PO3 Biofysica: Analyse van een verticale sprong

In dit PO wordt een verticale sprong geanalyseerd die opgenomen wordt met de app “Playground
Physics” (gratis te downloaden in de app-store).

Inleiding
Volgens de wet van behoud van energie zal de totale energie tijdens een beweging constant moeten
zijn; zo ook bij een verticale sprong omhoog. Bij een verticale sprong omhoog kunnen we drie
soorten energieën onderscheiden: kinetische energie, zwaarte-energie en energie die door de
spieren tijdens de afzet wordt geleverd (zogenaamde “afzetenergie”). Deze laatste vorm van energie
is te vergelijken met veerenergie.
Doel van de proef is om te bepalen hoe de afzetenergie tijdens een verticale sprong omhoog
verloopt als functie van de tijd.

We maken bij dit experiment gebruik van de app “Playground Physics”. Deze app is gratis te
downloaden in de app-store.

Uitvoering
Het is de bedoeling dat je na flink door de knieën gezakt te zijn zo hoog mogelijk verticaal omhoog
springt. Van deze sprong maak je een filmopname met behulp van de app “Playground Physics”. Na
een filmopname van je eigen sprong gemaakt te hebben ga je proberen het pad te volgen dat het
zwaartepunt van het lichaam beschrijft. Maak hierbij gebruik van het gegeven dat het zwaartepunt
van het menselijk lichaam zich ongeveer ter hoogte van de navel bevindt. Om het pad van het
zwaartepunt te kunnen volgen ga je (zoals de app dat noemt) zogenaamde “punten toevoegen” aan
het pad dat het zwaartepunt beschrijft. Dit doe je door op zoveel mogelijk momenten tijdens de
filmopname van de sprong met de vinger de plek van het zwaartepunt aan te wijzen. Let hierbij op
het volgende:
- het gaat alleen om de beweging omhoog; dus vanaf het moment dat je maximaal door de knieën
bent gezakt tot het moment waarbij je het hoogste punt van de sprong hebt bereikt.
- hoe meer punten je invoegt des te beter en nauwkeuriger je uiteindelijk het diagram van de
afzetenergie kan maken. Let er dus goed op dat je zoveel mogelijk punten invoegt voordat je verder
gaat met de analyse van de sprong. Met slechts een paar punten zal je uiteindelijk geen juiste
diagrammen kunnen maken of conclusies kunnen trekken.

Nadat de punten van het pad zijn toegevoegd kan je de energieën van de beweging gaan analyseren.
De app vraagt hiervoor om een bekende afmeting in te voeren die zichtbaar is in de filmopname en
tevens om de massa van het lichaam in te voeren. Na dit gedaan te hebben kan je de app zowel de
zwaarte-energie (in de app “potential energy” genoemd) als de kinetische energie laten weergeven
op ieder gewenst moment tijdens de beweging. (Om de kinetische energie weer te geven moet je
even op het snelheidsmetertje drukken die zich linksboven in het scherm bevindt.)

Verwerking
Teken in één grafiek zowel het verloop van de kinetische energie als functie van de tijd als het
verloop van de zwaarte-energie als functie van de tijd.
Met behulp van deze diagrammen kan tenslotte het diagram van de afzetenergie geconstrueerd
worden. Hierbij moet gebruik gemaakt worden van het gegeven dat de totale energie tijdens de
beweging constant moet zijn. Op elk willekeurig tijdstip tijdens de sprong zal dus moeten gelden:
Etotaal =E k + E z + Eafzet
Teken in dezelfde grafiek als van de zwaarte-energie en de kinetische energie ook het verloop van de
afzetenergie als functie van de tijd.
Tip: Bedenk welke energieën er aanwezig zijn in het hoogste punt van de beweging. Hoe groot is dus
de totale energie op elk willekeurig tijdstip?

Conclusie
Beantwoord de onderzoeksvraag.

Discussie
Beantwoord naast de punten die bij elke discussie horen ook de volgende vragen aan de hand van
de gemaakt diagrammen:
1. Op welk moment in de grafiek kom je los van de grond. Hoe is dit aan de zwaarte-energie en de
kinetische energie te zien? Wat is er op dat moment aan de hand met de afzetenergie?
2. Op welk moment tijdens de sprong is de afzetenergie maximaal?

Maak bij dit PO een volledig verslag zoals is beschreven in het document “Het natuurkunde-verslag”
(te vinden in de jaarbijlage van je studiewijzer).
De gemaakte video (inclusief het gemaakte pad) stuur je hierbij ook mee.

Tip bij dit PO

Als hulpmiddel bij dit PO kan en mag gebruik gemaakt worden van het vwo examen natuurkunde uit
het jaar 2015 (tijdvak 1). Hierin is een opgave te vinden over een sprong bij volleybal (opgave 2, met
name vraag 10 en 11). De diagrammen die hier gegeven en gevraagd worden kan je goed bij dit PO
gebruiken.