Professional Documents
Culture Documents
Econ SL Syllabus G13
Econ SL Syllabus G13
.=re ud¾f.damfoaYh
13 fY%aKsh
^2018 j¾Ifha isg l%shd;aul fõ'&
jdKsc fomd¾;fïka;=j
cd;sl wOHdmk wdh;kh
uyr.u
Y%S ,xldj
web : www.nie.lk
Email : info@ nie.lk
wd¾Ól úoHdj
.=re ud¾f.damfoaYh
13 fY%aKsh
jdKsc fomd¾;fïka;=j
cd;sl wOHdmk wdh;kh
uyr.u
Y%S ,xldj
web : www.nie.lk
wd¾Ól úoHdj
ISBN :
jdKsc fomd¾;fïka;=j
úµd yd ;dlaIK mSGh
cd;sl wOHdmk wdh;kh
uqøKh (
ii
mgqk
msgqj
wOHlaI ckrd,a;=ñhf.a mKsjqvh iv
uQ,dY% 229
iii
wOHlaI ckrd,a;ñ
= hf.a mKsúvh
cd;sl wOHdmk fldñIka iNdj úiska ks¾foaYs; cd;sl wOHdmk wruqKq idlaId;a lr
.ekSu iy fmdÿ ksmqK;d ixj¾Okh lsrSfï uQ,sl wruqK iys; j tjlg mej;s wka;¾.;h
mokï jQ úIhud,dj kùlrKhg Ndckh fldg j¾I wglska hq;= pl%hlska iukaú; kj
ksmqK;d mdol úIhud,dfjys m<uq woshr" j¾I 2007 oS cd;sl wOHdmk wdh;kh úiska
Y%S ,xldfõ m%d:ñl yd oaú;Shsl wOHdmk lafIa;%hg y÷kajd fok ,os'
m¾fhaIKj,ska wkdjrKh jQ lreKq o" wOHdmkh ms<sn| j úúO md¾Yjhka bosrsm;a l<
fhdackd o mokï fldg f.k isÿ lrk ,o úIhud,d ;d¾lSlrKh lsrSfï l%shdj,shl
m%;sM,hla f,i úIhud,d pl%fha fojeks woshr wOHdmk lafIa;%hg y÷kajd oSu 2015
jif¾ isg wdrïN lr we;¡
fuu ;d¾lSlrK l%shdj,sfha oS ish¨ u úIhhkaf.a ksmqK;d mokï uÜgfï isg Wiia
uÜgu olajd l%udkql+, j f.dv ke.Su i|yd my< isg by<g .uka lrk isria ixl,kh
Ndú; lr we;s w;r úúO úIhhkays oS tl u úIh lreKq kej; kej; bosrsm;a ùu
yels;dla wju lsrSu" úIh wka;¾.;h iSud lsrSu iy l%shd;aul l< yels YsIH ñ;=re
úIhud,djla ieliSu i|yd ;sria ixl,kh o Ndú; lr we;¡
.=re Nj;=kag mdvï ie,iqï lsrSu" bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sfhys id¾:l j ksr; ùu"
mka;s ldur ñkqï yd we.hSï m%fhdackj;a mrsos fhdod .ekSu i|yd wjYH jk ud¾f.damfoaY
,nd oSfï wruqKska kj .=re ud¾f.damfoaY y÷kajd oS we;¡ mka;s ldurh ;=< oS jvd;a
M,odhS .=rejrfhl= f,i lghq;= lsrSug fuu ud¾f.damfoaY WmldrS jkq we;¡ isiqkaf.a
ksmqK;d j¾Okh lsrSu i|yd .=Kd;aul fhojqï yd l%shdldrlï f;dard .ekSug .=rejrekag
wjYH ksoyi fuuÕska ,nd oS ;sfí¡ tfuka u ks¾foaYs; mdG .%ka:j, we;=<;a jk úIh
lreKq ms<sn| j jeä nr ;eîula fuu .=re ud¾f.damfoaYj, wka;¾.; fkdfõ¡ tu ksid
fuu .=re ud¾f.damfoaYh jvd;a M,odhS ùug kï wOHdmk m%ldYk fomd¾;fïka;=j
úiska ilid we;s wod< mdG .%ka: iuÕ iu.dó j Ndú; lsrSu w;HjYH fõ¡
iv
WmfoaYl;ajh yd wkqu;sh - Ydia;%Sh lghq;= uKav,h
cd;sl wOHdmk wdh;kh
ã' t,a' iS' wd¾' wcs;a l=udr uhd lÓldpd¾h" jdKsc fomd¾;fïka;=j"
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
v
î'tia' ;s,lr;ak uhd .=re fiajh I"
iaj¾Kud,S nd,sld úoHd,h" uykqjr'
úIhud,d lñgqj
ã' t,a' iS' wd¾' wcs;a l=udr uhd lÓldpd¾h" jdKsc fomd¾;fïka;=j"
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
vi
ndysr iïm;a odhl;ajh
ixialdrl uKav,h
iïudks; uydpd¾h ã' w;m;a;= uy;d wd¾Ól úoHd wOHhk wxYh"
reyqK úYaj úoHd,h'
ã' t,a' iS' wd¾' wcs;a l=udr uhd lÓldpd¾h" jdKsc fomd¾;fïka;=j"
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
vii
mß.Kl joka ieliq u
úúO iyh
1' à' tia' ueKsfla ñh" jdKsc fomd¾;fïka;=j" cd;sl wOHdmk wdh;kh'
2 ví' t' t' úl%udrÉÑ uhd" jdKsc fomd¾;fïka;=j" cd;sl wOHdmk wdh;kh'
viiii
.=re ud¾f.damfoaYh mßYS,kh lsÍu i|yd Wmfoia
wOHhk fmdÿ iy;sl m;% ^Wiia fm<& wd¾Ól úoHdj úIh ks¾foaYh" jir wglg jrla
l%shd;au; jkakd jQ úIhud,d kùlrK m%;sm;a;shg wkqj kùlrKh lr 2017 j¾Ifha
isg l%shd;aul fõ' m<uqjrg 2009 j¾Ifha § ksmqK;d mdol j y÷kajd fok ,o wd¾Ól
úoHdj úIh ks¾foaYh hdj;ald,Sk lr 12 yd 13 fY%aKs i|yd ksmqK;d 12la hgf;a fm<
.iajd we;' 13 fY%aKsh i|yd wod< jk úIh ks¾foaYfha y;a jk ksmqK;dfõ isg 12 jk
ksmqK;dj olajd jk ksmqK;d uÜgï 42 i|yd mka;s ldurh ;=< l%shd;aul l< yels
m%dfhda.sl bf.kqï - b.ekaùï l%shdj,shla fuys fhdckd flf¾'
wOHhk fmdÿ iy;sl m;% ^Wiia fm<& wd¾Ól úoHdj úIh ks¾foaYfha 13 fY%aKsh i|yd
jk ish¨ u ksmqK;d uÜgï wdjrKh jk mßÈ fuu .=re ud¾f.damfoaYh ilia lr we;'
fuys § wod< ksmqK;dj" ksmqK;d uÜgu" tu ksmqK;d uÜgu i|yd fjka lr we;s
ld,Éfþo .Kk yd ksmqK;d uÜgu wjidkfha § <`.d lr .; hq;= bf.kqï M, m<uqj
±lafjk w;r" wk;=re j mdvï ie,iï lsÍu i|yd fhdackd flfrk Wmfoia yd úIh
lreKq o meyeÈ,s lr .ekSug w;aje,la o bÈßm;a lr we;'
fuys fhdð;" mdvï ie,iqï lsÍu i|yd jk Wmfoia wkqj" wd¾Ól úoHdj úIhhg wod<
úIh lreKq ms<sn| ±kqu muKla fkdj ta ms<sn| isiqkaf.a wdl,am" l=i,;d yd mqreÿ
ixj¾Okh flfrk mßÈ mka;s ldur bf.kqï-b.ekaùï l%shdj,sh ie,iqï lr .kq
we;ehs wfmalaId flf¾' ta i|yd wjYH u`. fmkaùu fuu .=re ud¾f.damfoaYfhka ,efí
hehs wfmalaId flf¾'
mdvï ie,iqï lsÍu i|yd Wmfoia yd úIh lreKqq meyeÈ,s lr .ekSug w;aje,la ys
i|yka lrekq mßYS,kfhka mka;s ldur bf.kqï-b.ekaùï lghq;= i|yd wjYH mdvï
ie,iqï ilia lr m%dfhda.sl bf.kqug isiqka fhduq lsÍu iEu .=reNjf;l= úiska l<
hq;= fõ'
ix
bf.kqï m, yd
wdo¾Y l%shdldrlï
ksmqK;dj 7'0 ( uqo,a yd ñ, uÜgïj, yeisÍu y÷kd .ksñka wd¾Ólfha
l%shdldß;ajhg nexl= moaO;sh odhl jk wdldrh úu¾Ykh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 7'1 ( uqo,a" uqo,a j¾. yd uqof,a ld¾hhka úuid n,hs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
uqo,a w¾:l:kh lrhs'
fyd| uqo,l ,laIK meyeÈ,s lrhs'
uqof,a ld¾hhka ksoiqka iys; j meyeÈ,s lrhs'
uqo,a j¾.j, úfYaaI ,laIK bÈßm;a lrñka tajdg ksoiqka imhhs'
1
wod< uQ,H WmlrK Ndú; lr Tng l< yels ld¾hhka kï lrkak'
Tng ,eî we;s uQ,H WmlrKh wfkla uQ,H WmlrK iu. ii|ñka
tys we;s iqúfYaI ,laIK y÷kd .kak'
Tfí wkdjrK iuia; mka;shg ks¾udKYS,s j bÈßm;a lsÍug iQodkï
jkak'
2
yqjudrejg iïnkaO jk fomd¾Yajfha jqjukd wfkHdakH jYfhka .e,mSu
jqjukdjkaf.a oaúl iumd;h kï fõ'
NdKav yqjudre l%ufha § oaúl iumd;hla fkdue;s úg .kqfokqj isÿ lr
.ekSu w;sYh ÿIalr ld¾hhla úh'
tfy;a uqo,a Ndú;h ksid .kqfokqj isÿ lr .ekSfï § uqo,a w;rueÈhl=
fia lghq;= lrk fyhska oaúl iumd;hla wjYH fkdfõ'
uqo,a úksuh udOHhla f,i Ndú; lsÍu ksid Y%u úNckh yd úfYaIl
S rKh
mq¿,a jQ w;r uyd mßudK ksIamdokhg uÕ mEÈKs'
wjodkulska yd wmyiq;djlska f;dr j wkd.; wjYH;d i|yd jákdlu
/ia lr ;nd .ekSu i|yd uqo,a fhdod .ekSu jákdlï ikaksêhla f,i
lghq;= lsÍu hkafkka woyia flf¾' NdKavj,ska jákdlu /ia lsÍfï §
.nvd lsÍfï wmyiqj" blaukska kYH ùu wd§ .eg¨ mek keÕ=K o
uqo,aj,ska jákdlu /ia lsÍfï § tu ÿIalr;d we;s fkdfõ'
jákdlu /ia lsÍug jeä fofkl= uqo,a Ndú; lrkafka uqo,a mQ¾K
øjYS, j;alula jk ksid h' uqof,a l%h Yla;sh ia:djr uÜgul mej;Su
uqof,a fuu ld¾hh jvd;a ld¾hlaIu lrkq we;'
.sKïq tallhla f,i lghq;= lsÍu hkqfjka woyia lrkafka iEu NdKavhl
u" fiajdjl u" j;alïj, jákdlï w;r fjki y÷kd.; yels ùu yd
yqjudre l%shdj,sh ld¾hlaIu j isÿ lsÍug yelshdj ,eîu h'
uqo,a jákdlfï ñkqula f,i l%shd lsÍu ksid jHdmdr .sKqïlrKh"
cd;sl .sKqïlrKh" rdcH whjehlrKh" f.jqï fYaI f,aLkh ieliSu
wd§ uQ,H jd¾;dlrKh myiq ù we;'
ú,ïì; f.jqï udOHhla jYfhka lghq;= lsÍu hkafkka woyia lrkqfha
l,a miq ù lrkq ,nk f.ùï ld¾hlaIu j isÿ lsÍug uqo,a fhdod .ekSug
we;s yelshdjhs' jHdmdr wdh;k NdKav Khg wf,ú lsÍfï § yd uQ,H
wdh;k Kh ieliSfï § tu f.ùï iudma; lsÍug ld,hla .; fõ'
wúksYaÑ;;djlska fyda wjodkulska f;dr j tu f.ùï ksu lsÍug uqo,a
Ndú; lsÍu ksid yelshdj ,eî we;'
uqof,a w.h ia:djr j mej;Su ú,ïì; f.jqï udOHhla f,i uqof,a
ld¾hh jvd;a ld¾hlaIu ùug fya;= fõ'
j¾;udkfha Ndú; jk uqo,a j¾. my; ±lafõ'
jHjydr uqo,a
nexl= uqo,a
wdikak uqo,a
uqo,a wdfoaYl
3
úoHq;a uqo,a / äðg,a uqo,a
jHjydr uqo,a hkq hï ffki¾.sl jákdlula wka;¾.; fkdjk kuq;a
lsishï jákdlula ksfhdackh lsÍu i|yd uQ,H wêldßh úiska ksl=;a
lrkq ,nk ldis yd fkdaÜgq jk w;r jHjydr uqo,a rg ;=< ´kE u
.kqfokqjla lsÍug kS;sfhka j,x.= jk w;r jHjydr uqo,a mQ¾K
øjYS,;djlska hqla; fõ'
fplam;a ,sùu u.ska m%fhdackhg .; yels b,a¨ï ;ekam;=j, we;s uqo,a
fYaIh nexl= uqo,a jYfhka ye¢kafõ' nexl= uqo,a ;=< by< øjYS,;djla
mj;S'
jákdlfï ikaksêhla f,i ls%hd lrk" tfy;a yqjudre udOHhla f,i
l%h
s d fkdlrk by< øjYS,;djlska hq;= j;alï wdikak uqo,a f,i y÷kajhs'
wdikak uqo,a myiqfjka yqjudre udOHhla njg ^uqo,a& fmr<d .; yels
h'
ia:djr ;ekam;=" b;=reï ;ekam;=" NdKavd.dr ì,am;a" úksuh ì,am;a"
fmdfrdkaÿ fkdaÜgq wdikak uqo,a i|yd ksoiqka f,i ±laúh yels h'
uqo,a wdfoaYl jYfhka y÷kajkq ,nkafka jákdlfï ikaksêhla jYfhka
ls%hd fkdlrk kuq;a ;djld,sl j yqjudre udOHhla jYfhka lghq;=
lrk WmlrK fõ' Khm;a yd yrm;a uqo,a wdfoaYl i|yd ksoiqka jYfhka
±laúh yels h' jHjydr uqo,a fyda fplam;a fyda Ndú;hla fkdue;s j
flá ld,Sk .kqfokq i|yd fuu uqo,a wdfoaYl fhdod .; yels h'
hï uQ,H wdh;khla úiska wkqu; jQ uqo,a iSudjka hgf;a NdKav yd
fiajd ,nd .ekSug;a wjYH úgl uqo,a ,nd .ekSug;a wjirh ,nd §
ksl=;a lrk úoHq;a ldâ m; Khm;ls'
my; i|yka fya;= ksid Khm;a uqo,a f,i fkdie,fla'
uqo,aj,ska bgq lrk ish¨ ld¾hhka Khm;a u.ska bgq fkdùu
Khm;a u.ska .kqfokqlrejd g ,nd fok Wmßu Kh iSudj blaujQ
miq ;jÿrg;a Khm;a m%fhdackhg .ksñka .kqfokq lsÍug kï wod<
uQ,H wdh;kh fj; Kh uqo, f.úh hq;= ùu ^uqo,a f,i ie,flkafka
uQ,H wdh;kh fj; f.jk uqo,a ñi Khm; fkdfõ&'
yrm;a hkq .kqfokqlrejka uQ,H wdh;khl hï uqo,la ;ekam;a l< úg
iajhxl%sh fg,¾ hka;%hla u.ska wdmiq uqo,a .ekSug fjk;a .sKqulg
udre lsÍug Ndú; lrk WmlrKhls'
yrm;a uqo,a f,i fkdie,flkafka uqo,ska bgq lrkq ,nk ish¨ ld¾hhka
fuu.ska bgq fkflfrk ksid h'
uqo,a" úoHq;a l%uh Ndú;fhka .nvd lr ;nd uDÿldx.hla u.ska .kqfokq
i|yd fhdod .kakd l%ufõoh úoHq;a uqo,a jYfhka ye¢kafõ' yrm;a"
Khm;a" E-banking, Easy Cash Bit coin úoHq;a uqo,a i|yd ksoiqka f,i
±laúh yels h' 4
ksmqK;dj 7'0 ( uqo,aj, yd ñ, uÜgïj, yeisÍu y÷kd .ksñka wd¾Ólfha
l%shdldß;ajhg nexl= moaO;sh odhl jk wdldrh úu¾Ykh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 7'2( uqo,g b,a¨ula we;s ùug n,mdk fya;= iy uqo,a
b,a¨u ;SrKh lrkq ,nk idOl úuid n,hs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
uqo,a b,a¨u w¾:l:kh lrhs'
uqo,g b,a¨ula we;s ùug fya;= bÈßm;a lrhs'
uqo,g b,a¨ula we;s ùug fya;= m%ia;dr igyka Ndú; lrñka ú.%y lrhs'
uqo,g we;s b,a¨u ;SrKh lrk idOl ú.%y lrhs'
5
lrkak'
Tnf.a udisl wdodhu fo.=K jqjfyd;a wod< ld¾hhg fjka lrk uqo,
;SrKh lrkak'
by; f;dr;=re weiqfrka wdodhu fjkia ùula yd wod< ld¾hhg uqo,a fjka
lsÍu w;r iïnkaOh ±lafjk m%i; a drhla ks¾udKh lrkak' ^;sria wlaIfha
wod< ld¾hhg fjka lrk uqo, o isria wlaIfha wdodhu o&
wod< m%ia;dr igyk weiqfrka wdodhu yd Tng wod< ld¾hhg uqo,a fjka
lsÍu w;r iïnkaO;dj meyeÈ,s lrkak'
Tfí wkdjrK iuia; mka;shg ks¾udKYS,s j bÈßm;a lsÍug iQodkï
jkak'
úIh lreKq meyeÈ,s lr .ekSug w;aje,la (
lsishï wjia:djl § uqo,a" uqo,a jYfhka <`. ;nd .ekSug uyck;dj ;=<
we;s leue;a; uqo,a b,a¨u ^øjYS,;djrKh& hkqfjka ye¢kafõ'
uqo,g b,a¨ula we;s ùu flfrys n,mdk m%Odk fya;= ;=kls'
1' .kqfokq fÉ;kdj
2' wdrlaIK fõ;kdj
3' iufmalaIK fÉ;kdj
mqo.a ,hdg ,efnk wdodhï iy mqo. a ,hd lrk úhoï tlsfklg fkd.e<mSu
ksid tÈfkod .kqfokq lsÍfï wruqfKka uqo,a fYaI <`. ;nd .ekSu
.kqfokq fÉ;kdj ksid we;s jk uqo,a b,a¨u f,i ye¢kafõ'
wdodhï Wmhk ld,h;a úhoï isÿ lrk ld,h;a w;r ld, mrdihla
mj;sk w;r tu ld, mrdih ;=< iqug f,i we;s jk .kqfokq isÿ lsÍu
i|yd uqo,a fYaI <`. ;nd .; hq;= h'
.kqfokq fÉ;kdfjka uqo,g we;s b,a¨u ;SrKh lrk m%Odk idOlh
jkafka mqoa.,hkaf.a wdodhuhs'
.kqfokq fÉ;kdfjka uqo,g lrk b,a¨u;a wdodhu;a w;r wkqf,dau
iïnkaO;djla mj;S' th my; i|yka mßÈ m%ia;dr igykla u.ska ±laúh
yels h'
L3 M f Y
t
d
L2
.kqfokq fÉ;kdfjka
uqo,g we;s b,a¨u q
L1
wdodhu (Y)
0 Y1 Y2 Y3
6
by; m%ia;dr igykg wkqj mqoa.,hdf.a wdodhu jeä jk úg tÈfkod
.kqfokq i|yd jeä uqo,a m%udKhla <`. ;nd .ekSug fm<fò' wdodhu wvq
jk úg tÈfkod .kqfokq i|yd wvq uqo,a m%udKhla ;nd .ekSug fm,fò'
wdodhug wu;r j .kqfokq fÉ;kdj i|yd uqo,g we;s jk b,a¨u flfrys
fmd<S wkqmd;slh" ñ, uÜgu" uQ,H fjf<|fmd< kjH;d yd wdh;ksl
idOl o n,mdhs'
ie,iqï l< fkdyels wkfmalaIs; j we;s jk úhoï ld¾hlaIu j mshjd
.eksfï wruqfKka mqo.
a ,hka uqo,a fYaI <`. ;nd .ekSu wdrlaIl fÉ;kdj
ksid uqo,g we;s b,a¨u f,i ye¢kafõ'
ksoiqka ( yÈis wk;=re" f,v frda. jeks wjia:dj, § m%fhdackhg .ekSu
i|yd uqo,a fYaI <`. ;nd .ekSuhs'
wdrlaIK fÉ;kdj ksid uqo,g we;s jk b,a¨u;a wdodhu;a w;r wkqf,dau
iïnkaO;djla mj;sk w;r th my; m%ia;drfhka ±lafõ'
M d
p
wdrlaIl fÉ;kdj ksid uqo,g
M f Y
d
p
L3
L2
we;s jk b,a¨u
L1
(Y)
0 Y1 Y2 Y3 wdodhu
d
M p f Y wdrlaIK fÉ;kdfjka uqo,g we;s jk b,a¨u
(Y) = wdodhu
7
wruqfKka uqo,a <`. ;nd .ekSu iufmalaIK fÉ;kdfjka uqo,g we;s
b,a¨u hs' ke;s kï j;alula f,i uqo,a fYaI <`. ;nd .ekSu iufmalaIK
uqo,a b,a¨u fõ'
ck;dj úúO j;alï <`. ;nd .ekSug fm,fUk w;r ish j;alï
f.dkqfõ uqo,a yd ms<sKm;a w;r f;aÍï lsßu fmd<S wkqmd;slh wkqj isÿ
fõ' fï wkqj fmd<S wkqmd;slh yd j;alula f,i uqo,a b,a¨u w;r
m%;sf,dau iïnkaO;djla we;s fõ' tu m%;sf,dau iïnkaO;dj my; rEm
igyk u.ska meyeÈ,s fõ'
.ekqï keUqre
r1
M f (r )
l
fmd<S wkqmd;lh
úl=Kqï keUqre
r2
Q2
M d
S
0 Q1
iufmalaIK fÉ;kdj hgf;a uqo,g we;s
b,a¨u
8
uqo,g we;s b,a¨u ;SrKh ùu flfrys my; i|yka idOl n,mdhs'
uQ¾; wdodhu
fmd<S wkqmd;slh
ñ, uÜgu
wkd.; wfmalaIK
wdh;ksl idOl
uQ,H fjf<|fmd< kjH;d
uQ¾; wdodhu yd uqo,a b,a¨u w;r wkqf,dau iïnkaO;djla mj;S' tkï
uQ¾; wdodhu by< hk úg uqo,a b,a¨u by< hhs'
fmd<S wkqmd;slh yd uqo,a b,a¨u w;r m%;sf,dau iïnkaO;djla mj;S'
tkï fmd<S wkqmd;slh by< hk úg uqo,a b,a¨ï m%udKh wvq fõ'
ñ, uÜgu by< hk úg uqo,a b,a¨u o by< hhs'
wkd.;fha § WoaOuk wkqmd;slh by< h;ehs wfmalaId lrk úg
j¾;udkfha NdKav yd fiajd ñ, È .ekSug fm,fUk neúka <`. ;nd
.kakd uqo,a m%udKh jeä fõ'
ms<K
s m;aj, ñ, wkd.;fha § jeä fj;ehs wfmalI
a d lrk úg j¾;udkfha
ms<sKm;a ñ, § .ekSu fm,fUk neúka <`. ;nd .kakd uqo,a fYaI wvq
fõ'
wdh;ksl idOl hkqfjka woyia lrkafka wdodhï ,efnk jdr folla
w;r ld, mr;rhs' wju ld, mr;rhla ;=< wdodhï ,efnk úg uqo,a
b,a¨u my< hhs' uqo,a ,efnk ld, mr;rhka §¾> jk úg <`. ;nd
.kakd uqo,a m%udKh by< hhs'
uQ,H fjf<|fmd< kjH;d jeä ÈhqKq jk úg uqo,a <`. ;nd .kakd
m%udKh my< hhs'
9
ksmqK;dj 7'0 ( uqo,a yd ñ, uÜgïj, yeisÍu y÷kd .ksñka wd¾Ólfha
l%shdldß;ajhg nexl= moaO;sh odhl jk wdldrh úu¾Ykh
lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 10
bf.kqï m, (
uqo,a iemhqu ks¾jpkh lsÍu i|yd fhdod .kakd ks¾jpk ld,h;a iuÕ
fjkia fõ' ta i|yd n,mdk m%Odk idOl folls'
1' rgl uQ,H jHqyfha we;s jk fjkialï
2' uqo,a f,i ie<lsh hq;= mQ¾K øjYS,;dfjka hq;a j;alïj, isÿ jk
fjkialï
Y%S ,xldfõ uqo,a iemhqu ms<sn| j bosrsm;afldg we;s úúO ks¾jpk my;
±lafõ'
mgq uqo,a iemhqu M 1
mq¿,a uqo,a iemhqu M 2
taldnoaO mq¿,a uqo,a iemhqu M 2b
10
M 1 C P DD P
M2 = M1 + TSDCP
11
M 4 M 2 b LSB REC
M4 = mq¿,a uqo,a iemhqu
M2b = taldnoaO mq¿,a uqo,a iemhqu
LSB = uyck;dj i;= b;=reï yd ia:djr ;ekam;=
RFC = ,shdmÈxÑ uQ,H iud.ïj, we;s uyck;dj i;= b;=reï yd
ia:djr ;ekam;=
uqo,a iemhqu ;SrKh lrk idOl my; ±lafõ'
^1& nexl= l%uh i;= Y=oaO foaYSh j;alï
12
wka;¾cd;sl wdh;k yd úfoaY nexl= uy nexl=fõ ;ekam;a lr
we;s uqo,a
jdKsc nexl= i;= úfoaY j;alï my; ±lafõ'
úfoaY nexl=j,g imhd we;s Kh iy wdOdr
jÜgï l< ì,am;a
jdKsc nexl= i;= úfoaY uqo,a
jdKsc nexl=j,g wh;a úfoaY YdLdj, we;s uqo,a
jdKsc nexl= i;= úfoaY j.lSï my; i|yka ixrplj,ska iukaú;
fõ'
jdKsc nexl= úiska úfoaY nexl=j,ska ,nd f.k we;s Kh
úfoaYSh nexl= foaYSh nexl=j, mj;ajd f.k hk ;ekam;=
nexl= l%uh i;= Y=oaO úfoaY j;alï by< hk úg nexl= i;= ixÑ;
by< f.dia Kh §ï jeä fõ' túg b,a¨ï ;ekam;= m%idrKh ù uqo,a
iemhqu jeä fõ'
nexl= l%uh i;= wfkl=;a Y=oaO j;alï f,i ie,flkqfha by; i|yka
lrk ,o foaYSh yd úfoaYhS Y=oaO úfoaYSh j;alïj,g yiq fkdjQ nexl=
l%ufha j;alï yd j.lSï w;r fjkihs'
nexl= l%uh i;= wfkl=;a Y=oaO j;alï by< hk úg uqo,a iemhqu o
by< hhs'
lsishï rgl iuia; uqo,a iemhqug moku imhk uy nexl=j i;=
>Dcq uQ,H j.lSï mokï uqo,a jYfhka ye¢kafõ' fïjd wên,e;s
uqo,a" ixÑ; uqo,a hk kïj,ska o ye¢kafõ'
rfÜ iuia; uqo,a iemhqu mokï uqo,a fuka lSm .=Khls'
mokï uqo,a my; i|yka ixrplj,ska iukaú; fõ'
uyckhd i;= jHjydr uqo,a (Cp)
jdKsc nexl= i;= jHjydr uqo,a (CCB)
jdKsc nexl= úiska uy nexl=fõ mj;ajd f.k hk ;ekam;= (RR)
rdcH ksfhdað; wdh;k uy nexl=fõ mj;ajd .k hkq ,nk
;ekam;= (DOI)
13
uy nexl= fYaI m;%h
j.lSï j;alï
uyckhd i;= jHjydr uqo,a CP
jdKsc nexl=j,g ÿka
jdKsc nexl= i;= jHjydr uqo,a CCB Kh AKB
jdKsc nexl= i;= uy nexl=fõ rchg ÿka Kh CGCB
we;s ;ekam;= RR úfoaY ixÑ; FACB
fjk;a wdh;kj, ;ekam;= DOI fjk;a j;alï OACB
rcfha ;ekam;= DG CB
úfoaY Kh FBCB
fjk;a j.lSï OL CB
uy nexl= fYaI m;%hg wkqj mokï uqo,a flfrys n,mdk idOl ^;SrKh
lrk idOl& my; i|yka mßÈ y÷kd.; yels h'
1' uy nexl=j i;= Y=oaO foaYSh j;alï (CGCB - DGCB)
uy nexl=j úiska jdKsc nexl=j,g fokq ,nk w;a;sldrï
uy nexl=j úiska rchg imhkq ,nk Y=oaO Kh
2' uy nexl=fõ Y=oaO úfoaY j;alï (DACB - FBCB)
3' uy nexl=fõ fjk;a j;alï
by; i|yka whs;uj, Y=oaO j;alï jeä jk úg mokï uqo,a iemhqu jeä
jk w;r tajdfha Y=oaO j;alï wvq jk úg mokï uqo,a iemhqu wvq fõ'
^mokï uqo,aj,g wh;a fkdjk wksl=;a j.lSï iy uy nexl=fõ j;alï
ixrplhka weiqfrka mokï uqo,aj,g n,mdk idOl y÷kd.; yels nj
14
isiqka iuÕ wOHkh lrkak&'
wd¾Ólfha uq¿ uqo,a iemhqu yd mokï uqo,a w;r iïnkaOh uqo,a .=Klfhka
±lafõ' th my; i|yka mßÈ iólrKhla u.ska ±laúh yels h'
M = kH
M= uqo,a iemhqu
k = uqo,a .=Klh
H = mokï uqo,a
M
k
H
Y%S ,xldfõ uqo,a iemhqu l%u lsysmhlg .Kkh lrk ksid uqo,a .=Klh
o M1, M2B M2B, M4, M5 wd§ jYfhka wdldr lsysmhlg .Kkh l< yels
h'
ksoiqka (
mgq uqo,a iemhqu (M1)
uqo,a .=KlhM1}
mokï uqo,a
15
ksmqK;dj 7'0 ( uqo,a yd ñ, uÜgïj, yeisÍu y÷kd .ksñka wd¾Ólfha
l%shdldß;ajhg nexl= moaO;sh odhl jk wdldrh úu¾Ykh
lrhs'
ld,Éfþo .Kk (
bf.kqï m, (
16
ish¨ u NdKav yd fiajdj, ksrfmalaI ñ, .Kkaj, idudkH w.h fmdÿ
ñ, uÜgu kñka ye|skafõ'
WoaOukh
wjOukh
ksreoaOukh
tkï iuia; b,a¨fï w;sßla;hla ksid fmdÿ ñ, uÜgï by< hdu hs'
uqo,a f;d.h fjkia ùu;a ñ, uÜgu fjkia ùu;a w;r >Dcq yd iudkqmd;sl
iïnkaOhla we;s nj uqo,a m%udKjd§ kHdhfhka fmkajd foa'
17
ksoiqka ( uqo,a f;d.h oi .=Khlska by< ±uqjfyd;a ñ, uÜgu o oi
.=Khlska by< hkq we;'
wd¾Ólh mQ¾K fiajd kshqla;s iu;=,s;h lrd <`.d ùfuka miq j ;jÿrg;a
iudydr b,a¨u jeä jQjfyd;a" NdKav yd fiajd m%udKh jeä l< fkdyels
neúka idudkH ñ, uÜgu by< hdug mgka .kS'
18
rEm igfykka Y1 u.ska ±lafjkafka mQ¾K fiajd kshqla;s ksujqï uÜgu
hs'
fuys § cd;sl wdodhfï mx.= w,a,d .ekSug úúO mSvk lKavdhï úiska
lrkq ,nk wr.,j, m%;sM, jYfhka ksIamdok msrsjeh jeä ù NdKavj,
yd fiajdj, fmdÿ ñ, uÜgu by< hk nj fuu kHdhjd§yq fmkajd
fo;s'
ixúOdkd;aul Y%uh
19
jYfhka jegqma jeä lsÍug isÿ ùfuka fhojqï ñ, by< f.dia ksIamdok
msßjeh jeä ù" iemhqu wvq ù ñ, uggu by< hhs' fujekakla jegqfmka
;,a¨ jQ WoaOukhla fia ie<fla'
fhojqï ñ, jeä ùfuka ksIamdok msßjeh jeä ù" iemhqu wvq ùfuka
WoaOukhla yg .kS' msßjefhka ;,a¨ jqKq WoaOukh my; m%ia;dr
igyfkys ±lafõ'
uQ¾; ksIamdÈ;h
20
WoaOukhla ksid b;sß lrkakkaf.a b;sß lsÍug we;s yelshdj wvq ùu
ksid b;sß lsÍï wvq ùu isÿ úh yels h'
wfkla w;g uQ¾; fmd<S wkqmd;slfha my< neiSula ksid o b;sß lsÍï
wvqùu isÿ úh yels h'
uQ¾; fmd<S wkqmd;slh } kdñl fmd<S wkqmd;slh - WoaOuk
wkqmd;slh
ksoiqk ( kdñl fmd<S wkqmd;slh } 16]
WoaOuk wkqmd;slh } 20]
uQ¾; fmd<S wkqmd;slh } 16] - 20]
} -4]
uQ¾; fmd<S wkqmd;slh RK w.hla .ekSu b;sß lrkakkag wys;lr
-
;;a;ajhls'
tfiau uQ¾; fmd,S wkqmd;slh RK w.hla .ekSu ia:djr wdodhï
,dNSkag wys;lr jk w;r úp,H wdodhï ,dNSkag ys;lr fõ'
úY%dñlhka" ld¾hd, fiajlhka" rdcH fiajlhka iy rcfhka ,efnk
Y=NidOk §ukd u; hefmkakka ia:djr wdodhï,dNSka i|yd ksoiqka
h'
WoaOukhl § ia:djr wdodhï,dNSkag wys;lr jkafka uqo,a wdodhfï
^kdñl wdodhfï& l%h Yla;sh fyj;a uQ¾; wdodhu wvq jk fyhsks'
uqo,a wdodhu
uQ¾; wdodhu =
ñ, o¾Ylh
21
iudydr b,a¨fï j¾Okh iSud ùu
22
fuu Rcq md,k m%;sm;a;s l%shd;aul lsÍu m%dfhda.sl jYfhka t;rï myiq
ld¾hh fkdfõ'
ie,iqï .; wd¾Ólhl jegqma yd ñ, md,k m%;sm;a;s idudkH ,laIKhla
jQj;a fjf<|fmd< wd¾Ólhl § jegqma wkqmd;sl yd ñ, .Kka wdY%s; j
Rcq ueÈy;a ùï olakg ,efnkafka hqoaO wr., jeks hï hï wrnQoldÍ
;;a;ajhka mj;sk úfgl § h'
ld¾hlaIu iïm;a fnod yeÍfuys ,d ndOl mej;Su ixj¾Okh fjñka
mj;sk rgj, fuka u ixj¾ê; rgj, o ±lsh yels ,laIKhls'
nÿ mekùu" iykdOdr lmd yeÍu" kshduk wdh;k úiska ñ, kshu lsÍu"
wdkhk i,dlkh wdÈh tn÷ ndOl i|yd ksoiqka h'
fuu ndOl bj;a lsÍfuka ksIamdokh jeä lr WoaOukh md,kh lr .;
yels h'
lsishï ld, mrdihla ;=< idudkH ñ, uÜgfuys isÿ jk fjkia ùï
uek n,k ixLHd;aul ñkqu ñ, o¾Ylhla kñka ye¢kafõ'
ñ, o¾Ylhla ms<sfh< lsÍfï § iei£u i|yd fhdod .kakd j¾Ih mdo
j¾Ih fia ie,fla'
tu mdo j¾Ifha ñ, o¾Yl w.h 100 fia i,ld fiiq j¾Ij, § tu ñ,
o¾Ylh fjkia ù we;af;a flfia o hkak uek ne,Su isÿ flf¾'
úúO l%ufõo Ndú; lrñka ñ, o¾Yl ms<sfh< lrkq ,nk w;r" ñ,
o¾Ylhla ms<sfh< lsÍfï § NdKav mei ;SrKh lsÍu" nr ;eîu" kshÈh
;SrKh lsÍu" mokï j¾Ihla f;dard .ekSu jeks lreKq ie,ls,a,g .kS'
Y%S ,xldfõ idudkH ñ, uÜgfï fjkialï uekSu i|yd j¾;udkfha
jeo.;a ñ, o¾Yl lsysmhla my; ±lafõ'
fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh
cd;sl mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh
ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylh
o< foaYSh ksIamdÈ;fha wjOuklh
fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh yd iïnkaO úfYaIs; ,laIK my; mßÈ
fõ'
2007 fkdjeïn¾ udifha § m%ldYhg m;a fldg 2008 uehs ui isg
l%shd;aul jk Y%S ,xldfõ idudkH ñ, uÜgfï fjkialï uekSug
Ndú; jk ñ, o¾Ylhls'
ck yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=j u.ska m%ldYhg m;a flf¾'
23
2002 j¾Ifha ck yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=j úiska mkjk
,o wdodhï-úhoï iólaIKhg wkqj ms<sfh< lrk ,oaols'
mdo j¾Ih 2006$2007 fõ'
N+f.da,Sh wdjrKh fld<U Èia;%slalhg iSud fõ'
úu¾Ys; ck.ykh fld<U Èia;%slalfha ish¨ u kd.ßl l,dmj,
.Dy tall wdjrKh lrkakla ùu
fld<U kd.ßl m%foaYfha l=gqïnj, uq¿ úhoug idfmalaI jYfhka
nr ;eîu isÿ fldg ;sîu
o¾Ylhg mokï lr .;a NdKav ldKav 10la iy NdKav .K 95la ùu'
o¾Ylh ms<sfh< lsÍfï § u;ameka" ÿïfld< yd u;aøjH i|yd lrkq
,nk úhoï w;a yeÍu
fld<U kd.ßl m%foaYh wdjrKh jk mßÈ ñ, .Kka /ia lsÍfï
uOHia:dk 14la ùu
2013 mdo j¾Ih f,i ie,ls,a,g .ksñka ^2013}100& iuia; Èjhsk u
wdjrKh flfrk mßÈ idudkH ñ, uÜgfï fjkialï uek ne,Su
i|yd Y%S ,xldfõ ms<sfh< lr we;s kj; u ks, mdßfNda.sl ñ,
o¾Ylh cd;sl mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh hs'
cd;sl mdßfNda.sl ñ, o¾Ylfhys úfYaIs; ,laIK my; ±lafõ'
cd;sl md¾fNda.sl ñ, o¾Ylh b;d mq¿,a N+f.da,Sh m%foaYhla wdjrKh
lsÍu ^Y%S ,xldfõ m<d;a kjh u wdjrKh lrñka o¾Ylh ieliSu
i|yd wjYH ñ, .Kka ms<sfh< flf¾&'
ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska ms<sfh< fldg m%ldYhg
m;a flf¾'
cd;sl mdßfNda.sl ñ, o¾Yl ilikq ,nkafka 2012$2013 j¾Ih ;=<
uq¿ Èjhsk u mokï lrñka f;dard .kq ,enq kshÈhla mokï lr f.k
jk w;r" th mdßfNda.sl yeisÍï ms<sn| mq¿,a ksfhdackhls'
b;d uE; ld,Sk mokï j¾Ihla Ndú; lsÍu ^2013 } 100&
o¾Ylh ieliSfï § Y%S ,xldfõ ish¨ u l=gï
q nj, uq¿ úhoug idfmalI
a
jYfhka nr ;eîu isÿ lr ;sîu
Èjhsk mqrd tla Èia;%slalhl m%Odk k.rfhys ñ, .Kka /ia lsÍfï
uOHia:dk ;=k ne.ska mj;ajd f.k hdu
ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylh ck yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=j
úiska 2015 j¾Ifha fojk ld¾;=fõ isg y÷kajd § we;s kj ñ,
o¾Ylhls'
24
foaYSh ksIamdolhkag ;uka úiska ksIamdokh lrkq ,nk NdKav yd
fiajd i|yd ,efnk idudkH ñ, .Kkaj, ld,h;a iuÕ isÿ jk
fjkialï fuu ñ, o¾Ylh u.ska ukskq ,efí'
ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylh y÷kajd §u ;=<ska fjf<|fmdf<ys ñ,
.Kkaj, isÿjk úp,khka jvd ksjerÈ j fmkakqï lrk w;r tu
m%jK;d Wmfhda.s lr .ksñka jvd;a ksjerÈ j ;SrK .ekSug yelshdj
,efí'
ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylh jeo.;a id¾j wd¾Ól o¾Ylhla o fõ'
tfia u flá ld,Sk j we;s úh yels WoaOukh ;;a;ajka mqfrdal:kh
l< yels ix{djla f,iska o" ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylh ie,fla'
id¾j wd¾Ól úYaf,aIK l%shdj,sfha § ksIamdolhkaf.a ñ, o¾Yl
ld¾hh fï olajd imqrkq ,enqfõ Y%S ,xld uy nexl=j úiska .Kkh
lrk ,o f;d. ñ, o¾Ylfhks'
tfy;a j¾;udkfha f;d. ñ, o¾Ylh fjkqjg Ndú; lrkq ,nkafka
ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylhhs'
o< foaYh
S ksIm
a dÈ;fha wjOuklh .Kkh lrkq ,nkafka my; wdldrhg
h'
^fuys § 100 f,iska olajd we;af;a mdo j¾Iha ñ, o¾Ylh hs' o< foaYSh
ksIamdÈ;fha wjOuklh ms<sfh< lsÍfï mdo j¾Ih 2010 } 100 fõ&'
25
(i) ksoiqk ( 2010 j¾Ifha"
mj;akd ñ, wkqj o< foaYSh ksIamdÈ;h } re' ñ' 8 000
ia:djr ñ, wkqj o< foaYSh ksIamdÈ;h } re' ñ' 8 000
kï"
foaYsh ksIamdÈ;fha wjOuklh } 100
26
ksmqK;dj 7'0 ( uqo,a yd ñ, uÜgïj, yeisÍu y÷kd .ksñka wd¾Ólfha
l%shdldß;ajhg nexl= moaO;sh odhl jk wdldrh úu¾Ykh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 7'5 ( Y%S ,xldfõ uQ,H moaO;sfha ld¾hNdrh úuihs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
uQ,H moaO;sh w¾: olajhs'
Y%S ,xldfõ uQ,H moaO;sfha ixrpl ú.%y lrhs'
27
w;rueÈ uQ,H wdh;k hkq w;sß s la; wruqo,a we;s tallj,ska b;=reï talrdYS
lr .ekSu;a" wruqo,a ys`. tallj,g tu b;=reï ,nd §u ;=<k s a ,dN Wmhd
.ekSu;a isÿ lrk uQ,H wdh;k fõ'
Y%S ,xldfõ we;s tjeks w;rueÈ uQ,H wdh;k my; ±lafõ'
1' ;ekam;= ndr .ekSu iy tu.ska nexl= lghq;= lsÍug wjir ,nd we;s
wdh;k
2' w¾: idOl yd úY%du wruqo,a
3' rlaIK iud.u
4' wdfhdack iud.ï
5' tallNdr
6' l,anÿ iud.ï
;ekam;= Ndr .ekSug yd tu.ska nexl= lghq;= lsÍug wjir ,nd we;s
uQ,H wdh;kj, m%Odk ld¾hhka my; ±lafõ'
úúO ;ekam;= j¾. uyck;djg y÷kajd§u u.ska Tjqkaf.a w;sßla;
uqo,a /ia lr .ekSu
tfia /ia lr .;a uqo,a" Kh yd wdfhdack jYfhka uy ck;djg ,nd
§u
;ekam;= Ndr .ekSug yd tu.ska nexl= lghq;= lsÍug wjir ,nd we;s
uQ,H wdh;k lSmhla my; ±lafõ'
n,m;%,dNS jdKsc nexl=
n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=
,shdmÈxÑ uQ,H iud.ï
iuQmldr .%dóh nexl=
iliqrejï yd Kh .kqfokq iuqmldr iñ;s ^i'K'i&
fjk;a Kh fok iuQmldr iñ;s
uyck;djg iy jHdmdr wdh;kj,g uQ,H fjf<|fmdf<a isÿ jk
.kqfokq ld¾hlaIu j mj;ajd f.k hdug wjYH fiajd iemhSug
úfYaIfhka ixúOdkh jQ uQ,H wdh;k uQ,H fiajd imhk wdh;k jYfhka
y÷kajhs'
28
tjeks uQ,H fiajd imhk wdh;k i|yd ksoiqka my; ±lafõ'
jKsla nexl=
wruqo,a l<ukdlrK wdh;k
uQ,H ;e/õldr wdh;k
wdKavqfõ iq/l=ïm;a ms<sn| m%d:ñl fjf<÷ka
uQ,H wëlaIK yd kshduk wdh;k hkqfjka ye¢kafjkafka uQ,H moaO;shl
ia:dhs;dj wdrlaId lr .ekSu i|yd wKmk;a yd fr.=,dis lghq;= bgq
lsÍug rch úiska ia:dms; lr we;s wdh;khka h'
Y%S ,xld uy nexl=j" iq/l=ïm;a yd úksuh fldñIka iNdj" Y%S ,xld
rlaIK uKav,h Y%S ,xldfõ we;s uQ,H wëlaIK yd kshduk wdh;k fõ'
Y%S ,xld uy nexl= jd¾;dfõ uQ,H wdh;k my; i|yka mßÈ j¾. lr
we;'
uy nexl=j
n,m;%,dNS jdKsc nexl=
n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=
;ekam;= Ndr .kakd wfkl=;a uQ,H wdh;k
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï
iuQmldr yd Kh .kqfokq iuQmldr iñ;s
29
.súiqï.; b;sß lsÍfï wdh;k
rlaIK iud.ï
fiajl w¾:idOl wruqo,
fiajl Ndrldr wruqo,
wkqu; úY%du yd w¾: idOl wruqo,
rdcH fiajd w¾:idOl wruqo,
flá ld,Sk yd È.= ld,Sk wruqo,a wjYH;d imqrd .ekSu i|yd uQ,H
WmlrK ñ,g .ekSu yd úlsKSu isÿ jk iuia; fjf<|fmd< uQ,H
fjf<|fmd< hkqfjka ye¢kafõ'
uQ,H fjf<|fmd< m%Odk wxY follska iukaú; fõ'
1' uqo,a fjf<|fmd<
2' m%d.aOk fjf<|fmd<
jirlg wvq ld,hlska mßK; jk NdKavd.dr ì,am;a" jdKsc m;%sld yd
;ekam;= iy;sl m;a jeks fmd<S Wmhk fláld,Sk j;alï fjf<|du isÿ
jk fjf<|fmd< uqo,a fjf<|fmd< hkqfjka y÷kajhs'
uqo,a fjf<|fmd< my; i|yka Wm-fjf<|fmd<j,ska iukaú; fõ'
1' wka;¾ nexl= talaIK Kh uqo,a fjf<|fmd<
2' NdKavd.dr ì,am;a fjf<|fmd<
3' jdKsc m;%sld fjf<|fmd<
4' wka;¾ nexl= úfoaY úksuh fjf<|fmd<
wka;¾ nexl= talaIK fjf<|fmd< hkq jdKsc nexl= ;u ffoksl
øjYS,;djfha mj;sk wiu;=,s;;d iukh lr .kakd fjf<|fmd<ls'
øjYS,;d ys`.hg uqyqKmd issák jdKsc nexl= øjYS,;d w;sßla;hla we;s
nexl=j,ska b;d flá ld,hlg wruqo,a Khg .ekSu fuys § isÿ fõ'
NdKavd.dr ì,am;a hkqfjka ye¢kafjkafka rch j¾Ihlg fyda Bg wvq
ld,hlg fyda Kh ,nd .ekSu i|yd Ndú; lrk uQ,H WmlrKhls'
fuu NdKav.dr ì,am;a fjf<|fmd< m%d:ñl fjf<|fmd< yd oaú;Shl
fjf<|fmd< hkqfjka fldgia follg fnfoa'
jHdmdßl wdh;k flá ld,Sk wruqo,a iïmdokh lr .ekSu i|yd Ndú;
lrk uQ,H WmlrKh jdKsc m;%sld hkqfjka ye¢kafõ' úYajdih u;
mokï jk ksid" fïjd Ndú; lsÍfï § iq/l=ïm;a wjYH fkdfõ'
30
úfoaY úksuh ñ, § .ekSu yd úlsKSu wdY%s; fjf<|fmd< wka;¾ nexl=
úfoaY úksuh fjf<|fmd< hkqfjka ye¢kafõ' mj;akd ñ,g fuka u
wkd.;fha tl`. jQ ñ,lg úfoaY úksuh ñ, § .ekSu yd úlsKSu fuys
§ isÿ fõ'
j¾Ihlg jvd jeä ld,hla mßK; jk uQ,H WmlrK yd iud.ïj,
fldgia hkdÈh yqjudre jk fjf<|fmd< m%d.aOk fjf<|fmd< hkqfjka
ye¢kafõ'
m%d.aOk fjf<|fmd< my; i|yka Wm-fjf<|fmd<j,ska iukaú; fõ'
1' NdKavd.dr ne֕lr fjf<|fmd<
2' iud.ñl ne÷ïlr fjf<|fmd<
3' fldgia fjf<|fmd<
uOHu yd È.= ld,Sk mokñka rch Kh ,nd .ekSu i|yd Ndú; lrk
m%Odk uQ,H WmlrKh NdKvd.dr ne÷ïlr hkqfjka y÷kajhs' fïjd
yqjudre jk fjf<|fmd< m%d:ñl fjf<|fmd< yd oaú;Shl fjf<|fmd<
hkqfjka fldgia follg fnfoa'
fm!oa.,sl iud.ï úiska uOHu yd È.= ld,Sk wruqo,a imhd .ekSu i|yd
iud.ñl ne÷ïlr yq j udre jk fjf<|fmd< iud.ñl ne÷ïlr
fjf<|fmd< hkqfjka ye¢kafõ'
fldgia fjf<|fmd< hkq uyckhdg fldgia wf,ú lsÍu u.ska jHdmdßl
iud.ï tajdfha jHdmdßl lghq;= i|yd wjYH m%d.aOkh iïmdokh lr
.kakd fjf<|fmd<hs' fuu .kqfokq fld<U fldgia yqjudrej (CSE)
u.ska isÿ fõ'
Y%S ,xldfõ uQ,H fjf<|fmd< ;=< .kqfokq isÿ jk uQ,H WmlrK my;
±lafõ'
rch ksl=;a lrk Kh WmlrK
NdKavd.dr ì,am;a
NdKavd.dr ne֕lr
rcfha Kh iq/l=ïm;a
iud.ï ksl=;a lrk Kh WmlrK
jdKsc m;%sld
Khlr
31
jdKsc nexl= Ndú; lrk WmlrK
;ekam;= iy;sl
j;alï mokï lr.;a iq/l=ïm;a
l,anÿ fyj;a l=,S msg .ekqï
talaIK Kh
jHdmdßl fldgia
uQ,H fjf<|fmd< ixj¾Okh ùu;a iu. yqjudre jk uQ,H WmlrK
ixLHdj o jeä ùu ksid tajdfha wdfhdackh lrk wdfhdaclhkag tu
WmlrKj, .=Kd;aul ;;a;ajh y÷kd f.k wdfhdack f;aÍï lsÍu i|yd
úêu;a uÕ fmkaùula f,i Kh fY%aKs.; lsÍu y÷kajd § we;'
Kh fY%aKs.; lsÍu hkq Kh fyda uQ,H WmlrK fyda ksl=;a lrkakdf.a
uQ,H Yla;sh ms<sn| we.hSula bÈßm;a lsÍu hs' fuu.ska ksl=;a lrkakdg
tu ksl=;=j mj;ajd f.k hdug we;s yelshdj yd mßK; jk ld,hg th
iïmQ¾Kfhka u mshjd oeóug we;s yelshdj fidhd nef,a'
Kh fY%aKs.; lsÍu wdh;k i|yd ksoiqka my; ±lafõ'
uQãia iud.u
iagEkav¾â yd mqj¾ia iud.u
*sÜ f¾áka.aia
32
ksmqK;dj 7'0 ( uqo,a yd ñ, uÜgïj, yeisÍu y÷kd .ksñka wd¾Ólfha
l%shdldß;ajhg nexl= moaO;sh odhl jk wdldrh úu¾Ykh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 7'6 ( Y%S ,xld uy nexl=fõ wruqKq yd ld¾hh úuihs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
Y%S ,xld uy nexl=j w¾: olajhs'
Y%S ,xld uy nexl=fõ ld¾h f.k yer olajhs'
uQ,H m%;sm;a;s w¾: olajhs'
uQ,H m%;sm;a;s WmlrK kï lrñka ú.%y lrhs'
33
uy nexl=fõ tÈfkod ld¾h rch" uyckhd" nexl= iy uQ,H wdh;k
i|yd fjka fjka jYfhka fyda fmdÿfõ fyda rfÜ wd¾Ólhg lrk
fiajdjla jYfhka ye¢kaúh yels h' tu ld¾h lsysmhls'
uQ,H m%;sm;a;s fufyhùu
úksuh wkqmd;sl m%;sm;a;s fufyhùu
jHjydr uqo,a ksl=;a lsÍu
ks, úfoaY ixÑ; l<ukdlrKh
nexl= uQ,H iud.ï iy rcfha iq/l=ïm;a ms<sn| lghq;=j, kshe¿Kq
m%d:ñl fjf<÷kag n,m;% ,nd §u" kshdukh yd wëlaIK lghq;=
lsÍu
rcfha WmfoaYl nexl=lre yd uQ,H ksfhdað; jYfhka lghq;= lsÍu
ksfhdacHdh;k lghq;=
rdcH Kh l<ukdlrKh
úfoaY úksuh md,kh
fiajl w¾:idOl wruqo, l<ukdlrKh yd mßmd,kh
l=vd mßudK uQ,HlrK jev igyka iy .%dóh Kh fhdackd l%u
wd¾Ól yd ñ, ia:dhs;dj iy uQ,H m%;sm;a;sfha ia:dhs;dj hk wruqKq
fj; <`.d ùug fmd<S wkqmd;slh iy uqo,a iemhqu flfrys n,mEï
lsÍug uQ,H WmlrK yeisrùfï l%shdj,sh uQ,H m%;sm;a;s f,i ye¢kafõ'
uqo,a m%;sm;a;s rduqj jeä ÈhqKq lrñka th kuHYS,S WoaOuk b,lallrK
rduqjla njg mßj¾;kh lsÍug Y%S ,xld uy nexl=j lghq;= lrñka isà'
j¾;udk uq,H m%;sm;a;s rduqfõ m%Odk wruqKq lsysmhls'
uqo,a b,lallrKh
kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh
uy nexl=j jeä ÈhqKq l< uQ,H m%;m s ;a;s rduqjla u; by; i|yka wruqKq
fol bgq lsÍug uQ,h m%;sm;a;s l%shd;aul lrhs'
uqo,a b,lallrKh woyia lrkafka uqo,a .=Klh yryd ixÑ; uqo,a iuÕ
ne£ we;s w;rueÈ b,lalh jk mq¿,a uqo,a iuia; md,kh lsÍu ;=<ska
wjidk b,lalh jk ñ, ia:dhs;dj <`. lr .ekSu hs' fuu uqo,a
m%;sm;a;sfhys fufyhqï b,lalh jyfhka ixÑ; uqo,a l%shd;aul úh'
tfy;a ixÑ; uqo,a ;jÿrg;a fufyhqï b,lalh fkdjqk o uQ,H m%;m
s ;a;h
s g
uÕ fmkaùu i|yd we;s m%Odk w;rueÈ o¾Ylhla f,i mq¿,a uqo,a iemhqu
fhdod .kS'
34
j¾;udkfha Y%S ,xld uy nexl=j ish fufyhqï b,lalh f,i ixÑ;
uqo,a fjkqjg Nß; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh Ndú; lrkq ,nk
w;r m%;sm;a;s fmd<S wkqmd;slh iy újg fjf<|fmd< lghq;= jeks
m%;sm;a;s WmlrK flfrys jeä úYajdihla ;nd f.k we;'
kuHYS,S WoaO uk b,lal lrKh hkqfjka woyia jkafka WoaO uk
b,lalhka wdikakfha WoaOukh fuka u uQ¾; wd¾Ólh o ia:dhs lsÍu
jk w;r ±ä WoaOuk b,lalrKfha § isÿ jkafka uQ¾; wd¾Ólh ms<sn| j
t;rï ie,ls,su;a fkdù yqfola WoaOukh muKla ia:dhs lsÍug W;aidy
lsÍuhs'
fuu jeä ÈhqKq l< uQ,H m%;sm;a;s rduqj hgf;a kuHYS,S WoaOuk
b,lallrKh úksuh wkqmd;slh l<ukdlrKfha kuHYS,s;j a hg iydh
fok w;r u ueÈ ld,Sk j WoaOukh ueÈ ;ks w.hl mj;ajd .ekSug;a
fya;= fõ'
wd¾Ólfha ñ, ia:dhs;dj" wd¾Ól ia:dhs;dj yd uQ,H ia:dhs;dj hk
wruqKq bgq lsÍug uqo,a iemhqu" fmd<S wkqmd;slh n,mEï lsÍug uy
nexl=j úiska Ndú; lrk WmlrK uQ,H m%;m s ;a;s WmlrK f,i y÷kajhs'
fuu uQ,H m%;sm;a;s WmlrK m%Odk fldgia folls'
1' m%udKd;aul uQ,H m%;sm;a;s WmlrK
2' .=Kd;aul uQ,H m%;sm;a;s WmlrK
Kh iemhqu wvq lsÍu i|yd ^md,kh lsÍu i|yd& fmdÿfõ .kq ,nk
l%shdud¾. m%udKd;aul uQ,H m%;sm;a;s WmlrK f,i y÷kajkq ,efí'
Kh mßudj iy Kh .,d hk ÈYdj md,kh lsÍu i|yd uy nexl=j
.kakd l%shdud¾. .=Kd;aul uQ,H m%;sm;a;s WmlrK f,i ye¢kafõ'
m%udKd;aul uQ,H m%;sm;a;s WmlrK ;=kls'
1' uy nexl= fmd<S wkqmd;slh
2' jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;slh
3' újg fjf<|fmd< lghq;=
35
jdKsc nexl= úiska uy nexl= kshuhkag wkqj ;u ;ekam;= m%udKfhka
lsishï m%;sY;hla w;e;s uqo,a yd nexl= uqo,a f,i ;nd .ekSu jHjia:dms;
ixÑ; wkqmd;slh f,i y÷kajhs' uy nexl=j jdKsc nexl=j, uyckhdf.a
;ekam;=j,ska 10] la" 7] la 5] hkd § jYfhka uy nexl=fõ ;ekam;a l<
hq;= nj ;SrKh lrhs'
uq,H m%idrKhla we;s lsÍug wjYH wjia:dj, § uy nexl=j jHjia:dms;
ixÑ; wkqmd;slh my; fy<k w;r tys § jdKsc nexl=j, ixÑ; by<
hdfuka Kh §fï yelshdj jeä fõ' tfuka u uQ,H ixfldapkhla we;s
lsÍug wjYH wjia:dj, § uy nexl=fõ jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;slh
by< ouhs' tys § jdKsc nexl=j, ixÑ; wvq jk w;r Kh §fï yelshdj
wvq fõ'
ksoiqk (
jdKsc nexl=j, uyckhd i;= ;ekam;= } re' ñ,shk 10 000
jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h } 10]
hehs Wml,amkh lruq'
10
;nd .; hq;= ixÑ;h 10000
100
} re' ñ' 1 000
5
5] la f,i jHjia:dms; ixÑ;h my< 10000
100
±uQ úg ;nd .; hq;= ixÑ;h } re' ñ' 500
36
uy nexl=j m%;s ñ, § .ekSfï yd m%;s úl=Kqï fmd<S wkqmd;slhka isÿ lsÍu
m%;sm;a;s fmd<S wkqmd;slh hkafkka woyia lrhs'
wka;¾ talI
a K uqo,a fjf<|fmdf<a fmd<S wkqmd;slh i|yd fmd<S wkqmd;sl
fldßfvdajla ilia lr we;' tys my< iSudj ks;H ;ekam;= myiqlï
wkqmd;slh jk w;r by< iSudj ks;H Kh myiqlï wkqmd; fõ' fuu
fmd<S wkqmd;sl fldßfvdaj uy nexl=j we;s lrl ,oafoa fjf<|fmdf<a
flá ld,Sk fmd<S wkqmd;slh úYd, jYfhka WÉpdjpkh j<lajd,Su
hs' fmd<S wkqmd;sl fldßfvdaj ;=< fmd<S wkqmd;slh WÉpdjpkh ùug
bv i,id we;s w;r th uy nexl=j úiska isÿ lrk ,o kj m%jK;djls'
wdmiq ñ, § .ekSfï tl`.;dj u; uy nexl=j i;= iq/l=ïm;a uqo,a
fjf<|fmdf<a wf,ú lsÍu m%;s ñ, § .ekSï f,i y÷kajhs' th j¾;udkfha
ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;h f,i y÷kajhs' uqo,a fjf<|fmdf<a
w;sßla; øjYS,;djla mj;S kï m%;s ñ, § .ekSï u.ska th wjfYdaIKh
lr .; yels h' fuu.ska wka;¾ talaIK Kh fjf<|fmdf<a fmd<S
wkqmd;slfha my< iSudj iSud fõ'
wdmiq úls KS fï tl`.;dj u; uy nexl= j uq o ,a fjf<|fmdf<ka
iq/l=ïm;a ñ,g .ekSu m%;s úl=Kqï f,i ye¢kafõ' th j¾;udkfha
ks;H Kh myiqlï wkqmd;h f,i y÷kajhs' uqo,a fjf<|fmdf<a øjYS,;d
ys`.hla mj;S kï uy nexl=j m%;s úl=Kqïj, fhfoa' fuu.ska uqo,a
fjf<|fmdf<a øjYS,;d iemhqu jeä fõ' wka;¾ talaIK fjf<|fmdf<a
fmd<S wkqmd;slh by< hdu fuu.ska iSud l< yels h' fï ksid m%;s
úl=Kqï fmd<S wkqmd;slh wka;¾ talaIK uqo,a fjf<|fmdf<a by< iSudj
fmkajhs'
Kh mßudj yd Kh .,d hk ÈYdj md,kh lsÍu i|yd fhdod .kakd
l%shdud¾. .=Kd;aul Kh md,k WmlrK kï fõ'
.=Kd;aul uQ,H WmlrK lSmhls'
Kh YS¾I ms<sn| Wmßu iSud kshu lsÍu
hy fm,Uqu
jrKd;aul fmd<S wkqmd;hla kshu lsÍu
wem iq/l=ï fjkia lsÍu
nexl= Kh md,kh
37
ksmqK;dj 7'0 ( uqo,aj, yd ñ, uÜgïj, yeisÍu y÷kd .ksñka wd¾Ólfha
l%shdldß;ajhg nexl= moaO;sh odhl jk wdldrh úu¾Ykh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 7'7 ( jdKsc nexl=jl ld¾hNdrh úuihs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
jdKsc nexl=jla hkak w¾: olajhs'
jdKsc nexl=j, m%Odk wruqKq meyeÈ,s lrhs'
jdKsc nexl=j, wruqKq bgq lr .ekSug hdfï § uqyqK fok .eg¨ meyeÈ,s
lrhs'
jdKsc nexl=j, ld¾hh úia;r lrhs'
jdKsc nexl=j, fYaI m;%h ^uQ,H ;;a;aj m%ldYh& olajhs
jdKsc nexl=jl j;alï jHQyh y÷kajhs'
jdKsc nexl=jla uqo,a ueùu isÿ lrk wdldrh fYaI m;%hla weiqfrka
bÈßm;a lrhs'
øjYS,;dj hkq mdvq fkdù j;alï blaukska uqo,a njg yerùfï yelshdj
hs' ;u ;ekam;= uqo,a ;ukag wjYH ´kE u úfgl nexl=fjka wdmiq ,nd
.; yels hk uyck úYajdih wdrlaId lsÍu i|yd ieu wjia:djl u
jdKsc nexl=j,g ish øjYS,;dj wdrlaId lr .ekSug isÿ fõ'
,dN odhl;ajh hkq Khla ,nd §fuka iy wdfhdack j;alï u.ska Wmhd
.kakd wdodhfuka ;ekam;= i|yd f.jk fmd<S úhoï wvq lsÍfuka ,efnk
Y=oaO fmd<S wdodhu hs'
38
jdKsc nexl=j,g by; i|yka wruqKq bgq lr .ekSug hdfï § wruqKq
w;r .eàula we;s fõ'
jdKsc nexl= ish øjYS,;dj wdrlaId lr .ekSug hdfï § ,dNodhl;ajh
wvq fõ' ,dNodhl;ajh wdrlaId lr .ekSug hdfï § øjYS,;dj wvq fõ'
fuu wruqKq fol w;r we;s jk m%;súreoaO l%shdj,sh ksid ksr;=re j u
øjYS,;dj yd ,dNodhl;ajh w;r iu;=,s;;djla mj;ajd f.k hdug
jdKsc nexl=j,g isÿ fõ'
jdKsc nexl=j, m%Odk ld¾hhka my; i|yka mßÈ ±laúh yels h'
;ekam;= Ndr .ekSu
b,a¨ï ;ekam;= fyj;a cx.u .sKqï mj;ajd f.k hdu' fuu .sKqïj,
uqo,a ;ekam;= fplam;a ud¾.fhka .kqfokq l< yels h'
b;=reï ;ekam;= mj;ajd f.k hdu' fuu ;ekam;=j,g fmd<S f.ùï
isÿ flf¾' .sKqï yssñhdg wjYH jQ úfgl uqo,a wdmiq ,nd .; yels
h'
ld,Sk $ ia:djr ;ekam;=' kshñ; Èkhl l,a msfrk Èkh wjika jQ
miq j hs' wjYH jq úfgl th wemhg ;nd Khla ,nd .; yels h'
Kh iy w;a;sldrï ,nd §u
flá ld,Sk Kh
whsrd myiqlï u; Kh ,nd §u
ld,Sk Kh
l,a nÿ Kh
ì,am;a jÜgï lsÍu
weiqreï Kh
ksfhdað; fiajd iemhSu ^ms<sKm;a úlsKSu yd ñ, È .ekSu&
fmdÿ Wmfhda.s;d fiajd iemhSu
Wiia fiajd iemhSu
úfoaY úksuh .kqfokqj,g wjYH myiqlï iemhSu
úfoaY nexl= lghq;=j, § iydh iemhSu
nexl= wKlr" Khm;a ksl=;a lsÍu
jdKsc nexl= fYaI m;%h fyj;a uQ,H ;;a;aj m%ldYhlska fmkakqï
lrkqfha j¾Ih wjidk Èkfha § nexl=fõ uQ,H ;;a;ajh hs' fuh
j;alï yd j.lSï hk fldgia folska iukaú; fõ'
39
jdKsc nexl= fYaI m;%hl ^uQ,H ;;a;aj m%ldYhl& wdlD;shla my;
±lafõ'
YS¾Ih m%udKh ^re' ñ,shk&
j;alï
(i) øjYS, j;alï xxx
w;e;s uqo,a xxx
uy nexl=fjka wh úh hq;= uqo,a fYaI xxx
foaYSh nexl=j,ska wh úh hq;= uqo,a fYaI xxx
tl;= fjñka mj;akd uqo,a fYaI xxx
w;e;s yd msgrg nexl=j,ska wh úh hq;= uqo,a xxx
NdKavd.dr ì,am;a xxx
NdKavd.dr ne֕lr xxx
rcfha fjk;a iq/l=ïm;a xxx
fjk;a wdfhdack xxx
ñ,g .;a yd jÜgï l< ì,am;a xxx
wmkhk ì,am;a xxx
wdkhk ì,am;a xxx
foaYSh ì,am;a xxx
(ii) Kh yd w;a;sldrï
Kh xxx
w;a;sldrï xxx
(iii) ia:djr yd wfkl=;a j;alï xxx
j.lSï
(i) m%d.aOk .sKqu xxx
(ii) uq¿ ;ekam;=
b,a¨ï ;ekam;= xxx
ld,Sk yd b;=reï ;ekam;= xxx
(iii) Kh .ekSï
foaYSh Kh .ekSï xxx
úfoaYSh Kh .ekSï xxx
(iv) wfkl=;a j.lSï xxx
uq¿ j;alï $ j.lSï xxxxx
40
jdKsc nexl=jl jHqyh by; i|yka fYaI m;%h ^uQ,H ;;a;aj m%ldYh&
wkqj fufia úYaf,aIKh l< yels h'
jdKsc nexl= fYaI m;%fha ^uQ,H ;;a;aj m%ldYfha& i|yka my; ±lafjk
uqo,a whs;uhka m%d:ñl ixÑ; jYfhka ye¢kafõ'
w;e;s uqo,a
uy nexl=fjka wh úh hq;= fYaI
foaYSh nexl=j,ska wh úh hq;= fYaI
tl;= fjñka mj;akd uqo,a fYaI
w;e;s yd msgrg nexl=j,ska wh úh hq;= foaYSh uqo,a fYaI
jdKsc nexl= fYaI m;%fha ^uQ,H ;;a;aj m%ldYfha& olajd we;s my; i|yka
whs;u bmehSï j;alï f,i ±lafõ'
NdKavd.dr ì,am;a
NdKavd.dr ne֕lr
rcfha fjk;a iq/l=ïm;a
ñ,g .;a yd jÜgï l< ì,am;a
Kh
w;a;sldrï
by; i|yka bmehSï ysñlïj,ska fldgila jk my; i|yka oE oaú;Sh
ixÑ; f,i o fhdod .efka'
rcfha iq/l=ïm;a
jdKsc m;%sld
wka;¾ nexl= talaIK Kh
jdKsc nexl=j úiska ;u wêixÑ; Khg §u ;=<ska mej;s m%udKh fuka
lsysm .=Khl ;ekam;= ìys lsÍu uqo,a ueùu f,i ye¢kafõ'
jdKsc nexl= moaO;shla f,i lghq;= lsÍfï § uqo,a ueùu fyj;a b,a¨ï
;ekam;= ueùu isÿ l< yels h' jdKsc nexl= moaO;shla uqo,a ueùfï
l%shdj,sh isÿ lrk úg my; i|yka Wml,amk mokï lr f.k th isÿ
fõ'
lsis ÿ nexl=jla wêixÑ; mj;ajd fkd.ekSu
uQ,sl ;ekam;= l< miq nexl= l%uh ;=<g w¨f;ka uqo,a .,d taula
fyda nexl= l%ufhka msg;g uqo,a .,d hdula fyda isÿ fkdùu
ish¨ u Kh .ekqïlrejka ;uka ,o Kh uqo,a iïmQ¾Kfhka fjk;a
nexl=jl kekam;a lsßu
41
;ks jdKc nexl=jl iy jdKsc nexl= moaO;shl wêixÑ; Khg §u isÿ jk
wdldrh my; ±lafõ'
;ks nexl=jla f,i l%shd;aul fjñka wêixÑ; Khg §u
jdKsc nexl=jla úiska uy nexl= kshuhka g wkqj ;u ;ekam;= m%udKfhka
lssih
s ï m%;sY;hla w;e;s uqo,a iy nexl= uqo,a f,i ;nd .ekSu jHjia:dms;
ixÑ;h f,i y÷kajhs'
ksoiqk ( jdKsc nexl=jl b,a¨ï ;ekam;= re' 10"000 la kï ;nd .; hq;= wjYH
ixÑ;h my; i|yka f,i .Kkh l< yels h'
42
fuu nexl=jg ,nd Èh yels w¨;a Kh m%udKh re' ñ,shk 4 000$} ls'
jdKsc nexl= moaO;shla f,i l%shd;aul fjñka wêixÑ; Khg §u isÿ
lrhs'
jdKsc nexl= moaO;shl Kh ueùu ;ekam;= m%idrK ix.=Klh u.ska
;SrKh fõ' ;ekam;= m%idrK ix.=Klh hkq wdrïNl b,a¨ï ;ekam;=jla
fuka fldmuK .=Khlska b,a¨ï ;ekam;= jeä fõ o hkakhs' ;ekam;=
m%idrK .=Klh jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;fha mriamrhg iudk fõ'
m%idrK ix.=Klh my; f,i .Kkh l< yels h'
1
nexl= ;ekam;= m%idrK ix.=Klh (k) =
r
1
20%
100
1
20
5
nexl= moaO;shla ;=< uqo,a ueùu isÿ jk wdldrh jdKsc nexl= moaO;shl
fYaI m;% ^uQ,H ;;a;aj m%ldY& lsysmhla weiqfrka .Kkh l< yels h'
A kue;s jdKsc nexl=j i;=j re' ñ,shk 10 000$} l wdrïNl ;ekam;=jla
iy 20] jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;hla mj;S hhs Wml,amkh lruq' tu
nexl=fõ fYaI m;%h ^uQ,H ;;a;aj m%ldYh& my; ±lafõ'
43
A nexl=fõ fYaI m;%h ^uQ,H ;;a;aj m%ldYh&
j.lSï jákdlu re' ñ,shk j;alï jákdlu re' ñ,shk
;ekam;= 10 000 ixÑ; 2 000
Kh 8 000
10 000 tl;=j 10 000
A nexl=fjka lsishï mqoa.,hl=g re' ñ,shk 8 000$} la Khg ÿka miq tu
.kqfokqlrejd tu uqo, B nexl=fõ ;ekam;a lf<a hhs is;uq' túg B
nexl=fõ fYaI m;%h ^uQ,H ;;a;aj m%ldYh& my; i|yka f,i fjkia fõ'
44
by; olajk ,o A, B, C wd§ f,i olajk ,o jdKsc nexl= moaO;sfha u
b,a¨ï ;ekam;= ueùu nyqúO m%idrKh f,i y÷kajhs'
jdKsc nexl= moaO;sh ;=< isÿ jk b,a¨ï ;ekam;=j, nyqúO m%idrKh isÿ
jk wdldrh my; ±lafõ'
} 8 000 X 5
} 40 000$}
nexl= moaO;shl fYaI m;%hla ,nd ÿka úg ueúh yels b,a¨ï ;ekam;=
m%udKh my; i|yka wdldrhg .Kkh l< yels h'
45
nexl= moaO;shl fYaI m;%h
j.lSï jákdlu ^re' ñ,shk& j;alï jákdlu ^re' ñ,shk&
;ekam;= 50 000 ixÑ; 10 000
Kh 40 000
uq¿ j.lSï 50 000 uq¿ j;alï 50 000
ksoiqk (
uy nexl= 10]la f,i jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h my< ±uQ úg ueúh
yels Wmßu ;ekam;= m%udKh my; i|yka wdldrhg .Kkh l< yels h'
46
ksmqK;dj 08 ( id¾j wd¾Ól wruqKq <`.d lr .ekSfuys ,d rch ueÈy;a jk
wdldrh úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bff.kqï m, (
wd¾Ólh i;= ys`. iïm;a iudchg ys;lr whqfrka fn§ fkdhdu ksid
iïm;a fn§ hdu wld¾hlaIu jk w;r" ta i|yd my; i|yka fya;=
n,mdhs'
47
iudchg wys;lr NdKav iemhSu
fmdÿ iïm;a wêNdú;h
ndysr;d ie,ls,a,g fkd.ekSu
wmQ¾K ;r.h yd taldêldß;ajh
wmQ¾K f;dr;=re
fmdÿ NdKav hkq iduQysl j mßfNdackh lrkq ,nk NdKav fõ'
fmdÿ NdKavj, m%Odk ,laIK folls'
1' f.ùula fkdlrk mqoa.,hka wod< NdKav mßfNdackfhka bj;a l<
fkdyels ùu
2' mßfNdackfha ;r.ldß;ajhla fkdue;s ùu
fmdÿ NdKavhla iemhQ úg f.ùula l< o fkdl< o ish¨ fokdg u
mßfNdackh lsÍug yelshdj ,efnk ksid iajd¾:h Wfoid lghq;= lrk
mdßfNda.slfhda tu NdKavh i|yd f.ùula lsÍug fkdfm,fU;s'
tfuka u ,dNh wruqKq lr f.k lghq;= lrk fjf<|fmd< wd¾Ólhl
lsisfjla tjeks fmdÿ NdKavhla ksmoùu i|yd iïm;a fjka fkdlr;s'
tla mqoa.,hl= úiska lsishï NdKavhla fyda fiajdjla fyda mßfNdackh
lsÍu ksid fjk;a mqoa.,hl=g tu NdKavh ta wdldrfhka u mßfNdackh
lsÍfï yelshdj wysñ fkdùu mßfNdackfha ;r.ldß;ajh fkdue;s ùu
hkqfjka woyia flf¾' fï ksid w;sf¾l mdßfNda.slhl=f.a mßfNdackfha
wdka;sl msßjeh Y+kH w.hla .kS'
Trf,daiq lKq" cd;sl wdrlaIdj" ùÓ wdf,dalh" m%§md.dr jeks oE fmdÿ
NdKav i|yd ksoiqka f,i ±laúh yels h'
fï wkqj fmdÿ NdKav iemhSu iïnkaOfhka fjf<|fmd< l%uh wiu;a
jk nj meyeÈ,s fõ'
idïm%odhsl j rgla ;=< mj;sk fmdÿ NdKav,j,g wu;r j cd;sl foaY
iSud blaujd .sh we;eï fmdÿ NdKav o mj;S' fïjd f.da,Sh fmdÿ NdKav
f,i ye¢kafõ'
f.da,Sh fmdÿ NdKavhl my; i|yka ,laIK ±lsh yels h'
mßfNdackfha ;r.ldß;ajhla fkdue;s ùu
f.ùula fkdlrk whg mßfNdackh iSud l< fkdyels ùu
tu NdKavj,ska ,efnk m%;s,dN f,dj mqrd isák ish¨ u fokdg
N=la;s ú¢h yels ùu
48
±kqu" uQ,H ia:dhs;dj" f,dal iduh" jdhqf.da,h jeks oE f.da,Sh fmdoq
NdKavj,g ksoiqka f,i oelaúh yels h' fujeks fmdÿ NdKav fkdiemhSu
fjf<|fmd< wiu;a ùug fya;= fõ'
Odß;d uÜgu lrd <`.d jk f;la mßfNdackfha ;r.ldß;ajhla ±lsh
fkdyels" mßfNdackh iSud l< yels NdKav w¾O fmdÿ NdKav fõ'
w¾O fmdÿ NdKavhl ,laIK my; ±lafõ'
1' Odß;d uÜgu Wmßuh lrd <`.d jk;=re mßfNdackfha ;r.ldß;ajh
olakg fkd;sîu
2' mßfNdackh iSud l< yels ùu
uyd ud¾." uqyqÿ fjr< iy fl!;=ld.dr jeks oE w¾O fmdÿ NdKavj,g
ksoiqka f,i ±laúh yels h'
Wmßu Odß;d uÜgug <`.d jk ;=re w;sf¾l mqoa.,hl=f.a mßfNdackh
wdka;sl msßjeh flfrys ie,lsh hq;= n,mEula we;s fkdlrhs' tfy;a
ñ,la wh lsÍu fya;=fjka wod< NdKavh fyda fiajdj fyda wld¾hlaIu
f,i Wmfhdackh úh yels h' túg tu NdKavh fyda fiajdj fyda
iudÔh jYfhka m%Yia; uÜgug jvd wvqfjka mßfNdackh lsÍug isÿ
fõ'
tfuka u w¾O fmdÿ NdKav iemhSfï § ksIamdolhka wdka;sl msßjehg
jvd jeä ñ,la wh l< yels h' tjeks wjia:dj, § tu ñ,g jvd wvq
ñ,la f.ùug iQodkï mdßfNda.slhkag tu NdKavh mßfNdackh lsÍfï
yelshdj wysñ jk neúka iudÔh m%Yia; uÜgug jvd wvqfjka mßfNdackh
isÿ fõ' fujeks ;;a;ajhka u; w¾O fmdÿ NdKav m%Yia; j mßfNdackh
fkdùu iïnkaOfhka fjf<|fmd< wiu;a ùu isÿ fõ'
mßfNdackfha § fm!oa.,sl m%;s,dN blaujd úYd, jYfhka iudc m%;s,dN
,efnk NdKav Y=NidOk NdKav fõ'
wOHdmkh" fi!LH yd ikSmdrlaIl fiajd wdÈh Y=NidOk NdKav i|yd
ksoiqka f,i ±laúh yels h'
fjf<|fmd< l%uh ;=< Y=NidOk NdKav iemhSu i|yd fhduq ùula isÿ
fkdfõ' Bg fya;=j tu NdKav iemhSfï § wod< mßfNdack ;SrK .kq
,nkafka tajdfha ndysr m%;s,dN uq¿ukska u fkdi,ld yer tu.ska ,efnk
fm!oa.,sl m%;s,dN yd msßjeh muKla ie,ls,a,g .ekSuhs' fï ksid
Y=NidOk NdKavhl mßfNdackh iudÔh jYfhka m%Yia; uÜgug jvd
wvqfjka isÿ fõ' th fjf<|fmd< wiu;a ùug fya;= fõ'
49
mßfNdackh ksid wjfYaI iudch flfrys RK ndysr;djla fyj;a
wys;lr RK msßjehla we;s lrk NdKav iudchg wys;lr NdKav
^wj.=K NdKav& jYfhka ye¢kafõ'
u;ameka" ÿïjeá" u;aøjH jeks oE iudchg wys;lr NdKav i|yd ksoiqka
fõ'
fjf<|fmd< Tiafia iudchg wys;lr NdKav iemhSfï § tu NdKav
mßfNdackh lsÍfuka we;s jk ndysr msßjeh flfrys ie,ls,,
a la fkd±laùu
ksid iudÔh m%Yia; uÜgug jvd jeä ksIamdokhla isÿ jk w;r iudÔh
m%Yia; uÜgug jvd mßfNdackh lsÍug mdßfNda.slhkaf.a fm,öula o
isÿ fõ' fï ksid iudchg wys;lr NdKav iemhSu yuqfõ fjf<|fmd<
l%uh wiu;a fõ'
mßfNdackh iSud l< fkdyels mßfNdackfha ;r.ldÍ;ajhla ±lsh yels
iïm;a fmdÿ iïm;a fõ'
ksoiqka ( u;aiH iïm;a" ;DK N+ñ" jdhqf.da,h
fmdÿ iïm;aj, my; i|yka ,laIK ±lsh yels h'
1' m%;s,dN ,nkakka yd mßfNdackh iSud l< fkdyels ùu
2' mßfNdackfha ;r.ldß;ajhla olakg ,eîu
mßfNdackh iSud l< fkdyels ùu;a mßfNdackfha ;r.ldß;ajhla
mej;Su;a ksid ´kE u mqoa.,fhl=g fmdÿ iïm;a lrd m%fõY úh yels h'
fï ksid fmdÿ iïm;a wêWmfhdackhg ^wê Ndú;hg& md;% ù ydhkhg
,la fõ' fjf<|fmd< ;=< fmdÿ iïm;a ld¾hlaIu j Wmfhdackh l<
yels hdka;%Khla ìys fkdùu ksid tu iïm;a wld¾hlaIu f,i
l<ukdlrKh ùfuka fjf<|fmd< wiu;a fõ'
lsishï ksIamdok fyda mßfNdack fyda l%h
s dj,shla ksid fjk;a md¾Yajhka
u; we;s lrk" tu ksIamdok fyda mßfNdack fyda l%shdj,shg Rcq j u
iïnkaO jk mqoa.,hd úiska ie,ls,a,g .kq fkd ,nk" m%;s,dN yd
msßjeh ndysr;d hkqfjka ye¢kafõ'
ys;lr ndysr;d yd wys;lr ndysr;d hkqfjka ndysr;d fldgia follg
fnfok w;r" ys;lr ndysr;d jk Ok ndysr;d f,i;a wys;lr ndysr;d
RK ndysr;d f,i;a ye¢kafõ' fuu ndysr;d ms<sn| ie,ls,su;a fkdùu
ksid fjf<|fmd< wiu;a fõ'
50
wmQ¾K ;r.h yd taldêldÍ fjf<|fmd< ;;a;ajhka hgf;a NdKavh
i|yd wh lrk ñ, NdKavfha wdka;sl msßjeh blaujhs' fï ksid iïm;a
fn§ hdfï ld¾hlaIu;dj i|yd wjYH lrk ñ, yd wdka;sl msßjeh
iudk ùfï (P - MC) fldkafoaish bgq fkdfõ' fï ksid mdßfNda.slhd
iQrd lEulg ,la jk neúka fjf<|fmd< wiu;a fõ'
mdßfNda.slhdg yd ksIamdolhdg ;SrK .ekSug wjYH lrk f;dr;=re
fjf<|fmd< u.ska iïmQ¾Kfhka ksjerÈ j ,nd .; fkdyels ùu wmQ¾K
f;dr;=re hkqfjka ye¢kafõ'
fjf<|fmd<la mQ¾K f;dr;=re fkd,eîu flfrys my; i|yka idOl
n,mdhs'
m%pdrKh ksid ienE f;dr;=re úlD; fldg ±laùu
ixlS¾K ;dlaIKsl lreKq ms<sn| we;eï f;dr;=re ,nd §ug wmyiq
ùu
we;eï m%;s,dN ms<sn| wúksYaÑ;;d mej;Su
fjf<|fmdf<ka mQ¾ K f;dr;= re fkd,efnk úg ksI am dolhd yd
mdßfNda.slhd .kq ,nk ;SrK ksid iïm;a fn§ hdu wld¾hlaIu fõ'
fï wkqj mQ¾K f;dr;=re fkd,eîu fjf<|fmd< wiu;a ùug fya;= fõ'
id¾j wd¾Ól wia:dhs;dj hkq wd¾Ólhl jßka jr we;s jk WÉpdjpkhka
h'
id¾j wd¾Ól wia:dhs;d ms<sìUq flfrk m%Odk o¾Ylhka f,i ú/
lshdj" WoaOukh" wd¾Ól miqneiSï yd wd¾Ól m%idrKhka oelaúh yels h'
fm!oa.,sl mßfNdack w;sßla; jeks idOlj, we;s jk fjkialï ksid
fndfyda wjia:dj, iuia; b,a¨fï yg .kakd WÉpdjpk fya;=fjka
wd¾Ólfha flá ld,Sk wia:dhs;djla we;s fõ'
wdodhï fn§ hdfï úIu;dj hkq rfÜ iuia; wdodhu fyda iïm;a iEu
mqoa.,fhl=g u ðj;a ùug wjYH wodhï uÜgulaj;a ,efnk whqfrka
iuia; ck.ykh w;r fn§ fkdhduhs'
wdodhï fn§ hdfï úIu;d we;s ùu flfrys n,mdk fya;= lsysmhla my;
±la fõ'
lem lrkq ,nk Y%u m%udKh
wOHdmk uÜgu
Wreufhka ,o foafmd< m%udKh
idOl ñ,
51
fuu idOlj, m%;sM, u; ìys jk l=gqïn wdodhï jHdma;sfha úIu;djka
we;s jk w;r wd¾Ólfha iïm;a fn§ hdu o tu wdodhï jHdma;s rgdjg
wkqj isÿ fõ' ta wkqj wvq wdodhï ,dNSkaf.a b,a¨u imqrd,Sug wvq iïm;a
m%udKhl=;"a jeä wdodhï ,dNSkfa .a b,a¨u imqrd,Su jeä iïm;a m%udKhl=;a
fjka flf¾'
52
ksmqK;dj 08 ( id¾j wd¾Ól wruqKq <`.d lr .ekSfuys ,d rch ueÈy;a jk
wdldrh úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;dj 8'2 ( fjf<|fmd< wid¾:l ùu flfrys ndysr;dj, n,mEu mÍlaId
lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 07
bf.kqï m, (
ndysr;d ks¾jpkh lrhs'
ndysr;d Wmojk uQ,dY% kï lrhs'
ndysr;d Wmojk Okd;aul yd RKd;aul uQ,dY% fjkaa fjka j olajd
ksoiqka bÈßm;a lrhs'
ndysr;d ksid fjf<|fmd< wid¾:l jk whqre m%ia;dr igyka fhdod
.ksñka meyeÈ,s lrhs'
ndysr;d fya;f
= jka fjf<|fmd< wid¾:l ùu j<lajd ,Su i|yd .; yels
l%shdud¾. fhdackd lrhs'
53
bf.kqu i|yd fhdað; Wmfoia
54
mdßfNdackfha Ok ndysr;d
ksIamdokfha RK ndysr;d hkq lsishï ksIamdok lghq;a;la ksid Bg Rcq
iïnkaO;djla fkdue;s ndysr md¾Yajhkag we;s jk wjdis fyj;a whym;a
n,mEï h'
ksoiqka (
w¾;dm,a fnda. ksIamdokfha § mdxY= Ldokh ksid c,dYj, frdka uv
;ekam;a ùu ksid isÿ jk ydkslr ;;a;ajh
lDIs fNda. i|yd lDñkdYl Ndú;h fya;=fjka mßirh ¥IKh ùu
yd f,v frda. we;s ùu
ksIamdokfha Ok ndysr;d hkq lsishï lDIs ksIamdok lghq;a;la ksid Bg
Rcq iïnkaO;djla fkdue;s ndysr md¾Yajhkag we;s jk jdis fyj;a
hym;a n,mEï h'
ksoiqka (
u,a WoHdkhla we;s lsÍfuka ó ueis md,kfha M,odhs;dj jeä ùu
jk j.d jHdmD;sh ksid c, uQ,dY% we;s ùu
mßfNdackfha RK ndysr;d hkq lsishï mßfNdack lghq;;
a la ksid thg
Rcq iïnkaO;djla fkdue;s ndysr md¾Yajhkag we;s jk wjdis fyj;a
wys;lr n,mEï h'
ksoiqka (
ÿïmdkh ksid wjg isák mqoa.,hka we;s fjk wys;lr n,mEu
fudag¾ r: Ndú;fhka msgjk ldnka vfhdlaihsâ jdhqj ksid iudchg
wys;lr n,mEï we;s ùu
mßfNdackhfha Ok ndysr;d hkq lsishï mßfNdack lghq;a;la ksid
thg Rcq iïnkaO;djla fkdue;s ndysr md¾Yajhkag we;s jk jdis fyj;a
ys;lr n,mEï h'
ksoiqka (
fnda jk frda. i|yd ,nd fok tkak;a u.ska ish¨ u fokdg ys;lr
n,mEï we;s ùu
fouqyqka jdyk ^yhsî%â& Ndú;fhka iudchg iy mßirhg jk ys;lr
n,mEu
lsishï ksIamdok ls%shdj,shla ksid tys ish¨ u msßjeh ksIamdolhd úsiska
orkafka kï fyda lsishï mßfNdack lghq;a;la ksid tys ish¨ u m%;,
s dN
tu mdßfNda.slhdg ysñ jkafka kï fjf<|fmd< ld¾hlaIu fõ' kuq;a
ndysr;d ksid th tfia isÿ fkdfõ'
55
ndysr;d ksid fm!oa.,sl msßjeh yd iudc msßjeh w;r;a fm!oa.,sl
m%;s,dN yd iudc m%;s,dN w;r;a fjkila we;s fjhs'
fm!oa.,sl msßjeh ksIamdolhd Rcqj u iïnkaO ùfuka ork w;r
fm!oa.,sl m%;s,dN Rcqj u iïnkaO jk md¾Yaj fj; ysñ fõ'
ndysr msßjeh hkq lsishï ksIamdok ls%shdj,shla fyda mßfNdack
ls%hdj,shla fyda ksid ndysr md¾Yajhkag ±Íug isÿ jk msßjeh jk
w;r tu msßjeh wod< ksIamdok lghq;a;g iïnkaO ke;s ndysr
lKavdhï úiska fuu msßjeh orkq ,efí'
ndysr m%;s,dN hkq lsishï ksIamdok l%shdj,shla fyda mßfNdack
l%shdj,shla ksid ndysr md¾Yajhkag ,efnk m%;s,dNhla jk w;r ta
fjkqfjka f.ùula isÿ fkdlrhs'
lsishï ksIamdok lghq;a;la fyda mßfNdack lghq;a;la fyda ksid
iuia; iudch úiska ork msßjeh iudc msßjeh f,i y÷kajhs'
fm!oa.,sl msßjehg ndysr msßjeh .e<mSfuka iudc msßjeh ;SrKh
fõ'
fm!oa.,sl m%;,
s dNj,g ndysr m%;s,dN .e<mSfuka iudc m%;,
s dN ;SrKh
fõ'
56
ksIamdokfha RK ndysr;djl § fjf<|fmd< wiu;a ùu isÿ jk
wdldrh my; rEm igyk weiqfrka meyeÈ,s l< yels h'
ñ, iy msßjeh
^re'&
wdka;sl ndysr msßjeh
MSC- wdka;sl iudc msßjeh
iudc m%Yia; P E
S
ñ, 1
MPC-wdka;sl fm!oa.,sl
}
fjf<|fmd< Pp msßjeh
m%Yia; ñ, E
MPB = MSB ^ w dka ;s l
fm!oa.,sl m%;s,dN } wdka;sl
iudc m%;s,dN&
}
m%udKh ^tall&
0 Qs Qp
wêksIamdokh
57
ñ, iy msßjeh
}
iudc m%Yia; P
s msßjeh
ñ, E1
QP- fj<|fmd< ksuejqï uÜgu
QS- iudÔh m%Yia; ksuejqï uÜgu
} MPB = MSB
m%udKh ^tall&
0 Qs Qp
W!k ksIamdokh
ksIamdok Ok ndysr;djl § fm!oa.,sl ksuejqï uÜgu iudÔh m%Yia;
ksuejqï uÜgug jvd wvq fõ ^W!k ksIamdokhla mj;S&'
b,a¨ï jl%h u.ska (MPB) fmkakqï lrkafka mdßfNda.slhka ;u fm!oa.,sl
m%;s,dN u; b,a¨u ;SrKh .kakd wdldrh hs'
wdka;sl fm!oa.,sl msßjeh jl%h wdka;sl iudc msßjeh jl%h blaujd
mj;S' m%Yia; ksuejqï uÜgu ;SrKh jkafka wdka;sl iudc msßjeh jl%h
wdka;sl iudc m%;s,dN jl%h fþokh jk ,laIH fmkakqï lrk QS
,laIHfha § h'
mßfNdackfha RK ndysr;djl § fjf<|fmd< wiu;a ùu isÿ jk wdldrh
my; ±lafjk rEm igyk weiqfrka meyeÈ,s l< yels h'
ñ, iy msßjeh
m%Yia; ñ,
iudc m%Yia; PS E1
ñ,
MPB- wdka;l
s
fm!oa.,sl m%;s,dN
NdKav m%udKh
}
Qs
Qp ^tall&
wê mßfNdackh
58
by; ±lafjk m%ia;dr igykska wdka;sl fm!oa.,sl m%;s,dN MPB jl%h
u.ska fmkakqï lrk w;r wdka;sl iudc m%;s,dNh MSB jl%h u.ska
fmkakqï lrhs' iemhqï jl%h u.ska fmkakï
q lrkqfha fm!oa.,sl wdka;sl
msßjeh jl%h hs'
ñ,
^re'&
wdka;sl ndysr m%;s,dN
S = MSC = MPC
iudc
m%Yia; ñ, PP
X
E1
fjf<|fmd< PS
E
MSB
MPB
m%udKh ^tall&
Qs Qp
W!k mßfNdackh
59
ksmqK;dj 08 ( id¾j wd¾Ól wruqKq <`.d lr .ekSfuys ,d rch ueÈy;a jk
wdldrh úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;dj 8'3 ( fjf<|fmd< wd¾Ólhl rcfha ld¾h Ndrh úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
fjf<|fmd< wd¾Ólh rcfha ld¾hNdrh y÷kajhs'
fjf<|fmd< wd¾Ólhl rcfha ld¾hNdrh ksoiqka imhñka meyeÈ,s lrhs'
fjf<|fmd< wd¾Ólhl rcfha ld¾hNdrh bgq lsÍug hdfï § wdKavqj
wid¾:l jk wdldrh úia;r lrhs'
wdKavqj wid¾:l ùug fya;= bÈßm;a lrhs'
60
idOdrKh ia:dmss; lsÍu i|yd rchla u.ska my; ±lafjk l%shdud¾. .kq
,nhs'
wdodhï yd Ok m%;sjHdma;sh we;s lsÍu
Ok iuqÉpkh ms<sn| iSud mekùu
bvï m%;sixialrKh
id¾j wd¾Ól ia:dhs;dj mj;ajd .ekSug WoaOukh yd fiajd úhqla;sh
bj;a lsÍug rdcH uQ,H m%;sm;a;sh fhdod .kq ,nhs'
wd¾Ól" iudÔh yd mdßißl hk wxYj, ;=,kd;aul j jeä ÈhqKq lsÍu"
tkï ;srir ixj¾Okh i|yd jQ fjf<|fmd< l%uhla lghq;= fkdlrk
w;r rch ta i|yd ueÈy;a fõ'
kS;s moaO;sh" Widú" kshduk wdh;k wdÈh" <ud /ljrKh" jeäysá
/ljrKh jeks lghq;= i|yd fjf<|fmd< l%uhl wjOdkh fhduq fkdjk
fyhska rchg ta i|yd ueÈy;a ùug isÿ fõ'
fjf<|fmd< wid¾:l ùï ue~ mj;ajd .ekSu i|yd rch ueÈy;a ù úYd,
ld¾hNdrhla bgq l< o wdKavqfõ wiu;a ùu isÿ úh yels h'
wdKavqfõ wiu;a ùï hkq fjf<|fmd< wid¾:l ùï ue~ mj;ajd .ekSu
i|yd rch úiska wd¾Ólh i|yd lrkq ,nk ueÈy;aùï rdcH wxYhg
wdfõKsl jQ we;eï ÿ¾j,;d lrK fldg f.k wfmalaIs; m%;sM, ,nd
fkd§ wd¾Ólfha ;j ;j;a wld¾hlaIu;d ìys lsÍu hs'
wdKavqfõ wiu;a ùï flfrys n,md we;s fya;= lsysmhla my; ±lafõ'
(i) wdKavqfõ l%shdldÍ;ajfha olakg ,efnk oDV;djka
wdKavqfõ ueÈy;aùïj, olakg ,efnk tla wys;lr me;slvla
jkafka ksrka;r fjkia jk mßirhg wkql+, jk f,i wod<
fjkialï we;s lr .ekSfï ,d wdKavf
q õ m%;m
s ;a;s w;sYhska ukao.dó
ùu h'
(ii) foaYmd,k iajd¾:h
foaYmd,lhka iy rdcH ks,Odßka iajd¾:h wruqKq fldg l%shd
lsÍfuka iïm;a kdia;shla isÿ ùu
ksoiqka (uyd ud¾." frday,a" mdi,a bÈ lsÍfï È foaYmd,k
wjYH;d mokï lr .ekSu
61
(iii) wdKavqfõ m%;sm;a;sj, wúÿr oDIaál;ajh
fndfyda m%Yk
a j,g úi÷ï fiùfï § flá ld,Sk oDIaá fldaKhlska
n,d ;SrK lrd t<öu' tu ksid È.= ld,Sk iudc m%.ukhkag
wjYH m%;sm;a;s yd ie,iqï l%shd;aul fkdfõ'
(iv) wmQ¾K f;dr;=re u; m%;sm;a;s lrd t<öu
wmQ¾K f;dr;=re ksid wdKavqfõ m%;sm;a;s wld¾hlaIu ùu
(v) idkqn, flfrys wys;lr f,i n,mEu
wdodhï yd Ok jHdma;sfha idOdrK;ajh we;s lsÍu i|yd wdKavqj
wkq.ukh lrkq ,nk l%shdud¾. idkqn, yd M,odhs;dj flfrys
wys;lr m%;sM, we;s lrhs'
(vi) wdKavqfõ ueÈy;aùïj,ska je<lS isàug lghq;= lsÍu
wdKavf
q õ úúO kS;sß;s yd kshdukhkaf.ka je<lS isàug mqo.
a ,hka
yd wdh;k lghq;= lsÍu ksid ie`.ejqKq wd¾Ólhla ìys ùug
bvlv mej;Su
(vii) mßmd,k úhoï by< hdu
wd¾Ólh ;=< wdKavqfõ ueÈy;a ùï w;sYhska msßjeh wêl l%shdjla
úh yels h' wod< kS;sÍ;sj,ska kshdukhla l%shdjg keÕSfï §
tajdhska wfmalaIs; iudc m%;s,dN t;rï úYd, fkdùu ksid
wld¾hlaIu;d mek ke.sh yels h'
62
ksmqK;dj 08 ( id¾j wd¾Ól wruqKq <`.d lr .ekSfuys ,d rch ueÈy;a jk
wdldrh úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;dj 8'4 ( nÿ uQ,O¾u yd nÿ j¾.SlrKh ms<sn| j úu¾Ykh lrñka Y%S
,xldfõ rdcH whNdrh úYaf,aIKh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 10
bf.kqï m, (
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh w¾: olajhs'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sfha wruqKq meyeÈ,s lrhs'
rdcH uQ,H WmlrK kï lrhs'
rdcH whNdrfha m%Odk uQ,dY% kï lrhs'
nÿ wh lsÍfï wruqKq meyeÈ,s lrhs'
nÿ uQ,O¾u úia;r lrhs'
úúO ks¾Kdhl u; nÿ j¾.SlKh lrhs'
nÿ tl;= lsßu yd nÿ wmd;h hk ixl,am meyeÈ,s lrhs'
nÿ wh lsÍfï wd¾Ól m%;súmdl fidhd n,hs'
nÿ fkdjk whNdrhg wh;a ixrpl fmkajd fohs'
Y%S ,xldfõ rdcH whNdrfha uE; ld,Sk Wmk;s mÍlaId lrhs'
63
nÿ wh lsÍfï uQ,O¾u my; mßÈ bosrsm;a l< yels h'
idOdrK;ajh
msßueiqï iys; ùu
myiqj
ksYaÑ; ùu
ld¾hlaIu;dj
kuHYS,S ùu
wkql+, nj
isria idOdrK;ajh
64
wkql+,;d úhoï hkq nÿ f.jkakkag ±Íug isÿ jk msßjeh hs'
65
noaog úIh jk uQ,dY%h nÿ moku f,i ye+¢kafõ' nÿ moku u; nÿ j¾.
flf¾'
wdodhï nÿ
mßfNdack nÿ
Ok nÿ ^foafmd< nÿ&
jHdmdr ysñ nÿ
úfoaYSh fjf<|dï nÿ ^wdkhk iy wmkhk ;Sre nÿ&
66
ksoiqka ( wdodhï nÿ
fuys § wdodhï uÜgu by< h;a u l%ufhka jeä jk m%;sY;hla nÿ
jYfhka wh flf¾'
ksoiqk (
wdodhï uÜgï nÿ wkqmd;slh
remsh,a 300 000 olajd nÿ wh fkdflf¾
300 000 - 600 000 5]
600 000 - 800 000 10]
800 000 - 1 000 000 15]
1 000 000 - 1 200 000 20]
67
nÿ moku yd nÿ uqo,a w;r iïnkaO;dj my; mßÈ rEm igyka weiqfrka
fmkaúh yels h'
>
20 20
15 15
10 10
5 5
0
50 000 100 000 200 000
> wdodhu 0 > wdodhu
^re'Z000& 15 10 30 ^re'Z000&
(i) iudkqmd;sl nÿ (ii) wkql%u nÿ
15
10
0
15 10 30
> wdodhu ^re'Z000&
(iii) m%;sl%u nÿ
68
69
,dN" ,dNdxY wdodhï ( Y%S ,xld uy nexl=fõ ,dNdxY" ÿïßh" ;eme,a
fiajdj Wmhk wdodhï iy jrdh" rdcH jdKsc nexl=" úÿ,s n, uKav,h"
Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj wdÈfhka ,efnk wdodhu fuhg we;=<;a
fõ'
l=,S wdodhï ( rcfha jkdka;r l=,shg §u
iudc rlaIK odhl uqo,a
ov wh lsßï i|yd ksoiqka f,i Widú ov .eiSï" rdc ika;l lsÍï
wdÈh we;=<;a fõ'
.dia;= yd wf,ú wdodhï hg;g my; i|yka ± we;=<;a fõ'
70
ksmqK;dj 08 ( id¾j wd¾Ól wruqKq <`.d lr .ekSfuys ,d rch ueÈy;a jk
wdldrh úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;dj 8'5 ( rdcH úhofï ixhq;sh yd ld,Sk Wmk;s ú.%y lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
rdcH úhoï yg .ekSfï fya;= meyeÈ,s lrhs'
rdcH úhou wd¾Ól moku u; j¾.SlrKh lrhs'
wd¾Ól j¾.SlrKfhys ta ta ixrpl meyeÈ,s lrhs'
rdcH úhofï ixhq;sh yd tys Wmk;s mÍlaId lrhs'
rdcH úhoïj, m%;súmdl úia;r lrhs'
71
wdydr iykdOdr
úY%du jegqma f.ùï
m%jdyK úhoï
f.dvkeÕs,s bÈlsÍu
r:jdyk ñ, § .ekSu
NdKav yd fiajd fmd<S j¾;k mejreï uQ¾; j;alï m%d.aOk W!k úhoï
i|yd úhoï f.ùï ^ixl%du& yd w;am;a lr mejreï i|yd fjka
iykdOdr .ekSu lsÍï
72
j¾;k úhoï hgf;a" NdKav yd fiajd i|yd ork úhoï hkq uyck;djg
,nd fok úúO rdcH fiajdjka iïmdokh lsÍu yd mj;ajd f.k hdu
i|yd orK úhoï fõ' fuu úhoïj, m%;s,dN jirlg iSud fõ'
ksoiqka ( cd;sl wdrlaIdj" mdi,a wOHdmkh" frday,a fi!LH fiajd"
u.S m%jdyK fiajd
fmd<S f.ùï hkq rch foaYh
S yd úfoaYSh jYfhka ,nd .;a Kh fjkqfjka
f.jkq ,nk fmd<S úhoï fõ' ;ks whs;uhka f,i .;a úg rdcH úhofï
we;=<;a úYd,;u jákdlula ^w.hka& .kafka fmd<S f.ùï h' fmd<S
f.ùï jeä jk úg rdcH b;=reï my; jefgk w;r wdfhdackh iSud ù
wd¾Ól j¾Okh o iSud fõ' fmd<S f.ùï ixl%du úhoula f,i i,ld
cd;sl .sKqïj,g we;=<;a fkdflf¾'
j¾;k mejreï yd iykdOdr hkq rch úiska úúO rdcH wdh;khkag iy
l=gqïn wxYh fj; ,nd fok iykdOdrhka h'
rdcH wdh;khkag ,nd fok iykdOdr f,i y÷kajkafka w,dN ,nk
rdcH jHjidhlhka mj;ajd f.k hdu i|yd rcfhka ,nd fok wruqo,a
h'
ksoiqka ( Y%S ,xld jrdh wêldßh" cd;sl c, iïmdok yd c,dmjdyk
uKav,h" ,xld úÿ,s n, uKav,h" Y%S ,xld Lksc f;,a
ixia:dj jeks rdcH jHjidhkag ,nd fok iykdOdr
l=gqïn wxYhg ,nd fok iykdOdr i|yd ksoiqka my; ±lafõ'
iuDoaê iykdOdr
úY%du jegqma ^rcfha úYd,;u iykdOdr jákdlu fõ&
wdydr uqoaor
wdydr iykdOdr
mdi,a fmd;a" ks, we÷ï" jdr m%fõY m;%" Èjd wdydr
wdrlaIl wxYj, rKúre fid,aodÿjka i|yd ,nd fok iykdOdr
fmdfydr iykdOdr
j¾;k iykdOdr by< hdu ksid wd¾Ólfha fjk;a m%uqL;d wxYj,g
iïm;a fhoùug we;s yelshdj iSud lrhs' tu`.ska rdcH b;=reï my;
jefgk w;r wdfhdack iSud lsÍï yd wh jeh ys`.h mq¿,a ùu isÿ fõ'
wdfhdack ^m%d.aOk& úhofï we;=<;a uQ¾; j;alï w;am;a lr .ekSfï
úhou hkq uOHu rch úiska iDcq j u m%d.aOk iïmdokhg wdfhdackh
lrk uqo,a m%udKh hs'
ksoiqka ( wêfõ.S ud¾. bÈ lsÍu i|yd uOHu rch úiska uqo,a fjka lsÍu
73
úúO rdcH wdh;khkag" ixia:djkag m<d;a md,k wdh;kj,g m%d.aOk
iïmdokh i|yd ,nd fok kej; wdmiq ,nd fkd.kakd uqo,a m%d.aOk
mejreï f,i ye¢kafõ'
ksoiqka ( mdi,a f.dvkeÕs,s bÈ lsÍu i|yd uOHu rch úiska m<d;a
iNdj,g uqo,a ,nd Èu
wod< j¾Ih i|yd weia;fïka;= lrk ,o m%d.aOk úhoï uq¿ukska u jeh
lsÍug yelshdjla fkdue;s hehs wfmalaId flfrk úg m%d.aOk úhoï
fYaIhka úhoï weia;fïka;=j,g we;=<;a lrk w;r th W!k úhoï
jYfhka ye¢kafõ'
W!k úhoï u.ska m%d.aOk úhoï wvq fldg olajk w;r" rdcH whNdrfhka
wfmalaIs; úhoï mshjd .ekSug w;sYhska u ÿIalr jk wjia:dj, § o
whjeh ys`.h wvqfjka fmkakqï lsÍfï Wmdh ud¾.hla jYfhka W!k
úhoï fYaI úhoï weia;fïka;=j,g we;=<;a flf¾'
wd¾Ól j¾.SlrKhg wkqj Y%S ,xldfõ rdcH úhoï ixhq;sh my; ±lafõ'
74
rdcH úhoï Wmk;s my; i|yka mßÈ ±laúh yels h'
flá ld,Sk jYfhka rdcH úhofï ±ä wkuHYS,S njla oelsh yels
ùu
rdch úhofuka 60] l muK m%udKhla fmd<S f.ùï" jegqma yd
ixl%du úhoïj,ska iukaú; ùu
ixl%du úhoïj,ska 2$3la muK úY%du jegqmaj,ska iukaú; ùu
Y%S ,xldfõ Y%u yuqodfjka 13]la muK rdcH fiajlhka ùu ksid
jegqma i|yd ork úhou by< hdu
^uy nexl= jd¾;dfõ ld,Sk f;dr;=re weiqfrka isiqkag meyeÈ,s lrkak&'
75
ksmqK;dj 08 ( id¾j wd¾Ól wruqKq <`.d lr .ekSfuys ,d rch ueÈy;a jk
wdldrh úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;dj 8'6 ( rdcH wh jeh f,aLkhl iajrEmh yd wh jeh m%;sm;a;s
úYaf,aIKh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
rdcH wh jeh f,aLkh w¾: olajhs'
ys`." w;sßla; yd ;=,s; wh jeh bÈßm;a lrhs'
rdcH wh jeh f,aLkhl wdlD;sh bÈßm;a lrhs'
j¾;k .sKqfï w;sßla;hl jeo.;alu úia;r lrhs'
m%d:ñl .sKqfï fYaIh meyeÈ,s lrhs'
Y%S ,xld rcfha Y=oaO uq,H ys`.h yd iuia; fYaIh w;r fjki meyeÈ,s
lrhs'
m%idrKd;aul rdcH wh jeh m%;sm;a;s úia;r lrhs'
ixfldapkd;aul rdcH wh jeh m%;sm;a;s úia;r lrhs'
76
lsih
s ï wkfmalaIs; isÿùula ksid ^hqoaOuh ;;a;aj" ue;sjrK jeks& kshñ;
ld,hg md¾,sfïka;=jg bÈßm;a fldg iïu; lr .ekSug wfmdfydi;a
jk wjia:djl th iïu; lr .kakd f;la bÈß uqo,a j¾Ih i|yd ta ta
wud;HdxY úiska ±ßh hq;= úhoï rcfha taldnoaO wruqo,ska fjka lr
.ekSu i|yd ;djld,sl jYfhka bÈßm;a l< hq;= jeh f,aLkh w;=re
iïu; .sKqu kñka ye¢kafõ'
w;=re iïu; .sKqfuys ±lafjkafka jeh fhdackd muKla fyhska tys
w;sßla;hla fyda ys`.hla fyda fkdue;'
tfia u w;=re iïu; .sKqu udi 03la fyda 04la jeks flá ld,hla i|yd
bÈßm;a jkakla jk w;r w¨;a m%;sm;a;s jHdmD;s lsisjla tys we;=<;a
fkdfõ'
w;=re wh jehla hkak w;=re iïu; .sKqfuka fjkia jQjls'
w;=re wh jehla hkq jeh fhdackd muKla fkdj wh fhdackd o we;+<;a
iïmQ¾K wh jeh f,aLkhls'
w;=re wh jehla f,i y÷kajkafka" tla wdKavqjla n,hg m;a j isáh §
bÈßm;a lrk ,o wh jeh f,aLkh iïu; j ;sìh oS Bg miq j n,hg
m;a jk wdKavqjla ;ukag wjYH ixfYdaOk we;=<;a fldg kej; bÈßm;a
lrk wh jeh f,aLkhls'
rdcH wh jeh f,aLkhla yd fm!oa.,sl wh jeh f,aLkhla w;r fjkila
mj;S'
fm!oa.,sl wh jeh f,aLkhl § m<uq j wh ud¾. i|yka fldg ta wkqj
úhoï ie,iqï lr;s'
tfy;a rdcH wh jeh f,aLkhl § m<uq j ±Íug wfmalaIs; úhoï
weia;fïka;= fldg miq j tu úhoï mshjd .ekSu i|yd wjYH wh ud¾.
;SrKh lrhs'
rdcH wh jeh f,aLkhloS o rdcH wdodhï yd rdcH úhoï .e<mSfuka wh
jeh fYaIh ,nd .kakd w;r tu wh jeh fYaIfhys iajNdjh wkqj m%Odk
whjeh ixl,am ;=kla y÷kd .; yels h'
1' ys`. wh jeh
2' w;sßla; wh jeh
3' ;=,s; wh jeh
rdcH wdodhug jvd rdcH úhou jeä kï th ys`. wh jehls'
rdcH wdodhug jvd rdcH úhou wvq kï th w;sßla; wh jehls'
rdcH wdodhï yd rdcH úhoï iudk uÜgul mj;S kï th ;=,s; wh jeh
;;a;ajhls'
77
l,ams; o;a; we;=<;a rdcH whjeh f,aLkhl wdlD;shla my; ±lafõ'
rdcH whjehl iajNdjh mÍlaId lsÍu i|yd fhdod .; yels ñkqï lsym
s hls'
tajd kï
j¾;k .sKqfï fYaIh
iuia; .sKqfï fYaIh
m%d:ñl .sKqfï fYaIh
Y=oaO uQ,H ys`.h
j¾;k .sKqfï fYaIh hkafkka woyia jkafka wdKavqfõ uq¿ whNdrfhka
^m%odk ,eîï yer& mqkrdj¾;k ^j¾;k& úhoï wvq l< miq b;sß jk
fYaIh hs'
by; wh jeh wdlD;shg wkqj
uqq¿ wdodhu } 1"65"000
mqkrdj¾;k úhoï } 1"75"000
j¾;k .sKqfï fYaIh } 1"65"000 - 1"75"000
} -10"000
iuia; fYaIh hkafkka woyia jkafka wdKavqfõ uq¿ whNdrfhka ^m%odk
,eîï we;=¿ j& mqkrdj¾;k iy m%d.aOk úhoïj,ska iukaú; wdKavqfõ
uq¿ úhoï wvq l< miq b;sß jk fYaIh hs'
78
uq¿ whNdrh } 1"70"000
úhoï yd wdmiq f.ùï wvq l<
miq Kh §ï ^uq¿ úhoï& } 2"0"000
iuia; fYaIh } 1"70"000 - 20"000
} - 30"000
79
} re'ñ' 600
fï wkqj rcfha Y=oaO uQ,H ys`.h iy iuia; whjeh fYaIh w;r fjki
jkafka Kh jdßl wdmiq f.ùï h'
^wdKavqfõ úhoï ms<sn| wd¾Ól j¾.SlrKhg wkqj rdcH Kh jdßl
wdmiq f.ùï wdKavqfõ m%d.aOk úhou we;=<;a fkdflf¾' thg fya;=j
tu úhou wod< j¾Ifha lrk ,o úhoula fya;= fldg f.k yg.;a
f.ùula fkdùu h' tfy;a wdKavqfõ úhou .sKqïlrK m%fõYh Tiafia
igyka lsÍfï § foaYSh yd úfoaYSh Kh jdßl wdmiq f.ùfï m%d.aOk
úhoï hgf;a we;=<;a flf¾' fï ksid Y=oaO uQ,H ys`.h .Kkh lsÍu
i|yd iuia; wh jeh fYaIfhka Kh jdßl wdmiq f.ùï wvq lrkq
,efí&'
rdcH wh jeh m%;sm;a;s iajrEm folls'
1' m%idrKd;aul whjeh m%;sm;a;s
2' ixfldapkd;aul wh jeh m%;sm;a;s
whjeh ys`.h mshùug ,nd .kakd rdcH Kh u.ska rfÜ uqo,a iemhqu jeä
ù ñ, uÜgï by< hdu ;=<ska WoaOukd;aul ;;a;ajhla we;s fõ kï th
m%idrKd;aul wh jeh m%;sm;a;shla f,i ie,fla'
ksoiqk (
rch uy nexl=fjka Kh ,nd .ekSu
rch jdKsc nexl=j,ska Kh ,nd .ekSu
80
ksmqK;dj 08 ( id¾j wd¾Ól wruqKq <`.d lr .ekSfuys ,d rch ueÈy;a jk
wdldrh úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;dj 8'7 ( rch wh jeh ys`.h mshùu yd rdcH Kfhys ixhq;sh úuihs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
wh jeh ys`.h mshùu i|yd fhdod .kakd uQ,dY% fjka lr bÈßm;a lrhs'
wh jeh ys`.h mshùfï foaYSh yd úfoaYSh uQ,dY%j, m%;súmdl úia;r
lrhs'
rdcH Kfhys ixhq;sh bÈßm;a lrhs'
Y%S ,xldfõ Khj, Wmk;s uy nexl= uQ,dY% o;a; u.ska bÈßm;a lrhs'
foaYSh Kh uQ,dY% u.ska Kh ,nd .ekSfï § we;s jk .eg¨ úia;r lrhs'
rdcH Kh by< hdfï wd¾Ól m%;súmdl úuid n,hs'
foaYSh Kh úfoaYSh Kh
fjf<|fmd< fjf<|fmd< jHdmD;s Kh jHdmD;s
fkdjk fkdjk Kh
nexl= wxYh nexl= fkdjk wxYh
uy nexl= jdKsc cd;sl b;sß fiajl rlaIK wdh;k
nexl= lsÍfï w¾: idOl$
nexl=j úY%dñl wruqo,
81
wh jeh ys`.h uq,Hhkh lsÍug Kh ,nd .kakd m%Odk uQ,dY% folls'
foaYSh uQ,dY%h
úfoaYSh uQ,dY%h
83
fjf<|fmd< fkdjk uQ,dY% u.ska wh jeh ys`.h uQ,Hhkh lsÍug Kh
,nd .ekSfuka tjeks whym;a m%;súmdl we;s fkdfõ'
ksoiqka ( rcfha wdh;k i;= j we;s w;sßla; uqo,a ixÑ;hka j¾I wjidkfha
wh jeh ys`.h mshùug fhdod .ekSu mßmd,k Kh fõ' fuu.ska
uQ,H m%idrKhla we;s fkdjk w;r WoaOukldÍ n,mEï we;s
fkdfõ'
úfoaYSh Kh yd m%odk ksid o wd¾Ólfha uQ,H m%idrKhla we;s úh yels
h' úfoaYSh uQ,dY% wh jeh ys`.h uQ,Hhkh lsÍug fhdod .ekSu ksid
úfoaYh
S j;alï m%udKh by< hdfuka uqo,a iemhqu flfrys m%idrKd;aul
n,mEï we;s lrk w;r úfoaYSh Kh iy §ukd foaYh S uqo,aj,g mßj¾;kh
lsßfuka o wd¾Ólfha m%idrKd;aul n,mEï we;s úh yels h'
uE; ld,Sk j rdcH Khys ixhq ;sh my; ±lafjk ixLHd igyk
úYaf,aIKh lsÍfuka meyeÈ,s lr .; yels h'
YS¾Ih j¾Ih
2014 2015
Kh WmlrK wkqj
NdKavd.dr ne+֕lr 2 8444 054 3 305 248
NdKavd.dr ì,am;a 694 767 658 240
remsh,a Kh 55 518 24 088
uy nexl= w;a;sldrï 143 898 151 132
Y%S ,xld ixj¾Ok ne÷ïlr 391 083 68 458
wfkl=;a 148 463 1 520 331
uq¿ Kh 4 277 783 4 959 196
wdh;k wkqj
nexl= wxYh 1 669 882 1 924 036
uy nexl=j 267 777 156 050
jdKsc nexl= 1 402 205 1 667 986
nexl= fkdjk wxYh 2 607 901 3 035 160
w¾: idOl yd úY%dñl wruqo, 1 474 560 1 655 336
b;sß lsÍï wdh;k 379 877 428 236
mßmd,k Kh 221 584 252 615
fm!oa.,sl jHdmdßl wxYh 500 773 656 367
wfkl=;a 570 570
uq¿ Kh 4 277 783 4 959 196
uQ,dY%h ( uy nexl= jd¾;dj - 2016 &
84
by; ixLHd igyfka f;dr;=re wkqj rdcH Kh ixhq;sh úYaf,aIKh
lsÍfï § rdcH Kh WmlrK ms<sn`o i,ld ne,Sffï § NdKavd.dr
ne÷ïlr u.ska Kh ,nd .ekSu jeä jYfhka isÿ lr we;'
wdh;k wkqj ,nd .ekSu i,lk úg nexl= wxYhg jvd nexl= fkdjk
wxYfhka Kh ,nd .ekSu by< odhl;ajhla f.k we;'
nexl= fkdjk wxYh ;=< w¾:idOl iy úY%dñl wruqof,ka Kh ,nd
.ekSu by< u w.hla f.k we;' 2016 j¾Ih jk úg § tu wxYfhka Kh
,nd .ekSu j¾Okh ù we;'
o< foaYSh ksIamdÈ;fha m%;sY;hla f,i foaYSh Kh 2015 j¾Ifha § 44'3]
la jk w;r úfoaYSh Kh 31'7] la muK ù we;' 2015 j¾Ifha § úfoaYSh
Kh m%udKh 2000 j¾Ihg jvd wvq ùula fmkakqï lrhs' ^uy nexl=fõ
ld,Sk f;dr;=re weiqfrka isiqkag meyeÈ,s lrkak&'
iykodhs úfoaYSh Kh by< w.hla fmkakqï lrk w;r jdKsc Kh o
by< j¾Okhla fmkakï q lrhs' my; ±lafjk ixLHd igykska th meyeÈs,s
fõ'
YS¾Ih 2015
Kh j¾.h wkqj 1 729 895
iykodhs fkdjk Kh 507 047
jdKsc Kh 1 307 089
uq¿ úfoaYSh Kh 3 544 031
85
Y%S ,xldfõ iuia; whjeh ys`.h iy uq¿ rdcH Kh iïnkaO;djla
fmkakqï lrhs' iuia; wh jeh ys`.h by< uÜgul mj;sk úg uq¿ rdcH
Kh m%udKh by< hk w;r wh jeh ys`.h my< hk úg uq¿ rdcH Kh
m%udKh my< hdula fmkakqï lrhs'
uq¿ rdcH Kh by< w.hla fmkakqï l< o th o< foaYSh ksIamdÈ;fha
m%;sY;hla f,i wvq ùula fmkakqï lsÍug fya;=j wd¾Ólfha o< foaYSh
ksIamdÈ;h 2000 j¾Ihg jvd 2016 j¾Ih jk úg by< j¾Okhla fmkakqï
lsÍu hs'
th 2012 j¾Ifha § 96'8la jk w;r 2015 j¾Ifha § 90'6 olajd wvq ùula
fmkakqï lrhs'
foaYSh uQ,dY% u.ska Kh ,nd .ekSu ksid we;s jk .eg¨ lsysmhls'
foaYSh uQ,dY% u.ska Kh ,nd .ekSu by< uÜgul mej;Su;a foaYSh Kh
m%udKh by< hdu;a ksid f.ùug isÿ jk fmd<sh by< w.hla f.k we;'
foaYSh Kh fmd<S f.ùu mqkrdj¾;k úhofï m%;sY;hla f,i my;
oelafõ'
j¾Ih 2010 2012 2013 204 2015
foaYSh Kh fmd,S f.ùï - 28'1] 29'4] 24'8] 23'2]
^uy nexl=fõ ld,Sk f;dr;=re weiqfrka isiqkag meyeÈ,s lrkak&'
foaYSh Kh i|yd fmd<S f.ùï mqkrdj¾;k úhoï by< hdug fya;= ù we;'
th j¾;k .sKqfï ys`.hla we;s ù rdcH b;=reï my< hdug fya;= fõ'
foaYSh Kh uQ,dY% w;ßka nexl= wxYfhka Kh ,nd .ekSu u.ska uqo,a
iemhqï m%idrKd;aul n,mEï we;s lrhs' ta ksid NdKavj, yd fiajdj,
ñ, .Kka by< hdu ksid wd¾Ólfha WoaOukldÍ ;;a;ajhla we;s fõ'
foaYSh Kh by< hdu;a nexl= uQ,dY% u.ska Kh ,nd .ekSu;a ksid
fm!oa.,sl wxYh jdKsc nexl= fj;ska Kh b,a¨ï lsÍfuka wd¾Ólfha
fmd<S wkqmd;slh by< hdu flfrys n,mEï we;s lrhs'
rdcH Kh ,nd .ekSfï wd¾Ól m%;súmdl lsysmhla my; ±la fõ'
úYd, jYfhka Kh ,nd .ekSu ksid fmd<S f.ùï by< hdu fya;=fjka
rdcH b;=reï my< hdu iy wdfhdackh my< hdu
rdcH Kh by< hdu ksid Kh jdßl iy fmd<sh by< hdu fya;=fjka
rdcH úhoï by< hdu
rdcH uQ,H l<ukdlrKh jvd;a ÿIalr ùu
86
fm!oa.,sl wxYh fj;ska iïm;a .,d fkdhdu iy Kh fmd<S
wkqmd;slh by< hdu fya;=fjka wd¾Ólfha f;rmSula we;s ùu ^f;rmqï
m%;smdlh&
úfoaY Kh u.ska rdcH Kh mshùu fya;=fjka cd;Hka;r Kh
w¾nQohlg uqyqK §ug isÿ ùu
m%idrKd;aul Kh uQ,dY% u.ska Kh ,nd .ekSu ksid wd¾Ólfha
NdKav yd fiajdj, ñ, .Kka by< hdu
úfoaY Kh jdßl yd fmd<sh by< hdfuka f.jqï fYaI ÿIalr;d we;s
ùu
j¾;udk mrïmrdj úiska wkd.; mrïmrdj fj; Kh nr megùu
87
ksmqK;dj 08 ( id¾j wd¾Ól wruqKq <`.d lr .ekSfuys ,d rch ueÈy;a jk
wdldrh úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;dj 8'8 ( iemhqï md¾Yajfha m%;sm;a;s yd l%shdud¾. Y%S ,xldj weiqfrka
úuiSug ,la lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
iemhqï md¾Yajfha wd¾Ól m%;sm;a;s w¾: olajhs'
iemhqï md¾Yajfha wd¾Ól m%;s;a;sj, WmlrK kï lrhs'
Y%S ,xldfõ iemhqï md¾Yajfha wd¾Ól m%;sm;a;s fhdod .kakd wdldrh
ksoiqka iys; j úia;r lrhs'
iemhqï md¾Yajfha m%;sm;a;sj, wd¾Ól m%;súmdl úuihs'
88
nÿ fya;=fjka ksIamdokfhaa mßfNdackfhaa wdfhdackfhka b;sßlsßïj,;a
m%Yia; uÜgug <`.d úh fkdyels fõ'
Y%u fjf<|fmd< we;s oDV;djka bj;a jk wdldrfhka Y%u b,a¨u yd Y%u
iemhq u iïnka O fhka fjkia l ï we;s ls Í u Y% u fjf<|fmd<
m%;sixialrKh f,i ye¢kafõ'
ksoiqka (
mSvdldrS lïlre kS;s bj;a lsÍu
;r.ldÍ Y%u fjf<|fmd<la ìys ùu
ta ta jD;a;Ska i|yd mqyqKq ùï ms<sn| j ±kqïj;a lsÍu
wvq iqÿiqlï we;s jD;a;Suh fiajlhska n|jd fkd.ekSu wdÈh hï lsis
iSudjlg hg;a j wys;lr m%;súmdl wju jk wdldrhg fhdod .; hq;=
fõ'
Y%u fjf<|fmd< iïnkaOfhka lïlre yd jD;a;Sh iñ;s iïnkaaO;d
wud;HdxYh úiska jev igyka .Kkdjla lsh % d;aul lrk ,§' fiajlhkaf.a
wju cd;sl fõ;k mk; hgf;a 2016 isg wju jegqm re' 10 000 la f,i
kS;s.; lsÍu" úfoaY /lshd i|yd hk whf.a Ys,amSh ksmqK;d j¾Okh
lsÍfï jev igyka ieliSu" ueo fmrÈ. yer fjk;a l,dm b,lal lr
.ekSu ;=<ska Y%u fjf<|fmd<la we;s lr .ekSu" Y%ñlhka mqyqKq lsÍu wd§
jev igyka l%shd;aul fõ'
rcfha ysñldß;ajh hgf;a mej;s jHdmdr fm!oa.,sl wxYhg úlsKSu" nÿ
§u" l<ukdlrKh muKla mejßu fm!oa.,SlrKh hkqfjka ye¢kafõ'
ta ;+<ska my; i|yka ys;lr ;;a;ajhka <`.d lr .; yels h'
jvd;a M,odhs f,i ksIamdok iïm;a ksIamdok lghq;=j,g fhoùfuka
ksIamdokh id¾:l ùu
rdcH taldêldrh wfydais ù ;r.ldÍ fjf<|fmd<la ìys ùu
ksIamdÈ;j, .=Kd;aul ;;a;ajh by< hdu
m%d.aOk ys`.hg ms<shula ùu
jHdmdrj,g flfrk foaYmd,k n,mEï bj;a ùu
Y%S ,xldfõ miq.sh oYl lsysmh ;=< rdcH ysñldß;ajh hgf;a mej;s rdcH
ixia:d rdcH iud.ï fm!oa.,SlrKh ;=<ska by; lreK wfmalaId flrsKs'
tu.ska id¾:l;ajhla ,enQ wdh;k fuka u wld¾hlaIu jQ wdh;k o
olakg úh'
wd¾Ólhg ;r.ldÍ;ajh wvq ùug n,mdk kS;sfhka mkjk ,o yd iudÔh
f,i we;s ù ;sfnk fr.=,dis yd ndOd bj;a lsÍu kshdukyrKh hs'
89
ksoiqka (
jHdmdrhla wdrïN lsÍu iïnkaO j mj;sk ±ä kS;sÍ;s ,sys,a lsÍu
ksoyia fjf<|dug ndOd jk wdldrfha rcfha ±ä wëlaIKh wvq lsÍu
ksIamdok by< kxjd .ekSu i|yd ndOdjla j mj;sk m%d.aOk ys`.h
úi|d.; yels wdldrhg lghq;= lsÍu m%d.aOk fjf<|fmd< m%;i
s xialrKh
f,i ie,lsh yels h'
ksoiqka (
m%d.aOkfha M,odhs;dj kexùu
Rcq úfoaY wdfhdack Èßu;a lsÍu
iykodhs fldkafoais u; úfoaY Kh ,nd .ekSu
b;sß lsÍï jeä ÈhqKq lsÍug lghq;= lsÍu
90
ksmqK;dj 09 ( úfoaY fjf<|dfï kHdhd;aul moku ú.%y lrñka úfoaY fjf<|du
Y%S ,xld wd¾Ólh flfrys we;s lrk n,mEu .fõIKh lrhs'
ksmqK;dj 9'1 ( wka;¾cd;sl fjf<|dug mokï jQ idOl úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 10
bf.kqï m, (
wka;¾cd;sl fjf<|du w¾: olajhs'
wka;a¾cd;sl fjf<|dug mokï jQ ksrfmalaI jdis kHdhh w¾: olajhs'
ta ta rgg ksrfmalaI jdis ,efnk wdlrh ixLHd ksoiqka u.ska meyeÈ,s
lrhs'
ksrfmalaI jdis yg .ekSug fya;= olajhs'
wka;¾cd;sl fjf<|dug mokï jQ idfmalaI jdis kHdhh w¾: olajhs'
idfmalaI jdis kHdhh mokï jk Wml,amk olajhs'
ixLHd ksoiqka fhdod .ksñka idfmalaI jdis ,efnk wdldrh meyeÈ,s
lrhs'
wNHka;r yqjudre wkqmd;slh meyeÈ,s lrhs'
wka;¾cd;sl fjf<|dug m%fõY ùu i|yd wfkHdakH jYfhka jdisodhs
ndysr yqjudre wkqmd;h .Kkh lrhs'
idfmalaI jdis yg .kakd uQ,dY% ^fya;=& i|yka lrhs'
;r.ldrs;ajfha jdish wka;¾cd;sl fjf<|dug n,mdk wdldrh meyeÈ,s
lrhs'
wka;¾cd;sl fjf<|dfï § we;s jk iaÓ;sl jdis yd .;sl jdis meyeÈ,s
lrhs'
91
fï ksid Y%S ,xldj jeä jYfhka we.¨ï ksIamdokh lr cmdkhg
wf,ú lr cmdkfhka fudag¾ r: ñ, § .kS'
cmdkh jeä jYfhka fudag¾ r: ksIamdokh lr Y%S ,xldjg wf,ú lr
Y%S ,xldfjka we.¨ï ñ, § .kS'
fï wdldrhg rg rgj,a w;r wka;¾cd;sl fjf<|du isÿ fõ'
isiqka iqÿiq mßÈ lKavdhï lr bf.kqï i|yd fhdað; Wmfoia ,nd §
l%shdldrlfuys fhdojkak'
by; ksoiqfka iy,a lsf,da tlla ksmoùu i|yd wjYH Y%u tall m%udKh
bkaÈhdjg jvd Y%S ,xldfõ wvq h' bkaÈhdjg iy,a lsf,da 1la ksmoùu Y%u
tall 8la wjYH jqj;a Y%S ,xldjg ta i|yd wjYH jkafka Y%u tall 5ls'
fï ksid Y%S ,xldjg iy,a ksmoùu iïnkaO ksrfmalaI jdis mj;S'
93
by; ksoiqfka frÈ ógrhla ksmoùu i|yd wjYH Y%u tall m%udKh Y%S
,xldjg jvd bkaÈhdfõ wvq h' Y%S ,xldfõ frÈ ógrhla ksmoùug Y%u
tall 4la wjYH jQj o bkaÈhdjg ta i|yd wjYH jkafka Y%u tall 2ls'
fï ksid bkaÈhdjg frÈ ksmoùu iïnkaO ksrfmalaI jdis mj;S'
Y%S ,xldj iy bkaÈhdj hk rgj,a fol fjf<|dug iïnkaO jk úg" Y%S
,xldj iy,a ksIamdokh úfYAISlrKh fldg tys w;sßla;h bkaÈhdjg
wmkhkh lsÍfukq;a" bkaÈhdj frÈ ksIamdokh úfYaISlrKh fldg tys
w;sßla;h YS% ,xldjg wmkhkh lsÍfukq;a forgg u jdis ,nd .; yels
h'
ksuejqï m%fõYh hkqfjka woyia jkafka lsishï rglg ;j;a rglg
idfmalaI j" fhojqï tallhlska ,nd .; yels ksuejqï tall m%udKh
jeä kï tu NdKavh wmkhkh lsÍfukq;a" fhojqï tallhlska ,nd .;
yels ksuejqï tall m%udKh wvq kï tu NdKavh wdkhkh lsÍfukq;a
forgg u jdis w;ajk nj hs'
by; fhojqï m%udKh yd iïnkaO ksoiqkg ie,ls,,a g .;a úg Y%S ,xldjg
iy bkaÈhdjg Y%u tallhlska ksmoúh yels ksuejqï t all m%udKh
ms<sn| f;dr;=re my; j.= igyfkys ±lafõ'
Y%u tallhlska ksmoúh yels ksujqï tall m%udKh
Y%S ,xldj bkaÈhdj
1 1
iy,a ls'.a?ï
5 8
1 1
frÈ ^óg¾&
4 2
Y%S ,xldjg Y%u tallhlska ksmoúh yels iy,a tall m%udKh bkaÈhdjg
jvd jeä h'bkaÈhdfõ Y%u tallhla u.ska ksmojkq ,nkafka iy,a lsf,da
1 1
.a?ï la jQj;a Y%S ,xldj Y%u tallhlska iy,a lsf,da .a?ï la
8 5
ksmojhs' fï ksid iy,a iïnkaO ksrfmalaI jdis Y%S ,xldjg mj;S'
frÈ iïnkaOfhka .;a úg bkaÈhdj Y%u tallhlska ksmoúh yels frÈ
tall m%udKh Y%S ,xldjg jvd jeä h' Y%S ,xldfõ Y%u tallhlska fros
1 1
óg¾ la ksmojk w;r bkaÈhdfõ Y%u tallhla iy,a fros óg¾ la
4 2
ksmojhs' fï ksid frÈ iïnkaO ksrfmalaI jdis bkaÈhdjg mj;S'
ksuejqï m%fõYh yd iïnkaO f;dr;=rej,ska fy<sjkafka o Y%S ,xldj iy
94
bkaÈhdj forg w;r fjf<|dug iïnkaO jk úg Y%%S ,xldj bkaÈhdjg
iy,a wmkhkh lsÍfukq;a" bkaÈhdj Y%S ,xldjg frÈ wmkhkh lsÍfukq;a
forgg u jdis w;a lr .; yels nj hs'
ksrfmalaI jdis yg .ekSu flfryss n,mdk fya;= ^uQ,dY%& lsysmhls'
foaY.=Kfha iqúfYaI;ajh
iïm;a Wreuh
idOl iq,n;dj
lS¾;s kduh
ft;sydisl fya;=
lsishï rglg lssis ÿ NdKavhla iïnkaOhka ksrfmalaI jdis ysñ fkdjk
úg" tkï tla rglg NdKav foj¾.h u ksIamdokh lsÍfï ksrfmalaI
jdis ysñ jk úg" wfkHdakH jYfhka jdis iy.; fjf<|dulg mokula
ìys fkdfõ' fuh ksrfmalaI jdis kHdhfha m%Odk .eg¨jls'
ksoiqka ( A yd B hk forgg Y%u tallhlska ksmoúh yels mß.Kl
iy .=jkaúÿ,s hka;% m%udKh ms<sn| f;dr;=re my; j.= igyfkys
±lafõ'
Y%u tallhlska ìys jk ksujqï tall m%udKh
NdKavh A rg B rg
.=jka úÿ,s hka;% ^12& 2
mß.Kl hka;% ^6& 4
95
i|yd idfmalaI jdis mj;sk nj;a lsishï rglg lsishï NdKavhla
ksmoùfï § fjk;a rglg idfmalaI j jeä wdjiaÓl msßjehla ±Íug isÿ
fõ kï tu rgg tu NdKavh ksIamdokh lsÍu i|yd idfmalaI wjdis
mj;sk nj;a idfmalaI jdis kHdhfhka m%ldY flf¾'
rgj,a wka;¾cd;sl fjf<|dfï fhfok úg idfmalaI jdis we;s NdKav
ksIamdokh úfYaISlrKh fldg tys w;sßla;h wmkhkh lsÍfukq;a
fjf<|dug iïnkaO jk rgj,g jeä jdis w;a lr .; yels nj idfmalaI
jdis kHdhfhka fmkajd fohs'
idfmalaI jdis kHdhh mokï lr .kq ,nk Wml,amk lsysmhls' tkï"
1' mQ¾K idOl ixp,;dj
tla l¾udka ; hla i|yd fhdod .kq ,nk ks I a m dok iïm;a
ld¾hlaIu;djfha lsisÿ fjkialulska f;dr j fjk;a l¾udka;hla
i|yd fhdod .; yels ùu mQ¾K idOl ixp,;dj hkafkka woyia fõ'
2' ia:djr mßudKdkql+, M,
lsishï l¾udka;hl Ndú; lrk fhojqï m%udKh fjkia lrkq ,enQ
úg thg iudkqmd;sl j ksujqï m%udKh o fjkia fõ'
ksoiqka ( fhojqï fo.=K l< úg ksuejqu o fo.=K fõ'
3' ksIamdokh fyda mßfNdackh fyda wdY%fhka ndysr;d yg fkd.kS'
4' m%jdyK msßjeh ie,ls,a,g fkd.ekSu
idfmalaI jdis kHdhh y÷kd .ekSu i|yd o Ndú; l< yels m%fõY folls
tkï"
ksuejqï m%fõYh
fhojqï m%fõYh
ksuejqï m%fõYfha § lsishï fhojqï tllhlska ksmoúh yels ksuejqï
tall m%udKh u; mokï fjñka NdKav j¾. folla yd iïnkaO rgj,a
foflys wdjiaÓl msßjeh .Kkh fldg tu wdjiaÓl msßjeh ie,ls,a,g
.ksñka forgg u fjf<|dug iïnkaO úh yels wdldrh fmkajd foa'
ksoiqka ( iaúÜi¾,ka;h iy c¾uksh hk forfÜ wod< j Trf,daiq yd
rEmjdyskS hka;% ksmoùu iïnkaOfhka Y%u tallhl ksuejqï ms<sn|
f;dr;=re my; j.=fõ ±la fõ'
96
NdKavh iaúÜi¾,ka;h c¾uksh
Trf,daiq 4 20
rEmjdyskS 6 10
10
c¾uksh 0.5 ^rEmjdyskS tall&
20
20
c¾uksh 2 ^Trf,daiq tall&
10
97
forfÜ NdKav j¾. fol ksmoùu iïnkaOfhka .Kkh lrk ,o wdjiaÓl
msßjeh f;dr;=re wkqj iaúÜi¾,ka;h wvq wdjiaÓl msßjehla iys;
rEmjdyskS hka;% ksIamdokh úfYaISlrKh fldg tys w;sßla;h c¾ukshg
wmkhkh lsÍfukq;a" c¾ukshg wvq wdjiaÓl msßjehla iys; Trf,daiq
ksIamdokh úfYAISlrKh fldg tys w;sßla;h iaúÜi¾,ka;hg wmkhkh
lsÍfukq;a forgg u úfoaY fjf<|dug iïnkaO ù jdis ,nd .; yels h'
tla tla rg idfmalaI jdis we;s NdKavh ksIamdokh úfYaISlrKh fldg
w;sßla;h ksIamdok rgj,a w;r yqjudre lr .kq ,nkafka lsishï
wkqmd;hla hgf;a h'
hï wkqmd;hla hgf;a yqjudrej isÿ lr .kq ,nkafka ta yqjudrefjka
forgg u jdis w;a jkafka kï muKs'
forgg u wfkHdakH jYfhka jdisodhl yqjudre wkqmd;h .Kkh lsÍfï
§ Bg wod< jk yqjudre wkqmd; iajrEm folla mj;S'
1' wNHka;ßl yqjudre wkqmd;h
2' ndysr yqjudre wkqmd;h
úfoaY fjf<|dug fmr ta ta rgj,a w;r NdKav yqjudre jQ wkqmd;h
wNHka;r yqjudre wkqmd;h hs'
idfmalaI jdis fmkaùu i|yd ie,ls,a,g .;a iaúÜi¾,ka;h yd c¾uksh
iïnkaO ksoiqkg wod< wNHka;r yqjudre wkqmd;h my; mßÈ .Kkh
l< yels h'
Y%u tallhlska ksmoúh yels ksujqï tall m%udKh
98
c¾uksfha wNHka;r yqjudre wkqmd;h
Trf,daiq 20 ( rEmjdyskS 10
Trf,daiq 1 ( rEmjdyskS 0'5
rEmjdysks 10 ( Trf,daiq 20
rEmjdysks 1 ( Trf,daiq 2
99
ksoiqka ( úfoaY fjf<|dug iïnkaO ùug fmr iaúÜi¾,ka;h iy c¾uksh
forfÜ ksIamdok yelshd udhsï jl% my; mßÈ fõ'
iaúÜi¾,ka;h c¾uksh
ksI 20 ksI
4 am am
Trf,daiq ^tall&
Trf,daiq ^tall&
dok dok
ye ye
ls h ls h
du du
dh dh
sï sï
jl jl
%h %h
0
0 6 10
rEmjdyskS ^tall& rEmjdyskS ^tall&
iaúÜi¾,ka;h c¾uksh
6
4
Trf,daiq ^tall&
Trf,daiq ^tall&
kj 20
mß kj
fN mß
da c fN
k dack
jl jl
%h %h
0 6 0 10 20
rEmjdyskS ^tall& rEmjdyskS ^tall&
100
ksoiqka ( iaúÜi¾,ka;h iy c¾uksh hk forg u uq¿ iïm;a f,iska Y%u
tall 100 ne.ska mj;sk nj is;uq' Y%u tlal 100 u fhdod ksIm
a dokh
l< yels rEmjdysks yd Trf,daiq ms<n
s | f;dr;=re my; j.= igykska
±lafõ'
iaúÜi¾,ka;h c¾uksh
400 2000
Trf,daiq ^tall&
Trf,daiq ^tall&
0 1000
0 600
rEmjdyskS ^tall& rEmjdyskS ^tall&
fuu rgj,a fol fjf<|dug m%fõY ùug fmr by; ksIamdok yelshd
udhsïj,
iaúÜi¾,ka;h Trf,daiq 200 ^tall&
rEmjdyskS 300 ^tall&
ixfhda. ±lafjk A ,laIHfhka o
c¾uksh Trf,daiq 1500
rEmjdyskS 250
ixfhda. ±lafjk B ,laIHfhka o
lghq;= lrkafka kï tu ;;a;ajhka my; f,i rEm igyka weiqfrka
fmkakqï l< yels h'
101
iaúÜi¾,ka;h c¾uksh
Trf,daiq ^tall&
Trf,daiq ^tall&
400 2000
1500 B
A
200
0
0 300 600 250 1000
rEmjdyskS ^tall& rEmjdyskS ^tall&
102
fjf<|dug fmr;a miq;a iaúÜi¾,ka;h iy c¾uksfha mej;sfha Y%u
iïm;a fjkia ù fkdue;'
ta wkqj Y%u iïm;a m%udKh by< hEulska f;dr j úfoaaY fjf<|dug
m%fõY ù idfmalaI jdis we;s NdKavh úfYaISlrKh lsÍfuka f,dal
ksIamdÈ;h jeä lr .; yels nj by; ksoiqfkka meyeÈ,s h' tu jdish
úfYaISlrKfha jdishhs'
NdKavhla ksmoùu i|yd wjYH fhojqï tall m%udKh okakd úg §
wdjiaÓl msßjeh weiqfrka idfmalaI jdis .Kkh l< yels h'
1 1
h;=remeÈ ^tall&
10 12
1
10 0.4
A rg 1 ^h;=remeÈ tall&
4
103
1
12 0.5
B rg 1 ^h;=remeÈ tall&
6
1
4 2.5
A rg 1 ^mß.Kl tall&
10
1
6 2
B rg 1 ^mß.Kl tall&
12
104
2' .=Kd;aul ;;a;ajh
iïm;a m%udKh w;ska muKla fkdj iïm;aj, .=Kd;aul ;;a;ajh w;ska
o rgj,a w;r fjkialï mj;S' ksoiqkla jYfhka Y%uh nyq, rgla jqj o
Y%u yuqodj kqmqyqKq kï Tjqka f.a M,odhs;dj my< uÜgul mj;S' tfy;a
Y%uh wvq rgl isák Y%u yuqodj ukdj mqyqKq ,nd ;sfí kï Tjqka by<
M,odhs;djlska hqla; h' fuys § Y%ufha M,odhs;dj wvq jk úg wdjiaÓl
msßjeh jeä ksid idfmalaI jdis wvq fõ' tfy;a Y%ufha M,odhs;ajh by<
hk úg ksmojk NdKavj, wdjiaÓl msßjeh wvq ksid idfmalaI jdis we;s
fõ'
3' wNsreÑfha fjkialï
ish¨ u rgj,a tl yd iudk ld¾hlaIu;djlska yd iudk iïm;a iïNdrhla
Wreu lr isáh;a" rgj,a w;r NdKav iïnkaOfhka mj;sk wNsreÑfha
fjkialï ksid o wdjiaÓl msßjefhys fjkialï yg .kS' rgj, mj;akd
iïm;a m%udKh iudk jqj;a wNsreÑ rgdjkays fjkialï ksid NdKavj,
idfmalaI ñ, .Kka w;r fjkialï we;s úh yels h' wNsreÖka jeä
NdKav ksmoùug jeä Èß.ekaùï ,eîu ;=<ska wvq wdjiaÓl msßjehla
hgf;a tu NdKav ksmojd wmkhkh fldg idfmalaI jdis w;a lr .;
yels h'
4' mßudKdkql+, msßueiqï
ks I a m dok Odß;dj jeä lrk úg ta l l ms ß jeh my< jefÜ kï
mßudKdkql+, msßueiqï we;s fõ' msßueiqï mj;sk úg idfmalaI j wvq
wdjiaÓl msßjehla iys; j NdKav ksmoúh yels neúka ta iïnkaO j
idfmalaI jdis w;a lr .; yels h'
5' ksIamdok m%fNaokh
tl u l¾udka;h ;=< NdKav w;r mj;sk úúO fjkialï ksid o
wka;¾cd;sl fjf<|du ;=<ska ,eìh yels idfmalaI jdis ms<sìUq fõ'
j¾;udkfha ixj¾ê; rgj,a fndfydauhla úfoaY fjf<|dfuka jeä
m%udKhla fuu NdKav ksIamdokh uq,a lr f.k isÿ jk nj olakg
,efí' ksoiqka jYfhka fudag¾ r: l¾udka;h .;a úg c¾uksh uyd
ì%;dkHhg fudag¾ r: wmkhkh fldg uyd ì%;dkHfhka fudag¾ r:
wdkhkh o lrhs' Bg fya;=j tl u l¾udka;h jqj;a NdKav w;r mj;sk
fjkialï ksid wdjiaÓl msßjefhys fjkialï rgj,a w;r we;s ùuhs'
6' ;dlaIKsl fjkialï
;dlaIKfha yg .kakd fjkialï ksid o rgj,a w;r idfmalaI jdis
fjkia fõ' lsishï rgla lsishï NdKavhla ksmoùu iïnkaOfhka fmrg
jvd kj ;dlaIKhla Ndú; lsÍug yels fõ kï idfmalaI jYfhka wvq
105
wdjiaÓl msßjehlska tu NdKavh úfYaISlrKh fldg ksmojd idfmalaI
jdis ,nd .; yels h'
7' rdcH m%;sm;a;sh
rdcH m%;sm;a;sh u.ska o idfmalaI jdis ks¾udKh l< yels h' lssishï
l¾udka;hla mqk¾Ôjkh i|yd wdKavqjla úiska nÿ idkqn," m¾fhaIK
yd ixj¾Okh i|yd iykdOdr ,nd §u" wdrlaIKjd§ m%;sm;a;s wvq fmd<S
Kh hkd§ m%;sm;a;s l%shd;aul lrkq ,nk úg wvq wdjiaÓl msßjehlska
NdKav ksmoùu yd fjf<|du u.ska idfmalaI jdis w;a lr .ekSug yels
fõ'
8' WoaOukh
lsishï rgl È.= ld,Sk WoaOuk wkqmd;hla mj;sk úg NdKavhla
ksIamdokh lsÍfï wdjiaÓl msßjeh by< hhs' ta wkqj idfmalaI jdis wvq
fõ' wmkhkh o wffO¾hj;a fõ'
9' ia:dk.; ùu
lsi
s h
s ï l¾udka;hla ia:dk.; ù we;s wdldrh wkqj o ta ta rgj, idfmalI
a
jdis ;SrKh fõ' l¾udka;hg wjYH wuqøjH ish,a, myiqfjka ,nd .;
yels wdldrfhka l¾udka; ia:dk.; ù ;sfí kï idfmalaI wvq wdjiaÓl
msßjehla hg;a NdKav ksmojñka idfmalaI jdis ,nd .ekSug yels fõ'
106
ksoiqka ( Lksc f;,a .fõIK" m;,a leKSï
iqmsß ksIamdÈ;hla ìys lsÍu fyda mdßfNda.sl wjYH;djla fyda i|yd
lsishï m%;spdr ±laùfï yelshdj
wvq msßjehla iys; j ksmoùu
b;d úYd, ksIamdok Odß;djla ;sîu
Yla;su;a wf,úlrK Wmdh ud¾. ;sîu
ldrl m%d.aOkh imhd .ekSfï myiqj
b;d úYsIag l<ukdlrK lKavdhï isàu
m%fõYh ndOdldÍ ùu fyda taldêldÍ iajrEmhla .ekSu
wka;¾cd;sl fjf<|dfï jdis iaÓ;sl jdis yd .;sl jdis jYfhka o
±laúh yels h'
iaÓ;sl jdis hkq ksIamdokh yd mßfNdackh uq,a lr f.k rglg
iajdNdúlj Wreu ù we;s jdishls' fuhg fya;= lsysmhls'
1' iïm;a iïNdrh
2' rgj,a w;r wNsreÖka f.a fjkialï
3' ksIamdokfha mßudKdkql+, msßueiqïj, úYd, nj
.;sl jdish hkq ;dlaIK ÈhqKqj" NdKav m%fNaokh" rdcH m%;sm;a;s fjf<|
.súiqï wd§ rgj,a ks¾udKh lr .kq ,nk ;;a;ajhla ksid yg.kakd
jdishls'
107
ksmqK;dj 09 ( úfoaY fjf<|dfï kHdhd;aul moku ú.%y lrñka úfoaY
fjf<|du Y%S ,xld wd¾Ólh flfrys n,mdk wdldrh .fõIKh
lrhs'
ksmqK;dj 9'2 ( wdrlaIdjd§ l%shdud¾. yd tu.ska ksoyia fjf<|dug we;s lrk
n,mEu úYaf,aIKh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 06
bf.kqï m, (
wdrlaIKjdoh w¾: olajhs'
wdrlaIKjd§ l%shdud¾. fjka lr olajhs'
;Sre nÿ wdrlaIKh meyeÈ,s lrhs'
kdñl wdrlaIK wkqmd;slh yd iM, wdrlaIK wkqmd;slh meyeÈ,s lrhs'
;Sre nÿ fkdjk wdrlaIKjd§ l%shdud¾. i|yka lrhs'
wdrlaIKjdohg mlaI j yd úmlaI j we;s ;¾l bÈßm;a lrhs'
108
kdñl wdrlaIK wkqmd;slh u.ska foaYSh ksIamdolhdf.a ñ, wdkhkh
lrkq ,nk NdKavfha foaYSh fjf<|fmd< ñf,ys m%;sY;hla f,i m%ldY
flf¾'
kdñl wdrlaIK wkqmd;slh u.ska foaYSh NdKavh fj; ,efnk ienE
wdrlaIKfha m%udKh ksjerÈ j ms<sônq fkdfõ'
kdñl ;Sre nÿ wkqmd;slh mkjkq ,nkafka wdkhkh lrkq ,nk wjidk
NdKavfha jákdlu wkqj hs' kuq;a foaYSh ksIamdolhka wdkhkh lrk
,o w;rueÈ fhojqï yd NdKav /ila ;u ksIamdok l%shdj,sh i|yd fhdod
.kS' fuu fhojqï yd w;rueÈ NdKav u; o ;Sre nÿ wh lr we;s úfgl
kdñl ;Sre nÿ wkqmd;hg wkqj .Kkh lrkq ,nk kdñl wdrlaIK
wkqmd;slfhka foaYh
S ksIm
a dolhdg ,efnk ienE wdrlaIK m%udKh ksjerÈ
j ms<sìUq fkdfõ'
fï ksid wdkhk ;Sre noaola mekùu u.ska foaYSh ksIamdolhdg ,efnk
iene wdrlaIKfha m%udKh uekSu i|yd iM, wdrlaIK wkqmd;slh fhdod
.kS'
iM, ;Sre nÿ wkqmd;slhg wkqj iM, wdrlaIK wkqmd;slh .Kkh
lrkq ,nhs'
iM, wdrlaIK wkqmd;slh .Kkh lsÍu i|yd my; i|yka iQ;%h fhdod
.kS'
ERP
V1V0 100
V0
109
hehs is;uq' ta wkqj foaYSh mdjyka ksIamdok wdh;kfha tl;= l< w.h
hï fyhlska re' 2 000$- lg jvd jeä jqjfyd;a foaYSh j ksmojk im;a;=
hq.,fha jákdlu ^ñ,& re' 5 000$- lg jvd jeä jk ksid wdkhksl
mdjyka hq.,h iuÕ ;r. lsÍug fkdyels fõ' fï ksid foaYh S ksIm
a dolhd
wdrlaId lsÍug wdkhksl mdjyka u; 10] l wdkhk ;Sre noaola mekjqfha
hehs is;uq' túg wdkhksl mdjyka hq.,hl ñ, my; mßÈ fjkia fõ'
ta wkqj iM, wdrlaIl wkqmd;slh my; i|yka mßÈ .Kkh l< yels h'
ERP
V 1 V0 100
V0
2500 2000
100
2000
25%
by; ksoiqkg wkqj kdñl ;Sre noao ksid foaYSh ksIamdokhg 25] l
iM, wdrlaIKhla ie,fik nj meyeÈ,s fõ'
kuq;a by; ;Sre noao mkjd we;af;a wjidk NdKavfha jákdlu u; h'
foaYSh wdh;kh mdjyka ksIamdokhg wjYH fhojqï wdkhkh lsÍfï §
hï ;Sre noaola wh lr we;akï th fï ;=< wka;¾.; ù ke;' túg by;
.Kkh lrk ,o iM, wdrlaIK wkqmd;slh u.ska foaYSh ksIamdokhg
,efnk ienE wdrlaIKfha m%udKh ms<sìUq fkdfõ'
110
wdkhksl fhojqï u; ;Sre noaola mkjd we;s úfgl iM, ;Sre nÿ
wkqmd;lh fjkia jk ksid iM, wdrlaIK wkqmd;slh fjkia jk
wdldrh my; i|yka ksoiqk weiqfrka meyeÈ,s lr .; yels h'
ksoiqk 2 (
by; olajk ,o ksoiqk 1g wkqj wdkhkh lrkq ,nk mdjyka hq.,hla
i|yd re' 10] l ;Sre noaola wh lrhs' fuys § foaYSh ksIamdok wdh;kh
wdkhkh lrk ,o fhojqï i|yd 5] l ;Sre noaola wh lr;ehs is;uq'
túg wdkhksl fhojqïj, jákdlu" foaYSh tl;= l< w.h fjkia fõ'
ta wkqj iM, wdrlaIl wkqmd;slh o fjkia fõ'
;Sre noaog fmr wdkhksl fhojqïj, jákdlu } re' 3000
5
fhojqï i|yd f.jk ;Sre nÿ m%udKh } re' 3000
100
;Sre noafoka miq fhojqïj, jákdlu } re' 3000 + 150
} re' 3150
;Sre noafoka miq foaYSh tl;= l< w.h } re' 5500 - 3150
} re' 2350
2350 2000
iM, wdrlaIK wkqmd;slh
2000
} 17'5]
111
i,dl lsÍu fyj;a fldagd kshu lsÍu
foaYSh ksIamdolhskag iykdOdr fyda Èß.ekaùï fyda ,nd §u
m%md;kh
iafjÉPdfjka wmkhk iSud mkjd .ekSu
úfoaY úksuh md,kh
wmkhk yd wdkhk iSud mekùu
fjf<| iïndOl mekùu
mßmd,k yd ;dlaIKsl m%ñ;Ska kshu lsÍu
112
ksmqK;dj 09 ( úfoaY fjf<|dfï kHdhd;aul moku ú.%y lrñka úfoaY
fjf<|du Y%S ,xld wd¾Ólh flfrys n,mdk wdldrh .fõIKh
lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
fjf<| wkqmd;slh w¾: olajhs'
fjf<| wkqmd;slfha úúO m%fNao kï lrhs'
NdKav fjf<| wkqmd;slh iólrKh u.ska m%ldY lrhs'
fok ,o o;a; u.ska NdKav fjf<| wkqmd;slh .Kkh lrhs'
NdKav fjf<| wkqmd;slfha fjkia ùïj,g fya;= meyeÈ,s lrhs'
NdKav fjf<| wkqmd;slfha fjkia ùïj, wd¾Ól m%;súmdl úia;r
lrhs'
wdodhï fjf<| wkqmd;slh iólrK u.ska m%ldY lrhs'
fok ,o o;a; u.ska wdodhï fjf<| wkqmd;slh .Kkh lrhs'
wdodhï fjf<| wkqmd;slfha wd¾Ól m%;súmdl úia;r lrhs'
113
wmkhk ñ, o¾Ylh
NdKav fjf<| wkqmd;slh = x 100
wdkhk ñ, o¾Ylh
ksoiqk 1
2013 j¾Ifha wmkhk ñ, o¾Ylh } 103'5
2013 j¾Ifha wdkhk ñ, o¾Ylh } 108'4
103.5
NdKav fjf<| wkqmd;h 100
108.4
95.47%
114
miq.sh jir lsysmh ;=< NdKav fjf<| wkqmd;h fjkia ù we;s
wdldrh úYaf,aIKh l< yels h'
ksoiqka (
NdKav fjf<| wkqmd;slfha fjkia ùïj, wd¾Ól m%;ús mdl my; i|yka
mßÈ ±laúh yels h'
NdKav fjf<| wkqmd;slh by< hdfï wd¾Ól m%;súmdl
wmkhkj, wdkhk ilH;dj by< hdu
fjf<| fYaIh jdisodhl ùu
iuia; fYaIh ^f.jqï fYaIh& jdisodhl ùu
ixÑ; yd j;alï by< hdu
115
wmkhk ñ, o¾Ylh x wmkhk mßud o¾Ylh
wdodhï fjf<| wkqmd;slh = X 100
wdkhk ñ, o¾Ylh
ksoiqk (
2013 j¾Ifha wmkhk ñ, o¾Ylh } 103'5
2013 j¾Ifha wdkhk ñ, o¾Ylh } 108'4
2013 j¾Ifha wmkhk mßud o¾Ylh } 116'4
103 .5 116 .4
2013 wdodhï fjf<| wkqmd;slh 100
108 .4
11,113 .8
116
ksmqK;dj 09 ( úfoaY fjf<|dfï kHdhd;aul moku ú.%y lrñka úfoaY
fjf<|du Y%S ,xld wd¾Ólh flfrys n,mdk wdldrh .fõIKh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 9'4 ( f.da,ShlrKh" l,dmShlrKh yd oaú md¾Yaùh fjf<|
.súiqï úuihs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
f,dal fjf<| ixúOdkfha wruqKq meyeÈ,s lrhs'
f,dal fjf<| ixúOdkfha ld¾hhka úia;r lrhs'
f.da,ShlrKh w¾: olajhs'
f.da,ShlrKhg mlaI j yd úmlaI j bÈßm;a ù we;s ;¾l bÈßm;a lrhs'
wd¾Ól taldnoaO ùï w¾: olajhs'
Y%S ,xldfõ uE; ld,Sk fjf<| .súiqï úia;r lrhs'
oaù md¾Yaùh fjf<| .súiqïj,g ksoiqka olajhs'
nyq md¾Yaùh fjf<| .súiqïj,g ksoiqka olajhs'
úfoaY fjf<| .súiqïj, we;s jeo.;alu úia;r lrhs'
117
2' ksoyia fj<|du m%j¾Okh lr .ekSug wod< idlÉPd i|yd fõÈldjla
iemhSu
3' fjf<|fmd< wdrjq,a fíreï lsÍu
4' idudðl rgj, cd;sl m%;sm;a;s iudf,dapkh lsÍu
5' ;dlaIKsl wdOdr yd mqyK
q q jev igyka l%h
s d;aul lsÍu u.ska ixj¾Okh
jk rgj,g fjf<| m%;sm;a;sh ms<sn| .eg¨ úi|d .ekSug wdOdr
lsßu
6' fjk;a cd;Hka;r wd¾Ól ixúOdk iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu
f.da , S h lrKh hkq f,da l fha rgj,a wd¾Óluh" ixia l D;s u h yd
foaYmd,kuh jYfhka úúO m%udKhka Tiafia tlsfklg taldnoaO ùfï
m%jK;dj hs'
wd¾Ól úoHdfõ § wjOdkh fhduq lrkq ,nkafka wd¾Ól f.da,ShlrKh
flfrys h'
wd¾Ól f.da,ShlrKh hkq f,dalfha rgj,a fjf<|" m%d.aOk" uQ,H"
;dlaIK" m%;m s ;a;s hkd§ úúO m%jdyhka Tiafia tlsfklg taldnoaO ùfï
l%shdj,sh hs'
j¾;udkfha wd¾Ól f.da,ShlrKh ;dlaIKh yd m%;sm;a;s u; ls%hd;aul
fõ'
f.da,hS lrKh ksid" f,dal wd¾Ólfha wfkHdakH /¢hdj" uQ,H m%jdyhkaf.a
j¾Okh" ksIma dok l%h
s dj,sh cd;Hka;rlrKh yd cd;Hka;r Y%u ixp,kh
;Sj% fõ'
f.da,ShlrKhg mlaI j my; i|yka ;¾l bÈßm;a l< yels h'
ksIamdok l%shdj,sh úflakaøKh ùu ksid ksIamdok yd mßfNdack
m¾hka;fhka tmsgg ú;eka ùu
kj woyia yd w;a±lSï ,eîu
f,dalfha fjf<| mßudj by< hdu
wd¾Ól jDoaê Wmdh ud¾.hla f,i Ndú; lsÍug yels ùu
úfoaY wdfhdack by< hdu
wuqøjH wvq ñ,g wdkhkh l< yels ùu
úfoaY fiajd kshqla;sh by< hdu
wOHdmkh yd ±kqu ÈhqKq ùu
kj /lshd wjia:d ìys ùu
úfoaYSh uqo,a fm%aIK we;eï rgj, m%Odk úksuh m%jdyhla njg m;a
ùu
118
f,dalfha yqfol,d rgj,a tu ;;a;ajfhka ñ§ cd;Hka;r w¾: l%uh
iuÕ taldnoaO ùu
kj ;dlaIKh m%idrKh ùu
;r.ldÍ;ajh ksid .=Kd;aul ksIamdok ìys ùu
wka;¾cd,h Tiafia f;dr;=re ,nd .; yels ùu
f.da,ShlrKhg úmlaI j my; i|yka ;¾l bÈßm;a l< yels h'
f.da,ShlrKfha m%;s,dN f,daljdiS ish¨ fokdg idOdrK j fn§
fkdhdu
ixj¾ê; rgj,g jeä m%;s,dN ysñ ùu
cd;Hka;r jYfhka wdodhï úIu;d mq¿,a ùu
f.da,Sh wd¾Ól w¾nqo wfkl=;a rgj,g myiqfjka jHdma; ùu
iudc .egqï j¾Okh ùu
ñksia Ôú; flfrys wkdrlaIs; njla we;s lsÍu
mdßißl .eg¨ we;s ùu
ixialD;sh úkdY ùu
uQ,H fjf<|fmd< wia:dhs;djka we;s ùu ksid wd¾Ól w¾nqo yg
.ekSu
foaYSh l¾udka; ì| jeàu yd /lshd wysñ ùu
;%ia;jdoh jHdma; ùu
fi!LH .eg¨ we;s ùu
úúO rgj,a w;r ;Sre nÿ yd ;Sre nÿ fkdjk ndOlj,ska f;dr j NdKav"
fiajd iy ksIamdok ndOl yqjudre lr .ekSfï l%h
s dj,sh wd¾Ól taldnoaO
ùï f,i y÷kajhs'
wd¾Ól taldnoaO ùïj, úúO iajrEm my; ±lafõ'
1' j¾KSh fjf<| l,dm (Preferential Trade Agreement - PTA)
2' ksoyia fjf<| l,dm (Free Trade Area - FTA)
3' ;Sre nÿ ix.ï (Custom Union - CU)
4' fmdÿ fjf<|fmd< (Common Market - CM)
5' wd¾Ól yd uQ,H ix.ï (Economic and Monetary Unions - EU)
6' mQ¾K wd¾Ól taldnoaO ùï (Fully Economic Intergration - FEI)
119
fiajd yqjudre lr .ekSu i|yd rgj,a tl;= ù msysgqjdf.k we;s ixúOdk
j¾KSh fjf<| l,dm f,i ye¢kafõ'
fï hgf;a .súiqï.; rgj,a úiska l,dmfha wNHka;r fjf<|du i|yd
tl`.;djg ne÷Kq fmdÿ ;Sre nÿj,ska lsishï m%;sY;hla lmd yßkq ,nhs'
ksoiqka (
hqfrdamd wd¾Ól l,dmSh .súiqu (Europeon Economic Area Agreement-
FEA)
W;=re weußldkq ksoyia fjf<| .súiqu (NAFTA)
idudðl rgj,a idudðl fkdjk rgj,a iu`. fjf<|dfï fhfok úg
tu rgj, wNsu;h mßÈ fjf<| ixfrdaOl mj;ajd f.k hdug;a idudðl
rgj,a w;r fjf<|du ixfrdaOlj,ska f;dr j mj;ajd f.k hdug;a
rgj,a lSmhla tl;= ù we;s lr .kakd ixúOdk ksoyia fjf<| l,dm
fõ'
fuys § .súiqï.; rgj,a úiska tl`. jQ ;Sre nÿ ldKavj,g wh;a ;Sre nÿ
uq¿ukska u bj;a flf¾'
120
uOHu wfußldkq fmdÿ fjf<|fmd< (Central Acerican Common Mar
ket - CACM
leßìhdkq m%cdj (Caribbean Community - CARICOM)
W;=re wfußldkq m%cdj (North American Community - NAC)
ol=Kq wm%sldkq ;Sre nÿ ix.uh (South Aprican Cutsoms Union - SACU)
W;=re wfußldkq m%cdj (North American Community - NAC)
idudðl rgj,a w;r NdKav yd fiajd fjf<|du ixfrdaOlj,ska f;dr
j mj;ajd f.k hdug;a idudðl rgj,a idudðl fkdjk rgj,a
iu`. fjf<|du mj;ajd f.k hdfï § fmdÿ m%;sm;a;shla wkq.ukh
lsÍug;a idudðl rgj,a w;r ksIamdok idOl ksoyfia ixp,kh
lsÍug;a rgj,a taldnoaO ùu fmdÿ fjf<|fmd< kñka ye¢kafõ'
fï hgf;a Y%uh yd m%d.aOkh jeks ksIamdok idOl yd NdKav yd
fiajd .súiqï.; rgj,a w;r ndOlhlska f;dr j ixp,kh lsÍfï
yelshdj ,efí'
fmdÿ fjf<|fmd< i|yd ksoiqka lSmhla my; ±lafõ'
leßìhka fldñhqksá fmdÿ fjf<|fmd<
(The Caribbean Community & Common Market)
uOHu weußldkq fmdÿ fjf<|fmd<
(Central American Common Market)
uOHu wm%sldkq wd¾Ól yd uQ,H ix.uh
(Central African Economic & Monetary Community)
121
hqfrdamd uQ,H yd wd¾Ól ix.uh
(Europen Economic & Monetary Union - EMU)
idudðl yd idudðl fkdjk rgj,a w;r NdKav yd fiajd iy ksIamdok
idOl yqjudre lsÍfï § ixfrdaOlj,ska f;dr j lghq;= lsÍu i|yd;a
idudðl rgj,a w;r talSh uq,H m%;sm;a;shla" rdcH uQ,H m%;sm;a;s"
jHjia:dodhlh" úOdhlh" wêlrK yd foaYmd,k m%;m s ;a;s mj;ajd f.k
hdu i|yd;a f,dalfha rgj,a tl;= ùu mQ¾K tldnoaO ùu f,i ye¢kafõ'
wd¾Ól taldnoaO ùï i|yd w;aika lrkq ,nk .súiqï j¾. follg
fnÈh yels h'
1' oaú md¾Yaùh fjf<| .súiqï
2' nyq md¾Yaùh fjf<| .súiqï
fjf<|du yd uQ,H lghq;= iïnkaOfhka rgj,a folla w;r we;s lr
.kakd fjf<| .súiqï oaú md¾Yaùh fjf<| .súiqï f,i ye¢kafõ'
j¾;udkfha Y%S ,xldj we;=<;a ù isák oaú md¾Yaùh fjf<| .súiqï my;
±lafõ'
bkaÿ ,xld ksoyia fjf<| .súiqu (ISFTA)
mdlsia;dkq Y%S ,xld ksoyia fjf<| .súiqu (PSFTA)
fjf<|du yd uQ,H lghq;= iïnkaOfhka rgj,a lsysmhla w;r we;s lr
.kakd fjf<| .súiqï nyq md¾Yaùh fjf<| .súiqï fõ'
Y%S ,xldj we;=<;a ù isák nyq md¾Yaùh fjf<| .súiqï lsysmhla my;
±lafõ'
ol=Kq wdishdkq ksoyia fjf<| .súiqu (SAFTA)
^fjf<| .súiqï ms<sn| ld,Sk f;dr;=re isiqkag ,nd fokak&'
122
ksmqK;dj 09 ( úfoaY fjf<|dfï kHdhd;aul moku ú.%y lrñka úfoaY
fjf<|du Y%S ,xld wd¾Ólh flfrys n,mdk wdldrh
.fõIKh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 9'5 ( Y%S ,xld úfoaY fjf<|dfï iajNdjh yd úfoaY fjf<|
m%;sm;a;s úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
YS% ,xldfõ wmkhk fjf<|du úia;r lrhs'
Y%S ,xldfõ wmkhkh jHqyh úia;r lrhs'
Y%S ,xldfõ wdkhk fjf<|du úia;r lrhs'
Y%S ,xldfõ wdkhk jHQyh uy nexl= jd¾;d o;a; wkqj úia;r lrhs'
Y%S ,xldfõ wdkhk Wmk;s uy nexl= jd¾;d o;a; wkqj meyeÈ,s lrhs'
Y%S ,xldfõ úfoaY fjf<| m%;sm;a;s ^ld,Sk f;dr;=re weiqfrka& úia;r
lrhs'
wmkhk fjf<|dfï § uqyqK mdk .eg¨ úia;r lrhs'
wmkhk fjf<|du uqyqK fok .eg¨ iy tajdg úi÷ï bÈßm;a lrhs'
123
ud;Dldjg wod< j ixrpl fm<.iajkak'
tu ixrplj,g wod< j idfmalaI odhl;ajh m%;sY;d;aul j fmkajkak'
ld,hla ;=< tu ixrplj, odhl;ajfha yd jHQyfha isÿ ù we;s fjkia
ùu j.= .; lrkak'
tu fjkia ùïj,g n,md we;s lreKq olajkak'
Tn lKavdhfï wkdjrK ks¾udKYS,S j j.=" m%ia;dr yd m%;sY;l u.ska
ks¾udKYS,S j bÈßm;a lsÍug iQodkï jkak'
Y%S ,xldfõ wmkhk jHqyh my; mßÈ m%;sY;d;aul j ±laúh yels fõ'
2015 2016
lDIsld¾ñl wmkhkh 23'5] 22'6]
ld¾ñl wmkhkh 76] 77]
Lksc øjH wmkhkh 0'3] 0'3]
j¾. fkdl< wmkhk 0'2] 0'1]
^ uy nexl= jd¾;dfõ ld,Sk f;dr;=re weiqfrka meyeÈ,s lrkak&'
124
wdydrmdk j¾. yd ÿïfld<
frÈms<S yd we`.¨ï
Lksc ksIamdÈ;
rn¾ ksIamdÈ;
ms`.ka ksIamdÈ;
iï" .uka u¨ mdjyka
hka;% iQ;% yd WmlrK
Èhuka;s yd iaj¾KdNrK
wfkl=;a ld¾ñl wmkhk
125
hï rgla f,dalfha fjk;a rgj,ska NdKav yd fiajd ñ, § .ekSu wdkhk
fjf<|du hs'
Y%S ,xldfõ wdkhk jHQyh my; mßÈ ±laúh yels h'
Y%S ,xldj cmdkfhka jdyk ñ, § .ekSu
mßfNdack NdKav
wka;¾ NdKav
wdfhdack NdKav
j¾. fkdl< NdKav
^2016 uy nexl= jd¾;djg wkqj&
wdkhkh lrk mßfNda.sl NdKavj,g ksoiqka my; mßÈ bÈßm;a l< yels
h'
iy,a" iSks" ;sß.= msá" lsß msá
fm!oa.,sl fudag¾ r:
úÿ,s WmlrK
wdkhkh lrk wka;¾ NdKavj,g ksoiqka my; mßÈ bÈßm;a l< yels h'
Lksc f;,a
fmdfydr
ridhksl øjH
frÈms<S yd we.¨ï
wdkhkh lrk wdfhdack NdKavj,g ksoiqka my; mßÈ bÈßm;a l< yels
h'
hka;% iQ;% yd WmlrK
m%jdyK WmlrK
f.dvke`.s,s øjH
1977 isg 2015 olajd wdkhk jHQyh ld,Sk jYfhka fjkia ù we;s wdldrh
my; mßÈ ±laúh yels h'
wdkhk jHQyh 1977 2015 2016
mdßfNda.sl NdKav 42] 25] 22]
wka;¾ NdKav 48] 51] 51]
wdfhdack NdKav 12] 24] 27]
fjk;a 01 - -
126
wka;¾ NdKav 1977 2015 2016
fndr f;,a 23] 14'3] 12'8]
frÈms<S 03] 12] 14]
Èhuka;s - 0'9] 3]
ridhksl ksIamdok 01] 4'6] 4'4]
;sß`.= iy bß`.= 01] 1'9] 1'3]
fmdfydr - 1'5] 0'7]
wfkl=;a wka;¾ NdKav - 15'7] 15'1]
^by; f;dr;=re 2016 uy nexl= jd¾;d wkqj bÈßm;a lr we;s w;r wdikak
j¾Ihl uy nexl= jd¾;dj mßYS,kh lrñka by; mßÈ wjYH f;r;=re
isiqkag ,nd fokak&'
Y%S ,xldfõ fjf<| m%;sm;a;sh .ek i,ld ne,Sfï § my; i|yka lreKq
2016 uy nexl= jd¾;dj wkqj ±laúh yels h'
f.da,Ssh wd¾Ólh yd Y%S ,xldj w;r we;s ine¢hdj jeä ÈhqKq lsÍu
flfrys fhduq jQ úfoaY fjf<| m%;sm;a;shla 2015 yd 2016 jif¾ §
wLKav j l%shd;aul úh'
úfoaY fjf<| m%;sm;a;s rduqjla we;s lsÍu i|yd rch mq¿,a jHQyd;aul
fjkialï rdYshla fhdackd lrk ,È'
fjf<|du ;SrKh jk kS;s fr.=,dis fjkia lsÍug m%h;ak ±Íu
fjf<| .súiqï we;s lsÍu u.ska úfoaY fjf<|fmd< fj; Yla;su;a
m%fõYhla we;s lsÍu
Wmdh ud¾.sl fjf<| m%j¾Okh
fjf<| ;Sre nÿ m%;sm;a;sh ;j ÿrg;a ;da¾lSlrKh
fkdneÈ úfoaY m%;sm;a;s l%shd;aul lsÍfï § wmkhkh m%j¾Okh
i|yd m%uqL;ajh ,nd §u
wdkhk ;d¾lS lrKh i|yd o m%;sm;a;suh l%shdud¾. .ekSu
wdfhdack m%j¾Okh i|yd WmldÍ jk oaúmd¾Yaúl .súiqïj,g t<öu
Y%S ,xldj f,dal fjf<| ixúOdkh úiska ls%hd;aul lrkq ,nk
nyqmd¾Yaùh l%shdud¾. i|yd wLKav j iïnkaO ùu
127
wmkhk fjf<|dfï § uqyqK fok .eg¨ f,i (
wmkhk fnda.j, ñ, WÉpdjpkh ùu
wmkhk mßudj wvq ùu
f,dal fjf<|fmdf<a we;s ±ä wúksYaÑ;;djh
f.da,Sh wd¾Ól wjmd;h
Y%S ,xldfõ m%Odk wmkhk fjf<|fmd<j,a j¾Okh ukao.dó ùu
128
ksmqK;dj 10'0 ( Y%S ,xld f.jqï fYaI wiu;=,s;;d y÷kd .ksñka ta i|yd
úi÷ï yd l%shdud¾. fhdackd lrhs'
ksmqK;d uÜgu 10'1 ( f.jqï fYaI f,aLkfha wka;¾.;h úYaf,aIKh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 06
bf.kqï m, (
f.jqï ;=,k f,aLkh /f.jqï fYaI f,aLkh hkq j¾Ihl ld, mßÉfþohla
;=< rgla úiska fiiq f,dalh iu`. lrk ,o wd¾Òl .kqfokq fya;=fjka
fjk;a rgj,ska ,efnk úfoaY uqo,a yd úfoaY rgj,g f.jk úfoaY
uqo,a yd tajd w;r fjki ;=,kh lrk wdldrh olajk f,aLkhls'
' f.jqï ;=,k f,aLkhl we;=<;a lrk .kqfokq jd¾;d lsßfï oS wkq.ukh
lrk uQ,sl iïu;h jkqfha iEu .kqfokqjla u tl yd iudk jákdlñka
fo;ekl igyka l< hq;= ùu hs'
129
f.jqï ;=,k f,aLkfha —yr˜ iy —ner˜ w.hka fjka fjka j igyka
lsßfï § uQ,O¾u folla wkq.ukh l< hq;= h'
NdKavhla $ fiajdjla $ j;alula ;u rfgka fjk;a rglg neyer jk
úg tu whs;ufha jákdlu ner jákdlula (+) f,i igyka l< hq;=
fõ '
ksoiqka ( Y%S ,xldfõ we.¨ï wmkhk l< úg tu jákdlu cx.u
.sKqfï ner igykla f,i we;=<;a l< hq;= fõ'
NdKavhla $ fiajdjla $ j;alula ;u rgg fjk;a rglska ,efnk úg
tu whs;ufha jákdlu yr jákdlula ^-& f,i igyka l< hq;= fõ'
ksoiqka (Y%S ,xldjg ueo fmrÈ. rglska Lksc f;,a wdkhk l< úg tu
jákdlu cx.u .sKqfï yr igykla f,i we;=<;a l< hq;= fõ'
kj wdlD;shg wkqj f.jqï ;=,k f,aLkfha we;=<;a .kqfokq mia je±reï
fõ' tkï"
NdKav iy fiajd wmkhkh lsßu iy wdkhkh lsßug wod< .kqfokq
wdodhï ,eîu yd f.ùu wdY%s; .kqfokq
j;alï" Okh" ;Hd. jeks ± ms<sn| j tal md¾Yaùh j isÿ lrk
.kqfokq
ksIamdokh fkdl< uQ,H fkdjk j;alï ysñ lr .ekSu yd úlsKSu
wdY%S; .kqfokq
uQ,H j;alï ysñ lr .ekSu yd úlsKSu wdY%s; .kqfokq
tu .kqfokqj, iajNdjhka wkqj f.jqï ;=,k f,aLkfha kj wdlD;shg
wkqj m%Odk .sKqï 3 ls'
cx.u .sKqu
m%d.aOk .sKqu
uQ,H .sKqu
cx.u .sKqu kej; fldgia ;=kls' tkï"
1' NdKav yd fiajd .sKqu
1'1 NdKav .sKqu
1'2 fiajd .sKqu
2' m%d:ñl wdodhï .sKqu
3' oaú;Shl wdodhï .sKqu
130
Y%S ,xldfõ úfoaY fjf<|du iïnkaO .kqfokq lsysmhl ksoiqka my;
±lafõ'
1' Y%S ,xldfõ we.¨ï iud.ula ñ,shk 500la jákd we.¨ï f;d.hla
wmkhkh lsßu
2' cmdkfha fudag¾ r: iud.ulska ñ,shk 1000la jákd fudag¾ r:
wmkhkh lsßu
fuu ksoiqk iïnkaO .kqfokqj NdKav .sKqug we;=<;a fõ' f,dalfha
tla rgla fiiq rgj,a iu`. isÿ lrk NdKav wmkhk yd wdkhkh
ms<sn| j igyka lrk .sKqu NdKav .sKqu fyj;a fjf<| .sKqu f,i
ye|skafõ'
fuu fjf<| .sKqfï uQ,H fkdjk r;arka fm!oa.,sl wxYfha jákdlï
ikaksêhla f,i igyka fõ'
fuu fjf<| .sKqfï fYaIh fjf<| fYaIh f,i y÷kajhs' oDYH NdKav
.sKqfï fYaIh f,i o th y÷kajhs'
fjf<| fYaIh = NdKav wmkhkh - NdKav wdkhkh
fjf<| .sKqfï fYaIh w;sßla;hla fyda (+) ys`.hla fyda ^-& úh yels h'
by; ksoiqk wkqj fjf<| .sKqfï fYaIh iDK w.hls'
wka;¾ cd;sl fjf<|dfï § rgla wfkl=;a rgj,a iu`. idOl fkdjk
fiajd i|yd lrkq ,nk úhoï iy ,efnk wdodhï igyka lrk .sKqu
fiajd .sKqfï fõ'
131
fiajd .sKqfï fYaIh = fiajd wmkhk wdodhu - fiajd wdkhk úhou
fiajd .sKqfï fYaIh w;ssßla;hla (+) fyda ys`.hla ^-& úh yels h'
NdKav .sKqfï fYaIh fiajd .sKqfï fYaIh .e,mSfuka NdKav yd fiajd
.sKqfï fYaIh ,efí'
132
ksoiqk (
.sKqfï fYaIh = úfoaY ixl%du ,eîï - úfoaY ixl%du f.ùu
uQ,H j;alï uQ,H .sKqu ;=< we;=<;a jk w;r ksIamdokh fkdl< uQ,H
fkdjk j;alï m%d.aOk .sKqfï igyka lrkq ,efí'
ksIamdokh fkdl< uQ,H fkdjk j;alï fkajdislhka iy wfkajdislhka
w;r isÿ jk .kqfokq m%d.aOk .sKqfï yr - ner f,i igyka fõ'
133
fkajdislhska iy wfkajdislhska w;r isÿ jk uQ,H j;alï yd j.lSï
wdYS%; .kqfokq uQ,H .sKqfuys jd¾;d flf¾'
134
^re' ñ,shk&
whsuh ner yr
fjf<| .sKqu
wmkhkh 1000
wdkhkh 1300
uQ,H fkdjk r;arka ,eîï 150
uQ,H fkdjk r;arka f.ùï 200
fiajd .sKqu
,eîï 800
f.ùï 600
NdKav yd fiajd .sKqfï fYaIh ^150&
m%d:ñl wdodhï .sKqu
,eîï 800
f.ùï 1000
m%d:ñl wdodhï .sKqfï fYaIh ^200&
oaú;Shl wdodhï .sKqu
fiajd kshqla;s fm%aIK ,eîï 1800
fiajd kshqla;s fm%aIK f.ùï 800
rcfha ixl%du ,eîï 400
oaú;Shl wdodhï .sKqfï fYaIh 1400
cx.u .sKqfï fYaIh 1050
whsuh ner yr
m%d.aOk .sKqu
m%d.aOk .sKqu - ,eîï 600
m%d.aOk .sKqu - f.ùï 300
m%d.aOk .sKqfï fYaIh 300
cx.u yd m%d.aOk .sKqfï fYaIh 1350
uQ,H .sKqu
Rcq wdfhdack ( j;alï 150
Rcq wdfhdack ( j.lSï 100
úúO wdfhdack ( j;alï 200
úúO wdfhdack ( j.lSï 150
wfkla wdfhdack ( j;alï 150
wfkla wdfhdack ( j.lSï 50
ixÑ; j;alï ^Y=oaO& 250
uQ,H .sKqfï fYaIh 450
135
by; l,ams; f.jqï ;=,k f,Lkfha cx.u yd m%d.aOk .sKqfï fYaih
re'ñ' 1350la jk w;r uQ,H .sKqfï fYaIh re' ñ' 450la fõ' oaú;aj igyka
uQ,O¾uh wkqj b; fYai fol iudk úh hq;= h' fï ksid Y=oaO jer§ï yd
w;ayeÍfï fYaI fol iudk úh hq;= h' fï ksid Y=oaO jer§ï yd w;ayeÍï
re'ñ' 900 la f,i f.k by; fYaI fok iudk l< yels h'
136
ksmqK;dj 10'0 ( úfoaY uQ,H Y%S ,xld wd¾Ólhg n,mdk wdldrh .fõIKh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 10'2 (Y%S ,xld f.jqï fYaI wiu;=,s;;d y÷kd .ksñka ta i|yd
úi÷ï yd l%shdud¾. fhdackd lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 06
bf.kqï m, (
Y%S ,xld uy nexl= jd¾;dj weiqfrka f.jqï fYaI f,aLkfha Wmk;s
meyeÈ,s lrhs'
cx.u .sKqfï ys`.fha iajrEmh meyeÈ,s lrhs'
f.jqï ;=,kfha wiu;=,s;;dj ksjerÈ lsÍug flá ld,Sk úi÷ï fhdackd
lrhs'
f.jqï ;=,k f,aLkhl ys`.hla wLKavj mj;S kï thg È.= ld,Sk
úi\qï fhdackd lrhs'
úIh lreKq meyeÈ,s lr .ekSug w;aje,la (
f.jqï ;=,k f,aLkfha 2013 isg 2016 olajd .sKqïj, Wmk;ska my;
±lafjk ixLHd f,aLk j.=j 01ka fmkakqï lrhs'
j¾Ih NdKav iy m%d:ñl oaú;Shl cx.u m%d.aOk uQ,H iuia;
fiajd .sKqfï wdodhï wdodhï .sKqfï .sKqfï .sKqfï .sKqfï
fYaIh .sKqfï .sKqfï fYaIh fYaIh fYaIh fYaIh
2012 - 8155 -1219 5392 -3982 130 4263'4 151'2
2013 - 6429 -1817 5639 -2607 71 30637 958'4
2014 - 6407 -1808 6227 -1988 58'3 -1536'1 1369
2015 - 6105 -2097 6193 -2008'5 46'3 -2312'3 -149
2016 - 6211 - 2184 6453 - 1942 26 2199 - 500
uy nexl= jd¾;dj
137
j¾Ih NdKav .sKqfï fiajd .sKqfï NdKav yd fiajd
fYaIh fYaIh .sKqfï fYaIh
2012 -9417 1262 - 8155
2013 - 7609 1180 - 6429
2014 - 8287 1880 - 6407
2015 - 8430 2325 - 6105
2016 -9090 2879 - 7211
j.=j 01 u.ska m%d:ñl wdodhï .sKqfï mj;sk ys`.h by< hdu fmkakqï
lrk w;r tu ys`.h cx.u .sKqfï ys`.h flfrys n,md we;'
oaú;Shl wdodhï .sKqfï Y=oaO fYaIh w;sßla;hla fmkakqï lrk w;r th
l%ula l%ufhka by< hdula fmkakqï lrhs' th by< hdu ksid cx.u
.sKqfï wvq fõ'
2010 j¾Ifha isg uQ,H .sKqu Ok w.hla f.k 2014 isg ys`.hla fmkakqï
lrhs'
f.jqï ;=,k f,aLkfha cx.u .sKqfï fYaIh §¾> ld,Sk ys`.hla fmkakqï
lrhs' th 1977 j¾fha È muKla Ok w.hla f.k we;s w;r wd¾Ólh
újD; ùu;a iu. §¾> ld,Sk ys`.hla fmkakqï lrhs' ^uy nexl= jd¾;dfõ
ld,Sk f;dr;=re wdY%fhka meyeÈ,s lrkak'&
cx.u .sKqfï fYaIh ,nd .kafka fjf<| fYaIh" fiajd fYaIh" m%d:ñl
wdodhï .sKqfï fYaIh iy oaú;Shl wdodhï .sKf
q ï fYaIh tlg .e<mSfuka
h' cx.u .sKqfï fYaIh ys`.h ;Sj%;djg fjf<| fYaIh iy m%d:ñl
wdodhï .sKqfï fYaIh RK w.hla .ekSu fya;= ù we;'
f.jqï ;=,k f,aLkfha wiu;=,s;;dj f,i y÷kajkafka iuia; fYaIfha
yss`.hla fyda w;sßla;hla fyda mej;Su hs'
lsishï rgl f.jqï ;=,k f,aLkfha cx.u .sKqfï iy m%d.aOk .sKqfï
fYaIj, tl;=j tu rg wjfYaI f,dalh iu`. Y=oaO Kh ysñfhla o
ke;fyd;a Y=oaO Kh .e;sfhla o hkak fmkakqï lrhs'
f.jqï fYaIfha iuia; fYaIh w;sßla;lg jvd ys`.hla fmkakqï lrk
úg wd¾Ól jYfhka b;d m%n, m%;súmdl we;s lrhs' tu ksid f.jqï
fYaIfha flá ld,Sk ys`.h mshùug wjOdkh fhduq l< hq;= fõ'
flá ld,Sk j ys`.h mshjkafka flfia o hkak flá ld,Sk uQ,Hhkh
138
lsÍu f,i y÷kajhs'
flá ld,Sk uQ,Hhkh lsÍu i|yd wkq.ukh lrk l%shdud¾. lsysmhla
my; ±lafõ'
úfoaY ixÑ; fhdod .ekSu
cd;Hka;r uQ,H wruqof,ka iómia:d Kh ,nd .ekSu
fjk;a cd;Hka;r uQ,H wdh;kj,ska flá ld,Sk wruqo,a ,nd .ekSu
§¾> ld,Sk ys`.hla mj;sk úg ta i|yd bÈßm;a l< yels úi÷ï my;
±lafõ'
wmkhk úúOdx.SlrKh
Rcq úfoaY wdfhdack Èßu;a lsÍu
idïm%odhsl wmkhkh Èßu;a lsÍu
wmkhk m%j¾Ok l,dm msysgqùu
úfoaY rgj,a iu`. .súiqïj,g t<öu
úksuh wkqmd;slh laIh ùug bv yeÍu fyda wjm%udKh lsÍu
foaYh
S WoaOukh md,kh fldg wmkhkj, ;r.ldrs;j
a h by< kexùu
wdkhk wdfoaYk l¾udka; jeä ÈhqKq lsÍu
w;HjYH wdkhkh yer wjfYaI wdkhkh wffO¾hj;a lsÍu
139
ksmqK;dj 10'0 ( úfoaY uQ,H Y%S ,xld wd¾Ólhg n,mdk wdldrh .fõIKh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 10'3 ( úfoaY iïm;a mr;rh yd úfoaY j;alïj, wdkhk
YlH;dj fjkia jQ wdldrh úYaf,aIKh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 06
bf.kqï m, (
úfoaY iïm;a mr;rh w¾: olajhs'
l,ams; ixLHd weiqfrka úfoaY iïm;a mr;rh .Kkh lrhs'
uE; ld,fha § úfoaY iïm;a mr;rh mshjQ wdldrh uy nexl= jd¾;dj
weiqfrka meyeÈ,s lrhs'
úfoaY j;alï w¾: olajhs'
úfoaY j;alïj, ixhq;sh olajhs'
úfoaY j;alï mj;ajd .ekSu rglg jeo.;a jk wdldrh meyeÈ,s lrhs'
úfoaY j;alïj, idfmalaI m%udKh uekSu yd tys uE; ld,Sk m%udKh
uy nexl= jd¾;dj weiqfrka meyeÈ,s lrhs'
úfoaY j;alïj, wdkhk YlH;dj fldmuK ld,hlg m%udKj;a fõ o
hkak m%ldY lrhs'
úIh lreKq meyeÈ,s lr .ekSug w;aje,la (
ksYaÑ; ld,Éfþohla ;=< wd¾Ólhg .,d tk ish¨ úfoaY ,eîï iy
wd¾Ólfhka neyerg .,d hk ish¨ úfoaY f.ùï w;r fjki úfoaY
iïm;a mr;rh f,i y÷kajhs'
úfoaY iïm;a mr;rh } úfoaY ,eîï - úfoaY f.ùï
úfoaY ,eîï f,i i,lkafka wmkhk" fiajd ,eîï" m%d:ñl wdodhï
,eîï iy oaú;Shl wdodhï ,eîï h' úfoaY f.ùïj,g wdkhk f.ùï"
fiajd f.ùï" idOl wdodhï f.ùï iy Kh wdmiq f.ùï" fm!oa.,sl
m%d.aOk ixl%du f.ùï" wdfhdack .,d hdï" jdKsc nexl=j, f.ùï we;=<;a
fõ'
140
ksoiqk ( l,ams; wd¾Ólhl úfoaY ,eîï yd úfoaY f.ùï my; ±lafõ'
úfoaY ,eîï ^re' ì,shk& úfoaaY f.ùï ^re' ì,shk&
wmkhk bmehqï 800 wdkhk f.ùï 1 10
fiajd ,eîï 120 fiajd f.ùï 50
m%d:ñl wdodhï ,eîï 130 m%d:ñl wdodhï f.ùï 150
oaú;Shsl wdodhï ,eîï 140 fm!oa.,sl m%d.aOk ixl%du f.ùï 70
Kh wdmiq f.ùï 260
wdfhdack .,d hdï 40
jdKsc nexl=j, f.ùï 60
141
uE; j¾Ij, úfoaY iïm;a mr;rh msh jQ wdldrh
flá ld,Sk Kh
iemhqïlrejkaf.ka .kakd Kh
nexl= Kh
cd;Hka;r uQ,H wruqof,ka .kakd Kh
Y%S ,xldj my< wdodhï ,nk rgla j mej;s ld,fha § furgg ,efnk
úfoaY m%odk úfoaY wdOdr úfoaY Rcq wdfhdack jeks Kh fkdjk
uQ,dY%j,ska úfoaY iïm;a mr;rfha ie,lsh hq;= m%udKhla mshjd.;a
kuq;a Y%S ,xldj ueÈ wdodhï ,nk rgla f,i j¾. lsÍu ksid Y%S
,xldjg ,efnk úfoaY m%odk wdOdr iSud ù we;' tneúka "
flá ld,Sk Kh
jdKsc nexl= Kh
iemhqïlrejkaf.ka Kh
cd;Hka;r uQ,H wruqof,ka .kakd Kh
jeks ud¾.j,ska Kh ,nd f.k úfoaY iïm;a mr;rh mshùug isÿ ù
;sfí' tys wys;lr m%;súmdl jkafka fmd<S msßjeh wêl ùu flá
ld,hla ;=< Kh mshùug isÿ ùu ksid úfoaY j;alï m%udKh YS>f
% hka
wvq ùu jeks wdosh hs'
úfoaY j;alï hkq lsih
s ï rgla fjkqfjka fjk;a rgj, uy nexl=j,
;ekam;a lr ;sfnk úfoaY uqo,a yd iq/l=ï m;a h'
úfoaY j;alï Y%S ,xld uy nexl=fj;a" ;ekam;= Ndr .kakd wdh;kj,;a"
Y%S ,xld rch;a i;= j mj;S'
fuhska wdKavqj" uy nexl=j iy jdKsc nexl=j,g wh;a j;alï o< uq¿
j;alï fõ'
thska wdKavqj iy uy nexl=j i;= úfoaY j;alï o, ks, j;alï fõ'
úfoaY j;alïj, ixhq;sh my; ±lafõ'
uy nexl=j i;= úfoaY nexl= ;ekam;=
uy nexl=j ñ, § .;a úfoaY iq/l=ï m;a
Y%S ,xld rch i;= úfYaI .ekqï yssñlï
jdKsc nexl= i;= úfoaY jHjydr uqo,a
jdKsc nexl= ñ, § .;a úfoaY iq/l=ï m;a
142
úfoaY j;alïj, ixhq;sh ms<sn| idlÉPd lrk úg úfoaY j;alïj,
ysñlu ilia jQ wdldrh jeo.;a fõ' 2015 j¾Ifha Y%S ,xldfõ úfoaY
j;alïj, ysñldß;ajh my; ±lafõ'
wdh;kh uq¿ úfoaY j;alïj,ska
ysñ lr .;a m%;sY;h ^]&
Y%S ,xld uy nexl=j 73
;ekam;= Ndr .kakd wdh;k 22
Y%S ,xld rch 5
100
rglg úfoaY j;alï mj;ajd .ekSu lsysm wdldrhlska jeo.;a fõ' tajd
kï
uqof,a úfoaY w.h ia:djr j mj;ajd f.k hdug
uqo,a iemhqu ;SrKh lsßug
wdkhk YlH;dj msßlaiSug
f.jqï fYaI ys`.h mshùug
uQ,H wêldßhg úfoaY úksuh fjf<|fmd<g n,mEï lsÍfï yelshdj
;SrKh ùug
úfoaY wdfhdaclhkaf.a úYajdih Èkd.; yels ùug
rglg ysñ úfoaY j;alïj, idfmalaI m%udKh ukskq ,nkafka úfoaY
j;alïj, wdkhk YlH;dj fldmuK ld,hla i|yd m%udKj;a fõ o
hkak u;hs' ke;skï úfoaY j;alïj, wdkhk yelshdj udi fldmuKlg
o hkak ñkqï lsÍuhs' th .Kkh lrkq ,nkafka my; mßÈ h'
ksoiqka f,i rglg ysñ úfoaY j;alï m%udKh } re' ì,shk 5 000
jd¾Isl wdkhk úhou } re' ì,shk 12 000
úfoaY j;alïj, wdkhk YlH;dj ^udi&
60000
12000
} udi 5
143
ñka woyia lrkafka udi 5lg NdKav yd fiajd wdkhkh lsÍu i|yd
úfoaY j;alï m%udKj;a jk nj hs'
Y%S ,xldfõ uE; jirj, úfoaY j;alïj, wdkhk YlH;dj my; mßÈ
j.=jlska bÈßm;a l< yels h'
j¾Ih úfoaY j;alïj,
wdkhk YlH;dj ^udi&
2011 4'3
2012 4'7
2013 4'8
2014 5'1
2015 4'9
144
ksmqK;dj 10'0 ( úfoaY uQ,H Y%S ,xld wd¾Ólhg n,mdk wdldrh .fõIKh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 10'4 ( úfoaY wdfhdackh rgl wd¾Ólhg n,mdk wdldrh
úuihs'
ld,Éfþo .Kk ( 04
bf.kqï m, (
úfoaY wdfhdack w¾: olajhs'
úfoaY wdfhdack j¾.SlrKh lrhs'
Rcq wdfhdack y÷kajd uE; ld,Sk m%jK;d olajhs'
Rcq wdfhdackfha ys;lr yd wys;lr m%;súmdl ú.%y lrhs'
l<U wdfhdack y÷kajd tys uE; ld,Sk m%jK;d ú.%y lrhs'
145
wdfhdaclhkaf.a úYajdih wvq ùug fya;=jla f,i rg ;=< foaYmd,k
ia:djr;ajhla fkd;sîu ksid wdfhdack my< uÜgul mej;Su
fmd<S wkqmd;slh uE; j¾Ij, jeä ùfï iajNdjhla fmkakqï lsßu
ksid Y%S ,xldj we;=¿ wfkl=;a keÕS tk wd¾Ólhkag ±ä n,mEula
t,a, ùu
wdfhdaclhka keÕS tk fjf<|fmd< wd¾Ólh ;=< wdfhdackh lsÍug
ue,s ùu
Rcq wdfhdackfha ys;lr yd wys;lr m%;súmdl
úfoaY wdfhdack ;=<ska Yla;su;a jk cd;Hka;r idOl ixp,;dj
fya;= fldg f.k iïm;a fn§ hdfï ld¾hlaIu;dj by< hdu
wu;r m%d.aOk m%jdyhka rg ;=<g .,d tau ;=<ska iïm;a mßyrKh
^b;=reï-wdfhdack& mshjd .ekSug yels ùu
úfoaY úksuh mr;rh mshjd .ekSug yels ùu ^úfoaYSh ,eîï - úfoaYSh
f.ùï - wmkhk mr;rh&
f.jqï fYaI ys`.hg ms<s;=rla ùu
Kh nr by< fkdhdu
kj ;dlaIKh yd l<ukdlrKh rgg ,nd .; yels ùu
,dNdxY yd fmd<S jYfhka úYd, uqo,a m%udKhla msgrgg we§ hdu
foaYSh wd¾Ól lghq;=j,g whym;a n,mEï we;s ùu
m%d.aOk iQlaIau ksIamdok Ys,amSh l%u Ndú;h ksid /lshd wjia:d
wysñ ùu
iajNdúl iïm;a wêmßfNdackhg ,la ùu
foaYSh l¾udka; wvmK ùu
rchg ,efnk nÿ wdodhï kshu f,i fkd,eî hdu
foaYSh wdfhdaclhka i|yd we;s uqo,a úfoaY jHdmdr fj; we§ hdu
foaYSh jHdmdrj, olaI fiajlhka úfoaY jHdmdr lrd hdu
^uy nexl= jd¾Isl jd¾;dj weiqfrka Y%S ,xldfõ úfoaY wdfhdackj,
ld,Sk f;dr;=re yd Wmk;ska ms<sn| j isiqka ±kqïj;a lrkak&'
146
l<U wdÈh wdfhdackh hkafkka woyia jkafka uQ,H m%;s,dNhka
wfmalI
a dfjka úfoaYh
S wdfhdaclhska fjk;a rgl jHdmdßl iud.ï fldgia"
ms<sKm;a" Khlr" jdKsc m;%sld wdos uQ,H fjf<|fmd< WmlrK ñ, §
.ekSu hs' l<U úfoaY wfhdackj, § wdfhdaclhkag úfoaY jHdmdrhkaf.a
l<ukdldÍ;ajh ysñlu fyda md,kh fyda ms<sn| ysñlula fkd,efnkq
we;'
l<U wdfhdckfha uE; ld,Sk m%jK;d my; mßÈ bÈßm;a l< yels h'
uE; j¾j, ysñlï fldgia fj; jQ úfoaYSh wdfhdackh wvq ùula fmkakqï
lsÍu
rfgys mj;s k foa Ymd,k wia :djrNdjh u; úfoa Y wxY fldgia
fjf<|fmdf<ys wdfhdackh lsÍu ukao.dó iajrEmhla ±laùu
fldgia fjf<|fmd< wia:djr;ajh È.g u wLKav j mej;Su fya;=fjka
wdfhdaclhka wdfhdackhg ue<s ùu fmkakqï lsÍu
Y%S ,xldfjka msg; fkajdislhka úiska Y%S ,xldfõ wdfhdack isÿ lrkq
,nk iSud yd lafIa;% mq¿,a lsÍu yryd rcfha m%;sm;a;s yd iu.dó j
wdKavqfõ wdfhdack m%;sm;a;s kej; iudf,dapkh lsÍu
147
ksmqK;dj 10'0 ( úfoaY uQ,H Y%S ,xld wd¾Ólhg n,mdk wdldrh
.fõIKh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 10'5 ( úfoaY úksuh wkqmd;slh ;SrKh jk wdldrh úYaf,aIKh
lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 04
bf.kqï m, (
úfoaY úksuh fjf<|fmd< w¾: olajhs'
úfoaY úksuh wkqmd;slh w¾: olajhs'
úfoaY úksuh wkqmd; l%u ;SrKh jk wdldrh meyeÈ,s lrhs'
148
uyck;dj
wdKavj
q
jdKsc nexl= úfoaYSh fjf<|fmdf<a jvd;a m%uqL ld¾hNdrhla bgq lrhs'
fuys § úfoaYSh úksuh .ekqï ñ, iy úl=Kqï ñ, m%ldYhg m;a lsÍu
jeo.;a fõ' úl=Kïq ñ, iy .ekqï ñ, w;r mr;rh wdh;kfha ,dNdka;ls h
ksrEmKh lrhs' úfoaY úksuh fjf<|fmd<j, nyq, j yqjudre jkafka
f,dalfha m%n, uqo,a j¾. jk weußld tlai;a ckmo fvd,rh" iag¾,ska
mjqï" hQfrda iy cmdkfha fhka wdosh hs'
m%Odk úfoaY úksuh fjf<|fmd< uOHia:dkj, ñ, .Kka w;r lsishï
fjkialula we;s jqjfyd;a úfoaY úksuh cdjdreïlrejka tu wjia:dfjka
m%fhdackhg f.k ,dN Wmh hs' tkï ñ, wvq úksuh fjf<|fmdf<ka
úfoaY úksuh ñ,g f.k ñ, jeä fjf<|fmd<gg úfoaY úksuh wf,ú
lrhs'
foaYSh jHdjydr uqo,a tallhla úfoaY jHjydr uqo,a tall njg;a úfoaY
jHjydr uqo,a tallhla foaYSh jHjydr uqo,a tall njg;a mßj¾;kh
lrk wkqmd;slh úfoaY úksuh wkqmd;slh f,i y÷kajhs' fuf,i lsih s ï
uqo,a tallhl ñ, ;j;a uqo,a tallhlska m%ldY lsÍu kdñl úksuh
wkqmd;slh kñka y÷kajhs'
úfoaY úksuh wkqmd;slh m%ldY lrk l%u folla we;' tkï"
Rcq lshùï
jl% lshùï
1
Y%S ,xld remsh,a (LKR) 1} tlai;a ckmo fvd,¾ $ = 0.00657
152
149
Rcq lshùfï l%uhg úfoaY úksuh wkqmd;slh ;SrKh jkafka úfoaY
jHjydr uqo,a tallhg mj;sk b,a¨u yd iemhqu u; h' ksoiqkla f,i
weußld tlai;a ckmo fvd,rfha remsh,a ñ, ;SrKh jkaafka úfoaY
úksuh fjf<|fmd< ;=< fvd,¾ i|yd we;s b,a¨u yd iemhqu u; h'
fvd,¾ b,a¨ï lrkafka úfoaY rgj,ska NdKav wdkhkh lsÍug" úfoaY
rgj, ixpdrh lsÍug Kh wdmiq f.ùug" Kh i|yd fmd<sh f.ùug yd
úfoaY rgj,g ixl%du f.ùug wdos f.jqï fYaI f,aLkfha f.ùï .kqfokq
mshùug h' fvd,rfha remsh,a ñ, yd fvd,¾ b,a¨ï m%udKh w;r m%;f
s ,dau
iïnkaO;djla mj;S'
mj;sk úksuh wkqmd;slh hgf;a wdkhk jeä ùu" úfoaY ixpdr jeä
ùu" Kh fmd<S f.ùï by< hdu úfoaYj,g flfrk ixl%du f.ùï by<
hdu wdos idOl u; fvd,¾ b,a¨ï jl%h ol=Kg ú;eka fõ' wdkhk wvq
ùu" úfoaY ixpdr wvq ùu" úfoaY ixl%du f.ùï wvq ùu wdos fya;= u;
fvd,¾ b,a¨ï jl%h jïmig ú;eka fõ'
fvd,¾ i|yd iemhqula we;s jkafka NdKav wmkhk fiajd ,eîï" m%d:ñl
wdodhï ,eîï" oaú;Shl wdodhï ,eîï wdos f.jqï ;=,k f,aLkfha ,eîï
.kqfokq u.sks' fvd,rfha remsh,a ñ, yd fvd,¾ iemhqu w;r mj;skafka
wkqf,dau iïnkaO;djls'
mj;akd úksuh wkqmd;slh hgf;a wmkhk jeä jk úg ixpdrl ,eîï"
Kh ,eîï jeä jk úg fvd,¾ iemhqu jeä fõ' iemhqu jl%h ol=Kg
ú;eka fõ' wmkhk wvq jk úg fiajd ,eîï wvq jk úg fvd,¾ iemhqu
wvq fõ' fvd,¾ iemhqï jl%h jïmig ú;eka fõ'
fvd,¾ i|yd we;s b,a¨u yd iemhqu ;=,kh jk úg fvd,rfha remsh,a
ñ, ;SrKh fõ'
Rs
úfoaY úksuh wkqmd;slh
$
fvd,rfha remsh,a ñ,
S $ fvd,¾ iemhqu
1 $ = re' 100
fvd,¾ b,a¨u
D$
$ m%udKh
100 000 $
150
fvd,rhla re' 100 ne.ska Èklg 100 000 $la yqjudre fõ'
jl% lshùfï l%uhg úksuh wkqmd;slh ;SrKh jkafka foaYSh jHjydr
uqo,a tallhg furg ;=< mj;sk b,a¨u yd iemhqu u; h' ksoiqkla f,i
Y%S ,xld remsh,lska ñ,g .; yels weußld tlai;a ckmo fvd,¾ m%udKh
;SrKh jkafka Y%S ,xld remsh,a i|yd mj;sk b,a¨u yd iemhqu u; h'
wNHka;r úfoaY úksuh fjf<|fmdf<a remsh,a b,a¨ï lrkq ,nkafka
úfoaYl
s hka úisks' tfia remsh,a b,a¨ï lrkaka Y%S ,xldfjka NdKav ñ,g
.ekSu" Y%S ,xldj ;=< ixpdrh lsÍu" .;a Kh wdmiq f.ùï wd§ f.jqï
;=,k ,eîï .kqfokq i|yd h' remshf,a fvd,¾ ñ, yd Y%S ,xld remsh,a
b,a¨u w;r mj;skafka m%;sf,dau iïnkaO;djls'
mj;sk úksuh wkqmd;slh hgf;a Y%S ,xldfõ me;af;ka wmkhk jeä
jk úg" fiajd ,eîï jeä jk úg remsh,a b,a¨ï jl%h ol=Kg ú;eka fõ'
wmkhk wvq jk úg fiajd ,eîï wvq jk úg yd m%d:ñl wdodhï ,eîï
wvq jk úg remsh,a b,a¨u wvq fõ'remsh,a b,a¨ï jl%h jug ú;eka fõ'
Y%S ,xldfõ wNHka;r úfoaY úksuh fjf<|fmdf<a remsh,a imhkafka
iajfoaYslhka úiska h' tfia remsh,a imhkafka úfoaY rgj,ska NdKav yd
fiajd wdkhkh i|yd h' remsh,a imhd fvd,¾ ñ, § f.k úfoaY rgj,ska
NdKav yd fiajd wdkhkh lrhs' remsh,a fvd,¾ ñ, yd remsh,a iemhqu
w;r wkqf,dau iïnkaO;djla mj;S'
mj;sk úksuh wkqmd;slh hgf;a wdkhk jeä jk úg fiajd f.ùï jeä
jk úg remsh,a iemhqï ol=Kg ú;eka fõ' wdkhk yd fiajd f.ùï wvq
jk úg remsh,a iemhqï jl%h jug ú;eka fõ'
úfoaY úksuh fjf<|fmdf<a remsh,a i|yd we;s b,a¨u yd iemhqu u;
remsh,l fvd,¾ ñ, ;SrKh fõ'
$
úfoaY úksuh wkqmd;slh
Rs
remsh,a iemhqu
1 LKR = 0.006$
remshf,a fvd,¾ ñ,
remsh,a b,a¨u
LKR 100 000 remsh,a m%udKh
bf.kqï m, (
ia:djr úksuh wkqmd;sl l%uh y÷kajd tu l%ufha jdis yd wjdis olajhs'
kuH úksuh wkqmd;sl l%uh y÷kajd tu l%ufha jdis yd wjdis olajhs'
md,s; kuH úksuh wkqmd;sl l%uh y÷kajhs'
uQ,H wêldßh úiska ;SrKh l< úksuh wkqmd;slh kej; uQ,H wêldßh
úiska u fjkia lrk f;la u tl u uÜgul mj;skafka kï th ia:djr
úksuh wkqmd;sl l%uh f,i y÷kajhs'
ia:djr úksuh wkqmd;sl l%uhg mokï jQfha rka ñkqï l%uh yd rka
yqjudre l%uh hs' tkï rka ixÑ; l%uh u; jHjydr uqo,a ksl=;a lsÍfï
moku fõ' weußld tlai;a ckmoh rka wjqkaihla fmvr,a ixÑ; nexl=fõ
;ekam;a l< úg fvd,¾ 35la ksl=;a lrk ,os' tx.,ka;fha uy nexl=fõ
rka wjqkaihla ;ekam;a l< úg iag¾,ska mjqï 12'50la ksl=;a lrk ,os' ta
wkqj fvd,¾ yd mjqï w;r úksuh wkqmd;slh £1 = $ 2.80 úh' th rka
wjqkaihlg ksl=;a lrk fvd,¾ m%udKh fyda iag¾,ska mjqï m%udKh
fjkia jk f;la u ia:djr j ;sìKs'
ia:djr úksuh wkqmd;sl l%uh rglg jdisodhl f,i n,mdkafka my;
mßoafoka h'
úksuh wkqmd;slh ia:djr ksid wdkhklrejkag we;s jk wjodku
wvq h'
úksuh wkqmd;slh ia:djr ksid úfoaY wdfhdaclhkag úfoaY Kh
iemhqï lrejkag we;s jk wúksYaÑ; nj wvq h'
152
ia : djr úks u h wkq m d;s l hla mj;s k úg iuia ; wd¾Ólfha
l%shdldß;ajhka l<ukdlrKh lsÍfï lsÍfï yelshdj jeä h'
ia:djr úksuh wkqmd;slhla mj;sk úg iufmalaIK fÉ;kdfjka
úfoaY jHjydr uqo,a b,a¨ï lsÍug fkdfm<fUk ksid úfoaY úksuh
ys`.hla we;s fkdfõ'
úksuh wkqmd;slfha fjkia ùu u.ska wmkhk lrejkag jdis ,nd
.; fkdyels neúka wmkhkj, ;r.ldrs;ajh by< kxjd .ekSu
wmkhk lrejka fm<fUhs'
ia:djr úksuh wkqmd;sl l%uh rglg wjdisodhl f,i n,mdkafka
my; mßoafoka h'
ndysr iu;=,s;;dj ^f.jqï ;=,kfha iunr;dj& mj;ajd .ekSug"
wNHka;r iu;=,s;;dj ^iudydr b,a¨u yd iudydr iemhqu ;=,s; j
mj;ajd .ekSu& lem lsrug isÿ ùu' f.jqï fYaI ys`.hla we;s jqjfyd;a
th iukh lr .ekSug wNHka;r wd¾Ólfha wjOdkhla we;s lr
.ekSug isÿ fõ'
ia:djr úksuh wkqmd;slfha wê ;lafiarejla fyda W!k ;lafiarejla
mej;=Kfyd;a th ksr;=re j f.jqï fYaI ys`.hla fyda w;sßla;hla
fyda we;s ùug fya;= fõ'
ia:djr úksuh wkqmd;slhla mj;ajd f.k hk úg tys wê ;lafiare
ùï hgf;a u;= jk úfoaY úksuh ys`.hla mshùug uQ,H wêldßhg
úYd, úfoaY úksuh ixÑ; mj;ajd f.k hdug isÿ ùu' th úYd,
uQ,H m%udKhla wl¾uKH f,i isr lr ;eîuls'
úfoaY úksuh ixÑ; wjidk jk úg úksuh ys`.h mshjd .ekSug
úl,am l%shd ud¾. f,i wdkhk md,kh jeks wdrlaIKjd§ m%;sm;a;s
wkq.ukh lsÍug isÿ ùfuka újD; fjf<|dfuka ,eìh yels Y=N
idOkh wvq fõ'
úfoaY úksuh b,a¨u yd iemhqu u; ;SrKh jk úksuh wkqmd;slh kuH
úksuh wkqmd;slh" ^p, úksuh wkqmd;slh" mdfjk úksuh wkqmd;slh&
f,i y÷kajhs' th b,a¨u yd iemhqu n,fõ.j, fjkia ùu u;
ksrka;rfhka fjkia fõ'
1970ka miq f,dalfha fndfyda rgj, kuH úksuh wkqmd; l%uh l%shd;aul
úh' úfoaY úksuh i|yd mj;sk b,a¨u by< hk úg úfoaY úksuh
wkqmd;slh jeä jk w;r úfoaY úksuh i|yd mj;sk b,a¨u my< hk
úg úfoaY úksuh wkqmd;h my< hhs' úksuh wkqmd;slh by< hdu ksid
foaYSh uqof,a úfoaY w.h my< hdu uqof,a úfoaY w.h laIh ùu f,i
y\qkajhs'
153
kuH úksuh wkqmd;slfha p,khkag n,mdkafka rgla ;=<g .,d tk yd
ráka msg;g .,d hk úfoaY úksuh m%jdyhka h' tkï f.jqï fYaI
f,aLkfha ,eîï yd f.ùï md¾Yajhkaf.a .kqfokq úksuh wkqmd;slfha
fjkia ùug n,mdkq we;'
f.jqï fYaI f,aLkfha wmkhk YS>%fhka j¾Okh jk úg kuH úksuh
wkqmd;slh my<g .uka lrhs' uqof,a úfoaY w.h by< hhs'
fuh my; rEm igyfkka fmkakqï flf¾'
Rs
úfoaY úksuh wkqmd;slh
$
remsh,a iemhqu
1 LKR = 0.006$
1 LKR = 0.004$
remsh,a b,a¨u
0 80 100 remsh,a m%udKh ^ì,shk&
remsh,a iemhqu
1 LKR = 0.006$
1 LKR = 0.004$
remsh,a b,a¨u
0 80 100 remsh,a m%udKh ^ì,shk&
154
úfoaY úksuh i|yd b,a¨u jeä ùu yd iemhqu wvq ùu u.ska úksuh
wkqmd;slh by< hkakg mgka .kS' túg uqof,a úfoaYSh w.h my< f.dia
wmkhk j¾Okh fõ' wdkhk wffO¾hj;a fõ' f.jqï fYaaI f,aLkfha
w;sßla;hla mj;sk úg úfoaY úksuh i|yd iemhqu jeä fõ' b,a¨u wvq
fõ' túg úksuh wkqmd;slh my< hkakg .kS' uqof,a úfoaY w.h by<
hhs' túg wdkhk jeä fõ' wmkhk wvq fõ' f.jqï ;=,k iunr;dj we;s
fõ'
kuH úksuh wkqmd;sl l%ufha jdis my; ±lafõ'
155
ksrka;rfhka fjkia jk úksuh wkqmd;slhla neúka iuia; wd¾Ólfha
úkh mj;ajd .ekSu ÿIalrhs'
úksuh wkqmd;slfha WÉpdjpkh u.ska wmkhk lrejkag jdis ,eìh
yels neúka wmkhk ;r.ldß;ajh j¾Okh lr .ekSug olajk
Wkkaÿj wvq fõ'
md,s; úksuh wkqmd;slh ia:djr úksuh wkqmd;slfha;a kuH úksuh
wkqmd;slfha;a ixl,khls' ia:djr úksuh wkqmd;slh iy kuH úksuh
wkqmd;slfha jdis w;am;a lr .ekSu i|yd md,s; kuH úksuh wkqmd;slh
ilid we;'
ia:djr úksuh wkqmd;slhla mj;ajd f.k hk wjia:djl th lsishï
mrdihla ;=< fjkia ùug bv § we;' tu mrdih blaujd fjkia jk úg
uQ,H wêldßh úfoaY úksuh fjf<|fmd<g msúi úfoaY úksuh $ foaYSh
uqo,a úlsKSu fyda ñ, § .ekSu u.ska úfoaY úksuh wkqmd;slfha wka;.dó
foda,kh md,kh lrkq ,nhs' th md,s; kuH úksuh wkqmd;slh fyj;a
l<ukdlrKh l< kuH úksuh wkqmd;h f,i y÷kajhs'
fufia uQ,H wêldßh úfoaY úksuh fjf<|fmd<g ueÈy;a jkafka flá
ld,Sk jYfhka jQj o tu`.ska úksuh wkqmd;slfha ld,Sk ia:djr;ajhla
we;s lsÍug wfmalaId flf¾'
lsishï rgl jHjydr uqo,a tallh i|yd úfoaY úksuh wkqmd;slh" úúO
úfoaY jHjydr uqo,aj,g idfmalaI j úúO m%udKhkaf.ka iy úúO
ÈYdjkag fjkiajk úg tu fjkia ùïj, uOH.; w.h .Kkh lsÍu
i|yd iM, úksuh wkqmd;h .Kkh lrhs'
iM, úksuh wkqmd;slfha iajrEm folla we;'
kdñl iM, úksuh wkqmd;slh hkqfjka woyia lrkafka Y%S ,xldj iu`.
úfoaY fjf<|dfï fhfok m%Odk rgj,a 24ys kdñl úksuh wkqmd;slhka
u;" tu rgj,a w;r we;s jk úfoaY fjf<|dfï m%udKh u; nr ;nd
.Kkh l< yels nß; idudkH úksuh wkqmd;slh kdñl iM, úksuh
wkqmd;slh fõ'
uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slh hkqfjka woyia lrkafka Y%S ,xldfõ
WoaOuk wkqmd;slh iy úfoaY fjf<|dfï fhfok rgj, WoaOuk
wkqmd;slhka w;r fjkfia idudkH" kdñl iM, úksuh wkqmd;slhg
.<md ilia l< úksuh wkqmd;slh fõ'
156
kdñl iM, úksuh wkqmd;slh iy uQ¾; iM, úksuh w;r iïnkaOh
ir, ksoiqkla u.ska my; mßÈ ú.%y l< yels h'
úfoaY úfoaY
kdñl úksuh fjf<|du Y%S ,xldfõ
fjf<| yjq,alrejka rfÜ
wkqmd;slh (R) u; nr R W WoaOuk WoaOuk fjki
wkqmd;slh
;eîu (W) wkqmd;slh
kdñl iM, úksuh wkqmd;slh 85'80 hkafkka woyia lrkafka by; ±la
jQ Y%S ,xldj iu`. úfoaY fjf<|dfuys fhfok ´kE u rgl idudkH
úksuh wkqmd;slh re' 85'80 la jk njhs'
by; i|yka kdñl iM, úksuh wkqmd;slhg tla tla rgj, WoaOuk
wkqmd;slh yd Y%S ,xldfõ WoaOukh wkqmd; fjkfiys idudkH .e<mQ
úg uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slh ,efí'
uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slh } kdñl iM, úksuh wkqmd;slh + forfÜ
úksuh wkqmd;slh fjiaùfï idudkHh
} 85'80 + ^-2&
} 83'80
157
Y%S ,xldfõ WoaOuk wkqmd;slhg idfmalaI j úfoaY fjf<|dfï fhfok
rgj, WoaOuk wkqmd;sl wvq kï kdñl iM, úksuh wkqmd;slhg jvd
uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slh by< w.hla .kS'
kdñl iM, úksuh wkqmd;slfha iajNdjh jkqfha úúO rgj, kdñl
úksuh wkqmd;slhka ksr;=re j u by< yd my< hhs' túg remshf,a úfoaY
w.h ksYaÑ; j m%ldY l< fkdyels fõ' Bg úi÷ula f,i úfoaY rgj,
kdñl úksuh wkqmd;slhkaf.a uOHhk w.hla f,i iM, úksuh
wkqmd;slh wkqj foaYSh uqof,a úfoaY w.h jvd;a ksYaÑ; mokulska
m%ldY l< yels fõ'
uQ ¾ ; úks u h wkq m d;s l fha ia j Ndjh jkq fha wod< rfÜ wmkhk
;r.ldrs;ajh ñkqï lsÍug o¾Ylhla jYfhka fhdod .ekSug yels ùu hs'
uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slh .Kkh lrkqfha kdñl iM, úksuh
wkqmd;slhg fjf<| yjq,alrejkaf.a WoaOukh wkqmd;slhla furg
WoaOuk wkqmd;slh;a w;r fjki .e,mSu u.sks'
kdñl iM, úksuh wkqmd;slhg jvd uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slh
my< w.hla .ekSu u.ska woyia lrkafka fu rfÜ WoaOuk wkqmd;slh
fjf<| yjq,alrejkaf.a WoaOuk wkqmd;slhg jvd wvq nj hs' thska
;yjqre jkafka furfÜ wmkhk ;r.ldrs;ajh by< uÜgul mj;sk nj
hs'
kdñl iM, úksuh wkqmd;slhg jvd uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slh by<
w.hla .ekSu u.ska woyia lrkafka fjf<| yjq,alrejkaf.a WoaOuk
wkqmd;slhg idfmalaI j fï rfÜ WoaOuk wkqmd;slh jeä nj hs' thska
;yjqre jkafka fï rfÜ wmkhk ;r.ldß;ajh my< uÜgul mj;sk
nj hs'
kdñl iM, úksuh wkqmd;slh uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slh iu`.
iei£u Tiafia foaYSh kdñl úksuh wkqmd;slh wê ;lafiarejlska hqla;
o W!k ;lafiarejlska hqla; o iu ;lafiarejlska hql;
a o hkak ñkqï l<
yels h'
uQ¾; úksuh wkqmd;slh hkq rgj,a folla w;r mj;sk ñ, uÜgïj,
fjkialï .,mk ,o kdñl úksuh wkqmd;slh hs' th .Kkh lrk
wdldrh my; ±lafõ'
158
RER = NER (Pd/Pf)
RER = uQ¾; úksuh wkqmd;slh
NER = kdñl úksuh wkqmd;slh
^remsh,lska ñ, § .; yels úfoaY jHjydr uqo,a m%udKh&
Pd = foaYSh ñ, uÜgï
Pf = úfoaYSh rfÜ ñ, uÜgu
ksoiqk (
wefußld tlai;a ckmo fvd,¾ 1 } Y%S ,xld remsh,a 150
Y%S ,xldfõ ñ, uÜgu } 110
wefußld tlai;a ckmo ñ, uÜgu } 220
uQ¾; úksuh wkqmd;slh 1 110
150 220
0.0033
159
kdñl úksuh wkqmd;slh iy úfoaY rfÜ ñ, uÜgu foaYSh ñ,
uÜgu my< hdu
kdñl úksuh wkqmd;slh iy foaYSh ñ, uÜgu ia:djr j ;sìh §
úfoaY rfÜ ñ, uÜgu by< hdu
uQ¾; úksuh wkqmd;slh my< hdfuka my; i|yka m%;súmdl we;s fõ'
wmkhk ;r.ldß;ajh jeä ù wmkhk ffO¾hu;a fõ'
wdkhk wffO¾hj;a fõ'
fjf<| .sKqfï hym;a m%jK;djla we;s fõ'
iu;=,s; úksuh wkqmd;slhka ms<sn| idlÉPd lsÍul § l%h Yla;s iduH
úksuh wkqmd;slh jvd;a jeo.;a ixl,amhla fõ'
fjf<|dug md;% jk iudk NdKav meil jákdlu rgj,a fofla foaYSh
uqo,a tallj,ska ukskq ,enqjfyd;a tu w.hhka fol w;r wkqmd;slh
l%h Yla;s iduH úksuh wkqmd;slh fõ'
ksoiqk (
iudk j¾.fha NdKav meil ñ, = re' 1000$-
tu NdKav mefiys úfoaYSh rfgys ñ, $ 20
fï wkqj l%h Yla;s iduH $ 20 = re' 1000$-
1000
$ 1 } re' =
20
= re' 50
fuhska woyia lrkafka weußld tlai;a ckmofha § fvd,rfha l%h Yla;sh
Y%S ,xldfõ re' 50 l l%h Yla;shg iudk nj hs'
kdñl úksuh wkqmd;slh yd l%h Yla;s iduH úksuh wkqmd;slh w;r
hï fjkila mej;=K o È.= ld,fha § iu;=,s; úksuh wkqmd;slh l%h
Yla;s iduH úksuh wkqmd;slh lrd keUqre úh hq;= h'
rgj,a folla w;r kdñl úksuh wkqmd;slh iy l%h Yla;s iduH úksuh
wkqmd;slh iudk kï bka woyia jkafka forfÜ NdKavj, ñ, .Kka
tlsfklg iudk jk nj hs' fï ksid tla rgla wNsnjd wfkla rgg
;r.ldß;ajfha jdis ,nd .; fkdyels h'
160
ksmqK;dj 10'0 ( úfoaY uQ,Hh Y%S ,xld wd¾Ólhg n,mdk wdldrh
.fõIKh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 10'7 ( úksuh wkqmd;slfha fjkia ùï iy tys m%;súmdl ú.%y
lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 06
bf.kqï m, (
úksuh wkqmd;slh fjkia jk wdldrh olajhs'
úksuh wkqmd;slh wjm%udKh iy laIh ùu w¾: olajhs'
wjm%udKfha m%;súmdl ksoiqka weiqfrka úia;r lrhs'
úksuh wkqmd;slh m%;sm%udKh iy w.h by< hdu w¾: olajhs'
m%;sm%udKhl m%;súmdl ksoiqka weiqfrka ú.%y lrhs'
uqo,a wjm%udKfha wfmalaI;
s b,lal bgq ùug ;ssìh hq;= fldkafoais meyeÈ,s
lrhs'
161
úksuh wkqmd;slh laIh ùu iy w.h by< hdu kuH úksuh wkqmd;slhla
;=< isÿ fõ'
wmkhk yd wdkhk fjf<|dug mj;sk b,a¨ï iemhqï n,fõ. u;
úksuh wkqmd;slh fjkia fõ'
01' ksoiqk ( Y%S ,xldfõ wmkhklrejl=g tlai;a rdcOdksfha wdkhklrejd
f.úh hq;af;a iagd¾,ska mjqïj,ska h'
01 ksoiqkg wkqj úfoaY úksuh iemhqu by< hk úg remshf,a ndysr w.h
by< hhs'
02' ksoiqk Y%S ,xldfõ wdkhklrejl= cmdkfhka fudag¾ r: wdkhkh
lrk úg cmdkfha wmkhk iud.ug f.úh hq;af;a fhkaj,ska h'
02 ksoiqkg wkqj úfoaY úksuh i|yd b,a¨u by< hdu ksid foaYSh
remshf,a ndysr w.h laIh ùug ,la fjhs'
úfoaY wdfhdack by< hdu u.ska rgl m%d.aOk ixp,khla ksid úfoaY
úksuh iemhqu by< hhs' úfoaY úksuh iemhqu by< hk úg remshf,a
ndysr w.h Yla;sula fõ'
wd¾Ólfha NdKav yd fiajdj, idudkH ñ, uÜgu WÉpdjpkh ùug
idfmalaI j wka;¾cd;sl j .kqfokq isÿ lrk rgj, NdKav yd fiajdj,
ñ, uÜgu fjkia ùu úksuh wkqmd;slh fjkia ùu flfrys n,mdhs'
ksoiqk ( Y%S ,xldfõ NdKavj, yd fiajdj, idudkH ñ, uÜgu by<
hdug idfmalaI j bkaÈhdfõ idudkH ñ, uÜgu my< kï bkaÈhdkq
remsh,aj,g idfmalaI j Y%S ,xldfõ remsh,aj,g ndysr w.h laIh fõ'
úfoaY úksuh tla /ia lsÍu yd úlsKsu u; úksuh wkqmd;slh fjkia
fjhs' iufmalaIKfha fhfokafkda úksuh tla /ia lsÍu iy úlsKSfï
lghq;= isÿ lr;s' wkd.;fha ,dN bmhSu i|yd úksuh tla /ia lsÍu isÿ
lr;s' th úfoaY úksuh wkqmd;slh fjkia úu flfrys n,mdhs'
rdcH m%;sm;a;sj, úksuh m%;sm;a;s ,sys,a lsÍu ksid ta rg ;=<g .,d
f.k tk úksuh iemhqu by< hdu my< hdu isÿ úh yels h' th úksuh
wkqmd;slh fjkia ùu flfrys n,mdhs'
fldgia fjf<|fmd< il%sh ùu úksuh iemhqu by< hdu iy my< hdu
flfrys n,mdhs' th o úksuh wkqmd;slh fjkia ùu flfrys n,mdhs'
foaYmd,k ia:djr ùu iy wia:djr ùu úksuh wkqmd;slh fjkia ùu
flfrys n,mdhs'
162
ksoiqk ( Y%S ,xldfõ jir 30 g wdikak ld,hl mej;s foaYmd,k wia:djr
nj úksuh wkqmd;slh laIh ùug tla fya;=jls'
ia:djr úksuh wkqmd;slhla hgf;a uQ,H wêldÍka ks, úksuh wkqmd;slh
fjkia lsÍu ksid úksuh wkqmd;sh wjm%udKh lsßu iy m%;sm%udKh isÿ
fõ' f.jqï fYaIfha ys`.h wLKav j mj;S kï ks, úksuh wkqmd;slhg
jvd th my< ±óu úksuh wkqmd;slh wjm%udKh f,i y÷kajhs'
kuH úksuh wkqmd;slhla hgf;a úksuh wkqmd;slh laIh ùug bv
ie,ish yels h' úksuh wkqmd;slh laIh ùula hkqfjka woyia lrkafka
foaYSh jHjydr uqo,a tallfha w.h úfoaYSh uqo,ska my; jeàu hs'
ksoiqk ( Rcq m%fõYhg wkqj wfußldkq fvd,rfha ñ, remsh,a 100 laj
;sî miq j th remsh,a 114 olajd by< .shfyd;a thska woyia lrkafka
remshf,a úfoaY úksuh jákdlug my< jeàula fyj;a laIh ùug m;a
j we;s nj hs'
úksuh wkqmd;slh wjm%udKh fyda laIh ùu wjia:d folla hgf;a isÿ
jQj;a tys m%;sM,h tl yd iudk fõ'
úksuh wkqmd;slh wjm%udKfha wd¾Ól m%;súmdl my; i|yka fõ'
wdkhkj, foaYSh ñ, by< hdu
fmrg jvd wdkhk úhoï by< hdu
foaYSh b,a¨u wdkhkh u; r|d mj;S kï foaYSh WoaOukh by< hdu
úfoaYSh Kh jdßl yd fmd<sh by< hdu
ixpdrl bmhSï by< hk w;r f.jqï ;=,k f,aLkfha fiajd .sKqfï
fYaIh ys;lr ùu
ueo fmrÈ. we;=¨ rgj, Y%S ,dxlsl fiajd kshqla;hkaf.a fm%aIK
by< hdu ksid ixl%du .sKqu hym;a ùu
wdkhk ñ, by< hdu ksid wdkhkh wffO¾hj;a ù wdkhk b,a¨u
foaYSh NdKav fj; fhduq ùu
wmkhk NdKav i|yd by< b,a¨ula we;s ù wmkhk bmhSï by<
hdu
ksoiqk ( Rcq m%fõYh wkqj fvd,rfha jákdlu remsh,a 100ls' Y%S
,xldfõ we.¨ï wmkhl tallhl jákdlu remsh,a 100ls' úksuh
wkqmd;sl laIh ùfuka miq fvd,rfha jákdlu remsh,a 150 jQfha
kï we.¨ï wmkhk tallhlg f.úh hq;af;a fvd,¾ 0'66 ls'
fï ksid wmkhk b,a¨u by< hhs'
úksuh wkqmd;slh m%;sm%udKh hkq foaYSh uqo,a tallhl ñ, úfoaYSh
uqo,aj,ska by< hdu hs'
163
ksoiqk ( Rcq m%fõYhg wkqj fvd,rh remsh,a 114lg yqjudrej ;sìh §
fvd,rfha ñ, remsh,a 100 olajd fjkia jqjfyd;a thska m%ldY jkafka
úksuh wkqmd;slfha w.h jeä ùuls' ñka ms<sìUq jkafka fvd,rhg
idfmalaI j remshf,a w.h by< f.dia we;s ksid remsh,a ñ, § .ekSug
by< fvd,¾ m%udKhla f.úh hq;= nj hs'
kuH úksuh wkqmd;slhla ;=< § úksuh wkqmd;slh by< hd yels h'
úksuh wkqmd;slh m%;sm%udKh ùu fyda by< hdu fyda ksid we;s jk
m%;sM,h tl iudk fõ'
úksuh wkqmd;slh m%;sm%udKh ùfï wd¾Ól m%;súmdl my; i|yka fõ'
wdkhkj, foaYSh ñ, .Kka my< hdu
WoaOuk wkqmd;slh my< hdu ^wdkhkh u; r|d mj;S kï&
úfoaYSh Khj, foaYSh uQ,H jákdlu my< hdu
úfoaYSh Kh wdmiq f.ùfï msßjeh wvq ùu
wdkhkj, foaYSh ñ, my< hdu ksid wdkhk b,a¨u m%idrKh ù
wkhk úhoï by< hdu
ta ksid fjf<| fYaIh flfrys wys;lr n,mEu
wmkhklrejkag ,efnk úfoaY úksuh wdodhïj, foaYSh uqo,ska
jákdlu wvq ùu ksid wmkhk wffO¾hj;a ùu
úfoaYSh fiajd kshqla;Skaf.a bmhSï i|yd foaYSh uqo,ska jákdlu wvq
ùu ksid fiajd kshqla;hkag wjdis ùu
úksuh wkqmd;slh wjm%udKfha wfmalaIs; wruqKq lsysmhls'
f.ùï ;=,k f,aLkfha È.= ld,Sk ys`.h wju lsÍu
wdkhk b,a¨u wffO¾hj;a lsÍu
wmkhk iemhqu ffO¾hj;a lsÍu
fiajd kshqla;hkaf.a fm%aIK Èßu;a lsÍu
úfoaY Rcq wdfhdack by< kexùu
fuu wfmalaIs; b,lal imqrd ,Su i|yd imqrd,sh hq;= fldkafoais lsysmhls'
(i) wmkhkh i|yd úfoaYslhskaf.a b,a¨u ñ, kuH ùu
(ii) wdkhkh i|yd we;s foaYSh b,a¨u ñ, kuH ùu
164
(iii) wmkhkh yd wdkhkh b,a¨u fjka fjka j .;a úg ñ, b,a¨ï
kuH;djla fkdfmkakqj;a tu foflysu tl;=j ñ, b,a¨ï kuH;dj
tlg jeä w.hla .ekSu ^ud¾I,a-,¾k¾ fldkafoaish&'
(iv) wmkhk ms<sn| foaYSh iemhqu kuH ùu
(v) foaYSh ñ, uÜgu ia:djr ùu
úksuh wkqmd;slh laIh ùu fyda wjm%udKh lsÍfuka fyda wfmalaIs;
wruqKq fj; hdug foaYSh ñ, uÜgu i:djr ùu w;HjYH idOlhls'
úksuh wkqmd;slh wjm%udKh lsÍfuka úfoaYslhkag Y%S ,xldfõ wmkhk
NdKav ñ, § .ekSu jdis odhl úh yels h' Y%S ,xldfõ NdKav yd fiajd
ñ, by< hdula isÿ jkafka kï úksuh wkqmd;slh wjm%udKh lsÍfï tu
jdish fkd,efnkq we;'
165
ksmqK;dj 10'0 ( úfoaY uQ,H Y%S ,xld wd¾Ólhg n,mdk wdldrh .fõIKh
lrhs'
ksmqK;d uÜgu 10'8 ( nyq md¾Yaùh uQ,H wdh;kj, ld¾hhka úuihs'
ld,Éfþo .Kk ( 06
bf.kqï m, (
nyq md¾Yaùh uQ,H wdh;k kï lrhs'
wka;¾ cd;sl uQ,H wruqof,a wruqKq olajhs'
wka;¾ cd;sl uQ,H wruqof,a ld¾hhka úia;r lrhs'
f,dal nexl=fõ wruqqKq olajhs'
f,dal nexl=fõ ld¾hhka úia;r lrhs'
f,dal nexl=fõ ld,Sk fjkialï úuihs'
166
2. ish¨u idudðl rgj, ksIamdok iïm;a ixj¾Okh lsÍug;a by<
fiajd kshqla;hla yd uQ¾; wdodhula mj;ajd f.k hdug;a wka;¾
cd;sl fjf<|dfï iunr j¾Okhg;a wjYH myiqlï iemhSu
3. ixj¾Ok rgj,a w;r úksuh wkqmd;shka l%uj;a j mj;ajd f.k
hñka úksuh wkqmd;slhkays ia:djr Ndjhla we;s lsÍu
4' idudðl rgj, j¾;k .kqfokq iïnkaOfhka nyq md¾Yaùh f.ùï
l%uhla ia:dms; lsÍu yd wka;¾ cd;sl fjf<|dfï j¾Okhg ndOd
muqKqjk úfoaY úksuh iSudjka bj;a lsÍu
5' f.jqï fYaIfha .e<mqu we;s lr .ekSu i|yd wjYH wruqo,a idudðl
rgj,g ;djld,sl j ,nd §u
6' idudðl rgj, f.jqï fYaI wiu;=,s;;d iy tu wiu;=,s;;d mj;sk
ld,h wvq lsÍu
wka;¾ cd;sl uQ,H wruqof,a ld¾hhka my; ±la fõ'
167
1946 j¾Ifha jHdmdßl lghq;= wdrïN l< f,dal nexl=fõ wdrïNl
idudðl ixLHdj 38ls' j¾;udkh jk úg f,dalfha rgj,a 186 la fuys
idudðl;ajh orhs'
f,dal nexl=j m%Odk wdh;k follska iukaú; fõ'
1' m%;sixialrKh yd ixj¾Okh i|yd jk wka;¾cd;sl nexl=j
2' wka;¾cd;sl ixj¾Ok ix.uh
f,dal nexl=fõ wruqKq my; ±lafõ'
idudðl rgj, ksIamdok lghq;= i|yd wfkHdakH myiqlï iemhSu
u.ska tu rgj, wd¾Ól ixj¾Okh fõ.j;a lsÍu
idudðl rgj,g ,sys,a fldkafoais u; úfoaY m%d.aOkh fkd,efnk
úg úfoaY fm!oa.,sl wdfhdack Èß .ekaùï i|yd wjYH myiqlï yd
wjia:d we;s lsÍu
fm!oa.,sl wdfhdackj,g wu;r j nexl=fõ wruqo,a yd fjk;a
ud¾.j,ska ,nd .kakd wruqo,a o Ndú; lrñka idudð; rgj, M,odhs
ksIamdok lghq;= i|yd È.= ld,Sk Kh iemhSu
idudðl rgj,g ld¾ñl yd Ys,amSh Wmfoia fiajd ,nd §u
idudðl rgj, ksIamdok iïm;a j¾Okh lsÍu u.ska yd wka;¾cd;sl
wdfhdack Èß .ekaùu u.ska wka;¾cd;sl fjf<|dfï iunr j¾Okhla
we;s lsÍu
f,dalfha È<s÷ nj wvq lsÍu
f,dal nexl=fõ ld¾hhka my; i|yka fõ'
idudðl rgj,g uQ,H yd ;dlaIKsl wdOdr iemhSu
idudðl rgj,g iykodhS fldkafoais hgf;a Kh ,nd §u
úfoaY wdfhdack f.kajd .ekSu i|yd idudðl rgj,g wjYH
iyfhda.h ,nd §u
idudðl rgj, ixj¾Okh fõ.j;a lsÍu i|yd wjYH jHdmD;s ie,iqï
lsÍug yd wëlaIKh lsÍug f,dal nexl= úfYaI{hkaf.a iyfhda.h
,nd §u
;srir ixj¾Okh we;s lsÍu i|yd ck;djf.a ðjk ;;a;ajh Wiia
lsßug;a wd¾Ól M,odhs;d by< kexùug;a" mßirh wdrlaId lsÍug;a"
rdcH yd fm!oa.,sl wxY w;r iyfhda.S;dj f.dv kexùug;a lghq;=
lsÍu
168
idudðl rgj,g f.da,ShlrK .uka uÕg msúiSu i|yd wjYH
iyfhda.h ,nd §u
f,dal fjf<|fmdf<a uqyqKmEug isÿ jk wjdisodhl ;;a;ajhka
iukh lr .ekSu i|yd idudðl rgj,g wjYH wdOdr iemhSu
f,dal m%cdj iuÕ hym;a iïnkaO;d f.dv kÕd .ekSu i|yd
iyfhda.h ,nd §u
kj wd¾Ól m%;sm;a;s l%shd;aul lsßu i|yd idudðl rgj,g wjYH
iyfhda.h ,nd §u
169
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;srir ixj¾Okhg
odhl ùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'1 ( wd¾Ól jDoaêfha jeo.;alu w.h lrñka wd¾Ól j¾Okhg
bjy,a jk idOl úYaf,aIKh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
170
by; rEm igyfka ksIamdok yelshd udhsu PPF1 isg PPF2 olajd ú;eka
ùu u.ska wd¾Ól jDoaê l%shdj,sh ksrEmKh lr we;'
2' iudydr b,a¨ï yd iudydr iemhqï weiqfrka fmka ùu
ñ, uÜgu
AS1 AS2
uQ¾; ksuejqï
Y1 Y2
by; rEm igykg wkqj wd¾Ólfha È.= ld,Sk iudydr iemhqï jl%h AS1
isg AS2 olajd ol=Kg ú;eka ùu u.ska wd¾Ólfha úNj ksuejqï uÜgfï
jeä ùu ksrEmKh l< yels h' úNj ksuejqï uÜgu jeä ùfuka fmkakqï
lrkqfha wd¾Ól jDoaêh hs'
wd¾Ól jDoaêh uekSu i|yd l%u folla Ndú; lrhs'
1' ld,hla iu. uQ¾; o< foaYSh ksIamdÈ;fhys fyda Y=oaO foaYSh
ksIamdÈ;fhys yg fyda fkd.kakd jeä ùu
2' ld,hla iu. m%;sYS¾I uQ¾; o< foaYSh ksIamdÈ;fhys fyda m%;sYS¾I
uQ¾; Y=oaO foaYSh ksIamdÈ;fha yg fyda fkd.kakd jeä ùu
wd¾Ól jDoaêh ukskq ,nkafka wd¾Ól jDoaê wkqmd;slh u.sks'
171
^wod< j¾Ifha uQ¾; o< foaYSh ksIamdos;h - fmr
j¾Ifha jQ uQ¾; o< foaYSh ksIamdokh&
wd¾Ól jDoaê wkqmd;slh = X 100
fmr j¾Ifha uQ¾; o< foaYSh ksIamdos;h
ksoiqka ( wod< j¾Ifha uQ¾; o< foaYShksIamdos;h re' á%,shk 210 hehs o fmr
j¾Ifha uQ¾; o< foaYSh ksIamdos;h re' á%,shk 200 hehs o is;uq'
túg"
172
wd¾Ól jDoaêfha msßjeh my; i|yka mßÈ ±laúh yels h'
mdßißl .eg¨ we;s ùu
mßir ¥IKh
mßir ydhkh
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iïm;a úkdY ùu
ksIamdokfha yd mßfNdackfha RK ndysr;d we;s ùu
wd¾Ólfha WoaOukldÍ ;;a;ajhka mek keÕSu
wdodhï úIu;d yg .ekSu
m%foaYfha úIu;d yg .ekSu
ck;djf.a Y=NidOkh j¾Okh jk lafIa;% ;=< wdodhu wdfhdackh
fkdjqjfyd;a Ôjk ;;a;ajhg n,mEï we;s ùu
j¾;udk mßfNdackh my< hdu
^Y%S ,xldfõ uE; ld,Sk jDoaê m%jK;d wod< j¾Ihkays uy nexl= jd¾;d
mßYS,kh lrñka isiqkag meyeÈ,s lrkak&'
jDoaê l%shdj,sh ch .;a rgj, fmdÿ ,laIK my; ±lafõ'
f.da,Sh wd¾Ólfhys mQ¾K f,i jdis ,nd .ekSu
id¾j wd¾Ólfhys ia:dhs;dj mj;ajd .ekSu
by< b;=reï yd wdfhdack uÜgula r|jd .ekSu
iïm;a fnod yeÍu fjf<|fmd< n,fõ. u.ska isÿ ùu
lem jqKq úYajikSh yd ld¾hlaIu wdKavq mej;Su
173
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;srir ixj¾Okhg
odhl ùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'2 ( ixj¾Okh wdY%s; úúO ixl,am ú.%y lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
wd¾Ól ixj¾Okh w¾: olajhs'
wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,shl § wd¾Ól jHQyfha we;s jk fjkialï
úia;r lrhs'
ixj¾Ok ixl,am w¾: olajhs'
ixj¾Okfha me;slv ú.%y lrhs'
wd¾Ól jDoaêh yd ixj¾Okh w;r fjki ii|hs'
udkj ixj¾Okh w¾: olajhs'
;srir ixj¾Okfha me;slv ú.%y lrhs'
ixj¾Okh wdY%s; kj m%jK;d ú.%y lrhs'
174
ixj¾Okh nyqudk l%shdj,shls' ñksia Ôú;fha wd¾Ól" foaYmd,k" iudÔh
yd ixialD;sl wdos jYfhka ish¨ u me;slvj, m%udKd;aul yd .=Kd;aul
jeä ÈhqKq ùu;a ixj¾Okh hkafkka woyia fõ'
ñksidf.a Ôjk ;;a;ajh whym;a ;;a;ajhl isg hym;a ;;a;ajhla lrd
fjkiaùu ixj¾Okh hs'
Ôjk ;;a;ajh whym;a ùu flfrys n,mdk m%Odk idOl 5ls'
1' fN!;sl oE ys`. ùu
2' YdÍßl jYfhka ÿ¾j, ùu ^frda.S ùu&
3' iudc iïnkaO;d whym;a ùu
4' wkdrlaIs; Ndjh
5' n, rys; ùu
ixj¾Okh wd¾Ól" iudÔh" foaYmd,k yd ixialD;sl jYfhka me;slv
iuQyhla iuÕ ne£ mj;S'
wd¾Ól jDoaëh yd ixj¾Okh w;r my; i|yka fjkialï y÷kd .;
yels h'
wd¾Ól jDoaêh u.ska wd¾Ólh i;= ksIamdok Odß;dj m%idrKh ùula
fmkakqï lrk w;r ixj¾Okh u.ska wd¾Ólhl fjfik ñksiqkaf.a
Ôjk ;;a;ajfha hym;a j¾Okhla fmkakqï lrhs'
wd¾Ólfha NdKav yd fiajd mßudfõ fyda wdodhfï fyda ygf.k we;s
m%udKd;aul jeä ùu wd¾Ól j¾Okh u.ska olajk w;r tu wd¾Ól
j¾Okh;a iu`. ñksia Ôú;j, isÿ jk .=Kd;aul j¾Okh ixj¾Okh
u.ska olajhs'
wd¾Ól j¾Okh u.ska fmkakqï lrkqfha rgl m%udKd;aul me;slv
muKs' ixj¾Okh u.ska m%udKd;aul yd .=Kd;aul me;slv hk fol
u ms<sìUq flf¾'
rgl m%;sYS¾I wdodhu" uQ¾; o< cd;sl ksIm
a dÈ;h wdÈh fhdod .ksñka
rgl wd¾Ól jDoaêh ñkqï l< yels h'
udkj ixj¾Okh hkq ñksiqkag ;ukaf.a udkj yelshdjka iïmQ¾Kfhka
u mq¿,a lr .ekSug fuka u tlS yelshdjka wd¾Ól" iudc" ixialD;sl
iy foaYmd,k hk lafIa;%hka ys Wmßu jYfhka Ndú; lsÍug we;s
yelshdj ,nd §u iy wkd.; mrïmrdjg o tu whs;sh ;yjqre lsÍu hs'
udkj ixj¾Okh úúO me;slv iys; újD; ixl,amhla jk w;r th
ls%hdj,shla jYfhka tla tla mqoa.,hkaf.a Wreu yd ysñlï ;;a;ajhka
fjka fldg olajkakd jQ f.da,Sh jYfhka iïnkaO jQ foaYmd,k" wd¾Ól
yd ixialD;sl jHQyhka ;=< l%shd;aul fõ' thska ck;dj úiska N=la;s
ú¢kq ,nk ksoyi ks¾Kh flf¾'
175
tu me;slvhkag wh;a jk wxY my; ±lafõ'
wdodhu
wOHdmkh
fi!LH ;;a;ajh
iún, .ekaùu
foaYmd,k iajdëk nj
hym;a iudc iïnkaO;d
iudk;dj
jev lrk mßirh
úfõl .ekSfï myiqlï
foaYmd,k iqrlaIs; nj
wd¾Ól ksoyi
mdßißl .=Kd;aul Ndjh
wkd.; mrïmrdj,g ;u wjYH;d imqrd .ekSug we;s yelshdjg
ydkshla fkdjk f,i j¾;udk mrïmrdj ;u wjYH;d imqrd .efkk
ixj¾Okh ;srir ixj¾Okh hs'
;srir ixj¾Okh i|yd wd¾Ól" iudcSh yd mdßirl hk wxY ;=fkys
u ;=,kd;aul j¾Okhla isÿ úh hq;= h'
;srir ixj¾Okfha me;slv my; ±lafõ'
wd¾Ól me;slv
mdßißl me;slv
ld¾hlaIu;dj
ia:dhs;dj
mdßißl me;slv
ñksiqkag ys;lr ikSmdrlaIl mßirh
m%;sIaGdmkh l< yels iïm;a ld¾hlaIu Wmfhdackh lsÍu
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iïm;a iq/lSu
iudðh me;slv
idOdrK;ajh iudc ixp,;dj
iyNd.s;ajh iudc iyÔjkh
iún, .ekaùu ixialD;sl wkkH;dj
176
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;srir ixj¾Okhg
odhl ùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'3 ( ixj¾Okh ñkqï lsÍfï o¾Yl fm<.iajñka ixhqla; o¾Yl
ms<sn| j úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
177
m%;sYS¾I wdodhu .Kkh lrkqfha my; i|yka whqfrks'
178
ie,ls,a,g .;a úg ixj¾Okfha wd¾Ól me;slv fuu o¾Yl u.ska ksjerÈ
j uefka o hkak .eg¨jls'
cd;sl wdodhï o;a; fhdod .ekSfï § mek kefÕk W!k;d my; ±lafõ'
1' oaú .Kk fodaI yg .ekSu
2' NdKavj, .=Kd;aul ;;a;ajfha yg .kakd fjkialï fmkakqï
fkdlsÍu
3' fjf<|fmd< .kqfokqj,g md;% fkdjk M,odhs wd¾Ól lghq;=j,
tl;= l< w.hka jd¾;d fkdùu
4' Y=NidOkhg wys;lr wj.=K NdKav ksIamdok o;a; we;=<;a ùu
5' ksIamdokh ksid yg .kakd iajdNdúl iïm;a laIh ùï yd mßirhg
isÿ jk ydks ie,ls,a,g fkd.ekSu
6' wdodhï fn§ hk wdldrh ms<sìUq fkdùu
7' úfoaY Kh .e;s Ndjh iy úfoaY iïm;a laIh ùï cd;sl .sKqï ;=<ska
ms<sìUq fkdùu
8' fN!;sl Y=NidOkhg wod< NdKav yd fiajd ksIamdokh muKla cd;sl
.sKqï ;=<g we;=<;a lsÍu
9' wd¾Ólfha jHQyd;aul fjkialï fmkakqï fkdlsÍu
10' rgj,a w;r ixj¾Ok uÜgï iei£fï § m%;sYS¾I wdodhu" kdñl
úksuh wkqmd;slh fhdod .ksñka weußldkq fvd,¾ tallj,ska m%ldY
lsÍu
m%;sYS¾I wdodhu mokula f,i fhdod f.k f,dal nexl=j f,dalfha rgj,a
my; i|yka whqfrka j¾.SlrKh lrhs'
1' wvq wdodhï rgj,a ^fvd,¾ 975 fyda Bg wvq&
2' my< ueo wdodhï rgj,a ^fvd,¾ 977 - 3855&
3' by< ueo wdodhï rgj,a ^fvd,¾ 975 - 11905&
4' by< wdodhï rgj,a ^fvd,¾ 11906 fyda Bg jeä&
ixj¾Okh uekSu i|yd fhdod .kakd ixhqla; o¾Yl my; ±la fõ'
1' udkj ixj¾Ok o¾Ylh
2' ika;=Iaá o¾Ylh
179
f,dalfha úúO rgj, iudc wd¾Ól ixj¾Okh mßlaId lr ne,Su i|yd
jvd mßmQ¾K yd úYaf,aIKd;aul ñkqula jYfhka 1990 j¾Ifha § tlai;a
cd;Skaf.a ixj¾Ok jevigyk (UNDP) u.ska udkj ixj¾Ok o¾Ylh
y÷kajd § we;'
fuu o¾Ylh u.ska rgl wd¾Ólfha mq¿,a me;slvla wdjrKh lrk w;r
jißka jir hdj;ald,Sk lrñka mj;ajd f.k hhs'
udkj ixj¾Okh uekSu i|yd ks¾Kdhl úYd, ixLHdjla Ndú; l<
yels jqj;a ixj¾Okfha m%Odk wruqKq 3la jk fi!LH" ±kqu yd ðjk
uÜgug wod< ixrpl 3la fhdod .ksñka fuu o¾Ylh ilia lr we;'
udkj ixj¾Ok o¾Ylhg we;=<;a lr we;s m%Odk ixrpl 3 my; ±lafõ'
1' Wmf;a § wdhq wfmalaIdj ^fi!LH&
2' (i) mdi,a wOHdmkh ,enQ w;r ixLHdfõ uOHhk w.h ^±kqu&
(i) mdi,a wOHdmkhg fhduq jk orejl= wOHdmkfha ksr; fj;ehs
wfmalaIs; jir ixLHdj ^±kqu&
3' l%h Yla;s iduHh m%;sYS¾I o< cd;sl wdodhu
180
ixj¾Ok ñkqula f,i udkj ixj¾Ok o¾Ylfha my; i|yka m%n,;d
±lsh yels h'
f.da,Sh jYfhka flfrk iei£ïj, § ixj¾Okh uksk jvd;a
f;dr;=re iys; ks¾Kdhlhla jYfhka udkj ixj¾Ok o¾Ylh jeo.;a
fõ'
ixj¾Okhg wh;a oE ljf¾ o ixj¾Ok l%shdj,sfha § id¾:l ù we;s
rgj,a ljf¾ o hkak ms<sn| j ±kqu yd wjfndaOh mq¿,a lr .ekSu
i|yd ks¾udKh lr we;s b;d m%fhdackj;a ñkqula f,i udkj
ixj¾Ok o¾Ylh jeo.;a fõ'
ixj¾Okh hkq ñksidg f;aßï lsÍug we;s ksoyi mq¿,a flfrk
l%shdj,shla neúka th ;SrKh jkafka yqfola wdodhï uÜgu u;
muKla fkdj wdhq wfmalaIKh" idlaIr;dj" wOHdmkh" fi!LH jeks
iudcSh idOl u.sks' udkj ixj¾Ok o¾Ylh fïjd ie,ls,a,g f.k
we;'
ixj¾Okh uekSfï § fhdod .kakd m%;Y
s ¾
S I wdodhu jeks mgq ñkqïj,ska
yg .kakd iSudlï udkj ixj¾Ok o¾Ylfhka my j hhs'
fuu o¾Ylh mokï lr .ksñka f,dalfha rgj,a ixj¾Ok uÜgï
wkqj j¾. l< yels h'
ixj¾Ok ñkqula jYfhka udkj ixj¾Ok o¾Ylfha my; i|yka ÿn,;d
±lsh yels h'
udkj ixj¾Ok o¾Yl iudydr ñkqula jk neúka rgj,a wNHka;rfha
±lsh yels ixj¾Ok úIu;djka ^wdodhï jHdma;sh" m%foaYSh ixj¾Okh
jeks& y÷kd .; fkdyels h'
ksoiqka ( ixj¾Okhg wod< ish¨ wxY fï hgf;a ie,ls,a,g fkd.kS'
tkï' iyNd.s;ajh" foaYmd,k ksoyi" udkj wdrlaIdj jeks wxY
.=Kd;aul fjkialï fuu o¾Ylfhka ie,ls,a,g fkd.kS'
ksoiqka ( mdi,a wOHdmkfha .=Kd;aul ;;a;ajh
fi!LH myiqlïj, .=Kd;aul fjkialï
wOHdmkh ñkqï lsÍfï § m%d:ñl wOHdmkhg wdrïNfha § u fhduq
jQ YsIH ixLHdj muKla ie,ls,a,g .kS' tfy;a w;ruÕ § mdi,a
yerhk m%udKh ie,ls,a,g fkd.kS'
ixj¾Okh flfrys n,mdk mdßißl me;slv fuu o¾Ylh ;=<
wka;¾.; fkdfõ'
181
o¾Ylhg wod< m%Odk me;slv i|yd iudk nr ;eîula lr we;'
^udkj ixj¾Okfhys ,d Y%S ,xldj w;am;a lr .;a m%.;sh miq.sh jir
lssysmhl udkj ixj¾Ok o¾Yl o;a; fhdod .ksñka isiqkag meyeÈ,s
lrkak'&
Y%S ,xldj 2015 j¾Ih jk úg udkj ixj¾Ok o¾Ylfha w.h 0'0750la ,nd
.ksñka f,dalfha rgj,a w;r 73 jk ia:dkfha miq fõ' ol=Kq wdishdkq
l,dmSh rgj,a w;r m%:u ia:dkfha miq fõ'
f,dalfha rgj, iudc" wd¾Ól" ixialD;sl" foaYmd,k yd mdßißl ish¨u
wxYj, ixj¾Okh uek ne,Su i|yd 2008 j¾Ifha § ika;=Iaá o¾Ylh
y÷kajd § we;'
ika;=Iaá o¾Ylhg we;=<;a jk ixrpl my; ±lafõ'
hymd,kh
mßirh
ixialD;sh
udkisl i;=g
ld, l<ukdlrKh
wOHdmkh
fi!LHh
Ôjk ;;a;ajh
iudcSh in|;d
182
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;srir ixj¾Okhg
odhl ùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'4 ( wdodhï úIu;dj uekSug fhdod .kakd iïu; l%u
mÍlaId lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
wdodhï jHdma;s úIu;dj w¾: olajhs'
ksrfmalaI wdodhu iy idfmalaI wdodhï jHdma;s úIu;dj w¾: olajñka
meyeÈ,s lrhs'
wdodhï úIu;dj uekSug fhdod .kakd úúO ñkqï meyeÈ,s lrhs'
f,darkaia jl%h ks¾udKh lrhs'
.sKs ix.=Klh .Kkh lrhs'
mxpul wmlsrK wkqmd;slh úia;r lrhs'
183
mqoa., ixLHdj;a" uq¿ wdodhfuka ta ta wdodhï mka;shg ysñ jk m%;sY;hkaa
.Kkh l< yels h'
wd¾Ólfha ish¨ u wdodhï Wmhkakkaf.a wdodhï ms<sn| f;dr;=re ,nd
.ekSu wmyiq neúka ish¨ fokd u ksfhdackh jk mßÈ f;dard .;a
ksheÈhla weiqfrka mj;ajkq ,nk iólaIKhla u.ska ck yd ixLHd
f,aLk fomd¾;fïka;=j yd Y%S ,xld uy nexl=j jßka jr mqoa., wdodhï
jHdma;sh ms<sn| f;dr;=re /ia lrkq ,nhs'
mqoa., wdodhï jHdma;sh ú.%y l< yels m%fõY folls'
1' ksrfmalaI wdodhï jHdma;sh
2' idfmalaI wdodhï jHdma;sh
ksrfmalaI wdodhï jHdma;sh hkq wd¾Ólh ;=< isák úúO mqoa.,hkaf.a
ksrfmalaI wdodhï uÜgï tlsfkl ixikaokh lsÍu hs'
úúO wdodhï mka;s hgf;a mqoa.,hka fm<.iajd ta ta wdodhï mka;sh ;=<
issák mqo.
a ,hka ixLHdj;a mqoa.,hka ixLHdfõ m%;sY;h;a fuys § .Kkh
l< yels h'
wd¾Ólfha È<s÷ mqoa.,hka y÷kd .ekSu i|yd ksrfmalaI wdodhï jHdma;sh
ms<sn| o;a; m%fhdackj;a fõ'
idfmalaI wdodhï jHdma;sh hkq wdodhï uÜgu wkqj fm<.iajk ,o
mqoa., wdodhï uq¿ wdodhfï m%;sY;hla f,i ±laùuhs'
ieu mqoa.,hl=f.a u fyda l=gqïnhl u fyda uq¿ wdodhu wdfrdayK fyda
wjfrdayK l%uhg ilia fldg wdodhï ,dNSka lKavdhï jYfhka fm<
.eiaùfuka idfmalaI wdodhï jHdma;sh .Kkh lrkq ,nhs'
tf,i .Kkh lrk ,o wvq wdodhï ,nk lKavdhug ysñ jk wdodhu
uq¿ wdodhfï m%;sY;hla f,i;a" by< wdodhï ,nk lKavdhug ysñjk
wdodhu uq¿ wdodhfï m%;sY;hla f,i;a .Kkh fldg ixikaokh lrhs'
wd¾Ól yd iudc m%;sm;a;s iïmdokh lsÍfï § idfmalaI wdodhï jHdma;sh
ms<sn| o;a; jvd;a m%fhdackj;a fõ'
184
ksrfmalaI wdodhï jHdma;sh idfmalaI wdodhï jHdma;sh
wdodhï ,dNSkaf.a $ wdodhï ,dNSkaf.a $ wdodhï
udisl wdodhu remsh,a l=gqïn m%;sY;h l=gqïn m%;sY;h
oYul jYfhka
re' 1000g wvq 10 m<uqjk^wvq u&10] 2'5
re' 1001 - 2000 30 fojk 10] 5'0
re' 2001 - 3000 32 f;jk 10] 24'5
re' 3001 - 4000 20 isjq jk 10] 28'0
re' 20"000g jeä 08 oi jk 10] 40'0
100 100'0
185
j.=fõ wjidk ;Sre foflys ±lafjk o;a; ;sria yd isria wlaIj, ksrEmKh
lrñka f,darkaia jl%h my; mßÈ ks¾udKh l< yels h'
C fldgfia j¾.M,h
.skS ix.=Klh =
OAB ;%sfldaKfha j¾.M,h
186
f,darkaia jl%h OAB ;%sfldaKh u; jegqkfyd;a wdodhï úIu;dj Wmßu
fõ ^.skS ix.=Klh 1g iudkhs&'
fï wkqj .skS ix.=Klh Y=kH jk úg wdodhï úIu;dj wvq jk w;r .skS
ix.=Klh 1g iudk jk úg wdodhï úIu;dj Wmßu fõ'
wdodhï jHdma;sfha úIu;dj uekSu i|yd ñkqula f,i mxpul wmlsrK
wkqmd;slh Ndú; lrhs'
Y%S ,xldfõ ck yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=j úiska mxpul wmlsrK
wkqmd;slh .Kkh lrkq ,efí'
fuys § my< wdodhfï isg by< wdodhu olajd wdodhu ,nk wdldrh
wkqj wdodhï ,dNSka wdodhï mka;sh mylg j¾. lrkq ,efí' fuu
wdodhï mka;s wdodhï mxpul f,i ye¢kafõ' tu wdodhï mka;s my;
mßÈ bÈßm;a l< yels h'
1' my< wdodhï ,nk mka;sh (Low - m<uq jk mxpulh )
2' my< ueÈ wdodhï ,nk mka;sh (Low mid - fojk mxpulh)
3' ueÈ wdodhï ,nk mka;sh (Mid - f;jk mxpulh)
4' ueÈ by< wdodhï ,nk mka;sh ( Mid upper - isõjk mxpulh)
5' by< wdodhï ,nk mka;sh (Upper - mia jk mxpulh)
uq¿ idudkH udisl wdodhfuka tla tla wdodhï mka;sj,g ysñ idudkH
udisl wdodhu .Kkh lrkq ,efí'
ksoiqka (
wdodhï mka;sh idudkH udis l wdodhu
my< wdodhï ,nk mka;sh 8 211
my< ueÈ wdodhï ,nk mka;sh 16 062
ueÈ wdodhï ,nk mka;sh 23 880
ueÈ by< wdodhï ,nk mka;sh 35 552
by< wdodhï ,nk mka;sh 98 575
187
my; i|yka iQ;%h Ndú; lrñka mxpul wmlsrK wkqmd;slh .Kkh
l< yels h'
ksoiqka (
by; j.=fõ f;dr;=re weiqfrka my; mßÈ mxpul wmlsrK wkqmd;slh
.Kkh l< yels h'
- by< wdodhu ,nk mka;shg ysñ idudkH udisl wdodhu } 98 575
- my< wdodhu ,nk mka;shg ysñ idudkH udisl wdodhu } 8 211
- mxpul wmlsrK wkqmd;slh 98575 } 12
8211
188
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;sridr ixj¾Okhg
odhlùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'5( o¾ø;d ixl,amh ú.%y lrñka th ñkqï lrk whqre olajhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
oßø;d ixl,amh ks¾jpkh lrhs'
oßø;dj uekSfï úúO ñkqï kï lrhs'
cd;sl oßø;dj bu meyeÈ,s lrhs'
ck.yk oßø;d o¾Ylh meyeÈ,s lrhs'
cd;Hka;r oßø;d o¾Ylh meyeÈ,s lrhs'
cd;Hka;r oßø;d bu meyeÈ,s lrhs'
oßø;dj u.ska ñkqï wdY%hfhka rgj,a w;r oßø;dj ;=,kd;aul j ú.%y
lrhs'
oßø;dfõ iajrEm fol y÷kajd fohs'
oßø;dfõ me;slv fol meyeÈ,s lrhs'
189
udkj oßø;d o¾Ylh
mdßfNdack oßø;d o¾Ylh
oßø;d wka;¾ o¾Ylh
nyqudk oßø;d o¾Ylh
cd;sl oßø;d bu hkqfjka woyia lrkqfha uQ,sl wjYH;d i|yd jeä jk
úhou mokï lr .;a l%ufõohg wkqj ffoksl tal mqoa., wdydruh
Yla;s mßfNdack wjYH;d iy wdydr fkdjk w;HjYH mßfNdack
wjYH;d hk wjYH;djka imqrd .ekSug wod< j ksYaÑ; j msysgqjd we;s
ksrfmalaI oßø;d f¾Ldjls'
fuh .Kkh lrkq ,nkafka mqoa.,hl=g uil wju jYfhka ldhsl
Yla;sh mj;ajd f.k hdu i|yd wjYH lrk le,ß m%udKh ñ, § .ekSu
i|yd jeh lrk úhoula wdydr fkdjk w;HjYH wjYH;d i|yd jeh
lrk uqo,la ie,ls,a,g .ekSfuks'
ÈhqKq mqoa.,hl=g È<s÷ núka ñ§ug wjYH lrk wju fmdaIK uÜgu <`.d
lr .ekSug wjYH wdodhï cd;sl oßø;d bu jYfhka y÷kajhs'
^fï wkqj Y%S ,xldfõ tla mqoa.,hl=g Èklg lsf,da le,ß 2030 la wjYH
nj .Kka n,d we;&'
ck yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=j ñ, fjkia ùï i|yd hdj;ald,Sk
fldg udisl j cd;sl oßø;d bfuys jákdlu uQ¾; w.hla f,i m%ldYhg
m;a lrhs'
fuu cd;sl oßø;d bug jvd wvq wdodhula Wmhk mqoa.,hka È<skaoka
jYfhka y÷kd .efka'
ck.yk oßø;d o¾Ylh hkq oßø;d bug my<ska isák È<s÷ ck.yk
m%udKh uq¿ ck.ykfha m%;sY;hla f,i ±laùu hs'
ck.yk oßø;d o¾Ylh .Kkh lsÍu i|yd my; i|yka iQ;%h fhdod
.kS'
oßø;d bug my< isák ck fldgi
ck.yk oßø;d o¾Ylh } X 100
uq¿ ck.ykh
190
2015 j¾Ifha ÈhqKq rgj,a cd;Hka;r oßø;dj .Kkh lsÍfï § Èkl
wdodhu weußldkq fvd,¾ 2'5 g wvq wodhï ,nk ck ixLHdj fhdod .kS'
j¾;udkfha f,dalfha rgj, oßø;dj wvq fjñka mj;sk njla fmkS hhs'
oßø;dj uekSu i|yd Ndú; lrk fjk;a oßø;d o¾Yl lSmhla my;
±lafõ'
udkj oßø;d o¾Ylh
mßfNdack oßø;d o¾Ylh
oßø;d wka;¾ o¾Ylh
nyqudk oßø;d o¾Ylh
udkj oßø;d o¾Ylh hkq Ôj;a ùug m%udKj;a wdodhula fkdue;s lu
jeks mgq ixl,amhlg jvd me;slv lsysmhla iys; mq¿,a ixl,amhls'
mqoa.,fhl=g w¾:j;a Ôú;hla .; lsÍu i|yd we;s f;aßï yd bv m%ia;d
wysñ ùu;a udkj oßø;dj hkafkka woyia flf¾'
tlai;a cd;skaf.a ixúOdkh udkj oßø;dj uekSu i|yd m%Odk me;slv
3la ie,ls,a,g .kS'
1' §a¾> yd fi!LH iïmkak Ôú;hla fkdue;s ùu
2' hym;a Ôjk ;;a;ajhla fkd,eîu
3' ±kqu fkdue;s ùu
udkj oßø;d o¾Ylfhys iajrEm folls'
1' ixj¾Okh jk rgj,a i|yd ielfik udkj oßø;d o¾Ylh
2' ixj¾ê; rgj,a i|yd ielfik udkj oßø;d o¾Ylh
wju ffoksl tal mqoa., wdydruh Yla;s mßfNdack wjYH;d yd wdydr
fkdjk w;HjYH mdßfNdack wjYH;d m%udKhka uek ±laùu mßfNdack
wjYH;d o¾Ylfhka isÿ flf¾'
wdydr yd wdydr fkdjk ksYaÑ; mdßfNdaack wjYH;d m%udKhka mokï
lr .ksñka ld,h;a iuÕ tys msßjefhys fjki i,ld n,d ta wkqj
oßø;djfha fjkialï úYaf,aIKh lsÍu fuu o¾Ylh u.ska isÿ flf¾'
È<s÷ mqoa.,hl=g mßfNdack oßø;djfhka ñ§ug wjYH jk uqo,a m%udKh
^ys`. uqo,a m%udK& oßø;d wka;¾ o¾Ylh hkafkka woyia flf¾'
191
È<s÷ mqoa.,hl=f.a uq¿ udisl mßfNdack úhou
oßø;d wka;¾ o¾Ylh =
oßø;d f¾Ldfõ w.h w;r fjki
È<s÷ whl=f.a oßø;d wka;¾ o¾Ylfha w.h 0 f,i i,ld fuu o¾Ylh
ms<sfh, flf¾'
wdodhu mokï lr .;a ir, ñkqula Tiafia ÿ.S Ndjh ñkqï lrkjd
fjkqjg l=gqïn uÜgfï § mqoa.,hkag uqyqK mEug isÿ jk úúOdldr jQ
ys`.;djka mokï lr f.k oßø;d ñkqï lsÍu nyqudk oßø;d o¾Ylfhka
isÿ fõ'
fi!LH" wOHdmkh" Ôjk ;;a;ja h hk mq¿,a lafIa;% ;=kg wod< úySk;djka
10la mdol lr .ksñka nyqudk oßø;d o¾Ylh ms<sfh< lr we;'
fuu úysk;d ish,a, leá lrk ,o úySk;d o¾Ylfha w.h 30] blaujd
we;s l=gqïn È<s÷ lgqïn f,i y\qkd .efka'
úySk;d o¾Ylh hk foflys idudkH w.hka tlsfklska .=K lrñka
nyqudk oßø;d o¾Ylh ,nd .kS'
^by; i|yka o¾Ylj, ld,Sk o;a; weiqfrka rgj,a w;r oßø;dj fjkia
jk wdldrh isiqkag meyeÈ,s lrkak&'
oßø;dfõ iajrEm folls'
1' ksrfmalaI oßø;dj
2' idfmalaI oßø;dj
ksrfmalI
a oßø;dj hkq lsishï mqo.
a ,hl=g fyda l=gqïnhlg uQ,l
s wjYH;d
imqrd .ekSug m%udKj;a wdodhula fkd,efnk ;;a;ajhls'
cd;sl oßø;d bu yd cd;Hka;r oßø;d bu u.ska fmkajkqfha ksrfmalaI
oßø;dj hs'
idfmalaI oßø;dj hkq wdodhï jHdma;sfha úIu;dj fya;=fjka we;eï ck
fldgiaj,g wfkl=;a ck fldgiaj,g idfmalaI j wvq wdodhula ,fnk
;;a;ajhls'
192
wvq u wdodhï ,nk 40]g uq¿ wdodhfuka fldmuK m%udKhla ysñ fõ o
hkak fuys § i,ld nef,a'
idfmalaI oßø;dj wdodhï úIu;dj ;=<ska we;s jk oßø;djls'
oßø;djfha me;slv folls'
1' mßfNdack oßø;dj ^ wdodhï oßø;dj&
2' udkj oßø;dj
mßfNdack fyj;a wdodhï oßø;dj hkq wju Ôjk ;;a;ajhla i|yd
wjYH lrk mßfNdack uÜgu mj;ajd f.k hdug m%udKj;a wdodhula
fkd,eîu hs'
mßfNdacH oßø;djfha me;slv folls' tkï ksßfmalI
a oßø;dj yd idfmalI
a
oßø;dj hs'
mßfNdack oßø;dj ukskq ,nkafka fmdaIK uÜgfuks' fmdaIK uÜgu
ffoksl wdydr fõ,l wvx.= le,ß m%udKh yd fm%daàka m%udKh u; h'
f,dal fi!LH ixúOdk weia;fïka;=j,g wkqj jhi wjqreÿ 20-30 w;r
mqoa.,fhl=g Èklg le,ß 2500la fm%daàka .a?ï 53la muK o wjYH fõ'
kuq;a f,dalfha rgj,a mßfNdack oßø;dj uekSu i|yd ;u ;ukag
wdfõKsl fmdaIK uÜgï Ndú; lrhs'
ta wkqj Y%S ,xldfõ fmdaIK moku le,ß 2145la fõ'
ksoyi" wd;au .re;ajh yd wkHhkaf.a ie,ls,a, N=la;s ú¢ñka fi!LH
iïmkak j i;=gqodhl Ôjk ;;a;ajhla .; lsÍu idlaId;a lr .ekSug
wod< udkj ixj¾Okh i|yd we;s bv m%ia;d yd f;aÍï wysñ ù .sh
;;a;ajhla udkj oßø;dj f,i ye¢kafõ'
udkj oßø;d o¾Ylh u.ska uekSug W;aidy lrkqfha udkj ixj¾Okhg
wys;lr f,i n,mdk úp,Hh fõ'
§¾>dhqI fkdue;s ùu' ±kqu fkdue;s ùu" yd hym;a Ôjk ;;a;ajhla
fkd,eîu hk idOl mokï lr .ksñka udkj oßø;d o¾Ylh ilia lr
we;'
193
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;srir ixj¾Okhg
odhl ùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'6( Y%S ,xldfõ oßø;dj úu¾Ykhg ,la lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 06
bf.kqï m, (
Y%S ,xldfõ oßø;d uÜgu y÷kajhs'
Y%S ,xldfõ oßø;dfõ m%foaYSh fjkïlïj,g fya;= bÈßm;a lrhs'
Y%S ,xldfõ oßø;djg fya;= jQ lreKq bÈßm;a lrhs'
Y%S ,xldfõ oßø;dj wju lrk l%shdud¾. fhdackd lrhs'
194
há;, myiqlï ÿ¾j, ùu
whym;a rdcH md,kh
wOHdmk" fi!LH fiajd ÿ¾j, ùu
fjf<|fmd<g msúiSfï ndOd
l=gqïnj, úYd,;ajh
fmdaIK uÜgïj, úIu;d
ixialD;sl n,mEï
wNHka;r .egqï
Y%S ,xldfõ oßø;dj flfrys my; i|yka idOl n,mdhs'
m%foaYSh idOl
k.r yd fjf<|fmd< w;r in|;dj ÿria ùu
ho .egqï yd jd¾Isl wr.,
lDIs l¾udka;h m%Odk /lshd uQ,dY%hhla ùu
wdxYsl idOl
wOHdmkfha .=Kd;aul nj my< uÜgul mej;Su
lDIs l¾udka;fha M,odhs;dj my< w.hla .ekSu
l=gqïn idOl
mjqf,a jeä orejka ixLHdjla isàu
wvq wOHdmk uÜgu
Wreufhka ,;a j;alï wvq ùu
u;aøjH i|yd weíneys ùu
Y%S ,xldfõ oßø;dj wju lsÍug .; yels l%shd ud¾. my; ±lafõ'
1' È<s÷ ck fldgiaj, Ôjk ;;a;ajh Wiia lsÍug we;s wjia:d mq¿,a lsÍu
/lshd wjia:d nyq, lsÍu
fi!LH myiqlï iemhSu
há;, myiqlï iemhSu
l=vd mßudKfha jHdmdr Yla;su;a lsÍu
úúO Y=NidOk jev igyka l%shd;aul lsÍu
2' ;SrK .ekSfï l%shdj,shg iyNd.s jk ck fldgia iún, .ekaùu
rdcH mßmd,kh myiq lsÍu
ffk;sl ls%hdud¾. i|yd m%fõY ùug we;s yelshdj mq¿,a lsÍu
f;dr;=re ,nd .ekSfï yelshdj mq¿,a lsÍu
195
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;sridr ixj¾Okhg
odhl ùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'7( Y%S ,xldfõ ck.yk jHdma;sfha fjkia ùï iy tys
m%;súmdl úYaf,aIKh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
ck.yk j¾Okh yd tys ;Srl y÷kajhs'
ck.ykfha iajdNdúl j¾Ok wkqmd;slh yd Y=oO
a ú.%y wkqmd;slh .Kkh
lrhs'
jhia jHQyfha fjkia ùï ksid we;s jk m%;súmdl úu¾Ykh lrhs'
ck.yk jHdma;sfha fjkia ùï yd tys wd¾Ól m%;súmdl úu¾Ykh lrhs'
Y%S ,xldfõ ck.ykfha wdxYsl jHdma;sh meyeÈ,s lrhs'
m%cd úoHd;aul ixl%dka;sh w¾: olajñka meyeÈ,s lrhs'
Y%S ,xldfõ hemqï wkqmd; w¾: olajhs'
Y%S ,xldfõ hemqï wkqmd; .Kkh lrhs'
196
o< urK wkqmd;slh my; i|yka mßÈ .Kkh flf¾'
urK ixLHdj
o< urK wkqmd;slh } X 1000
uOH jd¾Isl ck.ykh
ixl%uK hkq mÈxÑh fjkia lsÍu i|yd tla m%foaYhlska ;j;a m%foaYhlg
flfrk ia:dk udrej hs'
rgj,a w;r flfrk wka;¾ cd;sl ixl%uKfha § rglg we;=¿ ùu wd.uk
f,i;a rglska fjk;a rglg msgùu ú.uk f,i;a ye¢kafõ'
fuu wd.ukj,ska ú.uk wvq lsÍu u.ska Y=oaO ixl%uK ,nd .; yels h'
Y=oaO ixl%uK uq¿ ck.ykfhka oyilg fldmuK ±hs ±la jQ úg th
Y=oaO ixl%uK wkqmd;slh f,i ye¢kafõ'
wd.ukh jQ ck ixLHdj - ú.ukh jQ ck ixLHdj
Y=oaO ixl%uK wkqmd;h } X 1000
uOH jd¾Isl ck.ykh
miq.sh oYl lSmhla ;=< Y%S ,xldfõ ck.yk jHdma;sfha we;s jQ fjkia
ùï my; ±lafõ'
ck.yk j¾Ok fõ.h my; jeàu
jhia jHQyfha úYd, jYfhka fjkialï isÿ ùu
<ud ck.yk m%;sY;h wvq fjñka mej;Su
o< Wm;a yd o< urK wkqmd;slhka my< jeàu
wdhq wfmalaIKh by< w.hla .ekSu
197
ck.yk jHdma;sfha jhia jHQyfha we;s jk fjkialï ksid my;
m%;súmdlj,g uqyqK mEug isÿ fõ'
Y%u n,ldh my< jeàu
hemqï wkqmd;slh by< hdu
Y%u M,odhs;dj wvq ùu
rcfha jd¾;dys úhoï by< hdu
whjeh ys`.h jeä ùu
Y%S ,xldfõ ck.ykfha wdxYsl ixhq;sh m%cd úoHd;aul j ±laúh yels
wdydr folls'
1' ia;%S mqreI Ndjh wkqj
2' jhia ixhq;sh wkqj
ia;%S mqreI Ndjh wkqj ck.ykh lsÍfï § mqñ;sß wkqmd;h fhdod .kS'
mqu;sß wkqmd;h hkq hï ck ixLHdjl ia;%Ska 100 fofkl=g isák mqreI
ixLHdj fldmuK o hkak ±laùu hs'
mqu;sß wkqmd;h my; i|yka wdldrfhka .Kkh lrhs'
jhia ixhq;sh hkq jhia ldKav wkqj ck ixLHdj fjka lr ±laùu hs'
ú.%y lsÍfï myiqj i|yd fndfyda rgj,a my; i|yka mßÈ ck ixLHdj
ldKav ;=klg fjka lrhs ^Y%S ,xldfõ o tu fn§u isÿ lrhs&'
1' <ud ck.ykh ^wjqreÿ 15g wvq&
2' jev lrk jhia ck.ykh ^wjqreÿ 15-59 w;r&
3' jhia.; ck.ykh ^wjqreÿ 60 yd Bg jeä &
ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j u.ska Y%S ,xldfõ m%lafYams; ck
ixLHdj ^jhia ldKav wkqj& my; j.=fõ ±lafõ' fuys mdol j¾Ih f,i
fhod f.k we;af;a 2001 j¾Ih hs'
198
jev lrk jhfia ck jeäysáhka
wjq' 15g wvq <uhska ^wjq'60g jeä&
j¾Ih ixLHdj ^wjq'15-59&
ixLHdj m%;sY;h ixLHdj m%;sY;h ixLHdj m%;sY;h
2001 4922'4 26'3 12080'5 64'5 1731'4 9'2
2006 4807'4 24'4 12836'7 65'1 2075'7 10'5
2011 4692'4 22'8 13294'8 64'7 2570'4 12'5
2016 4523'6 21'4 13591'9 64'2 3070'2 14'5
2021 4196'1 19'4 13378'8 63'8 3605'1 16'7
2026 3825'3 17'5 13863'2 63'6 4115'0 18'9
2031 3520'3 16'1 13826'2 63'2 4536'1 20'7
2036 3363'2 15'4 13589'3 62'3 4888'8 22'4
2041 3299'0 15'2 13026'7 60'0 5386'7 24'8
199
fndfyda úg m%cd úoHd;aul ixl%dka;sh wÈhr y;rlska fmkakqï flf¾'
wÈhr 1( Wm;a wkqmd;slh yd urK wkqmd;slh by< uÜgul mj;S'
iajdNdúl j¾Ok fõ.h b;d wvq h'
wÈhr 2 ( Wm;a wkqmd;slh by< uÜgul mj;S' urK wkqmd;slh l%ufhka
my< niS' iajNdúl j¾Ok fõ.h l%ufhka jeä fõ'
wÈhr 3 ( Wm;a wkqmd;slh l%ufhka my< niS' urK wkqmd;slh my< nei
we;' iajdNdúl j¾Okh l%ufhka wvq fõ'
wÈhr 4 ( Wm;a wkqmd;sl fol u my;a uÜgul fkdfjkia j mj;S'
iajdNdúl j¾Ok fõ.h wvq fõ'
ld¾ólrKh yd wd¾Ól yd iudcSh ÈhqKqj ksid fndfyda hqfrdamd rgj,
m%cd úoHd;aul ixl%dka;sh by; wÈhr Tiafia isÿ jqK;a ueo fmrÈ.
rgj, th tf,i u isÿ ù ke;'
wd¾Ól jYfhka b;d by< uÜgulg <`.d fkdù isáh § Y%S ,xldfõ m%cd
úoHd;aul ixl%dka;sh wÈhr 3 olajd isÿ ù ;sfí'
2000 j¾Ih jk úg Y%S ,xldj m%cd úoHd;aul ixl%dka;sfha f;jk wÈhf¾
wjidk wjia:djg <`.d ù ;snqK o 2006$07 Y%S ,xld m%cd úµd yd fi!LH
iólaIKfhka jd¾;d jk wdldrhg uq¿ idM,H;d wkqmd;slh kej;;a
jeä ù we;s neúka Y%S ,xldfõ m%cd úoHd;aul ixl%dka;sfha wdmiq yeÍula
±lsh yels h'
kuq;a 2008 jif¾ isg urK wkqmd;slh my< uÜgul mj;sk w;r Wm;a
wkqmd;slh wvq fjñka mej;Su;a yd iajdNdúl j¾Ok wkqmd;slh wvq ùu
la ±lsh yels h'
Y=NidOk " wOHdmkh yd fi!LHh i|yd oYl lSmhla mqrd lrk ,o
wdfhdack fya;=fjka wdhq wfmalaIdj by< hdu yd YS>%fhka my< hk
idM,H;d wkqmd;h iy Y%S ,xldjg wkkH ckúldY ,laIK fya;=fjka
furg ol=Kq wdishdkq l,dmfha iqúfYaI rgla f,i y÷kd f.k we;'
lsih
s ï rgl ixLHdjl jev lrk jhfia mqoa.,hka 100 fofkl=g idfmalI
a
j hefmkakka fldmuK ixLHdjla fõ o hkak ms<sìUq lrk w.h hemqï
wkqmd;h hs'
hemqï wkqmd; m%fNao 3ls' tu m%fNao yd tajd .Kkh lrk wdldrh my;
±lafõ'
200
1' <ud hemqï wkqmd;h
wjqreÿ 0-14 w;r ck ixLHdj
<ud hemqï wkqmd;h } x 100
wjqreÿ 15-59 w;r ck ixLHdj
201
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;srir ixj¾Okhg
odhl ùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'8( Y%S ,xldfõ Y%u n,ldh yd th .Kkh lrk wdldrh ú.%h
lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
Y%u n,ldh w¾: olajhs'
l,ams; ixLHd o;a; Ndú; lrñka Y%u n,ldh .Kkh lrhs'
jev l< yels jhfia ck.ykh yd Y%u n,ldh w;r fjki meyeÈ,s
lrhs'
Y%u n,ldh iyNd.s;aj wkqmd;h .Kkh lrhs'
Y%S ,xldfõ Y%u n,ldfha ,dlaIKsl meyeÈ,s lrhs'
hï ksYÑa ; ld, iSudjla ;=< jegqmla fyda fjk;a wd¾Ól m%;s,dNhla fyda
wfmalaIdfjka wd¾Ól jákdlula we;s NdKav yd fiajd ksIamdokh lsÍu
i|yd Y%uh imhk iy iemhSug wfmalaId lrk wju yd Wmßu jhia
iSudjka ;=< isák ish¨ u mqoa.,hkaf.a tl;=j Y%u n,ldh hkqfjka
ye¢kafõ'
jvd;a ir, j mjikafka kï Y%u n,ldh hkq lsishï rgl lsishï
ld,hla ;=< ^i,ld n,k ld,h ;=<& fiajd kshqla; j iy fiajd úhqla;
j isák fomsßfiys tl;=j hs'
Y%u n,ldh .Kkh lsÍfï§ f,dalfha úúO rgj,a úúO jhia iSudjka
fhdod .kshs'
Y%S ,xldfõ ck yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=j Y%u n,ldh .Kkh
lrk wdldrh my; ±lafõ'
202
uq¿ ck.ykfhka jhi wjq' 15 yd Bg jeä ish¨ fokd xxx
wvq l<d ( .DyKshka xxx
mQ¾K ld,Sk isiqka xxx
mQ¾K wdndê;hka xxx
iaj leue;af;ka /lshd fkdlrk wh x x x - (x x x)
Y%u n,ldh (jhi wjq' 15 yd Bg jeä ils%h ck.ykh) xxx
Y%u n,ldh
x 100
Y%u n,ldh iyNd.s;aj wkqmd;h =
jev l< yels jhfia ck.ykh
Y%S ,xldfõ Y%u n,ldfha uE; ld,Sk j ±lsh yels ,laIK lSmhla my;
±lafõ'
jev l< yels jhfia ck.ykh wvq ùu
Y%u n,ldh iyNd.s;aj wkqmd;h by< hdu
ldka;djkaf.a Y%u iyNd.s;aj wkqmd;h by< hdu
ldka;djkag idfmalaI j msßñ Y%u iyNd.s;aj wkqmd;h by<
w.hla .ekSu
^YS% ,xldfõ Y%u n,ldh iy Y%u n,ldh iyNd.s;aj wkqmd;h ms<sn| j uy
nexl= jd¾Isl jd¾;dj weiqfrka isiqka iuÕ idlÉPd lrkak&'
203
ksmqK;dj 11'0 ( ixj¾Okfha úúO;ajh ú.%y lrñka ;srir ixj¾Okhg
odhl ùfï we,au meyeÈ,s lrhs'
ksmqK;d uÜgu 11'9 ( Y%S ,xldfõ fiajd kshqla;sfha yd fiajd úhqla;sfha
jHQyd;aul ,laIK úuid n,hs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m,
fiajd kshqla;sh w¾: olajhs'
Y%S ,xldfõ fiajd kshqla;shkaf.a ,laIK olajhs'
fiajd kshqla;s wkqmd;slh .Kkh lrhs'
Y%S ,xldfõ fiajd kshqla;s wkqmd;h yd fjkia ùï úu¾Ykh lrhs'
W!k fiajd kshqla;sh w¾: olajhs'
Y%S ,xldfõ W!k fiajd kshqla;shg fya;= yd tys m%;súmdl fmkajd fohs'
fiajd úhqla;sh w¾: olajhs'
Y%S ,xldfõ fiajd úhqla;s wkqmd;slh yd fjkia ùï meyeÈ,s lrhs'
Y%S ,xldfõ fiajd úhqla;shg fya;= fmkajd fohs'
fiajd úhqla;sfha iudc wd¾Ól m%;súmdl meyeÈ,s lrhs'
204
fiajd kshqla; ck ixLHdj
fiajd kshqla;s wkqmd;h = x 100
Y%u n,ldh
205
lghq;a;lg Y%uh iemhSug leue;af;ka isáh;a ta i|yd wjia:djla
fkdue;s ;;a;ajhls'
fiajd úhqla;sfha m%fNao 4ls'
1' jdßl fiajd úhqla;sh
2' id¾Isl fiajd úhqla;sh
3' jHQyuh fiajd úhqla;sh
4' pl%Sh fiajd úhqla;sh
fiajd úhqla; ck ixLHdj Y%u n,ldfha m%;sY;hla f,i ±laùu fiajd
úhqla; wkqmd;slhhs'
Y%S ,xldfõ fiajd úhqla; wkqmd;slh yd tys fjkia ùï my; i|yka mßÈ
±laúh yels h'
Y%S ,xldfõ fiajd úhqla;s wkqmd;slh idfmalaI jYfhka my< uÜgul
mej;Su
W.;a ;reK fldgia w;r fiajd úhqla;s wkqmd;slh by< uÜgul
mej;Su
.%dóh wxYfha fiajd úhqla;sh idfmalaI jYfhka by< w.hla .ekSu
ia;%S fiajd úhqla;sh idfmalaI jYfhka by< w.hka .ekSu
206
uqyqK md we;'
iudchg ,nd .; yels Wmßu ksuejqï uÜgu wysñ ùu
oßø;dj by< hdu
ndysr ixl%uK by< hdu
rcfha Y=NidOk úhoï by< hdu
foaYmd,k yd iudc fkdikaiqka;d we;s ùu
iudc úfrdaë l%shd by< hdu
mdi,aj,ska yd úYaj úoHd,j,ska msgjkakkaf.a kùk Ñka;kh
wdl¾IKh lr .ekSfï m%udoh ksid kj ksmehqï ìys ùu ys`. ùu
207
ksmqK;dj 12'0 ( Y%S ,xldfõ wd¾:sl jHQyh yd m%;sm;a;s ms<sn| j ;=,kd;aul
j úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 12'1 ( ksoyiska miq Y%S ,xld wd¾Ólfha yg.;a fjkialï úu¾Ykh
lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
ksoyiska miq wd¾Ólfha we;s jQ fjkialï úia;r lrhs'
wdkhk wdfoaYk m%;sm;a;sj, uQ,sl ,laIK kï lrhs'
ld¾ólrK m%;sm;a;sj, uQ,sl ,laIK úia;r lrhs'
wmkhk wNsuqL ld¾ñlrK m%;sm;a;sh iy ks¾ndOlrK m%;sm;a;sh
w¾:l:kh lrhs'
wmkhk wNsuL q ld¾ólrK m%;sm;a;sh iy ks¾ndOlrK m%;sm;a;sj, uq,sl
,laIK úia;r lrhs'
wmkhk wNsuqL ld¾ólrK m%;sm;a;sh iy ks¾ndOlrK m%;sm;a;s u.ska
wd¾Ólhg jk n,mEu úu¾Ykh lrhs'
ksoyiska miq wd¾Ól ,laIK wkqj wjê lSmhla y÷kd.; yels h'
208
cki;= jHdmdr wdrïN ùu
1961 - 1977 wjêfha Y%S ,xld wd¾Ólfha ,laIK
wNHka;rdNsuqL wd¾Ól m%;sm;a;s l%shd;aul ùu
úksuh md,kh" oaú;aj úksuh wkqmd; l%uh ls%hd;aul ùu
wdkhk md,kh
úfoaY úksuh w¾nQo we;s ùu
wdkhk wdfoaYk ld¾ñl m%;sm;a;s wdrïN ùu
wmkhk úúOdx.SlrKh
rdcH wxYfha uyd mßudK l¾udka; wdrïN ùu
foafmd< yd j;alï m%;sjHdma;slrKh
úksuh wkqmd; m%;sixialrKh
209
foaYSh lDIsl¾udka; yd bÈlsÍï l¾udka; flfrys mq¿,a rdcH wkq.%yh
±laùu
210
1977 ka miq Y%S ,xldj ;=< l%h
s d;aul l< wmkhk wNsuqL ld¾ñl m%;sm;a;f
s ha
fiiq b,lal jQfha"
f.jqï fYaI .eg¨ ksrdlrKh
úfoaY úksuh .eg¨ ksrdlrKh
wd¾Ól j¾Ok Wmdh ud¾. f,i wmkhk l¾udka; m%j¾Okh
wmkhk b,lal lr .;a l¾udka; fj; úfoaY wdfhdack wdl¾IKh
lr .ekSu
fiajd kshqla;s wjia:d mq¿,a lsÍu i|yd wmkhk fj; fhduq jQ
l¾udka; m%j¾Okh
úfoaY úksuh fjf<|fmd< m%idrKh lrkq msKsi wmkhk
m%idrKh
wmkhk wNsuqL ld¾ólrK m%;sm;a;sfha m%Odk ,laIK my; mßÈ
fõ'
fuh újD; wd¾Ól m%;sm;a;sh wkqn,hla f,i l%shd;aul jQ wd¾Ól
m%;sm;a;shls'
ksoyia fjf<|dug bv ,efnk mßÈ wdkhk yd wmkhk iSud
bj;a lsÍu
úfoaY úksuh iSud bj;a lsÍu
ia:djr úksuh wkqmd; l%uhla we;s lsÍu
ks, úksuh l%uh iy ú'ú'ys'i úksuh wkqmd;h wfydais fldg
úfoaY úksuh b,a¨u yd iemhqu u; ;SrKh jk kuH úksuh
wkqmd; l%uh we;s lsÍu
úfoaY úksuh rg ;=<g .,d tk mßÈ mej;s úksuh wkqmd;h
100] la wjm%udKh lsÍu
úfoaY úksuh fjf<|fmd< ls%hdldrlï ,sys,a lsÍu" úfoaY nexl=
yd uQ,H wdh;kj,g rg ;=<g meñKSug bv yir ,nd §u
wdkhk ;Sre nÿ bj;a lsÍu yd wdkhk ;Sre nÿ ,sys,a lsÍu
wmkhkh i|yd mej;s rdcH taldêldßh wfydais fldg ;r.ldÍj
wmkhkhg wjia:dj ,nd §u
211
ksmqK;dj 12'0 ( Y%S ,xldfõ wd¾:sl jHQyh yd m%;sm;a;s ms<sn| j
;=,kd;aul j úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 12'2 ( Y%S ,xld wd¾Ólfha kj m%jK;d .fõIKh lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 08
bf.kqï m, (
ld,Sk o;a; weiqfrka Y%S ,xld wd¾Ólfha jHQyuh fjkialï úia;r lrhs'
wd¾Ólfha fiajd kshqla;sh" úfoaY fiajd kshqla;sh" fma%IK" há;, myiqlï
ixj¾Okh" ixpdrl l¾udka;h y m%dfoaYSh ixj¾Okh ms<sn| j ld,Sk
o;a; weiqfrka ú.%y lrhs'
fiajd kshqla;sh by< hdug fyda my< hdug fyda fya;= jQ idOl úia;r
lrhs'
ixpdrl l¾udka;fha m%jK;d úYaf,aIKh lrhs'
m%foaYSh ixj¾Okfha jeo.;alu meyeÈ,s lrhs'
wd¾Ólfha m%foaYSh ixj¾Ok úIu;d we;s ùu flfrys n,mdk idOl
úia;r lrhs'
úIh lreKq meyeÈ,s lsÍug w;aje,la (
Y%S ,xld wd¾Ólfha we;s jQ jHQyuh fjkia ùï my; mßÈ bÈßm;a l< yels
h'
o< foaYSh ksIamdÈ;fha jHQyuh fjkialï
fiajd kshqla;sfha jHQyh fjkia ùu
o< foaYSh ksIamdÈ;fha jHQyh ld,Sk j my; mßÈ fjkia ù we;'
ksoiqka (
lDIsld¾ñl ksIamdÈ;fha m%;sY;l jeo.;alu wvq ùu
ld¾ñl ksIamdÈ;fha m%;sY;l jeo.;alu jeä ùu
fiajd ksIamdÈ;fha m%;sY;l jeo.;alu jeä ùu
^ uy nexl= jd¾;d weiqfrka&
212
fiajd kshqla;sh ( 1963 - 2016
2016 jif¾ úfoaY /lshd i|yd msg;a j hkakkaf.a 7'8]l my< hdula
jd¾;d úh'
213
ol=Kq fldßhdfõ /lshd i|yd msg;a ùï ie,lsh hq;= j¾Okhla
fmkakqï l< o bka jeä m%;sY;hla ^97]& kqmqyqKq Y%ñl ldKavhg
wh;a fõ'
Y%S ,xld úfoaY fiajd kshqla;s ld¾hdxYh úiska 2017 wh jeh u.ska
fhdackd l< mßÈ kqqmqyqKq Y%ñlhl=f.a wju jegqm $ 350 f,i o mqyqKq
Y%ñlhl=f.a wju jegqm $ 450 f,i o kshu lrk ,§'
úfoaY fm%aIK ,eîïj, wvq ùula 2015 jif¾ § jd¾;d l< o 2016 j¾Ifha
È th uOHia: j¾Okhla jd¾;d lr we;' miq.sh jirj, úfoaY fma%IK
wvq ù we;af;a ueo fmrÈ. rgj, /lshd i|yd msg;a j .sh Y%ñlhka
l%ufhka wvq ùu yd ueo fmrÈ. rgj, wd¾Ól miqnEu ksid Y%u b,a¨u
wvq ùu h'
214
úfoaY fiajd kshqla;sh yd úfoaY fiajd fm%aIK ,eîï wd¾Ólh u; we;s
lrk n,mEu
fiajd úhqla;s wkqmd;h my< hdug bjy,a ùu
mqoa.,hskaf.a wdodhï by< hdu
oßø;dj my< hdu
l=gqïn b;=reï jeä ù l=vd jHjidhka j¾Okh ùu
úfoaY bmhSï j¾Okh ùu
f.jqï fYaI .eg¨j,g m%n, úi÷ula ùu
úfoaY j;alï Yla;su;a ùu
uqof,a úfoaY w.h by< hdu
foaYSh Y%u fjf<|fmdf<a mqyqKq Y%u ys`.hla we;s ùu yd jegqma jÜgï
by< hdu
mqyqKq Y%uh úfoaY.; jk úg iïm;a iïNdrh ixfldapkh ùu
.Dy fiajh i|yd ldka;djka ixl%uKh ùu iudc .eg¨j,g yd
orejka yqfol,d ùu yd wkdrlaIs; ùug fya;= ùu
há;, myiqlï
wd¾Ól há;, myiqlï iudc há;, myiqlï
oDv myiqlï uDÿ myiqlï oDv myiqlï uDÿ myiqlï
uyd ud¾. jD;a;Sh mqyqKq jev frday,a iudc wdrlaIKh
wêfõ.S ud¾. igyka m%cd fiajh
mdGYd,d
md,ï uQ,H wdh;k mßirh iq/lSfï
c, iïmdokh
Wux myiqlï jHdmD;s
ksjdi
ÿïßh ud¾. m¾fhaIK yd
ixj¾Ok myiqlï <ud /ljrKh
jdß ud¾.
;dlaIK yqjudrej jeäysá /ljrKh
.=jka f;dgqm<
wmkhk Èß.ekaùï nkaOkd.dr
jrdh
li< neyer lsÍu
úÿ,s ixfoaY
m%jdyk moaO;s
215
há;, myiqlï i|yd jk wdfhdackh hkq wd¾Ólh ld¾hlaIu j l%h s d;aul
ùu i|yd wjYH flfrk fiajd iy myiqlï iemhSug fN!;sl yd
ixúOdk jHQyhka f.dv kexùu h' há;, myiqlï rgl fyda m%dfoaYSh
ixj¾Okh ms<sìUq flfrk jeo.;a o¾Ylhls'
há;, myiqlï lafIa;%h wd¾Ól yd iudðh jYfhka Wm fldgia follg
j¾. l< yels h' wd¾Ól há;, myiqlï hkq uyd ud¾." c, iïmdok yd
c,d mjyk myiqlï" ikaksfõok myiqlï cd, hkdÈh h' iudc há;,
myiqlï jkqfha mdi,a" úYajúoHd," frday,a" ksjdi ixj¾Okh hkdÈh
fõ'
há;, myiq l ï i|yd lrkq ,nk wdfhda c kh wd¾Ól jDoa ê hg
úúOdldrhg odhl fõ' há;, myiqlï m%udKj;a fkdùu rgl ixj¾Ok
l%shdj,sfha § uqyqK fok m%Odk ndOlhls' wi;=gq odhl uxudj;a" jdyk
;onoh" flá ÿrla hdug jeä ld,hla .; ùu hkdÈh ixj¾Ok l%h s dj,shg
n,mdk ir, ndOdjka fõ' uyd ud¾." md,ï" jrdh" ÿïßh ud¾."
ikaksfõok cd," jdßud¾. myiqlï ixj¾Okh lsÍu wd¾Ól jDoaêhg
úYd, wkqn,hla fõ'
uE; § isÿ lrk ,o m¾fhaIK yd wOHhk u.ska fy<s fldg we;af;a há;,
myiqlï by< hk iEu 10] la mdid u È.=ld,Sk ksuejqu 1]lska j¾Okh
jk nj h'
216
iudc ixj¾Okhg fya;= ùu
udkj m%d.aOkh ìys ùug fya;= ùu
wd¾Ólfha ;r.ldß;ajh by< hdu
há;, myiqlï i|yd rdcH wdfhdack my; mßÈ bosrsm;a l< yels h'
wd¾Ól fiajd iudc fiajd tl;=j
o< foaYSh o< foaYSh o< foaYSh
ksIma dokh remsh,a ksIm
a dokh remsh,a ksIma dokh
remsh,a
j¾Ih m%;sY;hla ì,shk m%;sY;hla ì,shk m%;sY;hla
ì,shk f,i f,i f,i
YS% ,xldfõ há;, myiqlï ixj¾Okh i|yd rdcH wdfhdack" o< foaYSh
ksIamdok m%;sY;hla f,i 5] lg wdikak uÜgfï mj;S' kuq;a wd¾Ólfha
;r.ldß;ajh jeä ÈhqKq lsßu i|yd;a" wd¾Ól jDoaêfha Wmßu uÜgug
<`.d ùu i|yd;a úfoaY iDcq wdfhdack wdl¾IKh lsÍu i|yd;a" há;,
myiqlï ixj¾Okfha wdfhdackh ;j ÿrg;a by< kexùfï wjYH;dj
mj;S' ta i|yd we;s m%n, ndOdjka jkafka rdcH wdodhï isñ; ùu" rdcH
Kh by< hdu j<lajd .ekSu" rdcH Kh wdmiq f.ùï yelshdj iSñ; ùu
wdÈhhs' fï ;;a;ajh hgf;a rdcH fm!oa.,sl yjq,aldß;ajh ;=<ska há;,
myiqlï iemhSu i|yd fm!oa.,sl wdfhdack wdl¾IKh lr .ekSu jeo.;a
fõ'
217
rdcH fm!oa.,sl yjq,aldß;ajh Èß .ekaùfï rdcH m%;sm;a;s rduqj u.ska
foaYmd,k{hka yd m%;sm;a;s iïmdolhka we;=¿ ish¨ u md¾Yajlrejkaf.a
±kqïj;a nj by< kexúh hq;= w;r fm!oa.,sl wdfhdack Èß .ekaùu iy
fiajdj, .=Kd;aul Ndjh iy idOdrK ñ, .Kka iy;sl lsÍug iqÿiq
kshduk yd mßmd,k hdka;%Kh ks¾udKh l< hq;= h' wd¾Ól yd iudc
há;, myiqlïj, fm!oa.,sl wdfhdack m%j¾Okh lsÍu i|yd ia:djr
m%;sm;a;s" hymd,kh' úksúo Ndjh" wdh;ksl yelshd jeä ÈhqKq lsÍu"
M,odhs kshdukhka yd ld¾hlaIu uQ,H fjf<|fmd<j,a wdos mQ¾j wjYH;d
iïmQ¾K l< hq;= h' fï w;r ld¾hlaIu f,i iïm;a fnod fjka lsÍu
;yjqre lsÍu i|yd wd¾Ólhg jeä m%;s,dN ysñ jk whqfrka jHdmD;sj,
m%uqL;d wkqms<sfj, y÷kd .ekSug há;, myiqlï jHdmD;s mq¿,a YLH;d
wOHhkhlg ,la l< hq;= hs'
218
fndfyda rdcH - fm!oa.,sl yjq,aldß;aj jHdmD;s ;=< l,a ;nd jHdmD;s
ksu lsÍu fjkqfjka ,nd fok m%ido §ukd (bonus) we;=<;a jk neúka"
ish¨ jHdmD;s jvd;a ld¾hlaIu j ksu lsÍug yelshdj ,efí'
rcfha wruqo,a jvd;a ld¾hlaIu f,i jeh lsßu fï hgf;a bv ie,fik
neúka iudc wd¾:l jeo.;alula we;s fjk;a lafIa;% flfrys iSñ; rdcH
wruqo,a fhduq lsÍug wjia:dj Wod fõ'
rdcH - fm!oa.,sl yjq,aldß;aj iys; jHdmD;sj, ld¾hlaIu;dj jeä
neúka th rdch uQ,hg jdisodhl fõ' whjeh mr;rh wvq lr .ekSug
odhl jkq we;'
jHdmD;s Ôjk pl%fha iEu wÈhrl §u by< m%ñ;s uÜgula mj;ajd f.k
hdug yelshdj ,efí'
rdcH úhoï wvq lr .ekSug bv ie,fik neúka ck;dj u; nÿ nr o
wvq úh yels h'
fm!oa.,SlrKh l%ufõohkag iudcfha ±ä úfrdaO;djla mj;sk úg thg
id¾:l j uqyqK Èh yels úl,am m%fõYhla f,i rdcH - fm!oa.,sl
yjq,aldß;aj jHdmD;s ±lsh yels h'
ixpdrl l¾udka;h
Y%S ,xldfõ wd¾Ólfhys úfoaY úksuh Wmhk m%Odk wxYhla jk ixpdrl
l¾udka;h wLKav j j¾Okh ùfï m%jK;djla fmkajhs' b;sydiha m<uq
jr ñ,shk foflys ikaêia:dkh miq lrñka 2016 jif¾ § ixpdrl
meñKSfï ixLHdj 2"050"832 la olajd 14] l lemS fmfkk jd¾Isl j¾Okhla
jd¾;d lf<a h'
ixpdrl l¾udka;fha m%j¾Okh i|yd msgqjy,a jQ idOl jkqfha
ixpdrl l¾udka;h wdY%s; há;, myiqlï ixj¾Okh i|yd l<
wdfhdackh by< hdu
kj .=jka fiajd" u`.S fk!ld fiajd l%shd;aul ùu
cd;Hka;r iïnkaO;d jeä ÈhqKq lr .ekSfï jev igyka l%shd;aul
ùu
f,da l fha m% O dk ixpdrl .ukdka ; j, N+ = f.da , S h " oa Y md,ks l
wúksYaÑ;;d j¾Okh ùu
wm%sldj yer wfkl=;a m%Odk l,dm ish,af,ka u ixpdrl meñKSï j¾Okh
úh' Y%S ,xldjg ixpdrlhska meñfKk úYd,;u ixpdrl l,dmh ngysr
hqfrdamfhks ^31]ls&' 2016 jif¾ § fuu l,dmfhka meñKs ixpdrlhska
ixLHdj 64333ls'
219
kef.kysr wdishdfjka meñKs ixpdrlhska ixLHdj 20'7] ls' 2016 jif¾
§ jeä u ixpdrlhka ixLHdjla meñKs rg bkaÈhdjhs' fojkq j Ökh h'
f;jk rg tlai;a rdcOdkshhs' ixpdrlhska meñKSfï wruqK wkqj n,k
úg jeä m%;sY;hla úfõlh .; lsÍu i|yd h'
uE; j¾Ij, ixpdrl bmhSï wLKav j j¾Okh jQ w;r tu.ska fiajd
.sKqu Yla;su;a úh' 2016 jif¾ uq¿ ixpdrl bmehSï tlai;a ckmo
fvd,¾ ñ,shk 3518 ls' th fmr jirg jvd 18] l j¾Okhls'
uE; j¾Ij, § ixpdrl wxYfha wdfhdack È.g u j¾Okh úh' 2015
jif¾ § wkqu; jQ fydag,a jHdmD;s 37 iu. iei£fï § 2016 jif¾ §
tlai;a ckmo fvd,¾ ñ,shk 526 lska iukaú; fydag,a jHdmD;s 41la
i|yd wkque;sh ,eî ;sìKs'
rfgys kef.kysr iy W;=re m<d;aj, ixpdrl l¾udka;fha by< úNj;la
Wlyd .ekSu i|yd foaYh
S yd úfoaYh
S wdfhdaclhskf
a .a wjOdkh fhduqùu;a
iu`. tu m<d;aj, ixpdrl l¾udka;fha wLKav j j¾Okh úh'
miq.sh jir lSmh ;=< m%n, m%j¾Ok jev igyka yd ixpdrl l¾udka;h
wdY%s; há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍug .kakd ,o mshjr furgg úfoaY
ixpdrlhska wdl¾IKh lr .ekSug WmldÍ jQj o" Y%S ,xldj ;ju;a
f.da,Sh fjf<|fmd< ;=< ;u mQ¾K úNj;dj <`.d lr f.k fkdue;'
220
uE; ld,fha úfoaY úksuh bmhSu yd fiajd kshqla;sh iïnkaOfhka ixpdrl
l¾udka;fha odhl;ajh my; mßÈ bÈßm;a l< yels h'
Y%S ,xldfõ uq¿ úfoaYSh úksuh bmhSï i|yd ixpdrl l¾udka;fha odhl;ajh
2015 § 12] la jQ w;r 2016 j¾Ifha § th 14'2] la úh' úfoaY fm%aIK iy
frÈms<sj,g yd we.¨ïj,g miqj ;=ka jeks ;ekg m;a j we;af;a ixpdrl
l¾udka;hhs'
ixpdrl l¾udka;h ìys l< iDcq iy jl% fiajd kshqla;sh 2015 § 319"436 la
jQ w;r" 2016 § 335"659 la úh'
ixpdrl l¾udka;h uqyqK fok wNsfhda. lsysmhls' ixpdrlhskaf.a wfmalaIs;
j¾Okhg iu.dó j fydag,a ldur m%udKj;a fkdùu' wfmalaIs; úYd,
ixpdrl m%udKhlg myiqlï ie,iSu i|yd fydag,a ldur 40"000 ;a 50"000
;a w;r m%udKhla wjYH fj;ehs weia;fïka;= fldg we;;a" 2016 wjidkfha
§ ixpdrl fydag,a iy w;sf¾l wdh;k hk fowxYh u i;= j we;af;a
fydag,a ldur 34"000 la muKs'
ixpdrl lafIa;%fha kshe¿Kq Y%S ,dxlsl mqyqKq Y%ñlhska úYd, msßila by<
jegqma fjkqfjka úfoaYSh rgj, fiajfha fh§ isà' ixpdrl l¾udka;fha
by< hk mqyqKq Y%ñl wjYH;d imqrd .ekSu i|yd wjYH fiajl mqyqKq lsÍu
rchg lsÍu isÿ l< fkdyels neúka ta i|yd rdcH yd fm!oa.,sl wxY yjq,a
lghq;= lsÍu w;HjYH fõ'
f,dal m%isoaO fydag,a odu Y%S ,xldj fj; olajd we;s wjOdkh m%udKj;a
fkdúu' fndfyda m%uqL fmf<a fydag,a odu Tjqkaf.a fydag,a jHdmdr Y%S
,xldfjka ;ju;a m%udKj;a mßÈ jHdma; fldg fkdue;' f*daíia i`.rdj
kï lr we;s f,dj fyd|u wka;¾ cd;sl iqfLdamfNda.S fydag,a odu ikakdu
10 w;=frka Y%S ,xldfõ olakg we;af;a fydag,a odu ;=kla muKs'
221
ixpdrl l¾udka;fha úêu;a wxYh fyd¢ka kshdukh ù ;snqK o' l¾udka;h
;=< ie,lsh hq;= wúêu;a wxYhla l%shd;aul fjñka mj;S' tneúka úêu;a
wxYh fj; tu fldgi o wka;¾ .%yKh lr .ekSu i|yd wjOdkh fhduq
lsÍu w;HjYH fõ' fkdúêu;a wxYh ;=< ixpdrl l¾udka;fha wdrlaIdj
iy wdpdr O¾u jeäÈhqKq lsÍu w;HjYH jk w;r" tfia lsÍug wfmdfydi;a
ùu rfÜ hym;a m%;srEmh ì| jeàug fya;= jkq we;'
kej;S isák rd;%s ixLHdj f,i .Kkh flfrk ixpdrlhl= kej;S isák
idudkH ld, iSudj jir .Kkdjla mqrd tlf,i u mej;Su ( ffoksl
ixpdrl úhou miq.sh jir lSmh mqrd j¾Okh ú ;snqK o" m%Odk jYfhka
u ixpdrlhka i|yd Y%S ,xldfõ mj;sk l%shdldrlï wvq ùu ksid ixpdrlhl=
kej;S isák idudkH ld, iSudj rd;%s 10 la muK fkdfjkia j mj;S' tu
ksid Y%S ,xldfõ mj;sk ixpdrl wdl¾IKhka úúOdx.lrKh lsÍu i|yd
m%;sm;a;suh ;SrK .; hq;= jk w;r tys § ixpdrl rd;%s ld, iSudj wju
jYfhka i;s folla f,i b,lal lsÍu i|yd uÕS fk!ld iy iduq\%sl
ixpdr" úfõlh wuqKq lr.;a ixpdr" úfkdaodiajdoh wruqKq lr .;a ixpdr
jeks ixpdrl l¾udka;fha miq.dó wxY flfrys jvd;a wjOdkh fhduq l<
hq;= fõ'
f;dr;=re ,nd .ekSu i|yd muKla fkdj" niar:" l=,S r: iy fydag,a fjka
lsÍï" cx.u ÿrl:k iïnkaO;d" jhs-*hs iïnkaO;d" ixpdrl ie,iqï wd§
jQ mq¿,a mrdihl me;sfrk mßÈ ixpdrlhkag fiajd imhkakd jQ nyqld¾h
ixpdrl f;dr;=re uOHia:dk ixLHdj m%Odk ixpdrl wdl¾IKhka ys iy
m%Odk m%jdyK flakaøia:dkhkays ;j ÿrg;a jeä lsÍu wjYH;djla mj;S'
222
ls%hdldrlïj, úYd, fldgils' ±kqï wd¾Ólh ;=< iajdNdúl jákdlïj,ska
ie,lsh hq;= fldgila wYamDYH j;alïj,ska iukaú; jk w;r" tys fiajl
±kqï ^nqoaêuh m%d.aOkfha& jákdlula we;;a idudkHfhka ms<s.;a .sKqï
uQ,O¾uj,g wkqj fuu j;alï fYaI m;%j, we;=<;a lsÍug bv fkdfokq
we;'
f;dr;=re hq.fha § f.da,Sh wd¾:slh'" ±kqï wd¾Ólh fj; fhduq úh' f;dr;=re
hq.hg fuu ixl%uKh we;=<;a jkafka" fiajd ld¾hlaIu" ksIm
a dok ld¾hlaIu
yd Y%u iQlaIau wd¾Ól j¾Okhkaf.ka ,nd .kakd ,o fyd|u Ndú;hka h'
oekqu yd ±kqu mokï lr .;a idOl tl;= lr we;s wka;¾ iïnkaO;d iy
f.da,Sh wd¾Ólh i|yd m%fõY jk ±kqu iy fjf<| ryia wd¾Ól j¾Okfha
;SrKd;au; idOlhka jk w;r" wd¾Ól iïm;la f,i o jeo.;a fõ'
±kqïlrejka
±kqï bxðfkarejka
±kqï m%d.aOkh
nqoaêuh m%d.aOkh
nqoaêuh foafmd<
223
±kqï wd¾Ólh lrd hdfï wNsfhda. (
Y%S ,xldj ;=< mj;sk wvq ksmqK;d iy wvq jegqma mokï lr .;a ld¾ólrK
l%h
s dj,sh ksid ±kqï flakøa Sh wd¾Ól jDoaê l%h
s dj,sh lrd keUqreùfï yelshdj
wvq ù we;'
1998 jk úg Y%S ,xldj my< wdodhï ,nk rgl isg my< ueo wdodhï ,nk
rgla njg m;a ùu;a iuÕ Y%S ,xldjg úfoaYj,ska ,efnk m%odkhka yd
wdOdr iSud ùu'
Rcq úfoaY wdfhdack wvq ;dlaIKh iys; Y%u iQlaIau l¾udka; fj; nyq,
jYfhka .,d tau ksid udkj m%d.aOkh iïmdokh lr .ekSfï bv m%ia;d
wvq ùu
±kqï wd¾Ólh ms<sn| o¾Ylh ilia lsÍug my; i|yka ks¾Kdhl fhdod
.kS'
wd¾Ól idkqn,h iy wdh;ksl jHQyh
kjH;djka yd ;dlaIKh Wmfhda.S lr .ekSfï keUqrej
wOHdmkh yd mqqyqKqj
ICT há;, myiqlï
fuu o¾Ylh wkqj 2012 j¾Ifha m%uqLia:dkh .;a rgj,a my; ±lafõ'
iaùvkh
*ska,ka;h
fvkaud¾lh
fko¾,ka;h
fkda¾fõ
224
ksoyiska miq Y%S ,xldj ;=< l%shd;aul lrk ,o ixj¾Ok jHdmD;sj, jeä
m%;s,dN ysñ jQfha kd.ßl wxYhg hs' tu ksid Y%S ,xldfõ by< wd¾Ól
jDoaêhla yd iudc ixj¾Okhla ysñ lr .kq ,enqfõ niakdysr m<d;ska
fld<U Èia;%slalh hs' Èjhsfka fiiq m<d;a yd Èia;%slal Bg iu.dó j wvq
ixj¾Ok uÜgula ysñ s lr .;a ksid ;=,s; m%dfoaYSh ixj¾Ok jHdmD;s f;dard
.;a Èia;%slalj, l%shd;aul lsÍug isÿ úh'
225
ksmqK;dj 12'0 ( Y%S ,xldfõ wd¾:sl jHQyh yd m%;sm;a;s ms<sn| j ;=,kd;aul
j úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 12'3 ( iuld,sk wd¾Ól isÿ ùï iy m%;sm;a;s úu¾Yk lrhs'
ld,Éfþo .Kk ( 04
bf.kqï m, (
wd¾Ólhg foaYSh yd f.da,sh isÿ ùï n,mdk wdldrh úia;r lrhs'
foaYSh yd f.da,Sh wd¾Ól isoaêj,g ksoiqka olajhs'
foaYSh yd f.da,Sh wd¾Ól isoaê we;s ùu flfrys n,mdk idOl úia;r
lrhs'
iuld,Sk wd¾Ól m%;sm;a;s úia;r lrhs'
226
1994 wdKavq n,h fjkia ùï iu`. we;s jQ wd¾Ól m%;m
s ;a;suh fjkia
ùï ksid wd¾Ólh .uka l< ÈYdj lsishï m%udKhlska fjkia úh'
tkï wd¾Ólfha újD; Ndjh b;d iq¿ m%udKhlsk a wvq ls Íu"
fm!oa.,SlrK m%;sm;a;s fjkia lsÍu" ñ, ia:dhs;dj" fiajd úhqla;s
.eg¨ wju lsÍu" kS;sh yd iduh ;j ÿrg;a Yla;su;a lsÍu wdos
jYfhka ld,Sk fjkialï .Kkdjla isÿ úh'
2006 j¾Ifha § wdKavq n,h fjkia ùu u; foaYSh wd¾Ólh Yla;su;a
lsÍfï kj wd¾Ól m%;sm;a;s yd .e<mqï l%shd;aul lsÍu isÿ úh'
foaYSh lDIsld¾ñl wxYh Yla;su;a lsÍu
fm!oa.,SlrK jev ms<sfj< iSud lsÍu
2015 wdKavq n,h fjkia ùu;a iu. kS;sfha wdêm;H ;yjqre lsÍu"
iudÔh fjf<|fmd< wd¾Ólhla lrd keUqre ùu" hymd,kh ms<sn|
l;sldj" cd;sl taldnoaO;djla we;s lsÍu" mqk¾ckkSh n,Yla;s
m%Njhka fj; m%fõY ùu wdos fjkialï isÿ úh'
1983 isg 2009 olajd ^wjqreÿ 30& mej;s hqo ;;a;ajh
fï ksid rfÜ há;, myiqlï' l¾udka; Yd,d" lDIsld¾ñl f.dúìï
úkdY jq w;r" ksIamdokh my< jeáKs' ú/lshdj jeä úh' foaYSh
iïm;a W!k Wmfhdackhg ,la úh' rchg wdrlaIl lghq;= fjkqfjka
úYd, úhoula oeÍug isÿ úh'
1989 isg 1991 olajd Èjhsfka fiiq m%foaYj, mej;s isú,a wr., isÿ
ùu o rfÜ ksIamdokh my< hdug ñ, uÜgu by< hdug" foafmd<
iïm;a yd há;, myiqlï úkdY ùug fya;= úh'
jßka jr we;s jQ iajdNdúl Wmøj
2004 j¾Ifha we;s jQ iqkdñ ;;a;ajh
jßka jr we;s jQ .xj;=r yd kdhhdï
jßka jr we;s jQ ksh`. ;;a;ajhka
jk i;=kaf.ka we;s jk ydks
wd¾Ólhg n,mE f.da,Sh isÿ ùï i|yd my; i|yka ksoiqka ±laúh
yels h'
wdishd;sl uQ,H w¾nqoh
fï ksid w.aksÈ. wdishd l,dmfha uQ,H fjf<|fmd< ±ä mSvkhlg
,la ùu ksid yd tu l,dmfha úfoaY jHjydr uqo,a tall ±ä f,i
227
wjm%udKh úh' fï ksid Y%S ,xld remsh, wjm%udKh ùu" tu l,dmfhka
wdkhkh lrk NdKav ñ, .Kka by< hdu isÿ úh'
hqfrdamd wd¾Ól w¾nqoh
2006 jif¾ isg weußldkq yd hqfrdamd l,dmj, we;s jq wd¾Ól
wjmd;h ksid tu l,dmfha ksIamdokh my< .sh w;r" ú/lshdj jeä
úh' ñ, uÜgï YS>%fhka by< .sfha h' ±ä rdcH Kh w¾nQohla yg
.eKsk's fuh Y%S ,xldfõ wmkhk fjf<|fmd<" úfoaY fiajd kshl
q ;
a h
s "
úfoaY wdfhdack wvq ùu flfrys úYd, n,mEula we;s flßK'
f.da,Sh wd¾Ólfha rgj,a w;r È.ska È.g u we;s jQ w¾nqohka
úfYaIfhka brdlh" we*a.ksia:dkh" isßhdj" wd§ rgj, we;s jQ hqo
.egqï ksid Lksc f;,a ñ, by< hdu Y%S ,xldfõ wdkhk fjf<|fmd<
my< hdu" úfoaY wdfhdack wvq ùu isÿ úh'
f,dalfha Lksc f;,a yd rka ñ, .Kka by< hdu' fï ksid ,xldfõ
wdkhk úhou by< hdu" f.jqï fYaI ys`.h" remshf,a úfoaY w.h
my< hdu" n,Yla;s yd ne÷Kq WoaOukh by< hdu" Y%S ,xldfõ wd¾Ólh
flfrys n,md we;'
f,dal wdydr ys`.h
2000 jif¾ uq,a jljdkqfõ È f,dalfha wdydr ksIamdokh lrk
rgj,aj, we;s jQ n,mEu ksid iy bkaOk ksIamdokhg wdydr úYd,
jYfhka Ndú; lsÍu ksid ±jeka; wdydr ys`.hla we;s úh' tys
m%;sM,hla f,i Y%S ,xldjg wdkhkh lrk ;sß`.= msá" lsß msá" iSks
wd§ wdydr ñ, .Kka YS>%fhka jeä úh'
f.da,Sh WIaK;ajh by< hdu yd úúO l,dmj, we;s jQ iajdNdúl
Wmøj
YS>% ld¾ólrKh;a iuÕ f.da,Sh wjldYhg uqod yefrk wys;lr
jdhqka ksid f.da,Sh WIaK;ajh YS>%fhka by< hdfuka .a,eish¾
Èhùfuka id.r c, uÜgu by< hdu isÿ fõ' tfuka u id.r iïm;a
úkdY ùu" fnda. M,odj wvq ùu o fï ksid isÿ fõ' lDIs ld¾ñl rgla
jYfhka Y%S ,xld wd¾Ólh flfrys fuu ;;a;j a h úYd, f,i n,mEï
we;s lrhs'
228
uQ,dY% (
w;m;a;=" ã' (2009)' wd¾Ól úoHd m%fõYh 1(m<uq uqøKh)' uyr.u ;rxcs
ms%kaÜia
w;m;a;=" ã' (2011)' wd¾Ól úoHd m%fõYh 2'(m<uq uqøKh)' uyr.u ;rxcs
ms%kaÜia
YS% ,xld uy nexl=j" (2016)' jd¾Isl jd¾;dj 2015' YS% ,xld uy nexl=j
YS% ,xld uy nexl=j" (2017)' jd¾Isl jd¾;dj 2016' YS% ,xld uy nexl=j
Mankiw, G.N. (2007) Pricipal of Economic 4th Edition. Thomas South Western
229