11ο μάθημα ΝΕΦ 204

(δύο μαθήματα έμειναν)

Νέα αθηναϊκή σχολή ή γενιά του 1880

Ελληνική επαρχία, αγροτική και νησιωτική Ελλάδα μπαίνει στο προσκήνιο της πεζογραφίας αλλά και
της ποίησης.

Λαογραφία η επιστήμη που μελετά την λαϊκή παράδοση

Ηθογραφία αναπαράσταση της ζωής της ελληνικής επαρχίας με την περιγραφή ηθών και εθίμων κ την
παρουσία του διαλογικού ιδιώματος στα πεζογραφήματα ώσπου να επικρατήσει η δημοτική κ στην
αφήγηση. Επικράτηση γίνεται στη δεκαετία του 90 έπει τα από παρέμβαση του Γιάννη Ψυχάτη με το
Ταξίδι μου στα 1888. Θετικός και αρνητικός ο ρόλος του γτ ξανάφερε το γλωσσικό αίτημα ως ζήτημα,
ήθελε το πεζό στη δημοτική. Αίτημα αυτό. Έχει δίκιο ως ιδέα, λογική. Στην εφαρμογή όμως πολύ
απόλυτος. Πρόβλημα το ότι η γλώσσα που πρότεινε δεν ήταν δημοτική φυσική, αλλά ένα
κατασκεύασμα. Δεν έζησε ποτέ στην Ελλάδα. Είχε εικόνα της δυτικής Ευρώπης. Ήταν φανατικός και
ακραίος άνθρωπος όμως, η αδυναμία του. Μπορεί να χρειαζόταν αυτό αλλά δεν έκανε υποχωρήσεις
και συμβιβασμούς. Πρότεινε τύπους που ήταν κατασκευασμένοι και υπερβολικοί. Σιγά σιγά
διαφοροποιήθηκαν και εντός του χώρου της δημοτικής. Πρότεινε παλαιοδημοτικούς τύπους που
έμειναν μέχρι κ τον Μεσοπόλεμο. Αλλά η συμβολή του ήταν το λάκτισμα για το δημοτικισμό και την
επικράτησή του. Αυτό το ακραίο κίνημα του Ψυχάρη πόλωσε την κατάσταση μεταξύ καθαρευουσιάνων
και δημοτικιστών. Οι τελευταίοι συσπειρώθηκαν περισσότερο και τον λοιδορούσαν, έδωσε λαβές και
επιχειρήματα ώστε να κυκλοφορούν πολλά ανέκδοτα. Σάτιρα. Συνολική αποτίμηση είναι αμφίσημη. Οι
δημοτικιστές χαρακτηρίζονταν Μαλλιαροί γιατί πολλοί νεαροί από αυτούς είχαν μακριά μαλλιά.

Κυριαρχία Ρεαλισμού στην Ευρώπη και ανάπτυξη λαογραφικής επιστήμης στην Ελλάδα. Λόγοι
επικράτησης δημοτικισμού. Ανάπτυξη λαογραφίας έφερε στο προσκήνιο την εθνογραφία γιατί οι
Έλληνες λαογράφοι είχαν την βεβαιότητα ότι μόνο μέσω της μελέτης της λαϊκής ζωής των ν ελλήνων
βρούμε επιβιώματα του αρχαίου κόσμου και θα αποδείξουμε τη σχέση του νεότερο ελληνισμού με την
αρχαία Ελλάδα. Θα φίμωναν τους αντίθετους, πχ Φαλμεραιγ. Από 1870 ξεκίνησε η μελέτη της
παράδοσης που είχε σκεπασεί από το χριστιανικό ένδυμα που είχε σκεπάσει τον αρχαίο μύθο. Ο
Νικόλαος Πολίτης ήταν φανατικός πολέμιος του Χριστιανισμού και ήθελε την κατάργηση του από τα
σχολεία γιατί ήταν υπέρ του έθνους.

Αυθεντική Ελλάδα εκφράστηκε με αγροτική Ελλάδα, το αίτημα έρχεται από τα χρόνια του ρομαντισμού
αλλά πραγματώνεται στα χρόνια του ρεαλισμού. Γι αυτό κιόλας η τάση της ηθογραφίας έντονη τις δυο
τελευταίες δεκαετίες.
Άρατε Πύλας . Μωραιτίδης

Εορταστικό διήγημα, Πασχαλινό. Και έρωτας στα χιόνια του Παπαδιαμάντη.

Μόδα αναπαράστασης ζωής χωριού αγροτικής και νησιωτικής Ελλάδας κυριάρχησε σε όλο το πεδίο.
Δεν εξαφανίστηκε η Αθήνα, αλλά τον τόνο έδινε η επαρχία. Περιοδικά συνέβαλαν στην κυριαρχία της
ηθογραφίας όπως κ εφημερίδες. Ένας εκδότης Βλάσης Γαβριηλίδης έβγαζε τρία έντυπα που συνέβαλαν
στη διάδοση της πρωτότυπης ελληνικής πεζογραφίας, έδωσε και δουλειά σε νέους πεζογράφους. Ο
Παπαδιαμάντης ζούσε μεταφράζοντας ξένα τηλεγραφήματα και έργα. Έχουμε το φαινόμενο του
δημοσιογράφου λογοτέχνη. Άνθρωποι του Τύπου οι λογοτέχνες της τελευταίας δεκαετίας. Δεν ήταν
μόνο αυτός που έδινε δουλειά στους νεαρούς διανοούμενους μέσω μεταφράσεων, ήταν πολλοί.

Δημιουργήθηκε λοιπόν στην Ελλάδα η μόδα του εορταστικού διηγήματος μεταφέροντας αυτό που εδώ
και δεκαετίες υπήρχε στην Αγγλία. Έπεισε τον Μωραιτιδη, Παπαδιαμάντη και άλλους να το κάνουν και
είχε τέτοια απήχηση που κράτησε 50 χρόνια. Ο Παπαδιαμάντης και ο Μωραιτίδης μάλιστα
ειδικεύτηκαν σε αυτά. Στην αρχή προκαλεί ρίγη ενθουσιασμού και μετά από καιρό κουράζει και αρχίζει
η άρνηση. Άνοδος, κορύφωση και κάμψη.

Η Φόνισσα είναι Ντοστογέφσκυ

Άρατε Πύλας

Ήθη και έθιμα εορτασμών στις πατρίδες τους όταν ήταν παιδιά. Μωραιτίδης αντιπροσωπευτικός της
ηθογραφίας. Από Σκιάθο κι αυτός, συγγενής του Παπαδιαμάντη και τα πρώτα χρόνια ήταν πιο γνωστός
από τον Παπαδιαμάντη. Αλλά μετά τον υποσκέλισε εντελώς. Μωραιτίδης πολύ καλός, έχει
αφηγηματική ικανότητα, ξέρει να δένει ιστορία, έχει σχέδιο αφηγηματικό, καλός φιλόλογος αλλά
υπολείπεται από τον Παπαδιαμάντη στο χάρισμα και το ταλέντο. Είχε αυτήν ατυχία να βρεθεί δίπλα σε
αυτόν και σκεπάστηκε. Αλλά δεν είναι κακός. Το Άρατε Πύλας δεν είναι από τα καλύτερα, αλλά
βλέπουμε την διαφορά και με τον Βιζυηνό. Αξιοποιεί λειτουργικά ο δεύτερος τα έθιμα και δεν μένει
μόνο στην διακόσμηση. Ο Παπαδιαμάντης πολλές φορές είναι άτεχνος, δεν έχει το σχέδιο και το
αφηγηματικό τρόπο αλλά έχει το χάρισμα. Απήχηση σε πάρα πολύ κόσμο.

1891, σε πασχαλιάτικο τεύχος περιοδικού. Γράφει στην εποχή του ρεαλισμού με ματιά ρομαντική γιατί
αποκρύπτουν ή δεν αναφέρουν τις αρνητικές πλευρές της επαρχίας. Νοσταλγία, εξιδανίκευση.

Μωραιτίδης. Με πολλή τέχνη και μαστοριά, αλλά του λείπει το βάθος. Όλα είναι ωραία. Σαν να μην
υπάρχει ένα δράμα από πίσω. Διαφορά με Παπαδιαμάντη. Αποκτάει βάθος υπαρξιακό. Μυστήριο
καλών καλλιτεχνών.

Τα πρόσωπα και τα δυο είναι υπαρκτά. Αλλά δεν ξέρουμε αν συνέβησαν αυτά ή όχι.

Ο Μωραιτιδης σκεπάζει και μαλακώνει τα σκοτεινά στοιχεία. Ενώ ο Παλαμάς όχι, τα παρουσιάζει όπως
είναι. Πχ το παλληκάρι. Μένει σακάτης από τον κακό χειρισμό τραύματος. Αμάθεια, απαιδευσία,
δεισιδαιμονία, προλήψεις. Αυτό το διερευνά ο Παλαμάς. Έπειτα το παλληκάρι ντρέπεται και πεθαίνει
από μαρασμό γιατί έχασε τη λεβεντιά του. Ντρέπεται να βγει στην κοινωνία. Αυτό έρχεται από την
ελληνική αρχαιότητα. Σωματική διάπλαση και επιβεβαίωση ανδρισμού. Ο τρόπος που θέλει να πεθάνει
οΜήτρος είναι σαν αν μα πηγαίνει στην αρχαία παράδοση. Επιτάφιος ισοδυναμεί με Άδωνη. Επιβίωση
λατρευτικής παράδοσης. Σκυτάλη από Παλαμά παίρνει ο Άγγελος Σικελιανός. Του Παλαμά πιο σκοτεινό
διήγημα ενώ στον Μωραιτιδη τίποτα το σκοτεινό.

Ο Παπαδιαμάντης έχει αβυσσαλέο ψυχισμό. Σύνθετος, περίπλοκος, με περίπλοκο ψυχισμό και

αντιφάσεις. Ο Μωραιτίδης δεν θα επικρίνει ποτέ τη ζωή στην επαρχία, ενώ ο Παπαδιαμάντης το κάνει
σε αρκετά του έργα.

Ήπια καθαρεύουσα, οι διάλογοι ρεαλιστικοί και φωνογραφικοί στο Άρατε Πύλας. Ηθογραφικό
διήγημα στον τομέα των εορταστικών.

Έρωτας στα χιόνια. Παπαδιαμάντης.

Περνάει μια ολόκληρη ζωή σε τέσσερεις φράσεις. Κοφτά και λιτά. Ένας αμαρτωλός είναι ο
πρωταγωνιστής. Μόνο τον μπαρμπαγιαννιό δεν αγαπούσε, ποιος να τον αγαπήσει αυτόν, ήταν έρημος
στον κόσμο. Τον αντιμετωπίζει πολύ συμπονετικά, συμπάσχει, πονάει μαζί του, του συμπαραστέκεται.
Ματιά θαλπωρής από τον συγγραφέα. Ένοχος άνθρωπος για τη ζωή που έκανε αλλά δεν τον
καταδικάζει. Περιμένει τον θάνατο για να λυτρωθεί. Με συμπόνια τον αγκαλιάζει και τον στέλνει
εξαγνισμένο στον άλλον κόσμο. Η συγχώρεση στον μεγαλύτερο βαθμό της.

Μέσα σε τρεις φράσεις κοφτά δίνει εικόνες. Υποβάλλει ατμόσφαιρα. Στήνει όλη τη ζωή και το ναυάγιο
του ανθρώπου. Γλώσσα κι εδώ ήπια καθαρεύουσα.

Ζητιάνος Καρκαβίτσα για επόμενη φορά