4.

7 Paralel bağlı kuvvet sistemi ve merkezi

( Ai , mi ) y
( A1, m1 ) ( A3 , m3 ) ( An , mn )
( A2 , m2 )
G miu mnu
m1u m3u

x
m2u R
O
z
Bu kuvvet sistemin O ya göre momentini iki şekilde yazabiliriz.
Her bir kuvvetin O ya göre momentleri alınıp toplanabilir. Bu toplam
bileşkenin O ya göre momentine eşittir ( Varignon Teoremi).

n n
M O   OA i  Fi , M O  OG   Fi
i 1 i 1

Fi  m i  U
n n
(  m i  OG   m i  OA i )  U  0
i 1 i 1
n
 mi  OAi
i 1
OG  n
 mi
i 1

OG   i   j   k , OAi  xi i  y i j  z i k

n n n
 mi  xi  mi  yi  mi  zi
 i 1
n
,  i 1
n
,   i 1
n
 mi  mi  mi
i 1 i 1 i 1
 Problem 4.8.1
Paralel bağlı bir kuvvet sistemi A1(3,7,12) noktasındaki 8kg lık m1
kütlesi , A2(6,2,–8) noktasındaki 10kg lık m2 kütlesi ve A3(10,–4 ,–5)
noktasındaki 3 kg lık m3 kütlesinden oluşmuştur. Bu kuvvet sisteminin
merkezinin koordinatlarını hesaplayınız.( koordinatlar cm. cinsinden
alınmıştır.)

3
 m i  xi m1x1  m 2 x 2  m3x3
i 1
 , 
n
m1  m 2  m3
 mi
i 1

8  3  10  6  3 10
 ,   5, 43 cm.
8  10  3
3
 mi  y i m1y1  m 2 y 2  m3y 3
i 1
 , 
n
m1  m 2  m3
 mi
i 1

8  7  10  2  3  ( 4)
 ,   3, 05 cm.
8  10  3
3
 mi  z i m1z1  m 2 z 2  m3z 3
i 1
 , 
n
m1  m 2  m3
 mi
i 1

8 12  10  ( 8)  3  ( 5)

 ,   0, 048 cm.
8  10  3

2
 BÖLÜM 5

KÜTLE MERKEZİ

5.1 Bir sürekli cismin kütle merkezi

y

A( x, y, z )
dm

G( , ,  )

x
O

 OA dm
OG  V
, OG   i   j   k , OA  x i  y j  z k
 dm
V

 x dm  y dm  z dm
  XG  V
,   YG  V
,   ZG  V

 dm  dm  dm
V V V

 x dV  y dV  z dV
dm   dV ,   X G  V ,   YG  V ,   ZG  V
 dV
V
 dV
V V
 dV
3
Problem 5.1.1
R yarıçaplı 2α tepe açılı çember parçası şeklindeki homojen cismin
kütle merkezinin koordinatlarını bulunuz.

Çözüm:

y
x  R cos

dl  Rd
d dm   dl   Rd
  G x

OG

x ekseni simetri ekseni olduğu için   0 dır.

 

 x dm  xdm  R Cos  R d R 2 [Sin   (Sin(  ))]

 
   
 dm
 
R[  (  )]
 dm   R d
 

2R 2Sin  RSin 

 ,   OG 
2R  

4
Problem 5.1.2
Şekilde gösterilen dörtte bir çember parçası şeklindeki homojen
cismin kütle merkezinin koordinatlarını bulunuz.

Çözüm :
y

y  x doğrusu

G

x
O 

Şekildeki dörtte bir çember parçası için y  x doğrusu simetri ekseni

olduğundan
2
 OG
2
RSin  
Problem 5.1.1 den OG  ve  
 4


RSin( )
OG  4 , OG  2 2R
/4 

2 2 2R 2R
 ( ), 
2  

5
Problem 5.1.3
Şekilde gösterilen dörtte bir homojen boru parçasının kütle
merkezinin koordinatlarını bulunuz.

y z


L
x


Çözüm :

Dörtte bir boru parçasının kütle merkezinin  ve  koordinatları dörtte

bir çember parçası ile aynıdır.  Koordinatı ise L uzunluğunun
yarısıdır.

2R L
 , 
 2

6
Problem 5.1.3
Şekilde gösterilen yarım çember şeklindeki homojen cismin kütle
merkezinin koordinatlarını bulunuz.

Çözüm :

G
 
2 2 x
O

y Ekseni simetri ekseni olduğu için   0 dır.

RSin 
Problem 5.1.1 den   OG  alınır.


RSin
2, 2R
 
/2 

7
 Problem 5.1.4
Yüksekliği h olan üçgen şeklindeki homojen levhanın kütle
merkezinin koordinatlarını bulunuz.

B dA  ldy
dm   dA  ldy
h y
h dy
l y
x
b C

h h

 y dm  y dy   y dy
hy b
 A
 0
 0
 ,  (h  y)
 dm
h h
b h h
A   dy   dy
0 0

h
b
  (hy  y 2 )dy b h3 h3
 (  )
h0 h 2 3
 h
,  
b b 2 h2
  (h  y)dy  (h  )
h0 h 2

b h3 h2
 b
h
  h 62  6 ,  ,
bh h 3
 b
h 2 2

8
Problem 5.1.5
Şekilde ölçüleri verilen dik üçgen şeklindeki homojen levhanın kütle
merkezinin koordinatlarını bulunuz.

z
60mm

x
30mm

30 60 36
Problem 5.1.4 den   ,  ,  
3 3 2

  10mm,   20mm,   18mm

9
Problem 5.1.6
R yarıçaplı 2α tepe açılı daire dilimi şeklindeki homojen cismin kütle
merkezinin koordinatlarını bulunuz.

Çözüm: 1
dm   dA   R 2d
y 2
2 1 1
x R cos dA  Rdl  R 2d
3 2 2

dl  Rd
d
  G x
O

OG

x ekseni simetri ekseni olduğu için   0 dır.

  
2 1 2 1 3
 x dm  xdm 3 R Cos  ( 
2
R d )
3
R  Cos d
  
 A
  
 dm
  
1 2 1 2
A  dm  2 R d

2
R  d
  

1 3 2 3
R [Sin   (Sin   )] R Sin 
 3  3
1
R [  (  )]
2 R 2

2
2 R Sin 
  OG 
3 

10
Problem 5.1.7
Şekilde gösterilen dörtte bir daire dilimi şeklindeki homojen cismin
kütle merkezinin koordinatlarını bulunuz.

Çözüm :
y

y  x doğrusu

G

 4

4 x
O 

Şekildeki dörtte bir daire dilimi için y = x doğrusu simetri ekseni

olduğundan
2
 OG
2
2 RSin  
Problem 5.1.4 den OG  , 
3  4

RSin( )
2 4  4 2R
OG 
3 /4 3

2 4 2R 4R
 ( ) , 
2 3 3

11
Problem 5.1.8
Şekilde gösterilen yarım daire dilimi şeklindeki homojen cismin kütle
merkezinin koordinatlarını bulunuz.
Çözüm :
y

G
 
2 2 x
O

y Ekseni simetri ekseni olduğu için   0 dır.

2 RSin 
Problem 5.1.4 den   OG 
3 

2RSin
2, 4R
  ,
3 / 2 3

12
 Problem 5.1.9
Şekilde gösterilen R taban yarıçaplı yarım küre şeklindeki homojen
cismin kütle merkezinin koordinatlarını gösteriniz.
Çözüm:

dm   dV z
dV   r 2 dz m  V

r
dz
R
z y
O

yoz düzlemi simetri düzlemi olduğu için   0 dır.

xoz düzlemi simetri düzlemi olduğu için   0 dır.

R R

 z dm  z   r dz    z r 2dz
2

 V
 0
 0
, r2  R2  z2
 dm
R R

      r 2dz
2
V
r dz
0 0

R
   (zR 2  z 3 )dz
 (
R4 R4
 )  ( )
R4
2 4  4 , 3
 0
R
 3
 R
R 2 3 8
   (R  z )dz  (R 
2 2 3
)   ( R )
3 3
0

13
5.2 Pappus ve Guldinus teoremleri
Dönel cisimlerin yüzey alanlarını ve hacimlerini bulmak için
kullanılır.

1.Teorem
Eğer bir eğri kendi düzlemindeki sabit bir eksen etrafında dönerek,
dönel bir yüzey oluşturursa, bu yüzeyin alanı,bu eğrinin uzunluğu ile
eğrinin kütle merkezinin kat ettiği yol çarpımına eşittir.
r

İspat

Diferansiyel alan = 2π r dL


Tüm yüzeyin alanı = 2 r dL
l
Eğrinin merkezinin konumu
l r dL rG
rG  olduğundan G

 dL
l

 r dL  r L yazılabilir. Buradan
l
G

Tüm yüzeyin alanı = 2 rG L

Bulunur.

14
2.Teorem
Eğer bir yüzey kendi düzlemindeki sabit bir eksen etrafında dönerek,
dönel bir dolu cisim oluşturursa, bu cismin hacmi, bu yüzeyin alanı ile
eğrinin kütle merkezinin kat ettiği yol çarpımına eşittir.

İspat

Diferansiyel hacim = 2π r dA
Tüm cismin hacmi =  2 r dA
A
Alanın merkezinin konumu
A r dA
rG  olduğundan
 dA
A
G

 r dA  r A
A
G yazılabilir. rG

Tüm cismin hacmi = 2 rG A

15
Problem 5.2.1
4
Kürenin alanının A  4 R 2 ve hacminin V   R 3 olduğunu
3
gösteriniz.
Çözüm:

16
Kürenin yüzey alanı için:
2R
Yarım çemberin kütle merkezi = rG 

Yarım çemberin uzunluğu = L   R
2R
Kürenin yüzey alanı= 2 rG L  2  R  4 R 2


Kürenin hacmi için:

4R
Yarım dairenin kütle merkezi = rG 
3
 R2
Yarım dairenin alanı = A 
2
4 R  R 2 4 R3
Kürenin hacmi = 2 rG A  2 
3 2 3

17
5.3 Bileşik cismin kütle merkezi
Bir bileşik cismin kütle merkezi bu cismi oluşturan cisimlerin kütle
merkezleri bulunduktan sonra daha önceden çıkarılan paralel bağlı
vektör sisteminin merkezine ait olan formüllerle hesaplanabilir..
n
 mi  OAi
i 1
OG  n
, OG   i   j   k , OA i  x i i  y i j  z i k
 mi
i 1
n
 mi (xi i  y i j  z i k)
i 1
 i  jk  n
 mi
i 1
n n n
 m i xi  mi y i  mi z i
i 1 i 1 i 1
 n
i n
j n
k
 mi  mi  mi
i 1 i 1 i 1

n n n
 mi  xi  mi  yi  mi  zi
  xG  i 1
n
,   yG  i 1
n
,   zG  i 1
n
 mi  mi  mi
i 1 i 1 i 1

Eğer bileşik cismi oluşturan cisimlerin yoğunluğu aynı ise

yukarıdaki denklemlerde m i  Vi yazılabilir ve  lar toplam
dışına alınıp kısaltılabileceğinden dolayı aşağıdaki eşitlikler elde
edilir.

n n n
 Vi  xi  Vi  y i  Vi  z i
i 1 i 1 i 1
 n
,  n
,  n
 Vi  Vi  Vi
i 1 i 1 i 1

18
Problem 5.3.1
Homojen fakat farklı kalınlıklardaki levhalardan şekildeki taralı alan
gibi oluşturulmuş cismin kütle merkezinin koordinatlarını
hesaplayınız.
y
¼ daire dilimi kalınlık 1mm

kalınlık 2 mm 2

3
1

4 30 30 x
45
90 kalınlık 3mm
6
z 90 5

(Ölçüler mm. cinsindendir. )

4R 4  90 120 R 2
z3  y3  , y3   , A3  , A3  2025
3 3  4

x y z A m=ρA mx my mz
1 30 30 0 4050 4050 121500 121500 0
2 10 10 0 -450 -450 -4500 -4500 0
3 0 120/π 120/π 2025π 4050π 0 486000 486000
4 0 15 22,5 -1350 -2700 0 -40500 -60750
5 45 0 45 8100 24300 1093500 0 1093500
6 10 0 15 -675 -2025 -20250 0 -30375
 16036,7 35898,45 1149750 562500 1488375
6
 m i  xi 1149750
i 1
 6
,  ,   32, 03mm.
35898,45
 mi
i 1
19
 6
 mi  y i 562500
i 1
 6
,  ,   15,67mm , ,
35898,45
 mi
i 1
6
 mi  z i 1488375
i 1
 6
,  ,   41,46mm
35898,45
 mi
i 1

20
Problem 5.3.2
Şekilde gösterilen içi dolu homojen cismin kütle merkezinin
koordinatlarını hesaplayınız.

1
2
y

z
x

( Ölçüler cm. cinsindendir. )

4R 16 R 2
z 2  42  , z 2  42   47, 093cm , V2  21
3  2
V2  756  2375, 04cm3
x y z V Vx Vy Vz
1 12 10,5 21 21168 254016 222264 444528
2 12 10,5 47,093 2375,04 28500,5 24938 111848
3 12 14 6 -1890 -22680 -26460 -11340
 21653,04 259836,5 220742 545036
3
 Vi  xi 259836, 5
i 1
 3
,  ,   12cm
21653, 04
 Vi
i 1

21
 3
 Vi  y i 220742
i 1
 3
,  ,   10, 2cm
21653, 04
 Vi
i 1
3
 Vi  z i 545036
i 1
 3
,  ,   25,17cm
21653, 04
 Vi
i 1

22