Obudowa elektroniki

jako część szafy sterowniczej

„Dostępne miejsce jest kluczowym kryterium przy doborze szafy sterowniczej. Obudowy, tech-
nologia przyłączeniowa i wynikające z tego prowadzenie przewodów wykazują różne wymagania
pod kątem przestrzeni. Dlatego też, konstrukcja obudowy ma bezpośredni wpływ na projekt szafy
sterowniczej.”
Obudowy elektroniki
Konstrukcja, materiały i próby

Obudowy elektroniki są podstawową częścią urządzenia. Nie tyl-

ko stanowią o jego wyglądzie, ale także chronią elektronikę przed
czynnikami zewnętrznymi i umożliwiają montaż w jednostkach
nadrzędnych. Na etapie projektowania, a także doboru obudowy,
należy uwzględnić całą gamę szczegółów, aby zagwarantować możli-
wość spełnienia tych zadań. Szczegóły te zostaną omówione w dalszej
części niniejszej broszury.

2 PHOENIX CONTACT
Spis treści

1. Obudowa elektroniki jako część szafy sterowniczej 4

2. Duże i małe rozdzielnice tablicowe zgodne z DIN 43880

do instalacji w budynkach 10

PHOENIX CONTACT 3
Zasady techniczne dotyczące obudów elektroniki | Obudowa elektroniki jako część szafy sterowniczej

1 Obudowa elektroniki jako część szafy sterowniczej

Urządzenia elektroniczne zazwyczaj składają się z samej elektroniki, obudów oraz technologii przyłączeniowej przewodów
i kabli. W trakcie montażu w szafie sterowniczej powstaje wiele współzależności; zostaną one szczegółowo opisane w
dalszej części dokumentu.

1.1 Szafy sterownicze, normalizacja szaf sterowniczych

Szafy sterownicze mieszczą elementy

elektryczne i elektroniczne instalacji
przemysłowej, budynkowej, maszy-
nowej lub innej produkcyjnej. Norma
DIN EN 61439 (odpowiednik IEC
61439 oraz VDE 0660-600) opisuje
wymogi wobec wszystkich rozdzielnic
NN, w tym wymogi w zakresie wery-
fikacji. Obowiązuje ona rozdzielnice
tablicowe zasilania, wszystkie zestawy
rozdzielnic i sterownic, szafy liczniko-
we oraz szafy rozdzielcze budynków
prywatnych i komercyjnych. Dodat-
kowo, obejmuje również rozdzielnice
tablicowe zasilające i szafy kablowe, a
także rozdzielnice w obszarach spe-
cjalnych, jak mariny.
Podział podstawowy obejmuje:
1. Rozdzielnice tablicowe zasilające,
główne rozdzielnice tablicowe
2. Rozdzielnice tablicowe przeznaczo-
ne do budynków
3. Łączniki i sterowniki w szafach
ściennych
4. Szafy licznikowe i budynkowe roz-
dzielnice tablicowe (zgodne z DIN
43880)

4 PHOENIX CONTACT
Zasady techniczne dotyczące obudów elektroniki | Obudowa elektroniki jako część szafy sterowniczej

Sposób montażu szyn DIN w szafie

sterowniczej jest niezmiernie istot-
ny pod kątem konstrukcji obudów DIN EN 61439-1, Dodatek 1: Wytyczne w zakresie specyfikacji
rozdzielnic i sterownic niskonapięciowych
elektroniki. Zależnie od szafy sterow-
niczej, szyny DIN są luźno umiesz-
czane na ramie nośnej z odstępem
od ścianki tylnej lub przykręcane
DIN EN 61439-1: Postanowienia ogólne w zakresie
bezpośrednio do ścianki tylnej lub rozdzielnic i sterownic niskonapięciowych
wbudowanej płyty montażowej. Jeśli
urządzenia są zbyt ciężkie do montażu
na szynie DIN lub brak odpowiedniej
DIN EN 61439-4:
możliwości montażu szyny DIN na DIN EN 61439-6: DIN EN 61439-3: Wymagania dotyczące
urządzeniu (patrz również str. 7, Rys. Systemy przewodów Rozdzielnice tablicowe prze- zestawów przeznaczonych
szynowych znaczone do budynków do instalowania na placu
9), urządzenia można również monto- budowy (ACS)
wać bezpośrednio na płycie montażo-
wej, bez stosowania szyny DIN.
DIN IEC/TS 61439-7:
DIN EN 61439-5: DIN EN 61439-2: Rozdzielnice do specjalnych
Zestawy do dystrybucji Rozdzielnice i sterownice zastosowań takich jak:
mocy w sieciach do rozdziału energii mariny, kempingi, place tar-
publicznych elektrycznej (PCS) gowe oraz stacje ładowania
pojazdów elektrycznych

Rys. 1: DIN EN 61439 konstrukcja

1.2 Montaż szyn DIN w szafie sterowniczej

W zależności od wersji i wykonania
szafy sterowniczej dostępne są trzy
główne metody montażu szyn DIN
do mocowania urządzeń i bloków
zaciskowych (patrz Rys. 2-4).
W większych, przemysłowych szafach
sterowniczych, szyny DIN można
ustawiać osobno.
Dotyczy to zarówno szaf sterowni-
czych z płytą montażową, jak i tych
z ramą nośną. Otwory są wcześniej
nawiercane, aby ułatwić montaż.
Obudowy zacisków i skrzynki przy-
łączeniowe często projektuje się z
występami śrubowanymi do montażu
szyn DIN lub mniejszych płyt monta-
żowych.
W rozdzielnicach tablicowych insta-
lacji budynkowych, szyny DIN przy-
kręcane lub nitowane są do ramy z
odstępem 125 mm. Wersje nitowane
można przesuwać jedynie przy zasto-
sowaniu pewnej siły.

Rys. 2: Montaż na ściance tylnej szafy Rys. 3: Montaż na ramie nośnej z odstę- Rys. 4: Montaż bezpośrednio na płycie
sterowniczej za pomocą wyniesionego pem od ścianki tylnej montażowej
występu śrubowanego

PHOENIX CONTACT 5
Zasady techniczne dotyczące obudów elektroniki | Obudowa elektroniki jako część szafy sterowniczej

1.3 Montaż urządzenia

Oprawa szyny DIN w obszarze

podstawy obudowy elektroniki składa
się ze stałego podparcia i ruchomej
stopki zatrzaskowej. Stopka zatrza-
skowa jest wyposażona w mechanizm
sprężynowy, który można otworzyć
po zatrzaśnięciu. W wersjach meta-
lowych to głównie sprężyna stalowa.
W wersjach plastikowych, mechanizm
stanowi integralną część stopki plasti-
kowej, która może być projektowana
jako część osobna lub element samej
obudowy (Rys. 5).
To połączenie stałego podparcia i
stopki zatrzaskowej umożliwia zatrza- Rys. 5: Popularne zatrzaski podstawy w konstrukcji metalowej, plastikowej i zintegro-
śnięcie urządzenia na (A) szynie DIN wanej
i jego ponowne, proste usunięcie (B)
(Rys. 6).
Wysokość obudowy przekracza 90
mm i szyna DIN (wersja z szyną pła-
ską 7,5 mm) montowana bezpośred-
nio na płycie montażowej znacznie
utrudniają zatrzaskiwanie i usuwanie
urządzeń (Rys. 7, po lewej). W takim
przypadku nie ma wystarczająco dużo
miejsca między urządzeniem i płytą
montażową.
Problem ten znika po wykorzystaniu
drugiej stopki zatrzaskowej w miejscu
podparcia stałego. Wysokość obudo-
wy nie jest wtedy już ważna, ale w
takim przypadku musi być umieszcza-
na na szynie DIN pionowo (Rys. 7, po
środku). Dzięki tej metodzie, urządze- Rys. 6: Zatrzaskiwanie i usuwanie obudów ze standardowej szyny DIN
nie usuwane jest poprzez jednoczesne
zwolnienie obu stopek zatrzaskowych.
Niektóre obudowy stosujące tę
metodę oferują pozycję ustawiania, w
której ustawiona może być pierwsza
stopka zatrzaskowa, aby drugą można
było zwolnić. To, na przykład, cecha
serii obudów instalacji budowlanych
BC.
Alternatywnie, obudowa może być
ustawiona po stronie podpory stałej
pod kątem 15 stopni. W takim przy-
padku, pojedyncza stopka zatrzaskowa
jest ponownie wystarczająca (Rys.
7, po prawej). Taki kąt oraz skutku-
jąca zmiana obrysu obudowy mogą
negatywnie wpływać na przestrzeń Pojedyncza stopka zatrzaskowa przy Dwie stopni zatrzaskowe Pojedyncza stopka zatrzaskowa
obudowie o wysokości >90 mm z kątem 15°
rozdzielnicy, ponieważ płytka druko-
wana również będzie musiała przyjąć
Rys. 7: Konstrukcja zatrzasków podstawy
taki obrys.

6 PHOENIX CONTACT
Zasady techniczne dotyczące obudów elektroniki | Obudowa elektroniki jako część szafy sterowniczej

1.4 Znormalizowane szyny DIN zgodne z DIN EN 60715

Wprowadzenie tworzyw termo-

plastycznych do elektromechaniki
otworzyło całkowicie nowy rozdział w
projektowaniu zatrzasków podstaw.
Podczas gdy wcześniej do budowy
stopki zatrzaskowej wymagane było
kilka pojedynczych elementów, nowy
materiał umożliwił bezpośrednie
wtryskiwanie stopek na szynę DIN,
w szczególności bloki zaciskowe.
W konsekwencji, prosta szyna TH
o profilu C stała się preferowanym
wyborem zamiast bardziej złożonego
profilu G. Dzisiaj, najpowszechniej
stosowaną szyną opisaną w DIN EN
Szyny TH Szyny C Szyny G
60715 jest 35/7,5 TH.
Rys. 8: Znormalizowane szyny DIN zgodne z DIN EN 60715

1.5 Stopki montażowe pod ciężkie urządzenia

Obudowy ze zintegrowanymi stopka-

mi szyny DIN są stosowane w przy-
padku urządzeń o całkowitej wadze
do kilkuset gramów. Znacznie cięż-
sze urządzenia, które w niektórych
okolicznościach narażone są również
na drgania, muszą być mocowane
bardziej solidnie. Dla takich urządzeń
stosować można adaptery na szyny
DIN, wykonane głównie z metalu,
które zaprojektowane są dokładnie w
tym celu.
Po zamocowaniu adaptera na szynę
DIN do urządzenia, oba elementy
Rys. 9: Wytrzymałe adaptery szyn DIN UTA w różnych wersjach
można zatrzasnąć na szynie DIN. Roz-
wiązanie to często stosowane jest w
przypadku zasilaczy i przemienników
częstotliwości.
Adaptery te są często stosowane
również z obudowami z blachy, gdzie
integracja stopek zatrzaskowych
z konstrukcją jest trudniejsza niż
w przypadku obudów z tworzywa
sztucznego.

PHOENIX CONTACT 7
Zasady techniczne dotyczące obudów elektroniki | Obudowa elektroniki jako część szafy sterowniczej

1.6 Wpływ obudów i technologii przyłączeniowej na konstrukcję szafy sterowniczej

Dostępne miejsce jest kluczowym kry-

terium przy doborze szafy sterowni-
czej. Obudowy, technologia przyłącze-
niowa i wynikające z tego prowadzenie
przewodów wykazują różne wymagania
pod kątem przestrzeni. Dlatego też,
konstrukcja obudowy ma bezpośredni
wpływ na projekt szafy sterowniczej.
W przypadku obudów z technolo-
gią przyłączeniową od przodu, kable
są zazwyczaj prowadzone jedynie w
jednym kierunku, z obudowy do kanału
kablowego. Dlatego też takie obudowy
idealnie nadają się do bezpośredniego
montażu na zewnętrznej ścianie szafy
sterowniczej. Ponieważ kable wchodzą
do bloku przyłączeniowego pionowo,
mogą być jedynie prowadzone do ka- Okablowanie przednie Wyprowadzenie przewodów
z przewodami w łuku
nału kablowego po łuku. Tym samym, po obu stronach
wybrana szafa sterownicza musi być
wystarczająco głęboka, aby umożliwić
ten rodzaj prowadzenia przewodów.
Podobne ograniczenie dotyczy obu-
dów w konstrukcji wg DIN 43880. W
takim przypadku, pokrywa ochronna
znormalizowanej szafy sterowniczej
ogranicza miejsce na okablowanie. W
takim przypadku montażowym wypro-
wadzenie przewodów powinno idealnie
przebiegać równolegle do tylnej ściany
szafy sterowniczej lub pod kątem 45°
do niej. Wyprowadzenie przewodów
pod kątem 90° do tylnej ściany szafy
sterowniczej może być wykonane jedy-
nie w przypadku stosowania przyłącze-
niowych bloków zaciskowych o niskim
Wyprowadzenie przewodów Wyprowadzenie przewodów Wyprowadzenie przewodów
profilu (Rys. 10). z przewodami skróconymi obudowy profilowej obudowy DIN 43880
Dotyczy to również plastikowych po obu stronach
obudów profilowych. Jednak w takim
przypadku zazwyczaj nie ma żadnych Rys. 10: Okablowanie
ograniczeń wynikających ze znormali-
zowanego typu szafy sterowniczej. liczbę możliwych szyn DIN w szafie dów tylko z jednej strony, kanał kablo-
Podczas produkcji szaf sterowniczych sterowniczej. Tam, gdzie występują wy wymagany jest jedynie z tej strony
wysokość urządzenia oraz kierunek jedynie niewielkie różnice w wysoko-
wyprowadzenia przewodów są kluczo- ści (Rys. 12), stosowany jest typowy
wymi kryteriami podczas ich projek- układ podstawowy, czyli kanał kablowy
towania. Aby zaoszczędzić koszty i - szyna DIN - kanał kablowy. Jeśli nie-
przestrzeń, szafa sterownicza musi być zbędnych jest jedynie kilka szczególnie
jak najbardziej zwarta, ale jednocze- wysokich urządzeń, zwyczajowy układ
śnie być w stanie uwzględnić wszelkie dostosowywany jest, aby jak najlepiej
nieplanowane rozszerzenia. wykorzystać dostępne miejsce (Rys.
Urządzenie o najwyższej wysokości na 12, na dole po prawej).
szynie DIN określa prześwit od kana- W przypadku prowadzenia kabli od
łów kablowych, a tym samym całkowitą przodu, z wyprowadzeniem przewo-

8 PHOENIX CONTACT
Zasady techniczne dotyczące obudów elektroniki | Obudowa elektroniki jako część szafy sterowniczej

Takie urządzenia można zatem mon-

tować w górnym obszarze szafy
sterowniczej, aby zaoszczędzić miej-
sce (Rys. 11). Te przyłącza od przodu
ułatwiają okablowanie urządzenia,
ponieważ elektryk ma dobry widok na
punkty stykowe. Przyłącze od przodu
zapewnia najwyższy poziom wygody
okablowania, szczególnie w przypadku
konieczności podłączenia dużej liczby
przewodów o małych przekrojach. Z
drugiej strony, w przypadku urządzeń
z przyłączami od boku, przewody
niestety zakrywają dużą część przodu
urządzenia. Oznaczenia i wskaźniki
urządzenia można zatem umiesz-
czać jedynie na boku urządzenia. To
ograniczenie jest dopuszczane w wielu Rys. 11: Technologia przyłączeniowa od przodu z wyprowadzeniem kabli z jednej
zastosowaniach, jak zdalne systemy strony i wyprowadzeniem przewodów po obu stronach w kanałach kablowych
We./Wy.
Niektóry systemy obudów umożliwiają
prowadzenie bardzo krótkich przewo-
dów, jeśli wyprowadzenie przewodów
w danej technologii przyłączeniowej
jest pod kątem względem kanału kablo-
wego (Rys. 10, z dołu po lewej). W
takim przypadku należy pamiętać, że
przewody lub wtyczki muszą być odłą-
czane i ponownie podłączane w trakcie
czynności serwisowych. Nawet jeśli
urządzenie lub konstrukcja obudowy
umożliwia stosowanie krótszych prze-
wodów, zbyt krótkie przewody będą
utrudniać wszelkie działania serwisowe. Przestrzeń na montaż
wysokich urządzeń
bezpośrednio
na płycie montażowej

Rys. 12: Klasyczny podział szafy sterowniczej: kanał kablowy – szyna DIN – kanał
kablowy

PHOENIX CONTACT 9
Zasady techniczne dotyczące obudów elektroniki | Małe rozdzielnice tablicowe zgodne z DIN 43880 do automatyki budynków

Duże i małe rozdzielnice tablicowe

2 zgodne z DIN 43880 do instalacji w budynkach

Rozdzielnice tablicowe do instalacji w budynkach podlegają bardzo szczegółowym specyfikacjom normy DIN 43880. W
obecnej erze inteligentnych domów, rozdzielnice te mogą teraz zmieścić wiele różnych urządzeń do sterowania budynkiem
i automatyki, poza konwencjonalnymi wyłącznikami głównymi i bezpiecznikami. Norma DIN 43880 reguluje wszystkie te
urządzenia oraz tym samym, ich obudowy.

2.1 Małe rozdzielnice tablicowe do budynków

Małe rozdzielnice tablicowe w budyn- 2.1.1 Urządzenia zgodne normy, szerokość powinna wynosić
kach są również dostępne dla osób z DIN 43880 17,5 + 0,5 - 0 mm. Minimalny odstęp
niewykwalifikowanych, dlatego też Urządzenia dla rozdzielnic tablicowych między dwoma sąsiednimi urządzenia-
znacznie różnią się od szaf sterow- do instalacji budynkowych są często mi wynosi 18 mm. Jednak, ponieważ
niczych w maszynach lub systemach opisywane z jednostką szerokości zawsze występuje niewielki odstęp
produkcyjnych. Dlatego ich konstruk- montażowej (horizontal pitch) 17,5 między dwoma urządzeniami, urządze-
cja musi uniemożliwiać dotknięcie mm. Wymiar ten często zawarty jest nie nie może być szersze niż 17,5 mm,
jakichkolwiek części pod napięciem, w oznaczeniu urządzenia. Według aby zachować wartość 18 mm.
gdy drzwiczki szafy sterowniczej
są otwarte. Aby temu zapobiec,
za drzwiczkami szafy sterowniczej
montowana jest pokrywa ochronna.
Tylko elementy sterujące i wskaźniki
stanu wystają przez wąską szczelinę w
przestrzeni dostępnej dla niewykwali-
fikowanych osób.
Dlatego też urządzenia lub obudowy
montowane w takich szafach ste-
rowniczych muszą spełniać również
postanowienia tej normy i dokładnie
odpowiadać określonym wymiarom.
Zgodność z wymiarem t = 44 mm,
od górnej krawędzi szyny DIN do
dolnej krawędzi pokrywy ochronnej
jest szczególnie ważna. W przypadku
części obudowy przechodzących do Rys. 13: Wymiary i prześwity dla małych Rys. 14: Wymiary urządzeń do montażu
obszaru dostępnego dla osób niewy- rozdzielnic tablicowych na szynie TH
kwalifikowanych, zaleca się również
spełnienie innych wymiarów, jednak
nie jest to konieczne.
Ważne, aby maksymalny wymiar
takich elementów nie przekraczał
wartości t = 70 mm (patrz Rys. 13 i
14).

10 PHOENIX CONTACT
Zasady techniczne dotyczące obudów elektroniki | Małe rozdzielnice tablicowe zgodne z DIN 43880 do automatyki budynków

Rozmiar 1 2 3
h2 maks. 45. 55 75
h3 maks. 45 55 75
Ponad Ponad
Preferowany
Do 25 A 25 A
nominalny
25 A do do 100
zakre
63 A A

Tabela 1: Rozmiary urządzeń do monta-

żu na szynie TH

t2 maks. 55 70 92,5
min. 52
t4
maks. t2 maks.

Tabela 2: Głębokości dla urządzeń

o rozmiarach od 1 do 4

Długość szyny DIN wynosząca 12

takich HP (horizontal pitch), tj. 12
x 18 mm jest typowa dla małych
rozdzielnic tablicowych zgodnych z
DIN 43880. Wynika to z faktu, że te
rozdzielnice tablicowe były pierwotnie
przeznaczone do montażu bezpieczni-
ków i urządzeń różnicowoprądowych.
Zostały zaprojektowane do obwodów
jednofazowych prądu przemiennego i
trójfazowych. 12 HP na szynę umoż-
liwia montaż 12 obwodów prądu
przemiennego, każdy z jednym bez-
piecznikiem, cztery obwody trójfazo-
we z trzema bezpiecznikami każdy lub Szerokość montażowa (horizontal pitch) dla urządzeń w
jedno urządzenie różnicowoprądowe małych rozdzielnicach tablicowych wynosi 18 mm. Całkowita
Szerokość montażowa szerokość odpowiednich urządzeń to często 17,5 mm, czyli
- które zajmuje 4 HP - plus kolejnych 0,5 mm mniej niż podziałka (18 mm), aby móc uwzględnić róż-
osiem bezpieczników. nice wynikające z tolerancji.
Z czasem zaczęto stosować proste Szyna DIN
Zaprojektowana na 12 urządzeń o szerokości montażowej
funkcje sterownicze, jak zegary lub (jednostka) 18 mm.
automatyczne przełączniki schodko- Gniazdo urządzenia 216 mm (12 x 18 mm) x 46 mm
we. Obecne, małe sterowniki pro-
gramowalne również umieszcza się w Prześwit na szynę DIN 125 mm
rozdzielnicach tablicowych do budyn-
ków. Jednak wszystkie te urządzenia Tabela 3: Fakty dotyczące małych rozdzielnic tablicowych zgodnie z DIN 43880
muszą być zgodne z wartością szero-
kości montażowej (horizontal pitch) Rys. 15: Konstrukcja małych rozdzielnic tablicowych
określoną w DIN 43880

PHOENIX CONTACT 11
12 PHOENIX CONTACT
 Masz pytania? Skontaktuj się ze mną!

Paweł Zientarski
Menadżer Produktu Biznesu
złącza i obudowy do elektroniki, rynek dystrybucji
gsm: +48 694 485 087
email:pzientarski@phoenixcontact.pl

Phoenix Contact Sp. z o.o.

ul. Bierutowska 57-59
51-317 Wrocław
tel. 071 39 80 410
Faks: 071 39 80 499
pxcpl@phoenixcontact.pl
www.phoenixcontact.pl

13 PHOENIX CONTACT