Ηλεκτρόνια σθένους: το/τα ηλεκτρόνιο που βρίσκεται στην εξωτερική στιβάδα του

ατόμου και παίρνει μέρος στους δεσμούς

Κανόνας της οκτάδας: Τα άτομα θέλουν να αποκτήσουν (δηλαδή είναι πιο σταθερά)
μέσω των δεσμών με άλλα άτομα, δομή ευγενούς αερίου, δηλαδή να έχουν 8
ηλεκτρόνια στην εξωτερική στοιβάδα ή 2 για το Υδρογόνο.

Τα ηλεκτρόνια σθένους τα συμβολίζουμε με τελείες γύρω από το άτομο. Τα ζεύγη

ηλεκτρονίων που συμμετέχουν στους δεσμούς μπορούμε να τα συμβολίζουμε και με
παύλες ή με τελείες μεταξύ των ατόμων που συμμετέχουν στο δεσμό.
Π.χ. το Cl έχει αα 17 άρα και 17e δηλαδή έχει δομή [Ne]+7e
(ή [Ar] – 1e, δηλαδή με ένα δεσμό κάνει οκτάδα) Cl Cl Χ Cl Χ

Ο? Ο Ο Ο Χ Ο Χ ΧΟ Χ Χ Ο Χ Χ Ο Χ
Βίντεο h\p://www.med.uoc.gr/sites/all/arxeia/videos/chemweb/c16-domes-morion-lewis.mov
Για να γράψουμε τις δομές Lewis στην αρχή υπολογίζουμε τον συνολικό αριθμό
ηλεκτρονίων της εξώτατης στοιβάδας όλων των ατόμων του μορίου που μελετάμε.
π.χ. Για το CO2 έχουμε 4 + (2x6) = 16

Προσοχή: Αν έχουμε ανιόντα προσθέτουμε ηλεκτρόνια στο σύνολο των ηλεκτρονίων των
εξώτατων στοιβάδων. Αν έχουμε κατιόντα αφαιρούμε
π.χ. Για το ΝΟ3- έχουμε 5 + (3x6) + 1= 24 ενώ για το ΝΗ4+ έχουμε 5 + (4x1) – 1 = 8
Στη συνέχεια τοποθετούμε το λιγότερο ηλεκτραρνητικό άτομο στο κέντρο του μορίου και
φτιάχνουμε απλούς δεσμούς με τα άλλα άτομα ώστε όλα τα άτομα να έχουν 8 ηλεκτρόνια
στην εξώτατη στοιβάδα τους (2 για το Η)

Εφόσον μετά την δημιουργία των απλών δεσμών δεν έχουν συμπληρώσει όλα τα άτομα
8αδα, συμπληρώνουμε με διπλούς δεσμούς.

Σημείωση: Οι δεσμοί φτιάχνονται κατά προτίμηση με την συνεισφορά ενός ηλεκτρόνιου

από κάθε άτομο (είναι όμως δυνατό ένα άτομο να συνεισφέρει ζεύγος ηλεκτρόνιων).
Τα 3 ελεύθερα άτομα του CO2 έχουν 16
ηλεκτρόνια και για να συμπληρώσουν Ο C Ο Ο C Ο
οκτάδα θέλουν 3 x 8 = 24

Ο συνολικός αριθμός των δεσμών υπολογίζεται ως έξης:

1. Πολλαπλασιάζουμε τον αριθμό των ατόμων επί 8 (για να έχουν όλα 8αδα) ή 2 για
το Υδρογόνο (Η)
2. Αφαιρούμε τα σύνολο των υπαρχόντων ηλεκτρόνιων (προσέχετε τα ιόντα)
3. Διαιρούμε διά 2

Για το CO2 δηλαδή θέλουμε 3 x 8 = 24 ηλεκτρόνια. Εχουμε 4 + (2x6) = 16.

Αρα χρειαζόμαστε (24 – 16) / 2 = 4 δεσμούς.

Θα έχουμε δε και (συνολικά – δεσμικά)=ελεύθερα ηλεκτρόνια ή

(συνολικά – δεσμικά)/2 = ελεύθερα ζεύγη ηλεκτρονίων.
Δηλαδή εδώ 16 – (4 x 2) = 8. Δηλαδή 4 ζεύγη ελεύθερων ηλεκτρονίων
Ηλεκτρονική δομή του CO ?
Διαθέσιμα e: 4 + 6 = 10. Απαιτούμενα e για 8αδα: 2 x 8 = 16.
Δηλαδή (16 – 10) /2 = 3 δεσμοί και (10 -6)/2 = 2 ελεύθερα ζεύγη e
C Ο
Σημείωση: Το ζεύγος ηλεκτρονίων του 3ου δεσμού προέρχεται από το οξυγόνο
Εχουμε δηλαδή ημιπολικό δεσμό και εμφάνιση τυπικού φορτίου

Τυπικό φορτίο είναι το φορτίο που θα εμφανιζόταν ΑΝ τα ηλεκτρόνια των δεσμών

διαμοιράζονταν εξίσου μεταξύ των ατόμων και υπολογίζετε από τον τύπο:
Τυπικό Φορτίο = Αριθμός e ελεύθερου ατόμου – 1⁄2 αριθμού e δεσμών του ατόμου –
αριθμό e στα ελευθέρα ζεύγη του ατόμου.

Δηλαδή για τον C στο CO το ΤΦ είναι: 4 – (6/2) – 2 = -1 και για το Ο: 6 – (6/2) – 2 = +1

Στους συντακτικούς τύπους των ενώσεων το τυπικό φορτίο όλων των ατόμων θέλουμε
να είναι κατά το δυνατόν κοντά στο μηδέν
Αν το ΤΦ δεν είναι μηδέν τότε φροντίζουμε α) να παίρνουμε το δυνατόν χαμηλότερο
ΤΦ β) το αρνητικό ΤΦ είναι στα πιο ηλεκτροαρνητικά άτομα και γ) να μην έχουμε ίδιου
πρόσημου ΤΦ σε γειτονικά άτομα
H2SO4 : O
e σθένους: (2X1) + 6 + (4 X 6) = 32.
e για «οκτάδες»: (2 Χ 2) + (5 Χ 8) = 44 Η O S O Η
Δεσμοί: (44 – 32) / 2 = 6
Ελεύθερα ζεύγη : (32 – 12) / 2 = 10 O
Αριθμός e: Η = 2, Ο(Η) = 8, Ο(S) = 7, S = 10
Τα ΤΦ όμως με όλους τους δεσμούς απλούς, είναι μηδέν
Η:1–2/2 = 0, Ο(Η) :6–4/2–4 = 0, Ο(S) :6–2/2 –5 = 0, S: 6 -8/2 – 2 = 0
Στοιχεία της 3ης περιόδου και μεγαλύτερα μπορεί να έχουν
περισσότερα από 8 ηλεκτρόνια στην εξώτατη στοιβάδα
O
Αριθμός e: Η = 2, Ο = 8, S = 12 Η O S O Η
Τα ΤΦ με διπλούς δεσμούς είναι επίσης μηδέν O
Η:1–2/2 = 0, Ο(Η) :6–4/2–4 = 0, Ο(S) :6–4/2 –4 = 0, S: 6 -12/2 = 0
Δομή του Νιτρόζυλ χλωρίδιου NOCl ???
N-O-Cl ή N-Cl-O ή O-Cl-N ή Ο-Ν-Cl ή …

Το λιγότερο ηλεκτροαρνητικό πάει στο κέντρο

eΣ: 6 + 5 + 7 = 18. e 8δας: 3 Χ 8 = 24. Δεσμοί = (24 – 18) / 2 = 3. Ελέυθερα: 18 – 6 = 12 (6ζ)

Ο - Ν - Cl Ο = Ν - Cl Ο - Ν = Cl

e: O=8, N=6, Cl=8 O=8, N=8, Cl=8 O=8, N=8, Cl=8

TF: O=-1, N=+1, Cl=0 O=0, N=0, Cl=0 O=-1, N=0, Cl=+1
 SO2 eΣ: 3Χ6=18, e 8δας: 3Χ8=24, Δεσμοί: (24-18)/2=3, e Ελεύθερα: 18-6=12 (6ζ)

Ο=S- O Ο-S=O Ο S O
e: O=8, S=8, O=8 O=8, S=8, O=8 e: O=8, S=8, O=8
TΦ: O=0, S=+1, O=-1 O=-1, S=+1, O=0 TΦ: Ο=-1/2, S=+1, O=-1/2
Συντονισμός
είναι ένας τρόπος περιγραφής των δεσμών σε μόρια που έχουν περισσότερες από
μια ισοδύναμες δομές, μέσω του συνδυασμού αυτών των δομών.
Οι ισοδύναμες αυτές δομές λέγονται δομές συντονισμού
 CO2 vs SO2
Ο C Ο Ο S O

Βίντεο h\p://www.med.uoc.gr/sites/all/arxeia/videos/chemweb/c17-domes-morion-co2.mov
h\ps://www.youtube.com/watch?v=dyahYHp-2qE
 Cl H
BCl3 B NH3 N
Cl Cl H H
Βίντεο h\p://www.med.uoc.gr/sites/all/arxeia/videos/chemweb/c18-domes-morion-bcl3.mov
h\p://www.med.uoc.gr/sites/all/arxeia/videos/chemweb/c19a-domes-morion-nh3.mov
 Θεωρία VSEPR (valence-shell electron-pair repulsion)
(άπωσης ζευγών-ηλεκτρονίων στιβάδας σθένους)

Τα αρνητικά φορτία γύρο από ένα κεντρικό άτομο κατανέμονται με την μεγαλύτερη
δυνατή απόσταση μεταξύ τους ελαχιστοποιώντας τις απωστικές δυνάμεις

Σαν διακριτά αρνητικά φορτία θεωρούμε τα ελεύθερα ζεύγη ηλεκτρονίων της εξώτατης
στοιβάδας του κεντρικού ατόμου και τους δεσμούς του με άλλα άτομα.

Οι δεσμοί με κάθε άλλο άτομο θεωρούνται ένα φορτίο ανεξάρτητα αν είναι απλοί
διπλοί ή τριπλοί
Βρίσκουμε την πιθανή δομή του μορίου εφαρμόζοντας την μέθοδο ΑΧΕ όπου Α είναι το
κεντρικό άτομο, Χ ο αριθμός των ατόμων με τα οποία είναι συνδεδεμένο και Ε τα
ελεύθερα ζεύγη ηλεκτρονίων του κεντρικού ατόμου

Το γεωμετρικό σχήμα που έχει αριθμό κορυφών ίσο με Χ + Ε δίνει την γεωμετρία του
μορίου με το κεντρικό άτομο Α να βρίσκετε στο κέντρο του

Δηλαδή για Χ +Ε = 2 έχουμε ευθεία, για 3 τρίγωνο, 4 τετράεδρο, 5 τριγωνική

διπυραμίδα, 6 οκτάεδρο
…Ομως η διευθέτηση των φορτίων και η γεωμετρία του μορίου δεν είναι απαραίτητα
η ίδια αφού τα ελεύθερα ζεύγη ηλεκτρονίων του κεντρικού ατόμου αν και την
επηρεάζουν, δεν εμφανίζονται την γεωμετρία του μορίου.
 Βρείτε την ηλεκτρονική δομή, τυπικό φορτίο όλων των ατόμων και την συνολική

δομή για τα ακόλουθαμόρια και ιόντα: α) SO42− β)S2O32− γ)SbF3 δ)SCN−

SO42− αρ e: 6 + 4x6 +2 = 32. e 8αδας: 5x8 = 40. δεσμοί: (40-32)/2 = 4 ελ e: 32 – 8 = 24

O O
O S O O S O
O O

ΤΦ (με διπλούς δεσμούς)

Η:1–2/2 = 0, Ο(Η) :6–4/2–4 = 0, Ο(S) :6–4/2 –4 = 0, S: 6 -12/2 = 0
AXE για το S: 3 + 0 = 4 ! Τετράεδρο
S2O32−
αρ e: 2x6 + 3x6 +2 = 32. e 8αδας: 5x8 = 40. δεσμοί: (40-32)/2 = 4. ελ e: 32 – 8 = 24 = 12 x 2e

-1

ΤΦ ??? Τετράεδρο
Ο, Ο, Ο, S
6 - 2/2-6 = -1 -1 +2 -1
Κεντρικό S
6 - 8/2 = +2
S
AXE για το κεντρικό -1
S: 3 + 0 = 4 ! Τετράεδρο
SbF3
αρ e: 5 + 3x7 = 26. e 8αδας: 4x8 = 32. δεσμοί: (32-26)/2 = 3.
ελ e: 26 – 6 = 20 = 10 x 2e
ΤΦ. F : 7 – 2/2 – 6 = 0, Sb : 5 – 6/2 – 2 = 0

Γεωμετρία ???

AXE για το Sb: 3 + 1 = 4 ! Τετράεδρο

Το ελεύθερο ζεύγος e δεν είναι ορατό

Αρα τριγωνική Πυραμίδα!
SCN−
αρ e: 6 + 4 + 5 + 1 = 16. e 8αδας: 3x8 = 24. δεσμοί: (24-16)/2 = 4. ελ e: 16 – 8 = 8 = 4 x 2e

ΤΦ. C : 4 – 8/2 = 0, N : 5 – 6/2 – 2 = 0, S : 6 – 2/2 – 6 = -1

ΤΦ. C : 4 – 8/2 = 0, N : 5 – 2/2 – 4 = -1, S : 6 – 4/2 – 4 = 0

Bιντεο h\ps://www.youtube.com/watch?v=i3FCHVlSZc4
 On line PDB viewer Swiss-PdbViewer for Windows/Mac/Linux
https://www.rcsb.org/3d-view https://spdbv.unil.ch/disclaim.html