fuu jevigykaj,g fhdod .ekSug n,dfmdfrd;a;=
jk fiajlhka ljqrekao hkak b;d ie,ls,su;a f,i f;aÍu isÿ l, hq;=h' tla tla fiajlhka fjk fjku ksßlaIKh
fldg f;dard.; hq;=h' wdh;kfha wruqKq yd wNsu;d¾: fiajlhkaf.ao wruqKq njg m;al, hq;=hs'
fiajl iyNd.S;ajh we;sj ksIamdokh jeä lsÍug yd .=Kd;aul Ndjh wdrlaId lsÍug wdh;kh ;=< we;sjk
.eg¨ wdh;h we;=,;oSu úi`od .ekSug fiajH lñgq lghq;= l, hq;= w;r tu`.ska mdßfNda.sl úYajdih
wLKav mj;ajd .ekSug yelsjkq we;' mdßfNda.sl wjYH;djka ;Dma;su;a lsÍug yels jkq we;'
mdßfNda.sl wjYH;djka ;Dma;su;a lsÍug yels fiajl msßila wdh;kh ;=, cks; l, hq;=h' fuu.ska
wdh;kh ;=, fiajH fiajl in`o;d j¾Okh lr .ekSug yels fõ' wdh;kh ;=, ld¾ñl iduh we;s lsÍug jev
ms<sfj,j,a ilia l,hq;=h' jD;a;Sh iñ;s yd fiajHhka w;r in`o;d we;s lsÍug udkj iïm;a wxYh ukd f,i
lemù jev lghq;= l, hq;=hs'

jD;a;Sh iñ;s l%shdud¾.j,g hdug bv fkdoS b;d blaukska úl,am úi`ÿï ,nd oSug
l<ukdldÍ;ajh miqng fkdúh hq;=hs' .eg¨jla we;sjQ jydu th úi`od .; yels Wmßu l%shdud¾.h l
%shd;aul lsÍu ;=<ska wdh;kh iq/fla' wdh;kh ;=< Wiia ùï ,nd oSfï oS fcHIaG;ajhg muKla
uq,a;ek ,nd fkdoS ld¾hM,hgo wjia:djka ,nd osh hq;=h' ukao fiajd ld,h u;u wka ish¨u idOl r`od
fkdmj;k neúks' kjl fiajlhska fudjqkag jvd osß;a f,i rdcldÍ lghq;= isÿ lrhs kï Tjqkaj
wksjd¾hfhkau w.h l, hq;=hs' tfukau úY%du hdug isák fiajlhkaf.a ys`.h msrùug fojk fm,
mqyqKq fiajlhka msßila isàu wksjd¾h fõ' fuu`.ska we;sjk .eg¨ wju lr .ekSug yels fõ' tfukau
tlu ld¾hhl os.gu ksr; ùfuka we;sjk úfYaI m%d.=KH os.gu mj;ajdf.k hdug kï wjYH fiajlhkag
muKla ia:dk udre ,nd osh hq;=h' wjqreÿ l%Svd W;aij" fjila W;aij" k;a;,a osk W;aij jeks
jevigyka l%shd;aul lsÍu ;=,ska wdh;kfha fiajh lrk fiajlhka yg udkisl iykhla ,nd oSug yelshs'
wdh;khg ,eoshdjla we;s lsÍug fujeks foa fyd`ou WodyrK fõ'

taldldÍ f,i uki fufyhjk fiajlhska yg flá úrduhla f,i jd¾Islj mj;ajk W;aij" úúO ;r`.
ixúOdkh lsÍï" fiajl M,odhs;d jevigyka" ;;aj M,odhs;d jevigyka" iudcYS,s jevigyka"
mdßfNda.sl m%j¾Ok jevigyka wdosh ixúOdkh lsÍu ;=,ska yelsfõ' fujeks foa ;=,ska
wdh;kh ;=, fiajlhska b;d iqyoYS,sj lghq;= lsÍug" lKavdhï ye`.Sï jeälsÍug bjy,a fõ' fiajlfhla ;=<
we;sjq hï ÿla.ekú,a,la wdh;kfha ÿla .ekú,a,la olajd me;sr hd yels w;r th wju lsÍug kï tjeks fohla
ÿgq jydu wdrïNfhaoSu fiajlhd yg úi`ÿï ,nd osh hq;=hs' fuu.ska wdh;kh ;=< .egqï we;sùu
j,ld,Sug yelsjkq we;' wdh;kfha ;SrK .ekSfï oS fiajl fhdackd yd woyia o fpdaokd we;akï tajd o
úuish hq;=hs' fuu.ska fiajH fiajl in`o;djka j¾Okh lr .ekSug o yels fõ' ksjeros f,i fiajl
n`ojd .ekSfï l%ufõoh ilia l<hq;= w;r iqÿiq úNd. l%u fyda iïuqL mÍlaIK ksis f,i isÿ l, hq;=hs'
iqÿiqlï we;s mqoa.,hdg wksjd¾hfhkau wdh;kh ;=< iqÿiq ia:dkh ,nd osh hq;=hs' fuu`.ska
wdh;kh ;=, isák fiajlhka w;r we;s lkiai,a, ke;s lsÍug yels fõ'

úu¾IK .%ka: kdudj,sh


Burroughs J.D, (1982), "Pay Secrecy and Performance: The Psychological Reserch,"
Compensation Review, Third Quarter, United State.

Devendra T.T, (2015), Employee performance Management, Seviko Printing and


packaging (Pvt) Ltd, Boralesgamuwa, Sri Lanka.

Glueck W.F, (1979), Foundations of personnel, Business Publications Inc, Texas.

Glueck W.F, (1978), Foundations of personnel, Business Publications Inc, Texas

Kaluarachci K.A.S.P, (2004), Organizational Behaviour (Theory, Concepts &


Applications), 6th Ed., Digital Printers & Advertising, Nugegoda, Sri Lanka.

Mathis R. L. and Jackson J. H, (1988), Personnel / HRM, 4 th Ed, West Publishing


company, New York.

Optha H.D.N.P, (2013), Personnel /HRM, 2nd Ed., P and P Associates, Gothatuwa, Sri
Lanka.

Schuler R.S. and Youngblood S.A, (1986), Effective Personel Mangement, 2 nd Ed,
West Publishing Company, New York.

Werther B.W and Davis K, (1989), Human Resource and Personnel Management, 3 rd
Ed, Mc Graw - Hill Book Comany, New York.

You might also like