·

IZDÜŞÜM

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler

4.Bask¬

M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 1 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

gru Üzerindeki Dik ·

Bir Noktan¬n, Do¼ Izdüşüm Noktas¬n¬n Koordinatlar¬

Bir A noktas¬n¬n, verilen bir do¼gru üzerindeki izdüşüm noktas¬denilince, do¼gru üzerindeki
A noktas¬na en yak¬n olan bir H noktas¬anlaş¬l¬r.
AH do¼ grusu, izdüşüm al¬nan do¼ gruya dik bir do¼
gru oluşturur. Bu ana…kir kullan¬larak, bir
noktan¬n bir do¼ gru üzerine dik izdüşüm noktas¬kolayca elde edilebilir.
Bunun yan¬nda, bir noktan¬n, verilen do¼ gru üzerindeki izdüşüm noktas¬n¬bulmak için, izdüşüm
vektörünü kullanabiliriz. Bu bölümde, izdüşüm al¬nan nokta A ile izdüşüm noktas¬ise H ile
gösterilecektir.
A

r
x
H
r r
xizd u
P

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 2 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

·
Izdüşüm Noktas¬n¬n Elde Edilmesi

r
x
H
r r
xizd u
P

Buna göre, izdüşüm noktas¬n¬iki ana yöntemle elde etmek mümkündür.

Birinci Yöntem : Şekilden de takip edilece¼ gi gibi,
i) H noktas¬, üzerine izdüşüm al¬nd¬g¼¬do¼gru denklemini sa¼
glar.
! !
ii) AH ? u olmal¬d¬r.
Bu iki bilgi kullan¬larak, H noktas¬kolayca elde edilir.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 3 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Örnek
y = 2x grusunun, A (1, 2) noktas¬na en yak¬n koordinatlar¬n¬bulunuz.
1 do¼

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 4 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Örnek
x 1
= y = z do¼
grusunun, A (1, 2, 3) noktas¬na en yak¬n koordinatlar¬n¬bulunuz.
2

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 6 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Dik ·
Izdüşüm Noktas¬n¬n Bulunmas¬için ·
Ikinci Yöntem

I·kinci Yöntem : Bu yöntemde ise, bir !

x vektörünün bir !
y vektörü üzerindeki izdüşüm
vektörünün :
!
x ,!
y
x izd = ! ! !
! y
y, y
!
oldu¼gu kullan¬larak yap¬labilir. Burada, P noktas¬do¼
gru üzerinde bir nokta olmak üzere, PA
vektörünün do¼ grunun do¼grultman vektörü üzerine izdüşümü kullan¬larak, H noktas¬elde
edilecektir. Aşa¼
g¬daki teoremde bu yöntemi kulland¬k.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 8 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Teorem
Bir A noktas¬ndan, do¼grultusu !u olan ve P noktas¬ndan geçen bir d do¼grusu üzerine çizilen
! !x ,!u
dikme aya¼g¬n¬n koordinatlar¬, x = PA olmak üzere, H = P + ! ! !
! u ile bulunur.
u, u

Kan¬t.
Do¼grunun
!
herhangi bir P noktas¬n¬alal¬m. PA = ! x diyelim. Do¼grunun
!
grultman vektörü de, !
do¼ u olsun. Buna göre, PA = ! x
vektörünün, !u vektörü üzerindeki dik izdüşüm vektörü,
!
x ,!
u
!
x izd = ! ! !u
u, u

! !
x ,!
u !
x ,!
u
olur. !
x izd = PH vektörü oldu¼
gundan, H P= ! ! !u )H=P+ ! ! !u elde
u, u u, u
edilir.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 9 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Örnek
y = 2x grusunun, A (1, 2) noktas¬na en yak¬n koordinatlar¬n¬bulunuz.
1 do¼

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 10 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Örnek
x 1
= y = z do¼grusunun, A (1, 2, 3) noktas¬na en yak¬n oldu¼
gu noktas¬n¬n
2
koordinatlar¬bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 12 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Problem
x 1 y
= , z = 1 do¼grusunun, A (1, 1, 1) noktas¬na en yak¬n oldu¼gu noktas¬n¬n koordinatlar¬
2 2
bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 14 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Problem
x 1 z +1
=y = do¼grusunun, A (1, 1, 1) noktas¬na en yak¬n oldu¼gu noktas¬n¬n koordinatlar¬
2 2
bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 15 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Bir Noktan¬n, Düzlem Üzerindeki Dik ·

Izdüşüm Noktas¬n¬n Koordinatlar¬

Bir A noktas¬n¬n, verilen bir düzlem üzerindeki izdüşüm noktas¬denilince, düzlem

üzerindeki A noktas¬na en yak¬n olan bir H noktas¬anlaş¬l¬r. AH do¼ grusu, izdüşüm al¬nan
do¼
gruya dik, yani düzlemin normaline paraleldir. Bu ana…kir kullan¬larak, bir noktan¬n bir
düzlem üzerine dik izdüşüm noktas¬kolayca elde edilebilir. Ayr¬ca, izdüşüm vektörü
kullan¬larak da H noktas¬bulunabilir.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 16 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Birinci Yöntem

Buna göre, izdüşüm noktas¬n¬iki ana yöntemle elde etmek mümkündür.

Birinci Yöntem : Şekilden de takip edilece¼ gi gibi,
! !
i) AH k N olmal¬d¬r.
ii) H üzerine izdüşüm al¬nd¬g¼¬düzlem denklemini sa¼ glar.
Bu iki bilgi kullan¬larak, H noktas¬kolayca bulunabilir.
!
Bu yöntemi, şu şekilde de uygulayabiliriz. A noktas¬ndan geçen ve do¼ grultusu !
u = N olan,
do¼
grunun denklemi bulunur. Bu do¼ gru ile düzlemin kesişimi istenen noktad¬r.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 17 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Örnek
x+y 2z = 5 düzleminin, A (1, 2, 3) noktas¬na en yak¬n koordinatlar¬n¬bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 18 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

·
Ikinci Yöntem

I·kinci Yöntem : Bu yöntemde ise, bir !x vektörünün bir !

y vektörü üzerindeki izdüşüm
vektörünün : !
! x ,!
y
x izd = ! ! ! y
y, y
!
oldu¼
gu kullan¬larak yap¬labilir. Burada, P noktas¬düzlem üzerinde bir nokta olmak üzere, AP
vektörünün düzlemin normal vektörü üzerine izdüşümü kullan¬larak, H noktas¬elde edilecektir.
Aşa¼
g¬daki teoremde bu yöntemi kulland¬k.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 21 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Teorem
!
Bir A noktas¬ndan, normali N olan ve P noktas¬ndan geçen bir ω düzlemi üzerine çizilen
dikme aya¼g¬n¬n koordinatlar¬, D ! !E
AP, N !
H = A + D ! !E N
N, N

ile bulunur.

Kan¬t.
Düzlemin
!
herhangi bir P noktas¬n¬alal¬m. AP = ! x diyelim.
! ! ! !
AH vektörü, AP = x vektörünün, N vektörü
üzerindeki dik izdüşüm vektörüdür. Buna göre,
D !E D ! !E
!
x , N AP, N !
! !
AH = D ! !E N ) H = A + D ! !E N
N, N N, N

elde
·
edilir.
Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 22 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Örnek
x+y 2z = 5 düzleminin, A (1, 2, 3) noktas¬na en yak¬n koordinatlar¬n¬bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 23 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Problem
2x + y z = 5 düzleminin A (1, 2, 3) noktas¬na en yak¬n koordinatlar¬n¬bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 25 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Problem
x + 2y z = 5 düzleminin A (1, 2, 3) noktas¬na en yak¬n koordinatlar¬n¬bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 26 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Dik ·
Izdüşüm Do¼
grusu

Tan¬m
Düzlemi dik kesmeyen bir d do¼ grusunun, her noktas¬n¬n düzlem üzerine dik izdüşümlerinin
al¬nmas¬yla düzlem üzerinde elde edilen do¼ gruya, d do¼grusunun dik izdüşüm do¼ grusu denir ve
dizd ile gösterilir. Do¼
gru, düzlemi dik keserse dik izdüşümü sadece bir nokta olur.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 27 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Dik ·
Izdüşüm Do¼
grusunun Bulunmas¬

1. Ad¬m : d do¼ grusu ile düzlemin K kesişim noktas¬bulunur.

2. Ad¬m : P, do¼ gru üzerindeki bir nokta ve P’nin düzlem üzerindeki izdüşümü de H noktas¬
olmak üzere PH do¼ grusunun denklemi bulunur. Bunun için, PH do¼ grusunun do¼grultman¬n¬n
! !
u = N oldu¼ gu kullan¬l¬r.
3. Ad¬m : Denklemi bulunan PH do¼ grusuyla düzlemin kesişim noktas¬olan H noktas¬bulunur.
4. Ad¬m : ·Iki noktas¬bilinen do¼
gru denkleminden, K ve H’den geçen dik izdüşümü
do¼
grusunun denklemi belirlenir.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 28 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Örnek
x 1 y 1
= = z do¼grusunun 2x + y + z = 11 düzlemi üzerindeki dik izdüşüm
2 3
do¼
grusunun denklemini bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 29 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

Problem
y +1 z
x 1= = do¼grusunun x + y z = 6 düzlemi üzerindeki dik izdüşüm do¼grusunun
3 2
denklemini bulunuz.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 32 / 33
 ·
IZDÜŞÜM - S ·
IMETR ·
I - YANSIMA

KAYNAK

Mustafa Özdemir, Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler, Alt¬n Nokta Yay¬nlar¬, 6.

Bask¬, ·
Izmir, 2021.

Analitik Geometri ve Çözümlü Problemler (4.Bask¬) ·

IZDÜŞÜM M.Özdemir, Alt¬n Nokta Yay¬nevi, 2020 33 / 33