Handboek 2023

Wiskundige Geletterdheid
Gr 12
Saamgestel deur:
H Bester
C Wagener
M van Wyk
Bl 1 van 585
INHOUDSOPGAWE
Vraestel Bl.
Hoofstuk 1 Finansies V1 4
Deel 1: Finansiële Dokumente en Tariewe V1 4
Deel 2: Belasting V1 35
Deel 3: Inkomste, uitgawes, wins, verlies, V1&V2 84
begrotings, inkomste- en uitgawestate
Deel 4: Kosprys, verkoopprys en gelykbreek- V1&V2 95
analise
Deel 5: Rente V1 104
Deel 6: Bankwese, Lenings en Beleggings V1 110
Deel 7: Inflasie V1 121
Deel 8: Wisselkoers V1 126
Hoofstuk 2 Data V1 136
Deel 1: Ontwikkel vrae, versamel, klassifiseer V1 136
en organiseer data; opsomming van data
Deel 2: Voorstelling van data V1 154
Deel 3: Interpreteer en ontleed data V1 163
Hoofstuk 3 Meting V2 175
Deel 1: Herleiding V2 175
Deel 2: Tyd V2 185
Deel 3: Meting van lengte, gewig, volume en V2 191
temperatuuur
Deel 4: Bereken omtrek, oppervlakte en volume V2 202
Hoofstuk 4 Skaal, kaarte, planne en modelle V2 240
Deel 1: Skale en kaarte V2 240
Deel 2: Skale en planne V2 262
Deel 3: Modelle V2 280
Hoofstuk 5 Waarskynlikheid V1&V2 290
Hoofstuk 6 Hersiening 311
Junie vraestelle 311
Vrystaat 2021 V1 311
Bl 2 van 585
Oos-Kaap 2021 V1 331
Vrystaat 2022 V1
Vrystaat 2022 V2
September vraestelle 365
Vrystaat 2021 V1
Vrystaat 2021 V2
Mock Vraestel 1 Xhariep 2021 389
Mock Vraestel 2 Xhariep 2021 402
November vraestelle 479
November 2021 V1 479
Junie 2022 V1 511
Junie 2022 V2 526
Hoofstuk 7 Terminologie V1 & V2 571
Bl 3 van 585
Hoofstuk 1: Finansies
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
(in dae) aktiwiteite
FINANSIëLE DOKUMENTE EN TARIEFSTELSELS
FINANSIëLE DOKUMENTE
1. Kwotasies, fakture en kwitansies, bankdokumente.
Lees waardes af / Verduidelik hoe waardes in die finansiële 3 3
dokumente hierbo bepaal is / Maak sin van dokumente
TARIEWE
2. Munisipale tariewe (koers, water), telefoon, vervoer, bank,
elektrisiteit, ens. 3 3
Vergelyk twee of meer (ook grafies)
Wat word van jou verwag?

 Jy moet in staat wees om inligting te kan aflees van ‘n verskeidenheid dokumente.
 Jy moet die berekeninge verstaan en dit kan nagaan.
 Die algemene dokumente sluit in, maar is nie beperk tot betaalstrokies,
rekeningstate en fakture.
 Jy moet in staat wees om die terme te kan verduidelik.
Woordelys:
 Aanvanklike koste: ‘n Verpligte, eenmalige bankkoste wat in terme van die
Nasionale Kredietwet gehef word wanneer ‘n nuwe rekening oopgemaak word: dit
kan gefinansier word as deel van die lening (dit is gewoonlik die geval) of apart
betaal word.
 Bankstaat: die besonderhede van al die transaksies wat in ‘n gegewe tyd in die
bankrekening gemaak is.
 Basiese salaris: Bruto salaris sonder enige ander betalings bv. kommissie.
 Begunstigde: die persoon (of mense) wat bestem is om die geld te ontvang.
 Beskikbare inkomste (netto inkomste): inkomste wat oorbly nadat alle betalings
gemaak is.
 Bruto salaris: Vergoeding voor enige aftrekkings
 Debietorder: instruksies wat deur ‘n diensverskaffer aan jou bank gegee word om
die maandelikse betalings aan die diensverskaffer te maak.
 Debietsaldo: ‘n Oortrokke rekening; jy’t meer gebruik as wat in jou rekening was.
 Diensgeld: Roetine-administratiewe kostes
 Elektroniese oorplasing: Om geld te skuif van een rekening na ‘n ander deur
middel van die internet.
 Finansieringsbedrag: Die bedrag wat deur ‘n kredietverskaffer gefinansier word,
ook die bedrag waarop ‘n maandelikse paaiement bereken word.
 Ongereelde uitgawes: ‘n onverwagse uitgawe wat kan voorkom (kan ook ‘n
nooduitgawe wees afhangende van die dringendheid).
 Oorskot: Wanneer daar geld oorbly. Teenoorgestelde van ‘n tekort.
 Oortrokke fasiliteit: Tydelike lening van ‘n bank wat jou toelaat om ‘n debietsaldo
op ‘n rekening te hê.
 Premie: Die bedrag geld wat maandeliks aan ‘n polis betaal word.
Bl 4 van 585
 Rente: Die bedrag geld wat die eienaar verdien vir ‘n belegging of betaal word vir
die gebruik van die geld met betrekking tot ‘n lening of agterstallige betalings.
 Rentekoers: Die persentasiewaarde in rente wat per jaar betaal word.
 Repokoers: Die rentekoers waarteen die bank geld leen vanaf die reserwebank.
 Stoporders: Die rekeninghouer gee instruksies aan die bank om vasgestelde
maandelikse betalings aan ‘n diensverskaffer te maak.
 Waarborg: ‘n Versekering, belofte of vrywaring wat aan die koper gegee word.
 Wanbetalingsklousule: Beskryf wat gebeur indien ’n persoon nie elke paaiement
betyds betaal nie.
 WVF: ‘n Werkloosheidsversekeringsfonds-bydrae (1%) wat uitbetaal as jy jou werk
om een of ander rede verloor (NIE BEDANK).
Oefening 1
1. [November 2016 V1]
BYLAE A
BOOYSEN M Bank Home Loans

BOSSTRAAT 52 Enterpriseweg 1, Fairland, 2170
BLOEMFONTEIN Posbus 1065
Johannesburg, 2000
Navrae: homeloans@co.za
Huisleningstaat soos op 22 Maart 2014
Verbandhoudende REKENINGOPSOMMING
Eiendom: Leningbesonderhede
Erf 20964, Pellisier Geregistreerde verbandbedrag R 466 000,00 Dt
Bosstraat 52
Bloemfontein Uitstaande balans R 378 123,87 Dt
Versekerde waarde van eiendom R 1 185 627,28
Leningstermyn
Oorblywende leningstermyn 12 jaar 4 maande
Einddatum van lening ….
Rentekoers
Huidige rentekoers 7,25%
Uiteensetting van maandelikse terugbetalings

Basiese terugbetaling R 3 842,45 Dt
Huisversekeringspremies R 454,37 Dt
Administrasiegeld (BTW ingesluit) R 5,70 Dt
Totale terugbetaling R 4 302,52 Dt
Bl 5 van 585
Neem kennis: Onbetaalde debietorders gedateer 1 Oktober 2013
Die debietorder is as gevolg van ‘n bankfout nie op 1 Oktober 2013 betaal nie. Die
debietorder is op 2 Oktober 2013 betaal. Die bank het die fout op 14 Oktober 2013
reggestel deur die betrokke rekening met een dag se rente op die debietorderbedrag te
krediteer. Die bank bied verskoning aan vir die fout.
Huislening-transaksiegeskiedenis vanaf 22 September 2013 tot 22 Maart 2014
Transaksie- Beskrywing Debiete Krediete Balans
datum R R R
22 Sep 2013 Openingsaldo 385 127,06 385 127,26 Dt
01 Okt 2013 Rente 2 137,43 387 264,49 Dt
01 Okt 2013 #Maandelikse administrasiegeld 5,70 387 270,19 Dt
01 Okt 2013 Debietorder 4 111,06 383 159,13 Dt
01 Okt 2013 Onbetaalde debietorder 4 111,06 387 270,19 Dt
02 Okt 2013 Debietorder 4 111,06 383 159,13 Dt
14 Okt 2013 Aanpassing 383 158,37 Dt
28 Okt 2013 Huiseienaarversekering 5 275,04 388 433,41 Dt
01 Nov 2013 Rente 2 201,26 390 634,67 Dt
01 Nov 2013 #Maandelikse administrasiegeld 5,70 390 640,37 Dt
01 Nov 2013 Debietorder 4 200,42 386 439,95 Dt
01 Des 2013 Rente 2 143,95 388 583,90 Dt
02 Des 2013 #Maandelikse administrasiegeld 5,0 388 589,60 Dt
02 Des 2013 Debietorder 4 200,42 384 389,18 Dt
01 Jan 2014 Rente 2 204,43 386 593,61 Dt
02 Jan 2014 #Maandelikse administrasiegeld 5,70 386 599,31 Dt
02 Jan 2014 Debietorder 4 200,42 382 398,89 Dt
01 Feb 2014 Rente 2 203,50 384 602,39 Dt
01 Feb 2014 #Maandelikse administrasiegeld 5,70 384 608,09 Dt
01 Feb 2014 Debietorder 4 302,52 380 305,57 Dt
01 Mrt 2014 Rente 2 115,12 382 420,69 Dt
01 Mrt 2014 #Maandelikse administrasiegeld 5,70 382 426,39 Dt
01 Mrt 2014 Debietorder 4 302,52 378 123,87 Dt
22 Mrt 2014 Sluitingsbalans 378 123,87 Dt
BYLAE A toon 'n huisleningstaat en transaksiegeskiedenis vir die tydperk September 2013
tot 22 Maart 2014.
LET WEL:
 Die termyn van die huislening is 20 jaar.
 Die maandelikse administrasiegeld bly onverander vir die duur van die
leningstermyn.
 Die rentekoers het slegs een keer tydens hierdie staat se tydperk verander.
1.1.1 Gee die naam van die lener.

1.1.2 Noem die einddatum (maand en jaar) van die lening.
1.1.3 Bereken die verskil tussen die versekerde waarde van die eiendom en die
geregistreerde verbandbedrag.
1.1.4 Bepaal die totale administrasiegeld betaalbaar vir die volle leningstermyn.
1.1.5 Die rentekoers het op 30 Januarie 2014 met 0,5% gedaal. Bepaal die rentekoers
wat voor 30 Januarie 2014 gebruik is.
Bl 6 van 585
1.1.6 Bereken die BTW-bedrag wat by die maandelikse administrasiegeld ingesluit is
(Neem BTW as 15%).
1.1.7 Verduidelik die term huislening.
1.1.8 Kies EEN van die volgende stellings wat korrek verduidelik waarom die rentebedrae
wat vir Februarie en Maart gehef is, verskil:
A. Die rentekoers het verander
B. Rente word teen die daaglikse uitstaande balans gehef
C. Die rentebedrag verander maandeliks
1.1.9 Die debietorder is as gevolg van 'n bankfout nie op 1 Oktober 2013 betaal nie. Die
debietorder is op 2 Oktober 2013 betaal. Die bank het die fout reggestel deur 'n
aanpassing te maak, soos aangetoon op die staat.
Bereken die aanpassingsbedrag.
1.1.10 Bereken die bedrag rente verskuldig op 1 April 2014 wat op die volgende staat
getoon sal word.
Jy mag die volgende formule gebruik: Rente = , waar
ste
B = balans op die 1 van die vorige maand
n = die aantal dae in die maand
r = rentekoers
2. Sept 2017 V1
2.1 Werknemers is veronderstel om 1% van hulle bruto salaris te betaal aan die WVF.
Gebruik die salarisadvies in BYLAE B en beantwoord die volgende vrae:
2.1.1 Gee die naam van die werknermer op die salarisadviers. (2)
2.1.2 Vir watter maand is die salarisadvies uitgereik? (2)
2.1.3 Skryf die werknemer se basiese inkomste neer. (2)
2.1.4 Waarvoor staan WVF? (2)
2.1.5 Bereken die WVF van hierdie werknemer (waarde van A). (2)
2.1.6 Verduidelik die betekenis van die term 'Netto bedrag' op die salarisadvies. (2)
2.1.7.1 Bereken die totale bedrag vir die aftrekkings (waarde van C). (2)
2.1.7.2 Bepaal gevolglik die waarde van B. (2)
Bl 7 van 585
BYLAE B
Salarisadvies nommer :1
Datum van indiensname :01/01/2017
Beroep :Drywer
Betaalpunt :BC-200579Z
Naam van Werknemer HT Swanepoel

Werknermersnommer M00034212
Identiteitsnommer 580309 8976 085 HR/PAYROLL
The intelligent payroll
Lopienommer 1
Periode van Betaling 01/09/2016 - 30/09/2016
Beskrywing Verdienste Aftrekkings
Basiese betaling R9 500,00
Reistoelaag R1 000,00
Mediese fonds R658,50
Discovery Vitality Key Klub R112,00
Bystandsfonds R356,25
Lening R300
Lening - rente (33,90)
Lening -balans (3 858,97)
WVF werknemersbydrae A
Belasting - normale inkomste B
Belasting - byvoordele R8,13
Belasting toelae R115,82
R10 500,00 C
Netto betaling R8 249,05
3. Nov 2018 V1
3.1 BYLAE C toon die studenteklasgeldstaat vir Tamryn Abrahams, 'n tweedejaar-
Argitektuurstudent aan die Universiteit van Kaapstad (UK)
Gebruik BYLAE C om die vrae wat volg, te beantwoord:
3.1.1 Verduidelik die betekenis van die term rente met verwysing na die
studenteklasgeldstaat (in konteks). (2)
3.1.2 Skryf die saldo (rente uitgesluit), wat op die laaste dag van die vorige jaar oorgedra
is, neer. (2)
3.1.3 Bereken die maandelikse rentekoers wat op die agterstallige klasgeld van die vorige
jaar gebruik is. (3)
3.1.4 Skryf die kode en naam van die module/kursus wat die duurste is, neer. (2)
3.1.5 Dui aan hoe die bedrag van R6 317,70 bereken is. (2)
3.1.6 Bereken die totale bedrag wat teen hierdie rekening gedebiteer is vir die kursusse
wat in die 2017 akademiese jaar studeer is, rente op agterstallige klasgelde ingesluit.
(3)
3.1.7 Noem die betalingsmetode wat gebruik is om geld na hierdie rekening oor te dra. (2)
3.1.8 'n Familievriend het die saldo van R40 386,60 betaal op voorwaarde dat die bedrag
in gelyke maandelikse paaiemente terugbetaal sou word, rentevry.
Bl 8 van 585
Toon hoe die maandelikse paaiement van R8 077,32 bereken is indien die eerste
paaiement op 1 November 2017 en die laaste paaiement op 1 Maart 2018 verskuldig
was. (2)
BYLAE C
Bl 9 van 585
4. Feb-Mrt 2017
Banke stuur van tyd tot tyd transaksiestate aan hul kliënte. 'n Uittreksel uit die
bankstaat van 'n rekening by BBC Bank en 'n tabel wat die 2016-prysgids vir
transaksies by die bank toon, word hieronder getoon.
Mnr RS Simons BBC Bank

Marikana 144 Posbus 62 325
Bloemhof Marshall
26 Februarie 2016
BANKSTAAT vir die tydperk 11 Februarie 2016 tot 26 Februarie 2016
Lopende rekening: Nommer 0405209

Transaksie Diens- Debiete Krediete Datum Saldo
gelde
Saldo oorgebring 4 050,83-
Salaris 9123 1 285,17 11 Feb 2 765,66-
Salaris 9038 8 906,94 11 Feb A
Debietkaart aankope en kontant 1 097,96- 11 Feb 5 043,32
R 1 000,00 by VP
Fooi vir debietkaartaankope en 5,00- 11 Feb 5 038,32
kontant
Kredietoordrag deur ABC Salaris 23 004,57 15 Feb 28 042,89
9772
Debietkaartaankope en kontant 3 982,44- 15 Feb 24 060,45
R3 000,00 by VP
Debietkaartaankope Restaurant X 379,50- 15 Feb 23 680,95
Debietkaartaankope en 5,00- 15 Feb 23 675,95
kontantgelde
Debietoordrag 13,10 479,00- 15 Feb 23 196,95
Rekeningbetaling 13,10 3 188,00- 15 Feb 20 008,95
Bank OTM-betaling van Madika 5,20 1 500,00- 16 Feb 18 508,95
OTM-oordrag na ander rekening by 3,90 5 000,00- 16 Feb 13 508,95
BBC Bank
Betaling vanaf Morwesi 300,00 26 Feb 13 808,95
Let wel: Diensgelde word aan die einde van die maand afgetrek.
Bl 10 van 585
2016-prysgids vir BBC Bank
Kontantonttrekkings
Toepaslike fooie
By bank-OTM R4,00 + 1,20% van waarde
By VP R5,00
By 'n ander bank se OTM R6,70 + R4,00 + 1,20% van de
onttrekkingsbedrag
Betalings/Deposito's/Oordragte
By bank- OTM R1,10
By 'n ander bank se OTM R6,70 + R1,10
Elektroniese tussenrekeningoorplasings R3,90
Elektroniese rekeningbetalings R5,20
Debietkaartaankope- en kontantgelde R5,00
Debietorder
*Intern R4,20
*Ekstern R13,10
VP = Verkoopspunt (Point of sale = POS)
OTM = Outomatiese tellermasjien of 'n kontantmasjien.
Gebruik die inligting hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:
4.1 Definieer die term krediet, soos in die bankstaat gebruik. (2)
4.2 Interpreteer die minusteken (-) wat by die twee saldobedrae gebruik is. (2)
4.3 Bereken die ontbrekende waarde A. (3)
4.5 1 Februarie 2016 was 'n Maandag. Bepaal die getal weeksdae (naweke uitgesluit)
wat deur die tydperk in die bankstaat gedek word. (3)
4.6 Bereken die kontantontrekkingsfooi vir 'n bedrag van R5 490,00 wat by 'n ander bank
se OTM onttrek is. (3)
4.7 Noem of die debietorder wat op 15 Februarie 2016 gemaak is, intern of ekstern was.
(2)
Kasregisterstrokies
 Gespesifiseerde aankope, sowel as BTW wat daarop gehef word, word op
kasregisterstrokies aangedui.
 Onthou dat alle pryse in Suid-Afrika BTW, wat aan die regering oorbetaal word,
insluit, en dat sommige basiese voedselsoorte nie aan BTW onderhewig is nie.
Daarom word dit ook aangetoon op 'n kasregisterstrokie.
 Kasregisterstrokies verskil ook van winkel-tot-winkel en afkortings en simbole kan
dus verskil.
 Die doel van 'n kasregisterstrokie is tweeledig:
o Vir die kliënt dien dit as bewys van aankope en kan ook gebruik word vir
finansiële rekords.
o Vir die winkel / besigheid is dit ook 'n brondokument wat gebruik word om
hulle hand op die verkope te hou.
 Volgens wet moet Suid-Afrikaanse kasregisterstrokies die volgende inligting bevat:
o die winkel se naam
o die winkel se adres
o die winkel se BTW-nommer
Bl 11 van 585
o die woorde "Belastingfaktuur/Tax invoice"
o die faktuurnommer
o die datum en tyd van transaksie
o 'n beskrywing van die items of dienste wat gekoop is
o die BTW-bedrag gehef (15%)
o die totale bedrag betaalbaar
 Sommige noodsaaklike voedselsoorte is in Suid-Afrika van BTW vrygestel. Dié
goedere sluit in paraffien, bruinbrood, mieliemeel, stampmielies, mielierys,
gedroogde mielies, gedroogde bone, lensies, geblikte sardientjies, melkpoeier, melk,
rys, vars groente en vrugte, plantolie en eiers.
Restaurantrekeninginge
 Aankope by 'n restaurant word op die rekening aangedui.
 Alle restaurantpryse sluit BTW in, maar die rekening sal steeds aandui watter bedrag
aan BTW spandeer is.
 Die rekening het ook 'n spasie vir 'n diensfooi.
 Diensfooi word vrywillig gegee, behalwe wanneer die spyskaart spesifiseer dat die
diensfooi reeds gehef is.
Oefening 2
1. Ooskaap September 2009 V1
1.1 Me. Bobby het winkel toe gegaan en die items gekoop wat op die onderstaande
kwitansie getoon word. Gebruik die kwitansie om die vrae wat volg te beantwoord:
1.1.1 Noem DRIE items op die kwitansie wat nie-belasbaar is. (3)
1.1.2 Bereken die totale bedrag insluitend BTW wat me. Bobby moet betaal. (2)
1.1.3 Bereken wat me. Bobby vir die nie-belasbare items op die kwitansie betaal het. (2)
1.1.4 Hoe betaal sy vir die items? (1)
1.1.5 Doen sy dié inkopies in die oggend, middag of in die aand? (1)
MCTEK Winkel
You snooze, you lose
U KASSIER VANDAG IS: LERATO
BOTTERSKORSIE DRASAK# R19,99

BOTTERBOONTJIES IN TAMATIESOUS 410 g R 5,49
NESTLÉ RICOFFY BLIK 250 g R21,69
MELK NESTLÉ VOLROOM UHT 1ℓ# R7,99
ROOIBOSTEESAKKIES 80’s R14,49
LOS PIESANGS 0,332 kg @ R6,99\kg# R2,35
BRUIN UIE 0,170 kg@R12,99\kg# R2,21
ITEMS 7 TOTAAL --------
#NIE-BELASBARE AANDUIER
BANKKAARTE
KAARTNOMER 0774
#2431 2804/004/019 02.05.09 09:39 AC-00
Bl 12 van 585
2.
TABEL 1: MAALTYE WAT DEUR DIE VIER VRIENDE BY 'MEET & EAT'
RESTAURANT BESTEL IS.
Sibahle Kananelo Collen Aanadi
2 Koeldranke Vrugtesap Groenslaai Nachos
Groenslaai Hoender & Avokado Vegetariese pizza Ribbetjies
Knoffelbrood Slaai Sjokolade 2 Druiwesappe
Steak en skyfies melkskommel Roomys &
sjokoladesous
2.1 Skryf die naam van die kelner wat die VIER vriende by die restaurant bedien het,
neer. (2)
2.2 Die totale bedrag vir die drankies was volgens die rekening 'n bedrag van R84,00.
Verifieer hierdie bedrag. (2)
2.3 Bereken die prys van een druiwesap. (2)
2.4 Die minimum bedrag vir 'n fooitjie is 10% van die subtotaal van die rekening. Bepaal
die minumum fooitjie wat die VIER vriende aan die kelner moet betaal. (2)
2.5 Bereken die totale bedrag van die rekening. (2)
Bl 13 van 585
2.6 Die vriende het besluit om die totale bedrag van die rekening gelykop tussen hulle te
verdeel. Bereken hoeveel elkeen moet betaal. (2)
3. BYLAE A toon die Belastingfaktuur wat Mev. Khumalo ontvang het die dag toe sy by
die Boutique Culinary Hotel verlaat het.
Gebruik BYLAE A om die vrae wat volg te beantwoord.
3.1 In watter maand het mev. Khumalo die hotel besoek? (2)
3.2 Skryf die naam van die persoon wat mev. Khumalo se belastingfaktuur gedruk het,
neer. (2)
3.3 Toon hoe die saldo van R2 560,00 verskuldig op 28.01.19 bereken is. (2)
3.4 Waarvoor staan die akroniem BTW? (2)
3.5 Die totale koste sluit BTW in. Bepaal die totale koste BTW uitgesluit. (4)
3.6 Die BTW-persentasie het in April 2018 van 14% tot 15% gestyg. Mnr. Khumalo het
voorheen dieselfde hotel in Maart 2018 vir dieselfde aantal dae besoek. Die koste
per kamer, BTW uitgesluit, was ook steeds dieselfde soos in 2019. Bereken die
totale koste wat Mnr Khumalo in Maart 2018 betaal het. (4)
3.7 Mnr. Khumalo beweer dat die persentasietoename in die totale koste 1% oorskry
het. Verifieer, deur alle berekeninge te toon of sy bewering geldig is. (4)
Bl 14 van 585
BYLAE A
Bl 15 van 585
Kwotasies
 'n Kwotasie is 'n gedetailleerde, geskrewe weergawe van die koste en voorwaardes
vir die produk of diens wat gelewer moet word.
 'n Kwotasie kan ook bepalings en voorwaardes van die verkoop en betaling, sowel
as waarborge insluit.
 Indien die koper die voorwaardes aanvaar, word dit 'n ooreenkoms waartoe albei
partye verbind is.
 Dit beteken dat albei partye presies moet doen waarop ooreengekom is. Alle
kwotasies het 'n vervaldatum - Dit is nodig om die verskaffer te beskerm, aangesien
dit bindend is sodra die kwotasie onderteken is. Die verskaffer sal dan die goedere
of dienste teen die gekwoteerde prys moet lewer.
4. Feb-Mrt 2016 V2
Suid-Afrikaanse huishoudings het die afgelope paar jaar 'n groot styging in
elektrisiteitskoste ondervind. Mnr. Chan wil graag sy elektriese stoof met 'n gasstoof
vervang. Hy het kwotasies van The Alternative Heat Company (Opsie 1) en
TG Gasstoof Spesialis (Opsie 2) ontvang, soos in BYLAE B getoon.
Van die inligting is weggelaat.
Gebruik BYLAE B om die vrae wat volg te beantwoord:
4.1 Bereken die totale bedrag van die kwotasie vir Opsie 1. (5)
4.2 Mnr. Chan skat dat die verskil in die totale koste tussen die twee opsies minder as
R1 000,00 sal wees.
Verifieer, deur AL die berekeninge te toon, of mnr. Chan se skatting geldig is. (5)
4.3 Gee EEN rede waarom mnr. Chan dalk die duurste opsie kan kies. (2)
Bl 16 van 585
BYLAE B
Bl 17 van 585
Oefening 3
1. Nov 2018 V2
Mapotjo beplan om ‘n bakkie (voertuig) te koop. Sy het op 28 Februarie 2018 die

volgende kwotasie van ‘n motorhandelaar ontvang:
Uittreksel van ‘n kwotasie vir ‘n bakkie van ‘n handelaar A

Rand (R)
Verkoopprys (BTW uitgesluit) sonder bykomstighede (ekstras) 160 087,72
Afslag 6 140,00
BYKOMSTIGHEDE (EKSTRAS)
Gryp-lagie (‘Smash-and-grab film’) 3 500,00
Deurbeskermer 3 500,00
ANDER KOSTE
Padwaardigheidskoste 4 298,25
Transaksiefooi 1 315,79
SUBTOTAAL 166 561,76

BELASTING OP TOEGEVOEGDE WAARDE (14%)
TOTAAL VERSKULDIG 189 880,41
Bron: Groep 1 Nissan en The Glen
Gebruik die inligting hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord:
1.1 Bereken (tot EEN desimale plek afgerond) die persentasie afslag wat op die bakkie
se verkoopprys, BTW uitgesluit, gegee is. (3)
1.2 Toon hoe die bedrag van R166 561,76 bereken is. (3)
1.3 Gee EEN rede waarom kliënte sou verkies om die bykomstighede (ekstras), soos in
die kwotasie getoon, te installeer. (2)
1.4 Mapotjo het ‘n belegging van R1,25 miljoen. Die geld is soos volg belê:
 Sewe-en-twintig (27) maande-beleggingstydperk
 6% rente per jaar, jaarliks saamgestel
Toon of die rente wat op hierdie belegging verdien is, genoeg is om die totale
aankoopprys van R191 546,02 te dek. (9)
1.5 BTW in Suid-Afrika het met ingang van 1 April 2018 na 15% verhoog.
Die volgende toon hoe die handelaar die nuwe verhoogde BTW verkeerd bereken
het:
Verkoopprys, 14% BTW = R160 087,72 + 14% van R160 087,72
= R160 087,72 + R22 412,28
= R182 500
BTW het met 1% verhoog:
Nuwe verkooprys, 15% BTW ingesluit = R182 500 + R182 500 x 1%
= R182 500 + R1 825
= R184 325
Identifiseer die fout wat die handelaar gemaak het toe hy die nuwe verkoopprys
bereken het. Bereken vervolgens die nuwe verkoopprys, 15% BTW ingesluit
(bykomstighede en ander onkoste uitgesluit). (4)
Bl 18 van 585
2. Feb/Mrt 2016
Mev. Mdluli besit vakansiekothuise langs die see wat ten volle gemeubileer is. Sy
moet yskaste in 12 van die kothuise vervang en kry 'n kwotasie by 'n meubelwinkel
wat finansiering verskaf. Sy dui aan dat sy 'n deposito sal betaal en stem in dat die
verlengde waarborg, afleweringsgeld en aanvangsgeld as deel van die kwotasie
ingesluit word.
BYLAE E toon die kwotasie wat sy van R&F Finansiering ontvang het. Party van die
bedrae op die kwotasie is uitgelaat.
BYLAE E
Bl 19 van 585
Gebruik BYLAE E om die volgende vrae te beantwoord:
2.1 Bepaal die ontbrekende waarde A. (2)
2.2 Toon hoe die totale waarde van die goedere van R145 787,88 bereken is. (2)
2.3 Bereken die persentasie deposito wat betaal moet word. (2)
2.4 Bereken die totale bedrag BTW wat be die prys vir AL die yskaste ingesluit is. (3)
2.5 Definieer die term rente in hierdie konteks. (2)
2.6 R&F Finansiering hef enkelvoudige rente op hul finansierings-transaksies.

Toon aan hoe die bedrag rente van R40 326,29 bereken is. (3)
2.7 Bereken die ontbrekende waarde B. (3)
2.8 Maak 'n lys van AL die ekstra koste wat nie by hierdie kwotasie ingesluit is nie. (3)
2.9 Bereken die ontbrekende waarde C. (3)
2.10 Het Mev. Mdluli 'n afslag vir haar aankope ontvang? Gee 'n rede vir jou antwoord.
(2)
3. Feb/Mrt V2 2016
Suid-Afrikaanse huishoudings het die afgelope jaar 'n groot styging in

elektrisiteitskoste ondervind. Mnr. Chan wil graag sy elektriese stoof met 'n gasstoof
vervang. Hy het kwotasies van The Alternative Heat Company (Opsie 1) en TG
Gasstoof Spesialis (Opsie 2) ontvang, soos in BYLAE G getoon. Van die inligting is
weggelaat.
Gebruik BYLAE G om die vrae wat volg te beantwoord.
3.1 Bereken die totale bedrag van die kwotasie vir Opsie 1. (5)
3.2 Mnr. Chan skat dat die verskil in die totale koste tussen die twee opsies minder as
R1 000, 00 sal wees.
Verifieer, deur AL die berekeninge te toon, of mnr. Chan se skatting geldig is. (5)
3.3 Gee EEN rede waarom mnr. Chan dalk die duurste opsie kan kies. (2)
3.4 Gee die laaste datum waarop die kwotasie nog geldig sal wees. (2)
Bl 20 van 585
BYLAE G
OPSIE 1
KWOTASIE
The Alternative Heat Company DATUM 23/04/2015
Nelsonrylaan 375 FAKTUURNOMMER #1431B
Upington
1826
KLANT-ID Won 283
Uitgereik aan:
Mnr. RS Chan
Derde Laan 23
Upington
BESKRYWING HOEVEELHEID PRYS, 15% BTW BEDRAG
UITGESLUIT IN RAND
Defy DHG 121 - gasstoof 1 R2 893,86 R2 893,86
Leë 9 kg-gasbottel 1 R394,74 R394,74
Hervul 9 kg-gasbottel 9 kg R20,00 (per kg) …
Interne installasie (onderdele en 1 R2 719,30 R2 719,30
gassertifikaat ingesluit)
Gaspypleiding 2m R15,35 per meter …
SUBTOTAAL …
15% BTW …
TOTALE BEDRAG …
HIERDIE KWOTASIE IS GELDIG VIR 14 DAE VANAF DATUM VAN UITREIKING
OPSIE 2
TG Gasstoof Spesialis
Rooiness-straat 37, Upington, 1826
Kwotasie: #1416 Datum: 25/04/2015

Uitgereik aan:
RS Chan
Derde Laan 23
Upington
ITEMBESKRYWING AFMETINGS PRYS 15% BTW
INGESLUIT
Vyfplaatstoof, elk 900 mm R3 499,00
Gasbottelsilinder, elk 9 kg R499,00
Hervul 9 kg-gasbottelsilinder, elk per 9 kg R189,00
Pyp-en-regulatorstel R235,00
4 metaalklemme @ R3,50 elk …
Koperpyp @ R23,50/m 2m …
Installasie deur gesertifiseerde …
gastegnikus @ R350,00 per uur
Gassertifikaat R349,00
Totale koste (BTW ingesluit) …
LET WEL: Installasie van gasstoof neem 3 uur
Bl 21 van 585
4. September 2019 Metro-Oos
Sinokhose beplan 'n uitstappie na die ysskaatsbaan vir 'n skoolgroep. Die tabel hieronder
dui die kostestruktuur van die Northgate Ysskaatsbaan vir 2017 aan.
TABEL: KOSTESTRUKTUUR VIR NORTHGATE YSSKAATSBAAN VIR 2017

Per persoon (in Rand)
BASIESE TOEGANGSFOOI (per sessie) 75,00
HUUR VAN SKAATSE (per sessie) 35,00
GROEPSTARIEF 10 + 85,00
(per sessie, sluit in toegansfooi en huur 20 + 80,00
van skaatse) 50 + 75,00
CHEAP SKATE-KAART A (slegs toegang 620,00
per sessie)
10 sessies
CHEAP SKATE-KAART B (toegangsfooi + 740,00
huur van skaatse per sessie)
10 sessies
SONDAGAAND-MALLIGHEID 55,00
(toegangsfooi + huur van skaatse)
SESSIETYE
DAG 10:00 - 17:00
AAND 19:30 - 22: 30
GESLUIT MAANDAGAANDE GEDURENDE SKOOLKWARTAAL
HALFPRYS DINSDAGAANDE
[Aangepas uit: www.theicerink.co.za]
Gebruik die tabel en beantwoord die vrae wat volg:
4.1 Wat is die basiese toegangsfooi, per sessie, by die ysskaatsbaan? (2)
4.2 Bepaal die persentasietoename vanaf 2017 tot 2018 indien die basiese toegangsfooi
vanaf 1 Januarie 2018, R80 is. Rond jou antwoord af tot 1 desimale plek.
Jy mag die volgende formule gebruik:
-
% toename = (3)
4.3 Noem die items wat in die prys ingesluit is, indien 'n persoon 'n "Sondagaand-
malligheid"-kaartjie koop. (2)
4.4 Bereken die toegangsfooi sowel as die huur van skaatse per persoon, vir 'n groep
van 23 persone indien hul op 'n Dinsdagaand die ysskaatsbaan besoek. (3)
4.5 Bereken die totale koste indien 'n persoon die "Cheap Skate"-kaart A sou koop en
skaatse vir 10 sessies huur. (3)
4.6 Andisiwe is deel van 'n ysskaatsspan wat in 2017 een keer per week vir die hele jaar
oefen.
4.6.1 Hoeveel keer oefen Andisiwe in die jaar indien hy elke oefensessie bywoon? (2)
4.6.2 Indien hy vir elke oefening ysskaatse huur, wat is die totale bedrag wat hy sal betaal
vir die huur van die ysskaatse vir 2017? (2)
4.7 Bepaal die relatiewe koste per sessie indien 'n persoon 'n "Cheap Skate"-kaart B
het.
Bl 22 van 585
Relatiewe koste per sessie = (2)
4.8 Sinokuhle het 'n paar ysskaatse vir R1 565,99 (BTW ingesluit) gekoop.
Bereken die prys van die ysskaatste sonder BTW.
LET WEL: BTW = 15% (3)
5. Oktober 2020 Weskaap
Hieronder is die uittreksel van 'n bankstaat vir Solly Sibeko.

Bestudeer die banksstaat en beantwoord die vrae wat volg.
MAGIC BANK
Kliënt naam Solly Sibeko Datum van staat: Junie
Adres 13 Mdu Road Langa Rekeningnommer ****0048
Transaksiedatum Transaksie besonderhede Bedrag Rekeningsaldo

5 Junie Beginsaldo R9 872,50
Aankoop vanaf debietkaart R1 516,72 R8 355,78
Transaksiefooi R1,50 R8 354,28
6 Junie Stoporder R3 600,00 R4 754,28
Debietorder Selfoonkontrak R289,93 R4 458,96
9 Junie Debietorder A R3 800,96
motorversekering
12 Junie OTM-onttrekking R1 000,00 R2 794,96
13 Junie OTM-onttrekking R880,00 R1 908,96
15 Junie Kontantdeposito by die tak R325,00 R2 227,96
Transaksiefooi B R2 222,37
25 Junie Elektroniese deposito - R17 675,90 R19 898,27
salaris
28 Junie Maandelikse rekeningfooi R8,20 R19 890,07
Finale saldo R19 890,07
Rekeningsaldo Rentekoers (% per jaar)

R 1 - R 4 999,99 1,20%
R 5 000 - R9 999,99 1,50%
R 10 000 + 1,80%

5.1 Definieer die woord Transaksiefooi in konteks. (2)
5.2 Bereken die waarde van A. (3)
5.3 Bereken Solly se jaarlikse netto salaris. (2)
5.4 Is die finale saldo in die rekening 'n krediet- of debietsaldo? Verduidelik u antwoord.
(2)
5.5 Solly het 'n selfoonkontrak met 'n fooi van R85,00 per maand.
Hoeveel het hy ekstra spandeer op die oproepe vir Junie? (2)
Bl 23 van 585
5.6 Aanvaar dat geen verdere transaksies op die finale saldo gedoen word nie. Bereken
die rentekoers wat Solly in Junie van die bank sal ontvang. (3)
5.7 Magic Bank gebruik die volgende formule om die transaksiefooi te bereken indien
die geld gedeponeer word by die tak OTM:
Transaksiefooi = R2,50 + 0,95% van die deposito.
Gebruik die formule hierbo om die transaksiefooi op 15 Junie te bereken. Rond u
antwoord af tot 2 desimale plekke. (3)
5.8 Bereken die totale transaksiefooie wat Solly in Junie maand betaal het. (3)
Tariewe
Verskillende tariefstelsels:
Daar is verskeie tariewe wat huishoudings raak:
 Munisipale tariewe (elektrisiteit, water en riool, erfbelasting en vullisverwydering)
 Kommunikasie (landlyne en selfone)
 Vervoertariewe (busse, treine en vliegtuie)
Onthou dat tariewe gereeld verander om tred te hou met inflasie. Werklike koste tabelle
kan by verskillende diensverskaffers gekry word, of van die internet afgelaai word.
Elektrisiteit
 Eskom is die hoofverskaffer van elektrisiteit in Suid-Afrika, alhoewel daar baie
landsburgers is wat deesdae op ander maniere krag opwek sodat hulle verseker kan
wees van elektrisiteit. Dit sluit gas, sonpanele en batterye in.
 Daar is twee maniere om elektrisiteit te koop:
o Direk van Eskom (byvoorbeeld sekere plase)
o Jou plaaslike munisipaliteit tree op as middelman. Hulle verkry dan die
elektrisiteit vanaf Eskom en verskaf dit aan jou. Jy kry dus 'n rekening van die
munisipaliteit af en dan betaal hulle dit terug aan Eskom.
Verskillende maniere om verbruik te meet:

 Ou meters: Verbruikers met ouer elektrisiteitsmeters kry aan die einde van die
maand 'n rekening vir die elektrisiteit wat hulle gedurende die maand gebruik het.
 Nuwe meters: Verbruikers met nuwer, vooruitbetaalmeters, koop hul elektrisiteit en
laai dan die eenhede op hulle meters.
Eskom is egter besig om die ou meters uit te faseer en nuwe meters te installeer.
Voorafbetaal is beter omdat:

 Die munisipaliteit die geld vir die verbruik kry - jy kan nie versuim om jou rekening te
betaal, want as jy nie koop nie het jy net eenvoudig nie elektrisiteit nie.
 Dit beperk ook in 'n mate die verbruik van elektrisiteit - Jy begroot vir jou verbruik en
probeer dan daarby hou. Jy kan ook gereeld jou verbruik sien en dan, indien nodig,
dit verminder.
 Jy betaal nie die ekstra koste vir die meter in jou huis (enkelfase- of driefase
stroombaanbreker) nie.
Bl 24 van 585
Tariefskedule
Die koste van die elektrisiteit (kWh) wat verbruik is, word bereken op grond van:
 Die grootte van die huis se stroombaanbreker.
 Die koste per eenheid (R/kWh) of (c/kWh)
Eskom gebruik 'n stapel-tariefstelsel om die verbruik te bereken. Dit beteken dat die
verbruiker hoe meer krag hy gebruik, meer per eenheid betaal.
Oefening 4
1.1 Toon met bewerkings, die totale bedrag wat betaalbaar is vir die gebruik van
400 kWh elektrisiteit.
Die tabel hieronder toon die Emfuleni Plaaslike Munisipaliteit se elektrisiteitstariewe

vir huishoudings tydens 'n lae seisoen periode aan:
EMFULENI PLAASLIKE MUNISIPALITEIT ELEKTRISITEITS-TARIEWE (R) VIR

HUISHOUDINGS VIR 2022/23
Huishoudelike verbruik.
Alle tariewe is 15% BTW eksklusief
Blok 1 0 - 50 kWh R0,9015 per kWh
Blok 3 351 - 600 kWh R1,3594 per kWh
Blok 4 Bo 600 kWh R1,6314 per kWh
1.2 Bereken die bedrag (tot twee desimale plekke) wat betaal moet word vir
183,9745 kWh elektrisiteit wat deur 'n verbruiker in Blok 3 gebruik is.
Die tabel hieronder toon die Emfuleni Plaaslike Munisipaliteit se elektrisiteitstariewe

vir huishoudings tydens 'n lae seisoen periode aan:
EMFULENI PLAASLIKE MUNISIPALITEIT ELEKTRISITEITS-TARIEWE (R) VIR

HUISHOUDINGS VIR 2022/23
Huishoudelike verbruik.
Alle tariewe is 15% BTW eksklusief
Blok 3 351 - 600 kWh R1,3594 per kWh
Blok 4 Bo 600 kWh R1,6314 per kWh
1.3 Bereken die totale bedrag wat betaalbaar is vir die gebruik van 433 kWh
elektrisiteit. (4)
1.4 Bereken die totale bedrag wat betaal moet word vir 222,4356 kWh elektrisiteit wat
deur 'n verbruiker in Blok 2 gebruik is. (3)
Bl 25 van 585
2. Die koste van elektrisiteit in Suid-Afrika het gedurende die afgelope twee jaar
ingrypend verhoog.
Individuele huishoudings word belas volgens die getal kilowatt-uur (kWh) elektrisiteit
wat gebruik is. Huishoudings wat meer elektrisiteit gebruik, betaal 'n hoër tarief per
kWh as diegene wat minder elektrisiteit gebruik.
Die tabel hieronder toon die gemiddelde maandelikse verhoging in die koste van
elektrisiteit (BTW van 15% uitgesluit) tussen 2021 en 2022.
Die gemiddelde maandelikse verhoging in die koste van elektrisiteit (BTW

uitgesluit) tussen 2021 en 2022.
GEMIDDELDE MAANDELIKSE GEBRUIK IN kWh
50 150 600 1 000 1 500
Bedrag betaalbaar R27,35 R85,83 R393,67 R728,63 R1 147,33
in 2021
Bedrag betaalbaar R28,83 R94,99 R467,43 R888,83 C
in 2022
Verhoging tussen R1,48 R9,16 A
2021 en 2022
Persentasie - 5,39% 10,67% 18,74% B 23,38%
verhoging tussen
2021 en 2022
2.1 Gedurende 2022 het die Ngubane-gesin 'n gemiddeld van 600 kWh elektrisiteit per
maand gebruik en die Khembo-gesin het 'n gemiddeld van 150 kWh elektrisiteit per
maand gebruik.
Gebruik die tabel hierbo om die verskil in koste per kWh wat die Ngubane-gesin en
die Khembo-gesin moes betaal, te bereken. (4)
2.2 Bepaal die ontbrekende waardes A, B en C. (6)
2.3 Die verskil in die koste van elektrisiteit kan deur sommige verbruikers as billik en
deur sommige verbruikers as onbillik beskou word. Gee 'n gepaste rede vir ELK van
hierdie twee beskouings. (4)
2.4 Mev. Ntanzi het 'n gemiddeld van 1 000 kWh elektrisiteit per maand gebruik. Bepaal
die totale jaarlikse verhoging (BTW 15% ingesluit), van haar elektrisiteitsrekening
tussen 2021 en 2022. (4)
Watertariewe
Hoe weet die munisipaliteit hoeveel water jy gebruik het?
 Buitekant jou huis (aan die voorkant) is daar 'n kraan met 'n meter op.
 Hierdie meter hou aan loop soos wat jy water gebruik.
 Die munisipaliteit lees op dieselfde dag van elke maand die getal van die meter af.
 Byvoorbeeld, op 1 Mei 2021 was die lesing 0023476 en op 1 Junie 2021 was die
lesing 0023529.
 Die waterverbruik vir die maand (Mei 2021) is dus 23 529 - 23 476 = 53 kl
Bl 26 van 585
Net soos elektrisiteit word die koste van water ook met 'n stapel-tariefstelsel
bereken, die stapels se intervalle is net kleiner.
 Ons betaal nie EEN vaste bedrag per kiloliter water wat ons gebruik nie. Ons betaal
volgens 'n glyskaal. Hierdie tabel werk volgens die volgende beginsel: hoe meer jy
gebruik, hoe meer gaan jy betaal.
 Elke munisipaliteit gebruik hul eie spesiale tabel vir watertariewe.
Oefening 5
Huishoudelike watertariewe (BTW ingesluit)

Omvang Prys per kl
1 Tot en met 6 kl R0
2 6 kl - 30 kl R3,25
3 30 kl - 60 kl R9,50
4 Meer as 60 kl R16,75
+ 'n vaste koste van R12,50 vir infrastruktuur as jy maandeliks meer as 6 kl water
gebruik.
* kl = kiloliter = 1 000 liter
 Verduideliking van die tabel:

 Eerste ry: As jy 6 kl of minder water per maand gebruik, dan betaal jy nie vir jou
waterverbruik nie. Jy betaal ook geen vaste koste nie.
 Tweede ry: As jy bv 28,7 kl water vir die maand gebruik het, betaal jy steeds R0 vir
die 1ste 6 kl en dan betaal jy R3,25 per kl vir die OORBLYWENDE waterverbruik.
Oorblywende waterverbruik = 28,7 - 6 = 22,7 kl
Jy betaal = (6 x R0) + (22,7 kl x R3,25) + R12,50 = R86,28
1.1 Bereken die koste vir 47 kl water.

1.2 Bereken die koste vir 71,8 kl water.
2. Die watertariewe vir 'n sekere dorp word hieronder aangetoon:

 'n vaste fooi van R17,75 vir infrastruktuur indien jy meer as 6 kl gebruik
 Alle pryse sluit 15% BTW uit
Omvang Prys per kl
1 Tot en met 6 kl R0
2 7 kl - 26 kl R4,10
3 27 kl - 46 kl R9,60
4 47 kl - 66 kl R20,05
5 Meer as 66 kl R53,00
Lerato gebruik 48,5 kl water gedurende Julie. Hoeveel het sy gedurende Julie in
totaal vir haar waterverbruik betaal? (7)
Bl 27 van 585
3. Gauteng September 2020
3.1 'n Familie van 6 mense bly in 'n area met waterbeperkings in Kaapstad. Hul kan 120
liter water per persoon per dag gebruik wat deur die munisipaliteit voorsien word.
3.1.1 Bereken die maksimum hoeveelheid water, in kl, wat hierdie familie in EEN maand
mag gebruik. (Gebruik 'n 30-dag maand vir jou berekeninge). (3)
3.1.2 Die TABEL hieronder toon die watertarief-kostes vir Kaapstad in 2019/2020.
Gebruik die TABEL om die vraag te beantwoord.
TABEL: Watertarief-kostes
Tarief opsomming (in kiloliter) Tarief Rand per kiloliter (BTW uitgesluit)
0 - 6 kl 15,58
Meer as 6 - 10,5 kl 22,17
Meer as 10,5 - 35 kl 31,47
Meer as 35 kl 69,06
LET WEL:
Omskakeling: 1 kl = 1 000 liter
BTW = 15%
Janine, een van die gesinslede beweer dat hul minder as R620 per maand sal betaal
as die gesin hul volle munisipale limiet gebruik.
Verifieer, deur al jou berekeninge te toon of die waterrekening vir 'n maand, BTW
ingesluit, minder as R620 is. (7)
Vervoertariewe
Oefening 6
1. Nomsa beplan om Los Angeles vir 'n opvoedkundige konferensie te besoek. Sy sal
vanaf haar hotel met 'n Uber-taxi na die konferensielokaal reis.
'n Uber-taxi word volgens twee opsies bedryf, soos hieronder aangedui.
Opsie 1: VOORAF-tarief
= basistarief (uitroepfooi) + (getal myl x per-myl-tarief)
Opsie 2: NA-RIT-tarief
= (getal minute x per-minuut-tarief) + (getal myl x per-myl-tarief)
Die TABEL hieronder toon die verskillende Uber-taxi's en hul onderskeie tariewe in
Los Angeles vir beide die VOORAF- en NA-RIT-tariefopsies, insluitend 'n voorbeeld
van 'n 10 myl-rit wat die VOORAF-tariefopsies gebruik.
Bl 28 van 585
TABEL: TARIEWE VIR UBER-TAXIS IN LOS ANGELES VIR VOORAF- EN NA-RIT-
TARIEFOPSIES
KOSTE UberX UberBLACK UberLUX
Basistarief (uitroepfooi) $0,00 $8,00 $20,00
Per-minuut-tarief $0,15 $0,45 $0,60
Per-myl-tarief $0,90 $3,55 $5,00
*Minimum tarief $4,65 $15,00 $30,00
Kansellasiefooi $5,00 $10,00 $10,00
Totale tarief (vir 'n 10 myl-rit met $9,00 $43,50 B
gebruik van die VOORAF-opsie)
*Minimum tarief: die laagste tarief wat jy per rit gevra sal word
1.1 Bereken die ontbrekende waarde B.

1.2 Bereken (tot die naaste myl afgerond) die maksimum afstand waarvoor 'n mens die
UberX-taxi kan gebruik indien jy die minimum vooraftarief betaal. (4)
1.3 Nomsa het 'n afstand van 29,73 myl met UberBLACK gereis. Die na-rit-tariefopsie is
gebruik en die rit het 1 uur en 9 minute geneem om te voltooi.
Nomsa het beweer dat sy meer as $20,00 sou gespaar het indien sy die
vooraftariefopsie gebruik het.
Toon, met berekeninge, of haar bewering korrek is. (8)
Tariewe: Pryse van funksies, produksies, uitstallings
2. Die Randse Skou is 'n gebeurtenis wat jaarliks in Gauteng plaasvind. Die
Abrahams-gesin wat uit twee volwassenes van 45 en 48 jaar, twee kinders van 6 en
14 jaar en 'n ouma van 73 jaar bestaan, beplan om die Randse Skou te besoek.
Die Tabel hieronder toon die tydsduur en kaartjiepryse van die 2020-
Randse Skou.
TABEL: TYDSDUUR EN DIE KAARTJIEPRYSE VIR DIE 2017-RANDSE SKOU

TYDSDUUR KAARTJIEPRYSE
BESOEKERS- PRYSE 15% BTW
OUDERDOMS-KATEGORIE INGESLUIT
Vrydag 14 April tot Sondag Volwassenes R150
23 April (17 tot 64 jaar oud)
Pensioenarisse R50
09:00 - 19:00 daagliks (65 jaar en ouer)
Tieners R50
(13 tot 16 jaar oud)
Kinders R20
(6 tot 12 jaar o9ud)
Kinders Gratis
(onder 6 jaar)
18 April tot 20 April Volwassenes en pensionarisse ontvang 50% afslag
2.1 Bereken die totale getal uur wat die Randse Skou vir die volle duur van die skou vir
besoekers oop sal wees. (3)
2.2 Bereken die bedrag BTW betaalbaar op 'n tiener se kaartjie. (3)
Bl 29 van 585
2.3 Bepaal die waarskynlikheid (in vereenvoudigde vorm) om willekeurig 'n Vrydag te
kies om die Randse Skou te besoek. (3)
2.4 Die gesin het die Randse Skou op 23 April 2020 besoek.
Mev. Abrahams het beweer dat indien die gesin die Randse Skou op 20 April in
plaas van op 23 April besoek het, hulle meer as 35% op die totale koste van die
kaartjies sou gespaar het.
Verifieer, deur AL die berekeninge te toon, of haar bewering geldig is. (9)
Kommunikasietariewe
3. Selfoon data tariewe:

John het data nodig om navorsing te doen. Hy vind dat een van die verskaffers data
volgens die volgende tariewe aanbied:
OPSIE 1 OPSIE 2
500 MB (megagrepe) 1 GB (gigagrepe)
(1 000 MB = 1 GB)
Vaste maandelikse koste R150 R200
Bykomende maandelikse 50c vir elke MB wat gebruik 50c vir elke MB wat meer as
koste word meer as 500MB 1 GB gebruik word
Herleiding/Omskakeling van GB tot MB:
1 000 MB = 1 GB
John moet kies tussen OPSIE 1 en OPSIE 2
OPSIE 1 kan deur die volgende formule voorgestel word:

Koste (in Rand) = 150 + 0,5 x (aantal megagrepe gebruik - 500)
3.1 Bereken die koste om 900 MB op OPSIE 1 te gebruik.
Die volgende tabel toon die maandelikse koste vir OPSIE 2
MAANDELIKSE KOSTE VIR OPSIE 2

Aantal MB 0 600 800 1 000 1 100 1 500 1 800
maandeliks
gebruik
Koste (In Rand) 200 200 200 200 250 450 A
3.2.1 Bereken die waarde van A.
3.2.2 Skryf 'n formule neer wat in OPSIE 2 gebruik kan word in die vorm:
Koste (in rand) = …
3.2.3 Die grafiek van OPSIE 1 word geteken. Trek die grafiek van OPSIE 2 op dieselfde
assestelsel.
Bl 30 van 585
Maandelikse koste vir Data pakket
1000
900
800
700
Koste in Rand
600
500
400
300
200
100
0
0 500 1000 1500 2000 2500
Data in MB
3.2.4 Gebruik die grafieke in 3.2.3 om te bepaal watter van die twee opsies u vir John sou
aanraai om te neem as hy net R350 aan data wil spandeer. Motiveer jou antwoord.
4. Zandré is 'n verkoopsverteenwoordiger wat beddegoed en gordyne aan winkels

verkoop.
Hy maak baie besigheidsoproepe vanaf sy selfoon elke maand.
Hy besluit om eerder vir hom 'n ander selfoon te koop en hy het 'n keuse tussen
twee opsies:
1. 'n Besigheidskontrak of 'n betaal-soos-jy-gebruik. Vir die besigheidskontrak
sal hy 'n maandelikse fooi van R190 betaal en R1,50 vir elke minuut
gedurende spitstyd.
2. Met die voorafbetaalde opsie betaal jy geen maandelikse subskripsie fooi nie
en R2,50 vir elke minuut gedurende spitstyd.
Besigheidskontrak Voorafbetaald
Gratis minute Geen Geen
Maandelikse inskrywing R190 per maand Geen
Bel tariewe R1,50 per minuut (of 'n R2,50 per minuut (of 'n
gedeelte daarvan) gedeelte daarvan)
4.1 Verduidelik hoekom die vergelyking vir die totale koste vir die besigheidskontrak as
C = 190 + 1,50t geskryf kan word. Waar C die totale koste in rand en t die aantal
minute verteenwoordig.
4.2 Skryf die vergelyking neer in die vorm van: C = …. om Zandré se totale maandelikse
koste (C) in rand voor te stel vir oproepe vir die voorafbetaalde opsie vir 'n gegewe
hoeveelheid tyd (t) in minute.
4.3 Indien sy gemiddelde oproepe per maand in totaal 106 minute en 27 sekondes
beloop, watter opsie sal vir hom die beste wees? Toon alle berekeninge.
Bl 31 van 585
Tariewe: Lone
5. Zoom Car Wash het 'n opsigter, agt algemene skoonmakers en 'n masjienoperateur
in diens. Die skoonmakers werk vir sewe dae 'n week, waar Maandag tot Saterdag
as normale werksure beskou word.
Die tabel hieronder toon die uurlikse loontarief vir ELK van die werkergroepe vir
2016 en 2017.
TABEL: ZOOM CAR WASH NORMALE UURLIKSE LOONTARIEF (IN RAND

PER UUR) VIR 2016 EN 2017
WERKERGROEP 2016 2017
Toesighouer A 21,93
Algemene skoonmakers 16,40 17,76
Masjienoperateur 17,90 19,39
LET WEL:
 Normale werksure: 08:30 tot 17:30
 Oortyd word teen tyd en 'n derde van die normale uurlikse tarief betaal.
 Die Sondagloontarief is 150% van die normale uurlikse tarief.
5.1 Bereken die uurlikse oortydtarief vir 2017 vir 'n algemene skoonmaker.
5.2 Bepaal die totale loon wat 'n masjienoperateur sal verdien vir werk op slegs DRIE
Sondae in 2017.
5.3 Al die werkers het 'n loonverhoging aan die begin van 2017 ontvang.
5.3.1 Toon, deur middel van berekening, dat die loonverhoging 8,3% was.
5.3.2 Bereken die ontbrekende waarde A.
5.4 'n Algemene skoonmaker het normale werksure vir 'n volle week gewerk. Bereken
sy totale weeklikse loon vir albei jare.
Oefening 7
1. Die TABEL hieronder toon die verhoogde watertarief (glyskaal) vir residensiële
eiendomme in Kaapstad. Vanaf 1 Februarie 2018 is tariewe op vlak 6 gehef.
TABEL: Trapsgewyse watertariewe (glyskaal) vir residensiële huishoudings in

Kaapstad (aangepas)
TRAP VOLUME WATER VLAK 4 VLAK 6
VERBRUIK R/kl (BTW INGELSUIT - R/kl (BTW INGESLUIT -
(1 kl = 1 000 liter) 15%) 15%)
1 meer as 0 kl tot 6 kl R4,65 R29,93
2 bo 6 kl tot 10 kl R17,75 R52,44
3 bo 10 kl tot 20 kl R25,97 R114,00
4 bo 20 kl tot 35 kl R43,69 R134,00
5 bo 35 kl tot 50 kl R113,99 R912,00
6 meer as 50 kl R302,24 R912,00
Gebruik die tabel hierbo om die volgende vrae te beantwoord:
Bl 32 van 585
1.1 Wat is die tarief op VLAK 4 as 'n huishouding 'n hoeveelheid water gebruik wat
bo 20 kl tot 35 kl is (TRAP 4)?
1.2 In watter TRAP/INTERVAL sal jy R52,44 op VLAK 6 betaal?
1.3 Bereken die tarief BTW uitgesluit van TRAP 1 van VLAK 6.
1.4 Gebruik die tabel om die bedrag te bereken wat 'n huishouding op VLAK 4 sal moet
betaal vir die verbruik van 15 kl.
1.5 Gebruik die tabel om die bedrag te bereken wat 'n huishouding op VLAK 6 moet
betaal vir die verbruik van 23 kl.
1.6 Bereken hoeveel meer 'n huishouding op VLAK 6 sal betaal in vergelyking met
VLAK 4 vir die verbruik van 37 kl.
2.
Elektrisiteitsaankoopblokke vir 20 Amp Tarief (sent/kWh)
2017 2018
Blok 1 0 - 350 kWh 104,26 106,56
Blok 2 Meer as 350 kWh (>350) 118,00 120,60
Bereken in Rand die elektrisiteitskoste vir die volgende maandelikse verbruik:

2.1 140 kWh in 2018
2.2 380 kWh in 2017
2.3 Bereken die persentasie styging in elektrisiteitsheffings vir Blok 2-tariewe vanaf 2017
tot 2018.
3. 'n Plaaslike munisipaliteit vra 124,5c/kWh (BTW ingesluit) vir voorafbetaalde

elektrisiteit. Bereken hoeveel eenhede in kWh 'n huishouding sal kry as R500
voorafbetaalde elektrisiteit aangekoop word.
4. Gebruik die volgende TABEL om die volgende vraag te beantwooord:

Residensiële verbruik
Alle tariewe is 15% BTW uitgesluit
Blok 3 351 - 600 kWh R1,3594 per kWh
Blok 4 Meer as 600 kWh R1,6314 per kWh
Bereken die bedrag, BTW ingesluit, wat betaal moet word vir die verbruik van
400kWh.
Bl 33 van 585
5. Die onderstaande trapgrafiek toon die tarief vir 'n sekere blok. Gebruik die grafiek
om die volgende vrae te beantwoord:
Elektrisiteits Blok Tariewe

800
700
Tarief per Blok (in Rand)
600
500
400
300
200
100
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
kWh
Voltooi die volgende:

5.1 0 tot minder as (<) ….kWh-tarief is R200.
5.2 200 tot minder as (<) 400 kWh tarief is …
5.3 … tot minder as 600 kWh tarief is R600.
6. Die koste vir elektrisiteit in een van die stede bestaan uit 'n vaste tarief van R55 per
maand, plus 'n tarief van R0,80 per kWh.
6.1 Bereken die maandelikse koste as 'n huishouding 243 kWh vir 'n maand gebruik het.
6.2 Skryf 'n formule neer om die maandelikse koste in die vorm te bepaal:
Maandelikse koste (in rand) = …
Oefening 8
1. Bankfooie:
Die volgende TABEL toon die bankkoste / heffings vir sekere transaksies van
Bank A en Bank B. Gebruik dit om die vrae wat volg te beantwoord:
Transaksie Bank A fooie Bank B fooie

Onttrekking by bank se eie R7 per R1 000 of gedeelte R8 per R1 000 of gedeelte
kitsbank daarvan daarvan
Onttrekking by 'n ander R10 + R2 per R100 of R12 per R1 000 of gedeelte
bank se kitsbank gedeelte daarvan daarvan
Kontantdeposito by tak R30 + R2 per R100 of R80 + R2,50 per R100 of
gedeelte daarvan gedeelte daarvan
Kontantdeposito bye eie R1 per R100 R1,10 per R100
kitsbank
Kontantonttrekking by R2 R1,20
kasregister (till point)
(POS)
1.1 Identifiseer die plek waar jy die goedkoopste sal betaal vir onttrekkings.
Bl 34 van 585
1.2 Bereken die fooi wat betaal moet word indien R3 800 uit Bank B se kitsbank onttrek
word.
1.3 Bereken die bedrag wat betaal moet word indien R4 000 uit 'n ander kitsbank onttrek
word en die bankrekening by Bank A is.
1.4 As R9 500 gedeponeer moet word, bereken die verskil in fooie tussen Bank A en
Bank B as dit by 'n tak gedoen word.
2. Vervoertariewe:
NB: Enkel tariewe (slegs eenrigting) en retoer tariewe (daar-en-terug).
Jack is die bestuurder van 'n huurmotor met 'n meter. Die maatskappy waarvoor hy
werk, vra die volgende fooi vir 'n enkelrit:
 'n Minimum uitroepfooi van R50 per rit met die eerste drie kilometer gratis. Daarna
R12,00 vir elke addisionele kilometer of 'n deel daarvan.
John-se-taxibedryf herf 'n vaste tarief van R14,50 per km.
2.1 Die afstand vir 'n enkelrit is 80 km. Francois maak die stelling dat John-se-
taxibedryf die goedkoopste sal wees. Verifieer, deur al jou berekeninge te toon, of
sy stelling geldig is.
2.2 Skryf 'n vergelyking neer wat Jack kan gebruik om die totale koste (in rand) van 'n
enkelrit te bereken, in die vorm: Totale koste (in rand) per enkelrit = ….
2.3 'n Kliënt betaal Jack R1 214 vir 'n enkelrit. Bepaal die afstand wat tydens hierdie rit
gereis is.
2.4 Me. Majola huur 'n huurmotor by Jack se maatskappy om haar na 'n vergadering
5 km van haar huis af te neem. Die vergadering is geskeduleer om presies EEN uur
te duur en sy versoek dat die huurmotor vir haar sal wag om haar terug huis toe te
neem.
Die maatskappy vra 'n ekstra R100 per uur indien die huurmotor vir 'n kliënt moet
wag en die rit sal as 'n enkelrit bereken word.
Bereken die totale huurmotorfooi wat me. Majola vir hierdie rit sal betaal.
 Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
BELASTING
1. Werk met BTW en WVF
2. Werk met die volgende terminologie: bruto inkomste,
belasbare inkomste, netto inkomste (salaris)
Belasting aftrekbare uitgawes vs nie-belasting aftrekbare 8 8
uitgawes, netto salaris
3. Werk met die volgende dokumente: Salarisstrokie,
inkomstebelasting tabelle, kortings, werk inkomstebelasting
uit, IRP 5 vorms, Persoonlike belastingvorms wat deur
werknemers ingevul moet word.
Bl 35 van 585
BTW en WVF
Belasting op toegevoegde waarde (BTW)

BTW is 15%
Daar is basiese voedselsoorte wat nie BTW gevra mag word nie, bv brood, melk, vars
vrugte en groente, ens. Hierdie items is nulkoersitems en word met ‘n spesifieke simbool
bv. # op ‘n belastingfaktuur aangedui.
 BTW –eksklusief – pryse wat BTW uitsluit, beteken dat 15% BTW nog bygevoeg
moet word
 BTW-inklusief – pryse wat BTW insluit, beteken dat 15% BTW reeds bygevoeg is.
Metode A: Bereken BTW en tel dit by die BTW-eksklusiewe prys

Metode B: Vermenigvuldig die BTW-eksklusiewe prys met .
Metode C: Bereken 100% as die BTW-inklusiewe prys 115% is…maw x .
Metode D: Deel die BTW-inklusiewe prys deur 1,15.
Aksynbelasting / sondebelasting - op sigarette, alkohol, ens.

Brandstofheffing/belasting - betaal op brandstof.
Oefening 1
1. Margaret het items in haar winkel met BTW-eksklusiewe pryse. Gebruik metodes A
en B om die BTW-inklusiewe prys van elke item te bepaal.
1.1 R79,78
1.2 R1 114,00
2. Ander items in Margaret se winkel is gemerk met die BTW-inklusiewe pryse.

Gebruik metodes C en D om die BTW-eksklusiewe prys van elke item te bepaal en
skryf dan die BTW-bedrag neer.
2.1 R39,59
2.2 R182,40
3. Bereken die BTW-eksklusiewe en BTW-inklusiewe prys van ‘n item as die BTW

betaalbaar die volgende is.
3.1 R4,90
3.2 R35,70
4. Malissa het ‘n rokwinkel. Sy wil 30% wins maak op ‘n reeks rokke voordat sy BTW
byvoeg. As die BTW op ‘n rok R125,25 beloop, bereken die volgende bedrae van
die rok.
4.1 die BTW-inklusiewe prys

4.2 die BTW-eksklusiewe prys
4.3 Die kosprys wat Malissa betaal het.
4.4 Malissa se wins.
Bl 36 van 585
Werkloosheidsversekeringsfonds (WVF)
Die WVF is daar om werknemers op kort termyn te help wanneer hulle werkloos raak of nie
kan werk nie, bv met kraamverlof.
‘n Werker wat meer as 24 uur per maand werk moet bydrae tot die WVF.
Staatspensioentrekkers, staatsamptenare en leerders is uitgesluit van die WVF.
Om te kan eis moet die vereistes nagekom word:

 Die werkgewer moet elke werknemer registreer.
 Die werkgewer moet die bydraes van die salarisse of lone aftrek en maandeliks
oorbetaal aan die fonds.
 Die werkgewer moet ‘n gelykstaande maandelikse bydrae maak tot die fonds.
 Werknemer (1%) + Werkgewer (1%) (Van BRUTO salaris - kommissie word
uitgesluit)
Oefening 2
1. Kyk na Tabel 1. Bepaal:
1.1 Sarel se maandelikse bydrae tot WVF.

1.2 Mattie se maandelikse salaris.
1.3 die werkgewer se bydrae vir Bongani en vir Mattie.
1.4 die maandelikse salarisse van Mpiri en Mali.
1.5 Mpiri se maandelikse bydrae tot die WVF.
2. Jaco verdien R9 575,50 per maand. Wat is sy bydrae tot die WVF?
3. Anne se werkgewer trek elke maand R99,25 van haar salaris af vir die WVF. Bepaal
Anne se jaarlikse salaris.
4. Richard Hendriks werk as tuinier. Die weeklikse aftrekking van sy loon as bydrae tot
die WVF beloop R4,75.
4.1 Hoeveel verdien Richard per week?

4.2 Daar is gemiddeld 4 weke per maand. Hoeveel geld dra Richard maandeliks by tot
die WVF?
4.3 Hoeveel geld moet sy wergewer bydra per maand?
Bl 37 van 585
Persoonlike inkomstebelasting
Ons betaal inkomstebelasting op belasbare inkomste (Belastingtabelle).
Jy betaal geld uit jou inkomste aan regereing vir dinge soos paaie, skole, hospitale.
Hoeveel jy betaal hang af van jou inkomste, ouderdom, pensioen/annuïteite/voorsorgfonds,
ens.
Hoe word inkomstebelasting bereken?

Bereken bruto inkomste (per jaar)
salaris/loon + byvoordele + rente + huurgeld
trek nie-belasbare items af

(pensioenfondsbydraes, annuïeteite, voorsorgfonds, skenkings, ensovoorts)
die subtotaal is jou jaarlikse

belasbare inkomste
vind die inkomstebelasting betaalbaar op hierdie bedrag (deur belastingtabelle te gebruik)

of bereken die inkomstebelasting (deur belastingkategorieë en formules te gebruik)
trek belastingkortings af - Afslag na belasting uitgewerk is - bedrag waarmee jou belasting

verminder
(byvoorbeeld die primêre korting)
trek belastingkrediete af
(soos mediese fonds-belastingkrediet)(Word per maand gegee: NB x 12)
die totaal is jou jaarlikse belasting betaalbaar
Bepaal maandelikse belasting indien gevra word
NB: Onthou om te kyk of jy maandelikse bedrae na jaarlikse bedrae moet herlei, voor jy
berekeninge doen.
Bl 38 van 585
NB: Verskil tussen Mediese belastingkrediete en mediese uitgawes:
"Mediese belasting krediete" - afslag van regering ontvang omdat jy medies het.
"Mediese uitgawes" - fisiese uitgawes wat jy gehad het, bv dokter, ens.
Die belasting proses:

Watter inligting het ek nodig? (Die oefeninge is gebaseer op 2013 se belasting informasie)
1. Inkomste van die persoon:
 Is die inkomste gegee as lone (per week), ‘n salaris (per maand) of per jaar
(jaarlikse) inkomste?
 Weeklikse lone kan na ‘n jaarlikse inkomste herlei word deur om met 52 te
vermenigvuldig (daar is 52 weke in EEN jaar).
 ‘n Maandelikse salaris kan herlei word na ‘n jaarlikse inkomste deur met 12 te
vermenigvuldig.
 Weeklikse lone kan na ‘n maandelikse salaris herlei word deur te vermenigvuldig
met 52 en dan te deel met 12 of net deur te vermenigvuldig met 4,33 (52/12)
2. Die ouderdom van die persoon:
 Persone onder 65 kwalifiseer vir die primêre korting.
 Persone ouer as 65 maar jonger as 75, kwalifiseer vir primêre en sekondêre korting.
 Persone ouer as 75, kwalifiseer vir primêre, sekondêre en tersiêre korting.
 Die korting bedrae word jaarliks aangepas.
3. Aantal afhanklikes op die mediese fonds:
 Belasting betalers wat bydraes aan 'n mediese fonds maak kwalifiseer vir mediese
belastingkortings - MBK. (Medical Tax Credit - MTC).
 Mediese belastingkortings word gewoonlik per maand aangedui. Die korting bedrae
word ook jaarliks aangepas.
 Die belasting betaler kan vir homself en die eerste afhanklike ‘n sekere bedrag aftrek
van sy belasting.
 'n Verminderde bedrag kan vir elke addisionele afhanklike van belasting afgetrek
word.
4. Die belastingaftrekbare uitgawes:
 Bydraes aan 'n pensioenfonds ( tot ‘n seker % van die bruto salaris) kan van die
belasbare inkomste afgetrek kan word.
Bl 39 van 585
5. Byvoordele (Fringe benefits):
 Byvoordele word as deel van die bruto inkomste bereken. Byvoorbeeld: Indien ‘n
persoon ‘n reistoelaag van R10 000 per maand ontvang en die persoon gebruik die
motor vir 80% besigheid en 20 % privaat gebruik, dan word 20 % van die R10 000
bygetel by die bruto salaris.
Hoe gaan ek te werk?

Bepaal die bruto
inkomste
Trek belasbare -
Salaris + Bereken Bereken en trek
aftrekkings- Bepaal belasbare Bereken die
byvoordele belasting die korting en
uitgawes af inkomste netto salaris
Volgens tabel MBK af
Pensioen/ Belastingdrempel
STAP 1 STAP 5 STAP 6
voorsorgfonds
STAP 4
STAP 2 STAP 3
Voorbeeld:
Johan is 40 jaar oud en n salaris wat gelykstaande is aan R3 800 per week. Hy kwalifiseer vir ‘n
motortoelaag van R8 000 per maand en gebruik sy motor vir besigheid 85% van die tyd. Hy betaal
ook paaiemente (R1920) aan ‘n mediesefonds, hy is getroud met twee kinders. Hy dra 5% by tot ‘n
pensioenfonds en hy betaal 1 % Werkloosheidsversekering WVF (UIF). Sy motor paaiement van
R 3 836 per maand, word direk van sy salaris afgetrek
Vraag: Bereken sy maandelikse netto salaris.
STAP 1: Bepaal sy jaarlikse inkomste:

Basiese inkomste = R3 800 (lone = per week) x 52 = R197 600 p.j.
Byvoordele = R8 000 x 15% = R1 200 x 12 = R14 400 p.j. Onthou:
Bruto jaarlikse inkomste = R197 600 + R14 400 = R212 000 p.j. 100% - 85%
= 15%
STAP 2: Bepaal sy belasbareaftrekkings uitgawes:

Pensioen = R197 600 x 5% = R9 880 p.j.
STAP 3: Bepaal die belasbare inkomste:

Bruto jaarlikse inkomste – belastingaftrekbare uitgawes = belasbare inkomste
R212 000 – R9 880 = R202 120. Die belastingdrempel vir persone onder 65 is R63 556 dus moet
hy belasting betaal.
Bl 40 van 585
STAP 4: Bepaal die belasting betaalbaar: (soos per belastingtabel - 2013-tabel gebruik)
Daar word na belasting verwys as (lopende betaal stelsel) LBS in engels is dit Pay As You Earn
(PAYE)
R202 120 val in kategorie nr. 2, wat:
2 R160 001 tot R250 000 R28 800 + 25% van die bedrag meer as R160 000
Belasting betaalbaar = R28 800 + 25% x (R202 120 – R160 000)

= R28 800 + 25% x R42 120
= R28 800 + R10 530
= R39 330
STAP 5: Bepaal en trek die korting en MTC af:

Johan is onder 65, so hy kwalifiseer vir die primêre korting van R11 440.
MBK vir die belastingbetaler en die eerste afhanklike is R230 pm
MBK vir 2de en 3de afhanklike is R154 pm
Johan het 2 kinders, dit is dus hy en sy vrou teen R230 elk en die 2 kinders teen R154.
2 x R230 + 2 x R154 = R768 x 12 = R9 216 p.j.
Belasting betaalbaar is dus:
R39 330 – R11 440 – R9 216 = R18 674 p.j.
STAP 6: Bepaal die maandelikse netto salaris:

Bruto salaris – Belasting betaalbaar – UIF – Ander aftrekkings = Netto salaris
UIF = 1% x R197 600 = R1 976
R212 000 – R18 674 – R1 976 = R191 350 p.j.. / 12 = R15 945.83 pm
R15 945.83 – R3 836 (motor paaiement) = R12 109.83 is Johan se netto maandelikse salaris.
Maandelikse netto salaris is R12 109.83
Weeklikse netto salaris sal: R12 109.83 x 12 / 52 = R2 794.58
Jaarllikse netto salaris sal: R12 109.83 x 12 = R145 317.96
ONTHOU: 'n mens kry net werkloosheid versekering tot 'n sekere maksimum bedrag – sien die
inligting hieronder
UIF contributions
Remuneration for UIF purposes is the employee's remuneration, less certain
exclusions such as commission, and is subject to a monthly income cap of
R17 712. The maximum UIF contribution for each party is, therefore, R177,12
a month (R354.24 in total).
Bl 41 van 585
Ons praat van lone as 'n wernemer weekliks betaal word en van salaris as 'n werknemer
maandeliks betaal word.
Onthou 'n jaar het 12 maande en 52 weke.
OEFENING 3
Stap 1: Oefeninge Bruto jaarlikse inkomste (A)
Bereken die bruto maandelikse inkomste as:
Lone = R2 500
Bruto jaarlikse inkomste

= R 325 000
Bereken die bruto jaarlikse inkomste as:

Lone = R 2700
Bruto salaris = R 22 500
Stap 2 Oefeninge Belastingaftrekkings uitgawes (B) (Pensioenfonds)

Hoeveel is die jaarlikse aftrekbare uitgawe as iemand 6% bydra
tot die pensioenfonds.
Lone = R4 200
Salaris van R19 800
Bl 42 van 585
Bruto jaarlikse inkomste
van R270 000
Stap 3 oefeninge Belasbare inkomste (C)

A–B=C
Bepaal die jaarlikse belasbare inkomste as:
Bruto = R 178 000 pa p.j.
En B = R15 230 pj
Lone = R 5700
B = R875 pm
Weeklikse lone sal
weekliks pensioen aftrek
Step 4 oefeninge LBS: (pay as you earn) Belasting betaalbaar (D)
1 0 – 160 000 18% vir elke R1
2 160 001 – 250 000 28 800 + 25% van die bedrag bo
160 000
3 250 001 – 346 000 51 300 + 30% van die bedrag bo
250 000
4 346 001 – 484 000 80 100 + 35% van die bedrag bo
346 000
5 484 001 – 617 000 128 400 + 38% van die bedrag bo
484 000
6 617 001 and above 178 940 + 40% van die bedrag bo
617 000
Belastingdrempel (Onder 65) R63 556
Belastingdrempel (65 en ouer) R99 056
Belastingdrempel (bo 75) R110 889
Bepaal die belasting betaalbaar voor belastingkortings indien

belasbare inkomste ( C ) is:
R265 000
Bl 43 van 585
R389 000
R72 300 per jaar en die

persoon is 69 jaar oud
Stap 5.1 oefeninge Belasting betaalbaar na aftrekkings:

Belasting korting (E)
Primêre korting = R11 440 Primêre = onder 65
Sekondêre korting = Sekondêre = 65 en ouer
R6 390 Tersiêre = 75 en ouer
Tersiêre korting = R2 130
Hoeveel kan afgetrek word as ‘n persoon die volgende
ouderdomme is:
45 jaar oud
68 jaar oud
73 jaar oud
79 jaar oud
Stap 5.2 oefeninge Mediese belasting korting (F)

Belasting betaler = R230
Eerste afhanklike = R230
Addisionele afhanklike = R154
Hoeveel kan jaarliks afgetrek word indien:
Belasting betaler en 2
afhanklikes
Belasting betaler en 5
afhanklikes
Bl 44 van 585
Stap 5.3 Oefeninge Belasting betaalbaar (G)
G=D–E–F
Bepaal die belasting betaalbaar indien:
Belasting betaalbaar
voor aftrekkings is
R29 700, Belasting
korting is R11 440 en
die Mediese korting is
R7368.
Belasting betaalbaar
voor aftrekkings is
R43 500, belasting
korting is R17 830 en
Mediese korting is
R2 760
Stap 6 oefeninge Netto Salaris (H)
Netto Salaris = Bruto salaris – Aftrekkings
Bepaal die netto salaris indien:
Bruto salaris is
R250 000 p.j. belasting
betaalbaar is R37 350
pj. R 3 350 word
maandeliks afgetrek vir
‘n motorpaaiement.
Bruto salaris is
R380 000 pa. Belasting
betaalbaar is R57 360
pj aftrekkings is R
3 950 vir ‘n
motorpaaiement en
R177,12 vir WVF (UIF),
per maand
Bl 45 van 585
Bruto maandelikse
salaris is R38 300
belasting betaalbaar is
R47 360 p.j.
Maandelkse
aftrekkings is R 3 950
vir ‘n motorpaaiement
en R177,12 vir WVF.
Belastingtabelle: 2020/2021
Kerf Belasting betaalbaar

0 – 205 900 18% van belasbare inkomste
205 901 – 321 600 37 062 + 26% van belasbare inkomste hoër as 205 900
744 801 -1 577 218 139 + 41% van belasbare inkomste hoër as 744 800
300
1 577 301 en meer 559 464 + 45% van belasbare inkomste hoër as 1 577 300
Belastingkortings ‘n Bedrag geld wat aan elke belastingbetaler

Jonger as 65 R14 958 terugbetaal word, ongeag die bedrag wat aan
Tussen 65 en 75 jaar R8 199 belasting verskuldig is.
75 jaar en ouer R2 736 Persoon tussen 65 en 75 sal korting kry van R14
958 + R8 199 = R23 157
Persoon bo 75 jaar sal korting kry van R14 958 +
R8 199 + R2 736 = R25 893
Belastingdrempels 'n Belastingdrempel is die onderste limiet van

Jonger as 65 R83 100 inkomste waarteen belasting betaal moet word
Tussen 65 en 75 jaar R128 650
75 jaar en ouer R143 850
Mediese krediete 'n Mediese krediet is 'n belastingkrediet wat van

Belastingpligtige R319 die algehele belastingaanspreeklikheid afgetrek
1e afhanklike R319 word.
Elke addisionele afhanklike R215 Dit verminder dus die belasting betaalbaar.
(Hierdie syfers is per maand)
Oefening 4
1.1 Bepaal die korting vir ‘n persoon van 34 jaar oud.

Bl 46 van 585
2. Armand is 40 jaar oud en verdien R 270 000 in 1 jaar. Hy het geen aftrekkings nie.
Bepaal die belasting wat hy moet betaal.
3. Bianca se jaarlikse salaris is R 170 000. Sy is 62 jaar oud. Bereken haar belasting
wat sy moet betaal indien sy geen belasting aftrekkings het nie.
4. Michael is 68 jaar oud en verdien ‘n maandelikse inkomste van R 32916,67. Sy

belasting afrekkings per jaar is R 27 500. Bereken die bedrag belasting betaalbaar
per maand.
5. Jan verdien R 60 000 per jaar en hy is 45 jaar oud. Hoeveel belasting betaal hy?
6. Carissa is 29 jaar oud en verdien R 10 000 per maand. Sy betaal R 100 per maand
aan WVF en dra R 7200 per jaar by tot haar pensioenfonds.
Bereken:
6.1 Belasbare inkomste

6.2 Maandelikse belasting betaalbaar
7. Jan is 49 jaar oud en verdien R 43 000 per maand. Hy betaal R 3010 per maand aan
die pensioenfonds. Sy bydrae tot ‘n mediese fonds is R 1478 per maand en hy het 2
afhanklikes. Sy korting wat afgetrek kan word volgens die tabelle is R14 958.
Bereken:
7.1 Belasbare inkomste per maand en per jaar

7.2 Belastingkrediete wat hy kry (medies)
7.3 Netto belasting betaalbaar per maand
Bl 47 van 585
8. Meneer Fortune is ‘n 40 jarige man wat ‘n basiese maandelikse salaris van R 25 000
en ‘n jaarlikse bonus wat gelyk is aan sy basiese maandelikse salaris, ontvang. Sy
bruto jaarlikse inkomste bestaan uit sy basiese maandelikse salaris en jaarlikse
bonus.
LET WEL:
Jaarlikse inkomstebelasting word bereken op inkomste.
Inkomstebelasting verskuldig op jaarlikse bonusbedrae word gelyk oor 12 maande versprei.
8.1 Bereken meneer Fortune se bruto jaarlikse belasbare inkomste.

8.2 Bereken sy jaarlikse inkomstebelasting betaalbaar.
8.3 Bereken vervolgens meneer Fortune se netto maandelikse salaris as slegs
inkomstebelasting in ag geneem word.
9. Mary is 46 jaar oud en verdien maandeliks R40 000. Sy is geskei en het twee
kinders. Hulle behoort almal aan haar mediese fonds. Haar pensioenfonds is 30%
van haar jaarlikse bruto salaris. Die enigste ander aftrekking op haar salarisstrokie
is vir werkloosheidsversekering.
(Die maksimum bedrag wat vir pensioen afgetrek mag word, is 27,5% van die
bruto inkomste)
1. Jaarlikse Bruto Inkomste R40 000 x 12 R480 000

2. - Totale jaarlikse nie-belasbare 27,5% x R480 000 R132 000
aftrekkings:
Pensioenfonds:
3. = Belasbare Inkomste R348 000
4. Jaarlikse Inkomstebelasting 67 144 + 31% x R(348 000 R75 328
betaalbaar (gebruik - 321 600)
belastingtabelle)
5. - Trek die korting af (primêr, R14 958
sekondêr, tersiêr vlgns tabelle)
6. - Mediese belastingkrediete (vlgns 12 x (R319 + R319 + R10 236
tabelle) R215)
7. = Jaarlikse Inkomstebelasting R50 134

betaalbaar
8 Maandelikse Inkomstebelasting R4 177,83
* Bereken Mary se jaarlikse netto inkomste (Inkomste NA alle uitgawes wat op die
salarisstrokie is, afgetrek is)
WVF = 1% van bruto inkomste

= 1% x R480 000
= R4 800
Bl 48 van 585
Pensioen = 30% van bruto inkomste
= 30% x R480 000
= R144 000
Dus Jaarlikse netto inkomste

= Jaarlikse bruto inkomste - WVF - pensioen - jaarlikse inkomstebelasting
= R480 000 - R 4 800 - R144 000 - R50 134
= R281 066
* Bereken Mary se maandelikse netto inkomste
Maandelikse inkomste = = R23 422,16666…

R23 422,17
10. Mnr Fourie is 'n 40-jarige man wat 'n basiese salaris van R25 416,76 per maand en
'n jaarlikse bonus wat gelyk is aan sy basiese maandelikse salaris, ontvang. Sy
bruto jaarlikse inkomste vir die 2020/2021 - belastingjaar bestaan uit sy basiese
maandelikse salaris en jaarlikse bonus.
Hy dra 6% van sy basiese salaris tot sy pensioenfonds by, maar geen

pensioenbydrae word van sy jaarlikse bonus afgetrek nie.
Bereken die bedrag wat mnr Fourie vir inkomstebelasting aan die SAID (SARS)
verskuldig is.
1. Jaarlikse Bruto Inkomste R25 416,76 x 13 R330 417,88

2. - Totale jaarlikse nie-belasbare 6% x R25 416,76 x 12 R18 300,07
aftrekkings:
Pensioenfonds:
3. = Belasbare Inkomste R312 117,81
4. Jaarlikse Inkomstebelasting 37 062 + 26% x R64 678,63
betaalbaar (gebruik (R312 117,81 - 205 900)
belastingtabelle)
6. - Mediese belastingkrediete (vlgns (Geen genoem in vraag)
tabelle)
7. = Jaarlikse Inkomstebelasting R49 720,63
betaalbaar
8 Maandelikse Inkomstebelasting (Nie gevra nie)
Bl 49 van 585
11. Mev. Nel werk as 'n rekenmeester by Marlow Rekenmeesters. Sy en drie
afhanklikes is op haar mediese fonds. Bestudeer Mev. Nel se salarisstrokie en
bereken die waardes van A, B en C op die salarisstrokie:
Marlow Rekenmeesters
Werknemernaam: Mihanda Nel Werknemernommer: 780 045 068
Huwelikstatus: Getroud Belastingverwysingsnommer: 456 321 890
Bankrekening nr: Marfin Smart acc: 123 456 000
Betaalstrokie nr: 45 Betaaldatum: 31 Mei 2020
ID nr: 670105 0016 085
Verdienste Aftrekkings
Basiese (Bruto) Salaris R27 787,00 WVF R148,72
Mediese fonds R2 978,00
Pensioenfonds R2 084,00
Belasting RSA A
Totale aftrekkings B
Netto Inkomste: C
1. Jaarlikse Bruto Inkomste R27 787,00 x 12 R333 444

2. - Totale jaarlikse nie-belasbare R2 084 x 12 R25 008
aftrekkings:
Pensioenfonds:
3. = Belasbare Inkomste R308 436
4. Jaarlikse Inkomstebelasting 37 062 + 26% x R63 721,36

betaalbaar (gebruik (R308 436 - 205 900)
belastingtabelle)
6. - Mediese belastingkrediete (vlgns 12 x (R319 + R319 + R12 816
tabelle) R215 + R215)
7. = Jaarlikse Inkomstebelasting R35 947,36
betaalbaar
8 Maandelikse Inkomstebelasting R2 995,61
A = R2 995,61
B = R8 206,33 (R148,72 + R2 978,00 + R2 084,00 + R2 995,61)
C = R19 580,67 (R27 787,00 – R8 206,33)
Bl 50 van 585
Oefening 5
1. Mnr. Jones, wat jonger is as 65 jaar, verdien R14 500 per maand. Gebruik die
syfers om Mnr Jones se belasting vir die 2020/2021 belastingjaar te bereken.
2. Mej. Greyling, 'n 27-jarige vrou, verdien R349 980 per jaar.
2.1 Wat is haar maandelikse salaris?

2.2 Bereken hoeveel belasting sy in die 2020/2021 belastingjaar gaan betaal.
2.3 Hoeveel belasting gaan sy elke maand betaal?
2.4 Gestel daar gaan geen ander aftrekkings wees nie. Wat gaan Mej. Greyling se netto
maandelikse salaris wees?
3. Mnr. Human is 68 jaar oud en verdien R120 000 per jaar. Hy het aftrekkings wat in
totaal R2 850 beloop. Bereken sy jaarlikse belasting vir die 2020/2021
belastingjaar.
4. Hoeveel moet 37-jarige Joshua betaal indien hy R555 000 per jaar verdien en sy
belasting-aftrekbare items 14,5% van sy maandelikse salaris beloop?
5. Patricia is 58 jaar oud en verdien R8 500 per maand. Haar WVF-aftrekking is R85
per maand en die ander items wat van belasting afgetrek word, beloop R1 175 per
maand. Sy kry 'n 13de tjek wat ook belasbaar is. Bereken haar jaarlikse belasting
vir die 2020/2021 belastingjaar.
6. Bereken, Gavin, wat 34 jaar oud is, se jaarlikse salaris indien hy R55 298,70
belasting in die 2020/2021 belastingjaar sal betaal.
7. Mnr Miller, 'n 76-jarige, het hulp nodig met sy belasting. Hy verdien R9 750 per
maand en het geen aftrekkings nie. Watter advies kan jy vir Mnr Miller gee?
8. Wat is die maksimum maandelikse salaris wat 'n persoon onder die ouderdom van
65 kan verdien voordat hy/sy belasting betaal?
Oefening 6
September 2017 V2
1.1 'n 45-jarige Simanga verdien 'n jaarlikse belasbare inkomste van R666 142.
Hy dra by tot 'n geregistreerde medieseskema vir die volgende:
 homself
 2 ouers
 2 skoonouers
 2 kinders
Bl 51 van 585
Let wel: elke inwoner wat inkomste verdien in die Republiek van Suid-Afrika (RSA)
moet 'n sekere gedeelte aan die (SAID) Suid-Afrikaanse Inkomstediens betaal
volgens die formule soos voorgestel op BYLAE C.
Gebruik BYLAE C en die bostaande inligting om die volgende vrae te beantwoord:
Belastingtabelle 2016/2017 vir Individue en Trusts
Belastingkoerse (jaar van assesering eindig 28 Februarie 2017)

Belasbare Inkomste (in R) Belastingkoers
0 - 188 000 18% van belasbare inkomste
188 001 - 293 600 33 840 + 26% van belasbare inkomste bo 188 000
701 301 en bo 206 964 + 41% van belasbare inkomste bo 701 300
Kortings
Primêre korting R13 500
Sekondêre (Persone 65 en ouer) R7 407
Tersiêre (Persone 75 en ouer) R2 466
Belastingdrempels
Die belastingdrempel waar aanspreeklikheid vir gewone belasting begin, is:
Persone onder 65 R75 000
Persone 65 - 75 jaar R116 150
Ouderdom 75 en ouer R129 850
Medieseskema Belastingkrediete
Hooflid R286
Eerste afhanklike R286
Elke verdere afhanklike R192
1.1.1 Verduidelik watter uitwerking die Medieseskema Belastingkrediete op 'n individu se

normale belasting sal hê. (2)
1.1.2 Bepaal Simanga se maandelikse voordeelwaarde van die Medieseskema

Belastingkrediete. (3)
1.1.3 Simanga beweer dat sy jaarlikse belasting 30% van sy jaarlikse belasbare inkomste
is.
Verifieer die stelling. (11)
Gauteng 2019 V2
2. Paul is 52 jaar oud en werk vir 'n maatskappy wat navorsing doen. Hy verdien 'n
jaarlikse inkomste van R338 000, ingesluit is 'n bonus gelykstaande aan 'n
maandelikse salaris vir die 2018/2019 belastingjaar.
Bl 52 van 585
 Hy dra 7,5% van sy basiese salaris tot 'n pensioenfonds by.
 Hy skenk ook R46 800 per jaar aan 'n geregistreerde welsynorganisasie. Hierdie
donasie is belastingaftrekbaar.
 Hy dra maandeliks R4 550 tot sy mediese fonds by vir homself en sy 2 kinders.
 BYLAAG C is 'n belastingtabel vir individue vir die belastingjaar: Maart 2018 -
Februarie 2019.
Gebruik BYLAAG C om die volgende vrae te beantwoord:
BELASTINGTABEL VIR INDIVIDUE

BELASTINGJAAR: MAART 2018 - FEBRUARIE 2019
Belasbare inkomste in Belastingkoers in ZAR
ZAR
708 311 - 1 500 000 207 448 + 41% van belasbare inkomste bo 708 310
1 500 001 en meer 532 041 + 45% van belasbare inkomste bo 1 500
000
Belastingkortings Bedrag in ZAR

Primêre (ouderdom jonger as 65) R14 067
Sekondêre (ouderdom 65 en ouer) R7 713
Tersiêre (ouderdom 75 en ouer) R2 574
Maandelikse mediese belastingkrediete in ZAR

Hooflid R310
Elke addisionele afhanklike R209
2.1 Toon, deur berekeninge, dat sy belasbare inkomste R267 800,00 is. (5)
2.2 Bepaal sy jaarlikse mediese fonds krediete. (3)
2.3 Bereken vervolgens, sy jaarlikse belasting betaalbaar. (5)
September 2019 (Metro Oos)
3.1 Op BYLAE C word die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) se persoonlike

inkomstebelastingkoerse, plus mediese krediettabelle vir die belastingjaar wat op 28
Februarie 2019 eindig, aangetoon.
Bl 53 van 585
BELASTINGTABELLE VIR 2018 TOT 2019
JAAR VAN ASSESERING 1 MAART 2018 - 28 GEBRUARIE 2019

Belasbare inkomste (R) Belastingkoers (R)
1 500 001 en meer 532 041 + 45% van belasbare inkomste bo 1 500 000
Belastingkortings 2018/2019
Primêre (ouderdom jonger as 65) R14 220
Sekondêre (ouderdom 65 en ouer) R7 794
Tersiêre (ouderdom 75 en ouer) R2 493
Mediesefonds krediete per maand 2018/2019

Hooflid R310
BELASTINGDREMPEL
Beskrywing van belastingdrempel Bedrag
Jonger as ouderdom 65 R79 000
Ouderdomme 65 tot 75 R122 300
Ouderdomme 75 en ouer R136 750
Mnr. Bali, 'n 50-jarige ingenieur, het 'n vrou en drie kinders op sy mediese fonds. Hy
verdien 'n bruto maandelikse salaris van R75 320 in 2018. Hy dra 7,5% van sy
bruto salaris tot 'n pensioenfonds gedurende die jaar by.
Hy ontvang ook 'n nie-pensioendraende 13de tjek wat gelyk is aan sy maandelikse
salaris.
NOTA:
Totale jaarlikse belasbare inkomste: Die totale jaarlikse inkomste na
aftrekking van die pensioenbydrae.
Gebruik al die SAID-tabelle in BYLAE C en die inligting hierbo om die volgende vrae
te beantwoord:
3.1.1 Bereken die bruto jaarlikse salaris van mnr. Bali vir die 2018/2019 belastingjaar wat
op 1 Maart 2018 begin en op 28 Februarie 2019 eindig. (2)
3.1.2 Bereken die totale jaarlikse belasbare inkomste van mnr. Bali vir die 2018/2019
belastingjaar. (5)
Bl 54 van 585
3.1.3 Bereken die jaarlikse belasting wat deur Mnr. Bali na die aftrekking van
belastingkrediete (belastingkortings en mediese krediete), gedurende die 2018/2019
belastingjaar aan die SAID betaal moet word. (8)
3.1.4 Ingrid maak die volgende stelling: "'n Persoon wat 'n jaarlikse salaris van R79 000
verdien en jonger as 65 jaar is, hoef nie belasting te betaal nie."
Verifieer, deur alle berekeninge te toon, of die persoon wel belasting moet betaal. (5)
November 2017 V2
4. BYLAE B toon die individuele belastingkoerse vir die 2016/2017-belastingjaar.
Een van die SANBD-direkteure, wat 68 jaar oud is, het 'n belasbare inkomste van
R663 000 in die 2016/2017-belastingjaar verdien.
Bereken die totale inkomstebelasting wat hierdie direkteur op sy jaarlikse belasbare

inkomste moet betaal (ignoreer mediesefondskrediete). (6)
TABEL 1: Individuele Belastingkoerse vir die 2016/2017 - belastingjaar
Belasbare jaarlikse Belastingkoers

Inkomste (in R)
0 - 188 000 18% van elke R1
188 001 - 293 600 33 840 + 26% van die bedrag bo 188 000
293 601 - 406 400 61 296 + 31% van die bedrag bo 293 600
406 401 - 550 100 96 264 + 36% van die bedrag bo 406 400
550 101 - 701 300 147 996 + 39% van die bedrag bo 550 100
701 301 en bo 206 964 + 41% van die bedrag bo 701 300
Belastingkortings
September 2016 V2
4.1 Sivu, 45 jaar oud verdien R368 450 per jaar. Hy dra maandeliks by tot 'n mediese
fonds vir homself en twee afhanklikes.
2015/2016 Belastingjaar (1 Maart 2015 tot 29 Februarie 2016)
BELASBARE INKOMSTE (R) BELASTINGKOERS (R)

0 - 181 900 18% vir elke R1
181 901 - 284 100 32 742 + 26% van die bedrag bokant 181 900
701 301 en meer 208 587 + 41% van die bedrag bokant 701 300
Bl 55 van 585
Belastingdrempel van toepassing op Bedrag
individue
Persone onder 65 jaar R73 650
Persone 65 jaar en ouer R114 800
Persone 75 jaar en ouer R128 500
Mediese fonds krediete (maandelikse Bedrag

bydrae)
Belastingbetaler R270
Addisionele afhanklikes R181
Kortings
4.1.1 Bereken die maandelikse belasting as 'n persentasie van sy maandelikse inkomste
deur van die belastingtabel gebruik te maak. (8)
4.1.2 Met die nodige berekeninge, verduidelik hoe sy belasting beïnvloed sou word indien
hy 78 jaar oud was en dieselfde bedrag geld verdien het. (3)
Junie 2019 V2
5. Gebruik BYLAE B om die volgende vrae te beantwoord
Die volgende tabelle toon die inkomstebelasting vir individue vir die
belastingjaar 01 Maart 2016 tot 28 Februarie 2017 sowel as vir 01 Maart 2017
tot 28 Februarie 2018.
01 Maart 2016 - 28 Februarie 2017

Belasbare inkomste (R) Belastingkoers
188 001 - 293 600 R33 840 + 26% van belasbare inkomste bo R188 000
701 301 en meer R206 964 + 41% van belasbare inkomste bo R701 300
Kortings
Primêr Sekondêr (65 en ouer) Tersiêr (75 en ouer)
R13 500 R7 407 R2 466
Mediese Belasting Korting (MBK)

Belastingbetaler en eerste afhanklike R286
Bl 56 van 585
01 Maart 2017 tot 28 Februarie 2018
Belasbare inkomste (R) Belastingkoers
708 311 - 1 500 000 R209 032 + 41% van belasbare inkomste bo R708 310
1 500 000 en meer R533 625 + 45% van belasbare inkomste bo R1 500
000
Kortings
Primêr Sekondêr (65 en ouer) Tersiêr (75 en ouer)
R13 635 R7 479 R2 493
Mediese Belasting Korting (MBK)

Belastingbetaler en eerste afhanklike R303
5.1 Wat sal die belastingkorting vir 'n 70-jaar oue persoon wees? Verwys na die
2017/2018 belastingtabel. (2)
5.2 Mev. Sithebe is 39 jaar oud en werk by die Departement van Gesondheid waar sy in
die 2016/2017 belastingjaar 'n maandelikse salaris van R21 244 verdien. Sy behoort
aan 'n mediese fondsskema en in dieselfde tydperk was haar maandelikse bydrae
R2 500 per maand vir haarself en twee kinders.
In die 2016/2017 belastingjaar het Mev. Sithebe maandeliks R2 381,11
inkomstebelasting betaal.
Sy het voorspel dat sy in die 2017/2018 belastingjaar meer belasting gaan betaal.
Was mev. Sithebe reg? Doen berekeninge om haar bewering te bevestig. (9)
Bl 57 van 585
Belastingvorms: IRP5 en IT12
Een keer per jaar gee die werkgewer 'n IRP5 aan die werknemer en 'n elektroniese kopie
aan die SAID as bewys dat die belasting wat oorbetaal is en die inligting op die
betaalstrokies klop.
Werknemers moet 'n persoonlike belastingvorm (IT12 genoem) voltooi nadat die IRP5-
sertifikaat ontvang is. Op hierdie vorm bevestig die werknemer aan die SAID dat die
inkomste en belasting reeds oorbetaal aan die SAID korrek deur die werkgewer weergegee
is.
IRP5-sertifikaat
Elke IRP5-sertifikaat het twee bladsye.
Die eerste bladsy toon inligting omtrent die werkgewer (bv. belastingverwysingsnommer) en
persoonlike inligting omtrent die werknemer (bv. volle name, ID nommer, adres,
bankbesonderhede en tipe belastingbetaler).
Die tweede bladsy toon die werkgewer se naam en al die inligting wat verband hou met die
werknemer se verdienste, aftrekkings van die belasbare inkomste en al die heffings en
belasting wat die werkgewer namens die werknemer betaal het.
Voorbeeld:
Bl 58 van 585
Bl 59 van 585
Belastingvorm (IT12)
Die werknemer moet hulle belastingsake ten minste een keer per jaar aan die SAID bekend
maak met die IT12-belastingvorm.
Die werknemer gebruik die inligitng van die IRP5 sertifikaat (van die werkgewer ontvang)
om die IT12 te voltooi
Voorbeeld: Gebruik die IRP5-sertifikaat wat mnr. K Khan van LA Civil Engineering ontvang
het en voltooi sy belastingvorm.
Bl 60 van 585
Bl 61 van 585
Oefening 7:
1. Bestudeer die gegewe IRP5 inkomstebelastingsertifikaat en beantwoord die
volgende vrae:
Bl 62 van 585
Bl 63 van 585
1.1 Wat is die naam van die werknemer?
1.2 Vir wie werk die werknemer?
1.3 Bereken die totale inkomste wat ontvang is.
1.4 Hoeveel het die werknemer aan Lopende Betaalstelsel betaal?
1.5 Toon hoe die totale WVF-bydrae bereken is.
Salarisstrokies van jou werkgewer

Jou werkgewer moet vir jou 'n salarisstrokie gee, wat inligting oor elke weeklikse loon of
maandelikse salaris bevat. Dit is belangrik om jou salarisstrokies te bêre, sodat jy hierdie
bedrae kan nagaan wanner jy die werknemersbelastingopgawe ontvang.
Bl 64 van 585
Hier onder is nog 'n voorbeeld van IRP5 sertifikaat:
Bl 65 van 585
2. Die IT-12 vorm hier toon 'n belastingbetaler se aftrekkings en toelae vir die
belastingjaar. Gebruik dit om die volgende vrae te beantwoord:
2.1 Watter nie-belasbare aftrekkings word deur die belastingbetaler geëis?

2.2 Het sy daardie belastingjaar tot 'n mediese fonds bygedra?
2.3 Wat was haar mediese uitgawes vir die jaar?
2.4 Hoeveel kilometer het sy gedurende daardie belastingjaar vir besigheidsdoeleindes
gery?
2.5 Wat was haar totale lopende koste vir die voertuig in daardie jaar?
Oefening 8
1. Mnr. Piedt verdien 'n jaarlikse belasbare inkomste van R542 096,76.
Die TABEL hieronder is 'n inkomstebelastingtabel wat toon hoeveel persoonlike

inkomstebelasting hy elke maand moet betaal.
TABEL: INKOMSTEBELASTINGKOERSE VIR INDIVIDUE 2017 - BELASTINGJAAR

(1 MAART 2016 - 28 FEBRUARIE 2017)
BELASTING- BELASBARE BELASTINGKOERSE (R)
KATEGORIE INKOMSTE (R)
1 0 - 188 000 18% van belasbare inkomste
2 188 001 - 293 600 33 840 + 26% van belasbare inkomste bo 188 000
6 701 301 en bo 206 964 + 41% van belasbare inkomste bo 701 300
Bl 66 van 585
1.1 Waarvoor staan die akroniem SAID? (2)
1.2 Skryf die minimum bedrag belasting neer wat vir belastingkerf 3 betaalbaar is. (2)
1.3 Bereken mnr. Piedt se gemiddelde maandelikse belasbare inkomste. (2)
1.4 Identifiseer die belastingkategorie wat op mnr. Piedt se belasbare inkomste van
toepassing is. (2)
2. Mnr. Tommy is 'n 66-jarige IT spesialis en verdien 'n belasbare inkomste van
R545 600 per jaar. Hy dra R3 200 per maand by tot 'n mediese fonds vir homself, sy
vrou en 2 kinders.
INKOMSTEBELASTING: Belastingkoers vir die periode vanaf 1 Maart 2019 tot

29 Februarie 2020
Belasbare inkomste Belastingkoers
0 - 195 850 18% van elke rand
195 851 - 305 850 35 253 + 26% van die belasbare inkomste bo 195 850
708 311 - 1 500 000 207 448 + 41% van die belasbare inkomste bo 708 310
1 500 001 en daarbo 532 041 + 45% van die belasbare inkomste bo 1 500 000
Kortings
Sekondêre korting (Persone 65 en ouer) R7 794
Tersiêre koring (Oersone 75 en ouer) R2 601
Belastingdrempel
Onder ouderdom 65 R79 000
Ouderdom 65 tot onder 75 R122 300
Mediese belasting krediete

Hooflid R310
Eerste Addisionele lid R310
Elke verdere Addisionele lid R209
2.1 Wat moet die belasbare inkomste wees van 'n 66-jarige persoon om te kwalifiseer
om belasting te betaal? (2)
2.2 Bereken wat die totale jaarlikse mediesefonds-belastingkrediet wat Mnr Tommy sal
kan aftrek aan die einde van die belastingjaar. (3)
2.3 Bereken die belasting betaalbaar deur Mnr Tommy vir die 2019/2020 belastingjaar.
(5)
3. Mnr Riet is 'n 40-jarige man wat 'n basiese maandelikse salaris van R20 416,67
ontvang. Hy ontvang ook 'n jaarlikse bonus gelykstaande aan sy maandelikse
salaris. Sy bruto jaarlikse inkomste vir die 2016/2017 belastingjaar bestaan uit sy
basiese maandelikse salaris en jaarlikse bonus.
Bl 67 van 585
Hy dra maandeliks 6% van sy basiese salaris by tot 'n pensioenfonds. Geen
pensioenfondsbydrae word van sy jaarlikse bonus afgetrek nie.
Die volgende tabel, wat die jaarlikse inkomstebelasing aftrekkings vir individue en
spesiale trusts vir die 2016/2017 belastingjaar aandui, word gebruik om Mnr Riet se
belasting betaalbaar aan SAID te bereken.
TABEL: Jaarlikse inkomstebelasting en aftrekkings vir individue en spesiale trusts

Belastingkoers (jaar van aanslag eindig 28 Februarie 2017)
Individue en spesiale trusts

BELASBARE BELASTINGKOERSE (R)
INKOMSTE (R)
Belastingkortings
Sekondêre korting (ouderdom 65 en ouer) R7 407
Tersiêre korting (ouderdom 75 en ouer) R2 466
Belastingdrempel
NOTA:
1. Jaarlikse inkomstebelasting word bereken op inkomste bereken nadat totale
pensioen bydrae afgeterek is.
2. Inkomstebelasting betaalbaar op die jaarlikse bonus word gelykop verdeel oor 12
maande.
3.1 Verduidelik die volgende terme:

3.1.1 Belastingkorting (2)
3.1.2 Belastingdrempel (2)
3.2 Bereken Mnr Riet se Bruto jaarlikse belasbare inkomste. (4)
3.3 Skryf die bedrag wat in 3.2 bereken is, in woorde. (2)
3.4 Gebruik die gegewe jaarlikse inkomstetabel om Mnr Riet se jaarlikse

inkomstebelasting betaalbaar vir die jaar geëindig 28 Februarie 2017 te bereken. (5)
3.5 Bereken Mnr Riet se netto maandelikse salaris as slegs inkomstebelasting en

pensioenaftrekkings in berekening gebring word. (3)
Bl 68 van 585
4. Mnr Bush is 'n 54-jarige werknemer van die Gautengse Departement van Onderwys.
Hy dra 7,5% van sy basies maandelikse salaris by tot die staat se pensioenfonds.
Hy ontvang 'n bonus wat gelyk is aan sy maandelikse basiese salaris, maar die
pensioenfondsbydrae is nie betaalbaar op die bonus nie. Hy betaal vir 'n mediese
fonds bydrae vir homself en sy twee kinders.
Belastingkoers vir individue 2017 belastingjaar (1 Maart 2016 - 28 Februarie 2017)

INKOMSTE (R)
Belastingkortings
Belastingdrempel
Mediesefonds-belastingkrediete (Koste per maand (R))

Vir die belastingbetaler wat die mediesefonds bydraes betaal R286
Vir die eerste afhanklike R286
Vir elke addisonele afhanklike R192
Mnr P.T. Bush se salarisadvies

Voorletters en Van Werkstitel Organisasie KERF
P.T. Bush Hoof van K5 Gautengse 315 714,96
Departement Onderwys
Betaaldatum Deposito instansie Rekeningnommer Tak

20160630 Standard Bank XXXXXXXXXX1325 52850
Aantal mediese Bruto Salaris Aftrekkings Netto Salaris

afhanlikes
V=1 53 819,16 B C
K=3
VERDIENSTE AFTREKKINGS
Beskrywing Bedrag in Rand Beskrywing Bedrag in Rand
Basiese salaris 26 309,58 GEPF A
Bonus 26 309,58 PAYE 4 561,97
Behuisingstoelaag 1 200,00 Mediese fonds 3 222,00
bydrae deur lid
Bl 69 van 585
Sanlam 86,91
SADTU 70,00
SACE 6,06
GEPF - staat se pensionfonds
SADTU - Suid-Afrikaanse demokratiese onderwysersunie
SACE - Suid-Afrikaanse Raad van onderwysers
Gebruik die salarisadvies en die belastingtabel hierbo om die vrae wat volg te
beantwoord:
4.1 Bepaal die waardes van A, B en C op die salarisadvies. (9)
4.2 Slegs Mnr Bush se pensioenfondsbydraes is belasting aftrekbaar. Verifieer of die
maandelikse belastingberekening (soos gereflekteer op die salarisadvies) korrek is.
(6)
5. Gustav, 'n 52-jarige werknemer, getroud met 2 kinders ouderdomme 10 en 16 jaar

onderskeidelik, verdien 'n bruto jaarlikse salaris van R401 137,75. Hy dra 7,5% (nie-
belasbaar) van sy jaarlikse salaris by tot 'n pensioenfonds. Hy dra ook by tot 'n
mediese skema vir sy hele familie. Gebruik die belastingtabel wat volg vir 2018-
2019 finansiële jaar om die vrae wat volg te beantwoord:

INKOMSTE (R)
Belastingkortings
Primêr (jonger as 65) R13 635
Sekondêr (65 en ouer) R7 479
Tersiêr (75 en ouer) R2 493
Belastingdrempel
Persoon 2018/2019
Jonger as 65 R75 750
65 en ouer R117 300
75 en ouer R131 150
Mediesefonds-belastingkrediete 2018/2019 jaar van assesering

(1 Maart 2018 - 28 Februarie 2019)
R310 per maand vir die belastingbetaler wie die mediese skema bydrae betaal
R310 per maand vir die eerste afhanklike
R209 per maand vir elke addisionele afhanklike(s)
5.1 Bereken Gustav se belasbare inkomste vir die 2018-2019 finansiële jaar. (3)
5.2 Vir 11 maande betaal Gustav R2 500 per maand vir sy 10-jarige en R3 200 per
maand vir sy 16-jarige aan skoolfooie.
Bl 70 van 585
Hy beweer dat met die belasting wat hy vir die jaar betaal, kon hy sy kinders se
skoolfooie betaal het. Toon, met die nodige berekeninge, of sy bewering geldig is of
nie. (9)
Oefening 9
1. Mnr. Bali, 'n 50-jarige ingenieur, het 'n vrou en drie kinders op sy mediese fonds. Hy
verdien 'n bruto maandelikse salaris van R75 320 in 2018. Hy dra 7,5% van sy
bruto salaris tot 'n pensioenfonds gedurende die jaar by. Hy ontvang ook 'n nie-
pensioendraende 13de tjek wat gelyk is aan sy maandelikse salaris.
Op die BYLAE word die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) se persoonlike
inkomstebelastingkoerse, plus mediese krediettabelle vir die belastingjaar wat op 28
Februarie 2019 eindig, aangetoon.
BELASTINGTABELLE VIR 2018 TOT 2019 JAAR VAN ASSESSERING 1 MAART 2018 -
28 FEBRUARIE 2019
INKOMSTE (R)
1 500 001 en meer 532 041 +45% van belasbare inkomste bo 1 500 000
Belastingkortings
Belastingdrempel
Persoon 2018/2019
Jonger as 65 R79 000
65 en ouer R122 300
75 en ouer R136 750
Mediesefonds-belastingkrediete 2018/2019 jaar van assesering

(1 Maart 2018 - 28 Februarie 2019)
Hooflid R310
NOTA:
Totale jaarlikse belasbare inkomste: Die totale inkomste na aftrekking van die
pensioenbydrae.
1.1 Bereken die bruto jaarlikse salaris van mnr. Bali vir die 2018/2019 belastingjaar wat
op 1 Maart 2018 begin en op 28 Februarie 2019 eindig. (2)
Bl 71 van 585
1.2 Bereken die totale jaarlikse belasbare inkomste van mnr. Bali vir die 2018/2019
belastingjaar. (5)
1.3 Bereken die jaarlikse belasting wat deur Mnr. Bali na die aftrekking van
belastingkrediete (belastingkortings en mediese krediete), gedurende die 2018/2019
belastingjaar aan die SAID betaal moet word. (8)
1.4 Ingrid maak die volgende stelling: "'n Persoon wat 'n jaarlikse salaris van R79 000
verdien en jonger as 65 jaar is, hoef nie belasting te betaal nie."
Verifieer, deur alle berekeninge te toon, of die persoon wel belasting moet betaal.
(5)
2. Mev. John, 68 jaar oud, is 'n konsultant by ABC-maatskappy en verdien 'n

maandelikse bruto salaris van R65 000. In Desember verdien sy 'n prestasiebonus
wat 75% van haar maandelikse salaris is. Haar pensioenfondsbydrae is 7,5% van
haar maandelikse bruto salaris en sy betaal R2 050 per maand aan 'n mediese fonds
vir haarself en 1 kind.
2.1 Toon dat mev. John se prestasiebonus R48 750 is. (2)
2.2 Bereken mev. John se jaarlikse bruto salaris. (2)
2.3 Bereken mev. John se jaarlikse pensioenfonds bydrae. (2)
2.4 Bereken mev. John se jaarlikse mediese fonds bydrae. (2)
2.5 Bepaal mev. John se jaarlikse belasbare inkomste. (4)
3. Die TABEL hieronder toon die inkomstebelastingkategorieë vir die 2016/2017

finansiële jaar.
INKOMSTE (R)
Belastingkortings
Belastingdrempel

Vir die belastingbetaler wat die mediesefonds bydraes betaal R286
Hooflid met 1 afhanklike R572
Hooflid met 2 afhanklikes R764
Elke verdere afhanklike kwalifiseer vir 'n korting van R192 per maand
Bl 72 van 585
Gebruik die TABEL en die inligting in vraag 3 om die volgende vrae te beantwoord:
3.1 Identifiseer die belasbare inkomstegroep waarin mev. John se inkomste val. (2)
3.2 Bereken die korting wat mev. John sal ontvang (uitsluitend MBK). (2)
3.3 Bereken die werklike belasting wat mev. John vir die 2016/2017 finansiële jaar sal
betaal tot die naaste rand. (7)
4. Die onderstaande tabelle toon die SARS (Suid-Afrikaanse Inkomstedienste) se

persoonlike inkomstebelasting tariewe sowel as mediesefonds-krediete vir die
belastingjaar wat eindig 28 Februarie 2018.
Belastingtabelle vir 2017 tot 2018 belastingjaar. Jaar van assesering eindig 28
Februarie 2018
INKOMSTE (R)
1 500 001 en hoër 533 625 + 45% van belasbare inkomste bo 1 500 000
Belastingkortings

Hooflid R303
Mnr. Paulse is 'n 28-jarige onderwyser met sy vrou en twee kinders op sy mediese
fonds. Hy verdien 'n bruto salaris van R27 250 per maand in Maart 2017. Op die
1ste Mei 2017 het hy 'n 6,5% salarisverhoging gekry. Sy bydrae tot sy pensioenfonds
reg deur die jaar is 7,5% van sy bruto salaris.
Gebruik al die SARS tabelle hierbo en die inligting van Mnr. Paulse om die volgende
vrae te beantwoord:
4.1 Bereken Mnr. Paulse se jaarlikse salaris vir die 2017/2018 belastingjaar vanaf
1 Maart 2017 tot 28 Februarie 2018. (5)
4.2 Bereken Mnr. Paulse se belasbare inkomste vir die 2017/2018 belastingjaar.
(3)
4.3 Bereken Mnr. Paulse se jaarlikse belasting betaalbaar aan SARS tydens die
2017/2018 belastingjaar. (8)
Bl 73 van 585
Oefening 10
1. Die TABEL en die onderstaande grafiek toon inligting oor die persoonlike
inkomstebelasting betalers van Suid-Afrika met 'n bevolking van 56 miljoen persone.
TABEL: Kategorieë van inkomste belastingbetalers in Suid-Afrika

KATEGORIEË BESKRYWING
Baie ryk Verdien meer as R1,5 miljoen per jaar
Hoër Stand Verdien tussen R0,5 miljoen en R1,5 miljoen per jaar
Middel Klas Verdien tussen R70 000 en R0,5 miljoen per jaar
Die res Verdien minder as R70 000 per jaar (Betaal geen inkomstebelasting)
Kategorieë van Inkomste belastingbetalers
Baie ryk
0,2%
Hoër stand
2,2%
Die res
87% Middel
Klas
Gebruik hierdie grafiek om die vrae wat volg te beantwoord:
1.1 Watter persentasie persone verdien meer as 'n half miljoen rand per jaar? (3)
1.2 Watter persentasie individue val in die middelklas kategorie? (3)
1.3 Bereken die aantal persone in Suid-Afrika wat bydra tot persoonlike
inkomstebelasting vir SARS. (2)
1.4 Sandra maak die volgende stelling: "87% van Suid-Afrikaners dra nie tot enige vorm
van belasting by nie." Is Sandra se stelling geldig? Regverdig jou antwoord. (2)
Bl 74 van 585
2. Die SAID het die onderstaande tabel gepubliseer vir die belastingjaar wat op 28
Februarie 2018 eindig.
Belastingtabelle vir 2017 tot 2018 belastingjaar. Jaar van assesering eindig 28
Februarie 2018
INKOMSTE (R)
1 500 001 en hoër 533 625 + 45% van belasbare inkomste bo 1 500 000
Belastingkortings
Belastingdrempel
Ouderdom 65 tot 77 jaar R117 300
MBK (Mediesefonds-belastingkrediete) (Koste per maand (R))

Hooflid R303
Gebruik die inligting hierbo om die volgende vrae te beantwoord:
2.1 Waarvoor staan die afkorting SAID? (2)

2.2 Definieer die term Belastingdrempels, soos in die konteks gebruik. (2)
2.3 Nomsa is 30 jaar en verdien 'n bruto salaris van R71 750 per jaar. Bepaal die
bedrag wat Nomsa per jaar moet betaal aan belasting. (2)
3. Thabo is 40 jaar oud en verdien 'n bruto salaris van R30 000 per maand. Hy dra
R2 250 per maand by tot 'n pensioenfonds. Sy volle pensioenfonds is belasting
aftrekbaar. Hy is lid van 'n goedgekeurde mediese skema en betaal bydraes vir
homself en 2 kinders.
3.1 Bereken sy jaarlikse belasbare inkomste. (4)

3.2 Bereken, deur die tabelle in vraag 2 te gebruik, die bedrag belasting wat hy per jaar
moet betaal. (7)
Bl 75 van 585
4. Mnr. Kader is 'n 56-jarige onderwyser wat op 1 Januaire 1983 begin onderwys gee
het. Hy het vanaf Januarie 1983 bygedra tot die Pensioenfonds vir Staatsamptenare
(GEPF). Hy het dit oorweeg om op 31 Desember 2015 'n vroeë aftrede te neem. Hy
het die onderstaande inligting en formule, wat die GEPF gebruik vir die berekening
van pakkette vir uitbetalings op die internet, op die internet gevind.
GEPF NORMALE VOORDELE

Uittree met MINDER AS TIEN JAAR diens Uittree met MEER AS TIEN JAAR diens
U ontvang 'n eenmalige enkelbedrag U voordele bestaan uit twee dele:
(gratifikasie)  'n Eenmalige enkelbedrag
(gratifikasie)
 'n Maandelikse pensioen wat 'n
anuïteit genoem word
Die gratifikasie en annuïteit word bereken deur die volgende formules te

gebruik:
Gratifikasie = 6,72% x finale salaris per jaar x jare van pensioengewende diens
Annuïteit (per jaar) = ( x finale salaris x jare van pensioendraende diens) +

360
4.1 Die finale salaris van mnr. Kader wat gebruik word om sy gratifikasie te bereken,
beloop R26 578 per maand.
Bereken sy gratifikasie, afgerond tot die naaste rand. (4)
4.2 Die TABEL hieronder toon die inkomstebelastingkoerse vir die belastingjaar
2015/2016

0 - 181 900 18% vir elke R1
Kortings
Sekondêre (Persone 65 tot onder 75) R7 407
4.2.1 Bereken die maandelikse annuïteit van mnr. Kader na belasting. (9)
4.2.2 Motiveer met berekeninge of mnr Kader moet uittree. (4)
5. Mev. Chan, 'n onderwyseres van Brakpan het 'n maandelikse staat vanaf GEMS
(Government Employee Medical Scheme - mediesefondsskema vir
staatsamptenare) ontvang, soos in die BYLAE getoon. Mev. Chan het een
afhanklike, haar seun Lee, op haar mediese fonds.
Bl 76 van 585
BYLAE
GEMS HOOFLID: 3526178 STAATVERWYSING: A356748 DATUM 15/12/17
STAAT 187992
MEV. CHAN DOKUMENTVERWYSING: 5109725
Transaksie inligting Betalingsinligting
Datum Pasiënt Tarief- Bedrag Voordeel Fonds Fonds Lid Lid Sien Bedrag Bedrag Belasting
behandel kode geëis goed- betaal betaal skuld betaal/skuld onder betaal in betaal eisbare
gekeur verskaffer lid fonds veskaffer hospitaal- uit bedrag
voordeel ander
limiete
DISCHEM APTEEK 098 234 (Apteek)
08/12/17 Lee Akuut 736,90 9505

08/12/17 Lee Kronies 173,03 173,03 173,03 173,03
08/12/17 Lee Kronies 117,44 117,44 117,44 117,44
08/12/17 Lee Kronies 61,50 61,50 61,50 61,50
08/12/17 Lee Kronies 80,98 80,98 80,98 80,98
08/12/17 Lee Kronies 46,80 46,80 46,80 46,80
Dhlamani M DR 1627805 (Algemene Praktisyn)
08/12/17 Lee 0192 343,00 343,00 870 343,00

09/12/17 Lee 0132 102,10 102,10 870 102,10
Totale: 1 661,75 479,75 445,10 445,10
Opsomming van Finansiële inligting

Betaalbaar aan Lid (Krediet) 0,00
Minus geskuld aan Fonds (Debiet) 0,00
Lid moet Verskaffer(s) betaal (Debiet) 445,10
Belasting eisbaar tot datum 5 326,66
Opsomming van kodes

870 Algehele Limiet Oorskry
9505 Vooraf goedkeuring vereis
Gebruik die BELAAG om die vrae wat volg, te beantwoord:
5.1 Watter maand word deur hierdie staat gedek? (2)

5.2 Noem waarom die lid R445,10 aan die verskaffer moes betaal. (2)
5.3 Skryf die naam van die algemene praktisyn wat besoek is, neer. (2)
5.4 Bereken die nuwe prys van die akute medikasie (onder die tariefkode) indien die
prys met 6,3% gestyg het. (3)
5.5 Bereken die totale belasting eisbaar in die vorige state indien die belasting eisbaar
die bedrag is wat die lid direk aan die verskaffer moet betaal. (2)
5.6 Definieer die term debiet binne die konteks van die staat. (2)
5.7 Dui aan hoe die totale bedrag van R479,75 bereken is. (2)
Bl 77 van 585
Oefening 11
1. Ulwazi het sy werknemersbelastingsertifikaat (IRP5), sien BYLAAG, vir die finansiële

jaar geëindig 28 Februarie 2013 ontvang. Van die inligting is weggelaat.
BYLAE
WERKENEMERSBELASTINGSERTIFIKAAT
Jaar van transaksie: 2013 Jaar van Assesering: 2013 Periode van rekonsiliasie: 2012/2013
TIPE SERTIFIKAAT: IRP5
WERKNEMERINLIGTING
Handels-of ander naam: Departement van Onderwys
INKOMSTE ONTVANG INKOMSTE ONTVANG BELASTINGKREDIETE,
VERVOLG… BYDRAES
BEDRAG BRONKODE BEDRAG BRONKODE BEDRAG BRONKODE
R185 463 3601 Bruto Lopende Betaalstelsel
Pensioenfondsinkomste
R15 521 3605 R185 463 3697 R30 075,79 4102
R26 188 3713 Bruto nie- Totaal Belasting en WVF
Pensioenfondsinkomste
R8 640 3810 R50 349 3697 R30 075,79 4149
Mediesefonds bydrae -
belastingkrediet
R2 760,00 4116
AFTREKKINGS/BYDRAES
R13 909 4001
R20 013 4005
R8 640 4474
Totale aftrekkings/Bydraes
RA 4497
'N AANTAL BRONKODES

3601 Inkomste- belasbaar 3713 Ander toelaes - 4005 Mediese fonds
belasbaar bydraes
3605 Jaarlikse betaling - 3810 Mediese fonds 4474 Werkgewer se
belasbaar bydraes namens mediese fonds
werknemer betaal bydraes
3703 Terugbetaalbare 4001 Huidige 4497 Totale aftrekkings /
reistoelaag - nie- pensioenfonds bydraes
belasbaar bydraes
Gebruik die BYLAAG om die volgende vrae te beantwoord:
1.1 Verduidelik kortliks die verskil tussen 'n werknemer en 'n werkgewer. (2)
1.2 Waarvoor staan die afkorting WVF? (2)
1.3 Skryf die belasbare bedrag neer wat Ulwazi as 'n jaarlikse betaling ontvang het. (2)
1.4 Het Ulwazi 'n belastingvrye terugbetaalbare reistoelaag ontvang? Gee 'n rede vir jou
antwoord. (2)
1.5 Bereken die gemiddelde maandelikse mediesefondsbydrae-belastingkrediet. (2)
1.6 Bereken die ontbrekende bedrag A. (2)
Bl 78 van 585
1.7 Toon aan hoe die bruto nie-pensioenfondsinkomste bereken is. (2)
1.8 Ulwazi het vanaf 1 Maart 2012 tot 31 Julie 2012 'n totaal van R4 975,25 tot sy
pensioenfonds bygedra.
Bepaal die gemiddelde maandelikse bydrae vir die res van die finansiële jaar. (5)
2. Bradley Wood werk as tegnikus vir CHS Netwerkinstallasies. Die BYLAE toon die
salarisstrokie van Bradley vir die periode 01 Junie2019 tot 30 Junie 2019.
Bradley Wood se salarisstrokie
CHS NETWERKINSTALLASIES
Nr. 487 John Ross Snelweg Kontak Nr: 035 474 0301
Eshowe Faks Nr: 035 474 0300
3815 E-pos: chsinst@chs.co.za
Naam van Werknemer Werknemer ID Belasting
verwysings-
nommer
Bradley Wood 8407115428188 1592399017
Personeel-aanwysing Nommer Departement Salaris tydperk

Tegnikus T10153 Inligtingstegnologie
01/06/2019 -
30/06/2019
Verdienste Aftrekkings
Basiese salaris R25 900 P.A.Y.E. R2 540,52
Reistoelaag R4 700 WVF R148,72
Behuisingstoelaag R1 200 Pensioenfonds (7,5% B
van Basiese salaris)
Mediesefonds (5 R3 876,59
afhanklikes)
Bruto A Totale Aftrekkings
NETTO SALARIS C
2.1 Verduidelik die term 'netto salaris' op die betaalstrokie. (2)

2.2 Bereken die waarde van A. (2)
2.3 Bereken die waarde van B. (2)
2.4 Bereken die waarde van C. (2)
2.5 Verduidelik waarom die WVF-bedrag R148,72 is. (2)
3. R4 558 is 'n totale jaarlikse WVF-bydrae van een van die werknemers by Keitumetse
Maatskappy wat vir WVF-doeleindes geregistreer is.
Een WVF-voorwaarde: werkgewer en werknemer dra elk 1% van die maandelikse

salaris by.
3.1 Waarvoor staan die afkorting WVF? (2)
Bl 79 van 585
3.2 Bepaal die maandelikse salaris van 'n werknemer wat by Keitumetse Maatskappy
werk, wie se totale jaarlikse WVF-bydrae R4 558 beloop. (5)
3.3 Gee een voorwaarde om voordeel te trek (dit wil sê omstandighede wat 'n persoon
se finansiële verligting moontlik maak) om tot die WVF by te dra. (2)
3.4 'n Pizzawinkel het 11 pizzasakke van Rammone gekoop. As 'n sak R45,95 kos,
BTW ingesluit teen 15%, bereken die prys BTW eksklusief vir die 11 sakke. (4)
4. Die Suid-Afrikaanse Sportkonfederasie en Olimpiese Komitee (SASKOK) het Span

SA beloon vir die tien medaljes wat tydens die Olimpiese Spele in Rio gewen is.
Span SA het 2 goue medaljes, 6 silwer medaljes en 2 brons medaljes verower.
'n Goue medalje het R500 000 verdien, 'n silwer medalje R250 000 en 'n brons
medalje R100 000.
As 'n Suid-Afrikaanse atleet 'n goue medalje op die Olimpiese Spele in Rio gewen
het, sou sy/ haar beloning in die verhouding 80 : 20 tussen die atleet en sy/ haar
afrigter verdeel gewees het.

INKOMSTE (R)
4.1 Hoeveel geld sou 'n afrigter verdien het as die atleet 'n goue medalje gewen het? (2)
4.2 As Wayde van Niekerk en Caster Semenya een goue medalje elk verower het,
hoeveel geld sou hulle dat gesamentlik by SASKOK verdien het? (3)
4.3 Gebruik die bostaande tabel om te bereken wat Wayde van Niekerk se belasbare
inkomste sou gewees het, op die geld wat hy uit sy goue medalje verdien het. (5)
5. Mnr Rasutha is 65 jaar oud. Hy werk steeds en verdien 'n belasbare inkomste van
R347 171 per jaar vir die jaar 2018/2019. Hy dra by tot 'n mediese fonds vir homself
en sy vrou.
INDIVIDUELE INKOMSTEBELASTING VAN BELASTING GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2019

INKOMSTE (R)
1 500 001 en meer 532 041 +45% van belasbare inkomste bo 1 500 000
Bl 80 van 585
Belastingkortings
VERLIGTING VIR MEDIESE UITGAWES

MEDIESE SKEMA BYDRAES KORTING PER MAAND
Belastingbetaler + eerste afhanklike R620
Gebruik die inligting en tabel hierbo om die volgende vrae te beantwoord:
5.1 Bereken die maandelikse salaris van mnr Rasutha na die belasting aftrekkings. (8)
5.2 Waarom is dit nodig dat burgers belasting moet betaal? Gee TWEE redes. (4)
Oefening 12
1. Die eienaar van 'n boot bied al twee jaar lank sonsondergangvaarte aan. In sy
eerste jaar van sake het hy 'n belasbare omset (belasbare inkomste) van R275 000
gehad en in sy tweede jaar het hy 'n belasbare omset van R740 000 gehad.
BELASTINGTABEL VAN TOEPASSING OP MIKRO-BESIGHEID

Belasbare inkomste (R) Belastingkoers (R)
R0 - R335 000 0% van die belasbare omset
R335 001 - R500 000 1% van die belasbare omset bo R335 000
R500 001 - R750 000 R1 650 + 2% van die belasbare omset bo R500 000
R750 001 - R1 000 000 R6 650 + 3% van die belasbare omset bo R750 000
Deur gebruik te maak van die TABEL hierbo, bereken, wys alle werk, met watter
persentasie van sy gesamentlike omset hy oorgehad het nadat hy die eerste twee
jaar van sy besigheid belasting betaal het. (10)
2. Die TABEL hieronder toon die belastingtariewe vir individue vir die belastingjaar
2018/2019. John (68 jaar oud) het 'n belasbare inkomste van R2 045 364 ontvang
vir die belastingjaar 2018/2019. Hy het maandeliks 'n bydrae vir homself en sy vrou
vir 'n mediese skema betaal.
INDIVIDUELE INKOMSTEBELASTING VAN BELASTING GEËINDIG 28 FEBRUARIE 2019

INKOMSTE (R)
1 500 001 en meer 532 041 + 45% van belasbare inkomste bo 1 500 000
Bl 81 van 585
Belastingkortings
Maandelikse mediese krediete

Gebruik die inligting en tabel hierbo om die volgende vrae te beantwoord:
2.1 Bereken John se totale belastingkorting vir mediese skemas vir die jaar. (3)
2.2 Bereken nou die bedrag inkomstebelasting wat hy vir die belastingjaar 2018/2019
moes betaal. (8)
3. Kevin is 'n 45-jarige man wat vir 'n toerismebedryf werk. Hy verdien 'n bruto salaris
van R28 754,50 per maand en 'n 13de tjek aan die einde van die maatskappy se
boekjaar. Die volgende word maandeliks van sy salaris afgetrek: 7,5% van sy
salaris vir sy pensioen, R1 435,70 vir sy mediese fonds.
Die tabel hieronder toon die belastingkoerse vir individue vir die jaar van aanslag wat
eindig op 28/02/2013.
Belasting BELASBARE BELASTINGKOERSE (R)

hakkie INKOMSTE (R)
A 0 - 160 000 18% van belasbare inkomste
B 160 001 - 250 000 28 800 + 25% van belasbare inkomste bo 160 000
C 250 001 - 346 000 51 300 + 30% van belasbare inkomste bo 250 000
D 346 001 - 484 000 80 100 + 35% van belasbare inkomste bo 346 000
E 484 001 - 617 000 128 400 + 38% van belasbare inkomste bo 484 000
F 617 000 en meer 178 940 + 40% van belasbare inkomste bo 617 000
Belastingkortings
3.1 Bereken Kevin se maandelikse bydrae tot sy pensioen. (3)

3.2 Bereken Kevin se jaarlikse bydrae tot mediese fonds. (2)
3.3 Kevin se belasbare inkomste vir die jaar van aanslag geëindig 28/02/2013 was
R347 929,42. Beskryf hoe Kevin se belasbare inkomste bereken is. (5)
3.4 Bepaal Kevin se belastinghakkie. Skryf slegs die letter (A-F) neer wat ooreenstem
met Kevin se belasbare inkomste. (2)
3.5 Skryf Kevin se korting neer. (2)
Bl 82 van 585
4. Die TABEL hieronder toon die inkomstebelastingkoerse vir die belastingjaar
2015/2016
0 - 181 900 18% vir elke R1
Kortings
Gebruik die TABEL om die volgende vrae te beantwoord:
4.1 Toon aan hoe die waarde van R59 314 in belastingkoers 3 bereken is. (4)
4.2 Gedurende Augustus 2014 is die maandelikse salaris van R29 915 van Mej.
Gumede, 34 jaar oud, met 7,5% verhoog, en sy moes 'n maandelikse
belastingbedrag van R6 667,90 betaal. Verifieer deur 'n berekening of die
belastingbedrag korrek is. (7)
5. Gedurende die belastingjaar 2014/2015 het die 48-jarige bestuurder 'n gemiddelde
netto belasbare maandelikse salaris van R5 500,00 verdien. Sy maandelikse
betaalstrokie weerspieël die aftrekking van R70,50 vir persoonlike belasting.
Die belastingkoerse vir persoonlike inkomstes vir die belastingjaar 2014/2015 word
in die onderstaande belastingtabel uiteengesit.
Die TABEL hieronder toon die inkomstebelastingkoerse vir die belastingjaar

2014/2015
Kortings
Gebruik die TABEL om die volgende vrae te beantwoord:
Kontroleer of sy maandelikse persoonlike belastingaftrekking, soos aangedui op sy

salarisstrokie, korrek is. Toon alle berekeninge. (6)
Bl 83 van 585
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Inkomste, uitgawes, wins, verlies, begrotings, inkomste
en uitgawe state
1. Inkomste en uitgawestate en begrotings vir groter 4 4
organisasies bv regering/ munisipaliteite.
Inkomste
 Daar is 3 tipes van inkomste:
Vaste inkomste Persoonlike bv. salaris, loon, sakgeld
Konstante inkomste met Besigheid/Sake bv. vaste termyn kontrakverkope/
dieselfde randwaarde dienste gelewer, behoue inkomste,
per maand huur
Nasionale bv. vaste fooie en heffings, heffings,
huur, vaste termyn kontrakdienste,
diensteheffings
Veranderlike inkomste Persoonlike bv. kommissie, rente op spaargeld
'n veranderde inkomste Besigheid/Sake bv. verkope, dienste gelewer, rente op
met verskillende spaargeld
randwaarde per maand Nasionale bv. belasting, heffings, rente op
spaargeld, lisensiepermitte, permitte,
boetes
Onvoorsiene inkomste Persoonlike bv. geskenke, beurse, erfporsies,
'n "Eenmalige" inkomste voltooiing van werk/projek, bonus
of 'n onbetroubare vorm Besigheid/Sake bv. voltooiing van 'n werk/projek, bonus,
van inkomste per maand donasie, lenings, toelae
Nasionale bv. voltooiing van 'n werk/projek,
donasie, lenings, toelae
Uitgawes
 Uitgawes is geld wat spaneer of geld wat uit die huishouding/onderneming/staat
gaan
 Daar is 3 tipes uitgawes:
Vaste uitgawes Persoonlike bv. Motorpaaiement, huur, skoolfooie,
'n Uitgawe wat dieselfde versekering, selfoonkontrak, mediese
bly elke maand fonds, gimnasium, besparing,
lidmaatskap, tydskrifsubskripsie, ens.
Besigheid/Sake bv. Motorpaaiement, huur,
leningspaaiement, versekering, huur,
salarisse en lone, ens.
Nasionale bv. leningspaaiement, versekering,
huur, salarisse, ens.
Veranderlike uitgawe Persoonlike bv. elektrisiteit, water,
'n Uitgawe wat elke telefoonoproepkoste, brandstof,
maand verander voedsel, kleding, vermaak, spaargeld
Besigheid/Sake bv. elektrisiteit, water, telefoon,
brandstof, herstelwerk en
instandhouding
Bl 84 van 585
Nasionale bv. elektristiet, water, telefoon, vervoer,
herstelwerk
Onvoorsiene uitgawe Persoonlike bv. gebarste warmwatersilinder
'n "Eenmalige" uitgawe (geyser), stukkende motor,
of 'n baie onverwagte skooluitstappie
uitgawe Besigheid/Sake bv. gebarste warmwatersilinder
(geyser), stukkende masjinerie
Nasionale bv. stakings
Begrotings teenoor Inkomste- en Uitgawestate

 Albei lys die inkomste en uitgawes vir die maand.
 'n Begroting is 'n lys van verwagte inkomste en uitgawes.
 'n Inkomste- en Uitgawestaat is 'n lys van werklike inkomste en uitgawes.
LET WEL:
 Die kommissie en gevolglik die inkomste is minder as die begrote bedrag.
 Die kos- en onthaaluitgawes is meer as die begrote bedrag.
 Die water- en elektrisiteits- en petroluitgawes is minder as die begrote bedrag.
 Dit uitgawe vir die vervanging van die warmwatersilinder (geyser) is nie begroot voor
nie; dit word ook 'n onvoorsiene uitgawe genoem.
Wins en Verlies
 Wins is wanneer inkomste groter as uitgawes is, d.w.s. inkomste > uitgawes. (Daar
sal aan die einde van die maand geld oor wees / 'n oorskot hê)
 Wins is wanneer uitgawes groter as inkomste is, d.w.s. uitgawes > inkomste. (Daar
sal aan die einde van die maand nie geld oor wees nie / 'n tekort hê / sal skuld hê /
sal nie genoeg geld hê om rekeninge te dek nie)
LET WEL:
Wanneer jou inkomste = uitgawes, noem ons dit die gelykbreekpunt.
 Die algemene formule om te bepaal of 'n wins of verlies gemaak is, is:
Wins of Verlies = Inkomste - Uitgawes
o As die antwoord positief is, is daar wins gemaak.
o As die antwoord negatief is, is daar verlies gelei.
Bl 85 van 585
 As ons wins en inkomste wil vergelyk, bereken ons die winsmarge/opslag,
aangesien dit 'n manier bied om sakeprestasies oor verskillende tydsintervalle te
vergelyk: Winsmarge/winsopslag =
 Voorbeeld: In Maart het 'n onderneming 'n inkomste van R750,00 gegenereer met 'n
totale wins van R135,00. In April het die onderneming 'n inkomste van R1 025,00
met 'n wins van R175,00 getoon.
Op die oog af lyk dit of die onderneming in April beter gevaar het, omdat meer wins
verdien is. As ons egter vergelyk, met persentasie as die algemene eenheid, sal ons
sien dat die besigheid in Maart eintlik beter gevaar het.
Maart: Winsmarge/winsopslag =
=
April: Winsmarge/winsopslag =
=
Soos jy kan sien, het hierdie besigheid in Maart eintlik beter gevaar omdat meer van
hul inkomste werklike wins was.
 Die wins is die verskil tussen inkomste en uitgawes; of die verskil tussen
verkoopprys en kosprys.
 Algemene formule wat gebruik word om wins te bereken, is:
o Wins = Verkoopprys - Kosprys
o Wins = Inkomste - Uitgawes
 Om die verhouding tussen die wins en die kosprys te vergelyk, bereken ons die
winspersentasie:
o Wins % =
 Om die verhouding tussen die wins en die inkomste te vergelyk, bereken ons die
winsmarge:
o Winsmarge/winsopslag =
Oefening 1
1. Die Knysna DBV is opsoek na borgskappe om die talle diere wat aan hul eie
genade oorgelaat was, te help na die groot brand wat deur die dorp gewoed het. 'n
Groep leerders besluit om hamburgers te verkoop om fondse vir die DBV in te
samel. Hulle verwag om 500 hamburgers op die Sondagvlooimark te verkoop. Die
koste om 'n stalletjie te huur, beloop R300. Een hamburger het R7 gekos, wat die
burgerbroodjie, patty en garnering insluit. Hulle huur 'n gasbraaitoestel teen R150.
Hulle beplan om elke burger teen R18 te verkoop.
1.1 Bereken die
1.1.1 vaste koste
1.1.2 veranderlike koste
1.1.3 totale koste
1.2 Bepaal die totale inkomste nadat daar 500 hamburgers verkoop is.
1.3 Bereken hoeveel geld aan die Knysna DBV gegee sal word.
Bl 86 van 585
2. Die Staat van Inkomste en Uitgawes van die Verpleegstervereniging was voorgelê
tydens die jaarlikse vergadering.
Inkomste Rand(R) Uitgawes Rand(R)
Staatsubsidie 1 100 000,00 Salarisse vir verpleegsters en werkers 673 230,50
Fooie vir pasiënte 139 430,67 Huur, munisipale tariewe en belasting 59 382,82
Munisipale toelaes 25 000,00 Voertuigkoste 325 038,66
Rente 3 670,75 Voertuigonderhoud en brandstof 43 020,53
Donasies 8 937,50 Skryfbehoeftes 2 341,38
Telefoon, fotokopiëring 8 438,41
Diverse uitgawes 2 320,73
Totaal 1 277 038,92 Totaal 1 113 773,03
2.1 Skryf die bedrag wat vir die voertuigkoste betaal word, in woorde neer.
2.2 Bepaal die totale uitgawes.
2.3 Bepaal die totale inkomste.
2.4 Bereken die verskil tussen die som van vraag 2.2 en vraag 2.3.
2.5 Het die Verpleegstervereniging 'n tekort of wins getoon? Skryf die bedrag neer.
3. Douglas wil van Kaapstad na Durban reis om sy neef te besoek. Sy ouers het gesê
dat hulle R500 kan bydra ten bate van die rit. Hy besluit om 'n begroting op te stel
om te bepaal hoeveel geld die reis gaan kos. Sy oom het aangebied om hom 'n
saamrygeleentheid huis toe te gee, en hy hoef dus net te begroot vir die reis na
Durban. Hy het reeds R2 000 gespaar in sy bankrekening. Hy wil ook bietjie
sakgeld oor hê as hy daar aankom.
Hy skakel Rainbow Busdienste om uit te vind hoeveel dit kos om van Kaapstad na
Durban te reis. Hulle gee hom twee opsies:
Opsie 1: Vertrek Saterdagoggend en reis reguit na Durban. Die rit kos R1 130 en hy
moet 3 maaltye teen R35 per maaltyd voor begroot.
Opsie 2: Vertrek Saterdagoggend en reis eers na Plettenbergbaai. Die rit kos slegs
R480. Hy kan dan Sondagoggend 'n bus na Durban neem. Hierdie busrit kos
R460. As hy dit doen, moet hy Saterdagaand blyplek vind en begroot vir drie ekstra
maaltye (geskat R30 elk). Hy skat dat 'n Backpackers' Lodge die goedkoopste plek
is om te bly, teen R220 per nag.
Inkomste Uitgawes Lopende totale saldo/balans van geld wat hy
het.
Geld van ouers
Spaargeld
Busgeld
Etes op bus
Verblyf
3.1 Teken die bostaande begrotingsblad oor en vul die bedrae vir inkomste en uitgawes
in die regte kolomme vir Opsie 1 en Opsie 2. (Wenk: Teken 2 tabelle)
3.2 Sou u Douglas aanraai om opsie 1 of opsie 2 te neem? Verduidelik u antwoord.
4. 'n Vrou belê in 'n roomys stalletjie op die strandfront. Sy het reeds 'n voltydse werk
en dit is dus 'n ekstra inkomste vir haarself. Om te verseker dat die stalletjie
gedurende die week en naweke oop bly, neem sy 'n helper in diens wat gedurende
Bl 87 van 585
die week en gedurende sommige naweke werk. Haar eerste maand se
inkomstestaat het soos volg gelyk:
Aanvangskoste Produksiekoste
Kombuis toerusting 2 357,00 Melk 4 375,50
Toonbanke en meubels 12 550,00 Roomyshorinkies 1 350,00
Vrieskas en roomysmasjien 11 675,00 Souse (Karamel, 5 517,40
sjokolade, ens)
Totaal 26 582 Totaal 11 242,90
Totale uitgawes 21 164,24
Bedryfskoste Inkomste
Stalletjie huur 3 500,00 Roomysverkope 15 462,50
Veiligheidswag maatskappy 120,00 Totaal 15 462,50
Elektrisiteit 723,45
Terugbetaling van lening vir 577,89
aanvangskoste
Lone 5 000,00
Totaal 9 921,34 Totale inkomste 15 462,50
Verwys na die inkomstestaat en beantwoord die vrae wat volg:

4.1 Toon aan hoe die totale uitgawebedrag bereken is.
4.2 Verduidelik waarom die aanvangskoste nie by die koste ingesluit is nie.
4.3 Die aanvangskoste het wel 'n uitwerking op die totale uitgawes. Hoe beïnvloed dit
die totale uitgawes?
4.4 Het hierdie besigheid wins gemaak gedurende hierdie maand? Gee 'n rede vir jou
antwoord.
4.5 Roomys is teen 'n prys van R12,50 per roomys verkoop. Hoeveel roomyse is
gedurende hierdie maand verkoop?
4.6 Die produksiekoste sluit die ekstra bestanddele in wat nog nie gebruik is nie. Die
produksiekoste vir een roomys is R7,25. Bereken aan die hand van die antwoord
op vraag 4.5 die waarde van die bestanddele wat nog nie gebruik is nie.
4.7 Die vergelyking vir die berekening van die totale uitgawes kan gegee word as:
Totale uitgawes = R9 921,34 + R7,25 x aantal roomyse verkoop
Verduidelik waar elkeen van die getalle in die formule vandaan kom.
4.8 Gebruik die formule van vraag 4.7 en die formule vir die totale inkomste om
onderstaande tabel te voltooi:
Hoeveelheid roomys verkoop 0 300 1 000 1 600 2 000 2 400
Totale uitgawes R17 171,34
Totale Inkomste R12 500,00
4.9 Gebruik die waardes uit die tabel om grafieke te teken van die totale inkomste en
totale uitgawes teenoor die aantal roomyse verkoop.
4.10 Verwys na u grafieke en noem die gelykbreekpunt vir die aantal roomyse wat
verkoop moet word. Rond u antwoord af tot die naaste 100 roomyse.
4.11 Gee TWEE idees om die verkope van die roomys te verbeter.
4.12 Gee TWEE ander maniere om meer inkomste te verdien, (behalwe om meer
roomyse te verkoop).
Bl 88 van 585
4.13 Benewens meer inkomste, gee TWEE ander dinge wat gedoen kan word om meer
wins te maak.
5. Die onderstaande tabel toon die beplanningsbegroting vir 'n fudge-onderneming

sowel as 'n inkomstestaat en uitgawestaat vir een spesifieke maand vir hierdie
onderneming.
BEPLANNINGSBEGROTING VIR DIE FUDGE ONDERNEMING
Aanvangkostes Geprojekteerde Maandelikse Geprojekteerde
Kostes bedryfskostes Kostes
Elektriese toestelle (yskas; 10 000,00 Winkel huur 5 000,00
stoof; menger, ens.
Kooktoerusting 3 000,00 Elektrisiteit 1 400,00
Kombuistafels 15 000,00 Water 400,00
(marmerblad)
Winkeltoebehore (rakke, 10 000,00 Telefoon en internet 600,00
vertoonkas, ens.)
Verbeterings en 5 000,00 Vervoer 2 000,00
onderhoud (bv. verf, ens.)
Rekenaar en 10 000,00 Terugbetaling van 800,00
kasregisterpunt lening (lening
aangegaan vir
aanvangskoste)
Totaal 53 000,00 Totaal 10 200,00
STAAT VAN INKOMSTE EN UITGAWES VIR DIE FUDGE ONDERNEMING

Augustus 2012
Uitgawes Inkomste
Bedryfkoste Werklike Produksiekoste Werklike
Huur 5 000,00 Fudge blokkies 6 000 Pakkies 846
geproduseer verkoop
Elektrisiteit 788,52 Koste van 3161,38 Aantal fudge 4 230
bestanddele blokkies
verkoop
Water 317,96 Verpakking 300,00 Verkoopprys 15,00
per pakkie
Telefoon en 703,15 Totaal 3 461,38 Totale 12 690,00
internet verkope
Vervoer 2 467,75
Terugbetaling 800,00
van
aanvangskoste
Totaal 10 077,36
Totale 13 538,74 Netto -848,74
uitgawes balans/Saldo
5.1 Wat was die totale bedryfskoste vir hierdie maand?

5.2 Beskryf al die werklike bedryfskoste vir hierdie maand, wat verskil van die
voorspelde koste wat in die beplanningsbegroting in onderafdeling een hierbo
aangedui word.
Bl 89 van 585
5.3 Wat was die totale produksiekoste vir hierdie maand?
5.4 Die fudge word verpak en verkoop in pakkies wat 5 fudge-blokkies bevat. Gebruik
die onderstaande inligting oor die produksiekoste om uit te werk:
5.4.1 die kosprys van die bestanddele wat benodig word om 1 blokkie fudge te maak.
5.4.2 die kosprys van die verpakking vir een pakkie fudge.
5.4.3 die toale kosprys van die maak en verpakking van 'n pakkie fudge.
5.4.4 die wins wanneer een pakkie fudge verkoop word.
5.4.5 die winsmarge wanneer 1 pakkie fudge verkoop word.
5.5 Toon aan hoe die totale bestedingswaarde bepaal is.
5.6 Gebruik die gegewe inligting vir die verkoopprys per pakkie en pakkies wat verkoop
word om aan te toon hoe die totale verkoopswaarde bepaal is.
5.7 Toon nou aan hoe die netto balanswaarde bepaal is.
5.8 Wat beteken dit vir die onderneming dat die netto balanswaarde 'n negatiewe
waarde is?
5.9 Wat is die implikasies vir 'n onderneming soos hierdie as hulle nie die maandelikse
netto saldo in 'n positiewe waarde kan verander nie?
5.10 Waarom dink u is 'n maandelikse staat belangrik vir 'n onderneming om sy finansies
doeltreffend te kan bestuur?
Oefening 2
1.1 Oos-Kaap Sept V2 2013

Anver, wie onlangs sy werk verloor het, het besluit om sy eie huurmotor (taxi)
besigheid te begin. Van sy vorige werkgewer was Anver 'n ronde som geld van
R400 000 uitbetaal. Hy het van dié geld gebruik om 'n deposito van 15% op 'n
voertuig aan die motorhandelaar te betaal. Nadat hy navorsing gedoen het, het hy
besluit om 'n Toyota Quantum 2.5D - 4D 14-sitplek passasiersbussie te koop.
1.1.1 Bereken die bedrag van die deposito op sy aankope. (3)

1.1.2 Watter persentasie van die geld wat hy van sy vorige werkgewer ontvang het, het hy
vir die deposito gebruik? (2)
1.1.3 Nadat hy die deposito op die voertuig betaal het, het hy die res van die geld belê vir
dieselfde periode as waarvoor hy vir die voertuig gaan betaal. Die beste aanbod wat
hy kon kry, was 8,75% rente per jaar halfjaarliks saamgestel. Bereken hoeveel sy
belegging werd sal wees aan die einde van die periode. (6)
1.1.4 Toe hy die motor gekoop het, was die primakoers 8,5% enkelvoudige rente.
Bereken hoeveel Anver gaan betaal vir die voertuig teen die einde van die periode.
(5)
1.1.5 Die verkoopsman het aan Anver gesê dat die persentasie wat hy aan rente gaan
betaal, minder as 40% sal wees. Wys deur middel van berekeninge of die bewering
waar of vals is. (4)
Bl 90 van 585
1.1.6 Afgesien van sy maandlikse paaiement op sy voertuig, moet Anver ook diens-, en
administrasiefooie betaal, wat teen sy maandelikse rekening gehef word vir die
periode. Bereken die maandelikse diens-en administrasiefooi as sy maandelikse
paaiement R7 391,29 beloop. (3)
1.2 Anver besluit hy wil slegs 'n diens lewer tussen 'n taxi staanplek (rank) in Port
Elizabeth en 'n taxi staanplek in Uitenhage. Die koste van die brandstof vir elke rit is
R50 en die tarief (prys) R15 per passasier.
Bestudeer die tabel en beantwoord die vrae wat volg:

Tabel 1
Aantal passasiers (n) 2 4 6 B 10 12 14
Wins vir die rit in Rand (p) A 10 40 70 100 130 160
1.2.1 Skryf 'n formule neer wat die verwantskap tussen die aantal passasiers en die wins
beskryf. Gebruik aantal passasiers as (n) en wins as (p). (3)
1.2.2 Gebruik jou formule in VRAAG 1.2.1 om die waardes van A en B onderskeidelik te
bereken. (4)
1.2.3 Volgens die tabel, wanneer sal dit nie vir Anver winsgewend wees om die diens te
lewer nie? (2)
1.2.4 Dit neem Anver 20 minute vir 'n enkelrit plus 10 minute vir die oplaai en aflaai van
passasiers. Bereken sy wins per dag indien hy 8 ure per dag werk en sy taxi is
gelaai met die maksimum passasiers vir elke rit. (5)
2. KZN September V1 2019

2.1 Sonia is 'ns tudent by 'n tersiêre instelling. Sy studeer met behulp van 'n beurs en
word ook finansieël bygestaan deur haar ouers. Sy hou rekord van haar inkomste
en uitgawes vir elke maand. Haar rekord van inkomste en uitgawes vir Februarie
2019 word hieronder getoon.
TABEL 2: Sonia se inkomste en uitgawes vir Februarie 2019

Inkomtse/uitgawes Bedrag in Rand
Huur 2 400,00
Kruideniersware 2 140,00
Lone-Deeltydse werk 2 250,00
Vervoer 575,00
Beurstoelaag 1 950,00
Sakgeld van ouers 1 500,00
Klererekening 455,00
Gebruik die inligting in Tabel 2 hierbo om die volgende vrae te beantwoord:

2.1.1 Stel 'n begroting op vir Sonia. Verdeel dit in uitgawes en inkomste en bereken die
totaal van elke kolom. (9)
2.1.2 Bepaal of Sonia se begroting 'n tekort of oorskot het. Die volgende formule kan
gebruik word:
Oorskot/Tekort = Inkomste - Uitgawes (2)
2.1.3 Skryf die verhouding neer van vervoerkostes tot sakgeld in die eenvoudigste vorm.
(3)
Bl 91 van 585
2.2 Thabo en drie vriende van Gauteng beplan 'n vakansie in Kaapstad. Hulle sal vier
dae in Kaapstad spandeer en hulle skat dat hulle so 3 600 km sal reis vir en
gedurende hulle vakansie. Hulle kry twee kwotasies, een van Pace Car verhuring en
een van Car Flexi verhuring.
Formule om die totale koste wat deur Pace Car Verhuring gebruik word, te bereken:
[Daaglikse fooi x 4 dae] + [aantal km meer as 800 km x R2,42] + terugbetaalbare
deposito
Formule om die totale koste wat deur Car Flexi Verhuring gebruik word, te bereken:
[Daaglikse fooi x 4 dae] + [aantal km meer as 600 km x R2,82] + terugbetaalbare
deposito
Gebruik die inligting hierbo asook BYLAE A om die volgende vrae te beantwoord:
BYLAE A
MOTORVERHURINGSKOSTES
TABEL 1: VERHURINGSPRYSE VAN PACE MOTOR-VERHURINGS
MAATSKAPPY EN FLEXI MOTORVERHURINGS MAATSKAPPY
Pace motorverhurings R290 per dag
200 km gratis per dag
R2,42/km (as meer as 200 km per dag gereis word)
R10 000 terugbetaalbare deposito
Car Flexi motorverhurings R326 per dag
150 km gratis per dag
R2,83/km (as meer as 150 km per dag gereis word)
R10 000 terugbetaalbare deposito
2.2.1 Bereken die totale bedrag wat dit Thabo en sy vriende sal kos indien hulle 'n motor
huur by Pace Car verhuring. (3)
2.2.2 Bereken die totale bedrag wat dit Thabo en sy vriende sal kos indien hulle 'n motor
huur by Car Flexi verhuring. (3)
2.2.3 Watter motorverhuringsmaatskappy is die goedkoopste? (2)
Bl 92 van 585
Oefening 3
1. November 2018 V1
Die tabel hieronder toon die nasionale begroting en onderwysbegroting van Suid-
Afrika vir 2017/2018.
Nasionale begroting en onderwysbegroting van Suid-Afrika vir 2017/2018

Nasionale begroting van Suid-Afrika (in Onderwysbegroting van Suid-Afrika (in
Rand) Rand)
Ekonomiese sake en landbou 241,6 miljard Basiese onderwys 216,7 miljard
Verdediging en openbare 198,7 miljard Universiteits 31,6 miljard
veiligheid subsidies
Gesondheid 187,5 miljard Onderwys 15,8 miljard
administrasie
Algemene admin 70,7 miljard Vaardigheids 21,1 miljard
ontwikkeling
heffingsinstellings
Plaaslike ontwikkeling en 195,8 miljard Nasionale studente 15,3 miljard
infrastruktuur finansiële hulpskema
(NSFAS)
Skulddienskoste 162,4 miljard Tegniese en 7,5 miljard
beroepsgerigte
onderwys en
opleiding
Maatskaplike beskerming 180,0 miljard Ander 12,5 miljard
Onderwys 320,5 milard
Gebruik die tabel hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord:

1.1 Watter van die bedrae hieronder verteenwoordig die begrotings van ekonomiese
sake en landbou?
A. 24 160 000
B. 241 600 000
C. 241 600 000 000
D. 24 160 000 000 000
1.2 Verduidelik die term begroting in die konteks hierbo. (2)
1.3 Skryf die item neer wat die derde meeste geld uit die onderwysbegroting ontvang.
(2)
1.4 Bereken die persentasie van die totale onderwysbegroting wat aan NSFAS toegeken
word. (3)
1.5 Universiteitsubsiedies beslaan omtrent 9,86% van die totale onderwysbegroting.
Skat die gekombineerde begroting, as 'n persentasie, vir onderwysadministrasie en
die NSFAS. (2)
Bl 93 van 585
2. November 2019 V1
Die Suid-Afrikaanse regering het in 2019/2020 die maatskaplike toelaes, soos ind ie
tabel hieronder, verhoog:
Maatskaplike toelaes vir 2019-2020

Tipes Maart 2019 Maart 2020
Pensioentoelaes jonger as 75 R1 695 R1 780
Pensioentoelaes ouer as 75 R1 715 R1 800
Toelaes vir oorlogsveterane R1 715 R1 800
Ongeskiktheidstoelaes R1 695 R1 780
Pleegsorgtoelaes R960 R1 000
Toeleas vir persone wat van versorging afhanklik is R1 695 R1 780
Kinderbystandstoelaes R405 R425
Gebruik die tabel hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:

2.1 Is die tipe data in die tabel numeriese data of kategoriese data? (2)
2.2 Identifiseer die bedrag van die modale toelae vir Maart 2020. (2)
2.3 Rangskik die maatskaplike toelaes vir Maart 2019 in dalende orde van waarde. (2)
2.4 Bepaal (in rand) die verhoging in die ongeskiktheidstoelaes vir Maart 2020. (2)
2.5 Skryf die tipe(s) toelaes neer wat die hoogste bedrag in Maart 2020 verteenwoordig.
(2)
3. November 2019 V1
Die regering ontvang inkomste uit verskillende bronne, soos belasting en lenings.
Hierdie inkomste word dan tussen die verskillende sektore verdeel.
Die tabel hieronder wys die bron van die inkomste en uitgawes vir die 2019/2020
belastingjaar.
Staatsbronne van inkomste en uitgawes vir 2019/2020
Inkomste Uitgawes
Bron Bedrag (in Sektor Bedrag (in
miljard rand) miljard rand)
Belasting 1 370 Maatskaplike Ontwikkeling 278,4
Lenings 242,7 Basiese Onderwys 262,4
Ander inkomste 180,3 Gesondheid 222,6
Niebelasting-inkomste 31,5 Veiligheid 211,0
Ekonomiese Ontwikkeling 209,2
Gemeenskapsontwikkeling 208,5
Leningsdienstekoste 202,2
Verder Onderwys en 112,7
Opleiding
Ander B
Totaal A 1 823,72

3.1 Skryf die bedrag wat uit lenings ontvang is as 'n getal in miljoene neer. (2)
3.3 Bereken die ontbrekende waarde B. Toon ALLE berekeninge. (4)
Bl 94 van 585
3.4 Bepaal die bedrag wat aan Gemeenskapsontwikkeling toegeken is as 'n persentasie
van die totale uitgawe. (3)
4. Gauteng September 2020

Die jaarlikse bestedingstate van die regering vir die 2017/2018 en 2018/2019
finansiële jaar is vrygestel. Verwys na die statistiek hieronder en beantwoord die
vrae wat volg:
Gekonsolideerde besteding 2017/2018 Gekonsolideerde besteding 2018/2019
R351,1 miljard Leer en Kultuur R351,1 miljard Leer en Kultuur
R205,4 miljard Sosiale Ontwikkeling R259,4 miljard Sosiale Ontwikkeling
R259,4 miljard Gesondheid R205,4 miljard Gesondheid
R196,3 miljard Vrede en Veiligheid R200,8 miljard Vrede en Veiligheid
R200,1 miljard Ekonomiese Ontwikkeling R200,1 miljard Ekonomiese Ontwikkeling
R200,8 miljard Gemeenskapsontwikkeling R196,3 miljard Gemeenskapsontwikkeling
R194,2 miljard Ander R194,2 miljard Ander
R64,0 miljard Algemene Publieke R64,0 milljard Algemene Publieke Dienste
Dienste
4.1 Bereken die verskil tussen die gekonsolideerde besteding van 2017/2018 en die
gekonsolideerde besteding van 2018/2019. (6)
4.2 Watter gekonsolideerde besteding het die meeste verhoog vanaf 2017/2018 tot
2018/2019 en bereken die veskil tussen hierdie twee jare. (3)
4.3 Bereken die persentasie verlaging in die gesondheidsbesteding vanaf 2017/2018 tot
2018/2019. (4)
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Kosprys, Verkoopprys, Gelykbreek-analise
1. Ondersoek die bedryf van klein besighede, kyk na:
Inkomste en uitgawestate, besigheidsbegrotings, gelykbreek 4 4
analise en produksiekoste,
Gelykbreek-analise deur twee of meer grafieke te trek
Gelykbreek analise deur probeer en verbeter metodes te
gebruik deur substitusie
 Kosprys van 'n produk is die koste om 'n produk te vervaardig of aan te koop.
 Faktore wat kosprys bepaal:
o Groothandel/ grootmaat prys
o Poduksie/ vervaardigingskoste
o Bedryfskoste
 Verkoopprys is die prys waarteen die produk verkoop word
 Faktore wat die verkoopprys bepaal
o Kosprys van die produk
o Mededingers se prys
o Wins benodig
o Prys wat die kliënt bereid is om te betaal
 Verkoopprys = Kosprys + wins
 Kosprys = Verkoopprys - wins
Bl 95 van 585
 Wins = Verkoopprys - Kosprys
 Persentasie berekeninge:
o Die kosprys verteenwoordig 100% omdat dit as basis dien
o Persentasie wins =
-
o Persentasie wins =
 Gelykbreek ontleding/analise
o Gelykbreekpunt is die punt waar die inkomste gelyk is aan die uitgawes
o Die onderneming maak nie wins of verlies by die gelykbreekpunt nie.
o Die gelykbreekpunt is die snypunt van die koste- en inkomstegrafieke.
Oefening 1
1. Die verkoopprys van 'n stoof is R2 999. Die wins is R1 200.

1.1 Bereken die kosprys.
1.2 Bereken die persentasie wins.
2. 'n Boekwinkel maak 30% wins op 'n boek wat dit verkoop. Bereken die kosprys van
die boek as die verkoopprys van die boek R250 is.
3. Mbu koop sleutelringe vir R5,00 elk en koffiebekers vir R9,00 elk.
Hy verkoop die sleutelringe vir R10 elk en die koffiebekers vir R15,00 elk.
3.1 Bepaal, watter item het die hoogste persentasie wins.
3.2 Mbu se inkomste vir die items verkoop word in die volgende tabel gegee:
Item Verkoop Items per dag verkoop
Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Dag 5
Sleutelring 150 200 180 240 220
Koffiebeker 300 270 180 225 285
Bl 96 van 585
3.2.1 Jenny beweer dat Mbu meer sleutelringe verkoop het as koffiebekers. Verifieer deur
alle berekeninge te toon, of haar stelling geldig is.
3.2.2 Verifieer, deur alle berekeninge te toon, watter item die grootste winsmarge het.
Gebuik die volgende formule: Winsmarge =
4. Shaheeda wil 150% wins maak op 'n koeksister. Die kosprys van EEN koeksister is
80c. Bereken die verkoopprys in Rand van EEN koeksister.
Oefening 2
1. Fred maak houtspeelgoed. Die onderstaande grafiek toon sy inkomste en uitgawes.

Gebruik die grafiek om die vrae wat volg te beantwoord:
1.1 Hoeveel is Fred se vaste uitgawes?

1.2 Hoeveel speelgoed moet Fred verkoop om R800 te verdien?
1.3 Vir watter bedrag verkoop Fred een speelding?
1.4 Sal Fred 'n wins of verlies maak as hy 7 speelgoed verkoop?
1.5 Hoeveel kos dit Fred om 30 speelgoed te maak?
1.6 Hoeveel sal Fred verdien as hy 40 speelgoed verkoop?
1.7 Hoeveel wins sal Fred m aak as hy 50 speelgoed verkoop?
1.8 Hoeveels peelgoed moet Fred verkoop om gelyk te breek?
Bl 97 van 585
2. Mev. Jones het 'n breimasjien vir R5 600 gekoop om truie te maak. Dit kos haar
R60 (wol en elektrisiteit ingesluit) om een langmou trui te maak. Die skool koop 'n
langmou trui vir R95,00.
Die TABEL hieronder toon die verwantskap tussen die koste en inkomste vir die
maak en verkoop van langmou truie.
TABEL: Kostes en inkomste vir die maak en verkoop van langmou truie
AANTAL TRUIE
0 60 A 120 160 180 200
Koste in rand 5 600 9 200 11 600 12 800 15 200 16 400 C
Inkomste in rand 0 5 700 9 500 11 400 15 200 B 19 200
2.1 Bepaal die ontbrekende waardes A, B en C.

2.2 Die formule om die inkomste te bepaal, is:
Inkomste (in Rand) = 95 x aantal truie wat verkoop is.
Skryf 'n formule neer om die koste te bepaal, in die vorm: Kostes in rand = ….
2.3 In die onderstaande grafiek word mev. Jones se inkomste vir die verkoop van 200
langmou-truie getoon. Trek nog 'n lyngrafiek op dieselfde rooste wat die koste tot
200 truie met lang moue voorstel.
2.4 Bepaal die minimum aantal truie wat mev. Jones moet verkoop om haar koste te
dek.
2.5 Mev. Jones wil minder truie verkoop om gelyk t breek. Watter aksie moet sy neem?
Moet sy haar verkoopprys vermeerder of verminder?
Bl 98 van 585
3. Carmen verkoop vrugte. Gebruik die volgende inligting van haar vrugtestalletjie om
die vrae wat volg te beantwoord:
 Sy spandeer gemiddeld R100 om elke dag vars vrugte aan te koop en R20 vir ander
kostes.
 Sy verpak dit in 60 pakkies en verkoop dit teen R15 per pakkie.
 Sy betaal elke dag R25 aan vervoergeld.
 'n Permit om haar vrugte te verkoop, kos haar R120 per maand - sy verkoop 6 dae
per week (gemiddeld 4 weke per maand)
3.1 Bereken Carmen se daaglikse kostes vir alleenlik die permit.

3.2 Bereken Carmen se totale daaglikse uitgawes.
3.3 Bereken hoeveel pakkies Carmen daagliks moet verkoop om gelyk te breek.
3.4 As Carmen gemiddeld 25 pakkies per dag verkoop, bereken haar totale inkomste
per week.
3.5 Evalueer of Carmen se verkoopprys toepaslik is deur haar winsmarge per week te
bereken deur haar gemiddelde weeklikse inkomste te gebruik soos bereken in vraa
3.4.
Gebruik die volgende formule: Winsmarge =
4. Mr B's Kitchen, het die volgende etes aangebied tydens die plaaslike rugbyklub se
wedstryde:
Opsie Item Prys
Opsie A Burger en Skyfies R40
Fanta/Coke/Water
Opsie B Worsrolletjie R30
Fanta/Coke/Water
4.1 Mr B's Kitchen het altesaam 205 Maaltye van Opsie A verkoop en 295 Opsie B-etes
tydens 'n wedstryd. Bereken die totale inkomste in rand.
4.2 Daar is altesaam 1 225 etes deur al die kosstalletjies by die rugbywedstryd verkoop.
Bereken watter persentasie van die etes by Mr B's Kitchen gekoop is.
4.3 Die volgende formules verteenwoordig die koste vir Mr B's Kitchen se maaltye:
Koste vir opsie A = R700 + R9,00 x aantal etes
Koste vir opsie B = R500 + R7,00 x aantal etes
4.3.1 Skryf die twee formules neer vir die inkomste ontvang uit die verkope van Mr B's
Kitchen.
Inkomste opsie A = …
Inkomste opsie B = …
4.3.2 Die tabel stel die koste en inkomste van die opsies voor:
Aantal etes 0 50 100 150 200
Opsie A Koste 700 1 150 A 2 050 2 500
Inkomste 0 2 000 4 000 B 8 000
Opsie B Koste 500 850 1 550 1 550 1 900
Inkomste 0 1 500 4 500 4 500 C
Bereken die ontbrekende waardes A, B en C.
4.4 Die onderstaande grafieke toon die koste van een van die opsies en die inkomste
ontvang uit die verkoop van elk van die opsie se etes. Gebruik die grafieke om die
vrae wat volg te beantwoord:
Bl 99 van 585
4.4.1 Benoem elke grafiek deur die volgende opskrifte te gebruik:
Opsie A: Koste
Opsie A: Inkomste
Opsie B: Inkomste
4.4.2 Teken op dieselfde rooster die grafiek van die koste van Opsie B.
Oefening 3
1. Junie 2019
Susan het een maand later haar besigheid begin en omdat die pryse van die
produkte gestyg het, het dit haar toe R9,50 gekos om EEN koppie Milo te maak. Sy
het bereken dat haar daaglikse vaste koste R90,00 is en dat sy 100 koppies Milo per
dag sal kan verkoop. Sy sal die Milo teen R12,50 per koppie verkoop.

1.1 Die tabel hieronder toon die inkomste uit die verkoop van die koppies Milo.
Inkomste uit die verkoop van koppies Milo
Getal koppies Milo (n) 0 20 30 40 80 100
Inkomste in rand (R) 0 250 375 P 1 000 1 250
1.1.1 Bepaal die waarde van P in die tabel hierbo. (2)
1.1.2 Skryf 'n vergelyking neer wat gebruik kan word om die inkomste te bereken. (2)
1.1.3 Identifiseer die onafhanklike veranderlike in die tabel hierbo. (2)
1.2 Susan gebruik die volgende formule om die kosprys van die koppies Milo te bereken:
Kosprys = R90,00 + R9,50 x n waar n = aantal koppies Milo.
Die tabel hieronder toon die kosprys vir 'n aantal koppies Milo.
Bl 100 van 585

Kosprys vir 'n aantal koppies Milo
Getal koppies Milo (n) 0 20 30 Q 80 100
Kosprys in rand (R) 90 280 375 612,50 850 1 040
Bereken die waarde van Q in die tabel hierbo. (3)

1.3 Die grafiek hieronder toon die inkomste uit die maak van tot 100 koppies Milo.
Gebruik die inliting in die tabel hierbo en teken nog 'n grafiek vir die koste van die
verkoop van tot 100 koppies Milo.
1.4 Gebruik die tabelle of die grafieke om die vrae wat volg, te beantwoord:
1.4.1 Verduidelik wat die woord gelykbreekpunt in die konteks van die vraag beteken.
(2)
1.4.2 Bepaal die getal koppies Milo by die gelykbreekpunt. (2)
Bl 101 van 585

2. Junie 2019 V2
Pro-Print verhuur fotostaatmasjiene en bied drie verskillende kontrakopsies aan. Die
drie kontrakopsies word in die grafiek hieronder getoon:
Gebruik die inligting om die vrae hieronder te beantwoord:

2.1 Skryf die getal bladsye neer by die punt waar Kontrak 2 en Kontrak 3 dieselfde kos.
(2)
2.2 Academy Skool maak 1 500 kopieë per maand.
Bepaal watter kontrak die goedkooptse opsie sal wees. (2)
2.3 Gebruik die grafiek om 'n formule vir die totale koste (in rand) vir Kontrak 2 te bepaal.
(5)
2.4 Copy King vra 'n tarief van R0,70 per kopie vir die huur van hulle fotostaatmasjiene
met geen ander koste nie.
Teken nog 'n lyngrafiek om die koste wat Copy King vra, te toon op dieselfde rooster.
(3)
Bl 102 van 585

3. November 2020 V1
Dean se ma, Ella, het haar eie kitsfotografiebesigheid begin deur foto's op die strand
te neem. Sy het 'n kamera, maar sy moet 'n drukker, fotopapier en inkhouers vir
drukwerk koop.
Gebruik die tabel hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord:

3.1 Bepaal die verkoopprys van EEN foto. (2)
3.2 Skryf die formule neer wat gebruik kan word om die totale inkomste ontvang, te
bereken. (2)
3.3 Die totale uitgawes kan bereken word deur die volgende formule te gebruik:
Uitgawes (in rand) = 1 125 + aantal foto's x 5
3.3.1 Skryf die veranderlike koste om EEN foto te neem neer. (2)
3.3.2 Bereken die ontbrekende waarde A. (3)
3.4 Twee grafieke, X en Y, wat gebruik kan word om die besigheid voor te stel, word
hieronder getoon.

3.4.1 Gee 'n geskikte opskrif vir die grafieke wat geteken is. (2)
3.4.2 Noem watter grafiek (X of Y) die inkomste wat deur die besigheid ontvang is,
verteenwoordig. (2)
3.4.3 Bepaal hoeveel foto's verkoop moet word om gelyk te breek. (2)
Bl 103 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Rente
1. Bereken enkelvoudige en saamgestelde rente sonder die
formule 3 3
Werk met grafieke wat enkelvoudige en saamgestelde rente
aandui.
Bl 104 van 585

Rente
Geld kan belê of geleen word op 2 maniere:
Enkelvoudige Rente Saamgestelde Rente

* Berken rente op die hoofsom * Rente op Rente
(bedrag geleen) * Dra elke jaar hoofsom oor en bereken
* Jaarliks bereken dan weer rente
* Van toepassing op huurkoop * Jaarliks/halfjaarliks/kwartaalliks/
maandeliks/daagliks
* *
* Kies: Leen * Kies: Belê
Enkelvoudige rente
Voorbeeld 1
Jy leen R10 000 by die bank teen 5% enkelvoudige rente oor 3 jaar.
Jaar Hoofsom Rente Eindbedrag
1 10 000 10 000 x = 500 10 500
2 10 500 500 11 000
3 11 000 500 11 500
Totaal 1 500
Voorbeeld 2 (As nie sê nie, altyd Enkelvoudige Rente)

Jan belê R5 200 teen 3,6% per jaar Enkelvoudige Rente oor 2 jaar.
a) Bereken die waarde van sy belegging na 2 jaar.
1 5 200 5 200 x = 187,20 5 387,20
2 5 387,20 187,20 5 574,40
Totaal 374,40
Eindbedrag - R5 574,40
b) Hoeveel rente het Jan verdien oor die 2 jaar?

R374,40 (uit tabel in (a))
Rente = Eindbedrag - Hoofsom (aan begin)
= R5 574,40 - R5 200,00
= R374,40
Voorbeeld 3
a) Piet leen R10 000 oor 6 jaar. Bereken die rente wat hy na 6 jaar moet terugbetaal
teen 8,4% per jaar.
Enkelvoudige Rente = R10 000 x x6
= R5 040,00
Bl 105 van 585

b) Hoeveel geld moet Piet na 6 jaar terug betaal?
R10 000 + R5 040 = R15 040,00
Saamgestelde rente
Voorbeeld 1
Koos belê R30 000 teen 10% p.j. oor 3 jaar, jaarliks saamgestel. Bereken:
a) Die waarde van sy belegging na 3 jaar.
b) Rente verdien
1 30 000 30 000 x = 3 000 33 000
2 33 000 33 000 x = 3 300 36 300
3 36 300 36 300 x = 3 630 39 930
Totaal 9 930
a) R39 930
b) R9 930 (R39 930 - R30 000 = R9 930)
Voorbeeld 2
Arno leen R120 000 teen 7,5% saamgestelde rente oor 2 jaar, jaarliks saamgestel.
Bereken die rente wat hy na 2 jaar moet terugbetaal.
1 120 000 120 000 x = 9 000 129 000
2 129 000 129 000 x = 9 675 138 675
Totaal 18 675
Rente = R18 675,00
Bl 106 van 585

Oefening 1 Rente
1. Sept 2017 V2
Die Basjans se toer na Rio De Janeiro is gefinansier deur die volgende twee bronne:
1. ‘n Belegging van R150 000 wat 01 Augustus 2016 los gekom het;
2. ‘n Banklening van R50 000 met die volgende terugbetaling voorwaardes:
Maande
Terugbetaling periode 12 36 60
Maandelikse paaiement R4 792,53 R1 914,88 R1 345,59
1.1 Bereken die bedrag wat beskikbaar is op die belegging van R150 000 vir drie jaar
teen ‘n saamgestelde rentekoers van 4,5% per jaar. (5)
1.2 Bepaal die gemiddelde jaarlikse groei (in rand) van die belegging oor die drie jaar.
(3)
1.3 Vergelyk en verduidelik die effek van die terugbetalingsperiode op die maandelikse
paaiement en die totale bedrag wat terugbetaal moet word op die lening. (4)
2. Nov 2018 V2
Mapotjo beplan om ‘n bakkie (voertuig) te koop. Sy het op 28 Februarie 2018 die

volgende kwotasie van ‘n motorhandelaar ontvang:
Uittreksel van ‘n kwotasie vir ‘n bakkie van ‘n handelaar A

Rand (R)
Verkoopprys (BTW uitgesluit) sonder bykomstighede (ekstras) 160 087,72
Afslag 6 140,00
BYKOMSTIGHEDE (EKSTRAS)
Gryp-lagie (‘Smash-and-grab film’) 3 500,00
Deurbeskermer 3 500,00
ANDER KOSTE
Padwaardigheidskoste 4 298,25
Transaksiefooi 1 315,79
SUBTOTAAL 166 561,76

BELASTING OP TOEGEVOEGDE WAARDE
TOTAAL VERSKULDIG 191 546,02
Bron: Groep 1 Nissan en The Glen
2.1 Bereken (tot EEN desimale plek afgerond) die persentasie afslag wat op die bakkie
se verkoopprys, BTW uitgesluit, gegee is. (3)
Bl 107 van 585

2.2 Toon hoe die bedrag van R166 561,76 bereken is. (3)
2.3 Gee EEN rede waarom kliënte sou verkies om die bykomstighede (ekstras), soos in
die kwotasie getoon, te installeer. (2)
2.4 Mapotjo het ‘n belegging van R1,25 miljoen. Die geld is soos volg belê:
 Sewe-en-twintig (27) maande-beleggingstydperk
 6% rente per jaar, jaarliks saamgestel
Toon of die rente wat op hierdie belegging verdien is, genoeg is om die totale
aankoopprys van R191 546,02 te dek. (9)
3. Sept 2018 JF V1
Mejuffrou Diale het daarin geslaag om R20 000 te spaar en besluit om dit te belê vir
twee jaar teen ‘n rentekoers van 7,73% jaarliks saamgestel vir die eerste jaar en
7,89% vir die tweede jaar.
Bereken die totale bedrag wat sy sal ontvang aan die einde van die
beleggingsperiode. (5)
4. Sept 2016 EC V2
Hy het R30 704,17 om vir 3 jaar te belê. Hy moet tussen twee opsies kies.
Opsie 1: Belê by ‘n instelling wat ‘n rentekoers van 6,9% enkelvoudige rente per
jaar aanbied.
Opsie 2: Belê by ‘n bank wat ‘n rentekoers van 6% per jaar aanbied wat jaarliks
saamgestel is.
Toon met die nodige berekeninge hoe jy hom sal raad gee oor watter opsie die beste
vir hom sal wees. (8)
Oefening 2
1. November 2019 V1
Josh het elke maand, vandat hy sy eerste wins gemaak het, R500,00 gespaar. Hy
het nou 'n bedrag van R17 000,00 bymekaar gemaak.
Die tabel hieronder toon die enkelvoudige rentekoerse wat oor vasgestelde tydperke
vir bedrae wat van R10 000,00 tot R99 999,00 wissel, verdien sal word.
Enkelvoudige rentekoerse vir vaste tydperke

Termyn (maande) R10 000 - R24 999 R25 000 - R99 999
Rentekoers per jaar Rentekoers per jaar
6 7,12% 7,23%
12 7,76% 8,08%
18 7,87% 8,41%
24 8,08% 8,57%
36 8,30% 8,84%
42 8,46% 9,00%
Bl 108 van 585

1.1 Bepaal (in maande) hoe lank dit hom geneem het om R17 000,00 te spaar. (2)
1.2 Skryf die rentekoers neer wat hy sal kry indien hy sy geld vir 3 jaar belê. (2)
1.3 Bepaal (afgrond tot die naaste R100) die bedrag wat Josh aan rente sal verdien
indien hy sy opgeloopte spaargeld vir 3 jaar belê. (2)
1.4 Sifiso wil R24 000,00 vir 48 maande, in plaas van 12 maande belê. Bereken die
verskil in persentasiepunte vir die rentekoers. (2)
1.5 Skryf die minimum getal jare en maande neer wat 'n persoon R25 000,00 moet belê
om 'n rentekoers van 8,41% te verdien. (2)
2. Gauteng September 2020 V1

Sabir gaan na 'n Universiteit om vir 'n graad in aptekerswese te studeer. Sy pa het
besluit om vir hom 'n nuwe Toyota Aygo te koop vir sy wonderlike Graad 12
resultate. Die Toyota Aygo het huidiglik 'n spesiale, redelike prys van R174 900
BTW ingesluit. Hulle besluit om die motor op huurkoop te koop en die balans in 60
maandelikse paaiemente af te betaal. Enkelvoudige rente word gehef teen 14% per
jaar. 'n Deposito van 10% word vereis.
2.1 Hoeveel jaar sal dit hulle neem om die motor af te betaal? (2)
2.2 Bereken die bedrag wat hulle as deposito moet betaal. (2)
2.3 Berken die leningsbedrag nadat die deposito betaal was. (2)
2.4 Bepaal die totale bedrag rente wat oor die 60-maande tydperk op die uitstaande
balans betaal sal word. (3)
2.5 Vervolgens, bereken sy maandelikse paaiement indien die totale bedrag betaalbaar
R267 597 is. (2)
Ontleding van grafiek: Hoe lyk die twee grafieklyne?

 Enkelvoudige rente is 'n reguit lyn DUS neem die belegging toe met 'n konstante
bedrag.
 Saamgestelde rente het 'n kurwe wat steiler opwaarts beweeg omdat die rente elke
maand op 'n groter bedrag bereken word. Die rente wat bygevoeg word, verander
en neem elke maand toe.
 Die twee grafieke was vir die 1e maand bo-op mekaar, waarom?
 Want vir die eerste maandhet albei dieselfde rentebedrag gehad.
 Watter rente het 'n groter uitwerking op die groei van die geld?
 Saamgestelde rente
Bl 109 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Bankwese
1. Verstaan al die terminologie.
Bereken bankkostes
Vergelyk bankkostes van verskillende banke
Voordele en nadele van verskillende tipe rekeninge 2 2
Implikasie van laat betalings op 'n kredietkaart rekening.
Verskillende maniere waarop rente bereken word
Lenings en Beleggings
2. Ondersoek die volgende:
Huuraankoop/ reswaarde/ ballon ooreenkomste met betalings
elke maand 5 5
Beleggins met vaste deposito elke maand, insluitend:
stokvel, annuiteite, pensioenfondse en begrafnisplanne
Bankwese/Lenings/Beleggings
 spaarrekeninge
 Tjek- of lopende rekeninge
 Vaste deposito rekeninge
 Debietkaart
 Kredietkaart
Spaarrekening Lopende rekening

 Vir individue  Vir sakelui, firmas, besighede, ens.
 Verdien rente op jou balans  Verdien nie rente op jou balans nie
 Geen oortrokke fasiliteit  Het oortrokke fasiliteit
 Benodig 'n minimum balans  Benodig nie 'n minimum balans nie
 Beperkte hoeveelheid transaksies en  Het geen beperking op die
jy betaal per transaksie hoeveelheid transaksies nie
 Om besparing aan te moedig  Om baie transaksies te
akkommodeer
Vaste deposito rekening

 As jy beplan om korttermyn te spaar (van 30 dae tot 5 jaar). Ideaal vir enkelbedrag
waarop jy rente wil verdien.
 Beleggingsrekening vir 'n vaste tydperk waar rentekoers nie verander nie.
Rentekoers hoër as normale spaarrekening.
 Het nie toegang tot jou geld gedurende beleggingstydperk nie - gewoonlik minimum
bedrag wat jy moet belê.
Die volgende is voorbeelde van rekeninge waar gereelde maandelikse betalings gemaak
word:
 Stokvel
 Aftree-annuiteit
 Pensioenfonds
 Begrafnisplan
Bl 110 van 585

Daar is ander maniere om geld te leen as om dit by 'n bank of 'n familielid te leen. Daar is
ook ander maniere om geld te spaar as om dit in 'n spaarrekening by 'n bank te hou.
Beleggings
'n Belegging is 'n manier om geld te spaar. Die volgende is sommige van die maniere
waarop geld gespaar of belê kan word:
 in 'n vaste deposito rekening waar geld eenmalig gedeponeer word en later eenmalig
onttrek word.
 in 'n spaarrekening met meer as een deposito en onttrekking.
 in beleggings of rekeninge waar gereelde betalings oor 'n lang tyd gemaak word, bv.
elke maand of een keer per jaar.
Die volgende is voorbeelde van rekeninge waar gereelde maandelikse betalings gemaak
word:
 'n Stokvel is 'n spaarklub waar die lede ooreengekom het om gereeld 'n bedrag geld
by te dra, bv. maandeliks. Die volle bedrag word dan op een slag aan elke lid
gegee. Op dié manier help mense mekaar met groot uitgawes, bv. 'n troue of 'n
begrafnis.
 'n Aftree-annuiteit waar 'n persoon gereeld oor 'n hele aantal jare bydraes maak en
die rente word weer in die rekening inbetaal.
 'n Pensioenfonds waar 'n werknemer tot 7,5% (belasting aftrekbaar) en die
werkgewer tot 10% (aftrekbaar) van die werknemer se salaris bydra tot die
pensioenfonds. Deesdae vervang heelwat maatskappye die pensioenfonds met 'n
voorsorgfonds waarin 'n bedrag gereeld betaal word om een bedrag by aftrede
beskikbaar te maak.
 'n Begrafnisplan waartoe 'n persoon op 'n gereelde basis bydra om 'n begrafnis te
kan bekostig.
Oefening 1 Bankwese/ Lenings/ Beleggings
1. Ses lede van 'n stokvel dra elk R100 maandeliks by. In April besluit hulle om nie die
geld uit te deel nie, maar om dit te hou en teen Kersfees gelykop te verdeel.
Hoeveel kry elke lid?
2. Jerome dra maandeliks R100 by tot 'n begrafnisplan. Saamgestelde rente teen
2,5% per jaar word elke ses maande bygevoeg en terselfdertyd word 'n
administrasiefooi van R15 elke ses maande afgetrek. Gebruik die tabel hieronder
en toon die groei van Jerome se begrafnisplan oor 'n tydperk van 18 maande.
Maand Hoofsom Rente Paaiement Koste
1 100 100
2 200 100
3 300 100
4 400 100
5 500 100
6 600 100
7 100
8 100
Bl 111 van 585

9 100
10 100
11 100
12 100
13 100
14 100
15 100
16 100
17 100
18 100
3. Toe hy 50 geword het, het Emil besluit om vir homself 'n pensioen te voorsien deur
jaarliks aan die einde van Februarie R60 000,00 in 'n aftree-annuiteit te belê. Die
fonds maak staat op beleggings in groeifondse waar die rente fluktureer volgens die
bewegings op die aandelebeurs. Elke drie maande kry Emil 'n beleggingsverslag.
Die tabel toon sommige van die resultate vir 'n periode van die belegging.
Antwoorde is afgerond tot 2 desimale plekke.
Tabel: Emil se belegging

Datum Paaiement Hoofsom Groei Gemiddelde
groeikoers
28-02-2008 60 000,00 58 800,00 - -
01-03-08 tot 31-03-08 - 59 995,94 1 195,94 x 100 = 2,03%
01-04-08 tot 30-06-08 - 60 366,22 A x 100 = B%
01-07-08 tot 30-09-08 - 62 089,88 1 723,66 x 100 = 2,86%
01-10-08 tot 31-12-08 - C 3 385,03 D x 100 = 5,45%
28-02-2009 60 000,00 125 474,91 - -
01-03-09 tot 31-03-09 - 130 499,99 E x 100 = 4,00%
01-04-09 tot 30-06-09 - 135 998,56 5 498,57 x 100 = 4,21%
01-07-2009 60 000,00 F - -
01-07-09 tot 30-09-09 - 211 241,00 15 242,44 x 100 = 7,78%
01-10-09 tot 31-12-09 - 225 008,09 13 767,09 x 100 = G%
3.1 Die finansiële raadgewer kry 'n persentasie van die aanvanklike bedrag wat verklaar
waarom die hoofsom aan die begin minder is as die paaiement. Werk uit wat die
bedrag is, sowel as die persentasie wat die raadgewer kry.
3.2 Werk uit wat die ontbrekende waardes A tot G is en voltooi die tabel.
3.3 Bereken die verskil tussen die totale paaiemente wat Emil maak en die bedrag in sy
rekening op 31 Desember 2009.
Bl 112 van 585

4. Francois dra elke maand R500 by tot 'n beleggingsplan teen 3% saamgestelde rente
per jaar. Susan maak dieselfde belegging, maar haar beleggingsplan betaal 7%
saamgestelde rente per jaar, terwyl Jo ook R500 per maand bydra, maar teen 'n
rentekoers van 5% saamgestelde rente per jaar. In al die planne word die rente
maandeliks saamgestel. Die grafiek in Figuur 1 toon die uitwerking wat rente het op
'n belegging.
4.1 Lees van die grafiek af wat die benaderde finale waarde van elke belegging sal wees
na 36 maande en na 60 maande.
4.2 Waarom vergroot die afstand tussen die grafieke met die tyd?
Oefening 2 Bankwese/ Lenings/ Beleggings
1. Marina wil 'n motor koop wat R219 900 kos. Sy het 'n deposito van R12 000. Die
bank vra 'n eenmalige fooi van R1 140, bygevoeg by die leningsbedrag voor die
rente bereken word. Sy gebruik die rekenaar op die bankwebblad om die
terugbetalingsopsies teen 12% saamgestelde rente, maandeliks saamgestel, te
ondersoek. Die resultate van haar ondersoek word in die tabel hieronder getoon.
Die berekende terugbetalings sluit nie die maandelikse administrasiefooi van R57,00
in nie. Die leningstermyn is in maande.
Bl 113 van 585

Tabel: Marina se paaiemente
Leningstermyn Paaiement Admin. Totale Totaal Besparing
fooi rente terugbetaal
60 A 57 69 958,76 282 418,76 0
48 5 504,82 57 55 191,60 B C
36 D 57 139 031,06 252 004,30 E
1.1 Bereken die bedrag wat sy nodig het nadat die deposito betaal is.
1.2 Watter persentasie per maand is die rente?
1.3 Bereken die waardes van A, B, C, D en E in die tabel.
1.4 Marina se bruto salaris is R25 560,00 per maand. Haar uitgawes is: huislening
R3 600; klererekening R700; petrol R900; munisipale rekening R1 000; selfoon
R950; annuiteit R1 000; kruideniersware R3 000; inkomstebelasting R5 900. Watter
leningstermyn kan sy bekostig?
Oefening 3: Begrafnisplan
 'n Begrafnisplan is 'n fonds wat gestig word om begrafniskoste te dek in die geval
van afsterwe.
 Die polishouer sal vaste maandelikse bydraes maak; en met afsterwe sal die
begrafnisplan 'n eenmalige bedrag uitbetaal om koste te dek.
 'n Begrafnisplan sluit dikwels voordele in om die familielede wat agterbly, te help.
1. Dané het 'n begrafnisplan vir haar en haar eggenoot uitgeneem. Haar maandelikse
premie is R12,50 per lid. Die begrafnisplan betaal slegs 'n persentasie van elke lid
se premie terug, op grond van die aantal jare wat sy bygedra het. Dit word in die
onderstaande tabel voorgestel:
Persentasie betaling van begrafnispremies,
op grond van die aantal jare van bydrae:
Aantal jare 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+
% Betaling 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
1.1 Bereken Dané se totale maandelikse premie vir haar gesin.
1.2 Bepaal die waarde van Dané se eenmalige uitbetaling, in geval haar eggenoot sterf
7 jaar nadat daar met die begrafnisplanbydraes begin is.
2. Arina het 'n begrafnisplan vir haarself, haar man en haar seun uitgeneem. Haar
maandelikse premie per volwassene is R 150 en R 50 vir haar seun. Die
begrafnispolis betaal slegs 'n persentasie van elke lid se premie uit, gebasseer op
die aantal jare se bydraes.
Persentasie-uitbetaling van begrafnispolis se premie,
gebasseer op die aantal jare se bydrae:
Aantal jare 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+
% Betaling 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 95%
Gebruik die inligting hierbo om die volgende te beantwoord:
2.1 Bepaal Arina se totale maandelikse premie vir haar gesin. (2)
Bl 114 van 585

2.2 Bepaal die waarde van Arina se lompsombetaling, indien sy haar seun en man
gelyktydig verloor in die 15de jaar van bydraes. (5)
2.3 Arina beweer dat die onderskrywer van die begrafnispolis slegs bevoordeel word
met 5% van haar 15 jaar se bydraes. Verduidelik en gee een voorbeeld waarom
haar stelling nie waar is nie. (3)
Oefening 4
1. Willie wil verseker dat hy genoeg geld vir sy toer na die 2019 Rugbywêreldbeker sal
hê en het dus besluit om sy finansies dop te hou. Hy het sy bankstate bekom om na
al sy transaksies te kyk en te sien of hy minder in bankkostes kan betaal.
Die volgende transaksies was deur Willie in Augustus 2018 gemaak op sy A7

Achieversrekening van Commercial Bank.
 1 x OTM kontantonttrekking van R1 000,00 by 'n Commercial Bank OTM.

 1 x OTM kontantonttrekking van R900,00 van 'n ander bank se OTM.
 'n Eksterne debietorder van R950,00.
 'n Interne debietorder van R470,00.
 2 x eksterne stoporders na derde partye van R2 750,00 en R3 250,00
onderskeidelik.
 Sy salaris van R23 550,00 word maandeliks elektronies in sy rekening gedeponeer.
 1 x OTM kontantdeposito van R2 450,00.
Gebruik die tabel hieronder vir 'n A7 Achieversrekening Prysgids.

Commercial Bank
A7 Achievers Prysgids
Maandelikse fooie:
Maandelikse rekeningfooi R51,00
Kontantonttrekking:
Commercial Bank OTM R5,70 (per R500) (maks R22,80)
Ander bank se OTM R6,50 + Commercial Bank OTM fooi
Vanaf 'n Commercial Bank Tak R27,50 + 1,25% van kontantonttrekking
(maks R3 000)
Deposito's:
Tjekdeposito's R14,00
OTM/Kontantdeposito's 1,2% van die waarde (min R12,00)
Elektroniese oorplasings 0,65% (min R5,00)
Derdeparty betalings:
Interne debiet/stoporders (na ander R3,30
Commercial Bankrekeninge)
Eksterne debiet/stoporders R8,80
Selfoon/telefoonbankdiens R1,00
Aanlyn eksterne oorplasings R8,80
Tjeks Gratis
Gekoppelde rekeningoorplasings:
Selfoon/telefoonbankdiens R1,00
Aanlyn interne oorplasings R3,30
Bl 115 van 585

Bereken Willie se bankkoste vir Augustus 2018 deur die volgende tabel te voltooi:
TRANSAKSIES Fooi/Koste (in R)
Maandelikse rekeningfooi R
OTM kontantonttrekkings:
 Commercial Bank OTM R
 Ander bank R
Eksterne debietorder R
Interne debietorder R
Eksterne stoporder R
Aanlyntjekdeposito R
Kontantdeposito R
Totaal vir bankfooie R
[10]
Oefening 5
1. Feb/Mrt 2018 V1
Mapotja dra 'n gereelde maandelikse bedrag van haar salaris tot 'n aftree-annuïteit
by. Hierdie bedrag word elke maand op die 15de met 'n aftrekorder van haar salaris
afgetrek.
Hieronder is 'n opsomming van die staat van haar aftree-annuïteit, soos op 10 Mei
2017.
Polisnommer 0097541
Uitkeerdatum 1 November 2029
Maandelikse bydrae R740,22
Betalingsfrekwensie Maandeliks
Huidige doodswaarde R189 817,05
Aftreewaarde - Laer inflasiekoers R536 523,25
Aftreewaarde - Hoër inflasiekoers R940 465,89
1.1 Definieer die begrip aftrekorder. (2)

1.2 Bereken die verskil tussen die TWEE aftreewaardes. (2)
Bl 116 van 585

1.3 Bepaal die getal maandelikse bydraes wat Mapotjo nog moet betaal voordat die polis
uitkeer. (4)
1.4 Bepaal die totale waarde van die bydraes vir vyf jaar indien haar maandelikse
bydrae dieselfde bly. (3)
1.5 Vul die ontbrekende woord(e) in om die volgende stelling WAAR te maak.
'n Jaarlikse verhoging van die maandelikse bydrae sal 'n … uitkeerwaarde tot gevolg
hê. (2)
1.6 Toon dat indien haar maandelikse bydrae met 8,5% verhoog, die nuwe maandelikse
aftrekking van haar salaris R803,14 sal wees. (2)
2. Feb/Mrt V2
BYLAE B toon Mnr. Son se kredietkaartstaat.
Gebruik die inligting in BYLAE B om die vrae wat volg, te beantwoord.
2.1 Bepaal die getal dae wat deur hierdie kredietkaartstaat gedek word. (2)
2.2 Gebruik die transaksiebesonderhede en toon, met berekeninge, hoe die eindsaldo
bepaal is. (5)
2.3 Verduidelik waarom die bank sommige syfers van die rekeningnommer op die staat
weggelaat het. (2)
2.4 Die bank beid 'n versekeringsopsie op die uitstaande saldo van die
kredietkaartrekening teen 'n tarief van R3,50 per R1 000 (of gedeelte daarvan) op
die uitstaande saldo aan.
Bereken hoeveel mnr. Son vir versekering op die uitstaande saldo sou betaal het
indien hy hierdie opsie gekies het. (5)
2.5 Interpreteer die bedrag vir die balans oorgedra vir hierdie staat. (2)
2.6 Gee EEN moontlike rede waarom mnr. Son goedere met sy kredietkaart aankoop in
plaas daarvan om kontant vir die goedere te betaal. (2)
Bl 117 van 585

Kredietkaartstaat van mnr Son
RST BANK BPK Kaartafdeling
Mnr J Son Posbus 789
Loststraat 21 Greentown
Greentown 2415
2415
Goue kriedietkaart
Rekeningnommer 2456 **** **** 0223
Staatdatum 25 Feb 2017
Staatperiode 25 Jan 2017 tot 25 Feb 2017
Staatfrekwensie Maandeliks
Staatnommer 32
Betalingsinligting
Totale bedrag uitstaande op hierdie staat 42 452,87
Minimum betaling verskuldig 1 273,58
Betalingsdatum 22 Mrt 2017
Kredietlimiet 92 500,00
Bedrag beskikbaar om te spandeer 50 047,00
Rekeningopsomming
Saldo oorgedra -37,81
Betalings en krediete -200,01
Aankope en debiete 42 690,69
Afsluitingsaldo 42 452,87
BTW-opsomming
Totaal gevra BTW uitgesluit 3,51
BTW totaal 0,49
Totaal gevra BTW ingesluit 4,00
Transaksiebesonderhede
Datum Beskrywing Bedrag Datum Beskrywing Bedrag
25 Jan 17 Balans oorgedra -37,81
Krediete
2 Feb 17 Fondsoordrag -200,00 25 Feb 17 Kredietrente -0,01
Debiete
2 Feb 17 OTM-onttrekking 200,00 10 Feb 17 Pentravel 31 716,69
2 Feb 17 OTM- 4,00 10 Feb 17 Trafalgar 10 770,00
onttrekkingstarief
Eindsaldo 42 452,87
Let wel: Alle aankope het 'n 55-dag-rentevrye tydperk vanaf aankoopdatum tot op die dag
wat die aankoopprys ten volle vereffen is.
Bl 118 van 585

3. Sept 2019 (JF) V1
Bankrekeninghouers word toegelaat om state aan te vra vir spesifieke periodes (dit
is weekliks, maandeliks, sesmaandeliks, ens.) op hulle rekeninge.
'n TSD Bank Prestige Plus Lopende rekeningstaat vir die periode 09/09/2017 tot
16/09/2017 word in BYLAE A getoon.
BYLAE A
Prestige Plus Lopende rekeningstaat Van: 09/09/2017
TSD Bank Tot: 16/09/2017
Cornerstone Gebou
Marhsalltown
Gauteng 2107 Rekeningnommer: 47 962
1719
Mej. T Diale
Lesliestraat 1145
Vereeniging 1930
Besonderhede Debiet Krediet (R) Datum Balans (R)
(R)
Saldo oorgedra 54,31
IB Betaling aan Tuff Lady 20,00 09/09/2017 34,31
Aankope 63,98 13/09/2017 29,67-
Salaris 9282 382,14 14/09/2017 352,47
Salaris 9004 22 695,98 15/09/2017 23 048,45
Salaris 9234 191,07 15/09/2017 23 239,52
IB Oorplasing na Tebhoho 2 400,00 15/09/2017 20 839,52
IB Betaling aan Mike 1 000,00 15/09/2017 19 839,52
IB Betaling aan Ntsiki 600,00 15/09/2017 19 239,52
Kredietkaart 2 361,52 15/09/2017 16 878,00
Versekering 9847 500,00 15/09/2017 16 378,00
Versekering 9140 532,75 15/09/2017 15 845,25
STD Bank Verband 5 569,75 15/09/2017 10 275,50
Versekering 9303 801,23 15/09/2017 9 474,27
Voorafbetaalde Elektrisiteit 100,00 16/09/2017 9 374,27
Voertuig terugbetaling 3 168,79 16/09/2017 6 205,48
##Voorafbetaalde … 16/09/2017 6 204,38
Elektrisiteitsfooi
Damesfiksheid 289,00 16/09/2017 5 915,38
Einde
NOTA: Transaksies verwys na enige debiete of krediete op die rekening.
IB>Internetbanktransaksies
## Hierdie fooie sluit BTW teen 15% in
Gebruik BYLAE A om die vrae wat volg, te beantwoord.
3.1 Skryf die naam van die rekeninghouer neer. (2)
Bl 119 van 585

3.2 Bepaal die totale aantal TRANSAKSIES wat op hierdie rekening gemaak is. (2)
3.3 Bepaal die waarskynlikheid om 'n transaksie wat op 15/09/2017 gemaak is, te kies.
(2)
3.4 Bereken die totale bedrag vir IB-transaksies wat op hierdie rekening gemaak is. (3)
3.5 Op 'n bepaalde dag was die rekeninghouer 'n sekere bedrag aan die bank
verskuldig. Identifiseer die bedrag wat die rekeninghouer aan die bank verskuldig
was. (2)
3.6 Bereken die totale bedrag wat in hierdie rekening gedeponeer is gedurende die
tydperk van hierdie staat. (2)
3.7 Watter persentasie van die totale bedrag wat in hierdie rekening gedeponeer is, is
aangewend vir die TSD BANK VERBAND? (3)
3.8 Bereken die Voorafbetaalde Elektrisiteitsfooi op 16/09/2017. (2)
Oefening 6
1. Junie 2019 (EC) V1
Me Lerato se bankstaat vir Maart 2018 word in TABEL 3 hieronder getoon.
TABEL 3: ME. LERATO SE BANKSTAAT

GOODWILL BANK
3 Hoofstraat
TASO
Lerato 15 Maart 2018
7 Suidstraat
Sado dorp
TASO
ELITE LOPENDE REKENING Rekeningnommer: 07 632 346 2
Besonderhede Diens- Debiete Krediete Datum Balans
geld (Rand)
Openingsaldo 02 15 2 875,77-
Koste van staat # 20,18- 02 17 2 895,95-
Kaartaankope 296,10- 02 20 3 192,05-
Salaris 18 953,85 02 21 15 761,80
Versekeringspremie 187,27- 02 25 15 574,53
Dividende YY4098 aandele 840,00 02 28 16 414,53
Huislening 4 069,52- 03 02 12 345,01
Outomatiese Bank deposito 1 200,00 03 05 13 545,01
Tjekdeposito-fooi # 42,37- 03 05 13 502,64
Brandstof CLTX Vulstasie 729,45- 03 07 12 773,19
OTM onttrekking 1 800,00- 03 10 10 973,19
Onttrekkingsfooi # 17,47- 03 10 10 955,72
Vaste maandelikse fooi # 100,88- 03 11 10 854,87
Sluitingsaldo 03 15 10 854,84
Gebruik TABEL 3 hierbo om die vrae wat volg te beantwoord.
1.1 Skryf die sluitingsbalans op die 6de Maart 2018 neer. (2)
1.2 Bereken die totale bankfooie wat vir Maart 2018 gehef is. (2)
Bl 120 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Inflasie
1. Definisie van inflasie en inflasiekoers.
Interpreteer en analiseer grafieke wat verandering in inflasie
aantoon oor tyd en verstaan dat 'n afnemende grafiek nie 4 4
noodwendig impliseer dat pryse afneem nie.
Evalueer situasie oor voorgestelde prysverhogings oor 'n
tydperk
Inflasie
Inflasie verwys na die jaarlikse koers waarteen die prys van goedere en dienste verhoog.
Inflasie word as 'n persentasie gegee.
Ons gebruik Finasiële Aanwysers om die inflasiekoers te bepaal. Statistics SA samel al die
data in wat vir die berekening van die inflasiekoers benodig word.
Die mees algemene finansiële aanwysers is:

 VPI - Verbruikersprysindeks
 VPIU - Verbruikersprysindeks (Verbandkostes Uitgesluit)
 VPIK - Verbruikersprysindeks (Kos)
(Prysindeks - persentasie wat wys hoe 'n prys verander het.)
VPI-Verbruikersprysindeks
Die VPI meet hoe die prys van verbruikersgoedere en dienste van een jaar tot die volgende
verander. Dit word bereken met behulp van 'n "mandjie" verteenwoordigende items van
goed wat mense oor die algemeen koop en dienste wat hulle benodig.
Daar is VPI-mandjies vir elke provinsie, sowel as vir elke primêre stedelike gebied,
sekondêre stedelike gebied en landelike gebiede. Alle unieke items wat in die provinsiale
mandjie verskyn, verskyn ook in die nasionale mandjie. Daar is tans 393 items in die
mandjie. Bv. brood, melk, suiker, klere, selfone, televisiestelle, motorvoertuie, huise,
doktersfooie, skoolfondse, ens.
Die koste van 'n mandjie vol goed in Januarie 2013 word vergelyk met die koste vir
dieselfde mandjie in Januarie 2012. Dan sal die koste van die mandjie vol goed in Januarie
2012 met die koste in Januarie 2011 vergelyk word. Elke maand word die koste van die
mandjie bereken en vergelyk met die koste van die mandjie in dieselfde maand van die
vorige jaar. Die gemiddelde verandering oor 'n tydperk van 12 maande word bereken en dit
is ons inflasiekoers.
Indien die inflasiekoers as 9% aangetoon word, beteken dit dat die gemiddelde koste van
goedere en dienste van die vorige jaar af met 9% verhoog het.
VPIU - Verbruikersprysindeks (Verbandkostes Uitgesluit)
Bl 121 van 585

Hierdie is dieselfde as die VPI, maar dit sluit nie huisverbandrentekoerse in nie. Die Suid-
Afrikaanse Reserwebank gebruik die VPIU wanneer hulle geldelike beleidskeuses maak.
VPIK - Verbruikersprysindeks (Kos)
Hierdie indeks sluit slegs voedsel-items in die mandjie in. Die VPIK is dus 'n aanwyser van
hoe die prys van voedsel verhoog (of verlaag) oor tyd.
Om 'n prys-indeks te bereken, is dieselfde as om persentasieverhoging (of verlaging) te

bereken:
= Koers waarteen die item se prys verhoog het.
Bv. 'n Sekere sjokolade kos R6,50 in 2012, maar kos R7,10 in 2013.
Die prys van die sjokolade het met 9,2% verhoog.

 Jy werk met inflasiekoerse vir verskillende goedere en moet besef dat alhoewel die
koers gegee word as 'n gemiddelde, dit nie beteken dat alle dienste of goedere teen
dieselfde koers sal styg nie.
 Die inflasiekoers vir verskillende items of dienste kan verskil.
 Bv. gedurende die tydperk Julie 2010 tot Julie 2012 was die gemiddelde
inflasiekoers ongeveer 4,9%, maar die petrolprys het met omtrent 33% gestyg.
 Die waarde van jou geld verlaag.
 Algemene styging in pryse oor 'n tydperk sonder dat die kwaliteit van produkte
verbeter.
 Verlaging in inflasiekoers - Pryse gaan stadiger styg. Beteken nie inflasie raak
minder nie.
Bl 122 van 585

Oefening 1
1. Sept 2019 Gauteng V2
Die grafiek hieronder toon die inflasie in geselekteerde voedsel en drankies vanaf
Februarie 2018 tot Februarie 2019.
Bestudeer hierdie grafiek en beantwoord die vrae wat volg.
1.1 Die prys van brood in Februarie 2019 was R13,99. Bepaal wat die prys van brood in
Februarie 2018 was. (5)
1.2 Verduidelik wat -0,5% op die grafiek in hierdie konteks beteken. (2)
2. Sept 2019 V2 Metro -Oos
Luke onthou dat 'n vriend en sy seun Boston in September 2017 besoek het en $235
in totaal vir hul reis spandeer het. Die onderstaande tabel toon die inflasiekoers van
Brasilië op 'n jaargrondslag aan.
JAAR 2017 2018 2019
INFLASIEKOERS (%) 2,95 4,94 3,37
Hy reken dat die $255 in sy spaarrekening genoeg sal wees vir hul reis in 2019
gegewe die wisselinge in die inflasiekoers. Bewys deur berekeninge of sy stelling
korrek is. (4)
Bl 123 van 585

3. Junie 2019 V1
Die prys van Mnr. Gwabeni se huis neem toe teen die inflasiekoers van 5,2% vir die
eerste jaar en 4,5% vir die tweede jaar. Indien die prys van die huis aan die begin
van die eerste jaar R950 000 was, bereken die prys van die huis teen die einde van
die tweede jaar. (5)
4. Junie 2019 EC V1
Lerato is 'n onderwyser by Bongo SSS. Die afstand vanaf haar huis na die skool is
50 km. Sy ry daagliks skool toe en sy kan gemiddeld 12,5 km per liter brandstof met
haar motor kry.
Tabel 2 hieronder toon die koste per lite brandstof vir Julie en Augustus 2018.
TABEL 2: KOSTE PER LITER BRANDSTOF

Julie 2018: Prys per liter Augustus 2018: Prys per liter
Brandstof R16,02 R16,21
Gebruik TABEL 2 hierbo om die vrae wat volg te beantwoord.
4.1 Verduidelik die term inflasie soos in die konteks hierbo gebruik is. (2)
4.2 Bepaal die verskil in die prys van brandstof vir die twee maande. (2)
4.3 Bereken die styging in die koste van brandstof wat sy vir die 5 dae na die
prysverhoging betaal het. (5)
Bl 124 van 585

5. November 2018 V1
Gebruik die inligting hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord.
5.1 Verduidelik die term inflasie binne die gegewe konteks. (2)
5.2 Skryf die prys van 'n Spur-burger in 1970 neer. (2)
5.3 Bereken met hoeveel rand die koste van 'n trollie vanaf 2000 tot 2005 gestyg het. (3)
5.4 Bereken die persentasie styging van Ricoffy van 1970 tot 2015.
Jy kan die volgende formule gebruik:
Persentasie styging = (3)
5.5 'n Cheddamelt-biefstuk is vir R104,90 teen 'n persentasie wins van 17,5% verkoop.
Bepaal die kosprys. (2)
Bl 125 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Wisselkoerse
1. Bepaal die waarde van 'n geldeenheid in verhouding met
ander geldeenhede. 3 3
Die betekenis van sterk en swak geldeenhede
Verstaan die koopkrag van 'n geldeenheid in 'n ander land
Wisselkoerse
Wat is geldeenheid?
'n Geldeenheid in die algemeen is 'n geldstelsel wat gebruik word om goedere / dienste in
'n land te koop of verkoop.
Die geldeenhede wat in verskillende lande gebruik word, is bv:

Land Naam van Geldeenheid Geldeenheid Geldeenheid
Simbool Kode
Suid-Afrika Suid-Afrikaanse Rand R ZAR
Botswana Botswana Pula P BWP
Verenigde Koninkryk Britse Pond £ GBP
Verenigde State van Verenigde State Dollar $ USD
Amerika
Wat is wisselkoerse?
 'n Wisselkoers is die koers waarteen een geldeenheid vir 'n ander omgeruil word.
 Wisselkoers is die prys van een geldeenheid in terme van 'n ander geldeenheid.
Bv: Die wisselkoers is USD $ 1 : R17,44

Dit beteken: Vir elke dollar word 'n R17,44 benodig / ontvang
of vir elke rand word 0,057 dollar benodig (R1 ÷ R17,44 0,057 dollar)
Bv: $1 = R11,46:
Dit beteken: om $1 dollar te "kry" sal jou R11,46 kos of vir $1 kan jy R11,46 kry.
($ is sterker as R)
Wisselkoerse verander of wissel voortdurend as gevolg van die markte
Bereken die waarde van 'n geldeenheid in verhouding tot ander geldeenhede:
 Skryf in verhouding
 Doen berekening
 Begin by onbekende kant
 Deel met ooreenstemmende (bekende) geldeenhede
 X met ander geldeenheid
Bl 126 van 585

Voorbeeld 1:
Skakel $ 3,5 om na Suid-Afrikaanse Rand (ZAR), as die wisselkoers USD $ 1 : R17,44 is
$ 1 : R17,44 = $ 3,5 : ?
Dit beteken $ 3,5 = R61,04
Voorbeeld 2:
As die wisselkoers USD $ 1 = R17,44 is, skakel R500 na $ (Amerikaanse dollar) om.
$ 1 : R17,44 = ? : R500
Voorbeeld 3:
Gegewe die volgende wisselkoerse:
USD $ 1 = P11,83 (BWP)
P1 = R1,43 (ZAR)
Skakel R500 om na $.
Eerste deel: Rand na Pula: Tweede deel: Pula na dollar
P1 : R1,43 = ? : R500 $ 1 : P11,83 = ? : P349,6503497
Dit beteken dat R500 R29,56
Faktore wat wisselkoers beïnvloed / verander:

rentekoers, inflasiekoers, politieke onstabiliteit, toestand van ekonomie.
Sterk en Swak geldeenhede

'n Sterk geldeenheid beteken dat die geldeenheid 'n hoër waarde het of meer werd is as 'n
ander geldeenheid.
 dit is 'n aanduiding van 'n stabiele ekonomiese mark
 ideaal gesien, sal mense graag goedere wil uitvoer wanneer die land 'n sterk
geldeenheid het, aangesien jy 'n hoër prys vir die goedere sal kry.
'n Swak geldeenheid beteken die geldeenheid het 'n laer waarde of is minder werd as 'n
ander geldeenheid
 dit is 'n aanduiding van 'n onstabiele of wisselvallige ekonomiese mark
 ideaal gesien, sal mens graag goedere wil invoer vanuit 'n land met 'n swak
geldeenheid, aangesien jy meer goedere vir jou geldeenheid sal kry.
Wanneer jy reis, is dit moeilik om te weet hoeveel van jou eie geldeenheid jy vir die
buitelandse geldeenheid moet inruil, aangesien jy nie weet of 100 van jou eie geldeenheid
1 buitelandse koeldrank of 1 buitelandse motor kan koop nie!
Sorg dus dat jy ondersoek instel na die koopkrag van die buitelandse geldeenheid, dws die
waarde van die geldeenheid met betrekking tot die lewenskoste in die buiteland.
 Verstaan hoe die waarde van 'n geldeenheid teen 'n ander geldeenheid vasgestel
word deur die wisselkoers te gebruik.
 Verstaan wat dit beteken wanneer 'n geldeenheid "versterk" of "verswak" teen 'n
ander geldeenheid.
 Vergelyk die waarde van 'n geldeenheid teen die lewenskoste van daardie land.
Bl 127 van 585

Sterkte van 'n geldeenheid
 Verswakking in rand teen die dollar beteken dat dit meer in rand gaan kos om dollar
te koop.
Voorbeeld:
Sien die volgende wisselkoerse: £1 = R13,87 en $1 = R8,65
 Wat is die sterker eenheid tussen pond (£) en rand (R)?

Pond (£), omdat jy R13,87 betaal vir 1 pond.
 Wat is die swakker eenheid tussen pond (£) en dollar ($)?

Die pond (£), omdat jy meer betaal in Rand vir ponde in vergelyking met die
dollar($).
Voorbeeld:
Gegewe die volgende wisselkoerse, beantwoord die onderstaande vrae:
£1 = $1,25 $1 = €0,91
1. Watter geldeenheid is die sterktste as die pond met die dollar vergelyk word?
pond (Vir elke pond kry jy meer as een dollar, dus die pond is sterkter)
2. Wat gebeur met die koste van Britse goedere as die wisselkoers teenoor die pond
verstewig?
Die Britste goedere sal goedkoper word as die dollar verstewig.
3. Wanneer die dollar met die euro vergelyk word, watter geldeenheid is die swakste?
Dollar. (Vir elke €0,91 (91 sent van 'n euro) moet jy $1 betaal, dus die dollar is die
swakste).
[afleiding: die kleinste een in die verhouding is die sterker geldeenheid]
4. Wat gebeur met die koste van Europese goedere as die dollar teenoor die euro
verswak?
Die Europese goedere word duurder.
Oefening 1
1. Tabel 1: Wisselkoerse tussen die rand en belangrike ander geldeenhede op 7 Mei

2022
Suid-Afrikaanse rand 1 rand is werd 1 eenheid in rand
Australiese dollar AUD 0,088 11,37
Kanadese dollar CAD 0,080 12,48
Switserse frank CHF 0,062 16,25
Euro EUR 0,059 16,95
Britse pond GBP 0,050 19,83
Japanese jen JPY 8 0,12
Nieu-Seelandse dollar NZD 0,10 10,30
Amerikaanse dollar USD 0,062 16,07
Gebruik die wisselkoers in Tabel 1 hierbo vir al die volgende berekeninge:
Bl 128 van 585

1.1 Zen en sy familie beplan 'n vakansie na Kanada. Hy het bereken dat hulle omtrent
CAD $10 000 nodig sal hê. Bepaal hoeveel Rand hulle sal moet wissel.
1.2 Anri en Len-Douglas gaan Europa en Groot-Brittanje besoek. Hulle beplan om

Euro(€) en Britse pond (£) saam te neem.
1.2.1 Bereken hoeveel €(EUR) Anri sal kry vir R10 000.
1.2.2 Hoeveel £(GBP) sal sy kry vir R15 000?
1.2.3 Len-Douglas het R8 000 om te ruil vir €(EUR). Hoeveel sal hy kry?
1.2.4 As Len-Douglas £1 000 wil hê, hoeveel rand het hy nodig om die ruiling te maak?
1.3 Carla het teruggekeer van 'n oorsese reis en het geld in ander geldeenhede gehad
om te ruil. Hoeveel rand het sy gekry vir:
1.3.1 £20
1.3.2 €15
1.3.3 USD $6?
2. Rond die prys van 'n koppie koffie af tot die naaste rand as dit £2,30 in 'n
koffiewinkel in Brittanje kos.
3. Mnr. en mev. Sasaki besoek Suid-Afrika en wil naastenby weet hoe duur dienste en
goedere hier is. Hulle kan net vergelyk as hulle pryse in Japannese jen (¥) het.
Gebruik die wisselkoerstabel hierbo en herlei die volgende pryse na jen.
3.1 Akkommodasie van R350 per persoon per nag.
3.2 Toegangsfooi by 'n museum teen R50 per persoon.
3.3 Die gemiddelde koste van 'n maaltyd by 'n restaurant teen R120 per persoon.
Bl 129 van 585

4. Kyk na die grafiek wat die gemiddelde dollar/rand-wisselkoers toon.
Anlia koop 'n boek aanlyn vir US$39,50 in Oktober 2011, en in Oktober 2012 koop sy
'n ander boek aanlyn wat dieselfde kos.
4.1 Gebruik die grafiek in Figuur 1 en skat die waarde van die rand in Oktober 2011 en
weer in Oktober 2012 en skryf jou skattings neer.
4.2 Bereken die prys wat sy in rand betaal vir elk van die twee boeke, deur die gepaste
geskatte wisselkoers te gebruik.
4.3 Wat was die verskil in die randprys op die twee tydstippe?
4.4 Gee twee redes waarom die grafiek in Figuur 1 misleidend sou kon wees.
Bl 130 van 585

Oefening 2
1. Sept 2017 V1
Mnr. Snyman moet 'n konferensie in Singapoer gaan bywoon. Hy wil voordat hy
gaan homself van die wisselkoers tussen Suid-Afrika en Singapoer vergewis om
homself goed voor te berei.
Gebruik die heffingstabel om die volgende vrae te beantwoord.
Suid-Afrikaanse Randwaardetabel
Suid-Afrikaanse Rand 1,00 ZAR Fakt. 1,00 ZAR
VS Dollar 0,072209 13,848694
Britse Pond 0,055557 17,999397
Singapoer Dollar 0,098297 10,173276
Maleisiëse Ringgit 0,297862 3,357260
Japanese Jen 7,326796 0,136485
Sep 29, 2016 16:23 UTO
Bron: www.x-rates.com
1.1 Hoeveel rand (R) sal hy vir 1 Singapoer Dollar betaal teen die wisselkoers soos
aangedui in die tabel? (2)
1.2 Mnr. Snyman beplan om R2 000 sakgeld saam te neem. Wat is die bedrag se
waarde in Singapoer Dollar? (3)
2. Sept 2019 Metro-Oos V2
Ses vriende het die halfeindwedstryd bygewoon. Hulle het op 8 Julie vertrek en op
11 Julie teruggekeer.
Die reispakket was R12 990 vir twee volwassenes en het die volgende ingesluit: 3
nagte se verblyf in 'n 5-ster hotel; Ontbyt daagliks; Silwer Wedstryd-krieketkaartjies
en 'n London Reiskaartjie. Hulle het 5,2% afslag op die pakket ontvang.
Ekstra persoonlike fondse was nodig vir etes van R1 200 per persoon en R6 000
in totaaal vir uitstappies vir al ses persone waarvoor die reispakket nie gedek het nie.
Die wisselkoes was £1 = R17,6634.
2.1 Bereken die totale prys van slegs die reispakket vir almal in Rand. (5)
2.2 Bereken die bedrag in pond (£) wat elke persoon benodig as ekstra persoonlike
fondse. (4)
3. November 2017 V1
Rajesh het 'n geskenk van £360,00 vir Suid-Afrikaanse rand by 'n bank gewissel.
Die wisselkoers was R1,00 = £0,05773.
Die bank het kommissie van 1,95% op die bedrag wat gewissel is, gehef.
Rajesh het daarna R5 000 van sy geskenk vir 1½ jaar teen 'n saamgestelde
rentekoers van 6,3% per jaar, in 'n vastedepositorekening belê.
Bl 131 van 585

3.1 Bereken (in pond) die bedrag kommissie wat Rajesh betaal het. (2)
3.2 Herlei £360,00 tot rand. (3)
3.3 Bereken (sonder die gebruik van 'n formule) die waarde van die vaste deposito aan
die einde van 1½ jaar. Toon ALLE stappe van die berekening. (5)
Oefening 3
1. Sept 2019 JF V1
Tabel 1 hieronder toon die wisselkoers tussen Suid-Afrika (SA) en ander hoë
profiellande.
TABEL 1: WISSELKOERS TUSSEN SA EN SES ANDER LANDE

Wisselkoers van SA en ander Lande Oktober 02,2017 09:00
GELDEENHEID EENHEDE PER ZAR ZAR PER EENHEID
VS Dollar 0,073482 13,608770
Europese Euro 0,062562 15,984219
Britse Pond 0,055187 18,120130
Indiese Roepee 4,811223 0,207847
Australiese Dollar 0,094072 10,630196
Kanadese Dollar 0,091895 10,881951

1.1 Op watter datum is die wisselkoers aangeteken? (2)
1.2 Bepaal die bedrag in Suid-Afrikaanse rand (ZAR) wat gelykstaande is aan 1 VS
Dollar. (2)
1.3 Benoem die geldeenheid wat in Australië gebruik word. (2)
1.4 Druk 10,881951 as 'n heelgetal uit. (2)
2. Sept 2016 (EC) V2
Vuka Rentals is 'n maatskappy wat woonstelblokke besit. Elke woonstelblok het 3
vlakke (vloere) met 2 een-slaapkamewoonstelle en 2 twee-slaapkamerwoonstelle op
elke vlak.
 Huur vir die een-slaapkamerwoonstelle is R2 300 per maand insluitend water.

 Vir die twee-slaapkamerwoonstelle is die huur R3 200 per maan, uitsluitend water.
Water word belas met 7,5% van die maandelikse huurkoste.
 Daar is 8 woonstelblokke altesaam.
Die maksimum aantal geregistreerde huurders is soos volg:

 2 persone vir 'n een-slaapkamerwoonstel, en
 4 persone vir 'n twee-slaapkamerwoonstel.
2.1 Bepaal hoeveel van elke tipe woonstelle daar is. (2)
2.2 Bereken die totale inkomste indien al die woonstelle uitverhuur is. (4)
2.3 Glenn is 'n universiteitstudent van Ghana wat 'n een-slaapkamerwoonstel huur. Hy
kry 415 Ghanese Cedi as 'n geskenk vir sy verjaarsdag vanaf 'n vriend. Indien hy
Bl 132 van 585

die geld gaan gebruik om sy huur te betaal, hoeveel sal hy nog nodig hê om sy huur
vir een maand te dek (afgerond tot die naaste rand) gegee dat
1 Ghanese Cedi = 3,77 Suid-Afrikaanse Rand. (4)
2.4 Indien die besetting van die twee-slaapkamerwonstelle na 93,75% afneem en die
een-slaapkamerwoonstelle onveranderd op 100% bly, bereken die bedrag wat Vuka
Rentals verloor. (4)
2.5 Indien daar in al 8 woonstelblokke 37,5% volwasse mense is, hoeveel kindes is daar
in hierdie woonstelblokke? (5)
2.6 Die woonstelblokke is genommer vanaf BLOK A tot BLOK H, terwyl die woonstelle
numeriese waardes het. Bereken die warskynlikheid dat die nommer van 'n
woonstel C1 sal wees. (2)
3. Junie 2019 V1
Mnr. Gwabeni beplan om sy vriend in die Verenigde State van Amerika te besoek.
Hy het R30 000 om te spandeer terwyl hy daar is. Die wisselkoers op die datum is
1 dollar ($) = R13,97.
3.1 Verduidelik die term "wisselkoers" in die konteks hierbo. (2)

3.2 Dui aan of die rand sterker of swakker is as die dollar. (2)
3.3 Bereken hoeveel die geld wat Mnr. Gwabeni het om te spandeer werd is in dollar.(2)
4. Jun 2019 V2
Skaalmodelle van voertuie is vir versamelaars beskikbaar.
'n Model van 'n Mercedes Benz-vragmotor is volgens 'n skaal van 1 : 50 gemaak.
Layla beweer dat die totale koste, invoerbelasting ingesluit vir die 300
modelvragmotors wat sy beplan om in te voer, R159 778,70 is.
Bl 133 van 585

Verifieer, en toon ALLE berekeninge, of haar stelling KORREK is.
Gebruik die volgende inligting:

1A$ = R9,41564, waar A$ Australiese dollar voorstel.
Invoerbelasting = BTW (15%) op die kosprys in rand + invoerbelasting (4,7%) op die
kosprys in rand. (6)
Oefening 4
1. Wisselkoers: $1 = R18,62
1.1 'n Handsak kos $100. Hoeveel sal hierdie handsak in Rand kos? (2)
1.2 Jy het R25 000 wat jy wil inruil vir Dollars. Hoeveel Dollars sal jy kan kry, afgerond
tot die naaste Dollar? (3)
2. Nadine werk in Denemarke en verdien 'n jaarlikse bruto salaris van Kr 60 000 (Kr is
die eenheid van Deense kroon).
2.1 Bereken in Rand wat Nadine se maandelikse bruto salaris is deur van die volgende
wisselkoers gebruik te maak.
1 Euro 15,64 Suid-Afrikaanse Rand

1 Euro 7,47 Deense kroon
(5)
2.2 Wat is die sterker geldeenheid tussen Euro of Rand? Gee 'n rede vir jou antwoord.
(2)
2.3 Wat is die sterker geldeenheid tussen Rand en Deense kroon? Gee 'n rede vir jou
antwoord. (2)
3. 'n Suid-Afrikaanse egpaar het Nigerië (NGN) en Kenia (KES - Keniaanse sjieling)
besoek. Die onderstaande tabel toon die wisselkoers tussen die geldeenhede van
die twee lande en die Suid-Afrikaanse Rand (ZAR).
SUID-AFRIKAANSE RAND
TOT BUITELANDSE GELDEENHEDE
(ZAR) R1,00 : 0,044 (NGN)
(ZAR) R1,00 : K6,22 (KES)
3.1 'n Paartjie het begroot om R125 per persoon vir middagete te betaal. Bereken die
totale bedrag wat hulle vir middagete in Nigeriese Naira ( ) kan spandeer.
3.2 Hotelverblyf in Kenia kos K12 700 per paartjie per nag. Aandete kos K1088,50 per
persoon. Albei gaan vyf keer in die restaurant van die hotel eet.
Bereken die totale bedrag wat hulle in Rand aan die einde van hul tien dae verblyf (9
nagte) in die Keniaanse hotel sal betaal.
3.3 Identifiseer die volgende:
3.3.1 Die sterker geldeenheid tussen die Suid-Afrikaanse Rand en Nigeriese Naira. Gee
'n verduideliking om jou antwoord te regverdig.
3.3.2 Die swakker geldeenheid tussen die Suid-Afrikaanse Rand en die Keniaanse
Sjieling, Gee 'n verduideliking om jou antwoord te regverdig.
Bl 134 van 585

4. 'n Skootrekenaar SONY Vaio / i5 2,40 GHz / 8 GB RAM / 500 GB HDD se prys is
¥36 000 in Japan. Die wisselkoers tussen die Japanese Yen en die Suid-Afrikaanse
Rand is ¥1 : R0,16.
Corné maak die stelling dat R5 7001 genoeg sal wees om die Sony-skootrekenaar te
koop. Verifieer, deur AL jou berekeninge te toon, of sy stelling geldig is.
Bl 135 van 585

Hoofstuk 2: Data
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
DATA
Ontwikkel vrae, Versamel data, klassifiseer en organiseer
data
1. Ontwikkel vrae om meer as een stel data te versamel
Ontwikkel en gebruik instrumente om die data te versamel,
bv waarneming, onderhoude, vraelyste.
Kyk na voordele en nadele van elkeen
Verskil tussen steekproef en populasie
Hoe om 'n verteenwoordigende steekproef te kies uit 'n 3 3
populasie
Impak van die keuse van 'n steekproef op die
geloofwaardigheid van die data
Klassifiseer data as kategories of numeries
Numeriese data kan geklassifiseer word as diskreet of
kontinu
Sorteer numeriese data in twee of meer kategoriee
Groepeer data in intervalle
Hersien telmerkies en frekwensietabelle
OPSOMMING VAN DATA
2. Som data op deur gemiddeld, mediaan, modus en omvang te
gebruik (sentrale neiging en verspreiding)
Kwartiel en interkwartiel variasiewydte
Metings van sentrale neiging en verspreiding te ontleed 4 4
Persentiele (slegs interpretasie)
Verstaan die waardes hierbo
Die rol en impak van uitskieters
Let wel: Dit is uiters belangrik dat jy die definisies bestudeer en ken, bv. gemiddeld, modus
en omvang. Die definisie verduidelik reeds die berekening wat gedoen moet word.
Data is onverwerkte inligting wat versamel is sonder enige ordening of ontleding. Dit is nie
verwerk nie.
Datahantering verwys na die proses van versameling, organisering, opsomming,

voorstelling/aanbieding en ontleding van inligting. Dit beteken om inligting te versamel en
op te teken en dit dan op 'n manier voor te stel wat vir ander betekenisvol is.
Data is 'n versameling numeriese syfers en inligting wat in navorsing gebruik is.
Datahantering sluit die volgende prosesse in:
 Ontwikkel vrae
Die eerste stap in die statistiese proses is om 'n vraag te ontwikkel of te stel.
Wanneer die vraag ontwikkel/gestel word moet die hoofdoel of die rede vir die
ondersoek geïdentifiseer word gevolg deur subvrae wat bykomende inligting sal
versterk.
Bl 136 van 585

 Versamel data
Metodes om data te versamel:
o Waarneming: bv. die tel van die aantal mense wat 'n winkel binne gaan. Dit
is die metode om data te versamel deur waarneming en rekordhouding van
die resultate. Die voordeel van hierdie metode is dat interaksie met mense
nie nodig is om reaksie te verkry nie.
o Onderhoud: bv. vra jou medeleerders hul mening oor die ontwerp vir jul
matriekbaadjie. Die onderhoudvoerder vra die ondervraagde vrae en teken
die antwoord op. Die voordeel van hierdie metode is dat die
onderhoudvoerder verdere vrae kan vra as die antwoord vaag is.
o Opname: bv. leerders voltooi 'n vraelys oor koeldrankvoorkeure vir die
snoepie. 'n Vraelys is 'n hulpmiddel om 'n opname te doen en kan aanlyn,
persoonlik, per telefoon voltooi word. Vrae moet nie lank wees nie en moet
duidelik wees. Antwoord moet ook bondig wees. Vraelyste moet anoniem en
vertroulik wees. Vraelyste moet kort en eenvoudig wees en nie vooroordeel
nie. Dit is 'n lys van vrae wat gebruik word om data van die respondente te
versamel. Deelnemers hoef hulself nie te identifiseer nie. Die voordeel van
die gebruik van hierdie metode is dat u die inligting direk van die deelnemers
kry.
 Dataopsomming
o Maatstawwe van sentrale neiging:
 Gemiddeld =
Mediaan = middelste waarde van die datastel, as dit gerangskik is van
klein na groot
 indien onewe getal waardes in datastal - neem middelste
waarde
 indien ewe getal waardes in datastel - neem middelste twee
waardes, tel bymekaar en deel deur 2
 Modus = die waarde in die datastel wat die meeste voorkom
Daar kan meer as een modus wees, of geen modus nie.
o Maatstawwe van verspreiding:
 Omvang = maksimum - minimun (grootste waarde - kleinste waarde)
 Kwartiele (K) = kwartiele verdeel die datastel in 4 gelyke dele. Volg die
stappe:
 Rangskik die data van klein na groot
 K2 is dieselfde as die mediaan. Verdeel dus die datastel in 2
groepe
 K1 is die middelste waarde in die groep onder die mediaan of K2
 K3 is die middelste waarde in die groep bo die mediaan of K2
 Voorbeeld A:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
K1 K2 K3
 Voorbeeld B:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
K1 K2=7,5 K3
Bl 137 van 585

 Voorbeeld C:
1 2 3 4 5 6 7 8 9
K1 = 2,5 K2 = 5 K3 = 7,5
 Interkwartielomvang = K3 - K1
 Vyfpuntopsomming:
Dit bestaan uit die volgende waardes van die datastel
 Minimumwaarde
 K1
 K2 (Mediaan)
 K3
 Maksimumwaarde
 Snor-en-baard diagram (Houer-en-puntgrafiek)
 Snor-en-baard diagramme is grafiese voorstellings van die
vyfsyferopsomming van 'n datastel.
 Voorbeeld:
Lees die waardes van die vyfsyferopsomming vanaf die snor-en
baard diagram
40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140
Minimum waarde = 70
K1 (laagste kwartiel) = 100
K2 (mediaan) = 110
K3 (derde kwartiel) = 115
Maksimum waarde = 120
 Persentiele (slegs interpretasie, nie vir berekening)
Persentiele is die waardes wat 'n geordende datastel in 100 gelyke
dele verdeel.
Bv. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20
Die posisie van die 30ste persentiel:
( getal data in die datastel)
= 6,3
K1 = 25 persentiel, K2 = 50ste persentiel, K3 = 75ste persentiel
ste
 Groeikaarte
 Gee 'n aanduiding van die tipiese groeipatrone wat die gewig,
ouderdom en lengte van kinders en babas betref.
 Die persentielkonsep word gebruik in groeikaarte
 Die kurwes op die groeikaart verteenwoordig die
persentielwaardes van die data ingesamel van verskillende
ouderdomsgroepe.
 Die groeikaart word gebruik om die LMI (liggaamsmassaindeks)
van 'n kind met die van ander kinders in sy ouderdomsgroep te
vergelyk
 Dit word ook gebruik om die gesondheid van 'n baba te bepaal.
Bl 138 van 585

 Klassifisering en organisering van data
Organisering van data is om inligting in te neem en in 'n soort volgorde te rangskik
(soos stygende of dalende volgorde).
Klassifisering van data beteken om dit in groepe of klasse te organiseer, gebaseer
op 'n algemene verskynsel.
o Numeriese data:
 verwys na data wat uit hoeveelhede of numeriese waardes bestaan.
 voorbeelde sluit in: afmetings bv. lengte, hoogte, area, volume, ens.
 numeriese data kan geklassifiseer word as diskrete data of kontinue
data.
 Kontinue data is data wat gemeet word, bv.
 Die lengte van 'n leerder
 Die tyd wat dit neem om 'n wedloop te voltooi
 Diskrete data is 'n stel waardes wat getel kan word, bv.
 Die aantal kinders in 'n gesin
 Die aantal motors op 'n parkeerterrein
o Kategoriese data:
 is oor die algemeen meer beskrywend van aard aangesien dit in
kategorieë geklassifiseer word.
 data word gewoonlik waargeneem, maar nie gemeet nie.
 voorbeelde: teksture, reuke, smake, geslag, oogkleur en geboorteland.
 kategoriese data kan uit 'n "ja" of "nee" antwoord bestaan.
 Interpretasie en analise van data
 Datavoorstelling
Populasie - die hele groep van belang, bv. al die leerders by die skool.
Steekproef - 'n verteenwoordigende deel van die bevolking. bv. kies lukraak (ewekansig)
'n aantal mense per graad. 'n Steekproef moet verteenwoordigend wees, willekeurig gekies
word, groot genoeg en vry van vooroordeel wees.
Die rol en impak van uitskieters:

'n Uitskieter is 'n ekstreme waarde wat grootliks van die ander datawaardes in die datastel
verskil.
Wanneer die datastel baie groot is en daar is nie ekstreme waardes (uitskieters) nie, sal die
gemiddeld 'n baie goeie maatstaf van sentrale neiging wees.
As die datastel 'n uitskieter bevat is die mediaan dalk die beste aanwyser van die mees
tipiese datawaarde in die datastel.
Indien daar 'n uitskieter in die datastel is, sal die modus, net soos die mediaan, dalk die
beste aanwyser van die mees tipiese datawaarde wees.
Bl 139 van 585

Oefening 1
1. Nov 2015 V1
Daar is 'n wêreldwye toename in die gebruik van kommunikasietegnologie soos die
Internet, sosiale netwerke en selfone. TABEL 2 in BYLAE A toon die data oor die
persentasie van die wêreldbevolking wat in die 12 streke woon, asook die
persentasie persone wat verskillende kommunikasiemiddele gebruik.
Van die data in TABEL 2 is weggelaat.
Gebruik TABEL 2 om die volgende vrae te beantwoord:
1.1 Verduidelik waarom sommige van die data in die tabel kategories is. (2)
1.2 Skryf die modale persentasie gebruik vir selfoonkommunikasie neer. (3)
1.3 Bereken die mediaan persentasie gebruik vir Internetkommunikasie. (3)
1.4 Skryf die totale persentasie Internetgebruik in Amerika neer. (2)
1.5 Bepaal die totale persentasie van die wêreldbevolking wat in die hele Asië woon. (3)
1.6 Skryf die wêreldstreek neer wat die grootste verskil tussen die persentasie gebruik
van Internetkommunikasie en die persentasie gebruik van selfoonkommunikasie
toon. (2)
Bl 140 van 585

Bl 141 van 585
2. Nov 2015 V1
TABEL 3 hieronder stel 'n dataskoot van globale selfoongebruik voor. ('n Dataskoot
is 'n ander manier om data voor te stel.) Van die data is weggelaat.
Gebruik TABEL 3 om die volgende vrae te beantwoord:
2.1 Bepaal die aantal mense wat in landelike gebiede woon. (3)
2.2 Bereken die persentasie sosialenetwerk-gebruik
-
Persentasie sosialenetwerk-gebruik = (2)
2.3 Skryf die getal selfoongebruikers in getalformaat. (2)
3. September 2019 Metro-Oos V1

Die bevolking van Suid-Afrika per provinsie, geslag en bevolkingsgroep vir 2016
word op Tabel 3 op BYLAE B getoon.
Gebruik BYLAE B om die volgende vrae te beantwoord:
3.1 Watter provinsie het die meeste swart, manlike persone en hoeveel is hulle? (3)
3.2 Watter EEN van die volgende verteenwoordig die totale aantal kleurling persone in
Suid-Afrika in 2016?
A. Twee miljoen driehonderd drie en sewentig duisend

B. Vier en veertigduisend driehonderd ses en veertig
C. Vier miljoen negehonderd en ses duisend
D. Geeneen van bogenoemde nie (2)
3.3 Identifiseer die bevolkingsgroep en provinsies wat presies dieselfde aantal manlike
en vroulike persone het. (2)
Bl 142 van 585

Bl 143 van 585
3.5 Bereken die getal blanke vroue in KwaZulu-Natal as 'n persentasie van die totale
aantal vroulike persone in Suid-Afrika. (3)
3.6 Druk die aantal Asiatiese vroulike persone in Gauteng tot die totale aantal persone in
Gauteng as 'n verhouding in die vorm 1 : … uit. (3)
4.
'n Snor-en-baarddiagram word hieronder gegee, sowel as terme wat die verskillende
letters op die diagram beskryf.
TERME:
Mediaan; Maksimum; Kwartiel 3; Minimum; Kwartiel 1
4.1 Verskaf byskrifte vir die snor-en-baarddaigram deur die terme te pas by die letters
wat op die diagram getoon word. Skryf SLEGS die letter en die korrekte term neer.
(5)
4.2 Voltooi deur die korrekte letters in te vul:
Interkwartielomvang = …. - …. (2)

Die aantal leerders, onderwysers en skole in die skoolsektor van Suid-Afrika word
per provinsie vir 2016 in TABEL 4 aangedui.
TABEL 4: LEERDERS, ONDERWYSERS EN SKOLE PER PROVINSIE IN 2016

IN DIE SUID-AFRIKAANSE SKOOLSEKTOR
PUBLIEKE SKOLE PRIVAATSKOLE
PROVINSIES LEERDERS ONDER- SKOLE LEERDERS ONDER- SKOLE
WYSERS WYSERS
Oos-Kaap 1 898 723 58 372 5 469 62 824 3 257 207
Vrystaat 671 712 22 465 1 214 16 637 1 058 68
Gauteng 2 048 558 63 092 2 083 278 026 18 986 730
Kwazulu-Natal 2 808 137 84 810 5 895 69 407 4 989 247
Limpopo 1 706 725 51 650 3 867 58 830 2 768 151
Mpumalanga 1 046 234 34 034 1 725 28 118 370 122
Noord-Kaap 287 435 8 841 545 4 080 295 30
Noordwes 811 340 24 876 1 471 19 207 1 232 63
Weskaap 1 063 349 33 254 1 450 53 223 4 264 237
Suid-Afrika 12 342 213 … 23 719 590 352 37 219 1 855
Gebruik TABEL 4 en die inligting hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:
5.1 Watter provinsie het die meeste leerders in privaatskole in 2016 gehad? (2)
5.2 Watter provinsies het minder as die gemiddelde aantal onderwysers per provinsie vir
publieke skole? (4)
5.3 Bepaal die mediaanwaarde van onderwysers per provinsie vir privaatskole. (2)
Bl 144 van 585

5.4 Bereken die omvang vir die aantal leerders in publieke skole vir al nege provinsies.
(2)
Oefening 2
1.
In 2016 en 2017 het 'n groep vriende besluit om as 'n span aan die Cape Argus
Pick-n-Pay Fietstoer deel te neem.
TABEL 5 hieronder is 'n opsomming van die tye waarin elke lid van die span die
toer in 2016 en 2017 voltooi het.
TABEL 5: TYD GENEEM OM DIE TOER IN 2016 EN 2017 TE VOLTOOI
Naam Ouderdom in Tyd (2016) Ouderdom in Tyd (2017)
2016 2017
Naas 18 03:47:43 19 03:13:22
Kohli 17 04:10:30 18 Besering
Frank 17 03:57:16 18 04:25:14
Jazzman 16 04:01:27 17 03:39:45
Sbu 18 03:38:10 19 04:26:51
Joe 17 05:05:35 18 03:44:49
Kagiso 18 04:52:00 19 Besering
Mike 20 04:52:00 21 03:56:38
Jonathan 25 05:38:01 26 Besering
Sizwe 25 05:28:36 26 06:05:10
Jackson 26 05:33:43
Janda 29 06:11:59
Gebruik die inligting in TABEL 5 hierbo om die volgende vrae te beantwoord:

1.1 Skryf die totale aantal spanlede wat in die 2017-toer deelgeneem het, neer. (2)
1.2 Skryf die name van die lede wat NIE in 2016 deel van die span was nie, neer. (2)
1.3 Bepaal die modale ouderdom van die 2017-klublede. (2)
1.4 Bepaal die omvang van die ouderdom vir die 2016-spanlede. (2)
2. Die 2016 en 2017 tye vir die span, afgerond tot die naaste minuut, word hieronder
gegee:
John Sibu Mike Tumi Cole Joe Pete Ed Stew Piet
2016 306 292 250 228 338 329 281 237 251 292
2017 193 220 225 237 265 267 334 265 342
2.1 Is die bostaande data diskrete of kontinue data? Motiveer jou antwoord. (3)
2.2 Bereken die gemiddelde tyd vir 2017. Gee jou antwoord in ure en minute. (5)
2.3 Bepaal die mediaantyd vir 2016. (3)
2.4 Wie het die wedren die vinnigste voltooi in 2016? (2)
2.5 Watter fietsryer het die meeste verbeter van 2016 tot 2017? Skryf die verbetering in
tyd in minute neer. (3)
Bl 145 van 585

3. Matuli, Bianca en Khotso het 'n paar oefentoetse by hulle skool geskryf. Hulle
persentasiepunte word in die tabel hieronder gegee.
TABEL 7: PERSENTASIEPUNTE VIR OEFENTOETSE

Matuli 53 48 62 80 48 58 72 48 70 86
Bianca 36 42 48 58 60 61 62 76 86
Khotso 30 47 C 55 60 60 68 68 70 90
LET WEL: Bianca se mediaan persentasiepunt is 60%.

Matuli se gemiddelde peresentasiepunt is 62,5%.
Khotso se mediaan persentasiepunt en omvang is albei 60% en die
punte is georden.

3.1 Bereken Matuli se mediaan persentasiepunt. (4)
3.2 Bereken Bianca se gemiddelde persentasiepunt. (3)
3.3 Die mond-en-snordiagram hieronder stel die verspreiding van Khotso se
persentasiepunte voor.
Bepaal die ontbrekende waarde C, die onderste kwartielpunt indien Khotso se

interkwartielomvang (IKO) 16 is.
Die volgende formule kan gebruik word:

IKO = Boontste kwartiel - Onderste kwartiel (3)
3.4 Bianca beweer dat Matuli beter as sy in die oefentoetse gevaar het. Gee TWEE
moontlike redes om Bianca se stelling te ondersteun. (4)
Oefening 3
1. September 2019 Metro- Oos V1

Mnr Mouton moet sy spelerinligting by Hoërskool Jeppe indien om sodoende
suksesvol te registreer vir die Hoërskole Rugby 7's Reeks. Hy het twee spanne in
die toernooi ingeskryf.
Bl 146 van 585

Bestudeer die tabelle op BYLAAG C noukeurig en beantwoord die vrae hieronder:
1.1 Rangskik die massa van die spelers van beide spanne gesamentlik in stygende
volgorde. (2)
1.2 Identifiseer die langste speler vanuit al die spelers en skryf sy lengte neer. (2)
1.3 Bepaal die modale massa van die spelers in span B. (2)
1.4 Identifiseer die minimum ouderdom in span A. (2)
Bl 147 van 585

Die 2019 Krieketwêreldbeker het tydens Mei tot Julie 2019 in Engeland en Wallis
plaasgevind. Die onderstaande tabel toon die top-15 kolwers se statistieke vir die
aantal kolfbeurte wat in die Krieketwêreldbeker gespeel is.
Gebruik die tabel en inligting om die vrae wat volg te beantwoord:

2.1 Identifiseer die kriteria wat gebruik word om die top-15 kolwers te bepaal. (2)
2.2 Bepaal die modale aantal viere (4e) wat deur die top-15 kolwers behaal is. (2)
2.3 Bepaal die mediaan van die top tien kolwers deur gebruik te maak van die totale
aantal lopies wat behaal is. (3)
2.4 Een van die swakste kolfvertonings vir EEN spesifieke speler was 18 lopies, wat
bestaan uit die volgende houe: 1,1,1,1,4,2,6,1, waarvan 10 lopies, die 4 en 6
grenshoue was.
Bl 148 van 585

Gebruik die inligting hierbo, saam met die tabel, om die verskil in die aantal lopies,
wat nie deur middel van grenshoue behaal is nie, tussen die kapteine van
Nieu-Seeland en Australië te bereken. (7)
2.5 Volgens 'n Protea-ondersteuner, is die kolftempo van Faf du Plessis hoër as die
gemiddelde kolftempo van die top-10 kolwers.
Verifieer deur die gemiddelde kolftempo van die top-10 kolwers te bereken, of die
stelling geldig is. (5)
2.6 Bepaal die waarskynlikheid as 'n persentasie om willekeurig 'n kolwer van Engeland
onder die top-15 kolwers van die 2019 wêreldbeker te vind. (3)
Gebruik die mond-en-snordiagramme hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:

3.1 Verifieer deur middel van berekeninge of die verskil tussen die IKO (interkwartiel-
omvang) van die basketbalspelers en dié van die bofbalspelers 3 duim is. (5)
3.2 Indien die data van 84 basketbalspelers gebruik is om die mond-en-snordiagram te
teken, beantwoord die volgende vrae:
3.2.1 Bereken die aantal basketbalspelers wat 79 duim en langer is. (3)
3.2.2 Volgens 'n data-ontleder is 75% van die bofbalspelers korter as 50% van die
basketbalspelers. Bevestig dit deur na die kwartiele van die verskillende datastelle
te verwys. (3)
3.3 Tydens die organisering van die 84 basketbalspelers se datastel, is die volgende vir
gedeeltes van die geordende data getoon, waar 67 die 1ste waarde en 85 die
84ste waarde is.
{67; 67; 67,2; …; 67,5; 68,5; …; 84,5; 85}
Gebruik die mond-en-snordiagramme, tesame met die bostaande inligting, om te
bepaal watter posisionele waardes voorgestel word deur die lengtes in vetgedrukte
syfers. (4)
3.4 Bepaal die waarskynlikheid om 'n bofbalspeler te kies wat:
3.4.1 langer as 76 duim is (as persentasie). (2)
3.4.2 korter as kwartiel 2, maar langer as kwartiel 1 is (as 'n vereenvoudigde breuk). (2)
Bl 149 van 585

Oefening 4
1. November 2020 V1
Gebruik Tabel 5 om die vrae wat volg, te beantwoord:
1.1 Identifiseer die span wat die hoogste punte vir die springitem behaal het. (2)
1.2 Bepaal die omvang van G Gilliland se punte. (2)
1.3 Bereken die gemiddelde punt vir die brug-item. (3)
1.4 Bepaal die ontbrekende waarde A. (3)
1.5 Skryf die modale punt neer vir die totale punte wat verwerf is. (2)
1.6 Bepaal, as 'n persentasie, die waarskynlikheid om 'n gimnas in die Junior-afdeling
met 'n totale punt van meer as 36,970 te kies. (3)
1.7 Bereken die waarde van kwartiel 2 vir die vloer-item. (3)
2. Oos-Kaap Voorb 2013

Mev. Kriel 'n onderwyser en afrigter van die dogtersokkerspan by Eastville Hoërskool
wil fondse insamel vir nuwe sokkerklere. Sy besluit om 'n "Mej. Eastville Hoër"
skoonheidskompetisie te hou. Alle meisies wat geïnteresseerd was om in te skryf
Bl 150 van 585

het inskrywingsvorms van Mev. Kriel ontvang. Vir die deelnemers om suksesvol te
wees moes hulle aan die volgende kriteria voldoen:
 Hoogte (lengte) in m moet ten minste 1,55m wees.
 Massa (gewig) moet in kg ten minste 55kg wees.
 Liggaamsmassa-indeks* moet normaal wees.
*Liggaamsmassa-indeks (LMI) dui aan die beste massa-omvang vir 'n persoon se
gesondheid.
LMI BETEKENIS
Onder 18,5 Onder gewig
18,5 - 24,9 Normaal
25 - 29,9 Oorgewig
30 en bo Vetsugtig
TABEL 2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Hoogte
1,56
1,63
1,55
1,70
1,52
1,59
1,30
1,55
1,60
1,68
1,67
1,65
1,56
1,55
1,53
1,51
Massa
56
60
44
70
52
60
45
61
61
57
62
72
55
71
58
55
OW
OW
OW
LMI
O
N
N
SLEUTEL: N - NORMAAL U - ONDERGEWIG OW - OORGEWIG
O - VETSUGTIG
2.1 Mev. Kriel maak die stelling dat sommige van die meisies wat ingeskryf het nie aan
die gestelde kriteria voldoen nie. Is haar stelling geldig? Gebruik EEN voorbeeld uit
die tabel om jou antwoord te staaf. (4)
2.2 Hoeveel van die meisies wat ingeskryf het kwalifiseer nie om aan die kompetisie
deel te neem nie? (2)
2.3 Toon deur 'n berekening te gebruik dat die gemiddelde hoogte van die meisies wat
kwalifiseer om deel te neem 1,62 m is. (3)
2.4 Bepaal die mediaan gewig (massa) van die meisies wat kwalifiseer om aan die
kompetisie deel te neem. (3)
2.5 Alhoewel inskrywing nommer 8 aan die kriteria vir hoogte (lengte) en massa
voldoen, voldoen sy nie aan die kriteria vir LMI nie. Toon deur gebruik te maak van
die volgende formule waarom sy nie aan die kriteria vir LMI voldoen nie.
LMI = (4)
2.6 Ten tyde van die kompetisie was daar uitruilstudente van Amerika wat die skool
bygewoon het. Een van hierdie studente het beweer dat hulle nie dieselfde formule
gebruik as in 2.5 nie, maar wel die volgende formule:
Bl 151 van 585

LMI = 703 x
Bewys vir die leerder dat die metrieke formule vir LMI gegee in 2.5 omskryf kan word
om die LMI vir imperiale eenhede te bereken waar 1 pond = 0,4536 kg en
1 duim = 2,54cm. (5)
2.7 Gee TWEE moontlike redes waarom mense vetsugtig raak. (2)
2.8 Gee TWEE maniere waarop mense wat vetsugtig is die risiko om vetsugtig te wees
kan verminder. (2)
3. Mpumalanga
M Kgosana en Me Pule is Gauteng se provinsiale hokkie afrigters. Hulle het 10
meisies uit hulle span gekies, om na die PTA sentrale kliniek vir gesondheid te gaan
voor die nasionale hokkie toernooi. Mediese ondersoeke word gedoen en die
resultate was gegee.
Gebruik die tabel hieronder en Bylae B om die volgende vrae te beantwoord:

LMI VIR OUDERDOMS GEWIG STATUS
PERSENTIELE GEMIDDELD
< 5de persentiel Ondergewig
de ste
5 tot < 85 persentiel Gesond
ste ste
85 tot < 95 persentiel Risiko van oorgewig
95ste persentiel Oorgewig
Formule: LMI = kan gebruik word.
3.1 Hoe oud is Lelo wat 'n LMI van 23,4 kg/m2 wat op die 75ste persentiel gevind kan
word? (2)
3.2 Pabi is 'n 16 jarige meisie. Bepaal Pabi se LMI, as haar LMI haar op die 90ste
persentiel plaas. (2)
3.3 Bepaal Busi se gesondheidstatus as sy 16 jaar oud is met 'n LMI van 23 kg/m2. (3)
3.4 Puseletso is 'n 18 jarige meisie, met LMI van 17,5 kg/m 2. Gee raad oor hoe sy haar
LMI kan verbeter. (3)
3.5 Tshidiso is n 18 jarige meisie, met 'n LMI op die 65ste persentiel. Gee raad oor hoe
sy haar LMI kan verbeter. (3)
3.6 Mahlogonolo is 17 jaar oud, sy is 160 cm lank en weeg 90 kg. Bepaal haar
gesondheidstatus. (6)
3.7 Hoeveel gewig sal Mahlogonolo moet verloor, voordat sy in die "gesonde" kategorie
sal val? (7)
Bl 152 van 585

BYLAE B
LIGGAAMSMASSA-INDEKS (LMI) VIR OUDERDOMSPERSENTIEL VAN
MEISIES TUSSEN 2 EN 20 JAAR.
Bl 153 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Voorstelling van data
1. Stel data voor deur sirkeldiagramme, histogramme,
staafgrafieke, lyn- en gebroke lyngrafieke.
Dubbele staafgrafieke, horisontaal en vertikaal
Spreidingsgrafieke
Mond- en snordiagramme (interpretasie alleen)
Verstaan geskiktheid van die tipe grafieke vir verskillende 4 4
situasies.
Verstaan die effek van die skaal op die asse en die indruk
wat dit skep.
Lees/ skat inligting van grafieke af bv. 'n populasie presies
tussen 23 000 000 en 24 000 000 sal 23 500 000 wees
Voorstelling van data

Die volgende voorstellings van data kan geteken word:
Lyngrafieke: In datahantering gebruik ons
Gebroke lyngrafieke om die
lyngrafiek verwantskap tussen twee
hoeveelhede aan te toon. 'n
Lyngrafiek word gevorm deur
twee lyne te gebruik om
datapunte by mekaar te bring
wat op 'n rooster gestip is.
Dit word gebruik om
verandering van inligting oor
tyd aan te toon. 'n Lyngrafiek
toon die tendens tussen
geplotte punte.
Enkelvoudige 'n Staafgrafiek word gebruik
staafgrafieke om data voor te stel wat in
kategorieë gegroepeer is.
Voorgestelde data word in
kategorieë vergelyk. Elke
Meervoudige
staaf toon die aantal items in
(Dubbel)
daardie kategorie en daar is
staafgrafieke
spasies tussen die stawe.
Saamgestelde
(Stapel)
staafgrafieke
Bl 154 van 585

Histogramme Histogramme verskil van
staafgrafieke omdat hulle
kontinue data
verteenwoordig. Die data
vertoon in 'n histogram ook
gegroepeer. Daar is nie
spasies tussen die stawe nie.
Sirkeldiagramme Sirkeldiagramme is
sirkelvormige grafieke wat in
sektore verdeel is. Hulle
word gebruik om die dele wat
'n geheel vorm, voor te stel.
Dit is bruikbaar om die
grootte van verwante dele te
vergelyk. Die inligting word
dikwels voorgestel as
persentasies wat na 100%
optel. Dit word dikwels in die
media gebruik om duidelike
en belangrike inligting te
toon, maar dit kan nie vorm
en spreiding van data
voorstel nie.
Spreidingsgrafieke 'n Spreidingsgrafiek bied die
beste grafiek om die
verwantskap (korrelasie)
tussen twee veranderlikes te
bestudeer.
Snor-en-baard Snor-en-baard diagramme is
diagram OF grafiese voorstellings van die
Houer-en-punt vyfsyferopsomming van 'n
diagram datastel:
Die vyfsyferopsomming:
Minimum waarde
Laagste kwartiel (K1)
Mediaan (K2)
Derde kwartiel (K3)
Maksimum waarde
Spreidingsgrafiek
'n Spreidingsgrafiek bied die beste grafiek om die verwantskap (korrelasie) tussen twee
veranderlikes te bestudeer. Dit stel een van die veranderlikes op die horisontale as en die
ander veranderlike op die vertikale as voor. Die gevolglike spreidingsgrafiek van punte
toon met 'n oogopslag of 'n verwantskap bestaan. Daar kan nie meer as twee stelle data
op 'n spreidingsgrafiek wees nie.
'n Spreidingsgrafiek kan die volgende toon:
 positiewe korrelasie
 negatiewe korrelasie
 geen korrelasie
Bl 155 van 585

 Onthou hoe digter die punte in patrone gegroepeer is, hoe sterker is die korrelasie
tussen die punte wat jy gestip het.
 As 'n patroon se helling van laag links na hoog regs is, beteken dit dat namate x
toeneem, y ook toeneem. Daar is dus 'n "positiewe" korrelasie tussen die twee
veranderlikes.
 As 'n patroon se helling van hoog links na laag regs is, beteken dit dat namate x
toeneem, y afneem. Daar is dus 'n "negatiewe" korrelasie tussen die twee
veranderlikes.
Oefening 1
1.
Twee gebroke lyngrafieke, wat van die data in TABEL 2 voorstel, is op die rooster op
die ANTWOORDBLAD geteken.
Teken nog 'n gebroke lyngrafiek op dieselfde rooster om die persentasie
selfoongebruik vir al die wêreldstreke op die ANTWOORDBLAD voor te stel. (6)
TABEL 2: Persentasies van die wêreldbevolking en die wêreldwye gebruik van

verskillende kommunikasiemiddele
Wêreldstreke Wêreldbevolking Persentasie verspreiding van wêreldwye
(%) kommunikasiemiddele
Internet- Sosiale- Selfoon-
gebruik netwerk- gebruik
gebruik
A Sentraal-Asië 2 1 1 2
B Oseanië … 1 1 1
C Sentraal- 3 3 3 3
Amerika
D Midde-Ooste 4 4 3 5
E Suidoos-Asië 9 6 8 10
F Sentraal-en 4,5 7 6 7
Oos-Europa
G Suid-Amerika 6 8 10 8
H Afrika … 8 4 11
I Suid-Asië 23 8 6 18
J Noord- 4,5 11 11 5
Amerika
K Wes-Europa 5,5 13 10 8
L Oos-Asië 22 30 37 22
Bl 156 van 585

2. Gebruik die inligting in die tabel en die grafiek op die ANTWOORDBLAD wat die tye
van beide die 2016 en 2017 fietsrywers aantoon. Voltooi die grafiek vir die
ontbrekende data.
Die 2016 en 2017 tye vir die span, afgerond tot die naaste minuut, word hieronder
gegee:
John Sibu Mike Tumi Cole Joe Pete Ed Stew Piet
2016 306 292 250 228 338 329 281 237 251 292
2017 193 220 225 237 265 267 334 265 342
Bl 157 van 585

Bl 158 van 585
3. In 'n nasionale wetenskap-olimpiade bepaal die reëls dat elke skool 'n maksimum
van drie leerders (deelnemers) mag inskryf. TABEL 6 hieronder toon die
verwantskap tussen die aantal skole wat inskryf en die maksimum aantal
deelnemers.
TABEL 6: AANTAL SKOLE EN MAKSIMUM AANTAL DEELENEMERS AAN DIE

WETENSKAP-OLIMPIADE
Aantal skole 367 900 B
Aantal deelnemers A 2 700 15 726

3.1 Bepaal die ontbrekende waardes van A en B. (4)
3.2 Elke skool moet EEN onderwyser hê wat toesig hou terwyl die olimpiade geskryf
word. Bereken die aantal skole wat vir die olimpiade ingeskryf het indien 'n totaal
van 32 712 mense op die dag wat die olimpiade geskryf is, betrokke was. (3)
Oefening 3
1.
TABEL 8 toon die tipe stemlokale (SL'e) wat gedurende die 2016 plaaslike
regeringsverkiesing in Suid-Afrika gebruik is.
TABEL 8: TIPE STEMLOKALE

PROVINSIE SL'e PERMANENT TYDELIK MOBIEL
Oos-Kaap 4 699 4 535 161 3
Vrystaat 1 531 1 342 189 0
Gauteng 2 716 2 389 327 0
KwaZulu Natal 4 792 4 647 133 12
Limpopo 3 111 2 966 145 0
Mpumalanga 1 744 1 650 82 12
Noordwes 1 723 1 605 115 3
Noord-Kaap 710 684 26 0
Wes-Kaap 1 586 1 534 50 2
TOTAAL 22 612 21 352 1 228 32
1.1 Noem 'n tipe instrument wat gebruik is om hierdie data in te samel. (2)
1.2 Dui aan watter provinsie die meeste stemlokale het. (2)
1.3 Bepaal die gemiddelde getal stemlokale (SL'e) in Suid-Afrika. (3)
1.4 Skryf die modale getal mobiele stemlokale in Suid-Afrika neer. (2)
1.5 Bepaal die totale getal tydelike SL'e as 'n persentasie van die totale getal SL'e in
Suid-Afrika. (3)
1.6 Toon hoe die waarde van 145 bereken is. (2)
1.7 Die staafgrafiek op die ANTWOORDBLAD toon die totale getal stemlokale.
Die eerste drie stawe wat die permanente stemlokale toon, is op dieselfde
ANTWOORDBLAD geteken.
Vul die oorblywende staafgrafieke in wat die permanente stemlokale toon. (6)
Bl 159 van 585

Bl 160 van 585
2. Die TWEE sirkeldiagramme hieronder toon hoekom en hoe mense in Suid-Afrika
reis.
Bestudeer die TWEE sirkeldiagramme hierbo en beantwoord die vrae wat volg:
2.1 Bereken die persentasie mense wat vir sport reis. (2)
2.2 Watter tipe vervoer word deur die meeste mense gebruik? (2)
2.3 'n Totaal van 542 267 mense het aan hierdie opname deelgeneem.
Bereken die getal mense wat reis om by familie en vriende te kuier. (2)
Bl 161 van 585

Oefening 4
1. November 2020 V1
Die grafiek hieronder toon die geskatte totale bevolking van Suid-Afrika en die
jaarlikse bevolkingsgroei van 2013 tot 2017.
1.1 Skryf in woorde en sonder die gebruik van syfers, die bevolking van Suid-Afrika in
2013 neer. (2)
1.2 Bepaal, tot die naaste 10 000 afgerond, die bevolkingstoename van 2015 tot 2016.
(3)
1.3 Bereken die jaarlikse bevolkingsgroei (JBG) vir 2015.
Gebruik die volgende formule:
-
JBG = (3)
1.4 Die ANTWOORDBLAD toon die staafgrafiek vir die geskatte totale bevolking en
jaarlikse groei van 2013 tot 2017.
Indien die 2018-bevolking 57 725 606 was en die bevolkingsgroei 2,13% was, voltooi
die grafiek vir 2018 op die ANTWOORDBLAD. (4)
Bl 162 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Interpreteer en ontleed data
1. Identifiseer en beskryf tendense.
Identifiseer en beskryf bronne
Beantwoord vrae wat ondersoek word 4 4
Identifiseer en omskryf alle wanvoorstellings.
Identifiseer en omskryf alle verkeerde data-opsommings
Oefening 1
1.
Bali is 'n internasionale toeristebestemming wat uit verskillende streke bestaan. Die
grafieke op BYLAE C toon die gemiddelde daaglikse tarief en die persentasie
besetting.
[Persentasie besetting is die persentasie van al die huureenhede wat op 'n gegewe
tydstip verhuur word.]
Gebruik die BYLAE om die vrae wat volg, te beantwoord:

1.1 Die gemiddelde daaglikse tarief in Kula het van 2011 tot 2014 byna dieselfde gebly.
Verduidelik jou waarnemings oor die persentasie besetting in Kula gedurende
dieselfde tydperk. (4)
1.2 Vergelyk die verwantskap tussen die gemiddelde daaglikse tarief en die persentasie
besetting in Ubud vir die jaar tot datum (JTD) Sept. 2014 tot JTD Sept. 2015. (4)
1.3 Verduidelik waarom beide grafieke 'n gaping tussen 2014 en JTD September 2014
het. (4)
Bl 163 van 585

2. Volgens SAID se data vir Desember 2017, verdien die 148 266 miljoenêrs in Suid-
Afrika tussen R1 miljoen en R2 miljoen per jaar.
Die getal miljoenêrs het in vergelyking met die vorige jaar met 5,0065% toegeneem.
Die totale jaarlikse belasbare inkomste vir AL die miljoenêrs was R287,24 miljard.
2.1 Daar word beweer dat die gemiddelde maandelikse inkomste per miljoenêr presies
R161 000 is.
Verifieer, met berekeninge, of hierdie stelling KORREK is. (5)
2.2 Bereken die getal miljoenêrs in die vorige jaar (2016) in Suid-Afrika. (3)
3. TABEL 9 op BYLAE D toon die top grensbelastingkoerse vir individue in die G20-
lande. Hierdie tabel verskaf huidige en vorige data van die top
grensbelastingkoerse. Dit is in Januarie 2019 opgedateer.
BYLAE D
TABEL 9: TOP GRENSBELASTINGKOERSE VIR INDIVIDUE IN DIE G20-LANDE
% EENHEID
LAND 2019 VORIGE
Japan 55,95 55,95
Nederland 52,00 52
Duitsland 47,50 47,5
Australië 45,00 45
China 45,00 45
Frankryk 45,00 45
Suid-Afrika 45,00 45
Spanje 45,00 45
Verenigde Koninkryk 45,00 45
Italië 43,00 43
Suid-Korea 40,00 40
Switserland 40,00 40
Verenigde State van Amerika 37,00 39,6
Indië 35,88 35,54
Argentinië 35,00 35
Mexiko 35,00 35
Turkye 35,00 35
Kanada 33,00 33
Indonesië 30,00 30
Brasilië 27,50 27,5
Singapoer 22,00 22
Rusland 13,00 13
Saoedi-Arabië 0,00 0
Gebruik die inligting in BYLAE D om die vrae wat volg, te beantwoord:
3.1 Noem die land wat die grootste omvang tussen 2019 en die vorige top
grensbelastingkoerse het. (2)
Bl 164 van 585

3.2 Gebruik die 2019 top grensbelastingkoers en beantwoord die volgende vrae:
3.2.1 Bepaal kwartiel 2 (2)
3.2.2 Die interkwartielomvang is as 12 gegee.

Verifieer, met ALLE berekeninge getoon, of die gegewe interkwartielomvang
KORREK is. (4)
4. Die Republiek van Suid-Afrika (RSA) hou huishoudingsensusse om inligting in te

samel. Die volgende sensus sal in 2021 gehou word.
Hieronder is sensusinligting oor huishoudings se grootte:
Gebruik die data hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:
4.1 Bepaal die persentasie verhoging in die totale getal huishoudings vanaf 2001 tot
2011. (3)
4.2 Noem watter huishoudinggrootte by ELK van die volgende tendense pas:
4.2.1 Vergroot elke jaar, maar slegs met 'n klein persentasie. (2)
4.2.2 Bly konstant in elke sensus van 1996 tot 2011. (2)
Bl 165 van 585

4.3 Daar is beweer dat die persentasie huishoudings met vyf of meer persone vanaf
2001 tot 2011 afgeneem het, gevolglik het die getal huishoudings met vyf of meer
persone met 0,060 miljoen afgeneem.
Verifieer, met ALLE berekeninge getoon, of hierdie bewering KORREK is. (5)
4.4 Verduidelik waarom die persentasies vir die 1996-sensus nie tot 100% optel nie. (2)
Oefening 2
1.1 Skryf die aantal onderwysdistrikte wat sakrekenaars ontvang het neer. (2)
1.2 Bepaal die totale aantal sakrekenaars wat deur die Wes-Kaapse
Onderwysdepartement aangekoop is. (2)
1.3 Noem die distrik wat die TWEEDE MEESTE sakrekenaars ontvang het. (2)
1.4 Verduidelik waarom die data wat op die grafiek voorgestel word, as diskrete data
beskou word. (2)
1.5 Bepaal die totale koste om die standaardfunksie sakrekenaars vir MNED- en
OVERBERG- Onderwysdistrikte aan te koop. (2)
2. Weskaap Oktober 2020

Weens die uitbreek van die COVID 19 Pandemie in Suid-Afrika, het die land 'n
landwye grendeltydperk gehad, waar alle nie-noodsaaklike dienste (soos wegneem
restaurante en vele ander instansies) gesluit moes word.
Bl 166 van 585

Baie Suid-Afrikaners geniet gereeld wegneemkos, en Tabel 6 hieronder toon
finansiële inligting oor sekere kitskos restaurante.
TABEL 6: TOP-KITSKOS-RESTAURANTE WAT DIE MEESTE GELD IN SUID-

AFRIKA MAAK (2017), AANGEPAS UIT BUSINESSTECH:
Handelsmerk Inkomste Groei (vanaf Aantal Inkomste per
(2017) 2016) "franchises"/ agentskap (in
agentskappe miljoen)
(2017)
McDonalds R4,34 miljard 5,6% 245 R17,7
Burger King R623,5 miljoen 28,5% 61 R10,2
KFC R8,71 miljard 9,4% 879 A
Fish and Chip R810,8 miljoen 5,7% 164 R4,9
Co.
Wimpy R2,02 miljard 7,5% 481 R4,2
Captain R162,7 miljoen 17,6% 41 R4,0
DoRegos
Steers R1,35 miljard 8,9% 561 R2,4
Gebruik die inligting in TABEL 6 hierbo om die vrae wat volg te beantwoord.
2.1 Bereken die ontbrekende waarde A, in miljoene, vir KFC se inkomste per agentskap.
(3)
2.2 Bepaal die mediaan volgens die aantal franchises / agentskappe in 2017. (2)
2.3 Identifiseer die handelsmerk met die laagste inkomste in 2017. (2)
2.4 Die korrekte bedrag (in Rand) vir die totale inkomste wat Fish and Chip Co. en
Wimpy gekombineer in 2017 verdien het is:
A. R813 000 000 000

B. R2 830 800 000
C. R81 282 000 000 000
D. R2 830 800 000 000 (2)
2.5 Bepaal die waarskynlikheid (as 'n persentasie) om een van hierdie handelsmerke te
kies wat 'n inkomste van minder as R1 000 000 000 gehad het. (3)
2.6 Watter van hierdie handelsmerke het die hoogste persentasiegroei in 2017
aangeteken? (2)
3. BYLAE B toon 'n staafgrafiek van die internettoegang van huishoudings per
provinsie as 'n persentasie in 2017. Die internet toegang by die huis of op enige plek
word getoon.
Die TABEL toon die aantal huishoudings per provinsie in duisende vir die jare 2016,
2017 en 2018.
Bl 167 van 585

GRAFIEK: INTERNETTOEGANG VAN HUISHOUDINGS PER PROVINSIE AS
‘N PERSENTASIE IN 2017
Internet toegang van huishoudings per provinsie as 'n persentasie

80
70
60
50
Persentasie
40
30
20
10
0
WK OK NK VS KZN NW GP MP LP RSA
Enige plek 70.8 51.8 57.8 60.6 54.8 54.8 74 63.3 43.6 61.8
By huis 25.7 3.5 7.4 6.9 7.1 3.6 16.5 4 2.2 10.6
NB: INLIGTING
Enige plek – Gratis internet in publieke areas
By huis – Internet toegang wat betaal word deur ‘n persoon by hul huis
TABEL: AANTAL HUISHOUDINGE PER PROVINSIE (IN DUISENDE)

AANTAL HUISHOUDINGS PER PROVINSIE
(IN DUISENDE)
JAAR WK OK NK VS KZN NW GP MP LP RSA
2016 1 771 1 648 325 862 2 752 1 135 4 546 1 208 1 495 15 742
2017 1 823 1 667 333 882 2 827 1 172 4 709 1 248 1 537 16 198
2018 1 877 1 685 342 901 2 905 1 210 4 884 1 289 1 579 16 672
Bl 168 van 585

Gebruik die grafiek, saam met die tabel op BYLAE B, om die vrae wat volg te
beantwoord:
3.1 Bepaal die omvang van die aantal huishoudings van die provinsies in 2016. (3)
3.2 Bepaal die provinsie wat die mediaan van die aantal huishoudings in 2018
verteenwoordig. Toon al die nodige stappe. (2)
3.3 John argumenteer dat die aantal huishoudings wat in 2017 by hul huis in die Wes-
Kaap (WK) internettoegang gehad het, meer is as dié van Gauteng (GP) vir
dieselfde jaar. Hy het sy argument gebaseer op die feit dat die persentasie
huishoudings van die Wes-Kaap (WK) met internettoegang meer is as dié van
Gauteng (GP).
Verifieer, deur alle berekeninge te toon, of John se stelling geldig is. (6)
3.4 Gebruik die onderstaande mond- en snor diagram en die TABEL op BYLAE B van
die aantal huishoudings per provinsie om die vrae wat volg te beantwoord:
DIE AANTAL HUISHOUDINGS PER PROVINSIE in 2017 & 2018
3.4.1 Die Inter-Kwartiel Omvang (IKO) van die aantal huishoudings per provinsie in 2018
is 1 335,5. Bereken die IKO van 2017 en vergelyk dit met die IKO van 2018. (5)
3.4.2 Watter provinsie se getal huishoudings kan in vergelyking met die res van die
provinsies se getal huishoudings as 'n uitskieter beskou word? Gee 'n rede vir jou
antwoord. (3)
3.5 Bepaal die waarskynlikheid, as 'n persentasie, om willekeurig 'n huishouding in 2017
in Suid-Afrika te kies wat nie by hul huis toegang tot die internet het nie. (2)
Bl 169 van 585

4. Weskaap September 2020
TABEL 6 hier onder toon die vergelykende verkoopstatistieke van die verskillende
kategorieë van voertuie sowel as die verkope van ekstra swaar kommersiële
voertuie (XHV) vir Junie 2020 vir die verskillende fabrikate:
Markoorsig
Mark Jun 2020 Mei 2020 VERSKIL % VERSKIL Jun 2019 VERSKIL % VERSKIL
Mei-Jun Mei-Jun 2019-2020 2019-2020
PAS 19 264 8 966 10 298 114,9 28 931 -9 667 -33,4
LCV 10 189 3 071 7 118 231,8 14 497 -4 308 -29,7
MCV 611 303 308 101,7 832 -221 -26,6
HCV 454 86 368 427,9 472 -18 -3,8
XHV 1 280 414 866 209,2 1 147 133 11,6
BUS 69 34 35 102,9 74 -5 -6,8
TOTAAL 31 867 12 874 18 993 147,5 45 953 -14 086 -30,7
SLEUTEL: MARKVOERTUIE Verkope van Ekstra-Swaar Kommersieel – Junie 2020

PAS PASSASIER Fabrikaat Verkope Fabrikaat Verkope
LCV LIGTE KOMMERSIEEL DAF 27 SCANIA 182
MCV MEDIUM KOMMERSIEEL FAW 93 DAEWOO 5
HCV SWAAR KOMMERSIEEL ISUZU 48 TATA TROK & BUS 9
XHV EKSTRA SWAAR KOMMERSIEEL IVECO 26 HINO 31
BUS BUSSE MAN 157 EICHER 2
VOLKSWAGEN 0 UD TROKKE 115
MERCEDES 239 VOLVO TROKKE 288
POWERSTAR 58
TOTAAL 1280
[Aangepas van bron:naamsa.co.za]
Bestudeer TABEL 6 hierbo en beantwoord die vrae wat volg:
4.1 Verduidelik waarom die data as numeriese data geklassifiseer word. (2)
4.2 Toon aan hoe -29,7%, die persentasieverskil vir ligte kommersiële voertuie (LCV)
van Junie 2019 tot Junie 2020 bereken is. (4)
4.3 Gebruik ANTWOORDBLAD 2 om die frekwensietabel wat die intervalle van die
verkope van Ekstra Swaar Kommersiële voertuie - Junie 2020 toon, te voltooi. (6)
Bl 170 van 585

Intervalle van verkope
Kumulatiewe
van verskillende Telmerke Frekwensie
frekwensie
fabrikate
251 - 300 l 1 15
………….. l 1 14
………….. ll 2 …………..
101 – 150 l 1 11
51 – 100 ll ………. 10
0 – 50 ………….. 8 …………..
Oefening 3
1. Oktober 2020 Wes-Kaap
1.1 Watter stroomplatform is die gewildste in Suid-Afrika? (2)
Bl 171 van 585

1.2 Bereken die persentasie mense wat op Iflix inteken, soos verteenwoordig word deur
die letter A. (2)
1.3 Rangskik die platforms in dalende volgorde. (2)
1.4 Watter tipe grafiek is gebruik om die gegewens te illustreer? (2)
2. Wes-Kaap Oktober 2020
Gebruik die inligting in TABEL 4 hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:
2.1 Sou hierdie data as diskreet of kontinu geklassifiseer word? (2)
2.2 Indien 14,44% van Italië se totale bevestigde gevalle tot sterfte gelei het, bereken die
aantal sterftes in Italië soos aangedui deur A in die tabel. (2)
2.3 Rangskik die lande in stygende volgorde volgens die totale sterftes. (2)
2.4 Wat is die hoogste aantal bevestigde gevalle? (2)
2.5 Bereken die persentasie van Spanje se totale bevolking wat as bevestigde gevalle
aangemeld is. (3)
2.6 Bepaal die gemiddelde aantal gevalle wat deur hierdie lande (gelys in die tabel
hierbo) aangemeld is, indien daar altesaam 2 649 656 gevalle tussen hulle
gerapporteer is. (2)
2.7 Bepaal, as 'n vereenvoudigde breuk, die waarskynlikheid om willekeurig 'n land uit
hierdie lys te kies met meer as 1 000 totale sterftes. (3)
Bl 172 van 585

3. Wes-Kaap Oktober 2020
Die regering is ook besig om data te versamel en te versprei wat die aantal COVID
gevalle asook die aantal mense wat herstel het monitor.
Die inligting vir Suid-Afrika soos op 11 Augustus 2020 word in BYLAE D aangedui.
Bl 173 van 585

Gebruik die inligting in TABEL 5 en die grafiek op BYLAE D om die vrae wat volg te
beantwoord:
3.1 Wat is die waarskynlikheid dat meer as 100 000 persone wat herstel het aangeteken
is in KwaZulu Natal (KZN) teen 11 Augustus 2020? (2)
3.2 Bereken die omvang van gevalle wat per provinsie in Suid-Afrika aangemeld was.
(2)
3.3 Watter provinsie in Suid-Afrika het op 11 Augustus 2020 die tweede laagste aantal
positiewe gevalle gehad? (2)
Bl 174 van 585

Hoofstuk 3: Meting
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Herleiding
1. Herleidingsfaktore en tabelle
mm - cm - m - km
ml - liters
g - kg- ton
Metrieke tot imperiale en omgekeerd 3 3
Herlei van vastestof na vloeistof
g/kg - ml/l
cm2 en m2 na liters
mm3, cm3 en m3 na ml en liters
°C tot °F en omgekeerd (Gebruik gegewe formule)
Meting: Deel 1
Omskakeling en Tyd
Meting van lengte en afstand
10 10 10 10 10 10
Kids Hate Doing Maths During Cold Months
km m cm mm
kg g mg
k m
x ÷
Lengte en afstand:
Onthou:
10 mm = 1 cm 100 cm = 1 m 1 000 m = 1 km
Oppervlaktes (Area):
Area = lengte x breedte = 1 mm x 1 mm = 1 mm2
Onthou:
102 mm2 = 1 cm2 1002 cm2 = 1 m2 1 0002 m2 = 1 km2
Bl 175 van 585

Volume:
Volume = lengte x breedte x hoogte = 1 mm x 1 mm x 1 mm = 1 mm3
Onthou: 1 cm3 = 1 m 1 m3 = 1
103 mm3 = 1 cm3 1003 cm3 = 1 m3 1 0003 m3 = 1 km3
Massa:
Onthou:
1 kg = 1 000 g 1 ton = 1 000 kg 1 g = 1 000 mg
Bl 176 van 585

Belangrike meting by massa: LMI
LMI assesseer hoe normaal 'n persoon se liggaamsgewig is gebaseer op die verwagting vir
daardie persoon se lengte.
Die Liggaamsmassa-Indeks (LMI), of Body Mass Index (BMI) soos wat dit in Engels bekend
staan, is 'n poging om die aantal weefselmassa (spier, vet en been) in 'n individu te
kwantifiseer en dan daardie persoon te kategoriseer as ondergewig, normale gewig,
oorgewig of vetsugtig, gebaseer op daardie berekende waarde.
LMI =
Bl 177 van 585

Bl 178 van 585
Oefening 1
1. Skakel om:
1.1 125 cm na mm 1.2 3 300 mm na m
1.3 7,2 km na m 1.4 4 250 m na km
2. Skakel om:
2.1 2,4 na 2.2 3,6 kg na g
2.3 24,5 cm3 na m
3. SJ het slegs 'n stel maatkoppies en -lepels beskikaar om mee te meet. Skakel die
eenhede in gram gegee om na milliliter.
250 ml (1 koppie) gram (g)

Botter 230
Meel 140
Kaas (cheddar) 100
Mieliemeel 120
Rys 200
Suiker 200
Sout 280
3.1 280 g meel 3.2 350 g cheddar kaas

3.3 100 g suiker
4. 'n 15 ml-skeplepeltjie word saam met 'n 9 kg-houer masjienwaspoeier voorsien.

'n Skeppie waspoeier se massa is ongeveer 20 g.
4.1 Bereken die getal balies wasgoed wat met een 9 kg-houer gewas kan word as een
skeppie per balie wasgoed gebruik word.
4.2 Sara het 300g waspoeier in een week gebruik. Hoeveel ml het sy gebruik en
hoeveel aparte balies wasgoed verteenwoordig hierdie getal?
5. Hoeveel 750 -bottels kan uit 'n wynvat met 'n volume van 4 260 volgemaak
word?
6. Stiaan se fabriek moet 15 000 000 items maak wat elk 'n volume van 45 mm 3 het.
Hoeveel kubieke meter grondstof word benodig?
7. Sommige bestanddele vir amandelkoekies word gelys in die raampie.

Bestanddele
koppie botter koppie heuning
2 teelepels vanielje-essens 1 teelepel amandelessens
1 koppie amandelmeel 1 koppies meel
Die resep lewer ongeveer 24 koekies.
7.1 Verander die mate van al die bestanddele na ml.
7.2 Skryf neer hoeveel van elke bestanddeel nodig sal wees om vier keer die beslag aan
te maak.
7.3 Hoeveel ml heuning is nodig om 22 dosyn koekies te bak? ('n Dosyn is 12)
Bl 179 van 585

7.4 As 250 ml = 100 g amandelmeel, hoeveel kilogram amandelmeel word benodig vir
22 dosyn koekies?
Oefening 2
1. November 2018 V1 DBE

Happy Life Supermark het die volgende spesiale aanbiedinge vir die jaarlikse Swart
Vrydag in 2017 geadverteer.
2 - bottels
Ariel
Coke, Sprite en Fanta 30% AFSLAG 50% AFSLAG
R11 elk R45 elk
Liquifruit Weetbix
Sunlight Classic 40% AFSLAG Spaar R20
35% AFSLAG 45% AFSLAG R22 elk R44
R18 R15 elk
hth Gaviscon
Jacobs Airborne Spaar R30
Spaar R25 Spaar R70
Spaar R35 R43
R30 per pak R250
R65 elk
LET WEL:
 1 l = 1 000 ml
 Afslag is reeds by AL die bedrae INGESLUIT
Bestudeer die advertensie hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord.
1.1 Skryf die getal dae/dag waarop hierdie pryse geldig is, neer. (2)
1.2 Bereken die oorspronklike prys van hth voor die besparing. (2)
Bl 180 van 585

1.3 Skryf die naam van die produk neer wat nou halfprys is. (2)
1.4 Skakel 750 na liter om. (2)
1.5 Bereken die totale prys van EEN 2 -bottel Coca Cola en TWEE 2 -bottels Fanta.(2)
1.6 Rangskik AL die uitverkopingspryse in stygende orde. (2)
2.1 Bereken die getal letters wat nodig is om die slagspreuk op die voorkant van die T-
hemp te druk. (2)
2.2 Skryf die temperatuur wat op die termometer getoon word, in °C neer. (2)
2.3 Verduidelik die betekenis van die skaal in die tekening hierbo. (2)
2.4 Meet die lengte van die agterkant van die T-hemp in mm, soos in die tekening
aangedui. (2)
Tannie Abby gaan die troukoek bak. Sy gaan 'n resep in 'n resepteboek, wat in
Engeland gepubliseer is, gebruik.
LET WEL:
 1 kg = 2,25 pond
 1 ml meel = 0,7 g meel
3.1 Tannie Abby benodig 3 en 'n halwe pond botter. Bepaal die massa botter in
kilogram. (2)
3.2 Tannie Abby het slegs 'n kombuisskaal tot haar beskikking. Indien tannie Abby
625 ml meel nodig het, bepaal die massa van die meel in gram. (2)
Bl 181 van 585

3.3 Die koek moet teen 356 °F gebak word. Bepaal teen hoeveel grade Celsius die
oond gestel moet word. Jy kan die volgende formule gebruik:
°C = (°F - 32°) ÷ 1,8 (2)

Naomi koop 'n 2 -bottel gekonsentreerde sap.
Sy voeg watr by om 14 verdunde sap teen 'n
totale koste van R44,95 te maak.
Sy wil die verdunde sap in glase bedien. Elke
glas sal 0,175 verdunde sap bevat.
4.1 Bereken die koste per liter van die verdunde sap. (2)
4.2 Bepaal, in vereenvoudigde vorm, die verhouding van:
volume gekonsentreerde sap : volume water (2)
4.3 Bepaal die presiese getal glase verdunde sap wat bedien kan word. (2)
5. Junie 2019 V1 (EC)
5.1 Bereken die totale kapasiteit in al die houers indien hulle vol is. Gee jou antwoord in
liter. (2)
5.2 Bepaal hoeveel houers van A wat vol is, gebruik moet word om houer E heeltemal
vol te maak. (2)
Bl 182 van 585

6. Junie 2019 V2
Lihle wil 'n snoepwinkel open by Astro Hoërskool. Om haar wins te vermeerder op
die dag wat die snoepwinkel open, belsuit Lihle om gratis verdunde sap (of 200ml of
140 ml) aan die eerste paar klante te gee.
Vir hierdie gratis aanbod, sal sy 1 200 ml gekonsentreerde (onverdunde sap) gebruik
wat gemeng moet word met water in die verhouding 1 : 8 om verdunde sap te maak.
6.1 Lihle het 'n silindriese houer met 'n radius van 10 cm en 'n hoogte van 0,35 m.
Gebruik berekeninge om aan te toon of hierdie houer groot genoeg sal wees om die
sap in te meng.
Die volgende formule mag gebruik word:
Volume = gebruik en (6)
6.2 Die eerste 40 klante sal elk 200 ml gratis sap ontvang en daarna sal die klante 140
ml kry. Bereken die aantal klante wat 140 ml gratis sap sal ontvang. (3)
Oefening 3
1. John ontdek dat sy kraan foutief was en dit waterdruppels gelek het teen 'n koers
van een druppel vir elke 2 sekondes. Die water wat vermors was, was 'n liter elke
4 uur.
Let wel: ;
1.1 Bereken die aantal druppels wat ŉ liter houer sal vul in 4 ure.
Gebruik die formule:
(3)
1.2 Bereken die volume van 'n druppel water in mikroliter. (2)
1.3 Werk uit die hoeveelheid water wat vermors was vanaf 01/01/2016 na 31/05/2016.
Gee jou antwoord in liter. (3)
2. Skakel die volgende eenhede om. Onthou om al jou berekenings te toon.
2.1 'n Blaar is 25 mm lank. Hoe lank is dit in cm? (1)

2.2 'n Sofa is 187 cm lank. Hoe lank is dit in m? (1)
2.3 Herman se huishouding verbruik 1 023 water per maand. Hoeveel water verbruik
hulle in ? (1)
2.4 'n Blik bevat 3,5 verf. Hoeveel milliliter verf is in die blik? (1)
2.5 'n Boekomslag is 16,2 cm lank. Hoe lank is die omslag in mm? (1)
2.6 'n Medisynetablet weeg 50 mg. Hoeveel gram weeg die tablet? (1)
2.7 'n Inkopiesak weeg 2 850 g. Hoe swaar is die sak in kg? (1)
3. Doen die omskakelings.
3.1 'n Tennisbaan is 23,78 m lank. Skakel om na cm. (1)

3.2 Tahbiso maak die bad vol met 23,7 water. Hoeveel water is dit in ? (1)
3.3 Die afstand tussen Kaapstad en Bettysbaai is 90,25 km. Hoe ver is dit in meter? (1)
3.4 Die afstand van Phumza se huis tot by die winkel is 1 890 000 mm. Hoe ver is dit in
kilometer? (1)
Bl 183 van 585

3.5 'n Koeldrankblikkie se inhoudsmaat is 330 ml. Hoeveel liter koeldrank is dit? (1)
3.6 'n Rots weeg 2,35 t. Skakel die massa van die rots om na gram. (1)
3.7 'n Boek weeg 0,85 kg. Skakel die boek se massa om na gram. (1)
3.8 Jan en Temba woon 6 473 m van mekaar. Skakel die afstand om na km. (1)
3.9 Cara se plaasdam bevat 6,025 kl water. Hoeveel liter is dit? (1)
3.10 'n Speelgrond is 4,02 m breed. Hoe breed is die speelgrond in cm? (1)
3.11 'n Motor weeg 1 250 000 g. Hoeveel ton is dit? (1)
3.12 'n Werksbank is 295 cm lank. Hoe lank is dit in meter? (1)
Imperiale eenhede van lengte en afstand sluit in: duim (dm); voet (vt); jaart (jt) en myl (m.)
Herleidingstabelle:
Van metrieke na imperiale Van imperiale na metrieke
1 cm 0,3937 duim(dm) 1 duim (dm) 2,54 cm
1m 1,0936 jaart (jt) 1 voet (vt) 0,3048 m
1 km 0,6214 myl (m.) 1 jaart (jt) 0,9144 m
1m 3,2808 voet (vt) 1 myl (m.) 1,6093 km
4. Kaitlyn soek 'n rol met die langste stuk kleefband wat sy kan kry. Sy vind 4 rolle -
watter een moet sy koop?
* Rol A: 90 cm * Rol C: 36 duim
* Rol B: 0,095 m * Rol D: 2,8 vt
5. Usian Bolt word beskou as die wêreld se vinnigste man omdat hy die huidige
Olimpiese kampioen in die 100 m- en 200 m- naellope is. Hy is 6 voet 5 duim lank.
Usian Bolt het die 100m-wêreldrekord gebreek deur die wedloop in 9,72 sekondes te
voltooi.
5.1 Hoe lank is Usain Bolt, in meter en sentimeter?

5.2 Bereken Usain Bolt se gemiddelde spoed, in meter per sekonde.
Gebruik: Gemiddelde spoed = afstand ÷ tyd.
5.3 Hoeveel myl kan Usain Bolt in 1 sekonde hardloop?
Herleidingstabelle:
Van metrieke na imperiale Van imperiale na metrieke
1g 0,03527 onse (oz) 1 ons (oz) 28,3495 g
1 kg 2,2046 pond (lb) 1 pond (lb) 0,4535 kg
6. 'n Swaargewigbokser in Suid-Afrika weeg 105 kg. Sy Amerikaanse opponent weeg

230 lb. Watter bokser het die gewigsvoordeel en met hoeveel gram? Rond jou
antwoord af tot die naaste kg.
Bl 184 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Tyd
1. Digitaal en analoog
Herlei van sek - min - uur - dae
Bereken tydsverloop
Interpreteer tydsformate bv 1h 20 min 45 sek 2 2
Tydrooster, vervoer (bus, trein, taxi)
Bereken die koste om 'n sekere afstand af te lê
Berken die tyd om die reis te voltooi.
Bereken spoed
Herleiding van tyd:
Die eenhede waarin ons tyd meet, is: sekondes, minute, ure, dae, weke, maande en jare.
Stappe om ure en minute na ure te herlei:

1. Deel die minute deur 60.
2. Tel die ure by.
3. Rond die getal af na die aantal desimale plekke wat gevra is.
Stappe om ure en minute na minute te herlei:

1. Vermenigvuldie die ure met 60.
2. Tel die minute by.
3. Rond die getal af na die aantal desimale plekke wat gevra is.
Tydsberekeninge op jou sakrekenaar:
Jy kan tyd optel, aftrek, vermenigvuldig en deel deur gebruik te maak van die "tydknoppie"
op jou sakrekenaar.
Die tydknoppie lyk so: D°M'S of °'"

Voorbeeld: 'n Trein vertrek 06:15 uit die Kaapstadstasie en kom 07:03 by Stellenbosch se
stasie aan. Hoe lank het dit die trein geneem om sy bestemming te bereik?
Antwoord:
Stap 1: Skryf die berekening: 07:03 - 06:15
Stap 2: Druk die berekening in op jou sakrekenaar:
07 ° ' " 03 ° ' " - 06 ° ' " 15 ° ' " =

Stap 3: Skryf die finale antwoord: 48 minute
(Die sakrekenaar sê 0°48'0" - dit beteken 0 ure 48 min en 0 sekondes)
Korrekte tyd notasie:
'n Fisiese tyd word met 'n dubbelpunt geskryf:
Bl 185 van 585

Voorbeelde:
 Kwart oor nege in die oggend kan geskryf word as 09:15 (die 0 moet daar wees)
OF 09:15 am
 Kwart oor nege in die aand kan geskryf word as 21:15 OF 09:15 pm (die 0 moet daar
wees)
'n Durasie word as nommers en woorde sonder 'n deelteken geskryf:
Voorbeeld:
 Ek het vir 9 ure en 34 minute gereis OF 09h 34min
Analoog: Woorde
Digitaal: (12 uur) nm. of vm.
24-uur: 13:45
spoed =
Oefening 1 (Tyd)
1. Dudu se vrou neem 'n driekwartier om hom na die bushalte te neem waar hy 'n bus
haal. Dit neem 28 minute tot waar hy afklim, waarna hy vir 120 sekondes stap om
by sy werk uit te kom.
1.1 Hoe lank neem sy reis van die huis tot by die werk altesaam?
1.2 Dudu begin om 08:00 te werk. Hoe laat moet hy die huis verlaat om betyds te wees?
Gee die antwoord in analoog-, digitale- en in 24-uur-tyd.
2. Petro reis 748 km per bus vanaf Port Elizabeth na Kaapstad. Hy vertrek om 08:00
op Vrydag en die reis duur 9 uur en 30 minute.
2.1 Hoe laat kom hy in Kaapstad aan? Kom hy aan op dieselfde dag as wat hy Port
Elizabeth verlaat het?
2.2 Wat is die gemiddelde spoed van die bus oor die hele reis?
2.3 Hulle hou twee keer langs die pad stil vir 20 minute per keer. Hoe lank is die bus
werklik op die pad?
2.4 Bereken die gemiddelde spoed van die bus vir die werklike tyd wat dit aan die
beweeg is op die pad.
3.1 November 2018 V1

Die Twee Oseane-marathon en die Comrades-marathon is twee van die gewildste
ultramarathons in die wêreld.
TABEL 1 hieronder toon die datums, afstande en inskrywingsgeld van hierdie twee
marathons.
TABEL 1: TWEE OSEANE-MARATHON VS DIE COMRADES-MARATHON

TWEE OSEANE COMRADES
Datum (2017) 15 April 2017 4 Junie 2017
Afstand 56 km 89 km
Inskrywingsgeld R520,00 R460.00
Bl 186 van 585

Gebruik TABEL 1 hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord:
3.1.1 Watter wedloop het eerste plaasgevind? (2)
3.1.2 Watter een van die twee wedlope het die langste afstand gehad? (2)
3.1.3 Bepaal die verskil tussen die inskrywingsgeld van die Twee Oseane-marathon en die
inskrywingsgeld van die Comrades-marathon. (2)
3.2 Die Comrades-marathon-vereniging (CMA) het hul mediese statistiek vir die wedloop
wat op Sondag 4 Junie 2017 plaasgevind het, uitgereik.
Begin van die wedloop: 05:30
Einde van die wedloop: 17:30
TABEL 2 toon die mediese statistiek op die dag van die wedloop.
TABEL 2: MEDIESE STATISTIEK

Atlete wat weggespring het 17 031
Atlete wat die wedloop voltooi het 13 852
Atlete in die mediese tent behandel 400
Atlete in die hospitaal behandel 90
Atlete in die hospitaal opgeneem 40
Gebruik TABEL 2 hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord.
3.2.1 Skryf die maksimum tyd wat atlete het om die Comrades-marathon te voltooi, neer.
(2)
3.2.2 Noem of die mediese statistiek data diskreet of kontinu is. (2)
3.2.3 Skryf die verhouding van atlete wat die wedloop begin teenoor atlete wat dit voltooi,
neer. (2)
4. Die afstand van Joe se huis tot by die parkwedloop is 2,34 km. Hulle reis teen 'n
gemiddelde spoed van 40 km/h.
Bepaal hoe lank dit hulle (in minute) sal neem om van Joe se huis tot by die
parkwedloop te kom.
Tyd = (3)
5. November 2018 V2
Die Groot Vyf Marathon is 'n jaarlikse gebeurtenis in Suid-Afrika. Dit kan as 'n
volledige 42 km-marathon of as 'n halfmarathon van 21 km gehardloop word.
Die wedloop het spesifieke afsnytye (sekere verpligte afstande wat binne spesifieke
tye afgelê moet word). Atlete wat nie die afsnytye haal nie, word verplig om aan die
wedloop te onttrek.
Bl 187 van 585

Hieronder is die afsnytye vir die volledige marathon.
VOLLEDIGE MARATHON
AFSNY 1 AFSNY 2 AFSNY 3
Afstand vanaf begin 25,5 km 31,5 km Eindstreep
Tyd vanaf begin 4 uur 15 min 5 uur 15 min 7 uur
BYLAE C bevat die kaart van die Groot Vyf 42 km volledige marathon.
Gebruik die inligting hierbo en BYLAE C om die vrae wat volg, te beantwoord.
5.1 Bepaal (as 'n desimale breuk) die waarskynlikheid dat 'n atleet van die Groot Vyf-
marathon-roete by 'n verversingspunt sal aandoen wat SLEGS Coke en water
aanbied. (3)
5.2 Gee die algemene rigting waarin 'n marathon-atleet op pad is wanneer hy/sy verby
die 20 km-merk beweeg. (2)
5.3 Beskou die hoogtes bo seespieël vir hierdie wedloop.
5.3.1 Verduidelik waarom 'n atleet KORREK was toe hy gesê het daty hy vanaf die begin
tot by die 10 km - merk opdraand gehardloop het. (2)
5.3.2 Druk uit, in die vorm 1 : …, die laagste moontlike hoogte bo seespieël tot die hoogste
hoogte bo seespieël. (3)
5.4 Verduidelik waarom daar afsnytye vir 'n marathon is. (2)
5.5 'n Atleet moet vir die halfmarathon 'n afstand van 16,5 km in 'n tyd van 5 uur van die
begin van die wedloop aflê om die afsny 2-tyd vir die halfmarathon te klop.
'n Atleet van die volledige marathon het sy spoed met die spoed van 'n
halfmarathon-hardloper vergelyk en beweer dat hy 2,7 km/h vinniger moes hardloop
om die afsny 2-tyd van die volledige marathon te klop.
Verifieer, en toon ALLE berekeninge, of hy KORREK is.
Jy kan die formule gebruik:
Afstand = spoed x tyd (6)
Bl 188 van 585

Bl 189 van 585
6. Feb/Mrt 2018 V1
Die verpleegster ry met 'n sedanvoertuig. Die brandstofverbruik van haar voertuig is
7,6 liter per 100 km teen 'n gemiddelde spoed.
6.1 Bereken (tot die naaste km) die afstand wat haar voertuig met 55 liter petrol kan aflê.
(3)
6.2 Die verpleegster het op 'n sekere dag 1 uur en 45 minute bestee om tussen twee
werkstasies, wat 189 km van mekaar is, te ry. Bereken die gemiddelde spoed van
die voertuig.
Jy kan die volgende formule gebruik: Gemiddelde spoed = (3)
7. Sept 2019 V1 (JF)
Die weervoorspelling vir Johannesburg op 17/01/2017 word hieronder getoon.
7.1 Skryf die tyd 06:04 nm. in 24-uur formaat. (2)
7.2 Ientifiseer die moontlikheid dat dit op 17/01/2017 in Johannesburg sal reën. (2)
Bl 190 van 585

8. Confidence is geïnteresseerd in die aantal ure wat sy spandeer om te slaap asook
die kwaliteit van die slaap wat sy kry. Sy het haar slaappatroon vir sewe (7) dae
gemonitor deur van 'n fiksheidsmonitorhorlosie gebruik te maak.
TABEL 4: SLAAPPATROON IN URE EN MINUTE

Dag Totale Slaap Rustige slaap % Rustelose slaap %
Maandag 5h28min K 86 0h45min 14
Dinsdag 7h16min 6h27min 89 0h49min 11
Woensdag 6h57min 5h57min 86 1h0min 15
Donderdag 5h45min 5h33min 97 1h12min 3
Vrydag 7h11min 5h41min 79 1h30min 21
Saterdag 8h39min 6h35min 76 2h04min 24
Sondag 8h35min 6h17min 73 2h18min 27
NOTA: Die minimum aantal ure slaap aanbeveel vir 'n volwassene is 7 ure per dag.
8.1 Skryf die rustelose slaaptyd (in minute) vir Saterdag neer. (2)
8.2 Noem die dag/dae waarop Confidence die minimum aantal aanbevole ure met
MINDER as 20 minute oorskry het. (2)
8.3 Indien 'n dag lukraak gekies word, wat is die waarskynlikheid dat 'n dag gekies sal
word waarop Confidence nie haar aantal aanbevole ure geslaap het nie? (2)
8.4 Herlei die tyd 6 ure 27 min na ure. (3)
8.5 Bereken K, die rustige slaaptyd (in ure en minute) vir Maandag. (3)
8.6 Druk die totale slaaptyd vir Woensdag uit as 'n desimale breuk van 'n dag. (3)
8.7 Toon dat die totale slaaptyd vanaf Maandag tot Sondag 49h51min was. (3)
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Meting van lengte, gewig, volume en temperatuur
1. Bereken die LMI en lei gewigstatusse af.
Gebruik LMI waardes om groeikaarte af te lees.
Bepaal die medisyne dosisse deur formules of groeikaarte te 3 3
gebruik
Bereken waardes dmv formule om volume te bereken, bv
alkohol inhoud
Meting van temperatuur

Temperatuur word gemeet in °C en °F deur van termometers gebruik te maak.
Omskakeling tussen die twee grade: Formules word gegee.
°F = (1,8 x °C) + 32°

°C = (°F - 32°) ÷ 1,8
Bl 191 van 585

Meting van lengte en afstand
10 10 10 10 10 10
Kids Hate Doing Maths During Cold Months
km m cm mm
kg g mg
k m
x ÷
Meting van massa
LMI = kg/m2 (BMI Engels)
Liggaamsmassa-indeks: gebruik om 'n benadering te kry van die hoeveelheid liggaamsvet

jou liggaam bevat.
Bv. Johan weeg 80 kg en het 'n lengte van 175 cm. Bereken sy LMI.
LMI =
= (Onthou lengte in meter 175cm = 1,75m)
= 26,12 kg/m2
Bv. Indien Piet se LMI 30,72 kg/m2 is, bepaal sy gewig indien hy 1,84 m lank is.
LMI =
30,72 =
= 104 kg
Bv. Bereken Sanet se lengte in cm indien haar gewig 69 kg is en sy 'n LMI van
25,34 kg/m2 het.
LMI =
25,34 =
25,34
= 1,65 m
= 165 cm
Bl 192 van 585

Meting van Volume
V= onthou 1 cm3 = 1 m
Meting van temperatuur
Temperatuur word gemeet in °C en °F deur van termometers gebruik te maak.
Omskakeling tussen die twee grade: Formules word gegee.
°F = (1,8 x °C) + 32°

°C = (°F - 32°) ÷ 1,8
Oefening 1
1. Opvoedkundige Voorsieners maak twee tipe tafels vir gebruik in klaskamers,

biblioteke, ens. Hulle sny die tafels respektiewelik uit reghoekige en vierkantige
stukke hout.
Kyk na die tekeninge.
1.1 Meet die afmetings van die hele stuk hout en ook van die trapesiumvormige tafel in
Figuur 2.
[Volle stuk hout: lengte = 60mm; breedte = 20mm
Trapesiumvormige tafelsye: lank = 60mm; kort = 30mm; skuins = 25mm]
1.2 Gebruik die gegewe skaal om die afmetings van die werklike stuk hout waaruit die
tafel gesny is, te bereken, asook van die tafel self.
1.3 Die trapesiumtafel is afgewerk met 'n sierrand. Bereken die omtrek van die tafel om
die lengte van die sierrand wat benodig word te vind.
1.4 Bereken die afmetings van die tekening in Figuur 3, van die volledige stuk hout en
van die ronde tafel.
[Volle stuk hout: sye van vierkant = 34,5mm;
Deursnit van die ronde tafel = 34,5mm]
Bl 193 van 585

1.5 Gebruik die gegewe skaal om die afmetings van die werklike stuk hout waaruit die
ronde tafel gesny is en die ronde tafel te vind.
1.6 Bereken die omtrek van die ronde tafel (korrek tot twee desimale plekke) met die
formule, C= , waar die deursnit in meter is.
1.7 Bereken die getal meter van die sierrand wat vir albei tafels nodig is.
1.8 Bereken die koste van die sierrand teen R9,45 per meter.
2. Die skoolsaal van die Hoërskool Welkom het 'n nuwe vloer. 'n Nuwe vloerlys moet
teen die muur, net bokant die vloer, aangebring word.
2.1 Verwys na die skets en bereken die totale lengte van die vloerlys wat benodig word.
2.2 Bereken die koste teen R25,83 per meter.
Oefening 2
1. Gebruik die tekening van die park in die Uitgewerkte voorbeeld 2.
1.1 Die afstand van punt E regoor die dammetjie na punt A is 100 m. Die paadjie volg
die halfsirkelroete om die dammetjie. Bereken die lengte van die halfsirkelpaadjie
van E na A met behulp van die formule om omtrek te bereken.
1.2 Hoeveel draaie van die maatwiel is nodig om die afstand BC te meet as dit 270 m
lank is? (Rond af tot die naaste eenheid). (Omtrek van maatwiel = 0,785m)
1.3 Afdelings CD en DE van die paadjie is onderskeidelik 160 m en 140 m lank.
Bereken die afstand wat Patrick stap as hy twee keer die volle paadjie stap.
(AB = 210 m)
1.4 Met 'n stewige pas neem dit Patrick 35 minute om die paadjie twee keer te stap.
Bereken sy stapspoed in km/h, met die formule spoed = .
2. Malusi en Jon besluit om met hulle motorfietse na Oudtshoorn via Roete 62 te reis.
Malusi vertrek van Kaapstad en Jon van Tulbagh en hulle ontmoet mekaar in
Worcester, waarvandaan hulle die R60 na Montagu neem en dan die R62 na
Oudtshoorn. Die roetekaart hieronder toon die belangrikste dorpe waardeur hulle
gereis het.
Bl 194 van 585

2.1 Toe Jon by die huis weg is, was die lesing op die odometer van sy motorfiets 23465.
Toe hy vir Malusi in Worcester gewag het, het hy opgemerk dat die lesing 23547
was. Hoeveel kilometer het Jon van Tulbagh na Worcester afgelê?
2.2 Toe hulle uit Worcester vertrek, het hulle albei 'n aantekening gemaak van hulle o
nderskeie odometerlesings; Malusi s'n was 15 678. By Motagu was dit 15 758.
Hoeveel kilometer het hulle afgelê van Worcester na Montagu?
2.3 Skryf die lengte van Roete 62 in kilometer neer.
2.4 Skryf neer wat Jon en Malusi se odometerlesings was toe hulle Oudtshoorn bereik
het.
2.5 Wat is die totale afstand wat Jon afgelê het?
2.6 Wat is die totale afstand wat Malusi afgelê het?
Oefening 3
1. 'n Sekere tipe antioksidant word verkoop in 'n houer wat 60 kapsules bevat. Die
inhoud van elke kapsule word as volg gegee:
Proantoesianidien 70 mg Kalsiumaskorbaat 30 mg
Vitamine E 15 mg Bioflavonoide kompleks 30 mg
Die dosering moet soos volg geskied:
 'n Persoon met 'n massa tussen 40 kg en 70 kg neem 3 kapsules per dag net na
ontbyt vir 3 dae, dan 2 op dieselfde manier vir 5 dae en daarna 1 per dag.
 'n Persoon met 'n massa groter as 70 kg neem 3 kapsules per dag net na ontbyt vir
5 dae en daarna 1 per dag.
1.1 Bereken die massa van een kapsule in milligram.
1.2 Bereken die persentasie van die kapsule se massa wat die proantoesianidien
uitmaak.
1.3 Hoeveel kalsiumaskorbaat (in mg), neem 'n persoon met 'n massa van 68 kg per dag
gedurende die eerste 5 dae van die behandeling?
1.4 As 'n persoon met 'n massa van 82 kg die behandeling soos voorgeskryf volg,
hoeveel dae sal 'n houer met 60 kapsules hou?
1.5 Hoeveel vitamine E (in mg) neem 'n persoon met 'n massa van 91 kg oor die eerste
5 dae van die behandeling?
1.6 Hoeveel dae sal 'n houer met 60 kapsules hou vir 'n persoon van 67 kg?
2. Die liggaamsmassa-indeks (LMI) is 'n formule wat jy kan gebruik om 'n benadering te
kry van die hoeveelheid liggaamsvet wat jou liggaam bevat. Jou massa (gewig) en
lengte word in die formule gebruik:
LMI = kg/m2
Mnr. Obute wil die LMI van die lede van sy sokkerspan bepaal en meet hulle lengtes
in sentimeter en massa (gewig) in kilogram. Die uitslae word in Tabel 1 getoon.
Bl 195 van 585

Tabel 1: Lengtes en gewig (massas) van mnr. Obute se sokkerspan
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Lengte 175 180 184 177 165 192 170 188 181 179 182
Gewig 79 75 104 85 69 75 71 82 80 90 72
LMI
Posisie
Gewigstatus
2.1 Bereken die LMI vir elkeen van die 11 spanlede, trek die tabel na en skryf die
waardes in die LMI-ry.
2.2 Die gemiddelde ouderdom van die seuns is 18 jaar. Gebruik die LMI-kaart vir seuns
tussen 2 en 20 hieronder om te bepaal tussen watter persentiele elke spanlid se LMI
lê. Skryf die resultate in die posisiery in Tabel 1.
2.3 Bepaal die gewigstatus van elke spanlid met die inligting wat in Tabel 2 gegee word.
Skryf die uitslae in die gewigstatusry in Tabel 1. Gebruik die sleutel:
Tabel 2: Gewigstatuskategorieë
Gewigstatuskategorie Sleutel Persentielomvang
Ondergewig ON Minder as die 5de persentiel
Gesonde gewig GG 5de persentiel tot onder die 85ste persentiel
Oorgewig OG 85ste tot minder as die 95ste persentiel
Vetsugtig BO Gelyk aan of groter as die 95ste persentiel
3. Jenny koop 'n 500 gram-pakkie roosvoedsel wat massas blomme waarborg. Die
bestanddele word op die pakkie soos volg aangedui:
120 g/kg stikstof; 83 g/kg fosfor; 147 g/kg kalium; 20g/kg magnesium; 1 800 mg/kg
yster; 240mg/kg mangaan; 240mg/kg boor; 20mg/kg koper; 50 mg/kg sink;
10 mg/kg molybdeen.
Die gebruiksaanwysings vir gebruik op blare is om 20 g van die roosvoedsel in 5
water op te los en een keer elke vier weke aan te wend. Indien dit op die grond
aangewend gaan word, is die mengsel 5 g in 5 water, tweeweekliks aangewend.
Bl 196 van 585

3.1 Maak hierdie komponente 'n volle kilogram van die roosvoedsel uit of kan daar iets
anders in die mengsel wees? Verduidelik jou antwoord en toon al jou berekeninge.
3.2 Bereken die hoeveelheid yster in die pakkie wat Jenny gekoop het.
3.3 Watter persentasie van die pakkie is kalium?
3.4 Watter persentasie van die pakkie is die spoorelement molybdeen?
3.5 As Jenny 5 roosvoedsel slegs op die blare aanwend en volgens die aanwysings
een keer elke vier weke, hoe lank sal die pakkie hou?
3.6 Hoeveel aanwendings kan Jenny maak as sy slegs die roosvoedsel aanwend op die
grond volgens die aanwysings?
3.7 As 'n pakkie R52,95 kos, wat is die koste per aanwending op die blare?
3.8 Watter manier van aanwending is die koste-effektiefste: op die blare of op die
grond?
Oefening 4
1. Jonah besluit om die reënwater wat op sy dak val op te vang. Sy huisdak is 18 m

lank en 14 m wyd.
1.1 Bereken die benaderde oppervlakte van die dak van sy huis.
1.2 Gebruik die gemiddelde reënneerslagkaart vir Jonah se dorp om die gemiddelde
jaarlikse reënneerslag te bereken.
1.3 Bereken by benadering die hoeveelheid reën in liter wat van Jonah se huis se dak
afloop in 'n jaar (1 m3 = 1 ).
1.4 Opvangtenke vir water kom in drie groottes: 2 000 ; 5 000 en 10 000 . Watter
grootte behoort Jonah te koop, met inagneming dat hy die water sal gebruik om sy
tuin op 'n weeklikse basis nat te gooi?
1.5 In 2012 was die winter lank en nat. Gedurende Julie was die gemiddelde
reënneerslag 22 mm, in Augustus 24,7 mm en in September was dit 18,3 mm.
Bereken die getal liter wat moontlik van die dak van Jonah se huis kon afloop.
1.6 Sou 'n 5 000 -tenk groot genoeg wees om al die water op te vang?
2. Mnr. Van der Merwe gebruik leë dromme, in die helfte gesny, as voer- en watertrôe
vir sy diere. Die lengte is 1,5 m en die deursnit 80 cm.
2.1 Bereken die volume van 'n trog met die formule:
Volume van silinder = 3,14 x (radius)2 x lengte, en hou in gedagte dat die trog die
helfte van 'n silinder is.
2.2 Bereken die kapasiteit van die trog met die herleiding:
1 m3 = 1 000 liter
Bl 197 van 585

Oefening 5
1. Mango's groei goed waar die temperatuur baie hoog in die somer is, ongeveer 45°C,
maar nie hoër nie. Die minimum temperatuur tydens die wintermaande moet meer
as 41°F wees. Die beste omvang vir die gemiddelde maksimum temperatuur is
tussen 80,6°F en 96,8°F.
1.1 Herlei die maksimum temperatuur waarteen mango's groei na grade Fahrenheit.
1.2 Herlei die minimum wintertemperatuur na grade Celsius.
1.3 Herlei die optimale omvang na grade Celsius.
1.4 Dink jy dat die dorp waarna die onderstaande grafieke verwys, oorweeg kan word
om mango's te kweek?
2. Figuur 4 toon maksimum- en minimum-termometers met temperature wat vir 4

verskillende dae aangeteken is.
Bl 198 van 585

2.1 Lees die maksimum temperatuur op elkeen van die termometers.
2.2 Lees die minimum temperatuur op elkeen van die termometers.
2.3 Op watter dag (dae) was die temperatuur ideaal vir die verbouing van tamaties.
(Een van die groeitoestande vir tamaties is dat hulle 'n gemiddelde daaglikse
temperatuur van 20°C tot 24°C nodig het. Indien die temperatuur daal tot onder 1
2°C of styg tot bokant 35°C sal die plante beskadig word.)
Oefening 6
1. Marisu wen 'n iPad Mini in 'n kompetisie. Die volgende spesifikasies van die iPad
verskyn op die verpakking:
Hoogte: 7,87 duim Breedte: 5,3 duim
Diepte: 0,28 duim Massa (gewig): 308 g
Onthou: 1 duim = 2,5 cm 1 pond = 454,5g
1.1 Skryf die afmetings in sentimeter.
1.2 Skryf die massa in ponde.
1.3 Marisu wil 'n sakkie maak om die iPad te beskerm. Maak 'n tekening van die
patroon wat sy kan gebruik om die materiaal te knip. Skryf die afmetings van die
patroon op die tekening en maak 'n naattoelating van 5 mm waar dit nodig is.
2. Mev. Mkize stel 'n toets vir haar klas op oor herleiding van temperatuur en
kombineer dit met hulle kennis oor grafieke. Sy stel 'n paar vrae wat verband hou
met die grafiek in Figuur 1, wat gebruik word om temperatuur van grade Celsius na
grade Fahrenheit en andersom om te skakel. Werk haar antwoordstel vir die vrae
uit.
Bl 199 van 585

2.1 Toon hierdie grafiek 'n toenemende, afnemende of konstante funksie?
2.2 'n Mens se normale liggaamstemperatuur lê tussen 97°F en 100°F. Gebruik die
grafiek om hierdie temperature in grade Celsius te vind.
2.3 Ys smelt by 0°C. Skryf die smeltpunt van ys in grade Fahrenheit.
2.4 Die minimum temperatuur in 'n plattelandse dorp was -6°C en die maksimum
temperatuur was 15°C. Bereken die temperatuuromvang in daardie tydperk.
Feb/Mrt 2018 DBE
3.1 'n Verpleegster van Port Allen Kliniek onderneem inligtingstoere om die gebruik van
groeikaarte aan ouers te verduidelik. Sy gebruik 'n gewig-per-ouderdomkaart, vir
seuns soos op BYLAE A, wat die aangetekende mates van 'n seun vir drie besoeke
toon.
Gebruik BYLAE A om die vrae wat volg, te beantwoord:
3.1.1 Identifiseer die ouderdomsgroep wat op hierdie kaart voorgestel word. (2)
3.1.2 Gee die seun se gewig met sy eerste besoek. (2)
3.1.3 Bepaal die seun se ouderdom (in maande) tydens 'n besoek toe hy 'n bietjie minder
as 9 kg geweeg het. (2)
3.1.4 Die seun se eerste besoek was Mei.
Bepaal die maand waarin die derde besoek plaasgevind het. (2)
3.1.5 Die seun het gedurende die vierde besoek 11,2 kg geweeg en sy liggaamsmassa-
indeks (LMI) is as 19,5 kg/m2 bereken.
Bereken die seun se ooreenstemmende lengte (in meter) afgerond tot DRIE
desimale plekke.
Jy kan die volgende formule gebruik: LMI = (4)
Bl 200 van 585

Bl 201 van 585
3.2 Die verpleegster ry met 'n sedanvoertuig. Die brandstofverbruik van haar voertuig is
7,6 liter per 100 km teen 'n gemiddelde spoed.
3.2.1 Bereken (tot die naaste km) die afstand wat haar voertuig met 55 liter petrol kan aflê.
(3)
3.2.2 Die verpleegster het op 'n sekere dag 1 uur 45 minute bestee om tussen twee
werkstasies, wat 189 km vanmekaar is, te ry. Bereken die gemiddelde spoed van
die voertuig.
Jy kan die volgende formule gebruik: Gemiddelde spoed =
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Bereken omtrek, oppervlakte en volume
1. Bereken omtrek en opv van vierkante, reghoeke, sirkels 3 3
(kwartsirkels, halfsirkels en driekwartsirkels) deur formules te
gebruik.
2. Bereken oppervlakarea van reghoekige bokse en silinders
Bereken volume van reghoekige bokse en silinders
Opv en volumes van voorwerpe wat deur kombinasies van
bogenoemde vorms gevorm word.
Bl 202 van 585

Onthou om altyd met dieselfde eenhede te werk.
Omtrek: mm, cm, m of km

Opp: mm2, cm2, m2 of km2
Buite-opp: mm2, cm2, m2 of km2
Volume: mm3, cm3 of m3
Jy sal altyd die formules kry wat jy moet gebruik, maar leer dit steeds sodat jy dit sal kan
identifiseer.
Omtrek en Oppervlakte (2D figuur)
vierkant: * omtrek: sy x 4
* opp: sy x sy
reghoek: * omtrek :
* opp:
sirkel: * omtrek:
* opp:
 gebruik altyd tensy hulle iets anders gee.
Bl 203 van 585

Buite-oppervlakte en Volume
Kubus: * Buite-opp: opp x 6

(sy x sy) x 6
of 6 sy2
* Volume: sy x sy x sy
Reghoekige prisma: *Buite-opp:

*Volume:
Silinder: * Buite-opp: 2 x basisopp + omtrek v basis x h
* Volume:
Bl 204 van 585

Gekromde figure
1. Bereken die omtrek
2. Bereken die oppervlakte
Omtrek: Vul soveel mates moontlik in
omtrek = 2 + 5,2 + 4,8 + 2,8 + 2,8 + 2,4

= 20 m
Bl 205 van 585

Oppervlakte:
Verdeel in afsonderlike figure:
opp = fig 1 + fig 2

=
= (2 x 5,2) + (2,8 x 2,8)
= 10,4 + 7,84
= 18,24 m2
Bepaal die oppervlakte van die ingekleurde gedeelte
Opp: Oppervlakte v. groot - Oppervlakte v.

klein
Opp = (
= (25 x 10) - (18 x 8)
= 250 - 144
= 106 m2
Omtrek
x
10 10 10 10 10 10
k h d m d c m ÷
Bv. 4 km = 4 000 m (x 1000)
300 000 cm = 3 000 m (÷ 100)
Oppervlakte
x
100 100 100 100 100 100
k h d m d c m ÷
Bv. 4 km2 = 4 000 000 m2 ( x 1 000 000)
300 000 cm2 = 30 m2 ( ÷ 10 000
Volume
x
1000 1000 1000 1000 1000 1000
k h d m d c m ÷
Bv. 4 m3 = 4 000 000 000 mm3 ( x 1000 000 000)
300 000 cm3 = 0,3 m3 (÷ 1 000 000)
Bl 206 van 585

Die omtrek van 'n vorm is die totale afstand om die sye wat die uitleg van die vorm
definieer. (Totale afstand rondom 'n voorwerp)
Die radius is die afstand van die middelpunt van die sirkel tot by die omtrek.
Oefening 1
1. September 2017 V1 Bl 1
1.1 Mev. Zingca beplan 'n nuwe besigheid in die maak en verkoop van ronde tafeldoeke.
Die tafeldoeke sal 'n radius van 650 mm hê met 'n versierde band onder om. BYLAE
C toon die tafeldoeke wat sy ingedagte het om te maak en te verkoop.
Bl 207 van 585

Omtrek van 'n sirkel = x deursnee (waar = 3,142)
Oppervlakte van 'n sirkel =
1.1.1 Verduidelik die term radius en bepaal die lengte van die radius in sentimeter (cm)
(3)
1.1.2 Mev. Zingca het materiaal gekoop wat 130 cm breed en 10 m lank is. Bepaal
hoeveel tafeldoeke sy uit die materiaal wat sy gekoop het, kan maak. (4)
1.1.3 (a) Bereken die omtrek van die tafeldoek. (3)
(b) Mev. Zingca het ook 30 m versierde band gekoop. Bereken hoeveel
tafeldoeke sy met die band sal kan versier. (3)
(c) Bepaal die maksimum lengte van die band wat sy sal oor hê nadat die
tafeldoeke in VRAAG 1.1.3 (b) versier is. (2)
1.1.4 Bepaal die oppervlakte wat met die materiaaldeel van die tafeldoek bedek kan word.
(4)
1.1.5 Mev. Zingca het 'n bestelling van 20 tafeldoeke gekry. Bereken die lengte van die
materiaal wat sy gaan benodig vir die tafeldoeke. Skryf jou antwoord in meter (m).
(3)
1.1.6 Die breedte van die versierde band is 6,154% van die radius. Bereken die breedte
van die versierde band in sentimeter (cm). (3)
2.1 Valois besit 'n dieseltenk. Sy belsuit om beide die buite oppervlakte van die
dieseltenk en die staander waarop dit rus, te verf.
Die tenk het 'n deursnee van 2,1 m en 'n lengte van 2 m.
Die totale buite oppervlakte van die staander is 1 m 2.
Prent van 'n dieseltenk:
Inligting aangaande die verf:

 Dit neem 1 liter ( om 3 m2 van die buite oppervlakte te verf.
 Die verf wat sy gebruik word slegs in 1 en 5 blikke verkoop.
 1 blik verf kos R129,95 en 'n 5 blik verf kos R495,15
Gebruik die bostaande inligting om die volgende te bereken:
Bl 208 van 585

2.1.1 Die buite oppervlakte (B.O.) van die dieseltenk in m2.
Gebruik die formule: B.O. = 2 x
waar r = radius, h = hoogte is en gebruik = 3,142 (4)
2.1.2 Die hoeveelheid verf benodig om beide die buitekant van die tenk en die staander te
verf. (5)
2.1.3 Gee raad aan Valois wat die mees ekonomiese manier is om die verf wat benodig
word, aan te koop. Toon alle berekeninge. (6)
2.2 Die tenk word gebruik om diesel vir die kragopwekker op haar plaas te bêre.
2.2.1 Bereken die maksimum kapasiteit (volume in liter) van Valois se dieseltenk.
Gebruik die formule:
Volume = , waar r = radius, h = hoogte is en = 3,142.

Let wel: 1 liter = 0,001 m3. (4)
2.2.2 Valois vul die dieseltenk tot 85% van sy kapasiteit.

Die kragopwekker gebruik 70 diesel in 33 uur.
Bereken die volume (in liter) diesel wat in die tenk oorbly nadat die kragopwekker vir
7 dae aanmekaar gewerk het. (8)
Bl 209 van 585

3. September 2017 V2 Bl5
'n Maatskappy beplan om die binnekant van hul kantore op te knap deur die matte
met porseleinteëls te vervang. Die gebou is 'n tweeverdiepinggebou en beide vloere
het kantore met soortgelyke afmetings. Die vloerplan van die kantore word
hieronder aangetoon.
Koste R112,95 per boks:

Teel: 0,71 x 0,28 m
Daar is 8 teëls in een boks
3.1 Bepaal B, die breedte van Kantoor 4 in m, afgerond tot twee desimale plekke. (3)
3.2 (a) Bereken die totale oppervlakte wat geteël moet word indien slegs die kantore
op beide vloere geteël word. (3)
(b) Bepaal die aantal bokse teëls wat benodig word om al die kantore te teël
indien 10 ekstra bokse bygevoeg word vir die sny en breek van die teëls. (7)
3.3 5% van die koste van die teëls moet by die totale koste van die materiaal getel word
om voorsiening te maak vir die koste van die bryvulling, teëlspasieerders en sement.
Die eienaar beweer dat 'n begroting van R10 000 genoegsaam is vir die teël van die
kantore uitsluitende die arbeid.
Verifieeer sy stelling, toon alle berekeninge. (5)
Bl 210 van 585

4. September 2019 V2 (Gauteng) Bl 10
4.1 Pieter, die verkoopsbestuurder van HGM, en sy span het strategieë bespreek om hul
parfuumverkope te verbeter. Hulle beplan om vier verskillende strategieë te gebruik.
4.1.1 Die eerste strategie is om hul parfuum in ŉ reghoekige bottel en ŉ silindriese bottel
te verpak. Hulle het besluit om die bottels verskillend te prys. Die bottels sal tot en
met 95% kapasiteit gevul word.
Die prentjies hieronder toon die bottels en die dimensies van die bottels aan.
Silindriese-vorm Reghoekige-vorm
Lengte = 5 cm
Deursnee = 6 cm Breedte = 2 cm
Hoogte = 45 mm
Hoogte = 1,6 cm
(a) Hoekom is die parfuumbottel nie tot en met 100% kapasitiet gevul nie? (2)
(b) Toon, sonder enige berekeninge, watter bottel hoër geprys moet word. Gee ŉ
rede vir jou antwoord. (2)
(c) Gebruik berekeninge om te bewys dat indien die volume van die bottels tot
die naaste heelgetal afgerond word, die kapasiteit van die bottels dieselfde sal
wees. Skryf jou antwoord in kubieke sentimeters.
Die volgende formules mag gebruik word:
Volume van ŉ reghoekige bottel = ℓ
Volume van ŉ silindriese bottel =
Die waarde van (8)
Bl 211 van 585

4.1.2 Die tweede strategie wat hulle bespreek het was om gratis badsout aan kliënte wie
R500,00 of meer spandeer, te gee. Elke bottel met badsout sal gevul word deur
gebruik te maak van drie maatsilinders van gelyke dimensies, soos hieronder
aangetoon.
3 MAATSILINDERS BOTTEL MET BADSOUT
Radius = 2,5 cm
Hoogte = 10 cm
LW.: 1 g = 1 cm3 = 1 ml
Die bottel met badsout het ŉ kapasiteit van 600 g.

Toon, deur berekeninge, dat die korrels badsout van die drie maatsilinders
in die bottels sal pas.
Volume van ŉ silindriese bottel = e
Die waarde van (5)
Bl 212 van 585

5. September 2019 V2 (Metro Oos) Bl 14
Mnr. Bali se vrou verkoop ingevoerde sjokolade. Gebruik die volgende inligting om
die vrae wat volg te beantwoord:
4 Sjokolade Boks
afmetings
Afmetings van sjokoladeboks: Identiese verpakkingsruimte vir

Breedte (b) = 10 cm een laag van 4 sjokolades
Lengte (l) = 132 mm
Hoogte (h) = 3,2 cm
Formules:
Volume = lengte × breedte × hoogte
Buite–Oppervlakte=2(l × b) + 2(b × h) + 2(l × h)
5.1 Bereken die volume van die sjokoladeboks tot die naaste cm 3. (3)
2
5.2 Bereken die buite-oppervlakte, in cm , van die sjokoladeboks. (5)
5.3 Bepaal die afmetings in mm (breedte, lengte en hoogte) vir die ruimte vir een van die
4 sjokolades as die ruimtes identies is. (5)
5.4 Maatskappy A voer die sjokolade uit Switserland in teen 41,76 euro (€) per boks wat
4 sjokolades insluit. Die onderneming verkoop die sjokolades teen R195,00 elk.
Bereken die winspersentasie per boks.
NB: €1 = R15,66
Formule: Wins% = Wins ÷ Kosprys x 100% (6)
Oefening 2
1. November 2018 V1 Bl 19
Liam en Amy beplan hulle troue. Amy wil 'n vierlaag-rooifluweel-troukoek hê. Sy
moet nog tussen 'n silindriese of 'n reghoekige koek besluit, soos op BYLAE B
gedoen.
Gebruik BYLAE B om die vrae wat volg, te beantwoord.
Bl 213 van 585

1.1 Bepaal die totale hoogte van die silindriese koek in millimeter. (3)
1.2 Die onderste (basis-) laag van die silindriese koek het 'n radius van 14 cm.
(a) Bepaal die deursnee van die onderste laag in cm. (2)
(b) Bereken die volume (in cm3) van die onderste laag.
Volume van 'n silinder = , gebruik = 3,142 (3)

1.3 Definieer die term omtrek. (2)
1.4 Bereken die area (in cm2) van die bodem van die pan wat nodig is om die boonste
laag van die reghoekige koek te bak.
Area = lengte x breedte (2)
Bl 214 van 585

Nadat Mapotjo die bakkie gekoop het, het sy besluit om haar bakkie se vragbak
(laaibak) met rubberbehandelingsverf ('rubberising paint') te verf. Die spreikoers van
die verf is 0,25 m2/ Die rubberbehandelingsverf ('rubberising paint') word in 5 -
blikke verkoop.
'n Foto van 'n bakkie se vragbak en 'n vereenvoudigde model van die vragbak met
afmetings word in BYLAE A gegee.
LET WEL: Rubberbehandelingsverf ('rubberising paint') - 'n spesiale verf wat

gebruik word om die oppervlak van 'n vragbak te bedek.
Gebruik die inligting hierbo en BYLAE A om die vrae wat volg, te beantwoord.
2.1 Die vragbak het nie 'n plat oppervlakte nie en daarom moet die buite-oppervlakte
met 2% verhoog word om vir die ongelyke buite-oppervlakte voorsiening te maak.
(a) Bereken hoeveel liter van die rubberbehandelingsverf Mapotjo moet koop om
die vragbak van haar bakkie met rubber te behandel.
Bl 215 van 585

Buite-oppervlakte van 'n oop boks = breedte x lengte +2(lengte x hoogte + breedte x
hoogte) (8)
(b) Bereken die koste daarvan om TWEE lae rubberbehandelingsverf aan te

wend (arbeid uitgesluit) indien 'n 5 -blik R549 kos, BTW ingesluit. (3)
2.2 Verduidelik die belangrikheid daarvan om rubberbehandelingsverf op die vragbak

van 'n bakkie aan te wend. (2)
3.
Gebruik die inligting en prent hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord.
3.1 Bepaal die maksimum hoogte (in cm) van die water in die emmer indien die
buitemiddellyn van die emmer 31,2 cm is.
Volume van 'n silinder =
waar = 3,142 en 1 = 1 000 cm3 (7)
3.2 Emmers word op die stapelbord geplaas, soos in die diagram hierbo getoon.
(a) Bereken die ongebruikte oppervlakte (in cm2) van die reghoekige vloer van
die soliede stapelbord.
Bl 216 van 585

Oppervlakte van 'n sirkel = , waar = 3,142 (6)
(b) Bepaal lengte C, soos in die diagram hierbo getoon. (3)
3.3 Die organiseerder sou verkies het dat elke stapelbord 12 emmers, in drie rye van
vier elk gerangskik, moet hê, soos in die diagram hieronder getoon.
Bereken die persentasie waarmee die stapelbord langer gemaak moet word om
hierdie nuwe rangskikking te akkommodeer. (5)
4.1 BYLAE D toon foto's van die London Eye, wat 'n *Ferriswiel is.
Die volgende inligting verteenwoordig eienskappe van die Ferriswiel:
 Die struktuur is 443 voet hoog.

 Die radius van die wiel is 197 voet.
 Dit het 32 kapsules wat eweredig uitmekaar gespasieer is.
 Elke kapsule kan 'n maksimum van 28 passasiers dra.
 Kaartjiepryse vir al die kapsules is identies.
Die volgende is die kaartjiepryse per persoon:
KAARTJIE-KATEGORIE PRYS
Volwassenes (16+) £27,00
Kinders 3 - 15 jaar oud £22,00
Senior burgers £25,50
10%-afslag vir kaartjies wat aanlyn gekoop word.
Herleidings: 1 pond (£) = R16,58

1 meter = 3,28 voet
*Ferriswiel: 'n baie groot, regop wiel met kapsules op die omtrek daarvan waarin
mense kan ry.
Gebruik die inligting hierbo en BYLAE D om die vrae wat volg, te beantwoord.
Bl 217 van 585

Bl 218 van 585
4.1.1 Kapsule 24 en kapsule 30 het die volgende getal insittendes:
VOLWASSENES KINDERS SENIOR

(16+) 3 - 15 JAAR OUD BURGERS
Kapsule 24 18 7 2
Kapsule 30 10 1 5
Slegs 5 volwassenes uit die totale getal insittendes in die tabel hierbo het kaartjies
aanlyn gekoop. 'n Suid-Afrikaanse toeris by die London Eye het opgemerk dat meer
as R18 400 aan hierdie kaartjies spandeer is. Verifieer, met berekeninge, of hierdie
opmerking KORREK is. (8)
4.1.2 Die kapsules is op die omtrek van die wiel gemonteer.
(a) Bereken (in voet) die omtrek van die wiel.

Omtrek = , waar = 3,142 (2)
(b) Bereken vervolgens die afstand (tot die naaste meter) op die omtrek tussen
enige TWEE kapsules wat reg langs mekaar is. (3)
5. Feb/Mrt 2018 V1 Bl 33
5.1 Gee, in vereenvoudigde vorm, die verhouding van afstand AD tot afstand CB. (2)
5.2 Die omtrek van ABCD is 125,92 m.
Bereken die afstand CD. (2)
Bl 219 van 585

5.3 Skryf die lengte van die radius van die swembad neer. (2)
5.4 'n Heining sal teen 'n koste van R97,56 per lopende meter langs die geboë kant AB
opgerig word.
Bereken die totale koste om die heining op te rig. (2)
Oefening 3
1.1 Definisies van enkele wiskundige konsepte word in TABEL 1 hieronder gegee.
TABEL 1: DEFINISIES VAN ENKELE WISKUNDIGE KONSEPTE

LETTER DEFINISIES
A Middelwaarde in 'n geordende datastel
B Verskil tussen die maksimum en minimum waardes in 'n datastel
C Afstand vanaf die middelpunt van 'n sirkel tot by die omtrek van die sirkel
D Positiewe verskil tussen die inkomste- en uitgawebedrag.
E Maksimum afstand tussen twee punte op die omtrek van 'n sirkel
F Bedrag ontvang uit die verkoop van goedere of dienste
G Som van die datawaardes gedeel deur die aantal datawaardes
Gebruik TABEL 1 om die definisie vir ELK van die volgende konsepte te kies.
LET WEL: Skryf slegs die letter (A - G) van die korrekte definisie neer.
1.1.1 Wins (2)

1.1.2 Gemiddeld (2)
1.1.3 Radiuslengte (2)
1.2 'n Goudmuntstuk-winkel koop en verkoop goue Krugerrand-muntstukke. Die winkel

het om 10:15 'n een-ons-goudmuntstuk vir R14 960 gekoop en dit 5 uur en 50
minute later vir R18 700 verkoop.
1.2.1 Bereken die wins wat die winkel op hierdie een-ons-goudmuntstuk gemaak het. (2)
1.2.2 Skryf die presiese tyd neer toe die munt verkoop is. (2)
1.2.3 Die middellyn van 'n een-ons-goudmuntstuk is 32,8 mm. 'n Goudmuntstuk word in
die middel van 'n vierkantige boksie, met 'n sy-lengte van 71,8 mm, soos hieronder
getoon, geplaas.
Bl 220 van 585

(a) Bereken die lengte van die radius van die muntstuk. (2)
(b) Bepaal die kortste afstand (D) tussen die rand van die muntstuk en die kant
van die vierkantige boksie. (2)
2. Feb/Mrt 2018 V1
Bereken die volume (tot die naaste liter) van EEN medisynetas sonder die
handvatsel.
Volume = lengte x breedte x hoogte (4)
3. Feb/ Mrt 2018 V2
3.1 'n Organiseerder van 'n wetenskap-uitstalling moet reghoekige uitstalborde maak.
Die buitemate van elke bord is 48 duim by 36 duim. Die oppervlakke van die
voorkante van die borde moet met een laag nie-reflekterende wit verf gespuitverf
word.
LET WEL:
1 ml van die verf bedek 'n buite-oppervlakte van 50 cm2.
1 duim = 25 mm
Bl 221 van 585

Bepaal, deur AL die berekeninge te toon, of 5 liter verf genoeg sal wees om 25
uitstalborde te spuitverf.
Oppervlakte = lengte x breedte (10)
3.2
Verifieer, deur AL die berekeninge te toon, of silinder B minder materiaal sal benodig
om die versierde etikette te maak.
Geboë oppervlakte van silinder = , gebruik = 3,142 (7)
4.1
Bl 222 van 585

Bepaal, en toon AL die berekeninge, watter EEN van die twee skale (1 : 3 of 1 : 4)
gebruik moet word sodat die stel sportdrag op 'n A4-bladsy sal pas. (6)
4.2 Mev. Bobby stel daarin belang om haar stelle sportdrag oor die Internet te verkoop.
Die lyngrafieke op BYLAE D toon die voorkeurgoedere wat oor die Internet en in
winkels gekoop word.
Gebruik BYLAE D om die vrae wat volg, te beantwoord.
4.2.1 Gee EEN moontlike rede waarom sommige mense verkies om goedere oor die
Internet eerder as in 'n winkel te koop. (2)
4.2.2 Bepaal, met berekeninge, watter goedere dieselfde persentasieverskil tussen
aankope oor die Internet en aankope in winkels het. (3)
4.2.2 Bepaal, met 'n rede, watter EEN van die goedere eerder in 'n winkel gekoop sal owrd
as oor die Internet. (3)
BYLAE D
Bl 223 van 585

5.1 BYLAE E toon die vloerplan van 'n reghoekige vertrek wat Lizette by haar eiendom
wil voeg. Die vertrek sal 'n dak en 'n plafon met 'n plafonkroonlys hê.
Ander inligting:
 Buite-afmetings van die vertrek is 5 240 mm x 4 040 mm

 Die mure het deurgaans 'n dikte van 220 mm
 Die plafonborde dek net die binne-oppervlakte van die plafon van die vertrek
 Plafonkroonlyste ('n versierde rand) sal tussen die mure en die plafon reg rondom
die plafon van die vertrek aangebring word, soos in BYLAE E getoon word.
Jy kan die volgende formules gebruik:
Oppervlakte van 'n reghoek = lengte x breedte

Omtrek van 'n reghoek = 2 x (lengte + breedte)
5.1.1 Bereken (in m2) die vloeroppervlakte van die vertrek. (6)
5.1.2 Die afmetings van elk van die plafonborde wat sy beplan om te gebruik:
900 mm x 2 400 mm
Bepaal, deur AL die berekeninge te toon, of sy 'n minimum van sewe plafonborde vir
hierdie vertrek sal benodig. (5)
5.1.3 Bereken (in mm) die presiese lengte van die plafonkroonlyste wat vir die vertrek
benodig word. (3)
5.1.4 TABEL 5 hieronder toon die pryslys van materiaal wat gebruik kan word.
TABEL 5: PRYSLYS VAN MATERIAAL (BTW INGESLUIT)

PLAFONBORDE LENGTE (in mm) PRYS (in R)
4 mm x 900 mm 2 400 91,44
4 mm x 900 mm 3 000 114,31
VERSIERDE LENGTE (in mm) PRYS (in R)
VORMWERK
Plafonkroonlys 2 000 53,64
Lizette beweer dat die totale koste van die materiaal (plafonborde en
plafonkroonlyste) (BTW ingesluit) minder as R1 250 sal wees.
Verifieer, deur AL die berekeninge te toon, of haar bewering KORREK is. (5)
Bl 224 van 585

BYLAE E
Bl 225 van 585

5.2
5.2.1 Gee EEN moontlike rede waarom Lizette van plan is om die wateropgaartenk
ondergronds te installeer. (2)
Bl 226 van 585

5.2.2 Bereken (in m) die middellyn van die wateropgaartenk. (6)
Oefening 4
1. November 2017 V1
1.1
1.1.1 Bereken die minimum getal ballonne wat vir al die tafelversierings nodig is. (2)
1.1.2 Elke blompot sal 'n dekoratiewe lint om hê. Die lint sal 1 cm oormekaar vou.
Bereken die minimum lengte dekoratiewe lint wat nodig is om EEN reghoekige
blompot te versier.
Lengte van dekoratiewe lint (in cm) = 2 x (lengte + breedte) + 1 (3)
1.1.3 Bereken (in cm3) die volume van die silindriese blompot.
Volume van 'n silinder = , gebruik = 3,142 (3)
1.1.4 Die volume van die reghoekige blompot is 1 680 cm3.
Bl 227 van 585

 45% van die blompot sal met sand gevul word.
 Die massa van 1 cm3 sand is 1,53g.
Bereken (in kg, tot TWEE desimale plekke afgerond) die massa sand wat vir EEN
reghoekige blompot nodig is. (4)
1.2
1.2.1 Bereken (in cm2) die oppervlakte van EEN driehoekige vlak van die geskenkboksie.
Oppervlakte van 'n driehoek = basis x hoogte (3)
1.2.2 Bepaal gevolglik die totale buite-oppervlakte (in cm2) van die boksie.
Bl 228 van 585

Totale buite-oppervlakte van 'n driehoekige prisma
= 2 x (oppervlakte van driehoekige vlak) + 3 x lengte x breedte (4)
1.2.3 Dit neem 30 minute om 20 boksies met foelie te bedek.
Bereken (in sekondes) die gemiddelde tyd wat dit sal neem om EEN boksie met
foelie te bedek. (2)
2. November 2017
Die boublokkies word in klein silindriese blikke verpak wat dan weer in 'n groot
reghoekige boks verpak word, soos in die diagramme hieronder getoon word.
Die silindriese blikke word regop in die boks geplaas.
(a) Bepaal die getal lae blikke wat in 'n regop posisie in die boks geplaas kan
word. (2)
(b) Bepaal gevolglik die maksimum getal blikke wat in EEN boks gepak kan word.
(3)
Bl 229 van 585

3. September 2019 (JF) V1 Bl 56
Koos het 'n koelsak vir sy verjaarsdag PRENT VAN 'N KOELSAK
gekry met die volgende afmetings:
Lengte = 26 cm
Hoogte 40 cm
Breedte = 25 cm
Hoogte = 40 cm
Die etiket op die koelsak dui aan dat dit

'n inhoudsmaat van 26 000 ml het.
NOTA: 1 000 ml = 1 liter Lengte 26 cm Breedte 25 cm
3.1 Die Volume van die koelsak hierbo kan bereken word deur van die volgende formule
gebruik te maak: Volume = lengte x breedte x hoogte
Identifiseer uit stellings A - C die stelling wat die beste verwys na die volume van die
sak:
A. Die hoeveelheid goedere wat die sak kan bevat.

B. Die hoeveelheid gemeet in vierkante eenhede wat die omvang van 'n
tweedimensionele figuur wat een van die kante vorm, uitdruk.
C. Die spasie opgeneem deur die sak in kubieke eenhede (2)
3.2 Skakel 26 000 ml om na liter. (2)
4. Tydens die Idols Suid-Afrika-musiekkompetisie word deelnemers toegelaat om die

silindriese verhoog soos gewys in BYLAE B tydens optredes, te gebruik. Die
middellyn van die verhoog is 5 m en die hoogte is 1,2 m.
4.1 Bereken die radius van die verhoog. (2)
4.2 Bereken die totale oppervlakte (tot die naaste m2) van die verhoog. (3)
4.3 Die bestuurder wil die kante van die verhoog met 'n spesiale verf, verf.
(a) Bereken die buite-oppervlakte van die kante van die verhoog. (2)
(b) Die verf word verkoop in 1 blikke. Bereken die aantal 1 blikke verf wat
gekoop moet word indien 'n liter verf 'n oppervlakte van 2,4 m2 dek. (3)
Bl 230 van 585

BYLAE B
Silindriese verhoog tydens Idols Suid-Afrika-musiekkompetisie
Die volgende formules mag gebruik word:
Oppervlakte sirkel =
Laterale Buite-oppervlakte van regte sirkelvormige silinder = 2 x xrxh
NOTA: r = radius h = hoogte en
5. September 2016 V2
Sivu het 'n nuwe geiser (geyser) vir sy woonstel nodig. Hy vind twee geisers wat
soos volg geadverteer is.
Model Deursnit x lengte

50 450 mm x 610 mm
100 550 mm x 840 mm
Buite-oppervlak = (2 x
Waar = 3,142
Die geiser word hieronder geïllustreer en is nie volgens skaal geteken nie.
Bl 231 van 585

Deursnit
Lengte
5.1 Sivu beweer dat as een geiser se volume dubbel die ander geiser se volume is, dan
moet die buite-oppervlak ook dubbel wees. Deur gebruik te maak van die formule,
bewys dat Sivu se bewering geldig is of nie. (8)
5.2 Indien die geiser wat hierbo geteken is, die 100 -model is, skryf die skaal wat
gebruik is om die lengte van die geiser te teken in die vorm 1 : … (3)
Oefening 5
Avela is 'n timmerman (carpenter) wat 'n klein besigheid begin. Hy bou losstaande
kaste soos aangedui in die prentjie (kaste is nie volgens skaal geteken nie).
'n Prentjie van 'n alreeds geverfde kas.
72 cm
54 cm
80 cm
Kaste se afmetings:
Voorkant: Lengte 80 cm x Breedte 72 cm

Agterkant: Lengte 80 cm x Breedte 72 cm
Kante: Lengte 72 cm x Breedte 54 cm
Deure: Lengte 71,6 cm x Breedte 39,7 cm
Bokant: Lengte 78 cm x Breedte 60 cm
Onderkant: Lengte 71,6 cm x Breedte 54 cm
Bl 232 van 585

Materiaal benodig:
Kante Melamien witbord 1 830 mm x 2 700 mm teen R390 per bord.

Agterkant Masonite 1 200 mm x 2 200 mm teen R90 per bord
Deure swart kersie-bord (afmetings is dieselfde soos melamine witbord maar
die prys is R150 meer as melamien)
Onderkant Melamien wit (dieselfde soos kante)
Bokant Swart leiklip 3 400 mm x 600 mm teen R800 per bord
Pryse van al die materiaal sluit BTW uit (BTW: 15%)
1.1 Verskaf 'n rede waarom die afmetings van die deure minder is as die voorkant van
die kas. (2)
1.2 Indien hy 10 kaste maak, hoeveel borde van elke materiaal sal hy nodig hê? (10)
1.3 Avela het R6 100 begroot vir die aankoop van die materiaal, insluitende BTW.
Gebruik berekeninge om te bewys dat sy begroting genoeg sal wees. (6)
1.4 Hy stoor sy kaste tydelik in 'n stoorkamer met afmetings 3 m x 4 m. Deur

berekeninge, wys dat die spasie groot genoeg sal wees om die 10 kaste te stoor
(kaste kan nie bo-op mekaar gestoor word nie.) (4)
2. Junie 2019 V1 Bl 69
Gebruik die inligting hierbo en beantwoord die volgende vrae:
2.1 Verduidelik die term "radius". (2)

2.2 Bereken die radius van die watertenk. (3)
2.3 Die deksel van die watertenk moet aan die buitekant geverf word sodat dit duidelik
sigbaar kan wees.
Bereken die area van die deksel, in m2.
Bl 233 van 585

Oppervlakte van 'n sirkel = , waar = 3,142 (2)
2.4 'n Een liter blik verf dek 'n oppervlakte van 15 m2. Bereken die grootte van die
oppervlakte wat gedek kan word met 17 liter verf. (2)
2.5 Die binnekant van die tenk moet geseël word met waterdigte verf. Die deksel hoef
nie met die waterdigte verf aan die binnekant geverf te word nie.
Bereken die binne-oppervlakte (in m2) deur die volgende formule te gebruik:
Binne-oppervlakte = (2 x , gebruik = 3,142
Waar: r = radius en h = hoogte (4)
2.6 Bereken die volume water (in liter) wat binne-in die tenk opgevang kan word.
Gebruik die formule: Volume = , gebruik = 3,142 (3)
2.7 20°C in Suid-Afrika kan word beskou as 'n koel temperatuur. Herlei hierdie
temperatuur na °F.
Temperatuur in °F = (1,8 x °C) + 32 (3)
Bl 234 van 585

3. Junie 2019 (Oos-Kaap) V1 Bl 74
3.1
Gebruik die uitlegplan en TABEL 4 hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:
3.1.1 Bepaal die totale afstand wat gedek was op die dae wanneer sy teiken bereik was.
(2)
3.1.2 Bereken die omtrek van die speelgrond. (2)
3.1.3 Bereken die aantal voltooide rondtes wat hy rondom die speelgrond op die eerste
dag van oefening gehardloop het. (5)
3.1.4 Bereken die doelpersentasie op 5/1/2019.
Gebruik die formule: Doel % = (2)
3.1.5 Bereken die afstand van een tree in meter op 9/1/2019. Gee jou antwoord tot 2
desimale plekke. (4)
Bl 235 van 585

3.2
3.2.1 Toon aan dat die volume van die sap in die blikkie 250,38 cm 3 is wanneer dit vol is.
Gebruik die volgende formule:
Volume = ; waar = 3,142 (2)
3.2.2 Bereken die energie wat hy inneem wanneer hy een blikkie sap drink.
LET WEL: 1 cm3 = 1 ml (3)
Bl 236 van 585

4. Senior Sertifikaat 2019 V2
4.1 Baie kinders hoes in die winter. Hoesstroop word in bottels in reghoekige
prismavormige bokse verkoop.
Kinders kry hoesstroop deur 'n silindriese maatbeker te gebruik.
Die diagramme hieronder toon die bottel, die boks en die maatbeker.
Totale buiteoppervlakte van 'n reghoekige prisma

= 2(lengte x breedte) + 2(lengte x hoogte) + 2(breedte x hoogte)
Volume van 'n reghoekige prisma = lengte x breedte x hoogte
Totale buiteoppervlakte van 'n silinder = (
Volume van 'n silinder =
Gebruik: = 3,142 1 ml = 1 cm3
4.1.1 Neem die hoesstroopboks in aanmerking.
(a) Bereken (in cm2) die totale buiteoppervlakte van die hoesstroopboks. (4)
(b) Gee 'n praktiese rede waarom 'n strokiesprent op die hoesstroopboks vir
kinders uitgebeeld word. (2)
4.1.2 Bereken (in cm) die hoogte van die medisynemaatbeker indien die middellyn
2,52 cm en die volume 10 ml is. (4)
Bl 237 van 585

4.2 Die apteek het die volgende hoesstroopbestelling ontvang.
 5 groot kartonbokse met hoesstroop

 Elke kartonboks het 4 lae hoesstroopbokse
 Elke laag het 8 rye hoesstroopbokse
 Elke ry het 6 hoesstroopbokse
Bereken die totale getal hoesstroopbokse wat die apteker ontvang het. (4)
5. Junie 2019 V2
5.1
Watter een van die twee swembaddens sal die meeste water kan hou? Doen
berekeninge om jou antwoord te staaf. (6)
5.2 Lihle wil 'n snoepwinkel open by Astro Hoërskool. Om haar wins te vermeerder op
die dag wat die snoepwinkel open, belsuit Lihle om gratis verdunde sap (of 200ml of
140 ml) aan die eerste paar klante te gee.
Vir hierdie gratis aanbod, sal sy 1 200 ml gekonsentreerde (onverdunde sap) gebruik
wat gemeng moet word met water in die verhouding 1 : 8 om verdunde sap te maak.
Lihle het 'n silindriese houer met 'n radius van 10 cm en 'n hoogte van 0,35 m.
Gebruik berekeninge om aan te toon of hierdie houer groot genoeg sal wees om die
sap in te meng.
Bl 238 van 585

Volume = gebruik en (6)
8.. 'n Gemeenskap wil in hulle dorp 'n standbeeld van Nelson Mandela oprig. Hulle
besluit om dit in die middel van 'n dammetjie op te rig. Die vorm van die dam word in
die tekening hieronder getoon; twee kante van die dam is semisirkels. Daar is 'n
geplaveide area rondom die dam, die donker gedeelte in die tekening. Die
afmetings word op die tekening aangedui.
6.1 Bereken die omtrek van die dam.

6.2 Bereken die oppervlakte van die sirkel waarop die standbeeld opgerig gaan word.
6.3 Bereken die buite-oppervlakte van die water in die dammetjie.
6.4 Die dammetjie is 60 cm diep. Bereken die volume van die dammetjie as die formule
is:
Volume = basisoppervlakte x hoogte.
6.5 Bereken hoeveel liter water hulle nodig sal hê om die dammetjie 80% vol te maak.
6.6 Bereken die oppervlakte van die geplaveide deel om die dammetjie.
6.7 Die oppervlakte om die dammetjie moet geplavei word. Voor die bouers die
plaveiwerk kan doen, moet hulle 'n 15 cm dik betonblad lê. Watter volume beton, in
kubieke meter, sal hulle nodig hê?
Bl 239 van 585

Hoofstuk 4 Skaal, Kaarte, Planne en Modelle
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Skale en Kaarte
1. Werk met verhoudingskale en staafskale om:
die werklike lengtes te bepaal as kaartlengtes gegee is 2 2
die kaartlengtes te bepaal as werklike lengtes gegee is
Bepaal die beste skaal vir tekening van kaarte
Bepaal die skaal van 'n kaart in die vorm 1 : …
2. Werk met die volgende uitlegplanne:
Uitlegplan of sitplekplan van klaskamer
Uitleg van geboue en/ of sportvelde
Uitleg van winkels in 'n winkelkompleks
Sitplekplanne van teaters en sportstadions
Kompasrigtings 8 8
Werk met die volgende kaarte:
Straatkaarte met en sonder ruitverwysings
Nasionale, provinsiale en treinspoor kaarte
Strookkaarte
Elevasie kaarte / Hoogtekaarte /Hellings
Behuising of landgoedere kaarte
Skaal:
Skaal is 'n verhouding wat aandui hoeveel keer die werklikheid vergroot of verklein is.
Syferskaal (Numeriese skale) = 1 : 100 (Betekenis NNB!!)

1 eenheid op die kaart = 100 eenhede in die werklikheid
1 mm op die kaart = 50 mm in die werklikheid
0 km 200 km 400 km
Staafskaal = Grafiese skale =
2,5 cm 5 cm
5 cm op die kaart = 400 km in die werklikheid
Eenheidsvorm  5 cm : 400 km
5 cm : 40 000 000 cm (maak eenhede dieselfde)
÷ 5] 1 cm : 8 000 000 cm [kry een kant (kleinste kant) = 1]
1 : 8 000 000 Sonder eenhede NB!!!
Bl 240 van 585

Syferskaal / Numeriese skaal Staafskaal / Grafiese skaal
Voordele  Vergelyk lengte in dieselfde eenheid  Geskik vir die skatting van lang
 Skaalfaktor is maklik om te bepaal afstande
 Geskik vir akkurate reproduksie, bv.  Kan in dieselfde verhouding as die
die maak van meubels voorwerp verklein word.
Nadele  Moet herbereken word as die  Vergelyk afmetings in verskillende
afmetings van die beeld verander. eenhede
(Dus as ek die vraag verklein of  Skaalfaktore is moeilik om te bepaal.
vergroot).  Moet heeltyd herlei.
'n Skaalfaktor is  hoeveel jy iets vergroot of verklein

1 : 5  Skaalfaktor = 5
5 : 1  Skaalfaktor =
Skaalfaktor is dus die verhouding waarin die mates van 'n voorwerp verander is.
'n Kleinskaalkaart is 'n kaart wat groot oppervlaktes in 'n relatiewe klein beeld aantoon.
'n Grootskaalkaart is 'n kaart wat 'n kleiner gebied met meer detail aantoon.
Skaal 1 : 250
kaarteenheid werklikheid
werklikheid
Voorbeeld 1
Die lengte van 'n klas is 10 m. Bepaal die afstand op die kaart in cm. (1 : 100)
1 : 100 = ? : 10 10 10 10 10 10 10
x 1 = 0,1 m Kids Hate Doing Maths During Cold Months
km m cm mm
10 cm
kaarteenheid
Voorbeeld 2
Afstand op die kaart is 15,5cm. Bereken die afstand in die werklikheid in m, (1 : 500)
1 : 500 = 15,5 : ?
cm
77,5 m
4 cm
Voorbeeld 3
Die afstand op die kaart is 40 mm. Bereken die werklike afstand in m.
1cm 2cm 3cm
Skaal:
10km 20km 30km
1 cm : 10 km = 4 cm : ?
km = 40 km
= 40 000 m
Bl 241 van 585

Voorbeeld 4
Die afstand tussen Bloemfontein en PE is 680 km. Bereken die afstand op die kaart in mm
(Gebruik skaal in voorbeeld 3)
10 mm : 10 km = ? : 680 km
mm = 680 mm
Voorbeeld 5
Skryf 5 cm : 100 m korrek in 'n syferskaal. (in eenheidsvorm 1 : ____)
5 cm : 100 m
1 cm : 2 000 cm
1 : 2 000 (Geen eenhede)
Voorbeeld 6
Die afstand op die kaart is 50 mm, hoeveel sal die afstand wees in die werklikheid in meter.
kaart: werklikheid
Stappe:
1 : 100 = 50 mm : ?
1. skryf skaal neer
x 100 = 5 000mm 2. skryf wat gegee is langs
=5m skaal met onbekende (wat
gevra word)
3. begin by onbekende kant -
deel met ooreenstemmende,
x met ander een
4. Herlei na eenheid gevra
Voorbeeld 7
Die afstand tussen twee voorwerpe is 80 m. Wat sal die afstand op die kaart wees in cm?
(Skaal 1 : 5 000)
1 : 5 000 = ? : 80 m
x 1 = 0,016 m
1,6 cm
Bl 242 van 585

Voorbeeld 8
'n Afstand op 'n kaart is 20 cm, hoeveel sal dit wees in die werklikheid in km?
2, 5 cm 5 cm
Stappe:
1. meet skaal met liniaal
0 km 25 km 50 km 2. skryf in verhouding
3. skryf wat gegee en bereken (?)
5 cm : 50 km = 200 cm : ? moet word langsaan.
x 50 = 200 km 4. begin by onbekende kant - deel
met ooreenstemmende, x met
ander een.
5. Herlei na eenheid gevra
Voorbeeld 9
Gebruik die volgende staafskaal en bepaal wat die afstand op die kaart sal wees (in mm)
indien die afstand in die werklikheid 5 000 m is.
25 mm 50 mm Stappe
1. meet skaal in mm
2. skryf in verhouding
0 km 5 km 10 km 3. herlei na skaaleenheid
5 000 m = 5 km
50 mm : 10 km = ? : 5 km 4. skryf wat gegee en bereken (?)
x 50 = 25 mm moet word langsaan.
5. Gebruik resep
Voorbeeld 10 (Nog 'n syferskaal)

'n Afstand op die kaart is 20 cm en in die werklikheid is dit 20 m. Bepaal die skaal in die
vorm
1 : ___
20 cm : 20 m =
= 1 : 100
Voorbeeld 11
Bepaal die skaal indien die afstand tussen A en B in die werklikheid 600 km is.
A B
meet AB: 3 cm : 600 km =

= 1 : 20 000 000
Bl 243 van 585

Kaarte:
Wat jy moet kan doen:

Straatkaarte met of sonder ruit verwysings
Nasionale en provinsiale paaie en trein kaarte
Strookkaarte wat afstande op 'n gedeelte van 'n pad wys
(Sy)Aansig kaarte bv. Comrades Marathon roete
Residensiële of komplekskaarte/ landgoedkaarte
Voorbeelde van verskillende kaarte
Roosterkoördinate op straatkaarte
Pad-en straatkaarte word dikwels op roosterpapier geteken. Hierdie lyne is gewoonlik met
nommers en letters gemerk, soos op die kaart van Dukoza-woonbuurt op die volgende
bladsy.
Jy moet 'n letter en nommer hê om 'n plek op die kaart te vind.
Golden singel is byvoorbeel in roosterblok A1. Sit een vinger op A en een vinger op 1.
Soek vir Golden singel.
Bl 244 van 585

In die volgende voorbeeld is dit nie maklik om Dick Kingstraat te kry nie, omdat daar so
baie strate is, maar as jy weet dit is in blok DR 149 sal jy dit makliker kry.
Bl 245 van 585

Gebruik die straatkaart van Mafikeng se sentrale stadsgebied en gee die korrekte
roosterverwysing vir
1. Mafikeng Wildreservaat B3
2. die begraafplaas A1
3. Victoria hospitaal A1
4. Mafikeng polisiestasie A1
Nasionale en Provinsiale paaie
'n Nasionale padkaart is 'n kaart wat die hoofroetes in Suid-Afrika,

wat die groot stede met mekaar verbind, toon.
Paaie word voorgestel deur dik, blou lyne.
Padsimbole het die letter "N" en 'n nommer by.
'n Afstandskaart wys die afstand (in kilometer) tussen verskillende

dorpe en stede.
Onthou SA het 9 provinsies
Bl 246 van 585

Provinsiale paaie
'n Provinsiale pad word voorgestel deur dik, geel lyne. Dit gee gewoonlik meer inligting as
nasionale kaarte.
Padsimbole het die letter "R" en 'n nommer by.
Strookkaarte
Strookkaarte dui die dorpe langs gewilde nasionale roetes
aan en die afstande tussen hulle.
Hierdie kaarte stem nie met die werklike uitleg van plekke
ooreen nie - hulle dui die roete as 'n reeks reguitlyne aan.
Die afstande dui aan hoeveel kilometer jy tussen die

kolletjies op die roete ry.
Die kolletjies kom met dorpe en die kruisings waar ander

paaie by die hoofweg aansluit, ooreen.
Voorbeeld:
Hoe ver is dit van Pretoria na Potchefstroom?

455 - 381 = 74 km
Voorbeeld:
Hoe ver is dit van Potchefstroom na Winburg?

40 + 28 + 91 + 106 = 264 km
Bl 247 van 585

Nog 'n voorbeeld van nasionale paaie en 'n kaart van spoorlyne.
Bl 248 van 585

Profielkaarte
As jy op 'n roete ry sal jy opdraand en afdraand ry, afhangend hoe die landskap verander.
'n Profielkaart of dwarsdeursnee-kaart toon hoe die hoogte bo seevlak verander as jy oor
die land ry.
Voorbeeld
Gebruik die profielkaart van die Twee Oseane-marathon om die volgende vrae te
beantwoord:
1. Hardloop jy die eerste 10 km meestal opdraand of afdraand?

Die wedloop is meestal afdraande. Die afstande word aan die onderkant van die
kaart aangedui. As jy die roete vir die eerste 10 km volg, kan jy sien dat jy begin,
deur vanaf 40 m tot omtrent 100 m, opdraand te hardloop. Dan hardloop jy afdraand
en net vir klein entjies op die roete opdraand.
2. Beskryf die roete wat jy vanaf die 30-km merk tot by die 40-km merk sal hardloop.
By die 30 km-merk, is jy by Klein Chappies. Jy hardloop teen 'n lae heuwel op en
dan weer af voordat jy 'n steil heuwel ophardloop om die 180 m-merk op
Chapmanspiek te bereik. Na 35 km hardloop jy afdraand met net 'n effense
opdraand by een punt op die roete. Net voor die 40 km-merk is jy by die laagste
punt op die roete, en dan begin jy weer opdraande hardloop.
3. Wat is die hoogste punt op die roete? Wanneer bereik jy hierdie punt?
Die hoogste punt is by die bopunt van Constantianek, by 215 m. Jy bereik hierdie
punt nadat jy ongeveer 46 km gehardloop het.
Bl 249 van 585

Oefening 1
1. Die roetekaart van die hoofkampus van UP (Universiteit van Pretoria) na die
Groenkloof-kampus word getoon op BYLAE A.
Bl 250 van 585

Gebruik BYLAE A om die vrae wat volg te beantwoord:
1.1 In watter straat is die ingang na die UP se hoofkampus geleë? (2)
1.2 In watter algemene rigting is die Groenkloof-kampus vanaf die Hoofkampus van die
UP? (2)
1.3 Watter woonbuurt/area sal jy bereik as jy in 'n suidelike rigting aanhou met Florence
Ribeiro straat? (2)
1.4 Die Magnolia Dell is geleë op die hoek van twee strate. Noem die twee strate. (2)
1.5 Die pyltjies dui die rigting hoe om vanaf die UP-hoofkampus tot by die Groenkloof-
kampus te kom. Verskaf 'n stel skriftelike aanwysings vir die roete wat deur die
pyltjies aangedui word, indien jy NIE die roete met Roperstraat volg NIE. (5)
1.6 'n Stel verkeersligte bestaan uit 4 verkeersligte, een op elke hoek. Hoeveel stelle
verkeersligte word op die roetekaart aangedui? (2)
1.7 Gebruik die gegewe skaal om die werklike afstand (in km) van Florence Ribeiro
straat te bepaal, vanaf die verkeerslig tot by die kruising met George Storrastraat, as
die gemete afstand 30 mm is. (4)
2. Lethabo bly in Midrand en hy wil Alexandra besoek. BYLAAG B toon 'n kaart van
woonbuurte in Johannesburg.
Gebruik BYLAAG B om die vrae te beantwoord:
2.1 Noem die Nasionale paaie wat Lethabo sal gebruik om na Alexandra te reis. (2)
2.2 Gee die algemene rigting van Alexandra vanaf Midrand. (2)
2.3 Identifiseer drie woonbuurte wat Lethabo verby sal ry oppad na Alexandra. (3)
2.4 Die afstand van Midrand na Alexandra is 22 km. Lethabo het gery teen 'n
gemiddelde spoed van 125 km/h. Bereken die tyd wat hy op die pad spandeer het,
in ure en minute.
Tyd = (3)
2.5 Indien die afstand tussen Midrand en Alexandra 6,5 cm is op die kaart, gee die skaal
van die kaart in die vorm 1 : … (3)
Bl 251 van 585

3. Emnandi winkelsentrum is 'n nuwe winkelsentrum in Johannesburg Noord.
Sommige huurders het al hul winkeldeure oopgemaak, maar 'n redelike hoeveelheid
winkels is nog onbeset.
Verwys na BYLAAG C in die addendum om die vrae wat volg, te beantwoord:
3.1 Watter ingang is die naaste aan Top Tupperware winkel? (2)
Bl 252 van 585

3.2 Woolworths verkoop klere, huishoudelike bykomstighede, vleis, vrugte en groente.
Gee die winkelnommer wat vir hulle die geskikste sal wees. (2)
Bl 253 van 585

3.3 Volg die aanwysings en gee die naam en nommer van die winkel waar Thandi gaan
uitkom.
 Thandi neem ingang 2 om by Emnandi winkelsentrum in te gaan en stap in 'n
noordelike rigting verby Vodacom.
 Sy draai in 'n noord-westelike rigting by Vodacom.
 By die eerste gang draai sy regs.
 Sy stap reguit vorentoe, verby die restaurant aan haar regterkant.
 Sy draai regs en stap reguit vorentoe waar sy die winkel sal kry. (2)
3.4 Thandi stap by ingang 2 van Emnandi winkelsentrum in om na "Chops & T-Bones"
winkel te gaan. Gee die aanwysings van hoe sy moet stap om by die winkel uit te
kom. (4)
3.5 Gee die algemene rigting van winkel 218 na winkel 255. (2)
3.6 Thandi neem 15 minute om 215 meter in die winkelsentrum rond te stap. Bereken
haar gemiddelde spoed. Gee jou antwoord in meter per sekonde.
Tyd = (3)
4. Bestudeer die sitplan van 'n vliegtuig op die volgende bladsy en beantwoord die vrae
wat volg:
4.1 Hoeveel uitgangsdeure word op die sitplekplan aangedui?
4.2 Skryf die nommers van die rye Ekonomiese Plusklas sitplekke neer, wat
kragverbindings het.
4.3 Die werklike lengte van die vliegtuig (vanaf die stuurkajuit tot aan die einde van die
passasierskajuit) word gegee as 50 m. As die skaal van die sitplan 1 : 200 is,
bereken die lengte van die vliegtuig op die sitplan in mm.
Bl 254 van 585

Bl 255 van 585
5.1 Tom beplan 'n reis na Pietermaritzburg. BYLAAG D toon 'n kaart van Suid-Afrika
met al die dorpe, stede en al die nasionale paaie wat Tom mag verbygaan op sy reis
vanaf Pretoria tot by Pietermaritzburg.
5.1.1 Noem EEN voordeel vir die gebruik van nasionale paaie. (2)
5.1.2 Die reguitlyn afstand vanaf Pretoria tot Pietermaritzburg is ongeveer 545 km. Bepaal
die skaal van die kaart. Rond jou antwoord af tot die naaste 1000. (4)
Bl 256 van 585

5.2 Tom sal sy nuwe Mazda 3, met 'n 1,6 liter enjinkapasiteit gebruik vir sy reis vanaf
Pretoria na Pietermaritzburg en terug huis toe.
'n Vol tenk brandstof vir die motor is 55 liter. Die prys van 95 loodvrye petrol was
R15,54 per liter in Junie 2018. Die afstand padlangs met die N3 tot in
Pietermaritzburg is ongeveer 545 km.
5.2.1 Die spesifikasies van die motor dui aan dat 'n vol tenk 650 km dek teen 'n
gemiddelde spoed van 120 km/h.
Gebruik berekeninge om te verifieer of hy 2 vol tenks brandstof sal benodig vir die
reis heen-en-weer. (3)
5.2.2 Bereken die totale koste van brandstof vir die vol tenk vir 'n heen-en-weer reis. (3)
5.3 Tom beweer dat die brandstof koste nie die enigste faktor is om in ag te neem as jy
met 'n motor reis nie. Tabel 5 hieronder verteenwoordig 'n lys van ander
verskillende kostes vir die motor wat Tom bestuur.
TABEL 5: LYS VAN ANDER KOSTE VIR DIE MOTOR
KOSTE FAKTORE PRYS IN SENT PER BRANDSTOF FAKTOR
KILOMETER
Vaste koste 788
Lopende koste:
Brandstof 8,03
Diens en Herstel koste 22,73
Bande koste 16,70
Toe Tom gepraat het van die reis vanaf Pretoria tot by Pietermaritzburg as 'n enkel
reis, was die brandstof prys R15,54 per liter. Bereken die totale bedryfskoste om
tussen die twee dorpe te reis. Gee jou antwoord in Rand.

Totale bedryfskoste = [Vaste koste + (Brandstof faktor x Brandstof prys per liter +
Diens en Herstel koste + Band koste)] x afstand gereis. (3)
Oefening 2
1. Vrystaat Junie 2022 V2

Mev. Heyns en haar man woon in Prince Albert. Hulle beplan om Kaapstad vir 'n
week lank te besoek. Op BYLAE A is die kaart wat hulle gebruik om hulle roete te
beplan.
Gebruik BYLAE A om die volgende vrae te beantwoord:
1.1 Identifiseer die tipe kaart wat op BYLAE A getoon word. (2)
1.2 Hoeveel streekspaaie (provinsiale paaie) word op die kaart getoon? (2)
1.3 Skryf die waarskynlikheid neer (as 'n egte breuk), om die Tsitsikamma Nasionale
Park as een van die nasionale parke op die kaart te kies. (2)
1.4 Bereken die totale afstand as die familie via Ladismith en Riversdale reis en dan die
N2 volg. Die familie tel ook 'n familielid in Hermanus op. (3)
1.5 Die familie ry teen 'n gemiddelde spoed van 100 km/h. Hulle verlaat Prince Albert
om 13:15. Hoe laat sal hulle in Kaapstad aankom nadat hulle die familielid in
Hermanus opgelaai het? Die tyd wat hulle moes stop, was 30 minute.
Bl 257 van 585

Spoed = (5)
DIE KAART WAT GEBRUIK WORD OM DIE REIS VAN PRINCE ALBERT NA
KAAPSTAD TE BEPLAN
1.6 Die afstand vanaf George na Oudtshoorn op die kaart is groter as die afstand vanaf
Oudtshoorn na Prince Albert, maar die kilometers wat op die kaart gegee word vanaf
George na Oudtshoorn, is kleiner as die kilometers vanaf Oudtshoorn na Prince
Albert. Gee 'n rede hiervoor. (2)
1.7 Skryf al die paaie neer wat die familie gebruik om van hulle tuisdorp na Kaapstad te
reis indien hulle die roete volg wat in VRAAG 1.4 beskryf word. (4)
Bl 258 van 585

1.8 Die petrolverbruik van mev. Heyns se motor is 5,9 per 100 km.
Mev. Heyns beweer dat dit haar minder as R800 aan petrol sal kos vir 'n eenrigting
rit as petrol R19,79/ kos.
Bevestig, met berekeninge, of haar stelling korrek is. (5)
2. DBE Junie 2022 V2

Letitia bestudeer die strookkaart wat Springbok in Suid-Afrika met Windhoek in
Namibië verbind.
Op BYLAE D is 'n strookkaart wat padafstande in kilometer vanaf Springok na
Windhoek toon.
Bl 259 van 585

Gebruik BYLAE D om die vrae wat volg, te beantwoord.
2.1 Noem EEN verskil tussen 'n strookkaart en 'n normale padkaart. (2)
2.2 Bepaal die afstand tussen Springbok en Gobabis. (3)
2.3 Identifiseer die Namibiese dorp wat op die grens tussen Suid-Afrika en Nambië
geleë is. (2)
2.4 Letitia het die volgende reis onderneem:

 Sy het Solitaire om 04:00 verlaat en 140 km suid op C14 gereis.
 Sy het toe regs gedraai en 289 km oos op C19 gereis.
 By Mariental het sy gedraai, toe na Keetmanshoop gery en om 12:25 aangekom.
2.4.1 Bereken die totale afstand wat Letitia tydens hierdie reis gereis het. (3)
2.4.2 Letitia het op verskillende tipes paaie gery en sy het by die gemiddelde
spoedbeperking wat vir hierdie tipes paaie voorgeskryf word, gehou. Sy het drie
keer tydens die reis gestop om te rus.
Letitia het gesê dat drie rustye ongeveer 25 minute elk was.
Verifieer, met berekeninge, of Letitia se stelling KORREK is.
Jy kan hierdie formule gebruik: Tyd = (11)
3. NSC Gemeenskaplike Vraestel Junie 2022

Sizwe reis Johannesburg toe vir besigheid. BYLAAG A toon 'n kaart met die afstand
vanaf Durban na Johannesburg.
Gebruik die kaart in BYLAAG A om die volgende vrae te beantwoord:
3.1 Identifiseer die tipe kaart wat in BYLAAG A gegee is. (2)
3.2 Verduidelik hoekom hierdie kaart nie gebruik kan word om die afstand tussen dorpe
te meet om die werklike afstand te bepaal nie. (2)
3.3 Noem die nasionale paaie wat op hierdie kaart voorkom. (3)
3.4 Bepaal die afstand tussen Estcourt en Harrismith. (3)
Bl 260 van 585

4. Toe Sizwe sy besigheid afgehandel het, het hy besluit om vir 'n vriend in Maputo te
gaan kuier. BYLAAG B toon 'n kaart van Johannesburg en omliggende gebiede.
Gebruik die kaart in BYLAAG B om die volgende vrae te beantwoord:
4.1 Identifiseer die tipe skaal wat op die kaart in BYLAAG B gebruik word. (2)
4.2 Meet die skaal en skryf dit in die vorm 1 : … (2)
4.3 Meet die afstand tussen Pretoria en Maputo.
Gebruik vervolgens die skaal om die werklike afstand van Pretoria na Maputo in km
te bepaal. (3)
4.4 Sizwe sê dat hy teen 120 km/h gereis het. Bevestig die geldigheid van hierdie
stelling as Sizwe Pretoria om 1:00 nm verlaat het en om 4:45 nm in Maputo
aangekom het.
Die volgende formule kan gebruik word: Afstand = spoed x tyd (4)
Bl 261 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Skale en Planne
1. Werk met verhoudingskale en staafskale om:
die werklike lengtes te bepaal as planlengtes gegee is 2 2
die planlengtes te bepaal as werklike lengtes gegee is
Bepaal die beste skaal vir tekening van 'n plan
Bepaal die skaal van 'n plan in die vorm 1 : …
2. Werk met die volgende planne: 7 7
 Rowwe en op skaal vloer/uitleg plan
 Rowwe en op skaal hoogteplanne / aansigte
 Verstaan Noord, Oos, Suid en Wes aansig
 Verbind funksies wat op hoogteplanne getoon word,
met funksies wat op die vloerplan van dieselfde
struktuur getoon word
 Besluit waar om 'n huis of 'n tuin te posisioneer
 Rowwe en op skaal tekeninge van items wat
vervaardig moet word
 Verstaan simbole en notasie wat op planne getoon
word
Gebruik monterings/ instruksie diagramme om:
 Meubels aanmekaar te sit
 Elektriese toebehore aanmekaar te sit
 Lego-tipe pakkette
Bl 262 van 585

Ons kan planne in twee hoofgroepe verdeel:
 Instruksie- en monteringsdiagramme. Ons sien gewoonlik sulke planne in pamflette
of handleidings wat ingesluit is saam met die item wat ons wil monteer.
 Vloer- en aansigplanne. Hulle wys ons hoe om strukture te bou soos HOP-huise.
Instruksie- en monteringsdiagramme
Monteringsdiagramme of geskrewe instruksies gee ons die volgende inligting wat nodig is
om 'n item aanmekaar te sit:
 Hulle lys al die nodige stukke en gereedskap.
 Hulle gee vir ons duidelike stap vir stap instruksies.
 Hulle gee die korrekte volgorde.
 Hulle verhoed dat ons foute maak.
 Hulle gee vir ons veiligheidsmaatreëls.
Vloer- en aangsigplanne volgens skaal

 Skaalplanne toon die uitleg van 'n struktuur wat volgens skaal geteken is.
 Sketsplanne toon die uitleg van 'n struktuur, maar is nie volgens skaal geteken nie.
 Die bo-aansig toon die vloerplan van 'n struktuur (die aansig van bo af).
 'n Sy-aansig toon die ontwerp van 'n struktuur van die dak en die hoogtes van enige
vensters en deure in die buitemure.
 Spesifieke simbole word gebruik om voorwerpe op vloerplanne soos vensters,
deure, skuifdeure en buite- en binnemure aan te toon.
 Vloer- en aansigplanne volgens skaal tesame met berekeninge van omtrek,
oppervlakte en volume kan gebruik word om die hoeveelhede materiaal wat vir 'n
taak benodig word, uit te werk.
3D - tekening VOORAANSIG
 Die eerste tekening toon 'n algmene 3D-blok wat die verskillende sye van 'n plan
toon.
 Die ander vier aansigte toon die verskillende sye van 'n huis
 Uit hierdie aansigte kan ek sien dat daar slegs 1 deur is, 3 groter vensters, 2 klein
vensters, 'n klein venster en 'n spitsdak
Bl 263 van 585

 Belangrike inligting kan op die aansigplanne wees, soos die grootte van die vensters
byvoorbeeld.
Oefening 1
1.
1.1 Hoeveel vensters het die huis?

1.2 Hoeveel ingange sal die huis hê?
1.3 As mnr. Ngoyi in die slaapkamer staan en deur die venster kyk, in watter
kompasrigting sal hy kyk?
1.4 Waar sal jy die oond in die kombuis plaas?
1.5 Is dit 'n noordwysende huis?
1.6 Hoeveel deure het hul deurhandvatsels aan die regterkant as jy die vertrekke
betree? Noem die kamer(s).
1.7 Wat kan 'n rede wees waarom hierdie plan nie goedgekeur mag word nie?
2. Die vloerplan hieronder toon die huis wat Mnr. Albert wil bou. Die plan toon ook die
suid- en wesaansig van die gebou.
Bl 264 van 585

2.1 Teken die noordelike- en oostelike aansig van die huis van mnr. Albert.
2.2 Watter simbool word tussen die kombuis en die sitkamer uitgebeeld?
2.3 Verduidelik waarom daar 'n verskil in grootte tussen die badkamervenster en die
slaapkamervenster is.
2.4 Verduidelik waar u die wasbak in die badkamer sal vind.
3. Bestudeer die vloerplan en beantwoord die vrae wat volg:
3.1 Skryf die aantal vensters en deure op die vloerplan neer.
3.2 As u u motor in die motorhuis parkeer, verduidelik hoe u van daar af toegang tot die
huis kan kry.
3.3 Gebruik die gegewe skaal om die werklike lengte en breedte van die huis te bereken
as die gemete lengte op die plan 10,5 cm en die breedte 7,8 cm is.
3.4 Bereken die werklike oppervlakte van die slaapkamer as die gemete lengte op die
plan 5,8 cm en die breedte 4 cm is.
3.5 Matte word teen R169 per m2 verkoop. Bereken die koste van die matte van die
slaapkamer.
Bl 265 van 585

4. Thando wil 'n huis in 'n nuwe ontwikkeling naby Parow koop. Hy het die
onderstaande plan van die ontwikkelaar ontvang. Die afmetings van die huis is
7,2 m by 6,1 m en die patio is die lengte van die huis en 1,2 m breed.
4.1 Die gemete lengte van die huis op die plan is 74 mm. Bepaal die skaal van die
vloerplan.
4.2 Watter aansigplan, noord, suid, oos of wes, sou die vooraansig van die patio van die
huis vertoon?
4.3 In watter rigting is die stoof vanaf slaapkamer 2?
4.4 As die son in die Ooste opkom en in die Weste gaan sak, kry die plante wat hy van
plan is om buite die vernster van slaapkamer 1 te plant, oggend- of middagson?
4.5 Bepaal die eenvormige dikte (in mm) van die betonvloer van die patio as die volume
beton 0,375 m3 is.
5. Hieronder is 'n uitlegplan van die laboratorium waar Hennie werk. Bestudeer die
uitlegplan en beantwoord die vrae wat volg:
5.1 Watter item is links in die hoek van die laboratorium geleë as iemand die
laboratorium binnegaan?
5.2 Hennie is in die afdeling vir radioaktiewe afval en stuur 'n gesiggestremde persoon
om iets uit die yskas in die laboratorium te gaan haal. Hoe sal Hennie die persoon
duidelik genoeg moet opdrag gee om by die yskas te kom nadat hy by die deur van
die afdeling vir radioaktiewe afval uitgegaan het?
5.3 Bereken die breede van die laboratorium as die totale vloeroppervlakte 18,9 m 2 is.
Gebruik die formule: Breedte =
5.4 Die skaal wat op die uitlegplan gebruik word, is 1 : 58. Bereken die werklike lengte
van die tafel op die uitlegplan as die skaallengte 2,26 cm is.
Bl 266 van 585

6. Die huisplan hieronder is dieselfde as in Vraag 1, met die wes- en suidaansig
bygevoeg.
6.1 Die noordaagsi en oosaansig van Ngoyi se huis vertoon nie. Teken ruwe sketse van
hierdie twee aansigte in u boek.
6.2 Gebruik die inligting oor die planne om die vloeroppervlakte van die huis in m 2 te
bepaal.
6.3 Beskryf watter items in die badkamer verskyn.
6.4 Mnr Ngoyi het ook besluit om 'n stort in die badkamer te installeer. Stel voor waar hy
die stort kan installeer en watter wysigings hy sou moes aanbring.
6.5 Skat die afmetings van die kamers wat matbedekking moet kry.
6.6 Watter kant van die huis so die geskikste wees om 'n motorhuis te bout? Noord,
Suid, Wes of Oos? Verduidelik.
Bl 267 van 585

7. Bestudeer die vloerplan van 'n dubbelverdiepinghuis hieronder om die volgende vrae
te beantwoord:
7.1 Voltooi die volgende tabel deur slegs die ontbrekende inligting in u antwoordboek
neer te skryf:
VLOER A/B REDE
Grondvloer …(i)… …(ii)…
Eerstevloer …(iii)… …(iv)…
7.2 Identifiseer die simbole benoem as X, Y en Z.
7.3 Skryf die verhouding van die aantal vensters van vloer A tot die van vloer B in die
eenvoudigste vorm neer.
7.4 Gee 'n ander rede, benewens die groter area, waarom die slaapkamer (3,96 x 4,93)
as die hoofslaapkamer beskryf word.
7.5 Identifiseer 'n moontlike toekortkoming in die badkamer (waar die bad voorkom).
7.6 Verduidelik hoe u 'n persoon sal verduidelik om na die ensuite vanaf die leefkamer te
gaan.
Bl 268 van 585

Oefening 2
1. DBO Feb/Mrt 2018 V1

Ramonne het Port Elizabeth besoek om die vordering aan die huis wat vir sy ouers
gebou word, na te gaan.
Die vloerplan van die huis word hieronder getoon:
Gebruik die plan om die vrae wat volg te beantwoord:
1.1 Gee (in mm) die buite-lengte van die muur wat die oppervlakte van Slaapkamer 1
groter as Slaapkamer 2 maak. (2)
1.2 Bepaal (in m) die totale buite-lengte van die westelike muur van die huis. (2)
1.3 Noem die vertrek(ke) wat meer as EEN ingang het. (2)
1.4 Identifiseer die vertrek wat dieselfde vloeroppervlakte as die woonvertrek het. (2)
1.5 Watter badkamertoebehore is NIE op die vloerplan aangedui NIE? (2)
Bl 269 van 585

Die vloerplan hieronder toon die uitleg van die stalletjies wat aan lande by die
Internasionale skou vir Hoër Onderwys toegeken is.
Gebruik die vloerplan om die vrae wat volg, te beantwoord.
2.1 Gee EEN praktiese rede waarom die linligtingsentrum in die middel geleë is. (2)
2.2 Bepaal die maksimum getal hoër-onderwys-instellings van die VSA wat by hierdie
skou kan uitstal. (3)
2.3 Die organiseerders van die skou het die mees uitstaande stalletjie aangewys.
Bepaal die waarskynlikheid dat hierdie uitstaande stalletjie NIE 'n stalletjie van China
sal wees nie. (3)
2.4 'n Elektrisiën is ingeroep om na 'n tegniese probleem by een van die stalletjies te
kyk. Hy het die roete hieronder gevolg:
 Hy het by een van die aflewerings-ingange ingegaan.
 Hy het reguit vorentoe beweeg, verby die inligtingsentrum aan sy linkerkant.
 Hy het tussen die laaste twee rye stalletjies regs gedraai.
 Hy het reg vorentoe in die rigting van die laaste stalletjie aan sy linkerkant geloop om
aan die tegniese probleem aandag te gee.
Identifiseer die afleweringsingang wat die elektrisiën gebruik het en die nommer van
die stalletjie waar die tegniese probleem was. (4)
2.5 Identifiseer watter Chinese stalletjie die naaste aan die inligtingsentrum is. (2)
Bl 270 van 585

2.6 Bereken, deur meting, die skaal van die vloerplan van die uitleg van die stalletjies
indien die werklike lengte van die reghoekige inligtingsentrum 24,5 m is.
3. DBO Jun 2018 V1
3.1 Crazy Daisy Koffiewinkel is in die noordelike vleuel van 'n winkelsentrum geleë. Die
uitlegplan (volgens skaal geteken) van die winkelsentrum is hieronder gegee.
Gebruik die inligting om die vrae wat volg, te beantwoord:
3.1.1 Skryf Crazy Daisy Koffiewinkel se winkelnommer neer. (2)

3.1.2 Noem die parkeerarea wat die naaste aan Speelgoedland is. (2)
3.1.3 Skryf die naam van die winkel neer wat die grootste vloerarea/vloeroppervlakte het.
(2)
3.1.4 Die bestuurder van winkel 18 het 'n koppie koffie en 'n sny koek by Crazy Daisy
Koffiewinkel bestel om afgelewer te word.
Gee die afleweringsman 'n stel aanwysings vanaf Crazy Daisy Koffiewinkel tot by die
ingang van winkel 18. (4)
3.1.5 Bereken die totale getal deure wat op hierdie uitlegplan getoon word. (2)
3.1.6 Skryf die waarskynlikheid neer om willekeurig 'n winkel te kies wat TWEE
ingangsdeure het. (2)
3.1.7 Bereken die waarskynlikheid om willekeurig 'n winkel te kies wat NIE met 'n
ewegetal-nommer gemerk is NIE. (2)
Bl 271 van 585

3.2
Gebruik die vloerplan hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord:
3.2.1 Verduidelik die betekenis van die term vloerplan. (2)
3.2.2 Identifiseer die vertrek gemerk A. (2)
3.2.3 Gee die algemene rigting van die kombuis vanaf die voordeur. (2)
3.2.4 Die gemete breedte van die koffiewinkel is 70 mm. Die werklike breedte is 15 m.
Bepaal die skaal (afgerond tot die naaste heelgetal) van die vloerplan. (3)
Bl 272 van 585

4. DBO Junie 2019 V1
4.1 Hoeveel passasiers kan in EEN wa sit? (2)
4.2 Skryf die nommer van die sitplek neer wat naby aan die venster en die toilet is. (2)
4.3 In watter algemene rigting is die toilet van sitplek B6 af? (2)
4.4 Bepaal die waarskynlikheid (as 'n persentasie) om ewekansig 'n sitplek met 'n
kragpunt in die wa te kies. (3)
4.5 'n Man sit op sitplek J2 en gebruik die volgende roete om na 'n ander sitplek te skuif:
 Vanaf J2 draai hy links en loop na die gang toe.
 Hy draai links en loop reguit aan totdat hy die voorkant van die wa bereik.
 Hydraai dan regs en sit in die middelste sitplek.
Skryf sy nuwe sitpleknommer neer. (2)
Bl 273 van 585

5. DBO Junie 2019 V2
Die uitlegplan van die kopieervertrek by Academy Skool word hieronder gegee:
Regverdig, met 'n rede, of die fotostaatmasjien op 'n geskikte plek in die vertrek
staan. (3)
Oefening 3
1. DBO Nov 2019 V1
Bl 274 van 585

Gebruik die vloerplan hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:
1.1 Noem die getal deure op die vloerplan wat na die regterkant oopmaak. (2)
1.2 Skryf die naam (name) van die vertrekke neer wat middagson sal kry. (2)
1.3 Bepaal die waarskynlikheid daarvan om in 'n slaapkamer in hierdie chalet in te loop
wat twee aparte beddens in een slaapkamer het. (2)
2. DBO Nov 2019 V2

Hieronder is die vloerplan van een van die skousale by NAMPO-park, met afstande
wat in meter gegee word.
Gebruik die inligting om die vrae wat volg, te beantwoord:
2.1 Bepaal die benaderde afstand vanaf stalletjie 14 tot by die roldeur. (2)
2.2 Meet die afstand van die begin van stalletjie 10 tot aan die einde van stalletjie 17 en
bepaal gevolglik, tot EEN desimale plek, die skaal van hierdie plan. (4)
2.3 Die uitstallerstarief vir 'n 4 m x 4 m-stalletjie is R22 942.
Cyril beweer dat hy presies R25 000 vir stalletjie 26 moet betaal.
Verifieer, met ALLE berekeninge getoon, of sy bewering geldig is. (5)
Bl 275 van 585

3. Onafhanklike Eksamenraad Nov 2019 V1
Stephani land om 23:06 veilig op Kaapstad Internasionale Lughawe. Hieronder is 'n
kaart van die lughawe wat op 'n skaal van 1 : 5 000 geteken is.
3.1 Wat is die algemene rigting van P5 na die binnelandse aankomssaal (Domestic
Arrivals)? (2)
3.2 Die lengte van die gebou P1 is 54 mm. Gebruik die gegewe skaal en bepaal die
werklike lengte van die gebou in meter. (2)
Bl 276 van 585

4. Sarel het 'n kaartjie gekoop om Black Panther te kyk. Die sitplekplan word hier
gegee:
4.1 Wat is die sitpleknommer van die sitplek wat met 'n X gemerk is? (2)
4.2 Indien 22 kaartjies verkoop is en kaartjies R76 per persoon kos, bepaal hoeveel geld
hierdie rolprentteater gemaak het. (2)
4.3 Hoeveel kaartjies kan die rolprentteater in totaal vir hierdie teater verkoop? (2)

Die Wimbleton-tenniskampioenskappe word jaarliks in Londen gehou. Wimbledon
het 'n totaal van 41 grasbane, wat uit 19 wedstrydbane en 22 oefenbane bestaan.
Die tabel hieronder toon 'n paar interessante feite oor Wimbledon.
Gronde (grootte) 13,5 akker

Parkering vir motors 42 akker
Gronde (kapasiteit) 39 000 toeskouers op die gronde op enige tydstip
Centre Court (hoofbaan) 14 979 sitplekke, Maksimum toetskouers: 15 000
Nr 1 - baan 11 393 toeksouers
Personeelgrootte 6 000
Groot TV-skerm (grootte) 40 vierkante meter
Bl 277 van 585

'n Grondplan van Wimbleton word hieronder aangetoon:
Jy mag die volgende formule gebruik: Oppervlakte van 'n reghoek = lengte x
breedte
Gebruik die inligting hierbo en die grondplan om die vrae wat volg, te beantwoord.
5.1 Bereken die maksimum digtheid (tot die naaste eenheid) van die toeskouers by die
Wimbledon-gronde.
Digtheid van toeskouers = (3)
5.2 Indien al die gronde tot volle kapasiteit gevul is, bepaal die waarskynlikheid
(afgerond tot TWEE desimale plekke) om willekeurig 'n toeskouer van Nr 1-baan te
kies. (3)
5.3 Gee 'n moontlike rede waarom die getal sitplekke en die maksimum getal toeskouers
by Centre Court verskil. (2)
5.4 Verduidelik watter genommerde wedstrydbaan die grootste waarskynlikheid het om
deur die geraas van die verkeer beïnvloed te word. (3)
5.5 Die algemene rigting vanaf die middel van Nr 3 baan tot by 'n speler by posisie A op
Nr 1-baan is direk noord.
In watter algemene rigting is die posisie van die groot TV-skerm in verhouding tot die
speler by A? (2)
5.6 Die hoogte van die groot, reghoekige TV-skerm is 5 m.
Bepaal, en toon AL die berekeninge, die skaal van die kaart in die vorm 1 : … (5)
Bl 278 van 585

6. Die sitplekplan van Nr 3-baan by Wimbledon word hieronder getoon:
Die rye word gemerk deur die letters van die alfabet te gebruik.
Gebruik die sitplekplan om die vrae wat volg, te beantwoord.

6.1 Bepaal met watter letter die voorste ry aan die noordekant van Nr 3-baan gemerk
moet word. (2)
6.2 Noem die gange wat die naaste sal wees aan 'n persoon wat in die suidwestelike
hoek van die baan sit. (2)
6.3 Gee EEN geldige rede waarom gang 10 die minste toeskouers sal hê wat die gang
gebruik. (2)
6.4 'n Oppervlakte van 41 m x 22 m van Nr 3 baan is met gras bedek. Die verhouding
van die twee tipes gras wat gebruik word, is rog : swenkgras = 7 : 3.
Die baanopsigter het beweer dat hy 65 kg swenkgrassaad vir Nr 3 baan nodig het
indien 245 g grassaad per vierkante meter gesaai word.
Verifieer of sy bewering geldig is.

Oppervlakte van 'n reghoek = lengte x breedte. (6)
Bl 279 van 585

Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Modelle
1.  Ondersoek die verpakking opsies van verskillende
vorms voorwerp vir 2D en 3D verpakkingspasies 3 3
 Bepaal die mees gepaste metode om items te verpak
om die optimale gebruik van die spasie te benut
 Bepaal die mees koste-effektiewe manier van
verpakking.
Bl 280 van 585

Bl 281 van 585
Bl 282 van 585
Bl 283 van 585
Oefening 1
1. Bereken die aantal boksies wat in die groot houer/boks verpak kan word indien die
lengte ( ) van die boksie langs die breedte (b) van die houer/boks verpak word.
2. 'n Boks met 24 blikkie Diet Coke word vertoon:
Die radius van 'n blikkie Diet Coke is 3,5 cm. Die blikkies is verpak soos in die
prentjie. Berken die minimum lengte en minimum breedte van die boks om die 24
blikkies Coke te bevat.
3. Gebruik die boekrak en boek se afmetings om te bereken hoeveel boeke in die

TWEE rakke gepak kan word indien die boeke in hule breedte (b) langs die lengte
van die boekrak gepak word.
Bl 284 van 585

4. Gebruik die volgende diagramme om die vraag wat volg te beantwoord:
Verifieer watter een van die volgende verpakkingsopsies sal die mees koste-effektief
wees:
Opsie 1: Die lengte (l) van die boks langs die lengte van die sleepwa
Opsie 2: Die breedte (b) van die boks langs die lengte van die sleepwa
LET WEL: Toon alle berekeninge om jou antwoord te regverdig.
Bl 285 van 585

Oefening 3
1. Beantwoord die vrae ten opsigte van die samestelling van die tafel:
1.1 Hoeveel dele moet aanmekaar geheg word om die tafel saam te stel?
1.2 Hoeveel skroewe word benodig om die tafelblad aan die tafel ondersteuningspoot
vas te sit?
1.3 Skryf 'n volledige instruksie by STAP 2.
1.4 Waarvoor sal die boor gebruik word?
Bl 286 van 585

2. Die samestelling van 'n boks:
2.1 Identifiseer die instruksie uit die onderstaande lys wat pas by stappe 1; 3 en 5:
X. Vou alle flappe in (eers klein flappe, laaste groter flappe
Y. Vou die boks op sy sy, en vou die flap A na binne.
Z. Lig flap A tot in vertikale posisie, lig en vou die verlengings van klep B op teen
die endwande van die boks
2.2 Skryf 'n instruksie vir STAP 2.
2.3 Skryf 'n instruksie vir STAP 4.
Bl 287 van 585

Oefening 4
1.
Hieronder is die onderdelelys en die eerste DRIE samestellingsinstruksies.
Gebruik die inligting om die vrae wat volg, te beantwoord.
1.1 Skryf die totale getal los dele in die boks neer. (2)
1.2 Skryf TWEE instruksies neer wat met die illustrasie in stap 2 ooreenkom. (4)
1.3 Verduidelik die doel van die lang paneel. (2)
Bl 288 van 585

2. DBO Nov 2017 V1
Bestudeer die diagramme hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord.
2.1 Skryf die korrekte volgorde van die saamstel-instruksies neer om die
speelgoedkarretjie te bou deur die letters A, B, C, D en E te gebruik. (2)
2.2 Watter letter (A, B, C, D of E) pas by die instruksie: "Draai die gedeeltelik voltooide
samestelling om"? (2)
2.3 'n Blik met Lego-blokkies bevat 20 rooi blokkies, 25 blou blokkies, 28 groen blokkies,
30 swart blokkies en 27 wit blokkies.
'n Blokkie word willekeurig uit die blik gekies.
Bepaal die waarskynlikheid dat die blok die volgende sal wees:
2.3.1 Geel (2)
2.3.2 Blou (3)
Bl 289 van 585

Hoofstuk 5 Waarskynlikheid
Oorsig:
Inhoud Duur Aantal
Waarskynlikheid
1.  Verstaan die verskil tussen uitkoms en gebeurtenis
 Ken die waarskynlikheidskaal 5 5
 Druk waarskynlikhede uit in breuke, persentasies en
desimale
 Verstaan die veskil tussen relatiewe frekwensie en
teoretiese frekwensie
 Verstaan dat die voorspellings van die toekoms
gebaseer is op die gebeurtenisse in die verlede
 Erken die veskil tussen situasies waar die uitkoms van
een gebeurtenis 'n impak het op die uitkoms van 'n
ander gebeurtenis en situasies waar die twee
uitkomste geen impak op mekaar het nie
 Identifiseer moontlike uitkomste vir gebeure deur
boomdiagramme en twee-rigting tabelle te gebruik
 Evalueer en kritiseer die geldigheid van uitsprake van
waarskynlikheid in die media en ander bronne
Definisie: Die kans dat 'n gebeurtenis sal plaasvind.
Maniere om waarskynlikheid uit te druk:
Woorde % Breuk Desimaal

Onmoontlik 0% 0 0
Onwaarskynlik 25% 0,25
Gelyke kans 50% 0,5
Waarskynlik 75% 0,75
Seker 100% 1 1
Rond % en desimaal af tot 2 desimale (behalwe as hulle anders vra.)
Waarskynlikheidskaal
Hoogs onwaarskynlik Onwaarskynlik Waarskynlik Hoogswaarskynlik
0% 25% 50% 75% 100%

onmoontlik onwaarskynlik gelyke kans waarskynlik seker
Berekening van waarskynlikheid =
Bl 290 van 585

Bv. 'n sak bevat 2 piesangs, 3 appels en 5 pere
NB! Jy moet altyd jou
W(piesang) of P(piesang) = breuk vereenvoudig
* Die vraag sal gewoonlik sê of jy dit as 'n breuk, % of desimaal moet skryf - indien nie,
skryf jou antwoord as 'n breuk (vereenvoudig).
Relatiewe Frekwensie (RF)
Def: Eksperiment of speletjie
Relatiewe Frekwensie =
Bv. 'n dobbelsteen word 10 keer gerol en die uitkomstes is as volg:

4; 6; 3; 3; 5; 2; 1; 5; 4; 2
1. Wat is die waarskynlikheid om 'n 3 te gooi?

P(3) = Daar is net een 3 op 'n dobbelsteen
2. Wat is die RF om 'n 3 te gooi?
RF(3) = Die dobbelsteen het 2 keer op "3" geland
3. Wat is die waarskynlikheid dat die dobbelsteen op 'n ewe getal sal land (as 'n %)?
P(ewe getal) = x 100 = 50%
Bl 291 van 585

Bl 292 van 585
Voorstelling van saamgestelde gebeurtenisse
1. Boomdiagramme
'n Muntstuk word opgeskiet en 'n dobbelsteen word gerol.
Stel die uitkomstes op 'n boomdiagram voor
1 K1
2 K2
K 3 K3
4 K4
5 K5
6 K6
12 moontlike
uitkomstes
1 S1
2 S2
S 3 S3
4 S4
5 S5
6 S6
1. Wat is die waarskynlikheid om Kop en 5 te kry?
P(K5) = of
want daar is 1 uit 2 kans dat die muntstuk op kop

sal land en 1 uit 6 kans dat die dobbelsteen op 5
kan land
Bl 293 van 585

2. Twee-rigting tabel (Muntstuk en dobbelsteen voorbeeld)
Dobbelsteen
1 2 3 4 5 6
muntstuk
Kop K1 K2 K3 K4 K5 K6
Stert S1 S2 S3 S4 S5 S6
Sit meeste uitkomstes altyd bo
Oefening 1
1. 'n Restauranteienaar vra 'n groep mense wat die UEFA-sokkerfinaal tussen Italië en
Spanje dophou wie hulle ondersteun. Hy vind uit dat 76 mense Spanje ondersteun,
27 Italië ondersteun en 15 onpartydig is.
Indien een persoon lukraak uit die groep gekies is, gebruik woorde om die
waarskynlikheid te beskryf dat daardie persoon:
1.1 'n ondersteuner van die Italiaanse span is

1.2 'n ondersteuner van die Spaanse span is
1.3 'n persoon met geen besondere voorkeur is nie
1.4 'n persoon wat die Franse span ondersteun is
2. 'n Supermark het 'n rak wat sjokoladelekkers wat in verskillende kleure verpak is,
vertoon. Daar is 35 sjokoladelekkers in blou papier toegedraai, 23 in silwer en 42 in
goud. Angie kies lukraak een van hierdie sjokoladelekkers.
2.1 Verduidelik wat dit beteken om "'n sjokoladelekker lukraak te kies".
2.2 Gebruik woorde om die waarskynlikhied dat Angie een van die volgende kies te
beskryf:
2.2.1 'n sjokoladelekker in 'n blou of goue papiertjie toegedraai

2.2.2 'n sjokoladelekker in 'n blou, 'n goue of 'n silwer papiertjie toegedraai
2.2.3 'n sjokoladelekker in silwer toegedraai
2.2.4 'n sjokoladelekker in 'n swart papiertjie toegedraai
Oefening 2
1. Hlobi moes 'n motor huur toe sy in Johannesburg aankom. Die volgende motors is
beskikbaar teen dieselfde tarief: Toyota Yaris (twee wit, twee swart), Volkswagen
Golf (een silwer, een wit, een rooi, twee swart) en Ford Spark (twee wit, een blou).
Hlobi kies lukraak een van die beskikbare motors.
1.1 Hoeveel motors was beskikbaar teen dieselfde tarief?
1.2.1 Wat is die waarskynlikheid dat Hlobi 'n Volkswagen Golf sou kies?
1.2.2 Wat is die waarskynlikheid dat Hlobi 'n Ford Spark sou kies?
1.2.3 Wat is die waarskynlikheid dat Hlobi 'n blou Ford Spark sou kies?
Bl 294 van 585

1.2.4 Wat is die waarskynlikheid dat Hlobi 'n rooi Toyota Yaris sou huur?
1.2.5 Wat is die waarskynlikheid dat Hlobi 'n wit motor sou huur?
1.2.6 Wat is die waarskynlikhied dat Hlobi enige motor behalwe 'n swarte sou huur?
2. By die Hoërskool Welkom is die volgende getal leerders lede van die Skakelverening
wat fondsinsameling vir hulle gemeenskap doen.
Tabel 1 Ledetal in die Skakelvereniging

Graad 12 Graad 11 Graad 10 Totaal
Meisies 29 47 0 76
Seuns 0 24 42 66
Totaal 29 71 42 142
Gebruik hierdie tabel om die waarskynlikheid te bereken dat 'n lid wat lukraak uit die
Skakelvereniging gekies word:
2.1 'n meisie in Graad 11 is
2.2 'n seun in Graad 10 is
2.3 'n seun in Graad 12 is
2.4 'n lid is wat nie in Graad 12 is nie.
3. Kyk na die tolbord wat hier getoon word.
3.1 Hoeveel uitkomste het hierdie tolbord?

3.2 Bereken die waarskynlikheid vir die tolbord om op elke van die letters te land, en
skryf dit as 'n persentasie.
Oefening 3
1. Navorsing is op die Graad 12-leerders gedoen om die waarskynlikheid dat iemand

regshandig is te vind. Uit 'n totaal van 148 leerders was 134 regshandig.
1.1 Hoeveel van die Graad 12-leerders is linkshandig?

1.2 Wat is die waarskynlikheid dat 'n persoon, gebaseer op hierdie statistiek, linkshandig
is?
Bl 295 van 585

2. In 'n eksperiment gooi James 'n kartonsilinder, soos hier getoon, 'n paar keer. Hy
teken aan hoeveel keer die silinder regop land.
2.1 Gebruik 'n waarskynlikheidswoord (waarskynlik, onwaarskynlik of gelyk) en beskryf

jou gevoel oor die kans dat die silinder regop land in plaas van op sy sy.
2.2 James gooi die silinder 50 keer en dit land 9 keer regop. Wat is die eksperimentele
waarskynlikheid dat die silinder regop land?
2.3 James gooi die silinder nog 100 keer en dit land 15 keer regop. Wat is die
eksperimentele waarskynlikheid nou?
2.4 Waarom is die antwoord in Vraag 2.3 meer betroubaar?
3. In 'n eksperiment word 'n muntstuk opgeskiet en ook 'n dobbelsteen gerol. Daar was
altesaam 20 gebeurtenisse wat aangeteken is met die volgende uitkomste: K1; M4;
K2; K6; M4; K5; M2; K4; K1; K3; K6; M4; M3; K5; M1; K3; M4; M2; K3; M1
3.1 Teken 'n boomdiagram wat al die moontlike uitkomste aandui.
3.2 Bereken die waarskynlikhied dat kruis en 6 sal voorkom
3.3 Bereken die relatiewe frekwensie waarteen kruis en 6 voorkom.
4. Pasiënte wat met TB gediagnoseer is, word in die hospitaal opgeneem. Hul
medikasie-inligtingsvel beweer dat, indien hulle hul medikasie korrek en konsekwent
neem, hulle 'n 90%-kans het om genees te word. Drie-en-veertig TB-pasiënte by die
hospitaal is met hierdie medikasie behandel.
4.1 Watter persentasie TB-pasiënte sal moontlik nie genees word nie volgens die
medikasie-inligtingsvel?
4.2 Hoeveel van die pasiënte by die hospitaal word verwag om genees te word indien
die medikasie volgens die voorskrif geneem word?
4.3 Sou dit moontlik wees dat al 43 pasiënte genees kon word? Verduidelik.
Bl 296 van 585

Oefening 4
Die tabel hieronder toon die Top 10 Vinnigste 100 m Atlete van Alle Tye.
Gebruik die tabel en beantwoord die vrae wat volg.
Top 10 Vinnigste 100 m Atlete van Alle Tye
Rang Tyd Wind Naam Nasionaliteit Datum
1 9,58 +0,9 Usain Bolt JAM 16/08/2009
2 9,69 +2,0 Tyson Gay VSA 20/09/2009
3 9,69 -0,1 Yohan Blake JAM 23/08/2012
4 9,72 +0,2 Asafa Powell JAM 02/09/2008
5 9,74 +0,9 Justin Gatlin VSA 15/05/2015
6 9,78 +0,9 Nesta Carter JAM 29/08/2010
7 9,79 +0,1 Maurice Greene VSA 16/06/1999
8 9,80 +1,3 Steve Mullings JAM 04/06/2011
9 9,82 +1,7 Richard Thompson TTO 21/06/2014
10 9,84 +0,7 Donovan Bailey KAN 27/07/1996
Watter EEN van die volgende terme beskryf die moontlikheid dat 'n atleet wat
lukraak uit die lys gekies word, van Suid-Afrika afkomstig is?
Seker; Nie moontlik nie; Waarskynlik; Hoogs onwaarskynlik (2)
Bl 297 van 585

S beteken Seun D beteken Dogter
Gebruik die bostaande diagram om die volgende vrae te beantwoord:
2. 1 Skryf die waarskynlikheid (as 'n gewone breuk) neer dat al drie kinders van dieselfde
geslag kan wees. (3)
2..2 Bereken die waarskynlikheid (as 'n persentasie) dat die gesin met drie kinders, twee
seuns en 'n dogter sal hê. (3)
Bl 298 van 585

3. Valois het die La Liga (d.i. Spanje) se finale sokkerligatabel vir die 2015/16 seisoen
in BYLAE B bestudeer. Sommige van die data is uitgelaat.
Belangrik:
Die posisie van die spanne is volgens die opgehoopte punte en die top span het
onder andere die hoogste prys en die trofee ontvang. Verder word die onderste drie
spanne gerelegeer (R). [Relegeer beteken dat 'n span afskuif na 'n ander liga.]
Die punte vir elke span word soos volge toegeken per wedstryd:
 Wen = Drie punte

 Verloor = Nul punte
 Gelykop = Een punt
Gebruik BYLAE B en die bostaande inligting om die volgende vrae te beantwoord:
Spaanse La Liga Liga 2015/16 sokkerseisoen.

Pos Span/Klub Sp W G V DA DT DV Pte
1 Barcelona 38 29 04 05 112 29 +83 91
2 Real Madrid 38 28 06 04 110 34 +76 90
3 Atletico Madrid 38 04 06 63 18 +46 88
4 Villarreal 38 18 10 10 44 35 +09 64
5 Athletic Bilbao 38 18 08 12 58 45 +13 62
6 Celta Vigo 38 17 09 12 51 59 D 60
7 Sevilla 38 14 10 14 51 50 +01 52
8 Malaga 38 12 12 14 38 35 +03 48
9 Real Sociedad 38 13 09 16 45 48 -03 48
10 Real Betis 38 11 12 15 34 52 -18 45
11 Las Palmas 38 12 08 18 45 53 -08 44
12 Valencia 38 11 11 16 46 48 -02 44
13 Espanyol 38 12 07 19 40 74 -34 43
14 Eibar 38 11 10 17 49 61 -12 43
15 Deportivo La Coruna 38 08 18 12 45 61 -16 42
16 Granada 38 10 09 19 46 69 -23 39
17 Sporting Gijon 38 10 09 19 40 62 -22 39
18 Rayo Vallecano (R) 38 09 11 18 52 73 -21 Z
19 Getafe (R) 38 09 09 20 37 67 -30 36
20 Levante (R) 38 08 08 22 37 70 -33 32
LET WEL:
Aantal wedstryde:
Sp Gespeel Pos Posisie
W Wen DA Doele aangeteken
G Gelykop DT Doele teen die span
V Verloor DV Doelverskil
Pte Punte op die ligatabel
Skryf die waarskynlikheid (as 'n desimale breuk) om willekeurig 'n span van die La
Liga met 'n doelverskil groter as 30 te kies. (3)
Bl 299 van 585

4. Gauteng 2019 V2
Die bus het in Groblersdal vir middagete gestop en die volgende spyskaart was
bedien. Die studente moes een item vanuit elke kategorie kies.
Kategorie 1 Stysel Dumpling (D) Rys (R)

Kategorie 2 Slaai Tunaslaai (T) Aartappelslaai (A)
Kategorie 3 Vleis Beesbredie (B) Skaapbredie (S)
4.1 Voltooi die boomdiagram op ANTWOORDBLAD 2 wat al die moontlike uitkomste vir
hierdie gebeurtenis sal toon. (3)
Maaltyd
4.2 Bepaal vervolgens, die waarskynlikheid daarvan om 'n maaltyd met beesvleis te
kies. (2)
5. Die laaste strategie is om maandelikse kompetisies te hou waar kliënte pryse kan
wen. Die pryse is agter die letters van die woord "CONCENTRATION" versteek.
Die verkose letter word nie weer teruggeplaas nadat dit gekies was nie.
Die eerste kliënt het willekeurig die letter "R" gekies.
Bepaal die waarskynlikheid daarvan dat die tweede letter wat gekies sal word 'n "C"
sal wees. Skryf jou finale antwoord as 'n desimale breuk. (3)
Bl 300 van 585

Oefening 5
1. Sept 2019 (Metro Oos) V2
Die 2019 Krieketwêreldbeker het tydens Mei tot Julie 2019 in Engeland en Wallis
plaasgevind. Die onderstaande tabel toon die top-15 kolwers se statistieke vir die
aantal kolfbeurte wat in die Krieketwêreldbeker gespeel is.
Let Wel: Kolfbeurte verwys na die aantal wedstryde wat gespeel is.
TABEL 2: TOP 15 KOLWERS VAN DIE 2019-KRIEKETWÊRELDBEKER

Naam van speler Span Totale Gemiddelde Kolf- Grenshoue
Beurte
aantal lopies per tempo Aantal Aantal
Pos
lopies wedstryd 4'e 6'e

behaal
1 Rohit Sharma Indië 9 648 81,0 98,33 67 14
2 David Warner Australië 10 647 71,89 89,36 66 8
3 Shakib Al Hasan Bangladesh 8 606 86,57 96,04 60 2
4 Joe Root Engeland 10 549 68,62 92,89 48 2
5 Kane Williamson (kaptein) Nieu-Seeland 8 548 91,33 76,32 48 2
6 Aaron Finch (kaptein) Australië 10 507 50,70 102,01 47 18
7 Johnny Bairstow Engeland 10 496 49,60 95,75 60 11
8 Babar Azam Pakistan 8 474 67,71 87,78 50 2
9 Virat Kohli (kaptein) Indië 9 443 55,38 94,06 38 2
10 Jason Roy Engeland 6 426 71,00 117,03 48 12
11 Faf du Plessis (kaptein) Suid-Afrika 8 387 64,50 89,58 36 4
12 Ben Stokes Engeland 9 381 54,43 95,01 33 9
13 Steven Smith Australië 10 379 37,90 89,58 33 2
14 Alex Carey Australië 9 375 62,50 104,17 46 2
15 Nicholas Pooran Wes-Indië 8 367 52,43 92,62 30 2
INLIGTING:
Die volgende afkorting is:
 Pos - Posisie
 4'e (Viere) - Vier (4) lopies - Die kolwer slaan die bal grondlangs tot
by die grens of die bal bons voordat dit die grens bereik.
 6'e (Sesse) - Ses (6) lopies aangeteken - Die kolwer slaan die bal in
die lug en dit kruis die grenslyn voordat die bal met die grond in
aanraking kom.
Grenshoue verwys na vier lopies (4'e) en ses lopies (6'e) wat behaal is.
Die kolftempo word vir 'n kolwer gedefinieer as die gemiddelde aantal lopies wat per
100 balle behaal word.
Gebruik die tabel en inligting om die vrae wat volg te beantwoord:
Bepaal die waarskynlikheid as 'n persentasie om willekeurig 'n kolwer van Engeland
onder die top-15 kolwers van die 2019 wêreldbeker te vind. (3)
Bl 301 van 585

2. Data is versamel van basketbalspelers en bofbalspelers om die verspreiding van hul
lengtes te bepaal. Die mond-en-snordiagramme hieronder toon die lengtes van
basketbalspelers en bofbalspelers in duim.
Basketbal
Bofbal
Lengtes van Basketbal en Bofbalspelers (in duim)

[Bron:https://slideplayer.com]
Gebruik die mond-en-snordiagramme hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:
2.1 Bepaal die waarskynlikheid om 'n bofbalspeler te kies wat:

2.1.1 langer as 76 duim is (as persentasie). (2)
2.1.2 korter as kwartiel 2, maar langer as kwartiel 1 is (as 'n vereenvoudigde breuk). (2)
3. November 2018 V1
29 van die 42 atlete wat aan die parkwedloop deelgeneem het, was vroulik.
Bepaal die waarskynlikheid om willekeurig 'n mansatleet uit hierdie groep te kies. (2)
4. Feb/Mrt 2018 V1
Bl 302 van 585

Gebruik TABEL 1 hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord.
4.1 Identifiseer die stad met die laagste temperatuur. (2)

4.2 Bereken die temperatuuromvang vir Stad C. (2)
4.3 'n Waarskynlikheidskaal in woorde en as desimale breuke word hieronder gegee.
Gebruik die waarskynlikheidskaal en TABEL 1 hierbo om die vrae wat volg, te

beantwoord.
4.3.1 Identifiseer die stad wat GEEN kans op reën het nie. (2)
4.3.2 Skryf, in woorde, die kans op reën vir Stad A neer. (2)
5. Die medisynetas bevat VIER identiese kleiner houers. In ELKE klein houer is vier
verskillende soorte pille in silindriese houers wat A, B, K en U gemerk is, soos
hieronder aangetoon.
Bepaal (as 'n desimale breuk) die waarskynlikheid om willekeurig 'n tipe U-houer uit
die medisynetas te kies. (3)
Bl 303 van 585

Oefening 6
1. 1 Skryf die waarskynlikheid neer om willekeurig 'n Suid-Afrikaner te kies wat in die O-
bloedgroep val. (2)
1. 2 Identifiseer die bloedgroep van 'n ontvanger wat 'n 100% waarskynlikheid het om
van enige skenkerbloedgroep bloed te ontvang. (2)
1. 3 Verifieeer, met 'n rede, of dit die waarskynlikste is vir 'n O--bloedgroep-ontvanger om
bloed van enige skenkerbloedgroep te ontvang. (3)
'n Blik met Lego-blokkies bevat 20 rooi blokkies, 25 blou blokkies, 28 groen blokkies,
30 swart blokkies en 27 wit blokkies.
'n Blokkie word willekeurig uit die blik gekies.
Bepaal die waarskynlikheid dat die blok die volgende sal wees:
2.1 Geel (2)
2.2 Blou (3)
Bl 304 van 585

3. JF September 2019
Die data hieronder stel die punte wat geakkumuleer is gedurende die 2017
Universiteitshokkie- en sokkertoernooi vir vroue voor.
TABEL 6: GEAKKUMULEERDE PUNTE DEUR VROUEHOKKIE EN -SOKKER IN 2017

Spanne UP Tuks Maties NWU Wits UVS UJ Madibas UKZN
Puk Kovsie
Hokkie 18 18 18 12 9 6 3 0
Sokker 11 17 11 6 12 9 12 0
Gebruik die inligting in TABEL 6 hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:
Indien die toernooipunte vir die twee sportsoorte lukraak gekies word, bereken die
waarskynlikheid (as 'n gewone breuk) dat die punte minder as 10 sal wees. (2)
4. Senior Sertifikaat V2 2019

Die versnelde skoleinfrastruktuur-afleweringsinisiatief (VSIAI) van die Departement
van Onderwys is ontwerp om skole op te knap sodat dit vir leer bevordelik is.
TABEL 4 toon 'n opsomming van die voltooide opknappingsprojekte per provinsie.
TABEL 4: Voltooide VSIAI-opknappingsprojekte per provinsie
PROBLEME BY DIE SKOOL

PROVINSIE ONVANPASTE WATER SANITASIE ELEKTRIES TOTALE
STRUKTURE GETAL
PROJEKTE
Oos-Kaap 145 271 171 202 789
Vrystaat 21 53 12 50 136
Gauteng 0 0 14 2 16
KwaZulu-Natal 1 206 103 58 368
Limpopo 3 104 88 5 200
Mpumalanga 5 36 38 45 124
Noordwes 2 3 10 0 15
Noord-Kaap 1 5 13 2 21
Wes-Kaap 25 3 19 8 55
TOTAAL 203 681 468 372 1 724
Gebruik die inligting in die tabel hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord.
4.1 Skryf neer, in vereenvoudigde vorm, die verhouding van waterprojekte tot
sanitasieprojekte in Limpopo. (3)
4.2 Bepaal, as 'n desimaal, die waarskynlikheid om willekeurig 'n herstelprojek te kies
waar onvanpaste strukture suksesvol voltooi is. (3)
4.3 Bepaal, tot die naaste persentasie, die waarskynlikheid om willekeurig 'n voltooide
projek by 'n skool in KwaZulu-Natal te kies wat NIE elektriese herstelwerk gehad het
NIE. (4)
Bl 305 van 585

5. Junie 2019 V2
Die tabel wat volg toon die aantal fatale ongelukke in Suid-Afrika per provinsie in
2016 en 2017.
TABEL 2: Aantal fatale ongelukke per provinsie

JAAR OK VS GP KZN LI MP NK NW WK RSA
2016 1 398 751 2 385 2 367 1 261 1 233 318 892 1 071 11 676
2017 1 284 742 2 398 2 284 1 326 1 182 349 809 1 063 11 437
Veran- -114 -9 13 -83 65 -51 31 -83 -8 -239
dering
% -8,2 -1,2 0,5 -3,5 5,2 -4,1 9,7 -9,3 -0,7 -2,0
Veran-
dering
5.1 Rangskik die persentasieverandering in stygende volgorde. (2)
5.2 Thabo maak die stelling dat die waarskynlikheid (as 'n persentasie, afgerond tot die
naaste heelgetal) dat daar 'n fatale ongeluk in Gauteng (GP) in 2017 was, 20% is.
Doen berekeninge om te verifieer of Thabo se stelling korrek is of nie. (3)
Oefening 7
1. Die Waarskynlikheidskaal:
Onmoontlik Onwaarskynlik Vyftig-Vyftig Waarskynlik Seker
Breuk: 0 1
Desimaal: 0,0 0,25 0,5 0,75 1,0
Persentasie: 0% 25% 50% 75% 100%
Besluit waar die volgende eksperimente op die waarskynlikheidskaal sou val:

1.1 Wanneer 'n muntstuk opgeskiet word.
1.2 Lemoene groei op 'n piesangboom.
1.3 Die son sak in die aand.
1.4 Die keuse van 'n rooi bal in 'n sak met 2 wit balle en 6 rooi balle.
2. Waarskynlikheidsformule:
Waarskynlikheid =
'n Privaat wildreservaat tel die volgende aantal diere: 236 springbokke, 14 olifante, 2
renosters en 37 sebras. Gebruik die formule om die waarskynlikheid te bepaal dat
die eerste dier wat raakgesien word, … is.
2.1 'n renoster
2.2 'n zebra
2.3 'n kameelperd
2.4 nie 'n springbok
Bl 306 van 585

3. Twee-rigting tabelle:
John rol twee ses-kantige dobbelstene gelyktydig. Hy teken die tweerigting-tabel om
die moontlike uitkomste aan te toon. Bestudeer die tabel en beantwoord die vrae
wat volg:
Telling op 1ste dobbelsteen
6 5 4 3 2 1
Telling 6 6:6 5:6 4:6 3:6 2:6 1:6
op 2de 5 6:5 5:5 4:5 3:5 2:5 1:5
dobbel- 4 6:4 5:4 4:4 3:4 2:4 1:4
steen 3 6:3 5:3 4:3 3:3 2:3 1:3
2 6:2 5:2 4:2 3:2 2:2 1:2
1 6:1 5:1 4:1 3:1 2:1 1:1
Wat is die moontlikheid dat John die volgende sal kry?

3.1 dieselfde telling op albei dobbelstene?
3.2 'n telling van 2 op een van die twee dobbelstene?
3.3 tellings wat 'n som van 6 gee?
3.4 'n ewe getal gee as dit saamgevoeg word?
4. Boomdiagramme:
Die toebroodjies word van 'n gelyke aantal wit- (W), bruin- (B) en volgraadbrode (H)
gemaak. Die vulsels wat vir die toebroodjies gebruik word, is eier (E) of vis (F), met
(M) of sonder (N) mayonnaise.
'n Onvoltooide boomdiagram word hieronder getoon:
M BEM
E
N BEN
B
M BFM
F
N BFN
M WEM
E
N (a)
W
M WFM
F
N (b)
M (c)
E
N HEN
H
M (d)
F
N HFN
Bl 307 van 585

4.1 Verduidelik wat die uitkoms is wat BEM op die boomdiagram voorstel.
4.2 Voltooi die boomdiagram (a) - (d)).
4.3 Gebruik die boomdiagram om die waarskynlikheid in vereenvoudigde vorm neer te
skryf dat 'n toebroodjie wat ewekansig gekies word:
4.3.1 'n volgraanvistoebroodjie sonder mayonnaise sal wees.
4.3.2 nie 'n witbroodtoebroodjie sal wees nie.
Oefening 8
1. Skryf die kanse neer om die uitkomste in die volgende situasies te behaal. Skryf u
antwoord as desimale, persentasies en gewone breuke. Jy moet al 3 gee.
1.1 Jy kry enige onewe getal as jy een keer 'n dobbelsteen gooi.
1.2 Kry 'n 3 as jy 'n dobbelsteen met 8 kante gooi.
1.3 Die kies van 'n Jack vanaf 'n stel speelkaarte.
1.4 Jy haal 'n T-hemp uit (sonder om te kyk!) uit 'n stapel met 1 blou, 3 groen en 2 pers
T-hemde. Wat is die kans dat jy 'n pers T-hemp sal uithaal?
2. 'n Eenvoudige voorspellingspel behels 'n sak wat twee rooi balle en drie groen balle
bevat. Die waarskynlikheid dat twee balle opeenvolgende gekies word (eers een bal
en dan 'n tweede bal) word in die volgende boomdiagram (Rooi bal = R;
Groen bal = G) getoon:
2.1 Wat is die waarskynlikheid dat die eerste bal 'n rooi bal is?
2.2 Wat is die waarskynlikheid dat die tweede bal wat getrek word 'n rooi bal is as die
eerste bal 'n rooi bal was?
2.3 Wat is die waarskynlikheid dat beide balle rooi is?
2.4 Wat is die waarskynlikheid dat ten minste een van die balle wat getrekw ord 'n groen
bal is?
Bl 308 van 585

3. Celeste, 'n inwoner van Kimberley, het die volgende dag se weervoorspelling
bestudeer om vas te stel of dit nodig is om 'n sambreel saam te neem na haar
werk.
UURLIKSE WEERVOORSPELLING VIR KIMBERLEY – 12/03/2019
3.1 Bepaal die waarskynlikheid dat dit sal reën as Celeste om 14:30 van die werk af
gaan.
3.2 Bepaal die waarskynlikheid dat die temperatuur van 13:00 tot 17:00 verhoog het.
Druk u antwoord as 'n desimale getal uit.
3.3 Bepaal die waarskynlikheid dat die temperatuur van 13:00 tot 15:00 dieselfde sal bly.
Druk u antwoord as persentasie uit.
3.4 Bepaal die waarskynlikheid dat die wind in enige westelike rigting van 13:00 tot
16:00 gewaai het.
Druk u antwoord as 'n breuk uit.
4. Die volgende draaier het twee maniere om na te kyk: 1- die patrone; 2 - die kleure
wat op die draaier geskryf is. As 'n persoon die draaier draai, wat is die kans dan
dat:
4.1 jy die diagonale lynpatroon kry. Druk u antwoord as ‘n gewone breuk uit.
4.2 jy die wit, soliede kleur kry. Druk u antwoord as persentasie uit.
4.3 jy die kleur “BLOU”, wat geskryf is, kry. Druk u antwoord as 'n desimale breuk uit.
4.4 jy nie die stippelpatroon kry nie. Druk u antwoord as persentasie uit.
Bl 309 van 585

5. Op 'n roulette wiel is daar 18 rooi en 18 swart nommers. Daar is ook 'n addisionele 0
wat groen van kleur is.
5.1 Wat is die waarskynlikheid dat die eerste bal op 'n rooi nommer beland? Druk u
antwoord as 'n desimaal uit. Rond u antwoord af tot 2 desimale plekke.
5.2 Wat is die waarskynlikheid dat die eerste bal op 'n rooi nommer 19 beland? Druk u
antwoord as 'n breuk uit.
5.3 Wat is die waarskynlikheid dat die tweede bal op 'n rooi nommer beland as die
eerste bal reeds op 'n rooi nommer beland het? Druk u antwoord as 'n desimaal uit.
6. Luca het drie opsies om by die skool te kom. Sy kan met haar fiets ry, taxi's gebruik
of ekstra vroeg wakker word om saam met haar pa te ry. Die weer speel 'n groot rol
in haar besluit oor hoe om by die skool te kom.
Die waarskynlikheid dat dit 'n sonnige dag is, is en die waarskynlikheid dat dit 'n
reënerige dag is, is .
As dit 'n sonnige dag is, is die waarskynlikheid dat Luca met haar fiets skool toe sal
ry, 60%, terwyl die waarskynlikheid dat sy 'n taxi gaan haal, 20% is.
As dit 'n reënerige dag is, is die waarskynlikheid dat Luca 'n taxi sal neem, 0,5, en
die waarskynlikheid dat sy vroeg opstaan om 'n met haar pa te ry, is 0,4.
6.1 Voltooi die ontbrekende inligting deur die boomdiagram in u werkboek te kopieer.
6.2 Bereken die waarskynlikheid, as 'n breuk, dat dit 'n sonnige dag sal wees en dat
Luca vroeg sal opstaan om 'n geleentheid saam met haar pa te neem.
Bl 310 van 585

Hoofstuk 6 Hersiening
Bl 311 van 585

Bl 312 van 585
Bl 313 van 585
Bl 314 van 585
Bl 315 van 585
Bl 316 van 585
Bl 317 van 585
Bl 318 van 585
Bl 319 van 585
Bl 320 van 585
Bl 321 van 585
Bl 322 van 585
Bl 323 van 585
Bl 324 van 585
Bl 325 van 585
Bl 326 van 585
Bl 327 van 585
Bl 328 van 585
Bl 329 van 585
Bl 330 van 585
Bl 331 van 585
Bl 332 van 585
Bl 333 van 585
Bl 334 van 585
Bl 335 van 585
Bl 336 van 585
Bl 337 van 585
Bl 338 van 585
Bl 339 van 585
Bl 340 van 585
Bl 341 van 585
Bl 342 van 585
Bl 343 van 585
Bl 344 van 585
Bl 345 van 585
Bl 346 van 585
Bl 347 van 585
Bl 348 van 585
Bl 349 van 585
Bl 350 van 585
Bl 351 van 585
Bl 352 van 585
Bl 353 van 585
Bl 354 van 585
Bl 355 van 585
Bl 356 van 585
Bl 357 van 585
Bl 358 van 585
Bl 359 van 585
Bl 360 van 585
Bl 361 van 585
Bl 362 van 585
Bl 363 van 585
Bl 364 van 585
Bl 365 van 585
Bl 366 van 585
Bl 367 van 585
Bl 368 van 585
Bl 369 van 585
Bl 370 van 585
Bl 371 van 585
Bl 372 van 585
Bl 373 van 585
Bl 374 van 585
Bl 375 van 585
Bl 376 van 585
Bl 377 van 585
Bl 378 van 585
Bl 379 van 585
Bl 380 van 585
Bl 381 van 585
Bl 382 van 585
Bl 383 van 585
Bl 384 van 585
Bl 385 van 585
Bl 386 van 585
Bl 387 van 585
Bl 388 van 585
Bl 389 van 585
Bl 390 van 585
Bl 391 van 585
Bl 392 van 585
Bl 393 van 585
Bl 394 van 585
Bl 395 van 585
Bl 396 van 585
Bl 397 van 585
Bl 398 van 585
Bl 399 van 585
Bl 400 van 585
Bl 401 van 585
Bl 402 van 585
Bl 403 van 585
Bl 404 van 585
Bl 405 van 585
Bl 406 van 585
Bl 407 van 585
Bl 408 van 585
Bl 409 van 585
Bl 410 van 585
Bl 411 van 585
Bl 412 van 585
Bl 413 van 585
Bl 414 van 585
Bl 415 van 585
Bl 416 van 585
Bl 417 van 585
Bl 418 van 585
Bl 419 van 585
Bl 420 van 585
Bl 421 van 585
Bl 422 van 585
Bl 423 van 585
Bl 424 van 585
Bl 425 van 585
Bl 426 van 585
Bl 427 van 585
Bl 428 van 585
Bl 429 van 585
Bl 430 van 585
Bl 431 van 585
Bl 432 van 585
Bl 433 van 585
Bl 434 van 585
Bl 435 van 585
Bl 436 van 585
Bl 437 van 585
Bl 438 van 585
Bl 439 van 585
Bl 440 van 585
Bl 441 van 585
Bl 442 van 585
Bl 443 van 585
Bl 444 van 585
Bl 445 van 585
Bl 446 van 585
Bl 447 van 585
Bl 448 van 585
Bl 449 van 585
Bl 450 van 585
Bl 451 van 585
Bl 452 van 585
Bl 453 van 585
Bl 454 van 585
Bl 455 van 585
Bl 456 van 585
Bl 457 van 585
Bl 458 van 585
Bl 459 van 585
Bl 460 van 585
Bl 461 van 585
Bl 462 van 585
Bl 463 van 585
Bl 464 van 585
Bl 465 van 585
Bl 466 van 585
Bl 467 van 585
Bl 468 van 585
Bl 469 van 585
Bl 470 van 585
Bl 471 van 585
Bl 472 van 585
Bl 473 van 585
Bl 474 van 585
Bl 475 van 585
Bl 476 van 585
Bl 477 van 585
Bl 478 van 585
Bl 479 van 585
Bl 480 van 585
Bl 481 van 585
Bl 482 van 585
Bl 483 van 585
Bl 484 van 585
Bl 485 van 585
Bl 486 van 585
Bl 487 van 585
Bl 488 van 585
Bl 489 van 585
Bl 490 van 585
Bl 491 van 585
Bl 492 van 585
Bl 493 van 585
Bl 494 van 585
Bl 495 van 585
Bl 496 van 585
Bl 497 van 585
Bl 498 van 585
Bl 499 van 585
Bl 500 van 585
Bl 501 van 585
Bl 502 van 585
Bl 503 van 585
Bl 504 van 585
Bl 505 van 585
Bl 506 van 585
Bl 507 van 585
Bl 508 van 585
Bl 509 van 585
Bl 510 van 585
Bl 511 van 585
Bl 512 van 585
Bl 513 van 585
Bl 514 van 585
Bl 515 van 585
Bl 516 van 585
Bl 517 van 585
Bl 518 van 585
Bl 519 van 585
Bl 520 van 585
Bl 521 van 585
Bl 522 van 585
Bl 523 van 585
Bl 524 van 585
Bl 525 van 585
Bl 526 van 585
Bl 527 van 585
Bl 528 van 585
Bl 529 van 585
Bl 530 van 585
Bl 531 van 585
Bl 532 van 585
Bl 533 van 585
Bl 534 van 585
Bl 535 van 585
Bl 536 van 585
Bl 537 van 585
Bl 538 van 585
Bl 539 van 585
Bl 540 van 585
Bl 541 van 585
Bl 542 van 585
Bl 543 van 585
Bl 544 van 585
Bl 545 van 585
Bl 546 van 585
Bl 547 van 585
Bl 548 van 585
Bl 549 van 585
Bl 550 van 585
Bl 551 van 585
Bl 552 van 585
Bl 553 van 585
Bl 554 van 585
Bl 555 van 585
Bl 556 van 585
Bl 557 van 585
Bl 558 van 585
Bl 559 van 585
Bl 560 van 585
Bl 561 van 585
Bl 562 van 585
Bl 563 van 585
Bl 564 van 585
Bl 565 van 585
Bl 566 van 585
Bl 567 van 585
Bl 568 van 585
Bl 569 van 585
Bl 570 van 585
Hoofstuk 7: Terminologie
TERMINOLOGIE DEFINISIE / BESKRYWING

1. DATAHANTERING
B
Bevooroordeelde opname Opname wat komponente bevat wat antwoorde lewer wat
nie 'n geldige beeld van die situasie weergee nie. Lei tot 'n
eensydige gevolgtrekking.
Bevooroordeelde vraag 'n Bevooroordeelde vraag is 'n vraag wat faktore bevat wat
die respondent kan beïnvloed om te antwoord op 'n manier
wat nie heeltemal waar is nie.
Boomdiagram Diagram wat takke gebruik om al die uitkomste van 'n reeks
proewe te vertoon
D
Data Inligting, reeks waarnemings, afmetings, feite; insameling
en optekening van inligting vir statistiese ondersoek. Dit is
rou inligting wat versamel is, sonder enige organisasie of
ontleding.
Datahantering Datahantering verwys na die proses om inligting te
versamel, te organiseer, op te som, voor te stel en te
ontleed.
Data-insamelingsblad Tweekolomtabel wat toon wat waargeneem word en
hoeveel keer dit waargeneem is; wys items van inligting.
Data-insamelingsmetodes Metodes om data te versamel is onderhoude, waarneming
en navorsing of opnames/ vraelyste.
Definitief (Seker) Dit gaan beslis gebeur, bv. Om koppe of sterte te kry as jy
'n muntstuk gooi, is seker.
Diskreet Afsonderlik; onderskeidelik; teenoorgestelde van
aaneenlopend.
Diskrete data Numeriese data (vaste getalle soos die grootte van die
gesin). Data wat slegs sekere waardes kan hê
(hoeveelhede wat getel kan word, gewoonlik heelgetalle).
E
Ekwivalent Hoeveelhede wat dieselfde waarde het.
Ewekansig Die kans dat enige uitkoms sal gebeur, is gelyk; as 'n
normale ses-kantige dobbelsteen gerol word, is die kans
dat enige van die getalle 1,2,3,4,5 of 6 kan vertoon
dieselfde.
Die kans dat iets gebeur of nie gebeur nie, is dieselfde.
F
Frekwensie (f) Aantal kere wat 'n datawaarde aangeteken word.
Frekwnsietabel Tabel wat frekwensies in georganiseerde formaat weergee.
Tabel wat die frekwensies van al die datawaardes in 'n
datastel opsom.
G
Gebeurtenis 'n Aktiwiteit, bv. Om 'n enkele dobbelsteen te gooi.
Gebroke lyngrafiek 'n Grafiek met getalle wat op en af wissel, en nie by 'n
konsekwente geboë lyn hou nie.
Gegroepeerde data Die gegewens word in intervalle gegee.
Bl 571 van 585

Gemiddeld Som van al die waargenome waardes gedeel deur die
aantal waarnemings.
Gemiddeld [van 'n stel data] Som van alle datawaardes gedeel deur die aantal
datawaardes.
Gestapelde staafgrafiek In plaas daarvan om 'n saamgestelde staafgrafiek met

Stapelstaafgrafiek stawe langs mekaar te teken, verdeel 'n stapelgrafiek die
staaf in segmente. Dit word gebruik om aan te dui hoe een
staaf in kleiner dele verdeel word.
Groepeer Sit in klasse, sorteer, rangskik, organiseer.
H
Histogram 90° grafiek met aangrensende stawe om frekwensies van
deurlopende numeriese data met baie verskillende
waardes aan te toon.
Die Oppervlakte van die reghoeke (sy aan sy; geen
gapings tussen hulle nie) toon die frekwensie van klasse
data.
Die grafiese voorstelling van deurlopende numeriese data
deur middel van stawe om die frekwensie van die items in
die datastel weer te gee.
(Heeltemal teen mekaar)
Hoogs onwaarskynlik Die kans dat iets nie gebeur nie, is baie groter as die kans
dat dit gebeur.
Hoogs waarskynlik Die kans dat iets kan gebeur, is baie groter as die kans dat
dit nie sal gebeur nie.
Horisontale staafgrafiek 90° staafgrafiek met horisontale stawe om items soos die
grootte van huishoudings in 'n woonstelblok te vergelyk of
te rangskik.
Houer-en-punt grafiek Diagram wat statistici gebruik om die verspreiding van data
(diagram mond-en-snor) langs 'n getallelyn wat in kwartiele verdeel is te wys.
I
Interkwartielomvang (IKO) Die verskil tussen kwartiel 3 en kwartiel 1.
OF
Die verskil tussen grootste kwartiel en kleinste kwartiel.
K
Kategoriese data Die gegewens wat in die vorm van woorde, name of
byskrifte gegee word. Dit is oor die algemeen beskrywend
van aard, aangesien data in kategorieë ingedeel en
georganiseer word.
Klasinterval Data wat in 'n kleiner aantal kategorieë verdeel word.
Klassifiseer Identifiseer die soort.
Kontinue data Die gegewens wat as getalle gegee word, insluitend
(aaneenlopende data) desimale getalle en/of breuke. Numeriese gegewens (kan
gemeet word soos gewig of ouderdom).
Kwalitatiewe data / Data wat verband hou met sekere kategorieë, bv. Man /
kategoriese data vrou of soort motor, ens.
Kwantitatiewe data / Data wat gemeet of getel kan word en diskreet of
Numeriese gegewens deurlopend kan wees.
Kwartiele Die waardes wat 'n lys getalle in vier gelyke dele verdeel.
Bl 572 van 585

L
Lyngrafiek 'n Grafiek wat lynsegmente gebruik om datapunte te koppel
en veranderinge in data met verloop van tyd toon.
M
Maksimum waarde Die hoogste of grootste waarde in die datastel.
Mates van sentrale neiging Getalle wat meer vertel oor die balans (middelwaarde) in 'n
datastel (modus; mediaan; gemiddelde).
Mates van verspreiding / Getalle wat vertel hoe ver datawaardes in 'n datastel
spreiding uitmekaar lê; verspreiding van numeriese datastel
(omvang/ variasiewydte, kwartiele en persentiele).
Mediaan Middelwaarde in 'n geordende datastel.
Mediaan [van 'n stel data] Waarde wat 'n geordende datastel middeldeur sny.
Minimum waarde Die laagste of kleinset waarde in die datastel.
Modus Waarde of waardes wat meeste in 'n datastel voorkom.
Modus [van 'n stel data] Mees algemene datawaarde in 'n datastel.
Moontlike uitkoms Die kans dat die gebeurtenis sal plaasvind.
N
Notasie Stelsel van figure / simbole om getalle, hoeveelhede of
waardes voor te stel.
Numeriese gegewens Data wat in die vorm van getalle gegee word.
O
Observasie Registrasie van data deur iemand of iets fyn dop te hou.
OF
Die metode om data te versamel wat kyk, luister, aanraak
en / of lees behels.
Omvang/ Variasiewydte [van Verskil tussen die hoogste en laagste waardes in 'n
'n datastel] datastel.
OF
Die verskil tussen die maksimum waarde en die minimum
waarde in die datastel.
Onderhoud Neem data op deur persoonlik of telefonies met iemand te
praat.
Ondersoek Kyk na; bestudeer.
Ongegroepeerde data Die gegwens word as individuele items of waardes gegee.
Onmoontlik / Onmoontlike Geen kans dat die uitkoms sal gebeur nie, bv. Om 'n 7 met
uitkoms 'n gewone seskantige dobbelsteen te gooi.
Onwaarskynlik Die kans dat iets kan gebeur, is minder as die kans dat dit
nie sal gebeur nie.
Opname Versamel data van 'n groep mense of voorwerpe.
P
Persentiele Die punte wat die datastel in 100 gelyke dele verdeel.
Kwartiel 1 is die 25ste persentiel, d.w.s. die waarde

waarvan 75% van die datastel bo dit lê en 25% van die
datastel daaronder lê.

Bl 573 van 585

Populasie Hele bron van data wat by 'n ondersoek betrokke is; al die
proefpersone wat in 'n studie of opname opgeneem is, om
gevolgtrekkings oor die bevolking as geheel te maak.
S
Saamgestelde gebeure Twee of meer gebeurtenisse wat gebeur, bv. Gooi 'n
muntstuk en gooi 'n dobbelsteen.
Saamgestelde staafgrafiek / 'n Staafgrafiek wat twee of meer stelle data gelyktydig
dubbele staafgrafiek vertoon vir maklike vergelyking.
Die mees algemene meervoudige staafgrafiek wat twee
stelle data vergelyk.
Sirkeldiagram / sirkelgrafiek 'n Sirkelvormige diagram wat in verskillende afdelings of
sektore verdeel is.
'n Sirkel verdeel in afdelings wat die grootte vir elke
kategorie illustreer.
Skat Werk rofwerk uit; bereken ongeveer.
Sorteer Organiseer in kategorieë.
Spreidingsgrafiek 'n Grafiek wat gemaak word deur geordende pare in 'n
koördinaatvlak te teken om die verband tussen twee stelle
data aan te toon, maar die punte word nie deur 'n lyn
verbind nie.
Staafgrafiek Die grafiese voorstelling van data wat stawe gebruik om
verskillende kategorieë data te vergelyk.
90° grafiek met stawe om frekwensie aan te dui
(horisontale en vertikale grafiek), die vertikale hoogtes van
'n stel stawe met gelyke breedte stel die waardes van die
afhanklike veranderlike in 'n datastel voor.
Spasies - begin altyd met 'n spasie.
Stapelgrafiek (Ook genoem 'n vertikale stapelgrafiek) vertoon twee of
meer stelle data. Dit toon egter 'n deel / hele verhouding,
sodat u maklik kan sien watter hoeveelheid elke datagroep
uit die geheel beslaan.
Steekproef Klein groep gekies uit die bevolking om die bevolking voor
te stel / te verteenwoordig.
OF
Die deel van die hele groep wat gebruik moet word by die
versameling van data.
Steekproefruimte Die keuse van 'n verteenwoordigende monster.
Stel voor [data] Teken 'n grafiek.
T
Tendens / Neiging 'n Opwaartse of afwaartse verskuiwing van die datastel oor
tyd.
Tweerigtingtabel 'n Tabel wat die uitkomste van 'n gebeurtenis voorstel waar
twee gebeurtenisse ter sprake is.
'n Gebeurlikheidstabel wat alle moontlike uitkomste van
twee proewe wat saam plaasvind, voorstel.
Bl 574 van 585

U
Uitkoms Resultaat van 'n proeflopie (eksperiment).
Uitkoms [Ewekansig] Alle uitkomste het dieselfde kans om te gebeur.
Uitskieters Datawaarde wat 'n abnormale afstand van die ander
datawaardes in die datastel lê.
OF
Baie lae of baie hoë waarde in die datastel.
OF
Die item of waarde in die datastel wat aansienlik verskil van
ander items of waardes.
V
Veranderlike 'n Hoeveelheid wat verskillende waardes in 'n situasie kan
inneem.
Verteenwoordigende Voorbeeld sal waarskynlik resultate lewer soortgelyk aan
steekproef dié wat verkry is uit die bestudering van die hele populasie.
Vertikale staafgrafiek 90° staafgrafiek met behulp van vertikale stawe om

verandering oor tyd op diskrete tyde soos afwesiges per
dag vir drie weke aan te dui.
Verwante [datastel] Gekoppel.
Voorspelling Verklaring wat die kans beskryf dat 'n uitkoms kan gebeur,
gebaseer op gegewe inligting.
Vraelys 'n Lys van vrae wat gebruik kan word om data in te samel.
'n Instrument wat bestaan uit vrae vir die versameling van
data.
Waarskynlik Die kans dat iets kan gebeur is groter as die kans dat dit
nie sal gebeur nie.
Waarskynlikheid [van 'n Die kans dat 'n bepaalde uitkoms sal gebeur, uitgedruk as
uitkoms] 'n getal tussen nul en een.
Waarskynlikheid [Wiskundig] Resultate van die proef of eksperiment as 'n breuk
uitgedruk; aantal gunstige uitkomste gedeel deur die
aantal moontlik uikomste. (Geskryf as 'n breuk, persentasie
of desimale getal).
Willekeurige Die steekproefmetode wat elke lid van die bevolking die
steekproefneming kans bied om in die steekproef opgeneem te word.
2. FINANSIES
A
Aftrekorder 'n Instruksie aan die werkgewer of bank om 'n sekere vaste
bedrag te betaal / geld gereeld oor te plaas na 'n ander
persoon of rekening
B
Bankstaat Die besonderhede van alle transaksies wat binne 'n
gegewe tydsperiode vanaf 'n bankrekening gemaak is.
Begroting 'n Plan hoe om geld te spandeer. 'n Skatting van inkomste
en uitgawes en hoe dit spandeer gaan word.
Bl 575 van 585

Belasting 'n Verpligte heffing wat gehef word op 'n landsburger se
inkomste of aankope om die aktiwiteite van die regering te
finansier.
Belasbaar 'n Diens, aankope / item of verdienste waarop belasting van
toepassing is.
Belasting faktuur Gedrukte rekord van wat gekoop is, wat dit gekos het, wat
belasbaar was, die belastingbedrag, betaalmetode, bedrag
wat aangebied is, en enige kleingeld indien nodig.
Belegging Om geld in 'n organisasie of bank te plaas (byvoorbeeld
deur aandele te koop) om sodoende 'n hoër rentekoers op
die bedrag te kry.
Belegging Iets waarin jy jou geld belê.
Besteebare inkomste Inkomste wat oorbly nadat alle betalings gemaak is.
Bêrekoop / "Lay-by" Dit is 'n vorm van krediet waar die koper 'n deposito betaal
en die saldo in paaiemente afbetaal terwul die winkel die
item(s) bewaar totdat dit afbetaal is.
Beurs 'n Bedrag geld wat 'n organisasie aan jou gee om die koste
van jou formele studies te dek.
Bruto inkomste Die totale bedrag van al 'n individu se inkomste voor
aftrekkings
BTW Belasting op toegevoegde waarde (BTW) is 'n belasting wat
(tans in Suid-Afrika) gehef word teen 15%, op die meeste
goedere en dienste, sowel as op die invoer van goedere en
dienste na Suid-Afrika.
BTW vrygestelde items Dit is goedere wat van BTW vrygestel is. Kruideniersware
wat basiese voedsel is word in Suid-Afrika van BTW
vrygestel, Bv.bruinbrood, melk, mieliemeel, samp, rys, ens.
D
Debiet Wanneer 'n persoon of 'n organisasie geld uit jou rekening
haal / onttrek. 'n Inskrywing in 'n rekening wat aandui dat
die betaling van 'n rekening gedoen is.
Debietsaldo Die bedrag wat aan 'n lener of verkoper verskuldig is.
Debietorder Dit is 'n reëling waardeur u aan 'n derde party toestemming
gee om op 'n gereelde basis geld uit die bankrekening te
onttrek.
Deposito Om geld in 'n rekening te betaal.
E
EFO (Eng: EFT) Elektroniese fonds oorbetaling (Betaal met internet)
Enkelvoudige rente Dit is rente wat elke jaar op die oorspronklike bedrag wat
belê of geleen is (die hoofsom) bereken word. Dit lei
daartoe dat die rente bedrag jaarliks dieselfde bly.
F
Faktuur 'n Omvattende dokument wat al die werk wat gedoen is of
die items wat verkoop is uiteensit, asook die koste daaraan
verbonde.
Fonds 'n Bron van geld.
Fynskrif Die wettige bepalings en voorwaardes wat op 'n kontrak
gedruk word en van toepassing is op 'n transaksie of
rekening.
Bl 576 van 585

G
Geen BTW-items Dit is goedere wat van BTW vrygestel is. Kruideniersware
"Zero rated VAT items" wat basiese voedsel is, word in Suid-Afrika nul gegradeer,
Nulkoers items bv. bruinbrood, melk, mieliemeel, rys, vars groente en
vrugte, ens.
Gelykbreekpunt Gelykbreekpunt is waar die onderneming op 'n
aktiwiteitsvlak is (besigheid doen) waar die totale koste /
uitgawes = totale verkope / inkomste, d.w.s. die
besigheid het genoeg inkomste gemaak om die koste te
dek.
By die gelykbreekpunt ly die besigheid nie 'n verlies nie,
maar maak ook nie wins nie. Vanaf daardie punt sal hul
met elke verkope wins maak (totdat nuwe koste aangegaan
word).
NB: Onthou in konteks.
H
Huurkoop Goedere en produkte soos meubels kan gekoop word met
behulp van 'n langtermyn huur- of huurkoopooreenkoms
(huurkoop); versekering word gewoonlik ook by die
betaalbare bedrag gevoeg totdat dit afbetaal is.
I
Inflasie 'n Styging in die prys van 'n mandjie goedere of dienste oor
'n tydperk wat verteenwoordigend is van die ekonomie as
geheel.
Inkomste- en uitgawestaat Staat van werklike inkomstes en uitgawes vir die maand of
jaar.
K
Kapitaal Geld wat deur iemand besit word en wat gebruik word om
te belê of uit te leen.
Kommissie Die bedrag geld wat aan 'n agent (gewoonlik 'n
verkoopspersoon) betaal word (m.a.w. die inkomste wat die
agent verdien.) Dit is 'n persentasie van die totale waarde
van goedere wat deur die agent verkoop is.
Kosprys Dit is die bedrag wat dit per eenheid kos om 'n item te
vervaardig, te koop of om voor te berei vir 'n diens wat
gelewer sal word. Hierdie bedrag is suiwer koste, daar is
nog geen winsopslag of wins bygevoeg nie.
Koste-effektief Beste waarde vir geld.
Koste koers Die prys van 'n produk per massa (gewig), volume, lengte
of tydseenheid.
Krediet Dit is 'n inskrywing in 'n rekening wat aandui dat geld in die
rekening inbetaal is.
Kredietbalans Die bedrag in die rekening is jou eie geld.
Kredietkaart 'n Kredietkaart is 'n bankdiens-produk waarmee jy goedere
kan koop en oor 'n tydperk kan afbetaal, deur maandelikse
terugbetalings.
Krediet limiet Die maksimum bedrag wat op 'n kredeitkaart spandeer kan
word.
Bl 577 van 585

L
Lening 'n Lening is 'n bedrag geld wat deur 'n bank of geldlener
geleen word (bv. persoonlike lening of huislening).
Lone 'n Loon is 'n bedrag geld wat normaalweg aan 'n
werknemer betaal word, gebaseer op 'n vaste aantal ure
werk verrig per week.
LOPENDE BETAAL (afkorting) Belastingbedrag deur die werkgewer vanaf jou
STELSEL (LBS) salaris afgetrek om aan die SAID (Suid-Afrikaanse
Eng: PAYE Inkomstediens) oor te betaal voor jy betaal word.
Luukse item of diens 'n Item of diens wat nie noodsaaklik is vir die daaglikse
lewe nie, maar wat die lewe makliker of geriefliker maak.
M
Miljard Een duisend miljoen (een gevolg deur nege nulle)
1 miljoen 1 000 000 (6 nulle)
1 biljoen 1 000 000 000 (12 nulle)
N
Netto salaris Die bedrag geld wat 'n werknemer "huis toe" neem nadat
inkomstebelasting en ander aftrekkings gemaak is.
O
Onttrekking Geld wat uit 'n bankrekening geneem / onttrek word.
Oortrokke fasiliteit 'n Oortrokke rekening is 'n ooreenkoms wat jy met die bank
tref, wat jou toelaat om meer geld te trek / bestee as wat
daar in jou rekening is.
Oorbetalingstrokie 'n Dokument wat die betaling vergesel en die belangrikste
besonderhede van die transaksie bevat.
OTM (Eng: ATM) Outomatiese teller masjien - waar jy geld kan trek.
P
POS "Point of Sales" - plek waar jy ook kan geld trek bv.
Checkers
Prys BTW ingesluit Die prys na BTW bygevoeg / bygetel is.
Prys BTW uitgesluit Die prys voor BTW bygevoeg / bygetel word.
R
Rekening Rekord van inkomste en uitgawes
Rente Geld wat gereeld teen 'n bepaalde koers betaal word vir die
gebruik of leen van geld. Dit kan aan jou betaal word deur
'n finansiële organisasie of bank (in geval van spaargeld /
beleggings); of dit kan deur jou aan 'n finansiële
organisasie betaal word vir geld wat jy by die organisasie
geleen het.
Rentekoerswaarde Dit is die % koers van rente wat gehef word op die bedrag
wat jy geleen of belê het, d.w.s. 'n persentasie waarde van
die oorspronklike leningsbedrag.
Rentewaarde Dit is die werklike randbedrag wat by jou lening / belegging
bygevoeg sal word.
Bl 578 van 585

S
Saamgestelde rente Die rente word slegs die eerste jaar op die oorspronklike
bedrag bereken. Daarna word dit op die oorspronklike
bedrag plus die vorige jaar se rente bereken. Dus is dit
rente gehef op 'n verskuldigde bedrag plus rente reeds
daarop betaalbaar.
(Rente op rente)
SAID Suid-Afrikaanse Inkomstediens
Salaris 'n Bedrag geld aan jou betaal vir die werk wat jy gedoen
het. (Dit word normaalwerg maandeliks betaal.)
Saldo Dit is die verskil tussen debiete en krediete.
Staat 'n Opsomming van transaksies (debiete en krediete, of
betalings en kwitansies) wat vanaf 'n rekening gemaak is.
T
Tarief Die tarief/koers wat gehef word vir 'n diens gelewer, bv.
invoerbelasting, waterverbruikskoste, ens.
U
Uitgawe 'n Bedrag geld wat aan iets bestee word.
V
Vaste deposito 'n Enkele deposito belê vir 'n vaste tydperk teen 'n vaste
rentekoers.
Vaste uitgawe Dit is bedrae wat elke maand betaal moet word en wat
dieselfde bly, soos huur, skoolgeld, motorpaaiement, ens.
Veranderlike uitgawes Uitgawes wat oor tyd verander of van een week / maand na
die volgende. Dit is dinge wat gewoonlik elke maand
betaal of gekoop word, maar die bedrag verander
maandeliks, bv. water - en elektrisiteitskoste, petrol, kos,
ens.
Verbruikskoers Die tempo / koers waarteen 'n kommoditeit, soos water,
elektrisiteit of brandstof, verbruik word.
Verkoopprys Dit is die prys waarteen iets te koop aangebied word. Wins
is dus bygetel.
W
Wisselkoers Die waarde van een geldeenheid in verhouding tot die
waarde van 'n ander geldeenheid.
WVF (afkorting) Werkloosheidsversekeringsfonds: 'n
regeringsversekeringsfonds waartoe werkgewers en
werknemers bydra, sodat indien werknemers afgelê word,
hul 'n bietjie verdienste ('n gedeelte van hul inkomste) kan
invorder.
3. KAARTE, PLANNE EN ANDER VOORSTELLINGS IN DIE FISIESE WÊRELD

2-D modelle 'n Diagram of figuur wat slegs 'n lengte en breedte bevat.
2-dimensionele planne 'n Plan of ontwerp wat slegs die lengte en breedte bevat
alhoewel dit moontlik 'n drie-dimensionele voorwerp
voorstel.
3-D modelle 'n Drie-dimensionele konstruksie van werklike voorwerpe.
Bl 579 van 585

A
Aansigplan 'n Twee-dimensionele diagram van die buitekant van 'n
gebou / struktuur, voorsien inligting rakende die hoogte van
die gebou / struktuur sowel as eksterne kenmerke.
Aansigplan met 'n skaal 'n Twee-dimensionele prentjie van die buitekant van 'n
gebou / struktuur, voorsien inligting rakende die hoogte van
die gebou / struktuur en eksterne kenmerke tot die
verhouding van 'n spesifieke skaal.
E/H
Elevasieplan / Hoogteplan Wys die ontwerp en afmetings van die buitekant van die
gebou, van die kant af gesien.
K
Kaart 'n Twee-dimensionele voorstelling van 'n gebied op die
aarde se oppervlak.
L
Ligging 'n Sekere plek of posisie op die kaart / plan.
Lyngrafieke 'n Grafiek wat die neiging tussen gestipte datapunte toon,
word gebruik vir kontinue data.
Word voorgestel deur die gestipte punte met mekaar te
verbind.
M
Model 'n Drie-dimensionele voorstelling van 'n voorwerp /
struktuur, wat volgens skaal van die oorspronklike of
voorgestelde voorwerp / struktuur gemaak is.
N
Nasionale paaie kaart 'n Kaart wat hoofpaaie wat groot stede / dorpe aan mekaar
verbind aandui.
Noord-aansig plan Toon die kant van die gebou wat na die kompasrigting
"Noord" kyk.
Numeriese skaal 'n Skaal wat in 'n verhoudingsformaat geskryf word.
Bv. 1 : 50 000
Dit beteken dat een eenheid op die kaart die ekwivalent is
van 50 000 eenhede in werklikheid.
P
Profiel- / Hoogtekaart Vertoon inligting van die roete soos gesien van die kant af,
toon die verskille in hoogteverandering.
R
Roete kaart 'n Kaart wat die spesifieke roete aandui, byvoorbeeld die
roete van 'n resies, soos gesien van bo af.
S
Saamgestelde staafgrafiek Staafgraieke wat meer as een staaf bevat vir 'n spesifieke
kategorie. Elke staaf verteenwoordig 'n verskillende
komponent van elke kategorie van die data.
Skaal Dit is 'nv erhouding wat aandui hoeveel keer die plan of
kaart kleiner is as die werklike grootte.
Skaaltekening 'n Tekening of kaart wat in 'n verhouding is tot die werklike
grootte en vorm van die voorwerp.
Snelweg 'n Hoofpad wat groot stede / dorpe aan mekaar verbind.
Bl 580 van 585

Staaf skaal / Grafiese skaal 'n Kaartelement wat die skaal van die kaart grafies voorstel,
deur middel van 'n lyn met liniaalmerkies en eenhede, wat
in verhouding tot die skaal is.
1cm 2cm 3cm
Bv.:
10km 20km 30km

Straat kaart 'n Kaart van 'n kleiner oppervlakte soos die van 'n dorp of 'n
stad.
Strook kaart (strook- 'n Liniêre kaart (nie volgens skaal geteken nie) wat die
roetekaart) benaderde afstande tussen hoofdorpe langs 'n hoofpad,
asook die algemene rigting waarin die hoofdorpe relatief tot
die hoofpad lê, voorstel.
V
Vloerplan 'n Tweedimensionele aansig van 'n gebou /struktuur van
bo, die dak van die gebou word uitgesluit en voorsien 'n
persoon met die ontwerp en afmetings van die gebou /
struktuur.
(Wys die ontwerp en afmetings van die binnekant van 'n
gebou, van bo af gesien.)
4. METING
A
Afstand Hoe vêr dit van een plek na 'n ander is, bv. van een dorp
na 'n ander of van een punt na 'n ander.
B
BODMAS Hakies, van / orde (magte, vierkante, ens.), deling,
vermenigvuldiging, optelling, aftrekking. 'n Gedenkteken
(herinnering) aan die regte volgorde waarin wiskundige
bewerkings gedoen moet word.
Breedte Hoe wyd is iets. Van die woord "breed".
Buite-Oppervlakte Die oppervlakte van al die kante / oppervlaktes van 'n
voorwerp wat bymekaar gevoeg is.
D
Deursnee 'n Reguit lyn wat deur die middelputn van 'n sirkel gaan en
die sirkel aan beide kante raak, en die sirkel in twee gelyke
helftes verdeel.
Dimensie / Afmeting(s) 'n Meetbare mate, bv. lengte, breedte, hoogte, diepte, tyd.
Fisies, tegnies: die basiseenhede waaruit 'n hoeveelheid
bestaan, bv. massa (kg), afstand (m), tyd (s).
G
Gesig 'n Aanduiding van hoe swaar 'n voorwerp is.
Grade Celsius Eenheid wat gebruik word om temperatuur in die meeste
lande te meet.
Groeikaarte Grafieke wat bestaan uit 'n reeks persentiel kurwes wat die
verspreiding van die groei-afmetings van kinders toon.
H
Herleiding 'n Verandering van een stelsel / eenheid na 'n ander.
Bl 581 van 585

I
Imperiale stelsel 'n Stelsel van meting wat duim, pond, voet, gelling en myl
gebruik.
K
Kapasiteit Die hoeveelheid beskikbare ruimte om iets in te hou.
OF
'n Maatstaf van die volume wat 'n hol voorwerp kan bevat -
gewoonlik gemeet in liter.
Kubieke Die krag van drie; driemaal met homself vermenigvuldig.
Kubus Gevorm soos 'n kubus; drie keer met homself
vermenigvuldig.
L
Lengte Die meting tussen twee punte, in 'n reguit lyn, bv. die lengte
van 'n kamer.
Liggaamsmassa-indeks (LMI) 'n Getal bereken vanuit die gewig en lengte van 'n
(Eng: BMI) volwassene, uitgedruk in eenhede van kg/m2.
M
Meet Gebruik 'n instrument om grootte, gewig, ens. te bepaal.
Meting Bepaal die waarde van 'n hoeveelheid, bv. die lengte van 'n
voorwerp vanaf 'n liniaal of om die gewig van 'n voorwerp
vanaf 'n skaal af te lees.
Metrieke stelsel 'n Metingstelsel wat meter, liter, kilogram, ens. gebruik.
O
Omtrek - sirkel Afstand rondom 'n sirkel
Omtrek Die totale afstand rondom die grens of rand wat 'n
spesifieke vorm omlyn.
Oppervlakte Die tweedimensionele ruimte wat deur 'n 2-D-vorm beset
word. Die oppervlakte wat deur die grenslengtes van 'n
tweedimensionele vorm omsluit word.
P
Pi die Griekse letter p, die verhouding van die omtrek van 'n
sirkel tot die deursnee daarvan. 'n Konstante sonder
eenhede, waarde ongeveer 3,142.
R
Radius Die afstand vanaf die middelpunt van die sirkel na enige
punt op die omtrek van die sirkel.
S
Silinder 'n Driedimensionele voorwerp met kongruente parallelle
sye en basisse wat sirkels is.
'n Lang vorm met parallelle sye en 'n sirkelvormige deursnit
- dink aan 'n houtstomp, byvoorbeeld, of 'n buis.
Sirkel 'n Geslote kurwe wat oral dieselfde afstand van die
middelpunt is.
Skaal 'n Instrument wat gebruik word om die gewig van 'n
voorwerp te bepaal.
V
Volume Die hoeveelheid 3D-ruimte wat deur 'n voorwerp beset
word. Dit word in kubieke eenhede gemeet.
Bl 582 van 585

5. WAARSKYNLIKHEID
A
Afhanklike gebeurtenisse Gebeurtenisse wat afhanklik is op die uitkomste van vorige
gebeurtenisse. Die waarskynlikheid word beïnvloed deur
die uitkomste van die vorige gebeurtenis/se.
E
Eksperiment / Keer 'n Aktiwiteit wat waarneming en optekening van die
resultaat behels. Bv. Kies van 'n kaart uit 'n pak kaarte,
die rol van 'n dobbelsteen, ens.
F
Frekwensie Die aantal kere wat 'n uitkoms plaasgevind het.
Frekwensie van 'n Die aantal kere wat die gebeurtenis plaasgevind het tydens
gebeurtenis 'n eksperiment.
G
Gebeurtenis Die moontlike uitkomste van 'n keer / eksperiment.
Bv. Die getalle 1 - 6 wanneer 'n dobbelsteen gerol word.
Gunstige uitkomste Al die gunstige uitkomstes vanuit die moontlike uitkomste
wanneer 'n eksperiment uitgevoer word.
M
Moontlike uitkomste Al die moontlike uitkomste wanneer daar 'n eksperiment
uitgevoer word.
O
Onafhanklie gebeurtenisse Gebeurtenisse waar die waarskynlikheid dat een
gebeurtenis sal plaasvind geen effek het op die
waarskynlikheid van 'n ander gebeurtenis nie.
Onderling uitsluitend Albei gebeurtenisse kan nie gelyktydig plaasvind nie. Dit
beteken dat dit die een of die ander sal wees, maar nie
albei nie.
R
Regverdig Wanneer 'n eksperiment sonder enige voor- of nadeel
behandel word.
Regverdige muntstuk 'n Muntstuk wat ewe waarskynlik is dat dit op 'n "kop" of 'n
"stert" val wanneer dit gegooi word.
Regverdige speletjie 'n Speletjie waarin daar 'n gelyke kans is om te wen of te
verloor.
Relatiewe frekwensie Die aantal kere wat die uitkomste plaasgevind het gedeel
(eksperimentele deur die aantal keer wat die eksperiment uitgevoer is.
waarskynlikheid) van 'n Dit word bepaal deur die volgende formule te gebruik:
gebeurtenis Relatiewe frekwensie =
S
Saamgestelde gebeurtenis Dit is wanneer daar twee of meer gebeurtenisse is wat
gelyktydig plaasvind.
Steekproefgrootte Al die moontlike uitkomste van 'n eksperiment.
Steekproefpunt Slegs een van die moontlike uitkomste.
Bl 583 van 585

T
Teoretiese waarskynlikheid Die verwagte verhouding tussen die gunstige uitkomste
gedeel deur die totale aantal moontlike uitkomste.
Dit word bepaal deur die volgende formule te gebruik:
Teoretiese waarskynlikheid =
U
Uitkoms / Resultaat Die resultaat van 'n keer / eksperiment
Bv. Om "Harte" te kry wanneer jy 'n kaart vanuit 'n pak
kaarte moet kies.
V
Verwagte frekwensie van 'n Die aantal kere wat ons verwag een van die uitkomste sal
uitkoms plaasvind tydens 'n eksperiment.
W
Waarskynlikheid Die kans of moontlikheid dat 'n gebeurtenis sal plaasvind;
dit kan uitgedruk word as 'n breuk, persentasie of desimaal.
Dit word bereken deur die volgende formule te gebruik:
Waarskynlikheid =
Werklike frekwensie van 'n Die werklike aantal kere wat die uitkoms plaasgevind het
uitkoms tydens 'n eksperiment.
Werklike uitkoms Die werklike resultaat van 'n individuele eksperiment / keer.
Willekeurig / Lukraak Wanneer iets gebeur sonder om dit doelbewus te laat
gebeur.
Beskrywings van die moontlikheid dat 'n gebeurtenis sal plaasvind:

 Onmoontlik Dit het geen kans om te gebeur nie.
 Onwaarskynlik Dit het 'n groter kans om nie te gebeur as om te gebeur nie.
 Ewekansig Dit het soveel kans om te gebeur as wat dit het om nie te gebeur nie.
 Waarskynlik Dit het 'n groter waarskynlikheid om te gebeur as om nie te gebeur nie.
 Virseker / Seker Dit is virseker dat dit sal gebeur.
6. Sleutelwoorde wat jou help om vrae te beantwoord

Dit is belangrik om die aksiewoorde (woorde wat jou sê wat om te doen) te identifiseer en te
begryp sodat jy presies weet wat die eksaminator verwag. Gebruik die verduidelikings in
die tabel as riglyn wanneer jy vrae beantwoord.
Vraagwoord Wat van jou verwag word.
Analiseer Verdeel; ondersoek en interpreteer.
Benoem Gee die naam (naamwoord) van iets.
Bepaal Om iets te bereken, of 'n antwoord te vind deur gegewens te ondersoek.
Bereken Dit beteken 'n numeriese antwoord word verwag - gewoonlik moet jy 'n
bewerking toon, veral wanneer twee of meer stappe gevolg word.
Bespreek Oorweeg alle inligting en kom tot 'n gevolgtrekking.
Definieer Gee 'n kort en duidelike omskrywing.
Differensieer Gebuik verskille om kategorieë te kwalifiseer.
Identifiseer Noem die essensiële kenmerke. GEE SPESIALE AANDAG.
Klassifiseer Groepeer dinge gebaseer op soortgelyke kenmerke.
Lys Stel 'n lys items sonder enige addisionele besonderhede saam.
Omskryf Beskryf in woorde (gebruik diagramme waar toepaslik) die hoofkenmerke
van 'n struktuur / proses / verskynsels / ondersoek.
Bl 584 van 585

Stel voor Bied 'n verduideliking of oplossing aan.
Stel Skryf die inligting sonder bespreking neer.
Tabuleer Stel 'n tabel op en dui die antwoorde as pare aan.
Verduidelik Maak duidelik, interpreteer, sit uiteen.
Vergelyk Lig uit of toon ooreenkomste en verskille tussen goed, konsepte of
verskynsels.
Vermeld Verwys na relevante punte.
Bl 585 van 585

Handboek 2023

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Handboek 2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Wiskundige Geletterdheid

Wat word van jou verwag?

1. [November 2016 V1]

BOOYSEN M Bank Home Loans

Uiteensetting van maandelikse terugbetalings

1.1.1 Gee die naam van die lener.

2.1.2 Vir watter maand is die salarisadvies uitgereik? (2)

2.1.3 Skryf die werknemer se basiese inkomste neer. (2)

2.1.4 Waarvoor staan WVF? (2)

2.1.7.2 Bepaal gevolglik die waarde van B. (2)

Naam van Werknemer HT Swanepoel

Gebruik BYLAE C om die vrae wat volg, te beantwoord:

Mnr RS Simons BBC Bank

BANKSTAAT vir die tydperk 11 Februarie 2016 tot 26 Februarie 2016

Lopende rekening: Nommer 0405209

Gebruik die inligting hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:

1. Ooskaap September 2009 V1

BOTTERSKORSIE DRASAK# R19,99

Gebruik BYLAE A om die vrae wat volg te beantwoord.

3.4 Waarvoor staan die akroniem BTW? (2)

Gebruik BYLAE B om die vrae wat volg te beantwoord:

Mapotjo beplan om ‘n bakkie (voertuig) te koop. Sy het op 28 Februarie 2018 die

Uittreksel van ‘n kwotasie vir ‘n bakkie van ‘n handelaar A

SUBTOTAAL 166 561,76

Gebruik die inligting hierbo om die vrae wat volg, te beantwoord:

2.1 Bepaal die ontbrekende waarde A. (2)

2.5 Definieer die term rente in hierdie konteks. (2)

2.6 R&F Finansiering hef enkelvoudige rente op hul finansierings-transaksies.

2.7 Bereken die ontbrekende waarde B. (3)

2.9 Bereken die ontbrekende waarde C. (3)

Suid-Afrikaanse huishoudings het die afgelope jaar 'n groot styging in

Gebruik BYLAE G om die vrae wat volg te beantwoord.

Kwotasie: #1416 Datum: 25/04/2015

TABEL: KOSTESTRUKTUUR VIR NORTHGATE YSSKAATSBAAN VIR 2017

[Aangepas uit: www.theicerink.co.za]

Gebruik die tabel en beantwoord die vrae wat volg:

5. Oktober 2020 Weskaap

Hieronder is die uittreksel van 'n bankstaat vir Solly Sibeko.

Transaksiedatum Transaksie besonderhede Bedrag Rekeningsaldo

Rekeningsaldo Rentekoers (% per jaar)

Gebruik die inligting hierbo om die vrae wat volg te beantwoord:

Verskillende maniere om verbruik te meet:

Voorafbetaal is beter omdat:

Die tabel hieronder toon die Emfuleni Plaaslike Munisipaliteit se elektrisiteitstariewe

EMFULENI PLAASLIKE MUNISIPALITEIT ELEKTRISITEITS-TARIEWE (R) VIR

Die tabel hieronder toon die Emfuleni Plaaslike Munisipaliteit se elektrisiteitstariewe

EMFULENI PLAASLIKE MUNISIPALITEIT ELEKTRISITEITS-TARIEWE (R) VIR

Die gemiddelde maandelikse verhoging in die koste van elektrisiteit (BTW

2.2 Bepaal die ontbrekende waardes A, B en C. (6)

Huishoudelike watertariewe (BTW ingesluit)

 Verduideliking van die tabel:

1.1 Bereken die koste vir 47 kl water.

2. Die watertariewe vir 'n sekere dorp word hieronder aangetoon:

1.1 Bereken die ontbrekende waarde B.

Tariewe: Pryse van funksies, produksies, uitstallings

TABEL: TYDSDUUR EN DIE KAARTJIEPRYSE VIR DIE 2017-RANDSE SKOU

3. Selfoon data tariewe:

John moet kies tussen OPSIE 1 en OPSIE 2

OPSIE 1 kan deur die volgende formule voorgestel word:

3.1 Bereken die koste om 900 MB op OPSIE 1 te gebruik.

Die volgende tabel toon die maandelikse koste vir OPSIE 2

MAANDELIKSE KOSTE VIR OPSIE 2

3.2.1 Bereken die waarde van A.

4. Zandré is 'n verkoopsverteenwoordiger wat beddegoed en gordyne aan winkels