Parnica proti Anici Pauković, seljakinji i "vještici" iz

Čepina.
U arkivu kr. županije virovitičke našao se spis, kojega dolje priopćujem,
te radi o progonu vještice Anice P a u k o v i ć .
Premda se može i za ovu parnicu kazati, da je „opet to, ali malo dru­
gačije", to može i ova biti zgodan prilog onima, što ih je g. Ivan Tkalčić u
Starinama godine 1892. priopćio, jer se ovdje iznosi jedna iz ravne Slavonije
i koja može u nekim potankostima biti zanimiva i preko toga, što podaje neku
kulturno-historičku crticu ovih strana. Ovdje ću samo nekoje momente istaknuti,
koji mi se nadaju usljed toga, što je ovo pitanje isti g. Ivan Tkalčić u Radu
103. opsežno i stvarno razložio.
A n i c a je žena Jovana Paukovića, vjere grčko-istoćne, — iste su vjere
svi unutar navedeni svjedoci — , u dobi od 27 godina. Vrlo mlada pa opet
već vještica.
Svjedoci bolest i smrt njihove djece pripisuju indirekte njoj, ali u vrijeme
„harajuće kuge", izravno pako ispovijedaju, da je liječila, što bi mi rekli „pi­
lulama", načinjenim od neke trave „bukvice", a jedan put i prahom „crvo-
točnica". Jedan put je kravi povratila mlijeko. Ona ne zna ni vračati ni bajati,
niti koji svjedok to potvrdjuje, niti se kaže, kako je radila. 0 kakvom „svetstvu",
0 „kletvama" nema ovdje govora. Ona je liječila i vraćala zdravlje, to ona
jedino u normalnom stanju priznaje. Sljedeće opaske odnose se na sljedeće
isprave istoga broja.
A d I. P r v i put bila je pozvana na županijski sud god. 1747. Sto je iza
toga slijedilo, ne zna se. Valjda je bila za ovaj put puštena.
II. Drugu istragu vodio je veliki sudac u selu Cepinu u kući kneza. Iz
ove slijedi, da je samo „pilulama" liječila. Nekoje su žene bile u dobrom, neke
u neprijateljskom odnošaju s njom, ali su jednako stradale od nje.
III. N a osnovu ove istrage podiže veliki ž u p a n Ludovik Patačić preko
drž. odvjetnika Josipa Looba proti njoj parnicu, quod incantando et infasci-
nando nocuisset et juvasset; — za inkantacije nema u spisima navoda, a za
infascinacije i za nocendum predleži samo sumnja, ali po tadanjem je i ova
dokaz. „Levata est causa" traži da se živa na lomači spali.
I V . N a istragi pred županijskim sudom priznaje isto : da je samo koristila,
ali nije nikome škodila.
V . Iz opisa, gdje su s njom suočeni svjedoci, ništa se dovoljno jasnoga
1 sigurnoga ne razabire. Moralo je ipak biti za nju nepovoljno, jer
V I . drž. odvjetnik traži, da se udari na muke i to „per omnes gradus".
VII- Sud prihvaća predlog i odredjuje, da se udari na muke.
 235

VIII. N a muke je udarena poslije podne. Tamo su joj našli vražju pečat
i ondje tek u drugom i trećem stupnju mogli su joj sugerirati, da je priznala,
da je vještica, da je drugovala s nekim ženama i letjela po zraku i općila
s nekim Josom, koji je bio sličan ondje poznatomu sluzi Josi. — Zapisnik jc
potpisao Ignacije Cačković, veliki sudac, i Stefan Relić, vicejudex nobilium.
Ovdje je morala biti — i z a tri dana — opet nekakva istraga, jer se
tužba i odsuda pozivlje na njezinu priznaju — elicita in figura judicii post
tertium diem extra omnem torturae metum. Zapisnika o tom nema, ali je
moguće, da se bilješke dodane in margine ad II. na to odnose, iz čega bi
slijedilo, da je ovdje bilo j o š jedno suočenje sa svjedoci.
I X . Drž. odvjetnik traži, da se A n i c a Pauković živa na lomači spali.
X . Sud prima taj predlog, te proglasi odsudu, —• rogo vivam aligato
collo ejusdem sacco pulveribus pyreis repleto cremandam — uz osobit način,
kako da joj se ova strašna smrt olakša.*

I.
Anno 1747. die 2-a novembris in superiori civitate Essekiensi inclito
Comitatui Veröczensi adjacente. Nos infrascripti ex incumbentia Magistratuali
sequens peregimus examen:
Puncta: Interrogatur : Quod nomen, cognomen, status, religio, patria, aetas?
Responditur: Annicza uxor Jovani Paukovics incolae pagi Chepin in
praelibato comitatui Veröczensi habiti existentis, Graeci ritus non uniti, nata in
pago Vera inclito comitatui Syrmiensi adjacente, annorum circiter 27.
I. Quare est inarestata?
R. Ideo, quod ipsam certus incola Chepiniensis nomine Zivan Vukovics
sagam et veneficam esse declaraverit.
I. E x quibus indiciis adstantem idem Zivan Vukovics veneficam esse
declaravit?
R. E x eo indicio, quod dicti Zivan Vukovics uxor binis vicibus mortuos
foetus pepererit et duae filiae in variolis sint demortuae.
I. Quomodo adstans ad enecandos in utero matris foetus cooperata est,
quales artes adhibuit?
R. Negat se cooperata fuisse vel aliquam artem adhibuisse.
I. A quali persona artes magicas didicit?
R. Certa vetula Szmilana Chepiniensis iam demortua semel fatentem com-
pressit, ex qua compressione fuit septem septimanis infirma.
I. Utrum illa vetula adstantem resanaverit et quibus magicis artibus?
R. Non illa vetula resanavit, sed mater adstanti certam massam reliquit,
ex qua fragmenta nigra sumptu infirmata resanavit.
I. Habetne adhuc ex illa massa, seu tortula aliquam partem?
R. Habet omnino in . . . . capsula in cista occlusa domi in Chepin.
I. Quot personas ista tortula resanavit?

* Seio Tenje, glasi i Tenja, genêt. Tenje itd. — Ujedno zahvaljujem gospodinu
Bogoslavu B a b i c u , koji je nekoja mjesta iz originala nadopunio, što j a nisam mogao
pročitati.
236

R. Dedit ex ista tortula sorori dicti Zivan Vukovics et etiam filiae.

I. Suntne ergo resanatae soror et filia eiusdem Zivan ex sumptione illius
tortulae?
R. Omnino sunt resanatae.
I. E x quibus ingredientiis ista tortula est confecta?
R. N o n seit ex quibus ingredientiis. sit confecta tortula, quia adstantis
mater a certo noto sibi Thurca illam comparavit et adstanti reliquit.
I. Quales artes magicas adhuc adstantem mater docuit?
R. Nullam artem magicam docuit praeterquam quod praescitam tortulam
fatenti rcliquerit.
I. Cum quibus personis adstans solet magica converticula frequentare et
in quibus locis?
R. Nihil ad hoc fatetur.
I. Complices adstantis Jellicza et M a x i m a inarestatae quale comertium et
praestigias cum adstante habent?
R. Zivan Vukovics proclamavit, quod Jellicza sit mater et M a x i m a soror
adstantis, cum quibus nullum comertium aut praestigias habet.
I. Quibus personis aut animalibus per suum veneficium nocumenta intulit?
R. Nulli aliquod nocumentum intulit sed experta est, quod ipsius vacca
fuerit infascinata et lac ipsi suppressum.
I. Quibus ergo artibus item vaccae suae lac reduxit?
R. Nulla arte reduxit.
I. Quales sunt incantationes, quibus solet homines et animalia medica're ?
R. Negat ullas se incantationes scire, sed nec orationem dominicam, nec
salutationcm angelicam, nec symbolum apostolorum, minus alias preces seit orare.
I. Utrum propter artes magicas fuerit iam castigata et incarcerata?
R. Nunquam.

Signatur loco die et anno quibus supra.

Balthasar Miksics,
incliti Comitatus Veröczensis Ordinarius Judex Nobilium.

Stephanus Poör,
praelibati incliti Comitatus Veröczensis juratus assessor.

(In dorso): Examen Anniczae Paukovics Jovan uxoris Chepiniensis in

puncto magiae CC.
Registr. Nro. 165.
Anni 748.

II.
Anno Domini 1748-vo die vero 14-ta mensis Octobris, in domo providi
Jovan Panich, vigiliarum magistri pagi Chepin, inclito comitatui Veröczensi
adiacentis, per me infrascriptum, pro parte porro Magistratuali, contra infra-
sertam sagam Anniczam, ex eodem pago Chepin facta est inquisitio modalitate
sequenti ;
 237

Primus itaque in ordine testis, providus Sivan V u c h i n i c h , Rascianus

Graeci ritus non uniti, ex pago Chepir., uxoratus, annorum circiter 42, adiu-
ratus, examinatus, fassus et attestatus est scitu, visu, et auditu, quod ante
annos circiter 9, tempore videlicet pestis hicce grassantis, filia ejusdem Mara,
annorum 4 senex, derepente infirmata, ac iam iam exspirare volens, fatens re-
medio quaerendo, a pueris audivisset, quod certus Joso dixisset, nullus fundus
in tam pulchro stat loco sicut fatentis, auditis istis, fatens ultro interrogavit,
unde hoc sciat, ad quae pueri, seit ille etiam quare proies moriantur, et noscit
omnem sagam ; pereeptis istis, illico ad praefatum Joso abivit, secumque domum
suam deduxit, visa proie, dixit idem Joso, ista prolis est consumpta, eat ad
Anniczam illa mederi ipsi potest: ad hoc fatens sclopum aeeipiens, eamque
terefacere volens, illac ad ipsam abivit, remediumque sanitatis solicitavit, et
postquam terefacta esset, aeeepit modicam micam quasi fermenti, ad fatentem
abivit, ibidemque ad palmam spuens fermentum illud madefecit, prolemque sub
axillis et ad pectus inunxit, modiceque in aqua fontana, per nullum adhuc ex
illa amphora gustante (semel nihilominus ad os suum attrahens, attractamque
rursus aquam in amphoram dimittens) proli bibere dedit, ac post aliquod tem-
poris spacium commedere ineepit resanataque est, et in hodiernum diem vivit.
(In margine adscriptum :) In judicio personaliter constitutus fassionem
suam per omnia ratifieavit, addito eo quod dum Essekinum ad carceres dedueta
fuisset, ab equitibus comitatensibus modice terefacta, se omnino criminis hujus
insimulatam, et ab anno grassantis pestiferae luis magiarum artem exercere,
ast duos quoque cum eadem interesse, quandam videlicet Hellenam et Maksimam,
actualiter incarceratas ineusatas esse.
Anno rursus praeterito alteri proli masculae eodem ferme morbo pressae
candem rem dedisset, sanitatique pristinae, propter quod mancam effecisset,
restituit, prius nihilominus fatentis quatuor proies mortuae sint, antequam supra-
scripta filia infirmata exstitit, addit praeterea testis quod saepius ad demortuam
uxorem suam noctu venissent, ipsamque valde (eadem ipsi ita conquerente)
mortificassent, quae vero fuerant, testis ignorât.
(In margine:) In judicio personaliter adstans fassionem suam per omnia
ratifieavit.
Secunda in ordine testis Joanka Cziro Jovichich consors, Rasciana, an-
norum circiter 40, ex praefato pago Chepin, adiurata, examinata, fassa, et at-
testata est scitu, visu, et auditu, quod ante annos circiter 10, dum videlicet
certa occasione semel cum praescita Annicza in domo fatentis nerrent, filio suo
M a x i m vocato, alias vegeto et sano, derepente caput dolere ineepit, irrata
fatens Anniczae; post aliquot tempus, octo circiter dies eadem Annicza adve-
niens, fatentem allocuta est, quid facis, testis respondit, nihil, ast deploro meum
filium morti proximum, tandem Annicza unam micam ex farina confecta fatenti
trans sepes porrexit, instruendo in aqua nullo prius gustante in cocleari filio
hocce ebibendum dari, quo sumpto filius suus immédiate melius sibi sentire
doloresque capitis cessare affirmavit; evenit praeterea eodem anno alteri filio
fatentis Mittar nominato, qui ejusdem Anniczae pascebat equos in paseuis,
récente alias ipsissimo mane ad pratum exeunte, graves, imo plane lethales
sensisse dojores, quod posteaquam alii ibidem existentes pastores hocce obser-
vassent, eundem mori existimassent, fatenti revelarunt, quibus pereeptis, quid
238

factura sit, fatens prae merore nesciebat, illicoque ad certam paludem, ubi filius
suus semimortuus iacuisset, Anniczamque quaerendo, acceleravit et en com-
paret Annicza, cingulumque suum accipiens, fatenti porrigit, praecinctoque filio
suo illico melius observavit, ac vertens se ad aliam partem surgit, pedesque
usque ad paludem abivit, ac ibidem ascendens equum transvadavit paludem,
praefata Annicza eundem ad equum iuvante; ac posteaquam filius suus pa-
ludem transivisset, fatenti praescita Annicza certam herbam Bokvicza per ipsam
Anniczam ita vocatam galeroque filio suo impositam dedisset, taliterque filius
domum suam discedens, continuoque vomens, aliquomodo galerum ex capite
deposuisset, herbamque advertisset, interrogavit fatentem, qualisnam hocce de-
beat esse herba, reflectis demum se fatens, nihil respondens verum illico prae-
missam scindens herbam in aqua nondum per aliquem gustata (uti ab eadem
instructa esset) filio suo ebibendam porrexit, qua sumpta immédiate filio suo
adeo melius, quod usque ad noctem cum aliis luseret pueris.
(In margine:) In judicio personaliter adstans fassionem suam ratifieavit
per omnia.
Tertia in ordine testis Ingija Jovana Romanicza vidua, Rasciana, annorum
circiter 40 ex Chepin, adiurata, examinata, fassa, et attestata est scitu, visu et
auditu, quod et suus filius Mittar appellatus tempore pestis, qui Anniczae
salva venia capras custodivisset, derepente infirmus, tribus diebus graviter
iacuisset, pristinae ergo quaerens sanitatis remedium bis praefatam Anniczam
supplex adivit, remediumque nullum eousque, quo iam maritus praescitae A n -
niczae non irascebatur, obtinere quiverat, demum tertia vice certum pulverem
Czervotochnicza dicta ab eadem effectuavit, ac in aqua nondum gustata eidem
circa tempus prandii ebibendam praebuit, qua sumpta, filius illico ante noctem
adhuc ex lecto sanus surgens, pristinae restitutus fuit sanitati.
(In margine:) In judicio personaliter adstans fassionem suam per omnia
ratifieavit.
Quarta in ordine testis Svenia, Trivina sena (== žena), Rasciana graeci ritus
non uniti, annorum circiter 39 ex Chepin, adiurata, examinata, fassa et attestata
est scitu, visu et auditu, quod et fatenti velut proximae vicinae decem proies
demortuae essent, consequenter ex eo quod eandem talem mulierem veneficam
ab aliis audivisset, semper bona cum ipsa exstitit, et quidquid petierat, ha-
bereque voluit, eidem indilate praestiterat.
(In margine ut supra:) In iudicio personaliter adstans fassionem suam
per omnia ratifieavit.
Quinta in ordine testis Angyclia, Petrova sena, ex Chepin, Rasciana graeci
ritus non uniti, annorum circiter 40 adjurata, examinata, fassa et attestata est
scitu, visu et auditu, quod ante annos circiter 6 ob certum pomum in horto
praementionatae Anniczae, per hominem alias fatentis implantatum, ac per
proies testis ejusdem pomi fructum colligendi rixari incoepisset, evenit effluxo
unius mensis spacio unam prolem fatentis infirmari, ac post 15 dies exspirari,
altera item post mortem primae prolis die dominico infirmata, die porro lunae
aeque moritur, fatens etsi quidem ab eadem remedium solicitasset, nihil tarnen
obtinere valuit.
(In margine additum:) In judicio personaliter adstans fassionem suam
per omnia ratifieavit, eo addito, quod a certa muiiere jam demortua fatens au-
 239

divisset, Anniczam coram eandem locutam fuisse, si Angyelia fatens videlicet

cum eadem bene vixisset proies ejusdem demortuae non fuissent.
Super quibus praemissis has meas propria manu subscriptaset usuali sigillo
munitas cxtradedi litteras inquisitionales. Datum Eszekini die et anno quibus supra.

Ignatius Chachkovich, comitatus

(Locus sigilli). — veröczensis Judex Nobilium.

(In dorso:) Registr. Nro. 165.

Anni 748. BB.
Inquisitio magistratualis contra A n -
niczam ex Chepin in facto magiae.

III.

Anno Domini 1748. die 26. novembris in domo comitatensi in superiori

civitati Eszekiensi et inclito Comitatu de Veröcze habita, occasione ejusdem
Comitatus judiciorum criminalium.
Levata causa illustrissimi domini comitis domini Ludovici Patthachics
de Zajezda, perpetui in Verbovecz et Rakovecz, sacratissimae Caesareo Rcgiae
Majestatis consiliarii aulico Hungarici, qua nempe dicti Comitatus de Veröcze
Supremi Comitis adeoque Magistratualis et Actoris contra et adversus quidam
Anniczam uxorem Jovan Pavkovicsii incolae Chepiniensi modalitate infraserta
sortilegae magiae ream et incusatam.
Et pro antelato illustrissimo domino M(agistratuali) et A(ctore) Egregius
Josephus Loob pênes solitas easque générales juris cautelas protestationes item
et réservas tanquam Ordinarius illustrissimi domini M . et A . procurator com-
paret et actionem magistratualem série sequenti proponit: qualiter nimirum
eadem incusata nescitur qua malignitate persuasa immemor dei et hominum
salutisque suaemet ipsius nec minus spretis legum severitatibus postposito
prorsus timore dei et mutuo cum Caino daemone habito pacto, annis et tem-
poribus superioribus arte sua magica quibusdam in sanitate, quibusdam in for-
tunis, quibusdam vero in ipsa vita etiam incantando et infascinando nocuisset
et juvasset, signanter autem quatuor proies cujusdam Sivan Vuchinich, Rasciani
Graeci ritus non uniti ex possessione Chepin, venefica infascinatione sua e
vivis excedere jussisset, duas porro alias proies per se prius etiam infascinatas
post itteratas sérias parentis comminationes remediis aeque veneficis et ope diaboli
ad sanitatis reddidisset statum, nec secus Ivankae Chiro Jovichich consortis
filios M a x i m et Mittar in Chepin commorantes distinctis tarnen temporibus
talismodi veneficio infascinasset et ad matris multifarias preces tarn cito re-
sanasset, quod mox sumpto eiusmodi veneficio, tam omnes praerecensiti praevie
infascinati et intoxicati, quam et alter Mittar filius Ingijae Jovana Romanicha
viduae etiam incolae Chepiniensis consimiliter per incusatam magico veneficio
repletus, sanitati restituti sint bibereque et commedere valuissent et expoposcis-
sent. Demum Szeoniae cujusdam Trivun consortis proies 10, nec non Angyeliae
Petrova sena dictae proies duas utriusque incolae Chepiniensis repetita infasci-
natione sua de medio vivorum delevisset.
Cum autem creatura dei ab omni malignorum scelere remota et a nullo
detrimentum sui passura manere debeat, immo venificae et sortilegae eiusmodi
240

personae de dictamine legum consuetudinis i n similibus processibus observatae

et signanter articuli 60 passus secundi praxeos criminalis ac Karpzovy passu
quarto constitutione secunda deffinitione prima secunda et tertia previae fine
uberiorum talismodi maleficiorum maleficiarumque exercitiorum et complicum
suorum revellandarum carniflcis torturae subjectae iam vivae iam gladio de-
capitatae pro gravitate nempe circumstantiarum ignis poenam mererentur, uni-
versos porro malefactores ubi domini terrestres jure gladii non gaudent magi-
stratui comitatensi puniendos articulus secundus 1608. potestatem tribuit:
Ob hoc dictam incusatam praevia litis contestatione ex fundamento in simili-
bus laudabiliter observatae usuque saeculorum firmatae consuetudinis legum item
et statutorum iam allegatorum et si (?) fuerit pro nascitura circumstantia
coram jure uberius citandorum carniflcis torturae fine praeaposito per omnes etiam
sine cessu fuerit gradus subiici ac tandem tot hominum interemptionis ream,
in poenam videlicet tam gravium de meritorum suorum et horribile aliorum
exemplum, vivam rogo adiudicari vellet et in fulcimentum actionis magistra-
tualis J . iudicio exhibet inquisitionem sub B B . benevolum vero eius extra-
judiciale examen sub C C . cum generali reservata.

IV.
Suprascripta Annicza Paukovics invinculata incusata in figura iudicii per-
sonaliter adstans elicitum ex praeiudiciali per benevolam fassionem in instru-
mentu sub C C . qui j u r i exhibito contentam per omnia ratificant ultro examinata:
Interogata: I-mo Utrum noscat Sivan Vukovics filiam Maram, quomodo
ac quo anno et tempore quibus etiam modis et auxiliis sanitati ejusdem no-
cuerit et quomodo denuo eandem sanitati restituisset?
Respondet : Quod omnino noscat, et ante annos abhinc circiter octo eidem
infirmanti ex tortula supramentionata subministrasset, cui mater eius mane
postquam in aqua ebibendum ' dedisset sanitati restituta sit; ceteroquin autem
quod in nullo eidem nocuisset.
2- do Utrum et quomodo alteri ejusdem Sivan prolem infascinasset et
dein eandem resanasset, quomodo et qualiter?
R. Negat se infascinasse prolem eandem, bene quidem per subministra-
tionem praefatae tortulae eandem resanasset.
3- tio Quomodo et quibus modis praerepetiti Sivan proies quatuor e vivis
sustulisset?
R. Negative.
4- to Ante annos decem qualiter ejusdem Chiro Jovichich filios M a x i m et
Mittar infascinasset, poste.a autem eosdem resanasset et quibus modis?
R. Negative.
5- to Quibus modis, tempore pestis cujusdam Ingyia Romanicza filium
infascinasset, et dein ad requisitiones matris sanitati eundem restituisset?
R. Negative.
6- to Alterius Szenae Trivinae decem proies e vivis sustulisset?
R. Negative.
7- mo Quomodo Angyeliae Petrovae filium ob colectos infra pomum suum
fructus infascinasset?
R. Negative.
 241

V.
In supra producta et juri sub B B . exhibita inquisitione contenu testes,
cum invinculata incusata posteaquam in judicio confrontati fuissent et fassiones
suas in praesentia invinculatae ultro elicuissent et dixissent, quod ex vulgari
fama fatentes terrorem ab eadem subiissent, eadem incusata primi quidem Sivan
Vuchinics negando, tertii item quarti quinti et sexti negando, secundi in ordine
solummodo testis aifirmavit.
VI.
Procurator M . et A . : Siquidem invinculata I. suum benignum extra j u -
diciale examen in judicio pernegasset, eidemque in confrontatione cum testibus
praemissis (praeter secundae in ordine testis, quam omnimode confirmât fas-
sionem) ultro inhaereret, testes porro collatérales suas fassiones ad faciem in
vinculis adstantis non saltem ultro citroque ratificassent ; sed et in circum-
stantialibus uberius déclarassent in evidens aggravamen et confusionem in vinculis
adstantis I. Demum signa paragraphis de indiciis ad incarcerationem 1. et in-
diciis ad torturam itidem primo ad 60. p. 2. prax. crim. contenta apud I. in-
venta, et in I. judicio visa omnino forent, nec minus ex testimoniis sub B B .
contentorum testium modo praevio coram jure ratihabitis censurae citati utato
ad 60. de indiciis ad torturam parag. 3-a et 5-a contentarum observationum
obnoxia reperiretur, illos etiam contra quos uno saltem teste exceptionum non
patiente, quales contra I. adsunt 5. factum aliquod probatur qui minas item
ad tale patrandum dédisse, erruetur, si vacillet item, sicut I., item si propria
fassio de aliquo facto per unum festem remonstratur prout et contra hanc
in judicio elicita fassione probatur, repetitur I. dixisse: si Angyelia nempe
5-a in ordine testis mecum bene viveret, proies suae non fuissent mortuae,
Kithonics ad torturam damnât, igitur vi manuductionis citati articuli 60-mi et
Kithonichiani c. 6. quae. 8 in vinculis adstantem I. torturae carniflcis judicialiter
subiici cupit, postquam reservando reservat.

VII.

Deliberatum :
Meritis actionalibus contra invinculatam I. expositis ex praeviis funda-
mentis magistratualibus praefatorum quippe testium fassionibus in judicio au-
thenticatis et ad faciem I. elicitis et recapitulatis claris et manifestis quantumvis
existentibus, eadem nihilominus I. contra tam claras probas atrocium eiusdem
criminum per se admissorum in pertinaci negativa persistente negativa pro
uberiori revellandorum revellatione et perfldae huiusmodi vitae suae complicum
manifestatione prefatam : torturae subiiciendam et per omnes gradus torturandam
judicari.
VIII.
Anno Domini 1748. die 28-va mensis Novembris per nos infrascriptos,
velut ex sede judiciaria in camerali superiori civitate Eszekiensi die 26-ta et
sequentibus praeattacti mensis Novembris et anni suprascripti celebrata, pro
excipienda torturali Anniczae sagae ex Chepin fassione exmissos, exceptum est
ejusdem examen modalitate sequenti.
16
242

1- mo A d locum torturae adducta expansis torturae instrumentis ipsique

demonstratis ultro ad bénévole fatendum diversis motivis et rationibus adhortata,
nihil fateri volens per carnificem visitatur.
2- do Visitata ergo, in sinistra parte humeri ad pectus versus invenit si-
gillum caudatum instar unius medii grani hordei, quo demonstrato existente
ultro bénévole interrogata, nihil demum fassa, tandem quadrante uno ad quartam
pomeridianam torturae imposita, compressio pollicum eidem applicata est.
3- tio Media hora in compressione pollicum existens, fassa est nihil, tandem
dimissa ac
4- to tertio demum quadrante ad quartam ligatura manuum eidem adhi-
bita est, in qua fassa est sequentia:
1- mo quod omnino saga sit, a tempore adhuc pestis hicce in Sclavonia
grassantis circa fešta paschalia mane persuasu certae Szmilanae ex Chepin iam
mortuae consortium eorundem amplexa sit ;
2- do quod ipsissimo anno tyrocinii sui cum certa Szavicza Tanasiae con-
sorte pariter ex Chepin ac cum praefata Szmilana circa pagum Chepin volavit,
fatentem certo nigro unguento Szmilana sub axilis inunxit;
3- tio complices suas révélât Maximam actualiter incarceratam (Jelliczam
vero per absolute negat), cum qua bis in bachanalisticis diebus volavit circa
pagum, Sivanam certam viduam, et Szaviczam ex Tenya viduam, item matrem
Mariczae prout et ipsam Mariczam ex Dallya, cum quibus ante annos duos ex
Chepin ad Tenyam in bachanalibus ad Szaviczam inde ad Dallyam volavit,
ibidemque coenavit, nihil demum plus fateri volens.
Tertio quadrante ad sextam scamno imposita fatetur, quod torta illa ex
rore in festo SS. Petri et Pauli prout et floribus rubris in festo S. V i t i collectis
confecta sit, uti mater ejusdem fatenti dixisset, fatetur praeterea quod sigillum
illud primo anno post pestem hominum in domo praementionatae Szaviczae
Chepiniensis tempore vespertino circa diem S. Petri Rascianorum a puero 12
annorum sene, simili certo Joso in eodem pago famulanti, qui pariter Joso voca-
batur, pedum alias hircinorum, staturae vero sui corporis, i n toto sicut alter
homo, aquisivisset, terque post occasum solis ad fatentem venisset, Tenyamque
ac Dallyam cum ipsa volavit et dum ad ipsam praescitus Joso in domo Sza-
viczae venisset, eandem amplectebatur ac pectus palpabat ac bis aut ter oscu-
latus est, fatens vero illum circiter 20 osculata est, ulterius fatetur, quod idem
Joso hodie adveniente vespere ab eadem discessisset, continuo alias penes faten-
tem i n tortura sedisset; enarrat praeterea fatens, quod cum eodem Joso tertia
immédiate nocte, marito suo domi non existente, bis carnalem habuisset actum,
consequenter postea singula tertia aut quarta nocte semel vel bis, marito suo
semper absente, aut in domo sua, aut in domo Szaviczae, aut vero in domo
Tolmacs in Chepin sita, ubi praefatus Joso famulabatur, cum ipso Joso actum
habuerit, qui et fatentem ad veneficium hocce tam apud Szaviczam quam et domi
suae persuaserat, pactumque cum ipso oretenus fecerit; tumque quarta nocte ad
Tenyam ad certam Szaviczam, Rascianam a civitate inferiori, domum habentem,
cometaneam sibi, cum Szavicza ac M a x i m a ex Chepin inde Dalyam ad Mariczam
et ejus matrem vid(u)am volarunt, et Tenyae panem comederunt, volarunt praeterea
cum fatente eadem occasione duae Szmilanae ex Chepin iam demortuae, Jellicza
vero actu in arresto existens nullatenus fuit. In quo scamno usque tertium qua-
drantem ad nonam persistens, relaxationem petiit, qua admissa bénévole fassa est:
 243

Quod omnino duabus Chire Jovicsics ex Chepin novisset prolibus, cum

praefato Joso semel ad ejusdem Chire domum noctu veniens ibidemque per-
noctans, noctuque ad unam prolim M a x i m vocatam se deposuisset, deponendo-
que filium infirmum reddidisset ac data eidem ex illa torta statim sequenti mane
modica mica rursus resanavit, alteri pariter eius filio Mittar nominato eadem
modalitate nocuit herbaque Bukvicza sequenti mane curavit, tribus pariformiter
prolibus Sivan Vucsinics aeque cadendo nocuit, quas praemissa torta curavit,
Szeone pariter duobus filiis cum Joso corda excepit, quos ideo non curavit,
quia a fatente nemo remedium quaesivit, cum Szavicza ex Chepin ad Petrum
Paukovics semel abivit unamque masculam prolem cor excipiendo devoravit,
ulterius fatetur, quod bis scopas, decies aut duodecies lapatam ad lectum
pênes maritum suum deposuisset, tardiusque, ante tarnen mediam noctem, do-
mum suam redivisset, maritus nihilominus suus eandem ubi fuisset, non
interrogavit. Item ante annos circiter duos cum Joso et Szavicza ad Angyeliam
ivit, masculae proli nocuit, cui ipse Joso cor excepit, et post unum annum
mortua est, fatetur praeterea, quod tertia nocte in ipso actu sigillum a praescito
Joso impressum aquisivisset, cui Joso, tu saga es, dixisset, et habes ipsum in
humero sinistro, ulterius quoque fatetur, quod fatens tribus dumtaxat prolibus
sola propriis dentibus cor extraxisset, primo Ramics Mittar, quod resanavit,
Sivan uni proli, tertiae Uradilich Gligorie, quae mortua est, omnia praefata
corda Joso abstulit, cum quo etiam in Chepin et Tenya centum circiter pro-
libus corda extraxerunt.
Per me Ignatium Chachkovich,
incliti Comitatus Veröczenzis Judicem Nobilium.

Me quoque Stephano Relies,

incliti Comitatus de Veröcze Vice-Judicem Nobilium.

(In dorso:) Registr. Nro. 165.

Anni 748.
—•
IX. .

A n n o suprascripto dieJ2~^ ~Decembris suprascripti invineulatae I. torturale

examen et elicitam n^ßp^ra ejusdem I. fassionem in instrumentu sub E E . ex-
hibito in judicio-<eferentibus eadem I. in judicio bénévole ad eandem fassionem
suam r e f l e x - * ^ j e m tificavit, modificato eo quod viduam matrem Mariczae
eanc ra

e t
'P J%?n Mariczam ex Dalya non putasset, verum Jovkam et eiusdem Martam
s

^V^fm. ; post hoc autem imprimis : in judicio cum M a x i m a ex Chepin confrontata

oculos eidem dixerat semel secum circa pagum Chepin volasse. Deinde
posteaquam Šivana vidua ex Tenya ad Judicium aducta et cum I. confrontata
fuisset, ad oculos Sivanae I. quam se bene noscere et illam ipsam esse fateret
fassionem suam in eo confirmavit. Tandem in torturali fassione attacta ex pago
Tenya Szavicza in judicio adstans cum I. confrontata eadem I. circa eandem
quoque elicitam fassionem suam per omnia confirmavit. Demum suprafata
Jovka ex D a l y a ad Judicium aducta cumque eadem I. confrontata in tortura
circa eandem elicitam fassionem eidem ad oculos repetiit et confirmavit. Po-
stremo immédiate praemissae Jovkae cognominatae filia Marta posteaquam ad
Judicium comparuisset, I. cum eadem confrontata eandem Martam nunquam
244

secum fuisse, neque de illa in materia magiae aliquid scire fassa est, ac po-
stremo tandem cum Szavicza ex Chepin ad figuram judicii comparente toties
fata I. confrontata circa eandem quoque elicitam fassionem in praesentia eiusdem
ex integro ratifieavit.
Procurator M . et A . ex praeviis torturali nempe examine, benigne in fi-
gura juris ultro citroque extra omnem torturae uberioris metu per in vinculis
adstantem ratihabito, et cum praeattactis per se fassis complicibus suis aeque
ad faciem juris personaliter adductis cum I. confrontatione, actio magistratualis
luce meridiana clarior redditur, adeo quod damna plurimum hominibus et in
sublatione arte et infascinatione diaboli illorum illata vivam cremandam ex-
poscunt, quod definiri cupit.

X.

Deliberatum est:
Quoniam invinculatam Anniczam Paukovics et I. imaginis et formae di-
vinae, ad cujus similitudinem creata esset, immemorem vilipenso praevotissimo
salvatoris nostri Jesu Christi sanguine pro salute et redemptione humani generis
profuso, superioribus annis et temporibus diversisque locis et vicibus relicto
immo vero et sempiterno deo, ipsum filium dei vivi unigenitum abnegasse,
christianae fidei documenta deseruisse, omnia bénéficia dei detestatam fuisse,
nomen dei, B . V . M . immo ipsiusmet sanctissimae trinitatis, ac sanetorum dei
postposuisse, sieque salvatori suo perduellis facta, nomen suum daemoni sub-
scripsisse, eidemque fidem jurasse, immo ad contestandam eidemque fidelitatem
sigillum diabolicum corpori suo imprimi admisisse, ac taliter daemoni perpetuam
confederationem praestitisse, saepius quoque cum eodem daemone carnaliter
convixisse, immo cum aliis praevio modo revelatis complicibus suis hujusmodi
detestandi sceleris reis adhibita daemonis ope aëra pervolasse, ejusmodique arte
diabolica consortia congregationes daemonicas et aliarum sagarum fréquentasse,
ac praeterea hominibus; tePSUis prolibus et pecoribus per ejusmodi artem dia-
bolicam et infascinationes nocuis"se,-im o e vivis etiam sustulisse, talique facto
m

animam et corpus suum infensissimo h u m a ^ ï r g o S ^ i s diabolo immolando seque

veram et manifestam sagam efficiendo, poenis lege d n f e atque humana eatenus
sancitis submisisse, tum ex praeproductis m a g i s t r a t u a l i b ù l ^ l
c u m e n t i s c u m e t

ipsius I. in torturali examine elicita, in figura judicii post tertiuffr- ^ m e x t r a

omnem torturae metum positae ratihabita fassione claio et manifesto e x S £ > tente

eandem I. ipsi quidem in poenam promeritam aliis vero horribili pro exeltr^J 0

rogo vivam, alligato collo eiusdem sacco pulveribus pyreis repleto, cremandanr
decerni et adiudicari.
Publicatum per ordinarium juratum notarium.

(In dorso:) Nro. 6-to.

Registr. Nro. 165.

Anni HŠ.

Processus criminalis contra Anniczam Jovan Paukovics consortem, velut

sagam et I.
Vj. Celestin.