Matematyka Z Kluczem Klasa 6 Zeszyt Cwiczen Rozwia

6
Marcin Braun, Agnieszka Mańkowska,

Małgorzata Paszyńska
Zeszyt
ćwiczeń
DO MATEMATYKI
DLA KLASY SZÓSTEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ
ROZWIĄZANIA
Zeszyt ćwiczeń jest skorelowany z podręcznikiem Matematyka z kluczem dla klasy 6 (cz. I i II)
dopuszczonym do użytku szkolnego i wpisanym do wykazu podręczników przeznaczonych
do kształcenia ogólnego do nauczania matematyki w klasach 4–8 szkoły podstawowej.
Numer ewidencyjny podręcznika w wykazie MEN: 875/3/2019
Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują. Zawartość publikacji możesz
udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich
treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować część publikacji jedynie na własny użytek.
Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2019

ISBN 978-83-267-3628-5
Opracowanie redakcyjne i redakcja merytoryczna: Elżbieta Rokicka, Paulina Staniszewska-Tudruj.

Redakcja językowa: Grażyna Oleszkowicz, Paulina Szulim.
Korekta językowa: Paulina Szulim.
Konsultacje dydaktyczne: Joanna Bauer, Wanda Matraszek.
Nadzór artystyczny: Kaia Pichler. Opieka graficzna: Ewelina Baran, Ewa Kaletyn.
Projekt okładki: Maciej Galiński. Projekt graficzny: Maciej Galiński, Ewa Kaletyn, Paulina Tomaszewska.
Opracowanie graficzne: Klaudia Jarocka. Realizacja projektu graficznego: Paweł Roguski.
Rysunki: Agnieszka Cieślikowska – s. 8, 15, 16, 39, 96,
Krzysztof Mrawiński – s. 16, 26, 35, 53, 60, 64, 96, 100, 135, 136, 140, 141, 153.
Rysunki techniczne: Andrzej Oziębło. Mapy: Redakcja Kartograficzna Nowa Era.
Fotoedycja: Beata Chromik, Katarzyna Iwan-Malawska.
Zdjęcia: Archiwum Wydawnictwa: s. 152; Depositphotos: tkemot s. 129 (żubr), valery s. 139 (rakieta); Getty Images: Caiaimage/Tom Merton okładka, E+/Stephen Strathdee s. 139 (samolot), iStock/Getty Images
Plus - acceptfoto s. 37 (knur), BartekSzewczyk s. 139 (biegacz), GlobalP s. 37 (lew, papuga 1), soleg s. 95 (kura); Panthermedia: Herbert Reimann s. 139 (ślimak), Vladimir Chernyanskiy s. 129 (bóbr); Shutterstock:
Andreas Jung s. 148 (latarnia w Rozewiu, latarnia w Osetniku), ArtMediaFactory s. 148 (latarnia w Czołpinie, latarnia w Ustce), Chen Wei Seng s. 139 i 141 (samochód wyścigowy), Dan70 s. 155 (tapczan), Dionisvera
s. 101 (jabłko), Dudarev Mikhail s. 106, Elzbieta Sekowska s. 11, Eric Isselee s. 37 (struś), Grisha Bruev s. 103, Harun Ozmen s. 37 (mur), Ivan Tihelka s. 155 (rynek w Zamościu), Jiang Hongyan s. 151 (imbir),
KellyNelson s. 155 (płytki 2), Kirill Skorobogatko s. 140, Maks Narodenko s. 101 (gruszka, śliwka), Mino Surkala s. 139 (samochód), Peter Zijlstra s. 151 (skrzynka z jabłkami, skrzynka z gruszkami), plastique s. 129
(niedźwiedź), Radovan Spurny s. 129 (kozica), Serrgey75 s. 143, Vaclav Volrab s. 139 (rowerzysta), Volodymyr Krasyuk s. 37 (papuga 2), Zuzule s. 100; Thinkstock/Getty Images: Hemera s. 141 (ciężarówka 1),
s. 155 (pole), iStockphoto - Antrey s. 141 (ciężarówka 2), Auris s. 155 (pokój), Gelpi s. 95 (kurczak), kapulya s. 139 (turysta), MonaMakela s. 155 (płytki 1), PicturePartners s. 151 (ser), vasina s. 95 (kogut); Wikimedia/
Poznaniak s. 130 (herby miast).
Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań, aby odnaleźć posiadaczy praw autorskich do wszystkich utworów zamieszczonych w publikacji.
Pozostałe osoby prosimy o kontakt z Wydawnictwem.
Nowa Era Sp. z o.o.

Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa
www.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl tel. 801 88 10 10
Druk i oprawa: Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.

Spis treści
I Liczby całkowite V Równania
1. Liczby dodatnie i ujemne 4 1. Równania, czyli skąd my to znamy 94
2. Dodawanie liczb całkowitych 8 2. Sprawdzanie, czyli rozwiązanie
3. Mnożenie i dzielenie liczb całkowitych 10 bez rozwiązywania 96
4. Odejmowanie liczb całkowitych 13 3. Jak rozwiązać równanie 98
5. Własności działań na liczbach całkowitych 17 4. Trudniejsze równania 101
Powtórzenie20 5. Zadania tekstowe 104
Powtórzenie 109
II Działania na liczbach – część 1
1. Sposoby na zadania tekstowe 22 VI Bryły
2. Obliczenia na kalkulatorze 26 1. Bryły i ich objętość 111
3. Liczby naturalne 28 2. Zamiana jednostek 114
4. Dzielniki i wielokrotności 31 3. Siatki brył 116
5. Ułamki 34 4. Pole powierzchni bryły 121
6. Dodawanie liczb dodatnich 36 Powtórzenie 125
7. Odejmowanie liczb dodatnich 39
8. Dodawanie i odejmowanie 42 VII Matematyka i my
Powtórzenie 46 1. Tabele 127
2. Diagramy i wykresy 130
III Działania na liczbach – część 2 3. Procenty 134
1. Mnożenie48 4. Prędkość, droga, czas – część 1 137
2. Dzielenie 51 5. Prędkość, droga, czas – część 2 140
3. Dzielenie pisemne 54 6. Korzystanie ze wzorów 142
4. Zaokrąglanie ułamków dziesiętnych. 7. Plan, mapa i skala 145
Ułamki okresowe 57 Powtórzenie 149
5. Ułamek liczby 60
6. Ułamek liczby – zadania 64 VIII Matematyka na co dzień
7. Kolejność wykonywania działań 67 1. Zakupy 151
Powtórzenie 70 2. Działki, domy, mieszkania 154
3. Podróż 156
IV Figury na płaszczyźnie 4. Odżywianie 159
1. Okrąg i koło. Odległość punktu od prostej 72
2. Kąty 75
3. Trójkąty 79
4. Czworokąty 82
5. Pola czworokątów 85
6. Figury na kratce 88
Powtórzenie 92
3
I.1 Liczby dodatnie i ujemne Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M6X29C
Rozgrzewka
1 Zaznacz na osi podane liczby. Wpisz w okienko znak > lub <.
a) –5 < –3 c) –1 > –7
–6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0
b) 2 > –4 d) –4 < 0
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2
2 Dopisz na osiach brakujące liczby.
–6 –4 –2 0 2 4 –36 –33 –30 –27 –24 –21 –18
Trening
3 Znajdź obie liczby na osi i zaznacz je kropkami. Wstaw w okienko znak > lub <.
a) –2 13 > –3
–4 –3 23 –3 13 –3 –2 23 –2 13 –2 –1 23 –1 13 –1 – 23 – 13
b) –1 23 < –1 13
–2 23 –2 13 –2 –1 23 –1 13 –1 – 23 – 13 0 1
3
2
3 1
4 Zaznacz liczby:
dodatnie – na czerwono, całkowite – na zielono,
ujemne – na niebiesko, naturalne – na żółto.
2 116,2 53 17 2 116,2
53 17
0 0
–234 –44 14 –234 –1 –44 14
–1
4
I.1. Liczby dodatnie i ujemne
5 Zaznacz na osi liczby: –1 34 , –2 12 , –3 14 .
–314 –3 –212 –2 –134 –1 0
6 Podpisz punkty zaznaczone na osi literami. Odpowiednie litery wpisz do tabeli. Od-
czytaj hasło – imię lub nazwisko bohatera powieści. Jeśli potrafisz, podaj tytuł tej
powieści (lub serii).
a)
L A N S O W A N I E
–33 –30 –27 –24 –21 –18 –15 –12 –9 –6 –3 0
–12 –21 –30 –27 –9
A S L A N
Tytuł powieści: „Opowieści

z Narnii”
b)
L E Ś N A S T A N I C A
–2,25 –2 –1,75 –1,5 –1,25 –1 –0,75 –0,50 –0,25 0 0,25 0,5 0,75 1
–0,75 –0,5 –1,25 –1,75 0 –2 –2 14
S T A Ś N E L
Tytuł powieści: „W
pustyni i w puszczy”
c)
H U F I E C K L O N
–12 –10 –8 –6 –4 –2 0 2 4 6 8
–12 –10 –2 2 –8 –6 8 8
H U C K F I N N
Tytuł powieści: „Przygody

Hucka Finna”
d)
M A G N E Z I C H L O R
–3,3 –3 –2,7 –2,4 –2,1 –1,8 –1,5 –1,2 –0,9 –0,6 –0,3 0 0,3 0,6
–0,3 –2,1 0,6 –3,3 –1,2 0,3 –2,4 –3
H E R M I O N A
Tytuł powieści: „Harry

Potter”
5
7 Podaj przykład liczby, która:

a) nie jest ani dodatnia, ani ujemna, 0

b) nie jest ani naturalna, ani całkowita, 2,5

c) jest całkowita, ale nie jest naturalna. –1

8 Na każdej osi zaznaczono niebieską kropką jedną liczbę. Zaznacz i podpisz liczbę
do niej przeciwną.
–3 0 3 –2 0 2
–200 0 200 0
9 Połącz odcinkami liczby:

a) przeciwne, b) odwrotne.
2
2,5 2
2,5
2 2
3 3
– 12 3
2
– 12 3
2
2 – 25 2 – 25
5 5
– 32 1
2
– 32 1
2
–2 – 23 –2 – 23
– 52 – 52
10 Pokoloruj na mapie obszary

z temperaturą:
niższą od –5°C – na pomarańczowo,
pomiędzy –5°C a 0°C – na żółto,
pomiędzy 0°C a 5°C – na brązowo,
powyżej 5°C – na czerwono.
6
11 Wykonaj działania. Pod wynikami znalezionymi w tabeli wpisz odpowiednie litery.

I |3| – 2 = 1 –5 –3 3 3 1 5
T |–3| + 2 = 5 H O B B I T
B |3 – 6| = 3 W jakiej powieści występuje ta postać?
O |3| – 6 = –3 Autor: J.R.R. Tolkien
H –|2| – |–3| = –5 Tytuł: Hobbit
Dla dociekliwych
12 W zadaniach, w których chodzi o połączenie w pary różnych danych (np. tempera-

tury i dnia tygodnia), a podano nieuporządkowaną serię informacji, przydatne są
tabele. Można w nich zaznaczać wnioski z kolejnych odczytywanych zdań.
Na podstawie podanych informacji uzupełnij tabelę tygodniowego rozkładu tempe-
ratury. Wpisuj albo „•”, jeśli już wiesz, że w danym dniu była dana temperatura, albo
„×”, jeśli wiesz, że temperatura musiała być inna.
ee
Codziennie temperatura była inna.
ee
Najniższa temperatura była równa –4°C.
ee
Najwyższa temperatura była równa 2°C.
ee
W środę nie było dodatniej temperatury.
ee
We wtorek i w piątek nie było ujemnych temperatur.
ee
Temperatury w piątek i niedzielę to liczby przeciwne.
ee
W sobotę było chłodniej niż w czwartek.
ee
W czwartek było cieplej niż w niedzielę.
ee
W środę było o 4 stopnie cieplej niż w poniedziałek.
pon. wt. śr. czw. pt. sob. niedz.
2ºC × × × × • × ×
1ºC × • × × × × ×
0ºC × × • × × × ×
–1ºC × × × • × × ×
–2ºC × × × × × × •
–3ºC × × × × × • ×
–4ºC • × × × × × ×
7
I.2 Dodawanie liczb całkowitych
Rozgrzewka
1 Oblicz.
a) –7 + 5 = –2 b) –3 + (–4)= –7

–2 –11 + 5 = –6
–3 –7 + (–4) = –11
–2 + 5 = 3 2 + (–4) = –2
+ (–4)

+5 –1 + 5 = 4 –1 + (–4) = –5
–5 + 5 = 0
–7 5 + (–4) = 1
–7
–8 + 5 = –3 4 + (–4) = 0
Trening
2 Oblicz i połącz liniami punkty z jednakowym wynikiem.

–6 + 4
(–4) + 9
7 + (–9)
8 + (–2)
(–8) + (–3)
–10 + (–5) (–1) + (–3) –1 + 7

–8 + 10
–3 + 8 2 + (–6)
(–1) + (–1)
–3 + (–2) –8 + 3 11 + (–6)
3 + (–6)
(–8) + 5
7 + (–12)
3 Oblicz.
a) –17 + 15 = –2 b) –50 + (–100) = –150
0

–2 –11 + 15 = 4 –75 + (–100) = –175
–5 –50
–6 + 15 = 9 125 + (–100) = 25
–8 –100
+ 15 –19 + 15 = –4 + (–100) –17 + (–100) = –117
–11

–14 –15 + 15 = 0
–150 53 + (–100) = –47
–17
–80 + 15 = –65 457 + (–100) = 357
8
I.2. Dodawanie liczb całkowitych
4 Uzupełnij.
+ (–17) + (–14)
–15 2 –24 –10
+ 34 +8
–10 24 –10 –2
5 Oblicz. Wpisz odpowiednie litery do tabeli i odczytaj hasło.

A –130 + 40 = –90 Zobacz zdjęcie
docwiczenia.pl
A 1000 + (–230) = 770 Kod: M6XVVT
K 300 + (–470) = –170

K 500 + (–300) = 200
R –140 + (–230) = –370

T –600 + (–220) = –820
U –700 + 120 = –580
W 40 + (–300) + 360 = 100
–820 –580 –370 –170 –90 100 200 770
T U R K A W K A
6 Oblicz.
–3 + 3 = 0 345 + (–345) = 0
245 + (–245) = 0 –44 + 44 = 0
Dla dociekliwych
7 Wpisz w każde okienko znak + lub – w taki sposób, aby otrzymać podane wyniki.
( – 3) + ( + 4) + ( – 5) + ( + 6) + ( – 7) + ( + 8) = 3 lub ++++–– lub +–––++
( + 3) + ( – 4) + ( + 5) + ( – 6) + ( + 7) + ( – 8) = –3 lub ––––++
( + 3) + ( + 4) + ( + 5) + ( – 6) + ( – 7) + ( – 8) = –9 lub –+–––+
( – 3) + ( – 4) + ( – 5) + ( + 6) + ( + 7) + ( + 8) = 9 lub +–+++–
9
I.3 Mnożenie i dzielenie liczb całkowitych
Rozgrzewka
1 Wpisz wyniki działań.
4 · 5 = 20 (–4) · 5 = –20 4 · (–5) = –20 (–4) · (–5) = 20

3 · 7 = 21 (–3) · 7 = –21 3 · (–7) = –21 (–3) · (–7) = 21
5 · 7 = 35 (–5) · 7 = –35 5 · (–7) = –35 (–5) · (–7) = 35
5 · 8 = 40 (–5) · 8 = –40 5 · (–8) = –40 (–5) · (–8) = 40
2 Wpisz wyniki działań.
40 : 5 = 8 (–40) : 5 = –8 40 : (–5) = –8 (–40) : (–5) = 8

35 : 7 = 5 (–35) : 7 = –5 35 : (–7) = –5 (–35) : (–7) = 5
42 : 7 = 6 (–42) : 7 = –6 42 : (–7) = –6 (–42) : (–7) = 6
72 : 8 = 9 (–72) : 8 = –9 72 : (–8) = –9 (–72) : (–8) = 9
Trening
3 Oblicz. Obok każdego działania zapisz literę z ramki odpowiadającą wynikowi.

Litery w wierszach i kolumnach utworzą wyrazy. Sprawdź, czy znasz ich znaczenie.
–36 A –21 U –15 P 32 R 54 D

–32 Ł –20 T 20 K 36 O
5 · (–3) = –15 P 5 · (–4) = –20 T (–4) · 9 = –36 A (–5) · (–4) = 20 K
6 · (–6) = –36 A (–7) · 3 = –21 U (–2) · 10 = –20 T (–4) · (–9) = 36 O
(–6) · (–9) = 54 D (–4) · (–8) = 32 R 7 · (–3) = –21 U (–5) · 4 = –20 T
–2 · 16 = –32 Ł 4 · (–9) = –36 A 2 · (–10) = –20 T 3 · (–12) = –36 A
10
I.3. Mnożenie i dzielenie liczb całkowitych
4 Działania, których wyniki są dodatnie, pokoloruj na pomarańczowo, ujemne –

na zielono, a pozostałe – na żółto. W każdym wierszu i w każdej kolumnie każde
działanie powinno być zaznaczone innym kolorem.
(–17) · (–120) : (–8) 0 · (–99) : (–11) (–138) : (–14) · 15
(–120) : 15 · (–8) 323 · 3 · (–105) 54 · 121 · 0
(–171) · 0 · 171 (–18) · (–19) · 20 (–19) · (–19) · (–19)
5 Oblicz. Wyniki wpisz do tabeli w kolejności rosnącej. Litery odpowiadające wyni-

kom utworzą hasło.
(–100) : 20 · (–17) = 85
U
70
140 · (–2) : (–4) = C
(–420) : (–60) · (–10) = –70 Ń
(–30)2 : (–10) =
–90 Ł
(–340) : (–2) : (–2) = –85 A
630 : (–70) · (–10) = 90 T
Wynik –90 –85 –70 70 85 90

Litera Ł A Ń C U T
6 Zaznacz na osi liczbowej obie podane liczby. Oblicz w pamięci ich średnią arytme-
tyczną i zaznacz ją na osi kropką innego koloru.
a) –2, 6
0 1 2
b) –7, –1
–4 0 1
c) –5, 9
0 1 2
d) –90, 50
–20 0 10
Co zauważasz? Na osi liczbowej średnia arytmetyczna dwóch liczb znajduje się
na
środku między nimi.
11
I.3. Mnożenie i dzielenie liczb całkowitych
7 Rozwiąż równania.
(–20) · a = 80 b · (–3) = 12 (–72) : c = –8
a= –4 b= –4 c= 9
8 Wyniki działań zostały ukryte pod plamami. Przed każdą plamą wstaw odpowiedni
znak: + lub –.
123 · (–234) = – (–375) · (–222) = +
(–1245) + (–15) = – 2952 : (–12) = –
(–345) + (–123) = – (–264) + 457 = +
(–312) + 175 = – 2012 + (–2013) = –
9 Oblicz.
(–10)3 = –1000 (–10)6 = 1 000 000
(–10)4 = 10 000 (–10)7 = –10 000 000
(–10)5 = –100 000 (–10)10 = 10 000 000 000
10 Popatrz, jak można wykorzystać równość z ramki do obliczania następnych potęg

liczby –3. Uzupełnij luki.
(–3)6 = (–3) · (–3) · (–3) · (–3) · (–3) · (–3) = (–243) · (–3) = 729 (–3)5 = –243
(–3)5
(–3)7 = (–3) 6 · (–3) = 729 · (–3) = –2187
(–3)8 = (–3) 7 · (–3) = –2187 · (–3) = 6561
(–3)9 = (–3) 8 · (–3) = 6561 · (–3) = –19 683
Dla dociekliwych
11 Uzupełnij równości i dokończ zdania.

1 1 5
1:3= 3 1 : 13 = 3 1 : (–5) = – 5 1 : 25 = 2
(–1)  5 = –5 3  (–1) = – 3 1,25  (–1) = –1,25 (–1 17 )  (–1) = 1 17
4 4
Gdy podzielimy 1 przez liczbę różną od 0, otrzymamy w wyniku liczbę odwrotną .
Aby otrzymać liczbę przeciwną, należy daną liczbę pomnożyć przez (–1) .
12
I.4 Odejmowanie liczb całkowitych
Rozgrzewka
1 Zaznacz na osi liczbowej obie liczby – większą na niebiesko, mniejszą na żółto. Za-
pisz, o ile się różnią.
a) 3, 5
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8
Liczby 3 i 5 różnią się o 2 .
b) –3, 5
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8
Liczby –3 i 5 różnią się o 8 .
c) –3, –5
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8
Liczby –3 i –5 różnią się o 2 .
d) –15, 5
–20 –15 –10 –5 0 5 10 15
e) –15, –5
–20 –15 –10 –5 0 5 10 15
Liczby –15 i –5 różnią się o 10 .
f) –300, 400
–300 –200 –100 0 100 200 300 400
2 Uzupełnij zdania.
W południe było 3°C. Do wieczora temperatura spadła o 6 stopni, więc wieczorem
było –3 °C.
W poniedziałek było –3°C, a we wtorek o 2 stopnie mniej. Temperatura we wtorek
to –5°C .
W Krakowie było 0°C, a w Suwałkach temperatura była o 7°C niższa. W Suwałkach
zanotowano temperaturę –7°C .
13
I.4. Odejmowanie liczb całkowitych
Trening
3 Zilustruj działanie na osi liczbowej i zapisz wynik.
a) 8 – 11 = –3
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8
b) –2 – 7 = –9
–10 –9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3
c) 0 – 9 = –9
–10 –9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3
d) 8 – 12 = –4
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8
e) –4 – 2 = –6
–10 –9 –8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3
f) –30 – 50 = –80
–90 –80 –70 –60 –50 –40 –30 –20
g) 40 – 120 = –80
–100 –80 –60 –40 –20 0 20 40
4 Zamień odejmowanie na odpowiednie dodawanie i oblicz.

– (–7), czyli + 7
(–4) – (–7) = (–4) + 7 = 3 3 – (–7) = 3 + 7 = 10

(–5) – (–7) = (–5) + 7 = 2 0 – (–7) = 0 + 7 = 7
5 W każdym odejmowaniu podkreśl większą liczbę. Zamaluj na żółto działania, któ-

rych wynik jest dodatni, a na niebiesko działania, których wynik jest ujemny.
17 – (–2) 6–3 (–2) – 7 (–100) – 7
11 – 45 (–44) – (–2) (–11) – (–25) 0 – 33
13 – (–44) (–12) – (–32) –4 – 11 128 – 200
14
6 Na osi zaznaczono dwie liczby. Uzupełnij zdania i oblicz różnice.

a) Liczby 3 i 8 różnią się o 5 .
Większą liczbą jest 8 , więc
8 – 3 = 5 , a 3 – 8 = –5 . 3 8
b) Liczby –3 i 7 różnią się o 10 .

Większą liczbą jest 7 , więc
7 – (–3) = 10 , a (–3) – 7 = –10 . –3 7
c) Liczby –5 i –2 różnią się o 3 .

Większą liczbą jest –2 , więc
(–2) – (–5) = 3 , a (–5) – (–2) = –3 . –5 –2
7 Oblicz. Połącz kropki odpowiadające kolejnym wynikom.

0 – 11 = –11
–11 –1
14 – (–3) = 17
–5 – 2 = –7
7 – (–4) = 11
4 – 13 = –9
–2 – (–6) = 4 17 –41
20 – (–135) = 155
4 155 –6
–7
17 – 30 = –13
(–13) – (–5) = –8
24 – 30 = –6
–11 – 30 = –41
11 –9 –13 –8
8 Odejmij. Sprawdź za pomocą dodawania.

(–15) – (–2) = –13 Spr. –13 + (–2) = –15
(–3) – (–7) = 4 Spr. 4 + (–7) = –3
4 – 13 = –9 Spr. –9 + 13 = 4
5 – (–22) = 27 Spr. 27 + (–22)= 5
(–15) – (–15) = 0 Spr. 0 + (–15) = –15
15
9 Oblicz. Sprawdź, czy każdy wynik wystąpił dwa razy.

(–3) · 5 = –15 (–12) : (–6) = 2
–3 – 5 = –8 (–2) + (–6) = –8
(–3) – (–5) = 2 –4 + (–11) = –15
(–7) – (–7) = 0 –5 – (–16) = 11
(–77) : (–7) = 11 (–2) · (–8) · 0 : (–5) = 0
10 Droga przez labirynt prowadzi przez wszystkie komnaty. Wykonaj działanie zapisa-
ne w każdej komnacie i wybierz wyjście z właściwym wynikiem.
–6 1
8 –1
1 – (–7) –9 –3 – (–2)
–8 5
7 + (–2) –5
8 8 9 14
–8 –4
4 4
–3–5 –2 – (–6) 5–9 9 – 23
32
–2 –8 14 –14
11 Wpisz w każde okienko odpowiednią liczbę.

–7 · (–3) = 21 –63 : (–3) = 21 24 + (–3) = 21 18 – (–3) = 21
7 · (–3) = –21 63 : (–3) = –21 –18 + (–3) = –21 –24 – (–3) = –21
Dla dociekliwych
12 Oblicz. Zapisz w tabeli uporządkowane rosnąco wyniki oraz odpowiadające im lite-

ry. Odczytaj hasło. Wyjaśnij, co ono oznacza.
1
K 1 14 · (–5) = –6 4 R 1 14 – (–3 34 ) = 5
1
U (– 34 ) · (–2 23 ) = 2 O –2 34 – 1 34 = –4 2
1
T –2 34 – (–1 34 ) = –1 M 1 12 – 2 34 = –1 4
Wynik –6 14 –4 12 –1 14 –1 2 5 zwierzchnik domu

Litera K O M T U R zakonnego
16
I.5 Własności działań
na liczbach całkowitych
Rozgrzewka
1 Podkreśl działanie, które należy wykonać w pierwszej kolejności, a następnie oblicz.

Sprawdź, czy wynik znajduje się w ramce.
a) (–3) – (–5) · 2 = (–3) – (–10 ) = 7 –100
b) (–5) – (–2) – 8 = –3 – 8 = –11 –45
c) 5 · [(–3) + (–6)] = 5 · (–9) = –45 –11
d) (–4) · (–5)2 = (–4) · 25 = –100 7
8
e) (–16) : 4 · (–2) = (–4) · (–2) = 8
Trening
2 Oblicz. Wypisz działania o równych wynikach.

6+3= 9 6–3= 3 3 – 6 = –3
6 + (–3) = 3 6 – (–3) = 9 3 – (–6) = 9
(–6) + 3 = –3 (–6) – 3 = –9 (–3) – 6 = –9
(–6) + (–3) = –9 (–6) – (–3) = –3 (–3) – (–6) = 3
6 + 3 = 6 – (– 3) = 3 – (–6)
6 + (–3) = 6 – 3 = (–3) – (–6)
(–6) + 3 = (–6) – (–3) = 3 – 6
(–6) + (–3) = (–6) – 3 = (–3) – 6
3 Podkreśl zielonym kolorem te działania, których wynik jest dodatni, a niebieskim

te, których wynik jest ujemny. Otocz żółtą pętlą działania, których wynik nie jest ani
dodatni, ani ujemny.
(–345) · 67 : (–5) · (–23) (–175) · 0 · 175
(–222) + 245 (–333) + (–346)
(–543) – (–543) 56 + (–56)
(–175)2 (–320) : (–2) : (–2)
(–175)3 (–32) – (–123)
17
I.5. Własności działań na liczbach całkowitych
4 Bez wykonywania obliczeń znajdź i połącz w pary działania, które mają ten sam wynik.
(–3) – (–5) (–2) – 4 –3 – 5 –2 – (–4)
–3 + 5 (–3) + (–5) (–2) + 4 –2 + (–4)
5 Oblicz sprytnie. Skreśl liczby, które dają w sumie zero; podkreśl te, które warto naj-
pierw do siebie dodać.
–165 – 72 + 165 = –72

–165 – 7 + 15 = –157

179 + 13 –19 = 173

173 – 89 – 173 = –89

124 – 17 + 43 + 137 – 124 = 163

186 + 17 + 178 – 2 + 33 – 78 – 186 = 148

6 Wstaw w każde okienko znak + lub – w taki sposób, żeby otrzymać najmniejszy
możliwy wynik. Oblicz ten wynik.
(–5) + (–1) = –6
(–6) – 7 + (–2) = –15
(–4) + (–2) – 5 + (–11) = –22
Czy w ostatnim działaniu udało ci się otrzymać wynik –22?
7 Oblicz. Wyniki działań wykreśl z tabeli. Litery odpowiadające pozostałym liczbom,

czytane po kolei, utworzą hasło.
(–5) + (–3) · (–2) + (–3)2 + (–2) · (–1)5 = 12

(–121) : [(–5) + (–2) · (–8)] + 1 = –10

[(–3) + (–5) + (–7) + (–8) + 5 + (–4)] : [(–3) + (–15) : 5 : (–3)] = 11

(–2)3 + (–5)2 · (–2) : (–10) + (–10)1 = –13

(–1)7 + (–1)6 + (–1)5 + (–1)4 + (–1)3 + (–1)2 = 0

–13 –32 –23 –10 –1 0 11 12 24 997

U O L E C I M Z H A
18
I.5. Własności działań na liczbach całkowitych
8 Wstaw w każde okienko znak + lub – w taki sposob, żaby otrzymać największy moż-
liwy wynik. Oblicz ten wynik.
(–5) – (–1) = –4
(–6) + 7 – (–2) = 3
(–4) – (–2) + 5 – (–11) = 14
Czy w ostatnim działaniu udało ci się otrzymać wynik 14?
Dla dociekliwych
9 Wpisz takie znaki działań, żeby otrzymać podane wyniki.

(–5) – (–3) – (–2) = 0 (–6) + (–3) · 5 = –21
(–5) · (–3) – (–2) = 17 (–6) – (–3) · 5 = 9
(–5) + (–3) · (–2) = 1 (–6) : (–3) · 5 = 10
(–5) · (–3) : (–2) = –7,5 (–6) + (–3) – 5 = –14
(–5) · (–3) · (–2) = –30 (–6) + (–3) + 5 = –4
(–5) – (–3) · (–2) = –11 (–6) : (–3) : 5 = 0,4
10 Wpisz znaki działań (możesz również użyć nawiasów) w taki sposób, żeby otrzymać
trzy wyniki dodatnie i trzy wyniki ujemne. Jak otrzymać największy i najmniejszy
możliwy wynik?
np.
(–4) – (–2) + 5 – (–11) = 14
(–4) · (–2) · 5 – (–11) = 51
((–4) + (–2)) · 5 · (–11) = 330
((–4) + (–2) · 5) + (–11) = –41
(–4) + (–2) – 5 + (–11) = –22
((–4) : (–2) + 5) · (–11) = –77
Największy wynik:
((–4) + (–2)) · 5 · (–11) = 330
Najmniejszy wynik:
((–4) : (–2) + 5) · (–11) = –77
19
Powtórzenie
1 Na osi zaznaczono cztery liczby.
–10 K L 0
Dokończ zdania. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród A i B oraz spośród C i D.

Literą K zaznaczono liczbę . A. –9 B. –11
Literą L zaznaczono liczbę . C. –8 D. –12
2 Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F –
jeśli jest fałszywe.
Liczba −5 jest większa od liczby −2. P F

Liczba 2 jest mniejsza od liczby −4. P F
3 Poniżej podano cztery liczby.

A. 5 B. –5 C. 15 D. – 15
Odpowiedz na pytania zamieszczone w tabeli. Przy każdym z nich zaznacz wła-
ściwą literę.
3.1 Która liczba jest przeciwna do liczby 5? A B C D

3.2 Która liczba jest przeciwna do liczby odwrotnej do liczby 5? A B C D
4 Dane są dwa wyrażenia: (−7)2 i −72.

Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F –
Wartości bezwzględne obu wyrażeń są równe. P F

Wartości obu wyrażeń są równe. P F
5 W którym przypadku wartości obydwu wyrażeń są dodatnie?

A. –2 · (–4) · (–5) C. 2 · (–4) : (–8)
(–6) : (–3) · (–1) (–6) : (–3) · 5
B. –2 · 4 · (–11) D. 2 · 4 · 13
6 : (–3) · 17 0 · (–15) : (–3)
20
Powtórzenie
6 Podaj poprawne wartości poniższych wyrażeń. Wybierz odpowiedzi spośród A i B

oraz spośród C i D.
(–13) + (–7) · 5 = A. –22 B. –48
(–2) · (–2) · (–2) · (–2) = C. –16 D. 16
7 Dokończ zdanie – wybierz odpowiedź A albo B i jej uzasadnienie spośród 1 i 2.

Iloczyn (–20) ∙ (–15) ∙ 48 jest
A. dodatni, 1. czynników ujemnych jest więcej niż dodatnich.

ponieważ
B. ujemny, 2. dwa czynniki są ujemne i jeden dodatni.
8 Wynik którego działania jest dodatni?

A. 3724 + (−5000) C. (−123) – (94)
B. (−376) – (−400) D. (−254) + 200
9 Dokończ zdanie.
Wartość wyrażenia (−12) + (−13) ∙ 6 jest równa
A. –150 B. –90 C. –78 D. –66
10 Poniżej podano cztery działania.

I. −5 − (−9) II. −5 − 9 III. −5 + (−9) IV. 5 − (−9)
Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli
jest fałszywe.
Działania I i III mają taki sam wynik. P F

Wyniki działań II i IV są liczbami przeciwnymi. P F
11 W tabeli przedstawiono temperatury zanotowane w południe w kolejnych dniach

pewnego tygodnia. Ile jest równa średnia temperatura z całego tygodnia?
Zapisz wszystkie obliczenia.
pon. wt. śr. czw. pt. sob. niedz.

1°C –2°C 0°C –2°C –10°C –12°C –10°C
1
+ (–2) + 0 + (–2) + (–10) + (–12) + (–10) = –35°[C] –35 : 7 = –5°[C]
Odp. Średnia
temperatura z całego tygodnia wynosi –5°C.
21
II.1 Sposoby na zadania tekstowe
Rozgrzewka
1 Przeczytaj treść zadania.

Prostokąt i kwadrat mają równe pola. Jeden z boków prostokąta jest cztery razy
dłuższy od drugiego, a bok kwadratu ma 6 cm. Oblicz obwód prostokąta.
a) Podkreśl na żółto polecenie.

b) Wypisz z treści zadania pojęcia matematyczne, które musisz rozumieć, aby roz-
wiązać zadanie.
1. prostokąt 3. pole

2. kwadrat 4. obwód

c) Na czerwono: w treści zadania podkreśl wszystkie informacje, które dotyczą pro-
stokąta, oraz zaznacz na rysunku jego obwód.
Na niebiesko: podkreśl w treści zadania wszystkie informacje, które dotyczą kwa-
dratu, oraz zamaluj na rysunku jego pole.
2 Uzupełnij rozwiązanie zadania z ćwiczenia 1.

Dane:
a=
6 cm
Jeden z boków prostokąta jest cztery razy dłuższy od drugiego .
są równe
Pole kwadratu i pole prostokąta .
Szukane:
obwód
prostokąta .
22
II.1. Sposoby na zadania tekstowe
Rozwiązanie:
Wzór na pole kwadratu: a2
P =
Obliczam pole kwadratu: P 36
= [cm2]
36 cm2
Czyli pole prostokąta wynosi .
Obliczam długości boków prostokąta.
Jeden z boków prostokąta jest 4 razy dłuższy od drugiego boku. Podziel
więc prostokąt na 4 jednakowe kwadraty. Zamaluj jeden z nich.
36 cm2, więc zamalowany kwadrat ma pole

Prostokąt ma pole 9 cm2.
3 cm.
Bok zamalowanego kwadratu ma zatem długość
3 cm i
Boki prostokąta mają więc długości 12 cm.
Obliczam obwód prostokąta: 2
· 3 + 2 · 12 = 30 [cm]
Sprawdzenie:
6 cm
Bok kwadratu: a = 36 cm2
Pole kwadratu: P =
3 cm
Krótszy bok prostokąta: 12 cm
Dłuższy bok prostokąta:
3 cm ·
Pole prostokąta: 36 cm2
12 cm =
tak
Czy pole kwadratu i pole prostokąta są równe?
Odp. Obwód
prostokąta wynosi 30 cm.
Trening
3 Przeczytaj treść zadania.

Szyfr do zamka to cztery liczby dwucyfrowe, ustawione tak, że każda następna
jest mniejsza od poprzedniej. Tylko ostatnia liczba jest nieparzysta. Pierwsza liczba
jest dwa razy większa od drugiej, a czwarta o 1 mniejsza od trzeciej. Druga i trzecia
liczba dają w sumie 52 i mają jednakową cyfrę jedności. Znajdź ten szyfr.
Poniżej zamieszczono 5 odpowiedzi, ale każda z nich jest błędna. Podkreśl podanym
kolorem ten fragment zadania, z którym dana odpowiedź jest sprzeczna.
Ten szyfr to 38 36 16 15. Ten szyfr to 72 36 16 11. Ten szyfr to 52 26 26 25.
Ten szyfr to 92 46 6 5. Ten szyfr to 62 31 21 20.
23
4 Przeczytaj zadanie i uzupełnij trzy sposoby zapisania ważnych informacji.

Kuba ma już 14 ocen z matematyki. Są wśród nich dwie szóstki, a nie ma żadnych
dwójek ani jedynek. Czwórek jest o 2 więcej niż trójek. Trójek jest dwa razy mniej niż
szóstek. Ile piątek z matematyki ma Kuba?
Sposób 1 Dane: Szukane:

2
liczba szóstek: liczba
piątek
0
liczba dwójek:
0
liczba jedynek:
3
liczba czwórek:
1
liczba trójek:
Sposób 2 Ocena Informacje z treści zadania Liczba ocen
1 nie ma 0
2 nie ma 0
3 2 razy mniej niż szóstek 1
4 o 2 więcej niż trójek 3
5 szukana liczba piątek
6 dwie 2
Razem 14
Sposób 3 Razem: 14 ocen
szóstki 2 trójki 1 czwórki 3

2 razy mniej trójek o 2 więcej
niż szóstek czwórek niż trójek
piątki 8
Który sposób zapisania danych według ciebie jest najwygodniejszy? Dokończ roz-
wiązanie zadania i zapisz odpowiedź.
Odp. Kuba
ma z matematyki osiem piątek.
24
5 Piotr, Janek i Bartek rozwiązywali podane niżej zadanie. Każdy z chłopców zapisał
odpowiedź i teraz ją sprawdza. Uzupełnij ich notatki.
W organizacji dnia sportu pomagało 36 uczniów z klas 4–8. Z klas 6 i 7 było po tyle
samo osób, z klas 8 – dwa razy więcej uczniów niż z klas 7, z klas 5 – o 2 osoby mniej
niż z klas 6, a z klas 4 były tylko trzy osoby. Ile osób było z klas 6?
Piotr: 10 osób. Janek: 2 osoby. Bartek: 7 osób.

z klas 6 10 osób z klas 6 2 z klas 6 7
z klas 4 3 osoby z klas 4 3 z klas 4 3
Razem: 51 osób Razem: 11 osób Razem: 36 osób
Czy odpowiedź jest Czy odpowiedź jest Czy odpowiedź jest
poprawna? TAK/NIE poprawna? TAK/NIE poprawna? TAK/NIE
Dla dociekliwych
6 Uzupełnij luki w tekście zadania konkursowego oraz w jego rozwiązaniu.

Piotr
Jacek, ogród w ciągu
i Marek wypielili cały 8 godzin .
Samodzielne pielenie zajęłoby Jackowi 20 godzin
, a Piotrowi
24 godziny .
ogród ?
Ile czasu Marek sam pieliłby ten
Rozwiązanie:
W ciągu 1 godziny:
• trzej chłopcy razem pielą 1 ogrodu,
8
• sam Jacek pieli 1
ogrodu ,
20
• sam 1
Piotr pieli ogrodu .

24
• Jacek i Piotr pielą razem: 1 + 1 = 6 + 5 = 11 ogrodu.
20 24 120 120 120
11 = 15 – 11 =
Czyli w ciągu godziny sam Marek pieli: 1 – 120 = 1 ogrodu.
4
8 120 120 120 30

Marek w ciągu godziny pieli 1 ogrodu, więc cały ogród pieliłby 30 godzin.
30
Odp. Marek
pieliłby cały ogród przez 30 godzin.
25
II.2 Obliczenia na kalkulatorze
Rozgrzewka
1 Połącz strzałkami klawisze i ich opisy. x C

dzielenie przecinek w ułamku dziesiętnym mnożenie kasowanie
2 a) Oblicz bez kalkulatora.

3+1∙2=5 (3 + 1) ∙ 2 = 8
b) Wciśnij kolejno klawisze kalkulatora: 3 1 2

Zapisz wynik z wyświetlacza: 5
Czy twój kalkulator „przestrzega” kolejności wykonywania działań? tak/nie
Trening
3 Licząc na kalkulatorze, również można się pomylić. Aby tego uniknąć, warto szaco-
wać wyniki. Wśród działań zapisanych poniżej trzy mają błędne wyniki. Znajdź je za
pomocą szacowania i skreśl. Spróbuj odgadnąć, na czym polegał błąd.
7007 – 438 562 ∙ 359 2514 + 568
8715 – 1257 9911 ∙ 9 6325 + 5210
4 Uzupełnij rachunek. Do obliczeń wykorzystaj kalkulator.
Artykuł Jednostka miary Ilość Cena jedn. (zł) Wartość (zł)
ziemniaki kg 3 2,50 7,50

jabłka kg 2,15 3,20 6,88
gruszki kg 0,8 4,70 3,76
kiwi koszyk 3 5,99 17,97
ananas kg 4 7,49 29,96
RAZEM 66,07
26
II.2. Obliczenia na kalkulatorze
5 Odległości między planetami można wyrażać w kilometrach, ale wtedy trzeba się
posługiwać bardzo wielkimi liczbami. Łatwiej używać jednostki astronomicznej
(w skrócie j.a.) równej odległości Ziemi od Słońca, czyli 149,6 mln km.
a) Uzupełnij, korzystając z kalkulatora.
1 j.a. = 149,6 mln km
2 j.a. = 299,2 mln km
7,5 j.a. = 1122 mln km
b) Uzupełnij tabelę, korzystając z kalkulatora.
Odległość od Słońca
Planeta
mln km j.a.
Merkury 58,344 0,39

Wenus 107,712 0,72
Ziemia 149,6 1
Mars 227,9904 1,524
Jowisz 777,92 5,2
Saturn 1429,8768 9,558
Uran 2870 19,184491...
Neptun 4500 30,080213...
Dla dociekliwych
6 Wykonaj na kalkulatorze działania i zapisz wynik.

3 : 11 = 0,272727...

4 : 11 = 0,363636...

5 : 11 = 0,454545...

Spróbuj przewidzieć wyniki poniższych działań i zapisz swoje przypuszczenia.
6 : 11 = 0,545454...

7 : 11 = 0,636363...

8 : 11 = 0,727272...

Sprawdź na kalkulatorze poprawność swoich przewidywań.
27
II.3 Liczby naturalne
Rozgrzewka
1 Zapisz liczbę cyframi.

a) dwa miliony osiem tysięcy siedemnaście
2 008 017
mln tys.
b) osiemnaście milionów sto pięć tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt

18 105 890
mln tys.
c) siedem milionów sześćdziesiąt tysięcy pięćset

7 060 500
mln tys.
d) pięćdziesiąt milionów osiem tysięcy siedemnaście

50 008 017
mln tys.
A B C
2 Uzupełnij krzyżówkę liczbową.
D 1 0 5 1 2 0 0 3
A – pięćset tysięcy dwieście pięćdziesiąt
B – dwadzieścia milionów osiemset 0 0 8
dziesięć tysięcy pięćdziesiąt E 4 0 2 8 0 1 7
C – trzysta osiemdziesiąt siedem tysięcy 2 1 0
dziesięć 5 0 1
D – dziesięć milionów pięćset dwanaście
F 6 0 5 0 3 0 0 9
tysięcy trzy
E – cztery miliony dwadzieścia osiem 5
tysięcy siedemnaście 0
F – sześćdziesiąt milionów pięćset trzy tysiące dziewięć
3 Pokoloruj:
a) cyfrę jedności, 532 902 1 526 007 2 538 905
b) cyfrę dziesiątek, 532 902 1 526 007 2 538 905
c) cyfrę setek, 532 902 1 526 007 2 538 905
d) cyfrę tysięcy, 532 902 1 526 007 2 538 905
e) cyfrę dziesiątek tysięcy. 532 902 1 526 007 2 538 905
28
II.3. Liczby naturalne
Trening
4 Uzupełnij liczby na osiach.
10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30
10 40 70 100 130 160 190 220 250 280 310
425 450 475 500 525 550 575 600 625 650 675
5 Zapisz liczbę cyframi.
a) dwieście tysięcy osiemset pięćdziesiąt trzy 200 853
b) pięć milionów siedemnaście tysięcy osiemset 5 017 800
c) siedemset milionów siedemset tysięcy siedem 700 700 007
d) trzydzieści milionów trzynaście 30 000 013
6 Od każdej liczby w okienku narysuj strzałkę do odpowiadającego jej punktu na osi.

Skreśl literę zapisaną pod tym punktem. Odczytaj hasło, które tworzą pozostałe litery.
100 103 112 115 136 148 160
100 120 140 160

K A P E L U S ZN I C Z KA
7 Określenia w ramkach połącz strzałkami z odpowiednimi punktami na osi.

około 500 trochę ponad 1000 około 2500
około 200 prawie 1000 prawie 2000
0 1000 2000
8 Od każdej liczby w okienku narysuj strzałkę do odpowiadającego jej punktu na osi.

Skreśl literę zapisaną pod tym punktem. Odczytaj hasło, które tworzą pozostałe litery.
15 258 513 1125 1480 1982 2100
0 1000 2000 3000

L O K A L I Z A C J A
29
II.3. Liczby naturalne
9 a) Pokoloruj na zielono cyfrę jedności i zaokrąglij liczbę do dziesiątek.

678 ≈ 680 615 ≈ 620 6271 ≈ 6270 897 ≈ 900
b) Pokoloruj na niebiesko cyfrę dziesiątek i zaokrąglij liczbę do setek.
11 562 ≈ 11 600 71 642 ≈ 71 600 11 253 ≈ 11 300 9952 ≈ 10 000
c) Pokoloruj na żółto cyfrę setek i zaokrąglij liczbę do tysięcy.
2530 ≈ 3000 71 232 ≈ 71 000 54 683 ≈ 55 000 499 ≈ 0
10 a) Uzupełnij tabelę.
Zaokrąglenie do
Opis wielkości Liczba dziesiątek
tysięcy setek dziesiątek
tysięcy
Teatry w Polsce 141 0 0 100 140
– miejsca na widowni 63 672 60 000 64 000 63 700 63 670
– liczba przedstawień rocznie 41 133 40 000 41 000 41 100 41 130
Kina w Polsce 496 0 0 500 500
– sale kinowe 1416 0 1000 1400 1420
– liczba seansów rocznie 2 083 500 2 080 000 2 084 000 2 083 500 2 083 500
Dane z 2017 r.
b) Dla każdej opisanej wielkości wybierz jej zaokrąglenie z taką dokładnością, z jaką
warto ją podawać. Podkreśl je. Uzupełnij tekst, wpisując zaokrąglone liczby.
W Polsce jest około 140 teatrów, w których jest prawie 64 000
miejsc na widowniach. Rocznie wystawia się około 40 000 przedstawień.
Kin jest więcej, bo około 500 , a sal kinowych około 1400 .
Rocznie odbywa się około 2 080 000 seansów filmowych.
Dla dociekliwych
11 Kukułka zegara kuka o każdej pełnej godzinie, np. cztery razy o godzinie czwartej
(rano i po południu). Oprócz tego kuka jeden raz w połowie godziny, np. o 4.30.
Ile razy kuka w ciągu doby? Spróbuj liczyć sprytnie.
Odp. W
ciągu doby kukułka zegara kuka 180 razy.
30
II.4 Dzielniki i wielokrotności
Rozgrzewka
1 Jeśli liczba a jest podzielna przez liczbę b, zamaluj pole na skrzyżowaniu wiersza,
w którym jest liczba a, oraz kolumny, w której jest liczba b.
liczba b
4 9 5 3 3 5 9 4
liczba a
12 615
8550
1332
363 780
248 460
88 924
52 470
2 Wykreśl litery nad liczbami podzielnymi przez 7. Pozostałe litery utworzą hasło.
Wskazówka. Skoro liczba 7000 jest podzielna przez 7, to liczba o 7 mniejsza także
jest podzielna przez 7.
M D Ł A G R A H A M K A
35 17 56 34 107 77 114 357 7021 100 6993 10
Hasło to nazwisko słynnego podróżnika. Jak miał na imię? Vasco
Trening
3 Uzupełnij.
1 ,
Dzielniki liczby 12: , 2 ,
3 ,
4 ,
6 .
12
1 ,
4 ,
5 ,
10 .
20
1 ,
3 ,
5 ,
6 ,
10 ,
15 .
30
4
NWD(12, 20) = 6
NWD(12, 30) = 10
NWD(20, 30) =
31
II.4. Dzielniki i wielokrotności
4 a) Zapisz dzielniki liczb 24 i 36. Otocz pętlami te, które są wspólne dla obu liczb.
Zapisz największy wspólny dzielnik liczb 24 i 36.
1 ,
3 ,
4 ,
6 ,
8 ,
12 .
24
1 , 3 ,
4 ,
6 ,
9 ,
12 ,
18 .
36
12
NWD(24, 36) =
b) Wykonaj działania na ułamkach. Pamiętaj o skracaniu – skorzystaj z rozwiązania
w podpunkcie a).
3
1 7 · 36 3= 3 7 : 5 7 36 21 1
2 24 56 8
16 24 36 =2
24 · 5 = 10 = 210
1 3 2
5 · 1 = 5 · 36 = 3 = 11 11 : 5 = 11 : 53 = 11 : 24 = 22
7
24 5 2
24 51 2 2 2
36 24
36 24 3 36 53 159
5 a) Wypisz pięć kolejnych wielokrotności liczby 12. Podkreśl te z nich, które są po-
dzielne przez 9, i zapisz najmniejszą wspólną wielokrotność liczb 9 i 12.
24 ,
12, , 48 ,
36 , 60
72 36
NWW(9, 12) =
b) Wykonaj działania na ułamkach. Aby znaleźć wspólny mianownik, skorzystaj z roz-
wiązania w podpunkcie a).
1 + 5 = 4 + 15 = 19
9 12
36 36 36
7 – 1 = 28 – 3 = 25
9 12
36 36 36
6 a) Korzystając z rozkładu liczb na czynniki pierwsze, uzupełnij diagram (podobny

jak na stronie 82 podręcznika).
204 = 2 ∙ 2 ∙ 3 ∙ 17 204 90
2 3
90 = 2 ∙ 3 ∙ 3 ∙ 5 2 17
3 5
b) Na podstawie diagramu oblicz:
6
NWD(204, 90) =
15 =
NWW(204, 90) = 204 ∙ 3060
7 Rozłóż liczby 150 i 550 na czynniki pierwsze. Następnie uzupełnij diagram i obliczenia.
2·3·5·5
150 =
150 550
2 · 5 · 5 · 11
550 = 2
50
NWD(150, 550) = 3 5 11
5
1650
NWW(150, 550) =
32
II.4. Dzielniki i wielokrotności
8 Rozkład na czynniki pierwsze zapisz za pomocą potęg.

600 = 2 ∙ 2 ∙ 2 ∙ 3 ∙ 5 ∙ 5 = 2 3 ∙ 3 ∙ 5 2 24 · 52
400 = 2 ∙ 2 ∙ 2 ∙ 2 ∙ 5 ∙ 5 =
2
500 = 2 ∙ 2 ∙ 5 ∙ 5 ∙ 5 = 2 · 53
2 · 32 · 5
90 = 2 ∙ 3 ∙ 3 ∙ 5 =
Podkreśl liczby podzielne przez sześcian pewnej liczby całkowitej.
9 W ramce podano rozkład na czynniki pierwsze pięciu liczb. Wypisz te spośród nich,
które spełniają podany warunek.
107 113 = 43 ∙ 47 ∙ 53
965 393 = 11 ∙ 13 ∙ 43 ∙ 157
4 630 769 = 11 ∙ 13 ∙ 13 ∙ 47 ∙ 53
18 381 089 = 47 ∙ 47 ∙ 53 ∙ 157
113 025 316 261 = 11 ∙ 13 ∙ 43 ∙ 47 ∙ 47 ∙ 53 ∙ 157
a) Liczby podzielne przez 13: 965 393, 4 630 769, 113 025 316 261
b) Wielokrotności liczby 13: 965 393, 4 630 769, 113 025 316 261
c) Liczby niebędące dzielnikami liczby 113 025 316 261: 4 630 769
d) Liczby podzielne przez kwadrat pewnej liczby większej niż 1:
4 630 769, 18 381 089, 113 025 316 261
Dla dociekliwych
10 Dane są dwie liczby: x = 49 ∙ 14 ∙ 9 oraz y = 21 ∙ 21 ∙ 3.

a) Rozłóż je na czynniki pierwsze.
x = 49 ∙ 14 ∙ 9 = 7 · 7 · 2 · 7 · 3 · 3
y = 21 ∙ 21 ∙ 3 = 3 · 7 · 3 · 7 · 3
b) Zapisz rozkład na czynniki pierwsze NWW(x, y).
18 522 = 2 · 3 · 3 · 3 · 7 · 7 · 7
c) Znajdź jak najmniejszą liczbę naturalną dodatnią, która jest sześcianem liczby
naturalnej, a jednocześnie wspólną wielokrotnością liczb x i y. Nie musisz jej ob-
liczać, wystarczy, że podasz jej rozkład na czynniki pierwsze.
73 · 33 · 23
33
II.5 Ułamki
Rozgrzewka
1 Podpisz liczby na osi.

a)
0 0,25 0,5 0,75 1 1,25 1,5 1,75 2 2,25 2,5 2,75 3 3,25 3,5 3,75 4
b)
–1,8 –1,6 –1,4 –1,2 –1 –0,8 –0,6 –0,4 –0,2 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4
c)
0 1 2 3 4
1 115 125 135 1 45 2 215 225 235 245 3 315
5 5 5 5
d)
–1,21 –1,2 –1,19 –1,18 –1,17 –1,16 –1,15 –1,14 –1,13 –1,12 –1,11 –1,1 –1,09 –1,08 –1,07 –1,06 –1,05
2 Do każdej liczby dopisz równą jej liczbę z ramki. Skreśl liczbę w ramce.
6 3 6 = 3 2 = 8 8 3 2
10 =
5 8
4 5 20 20 6 8
1 = 3 1 = 2 4 1 1 1 3
2 6 4
8 12 =
3 5 3 4
3 = 1 2 = 4 4 = 12 12 4 3
15 5 3
6 5 15 15 6 5
Trening
3 Pod osią zapisz ułamki dziesiętne, a nad osią – ułamki zwykłe nieskracalne.
–134 –112 –114 –1 –34 –12 –14 0 1
4
1
2
3
4 1 114 112 134 2
a)
–1,75 –1,5 –1,25 –1 –0,75 –0,5 –0,25 0 0,25 0,5 0,75 1 1,25 1,5 1,75 2
–15 3
–20 1
–10 1
–20 0 1
20
1
10
3
20
1
5
1
4
3
10
7
20
2
5
9
20
1
2
11
20
b)
–0,2 –0,15 –0,1 –0,05 0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4 0,45 0,5 0,55
4 Pokoloruj, jeśli to możliwe:

a) cyfrę dziesiątek, 19,207 8,2381 26,3 0,01
b) cyfrę jedności, 19,207 8,2381 26,3 0,01
c) cyfrę części dziesiątych, 19,207 8,2381 26,3 0,01
d) cyfrę części setnych, 19,207 8,2381 26,3 0,01
e) cyfrę części tysięcznych. 19,207 8,2381 26,3 0,01
34
II.5. Ułamki
5 Wstaw w okienka znak <, > lub =.

a) 3,5 = 72 < 3,6 c) 15 < 0,22 < 14 e) 4 23 > 13
3 > 4,08
b) – 34 < –0,7 < – 12 1
d) –2,7 > –3,05 = –3 20 f) –1,5 = – 32 < – 23
6 Przejdź od wejścia A do wyjścia. W każdej komnacie wybieraj drogę oznaczoną licz-

bą równą liczbie zapisanej przy wejściu. Powinieneś odwiedzić 8 komnat, nie licząc
wejścia ani wyjścia. Zaznacz drogę przez labirynt. Do którego wyjścia udało ci się
dotrzeć: ze smokiem czy z pierścieniem?
Następnie w podobny sposób znajdź i zaznacz (innym kolorem) drogę od wejścia B
do wyjścia.
1 34
A
1,2
13 26
4 8
12
10 13,4 3 14 2
1 10 1,2
1,34
3,25 6,5 39 36
12 30
B 3 28
12 5
3 20
10
1 15
6 6,5 130
5 40 3,250
13,4 1,20
Dla dociekliwych
7 Korzystając z tabliczki mnożenia przez 59, porównaj ułamki i wstaw w okienko znak
<, > lub =.
· 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
59 59 118 177 236 295 354 413 472 531 590
59
a) 354 = 16 59
c) 412 > 17 57
e) 118 < 12 71
g) 472 > 18
63
b) 531 > 19 59
d) 297 < 15 59
f) 300 < 15 57
h) 177 < 13
35
II.6 Dodawanie liczb dodatnich
Rozgrzewka
1 Uzupełnij obliczenia. Połącz na rysunku kropki przy liczbach wpisanych w kolej-

nych okienkach.
1+1=2+1= 3 7
2 4 4 4 4
5
1+1=3+2= 5
2 3 6 6 6
3
1 + 7 = 5 + 21 = 26 = 13
6 10 30 30 30 15 8
4 + 17 = 16 + 51 = 67 = 7 1
15 20 60 60 60 1 60
2+5=4+5=9= 3 = 1 15
3 6 6 6 6 2 1 2
3 + 13 = 21 + 65 = 86 = 43 = 8
1 10 2 14 1 70 2 70 3 70 3 35 4 35
2 Wykonaj dodawanie. Wynik przedstaw w najprostszej postaci. Skreśl w ramce mia-

nownik wyniku albo określenie „naturalna”, jeśli wynik jest liczbą naturalną.
2 3 3 7 naturalna naturalna
a) 2 27 + 3 17 = 537 d) 2 56 + 4 36 = 7
3
1
b) 2 49 + 29 = 223 e) 5 25 + 35 = 6

c) 1 23 + 3 13 = 5 3 3
f) 4 4 + 2 4 = 7 12
Trening
3 Uzupełnij działania.
a) 0,2 + 0,8 = 1 b) 0,3 + 1,7 = 2 c) 1,2 + 0,33 = 1,53
0,18 + 0,82 = 1 0,21 + 1,79 = 2 0,13 + 0,12 = 0,25
0,984+ 0,016 = 1 0,09 + 1,91 = 2 0,83 + 0,08 = 0,91
0,992 + 0,008 = 1
0,003 + 1,997 = 2 3,4 + 0,235= 3,635
36
II.6. Dodawanie liczb dodatnich
4 Na podstawie szacowania wybierz z ramki właściwe wyniki i zapisz w tabeli odpo-

wiadające im litery. Wyniki mogą się powtarzać. W pionowych i poziomych rzędach
tabeli spróbuj znaleźć słowa – podpisy do zdjęć.
N 0,09 I 7,2 A 0,73 R 2,593 L 45 M 8529

E 285 U 1255 K 18,2 W 945 T 1,508
256 + 689 W 17,7 + 27,3 L 88 + 197 E 319,8 + 625,2 W

1,27 + 5,93 I 0,083 + 2,51 R 2384 + 6145 M 0,443 + 0,287 A
15,51 + 2,69 K 0,086 + 0,004 N 879 + 376 U 1,81 + 0,783 R
0,2382 + 1,2698 T 0,221 + 0,509 A 1,793 + 0,8 R 0,032 + 0,698 A
ARA
LEW MUR EMU KNUR ARA

5 Uzupełnij dodawanie pisemne.
a) b) c) d)
2, 3 5 1 8 ,7 5 4, 1 8 3 3 5 9 ,0 7
+ 1 1,0 2 + 9,3 9 + 1,8 3 0 + 6 ,9 3
1 3,3 7 2 8,1 4 6,0 1 3 3 6 6 ,0 0
6 Dodaj liczby i przedstaw wynik w najprostszej postaci. Wpisz w okienko literę zapisa-
ną w ramce obok mianownika wyniku. Odczytaj hasło – nazwę państwa w Europie.
3 12 + 5 23 = 916 A 0 2
A 6
N 4
R 10 D 12
4 34 + 1 12 = 614 N
2 34 + 5 46 = 812
5
D
4 56 + 2 23 = 712 O
5 12 + 2 35 = 810
1
R
3 12 + 1 13 = 456 A
37
II.6. Dodawanie liczb dodatnich
a) 12 + 1 =1
2
b) 4 15 + 4
135 = 5 5 c) 4 15 + 2
115 = 5 5
7 8 = 1 4 2 + 4 2 2
15 +
15 5 125 = 5 5 4 5 + 1 = 55
1 57 +
2 = 2 4 3 +
7 5
4 3
115 = 5 5 4 5 + 4 = 52
5 5
8 Wykonaj działania zapisane przy niebieskich strzałkach i wpisz ich wyniki w odpo-
wiednie pola. Następnie sprawdź działania przy zielonych strzałkach. Jedno z nich
zapisano błędnie – znajdź je i popraw.
3
+ 10
+ 0,075
558 7
510 6
+ 18 + 64 15
8 + 43
+ 13 + 0,5
512 516 4 23
+ 4 35 + 2 23
+ 0,7 + 25
0,9 1,6 2
Dla dociekliwych
9 Połącz kreskami działania o jednakowych wynikach. Postaraj się nie wykonywać

dokładnych obliczeń.
1+1 0,1 + 0,22 + 0,333 + 0,4444 + 0,55555
4 6
7 + 0,005 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1
8 1 2 3 4 5 6
1 35 + 0,85 1
0,4 + 60
0,59045 + 1716 0,4 + 0,04 + 0,44
38
II.7 Odejmowanie liczb dodatnich
Rozgrzewka
1 Wykonaj działania pisemne. „Rozmienianie” jest już zaznaczone. Sprawdź wyniki za

pomocą dodawania.
16 9 10 11 13 9 14 9 10
1 6 10 2 1 3 11 1 10 4 10 4 10
2 7 0 0 3 2 4,1 8 2, 0 5 0 5,0 0
– 8 5 7 – 5 7,7 0 – 0, 7 8 2 – 1,3 4
1 8 4 3 2 6 6,4 8 1,2 6 8 3,6 6
Spr.1 1 1 Spr.1 1 1 Spr.1 1 1 Spr. 1 1

1 8 4 3 2 6 6,4 8 1,2 6 8 3,6 6
+ 8 5 7 + 5 7,7 0 + 0,7 8 2 + 1,3 4
2 7 0 0 3 2 4,1 8 2,0 5 0 5,0 0
2 Uzupełnij obliczenia.
3–1=6–1=5 5 – 1 = 5 – 2= 3=1 3 – 3 = 15 – 6 = 9
4 8 8 8 8 6 3 6 6 6 2 4 10 20 20 20
1–1=3–1=2=1 5 – 1 = 20 – 3 = 17 1 – 1 = 15 – 4 = 11
2 6 6 6 6 3 6 8 24 24 24 4 15 60 60 60
Trening
3 Oblicz. Połącz kropki odpowiadające kolejnym wynikom.

2 – 0,2 = 1,8
0,8 – 0,3 = 0,5 0,998
1,2 – 0,2 = 1 0,9997
0,9 1 1,8
0,98
1,2 – 0,3 = 0,9
0,5
0,04 – 0,01 = 0,03
0,4 – 0,1 = 0,3
0,03
0,4 – 0,01 = 0,39
4 – 0,01 = 3,99
1 – 0,2 = 0,8
1 – 0,02 = 0,98
1 – 0,002 = 0,998 0,3
0,8
0,39 3,99
1 – 0,0003 = 0,9997
39
II.7. Odejmowanie liczb dodatnich
4 Oszacuj, a następnie oblicz pisemnie. Sprawdź wyniki za pomocą dodawania. Sprawdź,

czy każdy wynik zgadza się z szacowaniem.
3005 – 193 5,2 – 0,728 4 – 0,179
Szacowanie: Szacowanie: Szacowanie:
3000 – 200 = 2800 5–1=4 4–0=4
9 11 9 9 9
2 10 10 4 1 10 10 3 10 10 10
3 0 0 5 5,2 0 0 4,0 0 0
– 1 9 3 – 0,7 2 8 – 0,1 7 9
2 8 1 2 4,4 7 2 3,8 2 1
Spr.1 1 Spr.1 1 1 Spr.1 1 1

2 8 1 2 4,4 7 2 3,8 2 1
+ 1 9 3 + 0,7 2 8 + 0,1 7 9
3 0 0 5 5,2 0 0 4,0 0 0
a) 1 – 0,7 = 0,3 b) 2 – 0,4 = 1,6 c) 1 – 0,2 = 0,8
1 – 0,77 = 0,23 0,3 – 0,02 = 0,28 0,18 – 0,01 = 0,17
1 – 0,96 = 0,04 0,02 – 0,005 = 0,015 2,1 – 0,9 = 1,2
6 Oblicz. Wynik przedstaw w najprostszej postaci. W tabeli skreśl wyniki wraz z od-
powiadającymi im literami. Pozostałe litery utworzą hasło.
a) 2 34 – 1 12 = 114 c) 3 14 – 2 58 = 58
b) 5 13 – 4 56 = 112 d) 4 16 – 1 23 = 2 12
3 12 3 13 2 12 1 38 1 14 1 12 2 2 13 5 1
8 2
N A G R A N I A M I
7 Do każdego działania dobierz wynik z ramki. Szacuj wyniki, nie wykonuj dokład-
nych obliczeń.
0,00068 0,119 2,549 0,281 1,817 3,362
4,78 – 2,231 = 2,549 5,178 – 5,17732 = 0,00068

4,69 – 1,328 = 3,362 0,5 – 0,381 = 0,119
2,71 – 0,893 = 1,817 0,7 – 0,419 = 0,281
40
II.7. Odejmowanie liczb dodatnich
8 Poniżej pokazano, jak można obliczyć, o ile różnią się liczby 1 23 i 3 13 , czyli jak obli-
1 2
czyć różnicę 3 3 – 1 3 .
1 1 23 2 3 3 13
1 1
3 1 3
więc: 3 13 – 1 23 = 13 + 1 + 13 = 1 23 Spr. 1 23 + 1 23 = 2 43 = 3 13
Zaznacz działanie na osi i oblicz.
1 1 34 2 3 4 4 14
a)
1 1 1 1
4 4
4 14 – 1 34 =
1 + 1 + 1 + 1 = 21
4 4 2 212 + 1 34 = 4
Spr. 1

4
0
3
4 1 2 212 3
b)
1 1 1
4 2
1 3 1 1 3
2 2 – 4 =
4 + 1 + 2 = 14 134 + 34 = 212
Spr.
667 7 8 847
c)
1 1 4
7 7
8 47 – 6 67 =
1 + 1 + 4 = 15
7 7 7 157 + 667 = 847
Spr.
Dla dociekliwych
9 Wstaw w każde okienko znak + lub – tak, aby otrzymać podane wyniki.
a) 1,4 – 0,2 – 0,5 + 45 = 32
b) 0,7 – 16 + 0,1 – 12
1 = 11
20
c) 38 – 0,25 + 17 10
34 – 16 = 0
41
II.8 Dodawanie i odejmowanie
Rozgrzewka
1 Oblicz. Możesz skorzystać z osi liczbowej. Zaznacz w tabeli otrzymane wyniki wraz
z odpowiadającymi im literami. Utworzą one hasło. Czy wiesz, co ono oznacza?
–3
2 + (−5) = 0
7 + (−7) = –1
−8 + 7 =
–4
−1 + (−3) = 5
6 + (−1) =
–8 –7 –6 –5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5 6 7 8
−15 −14 −10 −7 −6 −5 −4 −3 −2 −1 0 1 2 3 4 5 6 7 10

Z N A S Z Y P R A U S Ł U Ż N Y M A T
Hasło: P R U S Y
2 Uzupełnij działania i opisy na rysunku.

3
a) 4 − 1 = różnią się o 3
–3
1 − 4 =
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4
mniejsza większa
5
b) 3 − (−2) = różnią się o 5
–5
(−2) − 3 =
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4
mniejsza większa
3
c) (−1) − (−4) = różnią się o 3
–3
(−4) − (−1) =
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4
mniejsza większa
42
II.8. Dodawanie i odejmowanie
3 Korzystając z równości podanych w chmurce, zapisz wyniki działań. Wpisz w okien-

ka odpowiadające im litery podane w ramce. Odczytaj hasło.
238 + (−79) = 159
B
238 – 79 = 159
−238 + (−79) = –317
A 238 + 79 = 317
−238 + 79 = –159
N
−238 − 79 = –317
A 159 B 317 Y
−238 − (−79) = –159
N –159 N –317 A
Trening
4 Uzupełnij tekst, działanie i rysunek.

–0,1 °C.
a) Temperatura wynosiła −0,3°C, a teraz wzrosła o 0,2°C, czyli wynosi
–0,1
−0,3 + 0,2 =
+ 0,2
–0,4 –0,3 –0,2 –0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5
b) Zawodnik miał −0,8 punktu, ale dostał jeszcze −0,4 punktu (czyli 0,4 punktu
–1,2 punktu.
karnego). Teraz ma
–1,2
−0,8 + (−0,4) =
+ (–0,4)
–1,5 –1,4 –1,3 –1,2 –1,1 –1,0 –0,9 –0,8 –0,7 –0,6 –0,5
–0,3
c) 0,2 + (−0,5) =
+ (–0,5)
–0,5 –0,4 –0,3 –0,2 –0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5
0,6
d) −0,1 + 0,7 =
+ 0,7
–0,7 –0,6 –0,5 –0,4 –0,3 –0,2 –0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7
–0,5
e) −0,2 + (−0,3) =
+ (–0,3)
–0,7 –0,6 –0,5 –0,4 –0,3 –0,2 –0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7
43
5 Zilustruj działanie na osi i odczytaj wynik. +1 13

2
a) – 23 + 1 13 =
3
–2 –1 0 1 2
+1
– 13
b) –1 13 + 1 =
–2 –1 0 +1 23 1 2
113
c) – 13 + 1 23 =
–2 –1 0 1 2
6 Uzupełnij działania i opisy na rysunku.
a) 0,4 − (−0,2) =
0,6 różnią się o 0,6
−0,2 − 0,4 =
–0,6
–0,5 –0,2 0 0,4
mniejsza większa
b) 12 − `–1 14j =

3
14 różnią się o 134
–134
−1 14 − 12 =
–2 –1 14 –1 0 1
2
1
mniejsza większa
123 – (–113)
c) =3 różnią się o 3
1– 2
–13 13
=
–3
–2 –1 0 1 2
mniejsza większa
d) −6 13 − `–3 13j =

–3
−3 13 − `–6 13j =
różnią się o 3
3
–7 –6 –5 –4 –3
mniejsza większa
0,2
e) −1,4 − (−1,6) =
różnią się o 0,2
–0,2
−1,6 − (−1,4) =
–2 –1 0 1
mniejsza większa
44
7 Wykonaj obliczenia pisemne, a następnie zapisz wyniki działań podanych po lewej

stronie.
−452 + 329 = –123
1 4 12
329 − 452 = –123

45 2 45 2
+ 32 9 – 3 2 9
−452 + (−329) = –781
7 8 1 1 2 3
−452 − (−329) = –123

8 a) Oblicz.
2 17 + 1 12 =
9
3 14 2 17 – 1 12 =
9
14
b) Zapisz wyniki działań. Skorzystaj z wyników otrzymanych w podpunkcie a). Na-
stępnie wpisz w okienka obok wyników odpowiadające im litery. Odczytaj hasło.
Dowiedz się, co ono znaczy.
9
– 14
–2 17 + 1 12 = 1 15 D
A
9 9
–1 14
–2 1 – 1 1 =
7 2
–3 14 N
Z
9 9
1 14
–2 7 – (–1 12 ) =
1 – 14
A
B
9 9
– 14
–2 17 + (–1 12 ) =
–314 N
A
9 9
–3 14
2 17 + (–1 12 ) =
14 K
N
9 9
3 14
2 17 – (–1 12 ) =
3 14 E
E
9 K
14
Dla dociekliwych
9 Marcin wypisał liczby według pewnej reguły.

99 , – 98 , …, − 2 , − 1 , 1 , 2 , …, 98 , 99
− 100 99 3 2 2 3 99 100
a) Ile jest tych liczb (łącznie z tymi, które zastąpiono wielokropkami)? Ile jest wśród
nich liczb dodatnich, a ile ujemnych?
W sumie jest tych liczb 198: 99 dodatnich i 99 ujemnych.
b) Oblicz sumę wszystkich tych liczb.
Suma tych liczb jest równa 0.
c) Oblicz iloczyn wszystkich tych liczb.
1
– 10 000
45
Powtórzenie
1 Gdy zaokrąglimy liczbę 268,752 do dziesiątek, otrzymamy
A. 2687,75 B. 270 C. 268,8 D. 260
2 Gdy zaokrąglimy liczbę 21973,138 do setek, otrzymamy

A. 21973,13 B. 21973,14 C. 21 900 D. 22 000
3 Poniżej podano cztery liczby.
A. 3 17 B. 31
7 C. 3,17 D. 3,7
Odpowiedz na pytania zamieszczone w tabeli. Przy każdym z nich zaznacz właściwą
literę.
3.1 Która z podanych liczb jest najmniejsza? A B C D

3.2 Która z podanych liczb jest największa? A B C D
4 Liczba 4,2 jest większa od liczby 3 58

A. o 1 17
40 B. o 17
40 C. o 1 23
40 D. o 23
40
5 Ile jest równa wartość wyrażenia 1 25 + `–1 38j − `– 12j − 2,125?

A. 1 35 B. −1 25 C. 1 25 D. −1 35
6 Dokończ zdania. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród A i B oraz spośród C i D.

Wynik działania – 29 – (– 59 ) jest liczbą A/B. A. dodatnią B. ujemną
Wartość bezwzględna wyniku działania
– 29 – (– 59 ) jest równa C/D. C. 39 D. 79
7 Czy liczba 816 jest podzielna przez 3?

Wybierz odpowiedź T (tak) lub N (nie) i jej uzasadnienie spośród A–C.
A. ostatnia cyfra jest podzielna przez 3.

T
ostatnie dwie cyfry, czyli liczba 16, nie tworzą liczby podzielnej
ponieważ B.
przez 3.
N
C. suma cyfr tej liczby jest podzielna przez 3.
46
Powtórzenie
8 Suma NWD(72, 126) i NWW(72, 126) jest równa:

A. 18 B. 198 C. 522 D. 504
9 Dane jest równanie 1 12 − x = 2 13 .

Aby obliczyć, ile jest równe x, należy wykonać działanie:
A. 1 12 + 2 13 B. 1 12 − 2 13 C. 2 13 − 1 12 D. −1 12 − 2 13
10 Jakie liczby oznaczono na osi literami K, L, M?
–2 K –1 L 0 1 M 2
A. B. C. D.
K = −1 13 K = −1 23 K = −1 12 K = −1 23
L = −1 16 L = – 56 L = – 56 L = – 16
M = 1 13 M = 1 12 M = 1 13 M = 1 12
11 Oblicz pisemnie.
a) 145 + 32,67 + 0,894 b) 3007 – 19,46
1 1 9 16 9
1 4 5 ,0 0 0 2 9 10 6 10 10
3 2 ,6 7 0 3 0 0 7,0 0
+ 0 ,8 9 4 – 1 9,4 6
1 7 8 ,5 6 4 2 9 8 7,5 4
12 Przeczytaj treść zadania, narysuj tabelę, która pomoże ci je rozwiązać, i wpisz do niej
informacje podane w zadaniu. Następnie uzupełnij pozostałe pola. Zapisz odpowiedź.
Ewelina, Kasia i Tomek mają w sumie 27 lat. Najstarsza jest Ewelina, a najmłodsza
Kasia, która wczoraj obchodziła swoje piąte urodziny i jest teraz dwa razy młodsza
od Tomka. Ile lat ma Ewelina?
Odp. Ewelina ma 12 lat.
47
III.1 Mnożenie
Rozgrzewka
1 Uzupełnij zgodnie ze wzorem.

a) 50 ∙ 700 = 35 000 b) 50 · 80 = 4000
500 ∙ 7 = 3500 5 · 80 = 400
50 · 70 = 3500 500 · 8000 = 4 000 000
500 · 7000 = 3 500 000 50 · 8000 = 400 000
2 Uzupełnij zgodnie ze wzorem.

7 ∙ 8 = 56, więc 0,7 ∙ 0,08 = 0,056
miejsca po przecinku: 1 + 2 = 3
a) 7 ∙ 5 = 35, więc 0,7 ∙ 0,05 = 0, 035 b) 6 ∙ 8 = 48 , więc 0,6 ∙ 0,8 = 0, 48

miejsca po przecinku: 1 + 2 = 3 miejsca po przecinku: 1 + 1 = 2
9 ∙ 8 = 72, więc 0,09 ∙ 8 = 0, 72 7 ∙ 8 = 56 , więc 0,07 ∙ 0,08 = 0,0056

16 ∙ 3 = 48, więc 1,6 ∙ 0,03 = 0,048 12 ∙ 6 = 72 , więc 1,2 ∙ 0,06 = 0,072

3 Oblicz.
4 ∙ (−9) = –36 3 ∙ (−9) = –27 (−2) ∙ (−7) = 14 (−6) ∙ 8 = –48
(−3) ∙ 6 = –18 (−5) ∙ (−8) = 40 9 ∙ (−9) = –81 (−7) ∙ (−4) = 28
Trening
4 Jeśli w mnożeniu można skrócić ułamki, zapisz pod nimi liczbę, przez którą można
je skrócić, i skreśl zapisaną poniżej literę. Pozostałe litery utworzą hasło.
`– 23j $ 37 3 $ ` 7j `– 23j $ `– 27j

3 9 5 2 6 3 5 –5 2 3 2 1 4 1 2 6
4$7 8$7 7$4 5$7 3$9 7$6 3$7
3 2 2 2 3
B E N E D Y K T Y N
48
III.1. Mnożenie
5 Pomnóż ułamki.
4 1 3
21 · 93 3 8 · 1 8 · 5 4 = 1 3 · 1 3 · 6 9
3 1 10 5 = 5 15 2 2 = 15 2 = 3 13 8 1 5 = 8 5 = 20
3 1 4
skracam przez 2 skracam przez 2 skracam przez 2
skracam przez 3 skracam przez 5
6 Uzupełnij, korzystając z wyniku działania w ramce.

1 105 000
65 ∙ 17 = 1105 6500 ∙ 170 =
1105
0,65 ∙ 1700 = 11,05
0,65 ∙ 17 =
110,5
65 ∙ 1,7 = 110,5
6,5 ∙ 17 =
1,105
65 ∙ 0,017 = 110,5
(−650) ∙ (−0,17) =
–1105
(−0,065) ∙ 17 000 = –1,105
0,65 ∙ (−1,7) =
7 Oszacuj wyniki działań, a następnie znajdź te wyniki w ramce. Obok każdego dzia-
łania zapisz literę odpowiadającą wynikowi. Wypisz słowa zapisane pionowo i po-
ziomo. Czy znasz wszystkie te słowa?
143 ∙ 18 D 6,8 ∙ 12,8 O 1,4 ∙ 20,7 B 58,694 − 56,12 A

0,858 ∙ 3 A 0,0052 ∙ 65 000 M 256 ∙ 0,34 O 2,8 ∙ 3,8 R
2 ∙ 132 M 14,3 ∙ 0,18 A 0,054 ∙ 0,062 S 0,00429 ∙ 600 A
286 ∙ 0,009 A 130 ∙ 2,6 M 61,87 + 25,17 O 1030 ∙ 0,0006 K
dama, omam, boso, arak, doba, amor, masa, amok
0,003348 S 0,618 K
2,574 A
10,64 R 28,98 B
87,04 O
338 M 2574 D
10 = 123
12,3 ∙ 0,1 = −2,3
(−23) ∙ (–2) = −2,6
1,3 ∙
100 = 12,3
0,123 ∙ (–0,01) = −0,56
56 ∙ (–0,2) = 0,26
(−1,3) ∙
10 000 ∙ 0,045 = 450
(–210) = 2,1
(−0,01) ∙ 0,002 = −0,0026
(−1,3) ∙
49
III.1. Mnożenie
2
3
3
∙
2 =1 `– 12j ∙
( )
– 26 13
7 = 7
10

6 ∙ `– 65j = –2
4
3
2
∙
4 = 23 ( )
– 14 ∙ 85 = – 25
– 49 ∙ `– 32j = 23
( )
10 Uzupełnij diagramy. We wszystkich diagramach wynik w ostatnim okienku powi-
nien być jednakowy.
· 0,8 · 13 · 1,5 · 4,8
1 14 1 1
3
1
2 2,4
39
· 100 · 23
· 40 · (–3)
1
– 13 3
– 100 –1 15 3 35 2,4
( 1
· – 2 22 ) ( )2
· – 45 · (–2,625) ( )
· – 4 47
2 15 –4 12 1
5
– 21
40 2,4
Dla dociekliwych
11 Wpisz w okienko odpowiednią liczbę. Każde działanie jest zapisane dwa razy – wpisz
obie poprawne odpowiedzi.
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2 2
1 = 1 1
2
= 14 43 = 16
9
3
2
= 2 14 0,4 = 0,16
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2 2
–1 = 1 – 12 = 14 – 43 = 16 3
9 – 2 = 2 14 –0,4 = 0,16
12 Uzupełnij mnożenie pisemne.

a) b) c) d)
2,7 8 1 2,5 6, 0 7 3 5, 7
. 3, 7 . 2 ,0 8 . 2 ,7 . 0, 2 9
1 9 4 6 1 0 0 0 4 2 4 9 3 2 1 3
+ 8 3 4 + 2 5 0 + 1 2 1 4 + 7 1 4
1 0, 2 8 6 2 6,0 0 0 1 6,3 8 9 1 0 ,3 5 3
50
III.2 Dzielenie
Rozgrzewka
1 Oblicz w pamięci.
6
a) 150 : 25 = 9
d) 72 : 8 = 5
g) 40 : 8 =
2
b) 488 : 244 = 9000
e) 72 000 : 8 = 50
h) 400 : 8 =
125
c) 500 : 4 = 90
f) 72 000 : 800 = 500
i) 40 000 : 80 =
2 Uzupełnij obliczenia. Pamiętaj o skracaniu przy mnożeniu.

1 3
a) 34 : 53 = 34 . 35 = 9
20 c) 45 : 15
8 = 4 15 = 3 = 1
5· 8
2 12

2 1 2
2 : 16 = 1 2 71 = 1 d) 67 : 35 =
6 5 = 10 =
b) 21 7 21 . 168
24 7·3
7 137

3 1
3 Oblicz.
–6
54 : (−9) = 4
(−24) : (−6) = –7
(−56) : 8 =
–6
(−42) : 7 = –9
72 : (−8) = 9
(−63) : (−7) =
9
(−45) : (−5) = –7
(−28) : 4 = –4
36 : (−9) =
4 Każde działanie z górnego wiersza połącz z tym działaniem z dolnego wiersza, które
ma taki sam wynik.
135 : 5 (−135) : 3 135 : (−5) (−135) : (−3)
(−135) : 5 135 : (−3) 135 : 3 (−135) : (−5)
Trening
5 Oblicz. Pamiętaj, że dzielenie przez 2 to podział na 2 równe części.

0,21
a) 0,42 : 2 = 0,21
c) 0,84 : 4 = 0,0004
e) −0,0016 : (−4) =
b) 67 : 3 = f) 89 : (−4) =
2 – 29
7 –0,01
d) −0,19 : 19 =
6 Oblicz. Pamiętaj, że dzieleniem 8 : 2 odpowiadasz na pytanie, ile razy 2 mieści się w 8.

c) 55 17 : `–1 17j =
2
a) 2484 : 1242 = 11 5 e) 2 16 8 –2
93 : 93 =
b) 87 : 27 =
4 2
d) −0,4 : (−0,2) = 25 : 2 5 = –5
f) −10 111 111
51
III.2. Dzielenie
7 Podkreśl działania, których wyniki są liczbami naturalnymi. Pozostałe działania

skreśl. Skorzystaj z cech podzielności, nie wykonuj dzielenia.
167253 : 3 7162537 : 3 619281 : 3 210825 : 3
167253 : 9 7162537 : 9 619281 : 9 210825 : 9
167255 : 2 7162534 : 2 619280 : 2 210825 : 2
167255 : 5 7162534 : 5 619280 : 5 210825 : 5
167255 : 10 7162534 : 10 619280 : 10 210825 : 10
8 Każde działanie z górnego wiersza połącz z tym działaniem z dolnego wiersza, które
ma taki sam wynik. Nie wykonuj obliczeń.
365,8 : 6,2 3,658 : 6,2 0,03658 : 0,62 0,3658 : 0,062
3658 : 62 365,8 : 62 36,58 : 62 3,658 : 62
9 Spośród pięciu działań podanych w ramce wykreśl te, które mają inny wynik niż
działanie zapisane nad ramką. Sprawdź, czy w ramce zostały dwa działania.
a) 478 : (−2,6)
4780 : 26 47,8 : (−26) (−478) : (−2,6) (−47,8) : 0,26 4780 : (−26)
b) −39,2 : (−0,07)
−3,92 : (−0,7) 0,392 : 0,0007 392 : (−0,7) −3,92 : 0,007 (−3920) : (−7)
10 Wpisz odpowiednie liczby.

100 = 0,003
0,3 : 2 = 0,2
0,4 : 0,3 : (−0,3) = −1

10 = 0,03
0,3 : 20 = 0,02
0,4 : –3 : 0,3 = −10

1 = 0,3
0,3 : 0,2 = 2
0,4 : –0,03
: (−0,3) = 0,1
0,1 = 3
0,3 : 200 = 0,002
0,4 : 30 : 0,3 = 100

11 Uzupełnij diagramy. Wynik w ostatnim okienku powinien być jednakowy w obu

diagramach.
: 2 89 : 10 : 0,05 : 1 15
4 13 112 3
20 3 212
8
: 13 (
· – 2 14 ) : (– 0,3) :8
9 223 –6 20 212
52
III.2. Dzielenie
12 Oblicz. Kolejne wyniki wskazują drogę przez labirynt. Dokąd udało ci się dojść?
25 : 0,01 = 2500 : 1 = 2500
2500
120 : 4 =
12 : 0,4 = 30 
250
3600 : 6 =
36 : 0,06 = 600 25 000
49 : 7 =
4,9 : 0,7 = 7
7
8,1 : 9 =
0,81 : 0,9 = 0,9 0,7
2,8 : 7 =
0,028 : 0,07 = 0,4 0,07
600
60 0,3
3
6000 30
0,9
40
9
4 0,09
0,4
Dla dociekliwych
13 Liczby w pierwszej kolumnie tabeli to liczby 120-cyfrowe. Powtarzające się cyfry

(lub grupy cyfr) zostały w nich zastąpione kropkami. Wpisz w odpowiednie rubryki
T (tak) lub N (nie) w zależności od tego, czy liczba jest podzielna przez 2, 3, 4 itd.
Czy liczba jest podzielna przez
Liczba 120-cyfrowa
2 3 4 5 6 9 10
1111111...111 N T N N N N N
222222222...222 T T N N T N N
444444444...444 T T T N T N N
55555555...555 N T N T N N N
66666666...666 T T N N T T N
10101010...10 T T N T T N T
100100100100...100 T N T T N N T
300300300300...300 T T T T T N T
53
III.3 Dzielenie pisemne
Rozgrzewka
1 Uzupełnij.
7 w 27 mieści się 3 razy. 9 w 83 mieści się 9 razy.
Trening
2 Dla każdego działania znajdź w ramce działanie, które ma ten sam wynik. Uzupełnij
równości i wpisz w okienka odpowiednie litery z ramki. Odczytaj hasło. Pokoloruj
odpowiedni fragment mapki.
Zobacz zdjęcie
56 150 : 21 A 561,5 : 21 T
docwiczenia.pl
0,5615 : 21 Y 5615 : 21 N 561 500 : 21 D Kod: M61YF4
56,15 : 21 R 5,615 : 21 K
5615 : 2,1 = 56 150 : 21 A

561,5 : 2,1 = 5615 : 21 N
56,15 : 2,1 = 561,5 : 21 T
561,5 : 0,21 = 56 150 : 21 A
0,5615 : 0,21 = 56,15 : 21 R
56,15 : 210 = 5,615 : 21 K
0,5615 : 0,021 = 561,5 : 21 T
0,05615 : 2,1 = 0,5615 : 21 Y
561,5 : 0,021 = 561 500 : 21 D
56,15 : 0,021 = 56 150 : 21 A
54
III.3. Dzielenie pisemne
3 Tylko dwa działania w ramce mają wynik będący liczbą naturalną. Znajdź je, korzy-
stając z cech podzielności, a następnie podziel pisemnie.
1 1 7 3 7 3 0 8 6 3
35211 : 2
3 5 2 1 1 : 3 6 1 7 2 6 : 2
35211 : 3 – 3 – 6
5 1 7
35211 : 5 – 3 – 1 6
35211 : 9 2 2 1 2
– 2 1 – 1 2
61726 : 2 1 1 6
61726 : 3 – 9 – 6
2 1 0
61726 : 5 – 2 1
0
61726 : 9
4 Pokoloruj pola tabeli:

ee
na niebiesko, jeśli wynik działania jest równy 4,
ee
na zielono, jeśli wynik działania jest większy od 4,
ee
na żółto, jeśli wynik działania jest mniejszy od 4.
0,008 : 0,002 0,08 : 0,002 0,8 : 0,002 8 : 0,002
0,008 : 0,02 0,08 : 0,02 0,8 : 0,02 8 : 0,02
0,008 : 0,2 0,08 : 0,2 0,8 : 0,2 8 : 0,2
0,008 : 2 0,08 : 2 0,8 : 2 8:2
5 Ułamek 21
8 można zamienić na ułamek dziesiętny na dwa sposoby.
a) Wykonaj dzielenie pisemne. 2,6 2 5
21 = 2 1 : 8
8 2,625 – 1 6
5 0
b) Rozszerzaj ułamek aż do odpowiedniego mianownika. – 4 8
21 = 5 25 125 625 2 0
8 2 8 = 2 40 = 2 200 = 2 1000 = 2 , 625
– 1 6
4 0
– 4 0
0
55
III.3. Dzielenie pisemne
6 Uzupełnij tabliczkę mnożenia przez 16. (Najłatwiej dodawać 16 do poprzedniej liczby

w tabliczce). Oblicz pisemnie ilorazy.
1 · 16 = 16 4592 : 16 53 : 16
2 · 16 = 32 2 8 7 3,3 1 2 5
4 5 9 2 : 1 6 5 3 : 1 6
3 · 16 = 48 – 3 2 – 4 8
4 · 16 = 64 1 3 9 5 0
– 1 2 8 – 4 8
5 · 16 = 80 1 1 2 2 0
– 1 1 2 – 1 6
6 · 16 = 96 0 4 0
7 · 16 = 112 – 3 2
8 0
8 · 16 = 128 – 8 0
0
9 · 16 = 144
10 · 16 = 160
7 Korzystając z wyniku dzielenia otrzymanego w zadaniu 6, podaj wyniki działań.

459 200 : 16 = 28 700 4,592 : 16 = 0,287 4592 : 0,016 = 287 000
8 Korzystając z wyniku dzielenia otrzymanego w zadaniu 6, przedstaw 53

16 w postaci
liczby mieszanej i w postaci ułamka dziesiętnego.
53 = 5 = 3,3125
16 316
Dla dociekliwych
9 Uzupełnij dzielenie pisemne.

a) 4 0 9 b) 1 2 7 c) 2 5 8
2 8 6 5 : 7 1 6 5 1 : 1 3 2 3 2 2 : 9
– 2 8 – 1 3 – 18
0 6 5 3 5 5 2
– 6 3 – 2 6 – 4 5
2 9 1 7 2
– 9 1 – 7 2
0 0
56
III.4 Zaokrąglanie ułamków Obejrzyj film
docwiczenia.pl
dziesiętnych. Ułamki Kod: M6UU3Q
okresowe
Rozgrzewka
1 Pokoloruj:
a) cyfrę dziesiątek, 67,123 812,7 1001,12 400,00004
b) cyfrę jedności, 67,123 810,7 1001,12 400,00004
c) cyfrę części dziesiątych, 67,123 812,7 1001,12 400,00004
d) cyfrę części setnych, 67,123 812,7418 1001,12 400,00004
e) cyfrę części tysięcznych. 67,1231 812,700 1001,1238 400,00004
2 Zaznaczone liczby zapisz nad osią w postaci ułamków dziesiętnych.
0 0,25 0,5 0,75 1 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1

0 1 1 3 1 0 1 2 3 4 1
4 2 4 5 5 5 5
Trening
3 W każdej liczbie:
a) pokoloruj cyfrę dziesiątek i zaokrąglij liczbę do setek,
500
514,23 ≈ 600
615,82 ≈ 700
728,12 ≈
b) pokoloruj cyfrę jedności i zaokrąglij liczbę do dziesiątek,
510
514,23 ≈ 620
615,82 ≈ 730
728,12 ≈
c) pokoloruj cyfrę części dziesiątych i zaokrąglij liczbę do jedności,
514
514,23 ≈ 616
615,82 ≈ 728
728,12 ≈
d) pokoloruj cyfrę części setnych i zaokrąglij liczbę do części dziesiątych,
120,4
120,381 ≈ 0,1
0,051 ≈ 0,2
0,216 ≈
e) pokoloruj cyfrę części tysięcznych i zaokrąglij liczbę do części setnych.
120,38
120,381 ≈ 0,05
0,051 ≈ 0,22
0,216 ≈
57
III.4. Zaokrąglanie ułamków dziesiętnych. Ułamki okresowe
4 Uzupełnij tabelę. Podkreśl zaokrąglenie liczby z taką dokładnością, z jaką warto ją

podawać i pamiętać.
Zaokrąglenie do
Prędkość
`m
sj jedności
części części
dziesiątych setnych
Rekord świata w biegu na 100 m 10,438 10 10,4 10,44
Rekord świata w maratonie 5,781 6 5,8 5,78
Rekordowa prędkość żółwia 0,125 0 0,1 0,13
5 a) Wykonaj dzielenia pisemne.

0,0 5 4 5 4 … 0,1 4 8 1 … 0,0 5 0 5 0 …
3 : 5 5 4 : 27 5 : 99
– 0 – 0 – 0
3 0 0 4 0 5 0 0
– 2 7 5 – 2 7 – 4 9 5
2 5 0 1 3 0 5 0 0
– 2 2 0 – 1 0 8 – 4 9 5
3 0 0 2 2 0 5 0 0
– 2 7 5 – 2 1 6 …
2 5 0 4 0
– 2 2 0 – 2 7
3 0 0 1 3 0
… …
b) Zapisz w postaci ułamków okresowych.

3 0,0(54) 4 0,(148) 5 0,(05)
55 = 27 = 99 =
c) Zapisz ułamki z dokładnością:
do części dziesiątych: 3 0,1 4 0,1 5 0,1
55 ≈ 27 ≈ 99 ≈
do części setnych: 3 0,05 4 0,15 5 0,05
55 ≈ 27 ≈ 99 ≈
do części tysięcznych: 3 0,055 4 0,148 5 0,051
55 ≈ 27 ≈ 99 ≈
6 Zamień na ułamek dziesiętny okresowy.

1 1 = 0,111111... = 0,(1)
11 = 0,09090909... = 0,(09)
9
5 = 0,555555... = 0,(5) 1 = 0,333333...= 0,(3)
9 3
58
III.4. Zaokrąglanie ułamków dziesiętnych. Ułamki okresowe
7 Zaokrąglij liczby do części setnych.

1 = 0,333... ≈ 0,33 7 = 0,77777... ≈ 0,78
3 9
2 = 0,666... ≈ 0,67 2 = 0,22222... ≈ 0,22
3 9
8 = 0,(8) ≈ 0,89 5 0,14
9 37 = 0,(135) ≈
8 Komputer wyświetlił wyniki dzielenia z dokładnością do 30 miejsca po przecinku:

1 : 41 = 0,024390243902439024390243902439
2 : 23 = 0,086956521739130434782608695652
a) Zapisz ułamki z dokładnością:
do części dziesiątych, 1 0 2 0,1
41 ≈ 23 ≈
do części setnych, 1 0,02 2 0,09
41 ≈ 23 ≈
do części tysięcznych. 1 0,024 2 0,087
41 ≈ 23 ≈
b) Zapisz w postaci ułamków okresowych.
1 0,(02439) 2 0,(0869565217391304347826)
41 = 23 =
Dla dociekliwych
9 Wypisz od setnej do sto ósmej cyfry po przecinku w ułamku zapisanym w postaci

dziesiętnej.
1
a) 41 2
b) 23
0 2 4 3 9 0 2 4 3 9 1 3 0 4 3 4 7 8
10 Wykonaj odpowiednie dzielenie pisemne i wypisz od pięćsetnej do pięćset czwartej

cyfry po przecinku w podanym ułamku zapisanym w postaci dziesiętnej.
2
a) 128 37 52
b) 4995
5 4 0 5 4 1 0 4 1 0
59
III.5 Ułamek liczby
Rozgrzewka
1 Uzupełnij rysunki i opisy.
2 liczby 12 to 8 1 liczby 12 to 2 3
3 6 4 liczby 12 to 9
2 ∙ 12 = 8 1 ∙ 12 = 2 3
3 6 4 · 12 = 9
1 liczby 12 to 4 1 liczby 12 to 3 5 liczby 12 to 10

3 4 6
1 ∙ 12 = 4 1 ∙ 12 = 3 5
3 4 6 · 12 = 10

Trening
2 Oblicz w pamięci.
a) 12 liczby 18 9 b) 14 liczby 120 30 c) 74 liczby 120 210
1 liczby 200 100 1 12 3 36
2 10 liczby 120 10 liczby 120
1 liczby 30 15 1 liczby 999 111 4 liczby 999 444
2 9 9
1 liczby 120 60 1 liczby 22 2 5 10
2 11 11 liczby 22
3 Zapisz w postaci ułamków nieskracalnych, jaką część bukietu stanowią kwiaty po-
szczególnych kolorów.
1
czerwone 3
1
białe 4
1
żółte 6
1
pomarańczowe 8
1
niebieskie 12
1
różowe 24
60
III.5. Ułamek liczby
4 Zapisz działanie, wykonaj obliczenia i odpowiedz na pytania.

a) Ile litrów wody mieści się w 20 ćwierćlitrowych butelkach?
20 · 14 = 5 [l]
Odp. W 20 ćwierćlitrowych butelkach mieści się 5 litrów wody.
Ile litrów wody zajmuje czwartą część 20-litrowej beczki?

20 : 4 = 5 [l]
Odp. Czwartą część 20-litrowej beczki zajmuje 5 litrów wody.
b) Ile to kilogramów: 50 torebek po 12 kg ziemniaków?

50 · 12 = 25 [kg]
Odp. 50 torebek po 12 kg ziemniaków to 25 kg.
Ile to kilogramów: połowa 50-kilogramowego worka ziemniaków?

50 : 2 = 25 [kg]
Odp. Połowa 50-kilogramowego worka ziemniaków to 25 kg.
Co zauważasz?
Dzielenie przez jakąś liczbę to to samo, co mnożenie przez jej odwrotność.

5 a) Zakreskuj 34 prostokąta, potem zamaluj 23 części zakreskowanej. Zapisz, jaka

część całego prostokąta jest zamalowana. Uzupełnij zapis.
2 z 3 to 1 całości.
3 4
2
21 · 31 = 1
31 42 2
b) Zamaluj odpowiednio prostokąt i uzupełnij zapis.

1
2 z 1 to 10 całości.
5 4
1
2·1= 1
5 4 10
2
61
6 Uzupełnij rysunki i obliczenia.

a) W pewnej klasie 23 uczniów, czyli 16 osób, ma w domu jakieś zwierzę. Ilu uczniów
liczy ta klasa?
2 klasy to 16 osób. 1 klasy to

8 osób. 3 klasy, czyli cała klasa,
3 3 3
24 osoby.
to
b) Na półce 35 wszystkich kubków, czyli 6 sztuk, to kubki białe. Ile kubków jest na półce?
3 kubków 1 kubków Wszystkie kubki

5 5
6 sztuk.
to 2 sztuk.
to 10 sztuk.
to
c) W kinie 65 widzów zajęło 56 wszystkich miejsc. Ile miejsc jest w tym kinie?
5 kina to 65 miejsc.
1 kina to 13 miejsc.
Całe kino

6 6
to 75 miejsc.

7 Co to za liczba? Uzupełnij obliczenia.

a) 37 tej liczby wynosi 18. b) 25 tej liczby to 6.
2
3 liczby 18 6

7 5
1
1 liczby 6 3

7 5
5
7 liczby 42
15

7 5
42
Ta liczba to . 15
Ta liczba to .
62
8 Uzupełnij rozwiązanie zadania.

a) Wiadomo, że 58 pewnej liczby to 15. b) Wiadomo, że 47 pewnej liczby to 6.
Ile wynosi 16 tej liczby? Ile wynosi 25 tej liczby?
5 liczby 15
8 4
liczby 6

7
1
liczby 3
1 1
8 liczby 12

7
8
liczby 24

8 7
liczby 1012

24
Ta liczba to . 7
1012
Ta liczba to .
1 liczby 2 liczby 101 to 2 · 101 = 41
6
24 to 16 · 24 = 4
5 2 5 2 5
1 liczby 24 to 4. 2 liczby 101 to 41.
Odp.
6 Odp.
5 2 5
Dla dociekliwych
9 W klasie VIc dziewczęta stanowią 34 wszystkich uczniów. Na kółko plastyczne zapi-

sało się 23 dziewcząt i 13 chłopców. Jaka część klasy zapisała się na kółko plastyczne?
Rozwiązanie dz ch
Posłużymy się rysunkiem prostokąta. Ponieważ będziemy zaznaczać
części czwarte i części trzecie liczby uczniów, wygodnie jest przyjąć
wymiary 4 × 3. Podziel prostokąt na część symbolizującą chłopców
i część symbolizującą dziewczęta. W każdej z nich zaznacz kolorem
część odpowiadającą uczniom, którzy zapisali się na kółko. Jaka część
7
całego prostokąta jest teraz pokolorowana? 12
2 3 1 1
Zapisz działanie, które pozwoli to obliczyć bez pomocy rysunku. 3 · 4 + 3 · 4
7
Odp. Na
kółko plastyczne zapisało się 12 klasy.
10 Gospodarz Jan ma dwa pola, z których pierwsze

ma powierzchnię 3 razy większą niż drugie. Obsiał
1 większego pola i 2 mniejszego. Jaką część łącz-
5 5
nej powierzchni pól obsiał gospodarz?
Wykonaj rysunek i zapisz działanie, które pozwoli
ci to obliczyć.
1 3 2 1 1 1
Odp. 5 · 4 + 5 · 4 = 4 Gospodarz obsiał 4 powierzchni pól.
63
III.6 Ułamek liczby – zadania
Rozgrzewka
1 Uzupełnij ilustrację i znajdujący się pod nią tekst.
a) b) c)
6 śliwek podzielono Gdy zjemy 14 z 8 śliwek, Gdy zjemy 25 z 10 śliwek,

na 3 równe porcje. Jedną 3 3
zostanie nam zostanie nam
z tych porcji zjedzono. 4 5
wszystkich śliwek, wszystkich śliwek,
Zostało 23 wszystkich
4 sztuki.
śliwek, czyli czyli 6 sztuk śliwek.
6 sztuk śliwek. czyli
2 a) e
Podziel 8 śliwek na 4 równe porcje.
ee
Dorysuj tyle śliwek, ile jest ich w jednej porcji.
ee
Uzupełnij zdanie.
Gdy do 8 śliwek dołożymy 14 tej liczby, otrzymamy 1 14 początkowej liczby
10 sztuk.
śliwek, czyli
b) e
Podziel 6 śliwek na 3 równe porcje.
ee
Dorysuj tyle śliwek, ile jest ich w dwóch porcjach.
ee
Uzupełnij zdanie.
1 23 początkowej liczby
Gdy do 6 śliwek dołożymy 23 tej liczby, otrzymamy
10 sztuk.
śliwek, czyli
64
III.6. Ułamek liczby – zadania
Trening
3 Podziel czerwony odcinek na trzy równe części. Następnie skróć lub wydłuż go
zgodnie z opisem. Zaznacz tak otrzymany odcinek na zielono. Uzupełnij zdania.
a) Skróć odcinek o 13 jego Po skróceniu odcinka o długości 6 kratek
długości. o 13 jego długości otrzymamy 23 tego odcinka,
4 kratek.
czyli odcinek o długości
b) Skróć odcinek o 23 jego Po skróceniu odcinka o długości 6 kratek

o 23 jego długości otrzymamy tego odcinka,
długości. 1
3
2 kratek.
czyli odcinek o długości
c) Przedłuż odcinek o 13 jego Po przedłużeniu odcinka o długości 6 kratek

o 13 jego długości otrzymamy
długości. 1
1 tego
3
8 kratek.
odcinka, czyli odcinek o długości
4 Skróć lub przedłuż odcinek o podaną część (jak w zadaniu 3). Uzupełnij zdania.
a) Skróć odcinek o 16 jego
długości.
Po skróceniu odcinka o długości 12 kratek o 16 tego odcinka otrzymamy odcinek
10 kratek.
o długości
b) Przedłuż odcinek o 34 jego
długości.
Po przedłużeniu odcinka o długości 8 kratek o 34 jego długości otrzymamy odci-
14 kratek.
nek o długości
c) Przedłuż odcinek o 12 jego
długości.
Po przedłużeniu odcinka o długości 10 kratek o 12 jego długości otrzymamy od-
15 kratek.
cinek o długości
d) Skróć odcinek o 35 jego
długości.
Po skróceniu odcinka o długości 10 kratek o 35 jego długości otrzymamy odcinek
4 kratek.
o długości
65
III.6. Ułamek liczby – zadania
5 Oblicz na kalkulatorze. Odczytaj hasło, którego kolejne litery są zaszyfrowane we-

dług klucza podanego w ramce. Następnie uzupełnij zdanie.
Liczba: Hasło:
o 15 większa niż 1505 to 1806 M

470 D 42 E 188 L
o 34 większa niż 688 to 1204
A
726 F 141 I 516 N
N
1204 A 301 R 141 I
o 25 mniejsza niż 1210 to
726 F
70 U 1806 M
3 mniejsza niż 430 to
o 10 301 R
o 23 mniejsza niż 126 to
42 E Jest to postać z książki pod tytułem
D „Felix, Net i Nika” .
Dla dociekliwych
6 Narysuj prostokąt po drugiej zmianie. Uzupełnij podpisy pod rysunkami.

Początkowy prostokąt Po pierwszej zmianie Po drugiej zmianie
20 kratek
Pole = Prostokąt otrzymany po Prostokąt otrzymany po
zwiększeniu początko- zmniejszeniu prostokąta
wego prostokąta o 25 po pierwszej zmianie o 14
28 kratek
Pole = 21 kratek
Pole =
Po dwóch zmianach otrzymano prostokąt, którego pole jest większe od pola począt-
1
1 krat kę, czyli o
kowego prostokąta o pola początkowego prostokąta.
20
7 Uzupełnij zdanie. Zapisz, czy cena wzrosła, czy zmalała i o jaką część ceny początkowej.
a) Cenę towaru najpierw podwyższono o 25 , a następnie obniżono o 14 .
1
wzrosła o
Po tych dwóch zmianach cena ceny początkowej.
20
b) Cenę towaru obniżono o 35 , a następnie podwyższono o 12 .

4
zmalała o
Po tych dwóch zmianach cena ceny początkowej.
10
66
III.7 Kolejność wykonywania działań
Rozgrzewka
1 Uzupełnij tekst.
Działania wykonujemy w następującej kolejności:
nawiasach
1. działania w ,
2. potęgowanie,
dzielenie
3. mnożenie
i w kolejności występowania,
odejmowanie i
4. dodawanie w kolejności występowania.
2 Podkreśl działanie, które należy wykonać jako pierwsze, i wykonaj obliczenia. Skre-
ślaj w ramce otrzymane wyniki.
−17 −16 −9 − 12 − 32
9 0,0036
0,018 18 23 35 36 64
a) 3 + 4 · 5 = (−2) + 5 · (−3) = − 78 + 12 · 34 =
20 =
= 3 + (–2) + (− )
= 15 = = – 78 + 3
8 =
–2 1
23
= –17
= =
b) (3 + 4) · 5 = ((−2) + 5) · (−3) = `– 78 + 48j · 34 =

7·5
= = 3 · (–3)
= = = – 38 · 34 =
9
– 32
35
= –9
= =
c) 2 · 32 = (−4) · (−2)2 = 0,2 · 0,32 =

2·9
= = (–4) · 4 =
= 0,2 · 0,09 =
=
18
= –16
= 0,018
=
d) (2 · 3)2 = ((−4) · (−2))2 = (0,2 · 0,3)2 =

62
= = 82
= = 0,062
= =
36
= 64
= 0,0036
=
67
III.7. Kolejność wykonywania działań
Trening
3 Oblicz wartość wyrażenia. W każdej linijce podkreśl działanie, które należy wyko-
nać jako pierwsze, i obliczaj wynik tylko tego jednego działania.
a) −9 · `– 34j : `–1 12j · 2 = b) (−7,7 − (−9) · (0,3))2 =
( )
27 : –11 · 2 =
= =
4 2 (–7,7 + 2,7)2 =

–92 · 2 = –9
= = (–5)2
= 25

4 Oblicz. Podkreśl tym samym kolorem wyrażenia, które mają jednakowe wartości.
Sprawdź, czy każda z nich wystąpiła trzy razy.
`–5, 5 + 14j · (−2) =
1012
−1 13 · (−0,3)2 =
3
– 25
−4,9 · `17j − 0,02 =

2
–0,12
82 23 – 1 13 · `– 14jB · 3,5 =

1
102
`– 35j : (−3) =

2 3
– 25
1012
−0,5 − (−11) =
5 W podanym wyrażeniu wstaw jedną parę nawiasów i wykonaj obliczenia. Powtórz

ćwiczenie jeszcze trzykrotnie, za każdym razem wstawiając nawiasy w innym miej-
scu. Postaraj się uzyskać jak największy wynik.
np.
66
2 · 3 + 4 · (5 − 2) · 5 = 96
2 · 3 + (4 · 5 − 2) · 5 =
16
2 · 3 + (4 · 5) − 2 · 5 = 120
(2 · 3 + 4 · 5 − 2) · 5 =
6 Podkreśl na zielono działania, w których podczas obliczeń można zamienić ułamki

zarówno na ułamki zwykłe, jak i dziesiętne, a na niebiesko − działania, w których
trzeba zamienić ułamek dziesiętny na zwykły.
2,5 + 78 Ś 5,2 + 87 T 5 N
4,2 · 11 7 : 8,2 W
4 25
4,7 : 37 I 3 − 7,3 I
1 50 8,9 − 2 13 E 3 − 3,6 E
6
Wypisz kolejno litery odpowiadające działaniom podkreślonym na zielono w pierw-
szym wierszu, potem w drugim, a następnie pozostałe litery z pierwszego i drugiego
wiersza. Odczytaj hasło.
Hasło: Ś W I E T N I E
68
III.7. Kolejność wykonywania działań
7 Oblicz dwukrotnie wartość podanego wyrażenia. Za pierwszym razem zamień uła-

mek zwykły na dziesiętny, a za drugim – ułamki dziesiętne na zwykłe. Porównaj
otrzymane wyniki.
a) `–0, 75 + 12j : 0, 4 = (–0,75
+ 0,5) : 0,4 = (–0,25) : 0,4 = –0,625
( ) ( )
`–0, 75 + 12j : 0, 4 = – 4 + 2 : 5 = – 4 · 2 = – 8
3 1 2 1 5 5
Czy wyniki są równe? TAK/NIE

b) 80, 6 – `– 12jB : 1, 25 = [0,6
– (–0,5)] : 1,25 = 1,1 : 1,25 = 0,88
2
80, 6 – `– 12jB : 1, 25 = 5 + 2 : 14 = 10 : 4 = 10 · 5 = 25
[ ]
3 1 1 11 5 11 4 22
5
Czy wyniki są równe? TAK/NIE
64 – 5 · ^–3h@ · 2 – ^–2h 3 35 – 25 · 1, 5
= b) 67 – ^–2h@ : 5 =
77 – ^–3h2A · ^–2h
a)
3 2 3
35 – ·
^4 + 15 h · 2 – ^–2h 5 2
= = = =
^7 – 9 h · ^–2h 9 :5
3 3
35 –
19 · 2 – ^–2h 5
= = = =
–2 · ^–2h 9
5
38 – ^–2h 40 3 9 5 5
= = = 10 = = 3 : =3· =
4 4 9 5 9 3
5
Dla dociekliwych
9 W podanym wyrażeniu wstaw jedną parę lub dwie pary nawiasów i wykonaj obli-
czenia. Powtórz ćwiczenie jeszcze czterokrotnie, za każdym razem wstawiając na-
wiasy w innym miejscu. Postaraj się uzyskać wynik –37.
((–7) · (–5) – (–2)) · ((–3) – (–7) – 5) = –37

(–7) · ((–5) – (–2)) · (–3) – (–7) – 5 = –61

((–7) · (–5)) – ((–2) · (–3)) – (–7) – 5 = 31

(–7) · (–5) – (–2) · ((–3) – (–7)) – 5 = 38

(–7) · (–5) – (–2) · (–3) – ((–7) – 5) = 41

69
Powtórzenie
1 Wynik którego działania nie jest równy 0,12?
A. 0,3 ∙ 4 B. 0,3 ∙ 0,4 C. 3 ∙ 0,04 D. 40 ∙ 0,003
2 Dane jest wyrażenie 28 ∙ 6 10

4 ∙ 12 .
20
W podanym wyrażeniu można skrócić liczby 2 i 20. P F

W podanym wyrażeniu można skrócić liczby 4 i 8. P F
W podanym wyrażeniu nie można skrócić liczb 6 i 12. P F
3 Wynik działania 3 17 : 3 23 jest równy

3
A. 1 14 2
B. 1 21 C. 11 11 D. 67
21
4 Które działanie ma inny wynik niż trzy pozostałe?

A. 728 : 13 B. 72,8 : 1,3 C. 0,728 : 0,13 D. 0,728 : 0,013
5 Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F –
Wyniki działań 0,237 : 0,04 oraz 237 : 4 są równe. P F

Wyniki działań 0,456 : 3,2 oraz 4,56 : 32 są równe. P F
Wyniki działań –315,8 : (–0,001) oraz 315 800 : 1 są równe. P F
26 = 0,0(468).
6 Wiadomo, że 555
6.1. Ile jest równy wynik dzielenia 26 : 555 zaokrąglony do części setnych?
A. 0,04 B. 0,05 C. 0,46 D. 0,47
6.2. Jaka jest dziesiąta cyfra po przecinku w podanym powyżej ułamku okresowym?
A. 0 B. 4 C. 6 D. 8
7 `–1 23j wynosi:

2
A. –1 49 B. 2 79 C. 1 14 D. –2 79
70
Powtórzenie
8 Na letni obóz pojechało 20 harcerzy, czyli 45 wszystkich harcerzy z drużyny. Ilu har-
cerzy było w drużynie?
A. 16 B. 20 C. 24 D. 25 E. 36
9 Na letni obóz pojechało 20 harcerzy. Na rajd poszło 45 spośród nich. Ilu harcerzy
poszło na rajd?
A. 16 B. 20 C. 24 D. 25 E. 36
10 Na letni obóz pojechało 20 harcerzy. Po wakacjach liczba osób w drużynie była

o 45 większa niż liczba uczestników obozu. Ile osób było po wakacjach w drużynie?
A. 16 B. 20 C. 24 D. 25 E. 36
11 Wartość wyrażenia –3 37 – 2 17 · (–0,14) wynosi

A. 0,78 9
B. –3 70 C. 0,18 D. –3 51
70
12 Znajdź wyniki działań. Zapisz potrzebne obliczenia pisemne.

3,17 · (−27,7) = –87,809
−40,23 : (−1,8) = 22,35

2 2,3 5
2 7 ,7 4 0 2,3 : 1 8
· 3,1 7 – 3 6
1 9 3 9 4 2
2 7 7 – 3 6
+ 8 3 1 6 3
8 7,8 0 9 – 5 4
9 0
– 9 0
0
13 Jacek kupił kask za 84 zł, Tomek kupił kask o 27 tańszy. Cena kasku Tomka to 45 ceny
kasku Marka. Kto kupił tańszy kask: Jacek czy Marek? O ile tańszy?
Jacek: 84 zł
Tomek: 84 · 57 = 60 [zł]
Marek: 60 · 54 = 75 [zł]
84 – 75 = 9 [zł]
Odp. Tańszy kask kupił Marek. Kask był tańszy o 9 zł.
71
IV.1 Okrąg i koło. Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Odległość punktu od prostej Kod: M6AYX6
Rozgrzewka
1 Dokończ rysunek.
2 Podpisz figury.
Zaznacz:
ee
na niebiesko – środek koła,
ee
na czerwono – środek okręgu, okrąg
ee
na brązowo – trzy promienie okręgu i trzy promienie koła w taki
sposób, żeby żadne dwa nie tworzyły średnicy,
ee
na zielono – po jednej średnicy okręgu i koła,
ee
na fioletowo – średnicę koła prostopadłą do zielonej średnicy koła, koło
ee
na pomarańczowo – po dwie cięciwy okręgu i koła.
Trening
3 Narysuj największe koło, jakie można wyciąć z narysowanego prostokąta.

a) b)
72
IV.1. Okrąg i koło. Odległość punktu od prostej
4 Połącz punkt A z prostą p odcinkiem prostopadłym do tej prostej. Przy odcinku za-
pisz odległość punktu A od prostej p.
a) b)
p
A
1,5 cm
p 1 cm
A
5 Zmierz odległości punktu A od prostych a i b. Potrzebne odcinki narysuj za pomocą

ekierki. Wyniki pomiarów zapisz na rysunku.
a
1 cm
A
b
1,4 cm
6 Zaznacz na okręgu łuk:

a) ABD, b) DBE, c) CBE.
A A A A A A A A A
B B B B B B B B B
E E E E E E E E E
D D D C C DC D D C C DC D D C C C
7 Narysuj jak największy okrąg, który mieści się w figurze – zaznacz jego środek i na-
rysuj promień.
a) b) c)
73
IV.1. Okrąg i koło. Odległość punktu od prostej
Mapa do zadań 8 i 9
8 Salon meblowy w Mińsku Mazowieckim oferuje bezpłatny dowóz mebli w promie-

niu 20 km od sklepu. Zaznacz na mapie obszar, którego dotyczy promocja. Wypisz
z mapy miejscowości, do których dowóz będzie bezpłatny.
Kałuszyn, Stanisławów, Sulejówek, Halinów, Siennica, Kołbiel
9 Zuzia mieszka 25 km od Kałuszyna i 16 km od Sokołowa Podlaskiego. W jakiej

miejscowości mieszka Zuzia? Czy można to jednoznacznie stwierdzić?
Węgrów lub Osiny Dolne – nie można tego jednoznacznie stwierdzić.
Dla dociekliwych
10 Dokończ rysunek plastra miodu.
74
IV.2 Kąty
Rozgrzewka
1 Pod każdym kątem zapisz odpowiednie określenie:

kąt ostry, kąt prosty, kąt rozwarty, kąt wklęsły, kąt półpełny, kąt pełny.
kąt ostry kąt wklęsły kąt pełny
kąt półpełny kąt rozwarty kąt prosty
2 Podpisz kąty miarami z ramki.

26°
δ = 220° 140°
α = 100° γ = 26°
85°
220°
β = 140°
η = 85° 100°
Trening
3 Zmierz narysowane kąty i podaj ich miary.
α= 23° β= 95° γ = 285°
75
IV.2. Kąty
4 Wśród narysowanych kątów są trzy pary kątów równych. Znajdź je, posługując się
kątomierzem. Zaznacz ich łuki jednakowym kolorem.
5 Narysowane łuki zaznacz kolorami:

ee
w kątach ostrych – zielonym,
ee
w kątach rozwartych – niebieskim,
ee
w kątach prostych – żółtym,
ee
w kątach półpełnych – czerwonym.
6 Narysuj kąt 30° o wierzchołku A i ramieniu AB oraz kąt 60° o wierzchołku B i ramie-
niu BA. Punkt, w którym przecinają się narysowane ramiona kątów, oznacz literą C.
Jaka figura powstała? Oblicz pozostałe kąty tej figury.
B
60°
A 30°
90°
Otrzymana figura to trójkąt prostokątny .
76
IV.2. Kąty
7 Wpisz na rysunku miary pozostałych kątów i dokończ zdania.

Kąty przyległe :
α i δ , β i α , β i γ , δ i γ .
Są 4 pary kątów przyległych . α = 110°
Suma miar kątów w każdej z tych par

jest równa 180°. δ = 70° β = 70°
Kąty wierzchołkowe:
γ = 110°
α i γ , β i δ .
Kąty wierzchołkowe są równe .
8 Do każdego rysunku dobierz z ramki odpowiedni podpis.
α=β β
α + β = 180° α
α β
α + β = 180° α=β
a || ba || ab || b a || ba || ab || b
a a a a a a
α α α β β β α α α
b bβ b β β α α α b b b
β β β
α=β α + β = 180° α + β = 180°
AB || DC
AB || DC
AB || DC
AD || AD
BC || AD
BC || BC
α
β β β D D D C C C
α α α α αβ β β
α β α β α β
A A A B B B
α=β α + β = 180° α=β
77
IV.2. Kąty
9 Zapisz na rysunku brakujące miary kątów.

a)
a || b c) a || b
149°
a 31° 31° 39°
98°
43° a
149° 43° 39°
149° 98°
31° 31°
b 149° 137° 43° 39° 141° b
43° 137° 141° 39°
b)
a 153° 27°
27° 153°
b 63°
27°
27°
63°
a || b
10 Zmierz kąty zaznaczone niebieskimi łukami. Zapisz na rysunku ich miary. Wyznacz
miary podanych kątów.
M ™KSM = 30°

N
™NSO = 65°

K S O ™MSN = 85°

65° 30°
™PSR = 85°

™OSR = 115°

R P
™RSM = 95°

Dla dociekliwych
11 Pięć prostych przecina się tak, jak pokazano na rysunku. N

Oblicz miary kątów czworokąta KLMN. a || b
110° b^ c
a 140°
M
b
K L
c
™ NKL = 20° ™ LMN = 220°
™ KLM = 50° ™ MNK = 70°
78
IV.3 Trójkąty Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M6F6A2
Rozgrzewka
1 Jeśli:
ee
w trójkącie są równe boki – zaznacz je na niebiesko, rozwartokątny
równoboczny
ee
w trójkącie są równe kąty – zaznacz je na zielono,
ostrokątny
ee
w trójkącie jest kąt prosty – zaznacz go na czerwono, równoramienny
ee
w trójkącie jest kąt rozwarty – zaznacz go na żółto. prostokątny
różnoboczny
Zapisz pod trójkątem dwa określenia wybrane z ramki.
a) b) c)
równoramienny równoboczny różnoboczny

prostokątny ostrokątny rozwartokątny
2 Za pomocą ekierki narysuj wysokość odpowiadającą zielonemu bokowi każdego

trójkąta.
Trening
3 Oblicz i zapisz miary zaznaczonych kątów.

64°
79°
67° 28°
116°
b
124° b
96° 38° 142°
a a
34° 78°
42°
79
IV.3. Trójkąty
4 Narysuj za pomocą ekierki trzy wysokości trójkąta – każdą w innym kolorze.

ee
Każdy bok zaznacz kolorem wysokości, która jest na ten bok opuszczona.
ee
Zaznacz na czerwono punkt przecięcia wysokości lub prostych zawierających wy-
sokości.
a) b) c)
5 Na rysunku podano długości wszystkich boków i wysokości trójkąta ABC. Do każ-

dego boku dobierz odpowiednią wysokość i oblicz pole trójkąta.
a=9 ha = 8
P = 12 · 9 · 8 = 36
C
b = 10 hb = 7,2 8 7,2
P = 12 · 10 · 7,2 = 36 10 4 9
4 17
c = 17 4
hc = 417 A B
17
P = 12 · 17 · 417
4 = 36
6 Zaznacz wierzchołek C i dorysuj pozostałe boki tak, aby trójkąt ABC miał podane pole.
a) b) c)
C
A B A B A B
P = 6 cm2 P = 4,5 cm2 P = 7 cm2
80
IV.3. Trójkąty
7 Oto plan gospodarstwa rolnego. Oblicz powierzchnię łąki. Wynik podaj w hektarach.
a = 40 m
h = 25 m
P = 12 · 40 · 25 = 500 m2
500 m2 = 0,05 ha
Odp. Pole łąki wynosi 0,05 ha.
8 Oblicz i zapisz na rysunku brakujące miary kątów.

a) D b)
™ADB = ™BCD
C
40° 30°
65° F
55° 60°
20°
D 50°
110°
70° 110° 45° 75° 80° 40°
70° 40°
A C A B
B E
Dla dociekliwych
9 W kwadracie ABCD narysowano trójkąt D C

75° 75°
E150°
równoboczny ABE jak na rysunku. 75° 75°
60°
Jaka jest miara kąta DEC?
30° 30°
Wskazówka. Równe boki oznacz jednakową literą.
60° 60°
Na rysunku zapisuj znane już miary kątów. A a B
81
IV.4 Czworokąty
Rozgrzewka
1 Uzupełnij zdania.
A B C D E F G
Trapezami są figury: A , C , D , E , F , G , H , J i K .
H
Równoległobokami są figury: A , C , F , G , H i J .
Rombami są figury: A , C i G .
Prostokątami są figury: A , G i J .
I J K
Kwadratami są figury: A i G .
Deltoidami są czworokąty: A , C , G i I .
Trening
2 Każdy czworokąt podpisz jednym określeniem wybranym z ramki – takim, które

opisuje go najdokładniej. Równe kąty czworokąta zaznacz łukami w jednym kolorze.
Równe boki czworokąta zaznacz jednakowym kolorem.
kwadrat czworokąt romb równoległobok trapez
trapez równoramienny prostokąt trapez prostokątny
równoległobok trapez kwadrat trapez równoramienny
trapez prostokątny prostokąt czworokąt romb
82
IV.4. Czworokąty
3 Narysuj: m D C
ee
prostą AB,
ee
półprostą BC,
ee
prostą m równoległą do prostej AB
i przechodzącą przez punkt C,
ee
odcinek AD prostopadły do prostej m
A B
taki, że punkt D należy do prostej m.
Uzupełnij:
Odcinki równoległe: AB || CD
Odcinki prostopadłe: AB ^ AD , AD ^ DC
Czworokąt ABCD jest trapezem prostokątnym .
4 Narysuj przekątne czworokątów. Używając cyrkla, wyszukaj czworokąty o równych

przekątnych – boki tych czworokątów zaznacz na zielono.
Sprawdź ekierką, które czworokąty mają prostopadłe przekątne. Kąty proste zaznacz
łukiem z kropką. Zakreśl na niebiesko czworokąty, w których punkt przecięcia prze-
kątnych dzieli te przekątne na połowy.
5 Narysuj na siatce jak najwięcej różnych rodzajów czworokątów, których boki leżą na
liniach siatki, a wierzchołki w punktach ich przecięcia.
np.
Których ze znanych ci czworokątów nie narysujesz na tej siatce?

k
wadratu, prostokąta, trapezu prostokątnego
83
IV.4. Czworokąty
6 Oblicz miary kątów α, β, γ.

a) EH || GF b) KN || LM i NM || KL c) ST || ZW i ZS || WT
H N M Z W
γ
α 123° β 50° α
75°
45° γ
S T
β G
α β
K L
γ
E F
α = 45° α = 57° α = 55°

β = 135° β = 123° β = 75°
γ = 90° γ = 57° γ = 125°
7 Narysuj wysokości czworokątów. Zaznacz tym samym kolorem bok i odpowiednią

wysokość. Zmierz każdą wysokość i zapisz jej długość.
h1 = 2 cm
h2 = 2,4 cm h = 1,5 cm h = 1,7 cm h = 2,1 cm
Dla dociekliwych
8 Na rysunku widzisz wielokąt foremny, czyli wielokąt o wszystkich bokach równych

i wszystkich kątach równych. Oblicz miarę kąta ADE.
a) F b) FE F E E D c) D D
E E D E D D
G G G D D D
E E E C C C
F F F C C C
H H H C C C
A A B A B B A AB AB B A A BA B B
™ ADE = 60° ™ ADE = 90° ™ ADE = 36°
84
IV.5 Pola czworokątów
Rozgrzewka
1 Narysuj trzy różne równoległoboki o podstawie 3 cm i wysokości 2 cm.
Trening
2 Oba rysunki przedstawiają ten sam równoległobok. Oblicz jego pole dwa razy, za
każdym razem uwzględniając inną podstawę (i wysokość). Sprawdź, czy wyniki są
jednakowe.
hb = 10 cm
ha = 8 cm
b = 12 cm
a = 15 cm
P = a · ha = 15 · 8 = 120 [cm2
] P = b · hb = 12 · 10 = 120 [cm2]
3 Oblicz pole równoległoboku dwa razy – za każdym razem uwzględniając inną pod-
stawę (i wysokość).
a) b)
hb = 4 cm
ha = 4 cm b = 4 13 cm
ha = 6 cm
b = 7,5 cm a = 13 cm
hb = 12 cm
a = 5 cm
P = a · ha = 5 · 6 = 30 [cm2] P = a · ha = 13 · 4 = 52 [cm2]
P = b · hb = 7,5 · 4 = 30 [cm2
] P = b · hb = 413 · 12 = 52 [cm2]
85
IV.5. Pola czworokątów
4 Oblicz pole rombu dwoma sposobami.
d1 Sposób 1 a = 5 cm, ha = 4,8 cm

d2
P = 5 · 4,8 = 24 [cm2]

ha
Sposób 2 d1 = 8 cm, d2 = 6 cm
P = 12 · 8 · 6 = 24 [cm2]

a
5 Narysuj wysokość opuszczoną na zaznaczony bok. Zmierz długości odpowiednich

odcinków i oblicz pole czworokąta.
a) b)
b
a
a
a = 2 cm ha = 2 cm a = 4 cm P = 12 · (a + b) · ha
P = a · ha b = 2 cm P = 12 · (4 + 2) · 1,5
P = 4 cm2 ha = 1,5 cm P = 4,5 cm2
6 Między dwiema równoległymi liniami narysuj trapez prostokątny o podstawach

2 cm i 4 cm. Oblicz jego pole. Następnie narysuj dwa inne trapezy o tym samym
polu. Zapisz na rysunkach długości ich podstaw.
np.
P = 12 · (2 + 4) · 2 = 6 [cm2]
7 Uzupełnij dane i oblicz pola trapezów.

3 cm
5 cm
2,5 cm
4 cm a 4 cm a
3 cm
3 cm 1 cm 2 cm 2 cm
7 cm
8 cm 5,5 cm
P = 26 cm2 P = 12 cm2 P = 20 cm2
86
IV.5. Pola czworokątów
8 Dokończ rysunek czworokąta ABCD, którego pole jest równe 6 cm2, tak aby był to:
a) trapez równoramienny, b) równoległobok, c) trapez prostokątny.
D C D C
D C
A B A B A B
9 Oblicz powierzchnię sześciokątnego rynku w Krynkach i ośmiokątnego placu Wolno-

ści w Łodzi. Najpierw zmierz odpowiednie odcinki i oblicz ich rzeczywistą długość.
a = 50 m
h = 42,5 m
P = 6 · 12 · 50 · 42,5 = 6375 m2
5000
a = 30 m
( )
2
P = 4 · P + 5 · P = 4 · 30
2 + 5 · (30)2 =
= 6300 [m2]
Dla dociekliwych
10 Boki prostokąta o polu 4 cm2 przedłużono, podwajając ich długości – patrz rysunek.
Ile jest równe pole powstałego czworokąta?

0 cm2
P=2
87
IV.6 Figury na kratce
Rozgrzewka
1 Określ długość każdego z odcinków. Nie korzystaj z linijki.
1,5 cm

2
cm 4,5 cm

2 Przedłuż narysowane odcinki tak, aby miały podaną długość.
C
A B G F
CD = 2 cm
AB = 3 cm FG = 1 cm 5 mm
3 Obok każdego odcinka wpisz w okienko literę, którą oznaczono zdanie uzasadniają-
ce, dlaczego długości tego odcinka nie można odczytać z kratki.
B B
C
A
A. Żaden z końców odcinka nie leży w punktach kratowych (na skrzyżowaniu kratek).
B. Odcinek nie biegnie wzdłuż kratek.
C. Jeden z końców odcinka nie leży w punkcie kratowym (na skrzyżowaniu kratek).
4 Dokończ przerysowywanie
figury.
2 2
2 2
88
IV.6. Figury na kratce
Trening
5 Dokończ każdy rysunek tak, aby powstała figura zgodna z opisem, a narysowany
odcinek był jednym z jej boków.
I, II – prostokąt, którego drugi bok jest dwa razy dłuższy od narysowanego
III – kwadrat
I II III
6 Dokończ rysunek tak, aby powstała figura zgodna z opisem, a narysowany odcinek
był jednym z jej boków.
a) b) c)
romb
równoległobok (dorysuj przekątne) równoległobok
7 Dokończ rysunek tak, aby prosta p była osią symetrii otrzymanej figury.
a) b)
p p
89
8 Przerysuj figurę tak, aby niebieski odcinek był jednym z jej boków.
a) b)
9 Przekreśl odcinki, których długości nie można podać na podstawie kratki. Przy pozo-
stałych odcinkach zapisz ich długości. Pod rysunkiem wypisz litery, którymi oznaczo-
no te odcinki, w kolejności od najkrótszego do najdłuższego odcinka. Odczytaj hasło.
I M
L R 2,5 cm
1,5 cm
N
3 cm E 2 cm K
A 4 cm
O S
P C
1 cm
Hasło: T O L K I E N
10 Oblicz pole figury. Zaznacz na rysunku potrzebne do tego odcinki, a pod rysunkiem
zapisz ich długości.
a) b) c) d)
a=2

cm a

= 1,5 cm d

= 1 cm a = 1,5 cm, b = 2,5 cm

h = 2,5

cm h

= 2 cm e
= 4 cm h

= 2 cm
1 · 2 · 2,5 = P = 1,5 · 2 = P = 12 · 1 · 4 = P = 12 · (1,5 + 2,5) · 2 =
P =
2
= 2,5 [cm2] = 3 [cm2] =2 cm [cm2] = 4 [cm2]
90
11 Oblicz pole figury. W tym celu podziel ją na części, których pola potrafisz obliczyć.
Ponumeruj części liczbami rzymskimi i zaznacz na kolorowo te odcinki, z których
długości skorzystasz.
a) c) I
II
I
II
III
PI = 1 · 2 = 2 [cm2], PII = 12 · (1,5 + 2) · 2 =

2
PI = 2 · 1,5 = 3 [cm ]
PII = 12 · 2 · 1 = 1 [cm2] = 3,5 [cm2], PIII = 2 · 2 = 4 [cm2]

P = 3 + 1 = 4 [cm2]
P = 2 + 3,5 + 4 = 9,5 [cm2]

b) d)
III
III
I II
I II
P

I
= 12 · (1 + 3) · 2 = 4 [cm2] I = 12 · (1,5 + 2,5) · 1 = 2 [cm2]
P
PII = 3 · 1,5 = 4,5 [cm2]
P 2
II = 2 · 2,5 = 5 [cm ]
PIII = 12 · 3 · 1,5 = 2,25 [cm2]
III = 12 · (1 + 2) · 4 = 6 [cm2]
P
P = 4 + 4,5 + 2,25 = 10,75 [cm2]
P 2
= 2 + 5 + 6 = 13 [cm ]
Dla dociekliwych
12 Dokończ przerysowywanie figury.
91
Powtórzenie
M
1 Na rysunku przedstawiono okrąg o środku w punkcie O. L
Na okręgu zaznaczono punkty: K, L, M, N i P. N
O
Który odcinek jest średnicą tego okręgu?
K
A. LO B. KM C. PN D. KO P
2 Na rysunku przedstawiono cztery kąty. Które miary kątów są poprawne?

β δ
α γ
A. α = 230° B. α = 130° C. α = 130° D. α = 30°

β = 130° β = 230° β = 230° β = 130°
γ = 90° γ = 90° γ = 90° γ = 230°
δ = 50° δ = 50° δ = 130° δ = 90°
M
3 Na rysunku przedstawiono trójkąt KLM. Dokończ zdanie.
Trójkąt KLM jest K α
A. prostokątny równoramienny. C. ostrokątny równoboczny. α

B. rozwartokątny różnoboczny. D. rozwartokątny równoramienny. L
4 Na rysunku przedstawiono trójkąt i podano miary jego dwóch kątów.

56°
Ile jest równa miara kąta α?
A. 100° B. 80° C. 56° D. 44° α 44°
5 W każdym z poniższych trójkątów narysowano odcinek łączący wierzchołek

z przeciwległym bokiem.
I II III
Odcinek narysowany w trójkącie I jest jego wysokością. P F

Odcinki narysowane w trójkątach II i III nie są wysokościami. P F
92
Powtórzenie
6 Na rysunku przedstawiono cztery figury.

I II III IV
Figury I i IV mają równe pola. P F

Pole figury III jest dwa razy większe niż pole figury II. P F
7 Na rysunku przedstawiono równoległobok.

Ile jest równe pole tego równoległoboku?
A. 3 cm2 C. 6 cm2 3 cm 2 cm
B. 5 cm2 D. 11 cm2
2,5 cm
8 Na rysunku przedstawiono trapez ABCD i podano 5 cm
D C
długości niektórych odcinków.
Oblicz pole trapezu ABCD. 7 cm
4 cm
= 12 · (5 + 8) · 4 = 26 [cm2]
P A 8 cm B
Odp. Pole
trapezu ABCD wynosi 26 cm2.
9 Na planie osiedla wykonanym w skali 1 : 200 trawnik ma kształt rombu o boku

długości 5 cm i przekątnych o długościach 6 cm i 8 cm. Oblicz rzeczywiste długości
boku i przekątnych. Ile opakowań nasion trawy potrzeba do obsiania tego trawnika,
jeśli jedno opakowanie wystarcza na 50 m2?
1 : 200 P = 12 · 12 · 16 = 96 [m2]
5 cm: 1000 cm = 10 m
6 cm: 1200 cm = 12 m 96 m2 : 50 m2 = 1,92
8 cm: 1600 cm = 16 m
Odp. Na
obsianie trawnika potrzeba 2 opakowań trawy.
93
V.1 Równania, czyli skąd my to znamy
Rozgrzewka
1 Wpisz w okienka brakujące liczby.

17 + 13 = 30 15 ∙ 3 = 45 2∙ 2 +3=7
50 – 39 = 11 22 : 11 =2 3∙ 4 – 2 = 10
Trening
2 Uzupełnij zapisy tak, aby otrzymana równość była prawdziwa.

5
a) 12 + 13 = 30 − c) 3 + 21 : 3 = 4 ∙ 3 – 2
6 =5+3
b) 2 ∙ 7 − d) 32 ∙ 4 =
72 : 2
3 Wpisz w okienko znak = lub ≠ (nie jest równe).

a) 7 + 5 = 11 b) 3 ∙ 5 = 7 + 8 c) 3 ∙ 5 + 2 = 17 d) 2 + 3 ∙ 4 = 20
4 W każdym równaniu podkreśl na niebiesko lewą stronę równania, a na żółto prawą

stronę. Zapisz niewiadomą.
3 ∙ x + 7 = 16 niewiadoma: x
t
2 ∙ (t – 4) = 3 ∙ t – 9 niewiadoma:
m
4 ∙ m = 3 ∙ (m – 5) + 7 ∙ m : 2 niewiadoma:
7 = a – 5 niewiadoma: a
5 Przeczytaj zadanie i uzupełnij jego analizę.

W stadzie są kozy białe i brązowe – razem jest 30 kóz. Białych kóz jest cztery razy
więcej niż brązowych. Ile białych kóz jest w tym stadzie?
Liczba brązowych kóz: x
Liczba białych kóz: 4·x
Liczba wszystkich kóz w stadzie: x + 4 · x
kozy brązowe + kozy białe
Liczba kóz w stadzie: 30
Równanie: x + 4 · x = 30
94
V.. Równania, czyli skąd my to znamy
6 Przeczytaj zadanie i uzupełnij tabelę. Zapisz równanie.

W stadzie są kury, koguty i kurczęta. Kur jest trzy razy więcej niż kogutów, a kurcząt
sześć razy więcej niż kogutów. Razem jest 40 sztuk drobiu. Ile jest kogutów?
x – liczba kogutów
Razem
Liczba kogutów Liczba kur Liczba kurcząt
x 3 · x 6·x 40
Równanie: x + 3 · x + 6 · x = 40
Dla dociekliwych
7 Przeczytaj zadania. Pod każdym z nich wpisz odpowiednie równanie z ramki. Na-
stępnie podkreśl w każdym zadaniu fragment, który pozwolił ci dobrać właściwe
równanie.
x + (x + 2) = 9 x+2–x=9 x+x∙2=9 x+x=9∙2

x+x–2=9 x+x:2=9 (x + x) ∙ 2 = 9
Paweł kupił kanapkę i butelkę wody. Woda kosztowała 2 razy mniej niż kanapka.
Razem za zakupy Paweł zapłacił 9 zł. Ile kosztowała kanapka?
x+x:2=9
Gaweł kupił kanapkę i karton soku. Sok kosztował o 2 zł więcej niż kanapka. Razem
za zakupy Gaweł zapłacił 9 zł. Ile kosztowała kanapka?
x + (x + 2) = 9
Basia kupiła kanapkę i jogurt. Jogurt kosztował o 2 zł mniej niż kanapka. Razem
za zakupy Basia zapłaciła 9 zł. Ile kosztowała kanapka?
x+x–2=9
Hania kupiła kanapkę i sałatkę. Sałatka kosztowała 2 razy więcej niż kanapka. Razem
za zakupy Hania zapłaciła 9 zł. Ile kosztowała kanapka?
x+x·2=9
95
V.2 Sprawdzanie, czyli rozwiązanie
bez rozwiązywania
Rozgrzewka
1 Wpisz w puste miejsce odpowiednią liczbę wybraną z ramki.

11 + 2 = 13
a) x + 2 = 13 11
x = 9
9 = 27
b) 3 ∙ 3 ∙ x = 27 9
x = 10
10 – 3 = 37
c) 4 ∙ 4 ∙ x – 3 = 37 10
x = 11
Trening
2 Połącz równanie z jego rozwiązaniem.

6 · x – 8 = 16 12 – 3 · x = 3
0 1 2 3 4 5 6
8 · (x – 2) = 32 9 + 4 · x = 29
3 Z każdej komnaty rycerz może wyjść tylko drogą oznaczoną liczbą, która jest roz-
wiązaniem równania zapisanego w komnacie. Narysuj drogę rycerza.
10
2∙x–4=x+5 9 (x – 2) ∙ (x + 3) = 24
5 9 5
1 5
4 x+3=5
0 10
15 : x + 4 = x + 2 2 x + 3 = x + 7 100
7 5
4 Sprawdź, czy liczba 4 jest rozwiązaniem równania 2 ∙ x + 5 = 5 ∙ x – 7.

Lewa strona równania: L = 2 ∙ x + 5 = 2 ∙ 4 + 5 = 13 L = P
5·x–7 5·4–7 (wstaw znak
Prawa strona równania: P= = = 13
= lub ≠)
Odp. Liczba 4 jest rozwiązaniem równania 2 ∙ x + 5 = 5 ∙ x – 7.
96
V.2. Sprawdzanie, czyli rozwiązanie bez rozwiązywania
5 Sprawdź, czy podana liczba jest rozwiązaniem równania.

(12 – x) ∙ (x + 5) = x ∙ x ∙ 15 + 5 x=2
Lewa strona równania:
L = (12 – x) · (x + 5) =
= (12 – 2 ) ∙ ( 2 + 5) = 70
Prawa strona równania:
P = x · x · 15 + 5 = 2 · 2 · 15 + 5 = 65 L = P (wstaw znak = lub ≠)
Odp. Liczba 2 nie jest rozwiązaniem równania
(12 – x) ∙ (x + 5) = x ∙ x ∙ 15 + 5.
Dla dociekliwych
6 Przeczytaj zadanie.
Podczas pięciodniowego pobytu u dziadków Tomek codziennie jeździł na rowerze.
Drugiego dnia przejechał o 5 km więcej niż pierwszego, a trzeciego dnia o 5 km więcej
niż drugiego. Czwartego dnia Tomek przejechał trzy razy dłuższy dystans niż pierwsze-
go dnia. Trasy z drugiego i ostatniego dnia były równe. Po powrocie Tomek stwierdził,
że trzeciego i czwartego dnia łącznie przejechał o 10 km więcej niż przez trzy pozosta-
łe dni. Ile kilometrów przejechał Tomek na rowerze podczas tego pobytu u dziadków?
Uzupełnij analizę zadania.
Trasa pierwszego dnia (km): x
Trasa drugiego dnia (km): x+5
Trasa trzeciego dnia (km) x+5+5
Trasa czwartego dnia (km) 3·x
Trasa piątego dnia (km) x+5
Łącznie trasa trzeciego i czwartego dnia: 4 · x + 10
Równanie: x + x + 5 + x + 5 + 10 = 4 · x + 10
Sprawdź, która z liczb: 15, 12 czy 10 jest rozwiązaniem tego równania.
L = 65 L = 56 L = 50
P
= 70 P = 58 P = 50
Zapisz odpowiedź do zadania.
Odp. Podczas
swojego pobytu u dziadków Tomek przejechał 90 km.
97
V.3 Jak rozwiązać równanie Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M6QLE4
Rozgrzewka
1 Rozwiąż równanie i wykonaj sprawdzenie.

a) x – 4 = 11 (do obu stron równania dodajemy 4)
+4 +4
x = 15
Spr. L = x – 4 = 15 – 4 = 11 P = 11 L = P
Czy równanie zostało rozwiązane poprawnie? TAK/NIE
b) x + 5 = 33 (od obu stron równania odejmujemy 5 )
–5 –5
x = 28
Spr. L = x+5 = 28 + 5 = 33 P = 33 L = P
c) x ∙ 4 = 20 (obie strony równania dzielimy przez 4)
:4 :4
x=5
Spr. L = x ∙ 4 = 5·4 = 20 P = 20 L = P
d) x : 5 = 13 (obie strony równania mnożymy przez 5 )
·5 ·5
x = 65
Spr. L = x:5 = 65 : 5 = 13 P = 13 L = P
e) 3 ∙ x = 21 (obie strony równania dzielimy przez 3 )
:3 :3
x=7
Spr. L = 3·x = 3·7 = 21 P = 21 L = P
98
V.3. Jak rozwiązać równanie
Trening
2 Rozwiąż równanie i sprawdź rozwiązanie.

a) x ∙ 7 – 11 = 10 | + 11
x · 7 – 11 + 11 = 10 + 11
x · 7 = 21 | : 7
x · 7 : 7 = 21 : 7
x = 3 Spr. L = x · 7 – 11 = 3 · 7 – 11 = 10 P = 10 L = P
b) 12 ∙ x + 6 = 13 |–6
1·x+6–6 = 13 – 6
2
1·x=7 |∙2
2
1·x·2=7·2
2
x = 14 Spr. L = 12 · x + 6 = 12 · 14 + 6 = 13 P = 13 L = P
c) 5 ∙ x + 21 = 46 | – 21
5 · x + 21 – 21 = 46 – 21
5 · x = 25 | : 5
5 · x : 5 = 25 : 5
x = 5 Spr. L = 5 · x + 21 = 5 · 5 + 21 = 46 P = 46 L = P
3 Uzupełnij każde równanie tak, aby podana liczba była jego rozwiązaniem.
2∙x+5= 9 2 ∙ x + 5 = 11 2∙x+5= 5
x=2 x = 3 x=0
3∙x+ 5 =x+9 3∙x+ 3 =x+9 3∙x+ 9 =x+9

x=2 x = 3 x=0
4 Połącz każde równanie z odpowiednim opisem.

2 · x + 7 = 15 x+x+x=3·x x2 + 12 = 7 · x 2·x+3=2·x–1
Rozwiązaniem Rozwiązaniem
Równanie ma dwa Równanie nie ma
równania jest równania jest
rozwiązania: 3 i 4. rozwiązań.
każda liczba. tylko liczba 4.
99
V.3. Jak rozwiązać równanie
5 Przeczytaj zadanie i uzupełnij jego rozwiązanie.

W stadninie jest o 2 mniej źrebaków niż klaczy, a klaczy jest trzy razy więcej niż
ogierów. Ile jest ogierów, jeśli wiadomo, że źrebaków jest 13?
Liczba ogierów x
Liczba klaczy 3·x
Liczba źrebaków 3·x –2
Równanie: 3·x–2 = 13 |+2
3 · x – 2 + 2 = 13 + 2
3 · x = 15 |: 3
3 · x : 3 = 15 : 3
x= 5
Spr. liczba ogierów: 5
Liczba źrebaków: 3 · 5 – 2 = 13
Odp. W
stadninie jest 5 ogierów.
Dla dociekliwych
6 Łupy zdobyte przez bandę piratów pływających na trzech statkach zostały równo
podzielone między załogi tych statków, jak pokazano na rysunku.
Uzupełnij.
= 3 = 2 = 6
100
V.4 Trudniejsze równania
Rozgrzewka
1 Uzupełnij.
a) c)
x x x x x x
2∙x + 4∙x = 6·x 7∙z + z= 8·z
b) d)
3∙y + 5∙y = 8·y 3∙y + x + 6 ∙x+3∙y=7·x+6·y
2 Uzupełnij.
a) siedem jabłek minus dwa jabłka
7∙x – 2∙x = 5·x
b) pięć gruszek minus gruszka
5∙y – y = 4·y
c) osiem śliwek minus pięć śliwek
8∙z – 5∙z = 3·z
d) sześć gruszek plus cztery jabłka minus gruszka minus trzy jabłka
6∙y + 4∙x – y – 3∙x = 5·y+x
Trening
3 Wyrazy, które znajdują się po tej samej stronie równania i są liczbami, podkreśl
na zielono, a jeśli zawierają niewiadomą – na czerwono.
a) 2 ∙ x + 5 ∙ x = 7 + 8 d) 4 + 5 ∙ x + 2 = 8 ∙ x – 5 ∙ x + 15
b) 3 ∙ x – 7 – 2 ∙ x = 2 + 3 e) 3 ∙ x + 6 ∙ x + 6 = 8 + 3 ∙ x – 7
c) 4 ∙ x + 5 ∙ x + 6 = 8 + 3 ∙ x + 7 f) x + 4 ∙ x – 6 = 7 + 3 ∙ x – 8
101
V.4. Trudniejsze równania
4 Podkreśl na zielono liczby znajdujące się po lewej stronie równania, a na czerwono

liczby po prawej stronie równania. Następnie zapisz równanie w prostszej postaci.
a) 9 + 2 ∙ x – 4 = 5 ∙ x – 2 + 6 c) 3 – 7 ∙ x + 6 – 5 = 8 – 10 + 4 ∙ x + 1
4 4 – 7 · x = 4 · x – 1
2 ∙ x + 5 = 5 ∙ x +
b) 4 ∙ x – 8 + 3 = 9 – 2 ∙ x – 7 d) 13 + 6 ∙ x – 9 – 2 = 12 – 3 ∙ x + 2 – 9
4 · x – 5 = –2 · x + 2
2+6·x=5–3·x
5 Zarówno po prawej, jak i po lewej stronie równania znajdują się wyrazy zawierające
niewiadomą. Podkreśl na zielono te z nich, które znajdują się po lewej stronie rów-
nania, a na czerwono te, które znajdują się po prawej stronie równania. Następnie
zapisz równanie w prostszej postaci.
a) 7 ∙ x + 3 ∙ x – 4 = 8 ∙ x – 2 ∙ x + 7 c) 5 ∙ x – 4 – 9 ∙ x = 6 ∙ x + 2 – 4 ∙ x
6 · x + 7 –4 · x – 4 = 2 · x + 2
10 · x – 4 =
b) 8 + 2 ∙ x + 4 ∙ x = 9 – 3 ∙ x – 6 ∙ x d) x + 6 – 7 ∙ x + 2 ∙ x = 8 – 10 + 4 ∙ x + 1
6·x+8=9–9·x
6 – 4 · x = 4 · x + 1

a) 8 + 6 ∙ x – 5 – 2 ∙ x = 4 ∙ x + 12 – 9 ∙ x
4 ·x+ 3 = –5 · x + 12 | + 5 ∙ x
4 · x + 3 + 5 · x =
–5 · x + 12 + 5 · x
9·x+3
12
=
9·x+3–3
12 – 3
= Spr. 8+6·1–5–2·1=7
L =
9·x
9
= P =
4 · 1 + 12 – 9 · 1 = 7
x =
1 L = P
b) −4 − 5 ∙ x + x + 6 = 7 − 2 ∙ x + 9 − 4 ∙ x
–4 · x + 2 +6·x
= –6 · x + 16 |
–4 · x + 2 + 6 · x =
–6 · x + 16 + 6 · x
2·x+2
16
=
2·x+2–2
16 – 2
= Spr. L =
–4 – 5 · 7 + 7 + 6 = –26
2·x
14
= P =
7 – 2 · 7 + 9 – 4 · 7 = –26
x =
7 L = P
102
V.4. Trudniejsze równania
7 Rozwiąż równania i sprawdź ich rozwiązania. Wpisz rozwiązania do tabeli w kolejno-

ści rosnącej wraz z odpowiadającymi im literami. Odczytaj hasło – nazwę stolicy jed-
nego z sąsiadów Polski. Czy wiesz którego? Jeśli nie – sprawdź w dostępnych źródłach.
4 ∙ x + 7 = 2 ∙ x + 13 | – 2 ∙ x 3 ∙ x + 6 = –3 ∙ x – 6 | + 3·x

2 · x + 7 = 13 · x + 6 = –6

6

2 · x + 7 – 7 = 13 – 7 · x + 6 – 6 = –6 – 6

6

2 ·x=6 · x = –12

6
x=3
K x = –2
I
L = 4 · 3 + 7 = 19 L = 3 · (–2) + 6 = 0
L = P L = P
P = 2 · 3 + 13 = 19 P = –3 · (–2) – 6 = 0
7∙x+4=4∙x+4 4·x
| – –7 ∙x+8=2–4∙x |+ 4·x

3 ·x+4=4 ·x+8=2

–3

3 ·x+4–4=4–4 ·x+8–8=2–8

–3

3 ·x=0 · x = –6

–3
x=0
Ń x=2
S
L=7·0+4=4 L = –7 · 2 + 8 = –6
L = P L = P
P=4·0+4=4 P = 2 – 4 · 2 = –6
–2 ∙ x + 7 = – 6 ∙ x – 5 |+ 6·x
x –3 –2 0 2 3

4 · x + 7 = –5 Litera M I Ń S K

4 · x + 7 – 7 = –5 – 7

4 · x = –12
x = –3
M
L = –2 · (–3) + 7 = 13
L = P
P = –6 · (–3) – 5 = 13
Dla dociekliwych

a) x2 + 2 ∙ x + 3 + 4 ∙ x2 + 5 ∙ x + 6 = 7 + 6 ∙ x + 5 ∙ x2
b) 2 ∙ x3 − 3 ∙ x2 + 4 ∙ x + 7 = 9 + 5 ∙ x3 − 4 ∙ x2 − 3 ∙ x3 + x2
a) 7 · x + 9 = 6 · x + 7 b) 4 · x + 7 = 9
x = –2 x = 12
103
V.5 Zadania tekstowe
Rozgrzewka
1 Przeczytaj treść zadania. Uzupełnij tabelę i sprawdź, która z podanych odpowiedzi

jest poprawna. Zapisuj w tabeli również działania, a nie tylko same wyniki.
W trzech pokojach jest 1500 książek. W salonie jest trzy razy więcej książek niż
w pokoju Ewy, a w pokoju Stasia o 300 książek mniej niż u Ewy. Ile książek jest u Ewy?
A. U Ewy jest 400 książek. B. U Ewy jest 360 książek.
A B
U Ewy 400 360

W salonie 3 · 400 = 1200 3 · 360 = 1080
U Stasia 400 – 300 = 100 360 – 300 = 60
Razem 1700 1500
Suma powinna wynosić 1500 1500
360 książek.
Odp. W pokoju Ewy jest
Trening
2 Uzupełnij diagram.
x–5
liczba
o 5 mniejsza
2·x liczb liczba za
x:3
2 razy a
większ mniejs
a 3 razy
x
liczba liczba
sz a 2 razy
x+4 więk mniej x:2
o4 liczba sz a
7 razy większa
7·x
104
V.5. Zadania tekstowe
3 Uzupełnij analizę zadania 1 i ułóż równanie. Sprawdź, czy liczba podana w odpowie-
dzi w zadaniu 1 spełnia to równanie.
Liczba książek u Ewy: x
3
Liczba książek w salonie: ∙x
Liczba książek u Stasia: x
300
–
Razem: x + 3 · x + x – 300

Suma powinna wynosić: 1500
Równanie: x
3 · x +
+ x – 300 = 1500
Rozwiązanie równania: 360 (wpisz rozwiązanie zadania 1)
x =
Sprawdzenie równania: 3 · x +
L = x + x – 300 =
1500
L = P
P = 1500
Czy równanie do zadania zostało ułożone poprawnie? TAK/NIE
4 Przeczytaj zadanie. Uzupełnij tabelę. Zapisuj w tabeli również działania, a nie tylko
wyniki. Sprawdź, która z dwóch podanych odpowiedzi jest poprawna. Na podstawie
ostatniej kolumny w tabeli ułóż równanie do zadania. Sprawdź, czy liczba wybrana
jako poprawna odpowiedź spełnia to równanie.
Do czterech klubów sportowych należy łącznie 500 uczniów. W klubie Żabka jest
dwa razy więcej uczniów niż w klubie Orientuś, w klubie Skoczek o 120 uczniów wię-
cej niż w Orientusiu, a w klubie Gol o 50 osób więcej niż w Żabce. Ilu zawodników
liczy klub Orientuś?
Odp. W klubie Orientuś jest: A. 100 uczniów. B. 55 uczniów.
A B Wyrażenie algebraiczne
Orientuś 100 55 x
Żabka 2 · 100 = 200 2 · 55 = 110 2·x
Skoczek 100 + 120 = 220 55 + 120 = 175 x + 120
Gol 200 + 50 = 250 110 + 50 = 160 2 · x + 50
Razem 770 500 6 · x + 170
Suma powinna wynosić 500 500 500
· x + 170 = 500
Równanie: 6
Sprawdzenie równania:
L=6
· 55 + 170 = 500
P = 500
L = P
105
5 Przeczytaj zadanie. Sprawdź obie podane odpowiedzi z warunkami zadania i prze-

kreśl błędną odpowiedź.
Mama jest trzy razy starsza od Ani i o 3 lata młodsza od taty. Brat Ani, Wojtek, jest
siedem razy młodszy od taty i o siedem lat młodszy od Ani. Ile lat ma Wojtek?
Odpowiedź 2. Wojtek ma 6 lat.

Odpowiedź 1. Wojtek ma 7 lat.
Sprawdzenie: Sprawdzenie:
Tata: 49 Tata: 42
Ania: 14 Ania: 13
Mama: 42 ≠ 49 – 3 Mama: 39 = 42 – 3
6 Przeczytaj zadanie. Uzupełnij jego analizę i rozwiązanie. Zapisz odpowiedź.

Podczas trzydniowego pieszego rajdu harcerze przebyli łącznie 47 km. W ponie-
działek ich trasa była o 3 km krótsza niż we wtorek, a we wtorek dwa razy dłuższa niż
w środę. Ile kilometrów harcerze przeszli we wtorek?
Trasa we wtorek (km): x

Trasa w poniedziałek (km): x
–3
Trasa w środę (km): 1·x

2
Razem: 1·x–3

2 2
Długość trasy: 47
km
Równanie: 212 · x – 3 = 47

1 · x – 3 + 3 = 47 + 3

2 2
1 · x = 50

2 2

x = 20

Spr. Trasa we wtorek (km): 20

Trasa w poniedziałek (km): 17

Trasa w środę (km): 10

Razem: 47

Odp. We
wtorek harcerze przeszli 20 km.
106
7 Przeczytaj zadanie i uzupełnij jego rozwiązanie.

W 2008 roku w Konkursie na Najlepiej Zachowany Zabytek Wiejskiego Budow-
nictwa Drewnianego w Województwie Podlaskim nagrody i wyróżnienia otrzymało
19 obiektów. Wśród nich było sześć razy więcej budynków mieszkalnych (jeden
z nich ze spichlerzem) niż szkół, tyle samo zagród co szkół oraz stodoła, wiatrak i sta-
cja. Ile budynków mieszkalnych, a ile szkół nagrodzono w tej edycji konkursu?
Liczba nagrodzonych szkół: x

6·x
Liczba nagrodzonych budynków mieszkalnych:
Liczba nagrodzonych zagród: x

Liczba nagrodzonych innych obiektów: 3

Razem: x
6 · x +
+ x 3
+
Liczba nagrodzonych obiektów: 19

Równanie: x + 6 · x + x + 3 = 19
8 · x + 3 = 19

8 · x + 3 – 3 = 19 – 3

8 · x = 16

8 · x : 8 = 16 : 8

2
x =
Sprawdzenie:
2
Szkoły:
12
Budynki mieszkalne:
2
Zagrody:
3
Inne obiekty:
2
Razem: 12
+ 2
+ 3
+ 19
=
Odp. W tej edycji nagrodzono 12 budynków mieszkalnych i 2 szkoły.
Sprawdź, czy jest to pełna odpowiedź na pytanie zadane w zadaniu.
Dla dociekliwych
8 Ania, Paulina i Renata rozwiązywały to samo zadanie. Każda z nich ułożyła inne
równanie i otrzymała inną odpowiedź (strona 108).
a) Sprawdź rozwiązania równań, przekreśl złe wyniki.
b) Sprawdź poprawność równań, przekreśl złe równania.
107
Rozwiązanie Ani:
Julka ma o 100 koralików więcej x → koraliki Julki
niż Ola i dwa razy więcej koralików x + (x + 100) + x · 2 = 1200
niż Basia. Razem mają 1200 korali- x = 275
ków. Ile koralików ma Julka? Odp. Julka ma 275 koralików.
Rozwiązanie Pauliny: Rozwiaząnie Renaty:

x → koraliki Julki x → połowa koralików Julki
x + (x – 100) + x : 2 = 1200 2 · x + 2 · x – 100 + x = 1200
x = 520 x = 220
Odp. Julka ma 520 koralików. Odp. Julka ma 440 koralików.
Sprawdzenie rozwiązania równania Sprawdzenie rozwiązania zadania

Ania
x = 275 Julka 275
x + (x + 100) + x · 2 = 1200 Ola 175
L = 275 + 375 + 550 = 1200 Basia 137,5
P = 1200 L = P Razem 587,5
Paulina
x = 520 Julka 520
x + (x – 100) + x : 2 = 1200 Ola 420
L = 520 + 420 + 260 = 1200 Basia 260
P = 1200 L = P Razem 1200
Renata
x = 220 Julka 440
2 · x + 2 · x – 100 + x = 1200 Ola 340
L = 440 + 440 – 100 + 220 = 1000 Basia 220
P = 1200 L ≠ P Razem 1000
Uzupełnij zdania.
Paulina ułożyła poprawne równanie i dobrze je rozwiązała.
Renata ułożyła poprawne równanie, ale źle je rozwiązała.
Ania ułożyła złe równanie.
108
Powtórzenie
1 Rozwiązaniem równania 7 – 3 · x = 1 jest liczba
A. 1 B. 2 C. 3 D. 7
2 Rozwiązaniem równania 1 + 8 ∙ (7 – x) = 10 ∙ x + 3 jest liczba

A. 0 B. 3 C. 5 D. 7
3 Poniżej podano cztery równania.

I. x2 + 3 = 4 · x II. 2 · x + 5 = 10 III. 3 · x + 1 = x + 7 IV. 2x = 8
Liczba 1 jest rozwiązaniem równania I. P F

Liczba 2 jest rozwiązaniem równania II. P F
Liczba 3 jest rozwiązaniem równania I, III i IV. P F
4 Przeczytaj zadanie.
Ola ma o 5 maskotek więcej niż jej siostra Małgosia. Razem dziewczynki mają
37 maskotek. Ile maskotek ma Ola?
Za pomocą którego z równań można rozwiązać to zadanie, jeśli x oznacza liczbę
maskotek Oli?
A. 37 − 2 ∙ x = 5 B. x + x + 5 = 37 C. 2 ∙ x – 5 = 37 D. 2 ∙ x + 5 = 37
5 Oto fragment rozwiązania równania:

–6 + 5 ∙ x = –3 + 7 ∙ x
–3 + 5 ∙ x = 7 ∙ x
Jaką operację wykonano?
A. Obie strony równania podzielono przez 2.
B. Obie strony równania pomnożono przez 2.
C. Od obu stron równania odjęto 3.
D. Do obu stron równania dodano 3.
6 Gdy od obu stron równania 5 · x – 4 = 2 · x + 1 odejmiemy 1, to otrzymamy równanie:

A. 5 · x – 5 = 2 · x B. 5 · x – 4 = 2 · x – 1 C. 4 · x – 5 = 2 · x D. 4 · x – 3 = 2 · x
109
Powtórzenie
7 Gdy lewą i prawą stronę równania: −3 ∙ x – 6 + 8 ∙ x − x = 5 + 7 ∙ x – 9 zapiszemy

w prostszej postaci, otrzymamy:
A. 6 ∙ x – 6 = 7 ∙ x + 4 C. −3 ∙ x + 2 = 7 ∙ x − 4
B. 4 ∙ x – 6 = 2 ∙ x − 5 D. 4 ∙ x – 6 = 7 ∙ x − 4

−7 + 6 ∙ x + 5 – 2 ∙ x = 4 ∙ x – 3 – 8 ∙ x + 9
4 · x – 2 = –4 · x + 6 | + 4 · x
8·x–2=6 |+2
8·x=8
x=1
Spr. L = –7 + 6 · 1 + 5 – 2 · 1 = 2
P=4·1–3–8·1+9=2
L=P
9 Ania, Basia i Celina startowały w zawodach jako jedna drużyna. Basia zdobyła
o 3 punkty więcej niż Ania, a Celina dwa razy więcej niż Ania. W sumie dziewczynki
zdobyły 43 punkty. Ile punktów zdobyła Ania? Zapisz wszystkie obliczenia.
Ania x
Basia x+3
Celina 2·x
x + x + 3 + 2 · x = 43
4 · x = 40
x = 10
Odp. Ania zdobyła 10 punktów.
10 Obwód trójkąta ABC wynosi 15 cm. Bok AB jest dwa razy dłuższy od boku AC, a bok
BC jest o 3 cm dłuższy od boku AC. Oblicz długość boku AC. Określ rodzaj tego trójkąta.
x + x + 3 + 2 · x = 15
4 · x = 12
x=3 C
x x+3
AB = 6 cm
BC = 6 cm A B
2·x
AC = 3 cm
Odp. Bok AC ma długość 3 cm. Jest to trójkąt równoramienny.
110
VI.1 Bryły i ich objętość Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M698NX
Rozgrzewka
1 Pokoloruj graniastosłupy na niebiesko, a ostrosłupy na zielono. Krawędzie prosto-

padłościanów zaznacz na czerwono. Bryły, które nie są ani graniastosłupami, ani
ostrosłupami, przekreśl czerwoną kredką.
2 Bryła jest zbudowana z kostek o objętości 1 cm3. Ile kostek jest w jednej warstwie, ile
warstw jest w całej bryle? Oblicz objętość bryły.
a) b) c)
Liczba kostek Liczba kostek Liczba kostek

w warstwie: w warstwie: w warstwie:
4 · 4 = 16 3 · 6 = 18
10

Liczba warstw: 6 Liczba warstw: 5 Liczba warstw: 4
Objętość: Objętość: Objętość:
16 · 6 = 96 (cm3) 18 · 5 = 90 [cm3]
10 · 4 = 40 [cm3]

111
VI.1. Bryły i ich objętość
3 Dopisz na rysunku długości krawędzi:

a) prostopadłościanu, b) sześcianu.
2 cm
4 cm 5 cm
4 cm 5 cm
3 cm
2 cm 5 cm
Trening
4 Zaznacz:
ee
krawędzie podstaw – na niebiesko,
ee
jedną z krawędzi równoległych do zielonej krawędzi – na zielono.
a) b) c)
5 Dokończ rysunki brył.
graniastosłup ostrosłup graniastosłup graniastosłup ostrosłup
6 Obydwa narysowane graniastosłupy mają taką samą objętość.

Oblicz tę objętość i uzupełnij wymiary prostopadłościanu.
3 cm
H = 7 cm
4 cm
Pp = 24 cm2
14 cm
V = 24 · 7 = 168 [cm3] 168 : 14 : 3 = 4 [cm]

112
VI.1. Bryły i ich objętość
7 Oblicz pole podstawy graniastosłupa. Pokoloruj na rysunku bryły jedną z takich

podstaw. Zaznacz kolorem zielonym wysokość graniastosłupa i oblicz jego objętość.
a) · 8 = 64 [cm2]
Pp = 8
H = 12 cm
a
= 64 · 12 = 768 [cm3]
V
a = 8 cm

b)
Pp = 12 · 4 · 3,5 = 7 [cm2]
h = 3,5 cm
a = 4 cm H = 7 cm H = 7 cm
V = 7 · 7 = 49 [cm3]
c)
a Pp = 2 · (3 +2 5) · 2,5 = 20 [cm2]
h = 2,5 cm
b = 5 cm
H = 7 cm
a = 3 cm V = 20 · 7 = 140 [cm3]
Dla dociekliwych
8 Wytnij ze sztywnego papieru:

ee
trójkąt prostokątny o przyprostokątnych 3,5 cm,
ee
dwa trójkąty prostokątne o przyprostokątnych 3,5 cm i 7 cm,
ee
trójkąt równoramienny o podstawie 4,9 cm i ramionach 7,8 cm.
Ułóż z nich kwadrat, sklej taśmą i złóż bryłę.
Jaka to bryła? ostrosłup

Ile papieru trzeba było zużyć do zrobienia tej bryły?
40 cm2
ok.

Ile wynosi najdłuższa wysokość tej bryły? Najdłuższa
wysokość wynosi 7 cm.
113
VI.2 Zamiana jednostek Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M6UW99
Rozgrzewka
1 Dokończ obliczenia.
Bok kwadratu: Bok kwadratu:
a=1m 100 cm
a = 1 m =
Pole kwadratu: Pole kwadratu:
1 m2
P = 10 000 cm2
P =
1 m = 100 cm
1 m2 =
10 000 cm2
Krawędź sześcianu: Krawędź sześcianu:
a=1m 100 cm
a = 1 m =
Objętość sześcianu: Objętość sześcianu:
1 m3
V = 1 000 000 cm3
V =

1 m = 100 cm
1 m3 =
1 000 000 cm3
Trening
a) 2,5 m2 – ile to dm2? b) 20 cm2 – ile to m2?
1 m = 10 dm 1 m = 10 dm 2 cm = 2 cm = 0,02 m
m
2,5 m = 25 dm2,5 m = 25 dm 10 cm = mcm = 0,1 m

10
P = 2,5 m2
P = 20 cm2
250 dm2
P = 10 dm · 25 dm = 0,002 m2
P = 0,1 m · 0,02 m =
więc 2,5 m2 =
250 dm2
więc 20 cm2 =
0,002 m2
114
VI.2. Zamiana jednostek
a) 2000 cm3 – ile to litrów, czyli dm3?
10 cm = 1 dm
10 cm = 1 dm
V = 2000 cm3
20 cm = 2 dm
2 2 3
V = 2 dm · 1 dm · 1 dm = dm = l
więc 2000 cm3 =
2 dm3 =
2 l
b) 12 m3 – ile to litrów?
3 m = 30 dm
1 m = 10 dm
V = 12 m3 4 m = 40 dm
40 dm ·
V = 10 dm ·
30 dm =
12 000 dm3 =
12 000 l
więc 12 m3 =
12 000 l
4 Uzupełnij.
2 m3 =
2 000 000 cm3
bo 2 m3 = 1 m · 1 m · 2 m =
100 cm ·
100 cm · 2 000 000 cm3
200 cm =
Dla dociekliwych
5 Staw hodowlany o powierzchni 24 a ma głębokość 3 m. Ile litrów wody się w nim

mieści? Zapisz przykładowe długości boków i wykonaj obliczenia.
3 m = 30 dm
40 m = 400 dm
60 m = 600 dm
V = 600 · 30 · 400 = 7 200 000 dm3 = 7 200 000 l
115
VI.3 Siatki brył Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M6RYJB
Rozgrzewka
1 W siatkach graniastosłupów pokoloruj na niebiesko ściany boczne, a na zielono

podstawy.
2 Znajdź wśród rysunków siatki ostrosłupów i je pokoloruj.
3 Każdą bryłę i jej siatkę pomaluj jednym kolorem.
116
VI.3. Siatki brył
Trening
4 W siatkach brył pokoloruj na niebiesko ściany boczne, a na żółto podstawy.
5 Każdą bryłę i jej siatki pomaluj jednym kolorem.
6 W każdej siatce zaznacz jednakowym kolorem krawędzie, które się skleją.
117
VI.3. Siatki brył
7 W każdej siatce pomaluj ściany, które w bryle sąsiadują z niebieską ścianą.
8 Dorysuj brakujące ściany w siatce poniższej bryły. Podpisz bryłę.

a)
graniastosłup o podstawie
trójkąta równobocznego
b) ostrosłup o podstawie prostokąta
c)
pięciokąta foremnego
9 W każdej siatce pokoloruj ściany, które w bryle są równoległe do zielonej ściany.
118
VI.3. Siatki brył
10 Pokoloruj na żółto jedną z podstaw. Dorysuj i zaznacz na zielono wysokość pod-

stawy. Zmierz odpowiednie odcinki i oblicz pole podstawy. Zaznacz na niebiesko
wysokość bryły i ją zmierz. Oblicz objętość bryły.
a)
a=2

cm h = 1,5
cm
cm2
Pp = 1,5
1,5 cm
H =
V = 2,25 cm3
b) 2,5 cm h =
a = 1 cm
Pp = 1,25 cm2
2 cm
H =
V = 2,5 cm3
c) 3,5 cm h =
a = 1 cm
Pp = 3,5 cm2
1 cm
H =
V = 3,5 cm3
d) 0,5 cm b =
a = 2 cm
2 cm
h =
Pp = 2,5 cm2
2 cm
H =
V = 5 cm3
119
VI.3. Siatki brył
11 Podpisz bryłę i dokończ rysunki jej siatek.

a)
trójkąta równobocznego
b)
ostrosłup o podstawie
pięciokąta foremnego
c)
sześciokąta foremnego
Dla dociekliwych
12 Rysunki przedstawiają trzy różne położenia tej samej bryły. Pokoloruj ściany tej bry-
ły na siatce.
120
VI.4 Pole powierzchni bryły
Rozgrzewka
1 Przyjrzyj się bryle i jej siatce. Zapisz liczbę podstaw i ścian bocznych. Opisz te ściany.
a)
2 podstawy – trójkąty równoboczne

3 ściany boczne – prostokąty
b)
2 podstawy – kwadraty
4 ściany boczne – prostokąty
c)
1 podstawa – prostokąt
4 ściany boczne – 1 para trójkątów równobocznych
i 1 para trókątów równoramiennych
d)
2 podstawy – pięciokąty foremne
5 ścian bocznych – prostokąty
e)
1 podstawa – sześciokąt foremny
6 ścian bocznych – trójkąty równoramienne
121
VI.4. Pole powierzchni bryły
Trening
2 Zapisz na rysunku wymiary wielokątów, z których zbudowana jest siatka. Oblicz

i zapisz pola tych wielokątów.
a) graniastosłup o podstawie w kształcie trójkąta prostokątnego
4 cm 3 cm 4 cm 3 cm
5 cm
6 cm 6 cm
24 cm2 30 cm2 18 cm2
5 cm
4 cm 6 cm2 3 cm
b) prostopadłościan o podstawie kwadratowej

4 cm
4 cm 4 cm 4 cm 4 cm
8 cm
8 cm
32 cm2 32 cm2 32 cm2 32 cm2
4 cm
4 cm
16 cm2
4 cm
c) prostopadłościan o podstawie prostokątnej
6 cm
42 cm2
12,5 cm 12,5 cm
87,5 cm2 75 cm2 87,5 cm2 75 cm2
6 cm 7 cm 6 cm 5 cm 6 cm
7 cm
7 cm
122
3 Zapisz w okienku liczbę ścian każdego rodzaju. Pod każdą ścianą zapisz jej pole.
Oblicz pole powierzchni całkowitej bryły.
a) 2 1 2
5 cm 5 cm
7 cm 7 cm 7 cm
4 cm
6 cm 6 cm 6 cm
5 cm
P = 12 cm2 P = 42 cm2 P = 35 cm2 P = 136 cm2
b) 2 2 2
6 cm 6 cm 6 cm
2 cm
2 cm
4 cm
2 cm 4 cm 4 cm
P = 12 cm2 P = 24 cm2 P = 8 cm2 P = 88 cm2
c) 1 4
5 cm
6 cm
5 cm
5 cm
5 cm 5 cm
P = 25 cm2 P = 15 cm2 P = 85 cm2
123
4 Zmierz i zapisz potrzebne wymiary. Na siatce zapisz pola powierzchni poszczegól-

nych ścian. Oblicz pole powierzchni i objętość bryły.
a)
2 2 Pc = 24 cm2
2,625 cm 2,1 cm
2,5 cm2 2,5 cm2 V = 6,5625 cm3

2,5 cm2
6,25 cm2 6,25 cm2 6,25 cm2 2,5 cm2
2,625 cm2
3 cm
b)
3 cm2 1 cm
1 cm 3 cm 1 cm Pc = 22 cm2
2 2 2 2
V = 6 cm3
2 cm 2 cm 6 cm 2 cm 6 cm
1 cm 3 cm2
Dla dociekliwych
5 Z sześcianu wycięto narożnik (patrz rysunek obok). Odcięty

prostopadłościan ma wymiary 4 cm × 3 cm × 3 cm. Jego obję-
tość jest równa 16 objętości sześcianu. Oblicz, jakim ułamkiem
pola powierzchni sześcianu jest pole powierzchni odciętego
prostopadłościanu.
Odp. 11
36
124
Powtórzenie
1 Na rysunkach A–D przedstawiono siatki brył.
A. C.
B. D.
Odpowiedz na pytania zamieszczone w tabeli. Przy każdym z nich zaznacz właściwą

literę.
Na którym rysunku przedstawiono siatkę ostrosłupa

1.1 A B C D
o podstawie trójkątnej?
Na którym rysunku przedstawiono siatkę graniasto-
1.2 A B C D
słupa o podstawie czworokątnej?
g
2 Wskaż krawędzie siatki, które się skleją.
h
A. krawędzie j i d C. krawędzie g i h
i f
B. krawędzie i i g D. krawędzie a i d j
e
3 Na rysunku podano wymiary prostopadłościanu. c
b d
a
3.1. Pole powierzchni prostopadłościanu wynosi:
A. 15 cm2 C. 60 cm2
B. 47 cm2 D. 94 cm2
3.2. Objętość prostopadłościanu wynosi: 4 cm
A. 94 cm3 C. 60 cm3
3 cm
B. 47 cm3 D. 15 cm3 5 cm
125
Powtórzenie
4 Objętość bryły narysowanej obok jest równa:

A. 162 cm3
B. 324 cm3 9 cm 5 cm
3 cm
C. 315 cm3 7 cm
D. brak potrzebnych wymiarów 3 cm
5 Graniastosłup, którego podstawą jest trójkąt prostokątny o przyprostokątnych 2 cm

i 5 cm, ma objętość 30 cm3. Ile jest równa wysokość tego graniastosłupa?
A. 3 cm B. 5 cm C. 6 cm D. 10 cm
6 Pole powierzchni ostrosłupa o podstawie w kształcie

rombu, którego siatka narysowana jest obok, wynosi:
5 cm
A. 40 cm2 C. 50 cm2
4 cm 3 cm
B. 60 cm2 D. 70 cm2
7 Na rysunku przedstawiono graniastosłup

o podstawie w kształcie trójkąta prostokąt-
nego i podano wymiary bryły. Oblicz pole
powierzchni i objętość tego graniastosłupa.
12 cm
Zapisz wszystkie obliczenia. 10 cm
6 cm
Pp = 12 · 6 · 8 = 24 [cm2] 8 cm
Pścian = 12 · (6 + 8 + 10) = 288 [cm2]
Pc = 2 · 24 + 288 = 336 [cm2]
V = 24 · 12 = 288 [cm3]
Odp. Pole powierzchni wynosi 336 cm2, a objętość wynosi 288 cm3.
126
VII.1 Tabele Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M6QV11
Rozgrzewka
1 Zamaluj w tabeli pole,

Wzrost (cm) Waga (kg)
w którym podano:
Ala 148 38
ee
wzrost Olka – na niebiesko,
ee
wagę Alka – na żółto. Alek 146 41
Ola 139 36
Olek 140 37
2 Uzupełnij.
25 tys. = 25 000 3 mln = 3 000 000
3 tys. = 3000 7,5 mln = 7 500 000
5,21 tys. = 5210 42,13 mln = 42 130 000
18,2 tys. = 18 200 18,2 mln = 18 200 000
5,99 tys. = 5990 7,65 mln = 7 650 000
Trening
3 Uzupełnij zdania. Potrzebne informacje zaznacz w tabeli odpowiednim kolorem.

Ludność Krakowa Ludność Polski Ludność Europy Ludność świata
Rok (tys.) (mln) (mln) (mld)
1900 85,3 – 401 1,6

1950 343,6 25,0 545 2,5
2000 758,7 38,6 729 6,1
2017 767,4 38 742 7,6
Ludność Polski w 2000 roku: 38,6 mln = 38 600 000

Pamiętaj!
Ludność Europy w 1900 roku: 401 mln = 401 000 000 1 mln = 1 000 000
Miliard (mld) to tysiąc
Ludność świata w 1950 roku: 2,5 mld = 2 500 000 000 milionów.
1 mld = 1 000 000 000
Ludność Krakowa w 2017 roku: 767,4 tys. = 767 400
127
VII.1. Tabele
4 Zapisz odpowiedź na pytanie, nie używając skrótów „tys.”, „mln”, „mld”. Zakreśl
w tabeli nagłówek i liczbę, które pozwoliły ci podać odpowiedź.
a) Ile osób mieszka w Gdańsku?
Miasto Ludność (tys.) Powierzchnia (km2)
Gdańsk 464,3 262

Gdańsk ma
464 300
Szczecin 403,9 301
mieszkańców.
b) Jaką powierzchnię ma Szczecin?
Miasto Ludność (tys.) Powierzchnia (km2)
Gdańsk 464,3 262

Powierzchnia Szczecina
Szczecin 403,9 301
301 km2
to .
c) Jaką powierzchnię mają Indie?
Państwo Powierzchnia (mln km2) Ludność (mld)
Chiny 9,58 1,4 Powierzchnia

Indii to
Indie 3,17 1,3 170 000 km2.
3
d) Ilu mieszkańców mają Chiny?

Państwo Powierzchnia (mln km2) Ludność (mld)
Chiny 9,58 1,4 Chiny

mają 1 400 000 000
Indie 3,17 1,3 mieszkańców.

5 Przeczytaj tekst. Na podstawie zawartych w nim danych uzupełnij tabelę zamiesz-

czoną na stronie 129.
Niedźwiedzie należą do najrzadszych zwierząt chronionych w Polsce. Na szczę-
ście ich liczba rośnie – w 1995 r. żyło w Polsce tylko 70 osobników, w 2005 r. – 160,
a po kolejnych 10 latach było ich już 224. Liczba kozic, które – podobnie jak niedź-
wiedzie – spotykamy tylko w górach, w 1995 r. wynosiła 100, do 2005 r. zwiększyła
się o 35, ale w ciągu następnych 10 lat wzrosła dwukrotnie.
Żubrów w 1995 r. było siedem razy więcej niż kozic, w 2005 r. było ich już o 200 wię-
cej, a do 2015 r. ich liczba wzrosła aż do półtora tysiąca.
Wśród gatunków chronionych są jednak i takie, których liczebność wyraża się
w tysiącach. Bobry, którym groziło wyginięcie, po objęciu ochroną stały się dość po-
spolite. W 1995 r. było ich 12 tys., 10 lat później o 32 000 więcej, a w 2015 r. aż 101 tys.
128
VII.1. Tabele
Przybliżona liczba niektórych zwierząt chronionych w Polsce

1995 r. 2005 r. 2015 r.
Bobry 12 000 44 000 101 000
Kozice 100 135 270
Niedźwiedzie 70 160 224
Żubry 700 900 1500
bóbr
żubr niedźwiedź brunatny kozica
Dla dociekliwych
6 Obie tabele zawierają te same infor- Liczba (w tys.)

macje: liczbę uczniów poszczególnych Klasa
wszystkich uczniów dziewcząt
klas we wszystkich szkołach podsta-
wowych w pewnym mieście. Uzupeł- I 2,3 1,2
nij liczby w tabelach. II 2,5 1,3
III 2,6 1,3
IV 2,5 1,3
V 2,2 1
VI 2,1 1,1
VII 2,7 1,3
VIII 2,5 1,2
Klasa I II III IV V VI VII VIII

Liczba chłopców 1100 1200 1300 1200 1200 1000 1400 1300
Liczba dziewcząt 1200 1300 1300 1300 1000 1100 1300 1200
129
VII.2 Diagramy i wykresy
Rozgrzewka
1 Na diagramie przedstawiono wiek trójki rodzeństwa.

a) Zapisz nad każdym słupkiem jego wysokość wiek
8
mierzoną liczbą kratek.
b) Uzupełnij zdania. 6
Ania ma 1 rok , Kamil ma 4 lata ,
4
a Renata – 7 lat . Renata jest o 3 lata
starsza od Kamila i o 6 lat starsza od Ani . 2
Kamil jest 4 razy starszy od Ani .
0
Jest od niej o 3 lata starszy. Ania Kamil Renata Tadek Kasia
c) Uzupełnij diagram, aby przedstawiał także wiek kuzynów Ani, Kamila i Renaty:
Tadka (3 lata) i Kasi (6 lat).
Trening
2 W Krakowie przez Wisłę prowadzi 18 mostów, w Warszawie 10, w Toruniu prowa-

dzą 4, a w Płocku, Włocławku i Sandomierzu po 2. Przedstaw te dane na diagramie.
18
16
14
12
10
8
6
4
2
Kraków
Sandomierz
Warszawa
Płock
Włocławek
Toruń
130
VII.2. Diagramy i wykresy
3 Z klasówki z przyrody uczniowie otrzymali następujące oceny:

4, 3, 4, 2, 5, 4, 3, 2, 4, 4, 4, 1, 5, 6, 2, 1, 5, 3, 5, 5, 3, 3, 3, 4, 5, 6, 2.
Policz, ile osób otrzymało jedynki, dwójki itd. Zapisz wyniki w tabeli.
Przedstaw te informacje na diagramie. liczba
osób
Ocena Liczba osób 8
ndst. 2 6
dop. 4
4
dst. 6
2
db. 7
bdb. 6 0
ndst. dop. dst. db. bdb. cel.
cel. 2
4 Na diagramie przedstawiono wzrost kilku osób. Oblicz ich średni wzrost. Narysuj
kolorową kredką poziomą linię na wysokości odpowiadającej obliczonej przez cie-
bie średniej.
[cm]
a)
140
180
+ 140 = 320 [cm]
100
320
: 2 = 160 [cm]
60
20
Krzyś Kasia
b) [cm]
80
+ 100 + 120 = 300 [cm] 100
300
: 3 = 100 [cm]
50

Ola Ala Ewa
[cm]
c)
140
+ 90 + 110 + 140 = 480 [cm] 100
480
: 4 = 120 [cm] 50

Olek Iza Ela Jarek
131
5 Uczniowie klasy Va posadzili drzew- liczba osób
ka wokół szkoły. Na diagramie po- 8

kazano, po ile drzewek posadzili
uczniowie. 6
Ile drzewek przypada średnio na

4
jednego ucznia?
W znalezieniu odpowiedzi pomoże 2
ci tabela.
0
0 1 2 3 liczba drzewek
Liczba osób, które Liczba drzewek posadzonych

Liczba drzewek
posadziły tyle drzewek przez te osoby
0 3 0
1 8 8
2 5 10
3 4 12
Suma 20 30
Ile osób liczy klasa Va?

20
30
Ile drzewek łącznie posadzili uczniowie?
1,5
Ile drzewek przypada średnio na jednego ucznia?
6 Głośność dźwięku mierzy się w decybelach (dB). Wykres przedstawia, jak głośno
było na korytarzu w szkole Łukasza między godziną 8.40 a 9.10.
głośność [dB]
100
3
12
6
50
5
4
8.40 8.45 8.50 9.00 9.10

godzina
Odczytaj z wykresu odpowiednie dane i uzupełnij zdania na następnej stronie. Na

wykresie zaznacz numerami opisane zdarzenia.
132
1. O godzinie 8.45 zadzwonił dzwonek na przerwę. Wtedy poziom hałasu na kory-

tarzu wynosił 90 dB.
80 dB.
2. Po chwili wszyscy uczniowie wyszli z sal i wtedy hałas wzrósł do
8.50 Przez chwilę poziom hałasu spo-
3. Dzwonek na lekcję zadzwonił o godzinie .
wodowanego przez dzwonek i uczniów wynosił 100 dB.
8.52 wszyscy byli już w salach i na korytarzu było cicho – odnotowa-
4. O godzinie
40 dB.
no zaledwie
8.55 jakiś spóźniony uczeń tupał na korytarzu.
5. Tylko o godzinie
10 min po dzwonku po korytarzu przeszło kilkoro uczniów, którzy w pośpie-
6.
2 min.
chu wracali z biblioteki. Po drodze hałasowali na korytarzu przez
Dla dociekliwych
7 Ania przez 14 min nalewała wodę do wanny. W tym czasie kilkukrotnie odkręcała
kran mocniej lub słabiej. Na pierwszym z wykresów przedstawiono, jak zmieniała
się szybkość nalewania wody, a na drugim – jak zmieniała się ilość wody w wannie.
Uzupełnij obydwa wykresy.
szybkość nalewania wody [litry/min]
25
20
15
10
5
0 5 10 czas [min]
ilość wody w wannie [litry]
100
50
0 5 10 czas [min]
133
VII.3 Procenty
Rozgrzewka
1 Uzupełnij i pokoloruj.
Całość to 100% Połowa to 50 % 1 to 25 % 3 to 75 %

4 4
2 Uzupełnij i pokoloruj.
Całość to 100% Połowa to 50 % 1 to 25 % 3 to 75 %

4 4
3 Uzupełnij.
Cały kwadrat to 100 kratek. Jest to 100% kwadratu.
Jedna kratka to 1 % kwadratu.
Pokolorowano:
e
13 kwadratu. Jest to 13% kwadratu,
na zielono 100
e 7
na fioletowo 100 kwadratu. Jest to 7% kwadratu,
e 32 kwadratu. Jest to 32% kwadratu,
na czerwono 100
e 4
na niebiesko 100 kwadratu. Jest to 4% kwadratu.
Pokoloruj:
e
12 kwadratu. Jest to 12% kwadratu,
na czarno 100
e 24 kwadratu. Jest to 24% kwadratu,
na żółto 100
e
na pomarańczowo 8 kwadratu. Jest to 8% kwadratu.
100
134
VII.3. Procenty
Trening
4 Pokoloruj odpowiednią liczbę przedmiotów i uzupełnij zdania.

1 1 kleksów 1 jabłek
10 ołówków 2 4
1 10 1 = 50 1 = 25
10 = 100 2 100 4 100
Zamalowano Zamalowano Zamalowano
10% ołówków. 50
% kleksów. 25
% jabłek.
5 Pokoloruj:
a) e
50% filiżanek na niebiesko,
ee
25% filiżanek na żółto,
ee
pozostałe filiżanki na czerwono.
25%
Jaki procent stanowią czerwone filiżanki?
b) 75% piłek na zielono,
e
ee
pozostałe piłki na żółto.
25%
Jaki procent stanowią żółte piłki?
c) e
10% długopisów na niebiesko,
ee
dwa razy więcej, czyli 20% długopisów, na zielono,
ee
na czerwono trzy razy więcej niż
na niebiesko, czyli 30% długopisów,
ee
na żółto cztery razy więcej długopisów niż
40
na niebiesko, czyli % długopisów.
6 Jaka część każdej figury pozostała biała?

56%
76% 32%
56%
76% 32%
100% – 56% = 44% 100% – 76% = 24% 100% – 32% = 68%
68%
37% 68% 54%
37%
54%
100% – 37% = 63% 100% – 68% = 32% 100% – 54% = 46%
135
VII.3. Procenty
7 Jaką część każdej figury zamalowano? Jaki to procent?
10 = 1 , czyli 50% 1 6, czyli 75% 1, czyli 25%

20 2 10, czyli 10% 8 4
8 Pokoloruj:
ee
10% kwadratu na czerwono,
ee
35% kwadratu na niebiesko,
ee
46% kwadratu na zielono.
Jaki procent kwadratu został niezamalowany?
Niezamalowane
zostało 9% kwadratu.
9 Uzupełnij zapisy na klockach domina.
50% 10% 50% 100% 25% 25%

liczby 5 liczby 260 liczby 52 liczby 20 liczby 80 liczby 56
1 liczby
2,5 3
42
10% 100% 150%liczby 75% 25 % 1 liczby

4
liczby 2000 liczby 200 800 liczby 1600 liczby 750 750
Dla dociekliwych
10 Ewa ma urodziny. Na rysunku widzisz jej tort. Narysowano na nim tylko czerwone
świeczki, które stanowią 30% wszystkich świeczek.
a) Otocz pętlą tyle świeczek, aby stanowiły one 10% wszystkich świeczek.
b) Uzupełnij zdanie.
10% wszystkich świeczek to 2 świeczki,
więc 100% wszystkich świeczek to 20 świeczek.
c) Dorysuj brakujące świeczki.
136
VII.4 Prędkość, droga, czas – Obejrzyj film
docwiczenia.pl
część 1 Kod: M6HTQM
Rozgrzewka
1 Uzupełnij tabele.
40 km
h
50 km
h
km
15 h 10 h

km
Czas Droga Czas Droga Czas Droga Czas Droga

1h 40 km 1h 50 km 1h 15 km 1h 10 km
2h 80 km 2h 100 km 2h 30 km 2h 20 km
3h 120 km 3h 150 km 3h 45 km 3h 30 km
4h 160 km 4h 200 km 4h 60 km 4h 40 km
Trening
2 Samochód jedzie z prędkością 60 km

h
. Zaznacz na paskach, ile kilometrów przeje-
dzie w podanym czasie.
START 100 200 km
1h
2h
3h
4h
Ile czasu potrzebuje ten samochód, aby przejechać 240 km?
4 godziny
3 Pociąg, jadąc cały czas z tą samą prędkością, przejechał 150 km w ciągu 3 h.
km
0 50 100 150
Podziel na rysunku drogę pociągu na 3 równe części. Zaznacz miejsce, gdzie się
znajdował po upływie 1 h.
50 km
Ile kilometrów przebywał pociąg w czasie 1 h?
50 km
Z jaką prędkością jechał?
h
Ile kilometrów przejechał w czasie 2 h? 100 km

137
VII.4. Prędkość, droga, czas – część 1
4 Helikopter leci z prędkością 250 km

h
.
a) Jaką odległość może przelecieć helikopter w ciągu 2 godz.? 500

km
Jaką długość miałby na mapie odcinek odpowiadający tej odległości?
Narysuj taki odcinek.
2
cm
b) Czy w ciągu 2 godz. helikopter doleci z Warszawy:
ee
do Wrocławia, TAK/NIE
ee
do Wilna, TAK/NIE
ee
do Kijowa? TAK/NIE
c) Zaznacz na mapie swoją miejscowość.
d) Zaznacz na mapie wszystkie punkty, do których można dolecieć z twojej miejsco-
wości w ciągu dwóch godzin.
5 Zaznacz na paskach drogę, jaką pokona Michał w ciągu 12 s, poruszając się z podaną
prędkością.
0 10 20 30 40 m
1m
s
m
2s
3m
s
m
4s
138
6 Przedstawione obiekty poruszają się z sobie właściwą prędkością. Przy każdym

z nich zapisz jego prędkość wybraną z ramki.
9 km
s
4 km
500 cm
h 9 km
s 4 km
h
h
10 km
h
20 km
h
300 km
h 20 km
h
120 km
h
300 km
h
900 km
h
120 km
10 km
900 km
500 chm
h h h
Dla dociekliwych
7 Jaś wyszedł z domu o godz. 9.00 rano i szedł Godzina Jaś Małgosia
z prędkością 4 km
h
. O godz. 11.00 Małgosia wsia-
9.00 0 km
dła na rower i usiłowała dogonić Jasia, jadąc
z prędkością 8 km
h
. 10.00 4 km
Zapisz w tabeli, jak daleko od domu było każde 11.00 8 km 0 km
z dzieci w podanym czasie. 12.00 12 km 8 km
O której godzinie Małgosia dogoniła Jasia? 13.00 16 km 16 km
Odp. Małgosia dogoniła Jasia o godzinie 13.00. 14.00 20 km 24 km
8 Jaś wyruszył z domu o godz. 9.00 rano i jechał rowerem z prędkością 12 km

h
. O godz. 11.00
Małgosia ruszyła na skuterze i jechała z prędkością 21 km
h
. O której godzinie dogo-
niła Jasia?
To zadanie możesz również rozwiązać za pomocą tabeli, ale teraz musisz samodziel-
nie próbować różnych godzin – odpowiedzią nie będzie równa godzina!
Odp. Małgosia dogoniła Jasia o godzinie 13.40.
139
VII.5 Prędkość, droga, czas – część 2
Rozgrzewka
1 Uzupełnij diagram i oblicz, ile czasu minęło:

15 min 3h 10 min
a) od 13.45 do 17.10, 13.45 14.00 17.00 17.10
15 min + 3 h + 10 min = 3 h 25 min
2h 25 min
b) od 9.20 do 11.45, 9.20 11.20 11.45
2 h + 25 min = 2 h 25 min
25 min 20 min
c) od 14.35 do 15.20. 14.35 15.00 15.20
25 min + 20 min = 45 min
Trening
2 Pokoloruj część tarczy zegara, którą wskazówka minutowa zakreśla w podanym cza-
sie. Uzupełnij podpisy.
1 h = 0, 5 h = 30 min 2 h = 0, 4 h = 24 min
2 5
3 h = 0, 75 h = 45 min 3 9
4 20 h = 0,15 h = min
3 Zamień godziny na minuty. Znajdź odpowiedzi w ramce i wpisz do tabeli wraz z od-
powiednimi literami. Odczytaj hasło.
45 minN 25 min Ł 50 min T 10 minD 66 min B 40 minW

75 minĄ 20 minA 33 minO 30 min L 6 min A 15 min I
1 h 1 h 2 h 1 h 3 h 1
Godziny 2 3 3 4 4 10 h
Minuty 30 min 20 min 40 min 15 min 45 min 6 min
Litera L A W I N A
140
4 a) Oblicz, ile metrów przebiegł Jaś, jeśli biegł:

ee
przez 10 s z prędkością 5 m
s 50 m
ee
przez 10 s z prędkością 4,8 m
s 48 m
ee
przez 8,5 s z prędkością 4,2 m
s 35,7 m
b) Oblicz, z jaką prędkością jechał samochód, jeśli przebył:
ee
150 km w ciągu 3 h 50 km
h
ee
90 km w ciągu 1,5 h 60 km
h
ee
3 h
10 km w ciągu 20 66,7 km
h
c) Oblicz, jak długo szła Zosia, jeśli przeszła:
ee
10 m z prędkością 2 m
s 5 s
ee
2 km z prędkością 4 km
h
0,5 godz.
ee
5 km z prędkością 4 km
h
1 godz. 15 min
(wynik podaj w godzinach i minutach)
5 O której godzinie każdy z samochodów dotrze do celu? Narysuj wskazówki zegarów.
60 km
h
40 km
200 km
h
170 km
80 km
100 km
h
Dla dociekliwych
6 a) Uzupełnij obliczenia. b) Prędkość 50 m

s podaj w kilometrach
Motocykl jedzie z prędkością 20 m
s. na godzinę.
1 h = 3600 s 50 m = 180 km

s h
3600 s,
W ciągu 1 godz., czyli w ciągu
72 000 m,
motocykl przejedzie
czyli 72 km.
A więc 20 m
s = 72 km .
h

141
VII.6 Korzystanie ze wzorów
Rozgrzewka
1 Zamiast liter we wzorach zapisz odpowiednie liczby. Wykonaj działania i podaj wynik.
a) y = 2 ∙ x + z dla x = 1, z = 2
y=2∙ x + z =2∙ 1 + 2 =2+2=4
b) P = 12 ∙ x2 ∙ y dla x = 2, y = 5
1 2
P= 2 ∙ x ∙ y = 2 ∙ 1 2
2
∙ 5 = 12 · 4 · 5 = 10
c) k = ab + 1 dla a = 6, b = 2
k = ab + 1 =
2
+ 1 = 113
6
d) a = 2 ∙ x ∙ y – 15 : x dla x = 3, y = 5
a = 2 ∙ x ∙ y – 15 : x = 2 ∙ 3 ∙ 5 – 15 : 3 = 30 – 5 = 25
Trening
2 Podstawa pewnego ostrosłupa jest kwadratem o boku a. Wy-

sokość tego ostrosłupa jest równa h. Objętość takiego ostro-
słupa można obliczyć ze wzoru:
V = 13 ∙ a2 ∙ h
h
Wykonaj obliczenia dla:
a) a = 4 cm, h = 3 cm, V = 13 · 42 · 3 = 16 [cm3]

a
b) a = 12 cm, h = 18 cm. ()
2
V = 13 · 12 · 18 = 112 [cm3]
a
3 Każdy wzór połącz strzałką z jego opisem słownym.

Pomnóż dwie liczby i dodaj 3. w = (a + 3) ∙ (b + 3)
Dodaj do pierwszej liczby 3 i pomnóż przez drugą liczbę. w=a∙b+3
Dodaj 3 do każdej z dwóch liczb i pomnóż wyniki. w = (a + 3) ∙ b
Podziel pierwszą liczbę przez 3 i dodaj drugą liczbę. w = a+ 3
b
Dodaj dwie liczby i podziel wynik przez 3. w = a3 + b

142
VII.6. Korzystanie ze wzorów
4 Przybliżoną pojemność beczki można obliczyć ze wzoru: d

V = 0,26 ∙ h ∙ (2 ∙ D2 + d2)
V – objętość beczki w litrach D
h
h, D, d – wymiary w decymetrach (zob. rys.)
a) Oblicz pojemność beczki przedsta- b) Oblicz pojemność beczki dla podanych

wionej na rysunku. wymiarów. Zapisz je na rysunku.
120 cm
120 cm
100 cm D = 160 cm
d = 120 cm 180 cm
h = 180 cm
100 cm
V = 0,26 · 10 · (2 · 122 + 102) = 160 cm

= 1008,8 [l] V = 0,26 · 18 · (2 · 16 + 12 ) =
= 3070,08 [l]
5 Aby jeszcze przed ścięciem drzewa przewidzieć, ile można

z niego uzyskać drewna, leśniczy korzysta ze wzoru Denzina:
2
d
V = 1000 Pierśnica to średnica drzewa
na wysokości 130 cm (czyli
V – objętość drewna w m3 na wysokości klatki piersiowej
dorosłego człowieka).
d – pierśnica w cm (zob. fot.)
a) W tabeli podano pierśnice trzech drzew.

Oblicz i zapisz, ile drewna można z tych V [m3]
drzew uzyskać.
4
d (cm) 50 60 70
3
V (m3) 2,5 3,6 4,9
2
b) Informacje z tabeli przedstaw na diagramie. 1
50 60 70 d [cm]
143
VII.6. Korzystanie ze wzorów
Dla dociekliwych
6 Czasami wzór wybieramy w zależności od tego, jakie liczby chcemy do niego pod-
stawić. Na przykład zapis:

y=
x2, dla x < 1
2 ∙ x + 1, dla x ´ 1 }
oznacza, że dla liczb x mniejszych od 1 trzeba skorzystać ze wzoru y = x2, a dla
liczb x równych lub większych od 1 – ze wzoru y = 2 ∙ x + 1.
Skorzystaj z podanego zapisu i uzupełnij tabelę.
x –3 –2 –1 0 1 2 3
y 9 4 1 0 3 5 7
Suma wpisanych przez ciebie liczb powinna wynosić 13.
7 Podatek w 2016 r. w zależności od rocznego dochodu obliczano według tabeli:
Dochód d (zł)
Podatek p (zł)
ponad do
85 528 18% dochodu pomniejszone o kwotę 556 zł 02 gr

85 528 14 839 zł 02 gr + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł
Te same informacje można zapisać wzorem:

0 dla d ² 3089
p = 0,18 ∙ d – 556,02 dla 3089 < d ² 85 528
14 839,02 + 0,32 ∙ (d – 85 528) dla d > 85 528
Uzupełnij tabelę. Skorzystaj z kalkulatora.
Dochód d (zł) 3000 50 000 100 000 200 000

Podatek p (zł) 0 8443,98 19 470,06 51 470,06
Ile zostaje po zapłaceniu podatku (zł) 3000 41 556,02 80 529,94 148 529,94
144
VII.7 Plan, mapa i skala Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M6G3DE
Rozgrzewka
1 Znajdź na planie Starego Miasta w Warszawie odpowiedni kwadrat i odczytaj zapi-

saną w nim nazwę ulicy.
a) kwadrat C1 Bugaj
b) kwadrat położony na południe od C1 Kanonia
c) kwadrat położony na zachód od C1 Brzozowa
2 Spośród użytych na planie symboli wybierz trzy różne i połącz je strzałkami z takimi
samymi symbolami w legendzie.
3 Korzystając z podziałki, znajdź odległość w linii prostej między:

a) pomnikiem Jana Kilińskiego a Kolumną Zygmunta, 200 m
b) kościołem przy ul. Miodowej a teatrem przy ul. Brzozowej. 400 m
145
VII.7. Plan, mapa i skala
2
1
4 Uzupełnij.
1 cm na planie 10 000 cm = 100 m w rzeczywistości
2 cm na planie 2∙ 100 m = 200 m w rzeczywistości
3,5 cm na planie 3,5 ∙ 100 m = 350 m w rzeczywistości
5 Na planie Starego Miasta w Krakowie oznacz liczbami:

ee
kościół Mariacki (po wschodniej stronie Rynku Głównego) – liczbą 1,
ee
Sukiennice (duży budynek na środku Rynku Głównego) – liczbą 2,
ee
Teatr im. Juliusza Słowackiego (w kwadratach C1, C2) – liczbą 3.
6 Uzupełnij zdania, wpisując nazwy kierunków geograficznych.

Teatr im. J. Słowackiego znajduje się na południowy wschód od Barbakanu.
Kościół Mariacki znajduje się na północ od ul. Dominikańskiej.
Kościół Mariacki znajduje się na wschód od Sukiennic.
Ulica Grodzka wychodzi z Rynku Głównego w stronę południową .
Wawel znajduje się na południe od Rynku Głównego.
146
7 Narysuj na planie Krakowa trasę spaceru według opisu.

Od Bramy Floriańskiej (kwadrat C1) szliśmy ulicą Floriańską aż do Kościoła Mariac-
kiego. Po zwiedzeniu tego kościoła obeszliśmy Rynek Główny, zaczynając od jego
północno-wschodniej pierzei, a potem ulicą Grodzką udaliśmy się w stronę Wawelu.
8 Zmierz na planie Krakowa odpowiednie długości i oblicz rzeczywiste odległości

w linii prostej:
a) od Bramy Floriańskiej do kościoła Mariackiego,
350
m
b) od Teatru im. Juliusza Słowackiego do pomnika Adama Mickiewicza na Rynku
Głównym,
450
m
c) od teatru przy ul. Jagiellońskiej do poczty przy ul. Garbarskiej.
250
m
9 Mapa przedstawia teren, na którym zostanie wybudowana elektrownia wodna.

Tama będzie się znajdowała w zaznaczonym miejscu, a lustro wody osiągnie poziom
580 m n.p.m. Pokoloruj na niebiesko obszar, który znajdzie się pod wodą. Wyspę,
która powstanie, pokoloruj na zielono.
147
10 Na mapie zaznaczone są cztery latarnie morskie na polskim wybrzeżu. Przy każdej

z nich podano odległość, z jakiej widać jej światło. Za pomocą cyrkla zaznacz na ma-
pie zasięg każdej z latarni. Sprawdź, czy zbliżając się statkiem do wybrzeża, zawsze
można zobaczyć jakąś latarnię.
Wskazówka. Najpierw oblicz, jakiej odległości w rzeczywistości odpowiada 1 cm na
mapie. Będzie ci znacznie łatwiej przeliczać inne odległości.
Ustka Czołpino Stilo Rozewie
Dla dociekliwych
11 Każda latarnia morska wysyła inny sygnał świetlny, dzięki czemu na podstawie sa-
mego światła można stwierdzić, którą z nich widzimy.
a) Żeglarz stwierdził, że latarnia Stilo znajduje się na południowy zachód, a Rozewie
na południowy wschód od jego statku. Zaznacz na mapie literą A punkt, w któ-
rym znajdował się ten statek.
b) Zaznacz na mapie literą B punkt, w którym znajdował się statek, jeśli latarnię Stilo
widać było z niego na azymut 100°, a latarnię Czołpino na azymut 210°.
148
Powtórzenie
Informacje do zadań 1 i 2
Na diagramie przedstawiono przybliżoną powierzchnię największych wysp świata.
2400
powierzchnia [tys. km2]

1 Powierzchnia Nowej Gwinei 2200
wynosi około 2000
1800
A. 800 km2 1600
2 1400
B. 900 km
1200
2
C. 800 000 km 1000
800
D. 900 000 km2 600
400
200
0
Grenlandia Nowa Borneo Madagaskar
Gwinea
2 Wyspa Borneo jest mniejsza od Grenlandii o około

A. 1400 km2 B. 1500 km2 C. 1 400 000 km2 D. 1 500 000 km2
3 Na wykresie przedstawiono zmiany temperatury powietrza pewnego dnia.

Oceń prawdziwość podanych zdań. Zaznacz P, jeśli zda- temperatura [°C]
20
nie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Najzimniej było o szóstej rano. P F
O godzinie 15.00 temperatura wynosiła 10

P F
13°C.
Najcieplej było o godzinie 20.00 −
P F
temperatura wynosiła 18°C.
Temperatura rosła od szóstej rano do
P F
szóstej wieczorem. 0 3 6 9 12 15 18 21
godzina
4 Ile czasu minie od godziny piętnaście po piątej do za dwanaście jedenasta?

A. 4 h 33 min B. 5 h 33 min C. 4 h 27 min D. 5 h 27 min
5 Droga ma długość 50 km. Jaka jest jej długość na mapie w skali 1 : 400 000?
A. 12,5 mm B. 12,5 cm C. 2 cm D. 20 cm
149
Powtórzenie
6 Na planie miasta w skali 1 : 12 000 ulica ma 3,6 cm długości. Jaka jest jej rzeczywista
długość?
A. 300 m B. 432 m C. 3000 m D. 4320 m
7 Pan Kowalski jechał 2 godz. z prędkością 42 km

h
, a pan Nowak jechał 1,5 godz.
km
z prędkością 30 h .
Pan Nowak przejechał 45 km. P F

W ciągu 30 min pan Kowalski przejechał o 6 km więcej niż pan Nowak. P F
8 Zamalowano 86% koła. Jaki procent koła pozostał biały?

A. 86% C. 16%
B. 84% D. 14%
9 Prostokąt podzielono na równe części. Dokończ zdania. Wybierz

właściwe odpowiedzi spośród A i B oraz spośród C i D.
Na zielono pokolorowano A. 2% figury. B. 10% figury.
Na niebiesko pokolorowano C. 5% figury. D. 25% figury.
10 Aby obliczyć, ile przekątnych ma wielokąt o n kątach, można skorzystać ze wzoru:

n · ^n – 3h
p= 2
Skorzystaj z tego wzoru i oblicz, ile przekątnych ma dziesięciokąt.
35

11 O której godzinie kierowca dotarł do celu, jeśli o godz. 14.00 rozpoczął podróż na
60-kilometrowej trasie i jechał z prędkością 40 km
h
?
60 km : 40km
h = 1,5 h
+ 1,5 h
14.00 15.30
Odp. Kierowca dotarł do celu o 15.30.
150
VIII.1 Zakupy
Rozgrzewka
1 Uzupełnij.
59 dag = 0,59 kg 0,17 kg = 17 dag 1 kg 15 dag = 1,15 kg
2 Zapisz w tabeli, ile trzeba zapłacić za podaną ilość towaru.

a) 1 kg 2 zł
2 kg 4 zł
1,5 kg 3 zł
0,75 kg 1,50 zł
2 zł/kg
1 kg 5 zł
1,5 kg 7,50 zł
0,1 kg 0,50 zł
b)
0,2 kg 1 zł
20 dag 1 zł
5 zł/kg 40 dag 2 zł
1 kg 23,50 zł
2 kg 47 zł
c) 2,5 kg 58,75 zł
0,1 kg 2,35 zł
23,50 zł/kg 0,2 kg 4,70 zł
0,4 kg 9,40 zł
40 dag 9,40 zł
d) 1 kg 15,60 zł
0,5 kg 7,80 zł
0,25 kg 3,90 zł
15,60 zł/kg 25 dag 3,90 zł
151
VIII.1. Zakupy
Trening
3 Zapisz odpowiednie działania i oblicz:

a) ile zapłacimy:
ee
za 5 kg ziemniaków po 2 zł/kg 5
· 2 = 10 [zł]
ee
za 1,5 kg jabłek po 3 zł/kg 1,5
· 3 = 4,50 [zł]
ee
za 0,13 kg polędwicy po 25,40 zł/kg 0,13
· 25,40 = 3,30 [zł]
b) ile można kupić za 12 zł:

ee
gruszek po 6 zł/kg 12
: 6 = 2 [kg]
ee
pomidorów po 8 zł/kg 12
: 8 = 1,5 [kg]
ee
winogron po 12,50 zł/kg 12
: 12,50 = 0,96 [kg]
c) ile kosztuje 1 kg jabłek, jeśli:

ee
2 kg kosztują 4 zł 4
: 2 = 2 [zł]
ee
1,5 kg kosztuje 4,50 zł 4,50
: 1,5 = 3 [zł]
ee
0,7 kg kosztuje 1,75 zł 1,75
: 0,7 = 2,50 [zł]
4 Oszacuj, ile co najmniej potrzeba 1-złotowych monet, aby kupić podaną ilość towa-
ru. Otocz pętlą odpowiednią liczbę monet.
a) 21 dag wiśni po 8 zł/kg
b) 48 dag papryki po 5,70 zł/kg
c) 15 dag śliwek po 8,60 zł/kg
d) 77 dag winogron po 9,80 zł/kg
e) 3,2 kg jabłek po 2,10 zł/kg
f) 2,5 kg gruszek po 3,80 zł/kg
g) 2,05 kg gruszek po 3,80 zł/kg
152
VIII.1. Zakupy
5 Wpisz brakujące liczby. Możesz skorzystać z kalkulatora.

25,36 12,6 21,32
133,14 64,89 110,86
5,25 5,15 5,20
Dla dociekliwych
6 W której ofercie proszek jest najtańszy? Odpowiedź zaznacz zieloną pętlą. Zapisz
obliczenia.
waga: waga: waga:

4 · 600 g = 2,4 kg 3,6 kg 2,4 kg + 600 g = 3 kg
cena: cena: cena:

3 · 6,40 zł = 19,20 zł 28 zł 24 zł
cena za kilogram: cena za kilogram: cena za kilogram:

19,20 : 2,4 = 8 zł/kg 28 : 3,6 = 7,78 zł/kg 24 : 3 = 8 zł/kg
153
VIII.2 Działki, domy, mieszkania Obejrzyj film
docwiczenia.pl
Kod: M6ETZ9
Rozgrzewka
1 Uzupełnij.
1a 10 m 1 ha 100 m
10 m 100 m
1 a = 100 m2 1 ha = 10 000 m2
1 ha = 100 a
Trening
2 Uzupełnij.
2 ha = 200 a = 20 000 m2 0,052 ha = 5,2 a = 520 m2
2,5 ha = 250 a = 25 000 m2 0,48 ha = 48 a = 4800 m2
0,7 ha = 70 a = 7000 m2 0,9 ha = 90 a = 9000 m2
0,03 ha = 30 a = 300 m2 1,2 ha = 120 a = 12 000 m2
0,73 ha = 73 a = 7300 m2 1,252 ha = 125,2 a = 12 520 m2
3 Podkreśl zapisane na planie wymiary pokojów. Oblicz powierzchnię każdego poko-

ju i zapisz ją na planie. Możesz skorzystać z kalkulatora.
5,06 m2
5,8 m 2,3 m 3,4 m
2,2 m
3,4 m pokój 1 łazienka 11,56 m2 3,4 m
pokój 3
19,72 m2
przedpokój
15,08 m2
3m 6,12 m2
2 kuchnia
6,9 m 1,8 m
pokój 2
2,6 m 3,4 m
5,8 m
154
VIII.. Działki, domy, mieszkania
4 Do każdej ilustracji dobierz z ramki właściwy podpis.
1 ha 10 ha 1,8 m2 14 m2
1 ha 1,8 m2 10 ha 14 m2
5 Na rysunku przedstawiono plan działki. Dorysuj odcinki potrzebne do obliczenia

powierzchni trawnika. Zapisz na rysunku ich rzeczywiste wymiary. Uzupełnij tabelę.
Powierzchnia Cena za 1 m2 Koszt

kostka
24 m2 40 zł 960 zł
brukowa
trawnik 196 m2 20 gr 39,20 zł
RAZEM 999,20 zł
Skala: 1 : 400
dom
kostka brukowa
trawnik
Dla dociekliwych
6 Prostokątny taras o wymiarach 310 cm × 250 cm chcemy wyłożyć płytkami. Płytki

można obcinać, ale obcięte części nie nadają się do wykorzystania. Oblicz, ile zapła-
cimy, wykorzystując płytki A, a ile – wykorzystując płytki B.
50 zł/m2
A B
50 zł/m2
10 cm × 10 cm 30 cm × 30 cm
387,50 zł 445,50 zł
155
VIII.3 Podróż
Rozgrzewka
km Stacja Przyjazd Odjazd

1 Zaznacz w rozkładzie jazdy:
0 Szczecin Gł. 19.44
ee
na żółto – godzinę odjazdu z Katowic,
210 Poznań Gł. 22.20 22.30
ee
na zielono – godzinę przyjazdu 279 Leszno 23.36 23.37
do Rzeszowa. 375 Wrocław Gł. 0.40 0.55
Oblicz, jak długo jedzie pociąg z Katowic 457 Opole Gł. 1.48 1.50
do Rzeszowa. 554 Katowice 3.30 3.35
3.35 5h 8.35 1 min 8.36 631 Kraków Gł. 5.51 6.04
708 Tarnów 7.04 7.12
Odp. Z Katowic do Rzeszowa pociąg
788 Rzeszów Gł. 8.36 8.38
jedzie 5 h 1 min.
875 Przemyśl Gł. 10.01
Trening
2 Na podstawie tabeli z zadania 1 oblicz, jak długo jedzie pociąg:

a) ze Szczecina do Leszna, 3
h 52 min
b) z Opola do Tarnowa, 5
h 14 min
c) z Poznania do Krakowa. 7
h 21 min
3 Uzupełnij.
Podróż z Krakowa do Rzeszowa trwa 2 h 32 min, czyli około 2,5 h.
Pociąg pokonuje w tym czasie 157 km. Z tego wynika, że jego średnia prędkość
na tej trasie wynosi około 63 km .
h
4 Przeczytaj cennik zoo i uzupełnij tabelę.
Koszt biletów kupionych ZOO
Rodzina Bilety
pojedynczo dla rodziny ee
normalny 15 zł
2 dorosłych + 1 dziecko 42 zł – ee
ulgowy 12 zł
ee
rodzinny* 11 zł
2 dorosłych + 2 dzieci 54 zł 44 zł
* Cena za 1 osobę. Warunki
2 dorosłych + 3 dzieci 66 zł 55 zł sprzedaży: 2 dorosłych
2 dorosłych + 4 dzieci 78 zł 66 zł i co najmniej 2 dzieci.
156
VIII.3. Podróż
Mapa
do zadań 5‒7 i 9
A
D
C
D
5 Uzupełnij.
Na mapie: W rzeczywistości:
1 cm 25 000 cm = 250 m
2 cm 2 ∙ 25 000 cm = 50 000 cm = 500 m
4,5 cm 4,5 · 25 000 cm = 112 500 cm = 1125 m
157
VIII.3. Podróż
6 Zaznacz na mapie na stronie 157 opisaną poniżej trasę wycieczki rowerowej. Za

pomocą nitki zmierz na mapie długość tej trasy i oblicz, ile ma ona kilometrów
w rzeczywistości.
Wycieczkę rozpoczynamy w pobliżu ruin zamku w Czorsztynie. Jedziemy na
wschód aż do przystanku Czorsztyn skrzyżowanie. Tu skręcamy na południowy
wschód i dojeżdżamy do przełęczy Osice. Teraz kierujemy się na południowy zachód
i dojeżdżamy do kościoła w Sromowcach Wyżnych, a potem czerwonym szlakiem
udajemy się w stronę Jeziora Sromowskiego. Przejeżdżamy przez zaporę i wzdłuż
zachodniego brzegu jeziora dojeżdżamy do zamku w Niedzicy.
Długość trasy na mapie: 22,5 cm
Długość trasy w rzeczywistości: 5,628 km
Zaproponuj i zaznacz na mapie miejsca, gdzie warto się zatrzymać w czasie wycieczki.
7 Znajdź na mapie na stronie 157 i oznacz literą:

A – punkt leżący 500 m na zachód od zamku w Niedzicy,
B – punkt leżący 875 m na północny zachód od przełęczy Osice.
8 Popatrz na kartkę z kalendarza. maj

pn wt śr cz pt so n
a) Wycieczka zaczyna się w drugą sobotę
1 2 3 4
maja i trwa do najbliższego wtorku. Za- 5 6 7 8 9 10 11
znacz w kalendarzu wszystkie dni trwa- 12 13 14 15 16 17 18
nia wycieczki. 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
b) Uczniowie wyjechali na zieloną szkołę 15 maja rano, a wrócili 20 maja wieczorem.

Ile dni trwała zielona szkoła? 6 Ile było noclegów? 5
c) Zapisz, jakim dniem tygodnia był:
wtorek
20 maja wtorek
29 kwietnia piątek
20 czerwca
Dla dociekliwych
9 Na mapie Pienin na stronie 157 znajdź opisany punkt i oznacz go na mapie odpo-
wiednią literą. Jeśli jest kilka takich punktów, zaznacz je wszystkie.
C – punkt leżący na południe od kościoła w Czorsztynie, w odległości 1125 m od
szczytu góry Cisowiec.
D – punkt leżący w odległości 375 m od pawilonu wystawowego przy Elektrowni
Wodnej Niedzica i jednocześnie w odległości 1250 m od szczytu góry Piekiełko.
158
VIII.4 Odżywianie
Rozgrzewka
1 Oblicz wartość energetyczną: Wartość energetyczna

wybranych produktów
a) 300 g ryżu, (kcal na 100 g)
ryż 340
100 g 340 kcal
kukurydza
konserwowa
100
300 g 1020 kcal
jabłko 46
b) 20 dag kukurydzy konserwowej, kefir 50
20 dag = 200 g majonez 710
pączek 426
100 g 100 kcal
200 g 200 kcal
c) jabłka ważącego 31 dag, d) 150 g kefiru, e) 18 g majonezu.
31 dag = 310 g 100 g 50 kcal 100 g 710 kcal
100 g 46 kcal 50 g 25 kcal 1g 7,1 kcal
10 g 4,6 kcal 150 g 75 kcal 18 g 127,8 kcal
310 g 142,6 kcal
Trening
Informacje do zadań 2–4

Zawartość (g/100g)
białka tłuszcze węglowodany wapń witamina A
tuńczyk w sosie
21 1,2 0,0 0,013 0,00037
własnym
kukurydza
2,9 1,2 23,6 0,004 0,000035
konserwowa
ryż 6,7 0,7 78,9 0,01 0
majonez 1,3 79 2,6 0,014 0,000054
kefir 3,4 2,0 4,7 0,1 0,000016
pączek 7,6 15,5 62,2 0,048 0,000164
159
VIII.4. Odżywianie
SAŁATKA Z TUŃCZYKA
ee
1 puszka tuńczyka w sosie własnym (170 g, w tym 120 g ryby)
ee
200 g ryżu
ee
1 puszka kukurydzy (400 g, po odcedzeniu 220 g)
ee
4 łyżki stołowe majonezu (80 g)
Ryż ugotować na sypko, odcedzić, ostudzić. Dodać odcedzoną kukurydzę i od-
cedzoną rybę. Wymieszać. Dodać majonez i ponownie wymieszać.
2 Podkreśl w przepisie na sałatkę:

ee
na czerwono – składniki zawierające dużo tłuszczów,
ee
na żółto – składniki zawierające dużo białek,
ee
na zielono – składniki zawierające dużo węglowodanów.
3 Odpowiedz na pytania, nie wykonuj dokładnych obliczeń.

a) Ile waży przygotowana sałatka? Zakreśl wszystkie właściwe odpowiedzi.
620 g 62 g 6,2 g 0,62 g
620 dag 62 dag 6,2 dag 0,62 dag
620 kg 62 kg 6,2 kg 0,62 kg
b) Jaką część wagi sałatki stanowi tuńczyk? Zakreśl właściwą odpowiedź.
około 12 około 13 około 15 1
około 10
Dla dociekliwych
4 Odpowiedz na pytania na podstawie tabel zamieszczonych na stronie 159.

a) Czy więcej witaminy A znajduje się w 100 g kefiru, czy w pączku ważącym 100 g?
w pączku
b) Przygotowaliśmy porcję kefiru o takiej samej wartości energetycznej jak pączek.
Czy więcej witaminy A znajduje się w tej porcji kefiru, czy w pączku?
w pączku
160

Matematyka Z Kluczem Klasa 6 Zeszyt Cwiczen Rozwia

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matematyka Z Kluczem Klasa 6 Zeszyt Cwiczen Rozwia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

6

Marcin Braun, Agnieszka Mańkowska,

Numer ewidencyjny podręcznika w wykazie MEN: 875/3/2019

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2019

Opracowanie redakcyjne i redakcja merytoryczna: Elżbieta Rokicka, Paulina Staniszewska-Tudruj.

Nowa Era Sp. z o.o.

Druk i oprawa: Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.

2 Dopisz na osiach brakujące liczby.

–6 –4 –2 0 2 4 –36 –33 –30 –27 –24 –21 –18

5 Zaznacz na osi liczby: –1 34 , –2 12 , –3 14 .

–314 –3 –212 –2 –134 –1 0

–12 –21 –30 –27 –9

Tytuł powieści: „Opowieści

–0,75 –0,5 –1,25 –1,75 0 –2 –2 14

Tytuł powieści: „Przygody

–0,3 –2,1 0,6 –3,3 –1,2 0,3 –2,4 –3

Tytuł powieści: „Harry

7 Podaj przykład liczby, która:

9 Połącz odcinkami liczby:

10 Pokoloruj na mapie obszary

11 Wykonaj działania. Pod wynikami znalezionymi w tabeli wpisz odpowiednie litery.

12 W zadaniach, w których chodzi o połączenie w pary różnych danych (np. tempera-

pon. wt. śr. czw. pt. sob. niedz.

2 Oblicz i połącz liniami punkty z jednakowym wynikiem.

–10 + (–5) (–1) + (–3) –1 + 7

–15 2 –24 –10

5 Oblicz. Wpisz odpowiednie litery do tabeli i odczytaj hasło.

K 300 + (–470) = –170

R –140 + (–230) = –370

–820 –580 –370 –170 –90 100 200 770

1 Wpisz wyniki działań.

4 · 5 = 20 (–4) · 5 = –20 4 · (–5) = –20 (–4) · (–5) = 20

2 Wpisz wyniki działań.

40 : 5 = 8 (–40) : 5 = –8 40 : (–5) = –8 (–40) : (–5) = 8

3 Oblicz. Obok każdego działania zapisz literę z ramki odpowiadającą wynikowi.

–36 A –21 U –15 P 32 R 54 D

5 · (–3) = –15 P 5 · (–4) = –20 T (–4) · 9 = –36 A (–5) · (–4) = 20 K

6 · (–6) = –36 A (–7) · 3 = –21 U (–2) · 10 = –20 T (–4) · (–9) = 36 O

(–6) · (–9) = 54 D (–4) · (–8) = 32 R 7 · (–3) = –21 U (–5) · 4 = –20 T

–2 · 16 = –32 Ł 4 · (–9) = –36 A 2 · (–10) = –20 T 3 · (–12) = –36 A

4 Działania, których wyniki są dodatnie, pokoloruj na pomarańczowo, ujemne –

5 Oblicz. Wyniki wpisz do tabeli w kolejności rosnącej. Litery odpowiadające wyni-

(–420) : (–60) · (–10) = –70 Ń

(–340) : (–2) : (–2) = –85 A

630 : (–70) · (–10) = 90 T

Wynik –90 –85 –70 70 85 90

(–1245) + (–15) = – 2952 : (–12) = –

(–345) + (–123) = – (–264) + 457 = +

(–312) + 175 = – 2012 + (–2013) = –

10 Popatrz, jak można wykorzystać równość z ramki do obliczania następnych potęg

11 Uzupełnij równości i dokończ zdania.

3 Zilustruj działanie na osi liczbowej i zapisz wynik.

4 Zamień odejmowanie na odpowiednie dodawanie i oblicz.

(–4) – (–7) = (–4) + 7 = 3 3 – (–7) = 3 + 7 = 10

5 W każdym odejmowaniu podkreśl większą liczbę. Zamaluj na żółto działania, któ-

17 – (–2) 6–3 (–2) – 7 (–100) – 7

11 – 45 (–44) – (–2) (–11) – (–25) 0 – 33

13 – (–44) (–12) – (–32) –4 – 11 128 – 200

6 Na osi zaznaczono dwie liczby. Uzupełnij zdania i oblicz różnice.

b) Liczby –3 i 7 różnią się o 10 .

c) Liczby –5 i –2 różnią się o 3 .

7 Oblicz. Połącz kropki odpowiadające kolejnym wynikom.

8 Odejmij. Sprawdź za pomocą dodawania.