Necdet ALTINAY

Kendini Bilme Sanatı

1. Baskı İstanbul
Ekim 2022

Yayına Hazırlayan
Ömer Faruk Ağıl

Tasarım ve Uygulama
Ömer Faruk Ağıl
Kendini
Bilme
Sanatı
Necdet
ALTINAY
 İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER ..........................................................................................
ÖNSÖZ ..................................................................................................
TEVHİT İLMİNİN UYGULAMALARI .........................................................
Okumak Düşünmektir..................................................................... 1
Akılcı Din ve Bilim ........................................................................... 6
Tasavvuf İlimdir ............................................................................ 11
İnsan ilimdir!................................................................................. 13
Muhkem Ayetler........................................................................... 26
Fatiha’nın Gizemi .......................................................................... 17
İslâm Âlemi! .................................................................................. 23
Tanrı’yı İnsan Yaratmış! ................................................................ 27
Arif ile Âlim ................................................................................... 42
İnsan İtaat Eder ............................................................................ 35
İnsan İnşa Edilir............................................................................. 39
Cennetten Düşüş .......................................................................... 41
Namaz Herkesin Hakkıdır ............................................................. 44
Doruk Noktası ............................................................................... 46
Kabarcık ........................................................................................ 50
Yıldırımla Yüceliş ........................................................................... 52
Başkası Yok ................................................................................... 54
Uzay Zaman Gerçeği ..................................................................... 56
İnsan Kendini Gerçekleştirmeli ..................................................... 60
Kendini Uygulama Sanatı .............................................................. 64
Yokluk Varlıktadır.......................................................................... 72
Sırattan Yıldırım Gibi Geçiş ........................................................... 75
İnsan Üç Boyutludur ..................................................................... 80
Zaman Zandır, Esas Olan An’dır .................................................... 84
İnsan Atom Yığını Değildir............................................................. 89
Sonrasını Biliriz.............................................................................. 94
Kendine Yardım Ediş ..................................................................... 98
Gece ve Gündüz Yoktu ................................................................ 114
Rahmanî Işınım ........................................................................... 118
Evren Düzenli Hiçliktir ................................................................. 121
Bilimsel Vuslat............................................................................. 126
Kader, Hikmet ............................................................................. 131
İnanmaktan Bilinmeye, ............................................................... 136
Gerçeğin Aslı Bilinmelidir ............................................................ 140
İnsan Çamurdan, Ya İnsanlık? ..................................................... 135
Nura Kavuşma ............................................................................. 139
Elinde Değil, Fıtratındadır, .......................................................... 143
Namaz Kılınır ............................................................................... 147
Sohbetin Muhabbete Dönüşmesi ............................................... 151
Bilgi, Bilim, İlim, .......................................................................... 169
Kıyametin Büyüğü, ...................................................................... 176
Evren ve İçindekiler İtaat Eder .................................................... 180
Tanıdıkça Âşık Olmak .................................................................. 170
Bilginin Evrenselliği ..................................................................... 174
İlim-Amel Köprüsü ...................................................................... 178
Habil ile Kabil .............................................................................. 182
Çağrı, Son Çağrı........................................................................... 199
Hakikat Güneşinin Doğuşu ......................................................... 188
Seyirde Sabır ............................................................................... 192
Vücudun Hakikati ....................................................................... 196
Mekke’nin Fethi .......................................................................... 216
Güneşle Giz'lenen ....................................................................... 220
Kütle, Çekim Gücüdür................................................................. 224
Rahmanî Rahim .......................................................................... 228
Korkudan Aşka ............................................................................ 216
Hayatın Kuvvetleri ...................................................................... 236
Nazarla Oluşum .......................................................................... 240
Sağır ve Dilsiz .............................................................................. 244
Ayın İkiye Yarılışı ......................................................................... 248
Temessül ve Tecessüd ................................................................ 252
İnsanın Cevheri ........................................................................... 256
Kalbin Tavafı ............................................................................... 260
Yaşayan Kalptir ........................................................................... 264
Nefsin Nikâhı .............................................................................. 268
Hakk’ın Hakikati, ......................................................................... 272
İnsan, Bir ‘Kutsal Fikir’dir ............................................................ 276
Yâkîn Olma .................................................................................. 280
Kalp ve Gönül .............................................................................. 284
İlâhî İlham ................................................................................... 288
Görmeden İnanma...................................................................... 292
Bilimsel Körlük ............................................................................ 280
Resulsüz Olmaz ........................................................................... 284
İnsan Kitaptır............................................................................... 288
Dönüş Yolculuğu ......................................................................... 293
Oruçla Yükselme ......................................................................... 297
İndirmeden Yücelmek ................................................................. 317
İnsan Zannetme! ......................................................................... 321
Hakikatin Gölgesi ........................................................................ 322
Akıl Seması .................................................................................. 326
Haviye, Cehennemin Dibi! .......................................................... 330
İlmi Hıfz Eden Kuvvetler .............................................................. 335
Tefekkür ve Tevafuk.................................................................... 342
İnsan İlmin Kaynağıdır................................................................. 346
Namaz Vakitleri........................................................................... 350
Haviyedeki Asar Ateşi ................................................................. 353
İlim ve İnsan Kanıttır ................................................................... 356
Tesadüfen Var Olmaz.................................................................. 359
Zuhurunun Şiddetinden Görünmez ............................................ 362
Erdem Yaradılıştandır, ................................................................ 364
Kanaat Et Nefsini Öldür! ............................................................. 369
Bedende İletişim, Etkileşim ........................................................ 371
İslam’da Dört Eş! ........................................................................ 375
Yaratıcı ve Yaratılış ..................................................................... 377
Oluşumla Gelişim,....................................................................... 380
Kalp Çocuğunun Canlanışı .......................................................... 381
Işıktan Geliş ................................................................................ 383
Tefekkür Ediniz ........................................................................... 384
Yücelişin Seyri ............................................................................. 388
İnsan Zalimdir ............................................................................. 389
İnsan Utanır! ............................................................................... 392
Ezoterizm Nedir? ........................................................................ 379
Yaratılışta Cinsiyet ...................................................................... 383
Aynasal Âlem .............................................................................. 386
İnsan Heveslidir .......................................................................... 388
İnsanlıkta Sebat .......................................................................... 392
Akıl Seması.................................................................................. 396
Nefes Üflenmesi ......................................................................... 402
Tevhit Yasası ............................................................................... 406
Kemale Tekâmül ......................................................................... 427
İlahi İrade Kanunu ...................................................................... 434
Habbeden Dâbbeye Kendimizi Tanımalıyız ................................ 438
Mevt, Maddeden Soyunmadır! .................................................. 442
Taklidî ve Tahkiki İman ............................................................... 446
Aklın Yolculuğu ........................................................................... 450
Muhteşemin İhtişamı.................................................................. 455
İnsan İsrafı................................................................................... 459
Hareket Evrenseldir .................................................................... 464
Birlik ve Beraberlik ...................................................................... 468
Beslenme Süreci ......................................................................... 472
Resulün Mührü ........................................................................... 476
Nefes Kuvvettir ........................................................................... 480
Eşyanın Hakikati .......................................................................... 484
Güzellik Hak’tandır...................................................................... 488
Aşk Şarabı ................................................................................... 492
Akılla İnşa .................................................................................... 479
Kuran Kanıtlanır .......................................................................... 483
Levhalarda Yazılıdır (1)................................................................ 487
Sesten Konuşmaya...................................................................... 490
Dayanışmayla Oluşum ................................................................ 494
Varoluş Renklidir ......................................................................... 498
Işıktan Huzura, ............................................................................ 502
Kavuşmaya Azmetmek................................................................ 523
Aşk Ateşi ..................................................................................... 527
Tevhit ve Takva ........................................................................... 531
Huzur Namazı ............................................................................. 535
Yarenler ...................................................................................... 539
Hakka Arif Olunur ....................................................................... 541
Bir ve Tek Yol .............................................................................. 543
Hakikate Doğru ........................................................................... 544
Varlığı Yaşayan İnsan .................................................................. 548
Hakk’ın Hakikati (Ş)..................................................................... 552
Savunma Hakkı ........................................................................... 553
Suyun Azizliği .............................................................................. 557
Vaat Edilmiş Topraklarda Deprem.............................................. 561
Memo’cum, (Ş) ........................................................................... 566
Dört Anasır ................................................................................. 567
Rüyaların Hakikati....................................................................... 571
Ben Ve Biz Hitapları .................................................................... 575
Varlığın Haysiyeti ........................................................................ 583
Haysiyetli Olunmalıdır ................................................................ 587
Gen Levhanı Oku! ....................................................................... 591
Hisler Genlerde Kazılıdır ............................................................. 592
Kuvvet ve Kudret! ....................................................................... 580
Hislerin Kullanımı........................................................................ 581
Gölgeden Hakk’a ........................................................................ 585
Akıbet Gerçekleşir ...................................................................... 590
Gönle Düşüş................................................................................ 595
Halka Nefes ve Ruh Verilmesi..................................................... 596
İlahi Hikmet ................................................................................ 601
Meşakkat Çekmeyin ................................................................... 622
Zekâtla Vuslat ............................................................................. 626
Sefaya Yüceliş ............................................................................. 631
 Kul, Hakkın Abidesidir ................................................................. 618
Cürümden Tevhide ..................................................................... 623
Emanetin Sahibi .......................................................................... 644
Aşk Ateşi ..................................................................................... 649
Âşık Olunur, Bilinmez! ................................................................ 654
Canım Cananım ........................................................................... 658
Aşkla Vuslat................................................................................. 665
SON SÖZ .......................................................................................... 670
 ÖNSÖZ

Babam, ilkokula giderken dahi, “Oku oğlum, okursan

milyonum var” derdi. Parası olduğu için değil, içindeki okuma
özlemini bende yaşamak için söylerdi. Yalvarır, dua edercesine
yapardı bunu. Okumayı, köy koşullarından rahat bir yaşama
tırmanışın tek yolu olarak da gösterirdi. Bir vizyonu vardı. Peki
dedim, inandım, kabul ettim, söz verdim babama, okumaya.

Okudukça okumanın bir amacı daha oluştu. Kendimi

bilmeye yöneldim. Zaman içinde, peki nereye, ne zamana, ne
oluncaya kadar, gibi sorular da hep benimle olmaya başladı.
Artık yeter, okumak istemiyorum anlamında değil, “Verdiğim
sözü tutabildim mi?” kaygısı ile cevap arıyorum. Çünkü bir süre
sonra, okullar ve dereceler bitse de okumanın devam ettiğini
gördüm. Bugün okumanın neresindeyim acaba? Okumak
meğer çok geniş kapsamlıymış.

Haddim olup olmadığını düşünmeden, Yüce Allah’ın

“Oku!” Emrini, “Şükürler olsun” deyip, bana da ulaşan bir
mesaj olarak alırım. Daha da öteye, bir elçi ile gönderilen
mesajın aslında elçiye değil iletilen kişiye ait olduğunu, aslında
kime ulaştı ise onun olduğunu da düşünürüm. Bu mesajın
sahibi, muhatabı okumalıdır. Bir de ümmî olabilsem bari.

Zamanla, ilmin aslında sonsuz olduğunu ve her bilim

dalında elde edilen bilgilerin, evren gibi, tek bütün ile ilgili ve
Hakk’a ait olduğunu, her gidişin bu sonuca gittiğini sezdim.
 Fiil, isim ve sıfatlar Hakk’ın, yani fail, mevsuf ve mevcut
bir ve tek varlık ise, emaneti teslim etmeli. İradî mevt, bireyin
iradesi ile kendini teslim etmesi olabilir. Hakk’ın vücudu ile
mevcut, ilmi ile âlim olan, bunu idrak ettiğinde, aradan çıkabilir
de. Âlem’i ve ‘Âdem’i okumak iradî mevte kadar sürebilir.
Bundan sonrasında “Ben iradî mevtten sonra okuyamam”
demenin ümmilik olduğunu öğrendim.

Bilmek için okumaya çalıştım. Bana, herkes, “O bilir”

desin diye okudum. İnsanları, çevreyi, okumaya çalıştım.
Bilgeler arasında, “Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir”
diyen de var, “Çok bilen çok yanılır” diyen de. Bildiğim kadar
bilmemem mi gerek? Kendimi bilmenin neresindeyim?
“Düşünüyorum, öyleyse, maalesef, hâlâ varım mı!” denmeli?

Zamanla, kendimi bir süreç içinde buldum. Anladım ki

aslında herkes aynı süreç içinde. Hem de elbirliği, işbirliği
içindeler. Bu süreç “İnsanın, yaradılış amacına uygun olarak,
bilip idrak ederek Allah’a yücelme” sürecidir. Verilen akıl, fikir
gibi kutsal emanet ve nimetleri ‘bilmek’ amacına uygun olarak
kullanmak gerek. Hayatta en büyük israfın, verilen nimetleri
amaca uygun verimli kullanmamak, dolayısıyla da insanın
kendini ziyan etmesi, israf etmesidir.

Verilen, kalp, nefis, beden ve aklı, ruha, ilme yani

Kuran’a uygun olarak uygulayıp iradî mevte ermek birinci
aşama olabilir. Hakk’ın bağışladığı vücutla dirilişin idraki içinde
kendimizi bulma, bilme ümit ve dileğiyle.

Necdet Altınay, 3 Ekim 2020

TEVHİT İLMİNİN UYGULAMALARI
 Okumak Düşünmektir

Önce farkında olmadan yapılır, sonra, düşünüldüğünde

anlaşılır. Genellikle zan edilir, öyle sanılır, öyle yapılır.
Düşününce, sanıldığı gibi olmadığı anlaşılır. İlk düşünen
insanlar da düşüncelerinin bugün geldiği noktaya geleceğini
düşünmemişlerdi. Düşünen insanların, düşünürlerin bir
kısmına ‘bilim’ bir kısmına ‘din’ adamı denileceğini
bilmiyorlardı. Bir düşüncenin yakındaki bir kişiye aktarılması
için konuşmak, uzaktaki bir kişiye aktarılması için yazmak
gerekti. Uzmanlaşma ayrışma halini aldı. Bir kısmı kutsala, bir
kısmı kutsal olmayana sahip çıktı. Bilimciler evrime, dinciler
evrimsel yaradılışa veya devrime inandı. Esas gerçek ortada
kaldı. Bu nedenle, ayrışmaya anlam kazandırmak ve
bütünleştirmek üzere felsefe devreye girdi.

Hollanda’nın Haarlem Üniversitesi profesörlerinden

filozof Elmer Hoopman’a “Felsefeyi nasıl tanımlarız?” diye
sormuştum. Hoş sohbet Elmer “Bilim insanlarına göre ‘din’
içerikli, din adamlarına göre ‘bilim’ içerikli düşüncelerdir”
demişti. Duyduğum en farklı ama en anlamlı tanımdı. Demek
istediğim şeye en yatkın anlam ve tanım vermişti Elmer.
Uluslararası ortam düşünüldüğünde, gündemde ‘islamafobi’
varken, filozofların birleştirici rol oynaması gerektiğine Elmer
da katıldı. Sohbet çok verimliydi ama tasavvuftan bahsedecek
kadar uzun olamadı.

1
Hatta Romalı bir filozofun tüm tarafları birleştirmeye çalıştığını
anlattı. İnsanlar fıtratlarına uygun şekilde farklılaştıkça birinin
yaptığını diğeri yapmaz oluyor ve ayrışma doğuyor. Ayrıştıkça
ayrıldığını anlayamaz oluyor.

Okuyanlar, okumayanlar, yazanlar, yazmayanlar,

düşünürler, düşünmezler gibi ayrışmalar gittikçe derinleşmekte
ve örgütlenmektedir. Oysa herkes özde aynıdır, yaşar, yaşamını
sürdürür. Her düşünce doğa veya evren, var olan ile ilgilidir. Biz
inanmayız, evreni bilir, bildiğimizi söyleriz dense de farklı bir
şey söylenemez. Anadolu halkı “Gökten iğne düşse gayriye
düşmez” der. Aslında hem gayriye düşmez hem de gayriden
gelmez, ‘kutsal vardır gayrisi yoktur’ denmektedir. Kutsal olan,
insanın ayağını yıkamaz, insanın ayağını yıkadığı için kutsallığı
anlaşılır. “Her şey O’ndan gelir, O’na gider” diyen halk da aynı
şeyi söyler.

Allah insanı kendine kulluk etsin diye yaratmıştır,

etmeyen de yoktur. Abdi olmayan, abidesi olmayan, bir ve tek
olduğunun delili olmayan yoktur, bilene. Hal ve gidişinden ne
istediğini bilip ona göre yerinde, zamanında ve dozunda
bebeğini besleyip büyüten anne çocuğunu kalpten okuyordur.
Okuduğunu anlar, anlamlandırır, gereğini yapar. Anne
bebeğini, baba oğlunu okur, eğitir, öğretir. Okumak ve
düşünmek disiplin ister, belirli kurallara uymak, itaat gerekir.

Günlük hayatta, bir anlamda, İslam’a tabiyizdir,

farkında değiliz. Kuralsız bir şey yapmamak, nefsi terbiye
etmek, oruç tutmaktır. Ruha, ilme tabi olmak, itaat etmek
namaz kılmaktır. Bir şeyi yerinde, zamanında, dozunda yapmak
2
hacca gitmektir. Kişiliği oluşturan bilgilerden isteyene veya
ihtiyacı olana vermek zekâttır. Yapılan iyi, güzel ve doğru
şeyleri dil ile ikrar edip anlatmak kelimeyi şahadettir. Herkes
içinden geleni yapar, fıtratına uyar, din de budur, düzen de,
Kur’an da onu der. Yapıyoruz bari bilerek, idrak içinde yapsak.

Her insan kendini bilmeli. Sınırlarını, sevdiklerini,

yeteneklerini, içinden gelenleri, yapabileceklerini bilen, hal ve
gidişini bunlara göre ayarlar. Bunlar ise kendini okumaktır.

Herkes ne bilir ise odur, ne kadar bilir ise o kadardır,

örneğin marangoz ve ustadır, nerede ise orada olmalıdır. Her
şey fıtratın gereğidir. Önemli olan bunu bilmek veya
bilmemektir. Özünü bilen Musevi ve İsevi’nin dini de İslam’dır,
kendisi de Müslüman’dır. Mason da fıtratı gereği mason
olduğunun idraki içinde ise Müslüman’dır. Ateist de fıtratı
gereğince öyle düşündüğünün idraki içinde ise Müslüman’dır.

Bilgilerin, gerçeğe ait bilgilerin, kaynağının Resul

olduğunun, Muhammed’in Allah’ın hem kulu hem de Resulü
olduğunun, idraki içinde ise kişinin kelimeyi şahadeti tam ve
mükemmeldir. Bu idrak içinde, yukarıda arz edilen, İslam’ın beş
şartı yerine getiriliyorsa o kişinin namazı miraçtır. Söylenen
doğru ama anlaşılan şey yanlıştır. İnsan namaz kılar, kıldığını
bilmeyen, idrak edemeyen henüz beşerî, sosyal hayvandır!

Yukarıdaki “Gerçeğe ait bilgilerin kaynağının Resul

olduğu” ifadesini açıklayabiliriz. Resul, bugünkü bilimsel ve
teknolojik bilgi ve bulgularla kanıtlanan gerçeği ortaya koymuş
ve açıklamaya çalışmıştır. Hakkın hakikatini getiren resuldür.

3
 Getirilen hakikat Hakka ait ise getiren resuldür.
Kanıtlanmışa iman etmek kolaydır. Bugün yerlerin ve göklerin
kütleye dönüşen enerji ve ışıktan oluştuğu apaçıktır ve
kanıtlanmıştır. Işığın, parlaklık ve aydınlık ile ilişkisini herkes
anlayabilir. Bu amaçla elektromanyetik radyasyon veya
fotondan söz etmek gereksizdir, bu gerçeği herkes bilir.

Nurun sözlük anlamı, parlaklık, ışık, aydınlık olduğu da

apaçıktır. Nur suresinin bir ayeti açık ve seçik olarak şöyle der:
“Allah, yerlerin ve göklerin nurudur” (73.9; 24.35). Bu ifade
sonrası en uygun söz “Yorum yok” olmalı. Anadolu halkı “Allah
vardır, gayrisi yoktur” derken bu gerçeği haykırır.

Akıl insana verilen en büyük nimettir. Konuşma

yeteneği ile birlikte, insanın geleceğini belirler. Bilginin
işlenmesinden ve anlaşılmasından, ruhun nurundan ve ilmin
idrakinden söz edilebilir. Kısaca, bilgi ilme, ilim idrake, idrak
nura, nur da ruha götürür. Kalpten başlayan bu yolculuk akıl ile
yapılır. Aklın üstünde, okuyarak, yol alınır. Kitabımızın “Oku”
demesi, “Zaten istemeden bile okursunuz, okur ve okuyor
olduğunuzun idrakine varın, benlik ve bencillik yapıp, ikilik
yaratmayın, şirk koşmayın” anlamına gelebilir. Bu kapsamda
hemen herkes kendi çapında filozoftur. Bilgileri, bilimleri ve
inançları birleştirir, değerlendirir, analiz ettiklerini sentez eder.
Yüz sene önce olmayan ve yüz sene sonra olmayacağını bilen
ateist bile “Ben var Allah yok” der ve şirk koşmaz. İlme
saygılıdır, ilmin düzenine uyum gösterir, biat edip itaat eder,
namaz kılar. İnanıp iman edilen hususların ardındaki gerçekler
öğrenilerek, bilinerek iman güçlendirilirse yolun sonu, inşallah,
mümin için miraçtır.
4
 Analiz edilenler sentez edilerek, bilinenlerin felsefesi
yapılarak, var olanın birliğine ve tekliğine ulaşılmalıdır.
Sonunda eşyanın hakikatine erişilmelidir. Din de bilim de bir ve
aynı noktadan başlar ve aynı noktaya götürür.

Umarım akılla, düşünerek, bilgili, bilinçli olarak, evreni

doğru okur, Hakkın hakikatine ereriz. Müminin kalbi, resulün
izinde, bilgiye dayalı haşyetle, ancak miraçta huzura erer.

5
 Akılcı Din ve Bilim

İnsan, aklı olduğu için insandır. Aklı olmayan veya aklını

kullanmayan kişiye insanlık yakıştırmak zor olur. Özellikle yeni
buluşlar sonucunda daha akıllı kişilere daha iyi insan gözü ile
bakılır. Bu nedenle de ‘Bilim insanları’ el üstünde tutulur. Din
ile bilim arasında ayrım yapanlar aklın yalnız bilim alanına ait
olduğu yanılgısını yaşar. Oysa bu ikili ancak uzmanlaşma
nedeniyle ayrılabilir. Din ile bilimin ayrımı matematik ve fizik
ilimlerinin ayrı tutulmasından farklı değildir. Hakikatin
kanıtlanması için dünden bugüne geçen zaman her ikisi, din ve
bilim, için de aynıdır. Yerçekimsel dalgaların tespiti, bugün,
evrenin ilk oluşumundaki dalgaların belirlenebileceğini
düşündürür. Bu durum ise bilim insanlarının “Tanrı’nın
yaratırken ne düşündüğünü bileceğiz” yorumuna yol açar.
Evren bir bütündür. Din de bilim de akıl ile evrene anlam verir.

Bilim alanında akıl, genellikle, ‘tez, anti tez, sentez’

kavramlarıyla ilerler. Bilim insanları, her bulguyu, ‘aksi ispat
edilinceye kadar’ kabul etme eğilimindedir.

Her buluş, şüphe, her yanılgı, hoşgörüyle karşılanır. Din

alanındaki yorumların yanlışlığı söz konusu olunca ise
toptancılık yapılır. Bir dincinin, dini satan birinin, yorumu tüm
dine mal edilir. Oysa bilimsel yöntemlerin icadından önceki
hakiki ayet yorumları bile halen, aynen, yürürlüktedir. Uzun
zaman önce, felsefeciler arasında, ‘dinî hakikat, manevî alanda
ispat edildi, artık bilimsel alanda kanıtlanacaktır’ yorumları
yapılmıştır. Son dönemde yayınlanan bilimsel buluşlar bu
6
yorumu, kullandıkları kelime ve deyimlerle, doğrular
niteliktedir.

Bir diğer yanılgı da aklın yalnız bilim alanında

kullanılmasında düşüncenin ‘hür’ olacağı kanısıdır. Tarihi ve
küresel anlamda bakıldığında, düşüncelerin çokluğu, aklın
dinsel alanda da hür olduğunu gösterir. Tarihte yapılan birçok
yanlış yorum ortadan kalkmış ve düzeltilmiş, doğru olanları ise
geliştirilmiştir. Dünyanın her köşesinde, dinsel duygu, düşünce
ve uygulamalar da akıl ve mantığa uygun geliştirilmiştir. Akla
ve mantığa uymayan yorum, düşünce ve fikirlere hiçbir alanda
itibar edilmez. Semavî dinler dahi, bir öncekinin zamanla halk
tarafından yanlış yorumlanması nedeniyle, yeni açıklamaların
gönderildiği kanısını uyandırır. Kur’an bu konuda ‘akla uygun
olmayanı kabul etmeyin’ uyarısında bulunur.

Bilenle bilmeyen bir olmaz. Âlimin nefis makamında

mutlu ve tatmin olduğu, cahilin de kâfir olduğu bildirilir. “İlim
kalpte kök salar, yerleşir, sahibine asla muhalefet etmez,
farklılık ve ikilik yaratmaz. Kalpte kök salan ilim, damarlarda
dolaşarak, nefiste yerleşir, hatta et ve kan ile karışarak tüm
organlarda eseri zahir olur, görünür.”

“İlim hiçbir organ için gereksiz olamaz, hiçbir organ

ilimden ayrı oluşamaz, ondan ayrılmış olamaz. Nefis tarafından
karşı konulan, gereksizliği düşünülen, gaflete düşülmesi
mümkün olan, akılda kalmayıp çıkıp giden ve resmi yalnız hayal
edilebilen ilim, gerçek ilim değildir. Uygulaması olmayan ilim
gerçek ilim değildir. Böyle bir ilim kalıcı olmayan, çabuk
kaybolan, tasavvur edilebilen, hayali bir ilimdir. Böyle ilim kalbi
7
güçlendirmez, açlığını gidermez, doyurmaz. Âlim, ilmin ‘şey’ ile
aynı olduğunu, ayrı ve gayri olmadığını bilendir. Her şey ilminin
aynısıdır.” (39.9) Bilim de ‘her obje ilminin aynıdır’ der kanıtlar.

“Cahil, ilmin azalardan, organlardan, objelerden ayrı ve

gayrı olduğunu zanneder, bu nedenle, inkâr eden, kâfirdir. Bu
ayetten, kuruntu, vehim ve hayal kusurları olmayan akıl
sahipleri ders alır. Çünkü zahirin kendisinden müteessir olduğu
ilim ile tahakkuk etmişlerdir. Vehim ile karışık olan akıllar,
tezekkür ve bu ilim ile tahakkuk edemez ve bu ilmi hıfz
edemezler, anlayamazlar. Belki bu ilim, o akıllarda tereddüt
yaratarak gider, durmaz.” (39.9) Aynı kapsamda Dr. Stephen
Hawking de “Her obje kendi özelliklerinin deposudur,
bilgisinin, ilminin taşıyıcısıdır, kütlesi kara deliğe düşse dahi bu
bilgi asla kaybolmaz” der. (1) Küp şeker de şeker deposudur.

Büyük patlamadan sonra açığa çıkan enerjide ilmin

yüklü olduğu, her oluşan kütlenin veya parçacığın bu ilimden
aldığı bilgi ve özelliklerle oluştuğu kabul edilir. Bu bilgi
kaybolmayacağı için, ‘hiçbir şey ölmez, her şey yaşar’ denir. İkiz
foton, elektron ve atomlar üzerinde yapılan çok çeşitli deneyler
sonucunda, ‘her şeyin, evrenin oluşumunda, önceden
belirlendiği’ bilimsel olarak kanıtlanmıştır. (2)

“Maddenin oluşumunda yer alan, matematiksel

formüller ve fiziksel yasalar şeklinde özetlenen, ‘düzen’ ilk
oluşum anında enerjinin içinde vardır.” (3) Bu nedenle
herhangi bir cismin veya resmin kendine özgü ilminden ayrı
olamayacağı bir gerçektir.

8
 Aklın işi, bilgi elde etmek, anlayıp değerlendirerek
işlemektir. Yukarıdaki ayetin yorumu ile üç bilimsel araştırma
sonuçları aynıdır, ‘şey’ ile ‘o şeyin ilminin’ ayrı olamayacağıdır.
İlimsiz ‘şey’, şeysiz ‘ilim’ olamaz. İlim şeye, enerji kütleye
dönüşebilir. Kendisinin varlığını ve maddeye sahip olduğunu
düşünen bir kişi, ilmin de sahibi olduğunu iddia edemez.

Külli ilmi idrak edince, ayrı ve gayrı bir akıl ve insana yer
kalmayacağı apaçık bir hakikat olabilir. İnsan ve aklının aradan
çıkacak ve Yaradan’ın kalacağını idrak ettiği için akıl, önce, seyri
sülûku akılcı bir yol olarak görmeyebilir. Söz konusu doğru yola
ilişkin dersleri vereni hor görebilir. Sahteleri yüzünden olgun
insanların tümüne karşı çıkma yanılgısına düşebilir. Sahte
doktorlar yüzünden tıp ilminden vazgeçilmez. Parıldayan akıl
aşka tabi olmayı da bilir. İlmen ve aynen yaklaşan akıl,
muhteşemin ihtişamına kapılıp âşık olur. Ölümün kaçınılmaz
olduğu ortamda iradî ölümü seçmek de akılcı olabilir. Doğal
ölümle yok olmak yerine kalıcı tarafa geçmek de akıllıca olur.

Aklın ilk öğrendiği bilgi, itaat etmek, uymak, uyum

göstermek olmalı. Öğretenin ilmine itaat en başta gelir.
Öğrenmeye, öğrenim kurallarına, tekniğine, teknolojisine itaat
şarttır. Yaşam koşullarına önce itaat edip, tabi olup, sonra
bilimsel yöntemle değiştirmeye, geliştirmeye çalışılır.

Gidilmemiş yerlere gitmek, erişilmemiş gerçeklere

ermek için önce ya bir yol bulunur ya da bir yol açılır. Sonra
tekerleği yeniden keşfetmemek için kural konur. Evrenin
düzenli işleyişinde bilimsel yasalar değişmez bunlara tabi
olunur. Bu yasaları öğretenlere boyun eğilir ve biat edilir. En
9
akıllı insanlar, gerektiğinde, biat edip boyun eğmeyi ve kime
biat edileceğini bilenlerdir. İnsanlar, insanlığa tabi olmalı, doğal
ve beşerî kurallara itaat etmelidir. Mevlana hazretleri aklıyla
biat etmiş, aşka ermiş, erince de aklı da kendisi de yanmıştır.

İnanmak ve iman etmenin akla uygun olmadığını

söylemek önce akla sonra dine hakarettir. Çünkü akıl kendi
sınırlarını bilir. Âşık olanın aklının duracağını yaşayarak
öğrenmiştir. Sanatçı aklı da sezgi ve ilhamın katkısını
kanıtlayabilir. “Oku ve düşün, her şeyin ardındaki ilmi idrak et”
mesajlarıyla donatılmış ‘din’ olgusu bilgi ve bilimden veya
bilmsel bulgulardan ayrı ve gayrı tutulamaz. Din de bilim de
aklın çalışmasının ürünleridir. Önce hitaba muhatap olur sonra
aldığı mesajların kanıtlanması için gayret gösterir. Yaradılışın
ardındaki bilimsel ve teknolojik veya fiziksel ve matematiksel
formüllere ulaşarak, insanın dahi bilgisinden başka bir şey
olmadığını kanıtlar.

Din de bilim de aklın ürünüdür.

(1) The Economist, Stephen Hawking's answer, Aug 26th 2015, BY D.J.P.
(2) The Economist, Quantum theory, Oct 24th 2015.
(3) D. Bohm, “Wholeness and the Implicate Order”, 1980, Routledge & K. Paul

10
 Tasavvuf İlimdir

Tasavvuf, ledün ilmine dayalı felsefî bir düşünce

sistemidir. Düşünce enerji harcar, düşünce sistemi, enerjiyi
üretme, yöneltme ve yönetme sistemidir. Felsefî oluşu,
tasavvufun, din ve bilimi birleştirici oluşundandır. Enerji, belirli
bir amaca yöneltilip yönetilir. Enerji, amacın saptanmasından
ulaşılmasına kadar ilgili her manaya ve maddeye hükmeder.
Girdilerin tümünü en uygun bir biçimde kullanarak amaca
ulaşacak şekilde bütünleştirir. Tasavvuf böylece bir tevhit
ilmidir. Var olanları kesret, çokluk olarak ele alıp bir ve tek “Var
Olan” haline, vahdete dönüştürüp idrak etmek tek amaçtır.
Yaşanacak bir bilgi bütünü, ilimdir.

İnsanın çocukluktan gençliğe evirilmesi döneminde

eğitim ve öğretim görmesi, yaşam koşulları göz önüne
alındığında, kaçınılmazdır. Önce çevre koşullarına uyum
gösterilmesi ve hayatta kalınması öğrenilir. Öğrenim süresince
okuyup adam olması öğütlenir. Aynı dönem içinde bir taraftan
da iyi bir insan olması için eğitilir. İnsan bir taraftan öğrenirken
diğer taraftan eğitim alır. Sanki öğrenim insanın olmasına,
eğitim ise iyi olmasına yarar. Akıllı ve bilgili olması insanın iyi ve
yararlı olmasına, iyi bir insan olmasına yetmez. Tasavvufun
gerekliliği burada devreye girer, öğrenim, ilmi bilmeye tasavvuf
ise ilme dayalı bir sentezle kendini bilmeye yarar. İlmin
kullanılmasında, ilimden yararlanılmasında felsefe gereklidir.
İlim elde edilerek âlim, tasavvuf ile arif olunabilir. Arif güncel,
geçerli, bilimsel bulgularla Hakkın hakikatine ulaşır. Toplumsal
düzeyde tasavvufa gereksinim zor zamanlarda artar.
11
 En büyük âlimler, en büyük ilim insanları evrenin Büyük
Patlama ile oluştuğunu ileri sürer. Bu kuramın yerini alan yeni
bir kuram henüz genel kabul görmemektedir. Ayrıca
Patlamadan önce ne vardı sorusunun cevabı hala “Hiç”
olmaktadır. Halen de bir hiç olduğu kanıtlanmıştır. Evren bir
patlamanın sonucunda yoktan var olmuştur. Atom altı
parçacıklarla ilgili kuantum mekaniğinin temelinde halen
Heisenberg Belirsizlik Prensibi bulunur. Bu ilkeye göre kısaca
belirli bir küçüklükteki ortam ve zamanda enerji veya kütle
yokluktan ortaya çıkabilir ve tekrar yok olabilir.

Enerji kütleye dönüşebileceği için de yokluktan kütle de

var olabilir, yok olabilir. Enerji ve kütlenin var olması ve yok
olmasında geçerli olan belirsizliktir, belirli bir bilimsel kural
yoktur. Madde için yokluğu ısıtma veya soğutma veya geçmesi
gereken bir zaman bulunmaz. Büyük patlama için gereken ve
hemen sonra oluşan sonsuz sıcaklık nereden gelir, nereye gider
ve soğuma nasıl gerçekleşir henüz bilinmez ama bilimseldir.

Kur’an-ı Kerim’de ilmin bugün bile belirsiz denilen bu

alanına değinilmektedir. Kitapta “Bir emirle, halen bile oluşum
halindeki evrenin, ‘Hadis olur, fani olur’ şeklinde olması
istenmedi” denilir. (21.16,17). Kısaca, maddenin “Var olur, yok
olur” halinde bir oluşuma tabi olmadığı, belirli bir düzen üzere
olduğu bildirilmektedir. Var olan evrenin eğlence olsun diye
oluşmadığı, bir amaç için var olduğu, bildirilmektedir. Allah
evreni ‘Bilinmeyi sevdiği’ için halk etmiştir. İlmin değinmediği
“Evvele” yer verilir ve bunu inkâr bilimsel olamaz. Din de bilim
de aynı evren ile ilgilenir ve aynı sonuca varır. Hakkın
hakikatine ulaşım için dinsel ve bilimsel gerçekler bilinmelidir.
12
 İnsan ilimdir!
Din, insanın ilim olduğunu söyler, bilim de bunu
kanıtlar. Hiçbir şey ilimden ayrı, gayri ve ayrılmış tutulamaz.
Cahil, yalnız isim ve cisim ile ilgilenir, ardındaki ilimden
habersizdir. Yapı taşımız araştırılmalı. Hem dalga hem de
parçacık olanın ardındaki ilme ulaşılmalıdır.

“Temelde, var olmanın özü ‘bilgi’, ‘ilim’ ile ilgilidir.

Evrendeki her obje, her parçacık, her ışık paketi enerjisi bir bilgi
ve kuvvet taşıyıcısı olarak hareket eder. Her ‘şey’ kendi fiziksel
özelliklerinin deposudur, ardındaki bilgisi, özellikleri ve ilmi ne
ise odur. Kara delikler, eksenleri etrafında, enerji ışınımına,
‘Hawking radyasyonuna’ sahiptir. Böylece, kara delikler
yavaşça hiçliğe buharlaşır. ‘Şey’in kendine özgü bilgisi, transfer
edilebilir ama asla kaybolmaz. Olay ufkunu geçen parçacıklar,
bilgilerini drape, kaplama gibi çıkarıp, varsa kütleleri de
enerjiye dönüşerek, olay ufku ötesinde bırakırlar.”(1)

“Bilen ile bilmeyen bir olamaz. Ayet, âlimin nefis

makamında mutlu ve tatmin olduğunu, cahilin inkârcı, kâfir
olduğunu bildirir. İlim kalpte kök salar, yerleşir, sahibine asla
muhalefet etmez, farklılık ve ikilik yaratmaz. Kalpte kök salan
ilim, damarlarda dolaşarak, nefiste yerleşir, hatta et ve kan ile
karışarak tüm organlarda eseri zahir olur, görünür. İlim hiçbir
organ için gereksiz olamaz, hiçbir organ ilimden ayrı oluşamaz,
ondan ayrılmış olamaz. Karşı konulan, gereksizliği düşünülen,
gaflete düşülmesi mümkün olan, akılda kalmayıp çıkıp giden ve
resmi yalnız hayal edilebilen ilim, gerçek ilim değildir.”

“Uygulaması olmayan ilim gerçek ilim değildir. Böyle bir

ilim kalıcı olmayan, çabuk kaybolan, tasavvur edilebilen hayali
bir ilimdir. Böyle ilim kalbi güçlendirmez, açlığını gidermez,
13
doyurmaz. Âlim, ilmin ‘şey’ ile aynı olduğunu, ayrı ve gayri
olmadığını bilendir. Her şey ilminin aynısıdır. Cahil, ilmin
azalardan, organlardan, objelerden ayrı ve gayrı olduğunu
zanneder, bu nedenle inkâr eder, kâfirdir. Bu ayetten kuruntu,
vehim ve hayal kusurları olmayan akıl sahipleri ders alır. Çünkü
onlar, zahirin kendisinden müteessir olduğu gerçek ilim ile
tahakkuk etmişlerdir. Vehim ile karışık olan akıllar, tezekkür ve
bu ilim ile tahakkuk edemez ve bu ilmi hıfz edemezler,
anlayamazlar. İlim, şüphe edildiği için akılda kalmaz.” (39.9)

İnsan ilimdir. Kendini bilmek, ilim oluşun idrakine

varmaktır. Kimse ve hiçbir şey ilminden farklı bir resim veya
madde değildir. Herkes ilmin somut bir halidir. Varlığının ilim
oluşunun idrakine varan, eşyanın hakikatinin de ilim olduğunu
idrak eder ve ilmin bilinmek için olduğunu anlar. “Yaşam ile
ölümün halk edilmesinin amacı maluma tabi olan ilmin
insanlarda uygulanarak ortaya çıkışıdır. Malumun zuhuru ile
zahir olan Allah’ın ilmidir.” (67.2)

Bu idrak ile her yönde Hakk’ın yüzü görünür, perdeler,

vehim ve ham hayal ortadan kalkar. Her iş ve eylem ilmin bir
uygulamasıdır. Nefsin oluşumu, canlanması, hayat bulması ve
yaşaması ilimle olur. Maddeyi ilminden ayrı düşünmek yanıltır.
Din bu gerçeği söyler, bilim de kanıtlar. Her şeyin bir bilgi
paketi olduğu ve bu özelliklerin asla kaybolmadığı üzerinde
aşağıda daha ayrıntılı durulacaktır. Yaşamın maddesel bir şey
olmadığı açıklanacaktır. Kısaca, insan da, her ‘şey’ de, ilimdir.

(1) The Economist, Stephen Hawking's answer. Aug 26th 2015, by D.J.P.

14
 Muhkem Ayetler

Allah sana kitabı inzal eden zattır. O kitabın bir kısmında

yalnız bir manaya gelen ayetler vardır. O ayetlerin başka
manaları olması ihtimali yoktur. Şüphe götürmeyen bu ayetler
muhkem ayetlerdir. Muhkem ayetler kitabın aslıdır.

Kitabın bir kısmında da, iki ve daha fazla manası olma

ihtimali olan ve hak mı batıl mı diye şüphe duyulan, müteşabih
ayetler vardır. Bunun sebebi de Allah’ın halkın fenasından
sonra baki kalan mutlak veçhesidir. Allah’ın baki olan yüzünün
kesret olma ihtimali yoktur. Eşyanın göründüğü yerin,
aynaların oluşu nedeniyle, birçok kere ve çokluk olarak
görünen izafi yönleri de vardır. Her mazhar olan, zahir olan,
görünenin istidadına bağlı olarak, vahdet yüzünün o
mazhardan zahir olan yüzüdür.

Vahdet yüzünün göründüğü eşya veya kişinin istidadına

ve fıtratına göre görünüşünde hak ile batıl karışmış gibi
görünür. Görünen bir olsa da görüntü karışık gibi algılanır.
Algılama yanlış veya eksik olabilir. Görüntüden görünene
ulaşmak herkes için kolay olmaz. Görüntünün karmaşıklığında
kalıp Hakk’a ulaşamayan batılda kalmış olur. Bu nedenle, bu
yüzden, görüşlerde Hak ile batıl karışmış görünür. Herkesin
kendi fıtratına, istidadına uygun olan yüze bağlı kalışı, onunla
dünyada var oluşu, fıtratına uygun görüntü ile görünmesi,
görenleri şaşırtabilir. Görenler arasında henüz vahdet
görüşünü bilemeyenler var ise onlar yalnız görüntüde kalabilir,
Hakkı göremeyebilir. Bu durumda kişiler yaradılıştan gelen bilgi
ve becerilerini artırmalıdır. Tevhit ilmi sahibi âlim ve arif olmak
üzere olgunlaşma sürecinde ilerlemelidir. Algıdan bilgiye ve
bilime ulaşarak bir ve tek ilmin uygulanmakta olduğu idrak
edilebilir. Kesretin vahdet olduğu anlaşılabilir.
15
 Müteşabih ayetlerin amacı öğrenenleri muhkem
ayetlerin hükümlerine uygun hedefe ulaştırmaktır. Her suret
ve şekilde baki yüzü arif olan muhakkikler, hakikati araştıran, iç
yüzünü inceleyen, hakikate erenler, görüntüyle şaşırmazlar.
Her görüntüden görünenin bir ve tek olduğunu bilirler,
müteşabih ayetlerin muhkem ayetlerle aynı manada
buluştuğunu idrak edebilirler. Görünen, görenin görüntüsüdür.
Aksi halde kendi din, mezhep ve görüşüne göre yorumlayıp
batılda kalır tevhide ve Hakk’a ulaşamaz. Müteşabih ayetlerin
tevilini yalnız Allah bilir, arifler de Allah’ın ilmi ile bilirler. (3.7)

16
 Fatiha’nın Gizemi

Bir insanın olgunlaşma süreci ile dinler tarihi paraleldir.

Önce bedensel gelişme önem kazanır. Manevi veya ruhsal
gelişim biraz sonraya kalır. Hz. İbrahim ile gelen tevhit
anlayışının açıklanması üç kitabî din ile üç aşamada
tamamlanır. Dinlerin veya bireysel olgunlaşmanın özüne
inebilen kişiler üç aşamayı da hayata geçirebilir. Fatiha,
başlangıç, suresinin Kur’an’ın özü olması anlamlıdır. Kitap önce
İslam’a, sonra mü’minliğe, sonunda mi’raca çağrıdır. Dua
Müslüman olmak için değil Müslüman olunduğu için okunur.

Hitabın muhatabı olan “Düşünen akıl sahibi olgun

insan” Hz. İbrahim’in tevhit babası olduğunu bilir. Bugün bile
kulağa gelen hikâye ve efsanelerin gizemi tam olarak çözülmüş
denemez. Büyük bir ateşin içine atılan insanın yanmaması,
karıncanın su taşıması kadar gizemini korur. Hele oğlunu
kurban etmesi olayı ayrı bir efsanedir. Bir rivayete göre
ardından gelen üç semavi din, gökten indirilen üç kitap ve
görevli elçiler tarafından uzun yıllar boyunca halka açıklanmaya
çalışılan aynı, bir ve tek mesaj ile ilgilidir denebilir.

Hz. Musa ile gelen mesaj somut mucizelere dayanır.

Allah ile konuşması ve O’nu görmek istemesi iyi bilinir. Dünyevî
yaşamı düzenleyen emirler bugün de geçerlidir. Bireysel
gelişimin ilk döneminde herkes Allah’ı görmek ister. Hz.
Musa’dan sonra, Allah’ın görünür olduğu, zahiren, dıştan,
varlığı ve birliği, vahdetin kesrette ortaya çıktığı, “Gayri”nin
olmadığı, “Lâ ilâhe illallah” diyerek çekilen tespihten anlaşılır.
17
 Hz. İsa’dan sonra, olgun insan, Allah’a bâtınen, içten,
kalben ve ruhen ulaşılabileceğini anlar. Esas olanın kesrette
görünenin değil vahdetin, ruhanî krallığın gökte olduğunu da
idrak eder. Allah’a kavuşmanın göğe çekilmekle olabileceği
düşünülse de dönüş için beklemek gerekebilir. Mi’raç hadisesi
yarım kalmış denebilir. Oysa namaz mü’minin miracıdır.

Beden ve ruh sağlığından emin olan kişi, kalbinin ruhun

nuru ile dolmasına, böylece kalbinin gayriden arınmasına
çalışacaktır. Allah’ın bir “abd”i, kulu, kısaca “Abdullah”, ilim ve
nefsinden emin ise uygulamaya geçmek ister. Bu durum Hz.
Resulün babasının Abdullah, annesinin Âmine hatun olmasını
hatırlatır. Âmin diyen, tatminkâr nefsinden emin olan, Hakk’ın
batınen ve zahiren müşahede edilebileceğini idrak eden
birisinin, yapabileceği tek şey bu duadır. Bu sure ile olgunluğu,
idraki doruğa ulaşır, yürürlükteki, Kur’an’ı okuyabilir.

Fatiha suresini okumak, “Hz. İbrahim’in tevhidini

öğrenmiş, kesret ve vahdeti bilen, Müslüman birisi olarak
tefekkür edip, idrak öncesi ‘doğru olarak bildiklerimin tümü
yanlışmış, gaflet ve dalalet içinde bulunduğumun idrakine
vardım’ deyip tam teslimiyetle Mü’min olmaktır” denebilir. Bu
sure Mü’minin mi’racı için indirilen Kur’an’ın girişidir. Besmele
çekmeden Kitap okunmaz, bu dua da hakkıyla besmele
çekebilmek içindir. Besmelenin “Ba”sının altındaki nokta “Ben”
noktasıdır, dua sondan başa doğru, ben diye başlar “O” diye
biter. ‘Ben varım’ diyen anlar ki yanılmış, ‘seninle varım’
derken idrak eder, en sonunda, ‘yalnız sen’ varsın der. Kendini
bilen kişinin ikilik ve bencilliğinin “Nokta”laştığından emin
olduğu haldir.
18
 Surenin anlamlı giriş yeri de “Allah’ın kulluğundan emin
olma” halidir. Böyle bir hal içine giren kişi halini kulu olduğu
Allah’a arz etmek isteyecektir.

ABDULLAH - ÂMİN;

Babası Abdullah, annesi Âmine olan Resulullah, Allah’ın

‘âmin’ diyen bir kuludur. Fatiha suresi okunduktan sonra bu
idrak ile Allah’ın kulu olan herkes ‘âmin’ der. Sureyi Müslüman
olduktan sonra, yüzünden okumak amacıyla, duanın anlamını
öğrenmeye, surenin öbür ucundan başlamak yararlı olabilir.
Anlamının idrakine varmış olarak, hep aynı idrak içinde kalmak
üzere, bir kere en sonunda, besmele çekmek de güzeldir.

VELEDDALİN,

Kulun olarak istediğim, sadece Nasaranın,

Hıristiyanların nurani, ruhani inançlarla perdeli olanların yolu
değil. Gizli şeylerle kalanların, “bizim krallığımız yerde değil
göklerdedir” diyenlerin, manastırlara çekilip, örtünüp, ruhban
sınıfına evlenmeyi bile yasaklayanların yolu değil. Nimeti
rahimiye, özel nimetlerle yetinen, böylece, nimeti
rahmaniyeden mahcup, genel, zahiri, dünyevî nimetlerden
mahrum; Hakk’ın zahirriyetinden, görünür oluşundan habersiz,
her şeyde cemal-i mahbubun şuhudundan, sevgilinin güzel
yüzünü görmekten mahrum olanların yolu değil.
GAYRİLMAĞDUBİ ALEYHİM,

Yahudiler gibi zahirde kalanların, nimet-i rahmaniye,

rahmanî, genel nimetler ve bedenî nimetlerle yetinip duygusal,
kalbî, manevî, ruhanî ve akılcı zevklerden mahrum olmadan.
19
7. SIRATALLEZİNE EN’AMTE ALEYHİM,

Hem özel hem de genel nimetler verilen, evvel, ahir,

batın ve zahiren Hakkı şuhud edip, baki yüzünü müşahede
edip, fani gölgesel varlıklarından yok olan nebi, sadık ve şahit
olanların, evliyanın, kâmil insanların doğru yolunda,

6. İHDİNASSIRATELMÜSTEKİM,

Hidayet üzere sabit ve vahdet yolunda, marifet,

muhabbet ve Hakk’ın zatının hidayeti olan yolda olmamı sağla.
En doğru yol benden sana gidendir. Yalnız doğru yolda olmama
değil sana ulaşmama da yardımcı ol, idrakimi artır.

5. İYYAKE NA’BÜDÜ VE İYYAKE NESTEİN,

Kavlen ve fiilen, söz ve eylemlerimle sana hitap eder,

ibadeti sana tahsis eder, yardımı senden talep eder, seninle
sana ibadet ederim. Bu huzur hallerimde bütün hareket ediş ve
duruşlarımda seninle sana ibadet ederek daim namazda
olurum. Her vecih üzere ve her vecihten, cepheden, yüzden
cemalini müşahede eylediğimden daim muhabbet lisanı ile
sende seninle olurum.

4. MALİKİ YEVMİDDİN,
Kuvvet ve kudretin yalnız sana ait olduğunu, kullarına
kelâmında sıfat ile tecelli edenin sen olduğunu, hamdın mutlak
ve mahiyetinin senin zatına mahsus olduğunu bilirim. Kul fani
nimetlerden tecrit olduğunda baki nimetlerin verileceğini, kul
efalinden sıyrıldığında Hakk’ın efalinin tecelli edeceğini,
sıfatından mahv olduğunda karşılığında Hakk’ın sıfatlarıyla
sıfatlanacağını idrak eder.

20
 Böylece, kulluğu fena bulur ve Hakk’ın vücudu
bağışlanarak, zatiyle baki kılınır, seni seninle yaşar. Senden
gelinir, seninle sana ibadet edilir, zikredilir, şükredilir, seninle
sana gidilir.

2-3. ELHAMDÜ LİLLAHİ RABBİLALEMİN, ERRAHMANİRRAHİM,

Bilfiil hal diliyle hamt etmek, eşyada amaçların

gerçekleştirilmesi, kemallerinin zuhuru, ortaya çıkışıdır. Bütün
mevcudat kemallerini, olgunluğunu kuvveden fiile çıkararak,
potansiyelini kinetiğe çevirerek tespih ve hamt eder. Eşyanın
tespihi ve tenzihi O’nun vahdaniyetine, birliğine delaletidir,
delil oluşturmasıdır. Hamt ve sena, övme ve şükrün
bildirilmesi, errahman, sıhhat ve rızık gibi zahiri ve genel
nimetlerin, errahim, ilim ve marifet gibi Bâtınî nimetlerin
karşılığı olarak, âlemin rabbi olan ulu zata aittir. İnsanın kendini
bilip olgunlaştırması, amacını gerçekleştirmesidir. Böylece O’nu
övmüş ve zikretmiş, varlığına ve birliğine delil oluşturmuş olur.
Hamt ve sena, rahman ve rahim, âlemin rabbi olan sana aittir.

1. BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM,

Böylece, herkese genel ve kişiye özel rahmeti kapsayan,

varoluşun amacının tümünün kendisinde ortaya çıktığının
idrakinde olan, zatın tecellisini idrak edip vahdette fani olan,
kâmil insan suretiyle başlar ve okurum.

Bu surenin tüm kitabın özü olduğu söylenebilir. Aklı

olan insanın aklını en iyi bir şekilde kullanmasını da isteyen
kutsal mesajların insanı bilmeye yönelttiği apaçıktır.
21
 Surenin kendisi de ‘Besmelede’ özetlenmiş gibidir.
Surenin anlamının idrakiyle besmele çekmek yaratılışın
amacına uygun bir davranış olur. Besmelenin altındaki
noktanın da ‘Ben’ olarak tanımlanması insanın kendini
bilmesiyle özdeşleşmiş de olabilir.

Evren, ‘kendini merak eden yaratık’ olarak tanımlanır.

Bu açıdan ‘insanın kendini bilmeye çalışması’ yaratılışın bir
amaç için olabileceğini düşündürür. Surenin ve besmelenin bir
idrak ile okunup çekilmesi bu amacın gerçekleşmiş hali olabilir.

22
 İslâm Âlemi!
Özellikle “Hakikati” arayanlar arasında konuşulan,
görüşülen ve şaşılan bazı konular vardır. “Nasıl olur?” diye
cevap aramaya çalışılır bu konulara. Bunların önemli olarak
görülenlerinden biri “İslâm âlemi neden geri kalmış ve diğer
âlemler, Musevî ve İsevîler, neden ileri gitmiş, hatta daha da
ileri götürürsek, ‘ilahî adalet bu işin neresinde’?” diye ortaya
konabilir. Soruyu soranların, cevap olarak bir şeyler ileri
sürenlerin değil, halkın ekserisinin bildiği birkaç gerçeği
dizersek cevap kendiliğinden ortaya çıkabilir.

“Din İslâmiyet, İslâmiyet teslimiyettir” hemen herkes

bilir. Hz. İbrahim tevhit öncüsüdür, İslâmiyet onun dinidir, üç
semavî dinin de özü birdir. Kitaplı olarak bilinen bu dinler
birbirini bütünler ve aynı, bir ve tek mesajın birer parçasıdırlar.
Mesaj en sonunda son peygamber tarafından, eksik tuğla
yerine konarak, tamamlanmıştır. Önce zahirî, sonra Bâtıni
âlem, en sonunda her ikisi de kutsanmıştır ve bu mesaj
evrenseldir tüm kâinatı kapsar. Kendilerini doğanın bir parçası
olarak gören Kızılderililer, nirvanaya ulaşan Budistler, teslim
olmuş bilgelerdir. “Yer ve Gök Tanrı” diyen Şaman bilge, halk
zahir Hak batın, halk olarak zahir olan Hak’tır diyen ariftir.

İlahî adalet vardır ve gerçektir. İlahî kanunlar vardır, her

yerde ve her zaman, geçerlidir. “Say kanunu, yani çalışma, hak
etme yasası” vardır ve herkese eşit bir şekilde uygulanır.(2.71)
Yer çekimi yasası kadar geçerlidir. “Çalışmayana, çocuklar için
de ağlamayana, mama yoktur” denir. “Allah her yerde, her
zaman hazır ve nazırdır.” Her yerde ve her zaman var olan da,
hazır ve nazır olan da, başkası, gayrisi, yoktur.
23
 Kilise, mabet ve tapınaklarda dua etmekle bir şey elde
edilemeyeceğini öğrenenler nihayet aklını kullanmaya
başlamış, ilim sahibi olmuş, birbirlerinin hak ve yetkilerine,
insan haklarına saygı duymuş ve güzel ahlak sahibi olmayı
başarmışlardır. İslâm âlemi diye birkaç Ortadoğu ülkesini örnek
göstermek doğru değildir. İslâm “Benlik” gütmeyen her dinin
ortak özelliğidir. “Müslüman” ve “Müslim” kelimelerinin lügat
manası “İslâm olan” demektir, “İslâm” ise teslim olandır.

Bu kendisi küçük, anlamı derin ve hikmet içeren

gerçeklerle bir çözüme ulaşmaya çalışalım. Bizi şaşırtan âleme
bir bakalım, ilk emir olan “Oku” ve “İlim gaip, kaybındır ara,
nerede bulursan al”, “Eşyanın hakikatine er” emirlerine
uyulmakta mıdır? Uyuluyorsa nerede uyuluyor? Eşyanın
hakikatini idrak edecek kadar doğa incelenmekte ve araştırma
yapılmakta mı? Nerede yapılmakta? “Düşünün, düşünmeyenin
başına pislik yağar” ayetine uygun bir şekilde okunan evrenin
hakkında düşünülmekte mi? “Tezekkür edin, tefekkür edin, işi
ehline verin, işin ehline danışın, aranızda tartışın, aklınızı
kullanın” ayetlerine uyulmakta mı?

Kim çalıştı, çabaladı, uğraştı, didindi hak etti de hakkını

alamadı? “Kalkın, dünyaya yayılın ve rızkınızı arayın, emirlere
uyun ve dua edin” anlamındaki ayetleri herkes bilir.
“Çalışmayanı, aklını kullanmayanı, tembellik edeni, temiz
olmayanı Allah sevmez” bilinir, nerede uyulduğu ise dünyada
gezerek bile görülebilir. (2.114) Museviler ve İseviler emirlere
uymuş ise teslim olarak, bir İslam olarak haklarını almıştır.
Sözde kalıp, emirlere uymayan, ilmi araştırıp bulamayan, biz
Müslüman kişileriz, ülkeyiz demekle yoksulluğu hak eder.
24
 Aslında her şeyin sebebi herkes tarafından bilinir de
özellikle kendini “Halktan” ayrı ve kopuk tutanlarca sorulur
neden? Cevabın içinde biraz da kendi suçunu inkâr etmek,
ortak olmamak, bir kısmını olsun üstlenmemek gizlidir.
Böylece, yalnız ve sadece halkı suçlamak, kendisi halktan kopuk
olduğu için de onun dışında ve üstünde olarak suçtan arınmış
olmak ister. Denmek istenen “Ben okudum, akıllı oldum ama
halk kendini dine verdi, okumadı, cahil kaldı, geri kaldı” fikridir.
Halkı küçük gören, daha çok küçülür, onun arkasına sığınır.

Yanlış düşünceler, saç örgüsü şeklinde, iç içe geçmiş

durumdadır. Her şey, ilmin somut halidir. Eşya veya madde
hakikat güneşinin gurup etmesiyle oluşmuştur. Halk, “Müspet”
sapından tutulan “Müspet ilim” çekici ile “İnanç” örsünde
dövülmemelidir. Pozitif ilmin karşısında ayrıca negatif ilim
yoktur. Maddî ve manevî ilim yoktur. İlim birdir, maddeleşmiş
hali eşyadır. Hakka giden yolun ilk mertebelerinde, ilim, ruhu
temsil eder. İnsan, aklını kullanırsa, ilim için kullanır. Akıl ilme
gidip gelerek bilgi elde eder. Aklını kullanmayan için veya
akılsız olan için, din de yoktur iman da. Dinlerin ortak amacı
“Güzel ahlâk” sahibi olmaktır. Aklını ilim için kullananlar,
çalışkan ve dürüst olanlar her şeyi hak eder, ilahi adalete göre
de hakkını alır. Dünyasını da ahretini de kazanır. Halkın topluca
kalkınması da aklını kullanan, halkını hor görmeyen, halkından
kopmayan, halkının elinden tutan bireyler sayesinde olur.
Demokrasi de bu demektir ve bunu gerektirir.

“Halk, ayan-ı el Hak’tır. Halka hizmet Hakk’a hizmettir.”

Halkın, kendini bilen her bireyi, halkı da bilir Hakkı da.

25
 İlim, kendini bilmektir, kendini ilmin somut hali olarak
bilmektir. “Bir ben varım bir de benim sahip olduğum ilim var”
şeklinde değil de “Ben ilmin ta kendisiyim” şeklinde bilmektir.
Ezoterizmin tamamı bu mesajı kapsar. Kütlenin oluşumunu
sağlayan “Bozon” da ilimdir. Eşya, ilme sahip değil kendisidir.

Göbeklitepe veya Mısır rahipleri de doğruyu söyledi

ama zamanında anlaşılabilecek kadarını söyledi. İnsan, ilmin
tamamını idrak ederek kemale erer. Âdem ile insanlığa atılan
ilk adım, son elçi ile doruğa çıktı, miraç gerçekleşti. Dünyanın
her köşesindeki bilgelerce, tarih boyunca, söylenenlerin hepsi
gerçeğe ilişkindir, tamamlanması miraç olayı ile gerçekleşir.
Şuurlu olarak iman edilir ve mümin olup namaz kılınırsa, şuur
kalmaz miraç olur. İnsan-ı kâmil böylece oluşur, arif, âlim ve
bilge kişi böylece hayat bulur, ölümsüz ruh ile diriliş gerçek
olur. Bilimsel bulguların da bunu kanıtladığı açıklanacaktır.

Doğal “Evrimsel” süreçten sonra, ilim ile “Devrimsel”

öğrenme ve yücelme süreci başlar. İslam evrimi inkâr etmez.
Doğal evrimsel sürecin sonunda insan adayı oluşur, Âdem ise
devrimsel bir süreç içinde ele alınır ve sonucunda insan-ı kâmil
yaratılır. İnsanın dipten doruğa yücelişi sayesinde kemale eren
kişi insanı kâmil olur. İnsan iyi kullandığı “Akluhikmeti, aklı ve
sezgisi” sayesinde idrake erer. Mesaj tüm evrene kazınmış
haldedir. Her şey ve eşya, ağaç duruşu, kuş uçuşu ile bir ayettir
yani delildir okuyana. Eşyanın ilmin somut hali olduğu bilinir.
İnsan da ilme sahip değil ilmin bir hali olduğunu idrak edince
kemale erer. İslam olan, teslim olan sürekli bir çalışma
içindedir, geri ve kimsenin gerisinde kalamaz. Hak, halk olarak
görünür bilene, böylece, kendini bilene, Rabbini bilene!
26
 Tanrı’yı İnsan Yaratmış!

İnsan ve insanlığın, doğanın içinden, derinliklerinden,

bilinmezlikten ortaya çıkışı hem sebep hem de sonuçtur.
Bilinmezlikten, bilmeye ve bilinmeye geçiş, yokluktan varlığa,
tanınmamaktan tanınmaya tırmanış hikâyesidir. Önce bir şey
oldu ki isimlendi, ad takıldı, isim verildi. Fiil olmadan
anlatılamaz, anlatmak için isim verilemez. Ötekine anlatım
gerekmese düşüncede kalabilir. Düşünme ve anlama
yeteneğine sahip bir kişi daha olmalı ki anlatım olabilsin.

Bir genç, sevdiği ile görkemli bir sarayda dans etmesi

durumunda, her şeyin kendisi için olduğunu zanneder. Her şey
kendince, kendisi içindir ama aslında her şey Kral içindir, onun
eğlenmesi içindir. O demeden, istemeden hiçbir şey yapılamaz.

Önce “Kutsallık” kavramı geliştirilmiş. Sonra düşünce,

paylaşılmak için, adlandırılmış. Zamanla kavram da isim de
yerine oturmuş. Çok sonra biz de bugün nasıl olmuş da bugüne
gelinmiş derken her şeyi bütün çıplaklığı ile ortaya koyarız.
“Kutsallığı ve Tanrıyı insan yaratmıştır!” der, söyleyene değil
söyletene bakarız. Bunlar insan ve insanlığın gelişim sürecinde
birer aşamadır. İçten gelen söylenmiş, işte tam bir insanlık hali!

Önce hiçbir şey yoktu. Aniden Büyük Patlama oldu.

Bilimsel açıdan enerji açığa çıktı. Elektromanyetik enerji 14
milyar yıldır var ve her şey bundan oluşur.(1) Doğa kanunları
geçerlidir, var olanlar bu kanunlara göre oluşur ve yok olur. Bu
nedenle bazı bilim adamları “Allah yoktur” der.

27
 Haklıdırlar, ‘Aracı’ din adamlarının dedikleri gibi
“Hayali” bir Allah yoktur. Kitaba göre yalnız ve sadece O vardır,
‘Başkası’ yoktur!

Çocuk önce “Bunlar ne?” deyip ellerini fark eder.

Aynada gördüğünün kendisi olduğunu, en sonunda da kendini,
idrak etmesi zaman alır. Biz de düşünelim, “Ben” bilinmek
isteseydi(m), ne yapardı(m)? Tam da aynı şekilde, bu sırayla,
bu önceliklerle, ortam, doğa hazır olurdu önce. Doğadan doğan
ve bilme yeteneği olan birisi olurdu. Yeteneğini kullanmasını
öğrenirdi. Bireysel idrak düzeyi yeterince geliştikten sonra,
kendi kendine bulup bilemeyeceği bilgiler verilirdi. Doğa ve
kanunları ayrıntılı bilindikten sonra, işin özüne inilebilir. İnsan,
bilmek için yaratılmış, henüz ne bilen ne de bilinen bilinir!

Gök gürültüsünü ilk duyduğumuzda da “Önce şimşek

çaktı sonra gök gürledi ve yağmur yağdı” deriz. Oysa bilimsel
olarak bugün bilinir ki gürültü bu olayın duyulan sesidir,
sonucudur. Büyük Patlama, olan ilk olay değil bir fiilin
sonucudur. Duyulan her ses yapılan bir işin doğal sonucudur.
Patlamadan başlamak, bilmeye çalışan için bir aşamadır.

İnsanın Tanrı’yı yaratması, gelişim sürecinde bir

aşamanın sonucu olabilir. Aklını ilk keşfedenin “Ben” demesi,
kendini güçlü ve büyük görmesi hal ve zamanında
yapamayacağı, yaratamayacağı yoktur, Allah’ı yaratması da
böylece mümkün olabilir. ‘Hiçbir şey göründüğü gibi değildir’
deriz. Ne de güzel laf ettik diye üstüne de otururuz. Sıra
yaratmaya bile gelse atma tutmaya bayılırız. Avcılık ilk
mesleğimiz ne de olsa.
28
 Verilmiş bir nimet olduğunu idrak etmeden önce, aklı
da biz yaratmışızdır, geriye ne kalır ki zaten. Kendisi gibi
koskoca bir memeliyi yarattıktan sonra küçük bir akıl takmak iş
olmasa gerek. Bu aklı sürdürmesek iyi olacak sanırım. Kral
olmalı ki sevdiği olsun. Ol! Emri ile olan bir iş, iş olurken
duyulan bir patlama, ses olmalı.

“Ey sevdiğim, sevdiğim için kendime özgü yarattığım,

bu gidiş iyi gidiş değil, dön, rücû et, geri gel, biraz kendini bul
ve bil gerisi kolay” (14.5) nidasını duyabiliriz. Duymak isteyen
duyar, Tanrıyı yaratan bunu mu yapamayacak. “İnsan, Tanrıyı
kendini bildikten önce mi sonra mı yarattı?” diye sorulabilir.

Zaten her şey bir küçük düşünceden çıkar. Sonra

kuvveden fiile çıkış izler. Hayaller gerçek olur. Belki de ilim
ruhundan idrak nuru, sonra da tasavvurlar, düşünceler,
manadan maddeye geçişler başlayabilir. Her yapay yapı gibi
insan da insanca, insanlıktan yaratılan yapay bir şeydir. İnsan,
insan yapısıdır, ancak, ilk insan, Âdem yaratıldıktan ve ilk
öğrendikleri öğretildikten sonra inşa edilebilir. İnşaat için ilk
temel taşını koymak, mabet inşası için ilk fiilin önemini
kavramak, açılımı idrak için gerekli ve yeterli olabilir. Bir şey
için “Bir” diyebildikten sonra diğerlerini saymak kolaydır. İlk
fiilin sahibi olan, fiillerin de sahibidir. Hangi sıfatlar altında
hangi işlerin yürütüldüğü teferruat olabilir.

Bilgeler “Nereden gelip nereye gittiğini bilmeyen

hayvan imiş” der. Son bilimsel makaleler ile ortaya konan
gerçekler ışığında, evrenin aslında bir hiç olduğu ispat edilmiş.

29
 Evren, yoktan var olmuş, halen de bir ‘Hiç’ ama ‘Düzenli
Bir Hiç’ imiş (2) çünkü fizik ve matematik yasaları gerçekmiş.
Yokluktan çıkabilen bir sanal parçacığın şişip genişlemesiyle
oluşmuş. “Yaratılan yok ki Yaratan olsun” deniyor. Her iki halde
de bilerek bilinene ulaşılıyor.

(1) Stephen Hawking, “A Briefer History of Time”.

(2) Express, HISTORIC DISCOVERY: Physicists 'PROVE' God DIDN'T create the
Universe, By PAUL BALDWIN.

30
 Arif ile Âlim

İlk bakışta, akıllı birisine, âlim veya arifi tanımlamaya

gerek duyulmaz. Ben de ne âlim ne de arifimdir, sadece aklım
var, düşünüyorum. Ancak ayrıntılı bir düşünme ve
değerlendirme sonucunda oldukça farklı sonuçlara ulaşılabilir.
Çok şey bilen birisi âlimdir, bilgin bir kişiye de âlim denir. Halk
arasında arifin yeri ise bir başkadır. Arife tarif gerekmez denir.

Âlim ile arifin ortak bir kelime etrafında ayrışması

izlenebilir. Birisinin fizik bilgisi, diğerinin fizik ötesi, metafizik
dâhil bilgi felsefesi üstündür. İnanç ilmin tümünü kapsarken
bilim, pozitif deyip ilmi kısmen ele alır. Tarihsel gelişim
sürecinde akıllı insanlar çevrelerini gözlemiş. Temel
ihtiyaçlarını garanti altına alanlar çevreleriyle ilgilenmiş.
Yeryüzü ve gökyüzü ile ilgili tez ve antitezler birbirini izlemiş.
İçgüdü ve dış güdülerin tümü ortaya konmuş.

Bilim insanı doğayı ve maddeyi analiz etmiş sonuçlara

ulaşmış. Arifler de zaman içinde gelişen bir şekilde bilinenler ile
felsefe yapmış, bilimsel felsefe ve bilimin felsefesini yapmış.
Önem ve öncelik zaman içinde değişse de bir noktada felsefe
yapanlar inanç ile ilgili düşünceleri belirli bir sonuca
bağlamışlar. Kısaca, “Allah vardır, birdir, tektir ve var olandır!”
denmiş. İnanç bir ve tek sonuca bağlanmış ama bilim
sonuçlarını aramayı sürdürmektedir.

Bilim tez ve antitez sarkacı ile yol kat etmeye devam

etmekte. Daha önce doğru bilinenlerin yanlış olduğunu ispat
ederek yerine doğrularını koymakta. Bilimsel ve teknolojik
gelişmeler böylece hızlanarak sürmekte. Aslında bilimsel
gelişim sistemi ile inanç sistemi arasında bir fark olmasa gerek.
Sonuçta her iki sistem de bu evren ile ilgilidir.
31
 Farklı görünseler de aynı öz ve esas üzerine kurulu
olmaları, kısaca, aynı gerçeğe farklı bakışın yansımaları
oldukları akla ve mantığa daha yatkındır. “Varlık” ile “Var olan”
farklı olamaz. Bilim yalnız varlık ile ilgilenir inanç ise varlık ve
varlık ötesi ile birlikte, varlık ve yokluğu da kapsayan Allah ile
ilgilenir. Varlık, var olanın ihtişamını ortaya koymaktadır.

Bana söylenen hala kulağımda çınlamakta: “Allah’a

erişim mana âleminde ispat edildi, artık madde âleminden
erişime gidiliyor.” Halk arasında basit görülen tekerlemeler
vardır. Okumuş denen yarı cahillerce küçük görülür ama hayat
boyunca gözlemlenebilirler. Bu deyişlerden bazıları şöyledir:
dünya etme bulma dünyasıdır, ne ekersen onu biçersin, ilahî
adalet er geç yerini bulur, kimsenin hakkı kimsede kalmaz, hak
yerini eninde sonunda bulur, herkes Allah’ın kuludur, Allah’ta
kuldur, kimseyi, hiçbir canlıyı hor görmeye gelmez.

Mana ilmi Hz. İbrahim’in tevhidiyle başlayıp Hz.

Muhammet ile son bulmuş durumda. Bu ilme vakıf olan ve
vuslata ermiş bulunanlar, ermiş ve aziz olmuşlar, veli olmuşlar,
miraca çıkmışlar. İnanç sistemine göre hiçbir şey yok iken Allah
vardı, önce Muhammed’in ruhu yaratıldı sonra Âdem onun
nuru, anlayışı, idraki ile yaratıldı. Evren, böylece, yoktan var
edildi. Önce var olan hala var olandır, sonradan yok olan da hiç
olmadı zaten, sadece var olduğu zan edildi.

Mana âleminden, ruh ve nurdan, kaynaklanan madde

ve böylece inşa edilen madde âlemi bilim insanlarına ters geldi,
yanlış geldi, bildiklerine ve gözlemlerine uymadı. Laboratuarda
yeniden inşa edemediklerine inanamadılar, inanamazlar. Kütle
çekim ve ışık hızı gibi fizik ilmi ve matematiksel formüllerle
açıklanamayanlara inanmak bilimsel bildiklerine uymadı. En
son bilimsel bulgular everenin sanal (1) olduğunu ispat ediyor.
32
 Bilenlerce bilinenlere, bilgi ve toplamına bilim, bilimsel
olarak ispatlanamayanlara inanç denip reddedilir. Sanki inanç
akılsızlara, kutsal mesajlar aklı olmayanadır. İnananlarca da
genellikle bir ve tek hakikatin kendilerince bilindiği, kısasa kısas
şeklinde, bilimcilere nazire iddia edilir. Sahaya inen taraflarca
“Evrim teorisi” topuyla kıyasıya oynanır. Oyuncularda oyun ile
o kadar meşgul olma, karşı tarafa laf yetiştirme, gol atmaya o
kadar adanmışlık, vardır ki uydukları “Oyunun kuralları”
nereden gelir bakılmaz. Saha tüm evren, zaman da sonsuz
olunca doyumsuzca, doyasıya, at gibi, top koşturulur.

İnsanın kendisi insanca okunsa yeterli olabilir. Sinir

sistemimizden de bir mesaj iletilir cevabı da geri beslenir.
Beynimizin de sol ile sağ tarafı her açıdan farklıdır. Sağ ve sol,
kol ve bacaklarımız da işlevleri açısından farklı görülebilir.
Kısaca, hiçbir farklı bakış ve görüş benim birlik, teklik ve
bütünlüğümü bozmaz. Evrene kıyasla ne kadar küçük
görülürsem görüleyim ben hala kendim kadar büyük ve
önemliyimdir. Kendim ile ilgili ruh ve beden, madde ve mana,
akıl ve inanç kelimelerini ayrı ayrı ve birlikte, beraberce
kullanırım. Bilim adamları yok dese de ben de varım, evren de.
“Sanal parçacık şişti, evren halen de bir hiçtir” bilimsel inançtır.

Kendimizi okumayı sürdürelim. Bedenim ve ruhum ile

ilgili bilgileri âlim tarafım toplar ve değerlendirir. Allah ile kulu
arasında girilebilecek kadar yer olmasa da, kendilerini bu araya
sokuşturabilen din adamlarımız daha çok ruh ve mana
tarafımızı irdeler. Arif ise tümü idrak ederek aradan çıkabilen
ermiş kişidir. Yakın zamana kadar kuantum fiziği, kuantum
mekaniği diğer bir deyişle kuantum âlemi bilinmiyordu. Gözlem
altında başka, gözlenmediği durumlarda başka davranışlara
sahip olan kuantumlar, kuarklar ezber bozdu denebilir.

33
 Daha önce de doğa yasaları her türlü özellikleriyle
birlikte biliniyor ancak nedenleri bilinmiyordu. Örneğin, en ağır
suyun ısı derecesi biliniyor ama nedeni bilinmiyor, hatta fizik
kurallarına pek uymadığı da söyleniyor. Kuantum âlemi madde
âlemi ile mana âlemi arasında bir “ara yüz” denebilir. Temel
“Yapı taşımız”, foton gibi, hem parçacık hem de dalga imiş.

Bir diğer gerçek de inanç âleminde söylenenlerin

anlamlarının bilimsel bulgulara göre değişebilmeleri. Ayetlerin,
bilimsel ve teknolojik gelişmelere ayak uyduracak şekilde yeni
anlamlar kazanması her iki âlemin âlimlerini de şaşırtmaktadır.
Bir taraf “Bu, ayetlerin evrensel, ezelî ve ebedî olduğunu
gösterir” demesine karşın diğer taraf “Bu anlamın bilimsel
keşiflerden önce verilmesi gerektiğini” iddia eder. Ayetlerin
inanç sistemindeki makam ve mertebelere göre
anlamlandırılması, “Bir doğru vardır” diyen bilim adamlarınca
yadırganır.

Arifler, ezelî ve ebedî gerçekleri, Hak ve hakikati dile

getiren Nebi ve Resullerin varisleridir. Her anda bir şe’nde ve
sürekli bir yenilik içinde bir açılım şeklinde oluşmaya devam
eden oluşumu, canlı yayın biçiminde, anlatmaya çalışan arifler,
kendilerinden bir şey eklemezler. Söyledikleri her şey Allah’ın
olan, Allah’tan olan, Allah’ta olan bir şeyi aktarmaktır. Binlerce
arif arasında hiçbir fark yoktur, aynı bilgi ve idrak ile
donatılmışlardır. Hepsi “Resulünü yalnız Allah bilir, Allah’ı da
gayrisi bilemez” ayetine inanır. Nice âlim ve din adamımız
ariflerin ne deyip ne demek istediğini anlamaya ve anlatmaya
çalışır. İkisinin de arif olma olasılığı eşittir! Sanki bilen âlim,
hoca; bilemeyen arif! Bilen, Bilinendir, Görünen, Görenin
görüntüsüdür!

(1) Express, HISTORIC DISCOVERY: Physicists 'PROVE' God DIDN'T

create the Universe, By PAUL BALDWIN.
34
 İnsan İtaat Eder

“Var olan her şeyin, eşyanın, ardında akıl ile bilinecek

bir ilmin olduğunu bildiren Kur’an’ın indirilişi ve bu ilmin nasıl
uygulandığının Furkan olarak bildirilişi nedeniyle; ilim ve amel,
ilim ve uygulamanın, ayrıntılarını idrak ederek mutlak salât,
mutlak namazı yerine getir; ilim ile uygulama arasını birleştir.
Her ilim için bir salât vardır.” (29.45) Her şey bir ilmin
uygulamasıdır. Uygulamak, o ilme tabi olmak, teslim olmaktır.
Namaz teslimiyet, zikir, tabi olmak, itaat ve ulvi münasebettir.
Namazlar da bedensel ve ruhsaldır. Maddeye ve doğaya ilişkin
ilimler, doğa koşullarına uyum göstermek için bilinir. Hayatta
kalmak, neslin devamı ve güzel ahlak için koşullara uyum
gösterme, öğrenme, bilme ve uygulama şarttır. İnsanın,
idrakince, bilgisi ilmine tabidir, itaat eder.

Konunun daha kolay anlaşılabilmesi için oluşan ilk

koşullara gidilmesi yararlı olur. Yokluktan, hiçlikten var olan,
meydana çıkan, en küçük parçacığın da ayırıcı özellikleri vardır.
Her şey özelliklerinin toplamı, bilgisinin küpüdür. Kütlesi bile
olmayan bir parçacığın artı veya eksi yüklü elektrikle yüklü
oluşu ve bu yükün miktarı ilk oluşum anında belirlenir.
Parçanın özellikleri arasında, potansiyel gücü, nasıl kütle
oluşturacağı ve hangi parçalar ile birleşeceği de vardır.
Önceden belirlenmiş bulunan özellik, bilgi veya ilim, parçacığın
davranışını belirler. Örneğin, yanıcı olan hidrojenin ve yakıcı
olan oksijenin birleşerek söndürücü özelliğe ait su oluşturması
atomların içlerinde önceden belirlenmiş bir davranış biçimidir.
Parçacık, ilminin aynıdır, ilmine tabidir ve ona itaat eder.
35
 Karma, birleşik maddenin özelliği, maddelerin kendi
özelliklerinin fena bulması, feda edilmesiyle oluşur. Her yeni
bilgi, kendini oluşturan bilgilere dayanır ama farklıdır, kendi
ilmine tabi olur, itaat eder. Su, yanıcı ve yakıcı oksijen ve
hidrojen atomlarından oluşur ama söndürücüdür.

İnsan ve insanlığın gelişiminde, doğanın en çetin

koşullarına uyum gösterildiği apaçıktır. Uyum gösterme
yeteneği sayesinde evrim yasaları işler. Tek hücreden çok
hücreye gelişen, maddesel veya donanımsal olmayan hayatın,
en basit DNA’ya yüklenmiş bulunan, yazılım olduğu
kanıtlanmıştır. Donanımın yazılıma tabi olması hayatı, canlılığı
ortaya çıkarmıştır. DNA, toprak, hava, su ve ateşe hükmeder,
yani atomların kendilerine yüklenen canlılık ilmine, içlerindeki
özellik ve bilgilerle, itaat etmesiyle canlı hücre oluşmuştur.
İlkel, ilk el, denebilecek bilgilerin birikimi tek hücrenin içinde
canlılığı geliştirerek çeşitlendirmiştir. Yazılımın ilk halinde dahi
bir gelişim potansiyelinin olduğu da açıktır. Bilgi birikimleri,
hücrenin içinde, çok çeşitli işlevleri yürütebilecek organımsı
parça veya bölümlerin oluşmasına yol açmış. Hücre içindeki
parçalar arasında gelişen eşgüdüm ve işbirliği, tek hücrenin
bölünmesinden öteye, iki veya daha çok hücrenin eşgüdüm ve
işbirliğiyle sonuçlanmıştır. Böylece tek hücreden çok hücreli
hayat doğabilir. Bütün bunlar maddenin bilgisinin ilmine itaati,
bedenin namazıdır. Hücre bilgi küpüdür, biyoloji ilmine tabidir.

Hayvanların hareket etme özgürlüğü nefsaniyet

gütmelerine yol açar. Karın doyurma gibi ihtiyaçların
karşılanması, bitkilerin gövdelerinin, bedensel olarak doğa
koşullarına tabi oluşundan faklıdır.
36
 Hayvan hareketinde nefsine tabi olma, itaat etme onun
ihtiyaçlarını giderme söz konusudur. Hayvanlar nefislerine itaat
ettikleri için yer içer, yatar kalkar, savaşır, çiftleşir. İnsanların
insanlığa uygun şekilde davranması kalpleri sayesindedir.
Kalpsiz denilen insanlar kötü ahlak sahibi olanlardır.
Kalplerinde huzur duymaları için insanların ruhani bilgilere tabi
olması öngörülür. Ruhuna itaat eden kalp huzur duyar.

Kısaca denebilir ki insan bilgilerden oluşur, bilimseldir,

ilimdir. Bilgiler ilme tabi olduğu kadar ilim de bilgilerin
toplamına, maluma tabidir ve etkileşim içindedir. Bu nedenle,
her insan kendine özgü bir ilimdir. Bilim insanlarınca kanıtlanan
‘tüm elektron ve moleküllerin etkileşim içinde olduğu’ gerçeği
bu kapsamda düşünülebilir. Beden içindeki organlar etkileşim
içinde, eşgüdüm ve işbirliğiyle işler, çalışır. İnsanın ilmini
uygulayışı ve ilmine tabi olup itaat etmesi kendi bünyesinde en
az beş düzeyde olur. Doğaya uyumu, bedensel düzeyde, doğal
ilimlerin uygulanması olarak ele alabiliriz. Bedenin doğaya
uyumu ‘Bedenin Namazı’dır, ilme tabi oluş, itaat ediştir.

İnsanın bedeni vardır ama yalnız beden değildir, nefsanî

duyguları vardır ama hayvan değildir, kalbinin huzurlu olmasını
ister, ruhunun, ilminin gereğini idrak eder. Her düzeyin idraki o
düzeyin namazıdır denebilir. Nefsin Rıza, Yatsı namazını,
Kalbin Huzur, Sabah namazı izler. Nefsini, kalbinin sesini
dinlemeye ikna eden sır bilgileri almayı hak eder. Böylece Sırra
Erme, Akşam namazı kılınır. Benlik ve bencillik yok edilip,
hakikat güneşinin batıdan doğuşu sağlanarak, yüceliş yolunda,
Ruhun Şuhut, uyanıklık, İkindi namazı eda edilebilir.

37
 Hakkın ruhuyla dirilerek, ledün, hakikat ilminin idraki
zevkiyle Şükür, Öğle, Gizlinin Keşfi Hafa namazı kılınır. Hakikat
güneşinin istivasında kul ve namaz yoktur, Cuma hariç!

Özet olarak bünyemizdeki kuark, elektron, nötron,

proton, atom, hidrojen, oksijen ve su moleküllerinden hatta
DNA, hücre ve organlarımızdan söz edilmez. Bunların hepsi
kendilerini bizim varlığımıza, ilmimize feda etmiş, fani olmuş,
fena bulmuş, kendilerini bilgileriyle teslim etmiş durumdadır.
Her biri bir ‘şey’ iken, özellikleriyle, şeker küpü gibi, bilgi küpü
iken, artık yalnız biz varız onlar yok. Bilgileriyle, bizim insanlık
ilmimize itaat ederek, tabi olarak, bize biat etmişlerdir. Hepsi
de bizim birlik ve bütünlüğümüze delildir, şahittir, kendilerince
bize teslim olmuşlar, bize çalışır, bizi anarlar. Bedenimizde bir
biz varız bir de onlar var gibi ikilik oluşturacak şekilde yokturlar.
Bu bağımlı ve bağlantılı halleri, beden dilinde bir anlamda,
onların namazları, miraçlarıdır. Her şey bir ilmin uygulaması
ise, her şeyin bilgisi ilmine tabi ise biz bağımsız ve bağlantısız,
hür, olmamızı neye borçluyuz? Cehalete mi?

Bedenimizin tek parçalığını idrakten sonra, hayvandan

farkımızı görünce, nefsimizi keşfederiz. Fecri yaşamak kalbe
âlem içinde bir âlem olduğunu gösterir. İş ve eylemden öteye
bunların kaynağı olan sıfatların gözlenmesi başlar. Gün
boyunca göz ile görmenin, kalpten basiretli görüşten farklı
olduğu idrak edilir. Bu ilmin sırrı, akşam olunca keşfedilir, fecir
olur, güneş batıdan doğar. İkindi vakti ruhun uyanıklığı yaşanır.
Gizli hakikatin keşfine aşk ile ledün, hakikat ilminin zevkiyle
Öğle namazında ulaşılarak hakikatin idrakine varılır. Hakikat
güneşinin istivasında vahdette, Cuma namazında, fena olunur.
38
 İnsan İnşa Edilir

“Günlük hayatta, çevresinde muhteşemin ihtişamını

görerek, kalp huzuru içinde oluşuyla ve huşu duymasıyla,
namaz kılan kişi Hak ile meşgul olduğundan faydasız şeylerden
kaçar, yüz çevirir ve benlik sıfatından vazgeçerek, zekât
vererek, huzur ve hazlarının fazlasından kaçınır. Lezzet, şehvet
ve hazlarını, bunların hukukuna riayet ederek, azı karar çoğu
zarar ilkesine uyarak, koruyan yakin sahibi müminler kurtuluşa
götüren mevte ermişlerdir. Hukukun dışına çıkanlar, fazlaya
kaçanlar, nefsin isteklerini yerine getirdiklerini düşünenler,
nefislerine düşmanlık ederler.” (23.1-7)

“Allah’ın onların fıtratlarına sır olarak bırakmış olduğu

emaneti, yine fıtratlarında olan ahitlerini ihya edecek şekilde
Hakk’a riayet eden ve ruhlarında müşahede namazını kılan
yakin sahibi müminler kurtuluş mevtine dâhil olur. Ahdi misak
olarak bilinen, insanın yaradılışından gelen, içinde var olan
ahde uyma gereğince, her şeyde hakka ve hukuka uymak
suretiyle, ruhen Hakkı gözeten ve gözlemleyen müşahede
namazı kılıyor demektir. Böylece, bu yakin sahipleri kurtuluş
mevtine girerler. Hakkı müşahede namazını kılan kişiler olurlar.
Bu sıfatlarla mevsuf olanlar, ruh cennetine varis olurlar. Varis
olmak henüz cennete girmek değildir.” (23.8-11)

“İnsanın fıtratına işitme, anlama, idrak etme ve davete

icabet etme kazınmıştır. Benlik ve bencillik yapması fıtratları
gereğidir. Bu durumda muhatap alınır ve doğru yola davet
edilir. Kesretin vahdet olduğunu anlayarak, bütün içinde,
tümde fani olarak, fıtratınız gereğince yola girin. Fıtratı yok
saymak doğru değil. Yaradılışınız gereğince davete uyun,
sülûkta ilerleyin, var olan davet edilen, edilince, yokluk iddia
etmez, varlık ile kabul edip tehir etmeyin, karşılığını alırsınız.”
39
 “Tümde fani olmak, yokluğun idraki değildir. Sonra
kendisine ruhumuzun üflenmesi ve suretimizle tasviri
sebebiyle insanı, yaradılıştan gelen “Başka bir hale girme”
haliyle halk edilmiş olarak inşa eyleriz. İnsanın fıtratından gelen
ahdi misaka uyma hali bir halden diğer hale geçiş yeteneğidir.
Bu yetenekle insan, evrimsel gelişim alanı olan doğadan
kurtulma ve önce yükselerek, sonra da yer çekiminden
kurtulup, yücelerek hal değişimiyle inşa edilir.”(8.24)

“(Sümme enşe'nâhü halkan âhere) İnsan gerçekte,

böylece, halk edilmeyen bir halktır. Yani halk edilen diğer tüm
doğadan farklı olarak inşa edilerek, yaratılan yaratıktır. Bundan
sonra sizler tabiat açısından ölüsünüzdür. Doğaya bağlı ve
bağımlı değilsinizdir. Kısaca, kurtuluşa götüren mevte
ermişsinizdir. Benlik ve bencilliğinizden vazgeçme zekâtını
vererek yeniden doğuşa adaysınızdır. Sonra siz kıyameti sugra
(küçük) gününde, ikinci defa meydana gelme gününde, hakikat
ile diriltilirsiniz. Fena halinde ölü iseniz kıyameti Kübra (büyük)
gününde beka ile diriltilirsiniz.”(23.14-16)

Evren halk edilmiş, insan inşa edilmiş, yaratılmıştır. Halk

edilme ve yaratılma kavramları insana verilen önemi vurgular.
Evren ve doğanın insan için var edildiği ortaya çıkar. Tesadüfün
olmadığı, her şeyin bir amaç için var edildiği açıktır. Hiçbir şeyin
‘hadis olsun fani olsun’ diye veya ‘var olsun yok olsun gibi bir
eğlence için’ halk edilmediği ayrıca ayetlerde yer alır.

Yüce Kur’an’da insanın, kendini bilmesi için halk edildiği

bildirilir. Halk edilmiş haliyle muhatap alınan insanın yaratılmış
hale dönüşümü için çaba göstermesi beklenmektedir.

Umarım, halk edilmiş halde kalmaz, inşa edilmiş bir

insan oluruz; ‘Ol’ ile var olup, olgunlaşıp, ‘Ben’ oluruz!
40
 Cennetten Düşüş

Evren ile insan ikizmiş. Her kişi bir başka âlemmiş.

Makro kozmozda var olan mikro kozmozda da varmış.
“Küçülttüm Âdem, büyülttüm âlem ettim” deyişinin kutsal olup
olmadığına inanılması ya da inanılmaması konuya ilişkin
düşüncenin temelini oluşturur. Cennet inanç temelli bir
kavramdır. Kovulma olayını inançsız birine anlatmak abes
olabilir. İnanç ile inançsızlık âlemleri “Varlık” ve “Yokluk”
âlemleri olup aralarında sızdırmazlık testini geçen sınır vardır.
Bu sınırdan düşüncenin bile geçtiği görülmezmiş. Hikâyeler ben
ve bencilliğin olmadığı âlemde anlatılır.

Hikâye çok küçük ve basit, Âdem yaratılmış, eşi ile birlikte

cennette yaşarken, “Yasak ağacın meyvesini yemeyin” denmiş,
ama sürünerek gelen soğukkanlı yılan Havva’yı, o da Âdem’i
kandırmış elmayı yedirmiş. Bu nedenle cennetten, hubut ediniz
emri üzerine, düşmüşler. Hubut olmasaydı hidayet de olmazdı
denir. Cennetten düşülmeseydi yücelmeye de gerek kalmazdı.

Anlatılanın sembolik olduğu ve anlatılmak istenenin izana

bırakıldığı bilinir. İlim erildir, madde dişi ve doğurgan, Âdem
ruhu ve Havva bedeni temsil eder. Kendi ışık ve ısısı olmayan
madde normalde ağırdır, yerdedir, sürünür, soğuktur, ilim ise
kalbe sıcaklık verir. Elmanın yenmesi, doğadan elde edilen
bilginin sahiplenilmesidir. Elma sahibinindir, yetiştiren veya
parasını ödeyenindir. Elma tüm nimetleri sembolize edebilir.
Nimetler doğadan elde edilir. Ancak ağaca veya doğaya bile
müteşekkir olmak insanlık gereği olabilir. Ağacı sular, doğayı
korursunuz. Doğanın gereği, elma vermeyip de ne yapacaktı,
teşekküre gerek yok diye de düşünen olabilir. Ayağına kesafet,
gülle bağlayan ona tabi olur, onun yanında, onunla kalabilir.
Madde bağımlısı ona esir olur.
41
 Sahip olma konusunda incelikle ve derinlikli düşünmek,
hatta tefekkür etmek gerekebilir. Bilgi bilenin, cüzdan bulanın
olamaz. Bilgi de doğadan elde edilir, araştırma yapılır, çaba
gerektirir ama esas olan, bilginin tabi olduğu ilmin sahibinin de
gözden kaçırılmamasıdır. Matematik bilgileri sizin olabilir ama
matematik ilminin sahibi olamazsınız. İlmi izleyerek, çağrıya
uyarak, esas sahibine ulaşmak böylece cennete dönüş
mümkün olabilir. Yaradılışın amacının bu olduğu kabul
edilebilir. Elmayı yiyip düşen, elmanın hakikatini arayıp, bulup,
bilip, idrak ederek yücelmeyi de başarabilir.

Âdem ve Havva, ruhu ve bedeni olan, her kişi, nimetlerin

kendine verilmiş olduğunu idrak ederse, kendi aklı dâhil tüm
yeteneklerinin verilmiş olduğunu düşünürse, cennettedir.
Nimetleri doğadan alıp da kaçmayan, verilenlerin ardını gören,
bulmanın yeterli olmadığını idrak eder. Her şeyine kendisinin
sahip olduğunu iddia eden doğada kalır ve doğa ile baş başadır.
Doğadan elde ettiği bilgi de onundur, elma da. Her kişinin
nasibi vardır ve biri diğerinden farklıdır.

İyi, doğru ve güzeli bilemeyen bulduğu ile yetinir. Ben

ve bencilliğini yaşar, mutlu olduğunu sanır. Arkasını dayayacak
bir felsefesi bile yoktur. Kendisi her şeye değer ve bedeldir.
Toplum ve halk, insanlar ve insanlık sevgisi vardır. Varlık âlemi
içindeki her şey vardır ancak varlığın kaynağı yoktur.
İnanmamanın bedeli, bedel olduklarıyla olmak ve kalmaktır.

Varlığın yokluktan halk edildiğini ve evrimsel gelişimin

sonunda kâmil insanın yaratıldığını idrak edenler için her şeyin
değeri ve kıymeti, verilen nimetler olarak, sınır ötesi âlemden
çok farklıdır. Halkın aynel Hak olduğunu idrak, mutluluk
kaynağıdır. Bu mutluluğu yaşayamayan bencilleri,
âlemlerinden “Düşmüş”, “Kovulmuş” olarak görmek doğaldır.
42
 Doğa içinde kalanların kovulmuşluğu doğaldır.
Âlemlerinin, bencilliğinin sınırını bilseler de teslim olmadan
asla geçemezler. Ruh ve beden âlemleri, tatlı ve tuzlu su
denizleri, birbirine karışamaz, birinden ötekine, belki,
yokluktan geçilebilir. “Ben” diye başlayan cümlelerden teslim
olarak vazgeçen, kendini Allah’ta fena oluş olarak bulabilir. Bir
şeyleri bilenler, O’nun ilmi ile bilebilir. Yoksa “Bilinmek” nasıl
amaç olabilirdi.

“Ruh semasından bir ilim suyu iner. Nüfus arzında bu ilim

suyu hikmet pınarları şeklinde kaynaklanır. Aynı su arzda çeşitli
amel ve ahlaka güç kaynağı oluşturur. Su, aslından çok farklı
olan kök, sap ve ekin tohumlarına dönüşür. Sonuçta, isim ve
sıfatları farklı olan şeyler ortaya çıkar. Bütün bu tecellilerde
benlik kabuğundan soyunmuş hakikat sahipleri için büyük bir
nasihat ve ibretler vardır.” (39.21) Doğadaki değişim, gelişim
ve evrimden ibret alan öğrenir. Öğrendikçe, öğrenme yeteneği,
melekeleri artar, melekler yardımcı olur. Tüm doğa ve
nimetlerin ardındaki hakikati idrak edip teslim olur.

“Fenadan sonra beka halinde ruhun nuru ile sadrının

genişletildiğini idrak eder. Hak ve hakikatle kalbini temizleyen
ile kalbini bu gerçeklere mühürlü tutan asla eşit olamaz. İlahî
nur ile kalbi genişleyen, idrak yeteneği artan, Hak ile halkı da
anlar. Vahdette kesreti ve kesrette vahdeti idrak edip
yaşayabilir. İslam, bu müşahede ile Allah’ta fani olmak ve zatını
Allah’a teslim etmektir. Müslüman, zikir olunduğu gibi Allah’ı
zikreder. Zikredeni Allah da zikreder. Ayetleri bazen halk okur
bazen Hak!” (39 Zümer, 22, 23)

43
 Namaz Herkesin Hakkıdır

Kutsal mesaj aklı olana değil, aklı baliğ olana, kemale

ermiş akladır. İnsan olgunlaştıkça hep nefse uymanın kalbi
kirlediğini düşünür. Her lekenin bir çıkarıcısı vardır. Kimi su ile
kimisi sabun ile çıkar. Dünya kederi ve lekesi de namaz ile
çıkabilir, tabii istenirse.

Herkes kendisi için sevmelidir. Sevmesi kendi

menfaatinedir de denebilir. Herkes kendini kendisi oluşturur.
En sevdiği şeylerle, gözüyle gördüğü en güzel görüntülerle,
işittiği en güzel müzik, en iyi tat ve kokular ile oluşturur. Beş
duyusuyla algıladığı dünyevî zevk, lezzet ve hazlar ile nefis
kuyusunu doldurur. Bu nedenle insan en çok kendisini sever,
benlik ve bencilliği bundandır. Allah’ı da bu nedenle kendisi
için, kendisi nedeniyle, seni sana böylece verdiği için, kalpten
ve içten gelen duygularla sevmelidir. Tek tek her şey için
teşekkür etmesi şükran duygusu doğurur.

Verilen akıl, fikir, sağlık, sıhhat ve nimetler için şükür

içinde olmayı, iyi ve güzel ahlak sahibi olmayı, maddî ve
bedensel kazançlar yerine manevi değerler elde etmeyi tercih
etmek iyi insan olma yoluna girişi gösterir.

Kişi, belirli bir gelişimden sonra, nefsi yerine ruhunu

tercih eder. Mana olmadan maddeyle kirlenildiği, her şeyin
daha fazlasını sürekli istemekle insanın bataklığa düşeceğini
hisseder. Sonuçta, kendini beğenip sevmesi, kendisine
kendisini veren Allah’ı sevmesine yol açar. Yapılan önceki
yanlışlar için af dilenmesi ve edinilen kirlerden kurtulmaya
çalışılması kişiyi arayışa sürükler. Dünya kederi ve lekesini
çıkarmanın tek yolu namazdır. Namaz, tespih ve tenzih, Allah’a
bir şey ödemenin tek yoludur. Farz oluşu buradan gelir.
44
 Görme, işitme, dokunma, tat ve koku alma duyuları
nedeniyle beş vakit namaz farz olmuştur. Bu duyular, maddeye
yöneltmiş, kalbi işgal etmiş, ilimden ve ruhtan uzak tutmuş,
nur ve huzurdan perdeli kılmışsa namaz, aynı yoldan geri
gitmek tek yol, farz olur. Kalbin nefse açılan kapısının, sadrın
kapanması, ruha açılan fuad kapısının açılması, nura
yönelmenin odaklanması, idrakin tevhit, birlik ve beraberliğinin
sağlanması ve Rabbine yaklaşma namazlarının kılınması farz
olur. Bu namazlar, Rab yönüne açılan beş kapıyı, nefse açılan
beş duyu kapılarının tam karşılarında yer alacak şekilde,
oluşturur. Beş vakit namaz kapıları ile kalbe nur girer ve bu nur
zulmeti siler. Her namaz, bir duyuya kefaret oluşturur. (11.114)

Misal âlemi bu dünyada namazın beş vakti bu dünyanın

güneşine bağlanabilir. Sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı olmak
üzere beş vakitte namaz kılınması uygun görülmüş olabilir.
Ancak Âdemin namazı kendine hakikat güneşinin doğuşu ile
vakit kazanabilir. Kişinin uyanışı sabah namazına, fecre işaret
sayılabilir. Üzerinde kendisinin de bulunduğu bilinciyle dünyayı
geriye atıp, kıyamet koparcasına kıyama duruş ile mümin
olanın namazı miracı bile sayılabilir.

En kısa, en kestirme yol bilinen yoldur. İnsan reşit

olduğunda, kendini bulduğu ve bildiğinde, belirli bir durumda
bulur. Üzerine, tercihleriyle, ilaveler yaparak oluşumunu
olgunlaştırır. Beş duyusu nefsine açılan beş çeşme gibi akıp
nefsini doldurur ve doyurur. Elde ettiklerini iade etmenin tek
yolu, farz olarak aynı yoldan geri giderek, aldıklarından
arınmaktır. Kendi eden kendi bulan sonunda soyunur, arınır.

İlim suyu ile abdest alıp hakikat güneşinin doğması, bu

güneşin nurunun bizi aydınlatması ve doldurması ümidiyle.

45
 Doruk Noktası

Aklımız var diye övünürüz, yücelmemiz onun

sayesindedir ama başımıza gelen her kötülük de aklımız
yüzündendir. Aklımızla yükselir, sonra yüceliriz, aklımızı yanlış
kullanınca düşer ve gömülürüz. İmanın kaynağı inkâr ise “Aklın
kaynağı da akılsızlıktır” veya “Varlığın kaynağı yokluktur”
denebilir. Sanki akıl bir çeşit enerji, ilaç da olur silah da.
Yönlendirmek gereken bir şeydir akıl. Maddeye doğru sürülür,
maddede koşturulursa yükselir, onu bilir onu söyler, manaya
doğru yönlendirilirse yücelir, O’nu bilir O’nu söyler. Her zaman,
her yerde, hep söylenen fil hikâyesi yani, her kişinin hakikati
kendine göre, çünkü orasını, o kadar görebilir.

Hakikat bir ve tektir, sınırı da yoktur. Her şeyin sahibi

‘Ben’! Serbest bırakılınca dipten doruğa gider gelir, anında
küresel evreni adeta yeniden örer, dolaşır. İçinizden “sen
onlara uyma, onlarla uğraşma” deseniz de aynı mekânı
paylaştıkça karşılaşılması kaçınılmazdır. “Madde içinden
çıkılabilir bir şeydir” derseniz, “Maddenin içinde maddeden
çıkılabileceğine dair bir kanıt yok” derler. Eminim benden çok
bilirler ipek böceğinin kozayı içinden çıkmak için yaptığını. “Ben
materyalistim” demekten, “Allah’ın varlığını inkâr etmekten”,
buradan öteye yolun olmadığını düşünmekten gurur duyarlar.
Evrenin içinden yalnız insan çıkabilir, araçsız ve aracısız!

Eminim anlaşılmıştır sohbetin konusu “Bilimcilerdir”.

Engin bilgileri vardır, kendilerince asla dar düşünceli değillerdir.
Bilgi alır, çıkarır doğadan, bilgi satarlar. Maddeye ilişkin her
türlü aletleri vardır, ölçer, biçer, tartar ve değerlendirirler, işleri
güçleri maddedir. Bu madde ne içindir? Diye sormazlar,
sorsalar da “Doğanın, neslin devamı gibi, güzel bir amacı vardır
mutlaka” diyebilirler. “Doğa ne için, neden vardır?” denemez.
46
 Maddenin özelliklerini iyi bilirler de neden, niçin, amacı
nedir? Demezler. En büyük kanıtları, kendilerini haklı
çıkarmanın en büyük delilleri “Dincilerdir”. Din alıp satanlara
sataşırlar. Dincilerin dedikleri doğru değilse kendi dedikleri
doğrudur. Dincilerin “Var” dediğine “Yok” demek haklılıklarının
kanıtıdır. Ancak en akıllı olanları “Dincilerin dediği şekilde
olmayabilir, Allah var mı yok mu bilmem, ama o adamın dediği
gibi bir Allah yoktur” diyebilir.

Bilimciler daima ellerine bir “şey” alır ve onunla ilgili

bir sonuca varır. Her zaman, ama büyük ama elektron, proton
veya takyon gibi küçük bir şeyin üzerine tüm evreni inşa
ederler. Büyük patlamadan önceki şeyin elektrondan da küçük
bir şey olduğunu, boyutunun sıfır ve kütlesinin sonsuz
olduğunu söylerler. “Nasıl inanırsın böyle bir şeye” deyince de
“İnanmıyor biliyoruz” derler. Kendi dillerinde söylersek
“Nothing”, “Hiçbir şey” tabiri geçer, bir anlamada “No thing”
yani bir şey bile değil anlamındadır. Demek istedikleri “Yokluk”
olabilir. “Yoktan var eden!” kavramına yaklaşırlar da
gelemezler, gelseler yanarlar, yoklukla oynamazlar çünkü
“Yoktan bir şey olamaz” derler!

Ellerindeki madde, en küçük boyuttan en büyüğüne

kadar, gereken her özelliğe sahiptir, bir de zaman her şeye
kadirdir. Taş toprak, hava, su ve ateş önce kendiliğinden,
tesadüfen veya kazaen, canlanmış, böylece, canlılar oluşmuş
sonra da zincir tamamlanmıştır. Çok doğru “Evrim” vardır,
gerçektir ve “Haktır”, aksine bir şey diyen de yoktur. Cansızlık
temeli üzerinde canlılar ağacı yükselir. Esas iş bundan sonradır,
devrimsel bir şekilde, insanın yokluktan yaratılıp
yücelmesidir. Son aşamaya geçiş ve bu aşamada yüceliş için
bilimciler önemli bir şeyi kabul eder, o da primatlarda dahi
“Bitle beni, bitleyeyim seni” şeklinde tezahür eden “Adalet”
47
duygusudur. Hak ve adaletin varlığı kabul edilmiş olur.
Duyguların kaynağı olan alt beyin insanlık kavramının
geliştirildiği üst beyin tarafından kontrol altına alınmalıdır. Alt
beyin doğaldır ama üst beyinde doğal olmayan bir insanlık
kavramı vardır, insandadır, insan tarafından geliştirilip
yüceltilebilir.

İnsanlık kavramı birçok alt kavramlardan oluşur ve

hepsi de yalnız insanlara özgüdür. Hayvan severler hayvanları
sevdikleri için insanlığı hayvanlığa indirgeyebilir. Esas konumuz
olan bilimcilere gelirsek durum gayet akılcıdır. Bireysel açıdan
bilginin doruğuna çıkanlardan anlayışlı olanlar Sokrat gibi “Tek
bildiğim hiçbir şey bilmediğimdir” deyip alçak gönüllülük
edebilir. Bu doruk noktası küresel olan biliş ve anlayış
balonunun tepe noktasıdır. Anlayışlı bilimci “Tüm bildiklerim
parçası olduğum evrenin, çevrenin bilgileridir, onundur, ona
aittir” diyebilir. Anadolu’da bu idrake en iyi örnek “Ete kemiğe
bürünüş, Yunus diye görünüş” deyişidir. Doruk noktasında
benlik ve bencillik olmazsa daha güzel olur insan, ahlakı da
güzel olur, anlayışı da idraki de. Bu nokta çok önemlidir. “İlim
bir noktadır cahiller onu uzatır” dendiğinde kastedilen bu
noktadır. Noktadan bahsedince bu nokta kastedilir.

Her insan kendi âleminin, dünyasının, balonunun tepe,

doruk noktasındadır. Herkes aklını pazara çıkarmış günün
sonunda, kimse başkasının aklını beğenmediği için, kendi aklını
almış dönmüş. Bencillik ve ego bu noktadadır. Dünya evrenin
içinde yok denecek kadar küçüktür ama ego eşiti olmayacak
kadar büyüktür. “Hele bu noktaya ben demek saçmalıktır bu
nokta da çevrenin bir parçasıdır” diyebilmek yücelik, ululuk,
ilahi bilgelik gerektirir. “Ben neyim ki, bir diğer damla, ben ne
biliyorum ki” demek sizi bilge yapar, filozof yapar. “Olmak ya

48
da olmamak” bilgeliği de bu noktadadır. Seksen sene secde
edip bu noktanın idrakine varamayan olabilir.

Noktalaşıp noktalaşıp doğrulup ben denebilir. “Var olan

vardır, sonradan yok olan da hiç olmamıştır”, “Tanrı yaratan
değil var olandır”, “Bir ve Tektir, başkası da yoktur” tevhidine
ulaşmak kolay olduğu kadar zordur.

49
50
 Kabarcık

Her şeyin bir ölçü birimi vardır metre, litre, gram gibi.
Bir yüzeyin düz ve yatay olup olmadığını ölçmek için de bir alet
vardır, su terazisi denir. Bir şişeyi biraz boşluk kalacak kadar su
ile doldurur kapatırsanız alet olmuştur. Dolabın veya
buzdolabının düz durup durmadığı anlaşılabilir. Hava kabarcığı
der, insan denmek isteneni anlar, kısaca diyen boş veya boşluk,
anlayan bilinçtir. Aradaki fark kendini bilen ve bilmeyen insan
kadar büyüktür. Bir şeyin yerinde ve uygun durumda olduğu
alet ile anlaşılır.

Aynı şekilde, sanki evrenin yerli yerinde olup olmadığını

veya nasıl durduğunu sürekli anlamaya çalışırız. Bu amaçla
aklımızı kullanırız. Kabarcık gibi daima her şeyin dışında ve
üstünde tutarız kendi aklımızı ve kendimizi. “En büyük ben,
başka büyük yok” der gibiyizdir. Biz hep en üst noktada, tepe
veya doruk noktasında, durur asla aşağıya inmeyiz. Şarj olmuş,
yüklenmiş durumda, şimşek ve yıldırıma hazırızdır.

Kendini bilmeye çalışan tarihî büyüklerimiz ben noktasına

işaret etmişlerdir. Bu deyişlerden en iyi bilinen biri de “bir ben
var benden içeri” deyimidir. Ben dediğimiz kabarcık, evrenden
bir kabuk, bir zar veya çizilmiş, bilinen bir sınır ile ayrılmış
değildir. “Evren benden öteye, benden ötesi” de denebilir,
“benden içeri” de denebilir. Düşününce buluruz ki aslında
evreni tamamlayan ve tam anlayabilen biziz. Ben kısmı iyi
bilinirse ancak ötesi veya içeri olan kısım iyi bilinebilir.

Evrenin söz konusu bu “ben” kısmı büyük tutulmaya ve

incelemeye değer bir şeydir. Benlerden, fertlerden oluşan aile,
toplum ve milletler de bu incelemeye tabi tutulabilir. Yalnız
şişenin boşluğunu düşününce anlamak zor olsa da atmosfer
51
gibi hava katmanlarını düşünürsek durum gayet açıktır. Millet
kadar, hatta tüm insanlar kadar da boşluk olabilir şişede.
Âlimler ölçer, biçer, bilir, sanki alet kullanan aletlerdir, arifler
de idrak eder. “Büyülttüm âlem ettim, küçülttüm Âdem ettim”
kutsal deyiminin idraki de bu kapsamdadır. Kabarcığın içi de
dışı da evren de aynı atomlardan oluşur.

Kutsal deyimin idraki ancak ben noktasının idrakinden

sonra gelebilir. Kendini bilen Rabbini bilir! Kendini henüz
bilemeyen de rabbini bilemez gibi. Küçük boşlukları
birleştirerek büyük bir boşluk elde edilir. İnsanlar bir araya
gelerek de insanlığı oluşturur. İnsanlık ise insanların dışında ve
üstündedir. Bulunduğumuz noktaya göre tanımlarız evrenin
gerisini. Şişenin dediği ve demek istediği kadar önemlidir bizim
evrenle ilgimiz. Kabarcık insan, yapı taşımız atom kadar boş,
insanlık bilinçle doludur.

Felsefe de yapılabilir kabarcık ve içindekilerle ilgili.

Balıkları küçük görüp “denizin içindedirler ama denizde
olduklarını bilmezler” deriz. Kitabımız da bizim için benzer
ifadeler kullanır. “Madde denizindedirler, doğadaki bir bitki
gibi rahimde ters tutunan bir su damlasından oluşurlar ama
insanlar bunu anlayamazlar” der. Tatlı su ile tuzlu su
denizlerinin veya ruh ile maddenin birbirine karışmadığını
Kitaptan öğreniriz. İnsanlık balonunun da evrene karışmadığı
apaçıktır. Var olan vardır, bir ve tektir, gayrisi de yoktur, “ben”
diyen, içindekinden farklı veya içinde olduğu varlığın dışında bir
varlık, olduğunu iddia ediyorsa kabarcık var mı bir daha
düşünsün lütfen.
52
 Yıldırımla Yüceliş

Tabiat ateşi yoldur, doğru yolu gösterir, yücelmenin

yolunu oluşturur. Şeytan da büyük meleklerdendir, yalnız
doğru yolun tersini gösterir. Pusula da bir yönü gösterir, diğer
yönler düşünerek bulunur. Doğa da doğru yolu gösterir bilene.
Hakikat ehli bulvar üzerinden geçer, önce yükselir sonra da
yücelir Hakk’a ve hakikate.

Hayat, yok iken, yoktan var olmuş, oluşmuştur. Tarihi

bakış açısından kolayca görülür hayat ve mevt, ölüm. Hepimiz
bir zamanlar yoktuk. Dünyaya geldik desek de getirildik.
Yaşam, doğa kurallarına karşı koymak, yer çekimine meydan
okuyarak ayağa kalkmaktır. Yoktan var olurken bile şarj ve
deşarj oluş, yükleniş ve yükün boşalımı esastır. Doğuştan
devralınan, boşalma sonucunda aktarılan, yük zaman içinde
artar. Yüklenme her zaman bir sürtünme ve sürtüşme ile
oluşur, aktarılır ve gelişir. Tarağın başa sürtülmesi gibi
emekleyen çocuğun ayağa kalkmasıyla çevrenin yüklemesi ve
çevreden yüklenme artar. Kısa süre sonra şarj oluş için
başkalarının yardımına ihtiyaç kalmaz. Delikanlı artık reşit
olmuş, kendi aklıyla çevreden yüklenmeyi üstlenmiştir.
Toplama ve avcılık dönemlerinde yakın çevresindeki hazır
gıdalar ile beslenir. Çalışma döneminde ise kazancı ile geçim
süreci başlar. Bu süreçte yalnızlık uzun zaman almayabilir.

“Geçici aşk” dönemi ile yeni yükler yüklenmek de göze

alınır. Geçici aşk süreci geçici şarj ve deşarjlar ile sürüp gider.
Olgunlaşma sürecinde geçici yüklenim ve boşalım deneyimleri
yeterli olmayabilir. İnsan geçim sıkıntısı veya yaşam kavgası
gayretlerinden yılıp geri çekilmeyi düşünebilir. “Böyle gelmiş
böyle gider, babamdan da böyle gördüm, çevre de bu kadar”
demek yetmeyebilir.
53
 Doğanın ve çevrenin neden, ne için gibi sorularına ve
amaçlarına takılıp cevap arayabilir. Felsefe yapılarak çeşitli
görüşler tartışılabilir. Evrenden, çevrenden ve kendi âleminden
geri çekilmeye başladıysan arınmaya çalışıyorsun demektir.
Tabiat ateşini hisseden yanmaya da başlar. Hayat boyu süren
çabanın aslında senin olmayan güç, kuvvet, kudret ve bir enerji
ile mümkün olduğunu anlayabilirsin. Evrimin hüküm sürdüğü
düzlemden önce hakikat ilmi ile yükselip sonra da hakikate
doğru yücelmeye çalışabilirsin.

Bu kapsamda “Tek bildiğim hiçbir şey bilmediğimdir”,

“Olmak ya da olmamak, işte bütün mesele” gibi görüşler iyi
bilinir. Öğrenmek, bilmek, daha çok bilmek emek ve zaman
ister. Bilgi de insana yüktür, bilmek yüklenmektir. Bilimsel
bilgilerle ilmin kaynağına yönelip Hak ve hakikate yücelmek
ilim yükünden de arınmayı gerektirir. Deryanın ortasında şarj
olmuş bir damla veya evren balonunun üstünde aşırı yüklenmiş
bir nokta, iradesi olmaksızın, şimşek ve/veya yıldırıma davetiye
çıkarır. Âlimin hakikati idrak ederek arif olması bir an
meselesidir. “Dem bu dem” denmesinin nedeni bu olabilir.
“Hakikat anlatılamaz ancak anlaşılır” deyimi buna işaret
edebilir.

16 Nahl, 76 (Ve hüve âlâ sıratın müstakim) O muvahhit,

tevhit eden, fenadan, yokluktan sonra, «beka ehlinden» biri
olarak, Hakkın has kulları, «ehli hakikat» için, «nar-ı tabiat»
üzerine çekilmiş «Allah'ın sıratı müstakimi» üzerindedir.
Hakikat ehli, parlak yıldırım gibi o sırat üzerinden geçer.

Bilim insanlarına göre yıldırım ile atmosferde bulunan

azot toprağa geçer ve böylece yıldırımın düşüp, çıktığı yerde
toprağın verimliliği artar. Tabiat böylece bir kaybeder ama bin
kazanır. Doğa bir dengeyi böylece de sağlar. Darısı başımıza!
54
 Başkası Yok

Bazı uç noktalardaki görüşler arasında ilgi kurmak,

aralarındaki ilişkiyi anlamak zordur. Her şey ve onun özelliği,
O’nun varlığı ve birliğine ayet, delildir. Doğayı böyle okumak
gerekir. Çok yükseklerde uzun süre uçmakta olan kuşların
yeryüzü ile ilişkilerini anlamak güç olabilir ancak bilinir ki
mutlaka vardır ve doğadan beslenmek zorundadırlar. Fikirler
de uçucu ve uç noktalarda olabilir ama bilinir ki hepsi bir akıl ile
ilişki içindedir. Her fikir bir akıldan çıkar ve beslenir.
Uyuşmazların bile kaynağı Bir’dir.

Semavî ve kitaplı dinler olarak bilinen Musevîlik, İsevîlik

ve Müslümanlık aynı dinin, İslam’ın ulusal, uluslararası ve
evrensel boyutlarıdır. Her nebi kendi topluluğunun koşullarına
uygun donatılmıştır. Fıtratlarında olan yeteneklerle, toplum,
peygamberlerinin ne dediğini iyi bilir ve anlar. Ancak bazıları
inanır bazıları da inkâr eder. İnkâr edenler, kendilerine göre,
neyi inkâr ettiklerini iyi bilir, iyi anlar. İman ile inkâr denilen ile
denmek istenenin, o konuda cahil ile âlimin, farklılığından
olabilir. Her şey zıddı ile bilinir, inkâr da imanın kaynağıdır, aynı
aklın farklı kullanımıdır.

Hakk’ın nurundan uzaklaşma nedeniyle yaradılıştan,

fıtrattan gelen anlayış ve idrake uygun olarak iman ortaya
çıkamayabilir.

Karanlıkta uzun süre kalanın artık yön bulma veya

tünelin ucundaki ışığı görme yeteneği kaybolabilir. Hak yolunu
gösterenlere de inanmaları mümkün olmayabilir. Her söz bir
akıl ve bir düşünceden kaynaklanır. Kutsal mesajlar da aklı olan
ve aklını çok iyi kullananlar içindir.

55
 Kuantum mekaniği ile bir taraftan klasik mekaniğin
yetersizliği giderilirken diğer taraftan bazı görüşlerin doğruluğu
da kanıtlandı denebilir. Parçacıkların yeri olasılıksal dalga
fonksiyonu ile tanımlanır ve ayrıca olasılıksal durum bilinçli
olup olmama durumuna bağlıdır. Parçacıklar, sonsuz sayıda
parametreyle tanımlanamayan alanlarla bir aradadır. Alanlar
ise sonsuz bileşene ve sonsuz özgürlük derecesine sahiptir.
Denge durumunda sistem enerjisi sistem bileşenlerine eş
biçimde, sistemin bütün özgürlük derecelerine eş olarak,
dağılır. Kısaca, yeni fizik bilimine göre Evren ve herhangi bir
parçacığın konumu, tam olarak tanımlanamaz ve
modellenemez. Bugün ışık hızını aşan, kütlesiz, sanal
parçacıklara erişilmiştir. Bu, “Yoktan var oluş” ayetinin kanıtı
gibidir. Temelinde kütlesiz, takyon gibi ışıktan hızlı hareket
eden parçacıklar olan, enerji dolu, bir dünyada yaşanmaktadır.

Her “Şey”in, ilmin, ruhun, maddeleşmiş hali ve insanın

ilim olduğunu anlamak zordur. Sanal veya hayalî
parçacıklardan, sonsuz parametreyle tanımlanamayan
alanlarda, oluşan hayat evrime tabidir. Hakikati idrak ise
evrimin ötesinde, devrimsel bir yücelmeyi gerektirir.
Yücelmenin ötesi heplik ve hiçlik ortamı, artık bilen yok yalnız
bilinen var. İnkâr eden bilim insanı haklı, onun var olduğu
ortamda “Başkası” yok, ancak kendisi mi başkası, yok dediği
mi? “O’nun varlığının kanıtının bulunamaması” yokluğunun
kanıtı asla olamaz. Hiçbir şey göründüğü gibi değildir. Süre
giden bir süreç, teslim olmak yok, çaba esas, her bilinen
bilinmeyenleri daha da çoğaltır.

“Akıl, Hakk’ın insana ihsan ettiği nimettir” diyen teslim

olur. Aklı alıp kaçmaca yok. Süreç sürer, ölmeden önce
ölenlerce kalanlara, varsa, selam olsun denir. Teslim olan,
“Başka yok” idrakine varan arif, olmayan âlim! (16.79-87)
56
 Uzay Zaman Gerçeği

Kuantum âleminin temelinde olan Heisenberg

Belirsizlik-Tanımlanamazlık Prensibine göre “Eğer ne olup
bittiğine bakacak olursak madde veya enerji, boş bir uzay
bölgesinde, küçük bir zaman aralığında, hiçbir şey yok iken,
yokluktan ortaya çıkabilir ve yine hemen yok olabilir. Kütle de
bir çeşit enerjidir. Bu demektir ki kütle, varlık da, yoktan var
olabilir ve var iken yok olabilir.” (Heisenberg uncertainty
principle: If we consider what happens in a region of empty
space in a very tiny interval of time, there will be a large
uncertainty in the energy content of that region. In other
words, energy can appear out of nothing. Now, mass is a form
of energy. This means that mass too can appear out of
nothing.) Bugün bilim dünyasının ulaştığı son nokta, henüz!

Kâşani te’vili: «Eğer biz hadis olur ve fâni olur mevcudat

ittihaz etmek murâd, arzu etse idik», kudret cihetinden bize
mümkün olurdu. Lâkin hikmet ve hakikate münafi, zıt olduğu
için öyle mevcudat ittihaz etmedik. “Eğer biz ‘var olur yok olur’
mevcudat olsun isteseydik kudret yönünden bize mümkün
olurdu. Lâkin öyle mevcudat, varlık olsun istemedik, çünkü
hikmet ve hakikate uygun olmaz, aykırı olurdu”. İnsanlar bir
düzen içindedir ancak düzeni bilmez, kaos derler! (21.17)

Yaşar Nuri Öztürk meali: (21.16) Biz, gökleri de yeri de

bunlar arasındakileri de eğlenip eğlendirelim diye yaratmadık.
“Eğer bir eğlence edinmek isteseydik onu kendi
katımızdan edinirdik. Ama böyle yapanlar değildik/yapsaydık
öyle yapardık.”

57
 Her bir ‘şey’in, o şeyi diğerinden ayıran, bir özelliği vardır.
İnsan insanlığı ile insandır. İnsan insanlığını kaybederse, kendisi
de kaybolur, ona insan denmez. Her özellik Hakk’ın
vahdaniyetine, birliğine delildir. Gökler ve yerler adalet ile
ayakta durur. Adalet kesret âleminde vahdetin gölgesidir.
Eşyanın düzeninde yumuşak huyluluk, birbirleriyle uyumluluk
gibi vahdaniyete, birliğe, beraberliğe götüren özellik mevcut
olmasa düzen mevcut olamaz. Birlikten gelen ve birliğe
götüren özellik yok olursa düzen ve düzenlilik hemen bozulur.
İnsan veya insanların insanlık özelliğini kaybetmesi durumunda
birlik ve beraberlik içinde yaşamaları mümkün değildir, insanlık
düzeni bozulur. (21.22)

“Ezelden ebede uzayıp giden, içinde bulunan ve onunla

beraber, onun içinde olan olayların kaynağı ve sebebi sayılan
zamanın üzerine yemin ederim ki zamanın kendi başına hiçbir
etkinliği yoktur! Zamanın kendine özgü herhangi bir kudret ve
kuvveti yoktur.” Genel Görelilik Kuramı kanıtlamıştır ki zaman
bağımsız bir değişken değildir. Uzay-zaman birleşik alan
oluşturur ve kütle bu alanı büker. Bu bükülüş nedeniyle ışık da
bükülür. Doğrusal hareketler içinde olan gezegenler eğik
yörüngeler içinde görünür. ‘Bizi ancak zaman helak, yok eder’
diyenlere peygamberimiz “Zaman ancak Allah’tır, Allah’tandır,
Allah’tadır, Allah zaman mazharında zuhur eder, zaman içinde
zahir olur, görünür” demiştir. Dehr ile Hak’tan mahcup
olmayınız, zamanı bilip, kabul edip de Hak’tan perdeli olmayın,
O’nu reddetmeyiniz. Zaman sizin Allah’ı bilmenize engel
olmasın! Allah sıfat ve ef’al ile zaman mazharında zuhur
eylemiştir, zaman içinde görünür olmuştur! Hakka ulaşmak
kolay ancak onda daim kalmak çok zordur, bunu yalnız ilim ve
amelde mükemmel olanlar başarabilir. Allah’a ilmel yakîn ile
iman eden ve zaman içinde görünenin yalnız Allah olduğuna
iman edenler Allah’tan gayri müessir olmadığını bilir. (103.1-3)
58
 Nefsanî hayattan sonra ebedi kalp hayatıyla ihya eder.
Sonra O’nda fena ile öldürür; sonra hakkın vücudu ile O’unla
olmanız için fenadan sonra beka ve ihsan edilmiş vücut ile sizi
kendine cem eder; lakin insanların çoğu bunu bilmez. (45.26)
Göklerde ve yerde kudret ve kuvveti ile tasarruf edici ancak
O'dur. Göklerin ve yerin küllisi, O'nun batını ve zahiridir.
O'ndan başka bir şey yoktur ki, size yardım ve sahiplik
edebilsin. (2.107)

Entropi yasası, evrenin, Büyük Patlamadan itibaren geçen

zaman içinde, bir çeşit bozulmaya gittiğini söyler. Bu nedenle
en mükemmel düzenin zamanın başlangıcında olduğu
düşünülmelidir. Zaman, sonradan oluşan göreceli bir
şeydir. “Kaostan düzene” deyimi iyi bilinir. İlk bakışta kaos
karmakarışık gibi gelse de aslında “anlaşılması zor, ilâhî
denebilecek kadar, karmaşık düzen” anlamındadır. Uzay
zamanın en başında tam bir kaos varken, zaman içinde, gittikçe
farklılaşan bir başka düzene geçiş söz konusudur denebilir.
Entropi kavramına göre bir bozulma beklenirken sadece bir
başka düzene geçiş olduğu bilimsel gözlem olmaktadır. Eğer
uzay zaman kavramına göre evrenin, mevcut katsayılar içinde,
nefes alışıyla sonsuza dek süreceği öngörülüyorsa “Her anda
bir şe’nde” kavramı akla gelebilir. Bozulma yerine zaman içinde
“Düzenden düzene” geçiş daha akılcı görünmekte.

“Uzay zaman” kavramı içinde zamanın akışı hız faktörüne

bağlanır. Işık hızında hareket eden bir parçacık için zaman
akmaz, geçmez, sabittir, durur. Büyük hızlarda yolculuk
yapabilecek insanların diğerlerine oranla pek yaşlanmayacağı
bilimsel bir gerçektir. Dünya üzerindeki yaşamdan daha hızlı bir
yaşam koşullarına uyum göstermemiz durumunda farklı bir
düzeni yaşıyor olabiliriz.

59
 “Boş bir uzay bölgesinde, küçük bir zaman aralığında, bir
enerji veya kütlenin yoktan var olup sonra da var iken yok
olması” bile ‘bir varmış bir yokmuş’ şeklinde değil de ayetlerde
belirtildiği gibi bir “Düzen” içinde olabilir. Evrenin 13,7 milyar
yıldır var olması bu düzene bir kanıt sayılabilir. Böylece, inanç
ile bilim bir ve tek ‘ilim’ bütününün birbirinden bağımsız iki
parçasıdır. Kurcalanmadık yeri, akla yatkın olmayan köşesi
olmayan din alanında ‘dogma’ olamaz. İlmin negatifi yoktur ki
pozitifi olsun. İnancın kaynağı ilimdir. Ayetler çok aklı olup da
aklını derin düşünerek kullanan insan içindir. Evren ve yaşam
bilenlerle ‘bilinmek’ içindir. Canlılar ilimle yeniden doğar,
dirilir, ruhlanır. Bu amaçla insan adaylarını yeniden doğarak
diriltmek için, akil adamlar, dernekler kurmuştur. Din
bilginlerin ilminden, biliminden doğmuştur. Büyüklerin
çocukları öcü ile korkuttukları gibi, dinin halkı korkutmak için
kullanılmış olması dinin korkudan kaynaklandığını göstermez.
İlimsiz iman kör ve körü körünedir, boş ve boşu boşuna
olabilir!

60
 İnsan Kendini Gerçekleştirmeli

“İnsan Suresi” (76) insanı ve amacını anlatır. İnsanın

hayatında, henüz insanlar arasında yer almadığı devirler,
dönemler vardır. İnsanın nefsine uyduğu, maddi çıkarlarının
peşinde koştuğu, henüz manevi ve ruhani değerlere önem
vermediği bir çağı olur. Gayb âleminde olan veya şahadet
âleminde bulunanlar henüz yetişme ve gelişme döneminde
olanları insan olarak görmedikleri için aralarında yer
vermeyebilirler. Her insan verilenlerle insan olmalıdır!

“Biz o insanı deliller ile hak yoluna hidayet ettik,

yönelttik. İnsani duygular ile donatıp uygun koşullarda en
uygun davranışlarda bulunması için gereken bilgi, beceri ve
nimetleri verdik. İnsanlardan bir kısmı nimetler sayesinde
nimetleri verene kavuşmak isteyip şükretti ve yönelttiğimiz
yönde ilerledi. Diğerleri sadece nimetleri aldı ve onları gördü
ama nimetleri vereni aramadı, kavuşmak istemedi. Biz hepsini
görsel ve akılcı delillerle doğru yola yönelttik. Kimseyi
kayırmadık, kimseye ayrımcılık yapmadık, hepsine eşit
mesafede kalıp eşit davrandık. Biz nimetlerle perdelenen
mahcuplara, nimetleri görünce vereni düşünmeyenlere,
düşünüp unutanlara hak ettiklerini verdik. Fıtratlarındaki
gerçek amaçlarından uzaklaştıracak “Mahrumiyet ateşlerini”
ve sevdiklerine daha da bağlanmalarını sağlayan ‘cisimlere
eğilim ve muhabbet zincirlerini’, muratlarını talep etmekte
‘hareketlerini kısıtlayıcı bukağılarını’ ve ‘doğal haklarını men
edici ateşleri’ hazırlayıp verdik.”

Yalnız daha çok nimet isteyen, fıtratının amacından

uzaklaşır, mahrum kalır, “Mahrumiyet ateşine” düşer.
Nimetler arasından sevdiklerine daha da bağlanmaları
“Cisimlere eğilim ve muhabbet zincirini” oluşturur.
61
 Nimetlere bağlanışla zincirler güçlenir, kırmak güçleşir.
Bu istekler, hakikate erme muratlarını talep etmekte,
“Hareketlerini kısıtlayıcı bukağılara” dönüşür. Boyun bukağıları
geriye bakmayı, nimetleri verene dönmeyi güçleştirir, amaçtan
uzaklaştırır.

Yalnız nimetlere dalmak ve nimetlerde kalmak, Hak ve

hakikate ulaşmaya çalışmamak, “Fıtratlarında yer alan hakikate
erme doğal haklarını men edici ateşlere” dönüşür. Ateş,
ardında kalan hakikate ulaşmaya engel olur. “Biz isteyene
istediklerini hak ettikleri kadar verdik” deniyor. Yalnız nimet
isteyene yalnız nimet verdik ama bu nimetler zamanla onlara
“Ateş”, “Bukağı” ve “Zincir” olmakta. Çünkü nimet isteme
onların karakterleri olur ve kaderlerini oluşturur. “Zaman
içinde artık nimetin nereden geldiğini bile hiç düşünmez
olurlar” deniyor. Hakikat güneşinden uzaklıkta donar, ateş
içinde yanar, bağlı ve bağımlıdır. Bu durum üşütenin hastalanıp
ateşlenmesine veya soğuk ter dökmesine benzer. Kişi
anormalliğinin veya hastalığının farkında olamaz. Sevdiği
şeylerin peşini bırakamaz.

“Her şeyin O’ndan gelip O’na gittiğini anlayıp, her fiilin

failinin Hak olduğunu idrak edip, efal hicabından kurtulanlar
doğru yoldadır. Bu kişilere ebrar denir. Özü sözü doğru,
hamiyetli, sadık ve iyi niyetli, Allah’ı seven kişilerdir. Mevsuf
olanın Hak olduğunu henüz idrak edemeseler de ayn’i zata
yönelmeleri nedeniyle arada, ancak doğru yoldadırlar. Sıfat
kâsesinden şarap içenlerin muhabbetinin lezzeti kâfur ile
karışıktır. Zat muhabbeti, yakın serinliği, nuriyet beyazlığı ve
şevk hararetiyle yanmış kalbe ferahlık veren ve kalbi
güçlendiren kâfurun kaynağıdır. Kâfur kalbi serinletir, ferahlık
verir ve aklama, temizleme ve arıtma özelliği vardır.”

62
 İnsan odur ki her şey kendisine yeniden keşfedercesine
aşikâr olur. Kendine verilen sıfatlar, melek, melekeler ve
yeteneklerle bireysel insanlığını keşfeder. Kendisi benlik ve
bencilliğinden arınır, teslim olup sığınır. Kendisinin, genel
insanlığın bir uygulaması olduğunu idrak eder. Örneğin,
koruma kollama sıfatının kendisine fıtratında verilmiş
olduğunu idrak eder. Nefsin tatmininde bilginin önemini anlar.
Bilgi sayesinde akıl ve kalbin keşfine ulaşır. Sezgi ve basiret ile
de ilmin kaynağı ve sahibine ulaşır. Uykusuzluk nedeniyle,
uyanıklığı sayesinde, gaflet uykusundan uyanıp, güvenle
çevreye sığınıp uyur. İç ve dış âleminin bir ve tek olduğunu
anlar. Her şeyin ilim olduğunu, ilmin bir değişik uygulaması
olduğunu bilir. Eşya hakikat güneşinin gurup ettiği yerdir. Bu
güneşin karanlığı yararak doğması durumunda benlik ve
bencillik gölgeleri yok olur. Latif, kesif olarak görünür halden,
tekrar letafete döner. Diğer bir anlatımla, henüz Tanrı
bilinmeseydi kendisi bilir ve sığınırdı, sonra idrak ederdi ki
kendisi rahmanî rahimden doğmuş veya oluşmuştur.

“Kâfur, muhabbetleri sıfata olmayıp aynı zata mahsus

olan vahdeti zatiye ehlinden Allah’ın sevdiği kullarının sade ve
saf olarak içtikleri kaynaktır. Sevilen kullar kahr, lütuf, arkadaş,
sertlik kabalık, bela, şiddet, bolluk, darlık arasını fark etmezler.
Onların muhabbetleri zıtlar ve benzerlerin lezzetlerinde,
nimetleri anış ve övüşlerinde, rahmet zahmette uzayıp gider.
Amma ebrar, rahimi, rahmet edeni, mün'imi, nimet vereni,
yedirip içireni, lâtifi sevdikleri için kahhar, müntekım, mübelli,
tebliğ eden, isimlerinin tecellisi zamanında muhabbet ve
lezzetleri, hali üzere baki kalmaz. Yedirip içereni sevenler
sevdiklerinin kahhar, kahredici olabileceğini yadırgayabilirler.
Kahrı lütuf görebilmek, kahra boyun eğebilmek ve rıza
göstermek, yokluk ve yoksulluk ile övünebilmek zor
olabilir. Belki bu tecelliyi kerih, fena, çirkin, bile görürler.”
63
 “Benliklerden bencilliklerin kahrı, kalkışı zordur. Anneye
anneliği verilmiştir. Anne çocuğuna, kendisine sonra bakması
gibi, bir menfaat için bakmaz. Koruma kollama sıfatının kaynağı
zatıdır, annelik kişiliğidir. Bu kişiliğini sever ve onu, bu kişiliğini,
muhabbetle karşılar.”

İnsan ne olabilecekse olmalıdır. Potansiyelini ortaya

çıkarmalı, kendini gerçekleştirmelidir. Yeterince olgunlaşanlar,
su terazisindeki kabarcık misali, eşyanın doruğunda yer alıp,
yıldırımın düşmesi, aslında çıkması, gibi yücelmeyi bekler.
Beklerken gösterdikleri azim “Evet”, “Beli” demeleri ve “Söz
verme” niteliğindedir. Ayetlere verdikleri kulak delinir.
Delikten içeri, gökten yere ilmin kristalleşerek salınıp yere
düşen hali olan, kar suyu kaçar. Giren bilgiler gönülde
mayalanır. Kalp ruhun nuruyla, ilmin idrakiyle dolarsa, gayrisi
kalmaz, arınmış olur. Arınmış kalbe yansıyan her zerre berrak,
duru, iyi ve güzel görünür, görünen ise cemalidir. Cemalini
gören resulünde Allah’ı görür.

O’nu sevenler, kendilerinde yeterince sebep,

donanım ve kudret bulursa, yaradılışlarında gizli olan hakikat,
bilgi, ilim ve erdemler sayesinde, temizlenme ve arınmayla fiili
ihraç etmeye ilişkin verdikleri sözü yerine getirmiş olurlar.
İnsan olarak insanlıktan yaratılmış, akılla donatılmış oldukları
için, önce âlim, sonra kâmil insan, arif olurlar. Böylece kendini
gerçekleştirmiş, verdikleri sözü yerine getirmiş olurlar.

(Not, Y.N. Öztürk, (76.7): “Onlar verdikleri sözü tam bir biçimde
yerine getirirler”.

64
 Kendini Uygulama Sanatı

Kendini bilme gayreti iç ve dış ortamları anlamayı

gerektirir. Dış âlemdeki her şeyin iç âlemde de bir karşılığı
vardır. İçyapı da hiyerarşiktir. En tepede mana, yazılım, ilim
veya ruh, en altta madde, donanım veya beden denebilir.
Eşyanın ardındaki ilme ulaşmak kolaydır. Kalp ve nefsin
maceraları uzay serüvenini aratmaz. Kendimizi bilmemiz için
içimizde oluşan, gelişen fırtına, coşku, tepkilere, gazap ve
şehvet duygularına tüm sonuçlarıyla anlam verebilmemiz
gerek. İç ve dış âlemi bilme, hakikate erme ve ilmin kaynağını
idrak etme amaçlarına ulaşılmalıdır. Nelere sahip olunduğu
bulunurken, bunların nereden geldiği merak edilir. Kaynağına
indikçe sahiplik kaybolur. Kayıp kazanç muhasebesi sonumuzu
belirleyebilir. Kendini bilenin yaşaması, uygulaması sanattır.

Dik dururuz, duramayıncaya kadar. Güvenlik nedeniyle,

uyanık kalmaya çalışırız, uykusuzluktan ölünceye kadar. Yakın
çevremizi oluştururuz, koruyup kollayarak, sonra korunup
kollanmak ihtiyacında olur ve sığınırız. Sığınıncaya kadar,
çevremize sığınak oluruz. Bu özelliklerimizi bilinçli olarak
keşfetmeden önce bu özelliklere sahibizdir. Nereden geldiğini
bilmeden önce, bu özellik, bu sıfat bizde vardır. Örneğin,
koruyucu ve kollayıcı sıfatı, bizde vardır ve bu sıfatın bizde var
olduğunu bilince “Yaradılışımızdan gelen bir özelliktir bu”
diyebiliriz. Benliğimiz oluşmadan önce var olan özelliğe sahip
çıkmak bencillik olur. Böyle bir bilinç ise kendimizi bilmek veya
kendimizi keşfetmek anlamına gelebilir. Hiç bilinmeseydi önce
biz bilirdik. Çok sonra öğreniriz veya hiç konduramayız
“Rahman ve rahim” deyimi bu demekmiş. Böyle var olduğumuz
için bu kadar bilir, bilinir, bilinçliyizdir. Kendini bilen insandır,
bilmeyen, bilemeyen henüz bilmekte, olgunlaşmakta, ‘insan
maymunluktan hala gelmektedir’ denebilir!
65
 Dış görünüşümüz bir beden ve bir kişidir. Analiz etmeye
başlayınca, baş, beden, kol ve bacaklar gibi binlerce ayrı isim
altında organ sayılabilir. İç âlemimizde de kalp, vicdan,
utanma, arlanma, gazap, şehvet, korku, cesaret, merhamet
gibi birbirini bütünleyen veya yerine göre birbirinin karşıtı çok
sayıda duygu ve algıyı sayabiliriz. Özetlersek, insan ruhanî
sezgiler, kalbî duygular, nefsanî algılar altında toplanabilir.
Çocuk, genç, olgun insan deyince de belirli bir düzeyde insanca
düşünce ve davranış kalitesi beklenir. Bu kaliteye akıl ile
ulaşılabilir. Akıl bilgiye, bilgi kalbe, kalp ruha erer. Sonrasında
“Ben mi bilmek istedim, bilinen mi bilinmek istedi?” sorusunun
cevabı düşünülmelidir. Damla deryayı mı bildi, yoksa derya mı
damladan bilindi? Damla içinde deryayı mı buldu? Derya,
damladan mı bilindi?

İnsan suresi insanı ve amacını anlatır. Hitap, aklı olan,

aklını kullanan, bilen, bildiğini uygulayan, olgunlaşmaya çalışan
insanadır. Mesaj bireysel olarak insana, bireyedir. Olgun
insanın yücelişini gerçekleştirmesi beklenir. Ayetler akılsızca
ele alındığında yücelme merdiveninin basamakları elde kalır,
çıkılamaz. Taşocağından alınan ham taşlarla sevgi mabedi inşa
edilemez. Ebu cehil deyince, akılsızca, tarihteki adamın teki
akla geliyorsa bireysel cehalet kuyusu doldurulamaz. Nefsin
emrinde olan akıl ile elde edilen ilahi bilgiler, kalpte yer etmesi
ve yeşermesi yerine, doğrudan nefse iletilirse, bedensel
bahçenin sulanmasında kullanılırsa, yalnız gururu güçlendirir.
Nefis “Ne de güzel bilgilere sahibim ben” diye gururlanır. Oysa
bilginin sahibi nefis olamaz. Kalbe bilgilerin akıl aracılığı ile
ilimden, ruhtan geldiği düşünülebilir. Tüm iş ve eylemlerimizin
insan kişiliğimizde veya insanlıkta gizli kişilikten kaynaklandığı
idrak edilebilir. Fiillerimiz, koruyucu ve kollayıcı gibi,
sıfatlarımızı ortaya çıkarır, ancak fiil ve sıfatlarımız
kişiliğimizden kaynaklanır.
66
 Bilip uyguladıkça filler sıfata, sıfatlar ortaya çıktıkça da
bizi kişiliğimize ulaştırır. Öğrenme sürecinde iken fiil, sıfat,
kişilik ve fıtrat sırasıyla bilinir. Kişi, kendinden öteye, herkesi ve
her şeyi değiştirmeye kalkar.

Bilgi bulanın değildir. Bilginin bilinmesi gereken bir

kaynağı vardır. Bu kaynak var olan, tüm varlık âlemidir ve
bilginin bilinçsizce kullanımı insanın kendine zarar verebilir.
“Emme basma tulumbasının kaçan suyunu tamamlayalım”
denilerek verilen bilgileri özümlemeden kullanmaya çalışmak
da gururu besleyebilir. Tulumbanın özündeki kapakçık
açılmadan, dökme su tulumbanın özüne ulaşmadan, yararlı
olamaz. Dökülen su ile bahçe sulanmaya çalışılırsa yetersiz
kalır. Birisinden alınan bilgi özümlenmezse ne akılda kalır ne de
yararlı olur. “Bu bilgiler güzel bilgiler, ben bu bilgileri yeri gelir
başkalarına satarım ve puan kazanırım” denirse olmaz. Yeri
gelince tam olarak hatırlanmaz, eksik ve yanlış hatırlanması
veya yanlış kullanımı kişiye zarar verebilir. Dökme su ile
değirmen dönmez. Ayetler bilgiye, bilgi ilme, ilim kaynağa
götürmelidir. Bilgileri özüne indiremeyen, kendi özüne
inemeyen, bilgileri özümleyemez, sindiremez, güç ve kudrete
çeviremez. Derinden kendi tatlı suyunu çıkaramaz. Su
çıkaramayan tulumba ses çıkarır. Ezbere konuşmak
başkalarının borazanı olmaktır.

Nefsanî beslenme için kullanılan akıl ile ancak niceliksel

doyuma ulaşılır. Bu gidişin sonu yoktur. Gururun alçak gönle,
aç gözlülüğün kanaate dönüşmesi aklın elde ettiği bilgilerin
kalpte sıfatlanmasına bağlıdır. Ruhani bilgiler kalpte
mayalanmalı ve kalp deryası maya tutmalıdır. Derya bilgisi,
mayalanmadan, muhabbetsiz kullanılırsa, nefis gölünde maya
ziyan olur.

67
 Kalp kapakçığının zamanında açılıp kapanmasıyla,
muhabbetle kalp beslenir. Güçlü kalp nefsanî duyguların da
hem niteliksel hem de niceliksel doyumunu sağlar. Ruhtan akıl
yolu ile alınan bilgiler hemen nefsin kullanımına sunulmamalı,
derin düşünme ve tefekküre götürmeli. Bilgi ile daha çok ve
daha güzel bilgiler elde edilmeli. Tulumba dipten tatlı su
çıkarmalı. İnsan, küpünün suyunu kullanıma sunmak yerine
kendi küpünün dibini delip deryaya oturtmalı. Küpün suyu,
eldeki bilgi; suyun, bilginin kaynağına varmak için kullanılmalı.
Böylece, insan düşünmez, düşünce ona gelir, düşünce dipten
kaynar!

Kutsal mesajlar, üzerinde tefekkür edilirse yararlı olur.

Mesajın gelişi ve kişiye erişi efaldir, fiildir, “Güzel” bulunarak
sıfat kazanırsa, üzerinde tefekkür edilirse, zata erdirir. “Biz o
insanı deliller ile hak yoluna hidayet ettik, yönelttik. İnsani
duygular ile donatıp uygun koşullarda en uygun davranışlarda
bulunması için gereken bilgi, beceri ve nimetleri verdik.
İnsanlardan bir kısmı, nimetler sayesinde, nimetleri verene
kavuşmak isteyip, şükretti ve yönelttiğimiz yönde ilerledi.
Diğerleri sadece nimetleri gördü, aldı ama nimetleri vereni
aramadı, kavuşmak istemedi. Biz hepsini görsel ve akılcı
delillerle doğru yola yönelttik. Kimseyi kayırmadık, kimseye
ayrımcılık yapmadık, hepsine eşit mesafede kalıp eşit
davrandık. Her şeyin O’ndan gelip O’na gittiğini anlayıp, her
fiilin failinin Hak olduğunu idrak edip, efal hicabından
kurtulanlar doğru yoldadır. Bu kişilere ‘ebrar’ denir. Fiillerinin
aslında kendilerine fıtratlarında verilen sıfatların ortaya çıkışı
olduğunu idrak ederler. Özü sözü doğru, hamiyetli, sadık ve iyi
niyetli, Allah’ı seven kişilerdir. Mevsuf olanın Hak olduğunu
henüz idrak edemeseler de ayn-i zata yönelmeleri nedeniyle
arada, ancak doğru yoldadırlar. Sıfat kâsesinden şarap içenlerin
muhabbetinin lezzeti kâfur ile karışıktır.”
68
 “Zat muhabbeti, yakın serinliği, nuriyet beyazlığı ve
şevk hararetiyle yanmış kalbe ferahlık veren ve kalbi
güçlendiren kâfurun kaynağıdır. Kâfur kalbi serinletir, ferahlık
verir ve aklama, temizleme ve arıtma özelliği vardır.” (*)

Muhabbeti nedeniyle sever ve sevilir. Sevilen kul olarak

kahır ve lütuf, bolluk ve darlık, rahmet ve zahmet onun için
fark etmez. Çocuğu için varlığını ortaya koymaktan kaçınmaz.
Anne, annelik sıfatının, annelik kişiliğinden kaynaklandığını
idrak ettiği için, çocuğuna duyduğu muhabbet sayesinde kâfur
içmiş gibidir. Kâfur gibi, annelik, annenin kalbini arındırır,
benlik ve bencillik bırakmaz. Anne, anneliği öğrenerek, yalnız
ilmen bilseydi, ebrar olsaydı, annelik kişiliği içinde kendini feda
etme tecellisini kerih görebilirdi. Annelik sanatını sergiler.

O’nu seven mali menfaatlerden sıyrılır ve nefislerini

özellikle kıskançlık rezaletinden arındırır. Çünkü mal sevgisi
perdelerin en kalınıdır. Bu nedenle esirgemez verirler, miskin,
yetim ve esirler gibi başkalarını kendi nefislerine tercih etme
sıfatıyla sıfatlanırlar. Yani, nefislerini cehaletten arındırıp
temizleyerek, ruhani hüküm ve şeriat yemeğini, Allah
muhabbetiyle birlikte, beden toprağında yaşamaya mahkûm
yoksul miskine, nefse yedirir.

“Hakiki babası olan kutsal ruhun terbiyesinden kesilmiş

durumda olan yetimi doyurur. Doğanın esiri ve nefsanî
sıfatların kabrinde hapis olan esire verir. Kısaca kalplerine,
veledi kalplerine yedirir, doyurur ve verir. Yeni doğan kalplerini
beslerler. Yok bilinen, kıymeti bilinmeyen kalp beslenir. Nefis,
veledi olan kalbi sıfatlarla besler. Kalp sıfat kazandıkça nefsin
eylemleri değişir. Kalbin doğuşu ile nefis anne olur. Kalbin
ruhtan alınan ilim sütüyle ve irfan balıyla beslenmesi anneyi
kendini sanatına feda etmeye kadar götürebilir.” (4.36)
69
 Dışarıdan verilen bilgiler sayesinde kalpten öğrenmeyi
öğrenen olgun insan kalbini besler. Kalp kapakçığı yerinde ve
zamanında açılıp kapanır, bilginin kaynağının ruhu olduğunu
keşfeder. Yem ile balık tutar gibi bilgiler üzerinde tefekkür
ederek yeni bilgiler elde eder. Kalbin ruha açılan kapakçığından
elde edilen ilk bilgilerin aynı kaynaktan yeni bilgi elde etme
amacıyla kullanılması, yeni keşiflere yol açar. Keşfetmeyi zevk
ederek yeni bilgiler elde edilmesi konuya duyulan muhabbeti
artırır. Muhabbetin verdiği sıcaklık mayanın tutmasında
yardımcı olur. Kalbe dolan bilgiler ruha açılan kapının açık
kalmasına kadar sürdürülebilir. Her kalp kişinin yeni doğan
bebeğidir, veledi kalbidir. Annesi kendisinden razı olunan
nefistir. Muhabbeti nedeniyle kalbini beslemekten zevk alır.

“Beslerken karşılık beklemez, Allah rızası için doyururlar.

Ebrar, efal hicabından kurtulup sıfata geçmek üzere oldukları
için, yaptıkları ile hayır ve sevap değil Allah rızasını isterler. Zira
vecih, sıfatla beraber zattan ibarettir. Ebrar, Allah’ın gazap ve
kahır tecellisinden korktuğu için, Allah’ın rıza ve lütuf tecellisi
ile nimetleşir. Onlar, sıfat nurları içinde, efal cennetlerinde
nefsanî lezzetlere ve şeytanî ziynetlere karşı sabretmeleri
nedeniyle, zat cenneti ve ilahi sıfatları idrak ile ödüllendirilirler.
İlahi sıfatlarla sıfatlanmış oldukları için, bağış olunan ve ihsan
edilen zat ve sıfat tevhidi yemişlerinin salkımları onlar için aşağı
sarkıtılmıştır, ne zaman isterlerse o yemişleri toplar, zevk
ederler. Keşfetmeyi zevk edenler yeni keşiflerin tadına varmak
için tefekkür etmek istediklerinde daha az bir gayretle yeni
keşifte bulunur, salkımlar aşağı sarkıtılmıştır.” (*)

Gözlem ve analizlerle doğadan elde edilen bilgilerden

yeni bilgiler elde etmek sezgiyle olabilir. Yeni bir buluş mevcut
bilgilerin değerlendirilmesini gerektirir. Akıl sayesinde ulaşılan
bilgiler sezgi ile değerlendirilir.
70
 Akıl ile akluhikmete, sezgi ile de hakikate ulaşılabilir.
Bilgiler sayesinde bilginin kaynağı ilme ulaşmak sezgiseldir.
Kalbin sezgi ile ilmin kaynağına ulaşması ve yeni bilgiler elde
etmesi kalbi besler. Beslenen kalp için yemiş salkımları aşağı
sarkıtılmış olur, yeni bilgilere daha kolay ulaşabilir. Doğal
bilgiler aklı kalbe, kalbi de ilmin kaynağına, ruha götürür. Kişi
kalbi için kişiliğini feda edebilir, kendini ilme adayabilir, kalp
ruha yücelir.

Kalbin ilahi sıfatlarla sıfatlanmış olması ve sıfatların en

güzel suretler halinde ortaya çıkması, çeşitli kaplarda
görünmesi şeklinde olur. Kalpte ortaya çıkan bu sıfatların
gümüş kaplar, küpler ve sırça görünmesi arka plandaki zat
nurunun parlamasındandır. Kalbe sırça teşbihi de buradan
gelir. Kalbin sırça şeffaflığında, gümüş beyazlığında ve
berraklığında oluşu ardındaki zat nurundandır. Onlar istedikleri
içkileri istidatlarının gerektirdiği kadar o kaplardan içebilirler.
İlim sütü ve idrak balı ile beslenen kalp şarap yapabilir. İlim
sütü emen idrak balı yapar. Salkımlardan elde edilen bilgi
daneleri üzüm gibi yenir, suyu çıkarılıp özümlenir, kalpte
mayalanan ilimden şarap oluşur. O’nu sevenlerin muhabbeti,
kâfur gibi arındırıp bencillikten geçirir, sarhoş eder.

“Onlara o cennette iştah açıcı lezzet veren zencefil

karışımlı bir kadehten içirilir. Ulaştıkları yer geldikleri yerden
daha iyi olduğu için daha ileri gitme arzuları olmayabilir.
Sıfatları seyretme arzuları olduğundan, sıfatları tek tek
seyretmeyi yeterli bulabilir. Sıfatların tümüne kavuşmalarını
imkânsız görebilirler. Vuslat yolundaki âşık yolcular, aşklarının
hararetinden hiç bir zevk ile kıyaslanamayacak zevk
içindedirler. Onlara sıfat iyiliğinden saf ve benlik zuhuru
pisliğinden pak hakiki bir aşk şarabı olan zat muhabbetinin
lezzetli şarabı içirilir.”
71
 “Sözü edilen cennet, kaplar, huriler ve şarap sizin sıfat
tecelliyatının hakkı ile kıyamınızdan dolayı size mükâfat
olmuştur. Gayrımız değil biz zatımızla sana Kur’an’ı tenzil
eyledik. Benlik ve bakiyenin zuhuru belası ile beraber fena
makamında ehadiyet zatının tecellisine sabret. Hukuku ile
kıyam ve olgunluğunu göstererek Rab’bini, ilahi nurun doğuşu
ve gurubu zamanlarında, zikret. İstemeseydim isteyemezlerdi,
Ben onları dilerim ki onlar beni dilerler! Perdelenmeleri
nedeniyle rahmetimden haz ve nasiplerini eksiltenlere elem
verir.” (*)

Genellikle güzel sanatlar alanındaki eserler karşısında,

yeteneklerin Allah vergisi olduğu söylenir. Kendini bilme de bu
açıdan sanat olsa gerek. Örneğin, “Koruma kollama” sıfatının
benlik oluşmadan önce var olduğunu sezmek, fıtrattan
geldiğini bilmek, Allah’tan olduğunu idrak etmek, Allah vergisi
olsa gerek. Ancak bu durumda akıl verilmiş en büyük nimettir
denebilir. Bu sıfata kendisinin zaten sahip olduğunu
düşünebilen, bencillik ettiğinin de farkında olabilir ve
vazgeçebilir. Rahmetten haz almayı eksilten, perdeyi böylece
kaldırabilir. Alt yapı, fıtrat, her kişide var olsa da üst yapı,
sıfatın fıtrattan geldiğinin idraki, nadir görülen bir eserdir ve
Allah dedirtir!

(*) (" " Tırnak içindeki paragraf ve cümle alıntıları, adı geçen
Kaşani te’vilinin, 76 İnsan Suresi’indendir).

72
 Yokluk Varlıktadır

Yokluk ve varlık konuları bilim ve inanç açılarından farklı

gibi görünür. Bir konuya bilimsel ve dinsel açılardan bakış, ilk
akla geleceğin tersine, aynı sonuca götürür.

“Bilinmeyi sevdiğim için ‘varlığın’ oluşumunu istedim”

kutsal hadisi oluşumun bilimselliğine ve istenenin inanmak
değil bilmek ve bilinmek olduğuna işaret edebilir. Bir şeyin
bilinmesi onun ardındaki ilmin anlaşılması ile mümkün olur.
Varlığı da E=MC2 gibi ardındaki bilimsel formüllerle
anlayabiliriz. Varlığımızın temelinde sevginin oluşu da
içimizden gelen sevginin kaynağına işaret eder. İnananın,
cahilin, çalışmak, öğrenmek ve bilmek zorunluluğu vardır.

“Büyük Patlamadan önce ne vardı?” sorusuna bilim

insanları “hiç” cevabını verir. “Hiçlikten enerji (veya kütle)
ortaya çıkar, sonra yok olur” kuantum fiziğinin temel ilkesidir.
İnançsız bilim insanlarının çalışması bu noktadan ötesi, ya
berisi? Enerji nereden gelir, elektronun ilk hareketinin kaynağı
nedir, kütle neden ve nasıl oluşur? İlmin kaynağı nedir? Evrenin
13,7 milyar yaşında oluşu tesadüflerin olmadığının ve tasarımın
kanıtı mıdır?

‘Âdem’, ‘ademiyet’; ‘yok’, ‘yokluk’ anlaşılmalı ki ‘var’,

‘varlık’ idrak edilsin. Allah’taki “Yoklukta” “Varlığın” halk
edilişini anlayabilmek için varlığımızda, varoluşta
“Yokluğumuzun” idraki, nefis ile savaş gibi, esastır. Sonra ne
olacaksının cevabı “Hiç” ise o kişi “Yok” olmaz.

73
 “Varlık da, yokluk da Allah’tadır, Allah’ındır” demenin
makbulü cahilin inancı değil bilenin idrakidir. Bu idrake ermek
için inanana çalışmak, öğrenmek, bilmek farzdır. İlim müminin
yitik malıdır arayıp bulmalıdır. Işığın bu hızla hareketi ışığın
“Allah’tan kaçışı mı, Allah’a koşuşu mudur?” olduğunu ispat
etmek inançlıya farzdır. Belki de O’ndan, O’nda, O’nun ile O’na.

“Hiçbir şey yok iken O vardı, O her şeyin evveli ve ahiri,

sonu, batını ve zahiridir, Allah ‘yok’tan var eden, ‘var olan’dır,
‘Gayri’si yoktur ki İlâh olsun, şirk olsun.” (2.115, 116, 255)

Bilim insanları çok haklıdır. Enerji varsa ilmin kuralları

geçerlidir. İnanç ve Kitaplar bir adım daha ileri gidip ‘enerji
ilmin görünür halidir, ilimden ibaret olan ruhun sahibi vardır’
der (16.2). Tarafsız biri için en makul ve mantıklı olan şey, aksi
ispat edilinceye kadar, elçi ve kitapların ilmini öğrenmektir.
Yokluk ve varlık Allah’tadır. “O vardır, gayrisi yoktur” ayetini ve
“Yokluk” kavramını anlamak için önce kendimizin “Yokluğunu”
idrak edebilmemiz gerekir.

Gençliğimizde “Ben” deriz “Bencillik” yaparız.

Olgunlaştıkça her şeyin bize verilmiş olduğunu anlarız. ‘Akıl
bize verilen en büyük nimettir’ deriz. Maddî âlemin temeli
enerjidir. Enerji de bize verilmiş bir nimettir. Enerji, itim ve
çekim güçleri vardır ve gerçektir, her şey bunların üzerine inşa
edilir. Biz enerjiden oluşuruz ama enerjiye sahip olamayız.
‘Enerji bizimdir, biz ona sahibiz, onun sahibi biziz’ denemez.
Enerjinin halden hale, hızdan kütleye dönüşümünün ardında
ilim vardır. Bilgiler bizimdir ama ilmin de bize ait olduğu
söylenemez.
74
 Fizik profesörü olsak da fizik ilminin sahibi değiliz.
Hiçlikten enerjiyi çekip çıkaran, ışığa ve sese hız veren biz
değilizdir. Özelliklerini tespit ederiz o kadar. Ses ve ışığın
hızının kaynağına göre değişmemesi, çocuk ıslığı ile bomba
sesinin, mum ile güneş ışığının aynı hızda olması ilginç gelir.
Enerjinin de ilmin de sahibi olmadığımızı, böylece, Kutsal
mesajların doğruluğunu, idrak edebiliriz.

Âdemin de âlemin de oluştuğu enerji ve ilim “Bizim

değil” idraki kolay, “Bizim olan nedir, neye sahibiz?” sorularını
cevaplamak zor. Enerji ilmin ilk bilinir halidir, aslında enerji
ilimden oluşan ilk “Şey”dir. Enerji özellik ve düzene sahiptir.
İlim ve enerji kavramlarının idraki bazı ayetleri anlamamıza
yardımcı olur. “Âdem, Vücutta o Vahid-i Mutlak'ın gayrı bir şey
ve O'ndan başka mevcut yoktur ki, ibadet olunsun, imdi ona
şirk etmeniz, nasıl mümkün olabilir. O'nun gayrı, sırf âdemdir,
yokluktur, bu sebepten şirk, ancak O'na cahil olmaktan neşet
eder, kaynaklanır.” (2.163) Allah, tek var olandır. Allahsız yazılım
veya donanım olmadığı için gerçek şirk mümkün değildir. Şirk
edildiği zan edilir. Allah bilinmediği için şirk zandır.

Kuantum mekaniğine göre ‘var olup, yok olan’

parçacıklardan oluşuruz. Bir miktar ‘kütleye dönüşen enerjiyiz’
başka bir şey değil ve bu enerjiye sahip çıkmaya çalışırız. Yalnız
Allah “Var olandır” idrakiyle, inanç sayesinde, Âdem ademiyete
dönüşür. İlim, akıl ve enerjinin ‘verilmiş’ olmasıyla, bilim
sayesinde, ‘aslında yokluğumuzu’ idrak ederiz. Her iki açıdan da
kendi “Varlığımızın yokluğunu” idrak edebiliriz. Böylece, yokluğu
“Varlığımızda”, var zannettiğimiz “Şey”de, “Yokluğumuzu”
bulmuş oluruz.
75
 Sırattan Yıldırım Gibi Geçiş
Dünyanın atomlardan oluşu ne kadar ince işçiliği
olduğuna kanıttır. Doğanın evveli ateş, ahiri ateştir. Olmazsa
olmaz niteliğinde çok sayıda inanılması güç katsayılara dayalı
gerçeklerin üzerinde durur. Hayat için uygun ortam
oluşturması kadar hayatın kendisi de iğne ile kuyu kazma
kavramını hatırlatır. Bireysel yaşamda da hafife alınacak bir
nokta yoktur. Her ayrıntı, gelişten dönüşe, ayet, delildir, doğru
yolu, yücelişin yolunu gösterir.

Hakikat ehli bulvar üzerinden geçer, Hakk’a ve hakikate

yücelir. Gelişte ayrıntılara dikkat edilirse dönüş yıldırımın
düşüşü veya çıkışı kadar kolaydır, şeytan engelleyemez.

Hayat, enerji, kütle ve evren gibi, yoktan var olur.

Yaşamak, doğa koşullarına ve önceleri yer çekimi olarak bilinen
uzay zamanın enerji veya kütle tarafından bükümüne karşı
koyup ayağa kalkıştır. Olgunlaşma sürecinde doğanın
ayrıntılarına dikkat edilir. İlmin enerjiye, enerjinin kütleye,
kütlenin maddeye, maddenin doğaya ve bedene dönüşümü
anlamlıdır. İlk enerji mükemmellik içerir. Bilgi edinmekle
başlayan süreç kadim ilmin idrakine kadar sürer.

Davranışlar, yeme, içme ve alışkanlıklar için bazen “Her

şeyin fazlası fazla” deriz. Sevme konusunda da bu doğrudur.
Oynamayı çok sevmek bile insanı oyuna köle yapar. Sevilen,
sevenin hayatını düzenlemeye kalkar. Her şey sevilen şeye
göre kurgulanır, hayatın akışı buna göre düzenlenir. Sevmek
itaati gerektirir, itaat ise zaman içinde ibadete dönüşür.
Alışkanlıklar, adetler ibadet halini alır. Dünya sevgisinin
böylece ibadete dönüştüğü görülür. Aşırı yükün ağırlığından
kurtulmak, boşalmak, hür olmak istenir.
76
 Dünya gölge gibidir, tabi olandan kaçar, kaçanı kovalar,
ona tabi olur. Dengeli beslenme gibi zevk ve sevgi de dengeli
olmalı. Yaşamak için yemeli, içmeli zevk için oynamalı. Bireysel
ilim düzeyi arttıkça kesafetten letafete geçilir. Eşyanın
yerleştirilmesinde, özellikle ustalarca kullanılan, su terazisi, tüp
içindeki küçük kabarcığı, boşluğu, kullanır. Madde denizi
diyebileceğimiz bu Dünyayı su dolu bir balon gibi düşünürsek
arınmış, boş, boşalmış, latif halimiz kabarcık gibi bizi en üstte
tutar. Yüksüz isek doğanın üzerinde yer alırız, yükü ağır olanlar
dibe çöker. Bedensel, maddesel yüklerden arınmak yerimizi
belirler. İlim ve ilahi sevgi letafet kazandırır, eşyanın hakikati
idrak edildikçe ilme ulaşılır.

Hayatın bir amacı vardır, günlük yaşamın ayrıntılarında

kaybolmamalı. Tüm nimetler nimetleri verene götürmeli.
Neyin, nereden, niçin, nasıl geldiği araştırılıp bilinmeli. Her
şeyin kendisi için olduğunu düşünen bencildir, benlik gururu
içinde, kibirlidir. Benliği ile ikilik çıkarmakta, şirk koşmakta
denir. Şirk içinde olana müşrik denir. Müşrik, doğuştan dilsiz
gibi, istidadında idrakten yoksundur, inkârdadır. İnsan ilahî
vücudun aracı, hazretinin vekilidir. Akla hizmet edene dünya
da hizmet eder, dünyaya hizmet edene dünya da engel çıkarır.
Akıl nefse hâkim olmalı, nefis akla değil. Akıl da kalbin sesini
dinlemelidir. Sürekli inkâr ağır yüktür, insanı maddeye bağlar,
dibe çeker.

Vahdet ehli, muvahhit, Hak ile kaim, ayakta olduğunun

idrakindedir. Bu nedenle halka adaletli davranır, başkası
yoktur. Çünkü adalet vahdetin kesret âlemindeki gölgesidir.
Muvahhit, vahdet-i zat ile kaim olunca, gölgesi tüm eşya
üzerine düşer. Tüm eşyaya eşit, adaletli davranır, hakikatini
bilir, her şeyin özü birdir. Eşyanın içine girer ama eşya onun
kalbine girmez.

77
 Eşyayı sevip kalbine sokan, eşyaya tapan onunla sevinir,
üzülür, onunla ölür, eşyanın ateşiyle yanar. Oysa hakikat ehli
tüm doğayı amacına uygun kullanır, amacı için araç olarak
görür. ‘Bilinmeyi sevene ulaşma’ amacına ermek için doğanın
üzerine yol çekilmiş haldedir. Bu yol Hakk’a giden sıratı
müstakimdir. İlim yükü ile letafet kazanılır, boşluk, kabarcık
halinde doğanın ve ateşinin üstünde kalınır. Önce doğa araçtır,
O’na gider, yükü de lâtif yokluktur!

Yücelen, sonra gökten yere parlak bir şekilde yıldırım

gibi iner. Hakikat ehli, muvahhit, ilmi idrakiyle fena bulur,
arınır. Sonra, “Beka ehlinden” Hakk’ın has kulları olarak, “Nar-ı
tabiat üzerine çekilmiş “Allah’ın sıratı müstakimi” gibidir.

Hakikat ehli sırat üzerinden parlak yıldırım gibi geçer,

yücelir. İnsan, ilahi sevgisiyle sevilmesi halinde, zıt kutuplu
elektrik yükleri gibi, çekim gücü oluşur. Allah ile kaim olan
muvahhit olarak, madde denizinin üzerinde kalır, eşyada sırat
oluşturur. Arzdan arşa, seven sevilen olarak, karşıt yük ile
sırattan yıldırım gibi geçerler. Sıratı geçiş zamansızlıkta
gerçekleşir. Zaman bağımsız değil uzay zaman birleşik alandır.

Yerde ve gökte, gizli olan büyük kıyametin ilmi; eşya,

nefis, kalp, sır, ruh, hafa, gaybül gaybtan oluşan yedi makamın
sırrı; yer ve göğün gizli hakikati; ceset ve ruh âlemlerinin ilmi
Allah’ındır, Allah’a mahsustur. Zamana kıyasla büyük kıyamet
zaman alıcı değildir. Kıyameti idrak eden onu zamanda değil
zamansızlıkta idrak eder. Her şeye kadir olan, kudret sahibi
olan, ehlinin ve has kullarının müşahede ettikleri gibi,
zamansızlıkta ihya ve imhaya kadirdir.

Fikir, teorik ve uygulamalı akıl, kuruntu ve hayal gibi

ruhani ve nefsanî âlemlerde uçuşan kuşlara hiçbir şey etki
edemez ancak Allah eder.

78
 Akıl ve fikir yürütmede kimsenin kontrol, kuvvet ve
kudreti yoktur. Fikirlerin uçuşması herhangi bir maddeye bağlı
değildir, eşya ile ilgili olsa da fikirler eşyaya dayanmaz. Benlik
yapan, şirk koşan, müşrik resulün dediğini anlar, istidadının bu
olduğunu bilir ama inkâr eder, neyi inkâr ettiğini bilir, eşyaya
sığınır. Allah’a götüren ilmin yolunu şeytan bile kesemez,
müşrik şeytana sığınmaz.

İnsanın yetenekleri melekler gibi kendine boyun eğmiş,

secde etmiştir. Kalpte yer eden, kalbine dolan toprak, hava, su
ve ateşten oluşan doğal bedensel güçlerin en lâtifi ateştir. Ateş
ısısı nedeniyle diğerlerinin üstünde yer alır. Kalbin içinde ruha
açılan fuad kapısının yakınında konumlanır. Üsttekiler
alttakileri bilir, ateş de toprak, hava ve suyu bilir. Âdemin
çamurdan yaratıldığını bildiği için secde etmediği söylenir. Akıl
da ruhtan aldığını kalbe taşırken vehim, kuruntu şeytanı, aklı
tam anlayamadığı için, onu bildiğini zanneder. Aklın hükmünü
kabul etmeyerek ona tabi olmayı, secdeyi reddeder.
Kuruntunun ruha lâyık olmadığı anlaşılınca “Sen oradan düş,
çık git” denilir. Şeytanın nefsanî güçlerden biri olduğu ruhani
güçlerden olamadığı belirlenir. Böylece, Allah’ın ilmini elde
etme yolunda olanların önüne geçmesine engel olunur.
Kuruntu veya şeytan seyri sülûk üzerinde olanları
engelleyemez, gayrisine meyillilere eşyayı sevdirir.

Allah bağışlayıcıdır deyip ön taraftan gelir ibadete engel

olur. Arkadan yaklaşır kendisi ve ailesi için fakirlikten korkutup
mal edinme peşinde fazlasıyla koşturur. Sağdan yaklaşır
faziletli olduğuna, ilminin çokluğuna inandırıp gurur ve kibirle
Allah’tan mahcup eder.

79
 Soldan yaklaşır çok çeşitli zevk ve safahata, lezzet ve
şehvete düşürür. Şeytan böylece dört yönden de insana
yaklaşabilir.

Söz konusu dört taraftan yaklaşarak şeytan insanı

nimetleri verene yaklaşmaktan, doğru yola girmekten alıkoyar.
Böylece de şeytan tevhit cennetinden kovulmuş ve bir daha da
dönememiş olur. (16 Nahl,75-77)

16 Nahl, 76 (Ve hüve âlâ sıratın müstakim) O muvahhit,

tevhit eden, fenadan, yokluktan sonra, «beka ehlinden» biri
olarak, Hakkın has kulları, «ehli hakikat» için, «nar-ı tabiat»
üzerine çekilmiş «Allah'ın sıratı müstakimi» üzerindedir.
Hakikat ehli olanlar, parlak yıldırım gibi o sırat üzerinden
geçerler. Sevilen “bilinme”, ancak, bilerek letafet kazananın,
doğada oluşan sırattan yıldırım gibi geçişiyle gerçekleşir.

Kıyameti Kübra, büyük kıyamet, olarak bilinen

zamanda, şeytan insanı anlayıp ona secde edip itaat eder. (38
Sad, 76) Habibim sen de ki “Benim lisanımla söyleyen Allah'tır.”
(38 Sad, 86)

Bilimsel verilere göre yıldırım ile atmosferde bulunan

azot toprağa geçer ve böylece yıldırımın düşüp, çıktığı yerde
toprağın verimliliği artar. Tabiat böylece yük kaybeder ama
verimlilik kazanır, beşer giden Hak ile halka döner, sevilenleri
yüceltir. Doğa bir dengeyi de böyle sağlar. Darısı başımıza!

80
 İnsan Üç Boyutludur

“İnsanın içinde olmalı”, “İnsan biraz düşünmeli, fikir

feraset sahibi olmalı” gibi deyişlerimiz çoktur. Özellikle
inisiyasyon sisteminde kendini bilme gayretleri, derneklerde ve
dergahlarda, ezoterik öğrenime dayanır. Kendini bilme
sürecinde kişiye bu yolculuk “senden sanadır” denir. Bireye içe
dönük yolculuğun ilmi verilir, her şeyi ve ilmi kendinde bularak
kendini bilmesi önerilir. İnsanlık dışımızda, insanlığımız
içimizdedir.

Kendini bilme gayreti içindeki birey açılır kapanır anten

tipindeki, gösterge çubuğuna benzetilebilir. Çubuk en kısa
halinde, kapalı iken, insana benzer. Dik durması insanın reşit
olma durumunu gösterebilir. Doğa koşullarına uyum
göstererek ayakta kalması ve diğer kişilerden farklı bir kişilik
oluşturması kendine özgü bir insan olduğunu gösterir.

Herkes birbirinden ayrı ve farklı bir insandır. Her kişinin

sosyolojik, ekonomik, politik, kültürel gibi farklı çevrelerden
gelip farklı bir geleceğe yürüdüğü açıktır. Toplumsal bir amaç
için çalışabilir. Genel ortamın özel bir bireyidir. Kuantum
mekaniğindeki dalgasal hareketler içinde olan foton gibi bir
parçacıktır. Rahmanî ışınımın rahimî görünümüdür.

Aynı hedefe ulaşmak için birlikte gayret, ortaklaşa çaba

sarf edilebilir. Ancak kişi kendini bilmeye çalışırken içe dönük
yolculuk bireyseldir, cehalet kuyusunu kendisi tek başına
doldurmalıdır. Diğer kardeşler yalnız örnek oluşturabilir. Bir
bilgiyi anlamak, bir sorunu çözmek, zihin açıklığı ve parlaklığı
verir. Kendi özüne inip ilmin bütününü idrak, insanı nura gark
eder, aydınlanır. Eşyanın hakikatini anlamak, eşyada gurup
etmiş olan hakikat güneşinin parlamasını sağlar.
81
 Kendini bilmeye giden doğru yol bireylerin dışında değil
ve topluca gidilebilecek bir yol da değildir. Gösterge çubuğu dik
durur ve önce ucu bir aşama açılırsa, üçüncü boyut olarak
doğru yol ortaya çıkar. Antenin bir çıt açılması insanın kalbini
keşfetmesini temsil eder. Bu açılım dışarıdan olamaz. Kalbin
dışa açılan kapısı içeriden açılır ve sıcak duygularla dolarsa
açılır, mayalanan sevginin aşka dönüşümü ile açılır.
Diğerlerinden farklı kılan benlik ve bencilliğinden vazgeçip,
örneğin, kazancın meşruluğuna, ahlakın güzelliğine önem ve
öncelik verirse açılır. Kalp akıl aracılığı ile ruhtan aldığı nuru
nefsine yansıtır, böylece, nefsin kanaatkâr olduğu görülür.
Ruhtan, ilmin kaynağından, basiretle alınan bilgiler, uygulanıp
yaşanacak bilgilerdir. Dışarıdan alınan bilgiler unutulabilir,
uygulaması yapılmayabilir. İçten dolup taşarak duygusal
alandan çıkan bilgiler aşk içinde uygulanır. Seven herkesi sever.

Kadim, öncesi olmayan, zamandan beri süregelen ve

sürüp gidecek olan öğreti birdir. Hz. Âdem’in torunu olan
Hermes, Şit ve İdris peygamber olarak bilinen kişinin kutsal
kitaplarda geçen mesleği terziliktir. Kişiye özel elbise diker.

Kişiye özel giysi giydirir insanlara. Kendinden kendine

giden yolu gösterip ermişliğe götürür. Kutsal kitaplarda bu
öğretinin özü yer alır. Bireysel öğrenimin genel durumu ise
dergâh ve derneklerde ele alınır. Elbirliği ile evrende yolculuk
yapılacak yollar bulunur ve gidilir ama bireysel yolculukta
“Senden sana” yol bir anten boyu gidilemeyebilir.

Üstat veya mürşit “Evladım sen kendine dön, içine

kapan, kendinde yol al, kendine git” dese de talebe “Ben en
iyisi size geleyim efendim” demekten kolayca vazgeçemez.
Bütün kutsal kitapların özü de birdir, “Senden sanadır hitap”,
“İçindeki kötülükleri gider” derse de biz anlayamayız.
82
 Hayattaki kötülükleri görürüz, “Aç gözünü basiretli ol”
deyimini yanlış anlarız, iki gözümüzü dört açarız. Oysa kişi
kendi içini, kalbini kötülüklerden temizlerse dışarıda gördüğü
kötülükler de yok olacaktır. Kısaca içini temizleyenin dışı da
temizlenir, güzelliklerle ve iyiliklerle dolar. Kişi herkesi kendisi
gibi bilir. Kendinden pay biçer. Eşyanın ruh veya ilmin
uygulanmış hali olduğunu kendini bilen idrak edebilir. İlim
kadar amel olur. Mükemmel ise insan, evren de mükemmeldir.

İnsan öpüşürken gözlerini kapar, sevdiği Tanrı’ya gözü

açık gitmeye çalışır. “Bütün yollar Roma’ya gider” deyip
çalılıkların arasından geçerek Allah’a ulaşmayı planlar. Doğru
yoldan sapmamak için sanki doğru bir otoyol arar. Hâlbuki
ayetlerde “Nimetlerimle kendimi sevdirdim”, “Nimetlerimle
beni seven bana şükreder” denir. Şükür insanın kalbinden
gelen bir şeydir, kalbinin farkına varır, şükür ederek zikir de
etmiş olur. İçinde hissettiği sıcaklık sevginin verdiği ısıdır. Bu
sıcaklığı hisseden kişi kabına sığmaz ve maddenin soğukluğunu
da hisseder. Madde denizinin soğukluğu iticidir, mana
denizinin sıcaklığı cezp eder, çekicidir. Böylece insan dıştan içe
doğru yolculuğuna başlayabilir, üçüncü boyutta ilerleyebilir.

Kalbinde bulduğu sevginin kaynağını ararsa aşka

ulaşabilir. Bilinmeyi sevdiği için evreni yaratmış ise kalpteki
sevgi Allah sevgisine, Allah’ın sevgisine götürür.

İçe dönük yolculuğun ilk aşaması, antenin bir çıt

açılması, failin Hak olduğunu anlamaktır. Akıl aracılığı ile kalbe
inen bu bilgi kalp tarafından iyice anlaşılınca nefsi ikna etme
çabası başlar. Her şeye sahip olmaya çalışan nefis iyi, doğru ve
güzel olanın diğerlerinden ayrılmasını kabul eder, kanaatkâr
olur. Böylece her bilgi bir uygulamaya dönüşür. Bedensel
faaliyetler, her iş ve eylem aynı güç ve kuvvete dayanır.
83
 Bu kuvvet ve kudretin Allah’a ait olduğu kolayca
görülebilir. ‘İstememizi istemese isteyemeyeceğimiz’ aşikâr
olur. İlmin her türlü niteliği ve niceliği ilmin enerjiye dönüşümü
ile ortaya çıkar. Bu da failin Hak olduğunun kanıtıdır. İnsan
istemese, sevmese ve bilmese hiçbir şey yapmaz veya
yapamaz. Sevgi ve bilgi, aşk ve ilim ayrışmaz bütünlerdir. Var
olan, aşktan doğan ilimdir.

İki boyutlu dünyadan üç boyutlu âleme geçen insan

ibret alarak düşünür. Çevrede yapılan gözlemler bilgi verebilir.
Çevreden elde edilen bilgiler depo edilebilir, bir bilgi bir bilgi
daha daima iki bilgi eder. Ancak sentez ile yeni, üçüncü bir
bilgiye ulaşmak ruhtan alınacak ilim ile basiretli görüşe tabidir.
Ayrıca, insanın her yaptığı işin bir sıfat altında yapıldığı da
kolayca anlaşılabilir. Her yapılan ya amir ya da memur, ya baba
ya da oğul gibi bir sıfatla yapılır. Öğrenen öğrenci, öğreten de
öğretmen sıfatına sahiptir. Anten tipli gösterge çubuğu
basiretle bir çıt daha yani iki çıt açıldığında görülen şey
sıfatların da Hakk’a ait olduğudur.

Kısaca, fail Hak, mevsuf olan da Hak’tır. Nefis de ikna

olmalı ki iyi, doğru ve güzel olan sıfatlar da kendisinin değildir.
Nefis sonunda ruhun nuru ile nurlanan kalbe tabi olur, hem
razı olur hem de razı olunan olur, raziye ve marziye
mertebelerini geçer. İçrek yolculuk anten açıldıkça ortaya çıkar,
Allah’tan gayrisi kalmaz. Önce üç adım sonra bir üç adım daha
otuz üç basamak geçilir, yedinci çıt ile antenin yolculuğu biter,
mümin miraca erer, kalır Yaradan.

Yükseldikten sonra yücelen kâmil insan kâh çıkar

gökyüzüne seyreder âlemi, kâh iner yeryüzüne seyreder âlem
onu. Kapanan anten celaliyle kapanır, tesettüre girer,
perdelenir, açıldığında cemalini ayan beyan açık eder.
84
 Zaman Zandır, Esas Olan An’dır

Kutsal metinlerde zamana ilişkin bazı kavramlar

üzerinde durulur. Örneğin, “Zamandan bilmeyin, insanı zaman
öldürür demeyin, zaman yoktur ki bir şeye kadir olsun. Zaman
sizin indinizdedir, sizin zaman anlayışınıza göre uzun bir süre
geçse de Allah’ın indinde yok hükmündedir.” Mağarada
uyuyup kalanların paralarının geçmez olduğu anlatılır. Kutsal
mesajlar bilimsel açıdan da doğrudur, ilmi bilmeyen dini de
anlayamaz. Tek doğru, çok doğru: “O, her anda bir şe’ndedir.”

Evren atomdan küçük, parçacık, yokluk, iken Büyük

Patlama oldu.(*) Bu aslında bilimsel düşünceye aykırı bir
bilimsel gerçektir. Evren ışıktan hızlı genişlerken bugünkü kritik
hızda, düzgün ve düzenli genişlemeye başladı. Isı 10 milyar C
dereceden 1 milyar C dereceye düşünce proton ve nötronlar
‘kuvvetli güç’ ile birleşti. Evrenin ısısı birkaç bin dereceye
düşünce de ‘elektromanyetik güç’ ile çekirdek etrafına elektron
yerleşti ve atomlar oluştu. Soğumanın bölgesel farklılığı, ‘kütle
çekim gücü’yle, genelde özeli, galaksi ve yıldızları oluşturdu.

Elektron ve moleküller etkileşim içinde hareket eder.

İkiz fotonlar arasında bilgi alış verişi yer ve zamana bağlı
olmaksızın sürdürülür. (1) “Vücut birliği”, “Yer ve zamandan
münezzeh” gibi inançlar bilinenlere dönüşünce bilim olur.
Kuantum âleminin gizemli bilimsel bulguları kutsal mesajlar ile
örtüşür. Kuantum mekaniğinin bazı bilimsel gerçeklerinden
inanç alanına geçiş kolaydır.(1) Fizikî âlem atomlardan, atomlar
ise atom altı parçacıklardan oluşur.
85
 Eğer yoktan var olurken aksi iddia edilmiyorsa, enerji
ilimden, madde enerjiden oluşur, düşünce enerjidir, düşünce
enerjiye, enerji düşünceye dönüşebilir. Enerji her şeyin
temelidir. İlmin enerjiye dönüşümünün ilk hali “Bilinmeyi
sevmek”, “İstek, ‘ol’ emri” olsa gerek.

Elektron bilim ile inanmayı yakınlaştırabilir. Elektron,

çekirdek etrafında belirli bir yönde ve yörüngede değil atomun
çevresinde her anda bir yerde olacak şekilde dağılmış bir bulut
halindedir. Bulut, hızı ölçülür, yeri saptanırsa, gözlem yapılırsa,
bir yönde hareket etme potansiyeline sahiptir. Heisenberg
Belirsizlik İlkesine göre “Bulut eğer daha fazla dağılmış olsaydı
hareket etmeyebilirdi.” “Belirsizlik İlkesiyle” olay belirlenir.
Hareketinin hızı ve yönü gözlem veya ölçmeye bağlıdır. Ayrıca
elektronun elektrik yükünün miktarı kritik ölçüdedir, çok az
farklı olsaydı hayat olmazdı. Yaradılışın bir amacı olmalıdır.

Einstein’ın İzafiyet Teorisi: “Zaman görecelidir, bazı

durumlarda çabuk geçer bazı durumlarda ise geçmek bilmez.”
Aynı bilim adamı, “Geçmiş ile gelecek aynı anda mevcuttur
ama insan aklı yer ve hareketin yönüyle kayıtlı olduğu için
deneyimleşemez” der. Zaman akıl içindir, akıl varsa zaman var.

Elektron, bir fotonun çarpmasıyla enerji kazanır. Enerji

kaybedince de foton olarak ışık açığa çıkar. Bu kayıp kazanç
çekirdek etrafındaki her turda oluşur. Elektron ışık hızında
hareket etmez ama ışık hızına kaynak olur. Işık hızında hareket
eden yaşlanmaz, enerji kaybetmez. Elektromanyetik ortamda
hareketli elektromanyetik dalga ve parçacığa foton denir.
Allah’ın kulu da Allah’tan, Allah’a gider ve Allah’ta kuldur!
86
 Gelelim inanç alanına. “Yer ve gök madde olmaksızın ve
müddetle kayıtlanmaksızın halk edilmiştir. Yer ve gök Allah’ın
ilmi ile görünür, vücudu ile mevcuttur. Zaman ve mekân ile
sınırlı olan aklın itibarı olmasa arz ve semanın vücudu itibar
olunmazdı. Sema ve arz Allah’ın vücudundan ayrı ve gayrı
olamaz. Her şey istek ve iradesiyle, “Kûn, ol” emriyle ancak söz
ve ses duyulmaksızın, arada bir vasıta olmaksızın ve zaman
geçmeksizin birden, an içinde olmaktadır.”(2.117)

Halk edilenlerin madde ve müddetle kayıtlı olmaksızın

ortaya çıkışını idrak edebilmeliyiz. Yani ilk önce madde yoktu,
madde, kütle oluşması için Higgs bozonunun olması gerek.
Özellikleri olan parçacıkların kendileri olmadan onların bilimsel
özelliklerini içeren ilim vardı. Bilimin “Evren atomdan çok
küçük bir şey, yokluk, iken büyük patlama oldu” demesi bir
itiraf gibidir. İlmin hali, uygulanması zamana tabi değildir.
Evrenin halden hale geçişi etkileşimlerle oluşur. Şimdiki hal
önceki hali, sonraki hal de şimdiki hali içerir. Her hal ise
diğerleriyle etkileşim içindedir. Elektronlar veya moleküller
arası bağlılık ve bağımlılık evrenin halleri arasında da görülür.

Evrenin bugünkü halinde bilimsel olarak saptanan

birçok kritik değere sahip katsayılar vardır. Az farklı olmaları
halinde hayatın olamayacağı bilinir. Var olabilmemiz için o
değerlerin öyle olması zorunludur. Örneğin, evren balonunun,
sanki buruşukken, genişleme hızının, kısa bir anda 10 üzeri 32
sıfır kat artış düzeyinden, ışıktan on bin kat daha hızlı iken,
bugünkü kritik düzeye düşmesi hayatın oluşması içindir.

87
 Tanrı’nın, evrenin kurulum ayarlarını seçmesi,
anlaşılamayacak bir biçimde başlatması, kadiri mutlak bir varlık
olarak, yetkisi içindedir, ama her şeyi açıklayan bir ilkenin de
var olması gerekir. (1) sayfa 165. Elektronun yükünün miktarı
az faklı olsaydı yıldızlardaki yanma ve patlama olmayacak, biz
olamayacaktık. Enerjinin varlığı fiilinden, nasıl olduğu da
sıfatından bilinebilir. Her parçacık ilmine uygun, enerjiden,
oluşur ve davranır. Oluşanlar oluştu ve oluşuyor ama oluşmada
müddet kaydı yok. Zaman zannımızdır, akıl içindir. “An” içinde
olan oluyor. Evren halden hale geçip gidiyor. Akıl durunca
zaman da durur. Ayet: “O, her anda bir şe’ndedir.”

Oluşumun zamana bağımsızlığı idrak edilmeli, geçmiş ve

gelecek aynı anda mevcuttur. Muhteşemin ihtişamını bilip,
basiretle gördüğüne âşık olanın aklı başından gidebilir. Miraç
olayında “Benden buraya kadar, buradan ötede yanarım”
diyene “Haklısın çünkü yer ve hareketin yönü burada biter”
denir. İlginç olan “Yolun geri kalanında yanarsın ama gelinen
yol da zaman ve mekâna bağlı ve bağımlı değildi” denebilir.
Peki, akıl buraya kadar bu benim işim diyordu orada niye
durdu. “Meğer var zannettiklerim de yok imiş” derse aklın
sahipliğinden de şüphe etmek gerekmez mi? Akılla gelen akılla
gitmeli ki aşk olsun, aşk kalsın, aşk idrak edilebilsin. İnsanın
yaradılışının amacı da budur, akıl verilmiştir ki bilsin eşyayı ve
kendisini. Her şey bilmek için, ancak, bilinecek bilindikten
sonra evveli de ahiri de zahiri de batını da kalmaz!

Enerjinin, ilk andan itibaren, her an bilinçli bir davranış

sergilediği görülür. Evrenin, uzay zamanın ve gökadaların, ilmin
uygulanması olduğu insan aklına daha yatkındır.
88
 “Biri göründü bilinmedi, biri bilindi görülmedi; görülen
bilinmedikçe bilinen görünmez” bilmecesi çözülmelidir. Elçiyi,
onu görevlendiren bilebilir, başkası bilemez, Allah’ı da gayrisi
bilemez. Zaman ve mekândan münezzeh olamayan O’nu idrak
edemez. Allah, ancak O’nun ilmi ile bilinebilir. Herkes O’nun
ilmi ile âlim, nefsiyle kaim, ayakta hayatı ile hay, diri, vücudu ile
mevcuttur. Başkası yoktur ki şirk olsun. “Ben varım, görürüm”
diyen, şirk içinde, O’nu bilemez, zaman ve mekânsızlığı aklı ile
idrak edemez. Tam aydınlanmayan, dürtüyle, elektron gibi
arada bir ışık saçmakla tam olarak aydınlatamaz.

Sonsuzluk duvarına benzeyen “Akıl Duvarını” geçip aşkı

idrak edebilen müstesnadır. Sonsuzluk duvarının ötesinden
berisine ışık geçemez. Bu yazılanları kimin kime yazdığı tam
olarak “Belirsizlik İlkesi” kapsamında olsa gerek. İnsan, aklı ve
zaman yapaydır; bilmek, bilinç ve bilinçlilik, idrak içindir. Aşığın
aklı başında değildir. Sanki seven sevilen gizli ve gizemli bir aşk
içinde aşk yaşıyor. Oluşuma anlam katabilmek için zamanı icat
eden akıl, zamanı gelince, zamanı ortadan kaldırabilmeli.
İlminden, ilmiyle olan, ilmi bilinerek idrak edilebilir. Bilinmek
için yaratılan, idrakte, aşk ile çıkabilir aradan!

Not: Zaman insanın tanımladığı bir kavramdır. Sezyum

elementi atom saatlerinin yapımında kullanılır. Bu saatler 300
yılda 5 saniye kadar hata yapar. Sezyum atomunun 9 milyar
salınışına 1 saniye denilmiştir.(2)

(1)Stephen Hawking, “A Briefer History of Time”, Alfa Basım, 2012.

(2) Bakınız http://www.turkcebilgi.com/sezyum

89
 İnsan Atom Yığını Değildir

Yapı Taşı kavramı artık eskisi kadar geçerli olmasa

gerek. İnşaatlar taş veya tuğladan yapılırken insanların
kaldırabilecekleri, işleyebilecekleri ölçü veya ağırlıkta taş veya
tuğla kullanılırdı. Bugün inşaatların çelik yapılar haline
dönüşmesiyle yapı taşı kavramı da tarih oldu denebilir.
Önceleri atom bölünemeyen en küçük birim olarak
düşünülürken yapı taşımız olarak ele alınabilirdi. Kuantum
mekaniği sayesinde bunun gibi birçok kavram da tarihte kaldı.

İnsan rastgele atom yığını değildir. Atomlar birleşerek

insanları oluşturur. Birleşmeleri ise rastgele değildir. Atomlar
kendi kendilerine sebepsiz, koşulsuz birleşmez. İçinde
bulundukları ortam atomları birleşmeye zorlar. Ortamda atom
gibi fiziksel şeyler varsa fizik kuralları da vardır. Fizik
kurallarına göre var olan şeyler birbirlerini iter, çeker.
Atomların kurallara uymama lüksü yoktur.

İtim ve çekim yasaları hayatın oluşumu için gerekli ama

yeterli olamaz. Var olan şeyler arasında “düzen” de olmalıdır ki
atomlar buna göre birleşerek hayat oluşsun. İlk adım bile en
sondaki amaç için uygun olmalıdır. Hatta her şeyin yokluktan
var olduğu biliniyorsa yoktan var olanların biri de düzen olsa
gerek. Her şey var olurken, en başından itibaren, bir düzen
içinde var olmalı. Bulunamayan bir parçacığın bile hangi
özelliklere sahip olduğu bilinmektedir. Düzen, amaç için
kurgulanmıştır. Amacın “bilmek” oluşu ise insan ve insanlığa
en yakışan şeydir. Bilen bilinmek istemiş olabilir.
90
 Her şey, bilimsel özellikleriyle birlikte, yoktan var olan
atom altı parçacıklardan oluşur. Su artık iki hidrojen bir oksijen
atomu değildir. Suyun özellikleri atomlarının özelliklerinden
çok farklıdır. Hele canlılar artık cansız değil extra bir düzene
sahiptir. Özellikle, “insanlığın”, doğanın doğal uzantısı
olduğunu düşünmek insanlığı hafife almak olabilir. Cehaletten
kurtulmak için bilmeye çalışırız. Beş duyumuz ile algılar akıl ile
değerlendiririz. Bildikçe bilmek ister bilgi peşinde koşarız. Bilgi
bizi çeker mi iter mi anlaşılmaz. Önce inisiyatifin bizde
olduğunu düşünürüz ama sonra bilgi peşinden koşar, bilgisiz
yapamayız. Akıl teslim oluncaya kadar durmaz. İnsan da
kendini bilmeye çalışır, bilinceye kadar rahat edemez.

Kur’an düzen demektir. Hitap olarak, ayetler halinde,

indirilen Kitap, bir düzenin olduğunu, her şeyin bu düzen içinde
halk edildiğini anlatır. Üstelik her halk edilenin bir amacı
gerçekleştirmek üzere var edildiğini bildirir. Bilimin “Belirsizlik
İlkesi” ile bazı gerçekleri belirlemesine karşılık, Kitap belirsizlik
yoktur deyip düzeni vurgular. Bilimsel “Heisenberg Belirsizlik
İlkesi” enerjinin yoktan var olabileceğini sonra da tekrar yok
olabileceğini belirterek bir gerçeği “Belirlemiş” olur. Enerjiden
de kütle ve maddenin, formülüne göre, kendiliğinden oluştuğu
apaçıktır. Bilimin dışından ve üstünden bakabilen Kitapta ise
“Var Olanın” oluşumunun bir amacının olduğu yazılıdır.
Tesadüfün ve abes bir şeyin olmadığını açıklar. Kısaca, Büyük
Patlamada patlayan şeyin bir “düzen” içinde ve bir amacı
gerçekleştirmek üzere patladığı bildirilir. Bu evrenin hiçlikten
kendiliğinden patlayarak var olduğu ve hayatın da tesadüfen
oluştuğu akla ve mantığa uygun olamaz.

91
 Hayatın oluşumu ve gelişimi için kritik katsayıların
varlığı ve çok sayıda oluşu zaman temelini de ortadan
kaldırabilir. “Milyarlarca yıl içinde maddeden canlı oluşabilir”
demek “Tas, çeşme başında elbet dolar” demeye benzer.

Kitabın önemli deyimlerinden biri de “tebayün etmek”

olabilir. Anlamı “Yeniden keşfedercesine aşikâr oluş” olabilir.
Yeni buluşlarında “Sezgisel” kavramları kullanan bilim insanları
genellikle yeni bir şey keşfeder. Bazı bilim insanları bilimsel
kavramları özellikle dinsel kavramlardan uzak tutmaya özen
gösterir. “Var Olanın, bilinenlerin artırılarak, bilinmesi için” bu
özene gerek olmayabilir. Kitap zaten insanları arama, bilmeye
yönlendirir. İnsanların fıtratlarına kazınan bilme ve olma
yetenekleri sayesinde aynı şeyleri yapar.

Var olan herhangi bir şeyin var olması için ‘zaman’

ihtiyaç duyulan bir şey değildir. Atomun veya suyun var
olabilmesi için belirli bir zamanın geçmesi gerekmez. Var olan,
zamana gerek olmaksızın var olur. Zaman bağımsız bir değişken
değil uzay ile birlikte “Birleşik Alan” oluşturur. Uzay zaman bir
bütündür. Proton nötron birleşmesi zaman değil ama “Güç”
ister. Kuvvet ve kudret yok ise ortamda, kuantum fiziğinin
elemanları gibi, “Şeyler” birbirini çekemez ve birleşemez, atom
bile oluşamaz. Hidrojen atomu için proton, nötron ve
elektrondan birer tane gerek, ama ayrıca bir birim zaman
gerekmez. Zaman insan aklı içindir ve itibarî, izafîdir.

Kitap, zamanın, insan aklının “Bilmek” amacıyla

saptadığı bir kavram olduğunu yazar. İnsanın kendini bilmesiyle
“Gerçek” bilinmiş olur.
92
 Hak ve hakikatin bilinmesi durumunda ikinci bir varlık
şeklinde insanın varlığı söz konusu olamaz. Bu durumda ne
insan, ne akıl ne de zaman kalır ortamda. Bilim de bu gerçeğin
aksine bir şey söylemez. Kuramsal olarak da her şey ‘yok’tan
var olur.

İnsan bildiği için ve bilip uyguladığı kadar insandır. İnsan

bildiği için meslek sahibidir, bilgisini uyguladığı kadar da
örneğin marangozdur ve usta marangozdur. Kendini bilebilen
insana da olgun insan denir. Kendisinin, kum yığını gibi atom
yığını olmadığını idrak edebilene kâmil insan denebilir. İnsan,
aklı sayesinde bilir. Akıl da doğada bulunmaz, doğal bir “Şey”
değildir. Eski bilgilerden yeni bilgi üretme yeteneği üstelik sezgi
gerektirir. Akıl ve sezgi evrende var olan düzeni keşfetmeye
çalışır. Düzen ve düzensizliği ayırt etmeye uğraşır. Hani bir
hikâyeye göre kurbağa kaynar suya atılırsa fırlayıp kaçar ama
soğuk su yavaş yavaş ısıtılırsa haşlanıp kalır. Bilim insanları da
önce “Akıl verilmiş en büyük nimettir” dese de sonra “Doğada
ve evrende bir kanıt yoktur, bu nedenle Allah yoktur” deyip
kendisinin varlığını kanıtlar. Neyse ki Dünya, Doğa, Evren
dendiğinde ‘bir ve tek’ anlamı çıkar. Çoklu evren denildiğinde
bile yoktan var olanın başlangıçta iki adet olduğu anlaşılmaz.

Halk edilmiş doğa, aklî on dört milyar yıl içinde,

değişimlerle, evrim geçirerek insana ulaştı. Değişimler her an
bir şe’nde olacak şekilde süreklidir. Yoktan halk edilen şeyler,
insan haline gelinceye kadar, evrim geçirme özelliğine sahip
idiler bu nedenle de evirildiler. İnsan, bilgi ile nereden
geldiğini, zaman kavramı sayesinde ne zaman geldiğini, buldu.
Bilerek ne olduğunu anladı, akıl ve zamanla aradan çıkabilir!
93
 İnsancıl bir olgunlaşma süreci sonunda ise insan kemale
erdi ve Allah’ın ruhunu kabule hazır hale geldi. Ruh ile dirilen
kâmil insan ölümsüzlüğü de Hak etti. Böylece, onun hiçbir şeye
ihtiyacı kalmadı, her şeyin ona ihtiyacı oldu. Yokluktan halk
edilenler, bilinmek isteyenin bilinmesi için, kâmil insan
amacına ulaşmakta araç olmuştur. Eşyanın bir düzen içinde var
olduğunu bilebilmek eşyanın değer ve kıymetini bilmektir.
Eşya, hakikat güneşinin gurup ettiği şey olduğu için karanlıktır,
gecedir. Gecenin kadrini böylece idrak ettiğinde hakikat güneşi
doğan kâmil insanın kalbine “Düzen”, anda inmiş olur. Özünde
oluşumun ilk anındaki düzeni idrak edebilenin anlatımı ve
açıklaması 23 yıl da alabilir 33 yıl da alabilir. Hakikat
anlatılamaz, ancak, idrak edilebilir!

94
 Sonrasını Biliriz
Büyük insanların büyük düşünceleri mi oluyor yoksa biz
büyük düşünceli olanlara mı büyük insan diyoruz? Hele bu
insanlar bilim insanları ise bilgileri, bulguları, bilimleri ve
düşünceleri de çok bilimsel oluyor, bu nedenle dedikleri
doğrudur diyoruz. Ancak, bazen söylenenleri anlamakta, kabul
etmekte veya inanmakta zorlanırız. Bu da nasıl olur der kalırız.
Sanırım buna benzer en zor alan ve anlarda bilimsel alan ile
inanç alanını birbirleri için kullanabiliriz. Birinin dediğini diğeri
de teyit ediyorsa gönül rahatlığı ile “doğru” diyebiliriz. Örneğin,
Termodinamik ilminin temel “Enerjinin Sakınımı Yasası” der ki
“enerji dönüşür, işe veya kütleye, maddeye dönüşür ama yok
olamaz, yoktan da var olamaz.” Aynı şekilde inanırız ki “Var
olan Bir ve Tektir, yok olmaz, sonradan yok olan da hiç var
olmamıştır ki zaten.”

Evren bilimi “Kozmoloji”, “Astrofizik” her şeyin ilk anına

noktayı koydu. “Büyük Patlama için bir sebep ve enerji gerekli
değildir” dendi. “Üstelik evren veya proton fark etmez, her an
her yerde büyük ya da küçük bir ‘şey’ oluşması mümkündür,
yoktan var olabilir ve tekrar yok olabilir ve bu iş için bir enerji
gerekmez.” Bizim köyde olsam, duymuş olduğum, “O yalan bu
yalan, fili yuttu koca yılan” deyimini anımsardım. Diğer bilim
insanlarının da itiraz etmediği bu fikir bilimsel bir sonuç olarak
öne sürülüyorsa “Aksi ispat edilinceye kadar” diyerek kabul
edebiliriz. Bari teyit etme şansımız elimizden alınmasaydı,
inanç âleminde doğrulama yapabilirdik. Keşke bu büyük
insanlar buluşlarının sonunda “Basitçe, gerek olmadığı, ihtiyaç
duyulmadığı için, Allah yoktur” demeseydi.

95
 Biz de kendilerine “Mübarek insan bu bilimsel bir sonuç
mudur, bir formüle uygun mudur, enerjiden ötesine nasıl
hüküm veriyorsun?” desek yerinde olabilir. Oysa “Söylendiği
gibi hayali bir Allah yok” dense “Haklısınız” denirdi. “Pozitif
Bilim” denip negatif sonuç çıkmazdı. Madem işiniz pozitif bilim
hadi biraz da negatif bilim yapın desek ne yaparlar acaba.

Kitabımız “Allah vardır, var olandır, gayrisi de yoktur,

O’ndan başka bir varlık veya İlah yoktur” der. “Evren yoktan
var edilmiştir, eşya bütün özellikleriyle, bir düzen içinde ve bir
amaç için halk edilmiştir.” Evren “Hiçbir şeyi bir var olsun bir
yok olsun diye var etmedik, bir düzen içinde ve bir amaca
uygun şekilde halk ettik” ayetine (21.17) göre düzenlenmiştir.
Ku’ran’ın anlamı düzen demektir, eşyanın hakikati bilindiğinde,
“Var oluşun içinde ‘düzen’ ilk andan itibaren inmiş haldedir,
eşyanın özünde bu hakikat gizlidir, ayetlerin Resul tarafından,
ayrıntılı uygulamalar halinde açıklanması 23 yıl sürmüştür”
idrakine varılabilir.

Daima önce bir boşluk veya yokluk vardır. Sonra her

şeye sahip olunur. Biz de yoktuk önce, bir plan program veya
bir düş, düşünce sonucunda var olduk. Bilim insanları iş ve
işlemlerinde tesadüf yoktur. Doğaya gelince aynı bilim insanları
“Rastgele, tesadüfen kendini kopyalayabilen enzimler
sayesinde canlılık oluştu” der. Evren çok sayıda katsayının var
oluşu ve halen de öyle oluşu sayesinde dengede durmaktadır.
Elektron küçücük yörüngesinin bir turunu bile tamamlamadan
yok olur başka yörüngede ortaya çıkar. Bu elektronun elektrik
yükünün değeri az farklı olsaydı madde olamazdı.

96
 Evrenin genişleme katsayısı az farklı olsaydı ya çökecek
veya dağılıp gidecekti. Sanırım “Tüm oluşumda tesadüf olsaydı
evren on dört milyar yıl yaşında olamazdı, yeniden oluşmaya
çalışırdı” demek mantıklı olurdu.

Tüm fiil, olay ve eylemler ya doğaldır ya da yapay. Doğal

olaylar doğadan yapay olanlar insandandır. Yaptıklarımızı bir
amaç gözeterek yaparız. İş ve işlemlerimiz bir sıfat altında
yapılır. Amir veya memur, oğul veya baba, öğretmen veya
öğrenci olarak yaparız. Sıfatlar belirler işin sonunu. Genelde
kötünün yaptığı kötü, iyinin yaptığı iyi olur. Ancak biz işin
sonunda görür veya öğreniriz, işinden anlarız yapanın ne
olduğunu. Hatta işin sonunu, yapanın kişiliğine, zatına
bağlayabiliriz olayı. Kişilik bakmakla, görmekle anlaşılamaz
ancak en sonunda kişiliği nedeniyle ne veya nasıl olduğu bilinir.
Bilmemizin, bilebilmemizin, aklımızın bir sınırı vardır, sonrasını
görerek öncesini biliriz. Fiillerden sıfata ve sıfatlardan zata
ereriz. Ermemiz için ‘akıl’ verilmiştir, durmaksızın ‘arama’
kişiliğimize kazınmıştır. Elimizde hazır bulduğumuz özellikleri
kullanarak bilinç sahibi oluruz. Amaç insan olmaktır.

Her sonuç bir sebebe dayanır. Aklımızın düşünme

sistemi böyledir. Bugün bir şey varsa, böyle isek geçmişte bir
sebep olmalıdır. Bu nedenle kendimize “Nereden gelip nereye
gidiyoruz?” diye sorarız. Geri dönüş için zamanı yaratırız.
Zaman akıl içindir, itibaridir, izafidir. Proton ile nötronun
birleşmesi için zamana gerek yoktur. Elektronların karşılıklı
etkileşimi için zaman gerekmez. Foton dediğimiz ışık düzeyine
inince değil zaman, mekân da hükümsüz olur.

97
 İkiz foton deneylerinden bilinir ki bir fotona yapılan
etkiden aynı anda çok uzaktaki ikizi de aynı şekilde
etkilenmektedir. Kısaca, her şeyin sonrası öncesine bağlı ve
bağımlıdır. Her idrak ettiğimiz “Son” için “Böyle olacaktı ya ne
olacaktı, çünkü öncesi öyle olanın sonu böyledir” denebilir. Her
şeyi an be an yaşarız, biz hep son andaki son durumda varızdır.
Bu hal bir mucizedir, varlığımız, yaşamımız, yaşadığımız bir
mucizedir. İyi ki böyledir, böyle olduğuna ne kadar şükretsek,
teşekkür etsek azdır. Bu halimizin her dakikasını atmış saniye
yaşamalı, zevkini çıkarmalı, keyfini bilinçli olarak sürmeliyiz.
Fotonu biliriz kendimizi bilemeyiz, bilince “Önce var olan ancak
sonra da vardır” dememiz gerekir.

Amaç insan olmak, yolu da kendimizi bilmek ise Doğu

ve Batı kültürleri burada ayrışır diyebiliriz. Sanki birisinde
“İnsan haklarını” bilirler “İnsanı” bilemezler, diğerinde “İnsanı”
bilirler “İnsan haklarını” bilemezler. Kralın kendilerine tanıdığı
hakları başkasına tanımazlar. Karşısındakini kendisi gibi
bilemeyen, Hakk’ını tanımayan insan mıdır? Hayvan gibi güçlü
ise çok mu önemlidir? Güç Hak’tandır, hak güçten gelmez.
Önünde veya sonunda sentez yapmayı umarım öğrenebiliriz.
Doğru, doğudan batıya gidiyoruz, umarım batıdan da doğuya
geçip gelebiliriz.

Evrenin son halini, bildiklerimiz kadarıyla, ilminin

keşfettiğimiz kadarını biliriz. Sonunu bildiğimizin en başını
bilemeyiz, çeşitli kuramlar geliştiririz o kadar. Kendimizin de
son halini biliriz, ilk halimizi bilemeyiz. Evren ve insanın ikiz
olduğunu, ikisinin de yokluktan geldiğini biliyoruz diyemeyiz.

98
 Kendine Yardım Ediş

İnsan ve insanlığın gelişimi paraleldir. Her ikisi de

benzer hatta aynı aşamalardan geçer. Kutsal mesajlar da
evrensel anlamda insanlık için ve bireysel anlamda bir insan
için geçerlidir. Âdem âlemin küçük halidir veya makro kozmos
âlem ise mikro kozmos da âdemdir.

Küçük ve büyük her iki âlemde de mana ve madde

vardır. Her kişinin bedeni kendisinin arzıdır. Manevi açıdan bir
kişinin kalbi de onun Mekke’sidir. Bu kapsamda Mekke’nin
Müslüman olmayanlarca istilası ve inananların şehirden
sürülmesinden sonra fethedilmesi bireysel bünyede de
yaşanabilir. Nefsanî kuvvetler önce ruhani kuvvetleri yenilgiye
uğratabilir ve kalbi istila edebilir. Sonuçta nurani ve ruhani
güçler kalbi fetheder.

Kişinin ergen oluşu ile bireysel yaşam başlar. Kendi

başına kaldığında büyüme çağında büyüklerinden eğitimle
aldığı güzel ahlak dersleri önem ve önceliğini yitirebilir. Hayata
atıldığında, yaşam kavgası kargaşasında, bazı erdemlerin
başkaları tarafından göz ardı edilmesinin etkisi altında kalabilir.
Diğer bireylerle girdiği yarış ve yarışmalarda vehim ve hayal
gücü gibi nefsanî duygularına yenik düşebilir. Kalbindeki güzel
ahlaka ilişkin erdemler, ruhani ve nurani değerler, geri plana
itilebilir veya tamamen unutulabilir. İçki, şehvet, şiddet ve
kumar gibi kötü sıfatlar birbirini destekler. Bu durum kalpte
yeşermesi beklenen değerlerin kalpten tamamen sürülmesi ve
kalbin nefis mücadelesinde yenik düşmesidir.
99
 İyi değerlerini kaybedip kötü değerlere teslim olmasıdır.
Bazen nefsanî güçlerden gazaba ilişkin bazen de şehvete ilişkin
güçlerin üstün geldiği görülür. Bu şer güçler, iyilerin aksine,
birbirleriyle de savaşır, birisi diğerini kalpten söküp atar.
Şiddete eğimli kişilerin hak etmedikleri halde, zorla,
diğerlerinin hakkını ellerinden aldığı görülebilir. Bazılarının da
iffetlerini kaybettikleri gözlenir. Bu durumlar her yerde ve her
zaman öncelikle inanç sistemlerine aykırıdır.

Nefsanî sıfatlar tarafından istila edilmiş bir kalp ilk

bakışta Hz. Musa’nın 10 Emri’ni hatırlatır. “Öldürmeyin” ve
“Zina yapmayın” emirleri gazap ve şehvet güçlerine karşıdır.
Kalbin nefse, bedene, maddeye dönük kapısına “Sadır” kapısı
denir. Bu açıdan kalp bir anlamda “Havra” ibadethanesidir.
Kalbin istila güçlerinden tam arındırılmış hali, yani nefsanî
sıfatlardan, güçlerden temizlenmiş kalp ise kutsal mesajlara
adanmış “Manastır” gibidir. Kalbin “Fuat” kapısından ruha
yüceliş gerçekleşmesi durumunda kalp, namazı miraç olan
mümin için “Mescit” olur. Böylece fena bulan mümin için kalp
müşahede makamıdır. Kötü sıfatların kalbe hâkim olması hali
havra, manastır ve mescit gibi ibadet yerlerinin kapanmasıdır.
Kötü sıfatların kalbi istilası kalıcı olsaydı Allah bireyde ve
evrende anılmaz olurdu. Bu durum yaratılışın fıtratına aykırıdır.
Bireysel düzeyde kalbini temizlemeye çalışana, bu konuda
Allah’tan yardım isteyene, dua edene yardım eli uzanır.

Her ayetin bir hadise, bir olay veya eylem üzerine indiği
düşünülürse, ayetle denilen ve denmek istenen daha iyi
anlaşılabilir. Tüm ayetler de bütünleşmiş bir şekilde birbirini
destekler ve tamamlar.
100
 Her işe Allah’ın adını anarak başlamak yetmez, izin
vermesi de beklenir. Her olan ve olacak O’nun güç, kuvvet ve
kudretiyle olacağından kalbin fethedilmesi için yapılacak
savaşa Allah’ın izin vermesi beklenmelidir. Kalbin istilası öncesi,
sırasında ve sonrasında gelişen olay ve eylemlerin bu açıdan
değerlendirilmesi önemlidir. Kötü nefsanî güçlerin çarpışıp
kalpten söküp attığı güçler, sırf iyi oldukları için atılan, ruhani
ve nurani değerlerdir. Birisini döverek elindekini alan kişi önce
yaptığından utanır. Utanması onun eğitimli ve ahlaklı olduğunu
gösterir. Ahlaklıdır ama hata yapmıştır.

Zamanla kendisinin de bir çeşit çaba ve uğraşı sonunda

kazandığını düşünerek, utanmayı kalbinden söküp atar. Bunu
yapan utanma duygusunun iyi olduğunu bildiği halde kalbinde
sürekli bir çatışma ile yaşayamadığı için yapar. Utanma
olmayınca şiddet şehvetle desteklenir. Birlikte daha büyük
kötülük gücü oluşur ve daha çok sayıda iyi sıfatı kalpten atar.
Böylece şer güçlerin işbirliği kalbi ruhtan uzaklaştırıp nefsin
kucağına atar. Başta yapılan bir küçük tercih sonunda karakter
ve kader haline gelir.

Nefis mücadelesi büyük cihat olarak tanımlanır.

Savaşların en uzun soluklusu, çatışmaların en kanlı geçenleri
kalpte yürütülen iyilik ile kötülüğün çarpışmalarıdır. Bireysel
çapta ve bir kalbin içinde yürütülen çarpışmalarda iyi sıfatlara
karşı birleşen kötüler, üstünlük sağlanırsa, birbirlerine düşer.
Kalbe hâkimiyet için bir kötü sıfat diğer biri tarafından yenilgiye
uğratılabilir. Çok küçük ve basit görülen bir kötülük bile
büyüme ve gelişme eğilimi gösterir. Böylece mücadele de
büyür, kalbe hâkim oluncaya kadar sürer.
101
 Çevreye yayılan çatışmalar çevredekilerin de ilgisine
girer ve onları da içine çeker. Bireyi aşan toplumsal savaşlarda
“Halk aynen Hak’tır”, hatta “Halkın dediği Hakk’ın dediğidir”
denilir. Haklı olan iyiler ile Hak’sız olan kötüler savaşır. Çevreye
yayılmadan kalbin içinde yürütülen mücadelede ise kalbe
ruhtan akıl aracılığı ile alınan inançsal, nurani ve manevi
değerlerin kaynağı da Hak’tır. Hakça yürütülen çatışmalarda
Hak’lı olan taraf kazanır, iyilik, doğruluk ve güzellik kalbi
yeniden fetheder. Hayat da hayattaki mücadeleler de bundan
ibarettir zaten. Konuya ilişkin kutsal mesajlar, ayetler de her iki
âlem için böylece geçerli olur.

İnsanın, fıtratına kazınmış olan güzel ahlak değerlerinin

kalpten sökülüp atılmasına karşı koyması, mücadele etme
isteğini gösterir. Kişinin niyazı, arzu, istek ve duasının karşılık
bulması halinde Allah savaşmasına izin vermiş demektir. Birey
istemese olmazdı, izin verilmez, karşı koymaz, kötülüğe boyun
eğerdi. Kişi içinde bulunduğu bir durumda yardım istemiş
olmalı ki Allah da duasını kabul edip yardım etsin, diğer iyi
sıfatları ve halkı onun yardımına göndersin. Kötü sıfatların kök
salmasına karşı koyan kişi, aynı zamanda, Allah’ın iradesine
yardım ediyor demektir. Kalp, önce havra sonra manastır ve
mescit aşamalarından geçerek, Allah’ın sıfatlarıyla sıfatlanmış
olur. Kendi bünyesinde vücut bulan ve ortaya çıkan kötü
sıfatlarla çarpışan kimseyi Allah nuru ile kahrederek lütfeder.
Belki de bir anlamda, “Kendine yardım eden, Rabbine yardım
eder.” “Sana savaş açanlara ve sana zulüm yapanlara karşı
savaşmana izin verildi. Allah, kendine yardım edene yardım
eder!” (22.39,40).

102
 Gece ve Gündüz Yoktu

Kutsal mesajların deyimleri önemlidir, zamana göre

anlam kazanır. Örneğin bir ayetin tevilinde yer alan “Sad, gece
ve gündüzün olmadığı vakitte, Rahmanın arşının üzerinde olan
dağdır” düşüncesi birçok açıdan ele alınmaya değer. ‘Gece ve
gündüzün olmaması’ bugün, zamanın henüz başlamadığını,
ışığın henüz oluşmadığını düşündürüp bizi evrenin ilk oluşum
anına götürebilir. Sabah veya akşam saatlerini de ele alabiliriz.
Dünyanın ve evrenin ayrıntılı görülemediği anları düşünebiliriz.
Bu anlarda tüm madde bir bütün, dağ biçiminde algılanabilir ve
bu dağın arşın üstünde durduğu ise ayrı bir gerçektir.

İnsanın, insan olarak tanınması öncelikle aklı ile ilgilidir.

Aklı başında ise, iyi ile kötüyü ayırt ediyorsa, reşit sayılır. Akıllı
davranışlar iyiden daha iyiye giderken duygusal davranışlar
önem kazanır. Akıl, ilmin daha fazlasını talep ettikçe ilmin
kaynağına doğru ilerler ve elde ettiği bilgileri kalbe taşır. Kalp
bilgileri ve duyguları değerlendirerek evrene anlam verir. Kalp
böylece, bireysel ve çevresel, bilinen mevcudatın tümünü
kapsar. İlmin kaynağı ruhtan aldığı bilgiyle gerçeği idrak eder.

İnsanın kalbi bedenin içinde ve onun bir parçası olduğu

için kendisinin bedensel ve maddesel yönünü iyi bilir. Nefsanî
ve hayvanî nefsin kalbi istila etmesi aşamasında, maddenin
yararlı ve zararlı olan her yönünü anlar. Bedensel her iş ve
eylemin ardında bir düşüncenin olduğu açıktır. Enerji
düşünceye dönüşür ve düşünce de enerjidir. Böylece, mana
maddeye dönüşür. Bir hayalin, projenin, kavramın, tasarımın
fiile, maddeye, ürüne, uygulamaya dönüşmesi mana ile madde
ilişkisini açığa çıkarır.

103
 İlim, fikir, bilgi ve tasarım enerjisinden bir inşa veya
inşaata geçilmesi, ilimden maddeye geçilmesine örnektir.
Kısaca, bilinen her şey, evren ve içindeki maddi ve manevi var
olanlar, akıl sayesinde kalpte yer alıp önem ve anlam kazanır.
Böylece gece ve gündüzün olmadığı zamana anlam verilebilir.

Bilgisayarın yazılımı onun ruhu ve donanımı da

maddesidir. Yazılım ve tasarım önce gelir. Önce donanım
yapılamaz. Donanım yazılım kadardır, ona göredir, onun
içindir. Donanımı yazılım belirler, özellikleri ve yetenekleri
saptayan yazılımdır. Maddeye dönüşen ilimdir. Büyük Patlama
ile enerji açığa çıkmış ve enerjiden de kütle oluşmuş ise bu ‘ ilk
enerjinin’ evvelinde enerjinin ilmi, özellikleri olmalıdır. Bilimsel
özelliklere sahip olmayan, ‘düzensiz’ enerjiden evren
oluşamazdı. Fizik ilmine göre enerji iş yapma yeteneğidir.
Kuantum âleminin bilgilerinden ve evrenin ilk anlardaki
durumundan anlıyoruz ki önce plazma oluştu. Plazmanın
soğumasından elektrik yüklü parçacıklar oluştu. Elektriksel
alanın oluşumu ve elektromanyetik radyasyon-EMR soğumanın
ve basıncın düşmesinin sonucudur. Henüz elektron oluşmadan
ve henüz elektronun enerji kaybetmesiyle ışık olarak bilinen ve
kütlesi bile olmayan foton açığa çıkmadan; özelliklere ve iş
yapma yeteneğine sahip enerji vardı. Diğer bir deyişle henüz
aydınlık ve karanlık, gece ve gündüz oluşmadan; kütle ve
maddenin oluşacağı enerji vardı. Sad veya suret
diyebileceğimiz bu enerji dağının ardında Kaf olarak
adlandırılabilecek ilim, mana, düzen vardı. Bilim adamlarına
göre evrende var olan her ‘şey’ kendi bilgisinin taşıyıcısıdır. Her
‘şey’ ilgili bilgi ve özelliklerinin deposudur.(*)

Kalp bedendedir ama ilmi bedeni de kapsar. Henüz

gündüz olmayan sabah veya henüz gece olmayan akşamda
ayrıntılarıyla görülemeyen madde bir bütün halinde algılanır.

104
 Bu madde dağına Sad ve üzerine oturup deposu olduğu
ilim dağına Kaf denebilir. İlmin tümünü idrak eden kalp
Rahmanın arşıdır ve bu kalp de Sad dağını kapsar, içine alır.
Yeryüzü gökyüzünde ise arz da arştadır. Sad dağı, Kaf dağının
içinde ve üzeridedir. Kaf dağının ardında Anka vardır. Bu
durum ise yerlere ve göklere sığmayan Rahmanın mümin
kulunun kalbine sığdığını da gösterir. Kalbi bilmeyen Rabbi
bilemez. ( 50.1; 38.1).

“Rahman ismi daha sonra gelen her isim ve sıfatın

kaynağını oluşturur. Eşyanın tümünü, hakikatini, vasıflarını ve
diğer vücudu olan ve olmayan şeyleri kapsayan, Kur’an aklı
olarak bilinen, kâmil insan istidadını insanın fıtratında yaratıp
kazıyarak Kur’an’ı öğretti. Kâmil insan fıtratında toplanmış olan
şey, ayrıntısıyla, fiilen zahir olmuş görünmüştür.”

“Bu zahir oluş rahmanî, genel rahmet değil rahimî, özel

rahmettir. İnsanlığın fıtratını yaratıp Furkan aklını,
uygulamaları ona yönlendirerek insanı halk etti. İnsana,
böylece, ardına bakıp, Furkan’dan, fiil ve uygulamalardan
Kur’an aklına, ilme, ilmin hakikatine ulaşıp haber verebilmesi
için, diğer mahlûklardan farklı olarak, konuşma yeteneği
bahşedildi. Ruh güneşi ve kalp ayı insanda kendi menzil ve
mertebelerinde seyreder. Her birinin kendine özgü olgunluğu
vardır. Cisim gecesinde duygusal şuur ile nurlanan hayvani
nefis yıldızı vardır. Cisim ve nefs, ceset arzına secde eder,
beden, madde ve toprağa bağlı ve bağımlıdır. Böylece eşya
maddeye secde eder çünkü ona bağlı ve bağımlıdır,
mecburdur, ancak, dolayısı ile eşyanın ilmine secde etmiş olur
ama eşya bunu bilemez, yalnız insan bilebilir.” (55.1-6). Bilince,
halk edilmişlikten, yaratılmışlığa, inşa edilmişliğe yücelir.

105
 İnsan, bedenini, bildiklerinden oluşan ilmi ile hareket
ettirir. Oturup kalkması, yemesi içmesi, her türlü duygusal ve
fiziksel davranışı ruhuna, ilmine uygundur. İnsanlık, insan
bedenine, insan bedeni de insanlığa secde eder. Evrenin de
oluşumu ve gelişimi, evvelindeki düzen içeren ilk enerjidendir.
İlk enerjide bir iş yapma yeteneği vardır, bu enerjinin bütünü
rahmanî rahmettir, geneldir. Kütleye, maddeye ve eşyaya
dönüşümü rahimî rahmettir, özele inmiş ayrıntıdır. Bu ilk
mükemmel yetenekli enerji, bilimsel ‘entropi’ kavramına göre,
gittikçe bir çeşit bozulma, bozunum içindedir. İlim bilinmek
ister. İlim dağının evren dağı halinde görünmesi, zahir olması
ve en sonunda insan eli ile kâmil insanın yaratılmasıyla amaca
ulaşılmış ve ilim insanca bilinmiş olur. Gece ve gündüz
kavramlarını, karanlık ve aydınlık ortamı bilemeyen, yalnız halk
edilmişleri bilerek, hakikati idrak edemez. Var olan şeyleri
özellikleriyle bilmek yetmez.

Doğuştan gelen özelliklerin doğuş olmadan da var

olduğu idrak edilmelidir. İdrak ile insanın fıtratına, ayrıntılar
öğretilerek, kazınan düzen, Kur’an aklı Furkan olarak görünür.
Konuşma yeteneği bahşedilmemiş olsaydı muhabbetle letafet
kazanılamazdı.

(*) The Economist, Stephen Hawking's answer to a 40-year-old paradox

about black holes, Aug 26th 2015, BY D.J.P.

106
 Rahmanî Işınım

Rahman ve Rahim besmelede yer alan iki isim ve sıfat.

Sonuçta her isim ve sıfatın Allah’a ait olduğundan şüphe yok.
Ancak, ‘bilinmek’ amacına ulaşmak için yaratılan insan
öğrenmeye başlarken her şeye baştan başlar. İlk günden, hatta
ilk andan itibaren, çocukça sormaya başlar ne oldu, nasıl oldu,
aslı nedir, ne denir? Cevap bulundukça geriye yani en başa
doğru ilerlenir. Nereden geliyoruz, nereye gidiyoruz? İnsanlık
ve akıllı insan hali!

Rahman, ortaya çıkma açısından ilk var olan ve

maddeleşme şeklindeki olgunlaşmanın hammaddesi olmak
gibi, nimetlerin tümünün asıllarını, ‘taşıp yayılarak’
oluşturandır, oluşturanın ismidir. Her ismin bir cismi de
olabilir, bilimsel adı ‘ışınım’ veya radyasyondur. Daha önce
üzerinde durulduğu (50.1; 38.1) ilk anda var olanın tümünün
ilim haline Kaf, bunun cisim veya madde haline de Sad ismi
verilmiştir. İlme de cisme de verilmiş nimetler gözü ile
bakılabilir ve bu iki kavram da sentez edilebilir. Kitapta bu
sentez yapılmış, sonra oluşanların aslını oluşturana yer
verilmiş. “Rahman, nimetlerin tümünün asıllarını ifaza eden,
yani ‘taşıp yayılarak’ oluşturandır. Rahman ismi daha sonra
gelen her isim ve sıfatın kaynağını oluşturur.” (55.1)

Bilimsel açıdan da bakıldığında, Büyük Patlama ile ilk

oluşanın yayılımı, taşarak yayılması veya ışınımı söz konusu
edilir. İlk oluşum anlarına gidişte, ışığın oluşmasından da önce,
bir mikro dalga yayılımı veya radyasyonu, ışınımı gerçeği ile
karşılaşılır.(*) Boyutları sıfır ama kütlesi sonsuz olan ‘yokluğun’
patlaması ile ortaya çıkan sonsuz sıcaklığın soğuması ile evren
oluşur. Söz konusu “Sıcak Büyük Patlama Modeline” göre
Evren’in boyutu ikiye katlanırsa sıcaklık yarıya iner.
107
 Büyük Patlamada sonsuz olan sıcaklık bir saniye sonra
on milyar dereceye düşer. Evrenin boyutları ikiye katlanırsa
sıcaklık yarıya düşer. Patlamada kuantum etkisi var ve fizik
yasaları bilinmiyor, tam bir ışınım hali. Saniyenin on milyarda
birinde yalnız proton, nötron ve kuarklar var. Sıcaklık aslında
parçacıkların ortalama enerjisinin (veya hızının, çünkü henüz
kütle yok) ölçütüdür. Bilimsel açıdan kuarklar bilinirken ve var
olanlar bir bütün olarak henüz bir isim almamışken; Kitap, “Var
olanların tümünün asıllarını ‘taşıp yayılarak’ oluşturan
rahmandır” der. Patlamadan itibaren soğuyarak yayılmakta
olan radyasyon, birinci saniyede, proton ve nötronlardan
Hidrojen ve Helyum gibi elementlerin çekirdeklerini oluşturur.
Üçüncü dakika içinde ise atomlar oluşur. Yıldızların oluşumu
için ise bir milyar yıl geçmelidir.(1)

Rahman ve rahim, koruyan ve kollayan, bağışlayan ve

esirgeyen, koruyup merhamet eden gibi çeşitli isim ve sıfatlar
diğer tümünün kaynağını oluşturur. Bilimsel açıdan enerji yüklü
ışınım kütleye veya maddeye dönüşür. Aynı şekilde dinsel
alanda ‘taşarak yayılan’ da eşyaya, hayata ve insana, tüm
nimetlere dönüşür. Evrenden taşan kısım anti-madde olabilir.

Doğanın doğurganlığı kapsamında bir rahimde hayat

buluş bilincimizde kolayca anlam kazanır. Hayat veya yaşayan
canlıların bireyselliği, rahmanın genelliği yanında, rahmin özel
oluşunu anımsatır. Genel ortamda bir yıldız, ardalanda
görülebilen bir madde olarak, ışınım halinde yayılan enerji
kütle oluşturarak, özellik kazanmıştır. Genel eğitimden özel
veya bireysel eğitime geçiş de rahman ve rahim kavramları
kapsamındadır. Toplum genel, birey özeldir. Evrende enerjinin
varlığı geneldir, her yerde bulunur. Oysa madde ve eşyanın her
biri özeldir, enerjinin kütleye dönüştüğü yerde oluşur. Her ‘şey’
kendine özgü özelliklerini kapsayan bilgisinin ve ilminin
deposudur, aynıdır.
108
 “Eşyanın tümünü, hakikatini, vasıflarını ve diğer vücudu
olan ve olmayan şeyleri kapsayan, Kur’an aklı olarak bilinen
kâmil insan istidadını insanın fıtratında yaratıp kazıyarak
Kur’an’ı öğretti. Kâmil insan fıtratında toplanmış olan şey
ayrıntısıyla fiilen zahir olmuş görünmüştür. Bu zahir oluş
rahmanî rahmet değil rahimî rahmettir.” (55.2) Konuşma
yeteneği ile birlikte yaradılışına kazınan akıl, insana özgü,
verilmiş, özel bir nimettir.

Çevrenin algılanması bilgi edinme ve öğrenmeyi, aklın

kullanımını zorlar. Kendisine bağışlanan akıl ve öğrenme
yeteneğinin kullanımının son aşamasında insan çevresinin ve
kendisinin idrakine varır. Rahimî nimet ile rahman idrak edilir,
görünürden Görünene ulaşılır. Ayrıntısıyla fiilen zahir olup
görünenin, insanın fıtratına konmuş olanın olduğu anlaşılır.
Aydınlanmış bir kişi ışınımdan gelen, ışıldayandır. Kur’an düzen
demektir, evrenin ilk oluşum anından itibaren de bir düzen
içinde geliştiği bilimsel bir gerçektir. Ayrıntılar halinde fiilen
ortaya çıkan, ilmin görünür, uygulanmış haline Furkan denir.
Kur’an, Furkan halinde gerçekleşmektedir. Paranın iki
tarafından birisi, yazı kısmı yazılmış, diğeri tuğra kısmı ise
kazınmıştır. Anlaşıldığı kadarıyla denebilir ki “Beden-i
Muhammet ve ruh-u Muhammet olarak görünen Allah’tır!”

Bilimsel alandaki kuantum mekaniğinde ‘dalga ve

parçacık’ ikilisi isim ve sıfat kapsamında ‘rahman ve rahim’
kavramlarını anımsatır. Evren dalga özelliklerine sahip sonsuz
küçüklükteki parçacığın ani şişmesiyle oluşur. (3) Sanki her şey
bir akıl oyunudur, aklınız varsa her şey var, yoksa yok!

(1) Stephen Hawking, “A Briefer History of Time”.

(2) The Economist, Stephen Hawking's answer to a 40-year-old paradox
about black holes, Aug 26th 2015, BY D.J.P.
(3) Expres UK, Historic Discovery, By Paul Baldwin, Octber 16, 2015.

109
 Evren Düzenli Hiçliktir
Bilim adamları evrenin sırrını sonunda çözdü.(1)
Kanada’lı bilimciler yaratılan olmadığı için Yaratan’a da gerek
olmadığını ispatladı. Yeni kuramsal öneriye göre tüm evrende
negatif enerjinin toplamı pozitif enerjinin toplamına eşit. Bu
nedenle, Evrendeki her iki tip enerjinin toplamı da sıfır eder.
Böylece, evren bir ‘Hiç’, yani ‘Nothing’ ama ‘Ordered Nothing’,
‘Düzenli Hiç’ imiş. Kurama göre küçük veya sanal parçacıklar
çok küçük bir miktar enerjiye sahip olabilir ve çok küçük bir
zaman için var olabilir, şişme gösterebilir, bu evreni
oluşturabilir ve sonsuz küçük zaman içinde veya bir anda yok
olabilir. Hiçten bir şey olmuş değil evren hala bir hiçmiş. Küçük
bir sorun varmış, bu evren bir ‘Hiç’ ama ‘Düzenli Hiç’ imiş
çünkü matematik ve fizik yasalarının varlığı da ayrı bir
gerçekmiş. “Kur’an düzen, ilim demektir.

Bu son bilimsel makaleyi okuyunca “İnanılacak gibi

değil”, “inanmak veya inanmamak” kavramlarını düşünmemek
elde değil. Kendilerine “Siz bu dediklerinize inanıyor
musunuz?” diye sorsak, bilim adamları “Biz inanmayız, deneme
yapar, biliriz” diyeceklerdir. “Devasa hadronlarda koşturup
çarpıştırdığınız küçük parçacıklardan daha küçük parçacıklar
elde ediyorsunuz. Arayıp da bulmakta güçlük çektiğiniz “Tanrı
Parçacığı” bulundu, varlığından emin olundu. Kuramsal
parçacıkların çok çeşitlerinin varlığı ve elektrik yüklerinin (-)
veya (+) olduğu belirlendi. Bir evren de siz yapın öyle ise veya
evren içinde bir evren daha oluşsa” desek cevap ne olabilir?
Matematik ve fizik var ama evren bir hiç!

110
 Görünen, görenin görüntüsüdür. “Hak, Muhammed
suretinde zahir olur görünür. Genel rahmeti bütün eşyaya
vücut vererek ve özüne olgunluğu yerleştirerek eşyanın
tümünü kapsar. Özel rahmeti, zatının tevhidi ve gerçek
olgunluğun idrakine sahip Muhammed evliyasına özgü
sıfatların, tekliğin zatından bütün hakikati içeren hepliğin
kitabının inişidir.” (Fussilet 41.1,2) “Bu Kitap önce bütünün,
tüm var olanın, var olan her şeyin tamamının; kısaca eşyanın
özüne kısaltılarak, öz halinde konduktan sonra ayetler
indirilerek ayrıntılı bir şekilde açıklanmış Furkan, uygulama aklı
kitabıdır.” (41.3,4) “Kur’an, Furkan olarak görünür, ilim suret
halinde görünür. Surette kalanlar ilmi göremez. İlim bir düzen
içinde surete bürünerek açılım halindedir. İlmin görünür hale
bürünüşünü, bürünüyor oluşunu, görebilmek için ilmi bilmek,
surette kalmamak gereklidir.” (41.5)

Yukarıdaki ayetleri bilimsel açıdan ele alabiliriz. Elektro

manyetik radyasyon (EMR) bilinmeden önce Kitap, Büyük
Patlamadan hemen sonra oluşan, mikrodalga gibi ışınıma
Rahman adını vermiş. Buna ‘genel rahmet’ denir. Soğuma ve
genişleme sonucunda oluşan yıldızlar ve bizlere ise ‘özel
rahmet’, ‘rahimî rahmet’ denir. Bu nedenle rahmanda ne varsa
rahim olan özel ‘şey’de de o vardır. Rahmanî ışınımdan oluşan
her şeyde aynı ilim vardır. Her şey, bilim insanlarının da dediği
gibi, ilminin deposudur.

“Ortada, açıkta, görünür, hadis, zahir, zuhura gelmiş

olanın anlatmaya çalıştığı hafa, gizli olanı, görünür olmaya
çalışanı görmeden, hatta inkâr ederek, surette kalmayınız.”
(41.9) “Aşikâr olarak görünen ‘arz’, görünmeyen, henüz
bilinmeyen ilimden rızkını alır. Arzın toprak, ateş, hava, su
olmak üzere dört temel anasırdan alacakları takdir edilmiştir.
Yeryüzü ve gökyüzü veya arz ve sema olarak bilinen
oluşumlardan biri olarak arz rızkını aldıkça oluşur.” (41.10)
111
 “Sonra ‘sema’nın icadı kast edildi. ‘Sonra’ kavramı
zamanı içermez, çünkü oluşumda zaman yoktur, yön ve
oluşturanların farklılığına işaret eder. Sema çeşitli yönlerden
arzdan farklıdır, örneğin, sema latif, arz kesiftir.” (41.11) “Sema
manadan, yazılım veya tasarım gibi latif bir cevherden oluşur.
Arz ise donanımdır, kesif bir maddeden oluşur. Her ikisi birden,
zaman farkı olmaksızın, fiilen mevcut olur.” (41.11)

Kitap açısından Âlemde ne varsa Âdem’de de o vardır.

Evren oluşurken nasıl ki önce öz bir arz vardı; sonra genişleme
ve soğuma ile kümeler halinde galaksiler oluştukça gökyüzü de
oluşmaya başladı. İnsan da ana karnında kırk gün sonra bir
santimetre boyunda bir küçük et parçası cenin iken kol ve
bacaklar açılım gösterir. İnsan olmaya, insanlığı oluşmaya
başlar.

“Kemal, ilmî ve amelî olmasa davet sahih olamaz. Sahih

olsa da Allah'a, yani cemi' sıfat ile mevsuf Zatına olamaz. Zira
amel etmeyen bir âlim davet ederse daveti, Allah ismine olur.
Âlim olmayan bir amel sahibi davet ederse daveti Gafur ve
Rahim ismine olur. Âlim amil ve arif kâmilin ise Allah'a daveti
sahih olur. Ruh nuru gündüzü ve ruh güneşi ve kalp ayı, Allah'ın
âyatındandır, delillerindendir. Siz O’nda fena ve O'nunla vukuf
ve O’nunla Hak'tan perdelenerek güneşe secde etmeyiniz, aya
da secde etmeyiniz. Ve zatta fena ile onları halk eden Allah'a
secde ediniz.” (41.33) ‘En hakiki mürşit, kişi değil, kişideki ilim!

Kitabın anlatmaya çalıştığı gerçekler de bilimsel

bulgular da içinde yaşanan evren ile ilgilidir. Bir önceki
makalede üzerinde durulduğu gibi “Dalga yayılımları veya
ışınımları parçacık özelliği taşımaktadır” Kitap bu kavramları
“Rahman ve rahim” sıfatları ile ele alır. Sonsuz sıcaklığın
soğumasıyla ışınımlar yıldızları oluşturur yani rahman rahim
olarak görünür. İnsan özünde ilmin tümünü bulabilir.
112
 “Kur'an'ı Biz inzal eyledik, indirdik ve elbet onu Biz
hıfzederiz, koruruz. (Hicr 15.9) “Kur’an, gayba iman edenlere
hidayettir, onları basiret sahibi yapar, şifa verir, kalplerini
temizler. Görüş ve uygulamalarla basiretlerini, kalp gözüyle
görmelerini geliştirir. İnanmayanlar işitemez ve anlayamaz,
gaflet içinde olduklarından Kur’an onlara nüfuz edemez.
Hakk’ın görülüp idrak olunduğu nurun kaynağından uzak
oldukları için gafletten uyanamazlar.” (41.44)

“Evren Düzenli Hiçtir” diyen bunu birçok deneyleriyle

ispatlayan bilim insanları ‘görmedikleri ve bilmedikleri’ bir şeye
inanıyor ve iman ediyorlar. “Siz de gayba iman ediyorsunuz”
dense itiraz ederler ama deneyleri tam değil kuramsal
düzeyde. Matematik ve fizik ilminin var ve gerçek olduğunu
söylüyorlar ama uygulama yok ‘inanmadıkları için tam
anlayamıyorlar’ denebilir. Din de bilim de aklın ürünüdür.

“Biz inananların, içerde ve dışarıda, görünür ve

görünmezde, müşahede etmelerine yardımcı oluruz. Hatta
muhakemelerine, deliller ile anlamalarına yardımcı oluruz.
Böylece, Hakk’ın görerek, apaçık aşikâr olduğunu idrak ederler.
Yardım ettiklerimizden Hakk’ı eşyada müşahede edenler için
Rab yeterlidir, efali delilleriyle, sıfatı tecellileriyle,
görünüşleriyle anlaşılır, her şey bilgisi kapsamındadır. Her şeyin
hakikati Hakk’ın ilminin aynısıdır, vücudu ilmi ile oluşur, ilmi
zatının aynıdır ve zatı aynı vücududur. Gayrın vücudu, aynı ve
zatı da yoktur, batıldır, zandır. Her şey haliktır, yaratılandır,
yalnız Hak Halık’tır, Yaratandır, Hakk’ın yüzü, Hakk’ın zatı
bakidir. Nefiste ve çevrede görünen ve beliren vasıflar, sıfatlar
Hakk’ın varlığının ortaya çıkışı iledir.” (41.53,54)
113
 Mikrodalga ışınımı, X-ray ışınımı gibi çeşitli EMR ışınımı
dalgalar halinde küresel biçimde yayılır. Her yerden her yere,
her zaman sonsuz ışınım vardır. Bir göze ulaştığında ‘görülebilir
ışık’ olarak görünür. Görünen ışık fotondur, kuantalar halinde
yayılır, ışık hızında yayılır. Bir kuanta belirli bir miktar enerji
taşır. Böylece fotonun enerjisi ölçülür. Işınım dalga halinde olsa
da partikül, parçacık veya foton olarak görünür. Bir ışık
kaynağından sonsuz ışın, ışık çıkar. Işık camdan geçerken kırılır
ve dalga boylarına göre renkler de görünür. Kuantum
mekaniğine girince de dalga özelliği gösteren parçacık ve
parçacık özelliği gösteren dalgalar söz konusu olur. “Belirsizlik
İlkesi” ile çeşitli gerçeklikler anlatılır. Sanırım en iyi sonuç şu
olabilir “Görünen bilinmedikçe, Bilinen görünmez!”

Kitap “İlim, maluma tabidir” der. “İnsanlar kendilerini

var zanneder, şirk içindedirler. Dünya bir hayal ve yalandır
aldanmayın. Allah vardır gayrisi de yoktur, Hak vardır gerisi
batıldır.” Bu ve benzeri kavramlar bilimsel alanda da yer
almaya başladı. “Sonsuz küçük, sonsuz sıcak, sanal parçacık,
şişerek oluşan evren, sonsuz küçük bir zaman için var olabilir.
Evrendeki toplam enerji sıfır olduğu için evren aslında bir hiçtir,
ama düzenli bir hiçtir çünkü matematik ve fizik yasaları vardır
ve gerçektir, yürürlüktedir.”(1) Dostumuza sorarız “Nasılsın?” o
da cevap verir “Gördüğün, bildiğin gibi” din de bilim de aynı
kavramları içermektedir. Neyse ki bilmek, bilmemek ve
inanmak, inanmamakta özgürüz, her şey nasıl görüyorsak öyle!

(1) Expres UK, Historic Discovery,By Paul Baldwin, Octber 16, 2015.
(https://www.express.co.uk/news/science/612340/Origin-of-the-universe-riddle-solved-by-
Canadian-physicists-and-er-it-wasn-t-God

114
 Bilimsel Vuslat

Hep öğreniriz, aklın çalışması engellenemez. Arama,

keşif ve buluşlar birbirini izler. Bulma, bilmede sınır tanınmaz.
Bir yandan kendini bilme, diğer yandan yeryüzünü ve
gökyüzünü bilme çabaları yürütülür. İnsanlığın gelişiminde
‘kutsallık bilinci’ için bir tarih belirlenemedi. İnsan da kutsallığa
doğuştan yatkın görünmektedir. Eski bir tapınakta “Kendini Bil”
yazması da tesadüf olamaz. Doğal ihtiyaçlar karşılanırken
doğaüstü inançların da bulunduğu düşünülebilir. Sanki halk
‘Yer Tanrı, Gök Tanrı’ derken Doğu’da idi, kutsala ‘benliğinde’
erince Ortadoğu’da buldu kendini. Evren bilincini geliştirmek
için Batı’ya yürüyüş sürdürüldü. Evrenin doğuşuna kanıtlarla
tanıklık edilince de Doğu’dan gelindi, ilim halkın kalbinde yerini
aldı. “Allah’tan başkası yoktur, emri, dediği olur; evreni
bilinmek için yaratmıştır, ilmin amacı kendini ve Allah’ı
bilmektir; görünen, görenin görüntüsüdür” diyen inanç
küçümsendi. “Ölçülüp biçilen, kesilip tartılan madde nasıl
‘serap’ olurmuş” diyen bilim insanları sonunda Hak ve hakikate
erdi. İnanmayanlar, bilimsel kanıtlarla, inanılanları ispatladı.

Saf Anadolu kültüründe, halkın dilinde, kalpten

söylenen, öyle deyim ve deyişler vardır ki kanıtlamak için
Batı’ya gidip, eşyanın hakikatine inip, Doğu’dan gelinmeliydi.
Âşık ozanların, halk şairlerinin dizeleri halkın bilincinde yer
eder. Hak ve hakikat arayışında insanlığa öncülük eder. Halk
her yerde ve her şeyde Hakk’ı görmeye yatkındır. İlmin amacı
kendini ve Hakk’ı bilmektir, Allah’a yakınlaşma ‘ilmen’, ‘aynen’
ve ‘hakken’ olmak üzere üç aşamalıdır.
115
 İlmen ve aynen aşamaları dinsel ve bilimsel yaklaşımları
birleştirir. Akıl önemli, sezgi de önemli. Mantıklı olmak iyi,
duygusal olmak da kaçınılmaz. Akıl ve hikmet sentez edilir.
İnançlı olanlar da bilmeye zorlanır, aklını kullanmaya teşvik
edilir. Düşünmeden, tefekkür etmeden, ne yaptığını bilmeden
imanlı kişi olunamaz. Bilerek, bilinçli olarak Allah’a yaklaşılır.

Bütün bu düşünceler bilim ve din yaklaşımlarını DNA

sarmalı gibi bir senteze götürebilir. Genel anlamda bu sarmalın
iki ana hattını din ve bilim; kalp ve akıl, ruh ve beden, mana ve
madde, yazılım ve donanım diye ele alabiliriz. En büyük olarak
bilinen, fizik, kimya, astrofizik, biyokimya gibi alanlardaki, bazı
bilim insanlarının, elde ettikleri buluşları, Allah’ın olmadığını
kanıtlamakta kullanmaları manidardır. Kendilerini ve
buluşlarını inkâr ettikleri bir konuya veya alana, gereksiz,
istenmeden, bir anlamda zorla, sokmaları düşündürücüdür.

‘Akıl insana verilen en büyük nimettir’ denirdi. Doğayı,

‘Akıllı Tasarım’ olarak ele alan bazıları, varlığına kanıt
bulamadığı için, Allah’ı inkâr etti. Kuantum âleminde miniskül
parçacıkların bir anda var olup yok olduğu bilinir. Böyle sanal
bir parçacığın, ‘Şişip Genişleme’ modeline göre evreni
oluşturduğu kanıtlandı. Nasıl olur da ‘bir şey’ yoktan var olur?
Sorusuna yanıt bulundu. Bu sorunun sorulması yanlışmış.
Evrendeki pozitif ve negatif enerjinin toplamı sıfır ettiği için,
Evren bugün dahi ‘bir şey değil’ bir ‘Hiç, ama ‘Düzenli Hiç’ imiş.
Düzenli, çünkü evrendeki hareketler fizik yasalarına ve
matematik formüllerine uygunmuş. Sonuç ve söylenen doğru
ama anlaşılan veya yorum yanlış olabiliyor. Bilimsel deneyler
doğru söylüyor ama Profesör Doktorlar yanlış anlıyormuş.
116
 Evren bir ‘hiç’ olduğu için bir Yaratan’a da ihtiyaç
yokmuş. “O’ndan gayri bir şey yok” diyene, ‘ben yoksam o da
yok’ der gibi. Bilimsel olarak ‘var olan herhangi bir şeyin
aslında olmadığı, var görünen maddenin, aslı sanal olduğu için,
var sayılamayacağı’ kanıtlanmış oldu. Bu şekilde, böyle bir
‘Varlık’ yokluğun kanıtı olsa gerek. Varlıkta yokluk bulundu.
Aslında olmadığımızı kanıtladık, şimdi sıra bunu idrakte. Biz
elimiz tutuyor, gözümüz görüyor diye var olamıyoruz. Evren
yok ki biz olalım. Mucize olan, ‘serap’ şeklinde de olsa, var
olduğumuzu ‘zan’ etmemiz. “Evvelde ‘Var Olan’ ahirde de
vardır, sonradan yok olan da hiç olmamıştır” denildiğinde
inanmalıydık. Yokluğumuz ispatlandığına göre Hak ve hakikati
idrak edebiliriz artık.

İnsanın iş ve eylemlerinde kullandığı güç, kuvvet ve

kudret Allah’a aittir. Her isim ve sıfat da o’nundur. Bilinmek
için evreni yaratmış ve insanı, kemale ermesi, kendinin idraki,
için donatmıştır. Önce bilgi edinip, bilerek yaklaşılır. Her şeyin
ondan gelip ona gittiğini idrak ederek şirkten dönülür. ‘Aynen’
biliş aşaması da böyle başlar. Sanal parçacıktan çıkan ilk enerji
de, zamanla oluşan kütle ve madde de, ilminin aynıdır. S.
Hawking’e göre her ‘obje’ veya ‘şey’ özelliklerinin, ardındaki
ilminin deposudur, toplam ilminin görüntüsüdür. Evren, sanal
parçacığın var gibi görünen halidir, önemli olan, bu parçacığın
yüklendiği özellikler ve özünde taşıdığı Kur’an, ‘Düzen’, fizik ve
matematik ilmidir. Bir inşaat projesinin ismi, resmi, cismi de,
ardındaki ilmin halleridir, aynıdır. “İnsan da fıtratının, fıtratına
kazınan ilminin aynıdır.”(41.53,54) Herkesin ve her şeyin cismi
ve ameli ilmine tabidir, biat eder, daim secde eder.

117
 Bilimsel ve dinsel yaklaşımlar, DNA’da olduğu gibi, iki
temel unsuru oluşturur. Öğrendikçe, aşamalar halinde,
merdivende tırmanarak, yükselerek yücelişle, Allah’a
yakınlaşma sürdürülür. Son kimya Nobel ödülünü alan
vatandaşımız Aziz Sancar, DNA’nın inşasında basamakların
oluşumunu düzenleyen ‘Ritmik Saat’ keşfetti.(1) Ana hatlardan
çıkan bir basamağın aynı taraftaki diğer basamakla birleşmesi
önleniyor. Karşı basamağa tutunması sağlanıyor. Dinden ilme,
ilimden dine geçip sentez basamağı ve sentez oluşturmak
şarttır. Yalnız bilim veya din tarafında kalmak olmaz. İnanan
okumalı, öğrenmeli, bilmeli ve idrak etmeli; bilimciler de
doğanın dediğini doğru okuyup anlamalıdır. Okuyup idrak şart!

İlmen yakini, aynen yakin izler. Tasavvuf veya tevhidin

bir ilim olduğu, belirli yöntemler çerçevesinde, belirli bilgilerin
öğrenildiği bilinir. İlmin bilinmesi yetmez uygulanmalıdır. İlim
amel içindir. İlmi olan âlim, idrak eden de ariftir. İnsan
kendisinin bir ilim olduğunu ama bu ilmin sahibinin kendisi
olmadığını idrak edebilmelidir. Her var olan, ışınım ve
parçacıktan, rahman ve rahimden, genelin kütle ile
özelleşmesinden, enerjinin kütle oluşturmasından var olur.
Aynen yakin aşaması, evrenin, ilmin bir hali, görünür hali
olduğunu kanıtlar. İlim ile evren birleşerek tevhit olur, geriye
idrak kalır. Testi var ise testinin sahibi testi olamaz. Bilgi var ise
sahibi bilen midir? Matematik, matematikçinin midir?

Bilimsel deneyler son noktayı da koydu. İkiz foton,

elektron veya atomlardan birine yüklenen bir bilginin, halin
anında, galaksinin öbür ucunda dahi olsa, ikizine geçmesini
Einstein ‘ürkütücü’ bulmuştu. Son deneyler kesin sonuca vardı.
118
 Bilgi, birinden ötekine ışık hızından daha hızlı
aktarılıyordu. Yeni deneyler sonucu kanıtlanan duruma göre
sonuç daha ‘ürkütücü’ imiş. Her şey, olmuş ve olacak, evrenin
doğuşundan itibaren, ‘Önceden Belirlenmiş’ olabilirmiş.(2)
Bilim insanları, kanıt, keşif, buluş ve bilişlerle yürüyüşe,
Dünya’dan başladı, galaksilerden, evrenin doğuşuna döndü,
rücû ettiler. Öyle ki “Çok haklısınız, evren diye görünen düzenli
bir serap imiş” dediler, ilme biat edip, ilme tabi olup, secde
ettiler. Böylece, ‘En Hakiki Mürşit İlimdir’ gerçek oldu. Ama
bazı bilenlerin idraklerinden, henüz, şüphe edilir. Çünkü
kendilerinin elde ettiği sonuçlar, inanamadıkları için, ‘ürkütücü’
imiş. Sanki birisi biliyor inanamıyor, diğeri inanıyor bilemiyor.
Olsun, öyle olacak ya nasıl olacak? Çünkü her şey doğuştan,
evrenin doğuşundan, önceden belirlenmiş!

Özet olarak, Evren ile Âdem, Kur’an ile İnsan ikizmiş

gerçekten. Bilim insanlarından bazıları, ateistler, Doğu’nun
inancından, dininden Batı’ya kaçtı, hakikat güneşinin gurup
ettiği batıya, eşyaya, maddeye, o kadar kaçtı ki doğudan
geldiler. İspat eden, etmeyen, idrak eden, etmeyen sağ olsun.
Amaç ‘Bilinmek’ ise gerçekleşti; Görünen, Görenin
Görüntüsüdür!

(1)The Economist, Aziz Sancar, Oct 10th 2015, The 2015 Nobel
science prizes Wisdom, ancient and modern

119
 Kader, Hikmet

Genellikle bir şey düşünülür, değerlendirilir, karar

verilir, uygulamaya geçilir. Düşünülmeden akla gelen bir
düşünceyle hareket düşüncesizliktir. Düşünme, değerlendirme,
karar alma ve uygulama birer fiildir. Her fiilin öncesinde bir akıl
ve aklın değerlendirmeler yaptığı bir ilim, bilinen bilgilerin
toplamından oluşan bireysel ilim vardır. Herkesin bireysel ilim
topağı kendine özgüdür, hareketleri özgündür. Kişi
genetiğinden gelen ve çevresinden aldığı ilmi ile birey olur, o
ilme birey denir, ‘her kişinin bir ilmi var’ değil ‘her ilim topağı
bir bireydir’ aslında. ‘Her birey ağırlığınca atom yığını’ değil,
‘kilolarca atomun belirli bir ilimle birleşerek oluşturduğuna’
birey denir. Atomların belirli bir şekilde birleşmesi de ilimle
olur. Atomlar bir genetik ilimle birleşirse fındık, diğer bir
şekilde fıstık olur. Genetik ve çevreden alınan ilmin üzerine,
doğada olmayan, bireyin ürettiği yeni bir ilim pek olmasa
gerek.

Saygın bilgin S. Hawking ‘her obje özelliklerini içeren

bilgilerinin deposudur’ der.(1) “Üstelik bir ‘şey’e ait bilgi, özellik,
enformasyon asla kaybolmaz, bir kütle veya bir yıldız gibi bir
‘şey’ kara deliğe düşse bilgisi, ‘olay ufkunda drape şeklinde
kalır’, kara deliğin ekseninden fışkırır asla kaybolmaz” diyor. Bu
yeni buluş insanı da rahatlatır, ölünce, şekil ve beden kaybolsa
bile insanı insan yapan ilim var olmaya devam eder. Bilim
insanları ‘özel görelilik’ ve ‘genel görelilik’ dese de ‘altyapı’ ve
üstyapı’ diye iki âlem vardır. Kuantum âlemi de denen atom
altı parçacıkların dünyasında fizik yasaları farklıdır.
120
 ‘Altyapı sağlam olmalı ki üstyapı sağlam olsun’ denir.
Ancak altyapıda hemen her şey ‘belirsizlik ilkesi’ ile belirlenir,
parçanın ya yeri ya da hızı bilinebilir. Enerji veya kütle bir anda
yoktan var olur, bir anda yine yok olabilir. Geçmiş ve gelecek
aynı anda mevcuttur ama bunu akıl ile idrak mümkün değildir.
Bu ve benzeri düşünceler altyapı âleminde gayet makul ve
mantıklı. Bilginler de bu durumlarda ‘inanmak zor ama gerçek
budur’ diyor olmalı. Önce ilim vardı, enerjiye dönüştü, sonra
kütle oluştu. Atom ve atom altı parçacıklar ilminin aynı ise
evren de ilminin aynıdır.

Otuz yılı aşkın bir süre önce, bir bilge kişi, Bursa’da,
Ahmet Hançer, “Mana âleminde ispat edildi, şimdi madde
âleminde ispata gidiliyor” demişti. İnanç âleminde
söylenenlerin doğruluğu bilimsel olarak ispat edilecek diye
düşünmüştüm. Kitabımız Kur’an’da, Fussilet 53, 54, ‘her şey
ilminin aynıdır’ denilmekteydi, Hawking’in, yukarıda, dediğini
okuyunca ispatlandığını anladım. Kütlesi olmayan bir parçacık
bile özelliklerinin, ilminin deposudur, aynısıdır.(*) Hepimizin
gen yapısı aynı, genetiğimiz farklıdır. Altyapımız nötron, proton
gibi aynı parçalardan ama üstyapımız, kişiliğimiz farklı, ilmimiz
aynı, sentez, uygulama farklı.

Diğer saygın bilgin Einstein ‘elektronlar etkileşim

içindedir’ der. Türk Einstein olarak bilinen Oktay Sinanoğlu ise
‘moleküller etkileşim içinde hareket eder’ der. Kişilerin
birbirlerinden etkilenmesi de bu kapsamda değerlendirilebilir.
Her bireyin beden, bilim ve zihinselden oluşan ‘kişilik ağırlığı’
vardır. Her birey bir ‘İlim Topağı’dır. Dünya ve ay birbirlerini,
kütlelerinin uzay zamanı büktükleri kadar çeker görünür.
121
 Kişiler de ilimlerinin ağırlığı kadar birbirlerini çeker,
cezp eder. Kısaca ağırlığımızla çeker, karşımızdakinin kişiliğinin
ağırlığı kadar çekiliriz. Her şeye ve sonuca kişiliksel ilim
topaklarının ağırlığı neden oluyor olabilir. Düşünce,
değerlendirme, karar ve uygulamalarımız buna göre oluyorsa
ne kadarı için ‘ben yaptım’ denebilir ki?

Yeni sonuçlanan deneyler ve sonuçlara uygun

geliştirilen kuramlara göre 16 Ekim 2015’te yayınlanan bir
bilimsel makale, evrenin oluşumuna son noktayı koydu. Söz
konusu bulgulara göre ‘Evrenin Yoktan Var Olan Düzenli Bir
Hiç’ olduğu kanıtlandı. Makaleye göre, “Daha küçüğü
olamayacak kadar küçük, sanal bir parçacık; daha kısası
olamayacak kadar bir zaman süresi içinde var olup ‘şişip
genişleyerek’ bu evreni oluşturdu. Bu durumda ‘yoktan bir şey
oldu’ denemez çünkü evren, içindeki negatif enerji ile pozitif
enerjinin toplamı sıfır ettiği için, halen de bir şey değildir.
Evrenin ‘Hiç’ olduğu kesin ama evrendeki fizik yasaları ve
matematik formüllerinin varlığı gerçektir. Bu nedenle evren
‘düzenli bir hiç’tir.” (2) Saygın bilim insanları bu bilimsel
bulgularını “Evreni Tanrı’nın yaratmadığı kanıtlandı” adı altında
sunmaktadır. Bilginlerin bulguları birleştirildiğinde, sanal da
olsa parçacık, ilminin aynı olacağı için, ‘evren, ilminin aynıdır’
ve varlıkta yokluk ispat edilmiştir. İnanç sistemi de zaten
“Evren, Allah, bilinmeyi sevdiği için sevgisinden yaratılmıştır,
bilen onun ilmiyle bilir, seven de onun sevgisiyle sever” der.
İlim bilinmek ister, akıl da bilmek. Her şeye anlam veren,
özelliklerini bulan, ilmini bilen akıldır, insan akıllı ise insandır,
insan da kendini bilendir. Kendini bilen de Rabbini bilir!

122
 Yukarıda arz edilen iki bilimsel bulgu yeterli görülebilir
ama Ekim 2015’in sonunda yayınlanan bir makale de bu ikisini
teyit etti. İkiz atom, elektron ve fotonların haberleşmesine
ilişkin araştırmada sonuca ulaşıldı. Konu “İkizlerin birisindeki
‘durum değişikliği’ diğerine, ışık hızından daha hızlı nasıl
aktarılıyor, gizli bir değişken mi var?” idi. Sonuçta durum
değişikliğini aktaran gizli bir değişkenin olmadığı anlaşıldı. Çok
defa tekrarlanan deneyler sonunda karar verildi. Kararda “Her
Şey Evrenin Doğuşunda, Önceden Kararlaştırılmış Durumdadır”
denilmekte. Hatta “Kimin bundan sonra hangi makaleyi
okuyacağı da önceden belirlenmiştir, böyle haller metafizik
konusudur, fizikçilerin konusu değil” deniyor. “Her şey evrenin
doğuşundan itibaren önceden belirlenmiş” (3) demek için bilim
insanları zorlanmış olmalı. Aynı durum inanç sistemlerinde
“Kader” konusu olarak işlenir. Kadere inanmak da kader
olabilir. Doğunun inanç âleminden inkâr edip uzaklaşıp, Batıya,
maddenin hakikatine gidenlerin Doğudan gelmeleri ilginçtir.
İnanan ile inkâr eden birbirine ‘doğru söylersin ama yanlış
anlarsın’ der. Bilen âlim, aynı ilmi idrak eden ariftir. Hak ve
hakikat birdir ama anlayana!

Cehaletten kurtulma çabasıyla girilen eğitim ve öğrenim

sürecinde şartlanma ve sahiplenme yaşanır. ‘Ben’lik ve
bencillik geliştirilir, sonra da bu zanlardan kurtulmak zor olur.
Fıtrata kazınmış olan ilim, önce inanmaya sonra da inanılanı
ispata götürür. Fiil, sıfat ve kişilikler ilmin birer tezahürü ise,
gözlem ve deneylerle doğadan elde edilen ilmi sahiplenmekten
vazgeçmeli. Hayatta olan hayata sahip olamaz, içinde olmakla
evrene sahip olunamaz.

123
 Mükemmel çalışan ve saat gibi işleyen bir ‘düzen’ varsa,
amelin ilme secde ettiğini izlemekten keyif ve tatlarından lezzet
alarak, zevk içinde şükretmekten başka yapacak bir şey olmayabilir.
İnsan, kadere inanmanın hikmetine kurbandır!

(1) The Economist, Stephen Hawking's answer, Aug 26th 2015, by D.J.P.

(2) Expres UK, Historic Discovery,By PAUL BALDWIN , Oct 16,

2015 (https://www.express.co.uk/news/science/612340/Origin-of-the-universe-riddle-
solved-by-Canadian-physicists-and-er-it-wasn-t-God

(3) The Economist, Quantum theory, Oct 24th 2015

124
 İnanmaktan Bilinmeye,

İnsan ve insanlığın gelişimi paraleldir ve uzun soluklu bir

süreçtir. İnsanın düşünmesi ve inanması birlikte gelişmiştir.
Bilimsel yasalarla Evrenin Doğuşuna tanıklık edilmektedir.
Evren, kendini merak eden yaratıktır. İnsan olmak için de ilk
tapınaklarda “Kendini Bil” yazılmış. “Yağmurun Allah’tan
olduğuna” inananlar “Evet ama nasıl?” diyerek gerçeğe
ulaştıkça bilir olmuş. Bilinçli düşünme ve bilinçli iman
müştereken ilimde yükselme, imanda yücelme sağlamış. Aksi
halde, örneğin, bilmeden iman “Hayali” kalırdı, “Hakikate”
ermek olamazdı. İlimden kaynaklanan iman, bilimi doğurur
ama bilim elindekini bırakamaz, evrenin dışına çıkamaz.
Kuantumla “Evrenin, yoktan var olan parçacıkların şişmesiyle
oluşan düzenli bir hiçliktir” olduğu kanıtlandı.(1) İnanç
temeline dayanarak “Yokluktan yaratılan evrende insanın
varlığı aklının izafi oluşundandır, insan aslında yoktur” denirse
bu, bilimsel açıdan bağnazlık olabilir. Çünkü annenin sevgisi,
çocuğun anne sevgisinden de büyüktür.

Genel görelilik kuramı üç boyutlu olarak düşünülen

uzay ile zamanı, uzay-zaman veya “uzam” olarak birleştirir.
Madde, uzayı büker ve ona nasıl ve ne kadar büküleceğini
öğretir, uzay-zaman da maddeye nasıl hareket edeceğini
gösterir. Einstein, izafiyet teorisi, genel görelilik kuramı ile
gravitasyonun, yer çekiminin bir güç olmadığını kanıtladı.
Örneğin Dünya, Ay’ı çekmez, kendi kütlelerinin büktüğü ortam
ve yollarında hareket ederler. Gökyüzünde kütlelerin uzay
zamanı bükmeleri nedeniyle ışık bile bükülmüş görünür.
125
 Işığın kaynağı, eğer arada Güneş gibi uzay-zamanı
büken bir kütle var ise, gözümüzün gördüğü yerde değil, ışığın
geldiği yerdedir. Görelilik, evrenin Büyük Patlama anından
itibaren, genişlemekte oluşunu, kara deliklerin, gökadaların ve
yıldızların konumunu bildirir. Zamanda yolculuk yapar gibi her
“Şeyin” geçmişte ve gelecekte nerede ve nasıl olacağı kesin
olarak bilinebilir. E=MC2 formülü ile ışık hızında hareket
zamanı durdurur.

Kuantum kuramına göre, uzayın en küçük ölçeğine

bakıldığında, daima görülecek şaşırtıcı, değişmez bir gerçek
vardır, o da bir “Parçacık çiftinin” yoktan var olup tekrar yok
olduğudur. Sürekli bir şekilde var olup yok olan bir çift parçacık
için Dr. Hawking bir fikir ileri sürer. Buna göre, parçacık
çiftlerinin var ve yok oluşları, kara deliklerin “Olay ufkunda”,
geri dönülmez noktasında, gerçekleşiyorsa parçacıkların bir
kısmı yutulur bir kısmı da kara deliğin ekseni etrafında ışıyarak
kaçar. Kaçan parçacıklar “Hawking Radyasyonu” adı verilen
ışınıma yol açar. Böylece kütle enerjiye dönüşür ve kaybolan
enerji en sonunda kara deliğin kendisinden gelmiş olur.
Görünüşe göre, kara delik zamanla buharlaşıp yok olarak
“Hiçliğe” dönüşür.

Kuantum mekaniğinin kara delikler alanında kullanımı,

genel görelilik yasalarıyla birlikte, her alan ve parçacık için, her
iki kuramı bütünleştirerek, tüm evrende her şeyi açıklayıcı bir
kuram elde etmeye yöneltti. Ancak iki kuramın “Gerçeği” çok
farklı gördüğü anlaşıldı. Kuantum için her “Şey”, belirli bir
ölçekte, “Parçacık” temelinde ve “Yerel değil” konumundadır.
Parçalar birbirinden bağımsız ve bağlantısız görünür.
126
 Ancak davranışlarında “İkizlik” ve “Olasılık” hâkim. Bir
parçacığın bir yerdeki davranışı kilometreler veya ışık-yılları
uzaktaki ikizinin davranışına bağlıdır. Olasılık, bilgi eksikliğinden
değil gerçek dünyanın öyle oluşundandır. Parçacığın var ve yok
oluşu “Ya var, ya da yok” oluşundan değil “Hem var, hem de
yok” oluşundandır. Görelilik denklemlerinde ise temelde
belirlilik, kesintisizlik ve düzgünlük hâkimdir. Uzay-zamanda
boşluk yoktur, doğrular bükülebilir ama sürekli ve kesintisizdir.
Kuantum kuramı, atomun çekirdeğini oluşturan “Güçlü
nükleer”, atomu oluşturan “Elektromanyetik” ve “Zayıf
nükleer” olmak üzere üç güç tipini tanımlar, belirler ve
birbiriyle ilişkilendirir. Bu güçler parçacıklardan kütle oluşturur.
Böylece kütlenin oluşumu veya var oluşu, kütlelerin hareket
edişinden farklı ele alınır. Bir şey önce var olmalı ki hareket
etsin. E=mc2 kütlesi olmayan parçacıkların ışık hızındaki
hareketini de açıklar.

Bilimsel ve dinsel bazı kavramlar yaklaştı denebilir. İlk

akla gelen “Büyülttüm âlem ettim, küçülttüm Âdem ettim”
deyimidir. Hatta bu Dünya’nın “Altı ateş, üstü su” oluşu gerçeği
de vardır. “Allah her şeyi yoktan var etmiştir” denildiğinde “Ne
yoktan bir şey var olur, ne de var olan bir şey yok olur”
denilmişti. Bu termodinamik yasasına “Evren hem vardır, hem
de yoktur” diyerek karşı koyanlar da “Vardır ama hiçliktir”
diyenler de bilim insanıdır. “Var gibi görünüyor ama aslında
yok” inancı kanıtlanmış olur. Sorulara cevap ve sorunlara
çözüm ile “Gerçeği” arayan bilim, her devirde inançlara yer
ayırmıştır. İnanç sisteminin özünün kanıtlandığına bazı bilim
insanları inanamaz.

127
 Bu gerçekler ışığında “Din ile bilimi birbirine
karıştırma” denemez. Hiçbir şey göründüğü gibi ve göründüğü
yerde değildir. “Olduğun gibi görün veya göründüğün gibi ol”
deyimi daha iyi anlaşılabilir. Bilimsel olarak kanıtlanıp
inanılanların hepsinin bilinmesi durumunda “İnanç sistemi”
ortadan kalkmaz. Belki sadece, “Bilinmeyi sevdim, evreni ve
insanı yarattım” deyimi ile ortaya konan “Amaç”, ilmen yakın
olarak, gerçekleşmiş olur.

(1) Expres UK, Historic Discovery,By PAUL BALDWIN , Oct 16,

2015 (https://www.express.co.uk/news/science/612340/Origin-of-the-universe-riddle-
solved-by-Canadian-physicists-and-er-it-wasn-t-God

128
 Gerçeğin Aslı Bilinmelidir

Sorun, bilmeye çalışmakta. Her gün, doğal, birçok şey

görüp öğreniriz. Önce algılanır, düşünerek de akıl kullanılır.
Akılla yanılmaya karşı bilgiler ‘gerçekten mi’ denip teyit edilir.
Görüp tanık olunan bir şeyin bile aslı araştırılır. Hele insan
ilişkileri çok yönlü yanılmalara neden olur. Gerçeğin bilinmesi
yetmez aslı da bilinmek istenir. Nedeni bilinmez, ama öyle!

Önce, yanıltıcı, “Kaos” kavramına değinelim. Kaos

karmakarışıklık, düzensizlik değil, ilahî denecek kadar,
anlaşılması zor bir “düzenliliktir”. “Entropi” kavramı ise her
şeyin, zaman içinde, bilinen bir başlangıçtan, sürekli bir
“Bozunum” ile belirli bir sona gittiğini gösterir. Bir barajın
potansiyel enerjisi, elektrik üretilerek kinetiğe dönüştükçe,
sıfıra doğru gider. Sürekli bir yeni oluşuma götüren bu
bozunum ise evrenin ilk anındaki bozulmamış mükemmeliyetin
kanıtıdır. İlk andaki mükemmel oluşum, “Düzenli” olarak, bir
bilinene gitmektedir.(1)

“Evren, kendini merak eden yaratıktır” denilir. “Âdem”

olgunlaşıp kemale ermesi gerektiğini idrak eden ilk insandır.
“Âlem ile Âdem ikizdir” ve bu âlemlerde aynı yasalar geçerlidir.
Kur’an’da, ilahî düzenin indirildiği, bu iki âlemde, bilinme amacı
için, uygulandığı açıklanır. Evren kendini merak ederse, ikizi
olduğu için, Âdem de merak eder. Âdem kendini bilmesi için
çevresini, evreni de bilmelidir. Kendini ancak bütünün parçası,
deryanın damlası, bilebilir. Kısaca, “Kendini bilen olgun insan,
kaosun bozunum halinden yücelerek çıkılan doruktur.”
129
 Her kişinin kendine özgü bir ağırlığının olduğu bilinir.
Bilge veya bilgin kişilerin bir çeşit kütlesel ağırlığı vardır. Bilgili
olanların çekim güçleri de vardır, çevrelerinde dinleyicileri
toplanır. Bilgi edinenler, ışıklarını, yaşayan veya tarihsel
kişilerden aldığını söyler. Bu kişilerin tuttuğu ışığın yollarını
aydınlattığından söz edilir. Görüldüğü gibi bireylerin kütlesel
ağırlıklarının, çekim güçlerinin, ışık yaymalarının, ışıklarının
diğer kişilere ulaşmasının varlığı gerçektir. Söz konusu ‘kişilik
ağırlıkları’, ‘çekim güçleri’, ‘ışık yaymaları’, ‘aydınlanma’
hallerinde de “Gökbiliminin” “izafiyet”, görelilik kuramı
geçerlidir. Işık, bir kaynaktan gelir. Bilgi de ışıktır, ilim
sahibinden alınır. Işığın yolculuğu gibi, bilgi alışverişi de aynı tip
yanılmalara yol açar. Yanlış anlama ve anlatış olabilir, aslı
aranmalıdır. Örneğin Mevlana, Mevlevî değildir. Güneş ışığını
yansıtan Ay, Güneş değildir. Işığı arayan Güneşe varmalıdır.

Görelilik kuramına göre kütleler birbirini çekmez,

“gravite” bir kuvvet değildir. Dünya, Ayı çekmez, görünüş öyle
olsa da, çekiş eski bilgidir. Yeni “Görelilik Kuramı” bilgisine göre
bu durum uzay-zaman ortamında aynı çizgi üzerinde hareket
eden cisimlerin çarpışmasıdır. Bağımsız bir zaman boyutu
yoktur. Üç boyutlu ‘uzay’ ile ‘zaman’ bağımsız değil, birleşik
alan oluştururlar. Dört boyutlu uzay-zaman, uzay ve zamanın
toplamı değildir. Kütleler, dört boyutlu “uzay-zamanda”
hareket eder. Her kütle, uzay-zamanı kütlesinin büyüklüğü
ölçüsünde büker. Güneşin kütlesi uzay-zamanı büker. Dünya,
Güneşin büktüğü dört boyutlu uzay-zamanda düz bir yol izler
ama üç boyutlu uzayda eğri bir yörüngede görünür. (2) “Hiçbir
şey göründüğü gibi değildir” deyiminin anlamı bu olabilir.

130
 Paralel ve dik çizgilerle tanımlanabilen uzay-zamanın
bükülmesi, çizgiler boyunca doğru yol izleyen, ışığın da
bükülmesini sağlar. Işığın bükülmesi bir yıldızın konumunda
yanıltır. Örneğin, Güneş tutulması sırasında Güneşin arkasında
olan bir yıldızın ışığı bükülerek geldiğinde, bükülen ışığın
doğrultusunda, açığında görünür. Hz. Mevlana’nın kütlesinin
büktüğü ışığın kaynağı, aslı bilinirse, bükülen ışığının geldiği
yerdedir, bu ışığın doğrultusunda değil.

Aynı şekilde, görüşleri aktarılan veya ışığından

yararlanılan, bilgi, anlayış ve idraki yoğun, bir kişiliğin dediği
yanlış anlaşılır ve yanlış anlatılabilir. Örneğin, “Ete kemiğe
büründüm, Yunus diye göründüm” deyimini kim söylemiştir
diye sorulsa, hemen herkesin cevabı “Yunus söylemiştir”
olabilir. “Yunus diye görünen Yunus olur mu hiç?” denilince de
doğru cevap bulunur. Karşımızdakinin idrakinin yoğunluğunu
bilemediğimiz her durum için aynı yanılgı söz konusudur.
Herkes gördüğünü anlatsa bile, hiçbir şey göründüğü gibi
değildir diyerek, yanılma payı, işin aslı hesap edilip bilinmelidir.
Hemen her durumda “doğru söylüyorsun ama yanlış
anlıyorsun” denilip bu hesap yapılmalıdır. Göz ile görünen
ışığın kaynağının yerini hesap eder gibi basiretli görüş için de
hesap gerekir. Yanılgı baki kalır!

Akşam ve sabah saatlerinde ufuk çizgisinin üstünde

görünmesine karşın Güneşin ufkun altında oluşu bilimsel bir
gerçektir. Göründüğü yerde olmayışının kanıtı Güneşe çıplak
göz ile bakılabilmesidir. Bu görüntü “Gözüme mi inanayım sana
mı?” dedirten durumdur. İşte gerçeğin aslını bilmenin öncesi
ve sonrası halimiz.
131
 Gerçek bilinmeden önce inanılır ve inanılanın aslı
bilindikten sonra ancak gerçek aşikâr olur, bilinir. Gerçeğin
görülmesi yetmez, gerçeğin aslının bilinmesi gereklidir.
Gerçeğin aslı bilinmeden bilindiği zannedilen gerçek inanılan
gerçekliktir. Kur’an’ın oku, düşün, tefekkür et, ara, bil, bul gibi
kavramlara neden önem verdiği anlaşılır. Kitabın aracısız,
doğrudan kuluna hitap ettiği apaçık yazılır ve söylenir. Okunan
ayet düşünülüp tefekkür edilmelidir. Kul tüm gerçeği, dış
âlemde değil içinde bulmalıdır. Kendi âleminin derinliklerine
inerek, kendini bilerek, hitap edicisine, öğreticisine ulaşmalıdır.
Gerçek görülmeli ve bu gerçeğin aslı da tefekkür edilerek
bilinmelidir. Görünenin bilinmesiyle, bilinmenin
gerçekleşmesiyle, yanılan benliğin ortadan kalkışı idrak edilir.

Her insan kendine özgü bir âlemdir, dış âlem

düşünülerek iç âlem oluşturulur. Bu iç âlem dış âlemin
benzeridir, emsalidir, mislidir. Birinde ne varsa diğerinde de
aynısı vardır. Âlim ve ariflerin, bilgi ve idraklerinin yoğunluğu
nedeniyle, açıkça ortaya koydukları gerçeğin anlaşılması birçok
kişi için zordur. Bu zorluğun nedeni ışığın, kütlelerce bükülmesi
veya kara deliklerce yutulması olabilir. Işık kullanılırsa ve yararlı
bir şekilde kullanılırsa işe yarar. Işık ve bilginin, uzay-zaman
içindeki yolculuğunu ve bükülme hesaplarını dikkate alarak,
kaynağını değerlendirmekle yarar sağlanabilir. Işığın ayrıca ısı
ve rengi de yararlıdır. Bilginin kaynağı da aynı şekilde
değerlendirilebilir, bilginin kendisi de yararlı olabilir. Yunus
Emre’nin dediklerini, yaşamadan, tercüme ederek anlayıp,
Yunus’un hislerine tercüman olmuş gibi bir başkasına anlatan
kişi, ışık oyunları nedeniyle, yanılır ve yanıltır.

132
 Anlamasındaki güçlükler başka, anlatmasındakiler
başka, anlaşılmasındaki güçlükler ise bambaşka olabilir. Genel
Görelilik Kuramını ne kadar anlayabildik ki anlatabilelim?

“Yaratılmışı severim Yaratan’dan ötürü” deyimini halk

genel olarak yaratılmışları, Yaratan’ın hatırı için sevdikleri
anlamında alır. Oysa bilge kişi “yaratılmışları Yaratan’a ulaşmak
için severim” demiş olabilir. Aksi halde “amaç” olması gereken
“Yaratan” arada ve “araç” olarak görülebilir. “Yaklaşması için
kuluma nimetlerimi sevdirdim” kutsal bir mesajdır.
Algılamaktan sonra akıl erdirme ve en sonunda aslını
öğrenmenin gelmesi sanki “ilmen” ve “aynen” gibi, “algılama”,
“aklı kullanma” ve “aslını öğrenme” aşamalarının olduğunu
gösterir.

Herkes her konuya aynı derecede açık değildir. Örneğin,

inanç konularına kendini kapatmış bir kişiye bu açıdan ve bu
konudan bir şey ulaştırmak mümkün olmaz. İç âleminde, bu
alanda, bazı yoğun yanlış bilgilerin çöküşü nedeniyle, bir kara-
delik oluşmuş olabilir. Ne söylenirse söylensin bu alandan
hiçbir bilgi, ışık gibi, geçemez; aklı, kalbi ve idrakine ulaşamaz.
Kendini, bilimsel olma uğrunda, şüpheye ve şüphelenmeye
adamış biri herhangi bir bilimsel konuyu bildiğinden de emin
olamaz ve bildiğine de inanamaz. Çünkü aklında hep “aksi ispat
edilinceye kadar doğru” kavramı vardır. Benzer şekilde şeksiz,
şüphesiz inanan birisine inandığının aslını öğretmek de
mümkün olamaz. “Bilinmeyi sevmiş de evreni yaratmış”
denilse “ben bilmem, anlamam, sorgulamam, sadece inanırım”
diyebilir.

133
 Beş duyumuz ile algıladığımız hiçbir şey öyle, o kadar,
algıladığımız gibi olamaz aslını öğrenmemiz gerekir. İç ve dış
âlemimizin yanılgıya düşüren halleri iyi bilinmelidir. Din ve
bilim, sağ ve sol gözümüz veya beynimizin sağı-solu gibi, uyum
içindedir. Aynı gerçeğin farklı açılardan ama bir olarak
algılanması ve bilinmesi amaçlanır. Din de ilim de akıl ve akıllı
içindir. Maddenin, ilmin bir hali, yoğun hali, suyun buz hali gibi
kesif hali olduğu açıktır.

Dr. Hawking her şey ilminin deposudur derken bunu

kasteder.(3) Hayat, non-material,(4) maddesel değildir, amino
asit çorbasından oluşmamıştır (5), “Evren ‘düzenli’ bir ‘hiçlik’
imiş” diyen bilim adamı da aynı şeyi kasteder.(1). Türk Einstein
olarak bilinen Prof. O. Sinanoğlu’nun “Moleküllerin elektronik
yapısı” kuramına göre elektronlar, yörüngelerinde bağımsız
olarak değil, ‘düzenli’ etkileşim içinde hareket eder.(6)

Her iki âlemde de düzen, ilim, yasalar önemlidir, esastır.

Görmek, işitmek gibi algılamak yetmez, gerçeğin aslını
öğrenmek, aklı durdurma pahasına, hesaplamak şarttır. Akıl,
muhteşemin ihtişamına âşık olur, aşk içinde de işleyişi durur.

İnsan, gördüğü manzaranın muhteşemliği, tattığı

lezzetin harikalığı, dinlediği müziğin keyfi, parfümün
kokusunun zevki ve dokunduğu sevdiğinin ömre bedelliğiyle
kendinden geçebilir. Algılar güzel, çok güzeldir ama araç mıdır
amaç mı? Araç ise amaç nedir? Evren kendini merak ediyorsa,
Âdem olarak, olgunlaşıp kendini bilmeye çalışıyorsa, yaradılışın
amacı “Bilinmek” ise ve her şey görünenden bilerek bilinmeye
gidiş ise biz bu işin neresindeyiz.
134
 Ne zamandan beri, ne zamana kadar? Belki de herkesin
‘sen’ dediği vücuda ‘ben’ diyen bir bencillikle “Bilmek
istemek”, en başta belirtildiği gibi, esas sorundur!

Expres UK, Historic Discovery,By PAUL BALDWIN , Oct

16, 2015 (https://www.express.co.uk/news/science/612340/Origin-of-the-universe-
riddle-solved-by-Canadian-physicists-and-er-it-wasn-t-God

The Economist, General relativity: The most beautiful

theory, Nov. 28th 2015.

The Economist, Stephen Hawking's answer, Aug 26th

2015, by D.J.P.

Skeptic Dergisi, 2015.11.11, Life Is Potential, Biological

Activity, by Douglas J. Navarick

The Economist, How life begins, Aug 18th 2015, BY T.C.

ABD’nin Yale Üniversitesi web sayfasında yer alan,

2105.4.20 tarihli Memoriam yazısı.

135
 İnsan Çamurdan, Ya İnsanlık?

İnsan ve insanlık, bilgi ve ilim alanlarında çok şey bilinir.

Bireysel insanlıkların toplamı genel insanlık, bireysel bilgilerin
toplamı da ilim etmez. Her âlimin bildiği kendinedir,
alanlarında çok şey bilirler. Konularının uzmanı, alanlarının
profesörüdürler. Ama ariflerin bildiği birdir, hepsi aynı hakikati
bilir, bir konuda uzmandırlar. Kendilerini hitaba muhatap alıp
kulak vermişler, kalplerini açmışlar, bilgilerden bilim ve ilmin
kaynağına ulaşmaya çalışmışlardır. Yaşamı gözlemekten, hitabı
izlemeye geçmişlerdir.

Bir olumsuzluk durumunda “Ne de olsa insan işte, çiğ

süt emmiştir” denir. İnsanların çamura yattığından, sözünden
döndüğünden söz edilir. “İnsanlığı ölmüş” denir ama “Şu
insanlık ne kötü bir şey” denmez. Çiğ süt kavramını kullanan
bilir ki sütü pişiren de yalnızca insandır. Üstelik başkasının
insanlığına laf eden de insandır ve insanlık ortaktır. Zaman
geçip de düşünmeye başlayınca taşlar yerine oturur. Bir çırpıda
“Kendini merak eden evren” deyiminden girilip “Kendinin
insan olduğunu idrak eden ilk insanın Âdem” olduğundan
çıkılır. Olgun bir insanda kusur bulmak da zordur. Sanki insan
olgunlaştıkça, insanlardan çok, insanlığı tercih ettikçe, çamur
ve çamurluktan kurtulur. Çamurdan kurtulmak için arzda
yükselmek yeterli olabilir. Yükselmenin ötesinde, insanlığa,
kâmil insan olarak, yücelmek gerekebilir. Âdemin kendini
merak edip bulması ve bilmesi, kâmil insan olması evrenin
yaratılması amacına uygundur. Mavi yakalı çalışanları
yönetenlere bile beyaz yakalı denir. Sıfatlar fiillerden üstündür.
136
 Reşit oluncaya kadar etkilenir, sonra da etkilemeye
çalışırız. Benliğimizi oluşturmak zordur. Benliğimizi
oluşturmakta sorumluluğumuz sınırsız ama yetkimiz yok
gibidir. Kendimize hükmümüz geçmez. Kendimizi istediğimiz
gibi inşa edemeyiz. İstediğimiz kadar insan olamayız bir türlü.
Genlerimizden gelen veya çevreden verilenlere sahip çıkarız.
Her şey bizimdir, bizim olmalıdır. Kendimize söz geçiremeyiz
ama cümle âlem bizi dinlesin, dediğimizi yapsın isteriz. Nefs,
bilmez ama haklıdır. İsteğimizi ilâhi hitaba muhataplıkla
destekleriz. Bu istek kendimize taktığımız bir sıfattan
kaynaklanır. Amir, memur, büyük, küçük, âlim, daha olgun
hissediş gibi bir sıfat olabilir. Hareketler düzeyinde her şeyin
elimizde olmayışının farkındayızdır. Çok uğraşsak da ne
kendimize ne de başkasına sözümüz geçer. Olacak olan olur,
sevinilir veya yerinilir. İnsan ilmin farkına varır, tutunur,
sarılırsa yükselerek yücelme yaşayabilir. Tüm fiillerin
kaynağının bir ve tek olduğunu idrak etmek zevk verir.

Her hareket bir güç, kuvvet ve kudret gerektirir. Halsiz

ve dermansızlık içinde parmak oynatılamaz. Doğada ve bilimde
durum aynıdır. Hareket oluşturan kuvvetin kaynağı küresel ve
evrensel boyutta araştırılmalıdır. Böylece hareketlerin
tümünün bir kaynaktan çıktığı veya aynı güç ve kudretten
oluştuğu belirlenmiş olur. Tepeden dökülen ince kum
taneciklerinin oluşturduğu tepecik gibi, hareket edenler başka,
ettiren güç başka olur. Düşünmek bilgi gerektirir, hareket
etmeden önce düşünülür. Hareketin kaynağının ilim olduğu
bulunur. Böylece, bireysel ve evrensel âlemler düzlemine
üçüncü bir boyut eklenir.

137
 Bu boyut sıfat boyutudur. Ne yapılırsa bir baba, amir,
memur veya çalışan olarak yapılır. Sıfatın gerektirdiği yapılır,
gönlün istediği değil. Baba hep oğluna veremez.
Yapılabileceklerin en iyisi yapılır ama sonuçta en kötüsü
çıkabilir. İyi olsun istenir ama sonuç kötü olabilir. Seçilen sıfat
başkalarınca kötü görülebilir. “Öyle olacak da böyle olacak,
başka ne olacaktı” demek bile kurtaramaz. Fiiller âlemi ve
sıfatlar âlemi günlük yaşam düzleminden çok farklı ve
ayrıcalıklıdır.

Her şeyin halk edilmesine karşın, Bakara suresinde Hz.

Âdemin yaratılış hikâyesi anlatılır. İnsanın da çamurdan halk
edildiği çeşitli ayetlerde yer alır. Rahman suresinin ikinci ayeti
“Kur’anı öğretti”, üçüncü ayeti ise “İnsanı yarattı” der. Bu iki
ayetin art arda gelişi ibretliktir. Halk ediş ve yaratılışın bir
amacı vardır. İnsanın olgunlaşması da Kitapta ayrıca ele alınır.

Resulün miraç ile ödüllendirilmesi ve mümin kulun

namazının miraç olduğunun müjdelenmesi de insanı
cesaretlendirir. Anadolu’nun erenler diyarı olması, kâmil
kişilerin hikâyelerinin anlatılması yol gösterici olabilir. Yücelme,
arzdan arşa gibi, boyut kazanma anlamında da olabilir.
Yaşamak için gösterilen gayretler yaşamın amacına uygun
olmayabilir. Yaşamayı araç edinmek ve eşyaya sahip olma
amacına ulaşmak için kullanmak yanılmak olabilir. Bu durumda
yaşam araç olarak eşya düzleminde kullanılmış olur. Eşya
dünyaya bağlı ve bağımlıdır, insan madde bağımlısı olamaz,
bağlı ve bağımlı kalamaz. Bir elden alınan ilim, fiil ve sıfat
boyutlarını birleştirerek, insanı yüceltir. Halk ediş, Yaratılış ve
inşa edilişle tamamlanabilir.
138
 Günlük, gündelik yaşam düzlemi, çok çeşitli oluşum ve
eylemleri barındırsa da, aslında akıl ve nefsin oyun alanıdır.
Doğal bitki ve hayvan çeşitliliği içinde evrimsel kurallara uygun
gelişimle insana ulaşma akla ve mantığa çok uygundur. İnsan
oluşun idrakinden sonra aynı düzlemde kalmak, çevredeki
çeşitliliğe uyum göstermek olur o kadar. Bilim başka, teknoloji
başkadır. Biri bilmek, diğeri uygulamaktır. Ne amaçla nasıl
uygulanacağını bilmek yöntem bilimidir. Yöntem, eşya
düzleminde işe yarar. Atomun parçalanması çeşitli amaçlarla
kullanılabilir. Atomu parçalayan bilim de farklı amaçlara
yönlendirilebilir. Fizik, astrofiziğe, gökbilimine, büyük
patlamaya, evreni anlamaya kadar götürebilir. Yukarıdan
sarkan ilim ipi, Tarzan gibi karşı tarafa geçmek için de, doruğa
çıkmak için de kullanılabilir. Mesele yemek için yaşamak,
yaşamak için yemek olabilir. Yaşam amaç değil araçtır, amino
asit çorbasından oluşmamıştır,(1) ve maddesel değildir.(2)

Yaşam dâhil her şey insan için ise, insan ne içindir?

İnsan çamurdan, ya Resul? Atomu oluşturan şey atomdan
olamaz. İnsanlık, insanın baş tacıdır. İnsan, yaşam düzleminde,
diğer canlılar gibi veya ayrıcalıklı biri olarak, yaşamayı amaç
edinemez. Hitaba muhatap olmanın amacı yalnızca ayrıcalıklı
yaşamak olamaz. Amaç, insanlığın idrakinden de öteye Resulü
idrak olmalı. Bilmek ve idrak etmek insanın hakkı ve görevidir.
Salt bir düşünce olarak, “Bilinmek için insan, insan için yaşam,
yaşam için dünya, dünya için evren yaratılmış” denebilir.

(1)The Economist, How life begins, Aug 18th 2015, BY T.C.

(2)Skeptic Dergisi, 2015.11.11, Life Is Potential, Biological Activity, by
Douglas J. Navarick

139
 Nura Kavuşma

Nur kelimesi “Işık, aydınlık, parıltı, parlaklık”

anlamındadır. Işığın bilimsel açıdan incelenmesi nurun
ardındaki gerçeğe ulaştırabilir. Her ışık kaynağı, atomların
dönüşümlerinden de ortaya çıkan, enerji kaynağıdır. Enerjinin
yayılma şekli elektromanyetik radyasyon (EMR) olarak
adlandırılır. Gözümüz bu yayılmanın görülebilir kısmını ‘ışık’
veya ‘foton’ olarak algılar. Elektromanyetik radyasyonun en
küçük birimi fotondur. Fotonlar, ‘kuanta’ olarak adlandırılan
enerji paketleri şeklinde yayılır. Kendisi ışık yaymayan eşyayı,
yansıyan ışınlar sayesinde görürüz. Gündüzün aydınlığı,
yansıyan ışıklardır. Işık ve aydınlık, enerjinin varlığını ve
yayılımını gösterir. Bu bilimsel gerçek “Allah, semanın ve arzın
nurudur, gayrisi yoktur (24.35)” ayetine anlam kazandırır.

Fotonun kütlesi yok kuvveti var ve enerji yüklüdür. Ünlü

E=MC2 formülü enerjinin kütleye eşitliğini bildirir. Enerji ile
kütle birbirine dönüşür. Yer ve gök, fotonda da olan, enerjiden
oluşur. Doğada var olan, fizik ve matematik gibi, ilim enerjide
yüklüdür. Enerji kütle kazanınca ‘madde’ özelliği kazanır.
Böylece, evren halden hale geçen ilim yüklü enerjiden oluşur.

İnsan, yanma, yanıcı ve yakıcı oluş yönünden, zeytine

benzer. Zeytinde hem yakıcı yağ hem de yanıcı odun vardır.
İnsan, lambalıktaki kandil gibi aydınlanır ve aydınlatır. Kalpte,
nura tabi olan hayvani nefis kutsallaşır. Kutsal nefis cesetle ruh
arasındadır ve ilahi nurun tesettürlü halidir, ne doğudur ne de
tam olarak batıdır, yani, ceset gibi kesif, ruh gibi latif değildir.
140
 İnsan, bir elinde ilk, bir elinde son olandır. İlk ve son
aynı anda, bir anda, bu anda mevcuttur. Dönüşüm ve oluşum
süreklidir. Negatif ve pozitif elektrik yüklerinin karşılaşıp nötr,
tarafsız, yansız haline gelişi insanda olur. İnsan, ilmin
kendisidir, ilmin bilinç kazanmış halidir. Ne olunca ne olacağını
bilir. Yaşamın var ve yok olması insanda yaşanabilir. İnsan, var
ve yokluğun idrakini yaşayabilir. Maddenin halk edilmesi ve
yaşamın yaratılması önce insan içindir sonra da insanın
içindedir, idrakindedir. Halife yaratmış olan Yaratan, ‘gayri’
yaratmamıştır, ikisinin varlığı iki varlık değildir. İlmin, bilim,
bilmek, bilinmek ve bilinç hallerinde ‘B’ harfinin önemi
‘Besmele’ veya ‘İnsan’ kadar büyüktür. Bilincin insanı aşkın
halinde insan da aradan çıkar. Yaratanın, ‘bilinmeyi sevmesi’,
amacına ulaşılmış olur.

Evrene enerji formunda beslenen ilmin amacı bilinçtir.

İlim, bilinmek ister. Boş kova veya cehalet kuyusu şeklinde
oluşan ilk insan Âdem’in fıtratına akıl ve fikir çakmağı kazınır.
Halife olarak yaratılan Âdem’e her şey öğretilir. Akıl, insana
verilmiş en büyük nimettir. Akıl bilgi elde etmek içindir.
Doğadan elde edilen bilgiler sistemli bir şekilde işlenir ve yeni
bilgiler kazanılır. Bilimsel bilgi işleme yöntemiyle, bilgiler,
insanı bilgilerin kaynağına, ilme götürür.

Akıl, matematik ve fizik bilgileriyle, evrende bu ilimlerin

yüklü olduğunu idrak ederek, ilmin tümünün bilincine ulaşır.
Bilinenlerin çokluğunu idrak ettikçe, ilmin bilincine ulaştıkça,
sonsuzluk kavramında kaybolarak, akıl kendi sınırlarını idrak
edebilir. Böylece ilmin amacının bilinç, evrenin amacının bilinçli
insan olduğu ortaya çıkar.
141
 Akıl önemlidir ama yeri ve zamanında, aşka kadar. Akıl,
bilgiyi ilimden alır, işler, yeni bilgilere ulaşır. Akıl olay ve
eylemlere açıklama getirir, neden ve nasıl olduklarını anlar.
İnsan, akıl erdiremediğine ‘vardır bir açıklaması’ deyip
geçebilir. Ancak bazı konularda doğal olup olmadığına
hükmedebilir.

Evrende enerjinin kütleye eşitliği ve birbirlerine

dönüşümü akla uygundur. Evrenin ardında varlığı bilinen ilmin
kaynağı hakkında fikir yürütmek akla uygun değildir. Var
olanların içindeki eksi ve artı yüklü olanlar birleştiğinde evrenin
bir hiç olacağı da akla uygundur. Buna karşın bir atom
boyutunda bile eksi ile artı elektrik yüklerinin birbirine
ulaşamadığı da aşikârdır. Birçok şeyin nedeni bilinmez
olduğundan akıl durur, öylece kabul edilir. Bunlar arasında
‘enerjiye ilim yüklenerek kütle kazanması’, ‘maddenin, bilgi
işlem yeteneği yüklenerek, yaşam ve gelişim potansiyeli olan
tek hücreye ulaşıp, hayat kazanması’ ve ‘insanın ilim
yüklenerek inşa edilip olgunluk kazanması’ olabilir.

Maddenin ham maddesinin nur oluşu kadar, yaşamın

kaynağının maddeye yüklenen ilim oluşu da aklı zorlayabilir.
İnsanı ele alırsak bedeni vardır ama beden değildir, ruhu, ilmi
vardır ama ruh, ilim değildir. Hayat, verilen bir şeydir, bağış
yapılır, bahşedilir. Ölüm karşısında bazen “Madem alacaktın
hayatı niye verdin?” demek isteriz. Yaşamı anlasak da ölüme
isyan ederiz. Oysa hepsi hayatın içinde vardır, hayat böyledir.
Verilene sevinir, alınana üzülürüz, hayattaki biz de buyuz.
Böylece insan olgunlaşır, olgunlaştıkça kesafetten kurtulur,
letafete yücelir. İnsan, aydınlandıkça, ‘nur üzerine nur’ olur.
142
 “İnsan vücudunun aslı iki cihanın, nur ve zulmet veya
madde ve mana olmak üzere iki âlemin, toplamından
oluşturulmuştur. Ayrıca her kişinin hali kendine özgüdür. Hangi
âlemde ve halde olursa olsun kimse kendi başına terk edilmiş
değildir. Kimse bir emanet verilip, terk edilmemiştir. Emanet
edilen şevk ve muhabbet bir put gibi değil sürekli gelişim
içindedir. Örneğin, şevk ve muhabbet daim olmak üzere kimse
sıfat makamında zattan perdeli şekilde terk edilmedi. Sıfat ve
efalinden perdeli olarak, nefis makamında muhabbet ve
şevksiz bir oluşum içinde, zulmette seni terk etmedi.
Keşfetmeyi alışkanlık haline getiren bir Allah ehlinin âşık olması
için kendisine zatın tevhidi keşfettirilir ve perdesi kaldırılır. Bu
durumda, şevk ve muhabbeti daha da artması, böylece,
muhabbetin ateşiyle benliğinin erimesi ve sırrının letafet
kazanması için perdeli hale reddedilir ve zat tecellisi yoluna
engel konulur. Sonra zevkinin etem ve keşfinin ekmel olması
için yolu açılır. Perdeleri tamamen kaldırılarak Hakk’ı
keşfetmesi sağlanır.” (93.2) Kemale ermeye çalışan kişinin
yalnız bırakılmadığı, yardım edildiği, bu ayet ile planlı bir
şekilde amaca ulaştırıldığı müjdelenmektedir.

Hz. Âdem’in, Hz. Muhammed’in nurundan yaratılması

olayının da Kitabımızda açıkça anlatılmasına karşın anlamamız
kolay değildir. ‘Allah, ancak Allah’ın ilmi ile bilinebilir, gayrisi
bilemez’ deyiminin bir sırrı, bir hikmeti olsa gerek. Kitabımıza
göre Âdem’e Allah, oğullarına da Âdem öğretti. Böylece, Allah
bilindi. Rahman suresinin ikinci ayetinin “Kuranı öğretti”,
üçüncü ayetinin ise “İnsanı yarattı” oluşu çok anlamlıdır.
Bilgilerden bilinç düzeyine yüceliş ile nurdan ruha yüceliş süreci
aynıdır. ‘Gerçek anlatılamaz ancak yaşanabilir’ denmesinin bir
hikmeti de bu olmalı. Umarım bir gün bizim de Hakikat
Güneşimiz ufkumuzdan, Batıdan doğar, nura kavuşuruz.
143
 Elinde Değil, Fıtratındadır,

Daha önceki makalelere dayanarak kısaca çok şey

söylenebilir. İnsan ilimdir. Her obje ilminin deposudur. Her şey
ilminin aynıdır. Kütle enerjinin, enerji de kütlenin bir halidir. Su
molekülü, yanıcı ve yakıcı atomlarından farklı, söndürücü,
özelliğe sahiptir. Genom yazılımdır, programdır, bilgidir,
maddeye, genlere canlılık verir. Hayat maddesel değil
bilgiseldir. Madde ve enerji bilgidir, asla kaybolmaz.

Herkes bir şey bilir. Bilenin fiilleri, sıfatları ve kişiliği

bildikleriyle ilişkilidir. İnsanın, potansiyel olarak, hayvanlardan
çok farklı olduğu açıktır. Arılar ve karıncalar gibi en karmaşık
toplumsal yaşamları olanlar bile ele alınsa, hayvanların
yetenekleri insanın yetenekleri yanında sınırlıdır. Hayvanlardan
çok şey öğrenilir, yaptıkları gibi yapıp yeni yetenekler kazanılır.
Bitkilerin neyi nasıl yaptıkları da bilinir. Fotosentez yapamasak
da nasıl olduğunu biliriz. Suyun süte dönüşümü incelenir ve
anlaşılır. Canlılık ve cansızlık, organik ve inorganik, farkı iyi
bilinir. Birçok olaya doğanın birer mucizesi olarak bakılır.
Anıldığımız gibi anmaya çalışırız. Doğa nasıl yapıyor, biz de
yapabilir miyiz deriz? Bilinenleri, teknolojiyle gerçekleştiririz.

Şimdilik düşünmemiz yeterli. Güneş gibi enerjiyi kütleye

kütleyi enerjiye çeviremeyiz, ne atom yapabiliriz ne de derya,
ama laboratuarda et üretmeye çalışırız. Yürüyemesek de
emeklemeye başladık sayılır. Halifelik, fıtratımıza kazınmış
olabilir. Çocukça olsa da, çok soru sorarız, nasıl oluyor? Nasıl
çalışıyor? Nasıl hareket ediyor, nasıl uçuyor?

144
 Dünyasının dışına ve üstüne çıkmak insanın, elinde,
iradesinde değil, doğasındadır, fıtratına kazılıdır. Henüz bilme
sarhoşluğu nedeniyle neden bilebildiğinin idrakinde değildir.

Sorular sormak doğanın üstüne çıkıştır. Doğa

düşünmez, soru sormaz, sadece olacak olan olur, ilim
gerçekleşir; doğa, yasalarıyla birlikte oluşur. İlim, doğanın içi,
dışı ve üstündedir. “Uzay boşluğu olarak hacim iki katına
çıkınca sıcaklık yarıya iner” bir doğa yasasıdır, gözlemle
keşfedilir. Bu yasayla, Büyük Patlama sonrasında, sonsuz olan
sıcaklığın ne kadar zaman sonra 10 milyon dereceye indiği
kanıtlanır. Şimdilik bu kadar, ‘sonsuzun yarısı kaç eder’ diye
sormayın. Kuantum âleminde, elektromanyetik ışınımın hızını,
fotonun hem dalga hem de parçacık özelliği gösterdiğini
saptarız, neden ve nasıl oluyor da öyle oluyor, hız itmeden mi
çekmeden mi henüz bilinmez. Acelesi yok, insanlık ölmedi ya!

Bilen, bilinenden büyüktür. Eğer bu denilen doğru ise

“Kendini bilen de kendisinden büyüktür!” “İdrakte idraksizliği
idrak et, idraksizlikten idraki gör” deyimi çok şey anlatır. Bir
şeyi iyi bilebilmek için onun dışına çıkabilmek gerekir. Uzaya
çıkınca dünyayı daha iyi anladık. Kendini bilen birisi nereye
çıkabilir? İnsan kendi dışına nasıl çıkabilir? Dışından nasıl
göründüğünü anlayabilirse o görünüşten kendini daha iyi
değerlendirebilir. Hemen herkes de bir anlamda bunu yapar,
insan içine çıkmadan önce aynaya bir bakar. İnsan içine çıkıp,
insanlara bakabilmek için, insanca düşünüp davranmaya
çalışılır. Bilen, bilinmek ister. Fıtratımıza kazınan yeteneklerden
birisi de bilinmek olabilir. Biz de bir şeyler yaratmaya çalışırız,
yaratıcı özelliğimiz olsun isteriz.
145
 Bilinen bilgilerin tümünün anlayış ve idraki insanı
bilinenlerin dışına çıkarır. Bilinenleri dışından görebilmek ve
idrak edebilmek dıştan ve üstten bakışı gerektirir. Bir şeye her
yönden veya açıdan bakabilmek için o şeyin dışında ve üstünde
olmak gerekir. Araştırma, inceleme ve öğrenme yeteneği,
bilme ve idrak etme yeteneğini geliştirir. Okuma öğrenilip, her
şey okunur. Öğrenmekle her şey öğrenilir. Evren, dışından ve
üstünden idrak edilerek, evrenin cismi bilinir, resmi çizilir.

Bir şeyi iyi öğrenmek ve bilmek onun içini, dışını,

sınırlarını, özelliklerini, geçmiş ve geleceğini, madde ve
manasını bilmekle, hakkında bilinç oluşturmakla olur. İnsanlık
bilinci, insanın elinde değil, insanın fıtratındadır.

Bilmek, bilinçli davranmak, şuurlu iman gibi, insana

yakışır. Cansız maddede, toprak, ateş, hava ve suda, bitkide ve
hayvanda hareket olabilir ama bilinç olduğu söylenemez.
Hareket doğaldır ama iş yapmak insana özgüdür. Doğayı, bitki
ve hayvanları ele alarak insan iş yapabilir. İnsanın bilinçli
müdahalesi doğal olaylardan hemen ayırt edilebilir. Uzaylıların
olup olmadığını anlamak için uzaydan bilinçli bir sinyal almaya
çalışılır. Yaratıcının olup olmadığına da doğaya bilinçli bir
müdahale olup olmadığına bakılarak karar vermeye çalışılır.
Özellikle bu konuda söylenecek en güzel söz “İnsan önce
kendini bilmeli” olsa gerek.

Kendini merak eden evrenden sonra, insan olduğunun

bilincine varan ilk insan Âdem olmalı. Âdem yaratıldığı zaman
her şey ve herkes bugün olduğu gibi varmış. Bir anlamda insan
bilinci enjekte edilmiş.
146
 Kadim örgütler, haricilere kapalı bir şekilde, bu bilinci
hayata geçirir. Sütün mayalanması ve ağaçların aşılanması gibi
insana insanlık bilincinin aktarılması iş edinilmiş gibidir. Bazıları
için, maddeye hayat verilmesi doğal gelişimdir. Önce kendini
üreten, canlılık hücresi tesadüfen oluştu. Zamanla, evrimle, çok
hücreli canlılık gelişti. Gerçekte tek hücreden çok hücreye
gelişim evrim olabilir ama maddeden tek hücreye geçişte
henüz evrim başlamamış olabilir. Maddeye hayat yazılımı
üretme ve yükleme süreci doğal değildir. Amino grup ipliğinin
ayağa kalktığı veya karbon atomlarının canlandığı deneylerle
kanıtlanamadı. ‘Madde’, ‘canlılık’ ve ‘insanın olgunlaşma
aşamaları’ arasındaki geçiş doğal olmayabilir.

Yokluktan var olan maddenin amacı canlılık, canlılığın

amacı ise insanın yaratılmasıdır. İnsana bilinç yüklenmesinin de
bir amacı olabilir. Bilinç ve idrak yeteneğinin gelişimi
sayesinde, ‘insanın bedeni vardır ama insan beden değildir’
denir. Her mücadele veya küçük, büyük her savaş nefis
düzeyindedir. İnsanın bedeni ve nefsi vardır ama insan, yalnız
bu ikisi ile tanınmak istemez. Akıl ve kalbi, insana insanlığını
kazandırır. İnsan, idrakiyle beden ve nefsinin dışına ve üstüne
çıkabilir. Bilinciyle insan, kendisinin dışına ve üstüne çıkarak,
evrenin bile cismini bilir, resmini çizer. İnsan aklı sonsuzluğu
tanımlar ama aşk karşısında duracağını da bilir. Evrensel
düzeyde, insanlık bilinci; ‘madde’, ‘canlılık’ ve ‘insana’ dışından
ve üstünden bakılmasını sağlar. Bilinç, bilinenlerin tümünü
içerir. İlmi idrak edenden bilinen görünür. Aşk, âşık ve maşuku
kapsar. Her şey aşktan, aşkta, aşk için, aşk içindedir. Kendini
bilme, insanın elinde değil yaradılışında, fıtratındadır.

147
 Namaz Kılınır

Her şey, evrende kendine özgü çevresinde var olan

koşullara uyduğu, uyabildiği için vardır. Değişen koşullara
uyum gösterebildiği kadar da var olacaktır. Doğada, doğal
denilen şeylerin özelliği koşullara göre hareket etmesidir.
Doğada su, doğal olarak, yolunu bulur. Çünkü akışkandır
tabanın meyline göre akar. Çekilen gelir, itilen gider. Durum
değişirse, itme ve çekme ortadan kalkarsa, sürtünme varsa,
gelen ve giden durur. Sebep değişirse sonuç da değişir. Kısaca
‘şey’, özelliğine, ilmine tabidir, ilmine uyar, itaat eder,
özelliğinin gereğini yapar. Bu işlemler, maddenin zikri,
namazıdır. Canlı organizmalarda, bedenin koşullara uyumu,
ilmine itaati, bedenin namazıdır. Aynı şekilde insan için de,
ruhun ilmine uyan kalbin namazı da söz konusudur. Bir ayetin
teviline göre “Her ilmin bir namazı vardır.” (29.45)

Eşya âlemdir, işarettir, kendi varlığına, var olduğuna,

varlığa delildir. Var oluş, enerjinin kütle kazanmış haline
delildir, kanıttır. Enerjinin maddeye dönüşümü, dönüşüm
ilmine tabidir, Higgs bozunu var ise enerji kütleye dönüşür. Ne
kadar enerjinin ne kadar kütleye ve ne kadar kütlenin ne
miktar enerjiye dönüşeceği ilmine tabidir. Madde ilmine biat
ederek, zikrederek, kendi namazını kılar. Parçacıkların belirli
özelliklere sahip oluşu ve bu özelliklere uygun davranışlarda
bulunuşu da parçacıkların ilimlerine tabi oluşudur. Proton,
uygun koşullarda nötron ile buluşursa, kuvvetli nükleer güçle,
birbirlerini çeker ve atomun çekirdeğini oluşturur. Uygun bir
koşulda bir çekirdek bir elektron ile birleşerek atom oluşturur.
148
 Hidrojen atomlarının oksijen atomlarıyla birleşip
okyanusları dolduracak su oluşturması için Güneş sistemimizin
oluşmasını sağlayan koşullar yani bir Süpernovanın patlaması
gereklidir. Bedenimizde buluna elementler yıldız tozudur.

Dağ duruşu, ağaç uğultusu ve kuş ötüşüyle doğa ve

canlılığın çeşitliliğini zikrederler. Bir parktaki Barbaros heykeli
“Ben Barbaros’un abidesiyim” diye bağırır, zikreder ama
bilene. Aynı şekilde her şey ve herkes abd-i Hu’dur, büsttür,
abidedir, bilene. Bu nedenle “Bilenle bilmeyen bir olur mu?”
deyimi söylenmiş olabilir. Her nereye bakılsa Allah’ın veçhi
oradadır. Belki de bu nedenle gökten iğne düşse gayriye
düşmez. Herkes O’ndan gelir O’na gider.

Doğa, dünya, âlem bir tarafa insan bir tarafa. İnsan

başkadır, üç boyutludur. Namaz konusunda, ilk akla gelen
‘genel olarak yer, içer, yatar, kalkar, savaşır, sevişir’
insanlardan farklı, olgun ve kendini bilen insanlardan söz
edilmesi uygundur. Oruç ile nefsini yenmiş ve terbiye etmiş
insan kalbini keşfeder. Kalp duyguların merkezidir. Ruhtan
alınan ilim ile beslenir. Açgözlülüğünü kanaatkârlığa
dönüştürmüş nefis tatmin olur ve kalbin ilhamlarına açılır,
kalbe teslim olur. Ruhun nuru ile aydınlanmaya başlayan kalbin
sabahı olmak üzeredir. Sabahın fecrinde insan uyanır, kendi
hakikat güneşinin kalbine doğması yakındır. Maddenin ve
eşyanın hakikatini bildikten sonra nefsini fethetmiş olan insan
kalbinden aydınlanmaya başlar. Günün ve gündüzün
aydınlığında kalbinin sırlarını çözmeye çalışır. İnsan, âlemi
kalbinde bulabilir. Ömrünün kısalığı, iradesinin sınırlılığı
nedeniyle doğuştan verilenlerin önemini anlar.
149
 Fıtratının ve çevresinin farkına varan, diğer insanların
davranışlarının da fıtrat ve çevreden kaynaklandığını
anlayacaktır. Fıtratın sırrına eren arzdan arşa yücelebilir.
Akşam namazında acele edilmesi sırrın içinde kalınmaması
içindir. Sırra erenin hakikat güneşi batıdan doğar.

Bilgi başka, bilginin bilinmesi başka şeydir. Eşyanın

ardında bilgi ve bilgilerin toplamı olarak ilim vardır. İnsana ilim
öğretilmiştir. İnsan, Kur’an öğretilerek yaratılmıştır. Ben
yaratılmadım, kendi kendime, bilerek isteyerek oldum diyen
olabilir. Var olabilen yok da olabilir, iddiasını ölüp dirilerek
kanıtlayabilir. Öğretilme işinin sırrı “Yeniden keşfedercesine
aşikâr olma” deyiminden gelir. “Ben öğrendim dedirten
öğretme” öğrenimin en makbulüdür. Okula gidilir, öğrenilir,
sonra hayat boyu “Bana öğretildi” denmez, “Ben bilirim,
öğrendim” denir. Okula gidip gitmemek çocuğun iradesinde
değildir. Aynı şekilde doğmak veya doğmamak elimizde
değildir, öğrenmek de öyle. Aklımızı kullanırız ve akıl
verilmiştir. Güç, kuvvet ve kudret verilmiştir, hepsi Allah’ındır.

İnsanın eşyadan farkı namazda belli olur. Herkes namaz

kılar, kimi kılmadığını zanneder, zaten bütün hayatı zandır.
Bilerek, isteyerek, bilinçli olarak namaz kılanın namazının miraç
olduğu müjdelenir. Kıyameti koparcasına kıyama duran,
“Allah’tan gayrisi yoktur” deyip Dünya’yı arkasına atan,
kendisinin de arkada olduğunun idrakinde ise önde okuyanın
kim olduğunu zanneder? Belki de bu iş bir yolculuktur. İnsan,
olgunlaşma sürecine girer, yolculuğunu insanı kâmil olarak
bitirir. “Higgs bozonunun içi boştur ama kuvvet doludur
zerrelerle etkileşir kütle oluşur” diyen ‘kuvvetin sahibini’ bilir.
150
 Hz. Âdem ile başlayan yolculuk Hz. Muhammet ile son
bulur. İnsanın el kitabı olarak indirilen Kitabımız bu yolculuğun
ilmini ve uygulamasını anlatır.

Kısaca bedenimiz var beden değiliz. Eşyamız namazını

kılar, farkında değiliz. Nefsimiz var yalnız nefsaniyet gütmeyiz.
Nefsimizi tatmin ederiz, o da bize boyun eğer, namazını kılar,
fark etmeyiz. Kalp uyanınca nefsin emrindeki akla el koyar,
ruhtan alınan bilgilerle kalp beslenir. Kalp ruha teslim olup,
boyun eğer, namazını kılar, sabahın fecrini yaşar, günü ve
gündüzü aydınlanır. Kalp, aydınlanarak sırra erer, fıtratın sırrını
keşfeder, akşam namazını aceleyle kılar. Bu keşif onu ruhun
Şuhut, uyanıklık, ikindi namazına getirir. Böylece, Batı’dan
doğan Güneş olayı gerçekleşir. Yolculuk sürerse, öğle vaktinde
Şükür namazı kılınır. Güneş doruk noktasında iken gölge yoktur
‘gayri varlık’ olamayacağı için sadece Cuma namazı kılınır.
Umarım okur, düşünür, ibret alır, namaz kılarak olgunlaşırız.

Beriden Öteye Öyle tasarlanmış, akıllı tasarımdır bu,

Nedense hep öğrenci alır iyi notları,
Ama öğretmen verir bütün kırıkları.
Çocukları hep Âdemle Havva yapar,
Alırsa Allah alır, ilâhi, kuzgun kapar.
Felaketler Allah’ı andırır, zikir ettirir,
Nimetler Âdemi kandırır, fitne getirir.
Kaza, kadere rıza Allah’a açılan kapıdır,
Gir içeri, bir gönülden, perdeni kaldır.
Yücelişinde zorunlu idi cennetten çıkış,
Mevcudat, her şey araç, amaç yüceliş.
Açıklandı ahlâkı, yaşanarak, delillerle,
Haber geldi kitaplı elçilerle, ayetlerle:
Sevdiğim için, seni sevgiden yarattım!
Bir yaşam için sudan karaya çıkarttım!
Aramadan, elinde buldun her nimetini!
Bekledim, gönülden yalnız şükretmeni!
Çevren olarak yaratılmıştır geniş evren,
Sanki verilmiş sana, tüm hayat devren.
İdrak için kullan, yaklaş, aklın yok mu?
Aklın tek işi bilmektir, basiretin sezmek,
Güzeldir bu dünyada yiyip içip gezmek.
Yalnızca, bilen ile bilmeyen bir olmaz,
Madde denizini geçmeyen bilen olamaz.
Bırak aklını koşsun, yorulsun evrende,
Tam anlayıp, tamamladığın çevrende.
Nimetlerin tadını çıkar zevk et eğlen de,
Ara, bul, verilenleri veren kimdir, nerde?
Sevgi içinde ve sevgi ile yaşadığını bil,
Akıl bittiğinde aşk için, kuru benliğini sil.
Evveli var ahiri vardır, başlanır beriden,
Koku alıp, haz duyulur, sezgiyle öteden.
Ötesi berisi, yoktur gerisi, cennet denir,
Cennette kalansa, senin adın ile yetinir.
Cennet bir ceza evidir olacaksa sensiz,
Her yer cennet seninle, sende, ‘ben’siz!

151
 Sohbetin Muhabbete Dönüşmesi

Hep okuyup bilmeye çalıştım. Babam okumamı istedi.

Bursa Ulu Cami eşrafından, kayınpederim Ahmet Hançer,
okumakla olmaz dedi. “Paşa olur ama adam olamayabilirsin”
denmesi anlamlıydı. Ya tekerleği yeniden keşfedecektim ya da
bilinen yolu izleyecektim. Sohbetlere katıldım, sağ olsunlar.
Kulağı delik olmak neymiş anladım. Kulağıma kar suyu kaçtı. Bu
su, gökten gelirdi, çok saf ve temizdi. Saf su peşinde koşmakla
hem Nuh’un gemisini hem de Resulün sefinesini anladım.
Madde denizinde yüzdürürken, kulak deliği sayesinde, gemimi
nefsin korsanlarına kaptırmadım. Sefinenin hedefi ise benliğimi
kurtarmaktır. Böylece bilen ile bilmeyenin bir olamayacağını
anladım. Bir küçük gerçeği idrak ettim sayılır: Görünen, görenin
görüntüsüdür!

Kişiyi, eşyayı ulu veya kutsal yapan, olduğu yer değil

geldiği yermiş. Ne olduğumuz değil, nerden gelip ne olacağımız
önemli gibi. Ulu cami de cüssesinin veya taşlarının büyüklüğü
nedeniyle ulu değilmiş. Ulu kişilerin buluştuğu yer olduğu için
ulu denmiş. Öyleyse bir kişi nasıl ulu veya büyük insan olabilir?
Kimse kendine büyük veya ulu demez. Belki de her bildiğini
Hak bilen ve her gördüğünü Hak görene, halk, olgun, büyük,
ulu, yüce insan diyordur. Tüm çevresini, dünyasını ve evrenini
Hak görene biz de Hak diyebiliriz. Hak denilene, görüşünü
değiştirmeme şartıyla, Hak demeye devam edilebilir. Bir küçük
sapma felakete götürür. Örneğin, ben veya biz Hakk’a daha

152
yakınız denmesi, yanılgıların anasıdır. “Şah damarından daha
yakınlığın” idraki sohbeti muhabbete dönüştürür.

Sohbet nedir, nasıl muhabbete dönüşür? Bir kişinin

ders verdiği derslikte sohbet edilmez. Öğretmen öğretiyorsa
bu ders vermek olur. Sohbet, bu açıdan, eşitler arasındadır.
Aynı bilgileri paylaşan eşitler bir konu üzerinde konuşabilir.
Dünya veya evren ile ilgili bir konuda ilgili profesörler bile
görüş ayrılığına düşebilir. ‘Yalnız sevgi paylaştıkça büyür’ dense
de bir canlı veya eşya eşit düzeyde sevilemez. Birbirlerini
sevenlerin sevgiyi paylaşması da uzun sürmeyebilir. Allah’ın
ilmi ile Allah sevgisi hakkında sohbet etmek ayrıcalıktır. Bu
sohbette benlik ve bencillik olamadığı için paylaşım değil katkı
ve katılım olur. Aşk söz konusu ise akıl da duracağı için sohbet
muhabbete dönüşür. Aşk ile muhabbet ulaşılabilecek son
noktadır. Âşık ile maşuk veya seven ile sevilenin muhabbetine
doyum olmaz denir. Sevişmenin tanımlanması zordur.

Muhabbet insanın kendini bilmesine bağlıdır. İnsan

nerden gelip nereye gittiğini bilmeli. Hayatı yaşamak güzeldir
ama eğer bir amacın oluşu bilinirse. Hedefsiz yelkenliye hiçbir
rüzgâr yardım edemez. Verilmişlerin amacı bilinmeli. İnsanın ilk
ve son gündeki acizliği gözden kaçmamalı. Doğuştan gelenlerle
çevreden alınanlara sahip çıkılamaz. Para bulanın değil, bilgi de
öyledir. Kendini bilen kendini sahiplenmez. Herkesi de kendisi
gibi bilir. “Olacak olan olur. İş olacağına varır. Akacak kan
damarda durmaz” gibi hayatın derinliklerinden gelen
deyimlere inansak da iyi bilsek de elimizden geleni yaparız.
Dünyayı durdurmaya çalışırız. Her şey olduktan sonra, biz de
bir parçası olduğumuz halde, iş bittikten sonra denilecekler
153
denir. Oluşumun tümünün bizimle tamam olacak şekilde
oluştuğunu idrak ettiğimizde sohbet edilirse muhabbet olur.

Bilimsel açıdan bakıldığında, Büyük Patlamadan itibaren

bir ve tek ilim yüklü enerjinin, kütle kazanıp, oluşumları izlenir.
Her şeyin temelinde ışık hızında yayılan elektromanyetik
radyasyon vardır. Görünen kısmına ‘görünür ışık’ denir, enerjisi
‘kuanta’ olarak ölçülür, foton olarak yayılır. Kuantum âleminin
gizemli yapısı vardır, “Her şey önceden belirlenmiştir” dedirtir.
Genel görelilik yasalarına göre uzay ve zaman ayrımının
yapılmaması, uzay-zamanın bir birleşik alan oluşturması da
gizemlidir denebilir. Çünkü kütlenin uzay-zamanı bükmesi
nedeniyle düz çizgide seyreden ay ve dünyanın yörüngeleri eğri
görünür. Bilimsel gerçeklere vakıf bilim insanları “Tanrının nasıl
düşündüğünü bulmaya çalışıyoruz” derler. Gerçek birdir,
ayette belirtildiği gibi “Allah yerlerin ve göklerin nurudur.”
(24.35) Zaten kanıtlanmıştır ki yerler ve gökler kütle kazanan
enerjinin ışık, parıltı ve parlaklığından oluşmuştur.

Din, tüm evrenden geçip, Allah’a giden yoldur ve sabah

olunca gözün görmesi kadar kolaydır. İnsanlar ayetleri
uyguluyor değil, ayetler insanların yaptıklarını ve
yapacaklarını açıklar. İnsan okur, düşünür, ibret alır, tefekkür
ederek hareket eder. Bilgi edinir ve bilgisini uygulayarak ilme
itaat etmiş olur. Kendisini irşat eden, yetiştiren ve oluşturan
ilme tabi olarak yani biat ederek, secde ederek, namaz kılmış
olur. Her eylem ve olayın ardında aynı kuvvet, kudret ve güç
vardır, kaynağı aynıdır. Hareket eden enerji bunu atom olarak
da yapar, elektron veya foton olarak da. Bir atoma bile sahip
olamayan insan, aklının da verilmiş bir nimet olduğunu idrak
154
eder. Organlarının nasıl çalıştığını bilemez. Kendisine secde
eden meleklerin, bu melekelerinin sentezini önce bilemez.

Sinir ve sindirim gibi tüm alt sistemler birbirini etkiler,

hepsi birden kişiyi oluşturur. Bilmek için bilen sıfatına sığınma
gereği duyar. Emaneten sahip olduklarının şükrü içinde hareket
eden kişi, nefsini kalbine yönlendirir. Kalbindeki sıfatların da
zatından kaynaklandığını anlayacaktır. Bu şekilde ve bu
düzeyde ele alınacak her konu üzerinde yapılacak sohbet
muhabbete dönebilir.

Muhabbette menfaat olamaz. Kişinin benlik ve

bencilliğindedir nefsanî menfaat. Muhabbette katılım ve katkı
vardır, almak yok vermek var gibidir. Zevk edilen her şeyin
keyfi sürülür, lezzeti alınır, ayrılıp ayıldığında damak tadı
anımsanır. İçten kaynayarak gelenler paylaşılır. Benimsenip
sahiplenilmeyen bilgi ve duygu paylaşımı sahip çıkılıp
götürülemez. Bir sonrakine hazırlanıp sohbet sırasında
çekmeceden çıkarmak olmaz. Senlik benlik ile oturulan sofrada
karın doyurulur. Karın doyurma kalbin duygularıyla olamaz.
Kalp ruhtan alınanlarla doyar. Bu doyum dolgunluk yaratmaz.
Kalbin arınmasında letafet vardır, kesafet yoktur. Enerjinin
kütle kazanmış haline madde denmesi, mana ile kıyaslanarak,
anlam kazanır. Madde manaya tabi olur, her şeyin ardında ilim
olduğu idrak edilir. Kişi bilen olduğunda ilim bilinen olur. Bilgi
bilen, ilme sahip olamaz. Fizik bilen fizik ilminin sahibi değildir.

Muhabbet ortamında, kendisini kastetmedikçe,

herkesin ben deme hakkı vardır. Hak halk olarak görünür,

155
kısaca halk zahir, Hak batındır. Umarım bizim tevhit sohbetimiz
de muhabbete dönüşür.

156
 Bilgi, Bilim, İlim,

Beş duyu ile algılananlar bilgiye dönüşünce örneğin,

görülen bilinir. Matematik bilgilerimizle matematik ilminin
kıymetini bilir, tüm matematik formüllerimizle evren bilinci
oluştururuz. Eşya bilgilerle bilinir, ardındaki ilme ulaşılır, bilinç
geliştirilir. Son yıllarda yürütülen bilimsel araştırmaların sonuç
ve bulguları birbirlerini destekler ve tamamlar. Bilimsel
bulgularla ulaşılan ilim, tevhit ilmiyle uyum içindedir, aynı
bilinç paylaşılır. Sahibi kim olursa olsun, ilim bilinmeyi sever.
Allah da evreni bilinmeyi sevdiği için, yoktan var etmiş, halk
etmiş ve insanı yaratmıştır!

Dr. S. Hawking, kuantum teorisinin elementlerini,

bilimin kara delik anlayışının içine sokmuştur. Kuantum
mekaniğine göre, uzayın çok küçük ölçeğine bakılırsa, parçacık
çiftleri yoktan var olur ve sonra birleşerek tekrar yokluğa
döner. Hawking, “Bu olayın kara deliklerin olay ufkunda
oluşması durumunda, parçacıkların bir kısmı yutulurken bir
kısmı kara delikten kaçacaktır” der.(1) Kaçan enerji ve
parçacıklar, kara deliğin ekseni etrafında “Hawking
radyasyonunu” oluşturur. Kara deliğe düşen bir kütle de
zamanla enerjiye dönüşerek kaçar, böylece, kara delik zamanla
hiçliğe dönüşür, buharlaşır. Kuantum mekaniğinin kara
deliklerin tanımıyla birleştirilmesi, evrenin tümünde geçerli
olabilecek bir kuram için atılan ilk adımdır. Kuantum ve
görelilik kuramları gerçeği farklı görürler. Kuantum için, küçük
ölçekte, her şey ayrışık, birbirinden kopuk, bağımsız ve
parçacıklar halindedir.
157
 Görelilik kuramının denklemleri ise temel olarak
düzgün, kesiksiz, sürekli ve birleşiktir. Kuantumda olasılıklar
varken görelilikte kesinlik vardır. Kuantumda bir parçacığın
davranışı kilometre veya ışık yılı ötedeki bu parçanın ikizinin
davranışına bağlıdır, bu nedenle davranış ‘yerel’ değildir. Bir
parçanın davranışı, bulunduğu yerdeki koşullara ve yalnız kendi
özelliklerine göre değil, evrenin her neresinde ise, ikizinin
davranışına göredir, hareketi bağımlı ve bağlantılıdır.

Görelilikte ise kütlelerin davranışları yereldir. Dünya ve

ay, görelilikle ilgili hareketlerinde, bulundukları ortama göre
davranırlar. Ardı ardına yapılan deneyler fiziksel dünyanın yerel
olmama özelliğini teyit etmiştir. Diğer bir deyişle herhangi bir
olay yalnız onun çevresindeki koşullara bağlı değildir. Büyük
Patlamadan itibaren, o olayın öyle olacağı önceden
belirlenmiştir.(2) Her durum, evrenin ilk oluşumunda, önceden
tayin edilmiş, belirlenmiştir. Enerjinin içinde bulunan bilgi,
enerjinin ne zaman, hangi koşullarda ve nasıl bir kütleye
dönüşeceğini belirler. Oluşan kütlenin de hangi koşullarda
hangi özelliklere sahip olacağını yine içeriğindeki enerji ve
kapsanan bilgi belirlemiş olacaktır. Farklı araştırmalarla ortaya
konan bulgular da bu durumu destekler. Evrendeki her
elektron ve molekül diğerlerinin tümü ile karşılıklı etkileşim
içinde hareket eder.(3) Bu etkileşimler mesafe ve zaman
tanınmaksızın gerçekleşir. Elektronun bilgisi ve özellikleri diğer
elektronlarla etkileşimi içerir. Beynimizin hareketleri
kafatasımızın dışından gelen bazı elektrik akımlarıyla
etkilenebilir. Aynı şekilde beynimizin sinyallerini bilgisayar veya
televizyon gibi araçların algılaması mümkündür.

158
 Fiziksel dünyanın yerel olmama özelliği yalnız ikiz
elektron veya atomlarca değil, elektron ve moleküllerin
karşılıklı etkileşimleriyle belirlenir, teyit edilir. Objeler,
hareketleri karşılıklı bağımlılık ve etkileşim içindeyken, bilgi ve
özelliklerini de korur.

Evrendeki her obje, her parçacık, her ‘ışık paketi

enerjisi’ bir bilgi taşıyıcısı olarak hareket eder.(4) Her ‘şey’
kendi fiziksel özelliklerinin deposudur, ardındaki bilgisi,
özellikleri ve ilmi ne ise odur. Evren, özellik ve bilgilerinin,
ardındaki ilminin aynısıdır. Kara deliklerin, eksenleri etrafındaki
enerji ışınımı, ‘Hawking Radyasyonu’ bilginin kaybını önler.
Böylece, kara delikler yavaşça hiçliğe buharlaşırken bilgi
varlığını sürdürür. ‘Şey’in, ‘eşyanın’ kendine özgü bilgisi,
transfer edilebilir ama asla kaybolmaz. Olay ufkunun ötesine
geçen parçacıkların bilgileri, kaplama gibi çıkar, kütleleri
enerjiye dönüşerek, olay ufkundan önce bırakılır ve kara
delikten kaçar. Bu durum büyük patlamadaki ilmin bütününün
korunduğunu, bilgi kaybının önlendiğini gösterir. Ayrıca, ilk
oluşan plazmanın içinde, evrende var olan tüm objelerin
bilgisinin var olduğunun kanıtıdır. Biz büyük patlamada var idik
ki açığa çıktık, ilmimiz vardı ki bilgimiz açığa çıktı. Sonradan
oluşan her objenin, kendine özgü bilgi ve özellikleriyle oluştuğu
açıktır. Eğer bir yerde tüm bilgiler toplanmış ise buna ilim de
denebilir. Büyük Patlamadaki ilk enerji bütünü ilmin tümünü
kapsar. Sonradan evrende oluşan her ‘şey’ bu ilim ile oluşur.

Tarihi Keşif olarak tanıtılan bir araştırma ile Fizikçiler

evreni Allah’ın yaratmadığını ‘Kanıtladı’.(5) Bir grup bilim insanı
evrenin yokluktan varoluşa nasıl geldiğini buldu.
159
 Kanada’nın Ontario eyaletinde, Waterloo Üniversitesi,
Fizik ve Astronomi Departmanı başkanı Dr. Mir Faisal
başkanlığındaki ekip, kuantum kuramını yaradılışa uyguladı.
Uzun süredir bilinen bir gerçektir ki “Sanal parçacıklar” denilen
miniskül parçalar yokluktan var olabilir. Bu kuram Heisenberg
Belirsizlik İlkesi olarak da tanınır. Sanal parçacıklar çok az
miktarda enerjiye sahiptir ve çok kısa bir süre var olurlar.
Ekibin geliştirdiği “Şişme Kuramına” göre bir mini sanal
parçacık, 13,8 milyar yaşında olan evreni oluşturacak şekilde,
aniden şişti. Bu bilim insanlarına daha da karmaşık geleni
“Evren yokluktan nasıl gelebilir, olabilir?” sorusudur.
Olağandışı bulgularına göre soru yersizdir çünkü “Evrenin halen
de hiçlik” olduğu ayrı bir gerçektir. Evrenin negatif çekimsel
enerjisi ve pozitif madde enerjisi toplamı sıfır olacak şekilde
birbirini dengeler. Ancak matematik ve fizik yasaları hep var ve
geçerli olduğu için “Evren Düzenli Hiçliktir” denmektedir.
Evrende, düzenli bir hiç olduğu için toplam enerji sıfır ama
anlaşılması güç, adeta ilahi düzen denecek kadar karmaşık, bir
kaos, ilim vardır.

Din de bilim de hayatın evrim kuramına göre geliştiğini

söyler. Nerede ve nasıl başladığı konusu belirsizdir.(6) Amino
grup çorbasından oluşmadığına kesin gözüyle bakılmaktadır.
Ama deniz dibindeki volkan ağızlarında oluştuğu da kesin
değildir. Ancak nasıl bir şey olduğu kesinleşmiş gibidir. Yaşam
maddesel veya materyal bir şey değildir.(7) Bir madde
sonradan yeni bir özellik veya bilgi, ilim kazanamaz. Madde,
ilimle donanmış enerjinin kütle kazanmış halidir. Kütleye
dönüşmüş enerji, sonradan ilim veya özellik kazanmaz.

160
 Kuark en başından artı veya eksi yüklüdür, bu özellik
oluşumdan sonra değişmez. Böylece her obje ilminin ve
özelliklerinin deposudur ve aynısıdır. Bir elektronun elektrik
yükü, oluşumdan önce belirlidir, daha sonra değişmez ve bu
yük kritik düzeydedir. Daha az veya çok olsaydı evrende var
olanlar oluşamazdı. İkiz foton, elektron ve atomlarda
kanıtlandığı gibi, kuantum düzeyindeki her var olan şeyin
hareketleri Büyük Patlamadan itibaren önceden tayin edilmiş
ve belirlenmiştir. Bu nedenle yaşam maddesel değil bilgisel,
ilimseldir, ilmin bir halidir, atom ve molekülleri amacına uygun
kullanabilen bilgidir, ilimdir.

Canlılık oluşturan parçacıklar, canlılık oluşturacak

şekilde, önceden ilimle donanmış, donatılmıştır. Su canlı değil
ama canlılık ortamıdır. Bir su molekülü bir protein
molekülünden çok farklıdır. Bir canlının yüzde yetmiş veya
doksanı su olsa da suyun yaşam bilgisi yoktur ve su canlı
değildir, yaşamaz, büyümez, ölmez. Tüm bu gerçekler tevhit
ilmi için de geçerlidir.

“Bu idrak ile her yönde Hakk’ın yüzü görünür, perdeler,

vehim ve ham hayal ortadan kalkar. Her iş ve eylem ilmin bir
uygulamasıdır. Nefsin oluşumu, canlanması, hayat bulması ve
yaşaması ilimle olur. Maddeyi ilimden ayrı düşünmek yanıltır.”
(39.9) “Eğer biz ‘var olur yok olur’ mevcudat olsun isteseydik
kudret yönünden bize mümkün olurdu. Lâkin öyle mevcudat,
varlık olsun istemedik, çünkü hikmet ve hakikate uygun olmaz,
aykırı olurdu”. İnsanlar bir düzen içindedir ancak düzeni
bilmezler, kaos derler! (21.17) “Hiçbir şey yok iken O vardı, O
her şeyin evveli ve ahiri, sonu, batını ve zahiridir.”
161
 “Allah ‘yok’tan var eden, ‘var olandır’, ‘Gayri’si yoktur ki
İlâh olsun, şirk olsun.” (2.6, 115, 255)

Bilim insanları çok haklıdır. Enerji varsa ilmin kuralları

geçerlidir. İnanç ve Kitaplar bir adım daha ileri gidip ‘enerji
ilmin görünür halidir, ilimden ibaret olan ruhun sahibi vardır’
der (16.2). Tarafsız biri için en makul ve mantıklı olan şey, aksi
ispat edilinceye kadar, elçi ve kitapların ilmini öğrenmektir.
Yokluk ve varlık Allah’tadır. “O vardır, gayrisi yoktur” ayetini ve
“Yokluk” kavramını anlamak için önce kendimizin “Yokluğunu”
idrak edebilmemiz gerekir.

Âdemin de âlemin de oluştuğu enerji ve ilim “Bizim

değil” idraki kolay, “Bizim olan nedir, neye sahibiz?” sorularını
cevaplamak zor. Enerji ilmin ilk bilinir halidir, aslında enerji
ilimden oluşan ilk “Şey”dir. Enerji özellik ve düzene sahiptir.
İlim ve enerji kavramlarının idraki bazı ayetleri anlamamıza
yardımcı olur. “Âdem, Vücutta o Vahid-i Mutlak'ın gayrı bir şey
ve O'ndan başka mevcut yoktur ki, ibadet olunsun, imdi ona
şirk etmeniz, nasıl mümkün olabilir. O'nun gayrı, sırf âdemdir,
yokluktur, bu sebepten şirk, ancak O'na cahil olmaktan neşet
eder, kaynaklanır.” (2.163)

“Yer ve gök madde olmaksızın ve müddetle

kayıtlanmaksızın halk edilmiştir. Yer ve gök Allah’ın ilmi ile
görünür, vücudu ile mevcuttur. Zaman ve mekân ile sınırlı olan
aklın itibarı olmasa arz ve semanın vücudu itibar olunmazdı.
Sema ve arz Allah’ın vücudundan ayrı ve gayrı olamaz.

162
 Her şey istek ve iradesiyle, ‘Kûn, ol’ emriyle ancak söz
ve ses duyulmaksızın, arada bir vasıta olmaksızın ve zaman
geçmeksizin birden, an içinde olmaktadır.” (2.117) Genel olan
evren ortamında hayat için özel alanlar oluştu. “O, Var
Olandır!”
(1) The Economist, General relativity: The most beautiful theory,11.28. 2015.
(2) The Economist,Quantum Theory, Hidden no more, Oct 24th 2015
(3) ABD,Yale Üni.web sayfasında yer alan,2105.4.20 tarihli Memoriam yazısı.
(4) The Economist, Stephen Hawking's answer, Aug 26th 2015, by D.J.P.
(5) Expres UK, Historic Discovery,By PAUL BALDWIN , Oct 16,
2015 (https://www.express.co.uk/news/science/612340/Origin-of-the-universe-
riddle-solved-by-Canadian-physicists-and-er-it-wasn-t-God
(6) The Economist, How life begins, Aug 18th 2015, BY T.C
(7) Skeptic Dergisi, 2015.11.11, Life Is Potential, Biological A., D.J. Navarick

163
 Kıyametin Büyüğü,

Bilinmese de bazı olaylar vardır, olur. Olduğu zaman

olay olur, fenomen, görüngü diyerek pekiştirilebilir, bazılarına
iyi, bazılarına kötü görünebilir. Olacağından kuşku duyulsa da
olacak olan, hep olan şey, mutlaka olacaktır. Önceden, hazırlık
amacıyla, öğretilmesi ve hakkında bir şeyler öğrenilmesi gereği
duyulur. Ölüm olayı, anlatılmaya çalışılan olaylara en tipik
örnektir. Olunca olay olur, önceden kestirilemez ama az da
olsa bilinir. Hakkında çok şey öğretilmeye ve bilinmeye çalışılır.
Ne öğrenilirse öğrenilsin yine de olur ve olunca olay olur. İşi
daha ileri boyuta taşımak için ”İradî ölüm” (2.28) veya
“Ölmeden önce ölmek” (42.17) kavramını düşünmek yeter.
Bunlar ayetlerle açıklanmıştır. Hâkka suresinin ilk yedi ayeti de
‘ölüm’ kavramına büyük anlamlar yüklemiştir. İlk bakışta
normal, doğal ölümü açıklıyor gibi görünse de aslında büyük
kıyamet, ‘ölmeden önce ölme’ kavramı üzerinde
durulmaktadır. Çünkü Resule “Sen nereden bileceksin? Daha
önce öğretilmedi” denilmektedir.

Hayvanlar uzmandır, her bir tür diğerine bir konuda

üstündür. Bu üstünlük sayesinde yaşayabilir, diğer türü avlar
veya ondan kaçar, neslini sürdürür. İnsan ise genel ve geniş
kapsamlı yeteneklere sahiptir. Yetenekleriyle geliştirdiği araçlar
ile de yalnız hayvanların değil bitkiler ve tüm doğanın da her
yapabildiğini yapabilir. İnsan, bu açıdan bakıldığında tam bir
sentez ve bütünleşme örneğidir, yok yoktur. Bu kapsamda,
insan, gerçekten bir küçük evrendir, âlemdir.

164
 Enerjinin kütleye dönüşmesiyle oluşan maddeye ilişkin
özellik ve bilgiler katlanarak büyür. Örneğin, atomu oluşturan
parçacıkların hem birleşme hem de gelişme özelliği vardır.
Kuantum âlemi kendine özgü ilim ve yasalara sahiptir. Aynı
parçacığın hem atomu oluşturma özelliği hem de molekülü
oluşturma potansiyeli vardır. Yanıcı ve yakıcı özelliklere sahip
hidrojen ve oksijen atomlarının potansiyeli söndürücü olan
suyu oluşturmaktır. Dünyada bulunan okyanuslardaki su,
Güneş sistemimizi oluşturan süpernova patlaması sonrası
koşullarda oluşmuştur. Dünyayı oluşturabilen kütle, madde, ısı
ve basınç koşulları dünya üzerindeki suyu oluşturmaya yeterli
değildir. Su dâhil hepsi yıldız tozudur. Bu kapsamda ağırlığının
çoğunluğunu suyun oluşturduğu canlılık ve insanın oluşumu da
daha büyük bir sistemi gerektirebilir. İnsanın, her türlü alt
sisteminden ve onları oluşturan parçacık ve maddeden çok
farklı özelliklere sahip olduğu ve belirli bir miktar atom yığını
olmadığı açıktır. İnsanda, maddesinde olmayan bilinç vardır.

Kitabımızda, suyun, ilmin sembolü olarak kullanıldığı

bilinir. Birçok ayette de ‘madde denizi’ deyimi kullanılır. Madde
denizinde, ilimle inşa edilen gemilerle yüzülür, kurtuluşa
erişilir. Âlim kişinin de kendini ilme adayarak toplumsal
yaşamdan düştüğü düşünülebilir. Kendini içki ve kumara
adayan kişilerin de helak oldukları, insanlıktan çıktıkları ve artık
insan denemeyeceği, bitip öldükleri düşünülür. Çakal gibi
uzmanlıkları sayesinde, benlikleriyle yaşayanlar, öğrenecekleri
ilimle olay yaratacak kadar değişebilir. İnsanlığın gelişimi,
insanların, öğrenimin ekol, okul, kurum ve kuruluşlarda
hızlanması sayesinde, hızlı gelişimine paralel olmuştur.

165
 İlim, bilenlerin bilmeyenlere sistemli öğretimiyle
öğrenildi. Yoğun öğretim ile öğrenim yoğunlaştı, bilen ile
bilmeyen hızla ayrıştı. Âlim ile cahil arasında uçurum oluştu.
Cehaletle ilişiğini kesenin bencil kişiliği, cahilliği ölmüş
sayılabilir. Bu kişinin ilk kişiliği ilim suyunun tufanında helak
olmuş denebilir. İyi okullarda başarılı olan gençlerin kısa
zamanda kişilik değiştirecek kadar gelişimi dikkat çekicidir.
Başarılı gençte öyle bir kişilik oluşur ki başarısız gençte
olabilecek bozuk kişilik ile bir ilişkisi olamaz. Muhtemel bu
bozuk kişilik tamamen ölmüş, helak olmuş, hatta ilimle kişi
yeniden dirilmiş denebilir. Kitapta adı geçen Semud kavmi ilim
suyu tufanında helak olan cahillik, benlik ve bencillik olabilir.

Bir öğretmenden bilgi elde etmek onu dinlemekle

başlar. Böylece, bilgi, bilmeyenin kulağından girer. Bu öğrenim
sesli öğrenimdir. Kulağı delikler can kulağıyla dinleyip bilgi
birikimi oluşturur. Âlimlerin konuşmalarından ise çok daha
büyük ses, ‘gürleyen ses’ çıkabilir. ‘Anlamayana davul zurna az,
anlayana sivrisinek saz’ misali, kendi deneyimlerini aktaran
âlim kişiler gürleyen sesleriyle diğer âlimlere ilham verir. Çok
ses getirici keşif ve icatlar böylece ortaya çıkar. Keşif ve buluş
sahipleri kendilerini insanlığa adamış kişilerdir. Kişilik, benlik ve
bencillikleri, ‘gürleyen sesle gelen’ bilgi alış verişindeki, beyin
fırtınasındaki, ‘şiddetli rüzgâr ve fırtınayla mahvedilmiştir’
denebilir. Bireyin tüm düşüncesi odaklandığı ilim olur, kendisi
yok, ilmi var, ilmiyle dirilir. İnsan ve insanlığın gelişimi, aklın
bilgi edinme amacıyla kullanımına bağlıdır. Ego, benlik, cahillik,
hayvani nefis, şehvet, gazap ve bencilliklerden oluşan ‘Nefsin
Semud Kavmi’ ilim suyu tufanında helak olur.

166
 Kötü huylara Semud kavmi denebilir. Bu tufanda
kurtuluşa erenler, öğrenimleriyle, örneğin şehvet iffete
dönüşerek, yeni sıfatlarıyla doğup, yeni ilim ve ruhla dirilerek
yaşarlar. Âlim sıfatına layık görülen bu kişilerin bireysel
kişilikleri de aynı ‘gürleyen sesle gelen şiddetli rüzgâr ve
fırtınayla mahvolabilir’. Âlimler, hayatlarını uğruna
adadıklarıyla kavuşmaları halinde, bu sıfatlarını da “Tek
bildiğim hiçbir şey bilmediğimdir” deyip kaybederse, arif olur.
Bu güzel sıfatlara Âd kavmi denebilir. Adı geçen kavimlerin
durumu, “Tam teslimiyet içindeki Müslümanlar olarak can
veriniz”, “Ölmeden önce ölünüz” (2.132) anlamındaki ayet ile
de açıklanabilir. Adı geçen bu kavimler, böylece, Allah’ın
rahmetine kavuşmuş olabilir. Ayetler, yaşanan ve yaşanacakları
açıklar. Evrensel olayların ardındaki ilim aynıdır. Kitabımız
Furkan, uygulama, ilmini ayrıntılarıyla açıklar.

Varlık âleminin ardında olup da gece gibi görünmeyen

yedi mertebe, manada veya batında, perde arkasında olduğu
için görünmez. Vücut, hayat, ilim, işitme, görme, irade, kudret
ve kelamdan oluşan sekiz sıfat mertebesi ise gündüz gibi
maddede, zahirde, açıktadır. Bâtıni değerleri olmayan insanlar,
içlerine ve dışlarına etki eden, şiddetli rüzgâr ve fırtınadaki içi
boş kuru hurma kütükleri gibidir. Bu insanlardan oluşan kavim,
dıştan, şeklen kuvvetli gibi görünür ama aslında hayatları ve
manaları yoktur. Bilgi ve ilim, bilen veya bulanın değildir. İlim,
kişiyi, sahibine götürmelidir. Batın ve zahirde görünen ilimle
bireysel kişilikler helak olur, kişi fena bulur.

Umarım okuyup, düşünüp, ibret alıp evrenin ardındaki

gerçeğin aslını idrak edebiliriz.
167
 Evren ve İçindekiler İtaat Eder

Hangi taşın altından ne çıkacağı belli olmayan bir

ortamda, çeşitli konular ele alındıkça işin nereye varacağı da
bilinemez. Özellikle okuyan, düşünen, tefekkür eden ve ibret
alan bir toplumda bireysel anlayış ve idrakin sınırı
belirlenemez. Her hareket ve adımını aklını kullanarak atan
kişiler, bir başlangıç noktasından belirli bir hedefe ulaşma
sürecinde, daha dikkatli düşünür. İlahi İrade Kanunları üzerinde
çalışmayı seçmek bile büyük cesaret ister. Çünkü yasalarda
“Ezelden ebede, küresel ve evrensel boyutta, din ve inanç
farklılığı gözetmeksizin” geçerlilik aranır. Bize özgü tanımla,
geçerlilik alanı için, kısaca, “Âlemden Âdeme” denebilir.
Konuların çeşitliliği idrakin sınırlarını zorlar, bur durumda daha
da dikkatli olunur. İlahi iradenin izlerini ararken aklın alışkanlığı
olan tek yönlü sebep-sonuç analizinden fazlası gerekir. Çünkü
bilim, Âdem’in yaradılışının amacını ve nedenini bile sormaz.

Ne zaman “Kuran” dense “Kim kurmuş, neyi kurmuş,

nasıl kurmuş?” gibi sorular akla gelebilir. İtaat konusunda da
Kuran’a başvurmak gereği duyulursa evrensel düşünülmelidir.
Evren, gökyüzü ve yeryüzü ile ilgili ayetler güncel bilimsel
bulgulara uygundur. “Evreni güç, kuvvet ve kudretimizle biz
kurduk, onu genişletmekteyiz. (51.47). Gaz halinde bulunan
evrene ve yeryüzüne ‘isteyerek veya istemeyerek gelin’ dedik,
ikisi de ‘isteyerek geldik’ dedi (41.11). Sema, arza bitişikken
onu ayırdık (21.30). Düşünüp, ibret alabilmeniz için her şeyi
çiftler halinde yarattık (36.36; 51.49). Yeryüzünü canlandıran
suyu gökyüzünden indirdik (2.164).”
168
 Evrenin belirli bir düzene göre kurulmuşluğu ve çalıştığı
açıktır. Bu düzenin, fizik ve matematik yasalarını kapsayan, bir
ilmi olduğu da aşikârdır. Her uygulamanın ardında bir ilim
olduğu, her şeyin kendine özgü ilmi olduğu bellidir. Her ‘obje’
ilminin deposudur.

Evren, arz ve sema, var oluşunda ve hareketlerinde ilme

dayalı emirlere uyduğuna göre, var olan her şey ve herkes de
bu ilme itaat etmektedir. Koşullara uymayanın hayatta kalma
şansı olmasa gerek. Doğa koşullarına uymak da şeriata uymak
olabilir. İnorganik, cansız maddeler, teknik özelliklerinin ve
potansiyellerinin gereğini yerine getirerek, uyum gösterir.
Elektron, eksi yüklü elektrik yüküne ve protonu kendine çekme
özelliğine sahiptir. Elektronun elektrik yükünün biraz daha az
veya çok oluşu durumunda evrenin oluşamayacağı bilimsel bir
gerçektir. Hidrojen atomu yanıcı özelliğe ve oksijen ile birleşme
potansiyeline sahiptir. Yanıcı ve yakıcı olan bu iki atom çeşidi
birleştiğinde, suyu ortaya çıkararak, söndürücü olma özelliği
taşır. Bütün bu doğal koşulların ardında, bilimsel olarak
kanıtlanmış, ‘önceden belirlenmişlik’ diğer bir deyimle, emre
itaat vardır. Elektronun elektrik yükünün veya suyun
oluşumunun nedenini sormak bilimsel olmayabilir ama
felsefenin özüdür.

Güneşimizin oluşmasından önceki koşullarda oluşan ve

uzayda kar bulutu oluşturan suyun, gökyüzünden yeryüzüne
indirilişiyle canlılık yaratılmıştır. Aynı su ile sulandıkları halde
canlılar çeşitlilik arz eder. Kitabımızda her şeyin ‘halk edilmesi’,
canlılığın ‘yaradılışı’ ve insanın ‘inşa’ edilmesi yer alır.

169
 Her tohum veya her DNA’nın, uygun koşullarda,
toprak, hava, su ve ateşe hükmedişi, belirli bir şekilde
birleşmelerini emredip, dört anasırı yönetişi bilimsel bir
gerçektir. Böylece, protein, mineral ve vitaminler ‘canlı’
oluşturacak şekilde birleşerek büyürler. Her büyüme, doğal
yasaların tümüyle açıklanabilecek, bir ‘düzen’ içinde olur.

Aynı şekilde, insan da toplum, dernek veya dergâhlarda

inşa edilir. Genel düzene uygun, özel düzene tabi olarak, kendi
ilimlerine biat ederek, yetişen insanlar olgunlaşma
sürçlerinden geçer. Özel, genel, küresel ve evrensel düzeyde
itaat, belirli amaca ulaşmada kaçınılmaz olur. Atomlar ve
moleküller etkileşim içinde hareket eder. Etkileşimlerin
karşılıklı olması tek yönlü sebep sonuç ilişkisine uymaz.
Organlarımızın çalışma sistemi her hal ve koşulda bizim ne
durumda olduğumuzu belirlemez aksi de doğrudur. Bizim
organlarımıza, molekül ve atomlarımıza, kısaca, ilmimize
itaatimiz de onların bize olan itaatlerini etkiler. Bilerek,
isteyerek ve bilinçli hareket edersek bilincimiz artar. Yukarıdaki
‘isteyerek geldiler’ kavramına uygun şekilde gidişimiz bilinçli
olursa yolculuğumuz keyifli ve zevkli geçebilir. Bilgiler bilmeyi
ve bilmek bilinmeyi doğurabilir. Nihai sonuç olarak evren,
bilinmek istendiği için yaratılmış olabilir. Abide-i Hürriyet
bilinir, Abide-i Hakk anlaşılır, Abd-i Hu idrak edilirse, ağacın
duruşu, kuşun uçuşunun da ibadet olduğu idrak edilerek şahit
olunabilir. Hakk’a şahit olan şehit olmayı hak eder.

Evrenin kurulması, gökyüzünün yeryüzünden

ayrılmasının sağlanması, yeryüzünün döşenmesi, arza suyun
semadan indirilmesi ve canlılığın yaratılmasının amacı vardır.
170
 Bütün bu gayretlerin tümü bir alt yapı olarak insanın
inşası amacına değer. Halk edilen her şeye hak ettiği her şey
yerinde, zamanında ve dozunda verilmiştir, alt yapı dediğimiz
temel sağlamdır. Bu temelin üzerine insan gibi mükemmel bir
mahlûk inşa edilebilir. İnsanın inşa edilmesinin de bir amacı
olmalı. Yaşamını sürdürmesi için yeterli düzeyde akıl verilmesi
hali hayvanlar âleminde gözlemlenir. Konuşma yeteneği ile
desteklenen, aklın fazlasının verilmesi, insana önem, öncelik ve
özellik kazandırır. Bu tür bir nedensellik arama da bilimsel
olmayabilir. Ancak, benzer arayışlar, yalnız ve sadece insana
yakışır. Olgun insanlar ise, bilim ötesi araç ve amaç arayışına
geçerek, arif olmaya çalışır. İlahi irade kanunlarını bilerek ilahi
düzeni idrak etmekle, evrenin kuruluş düzeninin ve ilminin de
ötesine geçilebilir. İlmin tümü bilinirse, yalnızca “Bilinen”
ortaya çıkmış ve ortada yalnız ‘Var Olan’ kalmış olabilir.

Ayrıntılı analizlerle, enerjinin maddeye dönüşümünden,

ışınım ve hareketlerin hızına kadar, her şeyin ardındaki bilimsel
bilgilere ulaşmak akıl kârıdır. Galaksilerden kuantum âleminin
kütlesiz parçacıklarına ve onların teknik özelliklerine kadar inip
belirlemek ve gözlemlemek önemlidir. Sebep ve sonuçtan
öteye, evren çapında ve kapsamında, karşılıklı etkileşim içinde
‘oluşun’ saptanması ve idraki insan aklı için daha önemlidir.
Kalp düzeyinde vahdet idrak edilemezse nefis düzeyinde
adalet idrak edilemez. Aklın hükmünün aşka kadar olduğu da
yaşamın yaşanarak bilinen bir gerçeğidir. Aşk için, aşk ile
aşktan yaratılan maşukun aşığını araması ve aşkı bulup
yaşaması nihai amaç olabilir. Zamansız ve mekânsızlıkta var
olan vardır, yok olan da zaten hiç olmamıştır!

171
 Tanıdıkça Âşık Olmak

İnsanın içindedir ve insanın içinde mutlaka vardır

sevmek, âşık olmak. Aşk insanın fıtratına kazınmıştır. Her şey
halk edilir, canlılık yaratılır ve insan inşa edilir. Canlılıkta
madde, manaya kıyasla, yaşamın önemsiz bir bölümüdür.
Bedensel yapı, insan gerçeğinin küçük bir kısmıdır. İnsanın
inşası tamamlandığında, bedensel yapı, duygusal ve ruhsal
gerçekliğin yanında önemsiz kalır. İnsanın nefsanî, yani gazap
ve şehvetin hâkim olduğu, alanı vardır. İnsan, nefis ile yaşamını
sürdürür. Akılcı bilgiler ve kalbî duygular ile beslenen nefis,
neslinin devamını sağlayacak aşkı yaşar. Gördüğü ve bildiği bir
diğer insanı sever, çok sever âşık olur. Bu aşk içinde bile aklını,
gururunu ve benliğini yitirir. Aynı şekilde ilahî bilgiler edinerek,
müşahede ve şuhut, uyanıklık ederek ilahî aşka düşerek
ölümsüz ruh ile dirilmeye, fıtratını gerçekleştirmeye gidebilir.

Kur’an’ın ilim, Furkan’ın uygulama olduğu bildirilir.

Ayetler, evrenin kurulduğu ve genişletilmekte olduğunu,
gökyüzünün yeryüzünden ayrılıp, arzın döşendiğini, güneş
sisteminden önce oluşan suyun dünyaya indirildiğini, canlılığın
yaratılıp, insanın inşa edildiğini açıklamaktadır (51.47), (21.30),
(2.164). Kısaca, var olan her şeyin, belirli bir düzen içinde var
olduğu, yoktan veya yokluktan var edildiği, ilmin uygulanması
olduğu bildirilmektedir. Bilimsel ve teknolojik bilgi ve bulgular
da tüm bu ayetleri kanıtlamaktadır. Uzay boşluğunun sonradan
oluşup gökyüzünü oluşturduğu bilinir. Evrenin genişlemekte
olduğunu bilim 1930’larda kanıtladı. Hala da aynı deyimler
kullanılarak benzer kavramlar kanıtlanmaktadır.
172
 Okyanuslardaki suyun, Dünyayı çarpışıp birleşerek
oluşturan kütlelerin çevresinden geldiği son bulgulardandır.
İçinde DNA içeren hücrenin suyun içinde canlılık başlatması bir
yaratılış olayıdır. İnsanın inşası ise daha da farklı bir süreçtir.

İnsanın kendini bilme süreci aklın kullanılmasıyla başlar.

İnsanın bedensel, nefsanî, duygusal ve ruhsal yapısı analiz
edilerek senteze ulaşılır. Maddeye ilişkin bilgiler, maddenin en
küçük parçasının bile ilmin bir hali olduğuna götürür. Kütlesi
olmayan yalnız artı veya eksi elektrik yükü olan parçacıklar
bilim insanlarınca “Bilgilerinin deposu” olarak tanımlanır. Her
obje ilminin deposudur. Elektromanyetik radyasyon (EMR),
foton, elektron ve atomun bilinmesi; canlılığın yaratılması ve
insanın inşası sürecinin altyapısını oluşturur. Kuantum
âleminden canlılığa geçiş hayret, haşyet, korku ve dehşet
duygularına neden olabilir. Atom ve moleküllerden DNA ve
hücre oluşumuna geçiş hayret ve haşyet uyandırabilir. Bu
düzeyde bile sebeplerden sonuca gidiş gibi tek yönlü etki değil
karşılıklı etkileşim söz konusudur. Elektronlar, atom ve
moleküller birbirlerini etkiler ve etkileşim içinde hareket
ederler. İkiz foton, elektron ve atomların incelenmesi
sonucunda etkileşimin, Büyük Patlamadan itibaren,
“Önceden belirlendiği” bilimsel olarak kanıtlanmıştır.

İnsan ise belirli miktarda atom yığını değildir. Her kişi

ve kişilik atomların belirli bir şekilde organize olmalarıyla
ortaya çıkar. Organizasyon bir yönetim fonksiyonudur. İnsan,
genetiğinden gelenler ve çevreden alınanlarla oluşur. İnsanın,
sindirim ve sinir sistemleri gibi, alt sistemleri, etkileşim içinde
ortak amaca hizmet ederek çalışır.
173
 Atomun uygun şekilde molekül, moleküllerin uyum
içinde organ oluşturması ve organların uyum içinde çalışarak
insan oluşturması ancak yönetilen bir düzen içinde olabilir.
Organların düzenli çalışması ilk hücreye potansiyel olarak
yüklenmiştir. Tüm evren bir ‘bütün düzen’ içinde çalışır (1).

Organların düzenli çalışması mutluluk verirken, insanın

mutlu oluşu da organların çalışmasını düzenler. Bu şekilde tek
yönlü sebep sonuç değil karşılıklı, iki yönlü etkileşim içinde oluş
anlaşılabilir, sonuç da sebepleri etkileyebilir. Bilgi kanallarından
elde edilen bilgi yükünü artırdıkça, toplam bilgi yükü de bilgi
kanallarını açabilir. Bilinçlendikçe yeni bilgi üretimi artar.
Araçlar amaç için organize edilmiş olabilir ancak amaç da
araçların yeniden organize edilmesine yardımcı olabilir.
Bilinçli gülüş adrenalin salgısını artırır, mutluluk duygusu
oluşur. Nefsanî sevgi ve aşk, neslin devamını sağlayabilir ama
neslin devamı amacı, bu sevgi ve aşkın belirli bir düzene
sokulmasını isteyebilir ve sağlayabilir. Çocuklarla süslenmiş aile
kurma hayali, bu hayali gerçekleştirebilecek aşkı yaratır.

Yerinde, zamanında ve dozunda düzenli bir şekilde

ihtiyaçları karşılanan nefis güzelleşir, tatmin olur, nefis bir
durumda çalışır. Sorunlarını böylece çözen kalp artık ruhun
nurundan, ilmin idrak ve aydınlığından, yararlanır. Ruhun
nurunu zevk eden kalp yeniden doğar. Aklın ve kalbin, nefsin
emrinde çalıştığı dönemde etkinlikleri çok azdır. Bu dönem
gözden geçirildiğinde her ikisinin de fonksiyonunun farklı
olduğu görülür. Nefsanî zevklerin artmasına ve biraz duygu
katılmasına katkı sağlarlar. Oysa yeniden doğuş ile
fonksiyonları tamamen değişir.
174
 Kalp ilmin kaynağını keşfeder. Kesretin aslında vahdet
olduğunu, işleyen düzenin kurulmuş bir düzen olduğunu idrak
eder. Her obje ilim ise, küp şekerin tümü yalnız şeker olduğu,
gayri bir şey olmadığı gibi, objelerden oluşan her şey de
yalnız ve sadece ilimdir. İlim önceden belirlenmiş düzene
uygun iş işler, uygulamalar oluşturur. İlmi idrak eden, işleyişe
hayran kalır, düzene ve bu düzeni kurana âşık olur. “Bir ışın
tayfının en kısa dalga boyundaki enerjinin bir santimetre küpü,
bilinen evrendeki tüm maddenin toplam enerjisinden daha
çoktur” (2). Maddenin enerjiden oluşumu ve enerjiye
dönüşümü E=MC2 ile iyi bilinir. Bir atomun yüzde doksan
dokuzundan fazlasının boşluk olduğu da bir gerçektir. Bilinen
evrendeki tüm galaksiler ve tüm maddenin oluşması için
gereken enerji miktarı ölçülebilmektedir. Oluşum bilindikçe
ilim de idrak edilebilmektedir.

İlmin kaynağını, ruhu keşfeden kalp, özünü bildiği

maddesel ve nefsanî alanı düzenleyip ruha döner. Kütle,
madde, bilgi, bilim ve ilim yönünde ilerleyiş ruh ve manada
tamamlanır.

Tanıdıkça âşık olmamak, bir kara deliğin olay ufku

geçildiği halde içine düşmemeye benzetilebilir. Aşk için aşktan
yaratılış ve insanın inşası amacına ulaşır.

(1) David Bohm, “Wholeness and the Implicate Order”

(2) Yukarda adı geçen kitap, sayfa 242.

175
 Bilginin Evrenselliği
Galaksiler atomlardan, atomlar ise ‘bir var olup bir yok
olan’ kuantum parçacıklarından oluşur. İnsan bünyesi de
aynıdır. İncelendiğinde her organımız, ayrıntıda, bizi hayrete
düşürür, haşyet duyarız. Örneğin, beynimizde, galaksi sayısı
kadar, yüz milyarlarca, beyin hücresi; tüm galaksilerdeki
yıldızların sayısı kadar, trilyonlarca da beyin hücreleri arasında
bağlantı vardır. Duyuların algı ve bilgileri, beyinde şimşekleri
andıran elektrik akımlarıyla işlenir. Bilgilerle bilinç yaratılır ve
nasıl bir evrende yaşandığı bilinir. Din ile bilim farklı şeyler
söyleyemez. Enerjideki ilim bir ve tektir, uygulama çeşitlidir.
Bilgi işlenmesi insan beyninde doruğa ulaşır. Akıllı insan için
indirilen kutsal bilgiler ile akıllı insanın bulguları farklı olamaz.
Her şey ve her bilgi enerjinin belirli bir halidir. Bir hayvan imajı
beyinde rastgele bir enerji akışıyla depolanmaz, bir hayvan
bilgisinin imajı enerjinin, depolanıp hatırlanan, belirli bir
halidir. Enerji harekettir, ama rastgele olmayan bir harekettir.

Kozmolojide evrenin Büyük Patlama ile oluştuğu kabul

edilir. Hatta boyutları olmayan ama ‘kütlesi sonsuz’ olan bir
şeyin patladığı var sayılır. Böylece ilk oluşan plazmanın sonsuz
sıcaklıkta, enerjinin hareket halinde, ışınım şeklinde olduğu ve
henüz uzay boşluğunun bulunmadığı bilinir. Gökyüzü sonradan
oluştu. “Genişleme arttıkça plazma soğudu. İlk saniyenin 10
milyarda birinde ve sıcaklık 10 üzeri 15 dereceye düştüğünde
proton ve nötronlar oluştu. Bir saniye sonra ise sıcaklık 10
milyar dereceye düştü ve hidrojen ile helyumun, atomları
değil, yalnız çekirdekleri oluştu. Patlamadan 3 saniye sonra
sıcaklık 1 miyar dereceye düştü, madde ile ışınım eşleşti” (1).

176
 Kısaca, kütle veya atom, patlamadan en az 300.000 yıl
sonra oluşabildi. Öyle ise patlayan şey bir ‘kütle’ olamaz.
Ayrıca, Hawking ‘her obje ilminin, özelliğinin deposudur’ der.
Objenin içinde ilimden başka bir ‘şey’ yoktur. Obje, maddeye
dönüşen enerjidir. Küp şeker şekerdir, başka bir şey yoktur,
aynı şekilde her obje, ilmin bir halidir, ilmin enerjiyle bir hal
almış, özellik kazanmış halidir. “Objelerin bilgileri, yani enerji
hali, obje kara deliğe düşse bile yok olmaz, kaybolmaz” (2).

Kitabımıza göre her şey Kur’an ilminin, enerjiye, inişiyle

başladı. İlmin enerjiye dönüşümü Furkanı, uygulamayı başlattı.
Her şey bir düzen içinde, bilgisinin deposu şeklinde oluştu,
halden hale geçti. Evrenin amacı kâmil insandır. “İnsan ilminin
aynıdır, organların kendine özgü ayrıca bir sureti yoktur,
organların ilminden ayrı bir resmi ve cismi yoktur” (16.2,
39.9). “Bir var olsun bir yok olsun, eğlence olsun diye, bir şey
halk edilmedi, her şey bir amaçla, yoktan, var edildi” (21.17).

Bilimsel kurama bir şey eklenebilir “Büyük

Patlama, ilmin, enerji halinde ‘Büyük Açılımı’dır”. Hz. Ali “İlim
bir noktadır cahiller onu uzatır” der (58.7). İlmin kütlesi yoktur.
Halden hale geçiş daha kolay anlaşılabilir. Işınım halindeki ışık,
‘kuanta’ adı verilen enerji paketleridir. Fotonun kütlesi yok,
ışık hızında hareket eder, ‘kuvvet ve enerjidir’, nur da denir.
“Allah, yerin göğün nurudur” (73.9;24.35). Elektron, eksi
elektrik yüklü, belirli miktar enerjidir, enerjinin bilgi, ilim
yüklenmiş halidir. Parçacıklar enerjinin bir hali, enerji de ilmin
bir halidir. Dinle bilim aynı bilgileri verir bu insana huzur verir.
Aksi durum ise bir yol ayrımında olunduğu duygusunu yaratır.
Böyle ‘bilmek mi inanmak mı?’ gibi bir soru cevaplanamaz.
177
 Her sorunun cevabı için akıl kullanılır, oysa bu soru
akla zarar verir. Din insanları da bilim insanları da akıllıdır.
Kutsal mesajlar da yalnız akıllı olanlar içindir.

Bilgilerin beyinde işlenmesi çakan bir şimşeğe benzer,

aynı şekilde, enerji akışıdır. Einstein ‘her elektron evrendeki
diğer bir elektron ile etkileşim içindedir’ der, aynı şekilde
‘beyin hücrelerimiz birbirleriyle etkileşim içindedir’. Ek olarak,
sinir ve sindirim gibi alt sistemlerimizin tümünün etkileşim
içinde olduğunu da biliriz. Etkileşim, karşılıklı etkileme, en
küçük boyuttan, elektrondan, en büyüğüne, galaksilere,
kadar geçerlidir. Böylece beyin ve bedenimizin çalışmasından
evrensel boyutlara geçişimiz kolay olur. ‘Âdem ile Âlem ikizdir’
deyişi için inanç değil bilinç gerek. İnsan bir surette, herhangi
bir formda paketlenmiş enerji değildir. Enerjinin, bu paketine,
böyle paketlenmesine, bu suretine insan denir. Güneş
doğudan doğmaz, güneşin doğduğu yere doğu denir. Bilgi
paketi, küpü objeler kara deliğe düşse de, formu değişse de,
bilgi yüklü enerjileri evrende asla yok olmaz.

Ruhun nuru, ilmin aydınlığından söz edilir. Aydın kişiye

âlim, nurlu kişiye arif denir. Bilgiler yeniden işlenerek yeni
bulgu ve bilgilere dönüşebiliyorsa diğerlerini aydınlatıyordur.
Bu aydınlatış, aydınlatan kişiden aydınlanan kişiye bilgi akışı,
enerji akışıdır. Enerjinin bu yeni formu, yeni bilgidir ve yeni
bilgi, enerjinin yeni bir halidir, ilmin potansiyelinde vardır. Yeni
bilgiler halinde, halden hale geçen enerji, enerjinin içinde
yeni bilgilere dönüşme potansiyeli olan ilim vardır. Bir bilgi
diğer bir bilgiyle birleşebilir. Bilgiler, kendileri kaybolmadan,
yeni bir bilgi oluşturabilir. İlmin açılımı süreklidir!
178
 Hidrojen ve oksijenin birleşip, kendileri yok olmadan,
su oluşturması gibi. Su molekülü ayrıştırılarak atomlar
yeniden elde edilebilir. Bu durum su bilgisini yok etmez, su
bilgisi ilmin içinde gizli veya potansiyel haldedir.

İnsan bildiği kadar, bildiği için insandır, bilgi küpüdür.

Her parçacık ve her atom bilginin bir hali ise insanı oluşturanlar
da bilginin, ilmin bir halidir. İki hal birleşip ilmin veya bilginin
üçüncü ve yeni bir halini oluşturarak insanlar oluşur. İnsanların,
sinir ve sindirim gibi, alt sistemleri de, beyinleri de farklı çalışır.
Böylece aynı atomlardan oluşsalar da yeni hallerin oluşturduğu
insanlar birbirlerinden farklı oluşmuştur, sentez farklıdır.
Kur’an bir ve tek, vahdet; ama Furkan, uygulama, ayrıntı,
kesret farklıdır. İlim su gibidir, aynı su ile sulanan bahçelerde
yetişen meyvelerin biri diğerinden farklı şekil, tat ve
lezzettedir. Aynı ilmin bilgileriyle donatılan kişilerin sentezleri
ayrıdır ama ilmin varlığı, vücudu birdir. Evren, aynı vücudun
mevcudat halidir, ‘oluşum ilminin’ enerjiye yüklenmişidir.

Entropinin gittikçe artıyor oluşu zamanla bozunumu

gösterir, bu durum ise ilk başlangıçta en mükemmelin
olduğunun kanıtıdır. Parçacıkları ve dolayısıyla evreni
oluşturan ilim bir ve tektir, algılanmakta olan ayrıntı farklıdır.
Bilgi bireysel, bilinç evrenseldir, bilgi ve bilinç de parçacıklar,
atomlar ve evren de aynı ilmin enerji halinde açılımından
oluşur. Evren, aynı ilmin eylemlerle sıfat kazanmış halidir. Para
gibi, bilgi de bulanın değildir, bir mutlak sahibi vardır.
“Vücudumuzla mevcutsunuz” bir kutsal mesajdır (56.57).
(1) Stephen Hawking, “Zamanın Resimli Kısa Tarihi”, Alfa Basım, 2012, sayfa 156.
(2) The Economist, Stephen Hawking's answer. Aug 26th 2015, by D.J.P.
179
 İlim-Amel Köprüsü
Bilgi, ilim hamurunun bir lokması, ilim deryasının bir
damlasıdır. Bilgi, enerji, uygulanması halinde algılanır. Beyin
hücreleri içindeki ve arasındaki akımlar adeta bilginin, enerji
olarak akım halidir. Elektrik sinyallerinin üzerine ses ve görüntü
bilgilerinin yüklenmesi bize televizyonu verir. Dijital bilgi işlem,
günlük yaşamı oluşturur. Elektrik akımı çok kullanılır, en yüksek
ve en düşük voltun, her bilginin yeri vardır. Bilgisayardan,
ısınma ve aydınlanmaya, elektron akışı kullanılır. Kuantum
mekaniğinin bilgi yüklü parçacıkları değerlendirilir. “Devasa
madde kütleleri boş atomlardan oluşur.” (1) “Her obje,
özelliklerinin taşıyıcısı, bilgisinin deposudur.” (2) bilgiyi bilir,
ilmini anlarız ama uygulamaya geçiş doğada neden olur pek
anlaşılamaz. Bilim ‘neden?’ sorusunu yanıtlamaz. Nasıl olduğu
iyi bilinir. Bilgileri evrenden toplayan âlim, ilmin açılımını
yaşayan ariftir. Eşyanın hakikati olan ilmi, âlim, bilgiler halinde
evrenden toplar, arif ise ilk “Açılımdan” itibaren yaşar.

Foton, ‘kuanta’ adlı enerji paketlerini içerir, kütlesi yok,

hızı çok, ışık hızı. Hem parçacık hem dalga özelliği gösterir.
Çeşitli dalga boyunu içerir. Her dalga boyu ayrı bir renkte ve
ısıdadır. Dalga boyu kısaldıkça içerdiği enerji ve ısısı artar. Her
dalganın enerjisi ölçülebilir. “Hatta kuramsal açıdan, hacim
olarak ifade edilmesi halinde, en kısa dalga boyundaki
enerjinin bir santimetre küpü evrendeki tüm galaksilerin
oluşumuna yeterlidir.” (3) Kütle, enerjiye dönüşür ama nedeni
bilinmez. Enerji, tüm canlılara neden hayat verir? Atomun,
maddenin en küçük yapı taşı olduğunu düşünmek ilginçtir.

180
 Atom neredeyse tamamen boşluktur, yüz trilyonda
birine ‘kütle’ denir. Tüm kütle ve maddenin ne kadar enerjiden
ve boşluktan oluştuğu bilenebilir. Bilgi deposu foton özelliğini
taşır, düştüğü yere enerji götürür, ısıtır, aydınlatır, ‘görünür’
‘gözlemlenir’ kılar. “Dalga, ‘gözlendiğinde’ parçacık özelliği
gösterir” neden? Gözlem yoksa parçacık da yok. Parçacık
yoksa atom bile yok. Bu durumda ‘parçacıklardan oluşan büyük
yapılar’ yerlerinde olmamalıdır. ‘Özellik’ ve ‘bilgi’ler ‘ilim’
altında toplanır. “Görme, Gözlem ve Bilme” eylemleri insan için
geçerlidir. “Enerjide ‘giz’li olan ilim, bu eylemlerle parçacık
özelliği ile açığa çıkar” neden? İnsan için mi çıkar? Kütlesi olan
parçacıklar da sürekli hareket halindedir, bunlardan oluşan
atom ilim yüklü enerjidir, neden amele dönüşür, uygulanır?

Kuantum âleminden çıkış, amele geçiş henüz sırdır.

Her şey düşüncedir. Enerjinin, özellik, bilgi ve ilim yüklü
olduğu, her şeyin temelinde ilim olduğu, “Eşyanın hakikatinin
ilim olduğu” kanıtlanmıştır. Bilimsel açıdan, ilimden âleme
geçiş, ilim yüklü enerjinin ‘gözlem’lenmesine bağlıdır.

“Cemden sonraki fark makamında, vahdet ve kesret

konusunda yanılmaksızın, Zatın Birliği düşünüldüğünde, sıfatın
kesreti müşahede edilir. Melekleri, kalplerini ilimle, yani
Kur’anla ihya ettiği has kullarına, emrinden, ruhundan,
nakşeder, gönderir. Bu nakış, ilimden ibaret olan ruhun
tenezzülü, âleme inişidir. Ruhun inişi bir iradenin olduğunu
gösterir. Bu irade ise hakiki sıfatlar âleminin kanıtıdır, cisim ve
hareketlerin açıklanmasıdır. Sıfat ve efal âlemleri, isim, cisim ve
eylem, hareket âlemlerinin ortaya çıkışıdır. Bunların tümü ise
cemadat, nebatat ve hayvanat âlemlerinin oluşumudur.”
181
 “Kısaca, ilimden ibaret olan ruh, irade, sıfat ve efal
âlemlerinin ortaya çıkışıyla âlemler oluşmuştur.” (16.2)
“İnsan, ilminin aynıdır, organlarının kendine özgü ayrı bir
sureti ve yaşamı yoktur, organların ilminden ayrı bir resmi ve
cismi de yoktur” (16.2, 39.9). “Bilen ile bilmeyen bir olmaz.
İlim, sahibinden başka bir şey olmayan, azalarında,
zerrelerinde zahir olan, görünen ve onlardan ayrı bir şey
olmayandır. İnsanın, azalarının, zerrelerinin ilminden ayrı bir
isim, cisim veya resim olduğunu hayal etmek gaflettir. Âlim
bu durumu kabul eder, kâfir bunu inkâr eder.” (39.9) İlmin,
sahibinden, yani bulunduğu zerreden ayrı ve gayrı olmadığını
kabul edene âlim, inkâr edene kâfir denir. İlimden âleme
geçişte irade beyanı olduğu görülür. İlimden ibaret olan ruhun
tenezzülü, inişi ve âlemleri oluşturması bir irade beyanını
gösterir, Hakk’ın iradesiyle inmiştir. Kulların, fıtratlarına
nakşedilen ilimle, önce melekleri, melekeleri, yetenekleri sonra
azaları, organları, bedeni oluşur. İlmin açılımının böyle
sonuçlanmasıyla ortaya çıkana, zahir olana biz ‘insan’ deriz.
Güneşin doğduğu yere doğu denir. İnsan, ilmin açılımının belirli
bir halidir. Farklı bir şekilde açılmış ilmi toplayarak insan
yapılamaz. Fıtratına nakşedilmiş ilmin açılımını sağlayarak
insan olması sağlanabilir. İnsanlık dışı halleri kökleşenleri,
dışarıdan insanlık ilmi ekleyerek insanlaştırmak zordur. Haller
gerekli ama yeterli değil, genetiğiyle de oynanmalı.

“Biz inananların, enfüs ve afakta, içte ve dışta, görünür

ve görünmezde, müşahede etmelerine yardımcı oluruz. Hatta
muhakeme ve delillerle anlamalarına yardımcı oluruz, böylece,
Hakk’ın görünerek, apaçık aşikâr olduğunu idrak ederler.”

182
 “Yardım ettiklerimizden Hakk’ı eşyada müşahede
edenler için Rab yeterlidir. Hakk’ın efali delillerle, sıfatı
tecellileriyle, görünüşleriyle anlaşılır, her şey bilgisi
kapsamındadır. Her şeyin hakikati Hakk’ın ilminin aynısıdır.
Vücudu ilmi ile oluşur, ilmi zatının aynıdır ve zatı aynı
vücududur. Gayrın vücudu, aynı ve zatı da yoktur. Her şey
fanidir, helak olur, yalnız Hakk’ın yüzü, Hakk’ın zatı bakidir.
Nefiste, evrende ve çevrede görünen ve beliren vasıflar,
sıfatlar Hakk’ın varlığının ortaya çıkışı iledir.” (41.53,54)

Tüm evrendeki bilgi, özellik, ilim, enerji ve madde

arasındaki ilişkiler insanda da görülebilir. “Her şey, küp şeker
gibi, özellik kazanmış veya özellikli bilgidir, bilgi küpüdür”
denebilir. Öyleyse, insanın el ve ayak gibi organ; sinir ve
sindirim gibi sistemleri de ilimdir, ilmin bir halidir. Kitabın da
dediği gibi ilmin aynısıdır, ilminden ayrı hayatı, ismi, resmi ve
cismi yoktur. Evrenin en son hali, ‘gören, gözleyen ve bilen’
“İnsan” da, evrende yüklü enerji veya ilmin ayrılmaz parçası,
uygulanmış halidir. Böylece ilim, idrak edilmiş olur, neden?

Uygulanan ilme ulaşan âlimler bilgilerin sahibidir ama

ilmin sahibi olamaz. İlmin, Hakk’a ait olduğunu, halk olarak
zahir olup göründüğünü, idrak eden âlime arif denebilir. Bu
açıdan bakıldığında ‘ilimden ibaret olan ruhun âleme inişi’
amele geçişi bir köprüdür. Amelden, Hakk’ın ilmine yücelten
köprünün adı “İlim-Amel Köprüsü”, bilgi toplayıp gidenler âlim,
gelenler arif, olabilir. Bilinme amacı böylece gerçekleşmiş olur.
(1) http://www.evreningercekligi.com/blog/atomlardaki-bosluk
(2) The Economist, S. Hawking's answer to a paradox, Aug 26th 2015, BY D.J.P.
(3) D. Bohm, “Wholeness and the Implicate Order”, 1980, Routledge & K. Paul

183
 Habil ile Kabil

Her masal ve efsane, insan ve insanlığa, evvelden ahire,

önemli mesajlar taşır. Hz. Âdem’in oğulları Habil ve Kabil’in
serüveni her insanda yaşanır ve insan için önemlidir. İbret
alınması için elçiler kutsal mesajları halka iletir. İyice
anlaşılması ve uygulanması için mesajlar örneklerle açıklanır.
Günümüzde o örnekler geçerli olmayabilir ama temel mesaj
hala anlamlıdır. Denilen ile denmek istenen iyi anlaşılmalıdır.
Esas mesaj, akıl yerine vehim, hayal ve kuruntunun geçmesi
halinde insanın çok şey kaybedeceğidir. Mesaj aklın
kullanılmasına, akılcı davranışlar yapılmasına vurgu yapar.

Atıfta bulunulan yorumun hikâyesi aslında çok ilginçtir.

Âdem’in iki oğlu vardır ama ikisi de ikizdir ve her ikisinin de ikizi
kız kardeştir. Âdem, Kabil’i, Habil’in ikiziyle, Habil’i de Kabil’in
ikizi ile evlendirmek ister. Âdem’in amacı aklını kullanan ve
akılcı davranışlarda bulunan oğlunu, hayalci ve hayalî
davranışlarda bulunanın kız kardeşiyle evlendirmek ister.
Böylece, uçuk kaçık hayaller kuran ve hayal âleminde
bulunacak olan torun yerine akılcı hayaller kuran torun sahibi
olacaktır. Diğer yandan hiç hayali olmayan, hep aklıyla
düşünen torun yerine gerçekçi hayallerini gerçekleştirmek
üzere aklını kullanan, torunu olacaktır Âdem’in. “Her an
benzersiz yeni bir şe’n, oluşum, halk-ı cedid olur.” (5.27,28)

184
 Habil ve Kabil’den Allah’a kurban sunmaları istenir.
Somut olmayan, hayalî kurban kabul edilmez. Akılcı, somut
kurban kabul görür.

Bu duruma çok kızan hayal ve kuruntu sahibi kardeş aklı

ile güzel işler yapan, sanatkâr ve güzel ahlak sahibi kardeşini
kıskanır ve öldürmek ister. Hayal, kapsamını genişleterek aklı
esir alır. Aklın, ilminin kaynağı olan ruh ile ilişkisini keserek yeni
bilgiler elde edinmesini engeller, böylece, aklın ölümüne neden
olur. Akıl hayal kurulmasına engel olmaz ancak kendini fazlaca
hayale kaptıran aklını pek kullanamaz. Aklı kullanmamak
kişinin normal hayatını etkiler, güzel işler yapamaz, hayalî işler
peşinde koşmakla ahlakı da bozulur. Aklın ölümü insanın da
ölümüdür hayal kurması da mümkün olmaz. Bu durum insanın
yaradılış amacına aykırıdır, her şeyin bir amacı vardır. İnsanlığı
da kapsayan bir insanın böyle ölümü, toplumun hayal âlemine
kapılması durumunda, insanlığın da ölümüdür. (5.29-32)

“İnsanın fıtratına nakşedilmiş olan Kur’an ilmi,

olgunlaşma amacını gerçekleştirmek üzere, ayrıntısıyla Furkan
ilmi olarak indirilmiştir. Her nebi daha önceki nebilerin ilmini
onaylar ve korur sonra kendi ilmini açıklar.” (5.48) Amaç
insanların ibret almasıdır. Her insan aslında bir kalptir. Kalbin
bir nefse bir de ruha açılan kapısı vardır. Ruhtan alınan ilim
nefse aktarılarak uygulanır. Nefsanî tat, lezzet ve zevkler insanı
hayal âlemine daldırır. Aklı yitirecek kadar hayal etmenin
sonucu kötü, akılcı hayaller kurarak hayalleri gerçekleştirmek
iyidir. En iyi, doğru ve güzelin gerçekleştirilmesi için gereken
ilim insanın fıtratına nakşedilmiştir. Habil-kabil dengesi şarttır.

185
 İnsan akıl ve hayal dengesini iyi kurmalıdır. Kendine
verilenlerle evrenin halk ediliş ve insanın inşa ediliş amacına
ulaşmasını bilmelidir. Halkın kitabı halka bunu öğretmeye
çalışır. İnsanı öğrenmeye içinden, içtenlikle hazırlar.

186
 Çağrı, Son Çağrı

Küresel ve tarihsel boyutların her köşesinde, hem

bireysel hem de toplumsal düzeyde, insan ile Tanrı ilişkisinin
izleri vardır. En eski kalıntılarda tapınaklar, ilk toplumlarda da
tapınma olduğuna göre bir ‘Çağrı’dan söz edilebilir. Bu durum
insanlığı hayvanlıktan ayıran bir özellik de sayılabilir. Böyle bir
‘olay’ vardır ve gerçektir. İlk çağrı ile bugünün son çağrısı
arasında çok küçük bir fark bile yoktur. Çağrı bir ve tek, ancak
anlayış ve idrak beşerin sayısı kadar farklı olabilir. Çağrının içsel
ve dinsel olduğu düşünülür ama bilimsel olarak kanıtlandığı
üzerinde durulmalıdır. Günümüzün son bilimsel bulguları,
inanılan ve iman edilen her hususu kanıtlar niteliktedir. Evren,
maluma tabi olan ilmin, enerjinin, katı bir halidir, insan aklı da
bu gerçeği idrak için verilmiştir. İlim akıl ile desteklenmiştir.

Tapınağın varlığı, tapınma eylemini gösterir. Bu sayede,

firavun da olsa kral da olsa, liderlerin, toplumun ‘doğru’ ve
‘yanlış’ anlayışına önderlik ettiği açıktır. Bu durum, genel
anlamda, bir haklılık ve haksızlık anlayışına bağlı adalet
kavrayışıdır. Her türlü yıkım ve yapımın temelinde, böylece,
adalet vardır. Adaletin de Hakk’a ve akla bağlandığı, geçmişten
günümüze, bir gerçektir. Adalet ise çağrının temelidir.

Bilimsel alanda, en son ve en çarpıcı buluşlara yer veren

oturumlar ve programlar ilginçtir. Dile getirilen gerçekler
arasında “Daha küçüğü olamayacak kadar küçük parçacıklar,
eksi veya artı, enerji yüklüdür. Daha kısa olamayacak kadar
kısa zamanda, parçacıklar var olup yok olur.”

187
 “Nasıl olduğu bilinmiyor ama bir şekilde enerji,
sıvılaşıp, katılaşır ve kütle oluşturur. Parça ve kütlesinin içi
boştur, varlık boşluktan ve yokluktandır.” gibi gerçekler
vardır. İnsan dâhil, en büyük yapılar atomlardan oluşur.
Bilgisinden başka, artı, eksi gibi bilimsel veya bilgisel
özelliklerinden başka, bir şey olmayan enerji parçacıklarının
birleşerek oluşturduğu karmaşık ‘obje’lerin de bilgilerinin
dışında bir şey olmadığı kanıtlanır. Büyük yapılar da, kısaca,
bilgi olan parçacıkların birleşmesiyle oluştukları için, bilgiden
başka bir şey değillerdir. Bilgilerin topluluğuna bilim veya ilim
denebilirse, insan, ilminden başka bir şey değildir. Aynı ilmin
bir şekilde birleşip açılımına Tuncer, diğer bir şekilde birleşip
açılımına Ersin denilmektedir. Kişiler ilimlerini ele alıp, yeniden
yoğurarak, olgunlaşmaya çalışır. Her bütün, parça ve
birleşimlerinin özellikleri nedeniyle, kendine özgü, bir ve tektir.

“Suretler, ilmin aynidir. Göklerde ve yerde bir zerre

miktarı ilminden hariç olamaz” (6.59) “Her şey Rabbimin ilmi
iledir. Rabbim ilim cihetinden her bir şey'i vâsidir, yönetir.”
(6.80) “Ruh semasından ilim suyunu indirir, ilmî imanla iman
edenler için büyük alâmetler vardır.” (6.99) “Evvelden geleceğe
kadar tüm mevcudatın vücudu, sana indirilen bir kitaptır. Yani,
ilmi sana indirilen bir kitaptır.” (7.1,2) “İlim ile
detaylandırdığımız, bir kitap getirdik, yani, ilâhi ilmin
gerektirdiği gibi, olgunlaşmaya yetkili ve elverişli, el ve ayak
gibi organlar, göz ve kulak gibi aletler ve duygulardan oluşmuş
‘beden-i insan kitabını’ getirdik.” (7.52) “İnsanın akıl yürütme
âleminde ilim ve idrak nurunu inşa etmiştir.” (6.1) “Bilenler,
bilgileriyle Allah’ı bilir, ancak çoğu bunu bilmez.” (6.37)

188
 Boşluktan ibaret olan ‘şey’lerle yapılan inşaat da
boşluktandır. Her bilim dalı, önceki insanların bildiklerine yeni
bilgiler eklenerek gelişir. Kimse tekerleği yeniden keşfetmez.
Birinin adı ile anılan yeni bir buluş onun denebilir, ama âlimin
kendisi de daha önceki bilgilerin kıymetini bilir ve onlara borçlu
olduğunu kabul eder, onları da sahiplenmez. Selin önündeki
büyük bir engel, selin yönünü biraz değiştirmiş görünse de su,
akışıyla, yatağını bulur. Âlimler suyun akışını işaretlemiş olabilir
ama akan sudur ve kendi yolunda ilerler. Aynı gerçek hayatta
olduğu gibi, örneğin, yanıcı iki atomun yakıcı bir atom ile
birleşip söndürücü su oluşumunda olduğu gibi, ne olduğu
bilinir ama neden olduğu bilinmez.

“İnsan, ilim ile açıklanan, ayrıntılı bir şekilde bildirilen,

hitap olarak indirilmiş bir kitaptır. İnsan, ilahi ilmin gereğince,
kemale ermeye yetkili ve elverişli aza, organ, alet, arzu ve
istek şeklinde, ayrıntılarıyla oluşturulup açıklanan ‘insan
bedeni kitabı’ olarak indirilmiştir. Bu kitap, yani insan, eğer
bedensel zevkler gibi süfli yöne meylederse, kıyamet
gününde kör, dilsiz ve sağır olarak yüzüstü toplanıp hesabı
görülür. Çünkü zamanında verilen kitabını okumaz, gerçekleri
görmez; Hakkın hakikatine kulak verip dinlemez, söylenenleri
duymaz ve anlamazsa ne görür ne duyar ne de konuşabilir.”

“Ezelde bahşedilen fıtrat ile verilen Allah’ın nuru, akıl ve

idraki, insana bağışların en büyüğüdür. Bu nurun kıymetini,
içten gelen ‘Oku’ ile de bilemeyene kimse yardım edemez.
Yaşadığınız gibi ölür, öldüğünüz gibi dirilirsiniz. Bedensel
lezzetlere eğilim nedeniyle kalbî duyguları ihmal eden, ruhanî
bilgilere kendini kapayanlar, bu bilgileri anlayacak idrak sahibi
olamazlar. Ne kendilerine ilham edilenleri ne de insanların
konuya ilişkin söylediklerini dinler, duyar, anlarlar.”
189
 “Gördüklerinden de ibret alamazlar. Bu nedenlerle kalp
ve ruh yönünden gelebilecek herhangi bir duygu ve bilgi
bedensel zevk ve lezzetlere düşkün olanlara tesir etmez, etkili
olmaz.” (17.97) “Oysa sema ve arzın halk edilmesinin amacı
yeniden diriliştir. İlahi sıfatlardan mahrum kalışlarının nedeni
yeniden dirilişe inanmamalarıdır. Bu nedenle de Hakk’ın
kudretinden de mahrum kalırlar.” (17.98)

Sel misali, ilme karşı koyarak değil, ilmi anlayıp uyum

göstererek, tabi olup ilme biat ederek yapılır her şey. Maddede
kalan, madde olarak yaşar, madde olarak tekraren ölür. Kutsal
mesajlar ile insana ‘çağrı’ yapılmıştır. Bedensel ve ruhsal
olarak her yönden donatılmış oluşu, akıl ve hayal etme
güçlerinin verilmiş olması, ‘Çağrı’dır. Gerekli donanım ve
yazılım verilmiştir insana. İlmi ile maddesinin de ilim olduğunu
idrak etme bilincine ulaşan, kendi bilgi küpünü, çayda şeker
gibi, ilmin içinde eritebilir. Böyle bir bilinç sahibi, ‘insan’,
oluşu da ‘Son Çağrı’dır. Dinlememekte, görmemekte,
anlamamakta ısrar ederse kör, dilsiz, sağır kalır. Böyle
kalmaları, süfli yöne meyilleri nedeniyledir, Allah’tan olmaz!

Perdeler kapatılarak güneşe zarar verilemez. İnkâr,

imanın kaynağıdır. Hakk’ın olan, Hak için, Hak ile Hakk’lı ve Hak
olarak kullanılabilir. İlmine uygun olmayan uygulama olamaz.
İnsan ile Kur’an, hatta evren, ikizdir. Tüm ilmin toplamı olarak
indirilen Kur’an, insanın kendini bilmesiyle, ilmin açılımı
Furkan’ı, evreni, aklıyla anlamasıyla, idrak edilebilir. Tüm
kutsal mesajları bünyesinde toplayan bu Kitap ilk mesaj ise
insanın kendisi son mesajdır.

Umarım biz de duyar, idrak edebiliriz.

190
 Hakikat Güneşinin Doğuşu
Herkes hakikati bilmek ister, sorun hakikatin ne
olduğudur. Kutsal mesajlar hakikati açıklamaya çalışır. Din,
hakikate götürür; bilim gerçeğin peşindedir. Işık veya foton, din
ile bilim arasındaki ‘ara yüz’ olabilir. Fotonun hakikatini ve
gerçeklerini anlamak iki alanda da yardım edebilir. Bir tarafta
‘parıltı, parlaklık, ışık, aydınlık’ olarak ifade edilen ‘nur’ kavramı
üzerinde durulur. Bilim alanında ise ışık ve enerji, ‘nasıl oluyor
bilinmiyor ama bir şekilde enerji dalgası, ışıma, ışınım
yoğunlaşıyor, kütle kazanıp madde oluşturuyor’ denilerek
incelenir. Bu konu da, kutsal mesaj ve onun delili, kanıtı, misal
âlemindeki bir örneği olarak ele alınabilir. Mesajlar genellikle
aklı zorlar, aynı durum bilim alanında da vardır. Her ikisi için de
‘aklı zorluyor ama doğru’ denip tolerans gösterilebilir.

“Sıcak Büyük Patlama Modeline göre önce evrenin ısısı

sonsuzdur. Genişleme nedeniyle evrenin boyutları ikiye
katlanırsa sıcaklık yarıya düşer. (‘Sonsuzun yarısı kaçtır?’
demeyin) Sıcaklık aslında parçacıkların ortalama enerji veya
hızının ölçütüdür. İlk anlarda parçacıklar hız ve enerjileri çok
yüksek olduğu için, nükleer veya elektromanyetik kuvvetlerle
birbirlerine çekilemedi. Parçacıklar soğudukça kümelenme
başladı. Patlamadan üç dakika sonra madde ve ışınım eşleşti.
Patlamadan 300.000 yıl sonra ise, elektronlar çekirdeklere
bağlandıkça, madde ve ışınım eşleşmesi bozuldu. Işınım,
evrenin ilk 300.000 yılda her ne kadar genişledi ise o genişliğin
dışına çıkabilir oldu. Bir milyar yıl sonra, ilk galaksiler ve
yıldızlar, aralarındaki boşluk, uzay boşluğu ile birlikte, oluştu.”
(1) Rahmanî ışınım, rahimî parçacıklarla görünür oldu!

191
 Foton ilk defa 1926 yılında adlandırıldı. Fotonun bir ışık
dalgasında mümkün olan en küçük enerji parçası olduğu,
‘kuanta’ adı verilen enerji paketlerinden oluştuğu anlaşıldı.
Önce ışığın dalga özelliği bilindi, parçacık özelliği ihmal edildi.
Einstein, fotoelektrik olayını gün yüzüne çıkarınca parçacık
özelliği de incelendi. Foton ne dalgadır ne de parçacık, aynı
anda her ikisi birden, hem dalga hem de parçacık ve kararlıdır,
hep öyle. Bilardo topları parçacık, denizler dalga olarak hareket
eder. Fotonlar sürekli olarak hem parçacık hem de dalga olarak
hareket eder. Bir foton, ışık hızında sabit bir hızla hareket eder,
durağan halde foton bulunmaz, kütlesi ve elektrik yükü yoktur,
enerji ve EM kuvvet taşır. Her atomda, elektronla proton
arasında, sürekli foton alış verişi vardır. Foton, “Tümüyle
neredeyse, ‘nothing’, hiçin, hiçbir şeyin özetidir.” (2) Hızı sabit,
zaman ile ilişkisi görecelidir. Sanki varlığın yokluk ile sınırı!

“Fotonu, göz ışık olarak algılar, göz reseptörlerini, foton

(deryada damla gibi) etkiler. Işığın tayfı, elektromanyetik
spektrum (EMS), incelendiğinde, insan gözünün algılayabildiği
tek radyasyon tipi olan ‘görünür ışığın’, tayfın ince bir aralık
bandında olduğu anlaşılır. EMS, dalga boylarına göre atomaltı
değerlerden başlayıp ( Gama ışını, X-ışını gibi) binlerce
kilometre uzunlukta olabilecek radyo dalgalarına kadar birçok
farklı radyasyon tipini içerir. EMS, teoride sonsuz ve sürekli
olsa da, kısa dalga boyu (yüksek frekans) ucunun limitinin
Planck uzunluğuna, (3) uzun dalga boyu (alçak frekans) ucunun
limitinin ise evrenin tümünün fiziksel büyüklüğüne eşittir.” (4)
Bilimsel olmasa, ‘hiçliğin özeti’ için ‘evrenin tümünün fiziksel
büyüklüğüne eşit’ demek aklı çok zorlardı, akıllıca denemezdi.

192
 Işınım evrenin ilk hali, temelidir, her şey ışınımdan
oluşmuştur. Işınımın, her yerde ve her zaman, sonsuz ve
sürekli oluşu açıktır. Işınımın dalga hali, dalga boyları ölçülerek
bulunur, parçacık hali ise ‘kuanta’lardan oluşur. Fotonun parıltı
halinde dışından resmi çekilebilir, içinde görülecek, bulunacak
bir şey yoktur. Fotonun “Uzun dalga boyu ucunun limitinin
evrenin tümünün fiziksel büyüklüğüne eşit olduğu” bilim
insanlarının düşüncesidir. Bu düşünceyi anlamak zor olsa da,
hem anlamak hem de evreni idrak etmek, hakikatini bulmak
zorunludur. Dalga boyunun ucunun limiti, bir noktadan en uzak
diğer bir noktaya, evrenin merkezine, çapının veya çemberinin
bir noktasına değil ‘evrenin tümünün fiziksel büyüklüğüne’
eşittir! Bu ışıma, yayılım, ışınım, açılım evrendeki her zerreden
her zerreye aynı anda ve süreklidir. Böylece, “Evrende her
zerre diğeriyle sürekli etkileşim içindedir” kavramı anlaşılır.
Fotonun, “Bir ışık dalgasında mümkün olan en küçük enerji
parçasıdır”, “Hiçbir şeyin özetidir”, “Kütlesi ve elektrik yükü
yoktur”, “Hızı, EM kuvveti vardır, süreklidir, hareketi ışık
hızıdır”, “Hem dalga hem de parçacık halini” tam olarak idrak
etmek her düşünen akıl için mümkün olmayabilir.

Foton,“Allah’ın her an, her yerde, hazır ve nazır, gören

oluşuna” delil sayılabilir. “Allah, yer ve göklerin nurudur, güç,
kuvvet, kudret sahibidir. Nur, Allah’ın zatıyla zahirdir, görünür
hale gelir ve görünür, eşya da nur ile zahir olur, görünür hale
gelir ve görünür. Nur, zuhurunun, ortaya çıkışının, şiddetinden
ve eşyanın kendisiyle zahir olması dolayısıyla mutlaktır ve ilahi
isimlerden birisidir. Zuhurunun şiddetinden gizlidir, (ışığın
kaynağı görünür kendisi görünmez). Mevcut olan her şey
onunla mevcut olmuştur. Cisimler âlemi, ilahî nurun gurup
ettiği, tesettüre girdiği yerdir, nurun örtülü halidir. “İnsanın
kemale ermiş, olgunlaşmış halinde bu nur parlar, yaradılışa
uygun olarak parlayan bu nur ise diğerlerini aydınlatır.”
193
 “Parlayarak aydınlatan nur ile ortaya çıkan aydınlanışa,
nurun nuru, Batı’dan doğan Hakikat Güneşi denebilir. Cahil
kişi, cisimlerin altında kalmış, cisimler âlemi dalgasının
örttüğü kişidir, altından elini çıkarsa göremez, basiretinin
körlüğünden hiçbir şey göremez.” (24.35) “Güneş ışığı güneşi
gösterir. Allah’ın ilmi, nuru görünüyorsa, görünen Allah’tır!”
(39.22) “Hareketi anlayamayan, zamanı da anlayamaz.” (10.45)

‘Aydınlanma Çağı’ denilen dönemde ışık ve foton

bilinmiyordu. O çağda aydınlanan bilim insanları manevî
anlamda aydınlanmışlardı. Işığın gerçekleri ile tanışınca
aydınlanmanın hakikati anlaşılmış olmalı. Önce manada, sonra
maddede olur her ne olursa, manada olanlar maddede
kanıtlanır. Kur’an ilmi Furkan olarak uygulandıysa, bilim
ilerledikçe, kanıtlanacaktır. Hakikat güneşi, bir şekilde, gurup
ederek maddeyi oluşturdu ise maddeden yani Batı’dan,
çağımızda olduğu gibi, kanıtlar ile doğacaktır. İnsanlar da
Dünyanın değil Hakk’ın Hakikatinin Güneşi ile aydınlanacaktır.
Her uygulama bir ilmin, enerjinin olduğuna kanıttır.

“Fotonun içerdiği enerji ve elektromanyetik kuvvet de

Allah’ındır.” “Her şey Allah’ın varlığına, birliğine ve tekliğine
ayettir, delildir” diyen Kur’an ayetinden sonra, ayet
denildiğinde yalnız bir kitap metni aklına gelen kişi de
incelemeye değer. Görünen, görenin görüntüsüdür.
İncelenecek kişinin kişiliği ve hakikati tartışılamaz. Umarım,
evren ile içindeki ayetleri okur, içerdikleri mesajları alır,
hakikat, Hakk’ın hakikatini anlar ve idrak ederek gerçek
aydınlanışı biz de gerçekleştirebiliriz.

(1) S. Hawking, “Zamanın Resimli Kısa Tarihi”, Alfa Basım, 2012, s.156.
(2) Web sayfası “http://www.kuark.org/2012/08/foton”
(3) Planck uzunluğu, bir proton çapının 10−20 katıdır.
(4) Web sayfası “https://tr.wikipedia.org/wiki/ışık”
194
 Seyirde Sabır
Yaşamak, başlangıcı ve sonu olan bir yolculuk, seyir ve
seyirciliktir. Her canlı gibi insan da yolculuğunu, verilenler ve
yolda elde edilenlerle tamamlama durumunda. İrade için seyri
gözden geçirmek yararlıdır. Her verilen şey bir beklentiyi de
birlikte getirir. Örneğin, verilen akıl onun insan gibi
kullanılmasını, verilen şekil ve vücut, insanî sıfatları ve
hareketleri gerektirir. Verilenlerin tümünün gelişim potansiyeli
vardır. Potansiyele uygun geliştirmek, verilenlere karşılık
olarak, beklenenler arasında olabilir. Verilen bir yeteneği
geliştirmemek yeteneği ziyan etmek olur. Akıl ile bilince
ulaşılmalıdır. Ziyan edilen yetenekler, örneğin bilinçsizlik,
insanın kendini sınırlamasıdır. Dar alanda hareket etmek zorluk
yaratıyorsa, hareketlerini kısıtlayan insanın kendisi olur.

İnsan davranışlarının, genetik ve çevre koşulları

açısından incelenmesi, kararlı bir çalışmayla birlikte, verilmiş
bir yeteneği de ön plana çıkarır. Bir çobanın resim yeteneği
Allah vergisidir. Ressam kişilik, iyi resim yapma sıfat ve
fiilleriyle açığa çıkar. İnsanın zatı, kişiliği, bilinci sıfat ve
hareketleriyle bilinir. Mevcudiyet, var oluş, önce vücut bulma,
bedensel var oluş ile tanınır. Çocuk doğmadan kimlik verilmez.
Gelecek, verilen vücutta büyük ölçüde gizlidir, vücudun gelişim
potansiyeli zamanla açığa çıkar. Her insan jokey olamaz. İyi ata
binmek de farklı bir yetenektir, sıfattır. Doğuştan gelenler,
yaradılışta verilenler, potansiyelden geliştirilenler ve çevreden
alınanlar ile her insan bir evrendir aslında. İnsan, her zerre ile
etkileşim içinde hareket ettiği, ışık yaydığı, ışınım olduğu için
tam bir bütündür.

195
 İlk bilimsel çalışmalar gözleme dayanır. Doğada
gözlenen şeyler genellikle harekettir. Gözlem yapılarak elde
edilen bilgilerden davranış kalıpları çıkarılabilir. Hareketlerin
analizi hızlı veya yavaş, iyi veya kötü, yanlış veya doğru gibi
sıfatlarla sonuçlanır. İlk bilimsel gözlemler, Dünyayı Güneş
sisteminin, Güneş sistemini Evrenin merkezine koymuştu.
Böyle olmadığı yeni anlaşıldı. Son bulgular ise her insan
bilincinin bir Evren olduğu yönünde. Bu nedenle, aynı anda çok
sayıda, kuramsal kurgu, bilimsel olarak kanıtlanmaya
çalışılmaktadır. Yaşamın normal akışına “Seyr-i sülûk” kavramı
da eklenebilir. Allah’tan gelinip Allah’a gidiş yolculuğu da
yaşamın, belki de en önemli, bir parçasıdır. İnsan, beyin, beden
ve bilinç ise ve bunlar ayrı değil bir bütün olarak ele alınırsa,
herkesin bir âlem olduğu açıkça görülebilir.

İnsanın, kişilik, sıfat ve davranışları üzerindeki bilimsel

çalışmalar herhangi bir kuramın ne doğru ne de yanlışlığını
kanıtlar. Kesin ve belirli bir sonuç değil, yer, zaman veya
koşullara uygun sonuçların tümü geçerli olabilir. Tıp alanında
artık “Hastalık değil hasta vardır ve her hasta farklıdır, tedavi
hastaya göre olmalıdır” kavramı söz konusudur. Bireysel açıdan
bireysel ilişkiler “Çoklu evren” kavramını andırabilir. Davranış
kalıpları, ahlak kuralları ve ilahî kanunların tümü dikkate
alınırsa neyin, ne zaman, ne kadar doğru olduğu düşünülebilir
ama yanılma payı çok yüksek olur. Çoklu evren kavramı
düşünülürse, tokuşturulan yumurtalar gibi, karşılaşan
bireylerden hangisinin kırılıp hangisinin ayakta kalacağı
önceden planlanan bir şey olamaz. Yanılmalar soğuyunca
büyüklüğü anlaşılan kesik yaraları gibidir.

196
 Sonradan, yanlışlık idrak edilince yaşanan kırılmalar
dikkate alınırsa, sosyal ilişkilerde bireysel çatışmaların
deneyimleşmesi kaçınılmazdır. Oysa bireysel, rahimî olan yalnız
görünümdür, rahmanî varlık değil.

Kişisel davranış, sosyal ilişki ve iletişimde, belirli bir

düzeydeki tansiyon, gerilim ve çatışma normaldir. Her şeyin
fazlası fazladır, tansiyonun da düşüğü ve yükseği vardır. Üstelik
sohbetin muhabbete dönüşmesi beklenen gruplarda teslimiyet
kavramı ön plana çıkar. Benlik ve bencilliğin ortadan
kaldırılmasına çalışılan durumlarda kırılganlığın olmadığı var
sayılabilir. Kalp aynı kalptir, aynı kalbi paylaşanlar kaynaşmış
olacağından diğer kalbi kırma endişesi yaşamayabilir. Âdem,
resulün nurundan yaratılmış, âlem onunla müzeyyen kılınmış,
değerlenmiştir. Âlem böylece ziynetleşmiş ve âlem bir meziyet
kazanmıştır. Böyle bir ziynetin kadrini bilme meziyetini
kazanmak insanı olgunlaştırır, görüntünün sahibini idrak eder.

Benlik ve bencilliğin, farklı kişi ve kişiliğin olmadığı,

muhabbet içinde kaynaşıp bir ve tek olma ayrıcalığını yaşamak
da bir meziyet olabilir. Görmeyi sağlayan göz ile fotondur ama
görünen evren boyutlarındaki ışınımdır. Böyle bir seyir
sürecinde yaşanacak sabır ve idrak ile tüm benler biz olabilir.
Görünenin, görenin görüntüsü olduğu idrak edilebilir. Görme
fiilinin ardından tetiklenen basiretli görüş insanı aydınlatır.
Görme fiili sonunda aydınlık içinde oluş değil, insanı aydınlatan
varlığın tümünün idrakidir. İnsanın ışıması, ışık saçması, ışınım
içinde oluşu gözünün görmesiyle değil tüme ilişkin idrakin
gerçekleşmesiyle mümkündür. Böyle nur ile nurlanan insan
insanlığı aydınlatır.
197
 İnsanlığın, diğer cemadat ve nebatattan farklı
meziyetlerle ayrıcalık, üstünlük kazanması gibi; nur ile
nurlanan insanın da nurun nuruna, kemale ermesi
düşünülebilir. Kitapta farklı sabır çeşitlerinden söz edilir. İlk
sabır Allah rızası için sabretmektir. Kulun Allah’ta kul olduğu
idrak edilince, Allah’tan, Allah’ta, Allah’la, Allah’a sabır çeşitleri
sayılabilir. (2.153; 16.127) Sabretmek çok zor olabilir, bu nedenle
sabrın da sonu gelebilir.

Var olan varlık âlemdir ama birey görünür. Varoluşun

bir amacı vardır. Âlemin amacı hayat, hayatın amacı insan,
insan inşa edilmesinin amacı da var olanın idraki olabilir. Bilinç
ile bireyselden evrensele, görünenden görene ve rahimden
rahmana yüceliş gerçekleşebilir. Sabır, farklı meziyetler
kazandıran da bir meziyettir. Belki de azmederek, çalışarak ve
sabrederek kazanılmayacak meziyet yoktur.

Umarım yeterince sabırlı olabiliriz.

YETİM!
Sen, âlemde, bir âlemsin!
Methedilen, bir kalemsin,
Sözü edilen, bir kelâmsın,
Aşktan, aşk için doğansın.
Ruh baba, beden annesi,
Gazap, şehvet de bebesi,
Hem nar tanesi nur tanesi,
Ruh ve kalpten beslenesi.
Nefis, doğal annedir, besler,
Beden güçleri gelişip esner,
Ne isterlerse onu alır gevşer,
Sonunda, gerekir bir neşter.
Beden, madde ister, sonsuz,
Bedenî güçler olamaz onsuz,
Kasları gelişip basılır, kasılır,
Yeme içme olmazsa aç kalır.
Dünyevî güçler bir kabiledir,
Önce aklı esir eder güçlenir,
Esir akıl ile beden telef olur,
Kısır döngü, hepsi yok olur.
Ana hissederse bu iyi değildir,
Aklı hür bırakır, boyun eğilir,
Akıl sultan olursa ‘ben’ Mısır’a,
Kalpten ruha yücelmekte sıra.
Akıl bilgiye koşar, ilim ile coşar,
Anne memnun, cehilden kaçar,
Bu hal, ruha, ilme teslimiyettir,
Ruh kalbe dolarsa bu hürriyettir.
Bedensel güçler çok da esnektir,
Ruh nuru ve ilim sütüyle beslenir,
Bilgi ilim, akıl aracıyla, ruhtan gelir,
Kalp arşı ruha kapalıysa, ilim kesilir.
Ruh ilminden kesilen yetim kalır,
Malları olan ilimden mirasını alır.
Böylece kalp yetimlerine bakar,
İlim kalbe akılla gelir ruhtan akar.

198
 Vücudun Hakikati

Her canlı kendine özgü özellikleriyle özeldir, tektir.

Enerji ve madde ise genel ve geniş kapsamlıdır. Canlı yapılar
tek hücreden, çok hücreye karmaşıklaşır. Enerji biri ötekinden
on bin kat fazla ısı taşıyabilen fotonlar halinde, ışınım içinde ve
ışık hızında yayılır. Gözümüzün algıladığı en düşük enerjili
fotondur. Canlılara canlılık veren de enerjidir tek fark taşınan
bilgi ve özelliktir. Enerji yeterince kütle kazanırsa madde, bilgi
yüklenirse canlı olur. Canlılığın en küçük birimi veya temeli
olarak hücre, DNA, hatta RNA proteinleri ele alınabilir. Ele
alınan en küçük birimler incelenirken bilinen bilgi veya
özelliklere ek olarak henüz bilinmeyen ‘potansiyel’ güçler de
dikkate alınmalıdır. Kendisine var denilen her ‘şey’in bir de
potansiyeli, fıtratı, yaradılışı, doğası vardır. Koşullar değişince
var olanın dönüşeceği yeni bir hali de düşünülmelidir. Proteinin
RNA, RNA’nın ise DNA oluşturma potansiyeli vardır.

Maddenin katı, sıvı, gaz ve plazma hallerine dönüşü,

devinimi doğasında, fıtratındadır. Bu kütle, uzay-zamanı öyle
büker ki oluşan basınç hidrojeni helyuma çevirir ve enerji açığa
çıkar. Bu enerji ise sıcaklığı 7 milyon dereceyi bulan plazma
katmanını oluşturur. Isı ve basınç madde-anti madde aynalar
evrenini oluşturur, içi boş ama kuvvetlerle dolu zerreler bazı
alanlarda etkileşime girerek gölgeleşir kütle oluşur. Plazma
katmanında enerji kütleye dönüşerek soğur, ısı üst kısımda 200
bin dereceye düşer. Enerjinin halden hale geçişinin nedeni

199
yoktur. Bilimsel olarak “Aynalar evreninde çok görünen
zerreler bazı alanlarda kuvvetleriyle etkileşir kütle oluşur.”

Foton elektrik yüklü plazmada etkileşimle enerji

kaybeder. Çekirdekte oluşan sıcak gama ışınları, X ışınlarına,
enerji de kütleye dönüşür. Önemli olan, bu katmanda
enerjinin, elektrik yüklü kütleye yani elektrona ve hidrojen
atomuna dönüşerek soğumasıdır. Enerji ışınımı bir anlamda
gurup eder, hapsolur, gölgeleşir, pıhtılaşır kütleye dönüşür. Bir
sonraki ‘gürleyen gaz katmanında’ ise, X ışınları, ‘görünür ışığa’
dönüşür ve sıcaklık 5 bin dereceye düşer. Öldürücü gama
ışınları, en az on bin kat daha düşük enerjili, görünür ışık
fotonları halinde güneşi terk eder. Güneşin katmanlarından ve
elektromanyetik alanlarından milyonlarca yılda kurtulan
görünür ışık fotonları dünyaya 8 dakikada ulaşır.

“Yokluk, gizlenip sırlanarak, sır tutarak, izafî vücut bariz,

apaçık olmuştur. Yokluk boşluk değildir, yoklukta eşyanın ilmi
vardır, ilim ışık olarak görünür hale geçer. (Kuantum
mekaniğinde de yoktan var olan her parçacığın bir özelliği
vardır.) Nur, hariçte zahir olan vücuttan ibarettir. Vücut
nurdan, ışıktan oluşur, ışır. Eşya ve görünen vücutlar, ezeldeki
ilimlerinin açığa çıkmış halidir. Her vücut bir ilimle görünür;
vücut, ilmin, infonun, bilginin görünür halidir. Her şey hak ile
zahir olmuş, görünmüştür. İlmin görünür haline ‘gölgenin
uzatılması’ denir. Gölge uzatılmayabilirdi. Gölge, vücudun
hazinesi olan ademde, yoklukta sabit kalabilirdi. Yokluk, her
şeyin batındaki vücut hakikatinin sabit bulunduğu ‘levhi
mahfuzdur’, sırf yokluk değil. Hakkın batındaki ilim hazinesinde
vücudu olmayan bir şey asla zahire çıkamaz ve vücut bulamaz.
Zahir de, bâtın da Hakk’ındır. O her şey'i bilicidir. Her şeyin
bilgisi yoklukta iken, yokluğun ayna gibi sır tutmasıyla, önce
200
enerjiye ve ışığa sonra eşyaya dönüşerek görünür hale gelir.
Eşyanın aslı ve esası, görünen maddenin hakikati, Hakk’ın
yokluk aynasındaki görüntüsü, gölgesidir.” (25.45)

“Nasıl ki gölge güneşin varlığına delildir, madde de

Hakk’ın varlığına delildir. Bilinmelidir ki eşyanın mahiyeti ve
görünenin hakikati, hakkın gölgesi ve mutlak vücudun
sıfatının işaretidir. Kütlenin, görünen enerji olan ışığın,
maddenin hakikati, Hakk’ın ilmi, görüntüsü, gölgesidir.” (25.45)

“Kütlenin hakikati bilinirse, kütlenin, görünen ışık

enerjisi olduğu idrak edilir. Mutlak vücudun ortaya çıkmış,
görünür olmuş sıfatıdır. Her cisim ışır, ışık saçar, ışınım
halindedir, hakikatini görünür kılar, enerji yayar. Akıl güneşi,
vücut gölgesine delil, şahit kılındı. Akıl delili, gölgenin
hakikatinin vücuttan farklı bir şey olduğunu doğrular, kanıtlar.
Akıl güneşi delalet etmezse, gölgenin vücudu ile hakikati
arasında ayrılık olmazsa, vücut kendiliğinden var olmuş olur.
Vücudun, ilminden ayrı ve gayrı bir ismi, cismi ve resmi
olamaz ama farklılığa yalnız akıl şahitlik eder. Gölgenin
vücudu olmazsa hiçbir şey olamaz, eşya mevcut olamaz.
Gölgenin vücuttan gayri bir şeyi, yani hakikati, olduğuna ancak
akıl şahittir.” (25.45) Tüm güç, kuvvet ve kudret Allah’a aittir.

Akıl ile bilinir enerjinin halden hale geçtiği, ilk halinde

bile çeşitli özelliklerin olduğu. Büyük patlamadan itibaren
ortaya çıkan plazma ve parçacıkların ısı ve ışık, nur saçtığı
bilinir. Nasıl olduğu bilinmez ama enerjinin maddeye dönüşüp
her şeyin bundan oluştuğu iyi bilinir. Yukarıdaki makalelerde
de çok üzerinde durulduğu gibi eşya, ilmin görünür hali yani
uygulamasıdır. Özelliği olan maddeden canlıların halk edilmesi
ikinci ve insanın inşa edilmesi ise üçüncü aşama olarak kabul
edilebilir. “Allah, yerlerin ve göklerin nurudur” (73.9; 24.35).

201
 “Sonra gölgeyi ifna ederek, ortadan kaldırarak, elde
tutabiliriz. Her an mevcut olan herhangi bir fani ‘şey’in fena
bulması evveline, oluşuna nispetle kolaydır. Ele alınan her şey
her an başka bir mazharda zahir olur.” (25.46)

“Tutuşun ve yok, ifna edişin o şeyi tamamen ortadan

kaldırmak olmadığına, o şeyin suret ve hakikatini ezelde ve
ebeden kaydeden akıl şahitlik eder. Akıl Hakk’ın elidir. Tutuş
ve ifna o şeyin değişime uğramasıdır, tamamen yok olması
değildir. Yok, ifna ediş mevcut olanın bir önceki halini, hakkın
eli veya pençesinden ibaret bulunan, akılda bulundurmaktan
men etmek ve yeni haliyle kaydetmektir.” (25.46)

Nefsin zulmet gecesi insanlara libas, elbise kılınmıştır.

Bu zulmet sizi istila ederek Hakk’ın zat, sıfat ve gölgesinin
müşahedesinde sizi setir eder, örter. Hayat ve dünyada gaflet
uykusunda uyutur. Hadisi şerif: “Bütün insanlar uykudadırlar,
ölünce uyanırlar.” Uykudayken “Daimî hakiki hayattan” gafil
kalırsınız. Kalpleriniz, ilim, ruh nuruyla hayat bulunca, his
uykusundan sonra, kutsal âlem fezasında dağılıp yaşarsınız.
(25.47) Ruhani güçler âlemine, sizi temizleyen pak ilim suyunu
indirdik. (25.48, 49) O ilim suyu, hakikatleri, asıl vatanları,
unutulmuş olan ahitleri ve aslın güzelliğinin hatırlanması için
indirilmiştir. (25.50)

Hakkın batındaki ilim hazinesinde vücudu olmayan

bir şey asla zahire çıkamaz ve vücut bulamaz olduğu için
insanın hakikati de levh-i mahfuzda yer alır. İnsanın inşa
edilmesi son aşama olduğu için de, evrenin insan için halk
edildiği düşünülür. Her cisim gibi insan vücudu da ışık saçar,
ışır, ışınım içindedir, bu ışığın hakikati de Hakk’ın gölgesidir. Din
âlimlerinin “Allah kuvvet ve kudret sahibi olarak yokluk
aynasına bakmış, bilinmek istemiş, Kur’an ilmini indirerek
202
âlemi yaratmış” dediği bilinir. Bilim insanlarının aynı kelimeler
ile çıkıp gelmesi var olanı kanıtlaması ilginçtir.

Kendimizi idrak etmek umarım bize de nasip olur.

203
 Mekke’nin Fethi

İman kalbîdir, kalbin emridir. Elçi insanları İslâm’a davet

ederken, bireylerin inanma ve inanmama hakları varken, önce
müşrik olarak kalanlar inananları hicret etmeye zorladı. İlim
şehri Medine’ye göç edildi. İlim sayesinde, Müslümanlığın akla
yatkınlığı nedeniyle, inananlar çoğaldı. Ruhanî güçler nefsanî
güçler ile Mekke dışında, her alanda, yapılan mücadeleyi
kazandı. En sonunda akıl kuruntudan kurtuldu, Mekke
savaşmadan alındı ve Kâbe’ye sahip olundu. Ama müşriklerin
sonu geldi, kıyametleri koptu ise de kendileri nefisleriyle diri
kaldı. Öldükten sonra kıyametleri kopsaydı daha iyi olurdu,
nefisleri insanlara hayırlı olurdu. Herkes ruhun nuruyla
aydınlanıp, nefsini teslim alıp, kalbine sahip çıkmalıdır.

İnsan ve insanlığın gelişimi paraleldir. Genel anlamda

toplumsal düzeyde yaşananlar bireyin gelişimi açısından da
geçerlidir. Din olgusu bir birey ile başlar. Görev alan elçi önce
yalnızdır. Topluma nur topu olarak indirilen ilim, çekim gücü
oluşturur. Kütle çekimi gibi ilk hareketler merkeze doğrudur.
Kritik kütleye ulaşılınca ısı ve basınç artar enerji patlaması
oluşur. Bu noktadan itibaren ışınım, açılım ve yayılım dalgalar
halinde her tarafa birden olur. Bu açılım, enerjinin, hem dalga
hem de parçacık özelliği gösteren, fotonlar halinde yayılımına
benzer, küreseldir. Kalbî duyguların dalgaları halinde yayılan
inanç, henüz bu dalgaların dışında olanlara, parçacık olarak,
ayetler halinde gelir, görünür. Nurun aydınlığı fotonlarla yayılır.
Akıl, ilmi, bilgiler, ayetler halinde işler. Yeterince ışık alınırsa
kalp ısınır, aklın verdiği vesveseden, kuruntudan kurtulur.
204
 Ruhun nuruyla aydınlanan kalp, nurlanıp nur saçacak,
ışıyacak, kendisi de kalbî duygu dalgalarına uyum gösterip
açılıma katkı sağlayacaktır.

Nefsin terbiye edilmemiş ilk hali, madde gibi katı,

zalimdir, şehvet ve gazap güçleriyle aklı ve kalbi emrine alır,
menfaati için çalıştırır. Bedensel ve dünyevî her şeyi sevdirir,
benimsetir, bencillik eder. Aklı kullanarak her şeyin daha
fazlasını elde etmeye çalışır. Sahip olduğu şeylerin zevkini
çıkarıp, lezzetine vararak bunları kalbe güzel, akla makul
göstermeye çalışır. Karşı çıkma gayretlerini zulüm ile bastırır.
Akıl, iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı, güzel ile çirkini ayırt
etmeye, reşit olmaya başlayınca nefse etki edebilir. Nefsin
kaprislerinin sonuçlarını gösterebilir. Benlik ve bencilliğinin
ruhanî güçleri ezdiğini ve üzdüğünü açıklar. İyi, doğru ve güzeli
gördükçe nefis de esas istediklerinin bunlar olduğunu anlar.
Akılcı bilgilerin lezzetini alır, ilim nehirlerinden akan sütün kalp
çocuğu için daha iyi olacağını anlar.

İlim sahibi olabilmeleri için herkese akıl verilmiştir. Elde

edilen bilgilerle maddeye bağlılık ve bağımlılık sona erebilir.
Kalp önce nefsin terbiyesinde yetişir. Nefis kalp çocuğunun
annesi, bakıcı, büyütücü ve terbiyecisidir. Reşit olunca akıl
kullanılarak bedensel ve nefsanî güçlere üstünlük sağlanır,
nefis dizginlenir. Bedenden ruha yücelme Mekke’den
Medine’ye hicret anlamındadır. Ruhtan alınan ilim sayesinde,
ruhun nuruyla, kalp nurlanırsa nefis kalbe ram olur, teslim olur.
Nefis zorlanmamalı, teslim alınmamalı, kendiliğinden teslim
olmalıdır. Zorlanırsa kıyameti koptuğu halde kendisi diri kalır.
İlim ile enerji, madde, kütle ve eşya ilişkisi idrak edilmelidir.
205
 Bu idrak ile iradî mevtin gerçekleşmesi halinde
kıyametin kopması sonraya kalır. Kıyamet koptuğu halde diri
kalma durumu olmamış olur. İslamiyet zorla zahir olmuş
olmaz. Kalp Kâbe’sine zoraki değil, ruhanî ilimlerle sahip
olunmuş, iman kalbî olmuş olur.

Akılcı bilgilerin tadı ve lezzeti kalpte duygusal

dalgalanmalar yaratır. Bilgilerin, nefsi ve çocuğu olan kalbi
besleyiciliğinin yanında, çok çeşitli hissi dalgaların kaynağı
olduğu da ortaya çıkar. Zalimlik ve Firavun’luk yapan nefis
aklın taşıdığı ilmin hakikatini sorar ve öğrenmek ister. Firavun
makul ve mantıkî sorular sorup işin muhasebesini yapar. İlmin
hakikatini sorarak aklın ardına ve ötesine geçer. Tüm ilmi bilse
dahi ilmin hakikatini, İlâhî hakikati, bilemeyeceğini akıl kabul
eder. Neyin ne olduğunu, nasıl olduğunu bilse de neden
olduğunu akıl bilemez. Firavunun istediği cevabı verecek olan
akıl değil, âşık kalptir. Aşk içinde akıl durur, daha öteye
gidemem der. Aklın getirdiği bilgiler ve ilim ile beslenen kalp,
ilmin nuruyla nurlanıp aydınlanırsa, muhteşemin ihtişamını
görürse, haşyet içinde kalır, bilinene âşık olup, aşkı ve ilmin
hakikatini idrak eder. Kalp, ilim nuruyla nurlanıp Hakk’ın
ruhuyla dirilirse, ilmin hakikatinin âşığın, Hakk’ın gölgesi
olduğunu idrak edecektir.

Her olmuş ve olacağı ilmen apaçık ortaya koyan Kur’an,

harflerde gizli olanı aşikâr eden kitaptır. Toplumsal ve bireysel
düzeyde insanın insan oluş, aşka eriş sürecinin özünü açıklar.
“İsteseydik, Mekke’nin fethi gününde olduğu gibi, herkesin
zorla İslâm’a teslim olmasını sağlardık, sen, bazılarının iman
etmemesi nedeniyle, nefsini helak etme.”(26.1-3)
206
 “Dinde baskı, zorlama yoktur. Doğru bilgiye dayalı eriş,
bozuk bilgiye dayalı sapıştan açık bir biçimde ayrılmıştır.”
(2.256) “Firavun dedi ki ‘peki âlemlerin Rabbi kim’?” (26.23)

Firavun Hz. Musa’ya mesajlarının kaynağını sordu.

Kaynağını idrak ederek, kendi rızasıyla, kalpten inanmak, iman
etmek, kendini bilmek istedi. İkna etme konusunda kalp Musa
akıl Harun’undan yardım aldı. Huzurunda, huzur ve sükûn
içinde yüzerken, süpernova kalıntısı iki taşın, sanki aşk içinde,
buluşmasıyla zincirleme olaylar tetiklenir. Güneş böylece
çekirdekten oluşmaya başlar. Çekirdekte çekim gücüyle madde
enerjiye, radyasyon katmanında ise sıcaklık nedeniyle madde
plazma halini alıp tekrar maddeye dönüşür. Üçüncü aşamada
güneş görünür ışık kaynağı haline dönüşür. Bu ortam, canlılığın
yaratılmasına ve gölgesi kalmayacak şekilde olgunlaşmasına
uygundur. Âdem de iradesi dışında Hz. Muhammet’in nuruyla
yaratılır, ilim yüklenip gölgesini yok edecek kadar olgunlaşır ve
Allah’ın ölümsüz ruhuyla dirilir. Hakk’ın gölgesi olan ilmin
enerjiye yüklenip inişiyle başlayan ve halden hale geçişle süren
oluşum döngüsünün yasalarını akıl bulur ilme dönüşü sağlar.

Herkese gönülden, kalpten iman etme hakkı tanınır,

kimse çaresizlik içinde Müslüman olmaya zorlanmaz. Halk
edilmiş, yaratılmış ve inşa edilmişlerin hakikatine erdikçe
herkesin kalbinin aynı hakikate ulaşacağı beklenir. Din maluma
tabi ilmin aşamalı döngüsünü kalp ile yaşar, bilim bu döngüyü
kanıtlar. İlim iner, açılır, oluşur, akıl idrak ile dönüşü sağlar.

Umarım, nefis beden Mekke’mizi fetheder, ruhanî kalp

Kâbe’mize sahip oluruz.
207
 Güneşle Giz'lenen

Yeni bir kavram için akıl ve hayal güçleri kullanılıp

benzetmeler yapılır. Denilen değil denmek istenen önemlidir.
Bir duygu veya düşünceyi anlatmak için kullanılan isimlerin
ötesine geçilir. Örneğin güneşte büyük bir hakikat gizlidir.
Doğal olayların kendisi başka ardındaki hakikat başkadır. Büyük
anlamlar yüklenen kavramlar genellikle böyle anlatılabilir.
Büyük anlam yüklü kavramlar da yaşanmak için, bilinciyle
bütünleşmek içindir. Güneş ısı ve ışığıyla hayat verir, canlılık
yaratabilir ama var oluşuyla hayata anlam da katar. Hayatın
nasıl yaşanması gerektiğine katkısı daha büyük olabilir.

Güneşin yoktan var oluş gerçeğinin bilimsel açıdan

hikâyesi çok basittir. Bu gerçeğin hayat felsefesine katkısı daha
büyüktür. Dünyada bulunan, su, karbon ve altın gibi maden ve
elementler, gerçeği apaçık gösterir. Süpernova vardı, yakıtı
bitti, patladı, çevreyi toz ve gaz bulutu kapladı. Hepimiz bu
yıldız tozundan oluştuk. Bu oluşum yalnız akıl ile irdelenirse
yalnız makul olanlar ele alınır, sonuca varılır, yetersiz kalır.
Huzurunda, huzur içinde, sakin ve sükûnet içindeki uzay-
zamanda milyonlarca yıl yüzüp duran bir taş diğerine vurulur,
düzen kurulur. Akıl, ‘uzayda yer mi yok niye çarpışırlar?’ demez
üstelik ‘tesadüfen çarpışır’ der. Nasıl başlarsa öyle gider, akıl
işin sonunu getirir. Kütlenin artışı uzay zamanı büker, birçok taş
merkeze düşer, kütle çekim gücü maddeyi merkeze çeker,
ezer, madde enerjiye dönüşür, ısı artar, patlar. Maddenin,
dördüncü hali olan plazma haline dönüşmesi tekrar soğuma ve
kütleye dönüşümü tetikler. İndirilen ilmin yasası işler durur.
208
 Doğal fizik yasalarıyla al sana nur topu gibi koca bir
güneş. Sonsuz yönde, sonsuz sayıda, görünür ışık yayımı yapan,
hayat kaynağı oluşur. Çakan çakmak taşlarından, aydınlatan
güneşe varış süreci anlam yüklüdür. Kendisi var iradesi yok.

Akıl çok yararlı bir araç, ama bir araç olduğu, amaç
olmadığı, unutulmamalı. İnsanlığın gelişiminde de akıllı
kurgular yapılmış. ‘Allah dünyayı altı günde yarattı, yedinci
günde yaşam başladı’ denmiş. İlk insan ve ilk peygamber olarak
da bilinir, ‘Hz. Âdem’den Hz. Muhammet zamanına kadar altı
bin yıl geçti, hafi yani gizlilik devri bitti, batıl gitti Hakk’ın zuhur
devri geldi’ denilmiş. Hatta Allah’ın indinde bir gün bizim için
bin yıldır denip haftanın günleri bu nedenle yedi olarak kabul
edilmiş. Yedinci gün bazıları için Cumartesi olsa da
Müslümanlar için Cuma günüdür. Resulümüz ‘Ben ve kıyamet
şu iki parmak gibi olarak ba's olundum, gönderildim’ diyerek
işaret ve orta parmağını göstermiştir. Kıyamet günü geldiğinde
gizlilik devri biter, Hak halk olarak zahir olup kendisi batın iken,
Hak zahir olur. ‘Halaka’nın anlamı Hak sema ve arz ile gizlendi
demektir. Cuma günü, güneş istiva vaktinde iken, gölgeler yok
olduğunda, yalnız Cuma namazı kılınabilir. “Bireysel olarak alış
verişi terk edip, eşyanın sır ve hakikatini bilmeye gayret
ederek, cemaatle namaz kılar, fenadan sonra beka halinde,
dağılıp rızık ararsanız sizin için daha hayırlıdır.” (62.9)

Oluşumları değerlemede akıl yetmez, sezgi ve hikmet

de gerekir. Evren okunup ibret alınmalı. Güneş, özellikli
maddenin ilim yüklü enerjiye ve maddeye dönüşünün apaçık
örneğidir. İnsanın da verip kurtulacağı beden ve nefsinin
hakikatine doğru yücelmek yerine aksi ile övünmesi eleştirilir.
209
 Akıl ve hikmet, taşlardan, yalnız güneşi değil,
gölgesizliği de idrak edebilir. Seven ve sevilen varsa aşk vardır,
bu aşktan gölgesi olmayan hakikatin ve Hakk’ın gölgesi ilmin
idraki de çıkabilir. “İnsan, anlık idrakle bedeninin yakıcı asar
ateşiyle helak olup atılmış yün veya pamuk gibi toz ve gaz
bulutu olabileceğini görmelidir.” (101.10,11)

Görme, görüş, gören ve görünen beynin işlevi, bilinci,

idrakidir. Aydınlanma, akılla; aydınlanış ve aydınlatış ise hikmet
ve basiretle olabilir. Güç, kuvvet ve kudretin sahibini bildikten
sonra her şey bir döngü ile başlayabilir. Güneşin güneş
olmasında, bireyin de insan olmasında, ne kadar iradesinin
olduğu apaçık idrak edilebilir. Yalnız insan, görünür ışık
fotonunun nasıl oluştuğunu anlayarak kendine uygulayabilir.
Verilen akıl ve hikmet ile beden, kalp, ruh ve ilmine yücelir.
Kendi içindeki enerjinin içerdiği bilgiden, ilim olgusunu
anlayabilen insan ilmin sahibini de idrak edebilir. “Yer ve gökte
bulunan bütün mevcutlar tespih eder, izafî vücuduyla, halden
hale geçen mevcudiyetiyle, acizden olgunluğa eriş sürecine
örnek oluşturur. İzlenen süreç, bir düzen içinde, kahrının lütuf,
kuvvet ve hikmetin sahibinin, olduğunu gösterir.” (57.1,2)

‘Halk aynen Hak’tır’ deyimi çok anlamlıdır. Yukarıdaki

ayetlerin anlamını halka özümsetir. Toplumdan bağımsız ve
bağlantısız, içine kapanık, madde ağırlıklı bir fert olarak
yaşamak yerine Cuma namazından dağılmış bir kişi olarak
yaşamayı özendirir. İnsanın insanlığı yaşamasının önemini
basiretle görüp, idrak ettirir. Büyük kıyametin kopuşuyla
Allah’ın arşı bariz, apaçık olur, cennet ehli verilenlerin, ikram
edilenlerin kıymetini bilir. İstiva vaktinde, tüm sıfatların birden
görünürlüğüyle, bireysel gölgelerin yok olacağı anlaşılır.

210
 İnsanın gölgesi olursa da insanlığın gölgesi olamaz,
güzel ahlakın ve güzel sıfatların tümünün bireysel gölgeyi yok
edeceği aşikârdır. Var olmanın kaynağı yokluk, birliğin
bütünlüğün kaynağı çokluktur. İnsan kendini, çevresine
görünür ışık saçan, şeffaf olan hale getirmelidir.

Yedinci günde bütünün parçası, güneşin bir fotonu

olarak evreni doldurup yaşamak için, ilk altı günde var olmak,
canlanmak, öğrenmek, ölümsüz ruh, ilim ile dirilmelidir. Sahip
olduklarımızın kaynağı bilinmeli. Neslin devamını sağlayabilen
akıldan fazlası neden verilmiş düşünülmeli. Ruh ve beden, akıl
ve kalbin yerleri, önemi bilinmeli. Kendini bilen, ayrıca her şey
ve herkesi kendisi gibi bilmeli. Cumaya giden halk, ama çıkıp
dağılan Hak’tır. Ham, katı, karanlık, gölge olan madde çökerek
pişmeli, olgunlaşıp yanarak görünür ışık saçmalıdır. Devinim
devinene aittir. Maddenin dört halinden biri diğerinden üstün
değildir. İnsanın ‘nas’, ‘has’ ve ‘hasın hası’ gibi hallerinin demek
istediği bunların dışında ve üstündedir. Üstünlük gururu, varsa,
bireysel varlığın göstergesi olabilir. İnsan, Allah’ın görünür
ışığıdır. Beden ve kalbi geçip yanmalı, yanıp aydınlatmalıdır.

“İlmel yakîn” (102.5) ve “Aynel yakîn” (102.7)

kavramlarıyla, “Bilgileriniz aracılığıyla ilme ulaşırsanız, fani
beden ve maddenin nasıl oluştuğunu ve dönüştüğünü idrak
ederek arkanızda bırakacak, kalbinizde ve vicdanınızda ilmin
ötesini apaçık zevk edeceksiniz” denilmektedir. “Her şey Allah
ile mevcut ve Allah’ta fani olur. O her şeyin evveli ve ahiridir,
sıfat, kuvvet ve hareketleriyle zahirdir.” (57.3)

Umarım, verilmiş akıl ve hikmetin sahibini idrak ederiz.

211
 Kütle, Çekim Gücüdür

Her eşyanın bir ismi bir de cismi vardır. Her obje,

ilminin deposudur ve içeriğinde başka bir şey yoktur. Her cisim,
bir diğerinden farklı bilimsel özelliklere sahiptir. Bilim, enerjinin
kütleye dönüşümünü ve kütlenin bir çekim gücüne sahip
olduğunu kanıtlar. Oysa uzay zamanda birbirini çeken ayrı
kutuplar çekim güçleriyle zaman mekânı bükerek kütle
oluşturur. Kuvvetler birleştikçe çekim gücü de aratacağı için
örneğin güneşin çekirdeğinde kütle enerjiye dönüşür. Bu
nedenle de büyük bir ısı ve ışık yayılımı görülür. Bu ışımaya da
EMR-elektromanyetik radyasyon denir. Şişme ve genişleme
nedeniyle EMR soğumaya başlayınca da enerji zerreleri
etkileşim içine girer, pıhtılaşır, katılaşır ve plazma halinden
çıkar, madde veya kütle oluşumu gerçekleşir. Hatta güneşin
çekirdeğindeki öldürücü gama fotonları soğuma sonucunda
yüzeydeki görünür ışık fotonlarına dönüşerek canlılık yaratır.

Akla hitap eden ayetlerin bazıları bilimsel bulgulara ışık

tutar. “Bir madde vardır bir de bu maddenin çekim gücü
vardır” denemeyebilir. Madde ile çekim gücü kuvveti ayrı
şeyler olmayabilir. ‘Kuvvetler’ vardır ve bunlar uzay zamanı
veya zaman mekânı büker. Kuvvetlerin çekim güçleri
etkileşirler, etkileşen çekim kuvvetleriyle bükülen zaman
mekâna madde denir. Kuvvet, “çekim” ve “itim” olarak iki
çeşittir. Çekim ve itim kuvvetleri birbirleriyle etkileşime girer
bu etkileşim alanında gölgeleşme, pıhtılaşma ve katılaşma
oluşur böylece enerji maddeye, kütleye dönüşür. EMR olarak
ışınım halinde yayılan enerji ışık hızında hareket eder. Işık
hızında hareket eden enerji kuvvet taşır.

Bu nedenle gerek uzay boşluğu gerekse atomların

içindeki boşluk tamamen boş veya bomboş, hiçbir şey yok
212
anlamında değildir, kuvvetler vardır. Elektromanyetik
kuvvetlerin yönleri ve güçleri vardır. Protonların
çarpışması sonucunda ortaya çıkan zerrelerde bu kuvvetlerin
yönleri, güçleri ve etkileşimleri, kısaca, tüm özellikleri açıkça
görülebilir ve belirlenebilir. Etkileşim içindeki kuvvetlere
madde denebilir.

“Allah öyle bir zattır ki ihya edici ve diriltici olarak, sıfat

tecellisi ile şişirici rüzgârlar gönderir. Bilemezlikle, cehaletle ölü
kalbi bilerek diriltmek üzere pak, temiz ilim suyu ruh
semasından indirildi.” (25.48) İlim ile dirilmeyen, henüz
bilemeyen kalbin ne varlığından ne de diriliğinden söz
edilebilir. İndirilen ilim, hem nefsin inşa edici kuvvetlerini
oluşturan uygulamalı bilgileri hem de ruhani kuvvetleri
oluşturan nazari bilgileri içerebilir. Kısaca ilim ya teorik ya da
pratik bilgi, ‘özellikli kuvvetler’ olarak hayata geçer.
Uygulamaya dönük bilgiler bayındırlık ve inşaat işleriyle ilgili
özelliklere sahiptir. Örneğin ilim, zerrelere artı veya eksi
elektrik yüklü özellikler olarak iner. Bu tip özellikleri içeren
bilgilerle oluşan kuvvetlerin belirli, önceden belirlenmiş,
saptanmış güçleri vardır. Güçlü kuvvetlerin belirli alanlarda
toplanmasıyla etkileşim oluşur ve enerji maddeye dönüşür.
Ruhani kuvvetleri oluşturan nazari, teorik, kuramsal bilgiler ise
oluşumlara anlam kazandırır. İnsan, ilmi idrak ederek eşyayı,
eşyanın hakikatini, kuvvetleri ve güçlerini, özelliklerini bilerek
dirilir, ilmin kaynağına ulaşır. “Ruhani güçler âlemine, sizi
temizleyip dirilten pak ilim suyunu indirdik.” (25.49)

Her olay veya eylem iş değildir. İş olabilmesi için belirli

bir başlangıç ve son ile birlikte bir amaç veya bir hedef
olmalıdır. Güçlü kuvvetler bir şekilde yönlendirilmeli ve
yönetilmelidir.

213
 Tesadüf yoktur diyebilmek için her hareketin bir hedefi
olmalıdır. Evrenin, yokluktan var olup yine yok olabilen
zerrelerden birinin ani şişmesiyle oluştuğu bilimsel olarak
kanıtlanır. Hatta eksi ve artı yüklü kuvvetler birbirlerini yok
edebileceği için halen de evrenin bir hiç ve hiçlik olduğu bilinir.

Kitap burada da küçük bir katkı sağlar denebilir.

Zerreler tesadüfen ortaya çıkmaz bir amaç için çıkarılır ve hakkı
verilerek, yani biri diğerinden farklı özellikler kazandırılarak,
halk edilir, var edilir. Her zerre işe yarar.

Kütle veya maddenin temeli olan, etkileşen kuvvetlerin

her biri belirli bir güçtedir, ayrı birer bilgi veya özelliktir. Bilgi
veya özellikler güçlü kuvvetlerdir, insan da gücünü bilgisinden
alır. Bilgiler birleşerek bilim oluşturduğu gibi kuvvetler de
birleşerek kütleyi ve galaksileri oluşturur. Uzay zaman da
denen mekân zaman bir birleşik alandır. Kuvvetler mekân
zamanı büker ve kütle oluşur. Bu kütleden de dağlar tepeler,
evler arabalar oluşur. Aynı şekilde insan bünyesinde görme ve
işitme gibi ayrı eylemleri oluşturup nefsin amaçlarını
gerçekleştiren, uygulamaya dönük nefsanî bilgiler veya nefsanî
kuvvetler vardır. Bu tür bilgiler hayatta olmayı ve kalmayı
sağlar. Ruhani bilgiler, kuvvetler ise hayattan geçmeyi, yaşama
anlam katmayı ve sonuçta yaradılışın amacına ulaşmayı sağlar.

“O ilim suyu, hakikatlerin, unutulmuş olan ahitlerin,

verilen sözlerin, kavuşmanın ve aslın güzelliğinin hatırlanması
için indirilmiştir. İlim, suretler, şekiller ve misaller verilerek
anlatılmış ama insanlar suret, şekil ve misallerde kalmıştır.
İnsan, celal perdelerindeki rahmani rahmet suretlerini görür
ama rahimsi rahmeti düşünüp idrak edemez, küçümser,
horlar.” (25.50) “Efalde hareket edilir, yenir, içilir, zevk edilir,
cennetlerde fiilen yaşanır. Sıfat makamında ancak sıfatlar
arasındaki fark idrak edilerek konuşulur, sohbet hazzı duyulur.”
214
 “Rahmandan bir hitaba sahip olunmadığı için efalde
konuşma yoktur. Sadece rahimsi nimetler idrak edildiği için,
henüz rahman idrak edilmediği için bireysel zevkler yaşanır.
Rahimsi nimetlerin ardındaki rahmanî hitap duyulursa
muhabbet başlar. Ruha erişildiğinde ise sohbet biter. Hakkın
efal ve sıfatı bağışlandığında artık batıl değil hak sözü söylenir.”
(78.32-38)

Kitapta daima “Kuvay-ı Nefsanîye” ve “Kuvay-ı

Ruhaniye” deyimleri kullanılır. Nefsanî bilgi kuvvetleri, ruh ve
bedeniyle insanı oluşturan ve inşa eden gücü sağlar.
Cehaletten bilgeliğe ve olgunlaşmaya ulaşma sürecini
oluşturur. İnsan aklını kullanarak evrenin ve çevrenin ardındaki
gerçeği arar. Ruh ve beden, kalp çocuğu sayesinde, madde
esaretinden kurtulur. Maddeye bağlı ve bağımlı olmaz. İlmin
kaynağından, ruhtan, akıl aracılığıyla alınan bilgiler beden
arzında duygu ve düşünce fezasını oluşturur. Hareket ve
eylemlerden sıfat ve zata yücelir, hakikati idrak eder.
Verilenlerden verene ulaşmaya gayret eder. Pak ilim suyu ruh
semasından indirilir. “Lâ havle ve lâ kuvvete” deyiminin anlamı
“Kimsenin kendine özgü gücü ve kuvveti yoktur” anlaşılır.

Kütle çekim gücüdür, kuvvetin mekânı büküşüdür.

Bükülme ile yeterli basınç oluşunca enerji açılıma başlar ve ışık
hızında yayılır. Açılım, mekân zamanı oluşturur. Kuvvetler bu
çekim ve itim güçleri ile var ve yok oluşu sürdürür. Allah’ın
kahrı lütuftur!

215
 Rahmanî Rahim
Toplumsal birey, genelin özelliklerinin özel hali olan kişi,
deryanın damlası, evrenin zerresidir. Kendinin insan olduğunu
fark edenin aslında çok şeyi birden fark ettiği aşikârdır.
Evrenini, çevresini, doğasını, beden, ruh, kalp ve nefsini,
madde ve manasını bilmeden kimse kendini bilemez. İnsan çok
şey bilir ama her şeyi de bilemez. Herkes bir yerde hareket
eder, oynaşır ama her yerde birden, hatta aynı anda iki yerde
birden olamaz. Önce ayırıcı özellikler aranarak analiz edilir,
özel hale ulaşılır sonra da ortak özellikler aranarak sentez
yapılır. Analizlerle zerreye inilir, sentezlerle evrene çıkılır. Söz
konusu insan ise evrene çıkış yetmez, canlılığın yaradılışı ve
insanın inşa edilmesini de kapsama alanı içine almak gerekir.
İnsanın din ve bilimi de sentez etmesi kaçınılmaz olur.

İnsan aklı için maddenin ne olup ne olmadığını anlamak

ilk amaç olabilir. Çağdaş bilim E=MC2 formülü ile enerji ve
maddenin eşitliğini belirlemiştir. Işığın hızının karesi olan
doksan milyar sabit bir katsayı olduğu için madde ile enerjinin
arasında sadece eşitlik var denir. Maddeyi anlamaya çalışmak
enerjiyi anlamayı gerektirir. Enerji, günün genel kabul gören
‘Büyük Patlama’ kuramına göre ışık hızında harekettir. Evrenin
oluşumunun ilk anında yalnız ışık hızında hareket ederek
patlayan enerji vardı. Bu noktanın daha öncesinde bilimin
varlığını kabul ettiği şey “Boyutu sıfır ama kütlesi sonsuz”
olandır. Bu sıfır ve sonsuzluğu içeren ‘şey’in ‘ani şişmesinden’,
patlamasından bir an sonra ortaya çıkan enerjinin ısısı da
sonsuzdur. Isısı sonsuz enerji, patlayıp hareket ederek hacim
kazandıkça soğudu.

216
 Kabul edilen bilimsel ilkeye göre hacmi iki misline
çıktıkça ısısı yarıya düştü. Enerjinin açılımı sürdükçe uzay oluştu
ve genişledi. Açılımı gerçekleştiren itim kuvvetine karşı koyan
çekim kuvvetlerinin ortaya çıkışı ile de enerji gölgeleşti,
pıhtılaştı, bilinmeyen bir şekilde katılaşıp, kuvvetlerin karşılıklı
etkileşimi sayesinde kütle, madde oluştu. Bu maddenin
kümelenmesiyle de yıldızlar ve galaksiler oluştu. Bilim
insanlarının halen en inandırıcı formül, ilke ve kuramları
bunlardır. Kuantum âlemine ilişkin formül, ilke ve kuramları
daha şaşırtıcıdır.

Her atomun çekirdeğinde bulunan protonların

hızlandırılarak saniyede milyonlarca kez çarpıştırılmasından
elde edilen ve artı veya eksi elektrik yüklü, ‘kuark’ denen,
zerreler âleminde dolaşmak akıl için zor olabilir. Enerji
damlaları veya zerreler yoktan, yokluktan ortaya çıkıp var
olabilir sonra tekrar yok olabilir. Bu zerreler madde ve anti
madde aynasal evreninde çok sayıda görünebilir, birbirlerini
yok edebilir, geriye kalanlar içerdikleri kuvvetlerle belirli
alanlarda etkileşime girerek kütle oluşturabilir. Her zerre de
belirli ve bilinen bir özelliğe, info’ya, bilgiye sahiptir ve bu bilgi,
maddesi enerjiye dönüşse de kaybolmaz çevrede kalır. Her
obje bilgisinin deposudur ve başka bir şey de içermez.

“Eşya ve görünen vücutlar, ezeldeki ilimlerinin açığa

çıkmış halidir. Eşyanın aslı ve esası, görünen maddenin
hakikati, Hakk’ın yokluk aynasındaki görüntüsü, gölgesidir.
İlmin görünür haline ‘gölgenin uzatılması’ denir. Vücudun,
ilminden (info’sundan) ayrı ve gayrı bir ismi, cismi ve resmi
olamaz ama farklılığa yalnız akıl şahitlik eder.” (25.45)
217
 “Sıfatının tecellisi, var olması için, ‘nefhaat-i Rabbaniye
rüzgârlarını’, ‘şişirici rüzgârları’ gönderir.” (25.48) “Yokluk, sırf
boşluk değil, olmuş ve olacak mevcutların hakikatlerini,
bilgilerini, ilimden alacakları ‘haklarını’ içerir. Her ‘şey’ Hak’tan
hakkını aldığı için mevcut, var olabilir.” (21.22) Levhi Mahfuz
denen bu yoklukta yer almayan bir ‘şey’ mevcut olamaz. Akıl
bunu anlayarak “Ölmeden önce ölmek, ölümden sonra
yeniden dirilmek” gerçeğini idrak eder. Her zerrenin, Hak’tan
kendine özgü bilgi, ilim hakkını aldığı için var olduğu ayetle
açıklanır. İlmin, Hakk’ın gölgesi olduğu ve bu gölgeye aklın
şahitlik ederek şey ile hakikatinin idrak edildiği açıklanır. Her
kuvvetin, rüzgârların yönü ve şiddetine benzer, bir yönü,
özelliği ve miktar gibi bir kudreti vardır. Allah’tan başka
kimsenin ‘kuvvet ve kudreti’ yoktur denerek son nokta konur.
Hiçbir eşya veya mevcut kendiliğinden var olamaz, Vücuda
ihtiyacı vardır ve ihtiyaç içindedir.

İnsan bilgiye sahip olabilir ilmin tümüne sahip olamaz.

Aynı şekilde bedeni ve ruhu varsa da enerji ve içerdiği ilim
insana ait değildir. “Beden ve ruhlarının, ilimlerinin, beden ile
hakikatinin, farklı şeyler olduğunu anlayarak bunların
ayrılabilmesiyle ölümlerini idrak edenler elbette
diriltileceklerdir.” (79.1-5) Ayırım gücünden, analizden sonraki
sentez insanı farklı sonuçlara götürebilir. İnsan Allah’ın ilmi ile
âlim, nefsi ile kaim, ayakta ve hayatı ile hay, diridir. Rahmanî
rahmet olan yağmur iyinin de kötünün de tarlasına yağar.
Rahimsi rahmet olan akıl, fikir gibi her insana özgü değerler ise
herkese özeldir. İnsan toplumun bir bireyi, evrenin bir zerresi
olarak mevcuttur ama kendiliğinden var olan değildir.

218
 Rahmanî olan, rahim diye görünür, ışık foton olarak
görünür. Foton, görünür ışık halinde yayılan enerjidir. Doğumla
ölüm insanın elinde değildir. Bireysel özellik ve yeteneklerini iyi
kullanan insan, nereden gelip nereye gittiğini de düşünmeli.

Atılmış pamuk veya yün halinde yüzerken, süpernova

kalıntısı toz ve gaz bulutu, nasıl olduğu pek bilinmeyen bir
şekilde, ‘güçlü kuvvet’ kazanarak hareket eder. Kuvvet,
ölçülebilen bir bilgi veya özelliktir, böylece, toz ve gaz bulutuna
ilimden yeni bilgi yüklenmiş olur. Kuvvetlerin etkileşimleriyle
zaman-mekân bükülür. Bükülen zaman mekâna çevredeki
diğer bükümler düşer. Maddenin gaz, sıvı, katı ve plazma
halleri sırasıyla oluşur. Her mevcut, kendi iradesi olmaksızın
vücut bulur ve yok olur. Rahman, rahim olarak görünür.
Enerjiye ilim yüklenerek, bir düzene girerek, insan dâhil, her
şey oluşur. Böylece, kendi iradesi olmaksızın diriltilen insan,
istenirse, yeniden de diriltilebilir. Kendinin ne olduğunu idrak
edebilen insan, yeniden bağış yapılarak, ihya edilebilir. “Sonra
gölgeyi ifna ederek, ortadan kaldırarak, elde tutabiliriz. Her an
mevcut olan herhangi bir fani ‘şey’in fena bulması evveline,
oluşuna nispetle kolaydır. Ele alınan her şey her an başka bir
mazharda zahir olur.” (25.46) “İnsan, anlık idrakle bedeninin
yakıcı asar ateşiyle helak olup atılmış yün veya pamuk gibi toz
ve gaz bulutu olabileceğini görmelidir.” (101.10,11)

Umarım “Hayat, yönetim ve hükmetme kuvvet ve

kudretinin sergilendiği bir düzendir. Doğum ve ölüme
hükmeden güç, kuvvet ve kudrete sahip olan; görür, görünür,
bilir ve bilinir, işitir, işitilir, rahmin hakikati rahmandır.”
gerçeğini idrak edebiliriz.
219
 Korkudan Aşka
En ileri teknoloji ile bir şey üretmek heyecan yaratır,
yeni modeller heyecanla beklenir, sanki ne kadar çok
beklenirse o kadar iyi ve güzel olur. Eşya ile ilgili gelişim bize bu
izlenimi verir. Bu hali insan kendi üzerinde de
deneyimleştirebilir. Bir insan ne kadar çok eğitilir, öğretilirse,
hal ve gidişi ne kadar iyi olursa, ilim ile ameli ne kadar
uyumluysa, o kadar olgunlaşmış olabilir. İnsan, bir anlamda
bildiği için, bildiği gibi ve bildiği kadar insandır. Aklı olmayana,
bildiğini uygulamayana, pek insan gözüyle bakılmayabilir.
Saygı, sevgi ve edep beklenir insandan. Ezelden ebede, verilen
yeteneklerini kullanıp, bunları verene ulaşana kâmil denebilir.
Kemale erme işi uzun bir süreçtir, her aşamasında ayrı zevk ve
lezzetler vardır. Bulunduğu yerin keyfini kendisi için yeterli
bulan o keyifle kalır. Daha öteye ve ileriye gitme çabasını fazla
ve zevkini de yeterli görür. Ancak son noktayı koymak, kendini
kısıtlamak, doğru olmayabilir. Ufkun ötesi sonsuzluktur. İnsan
son dediği noktada tatmin olup kendinden geçmese, gaflette
kalmayıp uyansa sonsuzluğa yürüyebilir.

İnsanoğlunun tarihî ve küresel yanılgılarından birisi de

“İnsan doğada korktu ve din ile Tanrı’yı yarattı” kavramının
altında kalmasıdır. Bu gaflet, kendinden büyüğünü yaratma
zevki verir ve bu çukurdan çıkamaz, sonu olur, sonsuzluğu
göremez. Dünde yaşayıp dünde kalmıştır, bu güne gelip
korkuyu bırakıp sevgiye geçememiştir. Korkunun duygulardan
biri olduğunu ve diğer duygularla bir bütün oluşturduğunu,
“Tanrı yaratma” zevki unutturur.

220
 Batı analizleriyle, Doğu ise sentezleriyle meşhurdur.
Batıya gidip doğudan gelmeyi de pek severiz aslında. Batının
sonuna kadar gittiği sınırlar maddenin ve enerjinin sınırlarıdır.
Kuantum âlemine götürür, ‘kütlenin ve enerjinin yokluktan var
olup yok olduğuna, nasıl oluyor bilinmiyor ama enerji
gölgeleşip, pıhtılaşıp kütle ve kuvvet kazanıyor’ gerçeklerine
ulaştırır. Protonların, hızlandırıcıda, saniyede milyonlarca defa
çarpıştırılmasıyla ortaya çıkan zerrelerin, elektrik yükü gibi
bilimsel özellik ve çekim-itim gibi kuvvetleri vardır. Zerrelerin
boyutları sıfırdır ama özellikleri çok büyük, hatta potansiyelleri
sonsuzdur. Elektrik yükü bir diğeri için yıkım demektir, madde
ve anti-maddeyi düşünmeden bile eksi ve artı enerji yükleri
birleştiğinde evren sıfıra indirgenir ve hiçliktir. İtim ve çekim
kuvvetleri, kütleyi ve maddeyi oluşturup, maddenin katı, sıvı,
gaz ve plazma hallerini yaşatır. Kuvvetlerin ayrıca, 3 veya 5
kuvvetinde esen rüzgârlar gibi güç ve kudretleri vardır. Bu
kuvvetlerin işleri, maddeyi önce şarj edip sonra deşarj eder
gibidir. Manyetik kuvvetlerin kuzey ve güney kutupları,
elektriğin ise artı ve eksi yükleri vardır. Elektromanyetik
radyasyon da ışık hızında hareket demektir.

Kitap çok güzel anlatır bu gerçekleri. “Hiçbir şey yoktan

var olup yok olmaz, eğlence olsun diye değil bir amaç için var
edilir.” “Kimsenin kendine özgü gücü ve kuvveti yoktur.” “Eşya
ile eşyanın hakikatinin, özelliğinin ayrı ve farklı olduğuna akıl
şahitlik eder ama ‘şey’ ile özelliği aynı şeydir. Şeyin özelliğinden
farklı ismi, cismi ve resmi olamaz.” “Eşyanın hakikati Hakkın
gölgesidir”. “Levhi mahfuzda ilmi ve tasavvuru olmayan hiçbir
şey mevcut olamaz.”

221
 “Hiçbir mevcut kendiliğinden olamaz, Vücuda
muhtaçtır. Âlem gazap ve şehvet kuvvetleriyle
oluşturulmuştur, insan nutuk kuvvetiyle inşa edilmiştir.” Gazap
kuvveti kahreder ama kahrı lütuftur. Şehvet, dünya ve eşya
sevgisidir, yokluğunda çeker, çokluğunda iter.

Batıdan ulaşılan sınırlar ile sonsuzluk, Doğudan ulaşılan

sınırlarla uyum içindedir. Üstelik her alanda da kullanılmak
zorunda kalınan kelime ve deyimler bile aynıdır. Aynasal
evrenden gölgeleşmeye, özellik ve kuvvet kazanmaya kadar
aynıdır. Bedensel yapı özellik içerir. DNA bir yazılımdır,
maddeye hükmeder, canlılık yaratır, enerjiye bilgi yükler. Her
obje bilgisinin deposu olarak işe yarar, birleşir, etkiler,
etkilenir, etkileşim içinde yokluktan evren oluşturur.
Mevcudat, Vücuda muhtaçtır yalnız insan aklı, kendisi için
bunu kavrayamaz. Hatta hiçbir şeyi yoktan, var olan bir şeyi
kullanmadan, yaratamaz ama Tanrı’yı yaratabilir. Aklın işi
budur, araç yapar amacına ulaşır, hayaliyle eser yapar müessir
olur.

Akıl, Firavun nefis için çalıştığını anlayıncaya kadar

nefsin emrindedir. Kalbin keşfi ile akıl ruh ile ilişki kurabilir. İlk
ve ilkel insanın yerine kendini koyabilen insan, bugünkü çağdaş
insan yerine de koyabilmeli. Yeni ve çağdaş bilgiler, akıl
duvarına gidişin yanlış olduğunu, geri dönülmesi gerektiğini,
sevgi ve aşka doğru gidişin gerektiğini gösterir. Bedenin ruha,
ilme muhtaç olduğu aşikârdır. Para onu bulanın olmadığına
göre bilgi de bilenin olamaz. Matematik ilmine sahip değiliz.
Bilerek, bilinmeyi sevene ulaşmak amaçtır.

222
 Nimetleri severiz, verilenler mest eder, en sevdiğimizi
ne kadar seviyoruz? En sevdiğimizi ne kadar Hak biliyoruz.
Hakkın gölgesi ilim ile oluşan eşya, hakikatinin şahididir,
delilidir. İnsana şahitlikle şehitlik hakkı tanınmıştır. Severek
sevilen olabilen, aşkı da idrak edebilir. Âşık olanın bir ve tek
korkusu kaybetmektir. Sevdiğini kaybetme korkusundan daha
büyük bir eşya, yıldırım ve gök gürültüsü korkusu olamaz. Her
duygumuz gibi korku da bize yol gösterir, bir işarettir,
yönümüzü tayin içindir. Seviyorsak eğer bir kişiyi, grubu,
toplumu, çevreyi ve evreni, kaybetme korkusu duyarız.
Muhteşemin ihtişamını görmekle haşyet ederiz.

“Allah’tan ancak âlim ve arif olan haşyet eder, çekinir,

ürperir, bilinçli saygı duyar. Haşyet cezadan korkmak değildir.
Azamet sıfatının tasavvuru zamanında, o azamet huzurunda
kalpte oluşan huşu duygusunun insana etkisidir. Allah’ın
azametiyle kendisine tecelli ettiği kimse, Allah’tan hakkıyla
haşyet eder. Arif olmayan âlime hâsıl olan huzur tasavvuru ile,
arif olan âlime sabit olan tecelli arasında çok büyük fark vardır.
İlim ve irfanın mertebeleri açısından haşyetin sayılamayacak
mertebe ve dereceleri vardır.” (35.28)

Umarım, korkmaz severiz, o kadar çok sevebiliriz ki

seviliriz, sevip sevildiğimize ulaşırız, ben Yaratan değil ama
Yaratan ben olur, tecelli eder bende de!

223
 Hayatın Kuvvetleri

Hayat, kıymetini anlayabilmek için, ‘ölüm’ ile birlikte ele

alınır. Ölüm diye bir şey yoktur, hayatın olmaması halidir.
Hayatın olması ve olmaması söz konusudur. Bu kapsamda ele
alındığında hayatın, yaratılmışlığı ve belirli güç, kuvvet ve
kudrete hükmedilerek yönetilmekte oluşu daha iyi anlaşılabilir.
Evren ve yaşamda belirli ve bilinen bir düzenin olduğu da
aşikârdır. Bir organizasyon ve yönetim gücünün varlığı idrak
edilebilir. Bu durumda organize edilecek ve yönetilecek bir
takım kuvvetler olmalıdır. Bu kuvvetleri, din de bilim de ele
almış, incelemiş, değerlendirmiş ve özelliklerini belirleyerek
kuvvetlerin kullanımlarına ilişkin el kitapları yayınlanmıştır.
Kullandığımız başlıca doğal kuvvetler ‘elektrik’, ‘manyetik’ ve
‘elektromanyetik’ olmak üzere üç çeşittir. Benzerleri
bedenimizde de vardır, sırasıyla gazap, şehvet ve nutuk
kuvvetleridir. Bunları, ayetlerle doğa kanunları ele alır, inceler.

Elektriğin tanımını ‘elektrik’ kelimesini kullanmadan

yapmak zordur. (Electricity is a flow of electric charges)
Elektriğin en bilinen yeri eşyanın yapı taşı olan ve tamamen
boşluk ve yokluktan oluşan atomdur. Basit bir hidrojen
atomunda birer tane olmak üzere elektron, proton ve nötron
vardır. Her birinin elektrik yükü pozitif ve negatif olarak iyi
bilinir. Aynı yükler birbirini iter, farklı yükler birbirini çeker.
Negatif yüklü elektron akımı sayesinde elektrikli aletler çalışır.
Doğada bulunan elektrik kuvveti bedenimizdeki gazap
kuvvetine benzer. Toplumda ‘gazabına uğramak’ deyimi ile
bilinen eylemler negatif yüklenme ile yapılan şeylerdir.

224
 Gazap bir kuvvet alış-verişidir. Nefsimize uyarak
birilerine kızar, sevmez, nefret eder ona göre davranırız.
Elektrik kuvvetine benzemesi, artı ve eksi yüklerin birbirlerini
yok etmesi gibi, gazaba uğrayan birinin hayattan silinmesi
gibidir. Enerjinin bu şekilde kullanımı vardır ve gerçektir ve
diğer tip kuvvetin etkilerinden farklıdır.

Doğal olarak bilinen diğer kuvvet ‘manyetizma’

kuvvetidir. En belirgin olanı Dünya’nın merkezindeki demir
çekirdeğin dönüşü sayesinde etrafımızda bizi Güneş
patlamalarından koruyan manyetik alan kuvvetidir. Günlük
hayatımızda mıknatıs olarak kullanırız. Kuzey ve Güney
kutupları vardır. Elektrik kuvvetinde olduğu gibi, benzer
kutuplar birbirlerini iter farklı kutuplar birbirlerini çeker. Âdem
ile âlem ikizdir, âlemde ne varsa Âdemde de vardır. İnsanda
benzer kuvvet ‘şehvet’ kuvvetidir. İnsan insanı cezp eder, çeker
veya itici birinden kaçılır. Enerjimizi karşı cins veya eşya sevgisi
için harcayabiliriz, Dünyayı severiz. Şöhret, makam ve para için
çok şey yapılır. Şehvet kuvvetini iffete çevirmek çok zaman ve
enerji isteyebilir. Hayvani nefis olarak bilinen sıfatın günlük
yaşamda nelere mal olduğu deneyimlerden bilinir. Toplumun
büyük kesiminde olay ve eylemlerin büyük bir kısmı şehvet
temelli olabilir. Gençlikte şehvet ve gazap kuvvetleri önemli
ölçüde işbirliği ve eşgüdüm içinde hareket eder. Akıl ve kalbin
onay ve yardımını alırlar. Mala düşkünlük nedeniyle hırsızlık
akıllıca yapılır. Çoklu düzeyde ve karmaşık ilişkiler içinde olan
olaylar nedeniyle ‘eline, beline, diline sahip ol’ ilkesi iyi bilinir.
Kısaca itim ve çekim kuvvetiyle ortaya çıkan etkileşim, en
büyük maddi, manevi olgu ve oluşumların temelini oluşturur.

225
 Einstein yalnız enerji vardır, madde yoktur der ama biz
etkileşimlerle ortaya çıkan atomların birikimlerini madde
olarak biliriz. Çekim ve itim ile etkileşim, içinde bulunduğu her
şey ve herkesin, var olan şeylerin, temelidir.

Kuvvetlerin üçüncüsü, elektrik yüklü parçalar ve

parçacıklar arasında bulunan ‘elektromanyetik’ kuvvettir. Bu
kuvveti fotonlar taşır. Foton ışık dalgasıdır. Işık dalgaları gama,
X-ışını, radyo veya görünür ışık gibi taşıdıkları enerjiye göre
verilen adlarla bilinir. Bir anlamda diğer iki kuvveti içerir ama
kullanım açısından onların da dışında ve üstünde olabilir.
Elektromanyetik kuvvet insanın konuşma yeteneği veya nutuk
kuvvetiyle benzeşebilir. Korku, merhamet, nefret gibi sıfatları
içeren gazap ve sevgi, arzu, istek gibi sıfatları içeren şehvet iki
farklı kabile gibi düşünülebilir. Kendi içlerinde ve aralarında
geçen maceralı olay ve eylemlerin dışında kalmak beşer için
zordur. Âlim ve arif gibi kalbî sıfatlar gazap ve şehvete hâkim
olursa, nutuk kuvveti kendini gösterir. Nutuk bir organizasyon,
bir düzen içinde olur. Cemadat, nebatat ve hayvanat arasında
da anlaşma ve haberleşme olabilir ama bunlar titreşim,
bağırma ve böğürme niteliğindedir. Anlaşmazlık çıkaran veya
anlaşma sağlayamayan konuşmalar da nefsanî veya hayvanî
düzeydedir. Beşeri faaliyetler koklaşma ve oynaşma ile
yürütülebilir. Nutuk, temel olarak Hakk’ın ilmini alma ve verme
amacına dönük olabilir.

“Âdemoğullarını nutuk ve temyiz, ayırt etme, akıl ve

ilim sahibi olmakla takdir ettik, terkim eyledik, kerem sahibi
yaptık. Ayrıca ilim ve bilgilerin en güzeliyle rızıklaştırılıp tüm
mahlûklara üstün kılındı.” (17.70; 2.30)
226
 “Nutuk kuvveti, ruhun nurunu, ilmin idrakini içeren
manayı kavrama ve anlatma kuvvetidir. İlahi ilmin tümünün
Hakk’ın gölgesi olduğunu, göklerdeki ve yerdeki her mevcudun
bu gölgenin uzatılmasıyla vücut bulup kudret ile halk edildiğini
inkâr ederler.” (17.98) “Onlar ağızları mühürlenmiş ve
nutuktan aciz bulunduklarından, asla yekdiğeriyle
söyleşemezler. Birbirlerine bir şey soramazlar.” (28.66) “Zira
hiç bir şey nutuktan hali değildir. Lâkin gafiller anlamazlar.”
(41.20, 21) “Nutuk sizin bedenleriniz arzında ve lisanınız üzere
zahir olmuş olan mütekellimi hakikînin sıfatlarından bir sıfattır.
Hakk’ın nuru size işrak eylemiştir, manası kalbinize
doğmuştur.” (51.23) “Allah’tan başka kimsenin kuvvet ve
kudreti yoktur.” Kuvvetler, var olan her şey, herkesin temelidir.

Gazap ve şehvet kuvvetleriyle hayat çok canlı ve

heyecanlı yaşanır. Konuşma yeteneğiyle tevhit ilmine sahip
olunur, ilim onunla anlatılır, birlik ve beraberlik sağlanır, sevgi
ve muhabbet ortamı oluşturularak, Hakk’ın hakikatinin idraki
sağlanabilir. Gazap ve şehvet kuvvetlerine üstünlük sağlanarak,
olumsuzlukları giderilerek, teslim alınır. Böylece, kalp, akıl
vasıtasıyla ilmin kaynağına, ruha, yücelebilir. Nefsanî ve
hayvani düzeyde sahip olunan el, bel ve dile artık gerek
duyulmaz. Her var olan şeyin, Hak’tan hakkını hakça alması
nedeniyle var olduğu idrak edilir. Nutuk kuvvetiyle alınan
haberler, yine nutuk ile isteyene, hak edene yalansız, verilir.
Fıtrata kazınmış ahide, anlaşmaya ve verilen söze kalp, dil ve
hal diliyle evet denir. Konuşma yeteneği ve akıl yardımıyla,
canlılığın yaratılmışlığının ve insanın inşasının hikmetine varan
kişi, kendini önce sezgiye sonra ilhama bırakabilir.

Umarım, aklımızı kullanarak gazap ve şehvet

kuvvetlerini teslim alır, nutuk kuvvetine ulaşır, Hakk’ın
hakikatini sezip idrak ederek, ilham almayı ve ona uymayı hak
edebiliriz.
227
 Nazarla Oluşum
Olmuş ve olacaklarla ilgili Kur’an ile bunlarla ilgilenen
İnsan, işi, evvelinden başlatıp ahretine, sonuna ve geleceğine
kadar götürür. Evren ve insanın oluşumunda, kritik ilgi
alanlarının ilmi ve bilimsel konularının hatta deyimlerinin
benzerliği çok şaşırtıcıdır.

“Kur’an, değişmez, bozulmaz, bozulamaz, noksansız,

afetten korunmuş, kanıtlanmak üzere, evrenin tümünde
apaçık olan ve hakikatleri muhkem, sağlam kılınmış bir kitaptır.
Hakikatlerini, daha sağlam ve daha güzel olması mümkün
olmayan, bir ilim ve hikmet üstüne inşa eder. Hakikatleri,
zahirde, görünürde muayyen ve malum, belirli ve bilinen,
miktarda, belirli zamanlarda aşikâr olur. Takdir ve tertibinde
hikmete uygun intizamda, düzendedir. Ayrıntılarından layıkıyla
haberdar, bilgi sahibi olan ilim ve hikmet sahibince, ahkâm ve
ayrıntısı cüzi âlemde ortaya çıkarılmış, aşikâr edilmiş bir
kitaptır.” (11.1) Kendini tanımlamış.

“Kur’an gayba iman edenlere hidayettir, onları basiret

sahibi yapar, şifa verir, kalplerini temizler. Görüş ve
uygulamalarla basiretlerini, kalp gözüyle görmelerini geliştirir.
İnanmayanlar işitmez ve anlayamaz, gaflet içinde
olduklarından Kur’an onlara nüfuz edemez. Hakk’ın görülüp
idrak edildiği nurun kaynağından uzaktırlar, gafletten
uyanamazlar.” (41.44)

“Biz inananların, enfüs ve afakta, içerde ve dışarıda,

batın ve zahirde, görünür ve görünmezde, müşahede
etmelerine yardımcı oluruz. Hatta muhakemelerine, deliller ile
anlamalarına yardımcı oluruz, böylece, Hakk’ın, görünerek,
apaçık aşikâr olduğunu idrak ederler.
228
 Yardım ettiklerimizden Hakk’ı eşyada müşahede
edenler için Rab yeterlidir, efali delillerle, sıfatı tecellileriyle,
görünüşleriyle anlaşılır, her şey bilgisi kapsamındadır. Her şeyin
hakikati Hakk’ın ilminin aynısıdır, vücudu ilmi ile oluşur, ilmi
zatının aynıdır ve zatı aynı vücududur. Gayrın vücudu, aynı ve
zatı da yoktur. Her şey fanidir, helak olur, yalnız Hakk’ın yüzü,
Hakk’ın zatı bakidir. Nefiste ve çevrede görünen ve beliren
vasıflar, sıfatlar Hakk’ın varlığının ortaya çıkışı iledir.”
(41.53,54) “Mülk âlemine kudret eliyle, kuvvet ve kudretiyle
hükmeder. Yaşam ile ölümün halk edilmesinin amacı maluma
tabi olan ilmin insanlarda uygulanarak ortaya çıkışıdır.
Malumun zuhuru ile zahir olan Allah’ın ilmidir.” (67.1,2)

“Semavat ve arz, yer ve gökler, yani cismanî âlem, sağ,

sol, ön, arka, üst ve alt olmak üzere altı yönde izhar edilmiş,
meydana çıkarılmıştır. Hakk’ın arşı mai, bir çeşit su, sıvı
üzerindeydi. Arş, akl-ı evvelden ibarettir, akıl öncesi bir durum,
ilm-i evvel, ilim öncesi durum üzerine bina kılınmış, inşa
edilmiş ve ilme dayanan cisimler âleminin vücut olarak
öncesidir. Altı yön veya altı gün gizlilik veya gizli kalma
müddeti, zamanıdır. Yer ve göklerin halk edilmesi de Hakk’ın
mevcudat ile gizlenmesidir.” (11.7) Arşın su üzerinde oluş hali,
Hakk’ın gizlenmesi öncesi zahir olan ve nâsâ, insanlara malum
olan haldir. Halis amel eden insanlara bazen olan veya olacak
olanlar malum olur, bir ihsan olarak, bir ilham olarak iner veya
gelir, bazı şeyleri bilirler. ‘Abdala malum olur’ deyimi bu
durumu anımsatır. Arşın, ilmin rumuzu olan ‘su’ üzerinde
olmasının anlamı da nâsâ malum olmasıdır, nâsâ, insanlara
malum olan ilmin üstünde oluşundandır. Koşulların uygun
olması halinde ‘madde denizi’ deyimi kullanılır. Maddenin
tümü kastedilerek madde deryası denebilir. Burada da olduğu
gibi madde için de ‘su’ deyimi kullanılabilir.
229
 Arş, ilim, akıl ve ilk cevherin öncesidir. Hakkın arşı
müminin kalbidir. Kalpte ruhun, ilmin nurunun idrakine varan
akıl, öncesini düşünmekte yetersiz kalıp ilim maluma tabidir
deyip durabilir. Arş Hakk’ın, kalp müminin, seçim hakkı ise
kulundur.

Evrenin oluşumunda ilmin yeri ve öneminden söz eden

ayetlerin gerçekleri bilimsel deneylerle kanıtlanmaktadır.
Örneğin her zerrenin sürekli bir iletişim ve etkileşim içinde
olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. İkiz elektron ve atomların
aralarında galaksiler olsa dahi aynı anda durum değiştirmeleri,
olmuş ve olacakların Büyük Patlamadan itibaren determine
olduğu, belirlendiğini belgelemektedir. “Çift Yarık Deneyi”
olarak bilinen deney de elektron ve fotonların “Gözlem”
altında olup olmadıklarını algılayıp ona göre farklı, dalga veya
parçacık olarak, davrandığını kanıtlar. Son olarak 1961 yılında
yapılan bir seri deneyde bir görüntü için 700.000 adet elektron
tek tek atılmıştır. Fizikçi Niels Bohr tarafından oluşturulan
konsey ‘Kopenhag Yorumu’ adı verilen kuantum mekaniğinin
görüş ve ilkeler dizisini yayınladı. Bu ilkelerden biri şöyledir:

“Gözlemler dalga fonksiyonunu çökertir. Bu etkileşim

sonucu dalga fonksiyonu özelliğini kaybeder ve sadece parçacık
özelliği gösterir. Sadece tek bir deney dahi madde nedir
sorusunun cevabının “hem dalga-hem parçacık” olduğunu
gösterir. Görebildiğimiz makro evren yani biz ve çevremiz,
matematiksel ve fiziksel olarak daha genel bir küme olan mikro
evrenin özel bir durumuyuz. Sadece maddesel dalga boyumuz
çok küçük olduğu için tamamen ihmal edilebilir bir dalga
özelliğimizin yanında, tamamen parçacık özelliği gösteriyoruz.”
Gözlem altında elektronlar neden parçacık özelliği kazanmakta
bilinemiyor.

230
 Kısaca denebilir ki atom altı parçacıklar gözlem altında
iken “Parçacık” ve gözlenmediklerinde “Dalga” özelliği gösterir.
Eğer bir fiziksel niceliği parçacık olarak tanımlamak istersek,
‘durgun kütlesinin sıfırdan farklı’ olması gerekir. Dalga ise
temel anlamda enerjinin ışık hızında yayılma ve taşınmasına
yol açan ‘titreşim hareketidir’. Yani büyük yapılar gözlem
altında oluşabilir, aksi halde hızlı titreşim hareketi olan dalga
özelliğiyle parçacıklar büyük yapıları oluşturamazlar. Atom altı
parçacıkların, bir nazar, nezaret, gözlem, izleme, algılama, kayıt
ve ölçüm altında olduklarını algılamaları önemlidir. ‘Görünür
ışık’ fotonu gibi tam bir “Yokluk veya hiçlik” olan en küçük
enerji biriminin, ‘algılandığını algılaması’ gerçeği ilginçtir.
Ayetlerde de benzer konulara değinilmesi ise çok ilginçtir.

Bir hadis der ki: “Yüce Allah en evvel bir cevher (enerji)
halk etti, cevhere celali ile nazar edince cevher hayâsından
eriyerek kısmen su ve kısmen de ateş oldu.” Cevher
hayâsından, su ve ateşe dönüşmüştür. Arştan, ilmin
yüklenmesi, indirilmesiyle cevherin su ve ateşe dönüşümü
bildirilmektedir. Bu Büyük Patlamada ilk oluşan ‘maddenin
plazma halini’ anımsatır. Atom çekirdeği ve elektronlar
kendilerine özgü bilimsel özellikleriyle daha sonra oluşarak ve
gelişme potansiyellerine uygun birleşerek, atomu oluştururlar.

“O’nun her an bir şe’nde, her şey ve herkes ile bir şe’nde,
bir neşede ve her şeye, herkese bir nazarı olduğunu, herkeste,
her şeyde bir sırrı olup o şe’niyet, o neşenin ve sırrın başkası
için olmadığını bildiklerinden onların işleri aralarında bir
meşverettir, gizli bir diyalogdur. Tümüyle onların rızıklaştırıldığı
şeylerden infak ederler. Herkes kendisine özgü, her şey o şeye
özgü bir nazar olduğu için vardır. Bunun idrakinde olanlar bu
sırrın başkası için olmadığını bilirler.” (42.38)

Umarım biz de bu ayetlerin idraki içinde olabiliriz.

231
 Sağır ve Dilsiz
İnsan işitme ve konuşma yeteneği ile donatılmıştır.
İşitme, nutuk kuvvetleriyle yaşamını zenginleştirir, kendini
olgunlaştırır. İşitip, konuşarak Hakk’a yücelebilir. Önce aklını
kullanarak bütünden kopuk gibi davransa da sonuçta işitip
konuşanı idrak edebilir.

“Rahman ismi daha sonra gelen her isim ve sıfatın

kaynağını oluşturur. Eşyanın tümünü, hakikatini, vasıflarını ve
diğer vücudu olan ve olmayan şeyleri kapsayan, Kur’an aklı
olarak bilinen, kâmil insan istidadını insanın fıtratında yaratıp
kazıyarak Kur’an’ı öğretti. Kâmil insan fıtratında toplanmış olan
şey, ayrıntısıyla, fiilen zahir olmuş görünmüştür. İnsanlığın
fıtratını yaratıp Furkan aklını, uygulamaları, ona yönlendirerek
insanı halk etti. İnsana, böylece, Furkan’dan, fiil ve
uygulamalardan Kur’an aklına, ilmin hakikatine ulaşıp haber
verebilmesi için, diğer mahlûklardan farklı olarak, konuşma
yeteneği bahşedilmiştir.” (55.1-6)

“Her var olan aynı ilim ile var olur. İlmi, zaman ve
hallerin hepsini kapsar, zahir olan, meydana çıkan Hakk’ın
ilminden başka bir şey değildir. Dinde ikrah, zorlama yoktur.
Kalbin nuru ile gören basiretli kişi bâtının hakikatini, zahirin
özünü görür. Akıl, dış görünüşü; basiretli kalp hakikati gördüğü
için, sabah iki göz ile dünyanın açık ve aşikâr bir şekilde
görülüşü gibi; din akıl ve kalp için tebeyyün eder, yeniden
keşfedercesine aşikâr olur.” (2.255, 256)

“İnsan bir bütündür ama kendi nefsiyle var değildir, her

mevcut olan O’nun vücuduyla mevcuttur. Vücudun
bütününden infisam etmek, kopmak, ayrılmak, iki vücut
halinde var olmak mümkün değildir.
232
 Akıl kıyasladığı için iki varlık gibi görür. Mümkinat,
mevcut olanlar, Allah’ın efali veya sıfatıdır. İnsan, tüm
organlarıyla bir bütün halinde yaşarken, kendi iradesi dışında
bir organı, eli, kolu, hareket ederse onu duyar, işitir. Akıl bir
insanı ayrı bir varlıkmış gibi itibar eder, düşünürse o insan
varlıktan kopmuş gibi olur. İnsanın ayrı bir varlıkmışçasına
hareket etmesi halinde ise ‘Varlık’ onu hemen işitir, çünkü
kendi kendine hareket ettiğinde varlıktan kesilmiş, kopmuş
olur. Özgürmüş gibi hareket edildiğinde niyeti bilinir, sözü
işitilir, hareketi duyulur ve hissedilir. Bağımsız gibi hareket
etmenin nedeni maddenin ardındaki, özündeki ilmi bilmemek
olabilir. Hareket ve sıfatların karanlıklarından, hayal, kuruntu
ve şüphelerden kurtularak ruh âlemi fezasına; ilim ile kalbin
ufkuna ve semasına çıkılabilir. Maddeyi, eşyayı, kişileri
mevcudatın tümünden, vücuttan, kırık, kopuk ve bağımsız
hayal etmek eşyanın doğasına aykırıdır.” (2.256, 257)

“Âdemoğullarını, nutuk ve temyiz, ayırt etme, akıl ve

ilim sahibi olmakla takdir ettik, terkim eyledik, sıfat, işaret,
kerem, ikram sahibi yaptık. Dünya ve ahrete ilişkin her türlü
ihtiyaçlarını talep ve elde etmeleri için kara ve denizlerde
gezdirdik, sebeplerini onlara kolay kıldık. Âdemoğluna, başka
mahlûklara verilmeyen değişik cins, rızıklar verdik. Onları
mahlûkatımızın çoğundan üstün kıldık. Âdem, yakin kılındı,
tevhit ile donatıldı, ruh ve cesetten oluşturuldu, kemalin
talebinde ruh ile cesette terakki ettirildi; ruh ve bedende
yürütülerek ervah, ruhlar, ilim âlemi denizinde ve cisim âlemi
arzında ilerletildi. Ayrıca ilim ve bilgilerin en güzeliyle
rızıklaştırılıp tüm mahlûklara üstün kılındı.” (17.70; 2.30)

233
 “Maddenin cezbesine, çekimine kapılıp, aldatıcılığına
kapılıp, yeniden diriltilmeyi inkâr ettikleri için, hak ettikleri ne
fazla ne noksan olarak verilir ve yaşadıkları gibi ölürler. Dünya
hayatında oldukları gibi hidayetten kör, hak söz söylemeye
dilsiz ve haklıyı, makulü işitmeye sağırdırlar. Zira nutuk ile
murat olunan manayı idrak edemezler, çünkü anlayacak ve
fehim edecek kalp sahibi değillerdir. Anlaşılamayan bir şeyden
söz etmek nasıl mümkün olabilir? Elbette olamaz. Keza
fehimleri, anlayışları olmadığından; makul bir sözü işitmekten
sağırdırlar, bu nedenle, hidayeti icap eden kelam, ne ilham
tarikiyle Hak’tan fehim cihetinden ve ne de insanların
kelâmından işitmek tarikinden, yolundan ve ne de ibret
almakla basar tarikinden onlarda hiç bir türlü tesir etmezler.
Nutuk kuvveti, ruhun nurunu, ilmin idrakini içeren manayı
kavrama ve anlatma kuvvetidir. İlahi ilmin tümünün Hakk’ın
gölgesi olduğunu, göklerdeki ve yerdeki her mevcudun bu
gölgenin uzatılmasıyla vücut bulup kuvvet ve kudretlerle halk
edildiğini inkâr ederler.” (17.97, 98)

Mevcut olanlarının tümünün, Hakk’ın gölgesi olan aynı

ilmin kuvvetler halinde iletişime ve etkileşime geçişiyle vücut
bulup oluştuğunu idrak etmek önemlidir. Maddenin çekimine
kapılıp manayı görememek körlük, hak söz söyleyememek
dilsizlik ve makulü işitememek sağırlık olur. Ruhun nurunu,
ilmin idrakini, anlayamamak, nutuk ve işitme kuvvetini
kullanamamak sağır ve dilsiz olmaktır.

“Ta ki, Allah'ın düşmanları ateşe geldikleri vakit

kulakları, gözleri ve dilleri işledikleri amellerle aleyhlerine
şahadet eder. Yani azalarının suretleri hal lisanları ile söyler,
yaptıkları amellere delalet eyler, işte aza bu lisan ile nutuk
eylediği için hiç bir şey nutuktan hali değildir. Lâkin gafiller
anlamaz.” (41.20, 21)

234
 “Nutuk sizin bedenleriniz arzında ve lisanınız üzere
zahir olmuş, meydana çıkmış olan ‘mütekellim-i hakikînin’
sıfatlarından bir sıfattır. Eğer huzur ve görüş sahibi, şahit iseniz
kalplerinize mütekellim-i hakikî o sıfatla tecelli etmiştir.
Nutkunuz hayvanat sesleri gibi sedalar olmayıp, hakikî nutuk
ise, kalbinize tecelli eden ‘sıfat’, tekellüm sebebiyle, kelimeler
suretinde yer almış olan rızk-ı maneviniz, size ruh semanızdan
nazil olmuştur. Hayvanat sesleri gibi nutuklar ise hakikatte
nutuk değildir. Onlar ancak mecazen nutuk tesmiye olunur. Ve
bu suretle sizin kemaliniz hâsıl olmuştur ve ahret ahvaline
onunla hidayet bulmanız için Hakk’ın nuru size işrak eylemiştir,
kalbinize manalarıyla doğmuştur.” (51.23)

Eşya, nebatat, hayvanat ve insan vücudunun organları,

hal lisanlarıyla veya kendi dillerince konuşur. Hiçbir şey
konuşmaktan aciz değildir. Yalnız insan, ruh semasından
kalbine doğan Hakk’ın nuru, anlayışı ve idrakiyle kemale erer,
olgunlaşır. Kemale eren insan beden arzında zahir olan
lisanının, konuşmasının ‘hakiki mütekellimin bir sıfatı’
olduğunu idrak eder. Sıfatın sahibinin idraki insana fani olanın
alınıp baki olanın verilmesi anlamına gelebilir. Vücudun duyum
ve işitmesiyle konuşma yeteneğinin uyandırılması, ruh
semasından Hakk’ın nurunu manalarıyla kalbe doğdurur.
Böylece mümin kulun kalbi Hakk’ın arşı olur.

Hakk’ın kelam etme sıfatını işitip, umarım, ruh nuru,

bizim de kalbimize doğar.

235
 Ayın İkiye Yarılışı

Ayın ikiye yarılması, büyük kıyametin kopmasının yakın

olduğuna işarettir. Kalbin, bir yüzü ruha, Fuat, bir yüzü nefse,
Sadır, olmak üzere, iki kapısı veya yüzü vardır. Ruh tarafına
bakan yüzü nurlu, parlak ve aydınlıktır. Kalbin nefse bakan
yüzü karanlık, maddeyle giz’lenmiştir. Kalp, nurunu, akıl
aracıyla, ruhtan alıp nefis âlemine yansıtır. Nefsanî karanlığa
nurun doluşuyla karanlığın derinliği aydınlanır. Yani maddenin
zerrelerinin ilimden başka bir şey olmadığı anlaşılır. Karanlığın
ani idrakle yarılmasından doğan güneş, Doğudan doğan güneş
gibi karanlığı yavaşça aydınlatmaz. Nefse, Batıdan doğan,
maddeye gurup etmiş olan ruh veya Hakikat Güneşidir, aniden
parlar. Perdeler, giz’lilik, örtünme, tesettür kendiliğinden
kalkmaz. Her şeyin bir tutuşma ve parlama derecesi vardır.
Perdeler, Ruh Güneşi tarafından, kalbi infilak ettirircesine
kaldırılır. Kalbin perdelerinin ani kalkışı, kalbin patlayarak nur
ile dolup parlamasıdır. “Vahdette zatın şuhudu, idrakle
görülüşü, emaneten verilmiş müşahede makamıdır. Bu durum
ise vahdette fenanın yakınlığına işaret eder. Hz. Muhammet,
devr-i kamerde, zuhur eyler. Hz. Muhammet'in zuhuru kalbin
infilakı demektir. Resulün zuhuru kişinin bireysel ve evrensel
her türlü var oluşa ilişkin zanlarının, ilmin ve ilmin hakikatinin
idrakiyle, aniden yok oluşudur. Bu zuhur, kişinin büyük
kıyameti, fena buluşudur.” (54.1)

Madde âleminin yapısı ilme dayanır. Kuarklar, yani

zerreler, belirli, ölçülüp bilinen miktarda itim ve çekim kuvveti
olan elektromanyetik kuvvetlerden oluşur.

236
 Üç kuark bir protonu, proton da nötron ile çekirdeği ve
elektronun eklenmesi ile de üçü atomu oluşturur. Her zerre
bilgi ve özelliğinin, infosunun deposudur, başka bir şey
içermez. Nasıl olduğu bilinmeyen bir şekilde zerreler
gölgeleşip, pıhtılaşıp, katılaşıp kütle kazanır, maddeleşir. Tüm
madde denizi atomlardan oluşur. Kuarkın ortaya çıkışı büyük
enerji patlamasıyla olabilir. Protonlar, ışık hızına yakın bir hıza
ulaşacak kadar hızlandırıldıktan sonra, saniyede milyonlarca
defa çarpıştırılarak, parçalanır ve kuarklar, zerreler açığa çıkar.
Sonuçta madde anti madde ayna evreni oluşur. Kuvvetlerle
dolu olan zerrelerin yarıçapı sıfırdır, içleri boşluktur. Bazı
zerreler protondan 180 kat, elektrondan 200 kat ağır, biri
diğerinden 100 bin kat büyük olabilir. (1) Higgs Bozonu, kuvvet
taşıyıcı boşluktur, kuvvetlerle doludur, aynaların olduğu şekil
oluşturur. Enerji, bilinmeyen bir şekilde, gölgeleşir, pıhtılaşır
katılaşır, maddeyi oluşturur. Aslen enerji olan ve madde
denilen atom, patlayarak tekrar enerjiye dönüşür.

İlim Hakk'ın gölgesidir, gölge uzatılınca mevcudat

oluşur. Gölgelerin yokluğunun idrak eden, nefsaniyetin
dayanağı olan maddenin ilmine ve ilmin hakikatine ulaşır.
Aslında maddenin olmadığı ve elektronların nazarla, gözlem
altında parçacık özelliği gösterdiği çarpıcı bilimsel gerçeklerdir.
Gerçeklerin aniden idrak edilmesiyle insanın fena buluşu ve
büyük kıyametinin kopuşu anlam kazanır. “Tümüyle onların
rızıklaştırıldığı şeylerden infak ederler. Her şey o şeye özgü bir
nazar olduğu için vardır. Herkes kendisine özgü bir nazar
olduğu için vardır, bunun idrakinde olanlar bu sırrın başkası için
olmadığını bilirler.” (42.38)
237
 İnsan önce kendi gayretiyle bilgi edinir. Bilgiler, akıl
yoluyla, tedricen nefse ve kalbe dolar. Birikimler, doğal olay ve
eylemlerden ilme doğru yükselerek ilerler. Külli ilim gökte
aranırken yerde, arzda, bedendeki kalpte, ani idrakle,
bulunabilir.

“Mevtin gereği yerine gelir, mevte boyun eğilir. Zelil,

aciz, uyuşuk, bitkin ve yoksul, mahrumiyetten gözleri huşu
içinde olduğu halde, güya dağılmış ve yayılmış çekirgeler gibi
beden kabirlerinden çıkarlar. Bedenlerden ayrılan nüfusun
çokluğu ve maddeye şehveti, hırsı nedeniyle insanlar,
çekirgeye nispet edilmiştir.” (54.6,7) "Akıl göğünün, kesretin
ilmini içeren, külli ilim kuyularının, kuvvetle, süfli âleme
dökülen ilim suyu kapaklarını açtık. Nuh’un nefsi külliyen ilim
olmuşçasına, nefis arzında, kesret âlemindeki mevcudata ilişkin
tüm cüzî ilim kaynaklarını kaynattık. Takdir edilen helaklerine
kadar, akılları göğünden yağan ve arz nefislerinden kaynayan
iki ilim de uyumlu bir şekilde birleşti. Biz Nuh’u külli ilmi içeren
şeriat gemisine yükledik. Gemi, cahilleri boğan cehalet
dalgalarında yüzer. O, şeriat ile amel ve istikametle necat
buldu. Kavmi ise cahil ve cehalette kalıp, inkâr ve isyan
etmeleri sebebiyle, heyula, madde denizinin cehalet
dalgalarında gark ve helak oldu. O şeriat ve davetin asarını,
eserlerini ibret alanlara âyâtı beyyine, apaçık ayetler, olarak
bugüne bıraktık.” (54.11-16)

Seslenildiğinde duyuldu mu diye, elle iş yapıldığında

oldu mu diye, ayak basılan yere uygun mu diye, beş duyu ile
şöyle bir göz atıp bakılır.
238
 Aynı anlamda, ayette ‘göz atma’ deyimi kullanılır. “Her
şeyin, belirli bir zamanda, belirli bir süre için, belirli bir şekilde,
oluşması için emrimiz olur. Emrimiz, göz atıp bakmamız, basar
gibi kelime-i vahidedir, şeriatta o emre “kûn” denir. Bu basar,
nazar ediş, o mevcudu da içerecek şekilde, tüm varlık içindir.
Vücut icat edilir ve bunun üzerine defaten o zamanda o vecih
üzere ‘şey’in vücudu vacip olur. Bütün işlenenler nüfus
levhalarında sabittir.” (54.50, 51) Her an bir şe’nde olacak
şekilde, hatta zamansızlıkta, halk-ı cedid, tüm Vücut yeniden
oluşur, bu oluşum her mevcudu kapsar. Halden hale geçiş söz
konusu olup, tüm kesret yenilenerek yeni bir vahdette birleşir.

“Fenadan sonra beka halinde esma hazretinde ve zat ile

sıfat arasında fark makamında ve sıfat ile vücut memleketinde,
her var olan ‘mevcut’, hikmete uygun ve yardıma muhtaç
olacak şekilde, yönetilir. Ahsen-i veçhe ve edhemi nizam üzere
müdir, belirli bir düzen içinde ve en iyi bir şekilde yönetmeye
kadir olan muktedirin mülkünde olanların, tüm olay, eylem ve
işleri; irade, arzu ve hükmü üzere yönetmeye ve iradesince
etkilemeye kadir ve kendisine hiç bir şey imkânsız olmayan,
muktedir padişahın indindedirler.” (54.54)

Umarım, “Vücuduyla, mevcudatı, yardımına muhtaç

olacak şekilde, var edip, iradesince yönetmeye ve etkilemeye
muktedir olanı, kalbimizi yararak zahir olacağın sayesinde”
idrak edebiliriz.

(1)https://phys.org/news/2010-05-masses-common-quarks-revealed.html

239
 Temessül ve Tecessüd
‘Şekil alan’ daha önemli olsa da, alınan şeklin de önemi
kritiktir. Bilgiden olma, yeni bir bilgi olarak doğma, belirli bir
şekil ve biçim alıp, işlevini sürdürme süreci ilginçtir.
Gördüğümüz şekle göre anlarız kediyi, köpeği. Küçük
ölçeklerde de, protonun zerrelerinden atom ve molekül
düzeyine çıkınca da, şekil alma veya şekle girme çok önemlidir.
Bu seneki, 2017 yılı, Nobel kimya ödülü, “DNA’da, ‘Peryot’ adı
verilen genin, şekli bozulmadan inceleme yöntemi” keşfine
verildi.(1) Söz konusu protein molekülü de karbon, hidrojen,
oksijen ve nitrojen (azot) atomundan oluşur. Bilindiği gibi
Peryot ve benzeri organik moleküllerin fonksiyonlarını,
işlevlerini, belirleyen belirli şekilleri vardır ve bu şekiller kritik
düzeyde önemlidir. Hücrenin içindeki suyu ani soğutarak,
kristalleşmeden camsı, ‘glassy’, bir durum almasını ve
Peryot’un işlevinin incelenmesini sağlayan yöntem ödül aldı.
Peryot geni günün belirli saatinde, hücrenin ‘protein yapan
makinesine’, kendi ürettiği ve kodladığı bir ‘haberci molekül’
gönderir. Koda uygun üretilen molekülün miktarı, beyinde,
günün belirli saatlerinde, artar ve belirli saatlerinde azalır.
Azaldığında gündüz, çoğaldığında gecedir.

Ayetlerde kısaca değinilen, örneğin, ilmin, bilginin şekil

alması, cisimlenip, maddeleşip bedenleşmesi gibi kavramlar
bilimsel olarak kanıtlanır. Maddî ve materyal olmayanın şekil
alması ‘temessül’, cisimlenmek, ‘tecessüd’, cesedlenmek ve
‘hıfz ediciler’ deyimleriyle yer alır. Bu kapsamda hıfz edicilerin
özel bir yeri vardır. Bunların bilim ve tekniğin derinliğine vakıf
olabilme özelliğine sahip olduğu açıklanır.

240
 Hafızanın bedene dönüşmesi gibi aklı zorlayan bir
kavramdır. İnsan, bedeni var ama beden değildir, cisimlenen
bilgi birikimidir, ilimdir. Her şey gibi insan da bilgisinin
deposudur ve bu depoda bilgiden başka bir şey yoktur.

“Ruh, nurunu setrettiği, örttüğü zaman nefis zulmeti

gecesi; ruhun nuru tecelli ettiği zaman ruhun nurunun gündüzü
oluşur. İlmin idraki örtündüğü zaman, şuur kapandığında,
dalgınlık halinde nefsin, maddenin zulmet gecesi oluşur, insan
karanlıkta kalır, çevresini veya çevresinde ne olup olmadığını
bilemez, farkında olamaz. İlmin idraki ortaya çıkınca, şuur
açılınca, anlayış ve idrakin parlaklığında ve aydınlığında,
gündüz olur, her şey bilinir ve anlam kazanır. İdrak ve şuurun
parlak ve sönük oluş hallerinin insanda buluşması durumunda,
Rahmanın arşı olan kalbin vücudu zahir olmuş, ortaya çıkmış
demektir. Çünkü kalp, nefis ile ruhun buluşmasından hâsıl olur.
Kalbin bir yüzü ruha, Fuat kapısı olarak, bir yüzü de nefse, Sadır
kapısı olarak, açılır. Kalp ruhtan bilgi ve hakikatleri alır. Kalp,
nefis ile sırları hıfz eder, sırlanan ilmin maddeleşmiş halini,
derinliğine inerek, ayrıntısıyla bilir. Nefis, sırları gizler,
kaydeder ve hafızada saklar, hakikatin manaları bu yüzünde
temessül eder, cisimlenir, bedenleşir, şekil alır, biçimlenir.” (92
Leyl,1) Nebi Aleyhisselâm: «Beni gören, yalnız beni görür,
çünkü şeytan benim suretimle temessül edemez»

“Siz, Hakk’ın, ‘hıfz ediciler’inden, ilim yüklenebilen

kuvvetlerinden oluştunuz. Siz, bu güç ve kuvvetlerin
cisimlenmiş, şekil ve suret kazanmış, cisimleşmiş halisiniz.
Bedenlerinizden sıyrılıp çıkmanız, soyunmanız halinde durum
apaçık görünür. Suretlerinizin bir kısmı size sevap ve rahatlık
veren ruhani latif kuvvetlerdir. Bir kısmı ise size azap veren
cismani muzlim, zulmetli ve meçhul, suretlerdir. Cismani
azalarınız, organlarınız hal lisanı ile sizin yaptıklarınızı hatırlar”
241
“ve işlediklerinizi söyler. Hafıza semavi bir güçtür ve ruhun
bedenden ayrılması halinde yapılanları ortaya koyar.”(6.61)
Bedenleşenin son haline biz deriz, ya ilk hali?

Bir atomda yoğun iletişim ve etkileşim içinde olan

elektromanyetik ‘kuvvetler’ vardır. Bozonların içindeki
yoğunluk nedeniyle, atom kütle kazanır. ‘Bilgi yüklenebilen
kuvvetler’ sayesinde, üç dört atomun bir molekül oluşturması
harika ve üstlendiği görev bir mucizedir. Önce 24 saatlik bir
zaman kavramına göre kodlu diğer bir molekül üretip ‘hücrenin
protein yapan makinesine’ haber göndermesi hafife alınıp
geçilecek bir oluşum değildir. Ayrıca, insanın her organı ne
zaman ne yaptığını açıklayabilir, böylece yaşanan süre boyunca
her yapılan bilinebilir. Kişiler bir bütün olarak veya organları
ayrıca iş yaparken, ileride her şeyin bilineceği bilinciyle
yapmalıdır. Herkes tarafından duyulacağından ve
bilineceğinden emin olunduğunda saklı, gizli, kötü bir şey ne
yapılır ne de söylenir. Dijital, elektronik bir ortamda, bir USB
belleğinde olduğu gibi, kaydedilip saklanabilen olay ve
eylemlerin tekraren izlenebilmesi, anlatılan ‘hıfz ediciler’
kavramına örnek gösterilebilir. İlmin bilgilerinin bir kısmı
yazılım halinde biçimlenirken bir kısmı da donanım halinde
şekil alır. Yazılım ve donanım, ruh ve beden insanda buluştuğu
zaman kalp doğar ve her ikisini de cisimlenip, şekil alıp tüm
halleriyle idrak eder ve yaşar.

“İnsana iman, kalbin temessülü, nefsin tenevvürü,

ruhun müşahedesiyle kökleşmiş olması halinde yararlı olur.
Hakk’a teslim olmamış, sıfatın tecellisine, müşahede ederek,
gözleyerek, alışmamış; Zatın şuhudu, uyanıklığı ile zevk almak
amacıyla zat muhabbeti yapmamışlara iman yararlı olamaz.
Kemale ermeyen, bilemeyen, kendine yazık eder, alacağı
zevkten mahrum olur.” (6.158)
242
 Nefis sıfatlarından ve efal libaslarından soyunmanız
halinde, semavi kuvvetlerle, meleklerin temessül edip
etmemeleri halleriyle, imdadınıza yetişiriz. (8.9) “Kalp, nefis
hey'etiyle teşekkül edince, kalbin nasibi de nefsin nasibi
suretinde temessül eder. Nefis, kalbe ram olursa, tabi olursa,
şehvet iffete dönüşürse, kalp, nefsin huzurunu sağlamak
amacıyla nefsin iyi, güzel, doğru ve meşru ihtiyaçlarını
fazlasıyla karşılar. Böylece dünyevî ihtiyaçların yanında uhrevi
zevkler de katlanarak yaşanır.” (11.15). Kalbi henüz temessül
etmemiş olanda iman aranmayabilir.

“Halk edilen zatlara ve mahlûkların hakikatlerine

bakılırsa, heykel ve suretlerin, şekil ve biçimlerin cesetleştiği,
maddeleştiği ve hakikatine uygun bir şekilde cisimlendiği
görülür. Her şeyin bir hakikati ve o şeyin mevcut olmasına
sebep olan bir aslı, özü ve melekûtu, madde ve manası, vardır.
Her şeyin bir vasfı ve mazharı demek olan bir zilli, gölgeleşmiş,
maddeleşmiş hali vardır. Şeylerin kendisi ve cesetleri farklıdır
ve bunlar secde edici halde temessül ve tecessüd eder,
cisimlenir ve cesetlenir.” (16.48) “Herkes kendi kitabını okur.
Ameller heyet ve suretleriyle temessül eyler. İnsanın nefsi,
yaptığı şeyleri ayrıntılarıyla müşahede eder, gözlemler.”
(17.13,14) “Veledin halk olunması için, ruhumuz Meryem'e
güzel surette bir beşer olarak temessül etti.” (19.17)

Umarım, ilahi emirlere uygun okur, tefekkür eder, ibret

alır, hıfz edicilerimizin bilim ve tekniğin derinliğine vakıf
olabilme özelliğini kullanarak, kendimizi kalpten bilebiliriz.
(1) The Economist, Print edition | Science and technology, Oct 5th 2017

243
 İnsanın Cevheri
“Hakk’ın arşı, mai, bir çeşit su, sıvı, üzerindeydi. Arş, akl-
ı evvel, akıl öncesi bir durumdan ibarettir; ilm-i evvel, ilim
öncesi durum üzerine bina kılınmış, inşa edilmiş ve ilme
dayanan cisimler âleminin vücut olarak öncesidir. Altı yön veya
altı gün gizlilik, gizli kalma müddetidir. Yer ve göklerin halk
edilmesi de Hakk’ın mevcudat ile gizlenmesidir. Arşın su
üzerinde oluş hali, Hakk’ın gizlenmesi öncesi zahir olan ve
nâsâ, insanlara malum olan, ilim ve akıl öncesi haldir. Halis
amel eden insanlara bazen, olacak olanlar malum olur, bir
ihsan olarak, bir ilham olarak iner, bazı şeyleri, olmadan önceki
halini bilirler. Arşın, ilmin rumuzu olan ‘su’ üzerinde olmasının
anlamı da nâsâ malum olup bilinmesindendir.” (11.7)

“O, her an, her şey ve herkes ile bir şe’nde, bir neşededir
ve O’nun her şeye, herkese bir nazarı vardır. Her şey ve herkes
kendisine özgü bir nazar olduğu için vardır, bunun idrakinde
olanlar bu sırrın başkası için olmadığını bilir ve onların işleri,
aralarında bir meşveret, gizli bir diyalogdur.” (42.38) Bir hadis
der ki: “Yüce Allah, en evvel bir cevher, enerji halk etti, cevhere
celali ile nazar edince cevher hayâsından eriyerek kısmen su ve
kısmen de ateş oldu.” Cevher hayâsından, saygı ve edebinden,
kısmen su ve ateşe, bir anlamda ‘plazma’ya, maddenin
dördüncü hali, plazma haline, dönüşmüş denebilir. Bu kavram
da zaman itibariyle değil ama rütbe olarak arşın, maddenin
üstünde, evvelinde, olduğunu gösterir. Aynı şekilde bebeğin
bedeni, arzı, su içinde oluşup gelişir. Müminin kalbinden ibaret
bulunan Hakk’ın arşı da oluşum ve gelişim açısından su ve
maddenin vücut olarak öncesidir. (11.7)

“Sonra semanın icadı kast edildi. Sonra denmesi zaman

açısından birinin önce oluşturulduğunu değil farklı şeylerden ve
farklı şekilde oluşturulduklarını gösterir.”

244
 “Zira orada zaman yoktur. Sema latif bir cevherden,
enerjiden oluşur, arz gibi kesif cevherden değil. Gaz halinde
bulunan evrene ve yeryüzüne ‘isteyerek veya istemeyerek
gelin’ dedik, ikisi de ‘isteyerek geldik’ dedi” (41.11). Arz gibi
sema da madde ve surette farklı olarak yedi kat olarak takdir
edildi. Her semaya amacı, işleri, araçları, tesir ve tedbirleri
işaret edildi. Ay yüzeyi de ışık ve parıltılarla süslendi. Gazın
semaya yükselmesiyle arzın, şeytanlığın doğal kuvvetlerinden
korunabilmesi sağlandı. Örneğin atmosfer sayesinde dünya ve
dünyadakiler, enerji patlamaları gibi, tabi olunan çeşitli
kuvvetlerin yıkıcı tesirlerinden korundu. (41.12)

“Dünyada oluşan ilk ev Mekke’deki Kâbe’dir. Bu ev yer

ile göğün yaradılışında, su üzerinde ilk zuhur eden evdir ve su
üzerinde beyaz bir köpük olduğu, yeryüzünün bunun altında
döşendiği rivayet edilir. Söz konusu ev ‘Hakiki Kalp’tir. Su
üstünde zuhuru hayvanî ruh seması ile beden arzında nutfeyle
alakalı oluşundandır. Yeryüzünden evvel halk olunması, kalb-i
hakikînin kadîm ve bedenin hadis olduğuna işarettir. Kalbin
davranışlarından bir kısmı nefsanî bir kısmı ise ruhanîdir. Kalbin
su yüzeyinde beyaz köpük olarak tanımlanması cevherinin saf
olduğuna ve yeryüzünün onun altında döşenmiş olduğuna
işarettir. Beden, hakiki kalbin tesiri ile vücutlaşır, cisimleşir.
Beden ve organları kalbe tabi olarak oluşur ve gelişir. Böylece
ruhun beden ile alakası kurulmuş olur. Kalp, ceninde hareket
eden organların ilkidir ve sükûn bulan azaların en
sonuncusudur.” (3.96) DNA, maddeye ne zaman, nasıl ve ne
yapacağını bildirerek hükmeden programdır. Kalp de, DNA
dâhil, tüm yaradılışa hükmeder.

245
 Ana rahminde 25 gün sonra kalp, 32 gün sonra el ve
kollar, 36 gün sonra omurga, 52 günde retina-burun-parmaklar
oluşur. Büyüme bu hızda 9 ay devam etseydi bebek 1,5 ton
olurdu. Doğumda 90.000 km damar oluşur. Bu oluşumun
matematiksel modelini anlamak mümkün değildir. (*)

“İnsanlar için vaz olunan ilk mescit, sadr-ı manevî

Mekke'sinde bulunan kalb-i hakikîdir. İşbu sadr-ı manevînin
makamı, nefisten daha şereflidir ve kalb-i hakikîye müteveccih
olan kuvvanın izdiham ettiği mevzidir, kuvvetlerin toplandığı
yerdir. O beyt, kendisinden bütün vücudun feyz ve hayat ve
kuvvet alması dolayısıyla ilâhi bir bereket sahibidir. Zira
azalarda bulunan bütün kuvvetler evvelâ hep o beytten azalara
sirayet eyler. Ve o beyt âlemlere sebeb-i hidâyetdir. O sebeple
hidâyete, vuslata, doğru yola girilen bir nurdur.” (3.96)

“O beytte âyat ve beyyinat yâni ulum ve maârif, hüküm

ve hakayık vardır. O Ayetlerden biri de İbrahim makamı, yani
Ruhu İbrahim'in ayağı yeri, yâni Ruh Nurunun kalbe ittisal
mahalli olan akıl vardır. Cehalet karargâhlarında hayrette
kalanlardan her kim o beyte girerse, sıfatı ve kuvvayı nefsaniye
yırtıcılarının helak etmesinden kurtulur, emin olur. Bu beytin
ziyaret ve tavaf olunması, insanlara farz kılınmıştır.” (2.97)

“Cismanî şehvetlerle ihticab ve nefsanî lezzetlerle iştigal

sebebiyle nefislerinin, beden ve bedenin terkip ve mizacından
ibaret olduğunu zannederek, kuddus cevher ve fıtrat-ı nurdan
gafil oldular.” (59.19) “Somut cisim denizi ile soyut ruh denizi
indirilmiştir. Bu iki deniz insan vücudunda buluşur. Aralarında,
berzah diye adlandırılan, hayvani nefis canlılığı vardır.”
246
 “Denizlerin arasında, berzahta ne latif ne de kesif
denebilen, nefsanî canlılık bulunur. Nefis her ikisinden de
dengeli yararlanır, ne madde denizi ne de mana denizi nefis
üzerinde tam hâkimiyet kurar. Diğer bir deyişle, ne ruh bedeni
latif, ne de beden ruhu kesif, yapabilir.” (55.19)

Yer ve göğün halk edilmesi Hakk’ın mevcudat ile

gizlenmesidir. Arş, su üzerinde, ilim ve akıl öncesi haldir,
mevcudat ile gizlenen Hak, yaradılışa hükmeden kalp ile açığa
çıkar. Celalî nazar edilen ilk cevher, hayâsından, saygısından
kısmen su ve kısmen ateşe, bugünkü deyimle ilim yüklü
‘plazma’ya, dönüşmüştür. Sema, latif cevherden, arz da kesif
cevherden oluşur. Dünyada oluşan ilk ev Mekke’deki Kâbe,
Hakiki Kalptir. Hakiki kalp, ilim ve hikmet yüklüdür, kalbe
yönelmiş olan kuvvetlerin toplandığı yerdir. Hakkın arşının,
müminin kalbinin, kadîm olması ilk oluşundandır ve beden
hadistir, sonra oluşmuştur. Beden, hakiki kalbin tesiri ile
vücutlaşır, cisimleşir. Beden ve bedenin organları kalbe tabi
olarak oluşur. Organların kuvvetleri kalpten geçer. Kâbe, kalp,
vuslata götüren nurdur, Hz. İbrahim’in ayak izi yani akıl
oradadır, tavaf edilmelidir. Kalp, ilim yüklü ve sürekli iletişim ve
etkileşim içindeki kuvvetlere akıl ile hükmeder. Aklını
kullanmayana hizmet eden kuvvet olamaz.

Umarım aklımızı kullanıp, kalbi tavaf ederek, ilim ve

hikmetin kaynağına ulaşabiliriz.

(*)https://www.ted.com/talks/alexander_tsiaras_conception_to_birth
_visualized?language=tr

247
 Kalbin Tavafı
Âlem ve Âdem, ‘bilinmek’ için yaratılmış. İnsan, bu
amaç için bilmelidir. Yaratılışın bir amacı olduğunu düşünmek
bile bir ayrıcalık olabilir. Evrenin, küreselliği ve balonumsu
yapısı ile sürekli, hatta artan hızda, açılımı bilimsel bir gerçek.
Boyutsuz, bir atomdan küçük ve kütlesi sonsuz olan bir
noktadan küresel açılımı esas alan Büyük Patlama Modeli genel
kabul görür. Galaksi ve yıldızlar da uzay-zaman dokusu içinde
yüzerek birbirlerinden uzaklaşır. Bu süreç bilimsel olarak
kanıtlanır. Tüm iş ve işlemlerin püf noktası ilk noktadır.
Kuantum mekaniğinden kanıtlanır ki ilk nokta da yokluktan
çıkmıştır. Demek ki yokluk tamamen boşluk değildir. Üstelik
ikiz atom, elektron veya protonların ayrıntılı incelenmesinden
şüphesiz kanıtlanmıştır ki her şey ilk andan itibaren determine,
tayin, edilmiş, belirlenmiştir. Bilim, işi püf noktasından itibaren
alır, ondan sonrasıyla ilgilenir, her şey bilinmeye çalışılır. Din ve
felsefe ise noktayı ve öncesini de düşünce alanının içine alır.
Ne ‘yanlışlaşabiliri’ bilmek asalettir.

Kısaca ‘eşya’ denen madde ve enerjiyi anlamak çok

önemlidir. Evreni, ışık olarak adlandırdığımız elektromanyetik
radyasyon (EMR) ışınımından biliriz. Bir açıdan, ‘kuvvetler’
elektrik, manyetik ve elektromanyetik olmak üzere üçe ayrılır.
İlk andan, işin püf noktasından itibaren, yokluktan aniden çıkıp
bir an için var olan zerrenin bile bir elektrik yükü vardır. Sanki
zerre özelliğini yokluktan almakta. Elektrik yükü ve kütlesi
olmayan, en küçük enerji birimi olan, ‘görünür ışık’ fotonu ise
bir EMR ışınımı şeklinde, ışık hızında hareket eder ve bir ucu
gözde iken diğer ucu evrenin tüm fiziksel büyüklüğü kadardır.

248
 Aynı elektrik yüklü uçların birbirini ittikleri, ayrı uçların
ise çektiği bilinir. Manyetik kuvvetlerin güney ve kuzey
kutupları vardır ve aynı şekilde mıknatısın da itim ve çekim
kuvvetleri vardır. Elektromanyetik kuvvetler de yıldızları bile
birbirine bağlar. Bu ‘itim ve çekim’ güçleriyle, ‘kuvvetler’
kanıtlanır. Önemli olan üç husus vardır, hepsinin ‘kuvvet’
olarak tanınması, bu kuvvetlerin birbirleri ile sürekli ‘iletişim ve
etkileşim’ içinde bulunması ve bunların bazı alanlar içinde
‘toplanarak kütle veya maddeyi’ oluşturması.

Bir ayetin anlamı, kişinin aklının bilimsel işlevselliğine

bağlıdır, tabidir. Kuantumdan galaksilere kadar, bilimsel
bulgulara ne kadar hâkimse, kişi için ayetler o kadar anlamlıdır.
Resulümüzün bir hadisinde “Allah önce bir cevher yarattı ve
ona celaliyle nazar etti, cevher hayâsından yarı ateş yarı suya
dönüştü” deyişi maddenin ‘plazma halini’ bilen için
anlamlıdır.(1) Cevher yoktan var edilmiş ve ilim yüklenerek
ilerde ne oluşacağı potansiyel olarak konmuş, bünyesine
kuvvetlerin tümü yerleştirilmiş. İlk cevherin böylece idrakiyle
“Lâ Havle ve lâ Kuvvete-Kimsenin kuvvet ve kudreti yoktur”
deyiminin idraki kolaylaşır. Her kuvvetin bir de itim-çekim
gücü-kudreti olduğu aşikâr. Bir kuvvet bir diğerinin yerini
haberleşip, algılayarak, bilir ve kendi güç ve kuvvetiyle onu
etkiler hem de kendisi ondan etkilenir. Böylece kuvvetler
‘iletişim ve etkileşim’ içindedir. Nedeni ve nasıl olduğu
bilinmez, kuvvetler, Higgs bozonunun içinde toplanır, pıhtılaşır,
katılaşır ve maddeleşir. “Çift Yarık” deneyi der ki dalganın,
parçacık özelliği kazanması için “Nazar, Gözlem”, altında
olduğunu algılaması şarttır. Bozon içinde ‘nazar’ değer. (2)

249
 Her düşünen akıl aynı, bir ve tek ‘ilim’ ile ilgilenir. Akıl
ya inanç ya da kanıt üretir. Kanıtlanmayan inanç olamaz ve
olmamalıdır. Resuller ve nebiler akla ve aklını kullananlara
hitap eder. Aklı başında olmayan kutsal mesajlardan sorumlu
değildir. Ayetler de ilmi, kuvvetleri, “Kuvvetlerin izdihamını”,
ilmin cisimleşmesini, kalbi ve kalbin aklı nasıl kullandığını ele
alır. Yer ve göğün halk edilmesi Hakk’ın mevcudat ile
gizlenmesidir. Arş, su üzerinde, ilim ve akıl öncesi haldir,
mevcudat ile gizlenen Hak, yaradılışa hükmeden kalp ile açığa
çıkar. Celalî nazar edilen ilk cevher, hayâsından, saygısından
kısmen su ve kısmen ateşe, bugünkü deyimle ilim yüklü
‘plazma’ya, enerji-kütle, madde-manaya dönüşmüş. Sema, latif
cevherden, arz da kesif cevherden oluşmuş. Dünyada oluşan ilk
ev Mekke’deki Kâbe, Hakiki Kalptir. Hakiki kalp, ilim ve hikmet
yüklüdür, güçlü kuvvetlerin toplandığı yerdir. Hakkın arşının,
müminin kalbinin, kadim olması ilk oluşundandır ve beden
hadistir, sonra oluşmuştur. Beden, hakiki kalbin tesiri ile
vücutlaşır, cisimleşir. Beden ve bedenin organları kalbe tabi
olarak oluşur. Organların kuvvetleri kalpten geçer. Kâbe, kalp,
vuslata götüren nurdur, Hz. İbrahim’in ayak izi yani akıl
oradadır, tavaf edilmelidir. Kalp, ilim yüklü ve sürekli iletişim ve
etkileşim içindeki kuvvetlere akıl ile hükmeder. Aklını
kullanmayana hizmet eden kuvvet olamaz. (3)

Hacca gidiş İslam’ın beş şartından biridir. Hacılar, kutsal

olarak tanıdıkları Kâbe’nin etrafında yedi kere döner, içine
girmeye veya içini görmeye de can atar. Dıştan içe giriş, içten
içe yolculuk, siyah taş veya noktayı içte arayıp bulma, eşyanın
hakikatine böyle ulaşma, hep yüceltilir.

250
 Yedi semadan, arzda yedi makamdan, söz edilir. Her
mertebede her ayetin, delilin anlamı farklıdır. Her ziyaret bir
üst düzeydeki anlayışa ulaşmaktır. Akıl ile akıllıca, bilinçle
yapılan her yolculuk bilgisine bilgi katar insanın. Gözünü açıp,
açılmış gözlerle, apaçık olan delilleri, görmek basiret sahibi
yapar insanı. Kalbin duyguları arasında bilinçli dolaşıp
duygusallık yapmak akılsızlık değil akıllanmaktır. Organların
kalpten geçen kuvvetlerini izleyerek, kalbi ziyaret etmek, organ
ve yeteneklerinin yeniden keşfidir. Gözde görme gücünü
oluşturan kuvvetlerin, kalpten beyne geçen kuvvetler
olduğunu idrak etmek insanı basiretli yapar. Bu bilinçle
yapılacak her tavaf, ziyaret, insanın kendini yeniden
keşfetmesini sağlar. İlk doğumda, çocuğun kalbi ilk oluşan
azadır, yeniden keşifte oluşan veya doğan ise kalbin
çocuğudur. Beşer, insan ve olgun insanın ilk adımıdır.

Belki de insanın fena bulması veya fani olması yok

olması değil yoktan, yokluktan var olmasıdır. Varlıkta yokluğun
ve yokluktan varlığın idrakine ermek önemlidir. İslâmiyet,
“Savm, salât, hac, zekât, kelime-i şahadet” diye özetlenir. Uruç
edercesine oruç tutup, kıyameti koparcasına kıyama durarak
namaz kılan mümin, hacca gider ve tavaf ederek emanetini
kurban edip iade ederek zekât verirse, okunamayan kelime ile
şahitlik edebilir.

Umarım, bilerek, şahitlik etme onuruna erişebiliriz.

(1) http://necdetaltinay.blogspot.com.tr/2017/03/gunesle-gizlenen.html
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com.tr/2017/07/nazarla-olusum.html
(3) http://necdetaltinay.blogspot.com.tr/2017/10/insann-cevheri.html

251
 Yaşayan Kalptir
Her düşünen akıl aynı, bir ve tek ‘ilim’ ile ilgilenir, ya
inanç ya da bilimsel kanıt üretir. Kanıtlanmayan inanç olmaz.
Ayetler de ilmi, kuvvetleri, “Kuvvetlerin izdihamını”, ilmin
cisimleşmesini, kalbi ve kalbin aklı nasıl kullandığını ele alır.
Mevcudat ile gizlenen Hak, yaradılışa hükmeden kalp ile açığa
çıkar. Hakiki kalp, ilim ve hikmet yüklüdür, ‘güçlü kuvvetlerin’
toplandığı yerdir. Beden, hakiki kalbin etkisiyle vücutlaşır,
cisimleşir. Beden ve bedenin organları kalbe tabi olarak oluşur.
Organları oluşturan kuvvetler kalpten geçer. Belki, ne zaman
ne olacağına ilişkin kodlanıp da geçerler.

“O, her an, her şey ve herkes ile bir şen’de, bir
neşe’dedir ve O’nun her şeye, herkese bir nazarı vardır. Her
şey ve herkes kendisine özgü bir nazar olduğu için vardır.”
(42.38) “Hakk’ın arşı, mai, bir çeşit su, sıvı, üzerindeydi. Arş,
akıl öncesi bir durumdan ibarettir; ilim öncesi durum üzerine
bina kılınmış, inşa edilmiş ve ilme dayanan cisimler âleminin
vücut olarak öncesidir.” Bir hadis der ki: “Yüce Allah, en evvel
bir cevher, enerji halk etti, cevhere celali ile nazar edince,
cevher hayâsından eriyerek, kısmen su ve kısmen de ateş
oldu.” Cevher hayâsından, saygı ve edebinden, kısmen su ve
ateşe, bir anlamda ‘plazma’ya, maddenin dördüncü hali,
plazma haline, dönüşmüş denebilir. “Bu kavram da zaman
itibariyle değil ama rütbe olarak, arşın, maddenin üstünde,
evvelinde, olduğunu gösterir. Aynı şekilde bebeğin bedeni,
arzı, su içinde oluşup gelişir. Müminin kalbinden ibaret
bulunan, Hakk’ın arşı da, oluşum ve gelişim açısından, su ve
maddenin vücut olarak öncesidir.” (11.7)
252
 “Sonra semanın icadı kast edildi. Sonra denmesi, zaman
açısından birinin önce oluşturulduğunu değil, farklı şeylerden
ve farklı şekilde oluşturulduklarını gösterir. Zira orada zaman
yoktur. Sema latif, arz ise kesif cevherden, enerjiden oluşur.
Arz gibi sema da, madde ve surette farklı, yedi kat olarak takdir
edildi. Her semaya amacı, işleri, araçları, tesir ve tedbirleri
işaret edildi.” (41.11, 12)

“Dünyada oluşan ilk ev Mekke’deki Kâbe’dir. Bu ev yer

ile göğün yaradılışında, su üzerinde ilk zuhur eden evdir ve su
üzerinde beyaz bir köpük olduğu, yeryüzünün bunun altında
döşendiği rivayet edilir. Söz konusu ev ‘Hakiki Kalp’tir. Su
üstünde zuhuru hayvanî ruh seması ile beden arzında nutfeyle
alakalı oluşundandır. Yeryüzünden evvel halk olunması, kalb-i
hakikînin kadîm ve bedenin hadis olduğuna işarettir. Kalbin
davranışlarından bir kısmı nefsanî bir kısmı ise ruhanîdir. Kalbin
su yüzeyinde beyaz köpük olarak tanımlanması cevherinin saf
olduğuna ve yeryüzünün onun altında döşenmiş olduğuna
işarettir. Beden, hakiki kalbin tesiri ile vücutlaşır, cisimleşir.
Beden ve organları kalbe tabi olarak oluşur ve gelişir. Böylece
ruhun beden ile alakası kurulmuş olur. O beytte, âyat ve
beyyinat, delil ve mevcudat, yâni ulum ve maârif, ilim ve
bilgiler, hüküm ve hakayık, hakikatler vardır, o ayetlerden,
delillerden, biri de Ruh Nurunun kalbe varış yeri olan ‘akıl’
vardır.” (3.96, 97) Beyaz köpük olan hakiki kalbin, saf hali ruh
ve cisimleşmiş hali ise bedendir. DNA için maddeye ne zaman,
nasıl ve ne yapacağını bildirerek hükmeden yazılım, program
denir. Kalp de, DNA dâhil, tüm yaradılışa hükmedebilir. Yer ve
göğün halk edilmesi, Hakk’ın mevcudat ile gizlenmesidir.

253
 “Cismanî şehvetlerle perdelenip, nefsanî lezzetlerle
meşgul olmaları sebebiyle nefislerinin, beden ve bedenin
terkip ve mizacından ibaret olduğunu zannederek, kuddus
cevher ve fıtrat-ı nurdan, kutsal cevher ve nurun yaradılışta
kazılı oluşundan, gafil oldular. Somut cisim denizi ile soyut ruh
denizi indirilmiştir. Bu iki deniz insan vücudunda buluşur.
Aralarında, ne hayatın cevherinin letafetinde, ne de madde
cesedinin kesafetinde olan ve ‘berzah’ diye adlandırılan,
‘hayvani nefis’, beşeriyet canlılığı vardır. Denizlerin arasında,
berzahta ne latif ne de kesif denebilen, nefsanî canlılık
bulunur. Nefis her ikisinden de dengeli yararlanır, ne ruh
bedeni latif, ne de beden ruhu kesif, yapabilir.” (55.19)

Aldığı her gıda insana ‘güçlü kuvvet’ verir. Yediği

besinler, aldığı nefes, içtiği su, okuduğu kitap, edindiği bilgiler,
gücüne güç katar. Bir açık sistem olarak, insanın çevresinden
aldığı her şey ‘girdi’ veya ‘gıda’dır. Her besin belirli koşullar
altında alınır, işlenir ve yine daha güçlü kuvvetlere
dönüştürülür. Bedensel, maddî güç de olsa, beyinsel güç de
olsa, tüm ‘güçlü kuvvetler’ girdidir; bünyemizde bedensel veya
zihinsel işleme sürecinden geçirilip çevreye çeşitli çıktı verilir;
üretim, işleme, tüketim süreklidir. Vücudumuzda en küçük
birim denebilecek atomlardan oluşan bir molekülün bir başka
molekülü üretip kodladığı ve bunu, hücrenin içindeki, ‘seri
üretim yapan molekül üretme fabrikasına’ gönderip aynı
proteinden çok miktarda üretim yapılmasını sağladığı bir
gerçektir. Beslenmek, hava, su ve ateşten çeşitli katkılar alarak
güçlü kuvvetimizi geliştirmek zorundayız. Bu kapsamdaki bütün
eylem ve olayların tümü bir kuvvet ‘iletişim ve etkileşimidir’.

254
 Maddi ve manevi kuvvet alış verişi içindeyiz. Birisinin
düşünce gücünden etkilenir yeni bir fikir, düşünce üretiriz,
hepsi bilgi işleme fiilidir. İşlemin öncesi, sırası ve sonrası
kuvvete dayanır. Tüm faaliyetler kalbimizin kurgusunda,
yönetim, denetim ve yönlendirmesindedir, hepsi bir kalp
fonksiyonudur. Genel ve geniş kapsamlı düşünüldüğünde, aklın
sonradan geliştiği de dikkate alındığında, her şeyin kalbin
yönetim ve denetiminde yürüdüğü apaçıktır.

Kalbin bir tarafı ruh veya ilimdir. Diğer tarafı ise,

bilimsel özellikler yüklü kuvvetlerin belirli alanlarda izdihamı,
toplanmasıyla oluşan, cisimleşme ve maddeleşmedir. Kalbin
ruh ve madde tarafları bir nazarla var bir nazarla fani, yok olur.
Celalî nazara dayalı mevcudat ile giz’lenen Hakk’ın, Halk olarak
görünmesine kalbin nefsanî yönü denebilir. Bu bakışta her şey
birbirinden farklı, her oluşum bir diğerinden ayrı bir varlıktır.
Halka, Hakk’ın cemalini görmek üzere bakışta ise her şeyin bir
ve tek ilimden kaynaklandığı görülür. Var olan herhangi bir
şeyin kendiliğinden oluşması, çevreye ihtiyaç duymaması
mümkün değildir. Hakkın cemal ve celalini görmek, hayata
Hakk’ın arşı olan kalbin olumlu veya olumsuz sıfatlarıyla
bakmaktır. İlk oluşan kalp, yaşamı oluşturan kalptir. Celalî
nazar ile var olan cemali bakışla fena bulur. Rahmanda rahimsi
yaşam güç ve kuvvet kaybıdır, kaybın telafisi için beslenmek
zorunludur. Bu amaçla zerreler, kuvvetler arası iletişim ve
etkileşim süreklidir.

Umarım, kalbimizi tavaf ederek, kalbi idrak eder,

bilgiden ilme yücelebiliriz.

255
Nefsin Nikâhı
Beden, kalbin maddeye bağlı ve bağımlı, kesif,
cisimleşmiş kısmıdır. Kalp için bedenin sağlık ve sıhhati önce
gelir. Nefis, bedenin kemalini, olgunluğunu sağlamaktan
sorumludur ama önce sağlık. Beden sağlığı sağlanmadıkça
nefsin manevi olgunluğunu sağlayıcı basireti açılmaz, idraki saf
olmaz ve rüştünü ispat edemez. Ulvi bilgilerden rızkını almadığı
sürede de nefis yetim sayılır. Yetimler nikâhlandığı zaman
rüştünü kanıtlamış olur ve kendilerine hakları olan malları
verilir. Doğal olarak insanın çocukluk evresinde, bedensel
organları yeterince gelişinceye kadar, insanlık konusunda
olgunlaşması beklenmez. Bu devrede nefis, bedenle meşgul,
onunla dalgındır ve kendi kemalinden gafildir.

Bedensel organlar olgunlaşınca, nefis, bu organları

manevi olgunluğuna erişmek amacıyla kullanabilir. Nefsin akıl
basireti açılır, fıtratında kazılı ilmi ile yaradılışı zahir olur,
beşiğinde uykusundan uyanır ve gaflet uykusundan yakaza
haline geçer, cevherinin kutsallığını anlar, yerini, merkezini ve
amacını anlar. Bu gelişmenin iki nedeni vardır. Birisi organlarını
kullanma yetkisidir. Örneğin aklını kullanmaya yetkilidir. İkinci
neden de bedenle daha az meşgul olup, azaların bedene
tahsisinden feragat edebilir. Örneğin, aklı, bedensel ihtiyaçların
karşılanmasında daha az kullanıp, aklın tamamen bedensel
sağlığa tahsisinden feragat edilebilir. Ancak büyümenin, aklı
başında olmanın uzun süre alması ve bedensel gelişimin kuvvet
ve şiddete eğilimli olması nedeniyle, nefis kendiliğinden ve
kendi kendine, tamamen ulvi yöne dönük, aklın olgunluğuna ve
kutsal arzuların tahsiline soyunamaz, girişemez.

256
 “Kırk yaşlarında, insan, hakikati arar. Nefis, fıtratına,
yaradılışına uygun fedakârlıklar yapar. Kendi âlemine döner ve
yaradılışının nurları ışıldar, olgunlaşma arzuları şiddetlenir. Bu
durumda hakikat yetimlerinin kefili, kayyumu olan Ruhulkuds,
kutsal ruh, kutsala veya kutsallığa götüren ilim; nefsin rüştünü
görürse, ona, hakkı olan hakikat ilim ve hüküm mallarını
vermeye başlar. Çünkü nefis artık eşyanın hakikati için
nikâhlanacak kadar büyümüş, yücelmiştir. Güzelliğin içtenliğini,
bedenselliğin ruhsallığını, ilimselliğini basiretiyle anlar. Esas
olanın şekil olmadığını, şekil alan, şekle girenin öz olduğunu
idrak etmiştir. Nikâhlanıp da bağlanmak, özün kalbe akışını
sağlar, manevi tatmine götürür.” (46.15)

“Cismanî şehvetlerle perdelenip, nefsanî lezzetlerle

meşgul olmaları sebebiyle nefislerinin, beden ve bedenin
terkip ve mizacından ibaret olduğunu zannederek, kuddüs
cevher ve fıtrat-ı nurdan, kutsal cevher ve nurun yaradılışta
kazılı oluşundan, gafil oldular. Somut cisim denizi ile soyut ruh
denizi indirilmiştir. Bu iki deniz insan vücudunda buluşur.
Aralarında, ne hayatın cevherinin letafetinde, ne de madde
cesedinin kesafetinde olan ve ‘berzah’ diye adlandırılan,
‘hayvanî nefis’, beşeriyet canlılığı vardır. Denizlerin arasında,
berzahta ne latif ne de kesif denebilen, nefsanî canlılık
bulunur. Nefis her ikisinden de dengeli yararlanır, ne ruh
bedeni latif, ne de beden ruhu kesif, yapabilir.” (55.19)

“O beytte, Hakk’ın arşı olan Kâbe’de, mümin kulun

kalbinde, delil ve mevcudat, ilim ve bilgiler, hüküm ve
hakikatler vardır, o delillerden biri de ‘akıl’dır.” (2.96, 97) “Arz
gibi sema da, yedi kat olarak takdir edildi.”
257
 “Her semaya, amacı, araçları, tesir ve tedbirleri işaret
edildi.” (41.11, 12) Kalbin bir tarafı ruh, diğer tarafı maddedir.
Kalbin ruh ve madde tarafları, Celalî bir nazarla var, cemal’i bir
nazarla fani, yok olur. Celalî nazara dayalı mevcudat ile
giz’lenen Hakk’ın, Halk olarak görünmesi kalbin nefsanî
yönüdür. Bu bakışta her şey birbirinden farklı, her oluşum bir
diğerinden ayrı bir varlıktır. Halka, Hakk’ın cemalini görmek
üzere bakılırsa, her şeyin bir ve tek ilimden kaynaklandığı
görülür. Hakkın cemal ve celalini görmek, hayata Hakk’ın arşı
olan kalbin olumlu veya olumsuz sıfatlarıyla bakmaktır. Celalî
nazar ile var olan cemal’i bakışla fena bulur.

Her ne yaşanırsa tüm varlık ile yaşanır, kısmî yaşanmaz,

organsal yaşanmaz, bir bütün olarak yaşanır. Duygular akılla
yaşanır, aklın kullanımında duygular da etkindir. Aynı anda
hem gülüp hem ağlama, duygu ile gidip akıl ile durmak olmaz.
En iyi bilinen deyim ‘kalbinin sesini dinle’. Çocukluk, gençlik ve
olgunluk gibi evrelere bakılırsa, aklın ve duyguların aynı anda
yaşandığını ancak beden ve ruhun yaşanmasında, yoğunluk,
önem ve öncelik aldığı görülür. Bu açıdan bakış ile olgunluğa
gidiş incelenebilir. Önce beden öne çıkar, ele alınır, sonra
sırasıyla hayvanî nefis, insanî nefis, duygusallık, kalbî yaşam,
ruhsal evreler öncelik alır. Herkes kendi hayatında dört
mevsimi yaşar. Gençler için ‘ ilkbaharında’, orta yaşlılar için
‘sonbaharında’ deyimleri kullanılır. İnsanın, gece, nefsanî
karanlık ve gündüz halleri yani ruhun nurunun, hakikat
güneşinin gurup ettiği ve parladığı da gerçektir. Aydınlanma
sürecinin başında geceyi yaşarken, aydınlanıp, aydınlatma,
gündüz aşamasına geçilebilir.

258
 Örneğin aklı iyi ile kötüyü ayırt etme gücüne ulaşınca ve
bedensel ihtiyaçlar azalınca, kişi aklıyla insanlığın tahsiline
gayret gösterir, böylece nefis de olgunlaşmaya başlar.
Bedenden ruha yüceliş sürecinde, nefsin karanlıktan aydınlığa
çıkışı, firavunluktan, ilham alan hale yücelişi gözlenir. Genel
anlamda ‘kuvvetlerin sürekli iletişim ve etkileşim’ içinde
oluşuna paralel olarak, yüceliş sürecinde ehli ile dayanışma ve
yardımlaşma ihtiyacı duyulabilir.

Ayette, (46.15), “Kırk yaşlarında, insan, hakikati arar,

çünkü nefis artık eşyanın hakikati için nikâhlanacak kadar
büyümüş, yücelmiştir” denmesi anlamlı olabilir. Kalbin
yaşamında nefsanî olay ve eylemler yerini kalbî duygular ve
ruhsal gelişime bırakabilir. Maddenin kesafeti ve ruhun letafeti
nedeniyle nefis, şiddete, aşağıya, karanlığa eğilimlidir. Yücelişin
sürekli ve amaca ulaşıncaya kadar sürebilmesi, kesifin latif ile
dolanırlılığını, karşılıklı bağlı ve bağımlılığı, gayretlerin sadakat
ve kararlılıkla sürdürülmesini gerektirebilir. Üstelik bireysel
yüceliş ile insanlığın yücelişi paralel olacağı için aynı sürecin
içinde daha önce aynı yücelişi yaşayan nebilere ve Resule
sadakat söz konusu olabilir. Bu durum ayette ‘nikâhlanma’
olarak ele alınmıştır denebilir. Bilerek, bilinçle, sevip isteyerek,
aşkla, ilahî aşk için, aşka evet denebilir.

Umarım, dayanışma içindeki yüceliş sürecinde,

gereğince azimli ve kararlı olabiliriz.

259
 Hakk’ın Hakikati,
Geliş ve gidiş kavramları, önce bir hareket olduğunu,
hareket eden bir şey olduğunu ve sonunda da ne yapıldığının
bilindiğini gösterebilir. Söz konusu insan ise gidiş ve gelişin bir
amacı olması da gerekir. Hatta geliş ve dönüş yollarının ayrı
olması, yönlerinin ters olması beklenir. İnsanın kendini bilmesi,
doğayı, dünyayı ve evreni bilmesinden geçer. Farkındalık
kavramı çok genel ve geniş kapsamlıdır. Var olanlar arasında,
değişen ve değişime tabi olarak gelişen insanın, insan olması,
doğal bir olay gibi görünür. Bunun böyle olmadığı,
düşünülünce görülür. Ormanda kaybolan birisi çevresine uyum
gösterirse yaşayabilir. İnsanın insanlıktan uzak bir doğal
ortamda insan olarak kalabilmesi zordur. Küçük yaşta ormanda
kaybolan birisinin insanlığa katkısı olamaz hatta insanlıktan
çıktığı görülür. Kısaca, insanı, insan, yetiştirerek, inşa eder.
Böylece, Âdemin yaratılış hikâyesi ve âdemoğlunun neslinin
devamı daha iyi anlaşılabilir.

Bilimsel ve dinsel düşünce nehirlerinin çıkış kaynağı

aynı ilim pınarıdır. Düşünen insanlar akıllarını kullanmış, akla
uygun yollar bulmuştur. Üretilen fikirler hayal âleminden de
kaynayabilir. Akıl için düşünmek ve derin düşüncelere dalmak
doğaldır ama fikirlerin kaynağı ilham, sezgi ve akla uygun hayal
de olabilir. Doğanın incelenmesi sonucunda, ardındaki ‘altın
orana’ ulaşılmış ise, bu var olanın keşfidir. Fiziksel ve kimyasal
yasaların veya genel anlamda ilmin kaynağının merak edilmesi
de akılcıdır. Hayal âleminden çıkıp gelen bir fikir, ilham veya
sezginin, doğal ortamda kullanılıp kazanç elde edilmesi varken,
gelenin nerden geldiğinin merakı ertelenebilir.

260
 Bilim insanları fikir üretir, mimarlar tasarım yapar ve
mühendisler uygulayıp ürün üretir. Cep telefonunu kullanan,
ardındaki teknik ve teknolojiyi düşünmese de olur. Günlük
yaşamda yararlanılan her türlü alet, edevat ve aracın ardında
çok şey vardır ama çok kişi bunların ne olduğunu, ne bilir ne de
bilebilir. Normal insanlar, ot verir süt alır gibi, maaş verir fikir
alır, ücret ve fiyat ödeyip bir şeyler satın alır. Ekmeğin, ekip
biçmekten geldiğini bilemeyebilir. Fikir üretenler, fikirlerden
ürün üretenler, bu ürünleri kullananlar önlerindeki ve
ellerindekiler ile çok meşgul olabilirler. Fikirlerinin ve
ilhamlarının kaynağını merak etmeyen bilim insanlarının ve
ürünlerin nasıl üretildiğini merak etmeyen kullanıcıların
duyarsızlığı aynıdır. Bilim insanlığı, doğayı geçip onun
ardındaki ilimsel gerçeğe ulaşmalıdır.

“Eşya ve görünen vücutlar, ezeldeki ilimlerinin açığa

çıkmış halidir. Eşyanın aslı ve esası, görünen maddenin
hakikati, Hakk’ın yokluk aynasındaki görüntüsü, gölgesidir.
İlmin görünür haline ‘gölgenin uzatılması’ denir. Vücudun,
ilminden ayrı ve gayrı bir ismi, cismi ve resmi olamaz ama
farklılığa yalnız akıl şahitlik eder.” (25.45) “Sıfatının tecellisi,
ortaya çıkışı için ‘nefhaat-i Rabbaniye rüzgârlarını’, ‘şişirici
rüzgârları’ gönderir.” (25.48) Bir bardağın tasarım, üretim ve
malzeme bilim ve teknolojisinden ayrı bir ismi, cismi ve resmi
olamaz, akıl da buna şahittir. Ancak bir bardağın kendisi ile ilmi
ayrı şeylerdir akıl buna da şahittir. Bardak ve ilmi birbirinden
ayrılamayan farklı şeylerdir ama bardak da ilminden başka bir
şey değildir, içinde ilimden başka bir şey yoktur. Küp şeker
küpünden ayrılamaz.

261
 Bazı hallerde bilginin ötesine geçmek, ilme yücelmek,
bilimden vazgeçmek değildir. Bilimin kaynağı ilimdir. Kaynağına
inmek için altın yumurtlayan tavuğu kestiren merak da insana
aittir. Sezgilerine güvenen bilim insanları da aldıkları ilhamın
kaynağını merak edip ilmi hayal edebilir. Evrende her zerre,
birbirlerini algılar, iletişim ve etkileşim içinde, ilme dayalı,
uyum içinde olduklarını bilim kanıtlar. Zamanın olmadığı, uzay
zamanın birleşik bir alan olduğu da, akla rağmen, sezgiyle
kanıtlanır. Akıl, bir gölge gördüğünde, gölgesi düşen bir madde
ile ışığın varlığını ve yerlerini otomatik olarak düşünür. Evrenin
aniden şişen bir zerreden oluştuğu da akıl için makul ve
mantıklıdır. Ayet de zaten “Sıfatının tecellisi için ‘şişirici
rüzgârları’ gönderir” demektedir. Fikir ve söylemlerin aynı
olmasına karşın kaynakları ayrı olarak düşünülür. Aynı olan iki
fikir ve iki söylem ancak aynı kaynaktan çıkabilir, akıl buna
şahit olabilir. Bilimsel ve dinsel fikirlerin kaynağı bir ve tektir
Hak’tır. Açılım Hak’tandır, Hakk’ındır, Hak’tır, ilim Hakk’ın
gölgesidir, fikirler ilham ile gelir, akılla geliştirilir. İlim ile
uygulamalar arasında, ara yüz veya ara kesitte, gölgeleşme ve
pıhtılaşmadan söz edilir. Âlim de arif de aynı kaynaktan
beslenir.

Haktan geliş ve hakka gidiş yolları birbirlerinden ayrı ve

zıt yönde değildir. Aynı yoldan ve gelindiği yönde gidilir, ondan
gelinir ve ona gidilir, tüm hareket de onundur, ondadır,
onunladır. Onun istediği olur, olan da budur zaten. Hakikat,
gerçeklik ‘sen nasıl istersen öyledir’ kavramı bilimsel olarak da
kanıtlanır. (1),(2)

262
 Gerçekliğin ölçüm yapmadan önce belirsiz olduğu,
ölçüm yapıldaktan sonra belirli olduğu bilimsel deneylerle
kanıtlanır.

Foton ve elektron, ‘çift yarık’ deneylerinde, ölçüm

kaydedildiği zaman parçacık olarak davranır, aksi halde dalga
fonksiyonu gösterir. Dalga özelliği gösterdiğinde asla madde
oluşamaz. Doğa vardır ve gerçektir ama insanın yetişmesinin
ve inşa edilmesinin doğal olmaması gerçeği düşünüldüğünde,
doğa yalnızca bir araçtır sanki. Doğa ve doğal gerçeklerin
‘insana göre’ olma niteliği vardır. İnsanın nazarı, diğer canlıların
bakış ve görüşlerinden çok farklıdır ve doğada farklı sonuçlar
doğurur. Doğayı ve doğal oluşumları tayin edici karakteri, insan
nazarını kıymetli kılar. Gerçeklik, insanın ‘ölçme’ seçimine bağlı
ve bağımlıdır. Doğa, ezeldeki ilmin açığa çıkmış halidir, ilmi
idrak eden de yalnız insandır.

Her şey insan için, insan Hak içindir. Âdem böylece

halife olur. Hilafetin gereği olarak doğaya hakkını verir, nasıl
olacağını tayin eder. Saygı duyulan, fikir üreten bilim insanı
‘gerçekliğin, insanın ölçüm yapmasıyla’ oluştuğunu söyler. Arif
de ‘âlem Âdem için, Âdem Allah içindir, insan bu amaca
ulaşabilecek şekilde donatılmıştır’ der. Evren bir araçtır ve
Yaratıcının bilinmesi, Hakkın hakikatine ulaşılması amacıyla
insanın kemaline hizmet eder.

Umarım, biz de Hakk’ın hakikatini idrak edebiliriz.

(1) Bilimfili.com/Gerçekliğin ölçülmeden önce var olmadığı kanıtlandı.
(2) “reality is what you choose it to be”, bilimsel olarak da kanıtlanır.

263
 İnsan, Bir ‘Kutsal Fikir’dir
İnsan, bedeni ve ruhu ile çok yönlü bir âlemdir. Beden
Medine’si, şehri, ilminin cisimleşmesiyle, çok karmaşık ilişkiler
içindeki parçalardan oluşur. Maddeden canlı organizmalara
geçiş kadar karmaşık diğer bir geçiş de hayvanlar âleminden
insana geçiştir. İnsanın, beşerî nefis veya hayvanî ruh denilen,
canlılığı, bitki ve hayvanlardan farklıdır, insanı doğurmaya
yatkındır. Bitki ve hayvanların analizinden elde edilen bulguları
sentez ederek bir sonuca varmak yanıltmayabilir. Ama insanı
analiz ederek, davranışlarını inceleyerek, olgun insan
kavramına doğallıkla ulaşmak yanıltıcı olabilir.

“Düşünme, düşünerek fikir üretme gücü ve kuvvetini,

kutsallığı nedeniyle, terbiye etmeye gerek duyulmaz, cisim ve
cesetten arınmış olması nedeniyle de fena etmeye, fani
olmasına gerek yoktur. Düşünebilme, fikir üretme yetisi kısa
zaman içinde, bir anda, zahir olabilir ve bir anda bir fikir ortaya
çıkabilir ve delillerle yön değiştirerek tüm kıyaslamaları
birleştirip senteze ulaşabilir. Kalp, vücudun birliği ve
bütünselliğini idrak eder ama kıyas yolu ile cüzî, kısmî,
parçalara ait bilgilerden sistemin bütününe fikirsiz geçilemez.
İnsan, beden şehrindeki her ayrıntıyı tam olarak idrak edemez.
Bilinen ayrıntılar, bütünü oluşturacak şekilde birleştirilemez.
İlim ve cisim âlemleri ayrı iki âlemdir. Ayrıntılı incelemelerle
bilinmeye çalışılan parçalardan, bütüne ve onu oluşturan fikrin
kendisine ulaşmak mümkün değildir. Fikir sayesinde iki âlem
idrak edilebilir.” (27.22) Kuş gibi uçak bile, kuş değildir.

İnsan, üst sistem, organların her biri bir alt sistemdir.

Alt sistemlerin, göz ve kulak gibi, işlevleri, nasıl çalıştıkları,
incelenirse, anlaşılabilir ancak üst sistemden alt sisteme nasıl
geçildiği, kıyas yapılarak, kıyas yöntemiyle anlaşılamaz.
264
 Kök hücreden organlara geçişin nasıl olduğunu anlamak
zor olabilir. “Nasıl oluyor bilinmez ama böyle oluyor” deyimi,
kütle veya madde oluşumunda denildiği gibi, iyi bilinen
‘bilimsel’ bir gerçektir. Bir otomobil üretiminde binlerce parça
farklı yerlerde üretilip bir yerde birleştirilir. Birbirine kıyasla
imal edilen parçalar bütüne ilişkin fikir vermez. Bir parçadan
arabanın modelini çıkarmak veya model değiştirmek zor
olabilir. Günlük olay ve eylemlerden toplumun nereye gittiğini
anlamak zordur. Her yapılan veya düşünülenden karakter
analizi yapılamaz.

Bir ayette, ‘İlim, Hakk’ın gölgesidir’ deyimi geçer.

(25.45) Gölge, akıl için bir ‘şey’ belirtisidir. Gölge, gölgesi düşen
bir cisim ve gölgeyi belirli bir şekil ve açıyla düşüren ışık
kaynağını düşündürür. Karanlık olan gölgenin kendisine değil,
cisim ve ışığa ilgi duyulur. İlmin gölge oluşu, karanlığının
aydınlanması, bilinmezliğinin bilinmesi, anlaşılamayanın
anlaşılması gerektiğini gösterebilir. Hakkın anlayış ve idrakine
‘Hakikat Güneşi’ denebilir. İlim fikirlerle uygulanabilir ve
anlaşılabilir. Bu nedenle doğrudan Hakk’ın bir parçası olan ve
henüz cisimleşmemiş olan ilim ve fikir kutsaldır. Düşünme ve
fikir üretme yeteneğini, kutsallık nedeniyle, terbiye etmeye
gerek yoktur. Henüz cisimleşmediği için fani de değil, fena
bulması da gerekli değildir. Temel fikirler, ana fikirler bir anda
zahir olup ortaya çıkar, şimşek gibi çakabilir. Delilleriyle geri
dönüşü kolaylaştırır, temel fikirlerin doğruluğu, diğer mevcut
bilgilerle kıyas edilerek, kanıtlanır. İnsan, olgun, kâmil insan
nihai ve kutsal bir fikirdir. ‘Bizim gibi yiyen içen biri işte’ gibi
tanımlamalarla, bilgi veya bulgularla bilinemez. Beden
Medine’sinde, birbirleriyle uyumlu alt sistemler ortamında,
ayrıntıların tümü bilinemez, ancak sistemin bütünlüğü
anlaşılabilir. Kalp, zâtı ile ancak külliyatı idrak eder.

265
 Bir araba gören, arabanın bütününü görür, ayrıntılarını
göremez. Parçaların uyumu, üretim teknik ve teknolojisi
bilinemez. İlmin tümünü bilmek Hakkı bilmek olamaz.

Canlıların hücre veya DNA’larını analiz ederek canlılık

fikrinin bütünü anlaşılamaz. İnsan yaratma fikrine, insanların
davranışlarını veya alt sistemlerini inceleyerek ulaşılamaz.
Yapay zekâ çalışmalarını insan ile kıyaslamak uygun olmasa
gerek. Yapay kalp, yapay mide gibi alt sistemlerin birleştirilmesi
bir insan etmeyebilir. Yapay zekâ çalışmaları sonucunda insanı
tanımayan, insana saygısız bir yapay zekâya ulaşmak,
Yaradan’ı inkârı hatırlatabilir.

“Hal lisanı ile tespih etmek, vasıflarınla sıfat tecellilerine

hamt etmek ve olgun sıfatıyla hamt edici olabilmek için sıfatı,
maddeleşme arızasından tecrit ederek, sıfatın cisimlenme
öncesini idrak ederek, Rabbini tespih et. Zatında fena
secdesiyle secde et. Sana hakkel yakin gelinceye kadar ibadet
et. Sana hak yakın geldiğinde vücudun inkıza bulur, biter, abid
ve mabut gayri olmaz, bir olur, Hu olur. Hakkel yakin
geldiğinde, bu bilince erdiğinde, vücudun inkıza, biterek,
tamam olup son, bularak, âbid ve mâbud, ibadet eden ve
edilen, cemian, bir bütün olarak, gayri değil, Hû olmak
suretiyle, böylece, senin ibadetin nihayet, son, bulsun.”
(15.98,99) “İlim seferinde, korku ortamında, namazı
kısaltmakta sakınca yoktur.” (4.101) Kur’an katıksız, Hakk’ın
gayri batıl ile karışıklığı olmayan, Hakken yakındır, ayni
cemden, vahdet makamından kaynaklanır, kalp makamından
olsaydı ilmen, ruh makamından olsaydı aynen yakın olurdu.
Zatın tevhidini ispatlamak için nebi ile önce ‘kul’, sonra ‘resul’,
sonra da ‘Hak’ ilişkisi kuruldu. Kul-resul-hak bir oldu, tevhit
edildi. İkilik ve benlik ile perdelenmemek için kendi zatın ile
Allah’ı tenzih et ve ‘gayrı’ bir şeyin olmadığını kabul et.
(69.51,52)
266
 “Günlük hayatta çevresinde muhteşemin ihtişamını
görerek, kalp huzuru içinde oluşuyla namaz kılan kişi, Hak ile
meşgul olduğundan faydasız şeylerden kaçar, yüz çevirir ve
benlik sıfatından vazgeçerek yani zekât vererek, huzur ve
hazlarının fazlasından kaçınır. Lezzet, şehvet ve hazlarının
hukukuna riayet ederek koruyan yakin sahibi müminler
kurtuluşa götüren mevte ermişler, kapısına kadar gelmişlerdir.
Hukukun dışına çıkanlar, fazlaya kaçanlar, nefsin peşine
düşerek nefsin isteklerini yerine getirdiklerini düşünenler,
nefislerine düşmanlık ederler.” (23.1-2)

“Sonra kendisine ruhumuzun üflenmesi ve suretimizle

tasviri sebebiyle insanı, yaradılıştan gelen “başka bir hale
girme” haliyle halk edilmiş olarak inşa eyleriz. İnsanın
yaradılışından, fıtratından gelen ahdi misaka uyma hali bir
halden diğer hale geçiş yeteneği demektir. Bu yetenekle insan,
evrimsel gelişim alanı olan doğadan kurtulma ve önce
yükselerek sonra da yer çekiminden kurtulup yücelerek hal
değişimiyle ‘inşa’ edilir. İnsan gerçekte böylece halk edilmeyen
bir halktır. Yani halk edilen diğer tüm doğadan farklı olarak
inşa edilerek yaratılan yaratıktır. Bundan sonra sizler tabiat
açısından ölüsünüzdür. Doğaya bağlı ve bağımlı değilsinizdir.
Kısaca, kurtuluşa götüren mevte ermişsinizidir. Benlik ve
bencilliğinizden vazgeçme zekâtını vererek yeniden doğuşa
adaysınızdır. Sonra siz kıyameti sugra gününde, ikinci defa
meydana gelme gününde, hakikat ile diriltilirsiniz. Fena halinde
ölü iseniz kıyameti Kübra gününde beka ile diriltilirsiniz.”
(23.14-16)

Umarım, biz de, kutsallığa gidiş amacımıza ulaşabiliriz.

267
 Yâkîn Olma
“Hayvanî ruh seması, insanî ruh semasından ayrılırsa
tükenip yarılır, biter, gider, hevesler de kalmaz dağılır, saçılır.
Cisimleşen unsurların ve cesedi oluşturan parçaların her
birinin, bedenin harap olmasıyla, aslına dönmesini önleyen
berzah âlemi, hayvanî ruhun zevaliyle, akar ve bu nedenle de
her şey aslına döner. Beden kabirleri karıştırılınca içinde
bulunan bilgi, ilim ve cisimleşen, cesetleşen kuvvetler açığa
çıkar. Belirli bir ölçümle ve ölçü içinde, birleştirilip bir araya
getirilen parçalardan oluşturulup yaratılan insan, nesiyle gurur
duyup, nasıl mağrur olup, neyi inkâr edebilir.” (82.1-6)

“İnsanın bu isyanı, cezaya inanmamasından gelebilir.

Bunlar ise gururdan daha büyük kabahattir. İnsanın, beyninin,
sağ ve solunda, akıl ve duygu, ilim ve sanat açılarından farklı,
iki melek, yetenek vardır. Bunlar insanın tüm efalini, iş ve
işlemlerini, düşünce ve fiillerini hıfz eyler, kaydeder, yazarlar.
Bu şerefli, ikramı bol, cömert kâtipler işlerin nakışlandığı dünya
ve sema âlemleridir. Bilgi kaybolmaz, mevcut oluş aslına,
ilmine dönüşünce bilgi drape şeklinde çevresinde kalır. Kısaca
günahlarınızın, yerde ve gökte, aleyhinize yazıldığını bilerek
nasıl isyan etmeye cesaret ediyorsunuz?” (82.9,10)

“Siz O’na ve elçisine itaat edin. Sözünü duyup yüz

çevirmeyin. Duymak anlamayı, anlamak uygulamayı gerektirir.
Sadıksanız azim gösterin. Hayvandan da beter, duymadıkları
hâlde dava edenlerden, sağır ve dilsizlerden olmayın.
Yerdegezenlerin en kötüsü sağır ve dilsiz olanlardır.
Yaradılışlarında olan duyup, anlama, basar ve uygulama
yeteneklerini köreltmemiş olsalardı bunları yaparlardı.
Körelme nedeniyle, çabuk yüz çevirenlerde, anlayış ve irade
olmaz, hikmet, bunların göğsünde debelenir, tereddüt eder.”

268
 “Kalpleri, hakikati, huzur ve sükûn içinde karşılayamaz;
hakikati işitip, anlayıp, kabul edip, basiretle görüp
uygulayamazlar. Henüz görmeden, gayba iman edenler, Hak
görünmeden, hakikat bilgisinin doğruluğuna inananlar, O’na ve
elçisine uyunuz, duyduklarınızı uygulayınız.” (8.20)

“Ey görmeden iman edenler, kalbinizi ihya eden,

dirilten, hakiki ilme, davet edildiğiniz zaman, arınarak ve teslim
olarak, O’na ve elçisine, doğru yola girerek, daveti kabul edip,
uyunuz. Davet edildiğiniz vakit, beka billâh ile ihya etmek,
diriltmek için sizi istikamete davet eylediği vakit, cemi’de,
tümde fani, yok olmakla; istidadın, fıtratın zevalinden, yok
oluşundan, evvel, yaradılışınızı köreltmeden, kaybetmeden
önce, icabet ediniz. Fıtratınız körelir, kaybolursa, hüzün oluşur,
kalp ile kişilik arasında perde oluşur. Davete icabeti tehir
etmeyin, ertelemeyin. O’na haşr olunursunuz, size sıfat ve
zatıyla karşılık verir.” (8.22-24)

İnsanın fıtratına işitme, anlama, idrak etme ve davete

icabet etme kazılıdır. Kalpte perde oluşu ve bencillik yapması
da fıtratı gereğidir. Bu durumda muhatap alınır ve doğru yola
davet edilir. Kesretin vahdet olduğunu anlayarak, tümde fani
olarak, fıtratın gereğince yola girin, davete uyun, sülûkta
ilerleyin, var olan davet edilir, davet edilen yokluk iddia etmez,
varlık ile kabul edin ve tehir etmeyin, karşılığınızı alırsınız.
Tümde fani olmak, yokluğun idraki değildir. Müşahede ederek,
fiillerin kaynağının, sahip olunmayan güçlü kuvvetler olduğunu
idrak ederseniz, karşılığını önce efal cenneti olarak alırsınız.
Hâlden hâle geçiş yeteneğinizle yücelirsiniz. Kalbin ihya
edilişiyle fiiller sıfat kazanır, insan bu hâllerle sıfatlanır.
269
 “Kalbin ikbali zamanında, hâliyle mevsuf olan kimse
sadıktır. ‘Fail Haktır’ deyip hakkı fail gören, her fiilin failinin
hak olduğunu gören sadıktır. Düşündüğü hâl ile sıfatlanan
kimse, kendisine yararlı fiiller karşısında sıfatlanıp sadık olur da
kendisine zarar veren fiiller karşısında dayanamaz ve sıfatında
sadık olamazsa sadakati tam olamaz. Kısaca hiçbir hâle iltifat
olunmaz ancak makam olduğu zaman iltifat olunur. Makama
da itibar olunmaz, ancak mevatında imtihan olunduğu zaman,
üstlenilmeyip imtihan geçildiğinde, iltifat olunur, imtihanda
hâlâs bulursa, kurtulur, selamete ererse o vakit sahih olur.”
(3.143)

“Kullar, kendi hâllerinin, kendileri üzere, Hakk’ın

evsafını celp edici olduğunu bilmelidir. Bu nedenle, nefislerini
neye hazırlarlarsa Allah'ın kendilerine onu bağışlayacağını,
nitekim «Ben, bana itaat edene itaat ediciyim» buyurduğu,
kullar Allah'la olurlarsa, Allah'ın da onlarla olacağını bildirir.”
(3.152) “Güneş ışığını gören güneşi görür, Allah’ın nuru
görünüyorsa görünen Allah’tır” (39.22).

İşitmek ve görmek gibi, verilen beş duyu, insan için özel

yeteneklerle donatılmıştır. Akıl, fikir, hikmet, sezgi, basiret ve
ilham ile desteklenen bu özel duyu melekeleri, insanı, yaratılan
diğer canlılardan farklı kılar. İnsan önce bilmez ve görmez. Özel
duyu melekeleri insanın, inanarak gireceği seyri sülûk süreci
içinde, inşa edilmesini sağlar. Bu süreç içinde, görmeden
inandıkları algıların kanıtlandığını basiretiyle görür. Elçisiyle
gönderilen mesajların delillerle desteklendiğini anlar ve
anladığını uygular. Duyumlar böylece anlayış ve uygulamaya
dönüşür. Kalp, kanıtlanan hakiki ilim ile ihya edilmiş, diriltilmiş
olur.
270
 Anlayış ve uygulama, fıtratın zevalinden evvel, ilmin
davetinin kabul edilip uyulduğunu gösterir. Kalp ile kişilik
arasında perde oluşmazsa, sıfatları ve zatıyla karşılığınızı
almış olursunuz.

Hâli ile sıfatlanan kimse sıfatına sadık ise kendince

kurtuluşa erer. Kulun kendi hâli hakkın sıfatını celp eder, çeker,
nefsi ne isterse onu verir. Arayan aradığına kavuşur. İnkâr
edenin inkârını güçlendirir. Her ne seviyorsa sevdiğine kavuşur,
su testisi suyolunda kırılır. “Bana itaat edene itaat ediciyim”
deyişine göre de kavuşmak isteyen Allah’ına kavuşur. Allah
muhabbeti yapanların da yanlarında, yakınlarında ve yâkîn
olduğu aşikârdır. Duman görüldüğünde ateşi ilm-el yâkîn,
ateşe yaklaşılıp görülürse ayn-el yâkîn, ateş tüm duyularla
algılanıp ısı ve sıcaklığı deneyimleşirse bilmenin derecesi
hakk-al yâkîn olur.

“Görmeden inanma” kavramında görme, göz ile olan

zahiri görüş değil, basiretli görüş olabilir. Bu açıdan, görüp de
inanan olamaz, inanmadan da kanıtlanamaz. “İnanma” hitabı
da akla olduğu için yüce Kitapta, ayetlerle, apaçık deliller
ortaya konur. Tefekkür edip ibret alınması da tavsiye edilir.
Böylece beş duyu ile algılananın, aslı anlaşılıp, özün ne
olduğunun idrakiyle, uygulanmakta olanın ilim ve kutsal bir
fikir olduğu açıkça görülür. Görmeden inanmanın mükâfatı,
inanılanın görünmesidir. Görünen, görenin görüntüsüdür.
Beşer, beş duyusuyla göremez, ‘ölmeden önce ölünüz
müjdesiyle’, hâllerin sıfatlarını zevk edebilir. Umarım, bizim de
amaçladığımız bilmenin derecesi yâkîn olabilir.

271
 Kalp ve Gönül
İnsan hayatı incelemeye değer. Ceninde ilk hareket
eden ve işlevini yürütmeye başlayan organ kalptir. Bebeğin
diğer organlarının tümünü oluşturan güç ve kuvvet kalpten
geçer. Yetişkin sağlıklı bir insanın tüm bedeni ve her hücresini
kalp besler ve korur. Kalbi daha iyi anlayabilmek için insanın
beden, nefis ve ruhunu anlamak gerekir.

İnsan bedeni, maddeye hükmeden DNA, içgüdü ve

fıtratına uygun bir şekilde oluşur. Beden, önce verilenlerle
yetinir. Ana karnında protein eksikliğiyle veya dengeli
beslenmeyle gelişir. Doğumdan itibaren ise nefis rol oynar.
Nefis sayesinde açlığını tokluğunu bilir. Her türlü ihtiyaç nefsin
emriyle giderilir. Emreden nefis emmaredir, her istediğinin
olmasını, her ihtiyacının giderilmesini ister. Bu Firavun Nefsin
terbiye edici ilimle, ruhla, ilk karşılaşması Hz. İbrahim’in karısı
Sara’ya el uzatmasıyla başlar. Uzanan el katılaşır, taş kesilir ve
Firavun “Senin Rabbin kim, ona ben de inandım, elimi
düzeltirsen sana cariye ve hediyeler veririm” der. Böylece nefis
artık ‘levvamedir’, kendisinin o kadar da her şeye hâkim
olamayacağını, bedenin aslının ilim, hâkiminin ruh olduğunu
anlar.

Bilimsel bulgular benzerdir. Bedenin atomlarına inmek

çok kolaydır. En basit atom bir adet proton, bir nötron ve bir
adet elektron içeren, hidrojen atomudur. Elektron eksi elektrik
yüklü belirli bir miktar enerjidir. Bu enerji miktarı kritiktir, biraz
az da olsa biraz çok da olsa madde veya atom oluşamaz.
Elektron mikroskobuyla içinde görülecek bir şey yoktur.

272
 Proton ise hızlandırıcılarda çarpıştırılarak quarklarına,
zerrelerine ayrılabilir. Zerrelerin her biri birer çekim gücüdür.
Zerreler, belirli bozonların içinde birikip, toplaşıp, gölgeleşip,
katılaşıp nasıl olduğu bilinmiyor ama maddeleşiyor,
cisimleşiyor, cesetleşiyor, kütle kazanıyor. Artı elektrik yüklü
zerrelerin maddeleşmesi, içlerinde bir bilgi, info, bilimsel bir
özellikten başka bir şey olmaması, bedenin aslının ilim
olduğunu kanıtlar. Bu gerçeği levvame nefis anlar, “Ben neyim
ki” deyip kendini levm eder, yerer, kendini bilmeye gider.

Âlemde ilk inşa edilen ev Kâbe’dir. Bedende de ilk inşa

edilen organ kalptir. Hakkın arşı suyun, ilmin üstündedir. İlim
henüz maddeyi oluşturmadan önce kalbe Kur’an olarak
inmiştir. Bir hadis der ki “Allah ilk önce bir cevher yarattı,
cevhere celaliyle nazar etti, cevher hayâsından yarı ateş yarı
suya dönüştü.” Her ne oluştu, oluşuyor ve oluşacaksa bu
cevherden, plazmadan ve kendine özgü nazarla oluşmaktadır.
Mümin kulun kalbi Hakkın arşıdır, çünkü bu gönlün içinde
başkası, gayrisi yoktur. Maddesi, manası, bedeni ve ruhuyla,
ilmin maddeleşmiş, kütle kazanmış haliyle insan küçük âlemdir.
Âdem ile âlem ikizdir, hangisini okursanız okuyun okunan
Kur’andır. Gönül Hakkın arşı olan kalptir, içine Allah sığar.

Her düşüncenin bir zıttı vardır, her olumlu bakışın bir

olumsuzu, elektrik yüklerinin eksi ve artısı, manyetik güçlerin
kutupları vardır. Pusula hep kuzeyi gösterir ama insan tüm
yönleri ve kendi yönünü pusulaya bakarak bulabilir. Şeytan
kelimesinin kökeni şutun, uzak, zıt köşe anlamındadır. Şeytan
daima Hakkın zıddını gösterir, gerçek şeytan ile hakka ulaşmak
kolaydır.
273
 İnsanın yarı cahili şeytandan da beterdir, ne zaman
doğru ne zaman yanlışı gösterdiğini kendisi de bilemez.
Şeytanlık yapan insan her zaman şeytanlık yapmalıdır.

Günümüzde bile medeniyetten uzakta kalan yeni

kabileler bulunmaktadır. Deneme amacıyla bir bebeği veya en
akıllı bir kişiyi bile ormanda terk etmenin sonucu bilinir. İnsan
insanlıktan çıkar, hayvanî değerler kazanır. Bu durumun tek
sonucu vardır o da insan doğal olarak, doğada yetişmez. Ayetin
dediği gibi insan inşa edilir. “Ben diğer canlılardan farklıyım,
ben insanım” diyebilen ilk kişi Âdemdir. “Ben doğal evrimsel
sürecin doğal bir sonucuyum” diyen kişi kendisine verilen
beşerî ve insanî değerleri, fıtratına kazınan, konuşma gibi
yetenekleri inkâr ediyor olabilir.

Nefis firavun iken levvame olduğunda kendisine “Bu

aşamadan sonra doğacak erkek çocuk firavunluğu ortadan
kaldıracak” deniyor. Ortaya, sudan yani ilimden gelen çocuk
anlamı olan, Hz. Musa hikâyesi çıkıyor. Her insanın gelişme,
yükselme ve yücelme hikâyesi de budur. Herkesin içinde kendi
Musa’sı vardır, görmek ister. Hz. İbrahim’in tevhit babalığından
ve İslam dininden halkı “Zahirde, dışarıda, görünen elle
tutulan, maddi âlemden başkası yalan” diye anlayabildi. Musa
annesini levm etme aşamasından mutmain, tatmin olmuş,
aşamasına çıkarabildi. Nefsin bu aşamadan sonraki veled-i
kalbi ise Hz. İsa’dır. Halkına “Bu maddi âlemde değil gerçek
krallık Bâtınî âlemdedir” diyebildi. Bu nedenle madde âleminin
gazap ve şehvet kuvvetlerinden birini atana, diğer yanağını da
uzatarak, ötekinden de vazgeç dedi. Bâtıni âleme gitti
gelemedi, annesi nefsi mülhime, ilham alan, aşamasındadır.
274
 Her inşa edilen, çıraklıktan üstatlığa yücelen, insan
VİTRİOL’ün hakikatine erebilir. Kalbindeki siyah noktaya ulaşıp,
kalp Kâbe’sindeki siyah taş misali, hakikate erebilir.

Din, insanın içindeki hakikate götüren yoldur, bu yola

din denir, senden sanadır, başka yoktur. Kalbini Kâbe, Kâbe’sini
arş yapabilirse ve arşın Hakka ait olduğunu idrak edebilirse
insan inşa edilmiş ve gönül sahibi olabilir. Bu yolda şeytan da
şeytanlık da araçtır. Gönül o kadar büyüktür ki içini sadece
Allah doldurabilir, Allah o kadar büyüktür ki onun olduğu yerde
zerre gayriye yer yoktur. İlham alan nefsin kalp çocuğu önce
kul sonra resuldür, elçisidir. Miraca çıkmış dönmüş, belki de
‘inmemiş ki çıksın’. Ûruc edercesine oruç tutan, kıyameti
koparcasına kıyama durup namaz kılan, her turunda bir üst
mertebeye çıkarcasına tavaf için hacca giden, ‘benliğini’ kurban
edip zekât veren, şahit olur, kaybolan kelimeyi bulur,
okunamayan kelimeyi okur. Namaz bu müminin miracıdır.

“Resul’ün fu’adı, kalbinin ruha açılan kapısı, şuhutta,

şahit oluşta, ruh makamına terakki etmiş, cemi sıfatıyla zatı
müşahede edici, Hakk’anî vücut ile mevcut olan kalptir.
Resul’ün fu’adı, gönlü, cem makamında görmüştür. Fu’adda
abid de yoktur. Cem'i vücuda vech-i baki tesmiye olunur ki
cem'i sıfat ile mevcut zat demektir.” (53.11)

Allah, içinde âşık ile maşuk olan, aşktır, içinde aşk olan
gönüldür. İlim mürşidine mürit olanın gideceği yol bir tanedir,
menzili de bellidir. Âli kapısından Hz. Muhammet şehrine
girilir, şehirde aşk yaşanır. Umarım, temiz kalple, gönlümüzü
sahibine açabiliriz.
275
 İlâhî İlham
Düşünce, fikir ve duygular birbirleriyle ilgili ve ilişkilidir.
Ayrıca, hepsi de harekete dönüşünce açığa çıkar. Ama
hareketlerden duygulara fikirsiz çıkılamaz. Ulvî düşüncelere
doğal hareketlerden fikirsiz geçilemez. Gök gürültüsünden
korkan kurban kesebilir ama bu ulvi değildir. Büyük fikir,
düşünce ve duygular insanı harekete geçirir, ancak bu yol
fikirden harekete doğrudur. Düşünme ve fikir üretme gücü,
ilham ve sezgi kutsaldır. Bu nedenle önce bilgi verilir, bilgiye
anlam yüklenir, bilgi edinme yöntemi öğretilir, öğrenmeyi
öğrenen kişi, dıştan değil içten düşünme ve fikir geliştirme
yeteneğine ulaşır. Bu fikir ve duyguların kutsallığı ve düşünme
yetisinin insana verilen en büyük nimet olduğu idrak edilir.

“Müminin kalbinden ibaret bulunan, Hakk’ın arşı da,

oluşum ve gelişim açısından, su ve maddenin vücut olarak
öncesidir.” (11.7) Evrenin oluşumunu da bebeğin doğuşunu da
ele alsak gelişim bir noktadan başlar. İlk bilinen veya
ölçülebilen şeyin büyük ve önemli özelliklere sahip olduğu
görülür. Yokluğun içinden çıkıp gelip varlık âleminde
görülebilen zerre enerji, elektrik ve bir potansiyel yüklüdür. Bir
zerre dahi ilmin varlığının delilidir. Hiçbir zerre kendiliğinden,
ilimden ve vücuttan bağımsız oluşamaz, ancak bütünün parçası
olarak var olup görünebilir, açığa çıkabilir. Oluşum ve gelişim
açısından her şeyin öncesi kalptir, hakkın arşıdır. Hakiki kalp,
ilim ve hikmet yüklüdür, ‘güçlü kuvvetlerin’ toplandığı yerdir.
Beden, hakiki kalbin etkisiyle vücutlaşır, cisimleşir. Beden ve
bedenin organları kalbe tabi olarak oluşur. Organları oluşturan
kuvvetler kalpten geçer.

276
 Kutsal metinlerde ilk halk edilenin bir cevher olduğu ve
bu cevherin, Hakk’ın celali bir nazarıyla yarı ateş yarı suya
dönüştüğü bildirilir. Bu ayetlerin uygulamaları tüm âlemde,
plazmadan itibaren, açıkça görülür.

“Sen, amel aklını, eden, eyleyen, iş yapan, işleyen aklını,

eylem elini kalbinin üstüne, kalbî vasıflarla vasıflanması için
nefis elbisesinin altına sok. Nefis sıfatlarıyla kirlenmeksizin elini
kudret sahibi ve nur ile nurlanmış bir halde çıkar. Kalbin
hayatıyla hayat bulan bu el ve kalbin nuruyla nurlanmış hali,
nuranî vasfı, dokuz ayetten, delilden ikisidir. Diğer yedi ayet ise
Hakkın kendileriyle kalbe tecelli edip de Hakkın sıfatıyla
sıfatlandığı ‘hayat, kudret, ilim, irade, semi, basar ve kelam’
olan ilahi sıfatlardır. Bu dokuz ayet, delil ile Firavun Nefsin
vadisindeki kuvvetlerin, ‘benlik’ perdesindeki zanlar,
görüntüler olduğu aşikâr olur.” (27.12) “Düşünme, düşünerek
fikir üretme gücü ve kuvvetini, kutsallığı nedeniyle, terbiye
etmeye gerek duyulmaz. Nefsanî ‘benlik’ perdesinde
görünenler hakikatin ‘zanlarıdır’. Aniden beliren bir fikirle,
perdeli ve perdesiz, bireysellik ve bütünsellik olmak üzere, iki
âlem idrak edilebilir.” (27.22) Resim seyrederek ressam, vitrin
izleyerek kasap olunmaz. Bir fikir harekete dönüşür veya
projeye uygun inşaat yapılır. İlk halk edilen cevhere belirli bir
amaca ulaşmak üzere, bir fikir çerçevesinde nazar edilmiş,
kalbin ilim ve hikmeti yüklenmiştir. Sonuç olarak evreni
oluşturan yarı ateş yarı su denilen ilk plazma böyle oluşmuş.
Plazma elektrik, manyetik ve elektromanyetik kuvvetlerin
toplandığı yerdir. Bu kuvvetlerden oluşacak her madde veya
kütle, kalbin etkisi ve tesiriyle cisimleşir.

277
 Kalbin düşünme ve düşünerek fikir üretme gücü
sayesinde kuvvetler potansiyellerini açığa çıkarır. Hakkın arşı
olan mümin kulun kalbi, fikir üretme kuvveti nedeniyle de
kutsaldır.

Fikrin gerçekleştirilmesiyle ortaya çıkan hareketlerden

fikre ulaşmak mümkün olmaz. Diğer taraftan yeni, benzeri
olmayan, yararlı ve uyumlu bir şey ortaya çıkmış ise asla bir
fikre dayanmadan mümkün olamaz. Eğer bir insan inşa edecek
bir canlılık varsa ortada, evvelinde bir fikir vardır mutlaka,
canlılık bu amaçla yaratılmıştır. Atamız peygamberlerce insan
ruhunun geliştirildiğini açıklar. Her birinin bir görevi vardır.
Atatürk, önce peygamberlerin yer ve önemini belirler ve
kullara düşen görevi açıklar. Ona göre “İnsanın, birisi çocukluk
ve gençlik diğeri rüşt ve kemal olmak üzere, iki dönemi vardır.
Bir ve büyük olan Allah, kullarıyla teması, birinci dönemde
dolaylı, ikinci dönemde dolaysız, aracısız, tercih eder. Hz.
Musa, insan ruhunu, nefsinden, bedensel acı veren zevk
kamçılarından kurtardı. Hz. İsa, insan ruhunu, duygusal
sefalet ve ıstıraplardan arındırıp kutsala eriştirdi. Hz.
Muhammet ise arınmış insan ruhunun, kutsal ilhamlara
doğrudan, aracısız olarak, açık olduğunu ayetlerle bildirdi ve
yaşayarak kanıtladı.”

Ata milletinin ruhuna hitap ederek, kutsal ilhamlara

ulaşmayı önerdi ve “İnsanların ruhlarındaki saklı kuvvetleri
önce şahsımızda tecelli ve tecessüm ettireceğiz sonra manevi
kuvvetler ilham vasıtalarını tavsiye edeceğiz” dedi. Kutsal
fikirlerin duygulara dönüşerek inanç haline geldiğini bildirdi.

278
 Bireylerin, inançlarına sahip çıkmasını, duygularını
coşkulu yaşamasını ve ruhlarından ilhamlarla kutsal fikirlere
ulaşmasını tavsiye etti. Kendisine göre “Kısaca, insanları
istediği gibi kullanan kuvvet; fikirler ve bu fikirleri şekillendirip
yayan kimselerdir. Kalbi vicdanında manevi ve mukaddes
hazları olan için maddî olan hiçbir şeyin önemi yoktur.”

Bir bebeğin çalışmaya başlayan ilk organı kalptir ve

sonra oluşan her organın kuvvetleri kalpten geçer. Yetişkin
insanın vücudunda da kalbin besleyip korumadığı bir hücre
veya DNA, RNA yoktur. Kalbin her duygusu belirli bir algıya
tabidir. Duyu organlarımızla beden dışından algıladığımız her
uyarı kalbi harekete geçirir. Akıl ile elde edilen her bilginin
kalpte bir izi olur. Akıl çevreden algıladıklarını kalpte işlediği
gibi ruhtan aldığı sezgi ve ilhamları da kalbe taşır. İnsanı
oluşturan ve yaşatan kuvvetler, kalpten geçtiği, orada yer ettiği
ve iz bıraktığı için aslında yaşayan kalptir. Kıyas yöntemiyle
yolunu bulan akıl yalnız hareketleri inceleyerek fikre ulaşamaz.
Hareketlerden kutsal fikir ve düşüncelere ulaşmak, bu fikirlerin
kendilerini ve kaynaklarını araştırmakla mümkündür. Kutsal
düşünce ve fikirlere inançlardan tırmanılır ve sonuçta ruha
ulaşılabilir. İnsanın her davranış ve hareketi belirli bir amaca
dönüktür. İnsan bedeninde kendiliğinden, bağımsız olarak
hareket eden el, ayak gibi bir organ hatta bir hücre olamaz.
Tüm vücut, bünyesinde işlediği bilgilere uygun ve uyum içinde
hareket eder. Hareketler bilgilere, bilgiler duygu, düşünce ve
fikirlere, fikir ve düşünceler ise verilen düşünme yeteneğine
bağlıdır ve bu nedenle de kutsaldır.

Umarım, düşüncelerimizin kutsallığını idrak edebiliriz.

279
 Görmeden İnanma
Kalbin Sad denilen bedensel yönünün ardında Kaf
denilen manevî, ilim vardır. Her ikisi mevcudatın tümünü
kapsar, birisi manevî diğeri maddî yönünü kapsayıp oluşturur.
Henüz gündüz olmayan sabah veya henüz gece olmayan akşam
vaktinde ayrıntılarıyla görülemeyen madde bir bütün halinde
algılanır. Bu madde dağına Sad ve üzerine oturduğu ilim dağına
Kaf denebilir. Her şey enerjiden oluşmuş ise Sad tüm
mevcudatı maddi yönden kapsayan dağdır. İlmin tümünü idrak
eden kalp Rahmanın arşıdır ve bu kalp de Sad dağını kapsar,
içine alır. Sad dağı Kaf dağının üzeridedir ve Kaf dağının
ardında Anka vardır. Bu durum ise yerlere ve göklere sığmayan
Rahmanın mümin kulunun kalbine sığdığını gösterir. Kalbi
bilmeyen Rabbi bilemez. (50.1; 38.1)

“İstidat, fıtrat arzında, ilmen yakin olmak amacıyla, ilim

yolunda, ilim hedefine sefer ederseniz namazı kısaltmanızda,
noksan kılmanızda size bir günah yoktur. Yakinden nasibi
kendisine verilmiş olan namaz ve orucuna itinalı
davranmayabilir. Yakin tahsili seferinde bedenî amellerin eksik
olması günah olmaz.” Hadisi şerif: “Bir fıkıh, derin ve ince
anlayış, sahibi, şeytan üzerine bin ibadet ediciden elbette daha
şiddetlidir.” (4.101)

İnsan, Allah’a, şah damarından da, sağında sevaplarını

ve solunda günahlarını yazmak üzere yer alan, meleklerden de,
daha yakındır. Sağında oturan melek nefsin Hakka bakan yüzü
yani akıl etme gücü, solunda oturan melek ise nefsin bedene
bakan yüzü yani hayal etme gücüdür. İnsanın fıtratı, nurlar
âleminden olduğu için hayırlıdır. Beden sonradan olmadır,
arızîdir, bu nedenle, fıtrata uygun olmadığı için, ‘bedenselliğe
düşkünlük’ gibi bir şey normalinde beklenmez.
280
 Akıl iyi bir fikir geliştirirse karşılığını hemen on kat alır,
sağdaki melek bunu hemen kaydeder. İyi bir fikrin birisine
söylenmesi bile zincirleme yarar sağlayabilir. Nefis, bedensel
zevklere uyarsa, pişman olup dönebileceği için, soldaki melek
bunu yazması için yedi vakit bekler. (50.16,17)

“Siz, O’na ve elçisine itaat edin. Sözünü duyup yüz

çevirmeyin. Duymak, anlamayı, anlamak uygulamayı gerektirir.
Sadıksanız azim gösterin. Hayvandan da beter, duymadıkları
halde dava edenlerden, sağır ve dilsizlerden, olmayın.
Yerdegezenlerin en kötüsü sağır ve dilsizlerdir. Yaradılışlarında
olan duyup, anlama ve uygulama yeteneklerini köreltmemiş
olsalardı bunları yaparlardı. Körelme nedeniyle, çabuk yüz
çevirenlerde anlayış ve irade olmaz, hikmet, bunların göğsünde
debelenir, tereddüt ederler. Kalpleri, hakikati huzur ve sükûn
içinde karşılayamaz, hakikati işitip, anlayıp, kabul edip,
uygulayamazlar. Henüz görmeden, gayba iman edenler, Hak
görünmeden, hakikat bilgisinin doğruluğuna inananlar, O’na ve
elçisine uyup, duyduklarınızı uygulayınız.” (8.20)

“Ey görmeden iman edenler, kalbinizi ihya eden,

dirilten, hakiki ilme, davet edildiğiniz zaman, arınarak ve teslim
olarak, O’na ve elçisine, doğru yola girerek, daveti kabul edip,
uyunuz. Davet edildiğiniz vakit, beka billâh ile ihya etmek,
diriltmek için sizi istikamete davet eylediği vakit tümde fani,
yok olmakla; istidadın, fıtratın zevalinden, yok oluşundan
evvel, yaradılışınızı köreltmeden, kaybetmeden önce, icabet
ediniz. Fıtratınız körelir, kaybolursa, hüzün oluşur, kalp ile
kişilik arasında perde oluşur. Davete icabeti tehir etmeyin.
O’na haşrolunursunuz, size sıfat ve zatıyla karşılık verir.”(8.22-24)

281
 “Aklı gideren ve duyguları şaşırtıp meşgul eden ölümün
şiddeti, seker hali; ahret ahvalini, sevap ve günah gibi ölüm
halinde olan kimsenin gafil olduğu işin hakikatini, gösterir.
Ölüm halinde batınî halleri kişiye gösterilir ve “Bu senin dış
âleme eğilim gösterdiğin için gafil olduğun iç halindir” denir.
Yeniden diriliş için sura üflenir, böylece, her şahıs ahrette
kendisine münasip olan surette dirilir. Bu üfleyiş, takdim ve
tehir edilen amellerin gösterilmesi, vaat edilenin yerine
getirilmesi vaktidir. Her nefis, ilminden bir saik, dürtü, istek ve
amelinden bir şahitle beraber gelir. Kısaca ilmi, onu malumuna
götürendir. Her olay insanın bir azasıyla meydana çıkar, elle
yapılır veya gözle görülür, azalar amellere şahitlik eder, ameller
ilmine şahitlik eder, ilim maluma götürür. Duygularının içinde
yaşayıp, dış ortamda yaptıklarınla çok meşgulken, maddî ve
cismanî perdeni mevt nedeniyle kaldırınca, işleyen ilmi idrak
edince, daha önce tasdik etmediğin şeye, ahrete şahitlik
ediyorsun, görüyorsun.” (50.19-22)

“Delilleriyle, kanıtlarıyla, haşyet ve azamet tecellisiyle

ortaya çıkan nefsanî sıfatlardan sakınanlara, takva ehline, sıfat
cenneti yakınlaştırılır. Sıfat cenneti, yakın mekânda, zuhurda,
ortaya çıkışta, değil ama rütbede zat cennetinden daha
yakındır, buna karşın zat cenneti daha yakın görünür. Bunun
nedeni, nur âleminde ulvî mertebede daha uzak olanın,
nurunun şiddetinden, daha yakın görünmesidir. Aynı, güneşin
gezegenlerden daha yakın görünmesi gibi.” (50.31)
İnanmadan, inanılan görünmez!

“Kitap ehli, senden, onlara ruh semasından mükaşefe,

keşif yoluyla anlayış, bilişle bir ilmel yakin indirmeni isterler.
Musa’dan da ‘Allah’ı aşikâr göstermesini’ istemişlerdi.
Müşahede, mükaşefeden daha iyi ve büyüktür.

282
 Zatlarının bekasıyla müşahede istemeleri sebebiyle
kendilerini saika, yıldırım aldı. Müşahede zamanında bakiyenin
vücudu bir şey’i mevsufunun, sıfatlananın gayrine koymaktır.
Bakiye ile birlikte müşahede istemek, sıfat kemalini kendisine
ait görmesinden kaynaklanan nefsin azgınlığıdır.” (4.153)

“Onlar, Mesih'i yakînen katletmediler, belki Allah Teâlâ

Mesih'i kendisine ref eyledi, yüceltti. Ehl-i kitaptan her kimse,
yukarıdaki, ancak mevtinden evvel, İsa'ya herhalde imân
edecektir. İsa'nın ref’i, ruhunun âlem-i süfliden ayrılıp âlem-i
ulviye ulaşmasıdır. Ve ehl-i kitap, yani evveli ve ahiri arif olan
ilim ehlinin tümü, Allah'ta fena ile İsa'nın mevtinden evvel ona
iman eder ve ona iman ettikleri zaman, kıyamet günü, yani
cisimsel perdelerden kurtulup halen bulundukları uyku ve
gaflet hallerinden kurtuldukları gün, olmuş olur. Kıyamet
gününde İsa onlara şahit olur. İşaret eylediği veçhiyle Hak
Teâlâ onlara İsa suretinde tecelli eyler.” (4.157-159)

İnsanın fıtratına işitme, anlama, idrak etme ve davete

icabet etme kazınmıştır. Benlik ve bencillik yapması fıtratları
gereğidir. Bu durumda muhatap alınır ve doğru yola davet
edilir. Kesretin vahdet olduğunu anlayarak, bütün içinde,
tümde fani olarak, fıtratın gereğince, yola girin. Fıtratı yok
saymak doğru değildir. Yaradılışınız gereğince davete uyun,
sülûkta ilerleyin, var olan davet edilir, davet edilen yokluk iddia
etmez, varlık ile kabul edin ve tehir etmeyin, karşılığınızı
alırsınız. Tümde fani olmak, yokluğun idraki değil, varlığın
idrakidir, müşahede ve şühud edin, gözlemleyin ve şahit olun.
“Güneş ışığını gören, güneşi görür, Allah’ın nuru görünüyorsa
görünen Allah’tır!” (39.22)

283
 Bilimsel Körlük
İnsan, bilmek için donatılmıştır. Bilgilerin kaynağı doğa
ve evrendir. Akıl, hafıza, anlayış ve idrak hep bilgi elde edip
işlenmesi için verilenlerdir. İnsan, bildiği için ve bildiği,
uyguladığı kadar insandır. İnsanı anlamak ve değerlendirmek
de güçtür. Bir elementin atom yapısını bilmek veya galaksileri
bilmek kullanılan aletlere bağlıdır. İnceler ve gözlem yaparak
bilinebilir, durumları, insana kıyasla, durgun sayılır. İnsan, var
olanların içinde en dinamik olan ve çok şeyi içeren bir varlıktır.
Özellikle maddesel yönüne veya bedensel faaliyetlerine
hükmeden duygularını anlamak zordur. Çok sayıda uzmanın
işbirliği ve eşgüdümüyle yürütülecek ortak ve sürekli
çalışmalarla bir anlık sonuca ulaşılabilir. Çevre koşullarına
uyum gösteren insanın etkilenme ve etkilemesi de değişecek
ve gelişecektir. İnsanın beden ve ruhunun anlaşılması için ise
tüm ilim dallarının birlikte, ilmin tümünün, kullanılması gerekir.

Tüm kutsal mesajları özetleyen Kur’an, ilmini, evrenin

tümünün, içindekilerle birlikte, neden ve nasılıyla ortaya koyar.
Kısaca, var olan bir şeyin, Hakk’ın ilminden aldığı uygun pay ile
var olduğunu bildirir. İlmin indirildiğini, ilmin uygulanmış
halinin Furkan olduğunu açıklar. Her şeyin ilimden aldığı bir
özellikle var olduğunu ve bu özelliğin kendisine özel ve özgü
olduğunu söyler. Böylece her şey ilmin bir uygulamasıdır ve
bilgisinin deposudur, bilgisinden başka bir şey de değildir. Bir
şeyi anlamak için onun bilgilerine ulaşmak ve onları bilmek,
onların nasıl birleştiğini bulmak gerekir. Bilgisi bilinmeyen bir
şey bilinemez. Doğanın veya evrenin ardındaki bilgiler ve ilim
bilinmedikçe her şey gizemini korur.

284
 Cansız varlıklardan canlılara, bitki ve hayvanlardan
insana geldikçe ilmin uygulanmasındaki karmaşıklık artar. Fizik
ve kimya gibi temel bilim dallarıyla hava, su, toprak ve ateş gibi
temel unsurları anlamak mümkün olabilir. Ancak anasırların
yapısını bilmek insanı bilmenin sadece başlangıcıdır.

Fizik ve kimya gibi, sınırları belirli bilim dallarında

uzmanlaşmak, diğer alanlarda sınırlı kalındığını gösterir. İlim
dallarının ayrılığı, diğer alanlardaki bilgilerin sınırlı oluşunun
kanıtıdır. Uzman bir fizikçi hem fizikçi hem de kimyacı olamaz.
Disiplinler arası ilişkiler de bir uzmanlık işidir. Bitki ve
hayvanların doğasından söz edilir. Oysa insanın dini ve ahlakı
üzerinde durulur. Bir fizikçi veteriner bile değildir. Aynı
uzmanın din ve ahlak konusunda laf etmesi bilimsel ahlakın
dışına çıkmak, hatta ahlaksızlık, yücelmeye başlanan dip
noktası olabilir.

İnsan ahlakı, Kur’an ilminin uygulanmasının doruk

noktasıdır. Bu noktaya ulaşmak bir hedef, bir amaçtır. Olgun
insan olma gayretleri, ilmin tümünü anlama çabasıdır. İlmin
kaynağına inildikçe bir açılımın çıkış noktasına yaklaşılır. Su
kaynağına ulaşıldıkça görüldüğü gibi, görünmeyenin görünür
olmaya çalışması, ortada olmayanın ortaya çıkmaya çalışması
söz konusu olur. Burada da, bir fizik uzmanlığında olduğu gibi,
içgüdüsel, sezgisel öngörüler ile ilhama dayalı bilgiler değer
kazanır. Tez ve anti tezlerin sentezleriyle, uygulamalardan
uygulanan ilmin kaynağına doğru çıkılır. Bir fikir geliştirmek ise
akıl etme gücünün kullanımıdır. Bir arabanın parçaları, fikir
sahibi olunmadan monte edilemez. Fikirler zamanla,
uygulandıkça gelişir.
285
 Mağaralardan yüksek binaların inşaatına geçmek kolay
değildir. İnsan da temel bir fikir ile inşa edilir. Bireyin insanlığı,
mesleğinin ötesindedir, bilimsellikle sınırlanamaz. Mühendislik,
maddenin inşaatıyla, tevhit ilmi insanın inşasıyla ilgilidir.

“Allah her şeyi, imkân âleminde mümkün kılmış,

kendine yokluk ile şahitlik eder olduğu halde, icat etmiştir. Her
şey takdirincedir. Her şey, sıfatından bazısını kabul ettiği
kadardır, bazı sıfatlarını gösterecek kadardır. İcat edilen
eşyanın her istidadı, her sıfat ve yeteneği bir olgunluğun
göstergesidir. Hakkın sıfatından ibaret bulunan her olgunluk bir
eşyada istidat bulmuştur.” (25.1,2) “Mahcuplar büyük
kıyameti, yeniden dirilişi, tekzip ederler. Bu tekzip ya
perdelenmenin çokluğundan veya istidadın, yeteneğin,
anlayışın eksikliğindendir. Gerek perdenin kalınlığı gerekse
anlayışın kıtlığı azap ve işkenceyi getirir ve gerektirir.” (25.11)
“Her şey hak ile zahir olmuş, görünmüştür. Her şey hakkın
görünür halidir, hakkın zahir olmuş halidir. Yokluk, gizlenip
sırlanarak, sır tutarak, izafi vücut bariz, apaçık olmuştur. Nur,
hariçte zahir olan vücuttan ibarettir. Eşya ve görünen vücutlar,
ezeldeki ilimlerinin açığa çıkmış, görünür olmuş halidir. Her
vücut bir ilimle görünür olmuş; vücut, ilmin, info, bilginin
görünür halidir. İlmin görünür haline ‘gölgenin uzatılması’
denir. Kütlenin, görünen enerji olan ışığın, hakikati, hakkın
gölgesidir. Kütlenin hakikati bilinirse, kütlenin görünen ışık
enerjisi olduğu idrak edilir. Mutlak vücudun ortaya çıkmış,
görünür olmuş sıfatıdır. Her cisim ışır, ışık saçar, ışınım
halindedir, hakikatini görünür kılar, enerji yayar.” (25.45) Yer
ve gökler ile içindekilerden, yaratılmışlardan bahseden tabii ki
ilimden söz eder.

Uzman bilim insanları bindikleri dalları keser. Genel

kabul gören düşüncelerden en önemlisi budur:
286
 “Bilim, her bilgiyi, aksi ispat edilinceye kadar doğru
olarak kabul eder ve bugüne kadar elde edilip de aksi ispat
edilmeyen önemli bir bilimsel bulgu yoktur.” Kısaca bilimsel
açıdan henüz önemli bir sonuca varılmadığı düşünülür. Hem
“Ne biliyoruz ki” denir hem de bilim insanı olmaktan gurur
duyularak kutsal mesajlar reddedilir. Yokluğu kanıtlanmadığı
halde ‘varlığı kanıtlanmadı’ diyerek “Allah, var olandır” gerçeği
inkâr edilir. Bilmeyen, bildiğinden emin olmayan birinin
ayetleri inkâr edişi hiç önemli değildir. İlim bir ve tektir, var
olan her şey ilimle var olur ve ilim, inanılan her şeyin
kanıtlanması içindir. Bilimsel körlük de cehalet kuyusundadır,
dip bulunmadan doruğa çıkılamaz ama gayret gereklidir.

“Ben hayvanlardan farklı, fazla ve maddi ve manevi

donanımı onların ötesinde olan bir beşerim idrakine”
varabilen, Âdemdir. Âdem, maddesinin halk edilmiş,
canlılığının yaratılmış, kendi kendine öğrenecek kadar eğitilmiş
ve öğretilmiş olduğunu, amacının kâmil insan olmak olduğunu,
bu amaç için inşa edilmesini isteyip izin verdiğini, kabul edip,
söz ve hal lisanıyla aşikâr edendir. Âdem, kendisinin ilimden ve
ilim için yaratıldığını, ilimle donatıldığını bilir. Âdem, amacına
uygun olarak, Hz. Muhammet’in nuruyla, ilminin idrakiyle,
yaratılıp yetiştirildiğini bilir. Bilgisinin ve ilminin sahibinin
kendisi olmadığının idrakindedir. Allah’ın ilmi, izni ve
yardımıyla bilinebilir. Fotonun Allah’ın nuru olduğunu ve her
şeyin bununla parlayıp görünür olduğunu idrak eder. Ruh, kalp,
nefis, beden ve bedenin maddesi ile manasına ilişkin ilimlerin
söz konusu olduğu ortamda, bedensel çamura ilişkin bilim de
kapsam dâhilindedir ama asla diğer tümüne rakip olamaz.

287
 Resulsüz Olmaz
“Düşünme, düşünerek fikir üretme, gücü ve kuvvetini,
kutsallığı nedeniyle, terbiye etmeye gerek duyulmaz. Cisim ve
cesetten arınmış hali nedeniyle de fena etmeye, fani olmasına gerek
yoktur. Düşünebilme, fikir üretme yetisi, kısa zaman içinde, bir anda,
zahir olabilir ve bir anda bir fikir ortaya çıkabilir ve delillerle yön
değiştirerek, tüm kıyaslamaları birleştirip, senteze ulaşabilir. Kalp,
vücudun birliği ve bütünselliğini idrak eder ama akıl, kıyas yolu ile
cüzî, kısmî, parçalara ait bilgilerden sistemin bütününe, fikirsiz
geçemez. İnsan, beden şehrindeki her ayrıntıyı tam olarak idrak
edemez. Bilinen ayrıntılar, bütünü oluşturacak şekilde
birleştirilemez. İlim ve cisim âlemleri ayrı iki âlemdir. Ayrıntılı
incelemelerle bilinmeye çalışılan parçalardan, bütüne ve onu
oluşturan fikrin kendisine ulaşmak mümkün değildir. Fikir sayesinde
iki âlem idrak edilebilir.” (27.22) Kuş gibi uçak bile, hala, kuş değildir.

Her şey, ilmin bir uygulamasıdır. Şey ile hakikati farklıdır, akıl
bunu fark edebilir. Şeyin, ilminden farklı ismi, cismi ve resmi olamaz;
şey, ilminin deposudur. Uygulama sonucu olan ‘şey’ uygulanan ilmi
bilemez, o ilme ulaşamaz, o ilim ile doğrudan iletişim ve etkileşim
içinde olamaz. Parça, bütünlüğü bilemez, doğrudan, eşit gibi iletişim
ve etkileşimde olamaz. Bütün fikri, ilmin ayrıca uygulanabilir bir
bölümüdür. İnsan, kendisine hizmet eden yeteneklerinin, alt
sistemlerinin toplamıdır. Göz sadece görmeyi, kulak sadece duymayı
bilir. Sindirim sistemi, kendi içinde bir bütündür, alt sistemler
uyumlu çalışır ama biri diğerini bilemez. Her alt sistem bir üst
sistemin bir parçası, bir alt sistemidir. Her alt sistem bir üst sisteme
bağlı ve bağımlıdır, bağımsız ve ayrıca çalışamaz. Her açık sistem
çevresinden girdiler alır, girdileri kendi bünyesinde işleme tabi tutar
ve üretimin sonuçlarını ürün, çıktı olarak çevresine yani bir üst
sistemine verir. “İnsan bir parça mıdır, bütün müdür?” cevap ilham
gerektirebilir.

İnsan, bir açık sistemdir, işlem ve oynama alanı çok geniştir.

Çok şeyden etkilenir ve çok şeyi etkiler. Bulunduğu yere hâkim olmak
ister. Doğaya hükmetmek, onu değiştirmek ve arzu ve isteklerine

288
uygun hale getirip, kendisine hizmet ettirmek ister. İnsanın hakikati
de kendisinden farklıdır. İnsan da ilminin aynı ve deposudur,
ilminden ayrı ve gayrı ismi, resmi ve cismi olamaz. İnsan, bir fikrin
uygulamasıdır ve fikir kutsaldır. İnsan açık bir alt sistemdir.

“Dedikleri ve düşündükleri bilinen, zahiren de İslam hali

üzere olan müminler terk edilmez. Belki bağlılığı ve bağımlılığı
artırmak veya imtihan etmek amacıyla, bir süre için serbest bırakılır.
Böylece kötü nefis sıfatlarına, şeytan ve kuruntuya dayanan
heveslere sahip olanlar ortaya çıkar. Kalp sıfatlarıyla oluşan güzel
ahlak sahipleri, ruhun müşahedesi, sırra ulaşma isteği ve
girişimleriyle nefis sıfatlarından uzaklaşır. Bu nedenle bu iki grup
arasına fitne girer, anlaşmazlık çıkar, kötü olaylar olur. Sonuçta nefis
ve şeytan tarafını seçenler ile kalp ve ruh tarafını tercih edenler
arasında ayırım keskinleşir, fark yaratılır, bilgi ve muhabbetin Allah
için olduğu idrak edilir. Müşahedeleri, bilgileri ve muhabbetleriyle
müminler doğru yoldadırlar.” (3.179)

“Ancak gaip vücudunuzla sizin aranızda uzaklık vardır.

Fıtratınızda, ilişki kurup, gaip vücudunuzla iletişim ve etkileşime
girme istidadınız, yeteneğiniz yoktur. Resul vasıtası olmaksızın, siz,
sizde gizli bulunan ahval ve hakikatlere ulaşamaz, gaip vücudunuzla
haberleşme kuramazsınız. Kendi hakikatinize, kendi kendinize
ulaşamazsınız. Allah, sizi hidayete, doğruluğa, eriştirme yeteneğine
ve nefsaniyeti açısından aynı cinse sahip resulleri seçer. Sizin gaip
olan vücudunuzun esrar ve hazinelerine sizi hidayet etmesi için o
resulü keşif eyler, esrarlı hakikatlerine muttali, haberli, kılar.” (3.180)

“Buna binaen sizin, resullerden telâkki ve kabul etmenizin

mümkün olması için, kalben kabul ile Allah ve Resullerine iman ve
irade ve şeriata sıkıca tutununuz. Tutunursanız, size ‘hakikati
keşfetme’ büyük sevabı vardır. Allah'ta fâni olmakla infak ediniz,
rahmetine kavuşursunuz, nurlu cemalini örten perdeleriniz kalkar.
289
Peygamberlerin tevhit ilmiyle, gökten, ruh semasından gelen aşk
ateşiyle, nefislerini kurban edip, ifna etmeleri rablerinin işitici
olmasındandır.” (3.181)

Nefsanî faaliyetler ile kalbî faaliyetler iki ayrı âlemdir.

Nefsanî âlemde yarışma, kalbi âlemde paylaşma hâkimdir. Üreticiler
arasında da bir rekabet, tüketiciler arasında da bir rekabet vardır.
Rakipler arasındaki yarışma mücadeleye dönüşebilir. Bunlar
arasındaki paylaşımlar, paylaşılanların az veya çokluğuna göre
kapışmaya dönüşebilir. Paylaştıkça azalan şeyleri paylaşım, adaletten
uzaklaşabilir. Gazap ve şehvet kuvvetlerinin hâkimiyeti altındaki
nefsanî güç ve kuvvetler, tüm paylaşım fiillerini kavgaya
dönüştürebilir. Böylece kötü nefis sıfatlarına, şeytan ve kuruntuya
dayanan heveslere sahip olanlar ortaya çıkar. Kalp sıfatlarıyla oluşan
güzel ahlak sahipleri ise ruhun müşahedesi, sırra ulaşma isteği ve
girişimleriyle nefis sıfatlarından uzaklaşır. Nefsanî fiiller beden,
madde ve maddi şeylerle ilgilidir. ‘İnsanın fikir babasına ihtiyacı
yoktur’ deyip resulü inkâr eden, toplumsal öğretileri de reddedebilir.
Kalbî fiiller ise ruh, ilim, güzel ahlakla ilişkili duygusal düşünce ve
fikirlerle ilgilidir. Önemli olan düşünen akıl sahiplerinin nefis ile kalp
ayırımını yapıp kalbi tercih etmesidir.

Bir ayette, ‘İlim, Hakk’ın gölgesidir’ deyimi geçer. (25.45)

İnsan, kutsal bir fikirdir. “Her şeyin hakikati Hakk’ın ilminin aynısıdır,
vücudu ilmi ile oluşur, ilmi zatının aynıdır ve zatı aynı vücududur.
(41.53,54) Yukarıdaki ayet ‘Ancak gaip vücudunuzla sizin aranızda
uzaklık vardır’ diyerek, parçanın bütünü anlayamayacağına işaret
etmektedir. Üstelik “Fıtratınızda, ilişki kurup, gaip vücudunuzla
iletişim ve etkileşime girme istidadınız yoktur. Resul vasıtası
olmaksızın, siz, sizde gizli bulunan ahval ve hakikatlere ulaşamaz,
gaip vücudunuzla haberleşme kuramazsınız. Kendi hakikatinize,
kendi kendinize ulaşamazsınız.” Gerçekleriyle, insanın, elçiyi

290
görevlendirene ulaşmak için elçiye muhtaç olduğu üzerinde
durulmaktadır.

Su, ilmin rumuzudur. Yağmur, bir rahmettir. Yağmur taneleri

halinde gökten inen suya benzer şekilde, bilgiler de kutsal olan
ilimden kutsal fikirlerle iner, anlaşıldıkça, bilgiler çoğaldıkça bilim
halini alır, uygulamaların ardında ilim olduğu, ilmin vücudunun
olduğu idrak edilir. Yağmur damlaları buluta kadar izlenir ancak
bulutların oluşumu hakkında sadece fikir vardır. Güneş altında
buharlaşıp bulut oluşturan suyun, orman veya okyanus gibi, hangi
mevcuttan kaynaklandığı bilinemez ama bir vücuttan çıktığı kesindir.
Suyun yeryüzüne gökyüzünden indiği de düşünüldüğünde, suyun
evrende bilinemeyen bir vücuttan kaynaklandığı da gerçektir.
Bilinemeyene ‘gaip’ denebilir. İnsanın madde ve manasının kaynağı
da bilinemez, ‘Görünmeyen, Gizli olan, Âleme’, gaip vücut denebilir.
Gayba inanmak, bilinemediği için, bir anlamda zorunludur. Damlanın
serüveni bulutta başlar, deryada biter. İnsanın yaşamı da aslına
dönünceye kadardır. Kalbî iman ile Allah’a dönüş kaçınılmazdır,
bilinse de bilinmese de. Resulüne inanarak aslına dönenin yeniden
dirilişi de bir gerçektir. Resul, hakikati arayanlara şefaat edecek,
hakikat güneşi altında rahmete kavuşturacaktır.

Umarım, elçinin muhabbet elini tutar, hakikat güneşine

maruz kalıp rahmete ulaşırız!

291
 İnsan Kitaptır

Her insan aslında, özünde, bir kitaptır. Karşıdan

görünse, ne kitabı acaba denir. Adını okuyunca bir tahminde
bulunulur. Okunmadan gerçek açığa çıkmaz. Birisi geliyor
denilse, kim olabileceği düşünülür. Adı duyulsa, cinsiyeti
anlaşılabilir. Görüldüğü zaman, ziyaretin amacı merak edilir.
Gelenin konuşmasından sonra her şey açıklığa kavuşur. Hayat
da buna benzer. Bir ömür, yaşanır ama nelerle karşılaşılacağı
tam olarak yaşanmadan bilinemez. İnsanın da bir ismi, buna
mütenasip, uygun, ilminin sıfatı ve isim ile sıfatını kapsayan
kişiliği veya zatı vardır. Her sıfat, ilminin özelliklerini içerir ve
onların tümünü açığa çıkarıp aşikâr eder. Sıfatları sıfat yapan
açığa çıkardıkları ilimdir, ilgili ilmi olmadan o özelliklere sahip
olunamaz. Her renk bir dalga boyu, her koku bir kimyasal
bileşimdir. Bir ismi olanın, daima kendine özgü hareketi
vardır. Diğer şeylerden farklı olan, farklı hareket edene farklı
bir isim verilir. İsmi olanın da daima bir cismi veya tasavvur
âleminde bir yeri vardır. Önce mana sonra madde
âlemlerinde farklı, özel bir yeri olmayana ayrı bir isim
verilmez. Her isim de belirli bir sıfata ve bu özellikleri
oluşturan ilme sahiptir, aslında isim, o ilmi açığa çıkaran
sıfatındır.

“Ayetin başındaki (Ta), (Sin) ve (Mim) harfleri de

Resulün isim, sıfat ve zatı için olabilir. Hz. Ali, Resule, “Sen
harfleri ile gizli olan şeyin zahir olduğu aşikâr bir kitapsın”
demiştir. Resul de herkes gibi bir beşerdir ama ona vahiy
gelir.” (16.1) Herkeste bir kitap olma potansiyeli vardır.
Herkesin bir ismi ve sıfatı vardır, vücudu, kişiliği de ismiyle
sıfatını kapsar ve ilminin açığa çıkmış halidir. Doğumdan
itibaren, insan, önce ne olduğu belirsiz bir nokta, sonra bir
harf, daha sonra anlamlı bir kelime olarak düşünülebilir.
292
 İlk defa “Ben diğer halk edilmişlerden ve canlılardan
farklıyım, ben bir hayvan değil insanım” diyen Âdem olabilir.
İlmin nuru ile aydınlanmaya, ilmi anlamaya, resulün nuru ile
yaratılıp dirilmeye başlayabilir. “Nebiler, Allah’ın kelimesi,
kelimetullah veya kelamıdır” deyimleri anlam kazanır.

“İnsanlar özellikle iki tiptir, biri inanan diğeri inkâr

eden. Müşrik, inkâr eden, doğuştan dilsiz gibidir. Dilsiz
insanın ‘konuşma yeteneğinin’ doğuştan olmaması gibi,
inanmayan, şirk koşan da, istidadında, akıl ve idrakten
yoksundur. İnanmayanın, akıl yürütme gücü ve idrak etme
yeteneği eksiktir. Bu eksiklik ‘verilmemişlik’ anlamında
değildir. İlahî adalet açısından herkese verilenler eşittir ama
önem verilmez, üzerinde durulup çalışılmaz, aksi tercihler
kökleşir, bu nedenlerle eksiklik oluşturulur. İman, kalbin
emridir, nefsaniyetten kurtulamayan, kalbî değerlere
erişemeyen, kalbini geliştiremeyen imana erişemez. İnsan,
ilahî vücudun aracı, hazretinin, hazır veya var olanın vekilidir,
vekâleten vardır. Haktan gayrisinin noksan olduğu ve
imkânlarının kısıtlı olduğu anlaşılmalıdır. İnsanın kendisine
gerekenler, amacına, kemaline uygun olanlar verilmiştir.
Verilenlerle noksanını idrak edebilmeli ve nefsini bilerek
Hakka sığınabilmelidir.” (16.76)(26.3)

“Resule, Hakk’ın vücudu bağışlandıktan sonra, ‘Furkan

aklı’ indirilmiştir. Diğer bir deyişle gayrinin olmadığı idrak
edilince, tüm vücut Hakkın olur ve hakkın vücudunun nasıl
oluştuğu da aşikâr olur. Kuran ilminin nasıl uygulandığı da
indirilmiş olur. Her şeyin hakkını tahkik edene hakikat aşikâr
olunca, fıtratının selameti için, kişi teslim olur ve itaat ederse,
kemaline hidayet edilip terbiye edilir, bekası müjdelenir.”
(16.89)

293
 Her hareket edenin, rengi ve kokusu olanın, sıfatı
farklı olanın hakkında ‘nasıl oluyor’, ‘nasıl çalışıyor’ veya ‘bu
özellikler nasıl ortaya çıkıyor’ gibi sorular sorulur. Cevap
bulundukça her şeyin ardındaki ilim bilinmiş olur, ilim idrak
edilmiş olur. İnsan da madde ve manasıyla veya beden ve
ruhuyla çok karmaşıktır.

İnsanın alt sistemlerinin nasıl çalıştığı bilinse de tüm

sistemin nasıl işlediği bilinemeyebilir. Kitap yazımı ve
basımında olduğu gibi noktalardan harflere, harflerden
kelime ve cümlelere geçilse de bir sonuca varmak mümkün
olamaz. Bir kişinin yaşamı sona ermedikçe her an halden hale
geçiş sürdüğü için her insan dinamik kişiliğe sahiptir. Kesin ve
belirli bir sonuç elde edilemez. Her kişinin bir ve tek veya
‘biricik’ olması nedeniyle bir başkası örnek de olamaz.
Hastalığı ve sağlığı, fiilleri ve sıfatlarıyla, herkes bir diğerinden
farklı bir bütündür. Ayrı ve ayrıcalıklı bir kitaptır, dinamik,
canlı ve sürekli bir değişim içindedir. Birisinin diğerini bilmesi
ve anlaması başka, insanın kendini anlaması başka şeydir.
“Hayır ve şer Allah’tan ise fıtrat ve istidatların verilmişliği
esas ise kaza ve kadere inanmak varsa ve elde irade yoksa
benim ne günahım olabilir?” diyen kişiye söylenebilecek bir
tek şey vardır ‘benim’ dediğin iradesiz kimdir?

Doktorun hastasını, öğretmenin öğrencisini bilmesi ve

anlaması beklenir. İnsanın kendini bilmesi ise kendisinden
toplumca istenir. Kutsal mesajlar da insanın kendini bilip
anlaması konusunda yardımcı olur. Bu mesajlara inanmak
insanın kendi yararınadır. Halk edilenlerin nasıl halk edildiği,
yaratılan canlıların nasıl yaratıldığı ve inşa edilen insanların
nasıl inşa edildiği, kutsal kitaplarda örnekleriyle açıklanır. Her
şeyin bir amaç için yaratıldığı ve bu amacın ne olduğu, hedefe
nasıl ulaşılabileceği anlatılır.

294
 “Oku, düşün, tefekkür et, bilgi elde et, ilmi anla, tüm
varlığı idrak et” kutsal mesajları akıllı ve aklını kullanan
insanlar içindir. Akıl, kullanıldıkça gelişir, anlayış ve idraki
artar.

Her insan bir kitaptır, ayrı bir bütündür, farklı bir ismi,
cismi ve resmi vardır. Evrende, altın ve elmas gibi, var olan
her şeyden insanda da vardır. Kutsal mesajlar Âdem ile
âlemin ikiz olduğunu bildirir. Birine bakarak diğeri
anlaşılabilir. İkiz atom, elektron ve fotonların her özelliği
âlem ve Âdem için de geçerlidir. İki galakside saptanan ikizler,
örneğin elektronlar, birbirleriyle anında haberleşircesine
ortak hareket ederler. Zaman ve mekân mefhumları yoktur.
“Doğada ve evrende ele alınan her şey bir isim ile anılır ve
bilinir. Farklı şeyler varlığın kesret halidir ve celal tecellileri
olarak anılır. Kesretin vahdet olduğunun idraki büyük bir güç,
kuvvet ve kudretin ortaya çıkışına, cemalinin görünmesine
neden olabilir.” (13.12)

Her insan, her kitap ve her şey kendine özgü fiil, sıfat
ve kişilikle vardır ama hepsi birden bir ve tek bütün de
oluştururlar. Celal tecellileri kesret görünür ama aslında
kesretin de vahdet olduğunun idraki kaçınılmazdır. İnsanlar
birer kitap ise de aynı kütüphanenin birer kitabı oldukları
hemen anlaşılabilir. Kendini bilenin bir kitap olduğunu
anlaması ve bir kütüphaneye ait olduğunu idrak etmesi
gerekebilir. Bu kitabı da kendisinin yazdığı gerçeği ayrıca
düşündürücüdür. Kitap yazımı için çok sayıda gerekli şeylerin
‘verilmiş’ olmasının idraki bireysel akışkanlığı durdurabilir ve
dondurabilir. Yağmurun damlalar halinde yağması damlaların
faaliyetleri değildir. Damlaların birleşerek göl veya derya
oluşturabileceğini bilerek damlanın özelliklerinden deryanın
tüm özelliği bilinemez. Damlada deryalık yoktur.

295
 Ancak inşa edilişinin kanıtı olarak insanın insanlığı
gösterilebilir. Kâmil insanın kalbinde insanlığın ve âlemlerin
tümü zerre kadar yer tutabilir. Allah, insanın gönlündedir!

Umarım, biz de kendimizi arar, bulur, bilir ve Resulün

kitabında yerimizi alabiliriz.

296
 Dönüş Yolculuğu

Paraşütle atlayan insan görünse, ilk bakışta, paraşüt insanı

taşıyor gibi görünür. Paraşüt ve insan ayrı parçalardır ama bir
bütünün parçalarıdır. Havanın kaldırdığı düşünülür ama hava
kaldırmaz. İnsan ve paraşütü, havayı yarmaya çalışan bir bütündür
ve atmosfer ile bir sistem oluşturur. Havayı yarmaya çalışan
paraşütlüye, hava veya atmosfer karşı koyar, direnir böylece
havada karşılaşan kuvvetler dengede buluşur. İşin uzmanları böyle
açıklar bu bilimsel gerçeği. Dengede buluşulunca, artık insan
gittikçe artan hızda düşmez. Havada asılı kalma, yüzme, salınma,
dolaşma, yol alma, yolculuk gibi deyimler daha anlamlıdır. Uzay-
zaman birleşik alanında düşme yoktur. İnsan da düşmez Dünya da,
yüzerler. Bu hareketin ardında bilgi, bilim ve fizik yasalarıyla, ilim
vardır. Tamamen aynı şekilde, yağmur damlası, düşüp artan hızla
yere çakılmaz, damla da havayı kolay yaramaz. İlgili kuvvetlerin
bileşkesiyle ‘madde uzay zamanda yüzer’ gerçeği bilimseldir. Söz
konusu kuvvetler ‘itim ve çekim’ kuvvetleridir. Her hareket eden
şey, itim ve çekim kuvvetlerinin mevcut dengesini bozmaya çalıştığı
için yeni bir denge oluşmak zorundadır. Yeryüzünü yaramadığımız
için üzerinde dururuz. Her gerçeğin ardında bilgi, bilim ve ilim
vardır. “İlk bakışta aklımıza gelenler” tamamen aklın bize
oyunudur. Akıl biraz geride kalsa iyi olur.

İlmin, bilimseli ve kutsalı birdir. “Suretler, ilmin aynidir.

Göklerde ve yerde bir zerre miktar ilminden hariç olamaz” (6.59)
“Her şey Rabbimin ilmi iledir. Rabbim ilim cihetinden her bir şey'i
vâsidir, yönetir.” (6.80) “Ruh semasından ilim suyunu indirir, ilmî
imanla iman edenler için büyük alâmetler vardır.” (6.99) “Evvelden
geleceğe kadar, tüm mevcudatın vücudu, sana indirilen bir kitaptır.
Yani, ilmi sana indirilen bir kitaptır.” (7.1,2)

297
 “İlim ile detaylandırdığımız, bir kitap getirilmiştir, yani, ilâhi
ilmin gerektirdiği gibi, olgunlaşmaya yetkili ve elverişli, el ve ayak
gibi organlar, göz ve kulak gibi aletler ve duygulardan oluşan,
‘beden-i insan kitabı’ getirildi.” (7.52) “İnsanın akıl yürütme
âleminde, ilim ve idrak nuru inşa edilmiştir.” (6.1) Her halk edilen
şey, gösterişli ama etkisiz maddeden halk edilmiştir. (6.2) “Bilenler,
Allah’ın bilgileriyle Allah’ı bilir, ancak çoğu bunu bilmez.” (6.37)

İnsan beyni, vücudun yüzde 2 sidir ama enerjinin yüzde 25

ini harcar. Beyin, düşünce üretir, etkendir, madde vücut uygular,
edilgendir. Düşünce gücü, elektronik aletleri çalıştırır, düşünce
enerjidir. Beyin hücreleri arasında oluşan elektrik akımı, çakan
elektrik, açığa çıkan kuvvetlerdir. Titreşimler, titreşimin frekansları,
itim-çekim güçleri ve kudreti hep enerjinin halleridir. Günlük
yaşamda farkında olunmasa da “Ben” denilen ‘şey’ ilgili kuvvetler
arası bir denge durumudur. Nörolojiye göre, ses ve renkler gibi, her
şey sinir uçlarınca algılanır ve her şey tamamen bir algıdır, ayrı bir
‘benlik’, ‘sen, ben’ yoktur. Her hareket ise yeni bir denge
durumudur. Hareketleri ve yeni denge durumlarını, akıl, kendine
özgü ‘kıyas’ yöntemiyle anlar. Kalp, aklın yeri, yöntemi ve önemini
iyi değerlendirmelidir. ‘Akıl ve mantık’ ile ‘duygusal algılar’ eğer
kalpte gereğince değerlendirilirse, yaşamın ‘Hakk’a dönüş’ amacına
ulaşılabilir. ‘Sen, ben’ yoksa var olan yalnızca ‘O’ olabilir.

“İnsanın bu isyanı, cezaya inanmayıp, yalanlamasından

gelir. Bu ise gururdan daha büyük kabahattir. İnsanın, beyninin, sağ
ve solunda, akılcı ve duygusal, ilim ve sanat açılarından farklı, iki
melek, yetenek vardır. Bunlar insanın tüm fiillerini, iş ve
işlemlerini, düşüncelerini hıfz eyler, kaydeder, yazar. Bu şerefli,
ikramı bol, cömert kâtipler işlerin nakışlandığı dünya ve sema
âlemleridir. Bilgi kaybolmaz, vücut aslına, ilmine, dönüşüp yok
olunca; bilgi, drape şeklinde çevresinde kalır. Kısaca günahlarınızın,

298
yerde ve gökte, aleyhinize yazıldığını bilerek nasıl isyan etmeye
cesaret ediyorsunuz?” (82.9,10)

“Siz, Hakk’ın, ‘hıfz edicileri’ yani ‘ilim yüklenebilen’

kuvvetlerinden oluştunuz. Siz, bu güç ve kuvvetlerin cisimlenmiş,
şekil ve suret kazanmış, cisimleşmiş halisiniz. Bedenlerinizden
sıyrılıp çıkmanız, ‘soyunmanız’ halinde durum apaçık görünür.
Suretlerinizin bir kısmı size sevap ve rahatlık veren ruhanî latif
kuvvetlerdir. Bir kısmı ise size azap veren cismanî muzlim, zulmetli
ve meçhul, suretlerdir. Cismani azalarınız, organlarınız, hal lisanı ile
sizin yaptıklarınızı hatırlar ve işlediklerinizi söyler. Hafıza, semavi
bir güçtür ve ruhun bedenden ayrılması halinde yapılanları ortaya
koyar.”(6.61)

‘Bedenden soyunmak’, akıl ve mantık işi değil tamamen

kalben yapılabilecek bir iştir. İnsanın belirli bir yüzü, vücudu veya
sureti vardır ama insanı insan yapan esas olarak bilgisi, akıl etme
gücü ve düşüncesidir. Akıl ile kontrol edilemeyen bilinçaltı ve
kısmen kontrol edilebilen bilinç üstü ile insan hareket eder,
yaşamını düzenler. Bilgi işleme kapasite ve kabiliyeti, tüm
davranışları düzenler ve hareketleri yönlendirir. Gidildiği için
düşünülmez, genellikle, düşünüldüğü için gidilir, yapılır, edilir.
Böylece aslında ve esasında hükmedici gücün beyin, ruh ve kalp
gücü olduğu anlaşılırsa, bedensel güç ve kuvvetin yeri ve önemi
azalır. Kalktığı için düşünmez, düşündüğü için kalkar, gider insan.
İnsan karar ve davranışlarının temelinde etken olan duygular
nöroloji ve psikoloji gibi bilim dallarınca incelenir. Bu bilimler arası
araştırmalara göre her şey ‘sen’, ‘ben’ denen kişide algılanır ama
‘sen’ veya ‘ben’ yok, algılar vardır. Bilgi alışverişi içinde olduğu
çevresiyle bir bütün oluşturur ve insanın, ayrıca bir kişiliği, vücudu,
zatı yoktur. Nöroloji, psikoloji ve psikiyatri gibi bilim dalları da
kutsal mesajlar da aynı gerçeği dile getirir.

299
 Hıfz edici kuvvetler maddeleşir ama maddelerin birbirlerine
karşı, kuvvetlerden ayrı, bir etkisi yoktur, olamaz.

İnsan, “Özgür iradesi” varsa vardır. Özgürlük ise bedensel,

düşünsel ve ruhsal gibi çeşitli nitelikleriyle tanımlanıp tartışılabilir.
Kişi özgür olduğunu hisseder, özgürlük duygusal bir durumdur
denebilir. İnsan, hür ve bağımsız bir kişi olarak, kendi aklı ile
düşünüp karar verdiğine göre, özgürlük, akılcı bir düşünce de
olabilir. Çağdaş ortamda akıl ve kalbin ne kadar özgür olabileceği
bilimsel açıdan çok tartışılır. Aynı şekilde ruh, akıl, beden ve kalbin
insana Allah tarafından nimet olarak verilmiş, donatılmış ve inşa
edilmiş olduğu da kutsal mesajlarda yer alır. Her bütün,
parçalardan oluştuğuna ve hiçbir parçanın bütüne karşı bağımsızlık
ilan edemeyeceğine göre, bilimsel ve kutsal mesajların birlikte
doğruluğu görülebilir. Özgürlük bir duygu da olsa bir düşünce de
olsa vardır ve yaşanır. Bu yaşam, özgür olduğunu düşünenlerce
yaşanır. Her kişi, eşitlik adına, aynı silahla donatılmıştır. Deryada
damla, bedende hücre, evrende Dünya ne kadar özgür ise özgürlük
düşüncesi de o kadar özgürcedir. ‘Bence’ gidiş ve ‘Hakça’ dönüş
herkesin hakkıdır.

Her kişinin, ‘özgür olduğunu düşünme özgürlüğü’ vardır.

Önce bu duygu veya düşüncenin kaynağının ne olduğu bilinmeden
kullanılır. Bilmeden, kullanım adına savaşılır. Mücadele özgürler
arasında geçer. Biz ne yapıyoruz demeye başlayınca öğrenim süreci
başlar. Bir damla, yağmurun mu yoksa deryanın mı bir damlası
olduğunu bilemez ama insan, evrenin kendisiyle ikiz, hatta
bilinciyle evrenden üstün, olduğunu idrak edebilir.

Umarım, biz de bilinmek isteyeni bilme sürecinde

olduğumuzu idrak edebiliriz.

300
 Oruçla Yükselme
İbadetler bedensel ve ruhsal olmak üzere ikiye ayrılır.
Ayrıca, her ibadetin bir hikmeti vardır. Bir kişi için iyi olan çevresi
hatta evren için de iyi olabilir. Kişi huzurda ve huzurlu ise çevresi
de huzurludur. Her şeyin ardında, kendine özgü bir özellik ve ilim
vardır. Âlem ile Âdem ikizdir, insanda ne varsa âlemde de vardır
hatta aralarındaki sürekli etkileşim anlıktır. Ruh, ilim ve beden,
madde ve mana, enerji ve kütle birbirine dönüşebilir, hepsinin
ardında ilim ve malum, bir ve tek bilinç vardır. Bilim insanlarına
göre “Kozmik Bilinç” vardır. İnsan bilincinin büyüğüne sanki
“Kozmik”, küçüğüne “Hücre içi bilinç” denir. Hayat ve hayatın
olmaması hali mevt de ortaya konan belirli bir ‘yönetim kudretidir’,
bilinçli olarak yaratılmıştır. Kutsal mesajlar, bilimsel buluşlarla
kanıtlanır. Örneğin, kütlenin oluşumunu açıklayan Higgs Bozonu
bulunduğu için, kutsal mesajlardaki “Madde-i Heyula, hayalî
görkemli madde” kavramı daha iyi anlaşılabilir. Çünkü bilimsel
tanım olarak “Nasıl oluyor bilinmiyor ama ‘itim ve çekim
kuvvetleri’ bu bozon içinde toplanır, pıhtılaşıp, kütle kazanarak
maddeleşir” denir. Kütle de zaten enerjidir, birbirine dönüşür.

Japon Yoshinori Ohsumi, (a Japanese cell biologist, has won

the 2016 Nobel Prize for physiology or medicine) “Otofagosam” adı
verilen, hücre içinde oluşup dolaşan ve ihtiyaç duyulmayan hücre
parçalarını, kullanılabilecek alt parçalara ayıran, küresel bir bölüm
keşfetti. Ohsumi, bu keşfiyle, 2016 yılında, fizyoloji veya tıp
dalında, Nobel Ödülü kazandı. Bu sürecin, hücre içinde bir
yenileşme süreci olduğu belirlendi. Hücreler, aç kaldıkları yani
insan açlık hissi duyduğunda hücreler bunu algılar, içlerindeki bazı
parçalarını yer. Bu sürece, “Kendini Yeme” anlamına gelen
“Otofaji” denir. Açlığa ve enfeksiyon kapmalarına karşı uyum
sağlama konusunda otofajinin önemi büyüktür.

301
 ‘Kendini yiyerek yenilenme’ süreci, hücrenin zor
zamanlarda hayatta kalmasını sağlar. Otofaji, işgalci virüs ve
bakterileri yakalayıp parçalayarak, vücudun iltihap kapmasına karşı
savunmasında temel görev üstlenir. Otofaji sürecini yürüten,
hücrenin içinde, “Otofagosam” adı verilen bölümdür. Hücrenin
içinde, küresel balon şeklinde oluşup dolaşan bu bölüm,
parçalanacakları toplar ve onları protein, şeker ve lipitlere
dönüştürür.

Hücreler, açlık hissinin algılayarak, otofaji sürecini

hızlandırır. Otofaji, önemli fizyolojik fonksiyonları kontrol edip,
hücre içinde alt parçalara bölünmesi ve yeniden devreye sokulması
gereken parçaları, hücrenin yeniden kullanımına sunar. Böylece,
hücre, içindeki daha önemli bölümlere gereken yapı taşlarını ve
enerjiyi sağlayacak yakıtı süratle üretir. Otofaji, bir hücrenin içinde
iltihaba neden olan bakteri ve virüsleri de parçalayarak ortadan
kaldırır. Embriyoların gelişimine ve hücrenin değişimine katkı
sağlar. Ayrıca, otofaji, hasar gören ve görevini tamamlayan
proteinleri ortadan kaldırarak, yaşlanmanın olumsuz sonuçlarına
karşı, kalite kontrol mekanizması olarak da çalışır. Hücreler,
otofajiyi, öz yenilenme süreci, bir çeşit yenileştirme merkezleri
olarak, devreye sokar. Bilinç, çevreyi fark etme, algılama ve tanıma
yetisidir. Bu önemli işlevler bilinçli bir iradeyle yapılır. Hücre içinde
yabancı bir bakteriyi, virüsü yakalayıp parçalamak bilinçli bir
karardır. Yabancı olup olmadığının belirlenmesi ve bir protein veya
organelin hasarlı olup olmadığının saptanması hücre içi bilinçli bir
karardır. ‘İkinci beyin’ olarak da adlandırılan bağırsaklardaki
bakteri ve virüslerin fonksiyonlarına benzer şekilde, her hücre
içinde önemli işlevi olan çeşitli süreçler vardır. Bu alt sistemlerde
de bir çeşit bilinçli karar mekanizmaları vardır. Her şeyin varlığının
bir hikmeti, her oluşumun bir amacının olduğu apaçıktır. Bu
süreçler, ‘canlılığın yaratılış bilincinin’ içinde yer alan alt sistemler
olarak değerlendirilebilir. İlk hücre ve bu hücrenin maddeye
hükmeden DNA’sı da bir bilinçle yaratılmıştır denebilir.

302
 ‘Siyam’, yani ‘oruç’ da yırtıcı kuvvetin tecavüz ve
tasallutunu izale için farz olunan kanunlardan diğer bir kanundur.
(2.180) Hz. Musa’ya kırk gün oruç tut dedik. Bedensel ve ruhsal
sağlığına kavuşunca “Rabbim bana görün, sana nazar edeyim”
dedi. “Ya Musa sen vücudun dağına nazar et” dedik. Musa,
vücudunu büsbütün mütelaşi, telaş içinde, gördü ve fena buldu,
fani oldu ve “Ey Rabbim hadislerin gözleriyle idrak olunmuş ve
gayrına görünmüş olmaktan seni tenzih ederim” dedi. (7.143) Hz.
Meryem’e “Kutsal ruha ulaşınca, yeme ve içmeden mahrum
kalarak, aç ve susuz olarak, hakiki hayat ile tazelen” dedik. (19.25)
Açlık hissi, nefsanî, bedenî ve ruhanî sağlık için iyi, doğru ve
yararlıdır. Hz. Ali ve Ehli Beyt Resulün arka arkaya üç gün yemeyip,
yemeklerini fakirlere verdiğini söyler. Mana âlemindeki diğer bir
manası da nefsinden kesip kalbin beslenmesiyle sağlıklı olmak
övülür. (76.8) Alçak gönüllülük kibri, tevazu böbürlenmeyi, oruç
dünya şehvetini, merhamet gazabı yener, giderir. (105.3)

Atomların çekirdeklerinde bulunan protonların iç

basınçlarının, Büyük Okyanusun en derin yeri olan Maryana
Çukurundaki basıncın trilyonlarca katından daha fazla olduğu
belirlenmiştir. Bu nedenle protonları oluşturan ‘Quarkları’
birbirinden ayırmak mümkün değildir. Kuarklar güçlü itim-çekim
kuvvetleridir. DNA molekülünün 25.000 civarında olan genlerden
oluştuğu bilinir. DNA da hücrenin çekirdeğinde bulunur. Hücre,
kendi başına çevresinden oksijen, yakıt veya enerji alan, aldıklarını
içinde işleyen veya yakan, bölünerek kendini oluşturan, artık ve
atıkları toplayıp atan gibi alt sistemleri, organelleri, organcıkları,
bulunan, bir açık sistemdir. Çevresinden girdi alıp işler ve çevresine
belirli çıktılar verir. Çevresini etkiler ve çevresinden aldıkları
sinyallerle etkilenir, etkileşim içinde yaşayan canlı bir
organizmadır. Hayatı ve hayatını sürdürmek için gayretleri olan
bilinçli bir yapısı vardır.
303
 Rastgele hareketlerle yaşam sürdürülemez. Hücre
bilinçlerinin, amacına uygun bir bilinçle, birleşmesiyle oluşan insan
bilinci de kozmik bilinç ile etkileşim içindedir. İnsan, çevresinden
aldığı veya algıladığı sinyallere, ikiz olma özelliğine uygun olarak,
anında tepki verir ve etkileşime girer. Kısaca bilimsel ve dinsel
mesajlarda ‘tesadüf yoktur’, bilinç vardır denir.

Kutsal mesajlar ile bilimsel bulguların birleştirilmesi,

Atamızın “Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur” sözü ile de
mümkündür. İlk peygamberler aracılığı ile ilk toplumlara da oruç
tutmak farz kılınmıştır. Açlık hissinin, hücrenin, bedenin ve
vücudun tamamının yenilenmesi üzerindeki etkisi son
araştırmalarca saptanmış oldu. Daha önceki Temessül ve Tecessüd
makalesinde ‘peryot’ geni incelenmişti. Hücre içinde bilinçli
işlevlerin olması akılcıdır. Oruç tutarak, nefsini kontrol edene,
hücrelerdeki yenilenme süreci sonucunda daha sağlıklı bir
bünyenin verilmesi, onun kalbî duygulara daha fazla zaman
ayırmasını sağlar. Kalbin güçlenmesiyle de ruhsal ve ulvî duygulara
geçilmesi beklenir. Yaratıcının huzurunda ve huzur içinde oluş
duygularıyla, verilmiş akıl, fikir, bilgi ve ilim yeteneklerinin kıymeti
daha iyi bilinebilir. ‘İnsanın içi ve dışının bilinçle dolu oluşu bilinci’
mükemmel bir duygudur. Akıl, fikir, bilgi, bilim ve ilimden maluma,
bilince geçiş insanı nihai amacına ulaştırabilir. Ancak küllî ilmin
malum olan bilinci ile maddesel olanların halk edilmesi, canlı
olanların yaratılması ve insanın inşa ediliş süreci anlam kazanabilir.

Umarım, biz de oruç tutarak uruc etmeyi fehmeder, idrak

eder, bilincine varabiliriz.

304
 İndirmeden Yücelmek
Kapsamlı bir ‘şeyi’ anlatmak için küçültmek
gerekebilir. Örneğin foton için ‘göze gelen enerji damlasıdır’
denip geçilebilir. Oysa bilimsel olarak bilinir ki fotonun
yayılımı küreseldir ve frekanslarının bir ucu evrenin fiziksel
büyüklüğü kadardır. Foton, önce pinpon, sonra tenis, sonra
futbol topu gibi bir merkezden, küresel olarak, ışık hızında,
genişleyip yayılır. Görünür ışığın bu yayılımı aslında dalga
fonksiyonu halindedir ama göze bir parçacık olarak etki edip
görme sağlar. En küçük enerji birimi ‘kuanta’lardan oluşan
ışığın hakkında bilinecek çok önemli bilgiler vardır ama az
bilgiyle de tanımlanabilir. Kısaca, nur, parlaklık, aydınlıktır.
Her şey bu parçacıklardan oluşur. Foton da bilgisinin
deposudur ve ardında ilim vardır. Anlatılmak istenen kavram
‘bilinç’ ise foton örnek olarak da ele alınabilir. “Önemli olan
maddedir, mana maddenin bir üretimidir” yanılgısına
düşülmezse, her parçacığın bir bilinçle halk edildiğine rahatça
inanılır. Bilim insanları bizi evrene götürmek istediğinde
evreni bize indirgeyip anlatır. Aynı kapsamda, Allah ehli,
Allah’ı “Allah yerin, göğün nurudur” ayetiyle anlatır. Bu
ayetten ‘bilince’ tırmanıp çıkmayı yalnız insan başarabilir.
İnsan, indirilenlerle yetinmeyip, bilgilere tutunup, yücelmeyi
bilmelidir.

Yumurtayı çevresinden ayıran kabuğudur. İçindekinin

evrenle bütünleşmesi için kabuğun içten çıtlatılması gerekir.
Duyu ve algılarıyla sınırlı, kayıtlı olan insan, benliğinden
vazgeçerse çevresiyle bütünleşebilir. Einstein “Olabileceğimi
olabilmek için ne olduğumdan vazgeçmeliyim” demiştir. Her

305
insanın bir bilinci vardır ama bilincin genel ve geniş kapsamlı
olduğu da bilinir, örneğin, insanlık bilincinden söz edilebilir.
Bilinç hayata kuvvet verendir, hayatı oluşturan kuvvetlerin
kaynağıdır. Öz benlik bilinciyle var oluruz ama benliğin
özünden, özümüze dönerek, kabuğumuzu çatlatıp, bilince
ulaşmayı deneyebiliriz. Bilinç, anlaşılabilmesi için, önce
indirgense de sonunda bilince yüceliş mümkün olabilmelidir.

Eşyanın mahiyeti, özü, aslı ve esası, görünen

maddenin hakikati, Hakkın gölgesidir. Nasıl ki gölge; güneşin,
aydınlığın, nurun varlığına delildir; madde de izafî vücut,
enerjiye nispetle, kıyasla hakkın varlığına delildir. Bilinmelidir
ki eşyanın mahiyeti ve görünenin hakikati, hakkın gölgesi ve
mutlak vücudun sıfatının işaretidir, kanıtının ortaya çıkışıdır.
Kütlenin, görünen enerji olan ışığın hakikati, hakkın
gölgesidir. İzdiham eden kuvvetler gölgeleşip cisimleşir.
Kütlenin hakikati bilinirse, kütlenin görünen ışık enerjisi
olduğu idrak edilir. İzafi vücut, Mutlak vücudun ortaya çıkmış,
görünür, aşikâr olmuş sıfatıdır. Her cisim ışır, ışık saçar, ışınım
halindedir, hakikatini görünür kılar, enerji yayarak yanar.
(25.45)

Sonra gölgeyi ifna ederek, ortadan kaldırarak, elde

tutabiliriz. Her an, mevcut olan herhangi bir şeyin fena
bulması, evveline, oluşuna nispetle kolaydır. Ele alınan her
şey, her an, başka bir mazharda zahir olur. Var olanın fena
bulmasının, onu ortadan kaldırmak olmadığına, o şeyin suret
ve hakikatine, ezelde ve ebeden kaydeden akıl şahitlik eder.
Akıl Hakkın elidir. Tutuş ve ifna, o şeyin değişime
uğramasıdır, tamamen yok olması değildir. Yok, ifna, ediş
306
mevcut olanın bir önceki halini, hakkın eli veya pençesinden
ibaret bulunan, akılda bulundurmaktan men etmek ve yeni
haliyle kaydetmektir. (25.46) İnsan, ancak, varlığına inandığı
iradesiyle, maddeden arınıp soyunup, amacına ulaşır, Hakka
kavuşabilir.

Nefsin zulmet gecesi insanlara libas, elbise kılınmıştır.

Bu zulmet, sizi istila ederek, Hakkın zat, sıfat ve gölgesinin
müşahedesinde, sizi setir eder, örter. Siz hakkın zat, sıfat ve
gölgesini müşahede ediyorum diyerek meşgul olur, var
olduğunuzu zanneder, düşünür durursunuz. Sizi, hayat ve
dünya da, böylece, gaflet uykusunda uyutur. Hadisi şerif:
“Bütün insanlar uykudadırlar, ölünce intibah ederler, pişerler,
uyanırlar.” Uykudayken “Daimi hakiki hayattan” gafil
kalırsınız. Kalpleriniz ruh nuruyla hayat bulunca, his
uykusundan sonra, kutsal âlem fezasında intişar eder, güneş
gibi yanıp, foton gibi yayılıp, dağılıp, yanarak yaşarsınız.
(25.47)

Allah, öyle bir zattır ki ihya edici ve diriltici olarak,

sıfat tecellisi ile şişirici, nefhaat-i Rabbaniye rüzgârlarını
gönderir. Belirli bir bilimsel özellik kazanarak var olan bir
zerre, aniden şişerek varlık oluşturur. Örneğin, artı elektrik
yükü ve müthiş çekim gücü olan bir kuark yokluğun içinden
çıkıp var olabilir ve aniden şişerek bir vücut, proton gibi bir
varlık, ortaya çıkarabilir. Çünkü yokluk tamamen boş ve
boşluk değil, ortaya vücut olarak çıkacak hakikati içerir.
Bilemezlik olan cehalet ile ölü olan kalbi, bilerek diriltmek,
bilgi ile canlandırmak, üzere pak, temiz ilim suyu ruh
semasından indirildi.

307
 İlk önce ilim ile dirilmeyen, henüz bilemeyen, kalbin,
ne varlığından ne de diriliğinden söz edilebilir. İndirilen ilim,
hem nefsin inşa edici kuvvetlerini oluşturan uygulamalı bilgileri,
hem de ruhani kuvvetleri oluşturan nazari bilgileri içerir. Kısaca ilim
ya teorik ya da pratik olarak hayata geçer. Uygulamaya dönük
bilgiler bayındırlık ve inşaat işleriyle ilgili özelliklere sahiptir.
Örneğin ilim, zerrelere artı veya eksi elektrik yüklü özellikler olarak
iner. Bu tip özellikleri içeren bilgilerle oluşan kuvvetlerin, belirli,
önceden belirlenmiş, saptanmış güçleri vardır. Güçlü kuvvetlerin
belirli alanlarda toplanmasıyla etkileşim oluşur ve enerji maddeye
dönüşür. Bu madde ile evren ve doğa halk edilir, canlılık yaratılır,
insan inşa edilir. Nefsanî kuvvetler bunlardır, nefis bunları kullanır,
yaşamı düzenler. Ruhani kuvvetleri oluşturan nazari, teorik,
kuramsal bilgiler ise oluşumlara, yaşama anlam kazandırır. İnsan,
ilmi idrak ederek eşyayı, eşyanın hakikatini, kuvvetleri ve güçlerini,
özelliklerini bilerek, idrak ederek, yeniden dirilir, ilmin kaynağına
ulaşır. Ruhani güçler âlemine, sizi maddeden arındıran, temizleyip
dirilten pak ilim suyunu indirdik. (25.48, 49) Hakkın zatı, bu âlemde
ruh, canlılık, beden ve içlerinde ve aralarında bulunan kuvvetlerle
örtünmüştür. (25.59) Akıl ve fikir yürütmede kimsenin kontrol,
kuvvet ve kudreti yoktur. Fikirlerin uçuşması herhangi bir maddeye
bağlı değildir, eşya ile ilgili olsa da fikirler eşyaya dayanmaz. (16.79)
Gayrinin olmadığı idrak edilince, tüm vücut Hakkın olur ve Hakkın
vücudunun nasıl oluştuğu da aşikâr olur. (16.89)

En son yapılan bilimsel analiz ve sentezler “Gözlem yapan

ile gözlenenin birbirinden ayrılması mümkün değildir” sonucuna
varmaktadır. Tevhit ilmi de seyri suluk ile Allah’ın ilmini insana
indirip insanı bilinçlendirerek yüceltmeyi amaçlar.

Umarım, biz de, gaflet uykusundan uyanıp intibah eder,

pişer; ruhun nuru, ilmin idrakiyle de intişar eder, Güneş gibi yanar,
aydınlatırız.

308
 İnsan Zannetme!

Çok şeyler beklenir, ‘insan’dan,

Verilenler farklıdır ‘hayvan’dan,
Ayrık gibi görünse de ‘aslı’ndan,
Mevcut, kopmaz ‘Vücudu’ndan.

Âlemde olanlar, ikizi Âdemdedir,

Oluşum, ilk cevhere, nazar iledir,
Cevher de ‘hayâ’dan taşar yayılır,
Yarı ateş, yarı su ‘oluş’ halindedir.

Etkileşen ‘kuvvet’ler, bulunur da,

Bilim açıklayamaz nasıl olduğunu,
Maddenin, ‘boş’u doldurduğunu,
Yoklukta, ‘ani şişerek’ oluştuğunu.

Allah’a isyan etmek kolay, izniyle!

Verilenlerin üstüne konan bilgiyle,
İyi insan olmak için gerekmezmiş
‘Din ile iman’, bu akıl ve bilinciyle?

Herkesi insan zannetmek yanıltır,

Suretten insanlık ummak yanlıştır,
Yanılma hayatın kaynağı kutsaldır,
Bitki, hayvan da kutsal 'Varlık'tır!

Ete kemiğe bürünen, Yunus değil,

Zan edilen şey asla, hakikat değil,
Doğa, Evren, Güneş, Dünya dâhil,
İnsan zannedilen, Varlığa da eğil!

Görünen, Görenin görüntüsüdür,

Muhteşem, halden hale bürünür,
O büyüktür, ben diye de görünür,
Necdet’e düşen zevk ve şükürdür! 18.6.2018
309
 Hakikatin Gölgesi
“İnsanlık hali” deyip geçilir, halden hale geçiş bazen
küçümsenir, bazen yüce duygular içine girilir. Karşılıklı
etkileşimin sürekliliği nedeniyle, bedensel ve ruhsal hal
değişimlerini birlikte ele almak uygun olur. Eşyanın aslı ve
esası da ilminin aynı olduğuna ve birinin diğerine göre farklı bir
ismi, resmi ve cismi olamayacağına göre beden ve ruh aynı
olanın farklı görünümüdür. Birisi latif diğeri kesif hal,
görünümdür. İkisinin arasına hayvanî nefis canlılığı
yerleştirilmiştir. Canlılık söz konusu olunca, belirli bir amaca
dönük, makul ve mantıklı hareketler dizisi zorunludur. Bu
durum akıl gerektirir. Akıl, izafî düşünür, kıyas eder, her şeyi
ayrı ele alır inceler, analiz eder, sentezleri bile çok farklıdır,
gölge devreye girer.

Canlılık, us, akıl gerektiren hareketler dizisi, ilmin

uygulanmasıdır. Madde, örneğin taş, bir düşünce üretmedikçe
aksini düşünmek makul olur. Yani, “Özelliği, bir bilgisi veya ilmi
olan hıfz edici kuvvetler birleşip, bir araya gelip toplanarak
kütle oluşturur” demek akılcıdır. Eksi ve artı elektrik yüklü
kutuplar ile kuzey ve güney kutuplu manyetik kuvvetlerin
etkileşimleri, eletromanyetik kuvvetlerle birlikte, belirli
alanlarda izdiham edip, toplanıp kütle oluştururlar. Bilimsel
açıdan, “Nasıl oluyor bilinmiyor ama kuvvetler, bozonlar içinde
toplanarak gölge oluşturup pıhtılaşır ve kütle oluşturur” ve
madde oluşur. Bir hadis der ki: “Yüce Allah en evvel bir cevher
(enerji) halk etti, cevhere celali ile nazar edince, cevher
hayâsından eriyerek, taşıp yayılarak, kısmen su ve kısmen de
ateş oldu.”
310
 Cevher de hayâsından, saygı veya edebinden,
potansiyelinde olan taşıp yayılma özelliğinden, su ve ateşe
dönüşmüştür. Arştan, ilmin yüklenmesi, indirilmesiyle
cevherin su ve ateşe dönüşümüne dikkat çekilmektedir. Bu
durum Büyük Patlamada veya Güneşte ilk oluşan ‘maddenin
plazma halini’ anımsatır.

“Her şey, o şeye özgü bir nazar olduğu için vardır.

Herkes kendisine özgü bir nazar olduğu için vardır, bunun
idrakinde olanlar bu sırrın başkası için olmadığını bilirler.”
(42.38) Bilimin ulaştığı son güncel bulgu “Gözlem yapan ile
gözlenen birbirinden ayrılamaz.” Enerjinin dalga
fonksiyonunun ancak insan gözlemi altında çöküp parçacık
özelliği göstermesi ilginçtir. Ele alınan bu bilgiler ışığında,
‘bilgi’ler ve özelliklerin maddeyi ve insana verilen akıl, fikir ve
düşünme yeteneklerinin de “Bilinç” oluşturduğu açıktır.
İnsanın bilinçli gözleminin, enerjinin dalga açılımını parçacık
haline dönüştürdüğü gerçektir. İnsana bahşedilen bilinçli
nazar, gözlemleme ve basiretin varoluşa büyük katkıda
bulunduğu böylece kanıtlanmaktadır.

“Yokluk, gizlenip sırlanarak, sır tutarak, izafî vücut bariz,

apaçık olmuştur. Yokluk boşluk değildir, yoklukta eşyanın ilmi
vardır, ilim ışık olarak görünür hale geçer. Nur, hariçte zahir
olan vücuttan ibarettir. Eşya ve görünen vücutlar, ezeldeki
ilimlerinin açığa çıkmış halidir. Her mevcut bir ilimle görünür;
mevcut, ilmin, bilginin görünür halidir. Her şey hak ile zahir
olmuş, görünmüştür. İlmin görünür haline ‘gölgenin
uzatılması’ denir. Yokluk, her şeyin batındaki vücut hakikatinin
sabit bulunduğu ‘levhi mahfuzdur’, ‘sırf yokluk’ değildir.
311
 Hakkın batındaki ilim hazinesinde vücudu olmayan bir
şey asla zahire çıkamaz ve vücut bulamaz. Her şeyin bilgisini
içeren yokluk, sır tutarak, önce enerjiye ve ışığa sonra eşyaya
dönüşür, görünür hale gelir. Eşyanın aslı ve esası, görünen
maddenin hakikati, Hakk’ın, yokluk aynasındaki, görüntüsü,
gölgesidir.” (25.45)

“Gölge, güneşin varlığına, madde de Hakk’ın varlığına

delildir. Bilinmelidir ki eşyanın mahiyeti ve görünenin hakikati,
Hakk’ın gölgesi ve Mutlak Vücudun sıfatının işaretidir.
Mevcutlar, nur ile hariçte zahir olur görünür. Mevcudat,
ezeldeki ilmin izhar edilmiş halidir Kütlenin, görünen enerji
olan ışığın, maddenin hakikati, Hakk’ın ilmi, görüntüsü,
gölgesidir. Kütlenin hakikati bilinirse, kütlenin, görünen ışık
enerjisi olduğu ve Hakk’ın ilmi idrak edilir. Mutlak vücudun
ortaya çıkmış, görünür olmuş sıfatıdır. Her cisim ışır, ışık saçar,
ışınım halindedir, hakikatini görünür kılar, enerji yayar. Sonra
‘akıl güneşini’ Vücut gölgesine delil kıldık. Akıl delili, gölgenin
hakikatinin Vücut’tan farklı bir şey olduğunu doğrular, kanıtlar.
Akıl güneşi delalet etmezse, gölgenin vücudu ile hakikati
arasında ayrılık olmazsa, mevcut kendiliğinden var olmuş olur,
Vücut, mevcut olur. Başka bir ‘şey’ mevcut olamaz.
Mevcudun, ilminden ayrı ve gayrı bir ismi, cismi ve resmi
olamaz ama farklılığa yalnız akıl şahitlik eder.” (25.45)

“Ve biz, akıl semasını, üstlerinde (atmosfer gibi)

yükselterek, ceset arzını, tagayyür, başkalaşma ve sehven,
yanlışlıkla, kasıtsız olarak olabilecek hasar ve hatadan mahfuz
kıldık, koruduk. Akıl seması, her türlü hayal, tasavvur, duygu ve
düşünceleri kapsayacak ve birbirine bağlayacak şekilde yer alır.
312
 Her birisi makul ve mantıklı olabilmek üzere akla
dayanır. Akılda boşluk bulunmaz, kırılmaz ve bükülmez, herkes
aklını bir kere oluşturunca aklını terk edemez. Bütün bunları
anlayamayanlar için akıl seması, mana göklerini yani uzayını,
delil ve şahitlerinden, maddi veya bedensel kanıtlarından,
uzaklaştırıcıdır. Allah-u Teâlâ Hazretleri, nefis gecesini ve ruh
güneşinin nuru olan akıl gündüzünü ve gece ile gündüzü içine
alan kalbi halk eden ve izhar eyleyen, açığa çıkaran, zattır.
Bunların her biri, ulvi bir karargâh veya makamda ve ruhaniyet
semasının bir mertebesinde Allah'a seyir ederler.” (21.30-33)

Enerji görülemez, etkisiyle bilinir. Görülemeyen

bilinebilir; algılanabilir olan ilim, enerjiye dönüşünce EMR,
elektromanyetik radyasyon, yayılımı ışık hızında hareket
oluşturur. Hareketi algılama yeteneği de insan bilincindedir.
Bilinç, akıl ve akıl semasında oluşur, aklın hızı, zaman ve mekân
sınırı tanımaz. Gölge, oluşturulur, düşürülür, ses duvarını aşan
uçağın oluşturduğu perde misali, hareket perde oluşturabilir.
Siz hala “Hak değil perde görüyorsanız, perdenin yanlış
tarafındasınız!” denebilir. Perdeyi kaldırmak için nefis
gecesinden, akıl gündüzüne, oradan da kalbe geçilebilir. Kalbin
içinde gölge olmaz, bilinçli hal içinde, akıl semasında olmaz.
Düşünce âleminin içinde, iç âlemimizde gölge olmaz, dış
âlemde olur. İç âlemde ‘ben’ yok, gölge yok, dışta ikisi de
vardır. Gölge benim vücudumun hakikati, belki de ‘ben’!
İnsanın akıl semasında, kuşku olmaksızın, her düşünce makul
ve mantıklı olmalıdır.

Umarım biz de, “Hakikatimiz, Hakk’ın gölgesidir”

gerçeğini idrak edebiliriz!
313
 Akıl Seması

Akıl her şeyi düşünür, akıl erdirir, anlar, bilgileri hafızada

depolar sonra çıkarır tekrar kullanıp yeni bilgiler elde eder. Başka
kişi ve şeyleri düşünmekten kendine zaman ayıramaz, sanki kendini
düşünmeye vakti yoktur. Akıl, beyin hücrelerinin birbirlerine
gönderdiği sinyallerin toplamı mıdır? Sinyallerin bir kısmının
oluşturduğu mu, yoksa akıl, sinyalleri oluşturan mıdır? Nasıl oluyor
da yazılım kadar yumuşak ama donanım kadar sert ve kırıcı
olabiliyor? İnsan kendi aklını bile neden kolayca değiştiremiyor?
Aklımızı doğada mı bulduk, biz mi geliştirdik yoksa bize verilmiş bir
nimet midir? “Esas olan maddedir ve bilinç maddeden mi
kaynaklanır?” yoksa “Esas olan bilinçtir ve madde bilincin
cesetleşmiş hali midir?” Evrende her şey ‘gerçek’ halini alır,
gerçekleşir yalnız ve sadece, insan gözlem yaparsa. Daha da çarpıcı
olan ‘şimdi’ yapılan ölçüm, fotonun ‘geçmişini’, izlediği yolu, tayin
eder, değiştirir. Bunlar nasıl oluyor da aklın marifetleri oluyor?
İnsan, beyin sinyallerinden aşk ve sevgi gibi duyguların üretimine
ancak beyin, akıl ve bilinci iyi anlarsa geçebilir.

“Hak'tan mahcup olanlar görmez mi, yer ve gökler, heyula

iken, görkemli bir hayal ve cismanî bir madde iken, yapışık idiler?
Biz bu iki suretin, ayrışarak, oluşumlarının aşikâr tebayünü ile
uyumlu farklılaşma ile yer ve gökleri ayırdık. Ervah, canlılık, mana
gökleri ve uzayı ile beden ve ceset arzı, bir nutfe suretinde bitişik
idi. Biz, arz ve ervahın tebâyünü, uyumlu farklılıklarının
kendiliğinden ortaya çıkışı ile her ikisini birbirinden ayırdık”, cenin
ve Büyük Patlamada olduğu gibi. “Yani biz, nutfeden her hayvanı
halk ve izhar eyledik. Ve ceset arzının, yok olmayıp kaim ve
müstakil olması için, ceset arzında kemik dağlarını, sinir ve kas
sistemleri, damarları gibi özellikli yollarını, oluşturduk.” (21.30-33)

314
 “Bunlar sebebiyle Allah'ın ayetleri ve sıfatlarına
hidayet bularak, Hakk'ı arif olmaları için, ceset arzında duygu
ve düşünce mecralarını; havas tarikleri, arzu, heves ve
isteklerine uygun yolları, var ettik. Ve biz, akıl semasını,
üstlerinde atmosfer gibi yükselterek, ceset arzını, tagayyür
etmek, başkalaşmak, mükemmel olmak için tazelenmek,
yenilenmek, üzere ve sehven, yanlışlıkla, kasıtsız olarak,
olabilecek hasar ve hatadan mahfuz kıldık, koruduk. Akıl
seması, her türlü hayal, tasavvur, duygu ve düşünceleri
kapsayacak ve birbirine bağlayacak şekilde yer alır. Her birisi
makul ve mantıklı olarak akla dayanır. Akılda boşluk
bulunmaz, kırılmaz ve bükülmez, herkes aklını bir kere
oluşturunca aklını terk edemez. Bütün bunları
anlayamayanlar için akıl seması, mana göklerini yani uzayını,
delil ve şahitlerinden, maddi veya bedensel kanıtlarından,
uzaklaştırıcıdır. Allah-u Teâlâ Hazretleri, nefis gecesini ve ruh
güneşinin nuru olan akıl gündüzünü ve gece ile gündüzü içine
alan kalbi halk eden ve izhar eyleyen, açığa çıkaran, zattır.
Bunların her biri, ulvi bir karargâh veya makamda ve
ruhaniyet semasının bir mertebesinde Allah'a seyir eder.”
(21.30-33)

Ayetin açıkladığı gibi yer ve gök önce bitişik iken

sonradan ‘uyumlu farklılaşıp kendiliğinden ortaya çıkış’ ile
yer ve gök ayrılmıştır. ‘Uyumlu farklılaşma’ kavramı en iyi gök
kuşağında görülebilir. Renkler, en kısa dalga boyundan en
uzun dalga boyuna kadar kesiksiz, boşluksuz, atlamasız bir
şekilde fotonun her dalga boyunda hareketiyle oluşur.
Fotonun bir ucu gözde iken, uzun dalganın boyu evrenin
fiziksel büyüklüğü kadardır. Dalga halinde radyasyon, ışınım,
bir noktadan küresel bir şekilde açılımdır. Bu açılım uyumlu
farklılaşmayla kendiliğinden ortaya çıkışın örneğidir.

315
 Bu açılım için ne bir itme ne de bir çekme kuvveti söz
konusudur, tamamen kendiliğinden, özelliğinden dolayıdır.
Özellik ise içinde yüklü bulunan bir ilmin olduğunu gösterir.
Işınım, bir ilmin açılımıdır denebilir. Işığın veya fotonun açılıp
yayılımında, en kısadan en uzununa kadar, dalga boyları
arasında bir boşluğun olmadığı açıktır. Dalga fonksiyonunda
bir çatlak, yırtık veya boşluk olmadığı gibi beynin sinyalleri
arasında da olamaz. Beyin sinyalleri aklı oluşturur. Beden
arzımızın, dünyamızın, etrafında bir nevi ‘akıl seması’ oluşur.
Akıl için de ‘uyumlu farklılaşmayla kendiliğinden oluşma’
kavramı söz konusu olabilir. Dünyanın atmosferinin, uzayın
derinliklerinden gelen yıkıcı ışınımlara karşı koruma sağladığı
bilimsel bulgularla kanıtlanmıştır. Aynı şekilde insan da kendi
dışından gelen yıkıcı etkilere karşı akıl ile korunmuştur.
“Akılda boşluk bulunmaz, kırılmaz ve bükülmez, herkes aklını
bir kere oluşturunca aklını terk edemez” gerçeği de
yadsınamaz. Beynin belirli dalga boyundaki sinyallerinden
oluşan bir akıl, diğer dalga boylarından oluşan aklın
yeteneklerine sahip olamaz. ‘Gözle görülebilir ışık’ çok sınırlı,
belirli dalga boylarındaki ışıktır. Mor ve kırmızı ötesi ışınları
göz göremez. Herkesin aklının da belirli sınırları olabilir.

“Ruh seması, duhan, duman, yani kalpten yükselen

latif bir madde idi. Hadis der ki: “Sizin her birinizin hilkati,
yaradılışının hakikati, anasının karnında kırk gün nutfe, döl
suyu, olarak cem olur. Sonraki kırk gün aleka, kan pıhtısı,
olur.” Son bilimsel bulgular ‘Hadisi’ doğrular, kanıtlar
niteliktedir. “12.Haftadan sonra kemik iliğinde kan hücreleri
belirir ve kan yapımı başlar.” Sema, akıl ve ruh seması, latif
bir cevherden, enerjiden oluşur, beden arzı gibi kesif
cevherden, maddeden değildir. Üçüncü kırk günde yani cenin
ana rahminde dört aylık iken ruh üflenir.” (41.11)
316
 “Diğer bir deyişle insana özgü organlar, kendilerine
özgü ilim ile ayrışır. İlim, insan halini almış, insana özgü her
ayrıntı yer almış ve organların çoğu kendi işlevlerine başlamış
olur. Ruh ve beden ayrılmadan önce tesviyede bir ve
beraberdi. Tesviyeden sonra ruh seması ve beden arzına
‘isteyerek veya istemeyerek, kerhen, hâsıl olun’ dendi. Her
ikisi de birbirinden ayrılmaksızın, vücudun birliğine şahitlik
edercesine, yeni, daha önce görülmemiş ve kullanılmamış
olarak, ayrı bir ruh seması ve beden arzı oluştu. Arzın
yayılmamış ve döşenmemiş hali ruh verilmesinden öncedir.
Ruh, semadan da evveldir ama arz, semadan sonra yayılarak,
kabararak döşenmiştir. Beden, ruha kavuştuktan sonra
azaları, organları kabarıp genişleyerek, birbirinden ayrışarak
oluşur. Bu nedenle “Ana rahminde bebeğe dört aylıktan
sonra ruh üflenir” denir.” (41.11)

Arz ve sema, madde ve mana, yer ve gök ayrılmadan

önce bitişikti, heyula iken, görkemli bir hayal ve cismanî bir
madde iken, yapışık idiler. Uyumlu farklılaşma ve
başkalaşarak mükemmelleşme sayesinde, sonra, kısadan
uzuna ses ve renk dalgaları gibi ayrıldılar. Benzer şekilde
bebek, nokta iken, kan pıhtısı oldu, ruh verilip, insan olma
ilmiyle donatılıp, arzı ve semasıyla, yayılıp döşendi. “İnsan ile
Dünyada, arz ve sema, madde ve suret, farklı olarak yedi kat
olarak hüküm ve takdir edildi. Semanın her katına amacı,
işleri, araçları, tesir ve tedbirleri işaret edildi.” (41.12) Bazı
tesirlere karşı da dünya gibi insan da uyumlu farklılaşıp
başkalaşarak, örneğin fazla ışığa karşı bronzlaşarak, korunur.

Umarım, akıl atmosferimizle aklımızı idrak edebiliriz.

317
 Haviye, Cehennemin Dibi!
Bedenin terkibini, nelerden oluştuğunu, nelerin bir
araya gelip ne ve nasıl oluştuğunu bilen, her şey için nasıl bir
kudret gerektiğini iyi bilir. Yeniden diriltilen kimse halini ve
bedenden tecerrüdünü de, sıyrılıp çıkmayı da, bilir, bedenin
terkibini de bilir. Diriltilen birisi, diğer insanlara örnek olsun
veya delil kılınsın diye diriltilir. Hikmet, müminin gaip olmuş
malıdır. İnsanlar, altın ve gümüş gibi madendirler, bedenle
örtünmüş olsalar da aslı ve özü değişmez. Her kişinin
istidadının gerektirdiği kadar ilim, hazinelerinde saklıdır,
gizlidir. Her kişinin fıtratında, ilmin tümü, mükemmelliğe
götürecek şekilde henüz başkalaşmamış halde, mevcuttur.
Üzüm taneleri insanı ve onun kısmî idrakini andırır. Süt ise
kişinin yaşamını sürdürmesi için gereken beslenmeyi sağlar.
Şarap, aşk, ilim, bilgi ve hakikatlere işarettir. İnsan üzüm gibi
sıkılır, suyu çıkarılır ve eski yapısından kurtulup yeni bir
yapılanmayla şarap, insan hakikatinin idraki, elde edilebilir.
Şarabın sarhoşluğu insanı kendinden geçirerek aşka
ulaşmasını sağlar, aşk ateşi de ilmin bilgiler ve hakikatler
halinde ortaya çıkışını gerçekleştirebilir. İlmin tümünün
idraki, incirin kendisine, insanın kısmî idraki ise incirin
içindeki taneciklere benzer. Kişinin kendini bilmesiyle
yapısının olgunlaşmak üzere başkalaşımı gerçekleşir. Bu ilk
yapının çöküşü, harap olması ve göçüşüdür. Yapı taşlarının
idraki külli idrake ve ilahi aşka götürür. Bu durum, haviye,
göçmeye, göçük oluşumuna ve göçükte ilahi aşk ateşinin
yanmasına, asar ateşine, eserler yaratan yanışa ve yeniden
diriltilmeye gider.( 2.259)

318
 Manevi göklerden dünya göğü yani insan aklı seması,
farklılaşma ile zenginleştirildi. Kuruntu ve hayal şeytanları
tabiat çukurunda cismanî âlem haviyesinde, göçüğünde,
azaptadır. (67.5)

Yedi gaipten (guyubu sebadan) mahcup olmaları

nedeniyle; beş duyu, gazap ve şehvet nefsanî kuvvetlerinin
hakikati bilinmediği için, bilinmeyen yedi gaip geceyi temsil
eder. Vücut, hayat, ilim, irade, semi, işitme, basar, görme,
kudret ve kelamdan ibaret sekiz sıfat gündüzü temsil eder.
İnsanların, bu yedi gece ve sekiz sıfat (sıfatı semaniye)
rüzgârlarıyla zahir ve batınlarına etki edilir, kökleri kurutulur,
hatta katledilir. Kendi nefisleriyle ayakta olduklarını ve
yaşadıklarını düşünenlerin hayatları olmayan ölüler olduğu
görülür. İçi boş hurma kütükleri gibi şeklen kuvvetli fakat
hayatları ve manaları yoktur, birer haviye’dirler, göçüktürler,
hakiki vücutları ve değer verilecek anlamları yoktur. (69.7)

Kıyametten sonra toplandıklarında, hareketi

hissetmemeleri nedeniyle, zamanın nasıl geçtiğini
anlayamazlar. Sorulduklarında çok az bir zamanın geçmiş
olabileceğini bildirirler. Arzu ve istekleri doğrultusunda, kendi
aralarında, sohbet edenler, zamanın nasıl geçtiğini
anlayamaz. Çünkü hareketten gafil olan, zamandan da gafil
olur. Araları açık olmayanların, ayrılıkları fani olanların,
muhabbetleri baki olur. Arzular farklı, istekler zıt, alışkanlıklar
uyumsuz, birbirlerini tanımada çekingen, olursa kişiler, bir
diğerini bilmek ihtiyacı duymaz. Bir diğerini tekzip ve inkâr
edenler, işin sonunda muhakkak hüsran ve zarara uğrar.
Böyle durumda, yaradılıştan gelen nur, batıl olur bilişmeye
hidayet bulunmaz. (10.45)

319
 Kötü davranış ve nefsanî rezaletler açısından hafif olan
kimse cismanî tabiat cehennemi çukurunun dibine
düşmüştür. O kimse helak olmuştur ve helakine sebep olan,
şiddetle yakıcı olan, asar ateşidir, eserler oluşturan ateştir,
haviyededir. (101.8-10)

Kıyameti; arif olan, ancak önceden, ilmi, Allah'ın ilmi

ile mahıv olan, sonra, zatı Allah'ın zatında fani olan kimsedir,
o kimse nasıl bilir, onun ilmi de zatı da yoktur. Kıyameti,
ancak yalnız Allah bilir. Hak nurunun, cesetlerde gurubu veya
Hak nurunun mağribinden tulûu vaktinden fazla durmamış
gibidirler. Yani vahdette fena ile kıyameti görmeleri vaktinde
kendilerinin asla vücutları olmadığını, vücutlarının bir
tohumdan ibaret olduğunu iyiden iyiye bilirler. İşte «iki
adımdır, attığın vakit vasıl oldun» diyenin muradı bu iki
âlemdir ki kevenini, varlık iddianı, geçtiğin zaman, vasıl oldun
demektir. (80.42-46)

Evrende süpernova ve yıldızların doğumu ve ölümü

bilimsel açıdan iyi bilinir. Haviyedeki ateş, çevredekileri
yakar, çevredekiler toplaştığı için ateş oluşmaz. Uzay
zamanda atılmış yün ve pamuk gibi yüzen yıldız gaz ve toz
bulutu, beklide, çarpışarak çekim oluşturmaz. Kozmolojide
yüzmekte olan kalıntıların çarpışmaları sonucu çekim
oluşturabileceği düşünülür. Süpernovanın kalıntısından,
örneğin, güneşin oluşumu için büyük bir basınç ve sıcaklığın
gerektiği aşikârdır. Âlem ile Âdem’in ikiz olduğu söylenir.
Seyri sülûkta, kendini bilme idrakiyle oluşan göçükte, aşk ile
yanacak, ilahi aşk ateşi, asar ateşidir, eserler yaratır. Bu
eserler müessirindir, vücudun mevcutlarıdır.

320
 Umarım biz de içimizde, doğru yolda, yapacağımız
yolculukta, kalbimizin en derin noktasına iner, kendi
göçüğümüzü idrak eder, asar ateşimizi yakabiliriz.

321
 İlmi Hıfz Eden Kuvvetler
Göklerin ve yerin muhafazası, Yaratıcıya ağırlık
vermez, manevî âlem onun batını, suretler âlemi onun
zahiridir, onunla mevcutturlar, gayri değillerdir. (2.255)

“Sizin üzerinize gönderilen hıfz edici kuvvetler Hakkın

kuvvetleridir. Bu kuvvetler merkezî kontrol altında yerinden
yönetilirler, özgürce hareket ederler. Sizler tabedilmiş ve
basılmış nüshalar halindesiniz. Bedenden sıyrılıp çıkmanız
halinde durum size apaçık aşikâr olur. Söz konusu olan
kuvvetler, sizlere münasip suretlerle temessül eder,
suretleşir, cisimlenir, bedenleşirler. Suretlerin bir kısmı
ruhanî latif kuvvetler, bir kısmı da cismanî kesif kuvvetler
halinde oluşur. Suretler, hayvanlar bitkiler gibi her çeşit
canlılar ve organları halinde de oluşabilir, teşekkül edebilir.
Organlar, hal lisanıyla yapmış oldukları işleri, göz gördüğünü,
kulak işittiğini gibi, kendilerine söyler. Hafıza, tüm olay ve
eylemlerin ayrıntılarıyla nakşolunduğuna işaret edilen
‘semavî kuvvetler’ olarak bilinir. Ruhunun bedenden
ayrılması anında bu nakışların tümü zahir olur, kişinin
kendisine görünür. Her kişinin her ameli ayrıntılı bir şekilde
kendisine sayılır, gösterilir.” (6.61)

“İlim, kalpte kök salıp sahibine muhalefeti mümkün

olmayacak surette damarlarıyla nefiste yerleşendir. Et ve kan
ile karışarak azalarda eseri zahir olan ilimdir. Hiçbir organ
veya aza ilmin gerektirdiği hallerden, ilminden ayrı ve gayrı
olamaz. Her şey ilminin aynıdır. Bu ilmi, kâfir oldukları,
inanmayı inkâr ettikleri için cahiller anlayamaz. Bu nasihatleri
kuruntu ve tahayyül sınırlamaları olmayan saf akıl sahipleri
anlar. Çünkü onlar zahirin, değerli ilmin eseri olduklarını, ilim
ile tahakkuk ettiklerini, ilimle gerçekleştiklerini anlamışlardır.

322
 Kuruntu ile karışık akıllar tezekkür ve tefekkür
edemez, bu ilimle tahakkuk edemez ve bu ilmi anlayamazlar.
Bu ilim tereddüt ve şüphe ettikleri için o akıllarda durmaz,
gider.” (39.9)

Uygulaması olmayan ilim, gerçek ilim değildir. Böyle

bir ilim kalıcı olmayan, çabuk kaybolan, yalnız tasavvur edilen
hayali bir ilimdir. Böyle ilim, kalbi güçlendirmez, açlığını
gidermez, doyurmaz. Âlim, ilmin ‘şey’ ile aynı olduğunu, ayrı
ve gayri olmadığını bilendir. Her şey ilminin aynısıdır. Cahil,
ilmin azalardan, organlardan, objelerden ayrı ve gayrı
olduğunu zanneder. İlim başka, madde başka der. Bu
nedenle, inkâr eden, kâfirdir. Bu ayetten, kuruntu, vehim ve
hayal kusurları olmayan akıl sahipleri ders alır. Çünkü onlar,
zahirin kendisinden müteessir olduğu ilim ile tahakkuk etmiş-
lerdir. Vehim ile karışık olan akıllar, tezekkür ve tefekkür
edemez ve bu ilim ile tahakkuk edemez ve bu ilmi hıfz
edemezler, anlayamazlar, saklayamazlar yeniden hatırlayıp
kullanamazlar. Belki bu ilim, o akıllarda tereddüt yaratarak
gider, durmaz, şüphe edildiği için akılda kalmaz.

Aynı kapsamda Dr. Stephen Hawking de “Her obje

kendi özelliklerinin deposudur, bilgisinin, ilminin taşıyıcısıdır,
kütlesi kara deliğe düşse dahi bu bilgi asla kaybolmaz” der.
(1) Bilgi kaybolmaz, mevcut oluş aslına, kütlesi enerjiye
dönüşünce, ilmi, bilgisi drape şeklinde çevresinde kalır. Küp
şeker de şeker deposudur, şekerden başka bir şey yoktur,
depo yoktur, yani sadece şekerdir. Şeker hücre içinde
enerjiye dönüşünce şeker bilgisi beyinde iz bırakır.

323
 Ayetlerde kısaca değinilen kavramlar, örneğin, ilmin,
bilginin şekil alması, cisimlenip, maddeleşip bedenleşmesi
gibi, bilimsel olarak kanıtlanır. Maddî ve materyal olmayanın
şekil alması ‘temessül’, cisimlenmek, ‘tecessüd’, cesedlenmek
ve ‘hıfz ediciler’ deyimleriyle yer alır. Bu kapsamda hıfz
edicilerin özel bir yeri vardır. Bunların bilim ve tekniğin
derinliğine vakıf olabilme özelliğine sahip olduğu açıklanır.

“Ruh, nurunu setrettiği, örttüğü zaman, nefis zulmeti

gecesi; ruhun nuru tecelli ettiği zaman ruhun nurunun
gündüzü oluşur. İlmin idraki örtündüğü zaman, şuur
kapandığında, dalgınlık halinde nefsin, maddenin zulmet
gecesi oluşur, insan karanlıkta kalır, çevresini veya çevresinde
ne olup olmadığını bilemez, farkında olamaz. İlmin idraki
ortaya çıkınca, şuur açılınca, anlayış ve idrakin parlaklığında
ve aydınlığında, gündüz olur, her şey bilinir ve anlam kazanır.
İdrak ve şuurun parlak ve sönük oluş hallerinin insanda
buluşması durumunda, Rahmanın arşı olan kalbin vücudu
zahir olmuş, ortaya çıkmış demektir. Çünkü kalp, nefis ile
ruhun buluşmasından hâsıl olur. Kalbin bir yüzü ruha, Fuat
kapısı olarak, bir yüzü de nefse, Sadır kapısı olarak, açılır.
Kalp ruhtan bilgi ve hakikatleri alır. Kalp, nefis ile bilgi ve
hakikatleri, sırları hıfz eder, sırlanan ilmin maddeleşmiş
halini, derinliğine inerek, ayrıntısıyla bilir. Nefis, sırları gizler,
kaydeder ve hafızada saklar, hakikatin manaları bu yüzünde
temessül eder, cisimlenir, bedenleşir, şekil alır, biçimlenir.”
(92 Leyl,1-2) Nebi Aleyhisselâm: «Beni gören, yalnız beni
görür, çünkü şeytan benim suretimle temessül edemez»

Bir atomda yoğun iletişim ve etkileşim içinde olan

elektromanyetik ‘kuvvetler’ vardır. Bozonların içindeki
yoğunluk nedeniyle, atom kütle kazanır.

324
 ‘Bilgi yüklenebilen kuvvetler’ sayesinde, üç dört
atomun bir molekül oluşturması harika ve üstlendiği görev bir
mucizedir. Önce 24 saatlik bir zaman kavramına göre kodlu
diğer bir molekül üretip ‘hücrenin protein yapan makinesine’
haber göndermesi hafife alınıp geçilecek bir oluşum değildir.
Ayrıca, insanın her organı ne zaman ne yaptığını açıklayabilir,
böylece yaşanan süre boyunca her yapılan bilinebilir. Kişiler
bir bütün olarak veya organları ayrıca iş yaparken, ileride her
şeyin bilineceği bilinciyle yapmalıdır. Herkes tarafından
duyulacağından ve bilineceğinden emin olunduğunda saklı,
gizli, kötü bir şey ne yapılır ne de söylenir. Dijital, elektronik
bir ortamda, bir USB belleğinde olduğu gibi, kaydedilip
saklanabilen olay ve eylemlerin tekraren izlenebilmesi,
anlatılan ‘hıfz ediciler’ kavramına örnek gösterilebilir. İlmin
bilgilerinin bir kısmı yazılım halinde biçimlenirken bir kısmı da
donanım halinde şekil alır. Yazılım ve donanım, ruh ve beden
insanda buluştuğu zaman kalp doğar ve her ikisini de
cisimlenip, şekil alıp tüm halleriyle idrak eder ve yaşar. Kuran
ilim halinde kalbe iner ve bir kısmı bedenleşerek nefsi
oluşturur.

“İnsanın bu isyanı, cezaya inanmayıp,

yalanlamasından gelir. Bu ise gururdan daha büyük
kabahattir. İnsanın, beyninin, sağ ve solunda, akılcı ve
duygusal merkezler halinde, ilim ve sanat açılarından farklı,
iki melek, yetenek vardır. Bunlar insanın tüm fiillerini, iş ve
işlemlerini, düşüncelerini hıfz eyler, kaydeder, yazar. Bu
şerefli, ikramı bol, cömert kâtipler işlerin nakışlandığı dünya
ve sema âlemleridir. Kısaca günahlarınızın, yerde ve gökte,
aleyhinize yazıldığını bilerek nasıl isyan etmeye cesaret
ediyorsunuz?” (82.9,10)

325
 Yıldız tozu, gaz ve toz bulutu denizinde yüzenler
birbirleriyle uyumlu halde olanlar birlikte süzülüp giderler.
İyiler iyilerle, kötüler kötülerle, tozlar tozlarla, küller küllerle,
beraber seyrederler.

Hayvani nefis beden kabrinde, mezarında nefsi natıka,

konuşan nefis, doğurgan nefis kızını helak, yok eder. Hayvani
nefse, gazap ve şehvet günahlarıyla, konuşan nefsi nasıl istila
edip helak ettiği sorulur. Kara deliğe düşen bir cismin bilgisi
drape gibi çıkarılmasına rağmen cismin maddesi deliğe düşer
ve yok olur, enerjiye dönüşür hiçlik olur. Hayvani nefis, yok
olan cisim, işlediği günahlarını, kuvvet ve nüfus sayfalarını
izhar eder, ortaya çıkarır. Ruh güneşinin kıvrılıp dürüldüğü
vakitte bu sayfalar uçuşur, bilgiler diğer maddelerin üzerinde
holografik görüntü şeklinde, iz halinde kalır. Yeniden diriliş
zamanında, maddenin hayat kazanması halinde sayfalar
neşrolunur, yayınlanır, aşikâr olur. Hayvani ruh denen akıl
semasının giderildiği, tabiat cehenneminde kahır ve gazabın
eseri olan ateş, mahcuplar için yakıldığında, her nefis
hazırladığı, yaptığı şeyi bilir, unuttuklarını hatırlar. Lütuf ve
rıza eserlerinin nimetlerini hak eden tevhit ehli de
hazırladığını, yaptığını bilir, unuttuğunu hatırlar. Bilgi
özelliğini geride bırakıp yokluğa düşen kuvvet, daha önce şirk
içinde olduğunu idrak ederse, yeniden dirilişte hakkın kuvvet
ve gücüyle yeni bilgilerle hayata döner. (81.7-14)

Hıfz edici kuvvetler maddeleşir ama maddelerin

birbirlerine karşı, kuvvetlerden ayrı, bir etkisi yoktur, olamaz.
Canlılık, us, akıl gerektiren hareketler dizisi, bir ilmin, bir
fikrin uygulanmasıdır.
326
 Madde, örneğin taş, bir düşünce üretmedikçe aksini
düşünmek makul olur. Yani, “Özelliği, bir bilgisi veya ilmi
olan, bir fikri gerçekleştirmek için hıfz edici kuvvetler birleşip,
bir araya gelip toplanarak kütle oluşturur” demek akılcıdır.
Eksi ve artı elektrik yüklü kutuplar ile kuzey ve güney kutuplu
manyetik kuvvetlerin etkileşimleri, elektromanyetik
kuvvetlerle birlikte, belirli alanlarda izdiham edip, toplanıp
kütle oluştururlar. Bilimsel açıdan, “Nasıl oluyor bilinmiyor
ama kuvvetler, bozonlar içinde toplanarak, gölge oluşturup,
pıhtılaşır ve kütle oluşturur” ve madde oluşur. Bir hadis der
ki: “Yüce Allah en evvel bir cevher, enerji, halk etti; cevhere
celali ile nazar edince, cevher hayâsından eriyerek, taşıp
yayılarak, kısmen su ve kısmen de ateş oldu.”

Cevher de hayâsından, saygı veya edebinden,

potansiyelinde olan taşıp yayılma özelliğinden, su ve ateşe
dönüşmüştür. Arştan, ilmin yüklenmesi, indirilmesiyle
cevherin su ve ateşe dönüşümüne dikkat çekilmektedir. Her
türlü dualite, artı eksi, gece gündüz gibi bu dönüşüme
bağlanabilir. Bu durum Büyük Patlamada veya Güneşte ilk
oluşan ‘maddenin plazma halini’ anımsatır. Oluşan her atom
plazma halinden sonra oluşur.

“Kur'an'ı Biz inzal eyledik, indirdik ve elbet onu Biz

hıfzederiz, koruruz. (Hicr 15.9) “Kur’an, gayba iman edenlere
hidayettir, onları basiret sahibi yapar, şifa verir, kalplerini
temizler. Görüş ve uygulamalarla basiretlerini, kalp gözüyle
görmelerini geliştirir. İnanmayanlar işitemez ve anlayamaz,
gaflet içinde olduklarından Kur’an onlara nüfuz edemez.

327
Hakk’ın görülüp idrak olunduğu nurun kaynağından uzak
oldukları için gafletten uyanamazlar.” (41.44)

Umarım biz de “Siz, Hakk’ın, hıfz edicilerinden, ilim

yüklenebilen kuvvetlerinden oluştunuz. Siz, bu güç ve
kuvvetlerin cisimlenmiş, cisimleşmiş halisiniz.
Bedenlerinizden sıyrılıp çıkmanız, soyunmanız halinde durum
apaçık görünür.” Hakikatini idrak edebiliriz.

328
 Tefekkür ve Tevafuk
İnsanların arasındaki farkları tayin eden belirli bir gün
vardır. Canların cesetlere ve cesetlerin hayata geri döndükleri
gün Sur’a üflenen gündür. Her insan o gün, iman ve ameline
göre tebeyyün eder, uyumlu farklılaşışla belli olur, tebayün
eder, uyuşmazlıkları belirginleşir, ihtilafları ortaya çıkar,
kiminle ne kadar farklı olduğu belirlenir ve tevafuku,
düzenlenmiş biçimde birbirine uygun olma halleri, aşikâr
olur, ortaya çıkar. (78.17)

Birbirinize karşı düşmanlık etmeyiniz. Düşmanlıklar

vücutta akıl etme gücü ve vehim, kuruntu, hayal etme gücü
arasında oluşur. Uygunluk ve uyumluluk lezzet veya menfaat
içinse bunlardan mahrum kalınca düşmanlık başlar. Tevhitten
mahcup olduğu ve nefsini sevdiği için her biri günahından
sıyrılmak ister. Bunlar, arası açık insanların ortasında olan
cehennemde yanarak çekişirler. (50.28)

O gün takva sahipleri düşman değildir. Allah’ı bilen,

onun ehli olan kişiler, Ehadiyette, Birlik ve beraberlikte
yakınlık ve Vahdette eşitlik nedeniyle ruhani kişilik
muhabbeti içindedirler. Enbiya, evliya ve şehitlerin
muhabbetleri böyledir. İkinci kısım dostluk kalp muhabbeti
dostluğudur. Tüm enbiyanın ümmetlerine muhabbeti
böyledir. Kendi cüzi iradelerinden vazgeçip duygusal
lezzetlerde buluşmaya dayanan nefsanî muhabbettir. Karı
kocanın muhabbeti böyledir. Üçüncü kısım muhabbet nefsanî
muhabbettir. Dördüncü kısım dostluk akla dayanan
muhabbettir. Tüccarın, sanatkârların veya yardım edilen
kişinin yardım edene muhabbeti böyledir.

329
 Dostluğun nedeni ortadan kalkınca dostluk bozulur.
İlim ehli arasında dostluğun üçüncü veya dördüncü tipleri
geçerli olabilir. Bütün dostlar, o günde, bazısı bazısına
düşmandır. Ancak muttakiler değildir. Muttakiler birbirine
düşman olmaz, kat ettikleri mertebelerine galiptirler. Evvelâ
günahlarından sonra fuzûlden, lüzumsuz sözlerden sonra
ef'alden, sonra sıfattan, sonra da zatlarından sakınmışlar ve
uzaklaşmışlardır. Dostlarından soğumalarına sebep olacak
bakiyye kalmayıp belki onlardan yalnız hubh, sırf' muhabbet
kalmıştır. Ahrette verildikleri nimetlere razı oldukları için
Allah'ın kendilerinden razı olmuş olan kullarıdır. (43.67)

Ey müminler siz, sizden başkalarınızdan, yani mümin

olmayanlardan dost tutmayınız. Bir kimsenin sırdaşı, gizli
konuştuğu ve esrarına muttali kıldığı halis ve safi dostudur.
Böyle bir dostluk ancak sırf Allah rızasında seviştikleri vakit
mümkün olur. Nitekim «Sadık olan dostlar, ayrı bedenlerde
olan bir nefistir» denilmiştir. Zira halis muhabbet-i hakikîye;
vahdetin gölgesi olduğu için, ancak muvahhitler arasında
olabilir. Nur ile zulmet nasıl aynı cins olabilir ve ulvî ile süfli
ne cihetle tevafuk eder, uyumlu olur? (3.118)

Ayetler apaçık, anlamları aşikâr. Eşyanın aslı, esası,

özü düşünüldüğünde, Hakk’ın ilminden hakkını hakça aldığı
için her mevcut ortaya çıkmış, mevcut olmuştur. Her eşyanın
bileşenleri içinde ve arasında bir ‘bilgi’ vardır. Bu bilgiler
belirli bir düzen içinde dağılır ve yayılır. Örneğin birinci
dereceden üç yüz altmışıncı dereceye kadar her derece bir
derece artarak çoğalır ve yayılır. Her elin beş parmağı düzenli
bir şekilde vardır ama hepsi farklıdır.
330
 Renkler de en sıcağından en soğuğuna veya dalga
boyları en kısasından en uzununa kadar düzenli ve uyumlu bir
farklılaşma gösterir. Düzen içinde bir rastgelelilik veya
tesadüflük yoktur. Önemli olan düzenin fark edilmesidir.
Doğada bir ‘altın oran’ uygulaması vardır. Galaksilerin açılımı
ve yerçekimsel güçlerin etkileşimi belirli bir matematiksel
formüle dayanır. Eşyayı oluşturan kuvvetler belirli ortamda
bilinen koşullarda kesifleşip kütleleşir, bedenleşir.

İnsan davranışları da uyumlu farklılaşma ve

mükemmelliğe götüren başkalaşım ilkelerine bağlıdır.
Dostluklar rastgele olamaz. Renk tayfı gibi insan tayfından da
söz edilebilir. İlahi ilimle meşgul olanlar bir köşede, dünya
geçimiyle ilgilenenler bir köşededir. Pazarcılar pazarlarda
felsefe yapmaz ve satmaz. Düşünürler de kendi aralarında
pazarcılık yapmaz. Ele aldıkları konuları tefekkür içinde
tartışırlarken, yoğunlaşan ilgileri birisi tarafından bozulursa,
bu kişi ‘bir iane’ demek için hocayı çatıdan indirene benzer.
Sağlam temelin üzerine katlarını çıkmış, çatısını çatmış ve
çatısına çıkmış bilgeler, bazı kişilerce aşağı indirilip
kendilerine ‘ben çok okudum bu yaptıklarınız yapılmazmış’
denilmektedir.

Yukarıdaki ayetlerin hepsinde ortak kavram ‘tevafuk’

ele alınmıştır. Bu kavram ‘düzenlenmiş biçimde birbirine
uygun olma’ anlamındadır. Gerek eşya gerek canlılar ve
gerekse insanlar aynı kavrama tabidir. Ayrıca belirli özelliklere
sahip kuvvetlerden oluştuğumuza da dikkat çekilir. “Sizin
üzerinize gönderilen hıfz edici kuvvetler Hakkın kuvvetleridir.

331
Bu kuvvetler merkezî kontrol altında yerinden yönetilirler,
özgürce hareket ederler.” (6.61)

Umarım tevafuk kavramını tefekkür ederek hakikate

ulaşma yolunda ilerleyebiliriz.

332
 İnsan İlmin Kaynağıdır
Kitabımızda okuma ve ilim öğrenme çok geniş kapsamlı
olarak işlenir. Bazen doğal koşullar bazen de beşeri koşullar,
insanı, bilgi edinmeye, öğrenmeye ve uygulamaya zorlar. En
normal koşullarda bile yaşamak, düşünmeyi, seçenekler
arasından seçim yapmayı, en uygun olanı uygulamayı
gerektirir. Her karar bir bilgi işlem sürecidir. Daha fazla bilgiyi
öğrenmek istemek duyulan ihtiyaca bağlıdır. İnsan neye ve ne
kadar ihtiyaç duyarsa onlara ulaşmak için öğrenmek ve bilmek
ister. Duyulan ihtiyaç yeme, içme, barınma ve örtünme gibi
temel ihtiyaçlar da olabilir, korunma ve güvenlik, hatta
sosyalleşme gibi üst düzey ihtiyaçlar da olabilir. Duygular,
algılanan ihtiyaçları karşılamak için vardır veya verilmiştir.
Algılarla algılanan ortamlarda, ihtiyaç duyulan her şey çevrede
bulunan veya geliştirilenlerle karşılanır.

“Biz, inananlar için, görme, işitme, dokunma, tat alma

ve koklama gibi beş dış duyu ve adalet, vicdan, zekâ, hayal
gücü, fikir, feraset gibi beş de iç duyuya ek olarak teorik,
kuramsal ve pratik, amelî, uygulamalı ilim olmak üzere 12 vekil
gönderdik. Ben, sizinle beraberim, size yardım ederim.” (5.12)
“Nefis asasını, fikir ile dimağı taşına vurunca, dimağından on iki
göz ilim kaynadı. İnsanların her birisi, bilim insanı veya
sanatkâr olarak, ehil olduğu ilmin kaynağını bildi. İnsan nefsi,
bu on iki ilim kaynağından, kirlenerek de temizlenerek de
çıkabilir. İlim kaynaklarını yanlış kullanmak huzursuzluk verir.
Huzursuz ortamlarda, kötü niyetlerle kullanılacak bilgi ve ilim
kaynakları, insanlar için kötü sonuçlar doğurur.”

333
 Huzurda, huzur içinde olunan ortamlarda, iyi niyetle
yararlanılacak ilim kaynakları, kişi ve topluma yararlı olur.”
(2.60) “Namaz, huzur nuru ile batınları nurlanmış ve Hakk’a
teveccüh ile nefis cehennemine düşmekten kurtulmuş olsunlar
diye farz kılınmıştır. Toplumsal arınma amacıyla da haftanın
sonunda Cuma günü toplu ibadet farz kılınmıştır.” (2.64) Her
yeni bilimsel buluş, bu on iki ilim kaynağına tabi olarak, biat
ederek, yapılan çalışmalarla elde edilmiştir.

“Günlük hayatta çevresinde muhteşemin ihtişamını

görerek, kalp huzuru içinde oluşuyla ve huşu duymasıyla,
namaz kılan kişi Hak ile meşgul olduğundan faydasız şeylerden
kaçar, yüz çevirir ve benlik sıfatından vazgeçerek yani zekât
vererek, huzur ve hazlarının fazlasından kaçınır. Lezzet, şehvet
ve hazlarının hukukuna riayet ederek koruyan yakin sahibi
müminler kurtuluşa götüren mevte ermişler, kapısına kadar
gelmişlerdir. Hukukun dışına çıkanlar, fazlaya kaçanlar, nefsin
peşine düşerek nefsin isteklerini yerine getirdiklerini
düşünenler, nefislerine düşmanlık ederler.” (23.1-2) “İlim,
Hakk’ın gölgesidir.” (25.45) “Bu nedenle doğrudan Hakk’ın bir
parçası olan ve henüz cisimleşmemiş olan ilim ve fikir
kutsaldır. Düşünme ve fikir üretme yeteneğini, kutsallık
nedeniyle, terbiye etmeye gerek yoktur. Düşünme, düşünerek
fikir üretme gücü ve kuvvetini, kutsallığı nedeniyle, terbiye
etmeye gerek duyulmaz, cisim ve cesetten arınmış olması
nedeniyle de fena etmeye, fani olmasına gerek yoktur.
Düşünebilme, fikir üretme yetisi kısa zaman içinde, bir anda,
zahir olabilir ve bir anda bir fikir ortaya çıkabilir ve delillerle,
tüm kıyaslamaları birleştirip senteze ulaşabilir.”

334
 “İlim ve cisim âlemleri ayrı iki âlemdir. Ayrıntılı
incelemelerle bilinmeye çalışılan kısmî parçalardan, bütüne ve
onu oluşturan fikrin kendisine ulaşmak mümkün değildir. Fikir
sayesinde ancak iki âlem idrak edilebilir.” (27.22)

“İlim, kalpte kök salıp, sahibine muhalefeti mümkün

olmayacak surette, damarlarıyla nefiste yerleşendir. Et ve kan
ile karışarak azalarda eseri zahir olan ilimdir. Hiçbir organ veya
aza ilmin gerektirdiği hallerden, ilminden ayrı ve gayrı olamaz.
Her şey ilminin aynıdır. Bu ilmi, kâfir oldukları, inanmayı inkâr
ettikleri için cahiller anlayamaz. Bu nasihatleri kuruntu ve
tahayyül sınırlamaları olmayan saf akıl sahipleri anlar. Çünkü
onlar zahirin, değerli ilmin eseri olduklarını, ilim ile tahakkuk
ettiklerini, ilimle gerçekleştiklerini anlamışlardır. Kuruntu ile
karışık akıllar tezekkür ve tefekkür edemez, bu ilimle tahakkuk
edemez ve bu ilmi anlayamazlar. Bu ilim tereddüt ve şüphe
ettikleri için o akıllarda durmaz, gider.” (39.9)

İnsan, uğruna gökten kitap inecek kadar şerefli ve

değerli, ancak çevreyi bildiği halde kendini bilemeyecek kadar
küçük ve değersiz, bir varlıktır. Kendisine verilen donanımı
kullanabildiği kadar büyük ama kullanamadığı kadar da
küçüktür. Sahip olduklarının kıymetini bilmesi halinde on iki
kaynağından da ilim nehirleri akar. Tüm ilimlerin akıp
doldurduğu ilim deryasında yaşar. Her şeyin kendisine verilmiş
olduğunu anlayıp huzur ve sükûn içinde olur. Bireysel ve
toplumsal değerlerini takdir edip, huzurda olduğu için
şükreder. Foton adı altında güneş enerjisini kullanarak birleşen
su ve karbon dioksit gazının şeker ve oksijene dönüşmesi
mucizesi hayatın temelini oluşturur.
335
 Bunu yapabilen bitkilerin, otların oluşturduğu temel
üzerine otu ete, süte ve bala çeviren hayvanlar doğaya hizmet
eder. Doğadan ve doğaya hizmet edenlerin tümünden
yararlanıp da ilim üretmesi beklenen insan da kendinden
bekleneni yapmalıdır. İnsan da kendinden beklenen ‘bilinci’
üretmelidir. Akıl etme ve fikir üretme gücü, kendisine verilmiş
kutsal yetenekler, melekeler, meleklerdir. İnsan, ilmin
kaynağıdır ve insandan ilim kaynamalıdır, en azından kendini
bilmelidir.

Hayvanlar arasında pek fark yoktur. İçgüdüleriyle

hareket ederler. Ne ve ne kadar verilmişse, onları ve o kadar
kullanır, yaşamlarını ve nesillerini sürdürürler. İnsan ise bilgisi
arttıkça farklılaşır, doğada uyumlu farklılaşmayı, ‘şey’lerin
farklılıklarının belirginleşmesini idrak eder. ‘Arif’ olanlar,
olanların ve tüm oluşumların ‘düzenlenmiş’ bir şekilde
mükemmelliğe, kemale, olgunluğa giden farklılaşış olduğunu
idrak eder ve ‘Düzenleyiciyi’ arar. ‘Âlim’ olanlar ise
muhteşemin ihtişamını izleyip, haşyet duyup, ‘bunlar bir
merkezden düzenlenemeyecek kadar muhteşem’ ancak
‘rastgele’ veya ‘kazaen’ olabilir diyebilir.

Umarım, biz de arif olan âlimlerden olabiliriz.

336
 Namaz Vakitleri

Hareket eden kütledir, maddedir, bedendir, bir

‘şeydir’, hareket eden ile hareketi birbirinden ayırmak
mümkün değildir. Hareket eden bir şey olmalı ki hareket
tespit edilebilsin. Sıfat ise maddeleşme arızasından tecrit
edilebilir, ayrılabilir. Sıfat maddeden soyunabilir. Sıfatın,
cisimlenme öncesi durumu idrak edilebilir. Güzellik, güzel
olandan ayrı bir şeydir. İyilik, iyi olandan ayrı bir tanıma
sahiptir. Birisinin baba oluşu, ‘babalık’ tanımından sonra
gerçekleşir. Kişi, kişiliğinde bulduğu sıfatları idrak ederek
tümü için hamt etmeli, kendi kişiliğinin fena bulmasını idrak
ederek, hal lisanıyla hamt etmeli. Kişilikte bulunan her sıfatın
verilmiş olduğunun idrak edilmesi, sıfatların sahibinin idrak
edilmesi olur. Kişi, böylece kişiliğinde, Zat’ı bulmuş olur ve hal
lisanıyla şükretmiş, secde etmiş olur. Sıfatların, bedenden
soyunarak idrak edilmesi, kişiliğinden, zatından vazgeçmiş
olarak, fena bularak, hal lisanıyla Zat’a secde ederek, tespih
edilmesi demektir.

Sonuç olarak, bu idrakte, bir soyunma ve kavuşma söz

konusudur. Bu hal içinde iken abdın vücudu yoktur. Hak
yakin geldiğinde, vücut biter. Vücut yoksa namaz kılınamaz.
Bu duruma, güneşin tulû’u, doğuşu, birden bire zuhuru, bir
şeye aniden vakıf olup bilme, hali denir. Güneşin doğuşu
zamanı, abdın, kulun, vücuduna vahdet güneşinin
istivasından zevali yani en tepe, doruk noktasından sonrası
zamanıdır. Vahdet güneşi kulun vücudunda en tepe
noktasındayken namaz kılınamaz çünkü orada Hak yakındır,
kul yoktur. Namaz için vücut gerekir.

337
 Cem makamından önce yani halk ile mahcup olarak,
fark-ı evvel, ilk fark, benlik, ikilik zamanında, tevhidi idrak
etmekten önce de cemden sonra fark-ı sani, ikinci fark
halinde, beka zamanında da abdın vücudunun gölgesi var
olunca namaz vacip olur. İnsan, yalnız bu hal içindeyse Abd-i
Hu’dur, abidesidir, delilidir.

Namazların en evveli ve en lâtifi Hafi, gizlilik,

makamındaki ‘soyunma ve kavuşma namazı’, “Öğle”
namazıdır. Namazların en makbulü, ‘salâtı vüsta’ olanı, ise
‘asır namazı’, ‘Ruh makamında Şuhut namazı’ olan “İkindi”
namazıdır. Ruhen, her yerde ve her şeyde Hakk’ın görünmesi
namazıdır. Ruh ve hafi makamlarında şeytanın gireceği bir
yer olmadığından öğle ve ikindi namazlarında okumalar
gizlidir.

Ruhen Şuhut, Hakk’ın görünmesinin bir sır olduğunun

idraki içinde, sır makamında, ‘sırrın namazı’ kılınır. Bu bir
yalvarış, dua namazı olup en hızlısı ve en hafifidir. Kalbin
zuhuru ile mahcup olma, perdelenmenin öncesinde yalvarış
vakti çabuk geçer. Bu nedenle “Akşam” namazında okumalar
hızlıdır. Kalbin zuhuru, ortaya çıkışı, huzurunda ve huzur
içinde oluşun aydınlık, anlayış ve idraki, insanın batınını en
çok aydınlatan ve şeytana en çok engel olan bir şeydir. Bu
durum ise Kuran’ın fecridir, ilmin doğuşudur, kalbin huzur
namazıdır. “Sabah” namazı keşiflerin indiği ve sıfat nurlarının
tecellisi vaktinde kılınır. Cemaatin artması için okumalar
uzunca yapılır.

Ruhun nuru, ilmin idraki içinde, kalp aydınlığında,

gece ve gündüz meleklerinin buluşmasıyla namaz kılınır. Bu
namaz, kalp makamında kılınan huzur namazıdır.

338
 Kalp makamında, ruh ile birlikte bedenin ve nefsin de
idrakine varılır. Nefsi en çok sabitleyen ve itaat ettirerek ilme
tabi tutan, nefis makamında, baş eğme ve teslim olma
namazı, “Yatsı” namazıdır. Nefis, kalp ve sır gibi şeytanın
vesvese etmesi mümkün olan makamlara alâmet kılınan
yatsı, sabah ve akşam namazlarında, şeytanı engellemek ve
def etmek için okumalar yüksek sesle yapılır. (2.238; 17.78;
Hicr, 99)

339
 Haviyedeki Asar Ateşi
İnsanın, insan olmaya başlaması, kendisinin
başkalarından ve çevresinden farklı, “Uyumlu belirgin”
olduğunu, tevafuk ettiğini, anlamasıyla başlar. Aynı bedende
farklı kişiliğe sahip olmayı anlamak önce dikkatleri beden
üzerine çeker. Bedenin ilminden başka bir şey olmadığı, ilim ile
bedenin faklılığını aklın idrak ettiği açığa çıkar. İlmi hıfz eden
kuvvetlerin toplanmasıyla, temessülüyle oluşan, beden ve
nefsin de ilimden oluştuğu anlaşılır. Bedenin, böylece ilme tabi
olup biat ettiği keşfedilir. Keşifler birbirini izler, hareketlerin
fikirlerle yönlendirildiği, fikirlerin de bilinçlere tabi olduğu açığa
çıkar. Her bilgi ve bilgi topluluğu bir nurun açığa çıkışıdır,
aydınlanmadır, karanlık kalkar, ortamı ışık doldurur, gündüz
olur. İlmin kaynağına doğru yolculuk eğer bir sırra ermeye
gider, bu işte bir sır var, sırrı nedir denirse, ilmin ve aydınlığın
kaynağının ne olduğu düşünülmeye başlanır. İlmin Hakka ait
oluşu ve Hakkın gölgesi olduğu, gölge oluştan da gölgenin
aslına gidilebileceği idrak edilirse Şuhut edilir. Şuhut edilenin
giz olduğu ve gizlendiği, soyunanın kavuştuğu, batının zahir ile
örtündüğü, tesettüre girdiği anlaşılır. Bireysel soyunup
kavuşma cumaya, birliğe de gidebilir.

Âdemin halden hale geçişleri âlemde de görülür. Uzay

zamanda, atılmış yün veya pamuk gibi yüzen toz ve gaz bulutu
haline gelen süpernova haviyesinde, göçüğünde asar ateşi
kendiliğinden oluşur. Hidrojen atomlarına özgü özellik olan
‘yerçekimsel ışınım’, bunların bir merkezde toplanmasını
sağlar. Bu atomların kütlelerinin uzay zamanı bükmesi,
atomlara verilen ilmin bir özelliğidir.

340
 En merkezdeki atomların bükümlerine düşen diğer
atomlar ortamda büyük bir hareketliliğe yol açar. Hareketlilik,
sürtünme nedeniyle, ısınmaya neden olur. Merkezde ısınan toz
ve gaz bulutu, soğuk toz ve gaz bulutu katmanlarının içinden
dışına çıkmaya çalışır. Hidrojen atomlarının, verilen bilimsel
özellikleri nedeniyle gerçekleşen, merkeze ve merkezden
çevreye doğru hareketler, ısı ve basıncın artışına neden olur. Isı
ve basınç artışı ise yanma oluşturur. Bu yanma ise eserler
oluşturan ‘asar ateşidir’. Evrende bilimsel olarak kaydedilip
kanıtlanan bilgi ve bulgular ‘halden hale’ geçiş sürecini açıklar.
Bu süreçte önce demir ve altın gibi gerekli madenler oluşur.
Sonra da fotonların kırmızı ve mavi ışık enerjileri dönüşerek,
yeşil rengi yansıtan klorofil sayesinde, hayatın temelini
oluşturur. Klorofil, su ve karbondioksit gazından, şeker ve
oksijen üretir. Her canlının her hücresi, bu şekeri yakarak
faaliyetlerini sürdürür; şekeri, oksijen alıp, yakarak
karbondioksit üretir.

Doğal oluşum ve gelişim süreçleri, bilimsel olarak

kaydedilip kanıtlanabilir. Halden hale geçiş sürecinin en
başından en sonuna kadar her aşaması bilinmektedir. Bilimsel
açıdan her geçiş otomatiktir. Fizik, astrofizik, biyofizik
ilimlerinin ortaya koyduğu yasalara uygun olarak, ‘uyumlu
farklılaşarak belirginleşme’ apaçıktır. Bilimsel açıdan bakış ‘bir
ve tek halden hale geçiş’ sürecinin sonundan bakıştır. Bu bakış
açısından her şey ‘otomatik’ görünür. Oysa ‘Yapay Zekâ’ bile
bir amaca ulaşmak için gerçekleştirilecek bir “Fikir” ve bir
“Uygulayıcı” olması gerektiğini vurgular. Şeker üretimi ve
yakılması gibi bir ‘fikir’ ve onu uygulayan olmalıdır.

341
 “Doğal süreç otomatiktir, yapay süreç değildir” denmesi
uyumsuzdur. “Bir ve tek süreci ‘Kuran ile Uygulayan, Furkan’
olmalıdır” sonucuna kesin olarak varıldıktan sonra başka
sorular üzerinde durulabilir. Ancak kesinlikle “Yaratıcı olmalı”
dendikten sonra “Yaratıcıyı kim yarattı” sorusu gelebilir? Cevap
‘henüz bilinmiyor’, ya da “Allah’ı, yalnız Allah bilir” olabilir!

342
 İlim ve İnsan Kanıttır
Her insan, ömrü boyunca, düşündükleri, yaptıkları,
ortaya çıkardıklarıyla, aslında içinde olanları ortaya koyar. Her
sanatçının eserlerinin tümü sanatçının kendisini ortaya
koymasıdır. İlim insanları, kendilerini ortaya koyup, vakfedip,
adayıp, içlerinde ne varsa onları ortaya koyar; yeni, güzel ve
yararlı şeyler oluşturur. Özet olarak, her kişi, kişiliğinde
bulunanları, her ne var ise tümünü, işleyen aklını kullanarak,
aklının tümünü işleterek, içini dökerek, elle tutulur gözle
görülür eserler yaratır. Herkes de bu eserler ortaya çıktıktan
sonra görür, tutar, işitir, koklar veya tadar. İnsanların yaptıkları
da yoktan var edilişe birer örnektir. Bir ilmi anlatmak, sözlü
olarak ortaya koymak yetmez; uygulamak, uygulayarak daha
önce örneği olmayan bir şekilde meydana çıkarmak ve ortaya
çıkanın da yararlı ve güzel olması şarttır. Bu idrak ile bu evren,
Hakkın ilminin aklı faal ile ortaya çıkışıdır. Elif, lam, mim,
Allah’ın ismi azamı olan suret-i Muhammedi’de, ehli olan
insanı kâmiline malum olacağı veçhile, perdelenip örtünen,
zata işarettir. Akıl, ilmin göründüğü, ortaya çıktığı yer,
anlaşıldığı mecra, bilindiği alandır. Her kişi, kişiliğine uygun bir
aklın açığa çıktığı bir alan, levha veya ortamdır. Külli akıl, kaza
mahalli, düşünülen alan veya levha-i kazadır, cifr denebilir.
Camia, nefsi külden ibaret bulunan levha-i kaderdir. Cifri
camia, olmuş ve olacağı ihtiva eden, içeren kitap demektir.
İlmin tümü Muhammet ile açığa çıkmış böylece Kitap ona
indirilmiştir. (2.1,2)

İnsanın farklılaşarak belirginleşmiş özelliği ilmi idrak

edişidir. Bilgi elde ettikçe bilgileri birleştirmesi, ilmi dallara
ayırarak tümünü kavraması, insanı insan yapan özelliktir. Aklını
kullanarak elde ettiği bu ilmin kaynağını araştırmak da
özelliğinin bir parçasıdır. Elinde veya kontrolünde olanlarla
olmayanları ayırt etmek kaçınılmazdır.

343
 İlim ile kendi kişiliğini bulması, kişiliğinde ilmin yerini ve
önemini, ilmin kaynağını bulmasıdır. İnsan, var olan tüm
canlıların en aciz halinden çıkıp gelişini, en derin cehaletten
bilgeliğe yücelişini, ilmi idrak edişini, verilenler olmaksızın,
yalnız kendine mal etmesinin mümkün olmayacağını anlar.
Akıl, ilmin deposu olan insanı bilerek, ilmin ve insanın iki ayrı
şey olduğunu ama birinin, diğeri olmaksızın, isminin, cisminin
ve resminin olamayacağını da anlar. İlim ile insan ayrı şeylerdir.
Üstelik ilmi olmadan insandan, insan olmadan da ilimden, söz
etmek de zordur. İlmi de yalnız insan anlar ve uygulayarak
ortaya çıkarır. Ruh, beden için ne ise ilim de insan için odur.

‘İlim ayrı insan ayrı kavramını ancak akıl kavrayabilir’

gerçeği üzerinde durulmalı. Bu gerçek bilimseldir. Her şey
ilminin deposudur, ‘şeyin’ kütlesi kara deliğe düşse de ‘ilmi’
olay ufkunda kalır ve kaybolmaz. Bu gerçeklerden hareket
ederek şey ile ilmi ayrı ele alınabilir. Şey olarak ‘kütle’ veya o
şeyin maddesi düşünülebilir. Maddenin oluşumu önemlidir.
Yine bilimsel bilgi ve bulgulardan, madde, belirli bir parçacığın
içinde toplanan kuvvetlerdir. Kuvvetler de elektriksel,
manyetik ve elektromanyetik kuvvetler olarak özetlenebilir.
Evrende her biri bir diğeriyle sürekli etkileşim içindeki
kuvvetlerin toplanmış haline madde denir. Kuvvetler de belirli
bilimsel özelliklerden başka bir şey değildir. Bir elektrik yükü
olan veya olmayana, bir çekim gücüne veya uzay zamanı
büküm gücüne ‘kuvvet’ denir. Diğer bir deyişle kuvvet belirli bir
bilimsel özelliktir. İnsan da temelde bu belirli bilimsel
özelliklerden oluşur. Önemli olan insan ne atom yapabilir ne de
atomlara hükmedebilir. Altyapı olarak bunların hepsi insana
‘verilmiştir’. Nasıl ki her ilim bilgilerden oluşur, insan da bilgi
olan kuvvetlerden oluşur. İnsanın ilmi ayrı ve maddesi ayrı ise
maddesinin de ‘bilgi’ olduğu unutulmamalıdır.

344
 “İlmin ayrı bir varlığının idraki ise Hakkın varlığına
delildir. Nasıl ki bir eşyanın gölgesi varsa gölge güneşin
varlığına delildir, aynı kapsamda ilmin varlığı da Hakkın
varlığına delildir. İlim, böylece Hakkın ‘gölgesidir’.” (39.9)

345
 Tesadüfen Var Olmaz
İstemeyi bilinceye kadar her şeyimiz var olur. İstemeyi
öğrenince de isteğimizin sonu olmaz. Arzu ve isteklerimizin
sonsuzluğu bizi bitirir. Ben kimim, ne yapıyorum, nereden gelip
nereye gidiyorum deyince hakikate erebiliriz. Sahip olunan her
şeyin kıymetini ve değerini araştırıp öğreniriz. Örneğin
görmenin kıymetini ve muhteşemliğini, önem ve önceliğini,
nasıl var olup gördüğümüzü öğreniriz. Neden gördüğümüzün
cevabı ise henüz olmayabilir.

Kendimizi bilmeden önce karıncaların hikâyeleri

anlatılır. Her karınca ayrı bir yumurtadan çıkar. Hiçbir karınca
diğerinin işine karışmaz. Her karınca ne iş yapacağına kendisi
karar verir. Bireysel seçimler sonucunda ‘Ortak Bilinç’ oluşur.
Her karınca iş yapar, bazı işler birlikte yapılır. İşin ucundan
tutan karıncalar çok olabilir ama kendi kararlarıyla işin
ucundan tutarlar. Bireysel davranışların ortak bilinç
oluşturduğu böylece kanıtlanır. Her molekül de, yüzlerce
bazıları binlerce atomdan oluşur. Moleküllerin yani
proteinlerin, kendi görevlerini yapmasıyla, her hücre, düzenli
çalışan bir fabrikaya dönüşür. Bir proteinin işini yapmasıyla
sabah, işini bitirmesiyle akşam olduğunu anlayan ‘Bilinçli’
insanlar oluşur.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısında, İsviçre’de, CERN’de,

elektron ve protonların saniyede kırk milyon kere
çarpıştırılması sonucunda, elektron-pozitron çifti saptandı.
İlim, ‘bilimsel bir özellik kazanarak’ zuhur eder, ortaya çıkar.

346
 Bilimsel bilgi, bulgu ve deneylerle kanıtlandı ki
elektronun, ‘belirli ve sabit’ olarak bilinen ‘elektrik yükü’,
elektron ile pozitron arasındaki ‘Boşluk Denizi’ nedeniyledir. Bu
Boşluk Denizi sayesinde, pozitron, elektronu ‘Perdeler’ bu
nedenle elektronun elektrik yükü sabit görünür. Boşluk denizi
ve perdeleme olmasa elektronun elektrik yükü yaklaştıkça
artar, uzaklaştıkça azalır. Diğer bir deyişle elektrik yükü sıfırda
sonsuza, sonsuzda ise sıfıra gider. Kısaca evrendeki ‘Varlık’,
varlığını, bilimsel olarak, ‘Boşluğa’, ‘Yokluğa’ borçludur. Çünkü
elektronun elektrik yükü bugünkü belirlenen miktarının
milyarda biri kadar az da olsa, çok da olsa atomlar birbirini
tutamaz yani su bile oluşamaz.

Bu deneylerin ikinci en önemli bilimsel bulgusu,

‘Evrenin Hakkını Sonuna Kadar Kullanmasıdır’. Evren,
‘Olasılıklar Denizinde’ bir şeyin olma olasılığı varsa, bunu
gerçekleştirir. “Evren, hakkını sonuna kadar kullanır” bilimsel
ilkedir. Saniyenin on üzeri eksi kırkında ‘elektron ve pozitron
çiftleri’, yokluktan ortaya çıkar ve anında yok olur.
Parçacıkların bir anda var olup yok olması sürekli var olan
varlıklar olarak görünür. Saniyede otuz resmin geçişini film
olarak izlememize benzer şekilde, parçacıklar da sürekli var
olarak görünür.

Bu bilimsel bilgi ve bulgularla kanıtlanan gerçekler

Kuran’da da yer alır. “Bir emirle, halen, her an, oluşmaktaki
evrenin, ‘Hadis olur, fani olur’ şeklinde var ve yok olması
istenmedi, her şeyin bir amacı vardır.” (21.16,17)

347
 “Bu idrak ile her yönde, Hakk’ın yüzü görünür, perdeler,
vehim ve ham hayal ortadan kalkar. Her iş ve eylem ilmin
tezahürü, bir uygulamasıdır. Nefsin oluşumu, canlanması,
hayat bulması ve yaşaması ilimle olur. Maddeyi ilimden ayrı
düşünmek yanlıştır.” (39.9) “Her şey, Allah’ın istek ve
iradesiyle, ‘Kûn, ol’ emriyle ancak söz ve ses duyulmaksızın,
arada bir vasıta olmaksızın ve zaman geçmeksizin birden, an
içinde, vücuduyla mevcut olmaktadır.” (2.117)

348
 Zuhurunun Şiddetinden Görünmez
İnsan idrak ettiği için idrak ettiği kadar vardır. Saniyenin
dört kere trilyonda biri kadar olan bir zamanda, yokluktan
çıkarak, var olup yok olan zerrelerin oluşturduğu evrende
yaşıyoruz. Hiçbir şeyin tesadüfen olmayıp bir amaç için var
olması nedeniyle, insan bilinci vardır. Evrenin gelişimi
zerrelerden bilince gelmiş durumdadır. Düşünen insan beyni
incelendiğinde, beyin hücreleri arasındaki haberleşmenin
ışınımlarla olması, ilk zerreleri anımsatabilir. İlk ışınım ve son
ışınımın şiddeti aynı olabilir. Her iki ışınımın da zuhurunun
tespiti, belirlenmesi, şiddetleri nedeniyle, zordur.

“Siz, Hakk’ın, ‘hıfz edicilerinden’, ‘ilim yüklenebilen

kuvvetlerinden’ oluştunuz. Siz, bu güç ve kuvvetlerin
cisimlenmiş, şekil ve suret kazanmış, cisimleşmiş halisiniz.”
(6.61) Ayetlerde de belirtildiği ve bilimsel olarak da kanıtlandığı
gibi, güçlü itim ve çekim kuvvetiyle donatılmış zerrelerin
toplanmasıyla bedenleşmiş bulunuyoruz. İten, çeken ve
birbirlerini algılayan bu kuvvetlerin birer bilimsel özellik sahibi
olduğu açıktır. Belirli elektromanyetik kuvvet özelliği taşıdıkları
bilinir. Kuvvetlerin bu bilimsel özelliklerinden başka bir şeyi de
yoktur. Zerreler ile bilimsel özellikleri veya bilgilerinin aynı
olduğu ve ayrılamaz bir bütün oluşturduğu açıktır. Böylece
maddesel bilgilerden insanda bilinç oluştuğu kanıtlanmış olur.
İnsan, büyüme, gelişme ve olgunlaşma sürecinde, kendini
bilmeye çalışır. Önce kendini bedensel ve nefsanî güçlerle
donatır. Sonra kalbî duygularla dolup taşar. Öğrendikçe bilgi
depolayıp bilinç geliştirir. İnsanın, olgunlaşmasında, nasıl
doğadan ayrı bir benlik ve bencillik sahibi olduğu bilinemez.

349
 Doğal ve evrensel özelliklere sahip olup, ayrı, farklı ve
kopuk bir benlik ve bencillik geliştirmesi şaşırtıcıdır.
Çevresinden aldıklarını iade etmesi durumunda, geriye ne
kalacağını düşünmek kendisini de şaşırtabilir. Yokluktan çıkıp
var olan zerrelerle oluşanın, varoluşu da sahiplenmesi ilginçtir.
Zuhurun şiddetinden sonra, mevtin de azabın da şiddetlisi
yaşanır. “Azayı emzirici, besleyici olan her kuvvet beslediği
azadan gafil olduğu, idrak ettiklerini hıfz edici hamil sahibi
kuvvetlerden her biri, idrak ettiklerini yere bıraktığı, yani her
kuvvet, tahrikini ve istiklâlini bıraktığı zaman, insanları, mevtin
şiddetlerinden sarhoş, şaşkın ve baygın görürsün.” (22.2)

“Allah, yerin ve göğün nurudur. Nur, Allah’ın zatıyla

zahirdir, görünür hale gelir ve görünür, eşya da nur ile zahir
olur ve görünür. Nur, zuhurunun, ortaya çıkışının şiddetinden
ve eşyanın kendisiyle zahir olmasından dolayı, mutlaktır ve
ilahî isimlerden birisidir. Zuhurunun şiddetinden gizlidir, ışığın
kaynağı görünür kendisi görünmez. Mevcut olan her şey
onunla mevcut olmuştur. Cisimler âlemi, ilahi nurun gurup
ettiği, tesettüre girdiği yerdir, örtülü halidir. İnsanın kemale
ermiş, olgunlaşmış halinde bu nur parlar, yaradılışa uygun
olarak parlayan bu nur ise diğerlerini aydınlatır. Parlayarak
aydınlatan nura, nurun nuru, batıdan doğan hakikat güneşi
denebilir. Cahil kişi, cisimlerin altında kalmış, cisimler âlemi
dalgasının örttüğü kişidir, basiretsizdir, hiçbir şey göremez.”
(24.35) “Biz, vücudumuzla sizi izhar etmekle ve sizin
suretlerinizde zahir olmakla sizi halk ve izhar eyledik.” (56.57)

Umarım, biz de bilinçli olarak nuru idrak edebiliriz.

Allah’ım, sen ne büyüksün / Ben diye de görünürsün!

350
 Erdem Yaradılıştandır,
Herkes ve her şey kendi fıtratındaki kemalini,
olgunluğunu gerçekleştirmek amacıyla yaratıldığına göre
olgunlaşmak için gerekli olan yazılım ve donanım da verilmiş,
fıtratına kazınmıştır. Yaradılışının ve amaçlarının farkında
olmayanlar yanlış yollara sapıp kötülükleri amaç edinmiş hatta
karakter edinmiş olabilir. Verilenleri kullanmak insanın
yetkisindedir.

O’nu sevenler, kendilerinde yeterince sebep, donanım

ve kudret bulursa, yaradılışlarında gizli olan hakikat, bilgi, ilim
ve erdemler sayesinde, temizlenme ve arınmayla fiili ihraç
etmeye ilişkin verdikleri sözü yerine getirmiş olurlar. İnsan
olarak insanlıktan yaratılmış, akılla donatılmış oldukları için,
önce âlim, sonra kâmil insan, arif olurlar. Böylece kendini
gerçekleştirmiş, verdikleri sözü yerine getirmiş olurlar.

Kişinin ergen oluşu ile bireysel yaşam başlar. Kendi

başına kaldığında, büyüme çağında, büyüklerinden eğitimle
aldığı güzel ahlak dersleri, önem ve önceliğini yitirebilir. Hayata
atıldığında, yaşam kavgası kargaşasında, bazı erdemlerin
başkaları tarafından göz ardı edilmesinin etkisi altında kalabilir.
Diğer bireylerle girdiği yarış ve yarışmalarda, vehim ve hayal
gücü gibi nefsanî duygularına yenik düşebilir. Kalbindeki güzel
ahlaka ilişkin erdemler, ruhani ve nurani değerler, geri plana
itilebilir veya tamamen unutulabilir. İçki, şehvet, şiddet ve
kumar gibi kötü sıfatlar birbirini destekler. Bu durum kalpte
yeşermesi beklenen değerlerin kalpten tamamen sürülmesi ve
kalbin nefis mücadelesinde yenik düşmesidir.
351
 “Sıfatının tecellisi, var olması için, ‘nefhaat-i Rabbaniye
rüzgârlarını’, ‘şişirici rüzgârları’ gönderir.” (25.48) “Yokluk, sırf
boşluk değil, olmuş ve olacak mevcutların hakikatlerini,
bilgilerini, ilimden alacakları ‘haklarını’ içerir. Her ‘şey’ Hak’tan
hakkını aldığı için mevcut, var olabilir.” (21.22)

İnsan bilgiye sahip olabilir ama ilmin tümüne sahip

olamaz. Aynı şekilde bedeni ve ruhu varsa da enerji ve içerdiği
ilim insana ait değildir. “Beden ve ruhlarının, ilimlerinin,
beden ile hakikatinin, farklı şeyler olduğunu anlayarak
bunların ayrılabilmesiyle ölümlerini idrak edenler elbette
diriltileceklerdir.” (79.1-5) Ayırım gücünden, analizden sonraki
sentez insanı farklı sonuçlara götürebilir. İnsan Allah’ın ilmi ile
âlim, nefsi ile kaim, ayakta ve hayatı ile hay, diridir. Rahmanî
rahmet olan yağmur iyinin de kötünün de tarlasına yağar.
Rahimsi rahmet olan akıl, fikir gibi her insana özgü değerler ise
herkese özeldir. İnsan toplumun bir bireyi, evrenin bir zerresi
olarak mevcuttur ama kendiliğinden var olan değildir.

Ayetler apaçık, anlamları aşikâr. Eşyanın aslı, esası, özü

düşünüldüğünde, Hakk’ın ilminden hakkını, hakça aldığı için
her mevcut ortaya çıkmış, mevcut olmuştur. Her eşyanın
bileşenleri içinde ve arasında bir ‘bilgi’ vardır. ‘Evrenin Hakkını
Sonuna Kadar Kullanması’ bir prensiptir. Evren, ‘Olasılıklar
Denizinde’ bir şeyin olma olasılığı varsa, bunu gerçekleştirir.
“Evren, hakkını sonuna kadar kullanır” bilimsel ilkedir.
Saniyenin on üzeri eksi kırkında, trilyonda birinde, ‘elektron ve
pozitron çiftleri’, yokluktan ortaya çıkar ve anında yok olur.

352
 Parçacıkların bir anda var olup yok olması sürekli var
olan varlıklar olarak görünür. Saniyede otuz resmin geçişi film
olarak izlendiği gibi eşya ve parçacıklar da sürekli ‘var’ görünür.

Bu bilimsel bilgi ve bulgularla kanıtlanan gerçekler

Kuran’da da aynen yer alır. “Bir emirle, halen, her an,
oluşmaktaki evrenin, ‘Hadis olur, fani olur’ şeklinde var ve yok
olması istenmedi, her şeyin bir amacı vardır.” (21.16,17) “Her
şeyin, yaratılmadan önce, ruh, kalp ve nefis âlemlerinde
suretleri vardır.” (2.21) “Eşyanın tümünün, bilinmelerini
sağlayan, ilmî özelliklerini Âdem’in kalbine indirdi. Marifet ve
muhabbet sırrını insana emanet etti. İnsan, eşyayı ve kendini
verilen ilim ile bilir ve ilmin sahibini de bilir kâmil insan olur.”
(2.31, 33)

Kâmil insan olma amacıyla yaratılan insanın fıtratına,

erdemli olmak için gereken her türlü sıfat kazınmıştır. Her
varlık, bitkiler ve hayvanlar, görevini eksiksiz hatta yanlışsız
yapar, yalnız insan sapar. Bu sapma yetkisi de sorumluluğuna
eşit bir şekilde verilmiştir. İnsan, yetkisi nedeniyle sorumludur.
Bilen ile bilmeyen bu nedenle eşit olmayabilir.

İnsan, bilir, bildiğini bilir ve bildiklerini sentez ederek

ortak bir bilince ulaşır. Ahlakı, güzel ahlakı, erdemleri bilir,
ahlaksızlığın ne olup olmadığını da bilir. İyilik, doğruluk ve
güzelliğin varlığı ve gelişimiyle kötülük, yanlışlık ve çirkinliğin
ortadan kalkacağını bilir. Karşıda gördüğü kötülükleri imha
ederek kaldırmaya çalışması hatadır. Erdemli olmakla
erdemsizlik ortadan kalkar.

353
 Esas olan dönüşümdür, bir sıfatı ortadan kaldırmak
diğer sıfata dönüşümünü sağlamakla olabilir. Kötü insanı veya
insanları öldürmekle kötülük ortadan kalkmaz.

Günümüzde üzerinde durulan bilimsel bir kavram da

“Bağlantısal Bütünselliktir.” Yüz milyar beyin hücresinin
diğerleriyle bağlantı kurarak düşünce ürettiği saptandı ama bu
bağlantıların nasıl bir matematik ile yürütüldüğünü belirlemek
için mevcut bilgisayarlar yetersiz kaldı. Yine de beynin nasıl
düşündüğüne dair bir matematik model yapılabileceği görüldü.
Beyin hücreleri, nöronlar, elektrikle çalışıyor ve bilgi işliyor.
Beyinde bilgiler elektrokimyasal ırmaklar halinde akıyor. İnsan
bedeninde 37 trilyon hücre vardır. Atomlardan oluşan bu
hücreler 300-400 günde tamamen değişir ama insan yaşamaya
devam eder. Bütün, parçaların toplamından fazla bir şeydir.
İnsan atomların toplamı değil kurulan bağlantıların bütünüdür.
Evrende var olan bütün kuvvetlerin bağlantısal bütünlüğü bir
matematik modeliyle ortaya kondu. LANIAKEA astrofizik
modeli evrendeki tüm kuvvetlerin bileşkesini oluşturmaktadır.
Bu model, beynin modeline benzemektedir. Benzer bir
bağlantısallık modeli, yaprakta da ağaçta da metro sisteminde
de var, yaşamın kendisinde de vardır. Matematiğini
bilemediğimiz oluşumlara kaos demişiz ama modelini bulunca
kaos olmaktan çıkıyor. Bilim, matematikselleştirilmiş felsefedir.
Kuş sürüsünün hareketlerinde, bir kuşun bir saniye sonra
diğeriyle nasıl bir ilişki içinde olacağının olasılığını belirleyen
modeller vardır.

354
 Bağlantısal bütünlüğü ortaya koyan model nedeniyle
matematik değil modellere uygun olan evren ve yaşam
güzeldir. Kuş veya balık sürülerinde bir lider olmadığı kesindir,
bağlantısallık kültüründe hiyerarşi yoktur. Bağlantısallık
biliminde liderler, yöneticiler yoktur. Matbaanın icadı çığır
açmadı, yeni bilimsel çığır matbaayı geliştirdi. Bilim,
matematikselleştirilmiş felsefedir. Din ise, felsefenin henüz
matematikselleştirilememiş, kaos denen, halidir.

355
 Kanaat Et Nefsini Öldür!
Nefsanî beslenme için kullanılan akıl ile ancak niceliksel
doyuma ulaşılır. Bu gidişin sonu yoktur. Gururun alçak gönle ve
aç gözlülüğün kanaate dönüşmesi, aklın elde ettiği bilgilerin
kalpte sıfatlanmasına bağlıdır. Ruhani bilgiler, kalpte
mayalanmalı ve kalp deryası maya tutmalıdır. Kalp deryası
ilimle mayalanmazsa, kalp muhabbetle sıcak tutulmazsa, nefis
denizinde maya ziyan olur. Fiillerden sonra sıfatların sahibini
bilmeyen, Allah’ın sıfatlarını tanıyıp idrak etmeyen, Allah’ın
sıfatlarıyla sıfatlanamaz.

Kendini bilmeye giden doğru yol, bireylerin dışında

değil, bu nedenle topluca gidilebilecek bir yol değildir.
Gösterge çubuğu dik durur ve önce ucu bir aşama açılırsa,
üçüncü boyut olarak, doğru yol ortaya çıkar. İnsanı temsil
eden, anten şeklindeki gösterge çubuğunun bir çıt açılması,
insanın kalbini keşfetmesine benzer. Bu açılım dışarıdan
olamaz. Kalbin dışa açılan kapısı, içeriden açılır ve sıcak
duygularla dolarsa açılır, mayalanan sevginin aşka dönüşümü
ile açılır. Diğerlerinden farklı kılan benlik ve bencillikten
vazgeçilip, örneğin, kazancın meşruluğuna, ahlakın güzelliğine
önem ve öncelik verilirse açılır. Kalp, akıl aracılığı ile ruhtan
aldığı nuru, nefsine yansıtır, böylece, nefsin kanaatkâr olduğu
görülür. Ruhtan, ilmin kaynağından, basiretle, tevhit ilmiyle
alınan tasavvufî bilgiler, uygulanıp yaşanacak bilgilerdir.
Dışarıdan alınan bilgiler unutulabilir, uygulaması
yapılmayabilir. İçten dolup taşarak duygusal alandan çıkan
bilgiler, aşk içinde uygulanır. Seven herkesi sever.

356
 İçe dönük yolculuğun ilk aşaması, antenin bir çıt
açılması, failin Hak olduğunu anlamaktır. Açılan kalp
kapağından, akıl aracılığı ile kalbe inen bu bilgi, kalp tarafından
iyice anlaşılınca, nefsi ikna etme çabası başlar. Her şeye sahip
olmaya çalışan nefis iyi, doğru ve güzel olanın diğerlerinden
ayrılmasını kabul eder, kanaatkâr olur. Böylece her bilgi bir
uygulamaya dönüşür. Bedensel faaliyetler, her iş ve eylem,
aynı güç ve kuvvete dayanır.

Doğa, dünya, âlem bir tarafa, insan bir tarafa. İnsan başkadır,
üç boyutludur. Namaz konusunda, ilk akla gelen ‘genel olarak yer,
içer, yatar, kalkar, savaşır, sevişir’ insanlardan farklı, olgun ve kendini
bilen insanlardan söz edilmesi uygundur. Oruç ile nefsini yenmiş ve
terbiye etmiş insan, kalbini keşfeder. Kalp, duyguların merkezidir.
Ruhtan alınan ilim ile beslenir. Açgözlülüğünü kanaatkârlığa
dönüştürmüş nefis, tatmin olur ve kalbin ilhamlarına açılır, kalbe
teslim olur. Ruhun nuru ile aydınlanmaya başlayan kalbin sabahı
olmak üzeredir. Sabahın fecrinde insan uyanır, kendi hakikat
güneşinin kalbine doğması yakındır. Maddenin ve eşyanın hakikatini
bildikten sonra nefsini fethetmiş olan insan, kalbinden aydınlanmaya
başlar. Hakikat güneşinin gün ve gündüzünün aydınlığında, kalbinin
sırlarını çözmeye çalışır. İnsan, âlemi kalbinde bulabilir. Ömrünün
kısalığı, iradesinin sınırlılığı nedeniyle doğuştan verilenlerin önemini
anlar. Keşif, müşahede ve Şuhut’tan tevhide geçilebilir.

“Halik’ınıza dönüş için, nefsinizin hazzını ve huzurunu azaltın,

heveslerinden vazgeçirin, tövbe ederek riyazetle yani kanaat kılıcıyla
nefsinizi kökünden katledin.” (2.54)
Benlik yapan bencil nefsi, kökünden kesip atın ki Allah’ın
nefsi ile kaim olun. O’nun ilmi ile âlim, nefsi ile kaim ve hayatı ile
hay, diri olunuz.

357
 Bedende İletişim, Etkileşim
Hastalıkların tedavisinde elektrikli araçların kullanımı
yaygındır. Kalp pilleri kalbin düzenli çalışmasını, kulaklara
takılan aletler işitmenin düzenli olmasını sağlar. Bu alandaki
bilimsel ve teknolojik buluşların önemi artmaktadır. Önce
elektrik keşfedildi ve aydınlanmaya yaradığı anlaşıldı ve bir
yerden bir yere nakledilmesi sorunu çözüldü. Sonra elektrik
sinyali ile ses iletimi gerçekleşti. En sonunda sinyaller ile renkli
resimli görüntü aktarımı mümkün oldu. Artık telefon,
televizyon çocuk oyuncağıdır. Elektrik sinyalleri ile iletişim ve
etkileşim insan için gerçek oldu. Son bilimsel buluş ise canlı
hücrelerin tümünün bunu hep yaptığıdır.

Canlı bir bedendeki organlarda, hücreler arası, hatta

hücre içindeki organeller arasındaki, iletişim ve etkileşim
düşündürücü olabilir. Çünkü elektriğin kontrollü aktarımı, ses
ve görüntünün kodlanıp gönderilmesi, aktarılıp, alınıp mesajın
çözümlenmesi, bilinçli bir halde olabilecek işlerdir. Bir amacın
gerçekleştirilmesi için sonuca götürecek tüm sebeplerin, bilinçli
bir şekilde oluşmasının sağlanması gerekir. Telefon ve
televizyonun, doğada ve doğal koşullar altında, kendiliğinden,
evrimsel gelişimle oluşmasını beklemek doğru olmayabilir.

Bir hastalığın tedavisinde kullanılacak bir aracın yapımı

için önce hücrelerarasındaki sinyallerin tespit edilmesi,
kaydedilmesi, okunması, lisanının çözülüp anlaşılması gerekir.
Verilen en uygun anlama göre, en uygun zamanda, zeminde ve
dozunda, ilgili hücrelere gereken sinyal iletilerek iyileştirici
sinyallerin üretilmesi sağlanmalıdır.
358
 Örneğin kalp kasının kasılması için kası uyarıcı sinyal
üretilip, kasa ulaştırılması gerekir. Beden elektriği aksadığında,
kesildiğinde, takılan pil bu elektriği zamanında ve dozunda
sağlamalıdır.

Beden elektriği sinyalleri, atom düzeyinde çalışır. (1)

Sinir hücreleri olan nöronların yüzeylerinde sinyali oluşturan ve
alıp ileten proteinler vardır. Eksi veya artı elektrik yüklü
atomlar, bu proteinlerce, nöronların hücre duvarlarından,
birbirlerine geçirilerek, sinyalleşme başlatılır ve sürdürülür. Bir
hücrenin içinde bir atoma elektron yüklendikçe, hücreler
arasındaki denge bozulur, balans farkı oluşur ve bu iyonların
bir hücrenin içinden diğerine, hücreden hücreye
pompalanmasıyla, 70 mili volt düzeyinde, bir voltaj, akım
dalgalanması yaratılarak sinyal iletilir. Bir mili volt, voltun
binde biridir. Kıyas ile anlaşılması amacıyla, cep telefonları 5
mili volt ile şarj edilir. Elektronları kullanan bakır tel yerine,
bedenin sinir istemi, yüklenmiş elektriği, iyonları, genellikle de
potasyum ve sodyum iyonlarını, kullanarak nöronlardan
geçirir. İyon, normalden fazla veya az elektron yüklü atomdur.
Görevli proteinler bir atomun elektron yükünü artırabilir veya
eksiltebilir, böylece anot veya katot oluşturabilir. Bu mesajlarla
hayal eder, düşünür, hafızaya kaydeder ve hatırlarız.

İnsan beyni, bu kimyasal enerjiyle, elektrokimyasal

süreçlerle, çalışır, düşünür, öğrenir. İnsanın görmesi, okuması
ve dinlemesi hallerinde, beyinde milyarlarca nöron hücresinde,
yüklenme yani voltaj iniş çıkışları, dalgalanması yaşanır.
Atomlara yüklenen elektronlar yeterli düzeyde farklılık
yaratınca atom, diğer hücreye pompalanır ve elektrik yükünü
diğer hücreye geçirir. Bu kimyasal elektrik bir mesaj aktarır ve
bu mesajın bir lisanı vardır.
359
 Tedavi edici müdahale yapılabilmesi için gerekli akım
tespit edilmeli, lisanı çözülmeli ve mesaj anlaşılmalıdır. Daha
da çarpıcı olanı voltajdaki dalgalanma, DNA’yı etkiler ve DNA
da yeni duruma, örneğin öğrenilen şeye göre, nöronların
yapısını değiştirir, genetik şifre oluşur.

İnsan ancak böylece öğrenmiş olur. Voltajdaki iniş

çıkışlar, dalgalanmalar, radyo dalgalarında olduğu gibi,
elektriksel alan, elektromanyetik alan oluşturur. Beynin
milyarlarca nöronunun her biri, bir anlamda, mikro voltaj
sinyaller oluşturan ve yayan küçük radyo istasyonları gibidir.
Önce normal bir atoma elektron yükleyip denge, balans
bozulup akım oluşturmak, oluşturulan bu elektrik akımına
kodlanarak mesaj yüklemek sonra da bu mesajı akım geçerken
alıp, lisanını çözüp, manasını anlayıp, bu mesajın gereğini
yapmak kendi çapında bir bilinçtir. Radyo vericileri ve alıcıları
vardır, sinyalleri gönderen araçlar ve alıcı aletler vardır,
radyoyu belirli dalga boyuna ayarlayıp sinyalleri alarak ses
dinlenebilir veya televizyonda olduğu gibi görüntü izlenebilir.
Bir proteinin işinin keşfi bilimsel gelişmedir.

Fiziksel de kimyasal da olsa bedenimizdeki her

hücremiz, elektrik oluşturuyor, üretiyor, radyo ve TV
istasyonları gibi ses ve görüntü yükleyip, diğer hücreye
gönderiyor sonra da mesajları alıp, lisanını ve anlamını
çözümleyip, mesajların gereğini yapıyor. Daha önemlisi bütün
bu iş ve işlemler, hücrelerimizin bir protein veya molekülünün
yaptığıdır. Hücrelerarası mesaj alışverişi gibi hücre içindeki
organeller arasındaki mesaj alışverişi de elektrikle olmaktadır.

360
 Örneğin elektrik akımının dalgalanması DNAyı da etkiler
ve DNA nöronların yapısını değiştirir. Diğer bir deyişle
elektronların üstünde yaşıyoruz. Elektron bilgi yüklenebiliyor,
taşıyabiliyor, muhafaza edebiliyor ve hafızadan alıp hatırlama
yapabiliyor.

Hiçbir şey “Tesadüfen Var Olmaz” makalesinde bilimsel

bulgular ve bunları anımsatan ayetler üzerinde durulmuştu.
Elektronun elektrik yükü kritiktir, bugün belirlenen miktarın
milyarda biri kadar azı da olsa, çoğu da olsa atomlar birbirini
tutamaz yani su bile oluşamaz. Elektronun elektrik yükünü
belirleyenin ise elektron pozitron çiftleri arasındaki ‘boşluk
denizi’ olduğu unutulmamalıdır. Bir anlamda canlılığımızı
borçlu olduğumuz elektronun bilimsel özellikleri çok önemlidir.
Elektronun negatif elektrik yükü ve kütlesi vardır, atomların
birbirlerini tutmasını sağlar. Galaksilerin uzaklıklarını, yerlerini
ve hareketlerini bildiren ‘foton’ ise tanım itibariyle “Hiçbir
şeyin özetidir.” Ne kütlesi ne de elektrik yükü vardır. Uzay
zamanın titreşimiyle ışık hızında yolculuk edip enerji yayar. Yüz
trilyon hücremiz içinde ve arasında sonsuz sayıda foton ve
elektron vardır. Tam bir parlaklık, aydınlık, nur ve ışık içinde
olduğumuz halde göremeyiz ve görünmez. “Allah, zuhurunun
şiddetinden görünmez.” “Allah, yerin göğün nurudur. Allah’ın
nuru, idrakiyle Allah görünür” (24.35)(39.22)(10.45)

Umarım, biz de hakikati idrak edebiliriz.

(1) https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/reading-the-body-s-
electrical-signals-to-treat-illness

361
 İslam’da Dört Eş!
Rivayete göre, Allah’ın nefsiyle kaim, yerine geçen,
ayakta, canıyla canlı, ilmiyle âlim, ruhuyla dirilmiş iken
cennette yaşayan Âdem, bedenleşerek dünyaya indirildi.
Bedensel nefsaniyeti, canlılığı, Âdem’in zevcesi, eşidir. Âdem’e,
aklıyla ruhtan aldığı bilgileri kalbinde anlama, özümleme ve
uygulaması hatta basiretle ilim halinde tekrar ruha
dönebilmesi ihsan edilmiştir. Bilgiler, kuvvetler halinde
uygulandıkça hareket eder, oynaşır. Bedensel nefsaniyet,
canlılık, bilgilerin özelliğine uygun bir şekilde, farklılaşarak
belirginleştiği için ruh ile cilveleştiği söylenir. İnsani
nefsaniyetin dişiliğinin, eril ruha, her aşamada, aldığı bilgilerin
özelliğine uygun, bir kalp çocuğu doğurduğu rivayet edilir.
Veledi kalp, akıl aracılığıyla ruhtan aldığı bilgilerle beslenir,
büyür ve kendine vaat edilmiş topraklarda, meralarda,
alanlarda serpilir, hüküm sürer. Bireysel düzeyde, her kişinin
bedeni, kendine özgü bir Mısır ülkesidir. Bireyler,
nefsaniyetlerinin her aşamasını, edebiyle, yaşama hakkına
sahiptir.

Mısır ülkesinde, emmare nefisle tutulan yolun sonu olmadığı

görüldüğünde, Firavun Nefis, kendini levam ederek, yererek, bir
başka hale geçer, kendisinin, hayalince, her şeye hükmedemediğini,
eksikliğini anlar. Firavunun bir rehbere ihtiyaç duyduğu, halk
arasında duyulunca, tevhit ilmine hâkim olan İbrahim’in, aklı temsil
eden, oğlu Yusuf önerilir. Beden ülkesi Mısırda, aklın hükümdarlığı
süresince, işlerin düzelmesi memnuniyet verir ve aklın ülkede hüküm
sürmesine izin verilir. Önce baş tacı yapılan akıl, zamanla sömürülür
ve sadece köle gibi çalıştırılıp nefsanî menfaat için kullanılır.

362
 Duygudan yoksun ortamda, sömürü ve kölelikte, kalbe
ihtiyaç duyulur. Aklın kalpsizce kullanımı, maddesel zenginlik verse
de mutluluk getiremez. Levama nefsin, sudan yani ilimden gelen
oğlu, Hz. Musa, kalp çocuğu olarak, akla gerektiği gibi önem
verenleri toparlar. Her yer ve zamanda, iş ve işlemin, tüm
hareketlerin, efalin, aynı ilmin uygulaması olduğu, akla gelen
fikirlerin kutsallığı, anlaşılır. Kalp Musa, kendisine vaat edilen
topraklara göç edip, Yusuf’un kardeşlerini, gazap ve şehvet
kabileleriyle birlikte, Mısır’dan çıkarır, aklı kölelikten kurtarır.

Akıl aracılığıyla kalbe dolan ilim, kalpte mayalanarak çoğalır,

taşar ve yayılır. Beden ve madde âleminde yalnız ve sadece bir ve tek
ilmin uygulandığının idraki, ayrıca, ilmin kendisine ulaşma zevk,
lezzet ve keyfini de verir. Nefis, bu aşamada tatmin olup, mutmain
olup, esas krallığın mana âleminde olduğunu hissedip yeni bir hal
içine girer. Mutmain nefsin, ruh babadan olma, kalp çocuğu Hz. İsa;
ilmin kendisinin, maddeden, madde halinden, daha önemli
olduğunun idrakine varır. Bu aşamada kalp, duygusal âlemin tüm
sıfatlarının da yine aynı bir ve tek ilmin çeşitli uygulamaları
olduğunun idrakine erer. İlmin kaynağı göklerdedir. Mutmain nefis,
emmare ve levvame nefsaniyetlerden sonra, ruhun üçüncü eşidir.

Bir rivayete göre, rehberiyle birlikte, tevhit ilmini talep eden,

nefsaniyetlerin hepsini yaşayarak, Allah’ın ilmiyle, ruhuyla, zatıyla
dirilebilir. Ebeveynleri, Allah’ın kulu Abdullah ve âmin deyip teslim
olarak mülheme, ilham alan, nefis sahibi Âmine hatun olan
Efendimizin vahiy aldığına inanırız. Allah’ın kelamını bize ileten
efendimiz, miraca çıkarak Hakka ulaşmış, insan ve insanoğlunun
yaradılışının amacını, örnek olmak üzere, gerçekleştirmiştir.
Umarım biz de namazı miraç olan mümin olup Hakkın
hakikatini idrak edebiliriz.

363
 Yaratıcı ve Yaratılış
“Hakk’ın delili, gölgesi olan ilimden ilk halk edilen
cevherin, Celalî nazarla taşıp yayılmasından sonra uygulanmış
olarak açığa çıkan ilmi hıfzedici kuvvetlerin izdihamıyla
temessül ve tecessüd ettiniz, ilimden başka bir şey olmayacak
şekilde, bedenleştiniz.” Diğer bir deyişle “Önce hiçbir şey
yoktu, vakumda, yoklukta var olan ilmin, zuhurunun
şiddetinden görünmeyecek şekilde, ortaya çıkışıyla; bir ‘şey’
var oldu ve ışık, parıltı, aydınlık, nur oluştu; nurun, fotonun
maddeleşmesiyle her şey halk olundu, canlılık yaratıldı ve insan
inşa edildi.”

Akıl, duyuların yanılgısının toplamından daha çok

yanılır. Her var olanı, ayrı birer varlıkmış gibi algılar. Geçmişte,
“Sadece sen varsın” diyen, kadim bilgelerden, Mısır Firavunu
vardı. Bugün de “Allah, Var Olandır” diyenler vardır. ‘Görünen,
görenin görüntüsüdür’. Akıl, bilgi edinir ilme ulaşır, evrende
mükemmel bir düzenin olduğunu kanıtlar. Bilim, evrende ne
olduğunu, olan her şeyin düzenli olduğunu, kanıtlar ama
‘neden ve ne amaçla’ olduğunu sormaz. Evrenin, aslında ilahî
düzen anlamındaki, kaostan, zamanla anlaşıldıkça beşeri
denebilecek düzene doğru, doğal yasalara uygun olarak, açılım
gösterdiğini akıl idrak eder. Oysa “Entropi, düzensizlik,
artmaktadır, öyleyse öncesi mükemmelliktir” diyen de, uzay
zaman ‘birleşik alan’ oluşturur ve ‘bağımsız değişken olarak
zaman yoktur’ diyen de akıldır.

364
 Atılmış pamuk veya yün halinde uzay zamanda
yüzerken, süpernova kalıntısı toz ve gaz bulutu; nasıl olduğu
pek bilinmeyen bir şekilde, ‘güçlü kuvvet’ kazanarak hareket
eder. Kuvvet, ölçülebilen bir bilgi, düzen veya özelliktir,
böylece, toz ve gaz bulutuna ilimden yeni bilgi yüklenmiş olur.
Kuvvetlerin sürekli iletişim ve etkileşimleriyle uzay-zaman
bükülür. Bükülen uzay zamana çevredeki diğer bükümler
düşer. Maddenin katı, sıvı, gaz ve plazma halleri sırasıyla
oluşur. Böylece her mevcut, iradesi olmaksızın vücut bulur,
yaşar ve yok olur. Rahman, rahim olarak görünür. İlim yüklü
enerjinin düzenli hareket etmesiyle her şey oluşur. Böylece,
kendi iradesi olmaksızın diriltilen insan, istenirse, yeniden de
diriltilebilir. Kendinin ne olduğunu bilen, idrak edebilen,
‘ölmeden önce ölen’ insan, yeniden ihya edilebilir. “Sonra
gölgeyi ifna ederek, ortadan kaldırarak, elde tutabiliriz. Her an
mevcut olan herhangi bir fani ‘şey’in fena bulması evveline,
oluşuna nispetle kolaydır. Ele alınan her şey, her an, başka bir
mazharda zahir olur.” (25.46) “İnsan, anlık idrakle bedeninin
yakıcı asar ateşiyle helak olup atılmış yün veya pamuk gibi toz
ve gaz bulutu olabileceğini idrak etmelidir.” (101.10,11)

Maddi ve manevi kuvvet alış verişi içindeyiz. Birisinin

düşünce gücünden etkilenerek yeni bir fikir ve düşünce
üretiriz, hepsi bilgi işleme fiilidir. İşlemin öncesi, sırası ve
sonrası kuvvete dayanır. Tüm fiiller kalbimizin kurgusunda,
yönetim ve denetimindedir, hepsi bir kalp fonksiyonudur.
Genel ve geniş kapsamlı düşünüldüğünde, aklın sonradan
geliştiği de dikkate alındığında, her şeyin kalbin yönetim ve
denetiminde yürüdüğü apaçıktır. İnsan bir şey düşündüğü
zaman beyin hücreleri olan nöronlardaki bir molekül, genellikle
sodyum veya potasyum iyonlarıyla, bir atomu şarj eder,
kodlayarak yükler. Yüklü atom diğer hücreye geçerek kodlanan
mesajı iletir.
365
 Mesajı hücreler arasında ileten 5 mili voltluk elektrik
yüküdür. Hücreler arası bu elektrik alış verişi, televizyon
yayınları gibi sesli, renkli ve görüntülüdür. İnsanlığın, uzun
sürede, keşifler sonucu yapabildiklerini nöronlar meğer hep
yapıyorlarmış.

Umarım biz de, ‘var ve özgür olduğumuzu düşünme’

özgürlüğümüzle, “Var olan yaratılanların, evren eserinin
müessirinin, bir ve tek Yaratıcı olduğunu” idrak edebiliriz.

366
 Oluşumla Gelişim,
Mevcutların henüz var olmadığı,
Tüm eşyanın ortalığa çıkmadığı,
İlmin de henüz uygulanmadığı,
Işığın yanmadığı andan gelirim.

Önce ne ses var ne de söz vardı,

Duyulmadı, ‘Ol’ nidası yankılandı,
Olacaklarca ‘boş’ alanda algılandı,
Şek ve şüphesiz, anda, uygulandı.

Şeyler, ‘ben’ ile birlikte var oldu,

Var olanlarla, boş evren doldu,
Her sonuca bir şey sebep oldu,
Rahmandan, rahimsiler doğdu.

Bilim kanıtladı, ‘Hep’, ‘Hiçlikten’,

Bir kuvvet çıkar yok ve boşluktan,
İter, çeker, etkiler ve de etkilenir,
Etkileşim ve iletişim, diğerinden.

Her şey için bir Celalî nazar oldu,

Nazar ile madde, taştı da yayıldı.
Şey, hakkını, Hak’tan, hakça aldı,
Aldı da farklılaşarak belirginleşti.

Arz ve sema dayandı ve döşendi,

Zaman geçmeksizin oldu da bitti,
Akıl içindir her şey, sıralı sebepli,
Anladı, hakikatin idrakinde, yitti.

Nesi ve nasılı, aklın, bilimsel işidir,

İlahî düzeni, kaosu, bilimselleştirir,
Bilgi, bulgu ve sonuçlar kanıtlardır,
Bunlar, sanki aklın işini sonlandırır.

Fizik, kimya, matematik bilimlerdir,

Evren bütünselliğindeki, dilimlerdir,
Bilimsel modellemeler çok güzeldir,
Görünen, modellenendeki güzelliktir.
Duyular ve yanılgılarla akıl zanneder,
Zandan kurtulmak, zamanı an eder,
Anda var olur mevcudat, yeniden,
Necdet, idrak et, oluşmalar şenden. 1.5.2019
367
 Kalp Çocuğunun Canlanışı
Kitapta, her zaman her kesimden herkese hitap eden ayetler
vardır. Bazıları, emir bazıları da tavsiye niteliğindedir. Anlatılmak
istenen bazen hikâyelerle anlatılır. Bireysel gelişim toplumsal
olaylarla zenginleştirilir. Tüm hitap, bireysel olsa da toplumsal olarak
da ele alınır. Çünkü bireysel nefsanî gazap ve şehvet güçleri
toplumsal düzeyde uygulanır. Örneğin, gazap kuvvetleri, bu konuda
işbirliği yapan bireyler bir araya geleceği için, gazap mahallesi olarak
adlandırılabilir. Bilge kişiler de hakikatleri hikâyelerle anlatır.

Bir hikâyeye göre, “Zengin yaşlının genç oğlu, mirasına göz

koyan, amca ve oğullarınca öldürülür. Kimin tarafından öldürüldüğü
anlaşılmasın diye de yol kenarına atılır. Katilin belirlenmesi için bir
bakara boğazlanıp, kuyruğu veya dili gibi bir parçasıyla öldürülene
vurulması emredilir.” Bu olayda boğazlanan, ilim ve hikmet
açısından zengin olan ruhun oğlu olan kalptir. Katiller ise amca olan
hayvani nefis ve onun oğulları şehvet ve gazap kuvvetleridir. Kalbin
mirası olan hikmet ve ilme sahip olma amacıyla, kalbin hayatı olan
hakiki aşkı ortadan kaldırıp, kalbi, hayatından, hakiki aşkı
yaşamaktan, men ederler.

Rivayete göre hurma ağacı, Âdem’in toprağının kalanından

yaratılmıştır. Bu nedenle Âdemin kalan toprağı, Âdemin erkek
kardeşidir. Erkek kardeşinin bir kızı, nebati nefis, bir de oğlu, hayvani
nefis, vardır. Böylece, nebatî nefis, insanî nefsin halası, hayvanî nefis
de amcasıdır. Ruh ile nefis kardeştir, her ikisi de kutsal ruh denilen
faal akıldan feyizlerini, idraklerini alır. Ruhun mirası, hikmet ve aklın
anlayacağı ilmin idrakidir. Kalbi, bu mirastan mahrum edip kendi
akrabalarına kalmasını sağlamak üzere, şehvet ve gazap kuvvetleri,
kalbi katlettiler ve cesedini ruhani güçler ile tabii güçler mahalleleri
arasındaki yol üstüne attılar. Şehvet ve gazap kuvvetleri fesattır,
kendi aralarında da anlaşamaz, daima iyi işleri kendilerinin kötü işleri
diğerlerinin yaptıklarını iddia ederler. Ancak kalbe karşı işbirliği
yaparlar.

368
 Kalbin istila edilip katledildiği bilinir ve onun hayat nuru
daima ihraç ve izhar edilir. “Kalbin hayat bulup katili ihbar etmesi
için bakaranın kuyruğu veya dili ile vurunuz” dendi.

Nefsi, bakarayı, öldürüp kuyruğun vurulması, dokunma

duyusu dâhil dış duyuların ilk hallerine dönüştürülmesidir. Bitkisel
nefse bağlantısı bulunan ve en evvel ve en ahir yönünü sürekli baki
kılmak için, beş duyunun, evvelki haline dönüştürülüp bırakılmasıdır.
Tüm duyular faal halde kalır ama nefis öldüğü için ölmeden önce
algılanan zanların değil artık yine hakkın algılanması beklenir. Dış
duyular nefsin kuyruğudur. Lisanıyla, diliyle vurulması, nefsin ahlak
ve kuvvetlerinin tadili ile lisanının yani fikrinin baki kılınmasıdır.
Düşüncenin baki kılınması iki şekilde olabilir. Birinci yol tasavvuf
yolunda olduğu gibi riyazetle yani kanaat ederek şehvet ve gazabı
öldürmektir. Bu yol cani, azgın, azmış nefisler için daha iyidir. Diğer
yol ahlakın tadil edilerek tahsil etme yoludur, bu yol yumuşak ve
zayıf nefisler içindir. Bakaranın parçası maktule vuruldu ve maktul
şah damarından kanlar akarak kalktı, dirildi ve katilini haber verdi.
Yani kalp çocuğu hakiki hayatla dirildi. Ama bedene bağlılığı
nedeniyle, bedensel kirliliğin üzerinde olduğunun, katilin eserinin
üzerinde olduğunun, idrakindedir. Kalp, bedensel kuvvetlerin, kendi
idrakine engel olacağını ve nurunu perdeleyeceğini biliyordu. Sizin
akıl erdirmeniz ve anlayabilmeniz için, cehil ölüsü yani henüz
idrakten yoksun kalp, ilim ve hakiki hayatla ihya edilir, diriltilir.
(2.72,73)

YNÖ: 72. Siz bir adam öldürmüştünüz de onunla ilgili olarak çekişip
duruyordunuz. Oysaki Allah, sizin sakladıklarınızı ortaya çıkaracaktı. 73.
Şöyle dedik: "Kesilen ineğin bir parçasıyla öldürülen adama vurun." İşte
böyle diriltir Allah ölüleri. Size ayetlerini gösteriyor ki, aklınızı işletebilesiniz.

369
 Işıktan Geliş

Işıktan çıktık, ‘ol’ ile ışın olup geldik,

Dostun nazarıyla, taştık da yayıldık,
Rahmandan rahimsi olup da açıldık,
Halk olan ‘şey’lerle evrene saçıldık.

Hak ilminden hakkını hakça alıp oldu,

Var olup evrende tanındı, belirlendi,
Mevcudat, farklılaşarak belirginleşti,
Halk olanın hiçbiri var oluşu bilemedi.

Benzeri olmayan, yeni, yararlıyı yarattı,

Tüm melekler secde etti, biri haddi aştı.
Öğretti eşyayı Âdem’e, isimleri belletti,
Âdem duramadı cennette, inerek çıktı.

Âdemoğulları, tevhit ilmi ile inşa edildi,

Verilen akıl ve hayal, yeteneklerini aştı,
Verdikleri sözü tutarak doğru yolu seçti,
Allah’ın ilmiyle, sırat köprüsünden geçti.

Parlaklıkla aydınlığın, nur olduğu bellidir,

Allah’ın yerle göğün nuru olduğu ayettir.
İlmin, Hakk’ın gölgesi olduğunu bildirdi,
Gölge, ardında ilim olan eşyanın deliliydi.

Önce, aklını kullanıp öğrenmeyi öğrendi,

Öğrenimin yararını anlayıp, kıymet bildi,
Nefsinin ihtiyaç, lezzet ve hazzını sağladı,
Huzur içinde, huzurda iken kalbini anladı.

Akıl, kalbin ruha açılan kapısından işledi,

Kalp, ruhun ilmi, nuruyla dolup genişledi.
Var olanı kapsayan kalp; oluşumun ilkiydi,
İçindekilere barınak Allah’ın evi, Kâbe’ydi.

Ruhun nuru, ilmin idrakiyle, Âdem yandı,

‘Bilinmeyi Seveni’ bilerek, amacına ulaştı.
Necdet, aldığını verip Allah ilmine bulaştı,
Umarım, dostlarına Dostun ilmini yaşattı.
3.7.2019

370
 Tefekkür Ediniz
“Tüm evren bir ve tek varlıktır, canlıdır” diyen, inanıyor
mudur, biliyor mudur? “Görmeden, kanıtlanmadan inanmak”
güçtür. Oysa son bilimsel bulgular inançları kanıtlar. ‘Bir
rivayete göre’ deyip, ‘Peygamberimizin kutsal metinleri
açıklamaları’ üzerinde tefekkür edenlerin, mesajları, tevilleri,
önem kazanmaktadır. Bir ayetin açıklamalarının, Kitabın
tümündeki mesajlara uygunluğu da ayrıca düşünülmelidir.
Ruhban sınıfı olmayan dinimizde, ayetlerdeki mesajlar kullara
özeldir. Aklı olmayana mesaj olamaz. Her birey aklının erdiği
kadar sorumludur, kimseye kaldıramayacağı kadar yük
yüklenmez. “İlim, gaiptir, kaybınızdır, Çin’de de olsa alınız”
diyen Kitap, inançla birlikte, ilme çok değer verir. Anadolu
erenlerinin “Yalnız keramet-i ilmiye vardır” mesajı değerlidir.

Peygamber efendimiz, insanlığın geliştirip yaşadığı her

şeyi özetlemiş, düzeltmiş, tamamlamış ve “Yeni bir din
getirmedim güzel ahlakı tamamladım” demişlerdir. “Okuyun,
düşünün, tefekkür edin, arayın, bulun, bilin, insan Allah’ı
bilmek için yaratılmıştır” demesi, madde ve mana, ruh ve
beden, ilim ve uygulama alanlarında, diğer dinlere kıyasla,
daha çok düşünürün ilgisini çekmektedir. Ayetler ve Resulün
açıklamalarında, özellikle din ve bilim kavramları üzerinde,
olabilecek her düşünce alanında, tefekkür edilmesi
istenmektedir. Bir bilim insanı, bu dinî mesajlar üzerinde derin
düşünüp tefekkür ederse ancak tarihsel yanılgıya düşmeyebilir.
“Aklını kullanmayana pislik yağar”, “Hiç düşünmez misiniz?”,
“Akla uygun değilse inanmayın” gibi mesajlarla ikaz edilmesine
karşın, kutsal mesajlara “Dogma” demek bilimsel olamaz.
371
 Bir ayetin (39.9) tercümesi: “Hiç bilenlerle bilmeyenler
eşit olur mu? Ancak gönül ve akıl sahipleri düşünüp ibret alır."
Ata’mızın yeni harflerle Türkçeye çevirttiği K. A. Kaşaniyyüs
tevili (39.9) ise şöyledir: “İlim, kalpte kök salıp sahibine
muhalefeti mümkün olmayacak surette damarlarıyla nefiste
yerleşendir. Et ve kan ile karışarak azalarda eseri zahir olan
ilimdir. Hiçbir organ veya aza ilmin gerektirdiği hallerden,
ilminden ayrı ve gayrı olamaz. Her şey ilminin aynıdır. Bu ilmi,
kâfir oldukları, inanmayı inkâr ettikleri için cahiller anlayamaz.
Bu nasihatleri kuruntu ve tahayyül sınırlamaları olmayan saf
akıl sahipleri anlar. Çünkü onlar zahirin, varlığın, ilmin eseri
olduğunu, ilim ile tahakkuk ettiklerini, ilimle gerçekleştiklerini
anlamışlardır. Kuruntulu akıllar tezekkür ve tefekkür edemez,
bu ilimle tahakkuk edemez ve bu ilmi anlayamazlar. Bu ilim,
tereddüt ve şüphe ettikleri için o akıllarda durmaz, gider.”

“İnsanlar için vaz olunan ilk mescit, sadr-ı manevî

Mekke'sinde olan kalb-i hakikîdir. İşbu sadr-ı manevînin
makamı, nefisten daha şereflidir ve kalb-i hakikîye müteveccih
olan kuvvanın izdiham ettiği mevzidir, manevi sadır hakiki
kalbe yönelen kuvvetlerin toplandığı yerdir. O beyt,
kendisinden bütün vücudun feyz ve hayat ve kuvvet alması
dolayısıyla ilâhi bir bereket sahibidir. Zira azalarda, organlarda
bulunan bütün kuvvetler evvelâ hep o beytten, kalpten azalara
sirayet eyler, geçer ve organları oluşturur. Ve o beyt âlemlere
sebeb-i hidâyetdir, âlemler o kalp için yaratılmıştır. O sebeple
hidâyete, vuslata, doğru yola girilen bir nurdur.” (3.96) İnsanın,
maddi ve manevi tüm güç ve kuvvetlerinin kaynağı ilk
DNA’sıdır.

372
 “Halk edilen zatlara ve mahlûkların, yaratılanların,
hakikatlerine bakılırsa, heykel ve suretlerin, şekil ve biçimlerin
cesetleştiği, maddeleştiği ve hakikatine uygun bir şekilde
cisimlendiği görülür. Her şeyin ilmî bir hakikati ve o şeyin
mevcut olmasına sebep olan bir aslı, özü ve melekûtu, madde
ve manası, ilmi vardır. Her şeyin bir vasfı ve mazharı demek
olan bir zilli, gölgeleşmiş, maddeleşmiş hali vardır. Şeylerin
kendisi ve cesetleri farklıdır ve bunlar secde edici halde
temessül ve tecessüm eder, cisimlenir ve cesetleşir.” (16.48)

“Siz, Hakk’ın, ‘hıfz edicilerinden’, ilim yüklenebilen

kuvvetlerinden oluştunuz. Siz, bu güç ve kuvvetlerin
cisimlenmiş, şekil ve suret kazanmış, cisimleşmiş halisiniz.
Bedenlerinizden sıyrılıp çıkmanız, soyunmanız halinde durum
apaçık görünür. Suretlerinizin bir kısmı size sevap ve rahatlık
veren ruhani latif kuvvetlerdir. Bir kısmı ise size azap veren
cismani muzlim, zulmetli ve meçhul, suretlerdir. Cismani
azalarınız, organlarınız, hal lisanı ile sizin yaptıklarınızı hatırlar
ve işlediklerinizi söyler. Hafıza semavi bir güçtür ve ruhun
bedenden ayrılması halinde yapılanları ortaya koyar.” (6.61)

Ayetlerde kısaca değinilen, örneğin, ilmin, bilginin şekil

alması, cisimlenip, maddeleşip bedenleşmesi gibi kavramlar
bilimsel olarak kanıtlanır. Maddî olmayanın şekil alması,
‘temessül’, cisimlenmek, ‘tecessüm’, cesetleşmek ve ‘hıfz
ediciler’ deyimleriyle yer alır. Hıfz edici, bilgi depolayıcı
elektromanyetik kuvvetlerin yeri özeldir. ‘Hafızanın bedene
dönüşmesi’ aklı zorlayan bir kavramdır.

373
 İnsan, bedeni var ama beden değildir, cisimleşen bilgi
yüklü ışıktır, ilimdir, nurdur. Her ‘şey’ gibi insan da bilgisinin
deposudur ve bu depoda bilgiden başka bir şey yoktur.

Birkaç ayette görüldüğü gibi bilim, dinî kavramları

kanıtlayan bir araçtır. Maddenin, herhangi bir şeyin, ilminin
deposu olduğu ve belirli bozonlar içinde toplaşan
elektromanyetik kuvvetlerce oluşturulduğu ve bunların
tümünün son bilimsel bulgularla kanıtlandığı, apaçıktır.
Kurcalanmadık ve sorgulanmadık bir harf, hece ve kelimesi
kalmayan kutsal mesajlar asla dogma kavramıyla bağdaşmaz.
Bilim, kutsal mesajların, dolayısıyla inançların, kanıtlayıcısıdır.
Dinin de bilimin de aynı ilimden kaynaklandığı aşikârdır.
Yeterince tefekkür edenler hep aynı sonuca yani hakikate,
ilmin, Hakkın hakikatine varmışlardır.

Umarım biz de hakikate ulaşabiliriz.

374
 Yücelişin Seyri

Çok rahat ettiğim koltuğa otursam,

Ellerimi dizlerimin üzerine koysam,
Beş duyumu tam olarak kullansam,
İşittiğimi görüp, gördüğümü tutsam…

Düşünebildiğimi, derince düşünsem,

Hayallerimi, sınıra kadar kullansam,
Fiiller irademde, beden sanki yitiktir,
Düşünmekse bile enerji yüklenmektir.

Yüklenen enerji, gerektirir nakliyeci,

Enerjinin nakli, algılanması hücre işi,
Bir nörondaki, bir molekülün tek işi,
Enerji denip atoma yüklenen, ne ki?

Elektronların, eksi yükünün elektriği,

Tüm elektrik ise bir voltun binde biri,
Cüzi iradem, ‘yazılımın’, yaptığı iştir,
Duyular, çevredeki bir şeyleri algılar,
Algılanan, elektromanyetiğe yüklenir.

Ayet: “Siz, hıfz edici, mesaj alıp, veren,

Kuvvetlerin izdihamından oluşursunuz.”
Yokluktaki ilmin bilimini konuşursunuz,
İlmi bilip, bilimsel kanıtta buluşursunuz.

Yüklenen, taşınır, algılanıp, çözümlenir,

İnsanın DNA’sına yazılmıştır irade bilinir,
Her şey ‘verilmiş’ bu ‘irade’ ile yürütülür.
Atomik alışveriş, dönüşür keyfe, lezzete.
“Benlik”, bu olup bitenlerin neresinde?

Melekler, yetenekler, Âdeme secdede!

Âdem, Mekke’de Kâbe’de, tefekkürde,
Kalp Kâbe’sinde, tavaf ederek, şükürde,
Yaratılan, yücelişin seyrinde, cennette!

İnsan, bencil varoluş iddiasının peşinde,

Oysa olmalı, kendi inşasının, inşa işinde.
Necdet, kurban oluşla kurtul, tefekkürle,
‘Görünen, görenin görüntüsüdür’ sende!
375
 İnsan Zalimdir
Hırsız bile, zamanla kendisinin de bir çeşit çaba ve
uğraşı sonunda kazandığını düşünerek, utanmayı kalbinden
söküp atar. Bunu yapan, utanma duygusunun iyi olduğunu
bildiği halde kalbinde sürekli bir çatışma ile yaşayamadığı için
yapar. Utanma olmayınca şiddet şehvetle desteklenir. Birlikte
daha büyük kötülük gücü oluşur ve daha çok sayıda iyi sıfatı
kalpten atar. Böylece şer güçlerin işbirliği kalbi ruhtan
uzaklaştırıp nefsin kucağına atar. Başta yapılan bir küçük tercih
sonunda karakter ve kader haline gelir.

Nefis mücadelesi büyük cihat olarak tanımlanır.

Savaşların en uzun soluklusu, çatışmaların en kanlı geçenleri
kalpte yürütülen iyilik ile kötülüğün çarpışmalarıdır. Bireysel
çapta ve bir kalbin içinde yürütülen çarpışmalarda iyi sıfatlara
karşı birleşen kötüler, üstünlük sağlanırsa, birbirlerine düşer.
Kalbe hâkimiyet için bir kötü sıfat diğer biri tarafından yenilgiye
uğratılabilir. Çok küçük ve basit görülen bir kötülük bile
büyüme ve gelişme eğilimi gösterir. Böylece mücadele de
büyür, kalbe hâkim oluncaya kadar sürer.

Çevreye yayılan çatışmalar çevredekilerin de ilgisine

girer ve onları da içine çeker. Bireyi aşan toplumsal savaşlarda
“Halk aynen Hak’tır”, hatta “Halkın dediği Hakk’ın dediğidir”
denilir. Haklı olan iyiler ile Hak’sız olan kötüler savaşır. Çevreye
yayılmadan kalbin içinde yürütülen mücadelede ise kalbe,
ruhtan akıl aracılığı ile alınan inançsal, nurani ve manevi
değerlerin kaynağı da Hak’tır.

376
 Hakça yürütülen çatışmalarda Hak’lı olan taraf kazanır,
iyilik, doğruluk ve güzellik kalbi yeniden fetheder. Hayat da
hayattaki mücadeleler de bundan ibarettir zaten. Konuya
ilişkin kutsal mesajlar, ayetler de her iki âlem için böylece
geçerli olur.

İnsanın, fıtratına kazınmış olan güzel ahlak değerlerinin

kalpten sökülüp atılmasına karşı koyması, mücadele etme
isteğini gösterir. Kişinin niyazı, arzu, istek ve duasının karşılık
bulması halinde, Allah, savaşmasına izin vermiş demektir. Birey
istemese olmazdı, izin verilmez, karşı koymaz, kötülüğe boyun
eğerdi. Kişi içinde bulunduğu bir durumda yardım istemiş
olmalı ki Allah da duasını kabul edip yardım etsin, diğer iyi
sıfatları ve halkı onun yardımına göndersin. Kötü sıfatların
kalpte kök salmasına karşı koyan kişi, aynı zamanda, Allah’ın
iradesine yardım ediyor demektir. Kalp, önce havra sonra
manastır ve mescit aşamalarından geçerek, Allah’ın sıfatlarıyla
sıfatlanmış olur. Kendi bünyesinde vücut bulan ve ortaya çıkan
kötü sıfatlarla çarpışan kimseyi, Allah nuru ile kahrederek
lütfeder. Belki de bir anlamda, “Kendine yardım eden, Rabbine
yardım eder.” “Sana savaş açanlara ve sana zulüm yapanlara
karşı savaşmana izin verildi. Allah, kendine yardım edene
yardım eder!” (22.39,40).

Nefsin terbiye edilmemiş ilk hali, madde gibi katı,

zalimdir, şehvet ve gazap güçleriyle aklı ve kalbi emrine alır,
menfaati için çalıştırır. Bedensel ve dünyevî her şeyi sevdirir,
benimsetir, bencillik eder.

377
 Nefis, aklı kullanarak, her şeyin daha fazlasını elde
etmeye çalışır. Sahip olduğu şeylerin zevkini çıkarıp, lezzetine
vararak bunları kalbe güzel, akla makul göstermeye çalışır.
Karşı çıkma gayretlerini zulüm ile bastırır.

Akıl, iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı, güzel ile çirkini ayırt
etmeye, reşit olmaya başlayınca nefse etki edebilir. Nefsin
kaprislerinin sonuçlarını gösterebilir. Benlik ve bencilliğinin
ruhanî güçleri ezdiğini ve üzdüğünü açıklar. İyi, doğru ve güzeli
gördükçe, nefis de esas istediklerinin bunlar olduğunu anlar.
Akılcı bilgilerin lezzetini alır, ruhtan kaynaklanan, ilim
nehirlerinden akan sütün kalp çocuğu için daha iyi olacağını
anlar. Çocuğunun yetişmesi için teslim olur, kalbe ram olur,
zulmünden vazgeçer.

Arz ve sema, hüviyeti kabule istidatları olmadığından,

hakikati zahir etme, ortaya çıkarma şeklinde taşımaktan
kaçındılar ve kortular. İnsan ise istidadının kuvveti ve taşımaya
iktidarı sebebiyle emaneti yüklendi. Hakikat hüviyeti nefsine
yakıştırarak, hatta intihal etti. Hakkullahı, Allah’ın hakkını
benimseyip intihal ettiği için de zulüm sahibi oldu. Benlik ve
bencilliği nedeniyle hüviyeti bilemediği için çok cahil oldu.
Yaradılışındaki nurun zuhurunu, ortaya çıkıp parlayışını
engelledi. O nurun hakkını bilemeyip vermeyen münafık oldu.
Yaradılış perdelerinin kesafeti, yoğunluğu nedeniyle de Hak ile
olamayıp gayri ile kaldıkları için şirk sahibi müşrik oldular.
Tövbe eden müminler, kemalâtı izhar ile yani ortaya çıkarıp
olgunlaşarak emaneti eda eyler. (33 Ahzab (97). 72, 73)

Bakılan her şeyde Hak görünmeli. Hak görünürse, gören

Allah’tır!

378
 İnsan Utanır!
Utanma ve arlanma insanın doğuştan fıtratına kazınan
kalbî duygulardan biridir. Dalında olgunlaşan meyve gibi,
insan, insanca olgunlaşabilmesi için gereken her şey ile
donatılmıştır. Aklı baliğ yani reşit olduktan sonra, ilk yapacağı
kötü veya yanlış eylemlerde, fıtratında kazılı bulunan utanma
duygusu, otomatik olarak devreye girer. İlk duygular bastırılır
ve kötü duygular kökleşirse, nefsin gazap ve şehvet yani mal,
mülk, makam, mevki, şan, şöhret, para ve pula düşkünlüğü
insanın karakteri olmaya başlar.

Kitabımızda, utanma anlamına da gelen “Hicap”

kavramı yer alır. Bu kavram daha geniş ve kapsamlı anlam
taşır. Hicap, perde, örtü, utanma, setretme, gizleme
anlamlarına da gelir. Kısaca, hicap, Allah ile kul arasındaki
perdedir. Perdenin ardı ve arkası görünmez. Ancak basiretle
görülebilir. Basiret hikmetli bakış, sezgi ve ilham gerektirir.
Bunun için de kalp gözü açık olmalıdır. Örneğin, güneş ışığı,
güneşin kendisini görmeye engeldir, küresel olarak her açıdan
perdedir. Güneşin kendisini, aslını, esasını ve içini görmek,
çok ileri teknolojiyi, ilgili alanlardaki ilmin ayrıntılarını ve
bunların uygulanmasını gerektirir. Güneşin merkezinden yola
çıkan bir fotonun, milyonlarca yılda güneşin yüzeyine ve açığa
çıkabildiği yeni bilinmiştir. Cehalet perdesiyle perdelenen,
cehalet perdesini ortadan kaldırmadan göremez. Her şey
kendi bilgisinin deposudur. Her şeyin özüne, kendini
oluşturan bilgiye erişilerek, cehalet yok edilerek ulaşılabilir.

379
 “Allah, yerin göğün nurudur” (24.35) ayetini ilk bakışta
anlamak zor olabilir. Bir rivayete göre elçisi “Ey hicabı nur ve
gizliliği zuhurunun şiddetinden başka bir şey olmayan
Allah'ım” diyerek dua etmiştir. Buna göre, Allah’ın nuru
görünür ve bu nuru kendisine perde olur. Ayrıca gizli oluşu,
zahir oluşunun, zuhurunun yani meydana çıkışının
şiddetindendir. Işığın düştüğü yer veya eşya görünür, ışığın
kendisi de görünmez. Nurun anlamı da zaten parlaklık,
aydınlık, ışıktır. Aynı şekilde, güneş de ışığı nedeniyle
görünmez; ışığı, kendisini görmeye perde olur.

Allah, nuru seninle görünür kıldı, zahir etti, böylece, O,

nurun senin vücut ufkundan doğuşu ile oluşan doğunun;
nurun sende gurup ederek seninle örtünmesiyle ve
vücudunla gizlenmesiyle oluşan batının Rabbidir. Tüm
madde, eşya, Muhammediyenin bedeni, mana ise onun
nurudur, eşyanın hakikati onun nuru ile bilinir, idrak edilir. Bu
nurun doğuşu ile gerçek fecir, sabah oluşur, güneşin
parlaması gözleri kör edebilir, nurun parlaması ise insanın
benlik, bencillik ve ikiliğini yok edebilir. (73.9)

Bedensel kuvvetlerin kendi kendisinin idrakine engel

olacağını ve nurunu perdeleyeceğini Allah biliyordu. Sizin akıl
erdirmeniz ve anlayabilmeniz için cehil ölüsü, ilim ve hakiki
hayatla ihya edilir, diriltilir. (2.72)

Bedenin terkibini, nelerden oluştuğunu, nelerin bir

araya gelip ne ve nasıl oluştuğunu bilen, her şey için nasıl bir
kudret gerektiğini iyi bilir. Yeniden diriltilen kimse halini ve
bedenden tecerrüdünü de, sıyrılıp çıkmayı da bilir, bedenin
terkibini de bilir.
380
 Diriltilen birisi diğer insanlara örnek olsun veya delil
kılınsın diye diriltilir. Hikmet, müminin gaip olmuş malıdır.
İnsanlar, altın ve gümüş gibi madendirler, bedenle örtünmüş
olsalar da aslı ve özü değişmez. Her kişinin istidadının
gerektirdiği kadar ilim, hazinelerinde saklıdır, gizlidir. Her
kişinin fıtratında, ilmin tümü, mükemmelliğe götürecek
şekilde henüz başkalaşmamış halde, mevcuttur. Üzüm
taneleri insanı ve onun kısmî idrakini andırır. Süt veya üzüm
suyu ise kişinin yaşamını sürdürmesi için gereken beslenmeyi
sağlar. Şarap, aşk, ilim, bilgi ve hakikatlere işarettir. İnsan
üzüm gibi sıkılır, suyu çıkarılır ve eski yapısından kurtulup
yeni bir yapılanmayla şarap, insan hakikatinin idraki, elde
edilebilir. Şarabın sarhoşluğu insanı kendinden geçirerek aşka
ulaşmasını sağlar, aşk ateşi de ilmin bilgiler ve hakikatler
halinde ortaya çıkışını gerçekleştirebilir. İlmin tümünün
idraki, incirin kendisine, insanın kısmî idraki ise incirin
içindeki taneciklere benzer. Kişinin kendini bilmesiyle
yapısının olgunlaşmak üzere başkalaşımı gerçekleşir. Bu ilk
yapının çöküşü, harap olması ve göçüşüdür. Yapı taşlarının
idraki külli idrake ve ilahi aşka götürür. Bu durum, haviye,
göçmeye, göçük oluşumuna ve göçükte ilahi aşk ateşinin
yanmasına, asar ateşine, eserler yaratan yanışa ve yeniden
diriltilmeye gider.( 2.259)

Küçük ve büyük olmak üzere iki kıyamet vardır ve

gerçektir. Bir rivayete göre küçük kıyamet ‘doğal, tabii ölüm’,
büyük kıyamet ise ‘ölmeden önce ölmek’ anlamındaki
ölümdür. Mahcuplar büyük kıyametten haberdar değildir
ama bu her iki cemden de şek ve şüphe yoktur. Nefislerini,
şehvetlerde, fani lezzetlerde ve çabuk fani olan dünya
nimetlerinin muhabbetinde helak edenler nefislerine zulüm
etmiş olur.

381
 Herkes muhabbet ettiği şey ile birlikte haşrolunur.
Sevdikleriyle perdelenip örtündükleri için nurun baki olduğu
hakikatini göremezler bu nedenle de iman edemezler. (6.12)

Güneşin ilk hali kara ve karanlık taş halidir. Taşın

kütlesinin büyüyüp göçük, haviye, yanan taş haline gelmesi,
pişmesi, güneşin ikinci halidir. Güneş ışığının foton olarak
güneşin merkezinden, yüzeyine ve dışına çıkışı milyonlarca yıl
alır, parlayan güneş haline gelişi ise güneşin üçüncü halidir.
Güneşin halleri, ezoterik anlamda çıraklık, kalfalık, üstatlık
hallerini anımsatabilir. Tasavvufta ise nefsin yücelişine tabi
olarak efal, sıfat ve zat hallerine de benzetilebilir. Belki de
Mevlana’nın ‘hamdım, piştim, yandım’ deyişi de bu açıdan
anlam kazanabilir. Bütün halleri anlayabilen tek varlık ise
yalnız ve sadece insandır.

Umarım biz de hallerin tümünü idrak edebiliriz.

382
 Ezoterizm Nedir?
Genellikle önce isim gelir. Sonra adı geçmişti, işte o
ismin cismi budur denir. En sonunda, ismi ve cismi bilinen bir
kişi veya şeyin özellikleri, sıfatları veya kişiliği, aslı esası, özü,
kısaca hakikati bilinir. Resim görülür, çok güzelse, ressamı
aranır. Ressamın içinden gelen resim sanatını herkes
düşünemez. Eserin özgün olması için taklit olmaması, içten ve
özden gelmiş olması gerekir. İnsan davranışlarında, bitki ve
hayvanlar âleminde olmayan bir boyut vardır. Bir bitki veya
hayvan her ne ise odur, hep ve her zaman odur, başkası
olamaz. İnsan ise bildiğini bilir ama bilmediğini bilemez. Emme
basma tulumbası örnek verilir. Kaçan su ilave edilince,
tulumbanın dibinden tatlı su çıkar, ne kadar çekilirse o kadar
çıkar. Bu aşamadan sonra tulumba, kendisine sonradan
eklenene ilaveten, artık içinden geleni verir. İçindeki hakikati
ortaya çıkarır. Ezoterik düşünce, böylece, verilen bilgilerden
fazlasını verir.

Bir bilim dalından mezun olan, eğer aynı dalın uzmanı

olursa başkadır, doktorasını yapar da felsefesine dalarsa
başkadır. Konunun uzmanı, bildiklerini iyi uygular. Konunun
doktoru, yani felsefesini yapan ise konuya katkı sağlar,
aldığından fazlasını verir. Bu durum genellikle meslekler için
doğrudur. Çırak öğrenir, kalfa uygular, üstat ise içinden gelen
hakikati dışarı çıkararak mesleğine katkı sağlar, hakikate ilişkin
yeni bilgiler verir. “Bir ben var benden içeri” diyen kâmil insan
da içinde bulduğu hakikati dışına çıkararak, tatlı suyunu akıtır
durur.

383
 “Görmeden inanmanın mükâfatı, inanılanın
görünmesidir” ama bu hakikati gören beşer olamaz veya beşer
asla hakikati göremez. İnsan, insanlığın bir parçasıdır ama
insanlığı göremez. Ancak basiretiyle görebilir, hakikatin
hikmetini idrak edebilir. İçtenlikle, içinden gelenleri dışına
aktarırken “Bu ben olamam, bunlar benden değil, bunları
bildiğimi ben de bilmiyordum” gibi hayrete düşüyor ve haşyet
duyuyorsa gelenler hakikate ilişkin olabilir!

Fizik, kimya gibi bilim dallarında, uygulama

uzmanlığından sonra, bilim dalının felsefesini yapmak bilimin
kaynağına indirir. Diğer bilim dallarıyla beraber ilmin kaynağına
hatta evrenin oluşumuna götürebilir. Tanındıkça, bilim insanı,
bilimden konuşur ama herkes onu ‘konuşan bilim’ olarak
görebilir. Moda uzmanı gördükleri için model çıkarma ve yeni
modeller tasarlayıp yaratma işinde uzmanlaştıkça, ‘hayatı
modelleme’ ile geçer hatta işi, ‘hayatı modellemek’ olur. Aynı
şekilde matematik uzmanı da topluca yön değiştirip hızla uçan
kuşların ve hızla yüzen balıkların bile matematik modelini
çıkarır. Öyle anlatılır ki kuşların ve balıkların matematik
modellere göre uçup, yüzdükleri düşünülebilir. Yaşanan bu
olay ve eylemlerde matematik model de modellenen kuş ve
balıklar da güzeldir ama bu güzellik modellenebilir olan
‘hayatın’ güzelliğinden gelir. Görünen, Hak ve hakikatin
güzelliği olabilir.

Beyin ve nöron hücreleri alanındaki çalışmalar da “Nasıl

oluyor bilinmiyor ama madde bilinç üretiyor” dedirterek, insanı
hayrete düşür. Ayrıntıya inildiğinde belli başlı üç ‘kuvvet’
vardır.
384
 ‘Elektrik’, ‘Manyetik’ ve ‘Elektromanyetik’ olmak üzere,
bu mevcut kuvvetlerle olur her olan. Bilgi elde edilir, bilgi
işlenir ve bilgi üretilir; hafızada bilgi depolanır, hafızadan alınıp
hatırlanır, bilinç oluşturulup DNA geliştirilerek yeniden
depolanır. Her şeyin sorumlusu ve kaynağı bu üç kuvvettir. Bu
kuvvetler, fotonlar halinde yayılan ışıkta mevcuttur.
Kuvvetlerin bozonlar içinde toplanmasıyla, ‘nasıl olduğu
bilinmeyen’ bir şekilde, ‘kütle’ oluşur.

Kütlesi olmayan ışık ve foton, kütle kazanarak, elektron

ve protonlara dönüşerek atom oluşturmaya başlar. Yeterli ısı
ve basınç altında oluşan kütle ve madde ışığın gurup etmiş
halidir. Işık, güneşin doğuşu ise madde de ışığın batışıdır.
Hakikat güneşinin batmış haline madde denir. Dışından bir
ışığın üzerine düşmesiyle görünebilen eşyanın hakikati, aslında
gurup etmiş ışıktır, hakikat güneşidir, kuvvetlerin tümüdür.

Din, kulu, Hakk’a götüren yoldur. Hakikate erenin artık

yola ihtiyacı yoktur dense de artık yolcu yoktur aslında. Önce
ayetlere inanılır, sonra ayetlerin doğruluğu, bilinen bilimlerce,
kanıtlanır. Her neye ve nereye bakarsanız bakın, her ne
düşünürseniz düşünün, her şeyin ardında aynı, bir ve tek,
hakikat vardır, basiretle idrak edilir. Bulduğumuz ve değerini
bildiğimiz para bile bizim değildir. Doğada bulduğumuz ve
değerini bildiğimiz ‘bilgi’, ‘bilgiler’ ve ‘ilim’ de bizim olamaz,
‘henüz bilemesek de bir sahibi olmalı’ denebilir.

Genellikle bilimsel ‘beyin fırtınaları’ sırasında veya

özellikle muhabbete dönüşen dinî sohbetler sırasında öyle ‘laf
lafı açar’ ki ‘bunlar benden olamaz’ dedirtir.
385
 Tatlı sohbetle, tatlı suya erilmiş olabilir. Hayretler içinde
kalınabilir ve haşyet duyulabilir. Bu durumlarda öyle haz alınır,
böyle sohbetler öyle zevk ve keyif verir ki bağımlılık yapar,
mutluluk verir, tekrarı istenir, insan mest olarak kendinden
geçebilir, Hak görünebilir!

Umarım, bizim muhabbetimiz sonunda da Hak görünür!

386
 Yaratılışta Cinsiyet

Hikâye çok küçük ve basit, Âdem yaratılmış, eşi ile birlikte

cennette yaşarken, “Yasak ağacın meyvesini yemeyin” denmiş,
ama sürünerek gelen soğukkanlı yılan Havva’yı, o da Âdem’i
kandırmış, elmayı yedirmiş. Bu nedenle ‘cennetten hubut
ediniz’ emri üzerine, kovulmuşlar, düşmüşler. ‘Hubut
olmasaydı hidayet de olmazdı’ denir. Cennetten düşülmeseydi
yücelmeye de gerek kalmazdı.

Anlatılanın sembolik olduğu ve anlatılmak istenenin izana

bırakıldığı bilinir. İlim erildir, etkendir, etkiler; madde edilgen,
etkilenir, dişi ve doğurgandır. Âdem, ruhu ve Havva, bedeni
temsil eder. Kendi ışık ve ısısı olmayan madde normalde
ağırdır, yerdedir, sürünür, soğuktur, ilim ise kalbe sıcaklık verir.
Elmanın yenmesi, doğadan elde edilen bilgiyi sahiplenmektir.
Elma sahibinindir, yetiştirenin, parasını ödeyenindir. Elma tüm
nimetleri sembolize eder. Nimetler doğadandır. Ancak ağaca
veya doğaya bile müteşekkir olmak insanlık gereği olabilir.
Ağaç sulanır, doğa korunur. ‘Doğanın işi bu, elma vermeyip de
ne yapacaktı, teşekküre gerek yok’ diye düşünülebilir. Ayağına
kesafet, gülle, madde, bağlayan ona tabi olur, onun yanında,
onunla kalabilir. Madde bağımlısı, maddeye esir olur.

Âdem ve Havva, ruhu ve bedeni olan her kişi, nimetlerin

kendine verilmiş olduğunu idrak ederse, kendi aklı dâhil, tüm
yeteneklerinin verilmiş olduğunu düşünür idrak ederse,
cennettedir. Nimetleri doğadan alıp da kaçmayan, verilenlerin
ardını gören, bulmanın yeterli olmadığını idrak eder. Her
şeyine, kendisinin sahip olduğunu iddia eden, doğada kalır ve
doğa ile baş başadır. Doğadan elde ettiği bilgi de onundur,
elma da. İyi, doğru ve güzeli bilemeyen bulduğu ile yetinir.

387
 Ben ve bencilliğini yaşar, mutlu olduğunu sanır. Arkasını
dayayacak bir felsefesi bile yoktur. Kendisi her şeye değer ve
bedeldir. Varlık âlemi içindeki her şey vardır ancak varlığın
kaynağı yokluktur. İnanmamanın bedeli, sahip olunanlarla
kalmaktır. İnanılanın ödülü ise inanılanın görünmesidir. Yoksa
“Bilinmek” nasıl amaç olabilirdi.

“Ruh semasından bir ilim suyu iner. Nüfus arzında, bu

ilim suyu hikmet pınarları şeklinde kaynaklanır. Aynı su, arzda
çeşitli amel ve ahlaka güç kaynağı oluşturur. Su, aslından çok
farklı olan kök, sap ve ekin tohumlarına dönüşür. Sonuçta, isim
ve sıfatları farklı olan şeyler ortaya çıkar. Bütün bu tecellilerde
benlik kabuğundan soyunmuş hakikat sahipleri için büyük bir
nasihat ve ibretler vardır.” (39.21) Doğadaki değişim, gelişim
ve evrimden ibret alan öğrenir. Öğrendikçe, öğrenme yeteneği,
melekeleri artar, melekler yardımcı olur. Tüm doğanın
ardındaki hakikati idrak edip, nefsini geliştirip teslim olur.

Mısır ülkesi olan bedende, emmare nefisle tutulan

yolun sonu olmadığı görüldüğünde, Firavun Nefis, kendini
levam ederek, yererek, bir başka hale geçer, kendisinin, her
şeye hükmedemediğini, eksikliğini anlar gelişir. Duygudan
yoksun ortamda, sömürü ve kölelikte, kalbe ihtiyaç duyulur.
Aklın kalpsizce kullanımı, maddesel zenginlik verse de mutluluk
getiremez. Levama nefsin, sudan yani ilimden gelen oğlu, Hz.
Musa, kalp çocuğu olarak, akla gerektiği gibi önem verenleri
toparlar. Her yer ve zamanda, iş ve işlemin, tüm hareketlerin,
efalin, aynı ilmin uygulaması olduğu, akla gelen fikirlerin
kutsallığı, anlaşılır. Kalp Musa, kendisine vaat edilen topraklara
göç edip, Yusuf’un kardeşlerini, gazap ve şehvet kabileleriyle
birlikte, Mısır’dan çıkarır, aklı kölelikten kurtarır.

388
 Akıl aracılığıyla kalbe dolan ilim, kalpte mayalanarak
çoğalır, taşar ve yayılır. Beden ve madde âleminde yalnız ve
sadece bir ve tek ilmin uygulandığının idraki, ayrıca, ilmin
kendisine ulaşma zevk, lezzet ve keyfini de verir. Nefis, bu
aşamada tatmin olup, mutmain olup, esas krallığın mana
âleminde olduğunu hissedip, gelişip yeni bir hal içine girer.
Mutmain nefsin, ruh babadan olma, kalp çocuğu Hz. İsa; ilmin
kendisinin, maddeden, madde halinden, daha önemli
olduğunun idrakine varır. Bu aşamada kalp, duygusal âlemin
tüm sıfatlarının da yine aynı bir ve tek ilmin çeşitli uygulamaları
olduğunun idrakine erer. İlmin kaynağı göklerdedir. Mutmain
nefis, emmare ve levvame nefsaniyetlerden sonra, ruhun
üçüncü eşidir. Eril ruh ve ilim dişi maddesel ve bedensel nefsi
mertebeler halinde geliştirir.

Bir rivayete göre, rehberiyle birlikte, tevhit ilmini talep

eden, nefsaniyetlerin hepsini yaşayarak, Allah’ın ilmiyle,
ruhuyla, zatıyla dirilebilir. Ebeveynleri, Allah’ın kulu Abdullah
ve âmin deyip teslim olarak mülheme, ilham alan, nefis sahibi
Âmine hatun olan Efendimizin vahiy aldığına inanırız. Allah’ın
kelamını bize ileten efendimiz, kemale ererek, olgunlaşarak
tüm özellikleri kendinde toplayarak, miraca çıkmış, Hakka
ulaşmış, Allah, ona ruhundan nefyetmiş, insan ve insanoğlunun
yaradılışının amacını, örnek olmak üzere, gerçekleştirmiştir.

Umarım biz de namazı miraç olan mümin olup Hakkın

hakikatini idrak edebiliriz.

389
Aynasal Âlem
Varoluş, görünür, bilinir oluştur
Var olmak, görür, bilir olmaktır
Varlık, yokluk aynasında görünür
Görüneni, idrak edebilmek gerektir.

Bilebilmek için göz, akıl, sezgi gerek

Algılanmasaydı, bilinip görünemezdi
Algılayan olmasa görünme olmazdı
“Bilinip, görünme” istenmesidir sır!

Önce, bilip, gören, olmadan olmaz

Yaratmadan, Yaratıcı olunmaz
Yaratılana, Yaratıcıyı anlatmadan
Bilmediğini öğretmeden olmaz.

Sonra, “Gördüğün, görüntü sen değil,

Bildiğin, bilinen, işiten, sen değilsin.
Ben bilirim, ben görürüm” deniyorsa
“Kendimi ben görür ve bilirim!” Olabilir.

Yoktan, yokluktan var eder kuvvetleri

Madde ve anti madde, artı ile eksi,
Çeker birbirini yok eder, hepsi de
‘Boyutu sıfır, kütlesi sonsuz’ ile başlar.

Aynasal evrende, zerreler boy gösterir

Biri diğerinden yüz bin kat büyük olabilir
Bu âlemde parça bütünden ağır olabilir
Zerreler birbirine yaslanır da gaipleşir.

Bilimsel bilgidir, “Kaybolmayan zerreler

Bozonlarda toplanıp kütle oluşturur.”
Ayet de der ki: “İzdiham eden, hıfzedici,
Kuvvetlerle temessül, tecessüm edersin”(*)

390
Elektrik, manyetik, elektromanyetik
Gazap ve şehvet, itim, çekim, cazibe,
Temel kuvvetler, zerre diye görünürler,
Fani olan fena bulur, kalanlar bakidirler.

Zaman yoktur aslında, akla var görünür

Anda var ve yok oluş, tesadüf değil
Hep bir amaç vardır her yaratılanda
Birleşir, buluşur, gelişir, yetişir, oluşur.

Necdet, bilmeyene öğretilir Kur’an

Cehaletten bilgeliğe, yaratılır insan.
Bilinçsizlikten, hıfz ile bilince ulaşılır
Böylece, insanın amacına kavuşulur.
(*) 16.48; 6.61 12.12.2019

391
 İnsan Heveslidir
İnsan, sonuçta, kendini gerçekleştirmeye, ne
olabilecekse olmaya heveslidir ve olgunlaşmak, amacına
ulaşmak için gayret sarf eder. Aslında evrendeki her şeyin
içinde, yaratılışında, fıtratında bir gelişim potansiyeli vardır.
Zerreleri iyi tanıyan bilim insanları onların galaksileri
oluşturmasına şaşırmaz. Görünmeyen kuvvetlerin, elektrik ve
manyetik kuvvetler gibi itim ve çekim kuvvetlerinin, kütle
kazanıp madde oluşturması doğaldır. Her şey insanda tevhit
olabilir.

“Hayvanî ruh seması, insanî ruh semasından ayrılırsa

tükenip yarılır, biter, gider, hevesler de kalmaz dağılır, saçılır.
Cisimleşen unsurların ve cesedi oluşturan parçaların her
birinin, bedenin harap olmasıyla, aslına dönmesini önleyen
berzah âlemi, hayvanî ruhun zevaliyle, akar ve bu nedenle de
her şey aslına döner. Beden kabirleri karıştırılınca içinde
bulunan bilgi, ilim ve cisimleşen, cesetleşen kuvvetler açığa
çıkar. Belirli bir ölçümle ve ölçü içinde, birleştirilip bir araya
getirilen parçalardan oluşturulup yaratılan insan, nesiyle gurur
duyup, nasıl mağrur olup, neyi inkâr edebilir.” (82.1-6) Ayetin
dediği gibi ‘atmosfer’ uzay zaman birleşik alanın korumasından
ayrılırsa dağılır ve saçılır. Atmosfer olmayınca da dünya
yüzeyindeki canlılık ortadan kalkar. Aynı şekilde bireysel
ölçekte insan ölürse, ruhu bedenden ayrılırsa, bedenin uzuv ve
organlarını bir arada tutan canlılığı kalmaz kuvvetleri dağılır,
saçılır.

392
 “Dedikleri ve düşündükleri bilinen, zahiren de İslam hali
üzere olan müminler terk edilmez. Belki bağlılığı ve bağımlılığı
artırmak veya imtihan etmek amacıyla, bir süre için serbest
bırakılır. Böylece kötü nefis sıfatlarına, şeytan ve kuruntuya
dayanan heveslere sahip olanlar ortaya çıkar. Kalp sıfatlarıyla
oluşan güzel ahlak sahipleri, ruhun müşahedesi, sırra ulaşma
isteği ve girişimleriyle nefis sıfatlarından uzaklaşır. Bu nedenle
bu iki grup arasına fitne girer, anlaşmazlık çıkar, kötü olaylar
olur. Sonuçta nefis ve şeytan tarafını seçenler ile kalp ve ruh
tarafını tercih edenler arasında ayırım keskinleşir, fark yaratılır,
bilgi ve muhabbetin Allah için olduğu idrak edilir.
Müşahedeleri, bilgileri ve muhabbetleriyle müminler doğru
yoldadırlar.” (3.179)

Nefsanî faaliyetler ile kalbî faaliyetler iki ayrı âlemdir.

Nefsanî âlemde yarışma, kalbi âlemde paylaşma hâkimdir.
Üreticiler arasında da bir rekabet, tüketiciler arasında da bir
rekabet vardır. Nefsanî âlemde, rakipler arasındaki yarışma
mücadeleye dönüşebilir. Bunlar arasındaki paylaşımlar,
paylaşılanların az veya çokluğuna göre kapışmaya dönüşebilir.
Paylaştıkça azalan şeyleri paylaşım, adaletten uzaklaştırabilir.
Gazap ve şehvet kuvvetlerinin hâkimiyeti altındaki nefsanî güç
ve kuvvetler, tüm paylaşım fiillerini kavgaya dönüştürebilir.
Böylece kötü nefis sıfatlarına, şeytan ve kuruntuya dayanan
heveslere sahip olanlar ortaya çıkar. Kalp âleminde, kalp
sıfatlarıyla oluşan güzel ahlak sahipleri ise ruhun müşahedesi,
sırra ulaşma isteği ve girişimleriyle nefis sıfatlarından uzaklaşır.
Nefsanî fiiller beden, madde ve maddi şeylerle ilgilidir.

393
 ‘İnsanın fikir babasına ihtiyacı yoktur’ deyip resulü inkâr
eden, kendini insan yapan toplumsal öğretileri de reddedebilir.
Kalbî fiiller ise ruh, ilim, güzel ahlakla ilişkili duygusal düşünce
ve fikirlerle ilgilidir. Önemli olan düşünen akıl sahiplerinin nefis
ile kalp ayırımını yapıp kalbi tercih etmesidir.

“Bunlar sebebiyle Allah'ın ayetleri ve sıfatlarına hidayet

bularak, Hakk'ı arif olmaları için, ceset arzında duygu ve
düşünce mecralarını; havas tarikleri, arzu, heves ve isteklerine
uygun yolları, var ettik. Ve biz, akıl semasını, üstlerinde
atmosfer gibi yükselterek, ceset arzını, tagayyür etmek,
başkalaşmak, mükemmel olmak için tazelenmek, yenilenmek,
üzere ve sehven, yanlışlıkla, kasıtsız olarak, olabilecek hasar ve
hatadan mahfuz kıldık, koruduk. Akıl seması, her türlü hayal,
tasavvur, duygu ve düşünceleri kapsayacak ve birbirine
bağlayacak şekilde yer alır. Her birisi makul ve mantıklı olarak
akla dayanır. Akılda boşluk bulunmaz, kırılmaz ve bükülmez,
herkes aklını bir kere oluşturunca aklını terk edemez. Bütün
bunları anlayamayanlar için akıl seması, mana göklerini yani
uzayını, delil ve şahitlerinden, maddi veya bedensel
kanıtlarından, uzaklaştırıcıdır. Allah-u Teâlâ Hazretleri, nefis
gecesini ve ruh güneşinin nuru olan akıl gündüzünü ve gece ile
gündüzü içine alan kalbi halk eden ve izhar eyleyen, açığa
çıkaran, zattır. Bunların her biri, ulvi bir karargâh veya
makamda ve ruhaniyet semasının bir mertebesinde Allah'a
seyir eder.” (21.30-33) Güneşin yörüngesindeki Dünya ve Ay
gibi insan da nefsi ve kalbiyle Allah’tan, Allah’ta, Allah’a seyir
eder.

394
 “Halik’ınıza dönüş için, nefsinizin hazzını ve huzurunu
azaltın, heveslerinden vazgeçirin, tövbe ederek riyazetle yani
kanaat kılıcıyla nefsinizi kökünden katledin.” (2.54) Benlik
yapan bencil nefsi, kökünden kesip atın ki Allah’ın nefsi ile
kaim olun. O’nun ilmi ile âlim, nefsi ile kaim ve hayatı ile hay,
diri olunuz. Sizin fani olup fena bulmanız, yok olmanız, aradan
çıkışınız bir boşluk yaratmaz, aksine, zaten var olan hakiki
Varlığın, Hakkın ortaya çıkışına sebep olur. Fiillerin failinin Hak
olduğunu öğrenerek, müşahede ederek hakça bir yaşam
sürdürülebilir.

Umarım, bizim de kalbimiz, aklımız sayesinde nefsanî

heveslerimizi kontrol edip ruhumuza ulaşabilir.

395
 İnsanlıkta Sebat
Reşit oluş, yetkisizlik ve sorumsuzluğun sonu ve yetkili
ve sorumlu oluşun başıdır. Böylece başlar insanlık serüveni ve
olgunlaşma süreci. Reşit olmak dâhil her şey verilmiştir, akıl,
fikir, hayal, heves, gayret ve sebat fıtratta yer alır. Ruh ve
beden, nefis ve kalp, akıl ve aşk, fikir ve düşünce hazırdır.
Kitapta, bu tezatların oluşturduğu “Semer” kavramı vardır.
(11.115, 119) İnsanın, yolculuğunu, tevhit üzere, semer
üstünde yapması beklenir. Cehaletten bilgeliğe ulaşmak
yetmez, cahillik ve bilgelikten oluşan, karşıt yönlerden gelen
çapraz uçların oluşturduğu semerde, her ikisine tutunarak,
oturup hedefe ulaşması istenir. Örneğin, aklın önemi büyük
olsa da akıl aşk içindir, hükmünün aşka gelinceye kadar oluşu,
akla uygundur. Bu durumun idraki ise olgunlaşma
yolculuğunda ‘sebat’ etmeyi gerektirir.

Olgunlaşma sürecinde geri kalmanın, hayal kırıklığına

uğramanın sebebi, genellikle, dikkatin dağılması değil
gayretin eksikliği ve sebat etmemektir. (64.12) Bu hayal
kırıklığının idrakiyle sebat etmek, sabrı billâh, sabretmenin en
makbulüne götürebilir.

“Allah ile olmadıkça, benlik ve ikiliğin fena

bulmadıkça, Hak ile kaim ve sıfatıyla fail olmadıkça, sen sebat
etsen de sabredemezsin, çünkü hiç kimsenin bunda nasibi
yoktur.” (16.127) Bu sabır, sabrı billâh, sabretmenin en üstün
derecesidir, vuslattır.

396
 Önce Allah için sabredilir, sabır-ı Allah, sonra Allah’ta
sabredilir, fillah, yani Hak yolunda, seyri sülûkta, ardından
Allah ile beraber sabır, ma’allah, fiil ve sıfattan soyunarak
kalp huzuruyla sabır gelir ki bunu da Allah’tan sabır, anillah,
izler, hicap ve safa ehline mahsustur.

“Var olan her şeyin ve herkesin varoluşunun bir amacı

vardır ve amaca ulaşılmasıyla varoluş amacı ortadan kalkar ve
helak kaçınılmaz olur.” (17.16) Her bedenin zevali de
bedende bulunan organlar gibi, her şeyin birliğinden
ayrışmasıyla olur. Ordunun birliğini ve tekliğini sağlayan
disiplinden uzaklaşılmasıyla ordu çöker. Toplumu ayakta
tutan zengin ve nimet sahibi kişilerin sahip olduklarını birlik
için kullanmaktan ve harcamaktan uzaklaşılmasıyla toplum
helak olur. Her şeyin beka ve sebatının sebebi vahdettir,
birlikten uzaklaşılması zevali ve helaki getirir. Bireyler, birlik
için değil kendileri için sebat ederlerse helak kaçınılmaz olur.
Yalnız ve sadece aklı önemseyip aşkı reddetmek tabii ölüme
götürür.

“Has kullarımızdan olup maddeden soyunmuş,

cihattan kutsanmış, kendisine beşeri bir öğretici olmaksızın
kutsal bilgileri, ledün ilminin tümüne ait hakikatleri, kendini
levam etmeyi, yermeyi, öğrettiğimiz ve manevi olgunluğu
verdiğimiz, nur yüzlü kulu buldular. Musa ona ‘Sana
bildirilenleri bana öğretmen için sana tabi olabilir miyim?’
dedi. O kul, Musa’ya ‘Sen beden perdeleriyle mahcupsun,
bedenden soyunmuş değilsin, gaibe ait manevi hakikatleri
öğrenmen için benim arkadaşlığıma sabredemezsin’ dedi.

397
 Musa da ona ‘İstidadımın kuvveti ve talep etmekteki
sebatımla inşallah sabredebilirim’ dedi.” (18.65) Kutsal
bilgilerin verildiği kişiden, Hakkın hakikatine ait bilgileri,
öğrenmek Kitaba uygundur.

“Kalpteki bilgileri ve ilimleri, olgunluk ve fazileti biz

ilim yönünden kapsamışızdır, bu nedenle gayrimiz
kapsayamaz ve kalbi Allah’tan başkası bilemez.(18.91) Bu
sebepten kalbe Arş-ı Allah denir.

“İnsan, acilden halk olundu. Hilkatin, yaratılışın, aslı

olan nefis, bir hal üzere sabit değil, hareketli ve daima
ıstıraplıdır; ‘acele edici’ yaratılmıştır. Böyle olmasa; bir
halden bir hale seyir ve terakki edemezdi. Zira ruh, daim-üs-
sebattır ve ruhun, nefse taalluku sebebiyle kalbin vücudu
hâsıl olur ve ruh ile nefis sebebiyle; kalp, seyirde mutedil
olur. İmdi insan, kendisine sekine, huzur ve sükûn, veren ve
tamamiyetini ifade eden ruh ve kalp nuru galebe etmeyerek;
nefis makamında kaldığı müddetçe, cibilliyeti gereğince,
insana acele lâzım gelir.” (21.37-39) İnsan, bedenden
soyunup, kalp ve ruhun nuruna ermelidir.

“Ve biz, Meryem oğlu «kalp İsa'sını» ve anası «nefsi

mutmaini» seyri illallah ve teveccühte, nefis ile kalbin
birleşmeleri ve terakki zamanında, nefisten kalbin yeniden
meydana gelmesi sebebiyle, ikisini bir ayet kıldık. Ve o ikisini,
kalbin; «ruh makamına» ve nefsin; «kalp makamına»
terakkisi sebebiyle, istikrar olunabilecek karar ve sebat ve
temkin ve zahir ve keşfeden, ilmen-yakin sahibi, yüksek bir
mekânda birleştirdik.” (23.50)
398
 Rivayete göre, Allah’ın nefsiyle kaim, yerine geçen,
ayakta, canıyla canlı, ilmiyle âlim, ruhuyla dirilmiş iken
cennette yaşayan Âdem, bedenleşerek dünyaya indirildi.
Bedensel nefsaniyeti, canlılığı, Âdem’in zevcesi, eşidir. Nefis,
her tekâmül aşamasında Ruh Âdem’e bir oğul, kalp çocuğu
verir. Levam etme aşamasında Hz. Musa, mutmain
aşamasında Hz. İsa’nın, mülheme, ilham alma, aşamasında
ise Hz. Muhammet’in kalp çocuğu olarak verildiği rivayet
edilir.

Ayetler, insanın ilahî aşka erişebilmesi için böylece

açıklanmış ve insanın ahdinde sebat etmesi beklenmiştir.
Umarım biz de ahdimizde vefada sebat edebiliriz.

399
 Akıl Seması
“Hak'tan mahcup olanlar görmez mi, yer ve gökler,
heyula iken, görkemli bir hayal ve cismanî bir madde iken,
yapışık idiler? Biz bu iki suretin, ayrışarak, oluşumlarının
aşikâr tebayünü ile ‘uyumlu farklılaşma ile’ yer ve gökleri
ayırdık. Ervah, canlılık, mana gökleri ve uzayı ile beden ve
ceset arzı, bir nutfe, su zerresi, suretinde bitişik idi. Biz, arz ve
ervahın tebâyünü, uyumlu farklılıklarının, kendiliğinden
ortaya çıkışı ile her ikisini birbirinden ayırdık, (cenin ve Büyük
Patlamada olduğu gibi). Yani biz, nutfeden her hayvanı halk
ve izhar eyledik. Ve ceset arzının, yok olmayıp kaim ve
müstakil olması için, ceset arzında kemik dağlarını, (sinir, kas,
damarlar gibi) özellikli yollarını, oluşturduk. Bunlar sebebiyle
Allah'ın ayetleri ve sıfatlarına hidayet bularak, Hakk'ı arif
olmaları için, ceset arzında duygu ve düşünce mecralarını;
havas tarikleri, arzu, heves ve isteklerine uygun yolları, var
ettik. Ve biz, akıl semasını, üstlerinde, (atmosfer gibi)
yükselttik. Ceset arzını, tagayyür etmek üzere, ‘mükemmel
olmak için başkalaşarak tazelenen, yenilenen’ kıldık. Akıl
semasını ve ceset arzını da yanlışlıkla olabilecek hasar ve
hatadan mahfuz kıldık, koruduk. Akıl seması, her türlü hayal,
tasavvur, duygu ve düşünceleri kapsayacak ve birbirine
bağlayacak şekilde yer alır. Her birisi makul ve mantıklı olarak
akla dayanır. Akılda boşluk bulunmaz, kırılmaz ve bükülmez,
herkes aklını bir kere oluşturunca aklını terk edemez. Bütün
bunları anlayamayanlar için akıl seması, mana göklerini
(uzayını), delil ve şahitlerinden, maddi veya bedensel
kanıtlarından, uzaklaştırıcıdır.” (21 Enbiya, 30-33)

400
 “Allah-u Teâlâ Hazretleri, nefis gecesini ve ruh
güneşinin nuru olan akıl gündüzünü ve gece ile gündüzü içine
alan kalbi, halk eden ve izhar eyleyen, açığa çıkaran, zattır.
Bunların her biri, ulvi bir karargâh veya makamda ve
ruhaniyet semasının bir mertebesinde Allah'a seyir eder.” (21
Enbiya, 30-33)

“Beden arzında, bireysel tedbir ve bedensel ameller

sayesinde yaşanabilecek ortam hazırlanmıştır. Kalp seması ise
sabır, şükür, tevekkül, bağışlama ve muhabbet makamlarıyla
birlikte bilgi, hikmet ve hakikatler ile donatılmıştır. Hakikat
nuru, vehim ve kuruntudan korunmuştur. Vücutta bir şey
yoktur. Her şeyin hazinesi indimizde, katımızda,
yanımızdadır. Önce sureti, şekli ve resmi, külli akılda külli
veçhesiyle, her yönüyle, kaza âleminde resmi çizilir. Sonra,
sebepleriyle birlikte, levha-i mahfuzdaki, muhafaza altındaki,
gaip âlemindeki görüntüsüyle, külli nefis âleminde
görüntülenir. Daha sonra ayrı ve farklı bir birim olarak
ölçülerine göre, miktarına ve vasıflarına uygun, levha-i kader
ve dünya semasında görüntülenir. Kısaca, külliden cüze,
(plan, proje, program ve bütçesine) her şey tasarımına uygun
gerçekleştirilir. Her şey belirli ölçüde, şekilde, yerde ve
zamanda kendine özgü yaradılış ile indirilir. İlahi nefes
rüzgârları, hikmet ve bilgi aşılayıcı, kalplere sefalar verici ve
tecellilerin kabulüne hazırlayıcı olacak şekilde estirildi. Ruh
göğünden hakiki ilimler suyu, (ilim yüklü enerji) indirilerek
insanlar ihya edildi. İhya edilmezden önce insanın ilim
hazinesi yoktu.” (15 Hicr, 21-23)

401
 “Hayat-ı ilmiye, ilmin hayatı, suyuyla fıtrat makamında
kıyam ederek, ayağa kalkarak, hakiki hayat ile ihya edilir,
insan dirilir. Vahdette fâni kılmakla da öldürürüz. Sizin
fenanızdan sonra, baki olan vücutları vâris olanlar; ancak
biziz.” (15 Hicr, 21-23) Rüzgârlar, yağmurla suyu dağıtır, ışığın,
enerjinin, klorofille şekere dönüşümünü sağlar. Verilen
nefesle de enerji hücrelerde yakılarak bedene canlılık
kazandırılır.

“Haktan, şeriat lisanıyla, tabiat arzına nida olundu, ‘Ey

arz, bedenin kalbe karşı isyanı sebebiyle, heveslerin baskın ve
istilasını önle, mutedil ol’. Alışkanlıklar ve hisleriyle mahcup,
kuruntulu fikirlerle donatılmış haliyle nefis ve doğasına
yardım eden, ‘ey heves bulutlarıyla kaplanmış akıl seması,
sen de nefse ve doğasına yardım etme’. Hakkın nurunun
perdelenmesi ve hakiki hayatın kaynağı olan rutubetin
kurumasıyla, cismanî kuvvetin suyu çekildi. Böylece helak
olanların helaki ve kurtulanların kurtuluşuna ait ilahî emir
uygulanmış oldu ve şeriat yerine tabiat yolunu tutanlar helak
oldu.” (11 Hud.44) Bağlantısal bütünsellikteki İlahî dengeyi
görmeyip, unutup, bozacak kadar ‘tabiat yolunu tutup
bağımsız bireysellik yaparak’ şeraiti ihmal edenler, gökte
güneşin yerde rutubetin kesilmesiyle helak olurlar.

“Şimşeğin çakışında, yıldırımın düşüşünde ve gök

gürültüsünde, kutsal aydınlanma açısından, ders alınabilecek
deliller vardır. Doğal bilgiler elde edildikçe, doğanın veya
evrenin ardında bir düzenin olduğu, her şeyin ilim küpü
olduğu anlaşılır.” (13 Rad, 12)

402
 “Okyanuslardan itibaren yağmur bulutlarının ve
rüzgârların oluşumuna benzer şekilde, akıl semasında önce
kalp huzuru bulutu oluşur. Hakka ilişkin bilgiler sayesinde
Hakkın ilmiyle oluşan bu bulut kişiye ilmen yakınlık sağlar.
Bulutların sentezi sırasında oluşan çarpışmalar yüzünden,
şimşeklerin çaktığı ve yıldırımın düştüğü görülür. Duyulan gök
gürültüsü korkutucu olabilir. Doğada ve evrende ele alınan
her şey bir isim ile anılır ve bilinir. Bağımsız ve bağlantısız gibi
görünen farklı şeyler varlığın kesret halidir ve celal tecellileri
olarak anılır. Kesretin vahdet olduğunun idraki, büyük ‘Bir ve
Tek’ gücün ortaya çıkışına neden olur.” (13 Rad, 12)

“Biz, «akıl semasında» ‘madde denizini araştırıp

inceleyen akıl’, ‘hareketleri araştırıp inceleyen akıl’,
‘yetenekleri araştırıp inceleyen akıl’ ve ‘izinden giderek
kaynağına ulaşan akıl’ gibi aklın makam ve mertebelerini
yerleştirdik. Akıl semasını ilim ve bilgi ile donattık ve
kuruntulardan arındırdık. Akıl semasına, madde denizine
ilişkin ilim, yeteneklere ilişkin bilgiler, teorik ve uygulamalı
bilimler yerleştirildi. Akıl ufku, aklın hükmüne uygun
çakıldığında parlak bir ışık izleyecek şekilde yerleştirildi. Alıp
kaçanı kovalar ama Hakka ulaşmak isteyeni de şimşeğiyle
idrake ulaştırır.” (15 Hicr, 16-20)

“Şeriat ile terbiyeden evvel, akıl semasında,

ihtiyaçlarınızı karşılayacak anlayışın oluşmasını talep ettik.
Semai akıl, vehim ve kuruntuyla karışık, hayal ve fikir ufkunu
içeren, ihtiyaçlarla sınırlı, nefsanî kuvvetlerle uyumlu fakat
Hakkın hidayeti olmadıkça, Hakkın hakikatine ilişkin ilim ve
idrakten uzaktır.” (72 Cin, 8,9)
403
 İnsanın beden dünyasını saran atmosfer gibi akıl
seması, kendi içinde ve kendi çapında yeterli görünür. İlk
bakışta bağımsız ve bağlantısız görünse de dünyanın Güneş
ve Galaksi sistemlerine bağlı ve bağımlılığı ilim ve idraki
gerektirir. Bu da yerçekimsel güce karşı koyup yücelmeye
bağlıdır.

“İyi ile kötüyü ayırma günü ertelenir. Büyük kıyamet

gelir çatarsa şiddetli yel ile nefsanî güç yıldızları söner, ruhun
nurunun etkisiyle akıl seması yarılır, sıfat tecellisiyle nefis
sıfatı dağları, zatın tecellisiyle de nefis, kalp, akıl ve ruh
dağları ve onlarda bulunan eşyanın tümü fani olup savrulur.
Fenadan sonra beka halinde yeniden ihya ile neşredici
resuller ortaya çıktığında, o resuller cemden sonra fark vakti
için ertelenir, o da beka hali olan cem vaktinden o vakte
kadar ertelenmiştir.” (77 Mürselat, 13) Akıl semasına verilen
nefes ile ‘şiddetli yel’ farklıdır. Nefes ile yaşam başlar ve
devam eder. Güneşin patlamasıyla oluşan yel ile Dünya
üzerindeki yaşam sona erer. Yeniden inşa olan baki kalabilir.

“Her bir nefis, hazırladığı şeyi bilir ve unutmuş

olduktan sonra o şeye vakıf olur. Yıldız tozu denizinde
yüzenler, birbirleriyle uyumlu halde olanlar, birlikte süzülüp
giderler. İyiler iyilerle, kötüler kötülerle, tozlar tozlarla, küller
küllerle, beraber seyrederler. Hayvani nefis, beden kabrinde,
mezarında, nefsi natıka, konuşan nefis, doğurgan nefis kızını
helak, yok eder. Hayvani nefse, gazap ve şehvet günahlarıyla,
konuşan nefsi nasıl istila edip helak ettiği sorulur.” (81 Tekvir,
7- 14)

404
 “(Kara deliğe düşen bir cismin bilgisi drape şeklinde
çıkar, cismin maddesi ise deliğe düşer ve yok olur, enerjiye
dönüşür hiçlik olur.) Hayvani nefis, yok olan cisim, işlediği
günahlarını, geride kalan bilgilerle, kuvvet ve nüfus
sayfalarını izhar eder, ortaya çıkarır. Ruh güneşinin kıvrılıp
dürüldüğü vakitte bu sayfalar uçuşur, bilgiler diğer
maddelerin üzerinde holografik görüntü şeklinde, iz halinde,
kalır. Yeniden diriliş zamanında, maddenin hayat kazanması
halinde sayfalar neşrolunur, yayınlanır, aşikâr olur. Hayvani
ruh denen akıl semasının giderildiği, tabiat cehenneminde
kahır ve gazabın eseri olan ateş, mahcuplar için yakıldığında
her nefis hazırladığı, yaptığı şeyi bilir, unuttuklarını hatırlar.
Lütuf ve rıza eserlerinin nimetlerini hak eden tevhit ehli de
hazırladığını, yaptığını bilir, unuttuğunu hatırlar. Bilgi
özelliğini geride bırakıp yokluğa düşen kuvvet daha önce şirk
içinde olduğunu idrak ederse yeniden dirilişte Hakk’ın kuvvet
ve gücüyle, yeni bilgilerle hayata döner. (81 Tekvir, 7- 14)

Kitap ile ortaya konan düzen, kanun, ilke ve esasları,

Âlem ile Âdemin ikiz oluşunu, umarım biz de hidayete ererek
idrak edebiliriz.

405
 Nefes Üflenmesi
Kalp, ‘Evren Balonu’ dâhil her şeyi içine alır, Hakkın
Arşıdır, arş-ı Allah’tır. Hakkın gölgesi, yokluk aynasındaki
görüntüsü olan ilim, düzen, yasalar, evrene indirildiği için her
şey sırasıyla oluşur, oluşmaktadır. Kalp ilk oluşan evdir,
Kâbe’dir, tüm varlık için, her şey için barınaktır. İlim, kalbe
üflenen Ruh, Evrensel İlahî Nefes, özelliği olan enerji, olduğu
için her şey, hareket ve özelliklerini ilimden alır. Ruhun
nuruna, diğer bir deyişle ilmin idrakine, eren kişi, kesrette,
evrenin veya kalbin bir yerinde, bir ‘şey’ ile maddî ve nefsanî;
her yerinde, vahdette, tümünde, ise ruhanî, rahimsi değil
rahmanî, bütünsel bilgilere ulaşmış demektir. İlk verilen
kutsal nefes veya üflenen ruhun, ilmin, idrakinde olan insan,
kuruntudan, şeytandan arınmış olur. ‘Küresel Nefes’,
rüzgârlar, yağmurla suyu dağıtır, ışığın, enerjinin, klorofille
şekere dönüşümünü sağlar. Verilen ‘Bireysel Nefesle’ de
enerji hücrelerde yakılarak bedene canlılık kazandırılır.

“Hak'tan mahcup olanlar görmez mi, yer ve gökler,

heyula iken yani ‘görkemli bir hayal ve cismanî bir madde’
iken, yapışık idiler? Biz bu iki suretin, ayrışarak, oluşumlarının
aşikâr tebayünü ile ‘uyumlu farklılaşma ile’ yer ve gökleri
ayırdık. Ervah, canlılık, mana gökleri ve uzayı ile beden ve
ceset arzı, bir nutfe, su zerresi, suretinde bitişik idi. Biz, arz ve
ervahın tebâyünü, uyumlu farklılıklarının, kendiliğinden
ortaya çıkışı ile her ikisini birbirinden ayırdık.” (21 Enbiya, 30-
33)

406
 “Evrensel maddî beden arzında, bireysel tedbir ve
bedensel ameller sayesinde yaşanabilecek ortam
hazırlanmıştır. Vücutta bir şey yoktur. Her şeyin hazinesi
indimizde, katımızda, yanımızdadır. Önce sureti, şekli ve
resmi, külli akılda külli veçhesiyle, her yönüyle, kaza
âleminde resmi çizilir. Sonra, sebepleriyle birlikte, levha-i
mahfuzdaki, muhafaza altındaki, gaip âlemindeki
görüntüsüyle, külli nefis âleminde görüntülenir. Daha sonra
ayrı ve farklı bir birim olarak ölçülerine göre, miktarına ve
vasıflarına uygun, levha-i kader ve dünya semasında
görüntülenir. Kısaca, külliden cüze, (plan, proje, program,
bütçe ve maketine göre) her şey tasarımına uygun
gerçekleştirilir. Her şey belirli ölçüde, şekilde, yerde ve
zamanda, kendine özgü fıtrat, yaradılış ile indirilir. İlahi nefes
rüzgârları, hikmet ve bilgi aşılayıcı, kalplere sefalar verici ve
tecellilerin kabulüne hazırlayıcı olacak şekilde estirildi. Ruh
göğünden hakiki ilimler suyu, (ilim yüklü enerji) indirilerek
insanlar ihya edildi. İhya edilmezden önce insanın ilim
hazinesi yoktu. Hayat-ı ilmiye ile ilmin hayatı, suyuyla fıtrat
makamında kıyam ederek, ayağa kalkarak, hakiki hayat ile
ihya edilir, insan dirilir. Vahdette fâni kılmakla da öldürürüz.
Sizin fenanızdan sonra, baki olan vücutları vâris olanlar;
ancak biziz.” (15 Hicr, 21-23)

İlmin idraki içinde olanlar, yabancı hiçbir beşerin el

sürmediği ve süremeyeceği kendi bedensel zevklerini
yaşarlar. Bunlar kendilerine özel ve özgü verilen cariye ve
hurilerdir.

407
 Parmak izleri, kalp ritmi ve kokuları gibi çok çeşitli
yönler ve açılardan diğerlerinden farklı özelliklere, keyif ve
zevklere sahiptir. Ruh ve kalp cennetlerindeki nimetler,
huriler beyazdır ilim nehirlerindeki inci mercanlardır. Nefis
cennetlerindeki huriler, nimetler, maddesel yakutturlar.
Hiçbirine başka bir beşerin el sürmesi olamaz.

“Arzu ve isteklerinin şiddetli olması halinde, istidadı

olanların nefisleri çamurunu, terbiye ederek ve arındırarak,
kutsallık yönüne uçuşan kuşlar haline getirir, sohbetlerinin
bereketiyle, hakiki hayat nefesi ve ilahi ilim nefesini
nefyederim, üflerim. Derhal Allah'ın izni ile şevk ve himmet
kanatlarıyla Hak tarafına uçucu diri bir nefis olur.” (3 Ali
İmran, 49)

“Ey insan sen, mevt ile rabbine gitmekte say ve içtihat

edicisin, yani «Nefeslerin, eceline doğru atılan adımlar
kadar» denildiği gibi nefeslerinle rabbine süratle gidicisin.
Yahut rabbine gidici olduğun halde hayır ve şer amelde ciddi,
gerçekten çalışıp, işleyen ve içtihat edicisin. Sen, bu
çalışmanla Rabbinle buluşan olursun.” (84 İnşikak, 6)

“Kalbin ruha en yakın yerine ‘ufku mübin’, ‘açık ve

aşikâr ufuk’ denir. Kalp seması ise sabır, şükür, tevekkül,
bağışlama ve muhabbetle birlikte bilgi, hikmet ve hakikatler
ile donatılmıştır. Hakikat nuru, vehim ve kuruntudan
korunmuştur. Kalbin ruh ile yakınlık, dostluk kurulan bu
yerde, resul, kutsal nefes ile temas kurdu.” (81 Tekvir, 23-25)

408
 “İlahi nefes rüzgârları, hikmet ve bilgi aşılayıcı,
kalplere sefalar verici ve tecellilerin kabulüne hazırlayıcı
olacak şekilde estirildi. Ruh göğünden hakiki ilimler suyu
indirilerek insanlar ihya edildi. İhya edilmezden önce insanın
ilim hazinesi yoktu.” (15 Hicr, 22)

Gerek Bireysel gerekse Evrensel ve Küresel düzeyde,

İlahî Nefes, insan ve âleme, canlılık ve Hakkın ruhuyla diriliş
amacıyla, üflenerek verilmiştir.

Umarım biz de İlahi Nefese kavuşabiliriz.

409
 Tevhit Yasası
Kuran’ın sözlük manası ‘okumak’, insanı, doğayı ve
evreni okumak, okuyup anlam vermek, mana çıkarmaktır.
Tevhit açısından bakıldığında ise Kuran, bütün Varlığa, ‘Bir ve
Tek’ anlam vermektedir. Bu idrake varmanın yöntemi olarak
da insan, her şeyin ‘hareket’, ‘sıfat’ ve ‘Vücudu’nun esasını,
özünü veya ardındaki gerçeği görmeye; böylece bilerek,
‘Hakkın Hakikati’ni idrak ederek olgunlaşmaya davet edilir.
İlk var edilen enerji, ilk andan, çıkışından itibaren hareket
eder ve bu enerji tüm hareketlerin temelidir. Hareket eden
nesnelerin de, enerji ve ilim yüklü etkileşen ‘kuvvet’lerin
yoğunlaşıp, kütle kazanıp, maddeleşerek oluştuğu bildirilir.
Kısaca, Evrende ‘Enerji’, bir amaçla yaratıldığı için vardır,
‘Mevcut’tur var olan tek ‘Vücut’tur, sürekli halden hale geçer.

“Kitabı, hak ile hakkıyla, hak ettiği şekilde indiren

Allah’tır. Ona, kitapla inmesi gereken muhabbet ile tevhit
ilmini indirdi. Tevhit ilmi muhabbetle indi, habip oldu, ilim
habipin hakkı oldu, habip ilmi hak etti, ilminin hakkını verdi,
gereğini yaptı, bildi ve bildirdi.” (42 Şura, 17)

“Kuran katıksız, Hakk’ın gayri olan batıl ile karışıklığı

olmayan, Hakken yakındır, ayni cemden, vahdet makamından
kaynaklanır, kalp makamından olsaydı ilmen, ruh
makamından olsaydı aynen yakın olurdu. Zatın tevhidini
ispatlamak için nebi ile önce “Kul”, sonra “Resul” son olarak
da “Hak” ilişkisi kuruldu. Kul-resul-hak bir oldu, tevhit edildi.
İkilik ve benlik ile perdelenmemek için kendi zatın ile Allah’ı
tenzih et ve “Gayrı” bir şeyin olmadığını kabul et. (69 Hakka, 51,52)
410
 “Sana vahdette kesretin bilgisi, tevhit ilminin ayrıntısı;
kesrette vahdetin Şuhut’u ve vahdette kesretin tecellisi
verildi. Çoklukta tekliğe şahit olduğun zaman, ibadet
heykelliğinde değişim yaparak, nefsin teslimiyeti, kalbin
huzuru ve ruhun Şuhut’u ile büyük kıyamet namazını kıl, cem
ve tafsilin hukukunu ifa edecek, vahdet ve kesreti idrak
etmenin hakkını tam olarak verecek kâmil-olgun insan
namazı bu namazdır.” (108 Kevser, 1,2)

“Ey müminler, o küffarı siz katletmediniz ve lâkin

onları Allah katletti. Bu ayet ile müminleri tedip ve
kendilerinden ef'ali aldı ve Allah'ı ispat ile onları tevhidi ef'ale
hidayet etti. Nebi’ye ise «Habib’im küffara toprağı attığın
vakitte sen atmadın lâkin Allah attı» buyurup (sen atmadın)
sözü ile atmak fiilini Allah'a ispat ile beraber (attığın vakit)
sözüyle atmak fiilini Nebi’ye nispet eyledi. O halde toprağı
atan Muhammed'dir. Fakat nefsiyle değil, Allah ile atan
Muhammed'dir.” (8 Enfal, 17)

“Sahibiniz, efendiniz olan resul nefsine meylederek

nihai amaçtan sapmadı, nefsiyle hareket ederek dalalete
düşmedi, yanılmadı, yolunu şaşırmadı, azgınlık ederek
Hak’tan ve tevhit caddesinden ayrılmadı.” (53 Necim, 2)

“Kendini büyük ve yenilmez zanneden Firavunun

direncinin kırılmasından ve helak edilmesinden sonra
Musa’ya seslendik: ‘Tevrat hikmetinin, kalbinden lisanına inip
zahir olması için kırk gece bizim için ihlâsla tezekkür, tefekkür
et’ dedik. Hadisi şerifte «Âdem'in, çamuru kırk sabah kudret
eliyle yoğrulmuştur» denir.” (2 Bakara, 51-53)
411
 “İlk kırk günde bebeğin kalbi atmaya başlar, ikinci kırk
günde belkemiğinde kan hücreleri oluşmaya başlar ve üçüncü
kırk günde azaların tamamı belirginleşmiş olur. Bu nedenlerle
insanın önce bir su damlasından sonra çamurdan ve en
sonunda da kan pıhtısından yaratıldığı anlatılır. Musa
tefekkür etmek amacıyla aranızdan çekilince siz hayvanî nefis
buzağısına taptınız. Tapma derecesinde sevdiğiniz nefsanî
lezzetlere ibadet edercesine daldınız. Musa döndüğünde
durumu açıklayınca pişman olup utanıp af dilediniz ve
şükretmeniz için affedildiniz. Diğer bir deyişle, ruhunuzun güç
ve kudretini bilmenizden, idrak etmenizden önce kalbinizin,
kalp Musa’sının, inşası süresince yani kırk gün, beden ve
nefsinizin esiri oldunuz. Kalbinizin çocukluk döneminde, tıfıl,
yavru çocuk olan hayvani nefsinize tapındınız. Kalp nurunuz
zuhur edince hakiki buluğa erdiniz, affolundunuz. Kalbinize,
hikmet ve bilgiler verildi, bunları kullanarak hak ile batılı fark
etme gücü verildi.” (2 Bakara, 51-53)

“Fail Haktır deyip fiillerin tevhidinde kalanlar madde

âleminde kalır. Zahire mensup yani dış görünüşe önem
verenler ile batına mensup yani mana âlemine önem verenler
makul ve mantıklı olmakla mahcupturlar. Bunlar akıllarının
yeteneklerine, kuruntularına ve hayallerine önem vererek
nefsanî yıldızlara tapanlar gibidir. Hakiki iman ile iman edip
tevhit ilmine ve kıyamete yakin gelenler Salih amel
edenlerdir. Bunlar için efal ve sıfat cennetlerinden baki ve
ruhanî sevap vardır, fiillerden korku ve sıfattan mahzun
olmak da yoktur. (2.62) “Kitabı ve ayetlerini bilmek tevhit
ilmi ile mümkündür.” (2 Bakara, 118)

412
 “Tevhitte fena halindeki kişiyi seçtik, fenadan sonra
beka halinde kurtuldu.” (2.130) “Siz Müslimler olarak sakın
tabii ölüm ile ölmeyiniz, nefislerinizle ölü, Allah ile ebeden
diri olunuz. Bedenin tabii ölümü, sizi bu hal üzere idrak
eylesin.” (2.132) “Müminler, Kuranın ilmiyle âlim olur ve
ahlakıyla ahlaklaşır, Allah’a iman eder yani Allah’ı ceman
tevhit eder. Meleklerine, kitaplarına ve peygamberlerine
iman ederek mazharlarından her mazharına, tecellilerinden
her tecellisine razı olarak, vahdetini kesret suretlerinde
müşahede edici olarak Allah’ı tafsilatıyla tevhit ederler.
‘Bizim vücut ve sıfatlarımızı senin vücut ve sıfatlarınla setir ve
imha eyle ve en büyük günah olan vücutlarımız günahlarını
setir eyle, ört ve fenadan sonra bağışlanmış vücut ile bize
rahmet et’ derler.” (2. 285)

“Biz inananların, enfüs ve afakta, içerde ve dışarıda,

batın ve zahirde, görünür ve görünmezde, müşahede
etmelerine yardımcı oluruz. Hatta muhakemelerine, deliller ile
anlamalarına yardımcı oluruz, böylece, Hakk’ın görerek, apaçık
aşikâr olduğunu idrak ederler. Yardım ettiklerimizden Hakk’ı
eşyada müşahede edenler için Rab yeterlidir, efali delillerle
sıfatı tecellileriyle, görünüşleriyle anlaşılır, her şey bilgisi
kapsamındadır. Her şeyin hakikati Hakk’ın ilminin aynısıdır,
vücudu ilmi ile oluşur, ilmi zatının aynıdır ve zatı aynı
vücududur. Gayrın vücudu, aynı ve zatı da yoktur. Her şey
fanidir, helak olur, yalnız Hakk’ın yüzü, Hakk’ın zatı bakidir.
Nefiste ve çevrede görünen ve beliren vasıflar, sıfatlar Hakk’ın
varlığının ortaya çıkışı iledir.” (41 Fussilet, 53,54)

Umarım biz de Hakkın ilmini, izniyle, idrak edebiliriz.

413
 Kemale Tekâmül
Kitaba göre, önce Evren yaratıldı, sonra Dünya
döşenip yaşam için uygun koşullar oluşturuldu. En sonunda
canlılık ve diğer canlılarda olmayan yeni bir “Konuşma Geni
ve Kemiği” ile insan yaratıldı. İlk andan itibaren, maddenin
özellikleriyle ilgili, “Uyumlu farklılaşma” ve “Mükemmel
olmak için başkalaşarak tazelenen, yenilenen” kavramları
üzerinde durulur. Rivayete göre, Allah’ın nefsiyle kaim, yerine
geçen, ayakta, canıyla canlı, ilmiyle âlim, ruhuyla diri iken
cennette yaşayan Âdem, beden kazanıp dünyaya indirildi.
Bedensel nefsaniyeti, canlılığı, Âdem’in zevcesi, eşidir. Nefis,
her tekâmül aşamasında Ruh Âdem’e bir oğul, kalp çocuğu
verir. Levam etme aşamasında Hz. Musa, mutmain
aşamasında Hz. İsa’nın, mülheme, ilham alma, aşamasında
ise Hz. Muhammet’in kalp çocuğu olarak verildiği rivayet
edilir. Bedenleşerek inen Abdi, bedeniyle tekrar yücelir.

“Hak'tan mahcup olanlar görmez mi, yer ve gökler,

heyula iken, görkemli bir hayal ve cismanî bir madde iken,
yapışık idiler? Biz bu iki suretin, ayrışarak, oluşumlarının
aşikâr tebayünü ile ‘uyumlu farklılaşma ile’ yer ve gökleri
ayırdık. Ervah, canlılık, mana gökleri ve uzayı ile beden ve
ceset arzı, bir nutfe, su zerresi, suretinde bitişik idi. Biz, arz ve
ervahın tebâyünü, uyumlu farklılıklarının, kendiliğinden
ortaya çıkışı ile her ikisini birbirinden ayırdık, (cenin ve Büyük
Patlamada olduğu gibi). Yani biz, nutfeden her hayvanı halk
ve izhar eyledik. Ve ceset arzının, yok olmayıp kaim ve
müstakil olması için, ceset arzında kemik dağlarını, (sinir, kas,
damarlar gibi) özellikli yollarını, oluşturduk.”

414
 “Bunlar sebebiyle Allah'ın ayetleri ve sıfatlarına
hidayet bularak, Hakk'ı arif olmaları için, ceset arzında duygu
ve düşünce mecralarını; havas tarikleri, arzu, heves ve
isteklerine uygun yolları, var ettik. Ve biz, akıl semasını,
üstlerinde, (atmosfer gibi) yükselttik. Ceset arzını, tagayyür
etmek üzere, ‘mükemmel olmak için başkalaşarak tazelenen,
yenilenen’ kıldık. Akıl semasını ve ceset arzını da yanlışlıkla
olabilecek hasar ve hatadan mahfuz kıldık, koruduk. Akıl
seması, her türlü hayal, tasavvur, duygu ve düşünceleri
kapsayacak ve birbirine bağlayacak şekilde yer alır. Her birisi
makul ve mantıklı olarak akla dayanır. Akılda boşluk
bulunmaz, kırılmaz ve bükülmez, herkes aklını bir kere
oluşturunca aklını terk edemez. Bütün bunları
anlayamayanlar için akıl seması, mana göklerini (uzayını),
delil ve şahitlerinden, maddi veya bedensel kanıtlarından,
uzaklaştırıcıdır.” (21 Enbiya, 30-33)

“İnsanlara dokunan bir zarardan sonra, kendilerine bir

rahmet tattırdığımız vakit, kalpleri yumuşar. Belâlar, nefsin
hırsını kırar ve nefis sıfatı hicaplarının keşfi, tabiat kesafetinin
incelmesi ve heves perdelerinin kaldırılması ile kalbi taltif
eyler. Kalp süfli yöne düşmekten kurtulur, ulvi yöne
meyleder. Vahşi hayvanlar bile, kıtlık vakitlerinde ve darlık
günlerinde, başlarını göğe kaldırmış bir halde toplanıp
dururlar sanki ulvi yönden yardım beklerler.” (10 Yunus, 21)

“İbrahim, düşmanları olan nefsanî ve bedeni

kuvvetlerce, kalp ateşinin hararetine atıldı, istidadının
tekâmülü ve sefası, fıtratının paklığından afetten korundu ve

415
rahatlık verildi böylece sülûk ile Rabbine teveccüh etti.” (37
Saffat, 97)

“Kendisinde asla tasarruf olmayan; ubudiyet

makamında kemale eren Abdi’ni, halinden soyunması
lisanîyle, geceleyin götüren Zattır. Bedeniyle örtülü ve
tabiatıyla ilgili ve alakalı olarak «Esra» eyledi, geceleyin
götürdü. Zira uruc ve terakki, ancak beden vasıtasıyla olur.
Yani, makamlarda terakki ederek tekâmül ve yücelme, beden
ile bedenleşme ile mümkündür. Kendisinde hiçbir tasarrufun
olmadığını idrak eden, kulluk makamında olgunlaşan, dünya
ile olan ilişkisini uygulamada kesebilen kul, gece, gece haliyle,
gece olarak götürülebilir, yüceltilebilir.” (17 İsra (50), 1)
Madde, ilmin, ilmin aydınlığının, hakikat nurunun gurup
etmiş hali olarak gecedir, ışık yaymadığı için karanlıktır,
gerçek batı da denebilir. İnsan maddeyi, madde denizini,
kendi bedeni dâhil, bu şekilde idrak edebilirse, Zatına bir
maddenin eklenmesinden, herhangi bir noksanlıktan tenzih
etmiş olur.

“İnsan, Allah’a, şah damarından da, sağında

sevaplarını ve solunda günahlarını yazmak üzere yer alan,
meleklerden de, daha yakındır. Sağında oturan melek nefsin
Hakka bakan yüzü yani akıl etme gücü, solunda oturan melek
ise nefsin bedene bakan yüzü yani hayal etme gücüdür.
İnsanın fıtratı, nurlar âleminden olduğu için hayırlıdır. Beden
sonradan olmadır, arızîdir, bu nedenle, fıtrata uygun olmadığı
için, ‘bedenselliğe düşkünlük’ gibi bir şey normalinde
beklenmez. Akıl iyi bir fikir geliştirirse karşılığını hemen on
kat alır, sağdaki melek bunu hemen kaydeder.”
416
 “İyi bir fikrin birisine söylenmesi bile zincirleme yarar
sağlayabilir. Nefis, bedensel zevklere uyarsa, pişman olup
dönebileceği için, soldaki melek bunu yazması için yedi vakit
bekler.” (50 Kaaf,17)

Tekâmül, evrensel, küresel ve bireysel olmak üzere üç

boyutta da süreklidir; yaradılışın amacına ulaşmak üzere
daima bir ‘kemale’, ‘mükemmelleşmeye giden yenilenme’,
‘uyumlu farklılaşma’, ‘her anda bir şende olma’ hali
gerçekleşmektedir. Bu durum, yaşam boyunca, akıl ile
izlenebilir ve göz ile gözlenebilir. İnsandan da bu beklenir!

Umarım, biz de arızî olan bedenimizden soyunarak,

kemalimize erebiliriz.

417
 Say Kanunu: Say ve İçtihat

Beyin hücreleri nöronlar ve Zihin Bilim alanındaki son

bulgular şaşırtıcıdır. “İnsan beyni büyük bir bilgi işlem
merkezi gibi çalışır. Her nöron diğer 15.000 kadar nöron ile
elektriksel haberleşme yapar. Nöronlar, elektrik üretir,
kodlar, mesaj gönderir, mesaj alır, çözümler, anlar ve ilgili
diğer nörona tekrar kodlayıp gönderir. Yani her nöron
günümüzün ‘röle istasyonları’ gibi çalışır. Her insan, bir başka
ilişkiler halinde olan, özel bilgi işlem programları
topluluğudur. Kişi Bilinci, Kozmik Külli Bilinç içinde yer alan,
onun bir parçası olarak çalışan, Cüzî bir bilinçtir. Beyin en iyi
bilgi işleyen organ değil, ‘Yaşamın’ kendisi ‘Üst Sistemdir’ ve
bilgiyi daha iyi işler. Özgür irade yoktur. Evrenin tüm
kuvvetleri, birbirleriyle, matematiksel olarak modellenebilir
ve Bağlantısal Bütünsellik oluşturacak şekilde bağlıdır. Her
nöron ve her zerre birbiriyle sürekli etkileşim ve iletişim
içindedir. Yaşam Sistemi içinde DNA, RNA ve Proteinler her
an birbirlerini değiştirecek şekilde çalışır. Her şey, her an, bir
diğer andan farklı bir ‘hal’ içindedir.” Prof. Dr. Türker Kılıç.

“Ey insan sen, mevt ile rabbine gitmekte say ve içtihat

edicisin. Sen, bu çalışmanla Rabbinle buluşan olursun.” (84
İnşikak, 6) Yaşar N. Öztürk’ün tercümesinden: “Ey insan, sen
Rabbine varmak için çok didinecek, sonunda O'na
kavuşacaksın!” Bir nöronun, bilgi işleyerek evrendeki tüm
kuvvetlerle Bağlantısal Bütünselleşebilmesi, bir ve entegre
olması, Evrenle bütünleşmesi gibi; ‘kul da çalışarak, içtihat
edebilir, Rabbi ile kavuşabilir’ deniyor.

418
 “İnsanların malı, ilimleridir, kalp, ilim ile kuvvetlenir,
ilim kalbin malıdır.” (2 Bakara, 177) İlgili diğer ayetlerle
sentez edildiğinde, kalbin bireysel, küresel ve evrensel olmak
üzere üç aşaması olduğu söylenebilir. İnsan kalbi, tüm
evereni kapsayabilir, hatta müminin kalbine Allah sığabilir.
Bu nedenle Hakkın, «Ben insanları, bana arif olsunlar, beni
bilsinler, diye halk ettim» dediğine inanılır. “Her şey kendi
ilmi ile bilinir, kul da, Allah da. Her kişinin ezeldeki istidadı,
fıtratın aslı ve esası itibariyle birdir. Ancak yaradılışından
itibaren, her insan bir diğerinden her şeyi ve özelliğiyle
farklılaşır, tektir, birdir, farklı bir bütündür. Her kişi için birlik,
bütünlük ve teklik geçerlidir. Çalışma ibadeti sonucunda
belirli bir miktar kazanç beklenmez, ne gelirse haktandır
denir ve sonuç dua ile talep edilir.” (4.32)

“Siz, nefsinizle ve nefsinizin sıfatları ve fiilleri ile baki

kaldığınız müddetçe iradeniz, mücerret bir temennidir.
Temenni ise mümkün olmayan bir şey'i talep etmektir.” (4
Nisa, 122) Ergenlik yaşına gelen kişinin benliği oluşmuştur.
Önce bu benlik nedeniyle kişi muhatap alınır, kutsal
mesajlarla hitap edilir. “Kişi öğrendikçe Allah’a yaklaşır, önce
‘Halil’, seven olur, aşk ateşine atılır; sonra ‘Habib’, sevilen
olur.” (4 Nisa, 125) “Çalışmayı terk ederek kemali talep etmek
haramdır.” (5 Maide, 3) “Bilenler, bilgileriyle Allah’ı bilir,
ancak çoğu bunu bilmez.” (6 Enam, 37) “Suretler, ilmin
aynidir. Göklerde ve yerde, bir zerre miktarı ilminden hariç
olamaz” (6.59) “Siz, Hakk’ın hıfz edicilerinden, ilim
yüklenebilen kuvvetlerinden, oluştunuz. Siz, bu güç ve
kuvvetlerin cisimlenmiş halisiniz. Bedenlerinizden

419
soyunmanız halinde durum apaçık görünür. Cismani organlar,
hal lisanı ile yapılanları hatırlar ve açıklar. Hafıza semavi bir
güçtür, yapılanları aşikâr eder.”(6 Enam, 61)

“Her şey Rabbin iradesiyle ve ilmindendir, ilmi her şeyi

kapsar, yönetir.” (6 Enam, 80) “Halinizin, halden hale
döndürülmesine, başka kalıba sokulmasına kadir olan Zattır.
Ruh nuruyla kalp danesini yarıp, kalp danesinden ilimleri ve
bilgileri ve kalp nuruyla nefis çekirdeğini yarıp nefis
çekirdeğinden güzel ahlâkı çıkarıcıdır.” (6 Enam, 95) “Ruh
semasından ilim suyunu indirir, ilmî imanla iman edenler için
büyük alâmetler vardır.” (6.99) “İnsana rahmet olarak bir
nimet versek ve sonra onu geri alsak isyan eder, üzülür.
Ferahlık versek iftihar eder sevinir. İnsandan, kazanması için
çalışması beklenir ama kazancının olup olmaması ve ne kadar
olacağı Allah’ın takdiridir. Çalışmasının karşılığını aldığını
düşünerek Allah’ı unutması ve mahcup olması gerekmez.
Bollukta ve darlıkta, neşede ve kederde, her hal ve koşulda,
Hak’tan uzak olmamalı, onu unutmamalı. Unutan kişi
unutulur, Hak da onu unutur. Sıhhat, sağlık ve nimet verilirse,
önce kalpten, onları haktan bilmeli ve vereni bilip görerek
onun rızası için kullanmalıdır.” (11.9)

İnsan çalışarak, gayret ederek, kendi kalbinin malı

olan ilmini öğrenmeli, sonra bilinenleri içtihat, sentez ederek,
bağlantısal bütünselliğin de ötesinde, ‘Bilinmeyi Seveni’, her
an bir şende olanı bilmelidir. Rahmanî rahimsi, deryanın bir
damlası, olduğunu idrak edebilir.

Umarım, bütünün parçası olduğumuzu idrak edebiliriz.

420
 İlahi İrade Kanunu
Günlük yaşamda, normal olarak, normal bir insandan
beklenenler, genellikle, bilinebilir. Yaşam ortamında hüküm
süren sorunlar ve koşullar ile kişisel ve toplumsal davranışlar
bilindiği sürece, bireysel aklın kullanım sınırları tahmin
edilebilir. Uç noktalar olarak ‘Ateist’ ve ‘Allah ehli’ olanlar
dışındaki insanların ‘genel halleri’ ele alınırsa, insanlar, ‘Yarı
İmanlı’, ‘Cennet Ehli’ ve ‘Sehven Cennetlik’ olmak üzere üç
kategoride özetlenebilir.

Her insanın çocukluk dönemi, fıtratları gereği, ortak

denecek kadar masumiyet içerir. Reşit oluncaya kadar
herkes, gerek eğitim ve öğretim kurumlarından, gerekse aile
ve toplum hayatından, alacağını almış olur. Kendine göre çok
sorununu çözmüş olabilir ama birçok sorusu da hala cevap
bekler. İçgüdüsüyle, içinden gelenlerle ve fıtratına
kazınanlarla; verilen aklı, fikri, kalbî duyguları, nefsaniyetiyle,
belirli bir ahlak düzeyinde yaşamını sürdürür. İşinde başarılı
ve aile hayatında mutlu olabilir ama bazı toplumsal soruları
kadar bireysel soruları da hala cevap bekleyebilir. Yaşlılık
döneminde hala cevapsız olan sorulara verilecek en iyi cevap,
“Böyle gelmiş böyle gider, çevreye uyum göster yeter!”
olabilir. Her üç kategorideki insanlar da aynı cevapta
buluşabilir.

Tanım itibariyle yarım imanlı kişiler, kiminle görüşürse

onunla aynı fikirde olabilir. Cennet ehli ise her yaptığını
cennete gitme hevesiyle yapar veya cennete gidemem
kaygısıyla yapmaz. Bir başkasına, bilmeden yaptığı bir iyilik
sayesinde, cennetlik olana da sehven cennetlik denebilir.
421
 İnsanların inançları açısından da farklı olabileceği
Bakara suresinin ilk ayetlerinde açıklanır. İnsanların
‘muhtelif’ yaratıldıkları ise yedi ayette ayrıca belirlenir.
“İstenseydi insanların hepsi, fıtratlarında oldukları gibi, tevhit
ederdi ve bir ümmet olarak yaratılırlardı. Amma velâkin
muhtelif olarak, çeşitli olmak üzere yaratıldılar. Bazıları adil
ve tevhit eden, bazıları ise müşrik ve zalim olmak üzere, halk
edildi.” (42 Fussilet, 8) Farklılıklar, genellikle, aynı fıtratın,
koşullara uygun olarak, çeşitli tecellileri olarak görülür. Hitap
elçileredir ama Kitaplar tüm bireyleredir. Mesaj “Oku, düşün,
tefekkür et ve ibret al” şeklinde herkese aynı olsa da dünyevî
gayretlerden uhrevî çalışmalara pek zaman kalmaz. Eğitim ve
öğretim alanları da uzmanlıklar şeklinde olduğu için
mesajlara ilişkin düşünceler genellikle derinleştirilemez.

Tevhit babası Hz. İbrahim semavi dinlerin yani

İslamiyet’in ilk peygamberidir. Sıradan insanlar,
peygamberlere eşit düzeyde yakın veya yabancı kalmıştır.
Mesajların tümü bir bütündür ve birbirlerini tamamlayarak
‘güzel ahlaka’ götürür. Ne Museviliğin Kabalası, ne
Hıristiyanlığın Azizler kültürü, ne de İslamiyet’in Tasavvufu,
sıradan insanlar için yeterince aydınlatıcı olabilmiştir. Bu
uzmanlaşma konularında, toplumsal olarak daima uzak
kalınır. Anadolu’nun ‘Erenler Kültürü’ halk ozanlarınca halka
sevdirilir ama her sıradan insanı ‘Ermiş’ olarak görmek
mümkün değildir. Aynı sabır ve gayret herkese uygun
gelemez. ‘Kitap öylemi demiş, böyle mi demiş, ne demek
istemiş, nasıl olur da böyle bir şey der?’ gibi çok çeşitli
konularda anlayış ve yorum farklılıkları ortaya çıkar.

422
 En sonunda, ‘Allah ile kul arasına girilmez, herkesin
düşüncesi kendine’ denilmesi uygun görülür. Temel fikre en
uygun davranış ‘herkesin dini kendine’ deyip, dini, tartışmaya
açmamaktır.

Tevhit bakışının odağı olan Tasavvuf ehli arasında, en

küçük bir görüş ayrılığı bulunmuş, bilinmiş ve görülmüş
değildir. Hızır, Yusuf, Mevlana ve Yunus arasında hiçbir fark
yoktur. Düşünen akıllar için tevhit, dinsel ve bilimsel alanı da
birleştiren bir ‘ilim’dir. Tevhit ilminin amacı kendini bilerek
kemale erdirmek ve kâmil insan yetiştirmektir. Ermişler
keramet ehli diye düşünülür oysa keramet kişide değil
ilimdedir. Büyük Patlama ile ortaya konan ilim, uygulanırsa
görülür, hareket ederse bilinir. Her zerre bilimsel
özellikleriyle tanınır. Zerreler kadar ayrıntılı ‘bilgi’ ama evren
kadar ‘bütün’ olabilen ilim; yok iken bir an içinde var olmuş
veya var oldurulmuştur. Keramet işte bu ilimdedir, her ‘şey’
bu ilimden, bu ilmin içinde ve bu ilimle var olur. Bilimsel bilgi
ve buluşlardan bilinir ki ‘ilim’ kavramı bir ‘düzenlilik, yasalılık’
içerir. Fizik ve kimya kanunları gibi bilimsel adlar da ‘doğa
kanunları’ gibi genel adlandırmalar da aynı yaslara verilen
adlardır. Yasa kavramı, aklı, bir irade, hüküm veya hükmetme
düşüncesine götürür. Çünkü en küçük zerrelerin bile
diğerinden farklı bir ismi, cismi ve resmi; fiziksel bir özelliği,
hareketi ve marifeti vardır. Zaman, ilmin ortaya çıkışından
itibaren başlatılırsa ilimden, salt ‘fizik’ olarak söz edilir.
İradenin bir sahibi vardır denirse, ilimden ‘metafizik’ olarak
da söz edilebilir.

423
 Yasalılık, ‘düzenlilik’, bir İlahi İrade Kanunudur veya
Fizik kanunudur demek zevkinize, keyfinize ve cesaretinize
bağlıdır.

Akıl, ‘sebep, olay ve sonuç’ sürecine yatkındır. Her

olayın bir sebebi ve bir sonucu olması mantıklıdır. Bugün akıl,
doğadan elde ettiği bilgilerle, belirlenebilen en küçük
zerrenin, örneğin ‘hiçliğin özeti’ olarak bilinen ‘fotonun’,
kendine özgü maddesel özelliklerini iyi bilir. Kendine özgü
olanların diğerlerinden farklı olan özelliklerini iyi bilir. Diğer
zerrelerle sürekli iletişim, etkileşim, değişim ve gelişim içinde
olduğu belirlenmiştir. Canlıların nefsanî, kalbî ve ruhanî
yasaları dâhil, kısaca, akıl, her zerrenin diğer her zerreye bağlı
ve bağlantı içinde olduğunu ‘Bağlantısal Bütünsellik Modelini’
ortaya koyarak iyi bilir. Tüm ‘Evren’ tam ve mükemmel, ‘Bir
ve Tek Bütün’ olarak, bir ‘İradedir’.

Umarım, ilahi nitelikli bu iradenin kanunlarını bulabilir

ve idrak edebiliriz.

424
 Habbeden Dâbbeye Kendimizi Tanımalıyız
İnsan tanımlanırken madde ve mana, ruh ve beden,
olarak iki âlemden oluştuğu düşünülür. Hatta düşünen
akılların zaman içinde uzmanlaşması nedeniyle, konuya ilişkin
maddesel ve ruhsal ilimlerin insanı tanımlamaları ilgi çeker.
Tanımlama amacıyla, ilgili olabilecek tüm bilgileri ortaya
koyup, önce analiz sonra sentez edilmesi uygun olur. Madde
ve mana deyimlerinden başlanabilir. Ezelden ebede gibi, ele
alınan konu ‘insan’ olunca tarihsel boyutuyla ve ‘kutsallık’
kavramıyla da ele almak uygundur.

Güncel bilimsel alanda, ‘madde’ kavramı ‘kütle’

kavramının ardındadır. Madde, ‘kütlesi sıfırdan büyük ve
uzayda hacmi olan’ ‘şey’dir. Fizikçiler, Higgs (H) Bozonu
olmadan kütlenin yok olduğuna inanır (believe). Higgs Alanı,
simetri kırıcıdır, görülemez ve gözlemlenemez, evrensel bir
ortamdır, ‘kütlesiz parçacıkları farklı kütlelere ayıran’
ortamdır. H Bozonu, alanın ‘kuvvet taşıyıcısıdır’, diğer
parçacıklara kütlesini veren parçacıktır. Kütle, her şeyin
kendine özgü özelliğidir. Vakum ortamında ışığın bütün dalga
boyları aynı hızdadır. Prizma ortamı, beyaz ışığı farklı dalga
boylarına ayırır. Prizma, beyaz ışığın, hız-simetrisini kırar.
Evrenin Elektromanyetik-EM alanının kuvvet taşıyıcısı da
fotondur. Atomların neredeyse tamamı boşluktur,
%99,9999999999996 boşluktur. Çekirdeği bir bilye ebadında
düşünürsek en yakınındaki elektron neredeyse 800 metre
ötede bulunur. Çekirdeği de aynı oranda büyük bir boşluktur.
Atomun çekirdeğindeki boşlukların da içini dolduran kuvvet
alanları vardır, kuvvet alanları enerji taşır.

425
 Elektronlar ile çekirdek arasında elektromanyetik bir
kuvvet alanı vardır. Bu elektromanyetik alan etkileşimi
sayesinde atomlar birbirleri ile bağ yapar ve kimyanın ve
yaşamın var olması mümkün olur. Bilim insanları der ki:
“Nasıl oluyor bilinmez ama bozonların içinde toplanan
kuvvetler maddeyi oluşturur”. Bu bedensel temelden sonra,
yeşil yaprakların Güneş ışığını şekere dönüştürmesiyle de
canlılığın ve yaşamımızın temeli atılmış olur.

Birçok kutsal mesajda halk ediliş öncesi, akıl verilişin

öncesi parça, kısım, alan veya bölüm anlamındaki ‘habbe’ ve
mahlûk, halk edilmiş ‘şey’, anlamındaki ‘dâbbe’ deyimi geçer.
(2.164; 16.49) Kalp, merhamet, şefkat, sevgi ve aşk gibi
duygusal kuvvetlerin çıktığı bir kaynaktır. Bedensel hareket,
iş ve işlemlerin bu kuvvetlerden kaynaklandığı açıktır. “Nefis
habbesinden, kalbe güç veren sadık niyetler çıkarırız.
Meyvenin çiçeğinden meyvenin çıkışı gibi, akıl hurmasının
zuhur etmesinden bilgi ve hakikatler hâsıl olur.” (6.99)
“Doğadaki her dâbbe, hareket eden her canlı, kendine özgü
bir sudan yani kendine özgü bir ilimden halk edilmiştir.”
(24.45) “Beden arzında, çeşitli eşkâllerde nefsanî suretler
dâbbeleri ihraç eyleriz.” (27.82) “Siz, Hakk’ın hıfz edici, ilim
yüklenebilen kuvvetlerinden oluştunuz. Siz, bu güç ve
kuvvetlerin cisimlenmiş, şekil ve suret kazanmış
halisiniz.”(6.61) “İzdiham eden kuvvetler gölgeleşip cisimleşir.
Kütlenin hakikati bilinirse, kütlenin görünen ışık enerjisi
olduğu idrak edilir. İzafi vücut, Mutlak vücudun ortaya çıkmış,
görünür, aşikâr olmuş sıfatıdır. Her cisim ışır, ışık saçar, ışınım
halindedir, hakikatini görünür kılar, enerji yayarak yanar.”

426
(25.45) “Takat, kuvvet, habbe, sizin değil, tesir, kuvvet
Allah’ındır. Size, kalbinizle bağlantılı olan habbelerle, ruhanî
ve semavî kuvvetlerle, yardım ederiz.”(8.9)

Bir insan vücudu, yaşa göre 10 ile 100 trilyon hücreden

oluşur. Her hücre, binlerce veya milyonlarca atomdan oluşan,
binlerce molekülden oluşur. Her molekülün bir görevi vardır.
Hemen hepsinde ortak olan, hücre duvarında yerleşik bir
haberleşme molekülüdür. Bu molekülün işi, bir atoma, eksi
veya artı elektrik yüklü iyonları pompalamak, yüklü atomların
elektriğini, göndermek istediği mesaja göre, kodlamak ve
diğer hücreye göndermektir. Her hücrede, ayrıca, kodlu
mesajı alıp kodu çözen, almaçlar ve yeniden kodlayıp
göndericiler vardır. Artı ve eksi yüklü potasyum ve sodyum
iyonlarının pompalanmasıyla oluşturulan elektrik yüklü
atomlar, örneğin beyin hücreleri boyunca, gönderilir. Böylece
insan düşünür, okur, öğrenir, konuşur veya fikir üretir.
Sindirim, sinir veya kan dolaşım sistemi gibi her sistemimiz
böylece çalışır. Kalem piller 1,5 volttur. Hücreler arası
haberleşme ise 70 mili volt (voltun binde biri) ile yapılır.
Nefesle ve besinle alınan, oksijen dâhil, her atom bünyeden
çıkar. Hiçbir canlı bünyesinde hiçbir atom parçalanmaz.
Oksijen karbonla bağlanıp çıkar. Besin olarak enerji
aldığımızda da, oksijen atomunun diğer atomla bağlantı,
conta, bağ enerjisini kullanırız. İnsanî her eylem, iş ve
işlemimizin, elektromanyetik (EM) dalgaların kullanımına
bağlı olduğunu, elektriği, yeni keşfettik. Kısaca, bilmediğimiz
şeyleri kullanmışız. Hücre ve moleküllerimiz, içimizde, ayrı
canlılar gibi yaşarlar.

427
 “İçimde bir ben var benden içeri” diyenimiz oldu.
Bünyemizdeki elektriksel dalgalar dışımızdan tespit edilip
kaydedilebilir, müdahale edilebilir. Et ve kemik görünen, protein,
vitamin, madde ve beden, aslında EM dalgalı parçacıklardan
oluşur.

Yokluktan, boşluktan yaratılmışlığımızın bilimsel bulgularla

kanıtlanmasından sonra “Gerçekten hiçbir şey göründüğü gibi
değildir” denmesi artık akla daha yatkındır. “Allah yerin göğün
nurudur, ışığıdır, parlaklığıdır” kutsal mesajı, son bilimsel
bulgulardan sonra daha iyi anlaşılır. Işığın EM enerjisinin, fotonun,
bir klorofil molekülü tarafından şekere dönüştürülmesi ve
canlıların da bununla beslenmesi apaçık bir gerçektir. Fikir
üretmek, düşünmek, konuşmak, hafıza kullanmak hep elektriğin
kodlanması, gönderilmesi ve alınması esaslarına bağlıdır. Gerçekler
apaçık ortada iken kabullenip kullanmak bile bize yabancı gelebilir.
İnsan beyni, canlılık ve yaşamın “Bağlantısal bütünselliği”, evrensel
boyuttadır, “Kozmik Bilinç” ile bütünleşebilirliği bilimle
kanıtlanmıştır. (1,2) Cüzi irade ve külli irade kavramları daha iyi
anlaşılır olmuştur. Hakkın hakikati böylece anlaşılınca EM alanında
uzman olmayanın “Ben” demesi ve bencillik yapması sorun olabilir.

Umarım, Hakkın hakikatini biz de idrak edebiliriz.

(1) https://www.google.com/search?q=connectome+projesi+nedir&oq=Connectome&
aqs=chrome.3.69i57j0l7.6454j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8
(2) http://www.humanconnectomeproject.org/

428
 Mevt, Maddeden Soyunmadır!

Tam ve mükemmel, kesin yok ve yokluktan, tam ve

mükemmel, kesin ve mutlak boş ve boşluktan gelir yaşarız.
Atom boşluktur, atomun bile olmadığı yerden geliriz. Geriye
doğru bakar, tarihi yazar ve yaşayabiliriz. Geleceğe doğru
bakar, geleceği yazar ve yaşayabiliriz. Sevginin ne kadar
güçlü, kuvvetli ve kudretli olduğunu bilir, sever ve seviliriz.
Bedenimizin ne kadar güçlü ve kuvvetli olduğunu bilir,
bedensel iş ve işlemler yapar hareket ederiz. Ruh ve
maddemizin kıymet ve kadrini bilir, ikisinin ayrı zevkine varır
ve birlikte keyfini sürer, yaşarız. Beynimizin, madde olarak,
atomlardan oluştuğunu biliriz ama bilincimizin de olduğuna
şahit oluruz. Üstelik bu bilinci kozmik bilinç ile bütünleştirme
cesaret ve bilgeliğini gösteririz. Hafızası boş olarak doğan
beynimiz, zaman içinde bize, evreni kalbimizin içinde bir
zerreye dönüştürebilir. Bu hâl içinde, doğum ve mevt
kavramlarını, bilimsel ve dinsel mesajlar açısından
değerlendirebiliriz. Ruh, maddeye bağlı ve bağımlı mıdır?
‘Verilmiş olan maddeye hükmediş iradesi’ sonuçta bilince mi
dönüşür?

Zelzele suresinin tevilinde, çok ayrıntıdaki bir bilimsel

gerçeğe değinilir. İnsan ruhunun yani ‘ilminin’, ‘maddeye
hükmedişin’ verilen bir ‘irade’ olduğu anlatılır. Bu iradenin
idrak edilme bilinciyle, maddeden soyunulabileceği açıklanır.
Ruhun, maddeden soyunup, bir bilgi, ‘info’ olarak
kalabileceğini ancak kütle ve maddenin tekrar enerjiye
dönüşeceğini, yeniden toprak olacağını anımsatır.

429
 “İnsan ruhunun, insanı insan yapan ilminin, maddeden
soyunup, temizlenip, maddeyi terk etmesi, arınması
zamanında, hayvanî ruh ve kuvvetler, canlılık ilmi ve canlılık
veren kuvvetler, ıstırap ve acı çeker. Beden ve maddenin,
ruhsuz, ilimsiz bir şey yapamaz sadece bilinçsiz hareket
edebilir, kişiliği bozulur. Ruhsuzluk durumunda, madde, tek
düze bir sarsıntı, sallantı ve titreşim içinde olur, yalnız
bilinçsiz sarsıntı ve titreşim içinde oluş vardır. Bu eşkâl, bu
tanım içindeki sarsıntı, sallantı ve titreşim, evvel-i meta
manasında olan sakaleyn yani insan ve diğer canlıların
cemidir, toplamıdır. Diğer bir deyişle herhangi bir ‘şey’
olmadan önceki haldir. Yani madde ve beden arzının,
kendisinin kadri ve kıymetinin bilinmesine sebep olan ervah,
mana ve ameller kuvvetlerinin heyetinin tümünü ve kalpte
kökleşen itikatlar meta'larını, kıymetlerini, değerlerini
meydana çıkarır. Bu hal içindeyken insan, «Beden arzının bu
suretle muzdarip olmasının, sarsılıp titreşmesinin sebebi
nedir, bunun devası, çaresi, derdi nedir, bu ıstırap, mizacın
inhirafından mı, bozulup değişmesinden mi, yoksa ahlâtın,
içine karışan şeylerin, galebesinden mi ileri gelmiştir?» der.
Böyle durumda, beden arzı, halinin diliyle, hal diliyle, içinde
bulunduğu halinin anlattığı şekilde, haberlerini söyler. O vakit
beden arzı, verilen iradenin nasıl kullanıldığını, evveline ait
haberlerini, söyler. Tahkik, incelendiğinde, görüleceği gibi
senin Rabbinin ona işaret eylediğini, ruhun yok oluşu, ilmin
ortadan kaldırılışı ve mevtin, ölümün tahkiki, incelenmesi,
zamanında ıstırap ve harap ile ağırlığının ihracı ile emir
eylediğini söyler. Maddenin içinden bir ‘şey’ oluşmasına
ilişkin ilim çıkarıldığı zaman, maddenin kütle ve ağırlığı da
ihraç edilir, ortadan kaldırılır, aslına döner. Ruhun maddeden
soyunması zamanında, beden arzı da ıstırap içinde harap olup
ortadan kalkar, kütlesi ve maddesi de yok olur.

430
 O vakit insanlar, kimi hayırlı, kimi hayırsız, eşkıya
olarak müteferrik, ayrılmış oldukları halde, bedenlerinin
mizaçlarından, mezarlarından, hesap ve ceza yurtlarına sudur
ve hareket ederler. İmdi hayırlılardan zerre miktar hayır
işleyen kimse o hayrı görür. Eşkıyadan zerre miktarı şer
işleyen de o şerri görür. Küfür ve hicap sebebiyle eşkıyanın
hayırları yanıltıcıdır, keza iman, tövbe, galebe-i hayrat,
selameti fıtrat ile hayırlıların da şerleri af olunur. (99.1-8)
‘Her Şeyin Birleşik Bir Kuramı Olarak Sicim Kuramına’
göre, “Madde atomlardan, atomlar da proton ile nötronun
içindeki kuark ve elektronlardan oluşur. Bütün bu parçacıklar,
aslında titreşen küçük sicim ilmekleridir. Sicim kuramı, tek bir
ilkeden - en ileri mikroskobik düzeyde her şeyin titreşen
tellerin bileşimlerinden oluştuğu ilkesi - bütün kuvvetleri ve
bütün maddeyi içerebilen açıklayıcı tek bir çerçeve oluşturur.
Elektron, bir biçimde titreşen bir sicimdir, yukarı kuark
başka bir biçimde titreşen bir sicim vs. Her hangi bir ‘şey’in
‘info’su asla yok olmaz ama kütlesi, örneğin kara deliğe
düşerek, enerjiye dönüşür.” (1)

Bulunan, bilinen, tanımlanan her zerre, bilimsel

özellikleriyle, titreşimiyle, kendine özgüdür ve böylece biri
diğerinden farklı isim, cisim ve resimdedir. Her parçacığın
bilimsel olarak özellikleri bilinir, öyle oldukları bilinse de
neden öyle oldukları bilinmez. Tüm fizik bilgileri fizik ilmini
oluşturduğu gibi tüm parçacıkların fiziksel özellikleri de ilmi
oluşturur, ilimleri nedeniyle öyle oldukları söylenebilir. Her
‘şey’, Haktan, hakkını, hakça aldığı için var olur. Madde,
canlılık ve insanın ruhu, kendine özgü ilmi, vardır ve Haktan
alınmıştır.

431
 Kemale eren insanlar, belirli bir bilince ulaşmış olarak
kabul edilebilir. Bu bilinç düzeyi, everensel veya kozmik bilinç
ile birleşebilirse ‘Bir ve Tek Bilinç’ olabilir ve parçalardan söz
edilemeyebilir. Bir ülkenin tüm elektrik sistemi bir bütündür,
küçük parçaları geçici olsa, ömrü kısa olsa da tüm sistem
kalıcı ve ömrü uzun olabilir. Bir atomun alt parçacıkları var
olduğu sürece, bir atom yok olsa da, yeniden uygun koşullar
oluştuğunda, aynı atomdan yeniden oluşabilir. Hidrojen
atomu, aynı bilimsel özelliklere sahip olarak, maddesel
düzeyde yeniden oluşabilir. Canlılık ve insanlar, özellikle de
beyin ve bilinç konuları üzerindeki bilimsel araştırmalar,
madde düzeyindeki bilimsel özellikler ile ‘bilinç’ konusunun
birbirlerinden çok farklı olduğunu gösterir. Binlerce atomdan
oluşan moleküllerin, milyonlarca elektriksel akımlar
oluşturarak, ortaya koyacağı bilinç, uzun ömürlü olabilir.
Ayrıca, insanın mı bilinci oluşturduğu yoksa bilincin mi insanı
oluşturduğu tartışılabilir. İradesi olmayan atomların bilinç
oluşturması yerine, atomların verilen belirli bir irade
çerçevesinde, örneğin DNA ile önce bir canlılık sonra da bilinç
oluşturduğu, kutsal mesajlarla, anlatılıp açıklanmaktadır.

Umarım biz de, maddeden soyunarak, külli iradenin

idraki içinde olabiliriz.

(1) “Evrenin Zarafeti”, Brian Greene, sayfa 43, 45.

432
 Taklidî ve Tahkiki İman

Bilim, doğa ve evren ile yaradılışa ilişkin kutsal

mesajları kanıtlar. Kısaca, ‘bilimin amacı inancı
kanıtlamaktır’. “Din ile bilimin ne ilgisi var” hatta “Dinde aklın
yeri yok” diyen vardır. Oysa tahkiki imanın gereği akıl ve
bilimdir. Dinin de bilimin de ilgi odağı insandır, insan içindir.
İnsana hitap, akla ve mantığa uygun, makul ve mantıklı
olmalıdır. Kutsal mesajlar da, bilimsel bilgiler de, evren ve
varoluşa ilişkindir. Kadim bilgiler, bilim açısından İdris
Peygamber olarak bilinen Hermes’e, dinsel bilgiler ise,
büyükbabası, Hz. Âdem’e dayanır. İnsanın gelişimiyle, her iki
alanın bilgileri de, yaradılışın temelindeki evrime, değişim ve
gelişime uğrar. Kutsal mesajlar da, bilim de, insanlığın
gelişimiyle birlikte gelişir. Dinde tagayyür, ‘farklılaşarak
mükemmele giden belirginleşme’ esastır.

Kişiler, kişiliklerinin bakış açılarına uygun olarak, bilgi

ve mesajların uyumundan veya uyumsuzluğundan söz eder.
İçten, kalpten vahiy ile gelen mesajların da, doğadan elde
edilen bilgilerin de kaynağı, ilham veya sezgiler olmuştur.
Bazı despotik kişilerin, kendi çıkarları uğruna, halkı
sömürdükleri dönemlerde, ortak akıl ve kalpten gelen
mesajlar, geniş kitlelerce kabul görmüştür. Doğanın
ardındaki, fizik ve kimya gibi, ilme dayalı bilgiler de, doğa
karşısında çaresiz kalınan alan ve dönemlerde gelişmiştir.
Düşünen akıl, gerek kalpten aldığı duygusal, gerekse doğadan
aldığı bilimsel, bilgilerin daima makul ve mantıklısını seçer.

433
 Bilgi ve mesajların kaynağına inen akıl, mesaj ile
bilgiler arasında asla bir tercih yapmaz, ‘akılsızlık’ veya
‘düşüncesizlik’ tercih yapar. Halkı sömürmek gibi akıl da
sömürülerek, bilimsel bilgilerin doğru, mesajların dogma
olduğu söylenir. Aklı, verilen en büyük nimet olarak,
amacının dışında kullanmak yanlıştır. Âlem ve Âdemin halk
edilişi, ilimle, ‘İlahi İrade Kanunları’ ile dünyanın döşenip,
yaşama uygunluğunun sağlanması ve insanın bilinçle
donatılarak yaratılması, mesajlar gibi hep akıl için ve akla
hitap eder.

Kutsal mesajlar, aklını kullanan kişilere hitap eder,

akılsızlara olmadığı üzerinde ayrıca durulur. İnsanlığın
gelişimine uygun, anlaşılabilecek şekilde ve anlaşılmak üzere,
her şeyin varoluşu açıklanmaya çalışılır. Bu nedenle, mesajlar,
evrenin yoktan, yokluktan ve boşluktan yaratıldığından
başlar. Bilimsel çalışmalar da nihayet bu gerçekleri kanıtlamış
bulunmaktadır. Mesajları içeren kitap bir bilim kitabı değil
ama sadece sosyal ilişkileri düzenleyen felsefe kitabı hiç
değildir. Evrende, muhteşemin ihtişamı görülür ve Grand
Dizayn, Büyük Tasarım gibi ifadelerle anlatılır. Hitap, her
zaman aklını kullanan, işleten ve ibret alan kişiyedir; evreni
ve kişinin kendisini, kendisine anlatır, ayna görevi yapar.
Kitap, bakana kendini gösterir, okuyup düşünene kendini
bildirir. İnsanı, böylece muhatap alarak, Kitap, ‘Yaratıcısını
bilmek amacıyla, özgür iradesinin verildiğini’ idrak etmeye
çağırır. Önce, bir başka kişiye kulluk etmemesi istenir. Sonra,
verilen cüzi iradesinin de külli irade karşısında fazla geçerli
olamayacağının idrak edilmesi öğütlenir.

434
 Bilim, özgür iradenin yokluğunu kanıtlamıştır. İnsanın
ne olduğu, nereden gelip nereye gittiğini açıklamak dinin,
aklın, bilimin ve ilmin işidir. İnsan ile evren, Âdem ile Âlem,
ikizdir. Âlem nasıl oluşmuşsa Âdem de öyle oluşur. Her
ikisinde de çok geniş çaplı doğal ve evrensel yasalar
geçerlidir. İkizler, uyumlu bütünleşme için sürekli etkileşim,
değişim ve gelişim içindedir.

Gelecekte de geçerli olacak olan Kitabımızın temel

konusu insandır. Rahman Suresi ikinci ayetinin “Kuranı
öğrettik”, üçüncünün “İnsanı yarattık”, oluşu
düşündürücüdür. Cenin, yumurtanın döllenişinden itibaren,
ilk kırk günde ‘su damlası’, ikinci kırk günde ‘kan pıhtısı’,
üçüncü kırk günde ‘çamur’ kavramlarıyla anılır. Bilim
kanıtlamıştır ki cenin, ilk dönemde ‘su içinde damladır’, ikinci
dönemde ‘bel kemiğinde kandamlası’ oluşur, üçüncü
dönemde ise ‘bedenin eli, ayağı, organları belirginleşir’.
Bebeğin önce kalbi oluşur ve kalp atışı başlar, kalbi durunca
da hayatını kaybeder. Tam bir boş ve boşluktan oluşan
atomlar, emirle, su içinde su damlası oluşturur. Kalbin
oluşumu, tüm kuvvetlerin madde ve bedeni oluşturmak üzere
toplanması, izdiham etmesi halidir. Bilim de, ‘ilgili kuvvet
alanları içinde’ ‘toplanan kuvvetlerin’, ‘kütle kazanarak’
‘madde’leştiğini kanıtlar. Kitap da ‘kuvvetlerin izdihamıyla
bedenleşir, temessül ve tecessüm edersiniz’ der. İnsan beyni
başlı başına bir mucizedir. Boş bir madde iken bilgi ve bilinç
oluşturmayı başarır. İnsan, bildiğini bilen tek yaratıktır,
‘konuşma geni ve kemiği’ ile ayrıcalıklı olarak donatılmıştır.

435
Adı FOXP2 olan genin hükmettiği 116 insan geninin
şempanzelerde olmadığını bilim belirlemiştir. (1)

Ormanda kaybolmuş bir ergen insanın, konuşmayı

unutup maymunlaşması, insanın yaratıldığına delil
oluşturabilir. Doğadan, doğa koşullarına uyum sağlayarak
gelmiş olamayacağını kanıtlayabilir. İnsan bedenini, farklı
titreşimlere sahip parçacıklar, irade ilavesiyle toplanıp
oluşturur. Çok farklı bilgi, bilim ve ilmin bütünleşerek
oluşturduğu ‘insan bilincini’ geliştirmek, doğal bir süreç
değildir. Akıl, fikir, hafıza, düşünme, fikir geliştirme ve
konuşma, başkalarına öğretme ve öğrenim kuvvetleri,
yetenekleri, diğer canlılara ilaveten, verilmiş nimet olabilir.
Gazap ve şehvet kuvvetleri, elektrik ve manyetik kuvvetleri
andırır. Elektriğin fazlası insanı öldürür, gazabın fazlası da
kahreder; şehvet ise cezp edici veya itici, manyetik kutupları
andırır. İnsanı, hangi kuvvetlerin yoldan çıkardığı ve hangi
kuvvetlerin doğru yola ilettiği anlatılır. Elektromanyetik
radyasyon, ışınım, evrenin her köşesindedir ama hiç mesaj
taşımaz. Yalnız canlılarda, mesajlaşma amacıyla, bu ışınım,
verilen cüzi iradeyle, kodlanıp çözümlenir, moleküller röle
istasyonu gibi çalışır. Bu bilgi, maddesi kaybolsa da
kaybolmaz. Aynı şekilde ruh da maddeden soyunabilir.

Umarım, biz de doğa ve evreni, dedikleri ve demek

istedikleriyle, ‘kozmik bilinç’ olarak okuyabiliriz.
(1) Konuşma Geni: FOXP2; Konuşma Kemiği: HYOID BONE
https://www.livescience.com/7973-human-speech-gene.html

436
 Aklın Yolculuğu

İnsan, hayatını, kazancını, bilgisini, aklına borçludur.

Herkese verilmiştir, verilen en büyük nimettir. Âşıklarda pek
çalışmaz denir. Evreni ve doğayı ilmeklerine kadar araştırır,
bulur, okur ve anlar. İlham, hikmet ve sezgiyle güzel sanatlara
açılır. Yaratılışın temellerine ulaşır. Temelde, din de bilim de
aklı zorlar, iman edilen kanıtlanır. Akıl, fikir yürütme, bilme
gücü ve ‘kuvveti’ olarak, ilim ortamında amacına ulaşır.
Hıfzedici kuvvetleri keşfeder, bedenleştiğini kanıtlar ama
genelde ne bulup, bildiğini keşfedemez, hikmetsiz eremez.

Büyük Patlama, ilk ışık, bulunup okundu.

Deterministlik ararken, “Belirsizlik İlkesi” bulundu. İlkeye
göre zerreler yokluktan çıkar, var olur, yok olur. Yalnız
‘kuvvet’ iken kütle kazanır. Zerrenin, her yerden birden geçip,
‘eş zamanlı olarak her olasılığı tükettiği’ saptandı. Maddenin
de hem parçacık hem dalga olduğu, durağan olmadığı,
kanıtlandı. Her bilimsel bulgu, muhteşem evrenin ihtişamını
ortaya çıkarır. Aklın ‘bilinenler çemberi’ genişledi daha büyük
‘bilinmezler çemberi’ oluştu. Işığın gelişi var, gidişi yok, ‘her
zaman her yerde o ışık vardır, ölçülmeye hazır ve nazırdır’,
aynı ışık, evren 15 milyar yaşındayken de saptanabilir. Akıl,
bilgiden ilme, kuvvetten kütleye ulaşır ama ilmin tümünü
bilemez.

Aklı zorlayan konular genellikle ‘Kuantum’

alanındadır. Çift yarık deneyini Doçent olan eşime anlattım.

437
 Hem parçacık hem de dalga olan ‘foton’ veya
‘elektronun’, gözlem yapılırsa bir, yapılmazsa iki yarıktan
geçişini ve karşısındaki ekranda bırakacağı iz ve izlerini çok
güzel anladı. “Sol taraftan geçmeye doğru yol alırken son
anda sağ yarıktan geçer” deyişim mantıklı geldi. “Sağ
yarıktan geçip fosforlu ekrana ulaşmadan önce uzun bir
yolculukla Andromeda galaksisini dolanır. Bu, durmaksızın
devam eder gider. Feynman’a göre, elektron çıkış noktasını
varış noktasına bağlayan her olası yolu eş zamanlı olarak
tüketir” deyince, eşimin tepkisi “Yok artık!” oldu. (1) Tek
olarak yakalayıp incelemesi zor olan zerrenin, halden hale
geçişi aklı zorlar. Ya yeri bilinir ya da hızı, ikisi aynı anda asla
bilinemez. Dalga ve parçacık hallerini de düşününce ‘tespit’
etmek güçtür. “Kütleli, kütlesiz zerre, her zaman her yerdedir
ve ölçülmeye hazır ve nazırdır” kavramı bilimseldir.

Parçacığı, mermi gibi bir ‘şey’ düşünmek kolay, Evreni

su dolu bir küre gibi düşünüp, merkezden küresel dalga
halinin hayali çılgıncadır. Parçacık dalgayı yapan mıdır,
dalganın kendisi midir? Bilime inanmak da zormuş. Sormadan
olmaz, parçacık nokta mıdır; dalga küre, hatta evren, midir?
“Eş zamanlı, durmaksızın, her yerde” ifadesini duyunca
insanın aklına ‘senin ağzından çıkanı kulağın duyuyor mu?’
demek gelir. Böyle durumda, ‘turpun büyüğü heybede’ denir.
Bilim insanlarına göre “Higgs bozonu içinde toplanan ‘kütlesiz
kuvvetler’, nasıl oluyor bilinmiyor ama ‘kütle kazanır’ ve
maddeleşir.” Bir bilimsel bulgu da şöyle: “Bir ‘şey’ kara deliğe
düşse de ‘infosu’ kaybolmaz ‘olay ufkunda’ kalır, kütle ve
maddesi tekrar enerjiye dönüşür.”

438
 Holografik yapı sayesinde, ‘şey’, kaybolmayan
bilgisinin ve kuvvetinin yeniden kütle kazanmasıyla, yeniden
oluşabilir. Kütle kazanan ‘kuvvet’, yeniden, yoktan, var olur.
Parçacık kuvvettir, kuvvet bilgidir, bilgiyi depolar. Bilgi içeren
zerrelerin bir kere var oluşları yeterlidir, kaybolmazlar.
Evrenin oluşumu, zerrelerle bilgi ihracıdır. ‘İnsanın,
maddeden soyunup, yeniden dirilmesi’ böylece, makul ve
mantıklıdır.

Bilinmez ve belirsizliklerden, bilinen atomlar âlemine

geçiş görünüşte aklı rahatlatır. Kütlesini düşününce ise,
atomların tam bir boşluk olduğunu kabul etmek zordur.
Atomun % 99, 99… (12 adet 9) u boşluktur. Dolu kısımda ne
var olduğu da bilinmez. İnsan, gözlem yaparsa zerre
yapmazsa dalga halinde yolculuk yapan foton ‘seçimini
geciktirdiği’ bilinir. (2) Çift Yarık deneyinde, Galaksilerden
gelen bir fotonun, son anda değiştirilecek ‘gözlem’ durumuna
göre ‘Süper pozisyon’ hali, yani ‘hem dalga hem zerre’ hali,
geçerlidir. Süper determinizm son gelinen nokta. Buna göre
‘özgür irade’ yoktur ve her olmuş ve olacak Büyük Patlama
anında ‘Belirlenmiştir’. Yani, yalnız Allah’ın dediği olur!

İnsan, bedensel ve zihinsel gelişimi tamamlandığında

reşit olur. Bedensel gelişim, hormonsal dengeyi gösterir. (3)
Zihinsel gelişim ise beyin hücrelerinin, uygun elektrik akımları
yaratarak, düşünce, bilinç üretimidir. Hangi mesajı diğer
hücrelere taşıyacak, hangi hormonun, hangi atomlardan
yapıldığını, nerede ve nasıl üretildiğini, biz yeni öğrendik. (4)

439
 Nöron hücrelerimizde, hangi molekülün, nasıl elektrik
ürettiğini ve nasıl mesaj yükleyip diğer hücreye gönderdiğini
de yeni öğrendik. DNA maddeye hükmeder, talimat verir ve
hücrelere ne zaman, ne yapacaklarını söyler. Moleküler
biyoloji, hormon ve elektronik mesaj üretimi, ‘verilmiş bir
irade’ varlığını kanıtlar. Binlerce yıl önce, moleküller, elektrik
üretip kodlamayı biliyor ve kullanıyordu!

Beynimizin ürettiği bilinç diğer beyinlerin ve bitkiler

dâhil, tüm canlıların ürettiği beyin dalgalarıyla etkileşim ve
iletişim içindedir. Bu durumun böyle olduğu ‘Connectome’
Projesiyle kanıtlanmıştır. (5) Projeye göre ‘özgür irademiz’
yoktur. Diğer yandan matematik ilminin son şaheseri
‘Bağlantısal Bütünsellik’ modellemesidir. Modele göre güneş
sistemi ve evrende bulunan bütün galaksiler birbirlerine
bağlı, bağımlı ve bağlantılıdır. Uzay zaman birleşik alanında
var olan her ‘zerre’ ve ‘kuvvet’ sürekli etkileşim ve iletişim
içindedir.

İlk gidenler Amerika kıtasını keşfedemedi. Bilgi ve

zerreden, tüm ilmi keşif zordur. Ruhumuz, ruhun; ilmimiz,
ilmin; bedenimiz, Vücudun; bir parçası olduğunu, akıl
keşfeder. Bağımsız ve özgür görünen ve bilinen davranış ve
sıfatlarımız, yakın ve uzak çevremize, doğa ve evrene, bağlı ve
bağımlıdır. Küllî akıl şefliğinde, cüzî akıl aletini çalar, oynarız.
“Allah, yerin göğün nurudur, ışığıdır, her yerde, her zaman,
hazır ve nazır, yoktan var eden, ‘Var Olan’, batın ve zahirdir”
gerçeğini inkâr eden, ya bilimi satan, çıkarına kullanan, ‘dinci’
gibi, ‘bilimcidir’ ya da Allah’ı idrak ve keşif edemiyordur.

440
 Tüm ilmin bütününü idrak edenin, isim verme hakkı
vardır. Her isim ve sıfat Allah’ındır. Allah, Allah’ın ilmiyle
bilinir ancak!

‘Akıl’ bizi, ‘Bilim’ gemisiyle, verene, O’na götürür,

birinin O’nu tanımaması, O’nu bilmediğindendir! Olanı
idrakin ödülü, ‘Var Olandır’! Umarım, ödülümüze
kavuşabiliriz.

(1) “Evrenin Zarafeti”, Brian Greene, sayfa 272.

(2) https://en.wikipedia.org/wiki/Delayed-
choice_quantum_eraser
(3)

https://www.vitaminler.com/bilgi-bankasi/hormon-nedir-ne-ise-yarar

(4) https://www.google.com/search?q=hormon+nedir&oq=horm
on&aqs=chrome.5.69i57j0l7.6023j0j7&sourceid=chrome&ie=
UTF-8
(5) https://aklinizikesfedin.com/insan-connectome-projesi/

441
 Muhteşemin İhtişamı

Düşünmeye başlayınca kolay durulmaz. Küçükten

başlansa büyüğe, geçmişten geleceğe, zerreden evrene çıkılır.
Dinden bilime, bilimden sanata ve müziğe geçilir. Uzmanların,
‘uzmanlık körlüğüne’ uygun, diğer alanlarda ‘uzmanlık alanım
değil’ demesi beklenir. ‘Bilim İnsanı’ olarak tanınan
uzmanlardan, araştırmalarıyla, ‘bilgi üreten, yeni bilgiye
ulaşanlar’ ile ‘bu bilgileri kullananlar’ arasında büyük fark
vardır. Araştırmasına kendini verip adayan, akıl kapasitesinin
ve kendisinin ötesinden gelen; sezgisel, ilhama dayalı bilgiye
ve onun hikmetine eren bilge; ‘Muhteşemin İhtişamını’
görebilir. ‘Bilgi Kullanıcı Uzmanların’ bazıları ise ‘bilimcidir’,
dini sömüren ‘dinciler’ gibi, kanıtsız, alanları dışında, Allah’ı
inkâr etmeleri, ancak bir ayetin gereği olabilir!

Semavi dinlerin, “Tevhit Babası” olarak bilinen Hz.

İbrahim ile başladığı bilinir. Günlük yaşamın koşullarına,
şeraitine uygun kurallar dışında, ana mesaj, Kabala, Sofizm ve
Tasavvufla ortaya konmuştur. Tüm dinî kutsal mesajlar kısaca
özetlenebilir. Her insan reşit olunca, yeterince aklı başına
gelince, muhatap alınır ve aklına hitap edilir. Her şey ile
birlikte, “Cüzî” denen bir “Özgür İrade” verildiği bildirilir.
Zaman içinde, doğru yola girdiğinde, öğretilir ki bu iradenin
amacı, parçası olduğu bütünü aramak, bulmak, bilmektir.
Bilince, “Küllî İradenin” yanında cüzi iradenin hükmü
olmayabilir. Var olanın ne amaçla oluştuğu, amacın
“Bilinmek” olduğu gerekçesiyle; insan, ‘kendisini ve çevresini’
bilmeye davet edilir.
442
 Kutsal mesajlar, ayetler halinde, deliller olarak, her
aşamayı öğretir. Olmuş ve olacağı içeren Kuran, insanın,
fıtratına kazınmıştır. Böylece, insan yaratılmıştır.

Yeni bilgiye ulaşıp bilgi üretmeyen nasıl üretildiğini

bilemez. Einstein “Allah aşktır” derken, bilimciler inkâr eder,
bu da ancak Allah’tandır. Hak etmedikçe ve istemedikçe
vermez. İlk hücrenin, yaşamın sürdürülemeyeceği koşullarda
oluştuğu veya uzaydan indiği iddia edilir. Bilimcilerin tek
yasası “Evrimdir”, Allah’a inanmaz, evrime, tesadüfe inanır.
Oysa bilim, “Bütün, parçaların toplamından büyüktür, arta
kalan evrimdir” der. Bu bilimciler, Dünyadan uzaklaşır, geriye
bakıp, “İnsan, o kadar küçüktür ki ihmal dahi edilebilir” deyip,
insanın mahlûkun eşrefi olduğu kavramını reddeder. Oysa
uzaklardan bakıp, “Orada ölçülemeyen küçüklükteki varlık,
aslında büyük bir insandır” denebilir. Hatta ‘evrende o kadar
çok muhteşem ve mucizevî olay ve eylemler, değer ve
katsayılar var ki tümünü Allah bile organize edemez’ diyen de
vardır. Bilimci, ilmin ‘bütünlüğünü’ göremez.

Küçüğün en küçüğünü ve büyüğün en büyüğünü

görmeye ve bilmeye çalıştığımız günümüze, “Yalnız ve sadece
sen varsın Allah’ım” diyen Firavunlardan geldik. Çin’de,
Hint’te, Sümerlerde, Mısır’da, Yöneticilerle eşdeğerde
Rahipler de vardı. O günlerden bugünlere kadar, Nebiler,
Veliler ve evliyalar ile birlikte gelinmiştir. ‘Tanrının Temsilcisi’
veya ‘Gölgesi’ yöneticiler, yerlerini demokrasiye bıraktıkça,
rahipler de yerlerini kaybetmiş olabilir. Güç ve kuvvetin
kaynağının gerçek sahibi, ‘Halk’ ortaya çıktıkça, Hakkın idraki
Halka kalır.
443
 Biri Zahir biri Batın; madde ve mana, beden ve ruh
kavramları öne çıkar. Din de insanın aslında zannettiği kadar
güç ve kuvvet sahibi olmadığını belirtir. Böylece, din de bilim
de Muhteşemin İhtişamını ortaya koyar ve ikinci bir varlığın
olmadığını kanıtlar.

Yeni bilgiler uzmanlaşmayı gerektirir. Halkın içindeki

sıradan kişilerin bazıları maddi, bazıları da manevi bilgiler
üzerinde yoğunlaşır. Maddi ve manevi ilimlerdeki uzmanlıklar
yoğun çalışmayı, sezgilere güvenmeyi, ilhamlara dayanmayı,
vahiy alırcasına odaklanmayı gerektirir. Bilgi üreten
araştırmacıların, kendilerini çalışmalarına adadıkları,
yoğunlaşıp odaklandıkları, sezgi ve ilhamlara ulaştıkları iyi
bilinir. Daha önce elde edilmiş bilgilerin sınırlarına,
ufuklarına, varıldığında akıllarına düşen ‘düşüncelerin’ yeni
bilgiler olduğu görülür. Zamanının mevcut bilgilerinden veya
tezlerinden farklı olan sezgisel bilgiler, içten gelenlerdir. Bu
bilgilere ‘ezoterik’, ‘gizemli’ bilgi denebilir. Bu bilgiler, ufku
âlâdan, mevcut ilimlerin ufkunun ötesinden, gelebilir. İnsanın
fıtratında kazılı olan bilgilerden geldiği de iddia edilebilir. Bazı
bilgeler, bu nedenle, “Yeni bilgi olmaz, insanın yeni hatırladığı
bilgi olur” demişler. Rahman Suresi ilk ayeti, “O Rahmandır,
Öğretti Kuran’ı, yarattı insanı” der.

Evrenin oluşumunun temelindeki ilk ışık, EMR-Elektro

Manyetik Radyasyon, Işınım, o andan itibaren ışık hızında
hareket eder. Hem de ışıktan daha hızlı açılım gösterebilen
bir ortamda, uzay zaman ortamında, uzam birleşik alanında,
hareket eder.

444
 Günün bilimsel bulguları, evrendeki, ışıktaki, tüm
kuvvetlerin, sürekli bir etkileme, etkilenme, etkileşim ve
iletişim içinde olduklarını kanıtlar. Bilimsel özellikleri
açısından farklı olan her element, aslında farklı ‘titreşen bir
kuvvet’ olarak tanımlanır. Tüm evrenin, bu nedenlerle, ‘Bir ve
Tek Varlık’ olduğu bilimsel bir gerçektir artık. CERN araştırma
merkezinin bulgularından biri de “Nasıl oluyor bilinmiyor ama
Higgs Bozonu içinde toplanan ‘kuvvetler’, kütle ve madde
oluşturur” gerçeğidir. Diğer yandan “Siz, izdiham eden,
toplaşan hıfz edici kuvvetlerin görünür olmasıyla tecessüs
ettiniz, bedenleştiniz, tecessüm ettiniz” kutsal bir mesajdır.

Bedensel ve ruhsal, maddi ve manevi, bilimsel ve

dinsel, akıl ve hikmete dayalı tüm ilimler bir bütündür,
birbirini kanıtlar ve tamamlar. Yalnız ve sadece insan, kendini
bilen, bildiğini bilen ve bilinç sahibi olan tek yaratıktır.
Fıtratını gerçekleştirerek muhatabını arar. İçinden gelenleri,
tarihsel derinlik ve ufuksal genişlik boyutlarında, bir ve tek
bilinç içinde, birleştirir. İçinden gelenler ile dışında olanların
bütünlüğünü kavrayabilir. Bütünün, parçaların toplamından
daha büyük olduğunu idrak eder. İnsan, parçaların, cüzi
bilinçle değil, kutsal bir külli bilinç ile birleştirilebileceğinin
bilincindedir. İnsan, beyninin, maddesel yapısına karşın,
bilinç oluşturabilmesinde, muhteşemin ihtişamını izleyebilir.
Hakkın hakikati birdir, görüntüsünün, yer, zaman ve zemin
koşullarına bağlı olarak, sonsuz ihtişamını yaşayabilen yalnız
insandır. Madde beyniyle bilinç, maddî kalbiyle aşkı yaratır.
Umarım, biz de ufkumuzun ötesinden, ufku âlâdan, gelen bilginin
hikmetini, ilâhî amacını, muhteşemin ihtişamını, idrak edip yaşayabiliriz!

445
 İnsan İsrafı

‘Ye, iç, israf etme’ her insanın tavsiyesidir. Kıt

ekonomik kaynakların en verimli kullanımı amaç edinilse de
Dünya kaynakları çağımızda çok kötü kullanılmaktadır.
İnsanlığı tehdit altında tutan virüs salgını, bu kötü kullanımı
hatırlatabilir. Virüs nedir, insanlığı nasıl etkiliyor, hikmetini
öğrenmek gerek; can nedir, canlılık nedir; can başka canlı
başka, can ama canlı değil; canlının yaşamında, bedenin
önemi nedir? Çevreye zarar veriyorsa, kemale ermeyen ve
‘insanlığını israf eden’ beşerden söz edilebilir. ‘Evren,
dayanışma, iletişim ve etkileşim içinde bir bütündür, zarar
veren zarar görebilir’. Aklını, yalnız bedensel, nefsanî alanda
koşturan, kalbe çıkamayan, zarardadır, zarar verir, kendini
israf ediyor olabilir!

Salgın vesilesiyle bilimsel analizler yeniden

değerlendirildi. “İnsanlardan ağaçlara, canlıların hücrelerinde
iki ortak özellik vardır, birisi çekirdekte ‘bilgi depolanması’,
ikincisi çevresinde ‘enerji akımı’ olmasıdır. Metabolizma,
enerji akımını düzenler, depolanmış bilgiye uygun çalışır, yeni
moleküller inşa eder ve eski molekülleri parçalar verimli
kullanır. Virüsler âleminde, kullanım kılavuzu olan
metabolizma ile genler arasındaki bağlantı kopuktur. Viral
genlerin, hücresi, maddesi, vücudu ve metabolizması yoktur.
Virüsün alt parçaları ‘virionlar’, genlerin paketlenmiş disket
halleridir ve cansızdırlar. Virion sadece bir organizasyon,
aranjman, düzenleme, örüntü, yazılım, bir alt programdır.

446
 Virüs ise bir proses, süreçtir, bir ‘şey’ değildir, sanal bir
organizmadır. Virüs bir ‘canlı’ değildir ancak diğer canlıların
hücrelerinde canlanır ve içlerinde sadece kendi bilgilerini
üretir. Uygun bir hücreye girdiğini algılar, hücre içinde
bulunan malzemeleri kullanarak hücrenin DNA’sına gider,
yapısını dekoder, çözücü, gibi çözer, kendi bilgisini,
‘habercisini’ ekler, kodlar ve hücrede, hücrenin ölümü
pahasına, yalnız virüsün üretilmesini sağlar.” (1)

Salgının, insan yaşamını çok etkilemesi sorgulanmıştır.

Bilgi deposu genler ile kullanım kılavuzu olan ‘enerji akımı’,
‘metabolizma’, yani kullanım iradesi, ‘verilmiştir’. Verilenler,
amacına uygun kullanılmalıdır, eksiklik ve yanlışlık
yanılgıdandır. İnsan, yanılgı içinde midir? Yanılgı, ‘verilenleri’
sahiplenip yalnız nefsi için kullanmak olabilir. Bilgileri,
istenen amaç için kullanmayan, olgunlaşmayan; Haksızlık,
‘insan israfı’, yapıyor olabilir!

Bilgi, ilim deryasının bir damlasıdır; damla, deryayı

düşündürür, ona götürür. Beyin hücreleri içindeki ve
arasındaki akımlar, adeta bilginin, enerji olarak akım halidir.
Elektrik sinyallerinin üzerine ses ve görüntü bilgilerinin
kodlanıp yüklenmesi televizyonu verir. Dijital bilgi işlem,
günlük yaşamı oluşturur, tüm işlemler için elektrik akımı
kullanılır. Bilgisayardan, ısınma ve aydınlanmaya kadar hep
elektron akışı kullanılır. Kuantum mekaniğinin bilgi yüklü
parçacıkları değerlendirilir. “Devasa madde kütleleri boş
atomlardan oluşur.” (2) “Her ‘obje’, özelliklerinin taşıyıcısı,
bilgisinin deposudur.” (3) Bilgi bilinir, ilim anlaşılır ama
uygulamaya geçişin ‘nedeni’ pek anlaşılamaz.
447
 Bilim, ‘neden?’ sorusunu yanıtlayamaz. Bilgileri
evrenden toplayan âlim, ilmin açılımını yaşayan ariftir. Neyin
nasıl olduğu iyi bilinse de nedeni yorumlanamayabilir. İnsan
elektriği keşfetmeden önce, bedenin elektriği kullanıyor
oluşu ‘verilmişliği’ gösterebilir. Arif, ilim ile kullanım
iradesinin verilmiş olması gerektiğini idrak eder, ilmi ve
iradeyi sahibine teslim edebilir!

Bilginin uygulanışı bir hareketi doğurur, bu fiildir,

efaldir; nasıl olduğu ise onun özelliğini verir bu da sıfatıdır; ne
olduğu anlaşılınca da bedeni veya vücudu, zatı bilinir. “Bilen
ile bilmeyen bir olmaz. İlim, sahibinden başka bir şey
olmayan, azalarında, zerrelerinde zahir olan, görünen ve
onlardan ayrı bir şey olmayandır. İnsanın, azalarının,
zerrelerinin ilminden ayrı bir isim, cisim veya resim olduğunu
hayal etmek gaflettir. Âlim arif, bu durumu kabul eder, kâfir
bunu inkâr eder.” (39 Zümer, 9)

“Biz inananların, enfüs ve afakta, içte ve dışta,

görünür ve görünmezde, müşahede etmelerine yardımcı
oluruz. Hatta muhakeme ve delillerle anlamalarına yardımcı
oluruz, böylece, Hakk’ın görünerek, apaçık aşikâr olduğunu
idrak ederler. Yardım ettiklerimizden Hakk’ı eşyada
müşahede edenler için Rab yeterlidir. Hakk’ın efali delillerle,
sıfatı tecellileriyle, görünüşleriyle anlaşılır, her ‘şey’ bilgisi
kapsamındadır. Her şeyin hakikati Hakk’ın ilminin aynısıdır.
Vücudu ilmi ile oluşur, ilmi zatının aynıdır ve zatı aynı
vücududur. Gayrın, başkasının vücudu, aynı, görüntüsü ve
zatı, kişiliği de yoktur. Her şey fanidir, helak olur, yalnız
Hakk’ın yüzü, Hakk’ın zatı bakidir.”
448
 “Nefiste, evrende ve çevrede görünen ve beliren
vasıflar, sıfatlar Hakk’ın varlığının ortaya çıkışı iledir.” (41
Fussilet, 53,54)

“Cemden sonraki fark makamında, vahdet ve kesret

konusunda yanılmaksızın, Zatın Birliği düşünüldüğünde,
sıfatın kesreti müşahede edilir. Melekleri, kalplerini ilimle,
yani Kuran’la ihya ettiği has kullarına, emrinden, ruhundan,
nakşeder, gönderir. Bu nakış, ilimden ibaret olan ruhun
tenezzülü, âleme inişidir. Ruhun inişi bir iradenin olduğunu
gösterir. Bu irade ise hakiki sıfatlar âleminin kanıtıdır, cisim
ve hareketlerin açıklanmasıdır. Sıfat ve efal âlemleri, isim,
cisim ve eylem, hareket âlemlerinin ortaya çıkışıdır. Bunların
tümü ise cemadat, nebatat ve hayvanat âlemlerinin
oluşumudur. Kısaca, ilimden ibaret olan ruh, irade, sıfat ve
efal âlemlerinin ortaya çıkışıyla âlemler oluşmuştur. İnsan,
ilminin aynıdır, organlarının kendine özgü ayrı bir sureti ve
yaşamı yoktur, organların ilminden ayrı bir resmi ve cismi de
yoktur” (16 Nahl, 2).

İlmin, sahibinden, yani bulunduğu zerreden ayrı ve

gayrı olmadığını kabul edene âlim, inkâr edene kâfir denir.
İlimden âleme geçişte irade beyanı olduğu görülür. İlimden
ibaret olan ruhun tenezzülü, inişi ve âlemleri oluşturması bir
irade beyanını gösterir, Hakk’ın iradesiyle inmiştir. Kulların,
fıtratlarına nakşedilen ilimle, önce melekleri, melekeleri,
yetenekleri sonra azaları, organları, bedeni oluşur. İlmin
açılımının böyle sonuçlanmasıyla ortaya çıkana, zahir olana
biz ‘insan’ deriz. (5)

449
 Umarım, biz de insanlığımızı, israf etmeden, idrak edip
beşeriyetten, nefsaniyetten, kalbe yükselebilir ve sonuçta
ruha yücelebiliriz.

(1) https://www.economist.com/essay/2020/08/20/viruses-have-big-impacts-on-
ecology-and-evolution-as-well-as-human-health
(2) http://www.evreningercekligi.com/blog/atomlardaki-bosluk
(3) The Economist, S. Hawking's answer to a paradox, Aug 26th 2015, BY D.J.P.
(4) D. Bohm, “Wholeness and the Implicate Order”, 1980, Routledge & K. Paul
(5) http://necdetaltinay.blogspot.com/2014/05/insan-insa-edilir.html

450
 Hareket Evrenseldir

Güncel, bilim insanlarınca, geniş kapsamlı kabul gören

Standart Modele göre evren Büyük Patlama ile oluştu. İlk
andaki sıcaklığın, yani hareketin, atom altı parçacıkların
hareketinin, sonsuz olduğu kabul edilir. O andan itibaren,
saniyeler içinde neler olduğu, nelerin oluştuğu bilimsel
araştırmalar sonucunda belirlenmektedir. Uzayın hacmi iki
katına çıkınca sıcaklığın da yarıya düştüğü bilimseldir!
Evrenin, halen, gittikçe artan hızla açıldığı bilinir. Uzay, daha
doğrusu, uzay zaman birleşik alanı, uzam, boşluğunda
hareket eden galaksiler gibi uzam alanı da hareketlidir ve
açılmaktadır. Galaksilerin tümü, Laniakea adıyla bir Süper
Küme, Bağlantısal Bütünsellik oluşturur. Evrenle bütünleşik
insan beynini de Konnektom Bilimi inceler. İnsan, böylece,
evreni ve yaşamı bütünleyen bir parçadır.

Bilmek için yaratılan, bilen ve bildiğini bilen tek canlı

insandır. Bir gözlem olayında, gözlenenin gözlemciye göre
davranışı yalnız insan için geçerlidir. Yalnız gözleyen insan ise
gözlenen foton veya elektronun davranışı değişir, ya yolunu
ya davranışını değiştirir veya seçimini geciktirir. Bunların
hepsi, Kitabımızda, ‘farklılaşarak belirginleşme’, ‘bozunumla
mükemmelleşme’ gibi deyimlerle anlatılır. (21.30-33) Hepsi
sürekli etkileşim ve iletişim içinde bulunan kuvvetlerin halden
hale geçişi ile açıklanmaktadır. Başlıca kuvvetler olarak
elektrik, manyetik ve elektromanyetik kuvvetlerden söz
edilir.

451
 Bu kuvvetler ilk andan itibaren hep vardır, verilmiştir,
sürekli hareket halindedirler ve belirli özelliklere, sıfatlara ve
yeni sıfatlar kazanma yeteneğine sahiptir. Kazanabilecekleri
sıfatlar arasında bilgi saklama ve bilgi işleme gibi yalnız insan
için çok önemli özellikler de vardır. Kuş gibi uçan ve balık gibi
yüzen araçlardan sonra, atomlara bilgi kodlayabilen
moleküller gibi kuantum âleminde elektrik üretip bilgi işleyen
Kuantum Bilgisayarını da ancak insan yapabilir. (1)

“Suretler, ilmin aynidir. Göklerde ve yerde, bir zerre

miktarı ilminden hariç olamaz” (6.59) “Siz, Hakk’ın hıfz
edicilerinden, ilim yüklenebilen kuvvetlerinden, oluştunuz.
Siz, bu güç ve kuvvetlerin cisimlenmiş halisiniz.
Bedenlerinizden soyunmanız halinde durum apaçık görünür.
Cismani organlar, hal lisanı ile yapılanları hatırlar ve açıklar.
Hafıza semavi bir güçtür, yapılanları aşikâr eder .”(6 Enam, 61) (2)

Beyin hücreleri nöronlar ve Zihin Bilimi alanındaki son

bulgular şaşırtıcıdır. “İnsan beyni büyük bir bilgi işlem
merkezi gibi çalışır. Her nöron diğer 15.000 kadar nöron ile
elektriksel haberleşme yapar. Nöronlar, elektrik üretir,
kodlar, mesaj gönderir, mesaj alır, çözümler, anlar ve ilgili
diğer nörona tekrar kodlayıp gönderir. Yani her nöron
günümüzün ‘röle istasyonları’ gibi çalışır. Her insan, bir başka
ilişkiler halinde olan, özel bilgi işlem programları
topluluğudur. Kişi Bilinci, Kozmik Külli Bilinç içinde yer alan,
onun bir parçası olarak çalışan, Cüzî bir bilinçtir. Beyin, en iyi
bilgi işleyen organ değil, ‘Yaşamın’ kendisi ‘Üst Sistemdir’ ve
bilgiyi daha iyi işler. Özgür irade yoktur.”

452
 “Evrenin tüm kuvvetleri, birbirleriyle, matematiksel
olarak modellenebilir ve Bağlantısal Bütünsellik oluşturacak
şekilde bağlıdır. Her nöron ve her zerre birbiriyle sürekli
etkileşim ve iletişim içindedir. Yaşam Sistemi içinde DNA,
RNA ve Proteinler her an birbirlerini değiştirecek şekilde
çalışır. Her şey, her an, bir diğer andan farklı bir ‘hal’
içindedir.” (3)

Sürekli hareketli bir ortamda, hareket halinde,

etkileşim ve iletişim içinde, bulunan ‘kuvvetler’, kendileri
bilgi yüklüdür, buna uygun bir özellik arz eder, bir isim ve bir
sıfat taşırlar. Bu taşıma sürecinde, dolaylı olarak, korona gibi
kendisi canlı olmayan bir ‘bilgi’nin taşınmasına da vesile
olurlar. Hareket edenler ile harekete katılanlar, bireysel ve
bütünsel düzeyde, daima belirli bir amaç içindedirler, tesadüf
yoktur. ‘Rüzgâr bu yönden dört şiddetinde esecek’ deyiminde
olduğu gibi her ‘kuvvetin’, hareketinin bir yönü bir de şiddeti,
gücü veya kudreti vardır. Kuvvetler zıt yönlerde ve dengeli
olmadıkça durağanlık da yoktur. Her yapılan iş potansiyel
enerji olarak tanımlanabilen bu kuvvetlerin kullanımıyla
yapılır. Gıdalardan enerji alınmasının özünde oksijen
atomunun ‘bond’, bağ enerjisinin, gücünün kullanımı vardır.
(4) İşi bitmiş proteinlerin çözülüp, hücre içinde yeni
vitaminlerin üretilmesi işlemleri de atomların bu kimyasal
bağlanma enerjisiyle yapılır.

"Bir düşünün bakalım! Allah'ın azabı yakanıza yapışsa

yahut o saat gelip çatsa, Allah'tan başkasına mı yakarırsınız?
Doğru sözlü iseniz söyleyin!" (6.40)

453
 “La havle ve la kuvvete illa billâh” deyişiyle ‘güç ve
kuvvetin’ yalnız ve sadece Allah’a ait olduğu belirtilir.

Evrensel bağlılık, bağımlılık ve bütünselliğe insan da

zihin, beyin ve bilinciyle dâhil olduğuna göre her şeyin
özünde ve temelinde yer alan ‘kuvvet’ kavramı vardır. Sürekli
iletişim ve etkileşim içinde olan kuvvetlerin izdiham edip
toplanıp maddeleşmesiyle oluştuğumuza göre kendimizi
evrenden ayrı gayrı ve bağımsız düşünemeyiz. Özün özü, ‘Fail
Haktır’. Her kuvvetin salınım, titreşim, yön ve şiddetinin
farklılığı; özelliğinin farklılığına, içerdiği bilginin uygulanışına
göredir. Her ilmin ayrı bir uygulanışı vardır. İlim uygulanırsa
ortaya çıkar, zahir olur ve görünür. Maddeden soyunulması
halinde geriye ilmi kalır. (5)

Umarım biz de vücut, sıfat ve fiilleriyle ortaya çıkan

ilmin Hakkın ilmi olduğunu idrak edebiliriz.
102020

(1) http://necdetaltinay.blogspot.com/2020/04/habbeden-dabbeye-
kendimizi-tanmalyz.html
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2020/03/say-kanunu-say-ve-
ictihat.html
(3) Prof. Dr. Türker Kılıç,
https://www.youtube.com/watch?v=_7HLHNEwq7I
(4) https://tr.wikipedia.org/wiki/Ba%C4%9F_enerjisi
(5) http://necdetaltinay.blogspot.com/2020/05/dogumla-bir-
mevtle-bin-yasa.html

454
 Birlik ve Beraberlik
Âlimler, analiz ve sentezler yapar. Arifler de, zaman
içinde gelişen bir şekilde, bilinenler ile felsefe, bilinenin
felsefesini, yapar. Önem ve öncelik zaman içinde değişse de
bir noktada felsefe yapan arifler, inanç ile ilgili düşünceleri,
belirli bir sonuca bağladı. Kısaca, “Allah vardır, birdir, tektir
ve var olandır!” dendi. İnanç, bir ve tek sonuca bağlandı ama
bilim, sonucu kanıtlamayı sürdürmektedir. Evrenin,
‘Bağlantısal Bütünsellik’ ve bireylerin, ‘Konnektom’
projeleriyle, Âlemle Âdemin de birlik, vahdet, içinde olduğu
kanıtlanmaktadır. Birlik kavramı içinde, ‘vuslatta’, iki varlık
varmış gibi düşündüren, ‘beraberlik’ kavramı olmayabilir.
Kesrette mevcudat arasında beraberlik, vahdette ise birlik söz
konusu olabilir.

“Görme, işitme, dokunma, tat ve koku alma, beş

duyu nedeniyle beş vakit namaz farz olmuştur. Bu duyular,
maddeye yöneltmiş, kalbi işgal etmiş, ilimden ve ruhtan
uzak tutmuş, nur ve huzurdan perdeli kılmışsa namaz, rücu
için tek yol, farz olur. Kalbin nefse açılan kapısının, Sadrın,
kapanması ve ruha açılan Fuat kapısının açılması, nura
yönelmenin odaklanması, idrakin tevhidinin, birliğinin
sağlanması ve Rabbine yaklaşma namazlarının kılınması farz
olur. Bu namazlar, Rab yönüne açılan beş kapıyı, nefse açılan
beş duyu kapılarının tam karşılarında yer alacak şekilde,
oluşturur. Beş vakit namaz kapıları ile kalbe nur girer ve bu
nur zulmeti siler. Her namaz, bir duyuya kefaret oluşturur.”
(11 Hud, 114)

455
 Bünyemizdeki kuark, elektron, nötron, proton,
atom, hidrojen, oksijen su ve DNA moleküllerinden hatta
hücre ve el, ayak gibi organlarımızdan söz edilmez. Bunların
hepsi kendilerini, bizim varlığımıza, ilmimize feda etmiş, fani
olmuş, fena bulmuş, kendilerini ‘bilgi’leriyle teslim etmiş
durumdadır. Her biri bir ‘şey’ iken, özellikleriyle, şeker küpü
gibi, bilgi küpü iken, artık yalnız biz varız, onlar yok.
Bilgileriyle, bizim insanlık ilmimize itaat ederek, tabi olarak,
bize biat etmişlerdir. Hepsi beraberce, bizim birlik ve
bütünlüğümüze delildir, şahittir, kendilerince bize teslim
olmuşlar, bize çalışır, bizi anarlar. Bedenimizde bir biz varız
bir de onlar var gibi ikilik oluşturacak şekilde yokturlar. Bu
bağlı, bağımlı ve bağlantılı halleri, beden dilinde bir anlamda,
onların namazları, vuslatları, miraçlarıdır. Her şey bir ve tek
ilmin uygulaması ise, her şeyin bilgisi ilmine tabi ise, biz
bağımsız ve bağlantısız, hür, olmamızı neye borçluyuz?
Cehalete mi acaba?

“İnsanın fıtratına işitme, anlama, idrak etme ve

davete icabet etme kazınmıştır. Benlik ve bencillik yapması
fıtratları gereğidir. Bu durumda muhatap alınır ve doğru yola
davet edilir. Kesretin vahdet, beraberliğin birlik, olduğunu
anlayarak, bütün içinde, tümde fani olarak, fıtratınız
gereğince yola girin. Fıtratı yok saymak doğru değil.
Yaradılışınız gereğince davete uyun, sülûkta ilerleyin. Var
olup da davet edilen, edilince, yokluk iddia etmez, varlık ile
kabul edip tehir etmeyin, karşılığını alırsınız. Tümde fani
olmak, yokluğun idraki değildir.”

456
 “Sonra kendisine ruhumuzun üflenmesi ve suretimizle
tasviri sebebiyle, insanı, “Başka bir hale girme” haliyle halk
edilmiş olarak inşa eyleriz. İnsanın fıtratından gelen ahdi
misaka uyma hali, bir halden diğer hale geçiş yeteneğidir. Bu
yetenekle insan, evrimsel gelişim alanı olan doğadan
kurtulma ve önce yükselerek, sonra da yer çekiminden
kurtulup, yücelerek hal değişimiyle inşa edilir.”(8 Enfal, 24)

“Her bir ‘şey’in, o şeyi diğerinden ayıran, bir özelliği

vardır. İnsan, insanlığı ile insandır. İnsan, insanlığını
kaybederse, kendisi de kaybolur, ona insan denmez. Her
özellik Hakk’ın vahdaniyetine, birliğine delildir. Gökler ve
yerler adalet ile ayakta durur. Adalet, kesret âleminde
vahdetin gölgesidir. Eşyanın düzeninde yumuşak huyluluk,
birbirleriyle uyumluluk gibi vahdaniyete, birliğe,
beraberlikte birliğe, götüren özellik mevcut olmasa düzen
mevcut olamaz. Birlikten gelen ve hep beraber birliğe
götüren özellik yok olursa, düzen ve düzenlilik hemen
bozulur. İnsan veya insanların, insanlık özelliğini kaybetmesi
durumunda birlik ve beraberlik içinde yaşamaları mümkün
değildir, insanlık düzeni bozulur.” (21 Enbiya, 22)

“Eşyanın tümünü, hakikatini, vasıflarını ve diğer

vücudu olan ve olmayan şeyleri kapsayan, Kur’an aklı olarak
bilinen, kâmil insan istidadını, insanın fıtratında yaratıp
kazıyarak Kur’anı öğretti. Kâmil insan fıtratında toplanmış
olan şey, ayrıntısıyla, fiilen zahir olmuş görünmüştür. Bu
zahir oluş rahmanî rahmet değil rahimî rahmettir.” (55
Rahman, 2) Konuşma yeteneği ile birlikte fıtratına kazınan
akıl, insana özgü, verilmiş, özel bir nimettir.
457
 Gazap ve şehvet kuvvetleriyle hayat çok canlı ve
heyecanlı yaşanır. Konuşma yeteneğiyle tevhit ilmine sahip
olunur, ilim onunla anlatılır, birlik ve beraberlik sağlanır,
sevgi ve muhabbet ortamı oluşturularak, Hakk’ın hakikatinin
idraki sağlanabilir. Gazap ve şehvet kuvvetleri, üstünlük
sağlanıp olumsuzlukları giderilerek, teslim alınır. Böylece,
kalp, akıl vasıtasıyla ilmin kaynağına, ruha, yücelebilir.
Nefsanî ve hayvani düzeyde sahip olunan el, bel ve dile artık
gerek duyulmaz. Her var olan şeyin, Hak’tan hakkını hakça
alması nedeniyle var olduğu idrak edilir. Nutuk kuvvetiyle
alınan haberler, yine nutuk ile isteyene, hak edene yalansız,
apaçık verilir. Fıtrata kazınmış ahide, anlaşmaya ve verilen
söze kalp, dil ve hal diliyle evet denir. Konuşma yeteneği ve
akıl yardımıyla, canlılığın yaratılmışlığının ve insanın inşasının
hikmetine varan kişi, kendini önce sezgiye sonra ilhama
bırakabilir. Her şey ve herkes ile beraberce birlik içinde oluş,
görünen kesretin vahdet oluşu, idrak edilebilir.

Umarım, biz de hep beraber, herkes ve her şey ile tüm

mevcudat ile birlikte, Bir Vücut içinde fiiliyle fail, sıfatıyla
mevsuf ve vücuduyla mevcut, olduğumuzun idrakine
erebiliriz. 27112020

458
 Beslenme Süreci

Beslenme, sağlıklı yaşam amacıyla besin unsurlarının,

sindirim sistemi yoluyla vücuda alınmasıdır. Bu, sağlıklı
yaşam için, ‘müzik ruhun’, ‘ilim kalbin’ gıdasıdır deyimlerini
de çağrıştırır. Canlılar, enerjiyi kullanma yeteneği olan
metabolizmaya sahiptir; enerjiyi, moleküler düzeyde,
formunu değiştirerek kullanır. Gerçek nefes alma, hücrede
oksijenin kullanımı, gerçek beslenme de hücre içinde ihtiyaç
duyulan proteinlerin, alınan besinlerden üretilmesidir. İnsan,
‘bilinç’ üreten canlıdır, beslenmesi amaca uygun olmalıdır.
Her şey insan için insan Hak içindir, Hak, bilinçle bilinmelidir.
Halk ediliş, yaratılış ve ruhla dirilerek yüceliş, varoluşta üç
aşamadır. Her şey, bir bilginin uygulanmış halidir. Bilgi
enerjidir, beslenmenin temelinde halden hale geçebilen bilgi
veya ilim vardır denebilir.

“Kendilerine zulmedenler, ‘nefsin gıdasını isteriz’

dediler. Ruhun huzuru yerine, Allah’ın sıfatlarıyla
sıfatlanmak yerine, nefislerinin huzurunu isteyip, nefis
sıfatlarıyla sıfatlandılar. Ruhun lütfünden mahrum olarak,
daha dar ve paylaştıkça veya zamanla azalan, nefsanî ve
heves ettikleri nimetleri tercih ettiler.” (2 Bakara, 59)

“Hayatı ve beslenmeyi anlamak için proteinleri

anlamak şarttır. Proteinler 20 farklı amino asit zincirinden
oluşur. Proteinin neyi nasıl yaptığı, onun şekline bağlıdır.
Proteinin şekli, onun işini, fonksiyonunu belirler. Belirli bir
proteini üretmek için, amino asit zincirlerini, ‘Protein Üreten
Proteinler’ nasıl kullanıyorsa öyle kullanmak gerekir. Hem
aynı atomları ve yapı taşlarını kullanmak hem de aynı şekilde
şekillendirmek şarttır. Bu işlemde bilgisayarların yardımı
kaçınılmazdır.”
459
 “Laboratuarda bir proteinin şeklinin tahmini için
Yapay Zekâ Bilgisayarları kullanılır. Makul düzeyde karmaşık
bir proteinin alabileceği alternatif şekiller ise 10 üzeri 300
(10300) sayısı kadardır. Çünkü proteinin şeklinin, atomlarının
kendi aralarındaki ve bulundukları hücre ortamındaki, su ve
diğer atom, enzim, yapı taşları ve moleküller arasındaki
etkileşimlerden etkilendiği bilinmektedir. Alternatifler
değerlendirilirken, sezgilerin kullanıldığı da bir gerçektir ve
aynı nitelik Yapay Zekâya da öğretilir. Sezgisel kararlar,
alternatif yolların değerlendirilmesinde, ‘kısa yollar’ olarak
tanımlanan yorumlardır.” (1)

Yukarıdaki bilimsel makalenin incelenmesi ilginç

fikirlere götürebilir. Bilimsel tahminlere göre evrendeki
toplam atom sayısı 10170 kadardır. Sayının değeri 10 kat
artırılırsa sayı 10171 olur ve ‘Bilinen Evrendeki Atom Sayısının’
10 katı demektir. Işığın bir yılda kat ettiği yola 1 Işık Yılı
uzaklık denmesi gibi bu sayıyı ‘Evrendeki Atom Sayısı – EAS’
olarak tanımlayabiliriz. Bir EAS bilinen evrendeki tüm
atomların sayısı, 10 EAS ise bilinen evrenin atomlarının 10
katı olur. Ancak iş proteinlerin alabileceği şekil sayısı 10300 e
geldiğinde gene okunamaz büyüklükte bir sayı bulunmuş
olur. İnsan aklı zorlansa da bu sayıların büyüklüğünü bir an
için olsun akılda tutmakta yarar vardır. Çünkü bu sayı bir
‘olasılık’ sayısıdır, alternatiflerin, alternatif yolların sayısıdır.
Zar atımında hepsinin aynı gelme olasılığıdır. Bilgisayarda
işlem yapmak istediğimiz bir sayıdır. Bu kadar işlemi
yapabilen bir Yapay Zekâ Robotu ile ancak protein
yapılabileceğini gösterir. Bu işlem miktarına ‘Sezgisel
Kararlar’ verme yeteneğinin de eklenmesi ayrıca şarttır.
Niceliksel kararlara nitelik de eklenmelidir. Kuantum
Bilgisayarından beklenen işlem hacmi bu kadar büyüktür.

460
 İşin önemi ve büyüklüğü, yapmaya ve üretmeye
çalışınca çıkmaktadır. Aynı proteini sürekli üretebilen bir
protein, her seferinde zarları aynı atıyor ve hepsinin, örneğin
‘altı’, gelmesini sağlıyor demektir. Bilim ilerledikçe haşyetimiz
artıyor denebilir.
Beslenme süreci, güneş ışığının şekere
dönüştürülmesiyle başlar. Klorofil molekülü, güneş enerjisini,
ışığını, elektromanyetik dalgasını, elektromanyetik enerjisini,
itim-çekim kuvvetini, şekere çevirir ve neden, niçin, nasıl,
sorulmaz. Şeker molekülünün oksijeni, hücrede, mitokondri
molekülü içinde, koparılır ve hücreye ‘bağ enerjisi’
kazandırılır. Bu enerji, gerçek nefes alma işlemidir ve oksijen
atomu, karbon atomuyla birleşip, karbondioksit olarak
ciğerlerde temizlenir. Açığa çıkan bağ enerjisi, hücredeki
‘Molekül Yapan Moleküllerce’ üretim sürecinde kullanılır.
DNA’dan alınan reçeteye uygun olarak, ihtiyaç duyulan diğer
moleküller üretilir. Her canlı hücre, dışarıdan alınan
elementler, çinko, magnezyum ve demir gibi metaller, enzim,
vitamin ve proteinlerle, ihtiyaç duyulan moleküllerin
üretildiği büyük ve geniş bir fabrikadır. Protein üretimi için
DNA’daki genetik bilgi, tek zincirli bir ‘Haberci RNA’sı
oluşturulup üzerine yazılır, ‘Taşıyıcı RNA’ ile taşınır,
‘Ribozomsal RNA’ tarafından ‘Ribozom’ organzeline,
parçacığına teslim edilince, protein anında sentezlenir.
Verilen irade ile hücre içinde bu iş, göz açıp kapama kadar
basittir.

İnsan, bedensel ve zihinsel gelişimle reşit olur.

Bedensel gelişim, hormonsal dengeyi gösterir.(2) Zihinsel
gelişim ise beynin, elektrik akımlarıyla, düşünce, bilinç
üretimidir. İnsan bedeninde, hangi mesajı diğer hücrelere
taşıyacak, hangi hormonun, hangi atomlardan yapıldığını,
nerede ve nasıl üretildiğini, Biyolojiden, yeni öğrendik.(3)
461
 Nöron hücrelerimizde, hangi molekülün, nasıl elektrik
ürettiğini ve nasıl kodlayarak mesaj yükleyip diğer hücreye
gönderdiğini de Nörolojiden yeni öğrendik. Oysa canlılar bu
işleri binlerce yıldır yapmaktadır. DNA maddeye hükmeder ve
hücrelere ne zaman, ne yapacaklarını bildirir. Moleküler
Biyoloji, protein, hormon ve elektronik mesaj üretimiyle bize
‘Verilmiş İrade’ ortamını yaşatabilir. Binlerce yıl önce,
moleküller, elektrik üretip kodlamayı biliyor ve kullanıyordu.
Bir hafta önce yayınlanan bir makaleden anlıyoruz ki on
milyarlarca evrenin atomlarının toplam sayısı kadar olasılıkla,
proteinler anında üretilmekte ve beslenmemize
sunulmaktadır.

Umarım, biz de, çok kısa zamanda, şaşmayan bir

düzenlilik içinde, aksamadan işleyen Âlemin düzeninin
ihtişamını haşyetle anlar, iradenin kaynağını idrak edebiliriz.
10122020

(1) https://www.economist.com/science-and-technology/2020/11/30/how-
do-proteins-fold
(2) https://www.vitaminler.com/bilgi-bankasi/hormon-nedir-ne-ise-
yarar
(3) https://www.google.com/search?q=hormon+nedir&oq=hormon&aqs
=chrome.5.69i57j0l7.6023j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8

462
 Resulün Mührü
Resulümüz Ahmet-i Mahmut-u Muhammed Mustafa
(S.A.V.) insanlık tarihine önemli bir katkıda bulunmuş ve
katkısına mührünü vurmuştur. İnsanlık tarihi, Âdem ile başlar
Resul ile Hakk’a ulaşır. Bu ulaşım yolu diğer bütün yolların
özeti ve özüdür. Halkı Hakka ulaştırır ama yolu ve yöntemi
kendine özgüdür. İnsan olmanın düzeni ve insanlığın
kullanma kılavuzu olan ‘Kuran’ resule inmiş ve yaşamında
uygulamıştır. Ayetlerin, Âlemde ve Âdemde özel yerleri
vardır, bakılırsa, yerleri bulunup görülebilir.

Ayetlerin bir kısmı “Muhkem”, anlamı değişmez ve

değiştirilemez; bir kısmı da “Teşbih” edici yani teşbihlere
dayanan, hikâyeler gibi anlatılan, olarak açıklanabilir. Bu
gerçeği bildiren ayet de vardır zaten. Bu nedenle olacak, en
azından bazıları için, ayetler kadar Resulün açıklamaları da
önem kazanabilir. Yerine, zamanına ve ilgili olaylara göre
ayetlerin önem ve anlamları değişebilir. Marifet, teşbihleri
muhkemler ile aynı anlama getirebilmektir. Günümüze kadar
gelen açıklamalara bakıldığında ayetlerin toplumsal
anlamlarında çok farklılıklar olduğu görülebilir. Sosyal yaşantı
ve topluluklar farklı yorumlara ulaşabilir. Oysa bireysel
düzeyde yapılan açıklamalarda hiçbir fark görülemez.
Günümüz âşıklarından, Yunus ve Mevlana’ya, Resule kadar
en ufak ayrılık mümkün değildir. Elden ele, ağızdan kulağa
geçen mektup ve mesaj aynıdır ama zarfı farklı olabilir. Her
yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır. Süt ve maya aynı olduğu
sürece, yoğurt aynı olduktan sonra herkes farklı yiyebilir.
Nasıl yenirse yensin yoğurdun etkisi aynıdır.

463
 “Her şey ilminin aynıdır; şeyin, ilminden ayrı ne ismi
ne cismi ne de resmi olabilir” ayettir. Bilim de aynı gerçeğe
gelmiştir. Her ‘şey’, ‘infosunun’ deposudur, ilminin aynıdır.
Şey, kara deliğe düşse info kaybolmaz, yeniden diriliş için,
bilgisi kalır. Canlıların özellikleri DNA’larına genetik bilgi
olarak konmuştur. İnsan ise “Fıtrat” ile ayrıca donatılmıştır.
Herkes fıtratına kazınanları gerçekleştirir. DNA ve Fıtrat,
yaşamın koşullarına göre açılım gösterip, içindekileri ortaya
koyar. Batında ne varsa zahire o çıkar. Belki de Halk zahir,
Hak batın denmesinin nedeni budur. Halk, aynen Hak’tır da
denir. Her şey Hakk’ın ilminden hakkını, Hakça aldığı için,
aldığı kadar, aldığı şekilde, var olur. ‘İlim, Hakk’ın gölgesidir,
delilidir’.

Resul ile Hak arasında geçen hadislerden biri “Sen

olmasaydın Âlemi yaratmazdım” deyimidir. Âdem, ilk insan
ve ilk peygamber olarak bilinse de, “Âdem, Muhammed’in
nurundan yaratılmıştır” denir. Ruhun nuru olur, ışığın
aydınlığı gibi. Bu açıdan bakıldığında tüm madde için “Beden-i
Muhammed’i”, tüm mana için “Ruh-u Muhammed’i”
denmesi normaldir. “Mana” tüm ilim, idrak ve iradeyi
kapsayabilir. “Madde” ise mananın görünür hali olabilir.
Kısaca, mana tüm kuvvetlerin toplamı; madde de kuvvetlerin
ortaya çıkışı, potansiyelin kinetiğe dönüşümü, olabilir.
Bilimsel bulgular da maddenin, kuvvetlerin Higgs bozonu
içinde toplanmasından oluştuğunu kanıtlamıştır. Benzer
anlamda ‘kalbin, izdiham eden kuvvetlerden oluştuğu'
ayetlerde belirtilir.

464
 Vakum ortamında var olup yok olan zerrelerden
birinin ani genişlemesiyle evrenin oluştuğunun bilimsel
kanıtları bulunmuştur. Ayet ise ‘var olsun yok olsun eğlence
olsun diye yaratılmadı her şeyin bir amacı vardır’ der.

Rivayete göre, Mekke’nin fethinden sonra sıra

Kâbe’deki putların kırımına gelir. Hz. Ali ile Resul alt kattaki
küçük putları kırar ve sıra yukarıdaki büyük puttadır. Ali, ‘ya
Allah’ın resulü çık omzuma kır büyük putu’ der. Resul ‘ya Ali
sen beni çekemezsin, kaldıramazsın sen çık da kır’ der. Ali,
Nebi’nin omzuna çıkınca, nübüvvet mührünü görür, başı göğe
değer ve büyük putu anında kırılır. Rivayet edildiğine göre o,
‘benlik putu’ idi. Bütün savaşlardan sonra Müslümanlar,
kâfirlerle yapılan savaşlardan rahata erince; Resul, ‘sıra geldi
savaşların en büyüğüne, Nefis mücadelesine’ demiştir.
Kâbe’nin içindeki eylem böylece dışarıya aksetmiştir.

Somut anlayış ve anlamların, soyut anlatımları çok

gizemlidir. Beden Mekke’sindeki Kalp, Kâbe’yi anımsatabilir.
Mekke’den Medine’ye hicret de, Dünya telaşından beyinsel
düşünce aktivitelerine göç edip, bilinçlenmeye geçme olabilir.
Bilinçlendikten sonra, idrakten idraksizliği görüp,
idraksizlikten idraki görebilir insan. Yaşamak için
yaşayanlardan bazıları, yücelmeyi amaç edinebilir. Benliğinin
farkına varan bazıları da benliğinin ötesini merak etmeyebilir.
Çokluk içinde, diğer mevcudatla birlikte, uyum içinde, mutlu
olabilir. Kesretin Vahdet olduğuna kulak vermeyebilir.
Nefsiyle barışık yaşamak en kolayıdır.

465
 Savaşların ve mücadelenin en büyüğü olduğu söylenen
‘cihat’ olayına girmek; gerçekten azim, kararlılık, cesaret,
kendini vermek, adamak, tabi olmayı gerektirebilir. Üstat,
dirilmez, yetkililerce ‘diriltilir’ de üstat olur.

“Mitokondrilerinde mutasyona uğrayan bir gen,

genellikle, 20 veya 30 yaşlarındaki erkekleri, 30 veya 50 binde
bir ihtimalle, retina hücrelerini öldürerek, kör eder. Konu
Genetik Mühendislik konusudur. Mutasyona uğrayan genin,
normali ile değiştirilmesi düşünülür. Virüslerin hücreye girip
genlerini DNA’lara kopyalamasından yararlanılır. Bir virüs ele
alınır ve kendini kopyalayamasın diye de önce kısırlaştırılır.
Kısır virüse normal gen yüklenir. Virüs gözün retinasına
enjekte edilir. Hastanın bir gözüne enjekte edilse de virüsün,
hastanın optik sinirlerini kullanarak, diğer göze de geçtiği ve
onu da iyileştirdiği görülür.” (1) Bu hafta yayınlanan bu
bilimsel makale, insanın doğal olanı araç olarak kullanımı
konusunda sınır tanımadığını gösterebilir. Cansız, yeni bir
virüs yaratmak yerine, var olanı, mevcut olanı, verilen aklıyla,
amacına uygun kullanmada sınır yok. “Nimetlerle kendimi
sevdirdim” ayetine uygun bir davranış. Bir adım ötesi
nimetleri vereni aramaktır.

Varsan eğer, baktırır, besletir hepsini / Çık aradan, bakıp da

bildirir, kendini!
Umarım biz de Nübüvvet Mührünü görebilenlerden
olabiliriz. 19122020

(1) https://www.economist.com/science-and-technology/2020/12/12/a-
failed-study-shows-a-promising-treatment-for-blindness

466
 Nefes Kuvvettir
“Kaostan düzene” deyimi iyi bilinir. İlk bakışta kaos,
karmakarışık gibi gelse de aslında “anlaşılması zor, ilâhî
denebilecek kadar, karmaşık düzen” anlamındadır. Uzay
zamanın en başında tam bir kaos varken, zaman içinde,
gittikçe farklılaşan bir başka düzene geçiş söz konusudur
denebilir. Entropi kavramına göre bir bozulma beklenirken
sadece bir başka düzene geçiş olduğu bilimsel gözlem
olmaktadır. Eğer uzay zaman kavramına göre evrenin,
mevcut katsayılar içinde, nefes alışıyla sonsuza dek süreceği
öngörülüyorsa “Her anda bir şe’nde” kavramı akla gelebilir.

Aldığı her gıda insana ‘güçlü kuvvet’ verir. Yediği

besinler, aldığı nefes, içtiği su, okuduğu kitap, edindiği
bilgiler, gücüne güç katar. Açık sistem olan insanın
çevresinden aldığı her şey ‘girdi’ veya ‘gıda’dır, kuvvettir. Her
besin belirli koşullar altında alınır, işlenir ve daha güçlü
kuvvetlere dönüştürülür. Bedensel, maddî güç de olsa,
beyinsel güç de olsa, tüm ‘güçlü kuvvetler’ girdidir. Bünyede,
bedensel veya zihinsel işleme sürecinden geçirilip çevreye
çeşitli çıktı verilir; üretim, işleme, tüketim süreklidir.
Vücudumuzda en küçük birim denebilecek atomlardan oluşan
bir molekülün bir başka molekülü üretip kodladığı ve bunu,
hücrenin içindeki, ‘seri üretim yapan molekül üretme
fabrikasına’ gönderip aynı proteinden çok miktarda üretim
yapılmasını sağladığı bir gerçektir. Beslenmek, hava, su ve
ateşten çeşitli katkılar alarak güçlü kuvvetimizi geliştirmek
zorundayız. Bu kapsamdaki bütün eylem ve olayların tümü
bir kuvvet ‘iletişim ve etkileşimidir’.

467
 “Beden arzında, bireysel tedbir ve bedensel ameller
sayesinde, yaşanabilecek ortam hazırlanmıştır. Kalp seması
ise sabır, şükür, tevekkül, bağışlama ve muhabbet makamıyla
birlikte bilgi, hikmet ve hakikatler ile donatılmıştır. Hakikat
nuru, vehim ve kuruntudan korunmuştur. Vücutta bir şey
yoktur. Her şeyin hazinesi indimizde, katımızdadır. Önce
sureti, şekli ve resmi, külli akılda külli veçhesiyle, her
yönüyle, kaza âleminde resmi çizilir. Sonra, sebepleriyle
birlikte, levha-i mahfuzdaki, muhafaza altındaki, gaip
âlemindeki görüntüsüyle, külli nefis âleminde görüntülenir.
Daha sonra ayrı ve farklı bir birim olarak ölçülerine göre,
miktarına ve vasıflarına uygun, levha-i kader ve dünya
semasında görüntülenir. Kısaca, külliden cüze, (plan, proje,
program ve bütçesine) her şey tasarımına uygun
gerçekleştirilir. Her şey belirli ölçüde, şekilde, yerde ve
zamanda kendine özgü yaradılış ile indirilir. İlahi nefes
rüzgârları, hikmet ve bilgi aşılayıcı, kalplere sefalar verici ve
tecellilerin kabulüne hazırlayıcı olacak şekilde estirildi. Ruh
göğünden hakiki ilimler suyu, (ilim yüklü enerji, aslında enerji
yüklü ilim, bilgi enerjidir) indirilerek insanlar ihya edildi. İhya
edilmezden önce insanın ilim hazinesi yoktu. Hayat-ı ilmiye,
ilmin hayatı, suyuyla fıtrat makamında kıyam ederek, ayağa
kalkarak, hakiki hayat ile ihya edilir, insan dirilir. Vahdette
fâni kılmakla da öldürürüz. Sizin fenanızdan sonra, baki olan
vücutları vâris olanlar; ancak biziz.” (15 Hicr, 21-23)
Rüzgârlar, yağmurla suyu dağıtır, suyun ve ışığın, enerjinin,
klorofille şekere dönüşümünü sağlar. Verilen nefesle de
enerji hücrelerde yakılarak bedene canlılık kazandırılır.

468
 Kalp, ‘Evren Balonu’ dâhil her şeyi içine alır, Hakkın
Arşıdır, arş-ı Allah’tır. Hakkın gölgesi, yokluk aynasındaki
görüntüsü olan ilim, düzen, yasalar, evrene indirildiği için her
şey sırasıyla oluşur, oluşmaktadır. Kalp ilk oluşan evdir,
Kâbe’dir, tüm varlık için, her şey için barınaktır. İlim, kalbe
üflenen Ruh, Evrensel İlahî Nefes, özelliği olan enerji, olduğu
için her şey, hareket ve özelliklerini ilimden alır. Ruhun
nuruna, diğer bir deyişle ilmin idrakine, eren kişi; kesrette,
evrenin veya kalbin bir yerinde, bir ‘şey’ ile maddî ve nefsanî;
her yerinde, vahdette, tümünde, ise ruhanî, rahimsi değil
rahmanî, bütünsel bilgilere ulaşmış demektir. İlk verilen
kutsal nefes veya üflenen ruhun, ilmin, idrakinde olan insan;
kuruntudan, şeytandan arınmış olur. ‘Küresel Nefes’,
rüzgârlar, yağmurla suyu dağıtır, suyun ve ışığın, enerjinin,
klorofille şekere dönüşümünü sağlar. ‘Bireysel Nefesle’ de
enerji hücrede yakılıp bedene canlılık kazandırılır.

“İyi ile kötüyü ayırma günü ertelenir. Büyük kıyamet

gelir çatarsa şiddetli yel ile nefsanî güç yıldızları söner, ruhun
nurunun etkisiyle akıl seması yarılır, sıfat tecellisiyle nefis
sıfatı dağları, zatın tecellisiyle de nefis, kalp, akıl ve ruh
dağları ve onlarda bulunan eşyanın tümü fani olup savrulur.
Fenadan sonra beka halinde yeniden ihya ile neşredici
resuller ortaya çıktığında, o resuller cemden sonra fark vakti
için ertelenir, o da beka hali olan cem vaktinden o vakte
kadar ertelenmiştir.” (77 Mürselat, 13) Akıl semasına verilen
nefes ile ‘şiddetli yel’ farklıdır. Nefes ile yaşam başlar ve
devam eder. Güneşin patlamasıyla oluşan yel ile Dünya
üzerindeki yaşam sona erer. Yeniden inşa olan baki kalabilir.

469
 “Arzu ve isteklerinin şiddetli olması halinde, istidadı
olanların nefisleri çamurunu, terbiye ederek ve arındırarak,
kutsallık yönüne uçuşan kuşlar haline getirir, sohbetlerinin
bereketiyle, hakiki hayat nefesi ve ilahi ilim nefesini
nefyederim, üflerim. Derhal Allah'ın izni ile şevk ve himmet
kanatlarıyla Hak tarafına uçucu diri bir nefis olur.” (3 Ali
İmran, 49)

“Ey insan sen, mevt ile rabbine gitmekte say ve içtihat

edicisin, yani «Nefeslerin, eceline doğru atılan adımlar
kadar» denildiği gibi nefeslerinle rabbine süratle gidicisin.
Yahut rabbine gidici olduğun halde hayır ve şer amelde ciddi,
gerçekten çalışıp, işleyen ve içtihat edicisin. Sen, bu
çalışmanla Rabbinle buluşan olursun.” (84 İnşikak, 6)

“Kalbin ruha en yakın yerine ‘ufku mübin’, ‘açık ve

aşikâr ufuk’ denir. Kalp seması ise sabır, şükür, tevekkül,
bağışlama ve muhabbetle birlikte bilgi, hikmet ve hakikatler
ile donatılmıştır. Hakikat nuru, vehim ve kuruntudan
korunmuştur. Kalbin ruh ile yakınlık, dostluk kurulan bu
yerde, resul, kutsal nefes ile temas kurdu.” (81 Tekvir, 23-25)

Gerek Bireysel gerekse Evrensel ve Küresel düzeyde,

İlahî Nefes, insan ve âleme, canlılık ve Hakkın ruhuyla diriliş
amacıyla, üflenerek verilmiştir.

Umarım biz de İlahi Nefese kavuşup yeniden

dirilebiliriz.

470
 Eşyanın Hakikati
Bir kişiyi tanımak başka şey o kişinin sırlarına da talip
olmak bambaşka şeydir. Tasavvuf, evrenin sırlarına talip
olmaktır. Sır herkese verilmeyeceğine göre evren de sırrının
kendinde kalmasını seçebilir. Yedi kat gök, yedi kat dünya ve
yedi kat atmosferden söz edilir. Ayetlerin de açıklamaları
makam ve mertebelerine göre olabilir. Herkesin anladığı
anlam başka, az kişinin anlayabildiği anlam başka, hakikat
olarak idrak edilen bambaşka olabilir. Hakikat, evrenin
bilimsel gerçeklerinin bulunması, bilinmesi ve idrakinden
öteye, bilinen gerçeklerin ardındaki sezilen gerçek olabilir.
Madde ve enerjinin oluşum, gelişim ve girişimlerini hatta tüm
iletişim ve etkileşimleriyle anlamak zor olabilir. Basiretle
bunların ardını görebilmek daha da zor olabilir. Bu açıdan
tasavvuf sabır, sebat ve tefekkür işidir denebilir. Tevhit
ilmidir deyip ayetleri birleştirmek kolaydır, bilimsel bulgularla
evreni anlamak da kolaydır. Bilimsel bulgularla iman
edilenleri kanıtlayıp birleştirmek, tevhit etmek zor olabilir.
İnsan, beden ve ruhundan sorumlu ve yetkilidir. Yetkilerini
alıp zevk edip sorumsuzluk olmaz.

Özetle, “Sakfı merfu', levha-i mahfuza, saklı ve

korunaklı levhaya, levha-i kaderden, suretler ve ahkâm nazil
olan, sema-i dünyadır. Dünya semasına nüzulden, aşağı
inişten, sonra cansız şeylerde, hululü, içine gizlice girişi ile
şahadet âleminde zahir, aşikâr, olur. Bu da insandaki mahal-i
hayal, tasavvur merkezi, mesabesinde olup mahıv ve ispat,
var oluş yok oluş, levhasıdır.” (52.5)

471
 Kader levhasından, saklı levhaya suretler, şekiller ve
ahkâm, düzen, inen dünya semasına ‘Sakfı Merfu’ denir.
Dünya semasına inişten sonra cansız şeylere dönüşüyle, içine
gizlice girişiyle, görünür âlemde zahir, aşikâr, oluş başlar. Bu
da insandaki hayal merkezinde var oluşa benzer olup, mahıv
ve ispat levhasıdır, var olma ve yok olma levhasıdır. Levha
kavramlarının daha iyi anlaşılması için aşı geliştirme
çalışmalarına bakılabilir. Virüsün DNA’sında ‘Bağlantı Genini’
oluşturan ‘DNA Levhasına’, aşı üretimi sırasında, çeşitli enzim
ve moleküllerden trilyonlarca eklenir, böylece, virüsün
‘haberci RNA’sı’ virüsün kendisini ürettiremez.

İnsan, aklını kullanırsa eğer, cansız şeylerin, ‘yokluktan

boşlukta var oluş ve yok oluş’ gerçeğini, hayal ve tasavvur
edip, deneyebilir ve gözlemleyebilir. Bilimsel deneye göre boş
bir ‘vakum’ ortamında saniyenin dört kere milyarda birinde,
10-40ında, yokluktan boşluğa, parlayıp çıkan pozitron-elektron
çifti ‘var olur yok olur’, çıkıp kaybolur. Parlayıp çıkan
parçacıklardan birinin ani şişmesi sonucu evrenin oluşması ise
diğer bir bilimsel kuramdır.
https://www.youtube.com/watch?v=FYf7af2tb5U : “Yokluktan
enerji var olabilir!”

“Bahri mescur, ‘Boşluk Denizi’, adı geçen ruh, ilim ve

cansızlarla ispat olunan eşyanın kâffesinin, tümünün zahir
olduğu, ortaya çıktığı, suretlerle dolu olan heyuladır. Boşluk
Denizi, eşyanın tümünün zahir olduğu, göründüğü, suretlerle
dolu olan heyuladır, görkemli büyüklüktür.” (52.6)

472
 Yokluktan var olup boşluğa çıkan eşya, ilmin
uygulanmış halleriyle, boşluk denizini, kesret âlemini,
oluşturacak şekilde, görkemli büyüklükte, doldurur. Var olup
yok olan elektron-pozitron çiftinin arasındaki boş olasılık
denizinin sabit kalması nedeniyle elektronun elektrik yükü
sabittir. Bu sabit milyarda bir az veya çok olsa atom ve eşya
oluşamaz. Bilimsel bulgulara göre bir atomun da % 99, 9 (12
adet 9)u boştur ve dolu alanın da neyle dolu olduğu bilinmez.
Belirli küçük Higgs alanları içinde toplanan, toplaşan
‘kuvvetlerle dolu uzay zaman boşluğu’ kütle ve madde
oluşturur. Enerjinin toplaşıp dönüşümüyle oluşan madde yine
enerjiye dönüşebilir.

“Ruh seması, sıfat yollarının kaynağıdır. Her sıfat o

sıfatı izleyenleri ruh semasına götürür ve kavuşturur. Her hal
ve makamdan ruh semasına bir kapı vardır.” (51.7) Her
bilimsel özellik, yani sıfat, bir ilmin uygulanışından
kaynaklanır. Fizik ilminin ‘Sicim Teorisine’ göre her zerre,
farklı bir ‘titreşim ilmeğidir’, belirli özellikleri vardır, diğer
ilmekten farklıdır, özellikleri, sıfatları, kendine özgüdür. Her
şey bir ilmin uygulamasıdır, özellikleri, isim ve sıfatları bir
diğerinden farklıdır, tagayyür etmiştir, faklılaşarak
belirginleşmiştir. Her zerre, var olduğu için yer tutmaz,
tesadüfen kullanılmaz; belirli bir amaç için kullanılacağından
var edilmiş, bir yer ve önem verilmiştir.

“Tabiattan soyunanlar, sıfat ilimlerinde ve

cennetlerindedir.” (51.15) Maddeden soyunmak, maddenin
hakikatini idrak edip geride bırakmakla olur.

473
 Her maddenin, bir bilimsel özellikle var olduğunun
bilinmesi ve ilme götürmesiyle amacına ulaştığını anlamak
gerekir. Madde esaretinden kurtulmak, mana âleminde,
kalpte, duyguları yaşamak ancak gerektiğinde, esiri olmadan,
maddeyi kullanmaktır.

“Zahir bedende, ilahi sıfatları zahir oldukları yerde,

müşahede eden yakin sahipleri için ilahi isim ve sıfatları
ortaya çıkaran deliller vardır. İlahi isim ve sıfatların
tecellisinde nefislerinizde de ayetler, deliller vardır. Siz inkâr
edip de görmüyorsunuz. Âlem semasında maddi rızkınız
olduğu gibi ruh semasında da manevi rızkınız olan ilimler ile
bunların idrakiyle oluşacak büyük kıyamet vardır. Semada,
arz ve nefsin delillerinin, yüz ve suretlerinin semada
bulunması haktır. Sizin nutkunuz gibi haktır.” (51.20-23) Her
zerre itişsel ve çekimsel bir ‘kuvvet’ olarak kendine özgü isim
ve sıfatla vardır. Bunları müşahede eden ‘düşünen akıl’
sahipleri ruha, ilme yaklaşır. Bu isim ve sıfatlar ilahidir,
zerreler de onların delilleridir, tecellileridir. Böylece bedensel
nefsanî oluşumlarda ilimsel deliller vardır. Semada, ruh
âleminde, ilim ortamında, beden ve arzın delilleri vardır.
Örneğin, DNA genlerinde milyonlarca yıllık atmosferin karbon
izleri vardır. Fosillerin yaşı bu Karbon izinden saptanır. Ayrıca,
canlı bedenlerin yapı taşlarında, Güneşten önce sönen
Süpernovanın üretimi olan altın, gümüş ve demir gibi ağır
metaller vardır. Günün canlıları geçmişin izlerini ve delillerini
taşır.

Umarım, eşyanın hakikatini biz de idrak edebiliriz. 10012021

474
 Güzellik Hak’tandır
“Din, güzel ahlaktır” bütünleştiricidir. “İnkâr edenler,
devenin yaradılışının, semanın yüksek yüceliğinin, dağların
dikilişinin, arzın yüzeyinin, özelliklerine bakıp görüp idrak
etmiyorlar mı? Yani güzellik içinde zahir olan, açığa çıkan
eserlere bakıp ibret almıyorlar mı? Apaçık eserlerden vuslat,
kavuşma ve sıfat tecellisine ulaşmaları gerekir.” (88 Gaşiye,
17) Sanki gördüğü eserlerin güzelliğini idrak edenler
güzelleşirler, eserleşirler!

Yerinde, zamanında ve dozunda düzenli bir şekilde

ihtiyaçları karşılanan nefis güzelleşir, tatmin olur, nefis bir
durumda çalışır. Sorunlarını böylece çözen kalp artık ruhun
nurundan, ilmin idrak ve aydınlığından, yararlanır. Ruhun
nurunu zevk eden kalp yeniden doğar. Aklın ve kalbin, nefsin
emrinde çalıştığı dönemde, etkinlikleri çok azdır. Bu dönem
gözden geçirildiğinde her ikisinin de fonksiyonunun farklı
olduğu görülür. Nefsanî zevklerin artmasına ve biraz duygu
katılmasına katkı sağlarlar. Oysa yeniden doğuş ile
fonksiyonları tamamen değişir. Kalp ruha nefis de kalbe
hayran kalır, eserleşirler.

“Kalpleriniz, ruh nuruyla, ilmin idrakiyle, hayat

bulunca, his uykusundan uyanıp, kutsal âlem fezasında
dağılıp yaşarsınız.” (25.47) “Ruhani güçler âlemine, sizi
temizleyen pak ilim suyunu indirdik.” (25.48, 49) O ilim
suyu, hakikatlerin, unutulmuş olan ahitlerin, verilen
sözlerin, kavuşmanın ve aslın güzelliğinin hatırlanması için
indirilmiştir.”

475
 “İlim, suretler, şekiller ve misaller verilerek anlatılmış
ama insanlar suret, şekil ve misallerde kalmıştır. İnsan, celal
perdelerindeki rahmani rahmet suretlerini görür ama rahimsi
rahmeti düşünüp ilmi idrak edemez, küçümser, horlar.” (25
Furkan, 50)

Bilen, bildiğini bilen, farkında olan yalnız insandır.

“Âdemoğullarını, nutuk ve temyiz, ayırt etme, akıl ve ilim
sahibi olmakla takdir ettik, terkim eyledik, sıfat, işaret,
kerem, ikram sahibi yaptık. Dünya ve ahrete ilişkin her türlü
ihtiyaçlarını talep ve elde etmeleri için kara ve denizlerde
gezdirdik, sebeplerini onlara kolay kıldık. Âdemoğluna,
başka mahlûklara verilmeyen değişik cins, rızıklar verdik.
Onları mahlûkatımızın çoğundan üstün kıldık. Âdem, yakin
kılındı, tevhit ile donatıldı, ruh ve cesetten oluşturuldu,
kemalin talebinde ruh ile cesette terakki ettirildi; ruh ve
bedende yürütülerek ervah, ruhlar, ilim âlemi denizinde ve
cisim âlemi arzında ilerletildi. Ayrıca ilim ve bilgilerin en
güzeliyle rızıklaştırılıp tüm mahlûklara üstün kılındı.” (17.70;
2.30) İnsana, konuşma yeteneğiyle bilgi ve kültür aktarımı
sağlayan, ‘konuşma geni’ ve ‘konuşma kemiği FOXP2’ ayrıca
verilmiştir.

“Her şey Rabbin iradesiyle ve ilmindendir, ilmi her şeyi

kapsar, yönetir.” (6 Enam, 80) “Halinizin, halden hale
döndürülmesine, başka kalıba sokulmasına kadir olan Zattır.
Ruh nuruyla kalp danesini yarıp, kalp danesinden ilimleri ve
bilgileri ve kalp nuruyla nefis çekirdeğini yarıp nefis
çekirdeğinden güzel ahlâkı çıkarıcıdır.” (6.95)

476
 “Ruh semasından ilim suyunu indirir, ilmî imanla iman
edenler için büyük alâmetler vardır.” (6 Enam, 99)

“Kuran, değişmez, bozulmaz, noksansız, afetten

korunmuş, kanıtlanmak üzere, evrenin tümünde apaçık ve
hakikatleri muhkem, sağlam kılınmış bir kitaptır.
Hakikatlerini, daha sağlam ve daha güzel olması mümkün
olmayan bir ilim ve hikmet üstüne inşa eder. Hakikatleri,
zahirde, görünürde, muayyen ve malum, belirli ve bilinen,
miktarda, belirli zamanlarda aşikâr olur. Takdir ve tertibinde
hikmete uygun intizamda, düzendedir. Ayrıntılarından
layıkıyla bilgi sahibi olan ilim ve hikmet sahibince, ahkâm ve
ayrıntısı cüzi âlemde ortaya çıkarılmış, aşikâr edilmiş bir
kitaptır.” (11 Hud, 1)

“(Ca’ıl) kelimesi, ibda, yoktan, örneksiz, yeni ve güzel

bir şey icat etmekle tekvinin, yaradılış ve halk edişin ikisini de
kapsar. İnsan, emir ve halk âleminden mürekkep olduğundan
ayette (halukun) denilmeyip (ca’ılün) denilmiştir.” (2
Bakara,29) Hz. Ali «Allah, güzeldir güzelliği sever»
buyurmuştur. Rivayete göre Nebi «Allah, halkı zulmette,
bedende, yarattı. Sonra onlara nurundan saçtı. Nur, idrak
isabet eden hidayet buldu, etmeyen dalâlette kaldı. O nur da
Allah'ın boyasıdır. Bundan daha güzel boya yoktur» demiştir.

Her şey ilminin deposudur ve ilminden ayrı ve gayrı

isimi, cismi ve resmi olamaz, ilmi çekilirse geriye bir şey
kalmaz. Enerjiye dönerse maddesi kalmaz.

477
 Her şey Hakkın ilminden hakkını hakça almadıkça halk
edilmiş olmaz, ilmi uygulanmış olmaz. Uygulanınca da
uygulamada ilmin güzelliği, en uygun ve en güzel bir şekilde
uygulanmıştır.

Fizik, kimya, matematik bilimlerdir,

Evren bütünselliğindeki, dilimlerdir,
Bilimsel modellemeler güzel değil,
Görünen, modellenendeki güzelliktir.

Umarım biz de güzelliği ve Güzeli idrak edebiliriz.

22012021

478
 Aşk Şarabı
Yokluktan boşluğa çıkarak var olan maddenin amacı
canlılık, canlılığın amacı ise insanın yaratılmasıdır. İnsana
bilinç yüklenmesinin de bir amacı olabilir. Bilinç ve idrak
yeteneğinin gelişimi sayesinde, ‘insanın bedeni vardır ama
insan beden değildir’ denir. Her mücadele veya küçük,
büyük her savaş nefis düzeyindedir. İnsanın bedeni ve nefsi
vardır ama insan, yalnız bu ikisi ile tanınmak istemez. Akıl ve
kalbi, insana insanlığını kazandırır. İnsan, idrakiyle beden ve
nefsinin dışına ve üstüne çıkabilir. Bilinciyle insan,
kendisinin dışına ve üstüne çıkarak, evrenin bile cismini bilir,
resmini çizer. İnsan aklı, sonsuzluğu tanımlar ama aşk
karşısında, duracağını da bilir. Evrensel düzeyde, insanlık
bilinci; ‘madde’, ‘canlılık’ ve ‘insana’ dışından ve üstünden
bakılmasını sağlar. Bilinç, bilinenlerin tümünü içerir. İlmi
idrak edenden, bilinen görünür. Aşk, âşık ve maşuku kapsar.
Her şey aşktan, aşkta, aşk için, aşk içindedir. Kendini bilme,
insanın elinde değil yaradılışında, fıtratındadır.

Bilinen kuvvet ve kudretin Allah’a ait olduğu kolayca

görülebilir. ‘İstememizi istemese isteyemeyeceğimiz’ aşikâr
olur. İlmin her türlü niteliği ve niceliği, ilmin enerjiye
dönüşümü ile ortaya çıkar. Bu da failin Hak olduğunun
kanıtıdır. İnsan istemese, sevmese ve bilmese hiçbir şey
yapmaz veya yapamaz. Sevgi ve bilgi, aşk ve ilim ayrışmaz
bütünlerdir. Var olan, aşktan doğan ilimdir. Vuslat yolundaki
âşık yolcular, aşklarının hararetinden hiç bir zevk ile
kıyaslanamayacak zevk içindedirler.

479
 Onlara sıfat iyiliğinden saf ve benlik zuhuru pisliğinden
pak hakiki bir aşk şarabı olan zat muhabbetinin lezzetli şarabı
içirilir.

“Bedenin terkibini, nasıl oluştuğunu, nelerin bir araya

gelip nasıl ve ne olduğunu bilen, her şey için bir kudret ve
irade gerektiğini iyi bilir. Yeniden diriltilen kimse halini ve
bedenden tecerrüdünü de, sıyrılıp çıkmayı da, bilir, bedenin
terkibini de bilir. Diriltilen birisi, diğer insanlara örnek olsun
veya delil kılınsın diye diriltilir. Hikmet, müminin gaip olmuş
malıdır. İnsanlar, altın ve gümüş gibi madendirler, bedenle
örtünmüş olsalar da aslı ve özü değişmez. Her kişinin
istidadının gerektirdiği kadar ilim, hazinelerinde saklıdır,
gizlidir. Her kişinin fıtratında, ilmin tümü, mükemmelliğe
götürecek şekilde henüz başkalaşmamış halde, mevcuttur.
Üzüm taneleri insanı ve onun kısmî idrakini andırır. Süt ise
kişinin yaşamını sürdürmesi için gereken beslenmeyi sağlar.
Şarap, aşk, ilim, bilgi ve hakikatlere işarettir. İnsan üzüm gibi
sıkılır, suyu çıkarılır ve eski yapısından kurtulup yeni bir
yapılanmayla şarap, insan hakikatinin idraki, elde edilebilir.
Şarabın sarhoşluğu, insanı kendinden geçirerek aşka
ulaşmasını sağlar, aşk ateşi de ilmin bilgiler ve hakikatler
halinde ortaya çıkışını gerçekleştirebilir. İlmin tümünün
idraki, incirin kendisine, insanın kısmî idraki ise incirin
içindeki taneciklere benzer. Kişinin kendini bilmesiyle
yapısının olgunlaşmak üzere başkalaşımı gerçekleşir. Bu ilk
yapının çöküşü, harap olması ve göçüşüdür. Yapı taşlarının
idraki külli idrake ve ilahi aşka götürür.”

480
 “Bu durum, haviye, göçmeye, göçük oluşumuna ve
göçükte ilahi aşk ateşinin yanmasına, asar ateşine, eserler
yaratan yanışa ve yeniden diriltilmeye gider.” ( 2.259)
Süpernova külünden Güneş, oluşur, doğar!

“Kıyametin ilmi, arif olan; ilmi, Allah’ın ilmi ile

mahvolan, sonra zatı Allah'ın zatında fani olan, kimsededir.
Yani o kimse, cehil, nasıl bilir, onun ilmi de zatı da yoktur.
Onlar, kıyameti gördükleri vakit ancak bir akşam, yani Hak
nurunun, cesetlerde gurubu veya bir kuşluk, yani Hak
nurunun mağribinden tulûu, batıdan doğuşu, vaktinden fazla
durmamış gibidirler. Yani vahdette fena ile kıyameti
görmeleri vaktinde, kendilerinin asla vücutları olmadığını,
ancak his ile perdeli olarak cisim âleminde veya akıl ile
perdeli olarak canlılık âleminde, vücutlarının bir tohumdan
ibaret olduğunu bilirler. İyiden iyiye bilirler, işte «iki
adımdır, adımını attığın vakit vasıl oldun» diyenin muradı bu
iki âlemdir ki varlığından geçtiğin anda ve o halde, vasıl oldun
demektir.” (79 Naziat, 42-46) Sen çık, Yaradan kalsın!

“Kendilerine ait kuvvetleri olmadığı için, bireysel fiil ve

hareketlerin, kendilerine ait olamayacağı idrak edildiğinde
kıyametleri kopmuş sayılır. Hareketten gafil olan zamandan
da gafil olur. Ne kadar zaman geçtiği anlaşılmaz. Kıyametten
sonraki toplantıda, fiil ve hareketler hissedilmediği için,
zamanın nasıl geçtiği anlaşılmaz. Hareketten gafil olan
zamandan da gafil olur. Ne kadar zaman geçtiğini
anlayamazlar. Bu durumda, yaratılıştan gelen nur batıl olur
bilişmeye hidayet bulunmaz, insan kendisinin hiçbir şey
bilmediğini idrak eder.”
481
 “Ölüm halinde kemiklerin nasıl çürüyüp dağıldığına
bak. Dirilme zamanında kemiklerin nasıl toplanıp sertleştiğini
ve et giydirildiğini gör. Her uzvun terkibini, yapı taşlarını
anla.” (10 Yunus, 45) Bireysel fiil ve hareketlerin, kendi
kuvveti olmadığı için, kendilerine ait olamayacağını idrak
ettiklerinde kıyametleri kopar. Hareketten gafil olan
zamandan da gafil olur. Ne kadar zaman geçtiğini
anlayamazlar. Bu durumda, yaratılıştan gelen nur batıl olur,
insan kendisinin hiçbir şey bilmediğini idrak eder. Ölüm
halinde kemiklerin nasıl çürüyüp dağıldığına bak. Dirilme
zamanında kemiklerin nasıl toplanıp sertleştiğini ve et
giydirildiğini gör. Her uzvun terkibini, yapı taşlarını anla. İlk
yaratılışta veriler cüzlerin amacı bu idraktir, yeniden dirilen
Hakkın vücududur.

Umarım biz de üzüm tanesi halimizden, yapımızı idrak

ederek, şarap haline geçebilir, Hakkın vücuduyla dirilebiliriz!

03022021

482
 Akılla İnşa
“Allah’ın eli, Âdem’in arkasına mesh ederek
zürriyetini zerreler halinde Âdem’in arkasından çıkardı ve
onlara ‘Sizin Rabbiniz Ben değil miyim’ dedi. Onlar da ‘Evet
Rabbimiz sensin’ dediler.” Allah’ın eli, âlemin ruhunu, ilmini
idrak edebilen kutsal akıldır, külli akıldır. Akıl, ruhun nuru ile
nurlanan, ilmin idrakiyle aydınlanan, kalbin parlak bir mevzii,
‘ışık topu’ gibi, fikir üretme gücüdür. Kalbin sağ gözü teorik
akıl yürütme gücünü, sol gözü pratik akıl etme gücünü, kalbin
kulağı fehimi, idrak gücünü, kalbin dili ise sırrı, zikri ve fikri
temsil eder. Âdem, âlemin kalbidir, insanlıktır. Mesh etme,
Aklın ruhtan aldığı nur, anlayış, idrak ile insanlığı
aydınlatmasıdır. Zürriyetin ihracı, insanlıktan insanları fiile
çıkarması ve cüzi akılla donatmasıdır. İlmin, aydınlattığı
insanlarda, görünmesidir. Allah’ın eli olan akıl, Allah’ın
ruhundan, ilminden, nuru, idraki, alarak bireyleri nurlandırdı,
aydınlığa çıkardı, idrake erdirdi, insanı olgunlaştırdı, kemale
erdirdi. Allah’ın, ‘rabbiniz ben değil miyim’ diyerek ahdi,
insanların zatlarına tevhit ilmini koymasıdır.” (2 Bakara, 27 ve
hadis!)

Kutsal ve bilimsel mesajların dedikleri aynıdır.

“Suretler, ilmin aynidir. Göklerde ve yerde bir zerre dahi
ilminden hariç, ilimsiz, olamaz” (6.59) “Her şey Hakkın ilmi
iledir. Hak, ilim açısından her bir şey'i vâsidir, yönetir.” (6.80)
“Ruh semasından ilim suyunu indirir, ilmî imanla iman
edenler için büyük alâmetler vardır.” (6.99) “Evvelden
geleceğe kadar tüm mevcudatın vücudu, ilmi sana indirilen
bir kitaptadır.” (7.1,2)

483
 “İlim ile detaylandırdığımız, bir kitap getirdik, yani,
ilâhi ilmin gerektirdiği gibi, olgunlaşmaya yetkili ve elverişli,
el ve ayak gibi organlar, göz ve kulak gibi aletler ve
duygulardan oluşmuş ‘beden-i insan kitabını’ getirdik.”
(7.52) “İnsanın akıl yürütme âleminde ilim ve idrak nurunu
inşa etmiştir.” (6.1) “Bilenler, bilgileriyle Allah’ı bilir, ancak
çoğu bunu bilmez.” (6.37) İnsan, bedeninden soyunarak,
kendine dışından bakabilirse hakikati görür!

“Aklî buyrukları, ruhî aydınlanmayı, kalbî ameli,

uygulamayı, kabul etmek için onlara boyun eğin, benimseyin
ve kendinizi Allah’ın huzurunda hissedin. İlmin kaynağı olan
“Ruhtan”, ruhunuzdan akıl yolu ile ruh ve beden arasında
“Aracı”, nebi, “Elçi” olan, kalbinize inen, makul ve mantıklı,
akılcı, olmuş ve olacakları içeren, “Evren-Âdem” kitabını
okuyunuz.” (2.50) Maddeden kurtulabilen, dışından
bakabilen, Âdemi evrende görebilir!

“Allah'ın, ruh semasından indirip; cehil, cehalet ile

ölmüş olduktan sonra kendisiyle nefis arzını ihya eylemiş
olduğu ilim suyunda; kalp hayatiyle diri olarak, her birini
hayvanî nefis kuvvetleri arzında dağıtmasında; Hakk’a ait
ef'âl rüzgârlarını estirmesinde, hikmetler vardır. Ruh seması
ile nefis arzı arasında fethedilmiş, ele geçirilmiş ve
tertiplenmiş olan rabbani sıfatların tecellisi bulutlarında;
vehim şaibesinden soyutlanmış, şeriat nuruyla nurlanmış
olan akıl ile hareket edenlere; elbette pek büyük deliller
vardır.” (2.164) Ruh semasından indirilen ilim suyu ile cahilce
benlik yapan birinin hiçbir şey bilmiyorum diyerek
ölümünden sonra aynı ilim ile nefis arzı ihya edilir.
484
 Kalp hayatıyla diri olanların arzda yayılmasında ve
Hakkın fiilinin tecellisinde hikmetler vardır. Ruh semasıyla
nefis arzı arasındaki fethedilmiş ve tertiplenmiş olan rabbani
sıfat bulutlarında nurlanmış akıllar için deliller vardır. Bencil
cehil ölür, Hakkın ilmiyle nefis ve kalp ihya olursa akıl nura
kavuşur!

Habil ve Kabil’den Allah’a kurban sunmaları istenir.

Somut olmayan, hayali kurban kabul edilmez. Akılcı, somut
kurban kabul görür. Bu duruma çok kızan hayal ve kuruntu
sahibi kardeş, aklı ile güzel işler yapan, sanatkâr ve güzel
ahlak sahibi kardeşini kıskanır ve öldürmek ister. Hayal,
kapsamını genişleterek aklı esir alır. Aklın, ilminin kaynağı
olan ruh ile ilişkisini keserek yeni bilgiler elde edinmesini
engeller, böylece, cahil aklın ölümüne neden olur. Akıl, hayal
kurulmasına engel olmaz ancak kendini hayale kaptıran kişi
aklını kullanamaz. Aklı kullanmamak kişinin normal hayatını
etkiler, güzel işler yapamaz, hayali işler peşinde koşmakla
ahlakı da bozulur. Aklın ölümü insanın da ölümüdür hayal
kurması ve kuruntu yapması da mümkün olmaz. Bu durum
insanın yaradılış amacına aykırıdır, her şeyin bir amacı vardır.
Bir insanın böyle ölümü, toplumun hayal âlemine kapılması
durumunda, insanlığın da ölümüdür. Her insan, insanlığı da
kapsar. (5.29-32)

Akıl önce duyularıyla algılayıp bildiğini zanneder.

Bilinmesi gerekenin sadece bu olduğunu, ilk görüş ve
görünüşle elde edilen eşya bilgisinin esas olduğunu düşünür.

485
 Kalp gözüyle, basiretle, eşyanın arkasındaki, ardındaki,
ruh semasından inen, Hakkın ilmini görünce hiçbir şeyin ilk
algılandığı gibi olmadığını idrak eder. Geliştirdiği benlikli ve
bencil görüşlerin cehalet olduğunu anlayınca, bilmediğini
idrak edince, bencil kişiliği ölür. Cehalet ölüsünün her biri;
ruh semasından inip nefis arzını ihya eden ilim suyuyla, kalp
hayatıyla diriltilip, hayvani nefis kuvvetleri arzında dağıtılır.
Bu arz ve sema arasında tertiplenmiş, keşfedilmiş ve
fethedilmiş sıfatların tecellisi bulutlarında, hayal ve
kuruntudan arınmış akıllar için deliller vardır. Akıl, Âdemin
arkasını mesh eden, insanlıktan insanı inşa eden kutsal külli
aklın cüzi bir parçasıdır. Güneş değil ışığı görünür gibi akıl
değil fikri görülür.

Umarım, biz de “Aklî buyrukları, ruhî aydınlanmayı,

kalbî ameli, uygulamayı, kabul eder, onlara boyun eğer,
benimser ve kendimizi Allah’ın huzurunda hissederiz.”

04022021

486
 Kuran Kanıtlanır
“İş bu Kuran, değişmez, bozulmaz, noksansız, afetten
korunmuş, bozulmamak ve kanıtlanmak üzere, evrenin
tümünde apaçık olan ve hakikatleri muhkem, sağlam kılınmış
bir kitaptır. Hakikatlerini, daha sağlam ve daha güzel olması
mümkün olmayan, bir ilim ve hikmet üstüne inşa eder.
Zahirde, görünürde, muayyen ve malum, belirli ve bilinen,
miktarda, belirli zamanlarda, aşikâr olur. Takdir ve
tertibinde hikmete uygun intizamda, düzendedir.
Ayrıntılarından layıkıyla haberdar, bilgi sahibi, olan ilim ve
hikmet sahibince, ahkâm ve ayrıntısı, cüzi âlemde ortaya
çıkarılmış, aşikâr edilmiş, bir kitaptır.” (11 Hud, 1)

“Celal tecellilerinin kahredici gücü, gök gürültüsüyle,

tespih eder. Yani bu tecelliye uğrayan kişi, aklın idrak
edemediğini vicdanen bulacağı gibi, Allah’ı, akılda tasavvur
olunan, hayal edilebilen şeylerden tespih ve tenzih eder, ayrı
tutar, arındırır. Bu tecelliden kazanılan olgunlukla fiilen
hakkıyla hamt etmiş olur. Diğer bir deyişle aklın idrakiyle,
idrakten yoksunluğunu idrak eden nefis, Hakk’ın kahredici
tecellisini tespih ve tenzih eder. Belki de idrakiyle idraksizliği
idrak eden, idraksizlikten, idrak tecellisinin kahrıyla kazanılan
olgunlukla, fiilen, söz ile değil hal ile halen, tespih ve tenzih
ederek, hakkıyla hamt etmiş olur. Külli lütuf’unu kapsayan
hakiki kahrının tecellisiyle, ilahi cemalinin işaretlerini yıldırım
gibi indirir. Kendisine tecelli olunan kimsenin vücudu, çekilip
alınarak, nefsinin bakiyesi, geri kalanı, ifna, yok, olmuş
olur. Bir hadiste belirtildiği gibi eğer perdeler kaldırılırsa
Zatın nuru bakanları yakar.”

487
 “Seven, sevilen, âşık ve maşuk kullarından dilediğine
yıldırım isabet eder. Bu kullar, sıfatların ispatında akıllarıyla
tefekkür eder. İdraklerdeki akıl hileleri, nurlu basiretin
tecellisiyle ortadan kaldırılır ve aşkın nuruyla yakılmasında
Allah’ın kuvvet ve şiddet sahibi olduğu kanıtlanır.” (13.13)

“Hakkın batındaki ilim hazinesinde vücudu olmayan

bir şey asla zahire çıkamaz ve vücut bulamaz. Zahir de, batın
da O’nundur, O'dur. O her şey'i bilicidir. Akıl güneşi, vücut
gölgesine delil, şahit kılındı. Akıl delili, vücut gölgesinin
hakikatinin vücuttan farklı bir şey olduğunu doğrular,
kanıtlar. Akıl güneşi delalet etmezse, gölgenin vücudu ile
hakikati arasında ayrılık olmazsa, vücut kendiliğinden var
olmuş olur. Hariçte vücut ve hakikati arasında hiç bir fark
veya ayrılık yoktur. Gölgenin vücudu olmazsa hiçbir ‘şey’
olamaz, eşya mevcut olamaz. Gölgenin vücuttan gayri bir
şeyi, yani hakikati, olduğuna ancak akıl şahit olur.” (25.45)
Doğanın temel yapıtaşlarının özellikleri tesadüfî ayrıntılar
olmak şöyle dursun, uzay ve zamanın dokusuna derinden
sarılmıştır. (Brian Green, ‘Evrenin Zarafeti’)

“Hakkın anlayış ve idrakine hakikat güneşi denebilir.

İlim, fikirlerle anlaşılabilir. Gölge, akıl için bir belirtidir.
Gölgesi düşen bir cisim ışık kaynağını düşündürür. İlim,
Hakkın gölgesidir. Bu nedenle doğrudan Hakk’ın bir parçası
olan ve henüz gölgeleşmemiş, maddeleşip cisimleşmemiş
olan ilim ve fikir kutsaldır. Düşünme ve fikir üretme
yeteneğini, kutsallık nedeniyle, terbiye etmeye gerek
yoktur. Henüz cisimleşmediği için fani de değil, fena bulması
da gerekli değildir.”
488
 “Temel fikirler, ana fikirler, bir anda zahir olup ortaya
çıkar, şimşek gibi çakabilir. Delilleriyle geri dönüşü
kolaylaştırır, temel fikirlerin doğruluğu, diğer mevcut
bilgilerle kıyas edilerek, kanıtlanır.” (27 Neml, 82)

“Ruh seması, duhan, duman, yani kalpten yükselen

latif bir madde idi. Sema, akıl ve ruh seması, latif bir
cevherden, enerjiden, oluşur, beden arzı gibi kesif cevherden,
maddeden değildir. Üçüncü kırk günde yani cenin ana
rahminde dört aylık iken ruh üflenir.” (41 Fussilet,11) Hadis
der ki: “Sizin her birinizin hilkati, yaradılışının hakikati,
anasının karnında kırk gün nutfe, döl suyu, olarak cem olur.
Sonraki kırk gün aleka, kan pıhtısı, olur .” Son bilimsel
bulgular Hadisi’ doğrular, kanıtlar niteliktedir. Bebeğin, 12.
Haftadan sonra kemik iliğinde kan hücreleri belirir ve kan
yapımı başlar.

“Kader âleminden mevcudat âlemine geçen suretleri,

kalem kâğıda benzer şekilde, aklın nefse yazdığı gibi
keşfetmek ve oluşumları gözlemlemek nuru, idraki, sana
verilmiştir. Bu iki âlemin keşfi ve gözlemlenmesini
göremeyenler bu nurdan mahcuptur. Sonsuz oluşumlar
âleminden sınırlı oluşumlar âlemine geçişin keşfi ve
müşahedesi sana ilahî ahlak ile birlikte verilen kutsal teyittir.
Sana verdikleri ezalara Allah ile sabredersin.” (68 Kalem, 3,4)
(Bu konu, 52 Tur, 5’te ‘Sema-i Dünya’ kavramıyla daha açık
anlatılmıştır, tüm mevcudatın halk edilmesi ‘Kader âlemi’
denen ‘Yokluk Âleminden’ ilmine uygun çıkışlar, önce
‘Levha-i Mahfuz’ denen ‘Boşluk Âlemine’ var oluş çıkışlarıyla
açıklanmıştır.
489
 Bilim bunu CERN’DE kanıtlamıştır. Vakum ortamında,
saniyenin 10-40 kında, elektron-pozitron çifti var olur yok
olur!)

“Kuran, anlaşılsın diye Arapça olarak indirilmiştir.

İnsanın yaratılışında vaat edilenler, kitapta tekrar edilmiştir.
İnsanın, kitabın doğruluğuna şahadet etmesi, şahit olması ve
onu okumaları beklenir. Hakiki mülk sahibi olan Allah; kadri
takdir olunmak ve mülkünde işi bozulmayacak derecede
azametinin büyüklüğü sonsuzdur ki, hikmeti gereğince
herkese hakkını verir. Habipim; hazinenin merkezinden
«ledün ilminin» telâkkisi sebebi ile zevkinin amaç ve
sonucundan dolayı, şevkin heyecanı zamanında Kuranın sana
gelişi ve vasıl olmasıyla, hüküm olunmazdan evvel, Kuran ile
acele etme. Zira ilim ve hikmetin nüzulü, inişi, senin terakki
mertebelerinin tertibine uygun tertiplenmiştir. Ve sen, talep
etmekten, ilim ve irfan kazanmaktan endişe etme! Zira feyiz,
anlayış ve idrak sonsuzdur. Ve tasfiye, terakki ve tahliye
arttıkça feyiz de artar. Çünkü ziyadeyi, daha fazlasını,
istemek, ancak hal duası ve yaratılış lisanı ile olur. Kabulün
imkânından evvel talep ve sualde acele etmek ile değildir.
Her ne zaman bir şey'i bilirsen ondan daha iyisi, çoğu ve gizlisi
olan bir şeyi kabulün ziyadeleşir.” (20 Taha, 113, 114)

Umarım, biz de Kuranı, acele etmeden, anlayışımızla

idrak edip kanıtlayabiliriz!

09022021

490
 Levhalarda Yazılıdır (1)
Günlük yaşantıda geçen birçok terim ve deyim
anlamaları düşünülmeden geçer. Örneğin, alın yazısı, yazgı,
kader, nasip, kısmet, pozitif düşünme, korktuğun başına gelir,
yazıldıysa olur, Allah yazdıysa bozsun, bunlardan bazılarıdır.
Kurumların bazılarının kabul törenlerinde “Sizinle aramızda
bir bağ önceden olmasaydı şimdi bu sonuca ulaşılamazdı, ya
biz uygun görmez ya da siz kabul etmezdiniz” gibi konuşmalar
geçer. Uzun süre çocuk sahibi olmak isteyen çiftler de yazgı
ortamını yaşar, sonunda çocukları olabilir. Hepsinde ortak
olan önce tam bir yokluk ortamı sonra boşlukta bir şeylerin
var oluşu söz konusudur. Sevilen bir şeye veya bir kişiye
kavuşma durumlarında da olan şey budur. Yokluktan boşluğa
çıkarak var olan bir şeyden söz edilir. CERN’de yapılan
deneylerde de bu durum her seferinde gözlemlenir. Bir
vakum ortamında saniyenin 10-40ında yokluk âleminden
boşluk ortamına bir elektron-pozitron çifti çıkar var olur ve
hemen sonra yok olur. Güncel olan aşıda da mRNA, ‘haberci
RNA, denen ‘template-levhaya’ trilyonlarca ilave enzim
doldurmak yani yazmak söz konusudur. Kuran’da da “Levha-i
Kader denen yokluk âleminden Levha-i Mahfuz âlemi denen
korunmuş ve saklı ortama indirilerek mevcudat
oluşturulmuştur” denir. Kitap bu nedenle tüm evrende her
olmuş ve olacağı, kanıtlanmak üzere, içerir. Her şeyin ilmi,
uygulanmazdan önceki hali, Allah’ın indindedir.

“Ya Muhammed, Rabbinin meleklere «Ben,

yeryüzünde halife kılıcıyım» dediğini, hatırla. (İz) kelimesi,
ezelden ebede daim ve geçerli olan daimiliğe işarettir.”

491
 “Allah’ın meleklere sözü, yakin melekler olan kudretli
ve kutsal kişiliklere ve semavî nefisler olan soyut ve somut
ruhlara, Allah’ın iradesinin, Âdem’in icadına ait ve ilişkili
olduğu manasının ilkah edilmesi, verilmesidir. Allah, Âdemin
inşasında görev alacak olan ilim sahibi ve uygulayıcılara
Âdemin icat edilmesi iradesini göstermiş, emretmiştir. Zira
kâinatta hadis olan her şeyin, yaratılmazdan evvel kaza-i
sabık denilen ruh, ilim âleminde sonra âlemin kalbi olup
levha-i mahfuz tesmiye olunan kalp, boşluk, âleminde sonra
âlemin nefsi olup mahıv-ü ispat levhası ve dünya seması
denilen nefis, varlık, âleminde sureti vardır (tasarı-düşünce-
uygulama). «Her şeyin hazinesi, bizim indimizdedir, her şeyi,
ancak malum miktarda indiririz» mealindeki (15 Hicr Suresi,
21) ayeti kerimesi bu manayı kapsar. İşte âlem-i kevende,
oluşum âleminde, zuhurdan evvel ruh, kalp, nefis
âlemlerinde sureti vücut bulmuştur. Allah meleklere «Ben
halife kılıcıyım» demiştir. İmdi, nefsindeki hali itibar eyle ki,
senin, keven-ü şahadet, görünür bedensel âlemin, olan aza ve
cevahirinde zahir olan her sözünün, her işinin gaibi gaibinin
maverası ruhundur. Ruhunda, sonra gaibi gaibinde sonra
senin dünya göğün yani sana en yakın göğün olan nefsinde
mevcut olduktan sonra aza ve cevherinde zahir olduğunu
görürsün, (ca'ü) kelimesi, ibda ile tekvinden, yaradılıştan,
umumi ve her ikisine şamil, insanda emir ile halk âleminden
mürekkep olduğundan ayette (halikûn) denilmeyip (ca'ılün)
denilmiştir. Halife, benim ahlâkımla ahlaklaşmış, vasıflarımla
vasıflanmış, olarak benim emirlerimi infaz, mahlûkatımı
idare, işlerimi tedbir, nizam ve intizamını zabtı ile halkı bana
itaate davet eder.”
492
 “Ulu Allah sizin var olabilmeniz ve yaşayabilmeniz için
yeryüzünü ve gökyüzünü halk etti. Ciheti süfliye: aşağıda
olan, arz, yeryüzü; Ciheti ulviye: Yukarıda olan, sema,
gökyüzüdür. Birisi beden ve beden azası olan âlemi cismani,
cisim âlemi, ikincisi ruh, ilim âlemidir. Semanın yedi kat
olması ruh âleminin mertebeleridir. 1- Madde, cin âlemi, 2-
Nefis âlemi, 3- Kalp, 4- Akıl, 5- Sır-ı kalp, 6- Ruh, 7- Sır-ı ruh.”
(2 Bakara, 29)

“Beden arzında, bireysel tedbir alma ve bedensel

ameller sayesinde yaşanabilecek ortam hazırlanmıştır. Kalp
seması ise sabır, şükür, tevekkül, bağışlama ve muhabbet
makamlarıyla birlikte bilgi, hikmet ve hakikatler ile
donatılmıştır. Hakikat nuru vehim ve kuruntudan
korunmuştur, kötüye kullanan kişileri de parlak bir nur izleyip
yakalatır. Vücutta bir şey yoktur. Her şeyin hazinesi
indimizde, katımızda, yanımızdadır. Önce sureti, şekli ve
resmi, külli akılda külli veçhesiyle, her yönüyle resim olunur,
kaza âleminde resmi çizilir. Sonra, sebepleriyle birlikte, levha-
i mahfuzdaki görüntüsüyle, külli nefis âleminde görüntülenir.
Daha sonra ayrı ve farklı bir birim olarak ölçülerine göre,
miktarına uygun, vasıflarına uygun levha-i kader ve dünya
semasında görüntülenir. Kısaca, külliden cüze, plan, program
ve bütçesine uygun olarak, her şey tasarımına uygun
gerçekleştirilir. Her şey belirli ölçüde, şekilde, yerde ve
zamanda kendine özgü yaradılış ile indirilir. (15 Hicr, 21)

493
 Sesten Konuşmaya
Ses, algılanabilen periyodik basınç değişimleridir. Ses
titreşimle oluşur, titreşim enerjiye dönüşür. Sesin kuvvetine
gürlük denir. ‘Sicim Birleşik Kuramına’ göre, “Madde,
atomlardan; atomlar da elektron, nötron ve proton ile
içindeki kuarklardan oluşur. Bütün bu parçacıklar, aslında
titreşen küçük sicim ilmekleridir. Sicim kuramı, tek bir
ilkeden, “En ileri mikroskobik düzeyde her şeyin titreşen
tellerin bileşimlerinden oluştuğu” ilkesiden, ibarettir.
Elektron, bir biçimde titreşen bir sicim, yukarı kuark başka
bir biçimde titreşen bir sicimdir. Her hangi bir ‘şey’in
‘info’su asla yok olmaz ama kütlesi, örneğin kara deliğe
düşerek, enerjiye dönüşür.” (1)

“Bir emirle, halen, her an, oluşmaktaki evrenin,

‘Hadis olur, fani olur’ şeklinde var ve yok olması
istenmedi, her şeyin bir amacı vardır.” (21 Enbiya, 16,17)
“Ruhsuzluk durumunda, madde; tek düze bir sarsıntı,
sallantı ve titreşim içinde olur, yalnız bilinçsiz sarsıntı ve
titreşim içinde oluş vardır. Diğer bir deyişle herhangi bir
‘canlı şey’ olmadan önceki haldir. Yani madde ve beden
arzının kadri ve kıymetinin bilinmesine sebep olan ervah,
mana ve ameller, kuvvetlerinin tümünü meydana çıkarır.
Böyle durumda, beden arzı, halinin diliyle, hal diliyle, içinde
bulunduğu halinin anlattığı şekilde, haberlerini söyler. O vakit
beden arzı, verilen iradenin nasıl kullanıldığını, evveline ait
haberlerini, söyler. Maddenin içinden, bir ‘şey’ oluşmasına
ilişkin, ilim çıkarıldığı zaman, maddenin kütle ve ağırlığı
da ihraç edilir, ortadan kaldırılır, aslına döner.”

494
 “Ruhun maddeden soyunması zamanında, beden arzı
da ıstırap içinde harap olup ortadan kalkar, kütlesi ve
maddesi de yok olur.” (99 Zelzele, 1-8)

“Yer ve gök, maddesiz ve müddetle kayıtlanmaksızın,

halk edilmiştir. Yer ve gök, Allah’ın ilmi ile görünür, vücudu
ile mevcuttur. Zaman ve mekân ile sınırlı olan aklın itibarı
olmasa, arz ve semanın vücudu itibar olunmazdı. Sema ve
arz, Allah’ın vücudundan ayrı ve gayrı olamaz. Her şey istek
ve iradesiyle, “Kûn, ol” emriyle, ancak söz ve ses
duyulmaksızın, arada bir vasıta olmaksızın ve zaman
geçmeksizin birden, sürekli, her an içinde olmaktadır.” (2.117)

“Nutuk, sizin bedenleriniz arzında ve lisanınız üzere

zahir olmuş, meydana çıkmış olan ‘mütekellim-i hakikînin’,
‘hakiki kelam edenin’ sıfatlarından bir sıfattır. Eğer huzur ve
görüş sahibi, şahit, iseniz kalplerinize mütekellim-i hakikî o
sıfatla tecelli etmiştir. Nutkunuz, hayvanat sesleri gibi sedalar
olmayıp, hakikî nutuk ise, kalbinize tecelli eden ‘sıfat’,
tekellüm sebebiyle, kelimeler suretinde yer almış olan rızık-ı
maneviniz, size ruh semasından nazil olmuştur. Ve bu suretle
sizin kemaliniz hâsıl olmuştur ve ahret ahvaline onunla
hidayet bulmanız için Hakk’ın nuru size parlamıştır, kalbinize
manalarıyla doğmuştur.” (51 Zariyat, 23)

Arz ve sema, madde ve mana, yer ve gök, önce

bitişikti, heyula iken, görkemli bir hayal ve cismanî bir madde
iken, yapışık idiler. Uyumlu farklılaşma ve başkalaşarak
mükemmelleşme sayesinde, sonra, kısadan uzuna ses ve
renk dalgaları gibi ayrıldılar.
495
 Benzer şekilde bebek, nokta iken, kan pıhtısı oldu,
ruh verilip, insan olma ilmiyle donatılıp, arzı ve semasıyla,
yayılıp döşendi. Her ne yaşanırsa tüm varlık ile yaşanır, kısmî
yaşanmaz, organsal yaşanmaz, bir bütün olarak yaşanır.
Duygular akılla yaşanır, aklın kullanımında duygular da
etkindir. “İnsan ile Dünyada, arz ve sema, madde ve suret,
farklı olarak yedi kat olarak hüküm ve takdir edildi. Semanın
her katına amacı, işleri, araçları, tesir ve tedbirleri işaret
edildi.” (41 Fussilet, 12) Bazı tesirlere karşı da dünya gibi
insan da uyumlu farklılaşıp başkalaşarak, örneğin fazla ışığa
karşı bronzlaşarak, korunur.

Fiziksel de kimyasal da olsa bedenimizdeki her

hücremiz, elektrik oluşturuyor, üretiyor, radyo ve TV
istasyonları gibi ses ve görüntü kodlayıp, diğer hücreye
gönderiyor sonra da mesajları alıp, lisanını ve anlamını
çözümleyip, mesajların gereğini yapıyor. Daha önemlisi bütün
bu iş ve işlemler, hücrelerimizin bir protein veya
molekülünün yaptığıdır. Hücrelerarası mesaj alışverişi gibi
hücre içindeki organeller arasındaki mesaj alışverişi de
elektrikle olmaktadır. Elektrik akımının dalgalanması DNA’YI
da etkiler ve DNA nöronların yapısını değiştirir. Diğer bir
deyişle elektronların üstünde yaşıyoruz. Elektron bilgi
yüklenebiliyor, taşıyabiliyor, muhafaza edebiliyor ve
hafızadan alıp hatırlama yapabiliyor.

Beden elektriği sinyalleri, atom düzeyinde çalışır. (2)

Sinir hücreleri olan nöronların yüzeylerinde, sinyali oluşturan
ve alıp ileten proteinler vardır. Eksi veya artı elektrik yüklü
atomlar, bu proteinlerce, nöronların hücre duvarlarından,
496
birbirlerine geçirilerek, sinyalleşme başlatılır ve sürdürülür.
Bir hücrenin içinde bir atoma elektron yüklendikçe, hücreler
arasındaki denge bozulur ve bu iyonların bir hücrenin içinden
diğerine, hücreden hücreye pompalanmasıyla, 70 mili volt
düzeyinde, bir voltaj, akım dalgalanması yaratılarak sinyal
iletilir. Bir mili volt, voltun binde biridir. Kıyas ile anlaşılması
amacıyla, cep telefonları 5 mili volt ile şarj edilir. Elektronları
kullanan bakır tel yerine, bedenin sinir istemi, yüklenmiş
elektriği, iyonları, genellikle de potasyum ve sodyum
iyonlarını, kullanarak nöronlardan geçirir. İyon, normalden
fazla veya az elektron yüklü atomdur. Görevli proteinler bir
atomun elektron yükünü artırabilir veya eksiltebilir, böylece
anot veya katot oluşturabilir. Enerji görülemez, etkisiyle
bilinir. Görülemeyen bilinebilir; algılanabilir olan ilim,
enerjiye dönüşünce EMR, elektromanyetik radyasyon,
yayılımı ışık hızında hareket oluşturur. Hareketi algılama
yeteneği de insan bilincindedir. Bilinç, akıl ve akıl semasında
oluşur, aklın hızı, zaman ve mekân sınırı tanımaz. Bu
mesajlarla hayal eder, düşünür, ses oluşturur, konuşur,
hafızaya kaydeder ve hatırlarız.

Umarım, biz de, titreşimleri hisseder, sesi duyar,

mesajı dinler, ilmi idrak edebiliriz. 19022021

(1) “Evrenin Zarafeti”, Brian Greene, sayfa 43, 45.

(2) https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/reading-the-body-s-
electrical-signals-to-treat-illness

497
 Dayanışmayla Oluşum
Mevcudatın arasındaki dayanışma ve yardımlaşma,
oluşumun kaynağından olabilir. Var olanlar içindeki ve
arasındaki dayanışma ve yardımlaşmanın nedeni, oluşumun
kendisinin dayanışma içinde vuku bulmasıdır. Ayetler,
tagayyürden, uyumlu farklılaşarak mükemmelleşmeden söz
eder. İlmin ilk uygulanışı, elektro manyetik enerji dolu
kuvvetler olarak ortaya çıkışıdır. Sürekli iletişim ve etkileşim
içinde olup da, Higgs bozonu içinde toplanıp maddeleşip,
bedenleşen, kuvvetler; canlı ve cansızların temelini, kaynağını
oluşturur. Canlıların özü DNA Levhasına, maddeye hükmetme
iradesi, yazılmıştır.

Bu durum CERN’de yapılan bilimsel deneylerin

tümünde gözlemlenir. Bir vakum ortamında, saniyenin 10 -
40
ında, trilyonda birinde, yokluk âleminden boşluk ortamına
bir elektron-pozitron çifti çıkar, var olur ve hemen yok olur.
Kitapta, “Bir emirle, halen bile oluşum halindeki evrenin,
‘Hadis, var, olur, fani, yok, olur’ şeklinde eğlence gibi
oluşması istenmedi” denilir. (21 Enbiya, 16,17). Kısaca,
madde evreninin, “Var olur, yok olur” halinde rastgele
oluşmadığı, belirli bir düzen ve amaç üzere oluştuğu bildirilir.

Atamızın bir heykeli için kaidesine de önem verilir.

Benzer şekilde, eğer bu âlemde, Âdem icat edilmesi
planlandıysa, yerlerin ve göklerin halk edilip döşenmesi,
canlılığın yaratılması ve hepsinden sonra, insanın inşasının
düşünülmesi makul ve mantıklıdır. Heykelin kaidesi
maddedir, insanın bedeni ise canlıdır, üstelik insanı insan
yapan öz, manadır, insanlık bilincidir.
498
 “İnsan, böylece esfel-i safilinden, maddenin
çukurundan, açılan temelden, ana rahminden, arş-ı alaya
yücelir. ‘İnsanlık ilmi, Allah’ın ilmiyle bağlantılıdır’ denebilir.
İnsan, kuvvet ve kudretini, maddeye ve bedene hükmetme
iradesini doğrudan Hak’tan, gaip âleminden, alıyor olabilir.
İnsan, onun ilmi ile âlim, vücudu ile mevcut, nefsi ile kaim,
ayakta, hayatı ile hay, diri, kuvvetiyle kuvvetli ve hükmü ile
iradelidir. “Fıtratı gereğince, her nefsin kudret âleminden
kuvveti ve onu terbiye eden hükümdarlık âleminden gelen
iradesi vardır. Kudret ve kuvveti, ilim ve nurdan, aklıyla ilmin
idrakinden gelir. Hükmü yerine getirme, uygulama azim ve
iradesini ise hükümdarlık âleminden, zaman içinde, yerine ve
zamanına göre, gerektikçe, yardım olarak, alır.” (50. 21)

“Allah, Âdemin inşasında görev alacak olan ilim sahibi

uygulayıcılara, Âdemin icat edilmesi iradesini göstermiş,
emretmiştir. Zira kâinatta hadis olan her şeyin, yaratılmazdan
evvel kaza-i sabık denilen ruh, ilim âleminde, sonra âlemin kalbi
olup levha-i mahfuz denen kalp, boşluk, âleminde, sonra âlemin
nefsi olup ispat levhası ve dünya seması denilen nefis, varlık,
âleminde, sureti vardır, tasarlayıp, düşünüp, uygulamaya benzer.
Her şeyin hazinesi, bizim indimizdedir, her şeyi, ancak malum
miktarda indiririz.” (15 Hicr Suresi, 21)

Güncel olan COVID 19 aşısının üretiminde, mRNA, ‘haberci

RNA, denen ‘template-levhaya’, virüsün kendi bilgilerinin arasına,
trilyonlarca ilave enzim, kimyasal ‘harf’, doldurmak, yazmak, söz
konusudur.(1) Böylece virüsün üretilmesi engellenir. Kitap,
Levhalardan bilgiler vermesi nedeniyle, tüm evrende her olmuş ve
olacağı, kanıtlanmak üzere, içerir. Her şeyin ilmi, uygulanmazdan
önceki hali, Allah’ın indindedir.
499
 “Nefis, tabii lezzetlere meyil ederek süfli tarafa cezp
edilirse, tabiat perdesi, kalbini mana âleminden koparır,
uzaklaştırır. Mana âleminin kuvvet ve kudretinden yoksun
kalır, gereken yardımdan kesilirse, kalbin iradesi zayıflar.
İlmin nurundan, idrakinden, mahrum kalan iradenin, kuvvet
ve kudreti de zayıflar. Bu durumu fark edip ulvi yöne dönüp,
bedenden soyunursa, ilahi nur ve kuvvet yardımına ulaşır.
Allah’a yakınlaşması halinde ise, nebiler gibi bilinmeyeni bilir,
kadir olunmayan şeylere kadir olur. İnsan, kendisine bağış ve
ihsan olunmuş olan bedende, ilahi kuvvet ve kudrete sahip
olur, hükümdarlık âlemlerinin vasıflarıyla vasıflanırsa, sezgi
ve ilhama erişir. Gaibi kimse bilemez ama gaipten nida
olunur, yardım alınır, fıtrata nakış olunmuş olanlar
okunabilir. Sadık rüyalar ile vahiy aynı vadidendir. Nefsin
tahayyül kuvvetiyle, gaipteki suretler cesetleşebilir, tecessüm
edebilir.” (11 Hud, 69) (48 Fetih Suresi, 27) (80 Abese, 13-16)
(85 Büruc, 20,21)

“Göklerde ve yerde bir zerre miktarı ilminden hariç

olamaz. Zatının kâffesine, tümüne, huzuru dolayısıyla, cemi
gaipleri kapsayan hazineler, Hakk’ın indindedir. O gaip
hazinelerini Allah’tan gayri kimse bilemez, ancak o bilir. Yani
gaip hazinelerinin kapıları kilitlidir, anahtarları Hakk’ın
elindedir. Hakk’ın gayri, o gaip hazinelerinden haberdar
olamaz. Gaip mekânından şahadet âlemine çıkarılmasının
sebepleri; Hakk’ın kudret ve tasarrufu elindedir. Onun
indinde mahfuzdur, saklıdır. O hazinelerde bulunan gaiplere
muttali' olmak için, Hakk’ın gayrisi, o esbabı çekip almağa
kadir değildir. Bu anahtarlar da, Hakk’ın "Esma-i İlâhisi”dir.

500
 "Apaçık Kitap”, iş bu cüzi oluşumun şahısları ve
adetleri "Sema-i dünya"dan ibarettir.” (6 Enam, 59) (47
Muhammed, 31) (52 Tur, 50,51) (57 Hadid, 1-3)

“Ve kitabın aslı Allah'ın indindedir. Yani, ezeli ve ebedi

her olmuş ve olacak şey'in «vecih-i külli üzere» nakış olunmuş
bulunduğu ve mahıv ve ispattan münezzeh, akıl-ı külden
ibaret kaza-i sabık levhası; «Allah’ın indindedir»” (7 Araf, 39)
(13 Rad, 39) “Vücutta bir şey yoktur. Her şeyin hazinesi
indimizde, katımızda, yanımızdadır. Önce sureti, şekli ve
resmi, külli akılda külli veçhesiyle, her yönüyle, resim olunur,
kaza âleminde resmi çizilir. Sonra, sebepleriyle birlikte, levha-
i mahfuzdaki görüntüsüyle, külli nefis âleminde görüntülenir.
Daha sonra ayrı ve farklı bir birim olarak ölçülerine göre,
miktarına uygun, vasıflarına uygun levha-i kader, dünya
semasında görüntülenir. (15 Hicr, 22) (45 Casiye, 28)

Umarım, biz de, harflerden oluşan birer anlamlı

‘kelimetullah’ olarak, nereden gelip nereye, dayanışma ve
uyum içinde, gittiğimizin bilincini idrak edebiliriz.
03032021

(1) https://www.economist.com/science-and-
technology/2021/02/06/how-vaccines-are-made-and-
why-it-is-hard

501
 Varoluş Renklidir
Doğada ve Evrende, ilmin uygulanmış hali olarak, bir
‘Düzen’ vardır, rastgelelilik ve tesadüf yoktur. Düzenin fark
edilmesi önemlidir. Örneğin, Doğada bir ‘altın oran’
uygulaması vardır. Renkler, en sıcağından en soğuğuna, dalga
boyları en kısasından en uzununa kadar düzenli ve uyumlu bir
farklılaşma gösterir. Galaksilerin açılımı ve yerçekimsel
güçlerin etkileşimi, belirli bir matematiksel formüle dayanır.
Eşyayı oluşturan enerji kuvvetleri, belirli ortamda, bilinen
koşullarda, kesifleşip kütleleşir, maddeleşir, bedenleşir.
Hücreler arası mesajları ileten 5 mili voltluk elektrik yüküdür.
Hücreler arası bu elektrik alış verişi, sesli ve renklidir.
İnsanlığın, son bilimsel keşiflerle yaptığı renkli TV yayınlarını,
nöronlar, ezelden beri hep yapar. İnsan, kalbinin içinde yaşar!

Mikrodalga ışınımı, X-ray ışınımı gibi çeşitli Elektro

Manyetik Radyasyon-EMR ışınımı dalgalar halinde, küresel
biçimde, yayılır. Her yerden her yere, her zaman sonsuz EMR
ışınımı vardır. Bir göze ulaştığında ‘görülebilir ışık’ olarak görünür.
Görünen ışık fotondur, ışın, ışık hızında ve kuantalar halinde yayılır.
Bir kuanta, belirli bir miktar enerjidir. Böylece fotonun enerjisi
ölçülür. Işınım dalga halinde olsa da partikül, parçacık veya foton
olarak görünür. Bir ışık kaynağından sonsuz ışın, ışık çıkar. Işık,
prizma veya camdan geçerken kırılır ve dalga boylarına göre
ayrılarak renkler de görünür. Kuantum mekaniğine girince de
dalga özelliği gösteren parçacık ve parçacık özelliği gösteren
dalgalar söz konusu olur. Bilimin “Belirsizlik İlkesi” ile çeşitli
gerçeklikler anlatılır, gerçek bilinenler oluşur. Sanırım en iyi sonuç
şu olabilir “Görünen bilinmedikçe, Bilinen görünmüş olmaz!”

502
 “Arz ve sema, madde ve mana, yer ve gök, ayrılmadan
önce bitişikti; heyula iken yani görkemli bir hayal ve cismanî
bir madde iken, yapışık idiler. ‘Uyumlu Farklılaşma ve
Başkalaşarak Mükemmelleşme’ sayesinde, kısadan uzuna, ses
ve renk dalgaları gibi ayrıldılar. Benzer şekilde bebek, su
damlası iken, kan pıhtısı olur, insan olma ilmiyle donatılınca
yani ruh verilince, arzı ve semasıyla, yayılıp döşenir. İnsan ve
Dünyada, arz ve sema, madde ve mana, kuvvetleri
farklılaşarak yedi kat olarak hüküm ve takdir edildi. Arz ile
Semanın her katına, amacı, işleri, araçları, tesir ve tedbirleri,
işaret edildi.” (41.12)

Ayetin açıkladığı gibi Evrende yer ve gök önce bitişik

iken sonradan ‘uyumlu farklılaşıp kendiliğinden ortaya çıkış’
ile yer ve gök ayrılmıştır. ‘Uyumlu farklılaşma’ kavramı en iyi
gök kuşağında görülebilir. Renkler, en kısa dalga boyundan
en uzun dalga boyuna kadar kesiksiz, boşluksuz, atlamasız
bir şekilde oluşur. Fotonun açılımı küreseldir, bir ucu gözde
iken, uzun dalganın boyu evrenin fiziksel büyüklüğü kadardır.
Bu açılım, uyumlu farklılaşmayla kendiliğinden ortaya çıkışın
örneğidir. Foton, ‘kuanta’ adlı enerji paketlerini içerir, kütlesi
yoktur, hızı ışık hızıdır. Hem parçacık hem dalga özelliği
gösterir. Her dalga boyu ayrı bir renkte ve ısıdadır. Dalga
boyu kısaldıkça içerdiği enerji ve ısısı artar. Her dalganın
enerjisi ölçülebilir. “Hatta kuramsal açıdan, hacim olarak
ifade edilmesi halinde, en kısa dalga boyundaki enerjinin bir
santimetre küpü, evrendeki tüm galaksilerin kütlesel
oluşumuna yeterlidir.” (1) Enerji, Kütleye dönüşür, nedeni

503
bilinmez. Kütle ve enerji neden canlanır da hayat oluşur?
‘Neden’ soruları kutsal metinlerde açıklanır.

“Allah’ın ayetleri ve sıfatlarına hidayet bularak, Hakk'ı

arif olmaları için, ceset arzında, duygu ve düşünce, kalp ve
akıl; havas tarikleri, arzu, heves ve isteklerine uygun yolları,
var ettik. Ve biz, kalp ve akıl semasını, üstlerinde atmosfer
gibi yükselterek, ceset arzını, tagayyür etmek, başkalaşmak,
mükemmel olmak için tazelenmek, yenilenmek, üzere
oluşturduk ve sehven, yanlışlıkla, kasıtsız olarak, olabilecek
hasar ve hatadan mahfuz kıldık, koruduk. Akıl seması, her
türlü hayal, tasavvur, duygu ve düşünceleri kapsayacak ve
birbirine bağlayacak şekilde yer alır. Her birisi makul ve
mantıklı olarak akla dayanır. Akılda boşluk bulunmaz,
kırılmaz ve bükülmez, kimse aklını terk edemez. Bütün
bunları anlayamayanlar için akıl seması, ilim ve mana
göklerini yani uzayını, delil ve şahitlerinden, maddi veya
bedensel kanıtlarından, uzaklaştırıcıdır. Allah, nefis gecesini
ve ruh güneşinin nuru olan akıl gündüzünü ve gece ile
gündüzü içine alan ’Kalbi’ halk eden ve izhar eyleyen, açığa
çıkaran, zattır. Bunların her biri, ulvi bir karargâh veya
makamda ve ruhaniyet semasının bir mertebesinde Allah’a
seyir eder.” (21.30-33)

İnsan beyninin ağırlığı, vücudun yüzde 2 si kadardır

ama enerjinin yüzde 25 ini harcar. Beyin, düşünce üretir,
etkendir; madde vücut, düşünceyi uygular, edilgendir.
Düşünce gücü, elektronik alet çalıştırır, enerjik kuvvettir.
Beyin hücreleri arasında oluşan elektrik akımı ve EMR alanı
kuvvetlerden oluşur. Kutsal metinlerde bu alana ‘Kalp ve Akıl
504
Seması’ denir. Günlük yaşamda farkında olunmasa da “Ben”
denilen ‘şey’ ilgili kuvvetler arası bir denge durumudur. Belirli
bir denge durumuna ‘ben’ denir. Nörolojiye göre, ses ve
renkler gibi, her şey, sinir uçlarınca algılanır ve her şey,
tamamen bir algıdır, bütünden kopuk ayrı bir ‘benlik’, ‘sen,
ben’ yoktur. Her hareket, yeni bir denge durumu yaratır.
Hareketleri ve yeni denge durumlarını, akıl, kendine özgü
‘kıyas’ yöntemiyle anlar. “Kalbin elektromanyetik alanının
çapı yaklaşık 5 metredir. Kalbin elektrik akım kuvveti, beyin
elektrik akım kuvvetinden 60 kat daha güçlüdür. Kalbin
elektromanyetik alan kuvveti ise beyninkinden 5.000 kat
daha kuvvetlidir.” (2,3) Beyin, kalbin içinde ve etkisinde
çalışır, EMR alanları etkileşim içindedir. Kalbin elektrik ve
manyetik alan kuvvetlerinin titreşimi evreninkilerle de
etkileşim içindedir. Uyumlu frekanslar birbirini çeker,
sonunda genellikle birleşir, korkulan başa gelir. Olumlu duygu
ve düşünceler de mutlaka gerçekleşir.

Umarım, evrimsel olması istenen evrensel oluşumun

hakikatini idrak edebiliriz!

19032021

(1) D. Bohm, “Wholeness and the Implicate Order”, 1980, Routledge

& K. Paul
(2) Sercan Çetin, https://www.youtube.com/watch?v=E3Sgne96bk0
(3) https://www.facebook.com/TeslaOsilatoru/videos/740712966726
432/

505
 Işıktan Huzura,

Önce ışık vardı. Büyük Patlama ile Hakkın ilmi, ışık enerjisi
olarak parladı. Hala da ışıktan başka şey yok, ışık halden hale
geçer. Hakk’ın Hakikat Güneşi parlayınca ortam aydınlanır;
elektromanyetik kuvvetler gurup edince de ortam kararır,
maddeleşir, bedenleşir. Tüm mevcudat, Rahmanın hamurundan
oluşur. Cemadat, ‘halk edilir’ bu hamurdan, canlılık, ‘yaratılır’ bu
çamurdan ve insan ‘inşa’ edilir aynı ruhtan, ilimden. Maddeden
bedene, nefisten kalbe ve ruha, ilme ve bilince geçiş insan için
kaçınılmazdır. Maddenin özünün ışık olduğunu, enerjinin kütleye,
kütlenin enerjiye dönüşü bilimseldir. Bedenin içinde ve dışında tüm
hareketlerin temelinde elektromanyetik ışınım olduğu bilinir.
İnsan, kalbinin içinde yaşar! (1)

“İnsan, acilden halk olundu. Hilkatin, yaratılışın, aslı olan

nefis, bir hal üzere sabit değil, hareketli ve daima ıstıraplı bir
şeydir; acele üzerine mecburen yaratılmıştır. Böyle olmasa; halden
hale seyir ve terakki, tekâmül etmez, gelişmez, mükemmelleşmez.
Zira ruh, daim-üs-sebattır, sabittir ve ruhun, nefse taalluku
sebebiyle kalbin vücudu hâsıl olur ve ruh ile nefis sayesinde; kalp,
seyirde mutedil olur, dengede durur. İmdi insan, kendisine sekine
ifade eden ruh ve kalp nuru galebe etmeyerek, nefis makamında
kaldığı müddetçe, cibilliyeti, yaratılışı, gereğince insana acele lâzım
gelir.” (21.37-39) Ruh sabittir, değişmez, halden hale seyir eden
nefis ise özündeki ışık nedeniyle, hareketli, acelecidir. Ruh ve
nefsin ortasında, kalpte, ruhun nuru galipse huzurdadır; kalpte,
nefis galipse acelecidir. “Tövbe edip Zat’ında fena olduktan sonra
bağışlanan vücutta bir huzur, sükûnet hissedilir.” (2 Bakara, 248)

506
 Bu kavramlar, ‘Fiil’, ‘Sıfat’ ve ‘Kişilik’ olarak, insanı vuslata
götürebilir. İnsanın kişiliği sıfatlarıyla açığa çıkar. Sıfatları ise
fiillerinden anlaşılır. Kuran’da bu kavramlar ‘Efal’, ‘Sıfat’, ‘Zat’ veya
‘Nefis’, Kalp’, ‘Ruh’ makamları olarak anılır. Her makam ise,
‘Tevhidi Efal’, ‘Fena-i Efal’ ve ‘Tecelli-i Efal’ gibi ‘tevhit’, ‘fena’ ve
‘tecelli’ mertebelerine ayrılabilir. İnsanın, genel ve geniş kapsamlı
vücuttan, hatta evren bütünlüğünden, ayrı ve gayrı bir varlığının
olamayacağı aşikârdır. Bu nedenle Zatın tecellisi mertebesinde, kişi
zanlarından kurtulur ve aradan çıkar. Varlığın, Hakk’ın vücudu,
sıfatlarla mevsuf olanın, sıfatlananın, Hak ve fiillerin Hakk’ın yani
failin Hak, olduğu idrak edilmiş olur. Böylece, Zatında fena bulana,
Hakkın vücudu bağışlanır ve kişi huzura kavuşur. Dört Kitabın özeti
budur. İnsan, Allah’ı bilmesi için inşa edilir! (2) Allah bilindiğinde,
ete kemiğe bürünüp isimlerle görünebilir ve “Ene el Hak” ayetini
okuma hakkı kazanabilir. Bilgi ilimden bir parçadır ama uygulama
teknoloji gerektirebilir. Uygulamada Resulün örnek alınması
önerilir. Bu nedenle bilgelerin yolundan gidilebilir. Her daim
huzurda olduğunun idrakinde olup zatında fena bulana Hakkın
vücudunun bağışlanacağı müjdelenir.

“O gün melekler ya kahır ya da lütuf için insan ruhuna iner.

Bedenin kahrı ruh, ilim, lütuftur. Bireysel beden harap olur, o gün,
değişmeyen sabit mülk, lütuf ve kahır sıfatlarıyla sıfatlanan, her
şeye istihkakını veren, Rahmanındır. Batıl olan her mülk zail
olmuştur, kimsenin kuvvet ve kudreti yoktur, Rahmanın mülkü
zahir olur. Kalp seması nuru sekine, kalp rahatlığı, bulutu ile
yarıldığında ve ‘ruhanî kuvvetler’ melekleri indiğinde, kalp arşının
doruğunda, saltanat, tüm sıfatlarıyla tecelli eden, Rahmanındır.”
(25.25, 26) Bedenin kahrı lütuftur çünkü kalan ruh, ilim lütuftur;
ruhanî kuvvetler, kalp arşına, sıfatlarıyla tecelli eder.

507
 “Bundan sonra yapılacak şey içinizdeki Hakka yaslanıp,
sabır ile beklemektir. Bu durumda sabrınız taşsa bile Rabbiniz size
melek ve melekeler ile yardımcı olacaktır. Çıkmış olduğunuz
yoldaki zorluklar, mücadelede karşınıza çıkacak üzüntülere karşı
sabır ve ilahi rıza için Allah’a itaat etmeyi, zorluklara dayanmayı,
nefse karşı koymayı gerektirir.” (8.11)

“Ancak, Hakkın size kuvvet vermesi ve nuru görerek

nurlanmak ve size sekine ve bu isteğin inmesi için, sabır, Hakk’ın
emrine karşı gelmemek, menfaat ve ganimete meyletmemek, nefis
korkusundan sakınmak ve nefsin ruh ve kalp sultanını zorlaması
altında kırılması gerekir. Sabır ve onur ruhun sıfatıdır. Hareket ve
acı ise nefsin sıfatıdır. Ruhun gücü kalbe sahip olunca, kalbi nefse
karşı korur. Nurun Zat’ındaki sevgi nuru ile kalp âşık olur ve
sükûnete kavuşur. Bu şekilde kalp, nefis kuvvetlerini yener, nefis
sıfatlarının zulümlerini kovar. Ve nefis de kalbin nuru ile aydınlanır.
İşte o zaman rahmet iner ve kalp bu nurla nefis kuvvetlerini yok
ederek ûrûc eder; semanın meleklerine ulaşır ve tüm meleklerin
kuvvetini ve vasıflarını çekip indirir. Meleklerin inmesi, özellikle,
dünyadan tamamen çekilip koparılarak yücelik yönüne tevekkül
edildiğinde ve gazaba uğrandığında yardımcı olmaları içindir. Ancak
kalp, sabırsız davranıp acele eder, bağırıp çağırıp, korkuya yenik
düşerse veya dünyaya meylederse, nefis kalbe galip gelir, kahır ve
istila eder, sıfatlarının zulümleriyle nuru engeller ve o ilişki kopar,
yardım da kesilir, melaike de inmez.” (3,125) (8,11)

“Ve sen Allah tarafından değerli görüldüğün için senin diğer

beşere yardımın ve onlara feyiz olacak sohbetinin nuru senin
namazın olacaktır. Tahkik: senin büyük hatırın onlara iltifat
olacağından onlara feyiz verdiğin nur, yardımlarının gücü ve
sohbetinin bereketi kendilerine sekine inmesine sebep olur.
Kalpleri o nurla rahatlar ve emin olur.
508
 Sekine, kalpte oluşan bir nurdur, bu nurla kalp, halka döner
ve inanç kuvveti bulur. Şeytanın vesveseleri ve nefsin tahrikleri ve
teşviklerinden oluşan acılardan kurtulur. Çünkü Sekine, nefis ve
şeytanın vesveselerini kabul etmez. Allah, onların yalvarmalarını,
günahlarını ve itiraflarını duyar, niyet ve amaçlarını, gizli kalmış
pişmanlıklarını ve üzüntülerini bilir.” (9.103)

“Önce İnsan inşa edilir. İnşa edilen insan, beden ile örtülür,
tesettüre girer. Eskiden ceset olan beden nefsi, artık Ruhun nuru ile
aydınlanmıştır. Bulutun su ve ilimi temsil ettiği gibi, aynı zamanda
hayvani ruhu temsil edebilir. Beden ve ceset maddesinin ilmi idrak
edilerek, insani ruh semasına ulaşılabilir. İnsan ruhu, ilmin
kaynağıdır.” (25.25, 26)

Umarım, özün ışığını ve özün özündeki Hakk’ın hakikatini,

ilmini, idrak edebiliriz!

30032021

(1) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/03/varolus-
renklidir.html
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/03/dayansmayla-
olusum.html

509
 Kavuşmaya Azmetmek
İnsan, cahilden, cehaletten kaçar, bilmek,
öğrenmek, bilenler ile beraber olmak, onlarla konuşmak
ister. Bilme isteği, bilgisizlikten bilgeliğe sığınmaktır, Allah’ın
âlim ismine sığınmaktır. Bir şeyden kurtulmak için önce bunu
istemek ve gereğini yapmak şarttır. Daha iyisini isterken,
daha iyi olmayanın da idrakinde olmak gerek. Yani bir şeyin
daha güzeli veya çoğu mümkün olmadıkça eldeki ile yetinilir.
Mevcut ile yetinmek, kanaat etmek daha iyisini aramayı
durdurmamalıdır. Çocuklar kendi aralarında oynarlarken
hiçbiri diğerinden sıkılmaz veya halinden şikâyetçi olmaz.
Ancak, çıraklarla veya çocuklarla beraber olmayı isteyip de
aralarına girmiş olan bir büyük, üstat, zamanı gelince
ayrılmayı da bilir. Çocukluğun, çocukluk olduğunun idraki
içindedir ve esas yerinin başka olduğunu, kendisinin bir
büyük olduğunun bilinci içindedir. Sürekli çocuklarla birlikte
kalması ve çocukluk, çıraklık etmesi kendisine ve
büyüklüğüne zarar verir. Halkın arasına girmek, halk ile halk
olmak, onlardan biri gibi davranmak, sıradan bir insan gibi
olmak, yetişmiş, olgun bir insan için de mümkündür.
Samimiyetle talebelerinin arasına girmiş olan bir öğretmen,
fazla kaldığında, laubalilikle karşılaşabilir. Buna sebep
olmamak için her an diğerlerinde olmayan “Öğretmenlik”
sıfatına sığınabilir. Cahil ile arkadaşlık edip ona yardım
etmeye çalışan bilge kişi bir süre sonra cehalet karanlığından
bilgeliğin aydınlığına çıkar. Bedensel zevklere meyli olan bir
kalbin bunlara dalıp gitmesi, sonuçta zararlı olacak beden
gecesinde kalmasını doğurabilir. Böylece, nefsanî fiiller,
efalden, kalbî duygulara, sıfatlara, geçilir.
510
 Ancak, aklî, ulvî, uhrevî ve manevî zevklerin
derinliğine ve güzelliğine dalmış, bunları zevk etmiş bir kişi,
uzadıkça acı vermeye de başlayan bedensel ve dünyevî
zevklerin karanlığından kurtulmaya, ilâhi nurların aydınlığına
çıkmaya, bakar. Bakmaz ise, bu zevklerini kaybettikçe artık ne
çıkmak ister ne de çıkabilir. Daha iyi olmaya azmetmiş bir
kişi, o yönde iradesini kullanmaya kasteder, azmeder, ancak,
daha kolay elde edilebilen zevklere dalarsa, nefsine uyarsa,
azim ve iradesini gevşetir, kaybeder, hayal ve vehimlere
kapılır. Nefsin şerrinden, mananın yüceliğine sığınmasını,
kaçmasını bilmeli, bunun kendisi için iyi olmayacağının
idrakine varmalı. Dünyada daha çok şeye sahip olma, yeme
içme, şehvet gibi nefsanî zevklerin verdiği huzur ve mutluluk
eğer kalpte yerleşirse kalp artık ilmin aydınlığından, “İlahi
nurun doğuşu” zevklerinden mahrum kalır.

Özet olarak, “Zat güneşinin doğuşundan önce oluşan,

sıfat tecellisi nurunun, aydınlığının, gerçekleşmesi için,
beden-vücut gecesinin şerrinden”; “Daha iyi-doğru-güzele
gitmek için gösterilen azim ve iradeye, bedensel zevklerin
vereceği hayal ve kuruntuların şerrinden”; “Kalbî ve bedensel
yaşamın sağlıklı yürütülmesine zarar veren, nefsin şerrinden”
korunmalıdır. Kalp, Beden, Nefis üçlüsünün uyumu bir
ihtiyaçtır! (113 Felak S.)

Bilgi, ilim, insanın kaybıdır bulup almalı. Gece, insan,

nefsine uyar, karanlık ve uyku, insanın gaflete düşme halidir.
Gaflete düşmezse eğer uyanıktır, aydınlıktır. Bir yerde, bir
kişide akıl var, ortamda da ilim var ise bu ateş ve barut var
demektir patlama kaçınılmazdır.
511
 Bu patlama “Big Bang”ten de büyük olabilir. Birinde
var olunur, diğerinde Yaradan kalır! Bedensel, maddî âlemde,
fail ve kalbî duygularla sıfatlanan, mevsuf, Haktır!

“Siz O’na ve elçisine itaat edin. Sözünü duyup yüz

çevirmeyin. Duymak anlamayı, anlamak uygulamayı
gerektirir. Sadıksanız, gayret, azim gösterin. Hayvandan da
beter, duymadıkları hâlde dava edenlerden, sağır ve
dilsizlerden olmayın. Yerdegezenlerin en kötüsü sağır ve dilsiz
olanlardır. Yaradılışlarında olan duyup, anlama, basar ve
uygulama yeteneklerini köreltmemiş olsalardı bunları
yaparlardı. Körelme nedeniyle, çabuk yüz çevirenlerde,
anlayış ve irade olmaz, hikmet, bunların göğsünde debelenir,
tereddüt eder. Kalpleri, hakikati, huzur ve sükûn içinde
karşılayamaz; hakikati işitip, anlayıp, kabul edip, basiretle
görüp uygulayamazlar. Henüz görmeden, gaibe iman
edenler, Hak görünmeden, hakikat bilgisinin doğruluğuna
inananlar, O’na ve elçisine uyunuz, duyduklarınızı
uygulayınız.” (8 Enfal, 20)

“İnsan, böylece, esfel-i safilinden yani maddenin

çukurundan, açılan temelden, ana rahminden, arş-ı alaya
yücelir. ‘İnsanlık ilmi, Allah’ın ilmiyle bağlantılıdır’ denebilir.
İnsan, kuvvet ve kudretini, maddeye ve bedene hükmetme
iradesini doğrudan Hak’tan, gaip âleminden, alıyor olabilir.
İnsan, onun ilmi ile âlim, vücudu ile mevcut, nefsi ile kaim
yani ayakta, hayatı ile hay, diri, kuvvetiyle kuvvetli ve hükmü
ile iradelidir. Fıtratı gereğince, her nefsin kudret âleminden
kuvveti ve onu terbiye eden hükümdarlık âleminden gelen
iradesi vardır.
512
 Kudret ve kuvveti, ilim ve nurdan, aklıyla ilmin
idrakinden gelir. Hükmü yerine getirme, uygulama azim ve
iradesini ise hükümdarlık âleminden, zaman içinde, yerine ve
zamanına göre, gerektikçe, yardım olarak, alır.” (50 Kaaf, 21)

Akıl, bir tek iş yapar, o da bilgi alıp işlemesidir. Ortam

da tam bu işe hazırdır. Ortam zaten ilmin uygulanmış halidir.
Akıl yuvarlansa ilmin üzerinde yuvarlanır. Evvelinden ahirine
olan da bu, olacak olan da. Başka ne beklenir ki? İnsan var,
insanda arayış var, akıl var, ataleti bozmak yeterli. İnsan,
insanı okuyunca, ayet okunur. İnsanın, bilgili, azimli ve uyanık
olması yeterlidir. Her okunan ayetin doğruluğu, âlemde ve
Âdem’de yeri bulunarak, kanıtlanabilir. İnsanın, hiçbir gayreti
boşa gitmez, hak ettiği tam olarak, Hakça verilir.

Umarım, bizim gayretimiz de, vücudu ile mevcut

olduğumuzun idrakine yeterli olur!

08042021

513
 Aşk Ateşi
Ateş varsa, ışık ve sıcaklık vardır. Isı, enerji, varsa ateş
vardır, sıcaklık ve ışığını ölçerken, kaç mumluk ışık olduğu
ölçülürken, J/s=watt, (joule per second), ısı ile ölçülmüş olur.
(1) Ateşin ısı, ışık ve sıcaklığı, açığa çıkan enerjisi, yananın ve
yangının çeşidine göre çok farklıdır. İnsanın bedensel yangını
ile içinin yanması; eşyanın yanması ile eşyanın oluşumu için
gereken yanış, çok farklıdır. Güneşteki yanma ve sıcaklık,
altın ve demir madenleriyle birlikte güneş sisteminin oluşumu
için gereken, bir süpernovanın yanma ve sıcaklığının yanında
sönük kalır. Önce, sıcaklığı sonsuz olan yanma vardı. Sıcaklık
ve hareket özdeştir, birbirlerinin kaynağıdır. Su ısıtılırsa yani
enerji verilirse hareketlenir, sürtünme hareketi yani enerji
harcanması da sıcaklığı artırır. Potansiyel varsa açığa çıkar.

Bir hadise göre “Kişi sevdiği ile haşir olunur,

kıyametten sonra onunla dirilir, ağacın çekirdekten çıkışına
benzer.” Bunun nedeni, insan kalbinin, muhabbet ettiği şeyin
suretinde şekillenecek kadar o şeyin, nefsine kazınmasıdır.
Kalpten sevilen kişi, insanın dünyasını doldurur. Ateşin
harareti, yanmanın maddi mi manevi mi olduğuna bağlıdır.
Cismanî kuvvetler çok sınırlı oysa ruhanî kuvvetler sınırsızdır;
ruhanî ateşin elemi, cismanî ateşin eleminden hem daha
sürekli hem de daha şiddetli olur. Bu nedenle, «Cehennem
ateşi, yetmiş defa su ile yıkandıktan sonra faydalanmak için
dünyaya indirildi» denir. “O ateş, dinden mahcup olanlar,
kâfirler, için ihzar olunmuştur.” (2 Bakara, 24)

514
 “Kişi kendini bilince, yapısı değişir, olgunlaşmak üzere
başkalaşım gerçekleşir. Bu ilk yapının çöküşü, harap olması
ve göçüşüdür. Yapı taşlarının aslının olmayışının, zan
oluşunun, idraki, külli idrake ve ilahi aşka götürür. Bu durum,
haviye, göçmeye, göçük oluşumuna ve göçükte ilahi aşk
ateşinin yanmasına; asar ateşine, eserler yaratan yanışa ve
yeniden diriltilmeye gider.” (2.259) Bir kişi potansiyeli ne ise
onu açığa çıkarır, uygular. Kişinin kendini bilmesi, zanlarından
kurtulmasıdır. Sonsuz ve sınırsız ‘Ruhani Kuvvetlerin’ gücünü
idrak edince, bunların elektromanyetik enerji şeklinde ortaya
çıkabileceğini görebilir. Nefsanî ve kalbi duyguların
kaynağında ruhani kuvvetlerin olduğu anlaşılır.

“Beş duyu ile gazap ve şehvet olarak bilinen iki nefsanî

kuvvete, hakikatleri bilinmediği için, ‘yedi gaip’ denir.
Bilinmeyen yedi gaip, geceyi temsil eder. Vücut, hayat, ilim,
irade, semi, işitme, basar, görme, kudret ve kelamdan
ibaret sekiz sıfat, gündüzü temsil eder. İnsanların, bu yedi
gece ve sekiz sıfat rüzgârlarıyla, zahir ve batınlarına etki
edilir, kökleri kurutulur, hatta katledilir. Kendi nefisleriyle
ayakta olduklarını ve yaşadıklarını düşünenlerin hayatları
olmayan ölüler olduğu görülür. İçi boş hurma kütükleri gibi
şeklen kuvvetli fakat hayatları ve manaları yoktur, birer
haviye, göçüktürler, hakiki vücutları ve değer verilecek
anlamları yoktur. İlahi aşk ve şevk ateşi olmadan göçüktekiler
yanamaz, şiddetli soğuk ve nefsanî heves rüzgârlarıyla helak
olurlar.” (69 Hakka, 5-7) İlahi, ruhani kuvvetlerin suyla
yıkanmış hali, elektromanyetik kuvvetler olarak bilinir.

515
 Bu kuvvetler, Higgs Bozonu içinde toplanarak maddeyi
ve bedeni oluşturur. Yedi Gaip kuvvetler bunlardan oluşur.
Bu kuvvetler, ruhani yani ilahi aşk ateşi olmadan yanamaz.

“İzdiham eden kuvvetler, gölgeleşip cisimleşir.

Kütlenin hakikati bilinirse, kütlenin görünen ışık enerjisi
olduğu idrak edilir. İzafi vücut, ‘Mutlak Vücudun’ ortaya
çıkmış, görünür, aşikâr olmuş sıfatıdır. Her cisim ışır, ışık
saçar, ışınım halindedir, hakikatini görünür kılar, enerji
yayarak yanar.” (25.45) “Nefsin zulmet gecesi, insanlara libas,
elbise kılınmıştır. Bu zulmet, sizi istila ederek, Hakkın zat,
sıfat ve gölgesinin müşahedesinde, sizi setir eder, örter. Siz
hakkın zat, sıfat ve gölgesini müşahede ediyorum diyerek
meşgul olur, var olduğunuzu zannedersiniz. Sizi, hayat ve
dünya da, böylece, gaflet uykusunda uyutur. Hadisi şerif:
“Bütün insanlar uykudadır, ölünce intibah eder, pişer,
uyanırlar.” Uykudayken, ‘Daimi hakiki hayattan’ gafil olunur.
Kalpleriniz ruh nuruyla hayat bulunca, his uykusundan sonra,
kutsal âlem fezasında, intibah ile intişar eder, güneş gibi
parlayıp, ışık saçıp, dağılıp, yanarak yaşarsınız.” (25 Furkan,
47) Ölmeden önce ölen, pişer, yanar!

“Birbirinize karşı düşmanlık etmeyiniz. Düşmanlıklar,

vücutta, akıl etme gücü ve vehim, kuruntu, hayal etme gücü
arasında oluşur. Uygunluk ve uyumluluk, lezzet veya menfaat
için olursa, bunlardan mahrum kalındığında düşmanlık başlar.
Tevhitten mahcup olduğu ve nefsini sevdiği için her biri
günahından sıyrılmak ister.
516
 Bunlar, arası açık insanların ortasında olan
cehennemde, yanarak, çekişirler.” (50 Kaaf, 28)

Kâmil insan, ruhani kuvvetlerle yanmış, Hakk’ın

ruhunun nuru ile aydınlanmış kişi olarak yanar ve aydınlatır.
Süreç aynı süreçtir, her birey bu sürecin mutlaka bir
yerindedir, ama başında ama sonunda. Tasavvuf, gayriyi
yakan ilahi aşk ateşiyle yanıp, yakıcı olmaktır. İnsanın
fıtratında, ruhun nuruyla yanmak vardır. Potansiyel olarak
ruhani kuvvetlerin yakıcılığını hissedebilen insan, maddesel
veya bedensel yanışın sönüklüğünü idrak edebilir.

Umarım, biz de ölmeden önce ölebilir, intibah edip,

pişip, intişar edip, yanabiliriz.

28042021

(1) https://www.khanacademy.org/science/ap-
chemistry/thermodynamics-ap/internal-energy-tutorial-ap/a/heat

517
 Tevhit ve Takva
“Hakiki iman edenlerdenseniz, müminseniz, kalbinizin
iradesiyle, O’na ve resulüne, efal takvası ile yani Allah’ın
fiilini görüp kendi fiillerinden kaçınmakla, itaat ediniz. Ve
onlar, Rab’lerine tevekkül ederler.” (8 Enfal, 1-4)

“Gazap, şehvet ve nutuk kuvvetlerinin, rezilliğinden

sakınmalı, faziletlerine dikkat edilmelidir, böylece insanlar
eline, beline ve diline hâkim olmalıdır. Nefsine bağlı
kalmaktan ve şehvet kuvvetinin zuhuru fahişesinden
kurtulup, kalbî duygularla dolu kalp evine yüceliş hacda
gereklidir. Gazap, Şehvet ve Nutuk (El-Bel-Dil) olmak üzere bu
üç kuvvetle yapılan her iyi ve kötü işler bilinir ona göre sevap
veya günahı yazılır. Ey halis akıl sahipleri, niyet ve
amellerinizde sakının. Çünkü madde kabuğundan ve vehim,
kuruntu şaibesinden halis olan aklın hükmü, sakınmak ve
korkmaktır.” (2 Bakara, 197)

“Tevhit ve takvayı, ‘Allah’tan başkasının var

olmadığını’, insanlara haber veriniz. Cemden sonraki fark
makamında, vahdet ve kesret konusunda yanılmaksızın; Zatın
Birliği düşünüldüğünde, sıfatın kesreti müşahede edilir.
Melekleri, kalplerini ilimle yani Kuranla ihya ettiği has
kullarına, emrinden, ruhundan, nakşeder, gönderir. Zatın
birliğini beyan edip, ilan edip, ilimden ibaret olan ruhun
tenezzülü, âleme inişi, düşüşü açıklandı. Ruhun inişiyle bir
irade gösterildi, böylece, hakiki sıfatlar âleminin ve
meleklerin nasıl var olduğu açıklandı. Sıfat ve efal âlemleri,
isim, cisim ve eylem, hareket, âlemlerinin ortaya çıkışıdır.

518
 Bunların tümü ise cemadat, nebatat ve hayvanat
âlemlerinin oluşumudur. Kısaca, ilimden ibaret olan ruh,
irade, sıfat ve efal âlemlerinin ardışık olarak ortaya çıkışı ile
âlemler oluşmuştur.” (16 Nahl, 2) Böylece, ilimden âleme
geçişte irade beyanı olduğu görülür. Burada aklı zorlayan ilim
ile âlem arasının, bilimsel açıdan, nasıl doldurulacağıdır.
Bilimsel olarak kanıtlanan “Vakum ortamında, saniyenin 10-
40
ında, yokluk âleminden varlık ortamına, çıkıp, var olup yok
olan zerreler” deneyinin iyi anlaşılması gerekir. “Dinin aslı ve
esası tevhit ve takvadır. Takva libası, elbisesi, Allah’ın
sıfatının nurudur. Zira nefis sıfatlarından sakınmak, ancak
Hak sıfatının tecellisiyle olur.” (7.Araf, 26)

“İnsan, bir şeye tabi olursa, ona itaat eder, kulu olur.
Dünya, ömrü kısa olan bir gölgedir, ona tapan gölgenin
gölgesi gibidir, tabi olursan yetişemezsin, terk edersen o sana
tabi olur. Gölgenin gölgesinin de gölgesi yoktur, o kişinin zatı
yoktur, bu nedenle mülk ve kudreti de yoktur. Allah'ın
gayrine muhabbet ve iltifat etmezse, rızkını ziyade edip, onun
sıfatını mahıv ile «sıfatımızı ona veririz.» Ve lezzetimizden
ilim talim eder ve kudretimizle onu kadir kılarız. Hadisi
kutside, “Kulum bana takva ile yakınlaşırsa ben o kulu
severim, sevdiğim vakit; işittiği kulağı, gördüğü gözü,
tuttuğu eli, ben olurum” buyurmuştur. Rızık verdiğimiz
kimse; ilim ve hikmet gibi «batın nimetlerden» gizlice;
yiyecek ve içecekler gibi «zahir nimetlerden» de apaçık infak
eder, tüketir. Müşrik, doğuştan dilsiz gibidir. Dilsiz insanın
konuşma yeteneğinin doğuştan olmaması gibi şirk koşan da
istidadında akıl ve idrakten yoksundur.

519
 İnsan ilahi vücudun aracı, hazretinin, var oluşunun,
vekilidir. Akla hizmet edene dünya da hizmet eder, dünyaya
hizmet edene dünya da engel çıkarır. Akıl nefse hâkim
olmalı, nefis akla değil. Akıl da kalbin sesini dinlemelidir.” (16
Nahl, 75, 76)

“Ve sır makamında olan nazarî akıl Davut'unu ve sadır

makamında olan amelî akıl Süleyman’ını hatırla! Davut ve
Süleyman’a biz hikmet ve ilim verdik. «Hikmet-i nazariye ve
ameliye» ve «keşif ve muamele» her ikisi, kemali talepte
birbirine uyum gösterir. Takvadan zırh yapmak için Davut’a
zırh yapma sanatını öğrettik. Takva ne kadar güzel, kuvvetli
ve metin bir zırhtır.” (21 Enbiya, 78-83)

“Takvanın tüm mertebelerini geçenler takvada kâmil

olurlar. Önce efallerinden sonra sıfatlarından ve zatlarından
sakınırlar. Kamil takva sahipleri, Allah’a ve kullarına
dostturlar, muhabbetleri bakidir. Takvanızın mertebelerini
Allah bilicidir.” (49 Hucurat, 13) “İman, Bâtıni ve kalbîdir,
İslam ise zahiri ve bedenîdir. Hakiki iman, şek ve şüpheden
arınmış kalpte sabitleşen ve kararlaşan yakınlaşmadır.”
(49.15) “Takvanın evvel mertebesi, haramlardan sakınmak,
ahir mertebesi, benlik ve ikilikten sakınmak olduğu gibi
tövbenin de evveli günahlardan rücû, ahiri de vücut
günahından rücûdur.” (66 Tahrim, 7,8)

“Marifet mahalli ve Rahman'ın arşı olan kalbin

vücudu, ancak ruh nurunun ve nefis zulmetinin uyumlu
karışımı ile olur. Kalp, ruh ve nefsin toplam karışımından
doğmuş bir mevcuttur.”
520
 “Nefsin bedenselliği olmasa kalpte manalar anlaşılıp
zapt olunmaz. Nitekim ruh makamında yalnız safa ve
nurluluktan, manalar, zapt ve beyan olunamaz. Ruh, kalp,
nefis bir hakikattir. Beden, hayvani ruh ve hayvanî
kuvvetlerin cümlesine nefis denilir. Bu nedenle nefsin takvası
insanlara farz olmuştur.” (91 Şems, 4-8)

Cemadat, nebatat ve hayvanat takvanın kâmil ve

mükemmel durumunu yaşar. Yalnız insana, Gazap, Şehvet ve
Nutuk kuvvetlerinin tümü verilmiş ve seçim yapma hakkı
tanınmıştır. Bu hak, ya inanan olarak Hak için veya
inanmayan olarak Halk için kullanılır. Halk aynen Hak’tır.
Takva, yalnız insana farz kılınmıştır. İnsan, ya Allah’ın kulu ya
da toplumun bir ferdi olarak ahlak sahibi olur, iki halde de
şirk ve bencilliğinden vazgeçer!

Umarım, biz de takvayı idrak eder, şirk koşmadan

Allah’a teslim olabiliriz.

12052021

521
 Huzur Namazı
Her şey ve herkes, bir diğerinden farklılaşarak
belirginleşen, ortaya çıkan bir ilimdir. S. Hawking’e göre her
şey, ilminin deposudur. (1) İnsanın kendini bilmesi, kabul
etmesi, rıza gösterip razı olarak, ilmine itaat edip tabi olması,
tevhit ve takvanın uygulamasıdır, salâttır, namazdır. İlmin,
bilinen kısmı bilim! Her şey, ilmine uygundur! Her şeyin
ardında, ilim vardır! Beden, ruhun zahiridir, ikinci, açığa
çıkmış, halidir; ruh da bedenin batınıdır, ilk, gizli halidir!
Madde, ilmin uygulanmış, görünür halidir. (2) Halk, aynen
Hak’tır!

“İbadetle aranan, baki kalp saadetini, nefsanî

saadetlere tercih etmektir. Namaz, nefse ve bedene zorlu bir
yüktür. Nefis için mal vermek, can vermekten şiddetlidir!” (2
Bakara, 3) “Rab'lerini talep eden, kalp huzuru, ruhun Şuhut’u,
uyanıklığı ile sırra yönelir. İbadeti Rab'lerine tahsis eden
vahdet, sır ehli, vasıl ve kâmiller, ibadetleriyle, cennet veya
sevap değil ezeli muhabbetle zat-ı ilâhiyi murat ederler.” (6
Enam, 52)

“İnsan, bedeni vardır ama yalnız beden değildir,

nefsanî duyguları vardır ama hayvan değildir, kalbinin
huzurlu olmasını ister, ruhunun, ilminin gereğini idrak eder.
Terakkide, ‘her düzeyin ilminin idraki o düzeyin namazıdır’.
Nefsin Rıza, Yatsı Namazını; Kalbin Huzur, Sabah Namazı
izler. Nefsini, kalbinin sesini dinlemeye ikna eden, hakikatin
sır bilgilerini almayı hak eder. Böylece Sırra Erme, Akşam
Namazı kılınır.”

522
 “Benlik ve bencillik yok edilip, hakikat güneşinin
batıdan doğuşu sağlanarak, yüceliş yolunda, Ruhun Şuhut,
uyanıklık, İkindi Namazı eda edilebilir. Hakkın ruhuyla
dirilerek, ledün, hakikat ilminin idraki zevkiyle Şükür, Öğle,
Gizlinin Keşfi, Hafa Namazı kılınır. Hakikat güneşinin
istivasında, en tepe noktasında, kul ve namaz yoktur, Cuma
hariç. Kuran ile Furkan: Var olan her şeyin, eşyanın ardında
akıl ile bilinecek bir ilmin olduğunu içeren Kuran’ın bildirilişi
ve bu ilmin nasıl uygulandığının Furkan olarak indirilişi
nedeniyle; ilim ve amel, ilim ve uygulamanın, ayrıntılarını
idrak ederek, mutlak salât, mutlak namazı, yerine getir; ilim
ile uygulama arasını birleştir. Her ilim için bir salât vardır.”
(17 Isra, 78; 29 Ankebut, 45) Teori-pratik, ilim-amel, ilim-
uygulama, teknoloji-uygulama arasındaki fark gibi namazlar
da bedensel veya ruhsaldır. Maddeye ve doğaya ilişkin ilimler
doğa koşullarına uyum göstermek ve temel ihtiyaçları
karşılamak için geliştirilir.

Konunun daha kolay anlaşılabilmesi için oluşan ilk

koşullara gidilmesi yararlı olur. Yokluktan veya hiçlikten var
olan, meydana çıkan, her en küçük parçacıkta dahi bir özellik
vardır. Her şey özelliklerinin toplamıdır, kendisidir.
Parçacığın, artı veya eksi elektrikle yüklü oluşu ve yükün
miktarı, ilk oluşum anında belirlenir. Önceden belirlenmiş
bulunan özellik, bilgi veya ilim, parçacığın davranışını
belirler. Örneğin, yanıcı olan hidrojenin ve yakıcı olan
oksijenin birleşerek söndürücü özelliği olan su oluşturması,
içlerinde önceden belirlenmiş davranış biçimine uygundur.
Parçacık, ilminin aynıdır, ilmine tabidir ve ona itaat eder.

523
 İnsanlığın gelişiminde, doğanın en çetin koşullarına
uyum gösterildiği apaçıktır. ‘Uyum gösterme yeteneği’,
‘evrim yasaları’ olarak bilinir. Tek hücreden çok hücreye
gelinmesinin temelinde ‘yazılım’ olduğu kanıtlanmıştır.
Hayat, madde veya donanım değil, yazılım temellidir; hayat,
maddeyi, eşyayı kullanım iradesidir; eşya, iradeye itaat eder.

Donanımın yazılıma tabi olması hayatı, canlılığı,

ortaya çıkarmıştır. DNA’da yer alan kütle ve madde,
kendilerine yüklenen bilgiye, içlerinde var olan özelliklerle
itaat edince canlılık oluşur. İlkel, ilk el, denebilecek bilgilerin
birikimi, tek hücrenin içinde canlılığı geliştirerek
çeşitlendirmiştir. Bilinçteki her gelişim DNA’yı değiştirir.
Yazılımın ilk halinde dahi, bir gelişim potansiyeli vardır. Bilgi
birikimleri, hücrenin içinde çok çeşitli işlevleri yürütebilecek,
protein, RNA gibi organımsı parça, organel, oluşmasına yol
açar. Hücrenin içindeki parçalar arasında gelişen eşgüdüm ve
işbirliği, tek hücrenin bölünmesinden öteye, iki veya daha çok
hücrenin eşgüdüm ve işbirliğine yol açmıştır. Böylece tek
hücreden çok hücreli hayat doğabilir. Bütün bunlar
maddenin, ilme, iradeye, itaatinin sonuçlarıdır. Kısaca
denebilir ki insan, bilgilerden oluşan, bilimsel olarak
uygulanmış ilimdir. Bilgiler ilme tabi olduğu kadar, ilim de
maluma, bilgilerin kaynağına, tabidir ve etkileşim içindedir.
Bu nedenle, her insan kendine özgü bir ilimdir. Bilim
insanlarınca kanıtlanan ‘elektron ve moleküllerin etkileşim
içinde oldukları’ gerçeği bu kapsamda düşünülebilir.

524
 “Fıtrat eliyle Allah’ın kendilerine vermiş olduğu akıl
kitabı Kuran ilmi, uygulama amacıyla izhar edilmeli, ortaya
çıkarılıp okunmalıdır. Bu fıtrata kazılı ilmin zuhuru
zamanında, ortaya çıkarılıp uygulandığı zaman, ‘kalp huzuru’
namazı kılınmalıdır. İlmin, bu şekilde fıtrata konulmuş
olduğu idrakiyle, uygulanması, kalp huzuru namazının
kılınması demektir. Kendilerine ilmin sıfatları verilenler,
bunlarla amel edip, ilmi uygulamaları halinde, efalin terki ile
infak eden, nafaka veren kimseler, kendi efal ve sıfatlarını
Hakk’ın efal ve sıfatlarıyla ticaret etmiş olurlar.” (35 Fatır, 29)

“Vahdet nurunun tecellisi ile davet edilenler, davet

edildiği zaman, fıtratları gereğince, safça icabet ederler ve
müşahede namazını kılarlar. Davete uymalarının kendi
iradelerinde olmadığını ve kendi akıllarıyla perdelenmiş
olmadıklarını idrak etmektedirler. O’nun her an bir şe’nde,
her şey ile bir şe’nde ve ona bir nazarı olduğunu, onda bir
sırrı olup o şe’niyet ve sırrın başkası için olmadığını bilirler.
Her şey o şeye özgü bir nazar olduğu için vardır. Herkes,
kendisine özgü bir nazar olduğu için vardır, bunun idrakinde
olanlar bu sırrın başkası için olmadığını bilirler. Bilenler için
davete uyarak rızıklaşmak, infak etmek, Allah için tüketim,
kapsamındadır.” (42 Şura, 38)

Umarım, biz de, bizde zahir olan Furkan’ın Kuran’ını,

ilmin iradesini, idrak edebiliriz.

(1) The Economist, “S. Hawking's answer to a paradox”, Aug 26th 2015, BY
D.J.P.
(2) https://necdetaltinay.blogspot.com/2016/12/bilginin-evrenselligi.html

525
Yarenler

Söz, ruhtan, kalpten gelir, dilden çıkar,

Canandan gelir, ruh arınır, kalbi yıkar,
Sözün hâkimi iken, çıkınca seni bağlar,
Doğrusu gönlü sarar, güzeli kalbi dağlar.

Aranır, bulunur, İlahi İrade Kanunları,

Açıklanır, görülüp, uygulanır sonuçları.
Görünmez bağlardır kanunlar, Haktan,
Hakka götürürler, kalpten geçip, ruhtan.

Aklını kullanır, çok düşünürler, Yarenler,

Üstatları ve Kitapları var, hepsi kardeşler,
Geride kalmaz kimse, ikna edilir bireyler,
Çoğunluk yetmez, oy birliğine görüşürler.

Her yer ve zamanda Hak görünür temeli,

Görmüyorsan eğer ihtiyacın, ara rehberi.
Her kanun, senden, Allah’a giden yoldur,
Tut birini görürsün yolun yolcusu boldur.

Kimse demedi yarenler kendileri bağladı,

Kendilerini bağlayıp, yüreklerini dağladı,
Yeri geldi İbrahim üstat, yürekten ağladı,
Hepimizin bu gruba bağlanmasını sağladı.

Grup bazen çok azaldı bazen çok çağladı,

Gençler dağıttı Ali Oktay Cever toparladı,
Zordu işi, ama Yüksel Önür birliği sağladı,
İlahi İrade Kanunları yüzü aştı bizi ağarttı.

526
Kimsenin özel kuvveti ve kudreti, yoktur,
Tüm eşyanın kaynağı, levha-i yokluktur.
Hakkın görünür halidir ilimle, eşya yoktan,
Necdet, tevhitte Hak görünsün geç çoktan.
20062021
A.O.Cever Üstadın katkısı:
“Yarenler” denilen kutsal emanet,

İhya etti onu, sevgili Necdet.

Bizlere İbrahim Türker’den kaldı,

Sağ kaldıkça ona, ederiz hizmet.

527
Hakka Arif Olunur

Düşülmüşken cehalet girdabına,

Akıl, fikir dalarsa dünyaya,
Unutulursa rabbe hamt,
Hakka arif olamazsın.

Dünya mülküne çok taparsan,

Fani olanı baki sanırsan,
Hak’tan her daim uzaklaşırsan,
Hakka arif olamazsın.

Ben bilirim, ben yaparım dersen,

Güç kuvvet senin zannedersen,
Allah’tan hiç utanmazsan,
Hakka arif olamazsın.

Mürşidin sözü Hak bilinince,

Hakk’ın zikri duyulunca,
Gaflet uykusundan uyanınca,
Hakka arif olunur.

Allah’ın çağrısı, mütekellimden duyulur,

Hak sana bakar, görünen Hak olur,
Dost sendedir, bilen, bilinen Dosttur,
Hakka arif olunur.

Ölmeden önce ölürsün,

Hakikat güneşini görürsün,
Ahret âlemine geçersin,
Hakka arif olursun.

528
Fenafillâhtan geçilir,
Vücut Zat’ın denilir,
Bekabillaha erişilir,
Hakka arif olunur.

Hazret mertebesi bilinir,

Sıfat Allah’ındır denilir,
Muhammedî gömlek giyilir,
Hakka arif olunur.

Halk ve Hak belirlenir,

Tenzih tespih tevhit edilir,
Var olan Allah’tır denilir,
Hakka arif olunur.

Vahdet deryasına dalınır,

Âdem olup rızaya erişilir,
Ehadiyet zevk edilir,
Hakka arif olunur.

529
Bir ve Tek Yol
Her işin, bir başı, sonu ve amacı vardır,
Kapsamı geniş, içeriği bol, kapısı dardır.
İstemek, talep, yetmez, ‘rıza’ kapısıdır,
Eşiği yüksek, benlikten geçiş, kasıtlıdır.

Olay, eylem ve oluşumlardan başlanır,

Hareketin aslı, esası, özü, kuvvetlerdir,
İten, çeken, etkileşen kuvvet sahiplidir,
Bilimsel özellik sahibi zerreler ilimseldir.

İlmi hal de denir, ilimdir uygulanan hep,

Zerre, ilmin görünen halidir, hepsi sebep.
Nasıl olduğuna gelince, sıfatıdır saptanır,
Akıl mantıkla, sıfatlanan kim, hesaplanır.

Levhadan gelip, ortaya çıkılır, kanıtlanır,

Kuvvet, izdihamla, maddeleşir ispatlanır.
Geri dönüşü, maddeden soyunarak olur,
Bir; aynalarla ve yansımalarla, çok olur.

İş, işlem, fiil ve sıfatlarını müşahede et,

Tüm mevcudat bir Vücut’tandır, keşfet.
Gayrisi yok, vücut bir ise, hakikat birdir,
Yer ve zamanda, görünen Hak, hakikattir.

Nerde ne zaman kim ne demiş denemez,

‘Kimden ne denmiş’ hakikattir, geçilemez.
Tevhit budur ve bu tevhittir, tasavvuftur,
‘Ben derim ki’ diyemeyen, mutasavvıftır.

Resul, evvelini özetlemiş, dönüş Resuledir,

Bir ve tektir bu yol, erenler resule ermiştir.
Necdet, kendini bilen resule erer, Rabbidir,
Çokluk neymiş, görünen Rab bil Âlemindir!
03072021
530
 Hakikate Doğru
Kutsal mesajlar, akılsıza değil, ‘Düşünen Akıl Sahibi
Olgun İnsanlar’ içindir. Olgunlaşması için gereken her şey,
yazılım ve donanım olarak, her insana verilmiştir. İnsana
verilmiş, ihsan edilmiş, ‘insana özgü gen ve konuşma kemiği’
temeline dayanan, akıl etme, konuşma ve düşünme
yetenekleri olgunlaşmak için yeterlidir. Çevresini tam anlayan
ve çevresini tamamlayan insan, kendini bilerek, nereden gelip
nereye gittiğini bulabilir. Kadim zamanlardan beri, dünyanın
her köşesinde, yaşamış olan hemen her topluma, ‘tevhit’ fikri
aşılanmıştır. Son peygamber olarak gönderilen Resul,
kendinden önce gönderilen kutsal mesajları özetlemiş ve
düzenlemiştir. Her defasında yanlış anlamaları düzelten yeni
mesajlar gönderilerek doğru yolun açıklanmaya çalışıldığı
apaçıktır.

Bilim insanları, filozoflar, din adamları ve

peygamberler, ayrım yapılmadan, ‘Düşünen Akıl Sahibi Olgun
İnsanlar’ olarak, ihsan edilmiş yetenekleri iyi kullananlardır.
Yer ve zaman ayrımı gözetmeksizin, kimin nerede ne zaman
ne dediğine bakılmaz. Tevhit ilminin gereği olarak, ‘Gayrisi
Olamayacağına Göre’, ‘Kimden, ne zaman, nerede, ne
dendiği’ sorgulanabilir. Daima söyleyen, yalnız ve sadece,
Haktır, söylenen hakikattir ama anlaşılan yanlış olabilir. Her
insan çevresini okur ve anlar. Evreni okuyanlar arasında,
bilim insanı veya din adamı gibi ayırım yapılamaz. Herkes
aynı yetenekleri, çevresini tanımak ve bilmek için aynı amaçla
kullanır. İlk emir ‘oku’, kendini veya evreni oku anlamındadır.

‘Düşünen Akıl Sahibi Olgun İnsanlara’ gelişimleri

sürecinde, sezgi, ilham veya vahiy gibi her ne geliyorsa aynı
kalp veya ruhtan gelir, aynı yazılım ve donanım kullanılır.

531
 Ne bilim insanına ne de din adamına diğerini
‘ötekileştirmek’ yakışır. Her zerrenin veya atomun temelinde
aynı ‘Kuvvet’ vardır ve kuvvetin sahibi bellidir. Bilime göre
kuvvetler ‘toplanarak’ kütle kazanır ve maddeleşir. Kutsal
mesajlara göre de kuvvetler ‘izdiham’ ederek bedenleşir ve
cesetleşir yani temessül ve tecessüm ederler. Her şeyin
temelinde Haktan ve hakikatten, Hakkın hakikatinden,
genelden özele, rahmandan rahimsiye, deryadan damlaya bir
açılım söz konusudur. Evrenin oluşum ve açılımında bir amaç
vardır. Her şey ‘bilinmek sevildiği’ için var olmuştur. Bilen
insan, bilinen Hak ve Hakkın hakikatidir.

Bugün, bilimin keşfettiği yani özelliklerinin bilindiği

iddia edilen zerreler bile gözlemlendiğinde, davranışlarındaki
titreşimlerle, etkileme ve etkilenme, etkileşimlerinin ne
olduğu bilinirse de neden öyle olduğu bilinemez. Vakum
ortamında, saniyenin 10-40ında, var olup yok olan elektron-
pozitron çiftinin elektronunun elektrik yükünün daima sabit
oluşunun nedeni, henüz, bilinmez. Pozitron ile elektron
arasında bir ‘boşluk denizi’ veya ‘olasılıklar denizi boşluğu’
olduğu iyi bilinir. Elektrona yaklaştıkça elektrik yükünün
arttığı uzaklaştıkça da bu yükün azaldığı iyi bilinir. Atom
çekirdeklerinin etrafında dönen, enerji hatlarında trenler gibi
atomdan atoma koşup enerji aktarımını gerçekleştiren
elektronların elektrik yükü sabittir. Biraz az veya çok olması
halinde atomların birleşemeyeceği apaçıktır.

Bu tür gerçekler üzerinde inşa edilmiş olan ‘yerler ve

gökler’ içinde, yaşama uygun koşulların var oluşu
düşündürücüdür. Yaşam için ‘olmazsa olmaz’ olan çok sayıda
koşul aynı anda mevcuttur. Zerreler ve koşullar düzeyindeki
mucizevî gerçeklerin üstüne canlılığın ‘maddesel olmadığı’,
‘yazılımsal olduğu’ gerçeği de iyi bilinmektedir.
532
 Tüm canlılarda, metabolizma, gelişim organizasyonu
ve çoğalma süreçleri aynı anda var olmalıdır. Bu karakteristik
özellikler, maddeye hükmeden bir iradeyi gerekli kılmaktadır.

Atamızın dediği gibi insan ve insanlığın gelişimi ve

olgunlaşma süreçleri paraleldir. Yaratıcı, insanlığın çocukluk
ve gençlik çağlarında dolaylı yani peygamberler aracılığı ile
kullarına hitap etmeyi seçmiştir. İnsanlığın olgunlaşma
çağında ise doğrudan içsel temas ile hitap edebileceği için
peygamberlik sürecini sona erdirmiştir. Son kutsal mesajların
bütünlüğü olgun insana ‘vuslat’ için yol gösterme
mahiyetindedir. Aşamalar veya mertebeler halinde Hak ve
hakikate nasıl ulaşılabileceğine ışık tutulur, yol gösterilir.

Fethiye’den Tekirdağ’a beni ziyarete gelen Ezgin Tan

kardeşten, son aldığım bir bilgiye göre arılar her sabah ilk
uçuşlarında önce çevreyi keşfeder ve o gün içinde hangi tür
çiçeklerden bal alacağına sanki karar verirlermiş. İlk çiçek
hangisi ise akşama kadar aynı tip çiçeklerden bal alırlarmış.
Böylece hem en uygun döllenmeye hem de balın kalitesine
katkı sağlanmış olabilir. Arıların böyle davranması ne kadar
bireysel ise aynı zamanda o kadar da koloni, toplum ve
evrenseldir. Önce okyanusların ‘tek organizma’ olabileceği
konusunda araştırmalar olumlu sonuçlandı. Sonra tüm
galaksilerin bir ‘Bağlantısal Bütünsellik’ içinde oldukları
kanıtlandı. ‘İnsan ve Yaşam Bilinçlerinin’ evrensel
bütünselliğin bir parçası olduğu da görüldü. Hatta son küresel
virüs salgını, dünyanın ‘olgunlaşmamış insanların keyfine’
bırakılmadığını gösteriyor olabilir. Kozmik bilinç iş başında
olabilir!

533
 Kendini bilen olgun bir insanın, Hakkın fiil, sıfat ve
vücudunu, kendisine bağışlanma amacına uygun olarak
kullanacağı düşünülebilir. Kendini, Hakkı ve Hakkın hakikatini
bilen olgun kişinin, çevresel ve evrensel düzeyde, hiçbir kişi
veya eşyaya, zarar vermeyeceği açıktır. Yaygın bir anlayış ve
hoşgörü içinde bakışla, sevgi, sohbet ve muhabbet ortamının
yaratılabileceği düşünülebilir. Hiç kimse veya hiçbir şey bir
ıssız ada değildir. Her şey ve herkes 1 görünür ama milyonda
veya milyarda 1 olduğu da bir gerçektir. Görünen, görenin
görüntüsüdür. Her görünen tevhit ilmi açısından ‘cemalidir’,
tecellisi olarak celali de olabilir. Abdi Hu! Hakkın abidesi,
büstü! Onun kuvvetlerini alır, hareket eder, sıfatlarını
kuşanır, vücuduyla mevcut olarak boy gösterir! Uygun
koşulların oluştuğu ortamda en uygun şeyler olur, olay ve
eylemler gerçekleşir. Her şey ve herkes varlığını Haktan,
hakkını, hakça almasına borçludur.

Kendini, potansiyelini, gerçekleştiren kişi, varoluşunun

amacını gerçekleştirmiştir. İnsan, insan olmasını bilmeli,
kendi nefsini, rabbini bilebilmeli, olgunlaşmalıdır. Açılımları
evrensel, davranışları küresel, karakteri toplumsal,
hareketleri bireysel olmalıdır. Kullanacağı güç ve kudretin
hakkını verebilmelidir.

Umarım, biz de kullandığımız her birim enerjiyi,

Hakk’ını idrak ederek kullanırız!

07072021

534
 Varlığı Yaşayan İnsan
Bu üç kelime aslında üç kavramdır. Kavramların
senteziyle bir gerçeğe, ‘hakikate’, ulaşılabilir. Bilimsel olarak,
madde ve manasıyla, yazılım ve donanımıyla,
gözlemlenebilen, anlaşılabilen, bilinebilen tüm evren bir ve
tek varlıktır. İnananlar için ‘Bir ve Tek Varlık’ Allah’tır ve
gayrisi de yoktur. Allah’ı, gayrisi bilemez, Allah ehli ancak
Allah’ın ilmiyle bilebilir. Varlığın var olmasının amacı
yaşamdır. Yaşam ise belirli bir amaç için var edilen, yaratılan,
maddeye canlanma iradesi verilerek başlatılan, canlılığa
aittir. Yaşam, maddeye hükmeden irade beyanıdır,
‘maddesel’ değil, iradî, yazılımsaldır. Canlılığın amacı ise
‘insanın inşasıdır’. İnsan, kendini bilir ve bildiğini bilir. Özel
olarak olgunlaşmak üzere, özelliklerle donatılmıştır. Kendine
özgü konuşma ve bilinç üretme yetenekleriyle, Allah’ı
bilebilmek için teçhiz edilmiştir. İnsan, kendini bilerek,
yaşamı ve Yaradan’ını idrak ederek, kendinden geçmeyi, fani
olduğunu anlayıp fena bularak, baki olana erebilir. “Allah,
(bilinmeyi sevdiği için) Kuran’ı öğreterek, insanı
yaratmıştır.”(55 Rahman, 2,3) Kök hücre benzeri, ‘bir şey’
değil, insandan, ‘her şey’ olabilir. İnsan, ‘hiçlik’ sonrası
‘Hepliktir’!

Varlık nedir, var olan nedir, var olmaktan önceki ve

sonraki hali nasıldır soruları, ‘Düşünen Akıl Sahibi’ her insanı
meşgul eder. Maddesel Galaksiler, ‘Bilinen Evrenin’
ortalama %5idir, geriye kalan ise sırasıyla, % 30-35 ve % 60-65
olmak üzere, ‘Karanlık Madde’ ve ‘Karanlık Enerjidir’. Her
durumda, bilinen her şey ‘belirli özellikler’ halinde bilinir.

535
 Her ‘şey’, fiziksel veya kimyasal, belirli yasa ve
kurallara uymasıyla tanımlanır. Her zerrenin farklı bir
titreşimi vardır. Her şey, daha önce ‘Malum’ olan bir ilmin
‘Uygulanmış’ halidir. Tez ve antitezler olarak yürütülen
deneyler sayesinde, her alanda geçerli bilimsel yasalar
saptanır. Yasalılık esastır, kaos, karmakarışık anlamında değil
‘ilahî’ düzen, anlaşılması zor, ‘çok karmaşık’ anlamındadır.
İnsan, öğrendikçe bilim ve bilimsellik artar, her şeyin maluma
tabi ilme dayandığı açıktır. Varlık, ilmin uygulanmış halidir.
Varlığın esasının ve özünün ilim olduğu, ‘her şeyin, ilminin
deposu’ olduğu bilinir. “İlimden de Hakka varılır, bu nedenle
ilim Hakkın gölgesidir.” (25 Furkan, 45-50; 27 Neml, 82)

Yaşayan canlı bir hücrenin, işin en başında, üç

özelliğinin birden, aynı anda, olması gerektiği bilimsel bir
gerçektir. Birinci özellik ‘metabolizma’, organizmanın içindeki
yaşamı sürdürme amacıyla bir dizi kimyasal reaksiyonlar
sistemidir. Organizmalar, genellikle, kendi içindeki faaliyetleri
yürütmek için dış enerji kaynaklarına bağımlıdır. Bazı
organizmalar, kendi organik moleküllerini, basit ham
maddelerden veya güneş ışığının enerjisiyle sentez edebilir.
İkinci özellik ise ‘Düzenli Gelişim’ özelliği olup çevresinden ne
alacağı, onu nasıl işleyeceği ve çevresine ne vereceği
belirlenmiş olmalıdır. Üçüncü hayati öneme haiz özellik ise
‘Düzenli Çoğalma Sistemi’ özelliğidir. Canlı bir hücrenin yalnız
ve sadece diğer canlı bir hücrenin çoğalması ile elde
edilebileceği, bilimsel açıdan kanıtlanmış olarak,
değerlendirilir. Çünkü herhangi bir organik molekül bile,
henüz, laboratuarda sentez edilememiş durumdadır.

536
 Şekli önemli basit bir molekülün oluşabilmesi için
‘katlanma olasılığı’ 10300 olarak saptanmıştır. Oysa dünya
değil bilinen evrendeki atom sayısının 10170 olduğu
bilinmektedir. Canlılığın tüm iradesi, DNA Levhalarında
yazılıdır.

Bilmek, insan içindir, insana özeldir. İnsan, bilmek için

vardır, bildiği kadar insandır, mesleği ve işi açısından, bildiği
gibidir, ne biliyorsa odur ve o kadardır, usta veya çırak. Bilip
olgunlaşması için her şey kendisine nimet olarak verilmiş,
gereken her şey ile teçhiz edilmiş, donatılmıştır. Verilenlerle
insanın, kendini bilmesi ve olgunlaşması beklenir. Kendini
bilen olgun bir kişinin, madde ve manasını, beden ve ruhunu
bilmesi, Hak ile batılı ayırt eden kişi olması beklenir.
Araştırmaları sonucunda, sezgiye ermiş ve ilham alma
deneyimleşmiş ve vahiy alma olgunluğuna ermiş olabilir.
Ancak böyle bir olgunlaşmayı gerçekleştirmiş kişiler, kutsal
mesajlara muhatap olabilir. İnsan, olgunlaşarak ahlak sahibi
olmalı ki ‘Güzel Ahlak’ için dinsel mesajlara muhatap
olabilsin. İnsanın, Hakka dönük yüzü önü, bedenine dönük
yüzü ise arkasıdır. Önünü ve arkasını bilmeyene hitap
edilmez. Yeryüzü ve gökyüzü döşenir, canlılık yaratılır ve
insan, insanlarca da, ‘inşa’ edilir. Olgun bir insan bile yalnız
başına ormana bırakılsa insanlığını kaybedebilir. İnsan,
doğada doğal olarak yetişip olgunlaşan bir canlı değildir.
Âdemoğlu olarak olgunlaşana mesajlar inebilir.

Olgun insanın ruh, kalp ve beden dengesini idrak

etmesi beklenir. İnsan, evreni tam anlayan ve
tamamlayandır.
537
 Deryanın bir damlası ve Rahmanın bir rahimsisi olarak
özgürlüğünün sınırlı olduğunu, sezgi ve ilhamlarıyla, bilebilir.
Benlik ve bencilliğinden vazgeçip zekâtını vererek, yeniden
doğuşa adaydır. Ses duyulmaksızın, kalbine inecek bir ‘Oku’
nidasına karşılık, sessizce, ‘Benim neyim var, nasıl
okuyabilirim’ diyebilir. “Sonra sizi, ruhumuzdan üflenmiş ve
suretimizle tasvir edilmiş olarak, diğer yaratılanlardan “Başka
bir hale girebilen” halk olarak inşa eyleriz. İnsan, hakikatte
halk olmayan bir halktır. İnsanın yaradılışından, fıtratından,
gelen ahdi misaka uyma hali, bir halden diğer tüm hallere
geçiş yeteneğidir. Bu yetenekle insan, evrimsel gelişim
dışında yücelip, her hale girebilmek üzere inşa edilir. Yani
halk edilen diğer tüm doğadan farklı olarak inşa edilerek
yaratılan yaratıktır. Bundan sonra sizler tabiat açısından
ölüsünüzdür. Kısaca, kurtuluşa götüren mevte ermişsinizdir.
Fena ile ölü, büyük kıyamet gününde beka ile dirisiniz, yani,
irade ile ölürseniz, hakikat ile diriltilir, ‘bir canlı’ değil ‘can’
olursunuz.” (23 Mü’minun, 14-16)

Umarım, biz de insanlığımızı, yücelerek idrak

edebiliriz.

08082021

538
Hakk’ın Hakikati (Ş)
Bir canlının canıyla canlandım
Bir canlının kanıyla kanlandım,
Bir canlı olup, ben ayaklandım,
Bir aşığın da narına yakalandım.
Benim dediğin bak nedir senin,
Fail Hak ise, fiiller midir senin,
Mevsuf Haksa sıfatlar mı senin,
Vücuduyla mevcut, yok, senin.
İraden, ben teslim oldum Bir’e,
Zaten, hepsi emaneten verile,
Akıl verilmiştir bu amaçla bile,
Verilenleri teslim et, idrak ile.
Atar tutar basar tüm organlar,
Tümü kök hücreden çıkmışlar,
Bitkisel ve hayvansal olmuşlar,
Canlar, her olmuşa doymuşlar.
Her şeyin hakikati varsa, vardır,
Hakk’ını almışsa bil, Hak’tandır,
Her olmuş da üstelik yoktandır,
Yokluk levhasından var olandır.

Önce, canlılardan birisi, insandır,

İradî mevtle gidip canla gelendir.
Canlılardan bir canlı olmak değil,
Olabiliyorsan ‘can’, önünde eğil!

Necdet, can için canlı, sevilendir,

Canlıların dışındakiler evirilendir,
Görünen, görenin görüntüsüdür,
Büyüktür, sen-ben diye görünür!
08082021

539
 Savunma Hakkı
Her canlı, hücre veya çekirdek, öncelikle maddeye
bağlı ve bağımlıdır. Maddeye hükmetme iradesi bağışlanması
sayesinde, yumurta veya çekirdek, uygun koşullar altında,
gelişir, büyür, bedenleşir; kendine özgü fıtratına uygun şekil
ve usulde, hayattaki yerini alır. Her canlı, varlığını ve neslini
sürdürmesi için maddi ve manevi donanıma sahiptir. Bitki ve
hayvanlar âleminde, her bireysel, koloni veya kümesel ünite,
eko sistemi içinde varlığını sürdürerek yaşar. Genetik
yapısında yer alan, yerine göre, hayatta kalması ve neslini
sürdürmesi amacıyla, evrim geçirme veya kendini feda etme,
seçeneklerini kullanır. Yalnızca insan, diğer canlılardan çok
ayrıcalıklı bir şekilde, kendine özgü ve çok özel teçhiz
edilmiştir. İnsan, akıl etme, düşünme ve konuşma
yetenekleriyle donatılmıştır. İnsan, bilen ve bildiğini bilen
yaratık olarak kalmayıp özel olarak ‘yaratıcısını bilmek’ üzere
ayrıca muhatap alınıp inşa edilir. Kendini savunma ve teslim
etme hakları tanınmıştır.

“Tahkik edildiğinde, incelendiğinde, görülür ki manevi

göklerden dünya göğünü yani insanlığın aklını, faziletler,
deliller ve işaretlerle ziynetleştirdik, donattık, teçhiz ettik. O
delil ve işaretleri, vehim ve kuruntu şeytanlarına yasakladık.
O şeytanları, vehim ve kuruntuyu, tabiat çukurunda mahcup,
perdeli, olanlara; cismani âlem haviye’sinde, ocağında,
cehennemin dibinde, zulüm berzahında, alanında, kalanlara,
mahsus kıldık. Kuruntu şeytanının, Nur âleminden uzakta
olan ve uzakta kalanlara özel olmasını sağladık.”

540
 “Şek, şüphe ve kuruntu, nur âleminden uzak, madde
âleminde oluşta esas mesele, sorun, Rablerinden mahcup
oluştur. Rabbin eğitim ve öğretiminden sonra mahcubiyetten
kurtuluş mümkündür. Mahcuplar oraya atıldıklarında,
ruhanilerin ve insanların seslerini duymaz, korkunç suretli
hayvanların sedalarıyla bağrışır, birbirleriyle savaşırlar.
Cehennem de üzerlerine kaynayarak yükselir. Nur âlemine
şiddetle karşı çıkış nedeniyle, gazap şiddetlenir. Gazap altında
oluşları, resullerin getirdiği hakikatlere karşı
koymalarındandır. Hakkı işitseler, hakkı bilecekler ve itaat
edip, nur âlemine kavuşacak ve kurtuluşa ereceklerdir.”
(67.5-8) İnsanın, ‘eğitim-öğrenim’ sürecinden geçip geçmeme
elindedir.

Dünya ile Gökyüzü arasındaki ilişki ne ise insan ile akıl

seması arasındaki ilişki de odur. İnsanlığın aklı da insanlığın
etrafında teçhiz edilmiş, donatılmıştır. İnsan, akıl semasının
merkezindedir. Dünya, gök kubbenin merkezindedir ve
madde olarak aşağıda, alttadır. İnsan da akıl semasının
madde kısmıdır, cismanidir, vehim ve kuruntunun bulunduğu
yerdir. Cismani âlem haviyesinde, tabiat çukurunda, kalınırsa
kuruntu şeytanı musallat olur. Akıl semasına çıkılırsa, nur
âlemine çıkılmış olur ve kuruntu şeytanından uzaklaşılmış
olur. İnsan, düşünerek, tefekkür ederek, eğitim ve öğretimle,
maddeden arınıp kurtulmalı, akıl semasına yükselmeli;
aşağıda, merkezde, kalırsa cehalet kuyusunda kalmış,
cehennemi kaynamış olur. Nurdan, akıldan uzak ve gazap
içinde oldukları için hayvani sedalarla bağrışır, birbirleriyle
savaşırlar, resullerin hakikatlerini anlayamaz karşı koyarlar.

541
 Hakkı işitseler, hakkı bilecekler, itaat edip nur âlemine
kavuşacaklar ve kurtuluşa erecekler. İnsan, kendi iradesiyle,
madde çamurundan arınmayı bilmeli, yükselip yücelmeyi
başarmalıdır. Maddi bilgilerin, ilmin tümü iyi bilinmeli ki,
madde esaretinden kurtulmalıdır.

“Kalem, Külli Akıldır. Suretler, levhada nakşolunur.

Kalem, nasıl kâğıt veya levha üzerine yazı yazarsa aynı şekilde
külli akıl ile de nefsin üzerine tüm mevcudat yazılarak halk
edilmiş, oluşturulmuştur. Eşya, külli vücut, şekli, mahiyeti ve
ahvaliyle takdir olunur. Kâtip Allah’tır.” (68.1) İnsan,
bulunduğu yere, savunduğu konuma, kendi seçimleriyle gelir.

“Gözleri, ışığı görüp, ışığın ne ifade ettiğini, nereden ve

nasıl geldiğini, ardındaki hakikati görmekten, idrakten acizdir,
uzaktır. İdrak gücü olmayan, nur âlemine bakmaya kadir
değildir. Her şeyin sadece göründüğü gibi olduğunu
düşündükleri süfli, maddi âleme bakma zilleti kaplar onları.
Hâlbuki onlar, saadetlerini kazanma kudretleri varken,
aletleri, vücutları ve istidatlarının bekası zamanında, nur
âleminden yardım almaya, secde etmeye, davet
edilmişlerdi.” (68.43) Hiçbir şey göründüğü gibi değildir.
Örneğin, ışığın yeşil renginin dalga boyunu yansıttığı için,
yaprak yeşil görünür ama yeşil değildir, diğer tüm renkleri
içerir. Bilgileri anlayarak anlayış gücü geliştirilir, idrak etme
gücü kazanılır. Her şeyin ardındaki nur, idrak âlemini ve
ardındaki hakikati görebilmeyi gerektirir. Hakikati görmek,
nur âleminden, zamanında yardım aldıkça gelişir; insan,
öğrendikçe öğrenir. Herkes yardım almaya davet edilmiştir,
ilim Çin’de de olsa alınmalı.
542
 ‘Say Kanunu’ gereğince, insan, Çin’e gidip öğrenmeli,
‘öğrenmemi istiyorsa beni gönderir’ veya ‘doymamı istiyorsa
ağzıma besler’ denemez. Kendi seçimleriyle geldiği, bulunup
savunduğu konum, fıtratına uygun olmalıdır. ‘Fena’, ‘beka’
âlemleri çok farklı ve ayrıdır, fenadan beka görülemez.

Her insanın içinde bulunduğu hali ‘savunma’ hakkı

vardır. Hak edene, hak ettiği verilir. Her şey ve herkes, hak
ettiğini Haktan, hakça, alır. “Senin hidayetinle hidayet
bulmanın hâsıl olmaması, senin kusurundan değil, ancak
hidayetin husulünde şart olan haşyet ve yumuşaklığın zıddı
olan kalplerin kasvetinden, katılığından ileri gelmiştir.” (20
Taha, 2) Kesret âleminde, diğer mevcudata karşı savunulan,
vahdet âleminde teslim edilir.

Umarım, biz de, önce kendimizi olgunlaştırır, savunur,

akıl semasına çıkarır; nur âleminden yardım almaya davet
edildiğimizde, davete icabet eder, ilme itaat eder,
savunduğumuzu teslim ederek, kurtuluşa ereriz!

Necdet Altınay, 23092021

543
 Suyun Azizliği
Bir bardak su verene ‘su kadar aziz ol’ denir. Su, demir
gibi Dünya’ya gökten indirilmiştir. Oksijen ve hidrojen
tüplerinin açılmasıyla su elde edilmez. Su hayattır. Halk edişin
temelidir. Güneş sisteminden önceki, Hidrojen yakıtını bitirip,
altın dâhil tüm madenlere dönüşüp dağılan, süpernova
kalıntılarında, su kütleleri bulunur. Dünyanın ve insanın %
75’i sudur. Susuz yaşam olamaz, sürdürülemez. Su, ilmin
sembolü, her şeyin özüdür. İnsan, önce rahimde ters olarak
tutunan su damlasından, sonra kan pıhtısından ve son
aşamada da çamurdan yaratılıp, ilimle inşa edilir. Susuz ne
toprak olur ne de hava, ateşin de özü sudur, yanıcı Hidrojen
ve yakıcı Oksijen suyun özü, H2O formülüdür.

“Ruh semasından bir ilim suyu iner. Nüfus arzında, bu

ilim suyu, hikmet pınarları şeklinde kaynaklanır. Aynı su,
arzda çeşitli amel ve ahlaka güç kaynağı oluşturur. Su,
aslından çok farklı olan kök, sap ve ekin tohumlarına
dönüşür. Sonuçta, isim ve sıfatları farklı olan şeyler ortaya
çıkar. Bütün bu tecellilerde, benlik kabuğundan soyunmuş
hakikat sahipleri için büyük bir nasihat ve ibretler vardır.”
(39 Zümer, 21) “Kur’an, Furkan olarak görünür; ilim, suret
halinde görünür. Surette kalanlar ilmi göremez. İlim bir düzen
içinde surete bürünerek açılım halindedir. İlmin görünür hale
bürünüşünü, bürünüyor oluşunu, görebilmek için ilmi bilmek,
surette kalmamak gereklidir.” (41 Fussilet, 5) “Ortada, açıkta,
görünür, hadis, zahir, zuhura gelmiş olanın anlatmaya çalıştığı
hafa, gizli olanı, görünür olmaya çalışanı görmeden, hatta
inkâr ederek, surette kalmayınız.”

544
 “Aşikâr olarak görünen ‘arz’, görünmeyen, henüz
bilinmeyen ilimden rızkını alır. Arzın toprak, ateş, hava, su
olmak üzere dört temel anasırdan alacakları takdir edilmiştir.
Yeryüzü ve gökyüzü veya arz ve sema olarak bilinen
oluşumlardan biri olarak arz rızkını aldıkça oluşur.” (41
Fussilet, 10)

Sanal parçacıktan çıkan ilk enerji de, zamanla oluşan

kütle ve madde de, ilminin aynıdır. S. Hawking’e göre her
‘şey’ bilimsel özelliklerinin, ardındaki ilminin deposudur,
kaybolmayan ilminin görüntüsüdür. Evren, sanal parçacığın
görünen halidir, önemli olan, bu parçacığın yüklendiği
özellikler ve özünde taşıdığı Kur’an, ‘Düzen’, fizik ve
matematik ilmidir. Bir inşaat projesinin ismi, resmi, cismi de,
ardındaki ilmin halleridir, aynıdır. “İnsan da fıtratının,
fıtratına kazınan ilminin aynıdır.”(41.53,54) Herkesin ve her
şeyin cismi ve ameli, ilmine tabidir, biat eder, daim secde
eder. Kırk sene önce, bir bilge kişi, Bursa’da, Ahmet Hançer,
“Mana âleminde ispat edildi, madde âleminde ispata
gidiliyor” demişti. ‘İnanç âleminde söylenenlerin doğruluğu,
bilimsel olarak ispat edilecek’ demiştim.

“Ego, benlik, cahillik, hayvani nefis, şehvet, gazap ve

bencilliklerden oluşan, ‘Nefsin Semud Kavmi’, ilim suyu
tufanında helak olur.” (85 Büruc, 17,18) Kötü huylara Semud
kavmi denebilir. Su tufanında kurtuluşa erenler,
öğrenimleriyle, örneğin şehvet iffete dönüşerek, yeni
sıfatlarıyla doğup, yeni ilim ve ruhla dirilerek yaşarlar. Varlık
âleminin ardında olup da gece gibi görünmeyen yedi
mertebe, manada olduğu için görünmez.
545
 Vücut, hayat, ilim, işitme, görme, irade, kudret ve
kelamdan oluşan sekiz sıfat mertebesi ise gündüz gibi
maddede, zahirde, açıktadır. Bâtıni değerleri olmayan
insanlar, içi boş kuru hurma kütükleri gibidir. Bu insanlardan
oluşan kavmin, hayatları ve manaları yoktur.

Bilgi ve ilim, bilen veya bulanın değildir. İlim, kişiyi,

ilmin sahibine götürür. Batın ve zahirde görünen ilimle,
bireysel kişilikler helak olur, kişi fena bulur. “Hak,
Muhammed suretinde zahir olur, görünür. Genel rahmeti,
bütün eşyaya vücut vererek ve özüne olgunluğu yerleştirerek,
eşyanın tümünü kapsar. Özel rahmeti, olgunluğun idrakine
sahip Muhammed evliyasına özgü, sıfatların, hakikati içeren
kitabının, inişidir. Bu Kitap önce bütünün, tüm var olanın, var
olan her şeyin tamamının; kısaca eşyanın özüne kısaltılarak,
öz halinde konduktan sonra; ayetler indirilerek, ayrıntılı bir
şekilde açıklanmış Furkan, uygulama aklı, kitabıdır.” (41
Fussilet, 1-4) Kuran, ilim, inmiş; Furkan olarak ortaya çıkmış.

İlim, bilenlerin bilmeyenlere sistemli öğretimiyle

öğrenildi. Yoğun öğretim ile öğrenim yoğunlaştı, bilen ile
bilmeyen hızla ayrıştı. Âlim ile cahil arasında uçurum oluştu.
Cehaletle ilişiğini kesenin bencil kişiliği, cahilliği, ölmüş
sayılabilir. Bu kişinin ilk kişiliği, ilim suyunun tufanında helak
olur. İyi okullarda, başarılı olan gençlerin, kısa zamanda kişilik
değiştirecek kadar gelişimi dikkat çekicidir. Başarılı gençte
öyle bir kişilik oluşur ki başarısız gençte olabilecek bozuk
kişilik ile bir ilişkisi olamaz.

546
 Muhtemel bu bozuk kişilik tamamen ölmüş, helak
olmuş, hatta ilimle, kişi, yeniden dirilmiş denebilir. Kitapta
adı geçen Semud kavmi ilim suyu tufanında helak olan
cahillik, benlik ve bencillik olabilir.

Âlim sıfatına layık görülen kişilerin bireysel kişilikleri

de aynı ‘gürleyen sesle gelen şiddetli rüzgâr ve fırtınayla
mahvolabilir’. Âlimler, hayatlarını uğruna adadıklarına
kavuşmaları halinde, âlimlik sıfatlarını da “Bildiklerim benim
olamaz, tek bildiğim, hiçbir şey bilmediğimdir” deyip teslim
ederse, arif olur. Bu güzel sıfatlara Âd kavmi denebilir. Adı
geçen kavimlerin durumu, “Tam teslimiyet içindeki
Müslümanlar olarak can veriniz, Ölmeden önce ölünüz” (2
Bakara, 132) anlamındaki ayet ile de açıklanabilir. Adı geçen
bu kavimler, böylece, Allah’ın rahmetine kavuşmuş olabilir.
Ayetler, yaşanan ve yaşanacakları açıklar. Evrensel olayların
tümünün ardındaki ilim aynıdır. Kitabımız, Furkan,
uygulama, ilmini ayrıntılarıyla açıklar.

Umarım biz de, nefsanî davranışlarımızın temelinin

ilim suyu olduğunu idrak edip, fiil ve sıfatlarımızı, tufandan
kurtulup, teslim edebilir, arif olabiliriz.

Necdet Altınay 03102021

547
 Vaat Edilmiş Topraklarda Deprem
Akıl, bazen çok aciz kalır. Aklın işleme ilkesi itibarî ve
izafîdir, kıyas yapar. Maddenin tanımı: ‘kütlesi, hacmi ve
ağırlığı olan şeye madde denir’. Bu en çağdaş tanım, akıl
içindir ama düşünen akla uygun değildir, çünkü ne olduğu
belirlenmiyor, ‘ona madde denir’ deniyor. Aslında madde ve
zaman yoktur, ‘ego’muz gibi zandır. Elektriksel ve manyetik
dalgalar, sırasıyla, gazap ve şehvet güç ve kuvvetleri, vardır.
Güçlü kuvvetler maddeye bağlı ve bağımlı değildir. İnsan
bilinci, ruhu, maddeden bağımsızdır, birbirlerinden
ayrılmaları doğaldır ama bu iş, kıyas olmadığı için akla zor
gelir. Cansız, ruhsuz, beden sarsılır, dökülür.

Bölünemez anlamına gelen ‘atom’, maddenin en

küçük parçasıdır ama madde değildir, tam bir boşluk ve
yokluktur. Atom altı zerreler, tamamen elektrik yüklü
dalgalardır, elektromanyetik kuvvetlerden başka bir şey
değildir. Bilim burada da ‘parçacık hali gösteren dalgalardır’
deyip çıkar işin içinden. Hayat, ‘maddesel’ değildir, DNA’ya
yüklenmiş bir ‘yazılım, irade’ olduğu kanıtlanmıştır.
Donanımın yazılıma tabi oluşu, hayatı, canlılığı, ortaya çıkarır.
DNA, maddeye hükmederek ‘enerji üretir’, ‘yaşar’ ve ‘çoğalır’.
Bir hücrede bu üç işlem aynı anda mevcut olmalıdır. Hayatın,
sadece yaşayan bir hücrenin çoğalmasıyla oluşabileceğini de
bilim kanıtlamıştır. Evrim, hücrenin gelişimine aittir.

Dalgaların, yalnız insan nazarı altında parçacığa

dönüştüğü bir gerçektir. Maddeye nasıl geçilmiş ise cansız
maddeden canlılığa da öyle geçiliverir. Bu konuda kutsal
mesajlar daha anlamlıdır.
548
 “Ortada, açıkta, görünür olanın anlatmaya çalıştığı
hafi, gizli olanı, görünür olmaya çalışanı görmeden, hatta
inkâr ederek, surette kalmayınız. Aşikâr olarak görünen ‘arz’,
görünmeyen, henüz bilinmeyen ‘ilimden’ rızkını alır. Arzın,
dört temel anasırdan alacakları takdir edilmiştir. Yeryüzü ve
gökyüzü veya arz ve sema olarak bilinen oluşumlar, Haktan
rızkını hakça aldıkça oluşur, açılır, gelişir.” (41 Fussilet, 9,10)

Rivayete göre, Allah’ın nefsiyle kaim, yerine geçen,

ayakta olan, hayatıyla hay, canıyla canlı, ilmiyle âlim, ruhuyla
dirilmiş iken cennette yaşayan Âdem, bedenleşerek dünyaya
indirildi. Bedensel nefsaniyeti, canlılığı, Âdem’in zevcesi,
eşidir. Âdemoğluna, ilim halinden tekrar ruha dönebilmesi
ihsan edilmiştir. Bilgiler, kuvvetler halinde uygulandıkça
hareket eder, oynaşır. Bedensel nefsaniyetin, canlılıkta,
bilgilerin özelliğine uygun bir şekilde, farklılaşarak
belirginleştiği için ruh ile cilveleştiği söylenir. İnsanî
nefsaniyetin dişiliğinin, eril ruha, her aşamada, aldığı
bilgilerin özelliğine uygun gelişip, bir kalp çocuğu doğurduğu
rivayet edilir. Veledi kalp, akıl aracılığıyla ruhtan aldığı
bilgilerle beslenir, büyür ve kendine vaat edilmiş topraklarda,
alanlarda serpilir, hüküm sürer. Bireysel düzeyde, her kişinin
bedeni, kendine özgü bir Mısır ülkesidir. Azan Nil, verimli
toprağı yarıp akar, taşar; ‘sudan gelen çocuk’ Musa, rahimde
kalmaz, doğar, vaat edilen bedeninde yaşar. İnsana,
nefsaniyetin her aşamasını, edebiyle, yaşama hakkı ihsan
edilmiştir.

549
 Mısır ülkesinde, emmare nefisle tutulan yolun sonu
olmadığı görüldüğünde, Firavun Nefis, kendini levam ederek,
‘yererek’, bir başka hale geçer; kendisinin, hayalince, her şeye
hükmedemediğini, eksikliğini anlar. Firavunun bir rehbere
ihtiyaç duyduğu, halk arasında duyulunca, tevhit ilmine
hâkim olan İbrahim’in, aklı temsil eden, oğlu Yusuf önerilir.

Beden ülkesi Mısırda, akıl Yusuf’un hükümdarlığı

süresince, işlerin düzelmesi memnuniyet verir ve aklın ülkede
hüküm sürmesine izin verilir. Önce baş tacı yapılan akıl,
zamanla sömürülür ve sadece köle gibi çalıştırılıp nefsanî
menfaat için kullanılır. Duygudan yoksun ortamda, sömürü
ve kölelikte, kalbe ihtiyaç duyulur. Aklın kalpsizce kullanımı,
maddesel zenginlik verse de mutluluk getiremez. Levama
nefsin, sudan yani ilimden gelen oğlu, Hz. Musa, kalp çocuğu
olarak, kalbe gerektiği gibi önem verenleri toparlar. Her yer
ve zamanda, iş ve işlemlerin, tüm hareketlerin, efalin, aynı
ilmin uygulaması olduğu, akla gelen fikirlerin kutsallığı,
anlaşılır. Kalp Musa, kendisine vaat edilen topraklara göç
edip, Yusuf’un kardeşlerini, gazap ve şehvet kabileleriyle
birlikte, Mısır’dan çıkarır, kalbiyle aklı kölelikten kurtarır. Akıl
aracılığıyla kalbe dolan ilim, kalpte mayalanarak çoğalır, taşar
ve yayılır. Beden ve madde âleminde yalnız ve sadece bir ve
tek ilmin uygulandığının idraki, ayrıca, ilme ulaşma zevk,
lezzet ve keyfini de verir. Levam Nefis, bu aşamada tatmin
olup, kalbe ram olur, esas krallığın mana âleminde olduğunu
hissedip yeni bir hal içine girer. Mutmain Nefsin, ruh babadan
olma, kalp çocuğu Hz. İsa; ilmin kendisinin, maddeden,
madde halinden, daha önemli olduğunun idrakine varır.

550
 Bu aşamada kalp, âlemin tüm sıfatlarının da yine aynı,
bir ve tek, ilmin çeşitli uygulamaları olduğunun idrakine erer.
İlmin kaynağı göklerdedir. Mutmain nefis, emmare ve levam
nefislerden sonra, ruhun üçüncü eşidir; Hz. Yusuf ve
Musa’dan sonra, İsa da üçüncü oğuldur. Âlemde olan
Âdem’de de olur!

Aynı Rivayete göre, kalp çocuğu rehberinden tevhit

ilmini talep eden, nefsaniyetin aşamalarını yaşayarak,
Allah’ın ilmiyle, ruhuyla, zatıyla dirilebilir. Ebeveynleri,
Allah’ın kulu Abdullah ve âmin deyip teslim olan, ilham alan,
dördüncü eş Mülheme Nefis sahibi Âmine hatundan olan ve
vaat edilmiş topraklarda özel eğitimle yetişen kalp çocuğu,
dördüncü oğul Resulümüzdür. Miraca çıkıp inerek, Allah’ın
kelamını getiren efendimiz, Hakka ulaşıp dönmüş, ruhun
maddeden soyunabileceğini, örnek olmak üzere,
gerçekleştirmiştir.

“Beden arzının kadir ve kıymetinin bilinmesi, beden

arzının sırrının ortaya çıkışı ve aklın bu sırra erişidir. Sırra eriş,
kalpte yerleşen bilgi ve inançlara bağlıdır. Beden ile canlılık
hareketleri farklıdır. Bunu fark ediş, madde ile mananın
birbirinden ayrılışıdır, mananın maddeden, ruhun bedenden
soyunuşu, ayrılışı, aklın zanlarından kurtuluştur. Ruhsuz,
cansız beden, sarsıntı geçirir. İnsan ruhu, bilinci, hayvani
ruhtan ayrılıp, arınması sırasında, beden ve ruh ilişkisi
bozulur, beden harap olur. Bu durumda beden arzı, bir çeşit
deprem sarsıntısı geçirir ve şiddetle sarsılır.

551
 Beden arzının kadrinin ve kıymetinin bilinmesine
sebep olan ilim ve amellerin tümü, kalpte yer eden ilim ve
inançlarla ortaya çıkar. İnsan, beden arzının ıstırabına anlam
veremez, nedenini bilemez. O zaman beden arzı, hal diliyle
haberlerini verir. Bu durumda insanlar da inanan ve inkâr
edenler olarak ikiye ayrılır. Bedenlerinin mizaçlarına göre
hesap verme ve ceza çekme yerlerine doğru hareket ederler.
Zerre kadar hayır işleyen hayrını, şer işleyen şerrini görür.”
(99 Zelzele, 1-8)

Umarım biz de tüm beden eşlerimizin kadir, kıymetini

ve oğullarını idrak edebiliriz!

Necdet Altınay 20102021

552
Memo’cum, (Ş)
Kısa zamanda, çok iş başardın,
Hem öksüz, hem yetim kaldın,
Eşinden de olmuştun, az önce,
Tamamen bana kaldın, bence!

Diyemezsin neden aldın, kime?

Alanı da, vereni de, insan bile!
Soyup da insanı çaresiz fitnesiz,
Teslimini ister bırakıp kimsesiz!

Böylece âlemden sen soyundun,

Habibe benzer, köşeye kondun,
Tabak sevdiği deriye ne yapmış,
Senin için artık bir adım kalmış!

Necdet, tut Memo’nun elinden,

Kurtulunuz, bu suyun, selinden,
Tufan, kurtar bizi Dünya elinden,
Hakiki diriliştir, ötesi, ölümden!
Necdet Altınay, 21102021

553
 Dört Anasır
Sır, camı ayna yapar, insanın kendini görmesini,
bilmesini sağlar. Ana sırlar, sıradan sırlarla, sentez edilmeli.
Bir insana, “Evrene, çevrene bak, gördüğünü oku!” dense
yapılacak şey basittir. İlk bakışta insan, hayvan, bitki veya
cemadatın tümü toprak, hava, su ve ateşten oluşur. Tüm
mevcudatın, belirli yasalarla, düzenli bir şekilde oluşturulup
yönetildiği görülür. Çevrenin ve tüm evrenin ‘Bağlantısal
Bütünsellik’ içindeliği, her zerrenin bir diğeriyle etkileşimde
bulunduğu saptanır. ‘Sicim Teorisine’ göre, her zerre birbirine
bağlı, bağımlı ama farklı, kendine özgü, titreşen, enerji
halkasıdır. Zerrenin, nur denen, parlak, parçacık özellikli,
elektromanyetik dalga oluşu bilimsel bir gerçektir.

“Besmele kelimesinde okunan harfler on sekiz, yazılan

harfler ise on dokuzdur. Besmelenin kelimeleri birbirinden
ayrılırsa harflerin toplamı yirmi ikidir. On sekiz harf için on
sekiz bin âlemden bahsedilir. Bu âlemler ceberut (kudret),
melekût (hükümdarlık), arş, kürsî, yedi kat gök, toprak, hava,
ateş ve sudan oluşan dört anasır ve cemadat, nebatat,
hayvanattır. Diğer bir deyişle, Sultan, Tahtından,
Sultanlığındaki; cansız cemadat, canlı bitki ve hayvanat olarak
özetlenen; toprak, ateş, su ve hava olan dört temel unsurdan
oluşan mevcudata; yedi makamdan hükmeder. Bunlara, başlı
başına bir âlem olan ‘insan’ âlemi eklenirse on dokuz eder.
Kelimelerin ayrılmasıyla açığa çıkan üç elif ise hakikatte bir
İlahî âlem olan ama tafsilatta üç olarak ifade edilen efal, sıfat
ve zata işarettir. Hepsi yirmi iki eder. Kısaca, 19 bin âleme,
gizlenen fiiller, sıfatlar ve vücutlar olarak hükmedilir.”

554
 “Zat sıfatla, sıfat efalle, efal de eserlerle perdelenmiş,
gizlenmiştir. Kime, oluşumlardaki eserlerin perdesi kalkarsa,
efal tecelli ederse, o kimse tevekkül eder. Efal perdesi kalkıp
sıfat tecelli ettiyse o kimse razı ve teslim olur. Sıfat perdesi
kalkıp zat tecelli ederse o kimse vahdette fani ve muvahhit,
tevhit eden olur, her işlediğini ve okuduğunu besmele
çekerek işler ve okur. Resulün, secdesinde ‘Yarabbi cezandan
affına, gazabından rızana, senden sana sığınırım’ demesiyle
bu üç mertebeye işaret ettiği rivayet olunur.”(1 Fatiha, 1)

Yedi makam olarak özetlenen bakış açısının üçü

‘ilmen’, ‘aynen’, ‘hakken’ yakın makamlarıdır. “İbrahim’in,
«Ey Rabbim bana ölüleri nasıl dirilttiğini göster» dediğini
hatırla.” (2 Bakara, 260) Bu ayet ve devamında “Kuşlardan
dört tanesini al, kuvvetlerini kendilerine özgü işlerinden men
et, asıllarına döndür, parçalara ayır. Her birinin kafasını
toprak, hava, su ve ateş tepelerine koy veya vücudun beş
duyusu ile kol ve bacaklardan oluşan yedi aza dağına dağıt;
çağırdığında her birinin sana koşarak geleceğini göreceksin”
denir. Kısaca, ‘Karga, tavus, kaz ve horozun, sırasıyla hırs,
gurur, aç gözlülük ve şehvetin ilk nefsanî hallerinden aslına
döndüğünü, örneğin, şehvetin iffet olarak sana dönüp secde
ettiğini; sen de fenadan sonra bağışlanmış hakiki hayat ile
dirildiğini, göreceksin’ denir. İlmi bilinip idrak edilenin,
geliştirilerek farklı uygulanmış hali, aynen görülür.

“Hak, Âdem’i anne ve babasız olarak, topraktan takdir

ve tasvir edip «Hayat sahibi beşer ol» diye irade eyledi.
Derhal his ve hareket sahibi oldu.”

555
 “Bu ayet, ruhun üflendiğine, ruhun emir âleminden bir
irade olduğuna ve bunun için cesedin halk edilmesi gibi
madde ve zaman gerekmediğine işarettir.” (3 Ali İmran, 59)

Ateş varsa, ısı, ışık ve sıcaklık vardır. Isı, atom

hareketiyle enerji aktarımıdır; sıcaklık 0C ile ısı ve ışık ise
J/s=watt, (joule per second), Jule ve vat ile ölçülür. (1) Bir
kilogram suyu bir derece ısıtmak için bin kalori yani 4.186 Jule
ısı aktarımı gerekir. Kilogram ile ölçülen her şey atomlardan,
atomlar ise titreşen enerji halkası olan zerrelerden oluşur.
Bilimde ölçüm şart oysa ‘varlık, benlik ve an’ ölçülemez.
Madde ve zaman yoktur, tamamen zandır. Bu gerçek
ayetlerde açıkça yer alır. “Evrensel maddî beden arzında,
bireysel tedbir ve bedensel ameller sayesinde, yaşanabilecek
ortam hazırlanmıştır. Vücutta bir şey yoktur. Her şeyin
hazinesi indimizde, katımızda, yanımızdadır. Önce sureti,
şekli ve resmi, külli akılda külli veçhesiyle, her yönüyle, kaza
âleminde resmi çizilir. Sonra, sebepleriyle birlikte, levha-i
mahfuzdaki, korunan levhadaki, gaipteki görüntüsüyle, külli
nefis âleminde görüntülenir. Sonra ayrı ve farklı bir birim
olarak ölçülerine göre, miktarına ve vasıflarına uygun, levha-i
kader ve dünya semasında görüntülenir. (15 Hicr, 21-23) Akıl,
zihin, ‘manada’ oluşanları, nurları, parlak zerreleri, ‘madde’
âleminde gördüğünü zanneder.

“Arzu ve isteklerinin şiddetli olması halinde, istidadı

olanların; nefisleri çamurunu, terbiye edip arındırarak,
kutsallık yönüne uçuşan kuşlar haline getirir; sohbetlerinin
bereketiyle, hakiki hayat nefesi ve ilahi ilim nefesini
nefyederim, üflerim.”
556
 “Allah'ın izniyle, şevk ve himmet kanatlarıyla Hak
tarafına uçucu diri birer nefis olurlar.” (3 Ali İmran, 49) “İlahî
nefes rüzgârları, hikmet ve bilgi aşılayıcı, kalplere sefalar
verici ve tecellilerin kabulüne hazırlayıcı olacak şekilde
estirildi. Ruh göğünden hakiki ilimler suyu indirilerek insanlar
ihya edildi. İhya edilmezden önce insanın ilim hazinesi
yoktu.” (15 Hicr, 22)

“Mutlak vücudun nurunun, kalbe güneş gibi doğuşuyla

oluşan Doğunun ve bu nurun gurubuyla oluşan Batının da
Rabbi Haktır. Mevcudat, O’nun nuruyla zuhur eder, zahir
olur, görünür. Her mevcutta, gizlenen Hak’tır, gurup eden
nurudur; onunla tesettür etmesiyle her mevcutta gurubu
vardır. O, doğuş ve gurup ile onu terbiye eder.” (55 Rahman,
17)

Umarım biz de, gurup eden nurun, eşya ile tesettür

edenin, sırrına erebiliriz.

Necdet Altınay, 04112021

(1) http://necdetaltinay.blogspot.com/2020/12/nefes-kuvvettir.html
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/04/ask-atesi.html
(3) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/10/vaat-edilmis-
topraklarda-deprem.html
(4) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/10/suyun-azizligi.html

557
 Rüyaların Hakikati
Eşyanın hakikati idrak edilmeli. Cemadat, taş, toprak
atom yığınlarıdır. Farklı titreşen elektrik halkacıklarından
oluşan ‘atom’ Jule ve Vat olarak ölçülürken çoğulu, ‘atomlar’
olunca, Kilogram olarak ölçülür. Çünkü hacim oluşturan atom
yığınının üstünde atmosfer baskısı oluşur, deniz seviyesinde
ağır, dağ başında hafiftir. Madenlerle canlı bedenler farklıdır.
Nebatat ile hayvanat vücutları da farklıdır ama insan bedeni
hepsinden farklıdır. Madde ve mana, beden ve ruh, yazılım ve
donanım kelimelerinin her biri farklı anlamlar içerir.
Yazılımsız donanım bir hiçtir. Ruhsuz beden de cesettir, biliriz
ama bedeni kullanırken ruhun etkisini ne düşünür ne de
anlarız. Bedenin elinde ve iradesinde hiçbir şey yoktur,
bedenin kendisi ‘bağış ve ihsandır’. Bedene hareket etme
isteği gönderilirse kuvvet ile desteklenir. Bir şey istemek ilme
dayanır, ‘ceberut’ âlemindendir, kuvvet ise ‘melekût’
âlemindendir. Vahiy ve sahih rüyalar aynı kaynaktan,
‘ceberut’, kudret, ilim âleminden kaynaklanır. Mevt ve
soyunma sürecinde beden evvel, ruh ahirdir, ahrettir.

“Fıtratı gereğince, her nefsin, ‘kudret âleminden’ bir

kaynağı vardır ve ‘melekût âleminden’ onu terbiye eden bir
müdürü vardır. Kudret âlemindeki kaynağından ilim ve nur
feyzini, anlayış ve idrakini; melekût müdüründen kuvvet ve
amel, uygulama feyzini yardım olarak alır. Her nefis, ilminden
bir saik, dürtü, istek ve amelinden bir şahit kuvvetle beraber
gelir.” (50 Kaaf, 21) Kısaca ilim, maluma götürür.

558
 Her olay insanın bir azasıyla meydana çıkar, elle
yapılır, gözle görülür; azalar amellere şahitlik eder, ameller
ilmine şahitlik eder, ilim malumdan gelir. “Duygularının
içinde yaşayıp, dış ortamda yaptıklarınla çok meşgulken,
maddî ve cismanî perdeni mevt nedeniyle kaldırınca, işleyen
ilmi idrak edince, daha önce tasdik etmediğin şeye, ahreti
görüp, şahitlik edersin.” (50 Kaaf, 21,22) Yapılmak istenen
önce ilimle, bilgiyle düşünülür sonra kuvvet ve kudretle
yapılır. Düşünce, rüyalar gibi kudret âleminden; kuvvet,
melekût âleminden, ahretten kaynaklanır.

“Tutmak isteyen, eliyle tutar; beden, cisim ve ceset

olarak ‘el’ aradan çekilirse, soyunulursa, ‘ilim ve kuvvet’ kalır.
Ve o nefis için böylece bedenden soyunmak suretiyle,
ceberut ve melekût dizisinde dizildiği vakitler olur. Bedenden
ilim ve kuvvete gidiş Allah’a yaklaşmadır. Kendisine bağış ve
ihsan olunmuş olan bedeninin tedbiri sebebiyle, ceberut ve
melekûttan uzaklaştığı vakitler de olur. İnsan genel olarak
tutan bir el görüp onunla ilgilenerek ‘ceberut ve melekûtun’
suretleşmiş, suretlerin cesetleşmiş, gaibin suretleşmiş, halini
görür. Nitekim sadık rüyalarda görüldüğü gibi aralarında hiç
bir fark yoktur. Zira sadık rüya ile vahyin her ikisi bir
vadidendir, aralarında fark yoktur. Yalnız uyku ve uyanıklık ile
fark vardır.” (11 Hud, 69) İnsan bedeni tamamen ‘bağış ve
ihsandır’ çünkü aslında madde yoktur, zaman gibi zandır,
beden ise maddeden çok farklıdır. (1) Ayrıca, beden ile
madde, taş ve toprak arasında da çok fark vardır. Canlı vücut,
madenden farklıdır. İkisi de atomlardan oluşur ama yapıları
aynı değildir.

559
 Her ikisi de küçük titreşimlerden oluşur ama vücuttaki
titreşimlerin amaçları vardır, arzu ve isteği vardır, arzu ve
isteğini gerçekleştirecek ilave kuvvete ihtiyaç duyar ve
ilminden, ruhundan yardım alır. Bu yardımlar ceberut ve
melekût, kudret ve kuvvet, âlemlerinden, ahretten gelir.

“Nefis, tabii lezzetlere meyil ederek süfli tarafa cezp

edilirse, tabiat perdesi, kalbini, mana âleminden koparır,
uzaklaştırır. Mana âleminin kuvvet ve kudretinden yoksun
kalır, insan yardımdan kesilirse, kalbin iradesi zayıflar. İlmin
nurundan, idrakinden, mahrum kalan iradenin, kuvvet ve
kudreti de zayıflar. Kişi bu durumu fark edip ulvi yöne dönüp,
bedenden soyunursa, ilahi nur ve kuvvet yardımına gelir.
Allah’a yakınlaşması halinde ise, nebiler gibi bilinmeyeni bilir,
kadir olunmayan şeylere kadir olur. İnsan, kendisine bağış ve
ihsan olunmuş olan bedende, ilahi kuvvet ve kudrete sahip
olur, hükümdarlık âlemlerinin vasıflarıyla vasıflanırsa, sezgi
ve ilhama erişir, sahih rüya görür. Gaibi kimse bilemez ama
gaipten nida olunur, yardım alınır, fıtrata nakış olunmuş
olanlar okunabilir. Sadık rüyalar ile vahiy aynı vadidendir.
Nefsin tahayyül kuvvetiyle, gaipteki suretler cesetleşebilir,
tecessüm edebilir.” (11 Hud, 69) (48 Fetih Suresi, 27) (80
Abese, 13-16) (85 Büruc, 20,21)

Resulü ihtiyarlatan ayet: “İlahi Hüviyet, şu ve bunluk,

senlik, benlik ile kayıtlanmaz, kayıtlı olamaz. Halk ol, Hak ile
ol, Hak ile halk ol.” (11 Hud, 112, 113) “Ve ana ve babasını
kendi oturduğu tahtına oturtup, kendi ebeveyninin karşısında
ayakta durdu. Ebeveyn ve kardeşleri, Yusuf’a kavuştukları için
Hakk’a şükür secdesi etmek üzere yere kapandı.”
560
 “Yusuf'un hatırına gelerek: ‘Babacığım! İşte evvelce
gördüğüm rüyanın tevili budur’. Ebeveynini taht üzere
çıkarması «Akıl ve nefis mertebelerinin, gazap ve şehvet gibi
diğer kuvvetlerin mertebelerinden yukarıda olduğuna ve akıl
ile nefsin kalbe ziyade yakin olduklarına, diğer kuvvetler
üzerinde saltanatlarının kuvvetine» işarettir.” (12 Yusuf, 100)
İnsan önce beden lezzetlerine, ahmaklıkla, düşkünlükle ve
düşüncesizce bir istekle atılım yaparak, ‘beni tabiat’
kuyusuna, ‘benlik’ kuyusuna atılır, düşer. Sonra fıtratına,
genlerine kazınmış olan ilahi meziyetler ve yardımlar
sayesinde bu kuyudan çıkarılır, lütfe erer. Aklı ve nefsiyle
fiillerine hâkim olarak güzel sıfatlarla dolu kalbinin idrakine
varır. Ruha ulaşması için yardım almayı kabul ederse, uygun
zeminde ‘evet’ derse, sezgi ve ilhama da kavuşabilir, sahih
rüyalar da görüp Allah’a vasıl olmaya muktedir olabilir.

Umarım biz de verilenlerin ve eşyanın hakikatini idrak

edip sahih rüya görebiliriz.

Necdet Altınay,18112021

(1) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/11/dort-
anasr.html

561
 Ben Ve Biz Hitapları
İnsan, insanlığını, düşünce kudretiyle, mekânında,
kuvvetini kullanarak, hükmedip yürütür. Besmelenin anlamı:
“Sultan, Tahtından, Sultanlığındaki; cansız cemadat, canlı
bitki ve hayvanat olarak özetlenen; toprak, ateş, su ve
havadan oluşan, mevcudata; (1) yedi makamdan hükmeder.”
İnsan ve insanlığın ‘Kullanma Kılavuzu’ olarak indirilen
Kuranda da Allah’ın hitapları, makam ve mertebeye göre
‘Ben’ ve ‘Biz’ olarak geçer. ‘Yerleri ve gökleri halk ettim’,
‘yarattım’, ‘Halife atayacağım’, ‘Âdeme öğretti’ derken tekil,
fakat Kitabın çoğunluğunda, insanın eğitim, öğretim, inşa
işinde, ‘affettik’, ‘dirilttik’, ‘gönderdik’ ifadeleri ‘sizin için,
Halifem, Resullerimle yaptık’ yolundaki insana hitaptır.
Çünkü ‘vahdette fani ve muvahhit, tevhit eden insan, her
işlediğini ve okuduğunu besmele çekerek, Allah ile birlikte,
Allah’ta, işler ve okur. Benliğinden soyunan kişi de ‘ben’
diyemez.

Bazı ayetlerdeki hitaplar dikkat çekicidir. 2 Bakara, 29:

‘yarattı’; 2.30: Rabbin meleklere: "Ben, yeryüzünde bir halife
atayacağım"; 2.31: ‘Âdeme öğretti’; 2.52: ‘affetmiştik’; 2.53:
‘mesaj vermiştik’; 2.55: ‘sizi dirilttik’; 2.59: ‘pislik indirdik’;
2.60: ‘saldırmayın demiştik’; 2.104: Ey iman edenler! "Bizi
davar gibi güt!" demeyin, "Bize bak!" diye konuşun ve
dinleyin; 2.113: ‘aralarında hükmü, kıyamet günü Allah
verecektir’; 2.151: Nitekim size aranızdan bir resul
göndermişiz; 2.213: ‘peygamberleri müjdeleyiciler ve
uyarıcılar olarak gönderdi; Kitap’ı hak olarak indirdi’; 2.253:
‘İşte resuller! Biz onların bazısını bazısına üstün kılmışızdır.

562
 Allah, onlardan bazısıyla konuşmuştur’. “O Zat, sema
ve arzın mülküne sahip olan zattır.” (25 Furkan, 2) “Ve biz,
büyük kıyameti tekzip edenlere, cehennemi hazırlamışızdır.”
(25.11) Kısaca, ‘sıratı müstakimdeki’ insana, ‘fenafillâh’
makamlarında ‘Olgunlaşma’ sürecinde ‘sevdiği’ insan, insanı
kâmil, halife ve resullere ‘biz’ denilip, ‘genel’ değil ‘özel’ hitap
edilmektedir. Genel ve geniş kapsamlı hitaplar tekildir.

“İnsanın fıtratında, Kuranı anlayacak aklı yaratıp

nakşederek, kazıyarak, Kuranı öğretti böylece insanı izhar
eyledi.” (55 Rahman, 1,2) “Akıl göğünü, ruh güneşi mahalline
kaldırdı, nefis ve beden arzına, adalet düzenini indirdi ve
itidal vaaz eyledi.” (55.7,8) “Nefis, ayrıca, neslinin devamını
sağlayan maddesini ve ilmini içeren, cismanî lezzetlerin en
lezzetlisi olan, cinsel ilişki lezzetlerinin kuvvetine sahiptir.
Kısaca, beden arzı, zahiri ve Bâtıni zevk ve lezzetlerin
kuvvetleriyle donatılmıştır.” (55.10-12) “İnsanın, zahir ve
batınında, beden ve ruhunda, ‘Hakikat Güneşinin’ doğuşu ve
batışı vardır, ‘Doğuş’ ve ‘Batış’ ile onu terbiye eder. Rabbinin
zatı baki kalır.” (55.76) Önce Halk zahir, Hak batındır.

“Cem makamında olan tevhitte, hakiki ahret olan

‘ebedî beka’ lazım gelir. Bu muvahhitler, kesretin tafsilinde
‘cemi’ müşahede eder, bu cemi ile melaike âleminin batını ve
nebi âleminin zahiri olan tafsilattan mahcup olmazlar. Ahkâm
ve maarifle zahir arasını cem eder, istikamet ilmini ifade eden
kitaba iman ederler. İstikamet, fenadan sonra beka
makamında sahibinin Allah ile tahakkuk zamanında, bütün
insanî kuvvetler ruhun nuru ile nurlanır ve bütün güç ve
kuvvetler ilahi emir hududunda durur.”
563
 “Kısaca, bu makamda bütün kuvvetler, Hakkın zillinde,
gölgesinde olarak, külliyet ile vahdet, birlik ile bütünlük,
dizisinde dizilmiş olur.” (2 bakara, 176) İnsanın fenafillâh
yolculuğu burada bitmiş olabilir.

“O muvahhit, kendi ihtiyacı olduğu ve mala muhabbet

ettiği halde malı verir. Malı vermek, yaşadığın, sağlıklı
olduğun, malı sevdiğin, fakirlikten korktuğun halde ve
zamanda vermektir. Ölüm döşeğinde miras paylaştırmak mal
vermek değildir. Hakiki muvahhitler, kendi ihtiyaçları olsa
dahi diğer ihtiyaç sahiplerinin nefislerini tercih ederler.
Kalplerini malla meşgul etmemek, Allah’la beraber olarak
rızasını kazanmak için verirler. Kerem, ferahla ve sevinçle
olan vermektir.” (2 bakara, 176) Benlik soyunmadan bekaya
erişilmez!

“Sizi cem makamına hidayet etmesi üzerine Allah'a

tazim, riayet, etmeniz, azamet ve kibrini bilmeniz için ve belki
istikametle şükür edersiniz diye, size bunları emir eylemiştir.
Bana teveccüh etmiş olan salik ve talipler, benim
marifetimden sana sual ettiklerinde, hemen, tahkik, ben
zahirim. Bana hal ve istidatları lisanı ile dua edenlerin
dualarını kabul eylerim. Benim icabetimi talep etsinler. Ve
tasfiye halinde onların kalpleri aynasından ‘Ben’ tecelli
edeceğimden ‘Ben'i müşahede etsinler.” (2 Bakara, 185)

“Allah, vücutta ondan başka mabut yoktur. Ondan başka

her neye ibadet olunsa ibadet, başkasına vaki olmaz. Bilinsin
bilinmesin hep O’na olur. O diridir, kayyumdur, âlimdir. Ben
zahirim, Ben batınım, evvelim, ahirim.” (2 Bakara, 255)

564
 “Hak Teâlâ Hazretleri, zatının muktezası olan adalet ile
kaim olduğu halde, ervah göklerini ve sicim arzını izhar
eyleyen Zat-ı mutlaktır, ol dediği vakit derhal olur.” (6 Enam,
73) Herkes onun ilmiyle âlim, nefsiyle kaim, ayakta, hayatıyla
hay, diri, vücuduyla mevcuttur. Fena makamlarından sonraki
beka makamlarında da yalnız Allah vardır, ‘Ben’ der.

“Fazilet yolu benim doğru yolumdur. Bu yola

ancak bir garaz, amaç, için sağa, sola meyil etmeyerek doğru
olduğu halde benimle kaim olan kimse girebilir. Zira faziletin
membaı, ancak vahdettir. Görülmez mi ki fazilet, ifrat ile
tefrit tarafları arasındaki itidallerden ve vasatlardan ibarettir
ki bu itidalleri tayin üzere hakikat ile sülük ancak Allah'ın
dininde, Allah'a doğru, müstakim olan ve Allah Teâlâ'nın,
kendisini hak yola sülûka Tevfik ile teyit eylediği kimseye
mümkün olur. Ta ki o kişi efalinden, sıfatından ve sonra
zatından fenaya vasıl ve fenadan sonra beka halinde Hakk’ın
sıfatıyla muttasıf olup, o Hak'la kaim olur. O vakit Hak'ta Hak
ile müstakim olur. Ve o takdirde onun sıratı, Hakk’ın sıratı ve
seyri de Allah'ın seyri olmuş olur. (6 Enam, 153)

İnsan, insan olduğunu anlayıp verilenlerle ergenleşip ve

olgunlaşıp mesaja muhatap olursa, aşikâr ayetlerin mesajlarının
kıymetini ve kadrini bilirse, okuyup anladıkça mesajlar kendini cezp
eder, cezbeye kapılan olgun insan da Allah’a vasıl olabilir.

Umarım biz de sıratı müstakimden geçebiliriz.

Necdet Altınay, 18112021

http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/11/dort-anasr.html

565
 Varlığın Haysiyeti

Kendini bilen her insanın bireysel, toplumsal ve

insanlık düzeyinde bir haysiyeti, gururu, şanı, şöhreti,
bilinecek kadir ve kıymeti vardır. Evrenini ve çevresini
tamamlayan ve tam anlayan insan, bilir ve bildiğini bilir.
Kendini oluşturan her zerrenin, iletişim ve etkileşim içinde
olduğu tüm çevresinin farkındadır. İnsan, ıssız bir ada
değildir. Herkes, insanlığını, kendi çevresel ortamında, geniş
çaplı iletişim ve etkileşim içinde, bedensel ve ruhsal
kuvvetlerine, hükmederek yaşar. ‘Uzay Zaman Birleşik
Alanındaki Kuvvetlerden’ bazıları, elektron-pozitron misali,
zıt kuvvetler halinde, ‘yokluktan’ ‘boşluğa’ çıkar ve
aralarındaki ‘boşluk denizi’ sayesinde, zahir olur, görünür,
‘kaynağından bir nazar iradesiyle’ de, toplaşıp kütle kazanır,
kaynağından kopmayacak şekilde ‘eşyayı’ oluşturur.

Büyük Hadron Çarpıştırıcılarından, proton gibi

parçacıkların saniyede 40 milyon defa, hızla, çarpıştırılarak
elde edilen bulgularla kanıtlanan bilgilere göre “Varlığımızı”
(1), saniyenin 10-40ında, ‘Yokluktan’ ‘Boşluğa’ var olup çıkan
ve yok olup giden parçacıklara ve aralarındaki ‘Boşluk
Denizine’ borçluyuz. Elektronun elektrik değeri, elektronun
etrafında polarize olan pozitron ile elektron arasındaki
boşluğa tabidir. Yakında artar, uzakta azalır. Elektronun
elektrik değeri milyarda bir az ya da çok olsa atom oluşamaz.
Evrende hassas denge vardır. Milyarda bir farklı olsa evren
olaşamazdı denen milyonlarca katsayı bilinmektedir. Sistemin
dışından yapılan bir müdahale sonucunda, Higgs bozonu
içinde, ‘toplanan kuvvetler’ bir parçacığın hareketini kısıtlar,
566
parçacık ‘kütle’ kazanır ve hareket etmesi için daha büyük
kuvvetle itilmesi gerekir, böylece madde ve her şey oluşur.

“Her şey ve herkese özgü, irade beyanı olarak, bir

‘nazar’ vardır.” (42 Şura, 38) Bu ayet, halk edişte, ‘kuvvetler’
üzerinde, kaynağından, bir irade beyanı olduğunu gösterir.
“İnsanlar için vaaz olunan ilk mescit, manevî sadır
Mekke'sindeki hakikî kalp, Kâbe’dir. Hakikî kalbe yönelen
‘kuvvetlerin izdiham ettiği’, toplandığı yerdir. Buradan bütün
vücut feyiz, hayat ve kuvvet alır. Her azaya giden kuvvetler
buradan gider ve âlemlerin sebeb-i hidayetidir. O sebeple
hidayete, vuslata, doğru yola girilen bir nurdur.” (2 Bakara,
96) İnsanın manevî sadrında, göğsünde, Mekke’sinde,
bulunan hakikî kalbi, Kâbe’sidir.

Özetle, “Sakfı merfu'; levha-i mahfuza, levha-i

kaderden, suretler ve ahkâm nazil olan sema-i dünyadır.
Dünya semasına nüzulden, aşağı inişten, sonra mev’atte,
cansız şeylerde, hululü, içine gizlice girişi ile şahadet âleminde
zahir, aşikâr, olur. Bu da insandaki mahal-i hayal, tasavvur
merkezi, mesabesinde olup mahıv ve ispat, var oluş yok oluş,
levhasıdır.” (52 Tur, 5) Kader levhasından, saklı ve muhafaza
edilen levhaya suretler, şekiller ve ahkâm, düzen, inen dünya
semasına ‘Sakfı Merfu’ denir. Dünya semasına inişten sonra
cansız şeylere dönüşüyle, içine gizlice girişiyle, görünür
âlemde zahir, aşikâr, oluş başlar. Bu da insandaki hayal
merkezinde var oluşa benzer olup, mahıv ve ispat levhasıdır,
var olma ve yok olma levhasıdır. İnsan, aklını kullanırsa eğer,
cansız şeylerin, ‘yokluktan boşlukta var oluş ve yok oluş’
gerçeğini, tasavvur edip, deneyebilir ve gözlemleyebilir.
567
‘Yokluktan boşluğa çıkıp var olan zerreler’ bilimsel
deneylerde kanıtlandığı gibi ayet de ‘Kader Levhasından’
‘Dünya Semasına’ inip aşikâr olan zerrelerden söz etmektedir.

“Bahri mescur, ‘Boşluk Denizi’, birbirine yakın olup da

etrafı çevrili olan ve ispatlanan eşyanın tümünün zahir
olduğu, ortaya çıktığı, suretlerin göründüğü heyuladır,
görkemli büyüklüktür.” (52 Tur, 6) Yokluktan var olup boşluğa
çıkan cansızlar, ilmin uygulanmış halleriyle, ‘boşluk denizi’
sayesinde, kesret âlemini, oluşturacak şekilde, görkemli
büyüklükte, doldurur. Bu boşluk denizi, yokluktan boşluğa
çıkan elektron-pozitron çiftinin arasında yer alan boşluk
denizini hatırlatır. “Eğer biz ‘var olur yok olur’ mevcudat
olsun isteseydik kudret yönünden bize mümkün olurdu. Lâkin
öyle mevcudat, varlık olsun istemedik, çünkü hikmet ve
hakikate uygun olmaz, aykırı olurdu”. (21 Enbiya, 17) İnsanlar
bir düzen içindedir ancak düzeni bilmezler, kaos derler!

‘Kutsal Mesajlar’, ‘eşyanın’ ‘yokluktan’ ‘boşluğa’ çıkan

zerrelerden oluştuğunu bildirir. Bu durumun, bilimsel olarak
elde edilen bilgi ve bulgularla kanıtlanmış olduğu
görülmektedir. Ayrıca ‘eşya’ bir bütündür ve onları oluşturan
‘kuvvetler’, ‘Uzay Zaman Birleşik Alan Kuvvetleridir’, sürekli
iletişim ve etkileşim içinde olup, uzay zamanı büküp
‘toplanmaları’ bütünlüğü bozmaz. En önemli husus, bilim
insanlarınca, bu kuvvetlerin, Hadronda çarpıştırma gibi
‘sistemin dışından’ bir etkiyle toplandığının bildirilmesidir. (1)

“İnsan bir bütündür ama kendi nefsiyle var değildir,

her mevcut olan O’nun vücuduyla mevcuttur. Vücudun
568
bütününden infisam etmek, kopmak, ayrılmak, iki vücut
halinde var olmak mümkün değildir. Akıl kıyasladığı için iki
varlık gibi görür. Mümkinat, mevcut olanlar, Allah’ın efali ve
sıfatıdır. İnsan, tüm organlarıyla bir bütün halinde yaşarken,
kendi iradesi dışında bir organı, eli, kolu, hareket ederse onu
duyar, işitir. Akıl bir insanı ayrı bir varlıkmış gibi itibar eder,
düşünürse o insan varlıktan kopmuş gibi olur. İnsanın ayrı bir
varlıkmışçasına hareket etmesi halinde ise ‘Varlık’ onu
hemen işitir, çünkü kendi kendine hareket ettiğinde varlıktan
kesilmiş, kopmuş olur. Özgürmüş gibi hareket edildiğinde
niyeti bilinir, sözü işitilir, hareketi duyulur ve hissedilir.
Bağımsız gibi hareket etmenin nedeni maddenin ardındaki,
özündeki ilmi bilmemek olabilir. Hareket ve sıfatların
karanlıklarından, hayal, kuruntu ve şüphelerden, kurtularak
ruh âlemi fezasına; ilim ile kalbin ufkuna ve semasına
çıkılabilir. Maddeyi, eşyayı, kişileri mevcudatın tümünden,
‘Vücut’tan, kırık, kopuk ve bağımsız hayal etmek eşyanın
doğasına aykırıdır.” (2.256, 257)

Umarım biz de Hakk’ın, vücudunun kopmaz bir

parçası, sürekli iletişim ve etkileşim içindeki ayrılmaz
haysiyetli bir nazarı (2) olduğumuzu idrak edebiliriz.

Necdet Altınay, 02122021

(1) https://www.youtube.com/watch?v=FYf7af2tb5U
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2017/07/nazarla-
olusum.html

569
 Varlığın Haysiyeti
Kendini bilen her insanın bireysel, toplumsal ve
insanlık düzeyinde bir haysiyeti, gururu, şanı, şöhreti,
bilinecek kadir ve kıymeti vardır. Evrenini ve çevresini
tamamlayan ve tam anlayan insan, bilir ve bildiğini bilir.
Kendini oluşturan her zerrenin, iletişim ve etkileşim içinde
olduğu tüm çevresinin farkındadır. İnsan, ıssız bir ada
değildir. Herkes, insanlığını, kendi çevresel ortamında, geniş
çaplı iletişim ve etkileşim içinde, bedensel ve ruhsal
kuvvetlerine, hükmederek yaşar. ‘Uzay Zaman Birleşik
Alanındaki Kuvvetlerden’ bazıları, elektron-pozitron misali,
zıt kuvvetler halinde, ‘yokluktan’ ‘boşluğa’ çıkar ve
aralarındaki ‘boşluk denizi’ sayesinde, zahir olur, görünür,
‘kaynağından bir nazar iradesiyle’ de, toplaşıp kütle kazanır,
kaynağından kopmayacak şekilde ‘eşyayı’ oluşturur.

Büyük Hadron Çarpıştırıcılarından, proton gibi

parçacıkların saniyede 40 milyon defa, hızla, çarpıştırılarak
elde edilen bulgularla kanıtlanan bilgilere göre “Varlığımızı”
(1), saniyenin 10-40ında, ‘Yokluktan’ ‘Boşluğa’ var olup çıkan
ve yok olup giden parçacıklara ve aralarındaki ‘Boşluk
Denizine’ borçluyuz. Elektronun elektrik değeri, elektronun
etrafında polarize olan pozitron ile elektron arasındaki
boşluğa tabidir. Yakında artar, uzakta azalır. Elektronun
elektrik değeri milyarda bir az ya da çok olsa atom oluşamaz.
Evrende hassas denge vardır. Milyarda bir farklı olsa evren
olaşamazdı denen milyonlarca katsayı bilinmektedir. Sistemin
dışından yapılan bir müdahale sonucunda, Higgs bozonu
içinde, ‘toplanan kuvvetler’ bir parçacığın hareketini kısıtlar,

570
parçacık ‘kütle’ kazanır ve hareket etmesi için daha büyük
kuvvetle itilmesi gerekir, böylece madde ve her şey oluşur.

“Her şey ve herkese özgü, irade beyanı olarak, bir

‘nazar’ vardır.” (42 Şura, 38) Bu ayet, halk edişte, ‘kuvvetler’
üzerinde, kaynağından, bir irade beyanı olduğunu gösterir.
“İnsanlar için vaaz olunan ilk mescit, manevî sadır
Mekke'sindeki hakikî kalp, Kâbe’dir. Hakikî kalbe yönelen
‘kuvvetlerin izdiham ettiği’, toplandığı yerdir. Buradan bütün
vücut feyiz, hayat ve kuvvet alır. Her azaya giden kuvvetler
buradan gider ve âlemlerin sebeb-i hidayetidir. O sebeple
hidayete, vuslata, doğru yola girilen bir nurdur.” (2 Bakara,
96) İnsanın manevî sadrında, göğsünde, Mekke’sinde,
bulunan hakikî kalbi, Kâbe’sidir.

Özetle, “Sakfı merfu'; levha-i mahfuza, levha-i

kaderden, suretler ve ahkâm nazil olan sema-i dünyadır.
Dünya semasına nüzulden, aşağı inişten, sonra mev’atte,
cansız şeylerde, hululü, içine gizlice girişi ile şahadet âleminde
zahir, aşikâr, olur. Bu da insandaki mahal-i hayal, tasavvur
merkezi, mesabesinde olup mahıv ve ispat, var oluş yok oluş,
levhasıdır.” (52 Tur, 5) Kader levhasından, saklı ve muhafaza
edilen levhaya suretler, şekiller ve ahkâm, düzen, inen dünya
semasına ‘Sakfı Merfu’ denir. Dünya semasına inişten sonra
cansız şeylere dönüşüyle, içine gizlice girişiyle, görünür
âlemde zahir, aşikâr, oluş başlar. Bu da insandaki hayal
merkezinde var oluşa benzer olup, mahıv ve ispat levhasıdır,
var olma ve yok olma levhasıdır. İnsan, aklını kullanırsa eğer,
cansız şeylerin, ‘yokluktan boşlukta var oluş ve yok oluş’
gerçeğini, tasavvur edip, deneyebilir ve gözlemleyebilir.
571
‘Yokluktan boşluğa çıkıp var olan zerreler’ bilimsel
deneylerde kanıtlandığı gibi ayet de ‘Kader Levhasından’
‘Dünya Semasına’ inip aşikâr olan zerrelerden söz etmektedir.

“Bahri mescur, ‘Boşluk Denizi’, birbirine yakın olup da

etrafı çevrili olan ve ispatlanan eşyanın tümünün zahir
olduğu, ortaya çıktığı, suretlerin göründüğü heyuladır,
görkemli büyüklüktür.” (52 Tur, 6) Yokluktan var olup boşluğa
çıkan cansızlar, ilmin uygulanmış halleriyle, ‘boşluk denizi’
sayesinde, kesret âlemini, oluşturacak şekilde, görkemli
büyüklükte, doldurur. Bu boşluk denizi, yokluktan boşluğa
çıkan elektron-pozitron çiftinin arasında yer alan boşluk
denizini hatırlatır. “Eğer biz ‘var olur yok olur’ mevcudat
olsun isteseydik kudret yönünden bize mümkün olurdu. Lâkin
öyle mevcudat, varlık olsun istemedik, çünkü hikmet ve
hakikate uygun olmaz, aykırı olurdu”. (21 Enbiya, 17) İnsanlar
bir düzen içindedir ancak düzeni bilmezler, kaos derler!

‘Kutsal Mesajlar’, ‘eşyanın’ ‘yokluktan’ ‘boşluğa’ çıkan

zerrelerden oluştuğunu bildirir. Bu durumun, bilimsel olarak
elde edilen bilgi ve bulgularla kanıtlanmış olduğu
görülmektedir. Ayrıca ‘eşya’ bir bütündür ve onları oluşturan
‘kuvvetler’, ‘Uzay Zaman Birleşik Alan Kuvvetleridir’, sürekli
iletişim ve etkileşim içinde olup, uzay zamanı büküp
‘toplanmaları’ bütünlüğü bozmaz. En önemli husus, bilim
insanlarınca, bu kuvvetlerin, Hadronda çarpıştırma gibi
‘sistemin dışından’ bir etkiyle toplandığının bildirilmesidir. (1)

“İnsan bir bütündür ama kendi nefsiyle var değildir,

her mevcut olan O’nun vücuduyla mevcuttur. Vücudun
572
bütününden infisam etmek, kopmak, ayrılmak, iki vücut
halinde var olmak mümkün değildir. Akıl kıyasladığı için iki
varlık gibi görür. Mümkinat, mevcut olanlar, Allah’ın efali ve
sıfatıdır. İnsan, tüm organlarıyla bir bütün halinde yaşarken,
kendi iradesi dışında bir organı, eli, kolu, hareket ederse onu
duyar, işitir. Akıl bir insanı ayrı bir varlıkmış gibi itibar eder,
düşünürse o insan varlıktan kopmuş gibi olur. İnsanın ayrı bir
varlıkmışçasına hareket etmesi halinde ise ‘Varlık’ onu
hemen işitir, çünkü kendi kendine hareket ettiğinde varlıktan
kesilmiş, kopmuş olur. Özgürmüş gibi hareket edildiğinde
niyeti bilinir, sözü işitilir, hareketi duyulur ve hissedilir.
Bağımsız gibi hareket etmenin nedeni maddenin ardındaki,
özündeki ilmi bilmemek olabilir. Hareket ve sıfatların
karanlıklarından, hayal, kuruntu ve şüphelerden, kurtularak
ruh âlemi fezasına; ilim ile kalbin ufkuna ve semasına
çıkılabilir. Maddeyi, eşyayı, kişileri mevcudatın tümünden,
‘Vücut’tan, kırık, kopuk ve bağımsız hayal etmek eşyanın
doğasına aykırıdır.” (2.256, 257)

Umarım biz de Hakk’ın, vücudunun kopmaz bir

parçası, sürekli iletişim ve etkileşim içindeki ayrılmaz
haysiyetli bir nazarı (2) olduğumuzu idrak edebiliriz.
Necdet Altınay, 02122021

(1) https://www.youtube.com/watch?v=FYf7af2tb5U
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2017/07/nazarla-
olusum.html

573
 Haysiyetli Olunmalıdır
Say İlahi İrade Kanuna göre çalışma esastır, her şey
çalışana, hak edene, hak ettiği kadardır. “Hakkın batındaki
ilim hazinesinde vücudu olmayan bir şey asla zahire çıkamaz
ve vücut bulamaz. Zahir de, batın da O’nundur, O'dur.” (25
Furkan, 45) “Kuran, anlaşılsın diye Arapça olarak indirilmiştir.
İnsanın yaratılışında, genlerinde vaat edilenler, kitapta tekrar
edilmiştir. İnsanın, kitabın doğruluğunu kabul etmesi, şahit
olması ve onu okuması beklenir.” (20 Taha, 113, 114)
Görüldüğü gibi dünya ve evrendeki her şey Hakkın ilim
hazinesinden çıkar ve var olur. İnsanın, genlerinde yazılı olan
bilgiler uygulanır, Kitap bunları doğrular ve insanın da bunları
okuyup, şahit olup, haysiyet kazanması beklenir.

“İş bu Kuran, değişmez, bozulmaz, noksansız, afetten

korunmuş, bozulmamak ve kanıtlanmak üzere, evrenin
tümünde apaçık olan ve hakikatleri muhkem, sağlam kılınmış
bir kitaptır. Hakikatlerini, daha sağlam ve daha güzel olması
mümkün olmayan, bir ilim ve hikmet üstüne inşa eder.
Zahirde, görünürde, belirli ve bilinen miktar ve zamanda,
aşikâr olur. Takdir ve tertibinde hikmete uygun intizamda,
düzendedir. Ayrıntılarından layıkıyla haberdar, bilgili, kendi
cehaletini keşfeden, ilim ve hikmet sahibince; ahkâm ve
ayrıntısı, cüzi âlemde ortaya çıkarılmış, aşikâr edilmiş, bir
kitaptır.” (11 Hud, 1) Genlerindeki bilgilerin uygulanmasıyla
var olan insan, ilim ve hikmetle mükemmel uyumlu düzen ve
tertipte, teslimiyette, inşa edilirse, Kuran düzeninden
kaynaklanan haysiyete kavuşur.

574
 “Herkes ruh-nefis çiftinin oğludur. Nefis anne önce
bedeniyle meşgul olur ve kendi kemaliyle ilgilenemez.
Bedenle meşguliyetinden basireti açılmaz, idraki safi olmaz,
rüştünü ispat edemez ve kendi kemalinden gafildir. Rüştüne
erince, Nefsin akıl basireti açılır, fıtratındaki aydınlanma
başlar, istidadı zahir olur, beşiğinde uykusundan uyanır ve
gaflet uykusundan yakaza, yarı uyanık, haline geçer;
cevherinin kutsallığını anlar, merkezini ve gayesini arar. (46
Ahkaf, 15) İnsanın, bedensel gelişimi tamamlanıp rüştü
kanıtladıktan, aklıyla iyi ve kötüyü ayırt ettikten sonra
nefsinin akıl basireti açılır. Fıtratındaki aydınlanma başlar,
istidadı görünür, gaflet uykusundan uyanır, uyanık hale geçer
ve cevherinin kutsallığını idrak eder. Böylece kendi merkezini
bulur ve evrenin merkezinde olduğunu anlar. Dünya ile
Gökyüzü arasındaki ilişki ne ise insan ile ‘akıl seması’
arasındaki ilişki de odur. İnsanlığın aklı da, insanlığın
etrafında teçhiz edilmiş, donatılmıştır. İnsan, kendi akıl
semasının merkezindedir. (1) Dünya, gök kubbenin
merkezindedir ve madde olarak aşağıda, alttadır. (2) Bedensel
gelişimden sonra aklın basireti açılır, gaflet uykusundan
uyanırsa insan, cevherinin kutsallığını idrak ederek, Hakkın
vücuduyla haysiyet kazanır.

“Biz, «Ey ateş sen, İbrahim’e hal-i fenaya vusulü

sebebiyle serin ol» dedik. Azgın ve asi olan Nemrut Nefis ve
kavmi olan gazap ve şehvet kuvvetleri, Ruh İbrahim’ini, yani
Ruhun mazharı olan vücut incisini, zikir mancınığına koyarak,
tabiat-ı rahim harareti ateşine attılar. Allah, tabiat-ı rahmin
nar-ı hararetini İbrahim’e serin ve selâmet eyledi.”(21 Enbiya, 69)

575
 “Biz İbrahim’i kurtardık, kendisini hidayet, hakiki rızık,
kemali sıfatlar, ilim ve amelle terbiye etmesi sebebiyle,
âlemlere mübarek kıldığımız «beden arzına» gönderdik.” (21
Enbiya, 69) Olgunlaşan insan, idrakiyle, gönderilen mübarek
beden arzında, haysiyete kavuşur.

“Biz, Ruh İbrahim’ini ve akıl Lût’unu, fenadan sonra

Hakkın ihsan edilmiş, bağışlanmış vücuduyla, mübarek
kıldığımız tabiat-ı bedeniye arzına, ‘Terbiyeyi Kabule Müsait
Olanlar’ için gönderdik. Terbiye ile olgunlaşmaya müsait
olanlar, feyiz ve hidayetle, faydalı mahsuller ve meyveler
verecek kadar kemale erebilir. Böylece kemale erenler, iyi,
güzel ve hayırlı ameller işler ve hükmümün şeraitine,
şartlarına, uyarlar. Beden arzı bu amaçla ve nedenle mübarek
kılınmıştır. Bizim İbrahim’i ateşten kurtarmamızın sebebi de
müsait olanlara, olgunluğun vasıflarını kazandıracak hakiki
erzakı vermesi, ilim ve amelle terbiye ve tekmil etmesi
içindir.” (21 Enbiya, 71) Yarenlerin “İrşat”, “Öğrenim ve
Olgunlaşma” ortamı, olgunlaşmaya müsait olanlar için
mübarek yani ilahî hayrı bulunan, bereketli kılınan «beden
arzı» ortamı olabilir. ‘Öğreten Öğreniciler’ olup
olgunlaşabilirler!

“Allah yer ile göğün nurudur. Nur, Allah’ın zatıyla

zahirdir, kuvvetiyle kütle kazanır, görünür hale gelip görünür,
eşya da nur ile görünür hale gelip görünür. Nur, zuhurunun,
ortaya çıkışının, şiddetinden ve eşyanın kendisiyle zahir
olması dolayısıyla, mutlaktır ve ilahi isimlerden birisidir.
Zuhurunun şiddetinden gizlidir, ışığın kaynağı görünür kendisi
görünmez. Mevcut olan her şey onunla mevcut olmuştur.
576
Cisimler âlemi, ilahi nurun gurup ettiği, tesettüre girdiği
yerdir, örtülü halidir. İnsanın kemale ermiş, olgunlaşmış
halinde, bu nur parlar, yaradılışa uygun olarak parlayan bu
nur ise diğerlerini aydınlatır. Parlayarak aydınlatan nura,
nurun nuru, batıdan doğan hakikat güneşi denebilir. Cahil kişi
cisimlerin altında kalmış, cisimler âlemi dalgasının örttüğü
kişidir, altından elini çıkarsa basiretinin körlüğünden
göremez.” (24 Nur, 35) Haysiyet, nurun nuru, ilmin idraki
iledir.

“Ve bizim inzal ettiğimiz şu Kuran, sırf tevhide hidayet

ve doğru yola irşat ziyadeliğiyle mübarek bir kitaptır. En yakın
yoldan, kemalin en yüksek derecelerine hidayet eder.
Binaenaleyh siz, o kitaba tâbi olunuz ve bütün
mâsivâullahtan, sizi Allah’ı düşünmekten alıkoyan her
şeyden, hatta kendi zat ve sıfatınızdan, bile sakınınız ki size
bağışlanmış vücutla, Allah’ta ve Allah’la, rahmetiyle rahmet
olunasınız.” (6 Enam, 155)

Umarım biz de, bize bağışlanacak vücutla, Allah’ta ve

Allah’la, rahmetiyle, haysiyet kazanabilir, haysiyetli olabiliriz.

Necdet Altınay, 15122021

(1) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/09/evrenin-
merkezisin.html
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/09/savunma-hakk.html

577
 Gen Levhanı Oku!
Kulak ver, kalpten gelen sese,
Cahil cühela, gelmez herkese,
Açılan yeni sayfa, kitabından,
Payına düşendir, hitabından!
Senden sana, O’na giden yol,
Kendi sesindir, dediği gibi ol!
Şüpheye, kuruntuya yer yok,
Var olan vücut, görünür çok.
Boş değil, çocuktan al haberi,
Dışına aktarır, içinden geleni,
Şaşarsın görüp, nasıl bildiğini,
Okur geliştirir sayfa genlerini.
Genlerde kazılıdır, aklı, hisleri,
Harfle yazılı, genlerde bilgileri,
Yeni deneyim, kazınır genlere,
Okunup yazılır, yenisi genlere.
Rüşt, ispatlanır, akılla, beyinle,
İçinden dışına döner, bilgisiyle.
Vahdet biter, dünya kesretiyle,
Dönmeli kendine Oku emriyle!

Yanılgı yazma, kendi levhana,

Kötülükler yazılmasın yazgına,
Aldanma sakın, sapkın azgına,
Dönüp içine uğrama bozguna!

Kitap, Âlemle Âdeme, El Kitabı,

Geninde, fıtratında kazılı olanı,
Seni sana okutur, O’nun hitabı!
Necdet, fena bul, bil baki olanı!
Necdet Altınay, 22122021

578
 Hisler Genlerde Kazılıdır
Bebeğin DNA’sında, her seferinde bir protein açılır
işini yapar, emer, kıskanır, sever, güler, ağlar, etkiler, etkilenir
tepki verir; uyum gösterilen koşulda RNA ve DNA’sı değişir,
gelişir. “Beyin hücresi ‘Nöronlar’ arasındaki, metrelerce uzun,
elektromanyetik dalga lifleri yalnız o ana özeldir, ne daha
önce oluştu ne de sonra oluşacaktır. Bu dalgalar sayesinde
yer, içer, duyar, görür, bilir, bilinçlenir, konuşur, yaşarız. Tüm
yaşam iç içe var olmuş bir kodlamalar uyumudur; yaşam,
DNA’dan DNA’ya film aktarımıdır.” (1) Canlı hücre, oksijen
atomunu, hidrojenden koparıp karbona bağlamasıyla,
elektrik enerjisi kazanır ve her işini bu enerjiyle yapar. Hücre,
elektrik enerjisini nasıl üreteceğini, mesajını elektromanyetik
dalgalar üstünde nasıl kodlayıp, nereye göndereceğini, iyi
bilir. Elektromanyetik kuvvetler ile onları kullanım iradesi,
DNA bünyesinde, Hakça verilmiştir. “Her şey ve herkese özgü
ve özel, irade beyanı olarak, bir ‘nazarım’ vardır.” (42 Şura,
38) (2)

“Fitneci ve münafıkların, kalpleri şek, şüphe ve iki

yüzlülük hastalığına tutulmuştur ve bunlar kalplerine kök
salmıştır. Resul de müminlere yardım etmek ve dini
yüceltmekle bunlara kin ve haset etmeyi de yüklemiştir.
Rezaletlerin tümü kalp hastalıkları ve arazlarıdır. Bunlar
kalbin zayıflamasına ve helak olmasına yol açar. Çünkü
münafıkların azapları elim ve kâfirlerin azapları azimdir,
büyüktür. Felç olan bir organın duyarsızlaşması gibi
kovulmuş, dışlanmış olan inkârcı kâfirlerin azapları elim ve
azim olsa da kalpleri azabı idrak edemez ve sefasını da
579
süremez; büyük kin, nefret ve elemin şiddetini kalpleri
hissedemez. İkiyüzlü münafıkların ise asılda istidatları sabit
ve idrakleri baki olduğundan, elem ve acının şiddetini
hisseder, duyarlar. Çaresiz yalan ve buna katılmış araz olan
müzmin hastalıklar sebebiyle azapları elemli olur. Böyle
kişiler, bütün işlerde ve akılcı lezzetlerde cüzî menfaat, hissî
lezzetler peşindedir, bedensel lezzetlere dalmıştır, dünya
muhabbetiyle meşguldür. Kurtuluşu ve iyiliği, dünya işlerini
kendilerine uygun yürütmekte, geçimlerini kazanmakta
bilirler, bütün amaçlarına böylece ulaşabileceklerini
düşünürler. Oysa hissiyat ve idraklerini bozduklarını
hissedemezler.” (2 Bakara, 10, 12)

Bir hadise göre “Kişi sevdiği ile haşir olunur,

kıyametten sonra onunla dirilir, ağacın çekirdekten çıkışına
benzer.” Bunun nedeni, insan kalbinin, muhabbet ettiği şeyin
suretinde şekillenecek kadar o şeyin, nefsine kazınmasıdır.
Kalpten sevilen kişi, insanın dünyasını doldurur. Ateşin
harareti, yanmanın maddi mi manevi mi olduğuna bağlıdır.
Cismanî kuvvetler çok sınırlı, oysa ruhanî kuvvetler sınırsızdır;
ruhanî ateşin elemi, cismanî ateşin eleminden hem daha
sürekli hem de daha şiddetli olur. Bu nedenle, «Cehennem
ateşi, yetmiş defa su ile yıkandıktan sonra faydalanmak için
dünyaya indirildi» denir. “O ateş, dinden mahcup olanlar,
kâfirler, için ihzar olunmuş, hazırlanmıştır. İlahî kahır ateşi
gazap kızgınlığına tenezzül etmiş gibi olur ve gazap, insanın
ahlakını yakar hem de ateşin yapamadığı tesiri yapar. Bu
nedenle gazap, kötü ahlakı yakıp güzel ahlakı inşa edebilir.

580
 Eğer bunu yapamaz iseniz sizi ateşe götüren inadı terk
edip teslim olun iman ediniz. Ateş imanın makamına
konulmuştur.” (2 Bakara, 24) İlk defa hırsızlık yapanın yüzü
kızarır, utanır, sıkılır, acı çeker. Gazap kuvvetleri, kötülüğü
yakabilir, güzel ahlakı, geliştirebilir.

”Kuvvet ve kudretimin, zat ve sıfatlarımla, mevcudatın

ilahi düzene uygun halleriyle, tecellisini gösteren delillerden
sonra; hissi lezzetlere alıştığınız için, cenneti nefsinizle
değişmeyiniz.” (2 Bakara, 41) Yaşamın işleyen ilahî düzenine,
nefsiniz ve benliğinizle, engel olmayın; enerjinizi
düzensizliğinizi düzeltmekte kullanınız. “Arzın yarılıp
çekirdekten bitki çıktığı gibi sizi de rahimde, vücudun siyah
madde denizinden, ters tutunan damlanın bedensel
maddeden arınmasıyla, kurtarırız. Maddeden kurtulamadığı
zaman, nefsin, madde fesadından helak olduğunu müşahede
eder, görür, gözlemlersiniz. İman ederek, istidadınızda,
genlerinizde, olan nuru, ilim ve irfanı, taşıp yayılan
olgunlaşma nurunu tasdik ederek, kabul edip uyarak, içinize
doğan şeylere ikbal ediniz, uyunuz. Güzel ahlak ve tevhidin
istidadınıza, genlerinize, delilleriyle konulması, kazınması
ahittir, bu ahde uyulması da sizin ahde vefanızdır. Nurlu
parıltılarla verilen ilim ve irfanı, nefsanî lezzet ve kazançlarla
değişmeyiniz. Nefsanî sıfatlarla ruhani bilgi ve aydınlığı
karıştırmayın. Ruhani kuvvetler ve hisler, nefsanî kuvvet ve
hislerden şereflidir.” (2 Bakara, 50) Bebeklikteki saf ve temiz,
arı duru ilahi düzeni, çocukluk ve gençliğinizde
kaybetmişseniz ruhani kuvvet ve hislerinize tekrar dönünüz.

581
 Bizi aile yapan kan bağı değil, birbirimizin hayatına
kattığımız sevinç ve birlikte gülebilme ve öğrenebilme
bağıdır, hislerimizdir. Ruhani kuvvet ve hisler bütünleştirir,
bireysel nefsanî kuvvet ve hisler ise ayrıştırır.

İlk kırk gün içinde, bebeğin bünyesine giren enerji

kuvvetleri önce kalbini oluşturur; diğer organları, kuvvetler,
kalpten geçerek oluşturur. Önce kuvvetler vardır sonra
kuvvetler sıfat kazanır ve vücut oluşturur. Kırk yaşında, Kalp,
nefsanî yaşamdan kaçış yeridir. Nefis, Kalpte, huzur duyar,
huzur içinde olur. Kırk yaşında insanı incelerken, ne tür
nefsanî hareketleri olduğundan başlanır ve ne tür kalbî
duygular altında bulunduğuyla devam edilir. Kişilik ve
vücudunun kaynağı araştırılır.

“Ve batınından, ruh'un mahal-i tesirini, ruhun bedene

tesir ettiği, bedeni etkilediği yerini ve ferc-i istidadını,
istidadın, açılıp, yarılıp, çatlayıp bedende ortaya çıktığı yeri;
bedensel kuvvetlerin mütecaviz yani aktif olanlarından hıfz
etmiş, öğrenmiş olan kul; zeki ve safi nefsi zikret, tanı, öğren
ve hatırla.” (21 Enbiya, 91) (5) DNA’mızda bir proteinimiz
açılır, ruh bedene tesir eder. Nefsinde yaşadığın gerek
bedensel hareketlerin gerekse kalbi duyguların kaynağına in,
nereden geldiklerine, çıktıklarına bak. Fiillerinin de
duygularının da kaynağının ruhun olduğunu göreceksin.
Fıtratından ortaya çıkan her şeyin beden ve nefsinde zahir
olup göründüğünü anlarsın. Örneğin, sevgi ve merhamet
duygularının kaynağı ruhun ve fıtratındır, duygularını
yaşarken yapılan hareketler, kendi içini ve ruhunu gösterir.

582
Her duygunun bir ucu kulda iken, sonsuzluktaki diğer ucu
Allah’tadır. Batılda kalma, vuslat için Hakka yürü.

Umarım biz de insanı insan yapan akıl ve

duygularımızın kaynağını idrak edebiliriz.

(1) Prof. Dr. Türker Kılıç: http://drturkerkilic.com/video/50-yilda-

yasamdan-ne-ogrendim-95
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2021/12/varlgn-
haysiyeti.html
(3) http://necdetaltinay.blogspot.com/2020/02/akl-
semas_3.html
(4) https://evrimagaci.org/soru/vmat2-geni-tanriya-inanma-geni-
mi-6790

583
 Kuvvet ve Kudret!
‘Kuvvetler’, dememiz yeterlidir,
‘Elektromanyetik’ de geçerlidir,
Gazap ve şehvet, namı diğerdir,
Her şeyin özü, esası, temelidir!

Tamamlıyorsam ben bu Evreni,

Tam anlıyorsam, ben çevremi,
‘Kuvvetler’, algılanıp bilinmeli,
Ağlayıp, gülerken de sezilmeli.

Tefekkürle, mağaraya kapatır,

Kalpte, kendimle olup, taptırır,
Ses getiren tellerimi, kıpırdatır,
Etkisiyle ve tepkisiyle, yaşanır.

Kuvvetler, kalp dışına taşarmış,

İnsan, kalbinin içinde yaşarmış.
Her duygu bir başka titreşimdir,
Her titreşim etkileyen girişimdir.

İstemeden etkileyip etkilenirsin,

Sistemin bütünlüğü etkileşimdir,
Yaptık, ettik desek de olan olur,
Neden, niçin, denilmesi boştur!

İletişimle etkileşimler bir girişim,

Hepsi bilgi işlem, hem de bilişim.
Değiştirmeye çalışma, yalnız izle,
Müdahil olma, olursan eğer gizle.

Hak kuvvetlerini idrak ile bilensin,

Kuvvetten bilinç oluşturan sensin,
Sen ile çevreni bilip, birleştirensin,
Gitti kesret geldi vahdet diyensin!

Olay ve eylemler olur, olup geçer,

Kendini bilen, yalnız, oturup izler,
Rol verilmişse, oynar ancak gizler,
Necdet, bil, Allah’ındır kuvvetler!

Necdet Altınay, 01012022

584
 Hislerin Kullanımı

İnsan, diğer halk edilenler ve yaratılanlar, cemadat,

nebatat ve hayvanat, arasında aklı ile ön plana çıkar ve fark
yaratır ama aklıyla duygularını kontrol edebildiği için bu farkı
yaratmıştır. Duygularına hâkim olamayan, hatta onların esiri
olanlar sıradanlaşır, başarıya ulaşamaz, amacına eremez.
Nefsinden kalbine çıkamazsa ruhuna eremez. Seven, sevilir.

“Mal sevgisi, hicapların, örtünün, en kesifidir, malı

sevin, kıskançlık yapmadan, size fitne vermeden; malı vereni
daha çok sevin, malı Allah verdi diye sevin.” (76.8)
“Nimetlere şükür, nimetleri verene karşı sevgi yaratır. Bu
sevgi, fıtratın kapısını açar. Sevgi, sevilmeyi ve aşkı doğurur.
Allah, seveni daha çok sever. Söz konusu cennetler,
fıtratlarındaki emel ve ahlakı, miras gibi alıp, ilim ve ilgili
koşulları olan sıfat ve kuvvet şubelerine ayrıldıkları için
meyve verenler ve bu meyvelere sahip olanlar içindir. Korku,
sevgi ve aşka dönüşerek, nefisten kalbe ulaştırarak, cennete
kavuşturur.” (55 Rahman, 46-48)

“Kalbi, Kâbe’yi, insana emin olarak döneceği selâmet

mahalli, yeri kıldık.” (2 Bakara, 125) “Tevhidim olgunluğa
erip, sevgimin olgunlaşması dolayısıyla, “Habib”, sevgili,
oldum. Kalbimde Sevgi, Nefsimde adalet, tam oldu.” (42 Şura,
15) Bilinmek, için kâinat yaratılmıştı, tevhit benimle kemal
buldu, sevilen, sevgili oldum, fıtrat benimle amacına ulaşmış
oldu. “Yüce Allah, Kitapla, sevgi ile tevhit ilmini indirmiş oldu.
Kitabı, hak ile hakkıyla, hak ettiği şekilde indiren Allah’tır.”

585
 “Ona, kitapla inmesi gereken muhabbet ile tevhit
ilmini indirdi. Tevhit ilmi muhabbetle indi, habip oldu, ilim
habipin hakkı oldu, habip ilmi hak etti, ilminin hakkını verdi,
gereğini yaptı, bildi ve bildirdi. Tevhit ilmi, Allah’ın Habib’inin
hakkı oldu. Ve adaleti de indirmiş oldu. “Ruh”ta tevhit ilmi,
“Kalp”te sevgi, “Nefis”te, benlikte, adalet olunca fenafillâh
ve büyük kıyamet yakın olur.” (42 Şura, 16, 17)

“Hz. Cem’de, Hak’tan halka rücu edilir. Rab, halk sureti

ile örtündü. Elçisi, kendi vücudundan fani, Hakk’ın vücudu ile
mevcut, hakkın sıfatı ile mevsuf, sıfatlanmış oldu. ‘Ben senin
suretinle zahir oldum, şimdi halk suretinde benimle kaim ol,
Hak ile halk ol’. Rabbinin adıyla, O’nun ismi altında, O’nun
adına, namına, hesabına oku, zatının vücudu ile oku. İnsan,
rahimde ters olarak tutunup duran su damlası ‘alâk’tan,
alakadan, ilgiden, sevgiden, yaratılmıştır.” (96 Alâk, 1,2)
İnsan ve insanlığın gelişiminde, uygulama alanında, ilim, ‘Bir
arının ısı izini 500.000 km den algılayabilir!’ bir araç geliştirme
aşamasına gelmişse, ilme ve kaynağına az kalmış olabilir!
Doğum üzerindeki araştırmalarıyla kendi doğumunu hayal ve
tasavvur etmeyi başaran insan, ‘Evrenin’ doğumunu
izleyebilir.

“Bizi, hidayet yolunda ve vahdet yönünde yönlendir.

Marifet, muhabbet, sevgi ve hakkın zatının hidayeti sıratında,
yolunda, rahimsi, özel, nimetler verilenlerden kıl. Evvelde,
ahirde, batında, zahirde hakkın yüzünü müşahede ettir. Bu
yol, fani olan gölge vücutlarından yok olan nebi, sadık,
şüheda ve evliyanın yoludur.”

586
 “Sözle ve fiilen, söz ve eylemle, sana hitap eder,
ibadeti sana tahsis eder, yardımı senden talep eder; seninle
sana ibadet ederim. Bu huzur hallerimde, bütün hareket ediş
ve duruşlarımda, seninle sana ibadet eder daim namazda
olurum. Her vecih üzere ve her vecihten, yüzden, cemalini
müşahede eylediğimden, daim muhabbet lisanı ile olurum.”
(1 Fatiha, 4,5)
“Bunlar küllî işlerden ve aklî lezzetlerden, cüzî
menfaatler ve hissi lezzetlerle mahcup, bedenî lezzetlerde
dalgın, dünya muhabbeti ile meşgul olduklarından salâh ve
iyiliği, sırf dünya işlerini kendileri için düzmekte ve
geçimlerini kazanmakta bilirler, arzu ve isteklerine ancak bu
suretle kavuşurlar. Hâlbuki hissiyatları ile idraklerini
bozduklarını hissedemezler.” (2 Bakara, 12) “Tümde fani
olmak, yokluğun idraki değildir. Sonra kendisine ruhumuzun
üflenmesi ve suretimizle tasviri sebebiyle insanı, yaradılıştan
gelen “Başka bir hale girme” haliyle inşa eyleriz. İnsanın
fıtratından gelen ahdi misaka uyma hali bir halden diğer hale
geçiş yeteneğidir. Bu yetenekle insan, yücelerek hal
değişimiyle, inşa edilir.”(8 Enfal, 24) “İnsan gerçekte, böylece,
halk edilmeyen bir halktır. Yani halk edilen diğer tüm
doğadan farklı olarak, inşa edilerek, yaratılan yaratıktır.
Bundan sonra sizler tabiat açısından ölüsünüzdür. Doğaya
bağlı ve bağımlı değilsinizdir. Kısaca, kurtuluşa götüren mevte
ermişsinizdir. Benlik ve bencilliğinizden vazgeçme zekâtını
vererek yeniden doğuşa adaysınızdır. Sonra siz kıyameti sugra
(küçük) gününde, ikinci defa meydana gelme gününde,
hakikat ile diriltilirsiniz. Fena halinde ölü iseniz kıyameti
Kübra (büyük) gününde beka ile diriltilirsiniz.”(23 Müminun,
14-16)

587
 İnsanı insan yapan duygular, merhamet, sevgi ve
muhabbet, kendini tanıma ve bilmeye götürmenin ötesinde,
nimetleri vereni de sevdirir. Aklı ile bilip algıladığı ve
hisleriyle hissettiği her şeyin kaynağına ulaşmak ister.
Bildiklerinin ardında, hissettiklerinin ötesinde, sezgi ve
ilhama hatta vahye kadar ulaşmak ister. Yaratılış amacının bu
olduğunun idraki içinde sahip olduklarının hepsinden hatta
kendisinden vazgeçip amacına ulaşmayı tercih eder. Sevdikçe
sevildiğini idrak edip aşk içinde kendinden, akıl ve
duygularından, geçmeyi zevk edebilir. (2) Hakkın vücuduyla
mevcut, ilmi ile âlim, nefsi ile kaim, ayakta ve hayatıyla hay,
diri olan insan, ‘Bilinmeyi Seveni’, ‘Severek Bilmeyi’
bilebilmelidir ve zevk etmelidir.

Umarım biz de hislerimize tırmanarak, Yaratana

ulaşmayı hak edebiliriz.

Necdet Altınay, 06012022

588
 Gölgeden Hakk’a
İnsanın gölgesi, insanın varlığına delil; insan, Hakkın
delili ve şahididir. Gölge, güneşin varlığına delildir, madde de
Hakk’ın varlığına delildir. Kütlenin, hakikati bilinirse, görünen
ışık enerjisi olduğu idrak edilir. Her cisim ışır, ışık saçar, ışınım
halinde, hakikatini görünür kılar, enerji yayar. Enerji, iletişim
ve etkileşim içinde olan kuvvetler halinde hareket eder,
gölgeleşip maddeleşir. Akıl, Hakk’ın elidir, vücut gölgesinin
delili ve şahididir. Akıl, her mevcudun, Hakkın gölgesinin
uzatılmasıyla vücut bulduğunu idrak eder. Akıl ayrıca,
maddeden soyunarak, esaretinden kurtulabilir. Buna da ifna
ediş denir ki akıl, eski halini unutup yeni haliyle kaydederek
yapabilir

“Bilinmelidir ki eşyanın mahiyeti ve görünenin

hakikati, hakkın gölgesi ve mutlak vücudun sıfatının
işaretidir. Kütlenin, maddenin hakikati, Hakk’ın ilmi,
görüntüsü, gölgesidir. Mutlak vücudun ortaya çıkmış, görünür
olmuş sıfatıdır. Akıl güneşi, vücut gölgesine delil, şahit kılındı.
Akıl delili, gölgenin hakikatinin, vücuttan farklı bir şey
olduğunu doğrular, kanıtlar. Akıl güneşi delalet etmezse,
gölgenin vücudu ile hakikati arasında ayrılık olmazsa, vücut
kendiliğinden var olmuş olur. Vücudun, ilminden ayrı ve gayrı
bir ismi, cismi ve resmi olamaz ama farklılığa yalnız akıl
şahitlik eder. Gölgenin vücudu olmazsa hiçbir şey olamaz,
eşya mevcut olamaz. Gölgenin vücuttan gayri bir şeyi, yani
hakikati, olduğuna ancak akıl şahittir.” (25 Furkan, 45)

589
 “Sonra gölgeyi ifna ederek, ortadan kaldırarak, elde
tutabiliriz. Her an mevcut olan fani bir ‘şey’in fena bulması,
evveline, oluşuna nispetle kolaydır. Ele alınan her şey her an
başka bir mazharda zahir olur. Tutuşun ve yok, ifna, edişin o
şeyi tamamen ortadan kaldırmak olmadığına, o şeyin suret
ve hakikatine, ezelden ebede kaydeden, akıl şahittir. Akıl,
Hakk’ın elidir. Tutuş ve ifna, o şeyin değişime uğramasıdır,
tamamen yok olması değildir. İfna, yok, ediş, mevcut olanın
bir önceki halini, hakkın eli veya pençesinden ibaret bulunan,
akılda tutmaktan vazgeçmek ve yeni haliyle kaydetmektir.
Nefsin zulmet gecesi insanlara libas, elbise kılınmıştır. Bu
zulmet sizi istila ederek Hakk’ın zat, sıfat ve gölgesinin
müşahedesinde sizi setir eder, örter. Hayat ve dünyada gaflet
uykusunda uyutur. Hadisi şerif: “İnsanlar uykudadırlar,
ölünce uyanırlar.” Uykudayken “Daimî hakiki hayattan” gafil
kalırsınız. Kalpleriniz, ruh nuruyla, ilmin idrakiyle, hayat
bulunca, his uykusundan sonra, kutsal âlem fezasında dağılıp
yaşarsınız. Ruhani güçler âlemine, sizi temizleyen pak ilim
suyunu indirdik. O ilim suyu, hakikatleri, asıl vatanları,
unutulmuş olan ahitleri ve aslın güzelliğinin hatırlanması için
indirilmiştir.” (25 Furkan, 46-50)

“Siz, Hakk’ın, ‘hıfz edicilerinden’, ilim yüklenebilen

kuvvetlerinden oluştunuz. Siz, bu güç ve kuvvetlerin
cisimlenmiş, şekil ve suret kazanmış, cisimleşmiş halisiniz.
Bedenlerinizden sıyrılıp çıkmanız, soyunmanız, halinde durum
apaçık görünür. Suretlerinizin bir kısmı, size sevap ve rahatlık
veren, ruhani latif kuvvetlerdir. Bir kısmı ise size azap veren
cismani muzlim, zulmetli ve meçhul, suretlerdir.”

590
 “Cismani azalarınız, organlarınız, hal lisanı ile sizin
yaptıklarınızı hatırlar ve işlediklerinizi söyler. Hafıza semavi
bir güçtür ve ruhun bedenden ayrılması halinde yapılanları
ortaya koyar.” (6 Enam, 61)

“Nutuk kuvveti, ruhun nurunu, ilmin idrakini, içeren

manayı kavrama ve anlatma kuvvetidir. İlahi ilmin tümünün
Hakk’ın gölgesi olduğunu, göklerdeki ve yerdeki her
mevcudun bu gölgenin uzatılmasıyla vücut bulup kudret ile
halk edildiğini inkâr ederler.” (17 İsra, 98) “Onlar ağızları
mühürlenmiş ve nutuktan aciz bulunduklarından, asla
yekdiğeriyle söyleşemezler. Birbirlerine bir şey soramazlar.”
(28 Kasas, 66) “Zira hiç bir şey nutuktan hali değildir. Lâkin
gafiller anlamazlar.” (41 Fussilet, 20, 21) “Nutuk, sizin beden
arzınızda ve lisanınız üzere zahir olmuş olan ‘Mütekellimi
Hakikî’nin sıfatlarından bir sıfattır. Hakk’ın nuru size işrak
eylemiştir, kalbinize doğmuştur. Tüm kuvvet ve kudret
Allah’ındır.” (51 Zariyat, 23) Kuvvetler, var olan her şey ve
herkesin temelidir.

“Her zerre, bilgi ve özelliğinin yani ‘info’sunun

deposudur, başka bir şey içermez. Nasıl olduğu bilinmeyen
bir şekilde, sistemin kaynağından yapılan müdahaleyle,
zerreler gölgeleşip, pıhtılaşıp, katılaşıp kütle kazanır,
maddeleşir. Protonlar, ışık hızına yakın bir hıza ulaşacak
kadar hızlandırıldıktan sonra, saniyede milyonlarca defa
çarpıştırılarak, parçalanır ve kuarklar, zerreler, açığa çıkar.
Sonuçta, ‘madde anti madde ayna evreni’ oluşur. Kuvvetlerle
dolu olan zerrelerin yarıçapı sıfırdır, içleri boşluktur.

591
 Bazı zerreler, protondan 180 kat, elektrondan 200 kat
ağır, biri diğerinden 100 bin kat büyük olabilir. Higgs Bozonu,
kuvvet taşıyıcı boşluktur, kuvvetlerle doludur, aynaların
olduğu şekil oluşturur. Enerji, bilinmeyen bir şekilde,
gölgeleşir, pıhtılaşır katılaşır, maddeyi oluşturur. Aslen enerji
olan ve madde denilen atom, patlayarak tekrar enerjiye
dönüşür.” (1,2) “Doğanın temel yapıtaşı olan kuvvetlerin
özellikleri, tesadüfî ayrıntılar olmak şöyle dursun, uzay ve
zamanın dokusuna derinden sarılmıştır.” (Brian Green,
‘Evrenin Zarafeti’) (3)

“Her şeyin hakikati Hakk’ın ilminin aynısıdır, vücudu

ilmi ile oluşur, ilmi zatının aynıdır ve zatı aynı vücududur. (41
Fussilet, 53,54) “İlmin ayrı bir varlığının idraki ise Hakkın
varlığına delildir. Nasıl ki bir eşyanın gölgesi varsa gölge,
güneşin varlığına delildir, aynı kapsamda, ilmin varlığı da
Hakkın varlığına delildir. İlim, böylece Hakkın ‘gölgesidir’.” (39
Zümer, 9) (4) “Halk edilen ve yaratılanların, hakikatlerine
bakılırsa, heykel ve suretlerin, şekil ve biçimlerin cesetleştiği,
maddeleştiği ve hakikatine uygun bir şekilde cisimlendiği
görülür. Her şeyin, ilmî bir hakikati ve o şeyin mevcut
olmasına sebep olan bir aslı, özü ve melekûtu, madde ve
manası, hükmü, vardır. Her şeyin bir vasfı ve mazharı demek
olan bir zilli, gölgeleşmiş, maddeleşmiş hali vardır. Şeylerin
kendisi ve cesetleri farklıdır ve bunlar secde edici halde
temessül ve tecessüm eder, cisimlenir ve cesetleşir.” (16
Nahl, 48)

Umarım, gölge varlığın hakikatini akılla bilerek,

Hakkın varlığını idrak edebiliriz.
592
 Necdet Altınay, 20012022
(1) https://bilimfili.com/gercekligin-olculmeden-once-varolmadigi-deneysel-
olarak-kanitlandi
(2) https://www.science.org/content/article/quantum-experiment-space-
confirms-reality-what-you-make-it-0
(3) https://www.halkkitabevi.com/evrenin-zarafeti-
ciltli?gclid=CjwKCAiA9vOABhBfEiwATCi7GND9WmgEmzumJwffhDEJnruw
33wgfCPOsLfE4cPywIqKGs808Jg3oBoCLdUQAvD_BwE
(4) http://necdetaltinay.blogspot.com/2017/12/hakkn-hakikati.html

593
 Akıbet Gerçekleşir
Verilen aklın, insanca kullanımı ve ‘Kaos’ diye bilinen
‘İlahî düzenin’ anlaşılabilmesi, insanlığın yüzyıllarına mal
olmuştur. Cansızların halk edildiğinin ve canlıların
yaratıldığının bildirilmesinden sonra, insanın inşa edilmesi de
zaman almaktadır. Evrenin oluşumunda, ilmin yeri ve
öneminden söz eden ayetler, bilimsel deneylerle
kanıtlanmaktadır. Örneğin, var olan her zerrenin sürekli bir
iletişim ve etkileşim içinde olduğunu bilim kanıtlamıştır. İkiz
elektron veya atomlar, arada galaksiler olsa dahi, ayrıca özel
bir haberleşme kanalı olmaksızın, aynı anda durum değiştirir.
Bu sonuç, olmuş ve olacakların, amaçlarıyla birlikte, Büyük
Patlamadan itibaren tayin edildiğini, gelecekteki akıbetin
ezelde bilindiğini, belgeler. Doğrusu, zaman yoktur, geçmiş ve
gelecek aynı anda mevcuttur, insan aklı bunu kavrayamaz!
İlim, kaynağından itibaren, maluma tabidir. Her hareket bir
amaç içindir.

Kuantumun bilinmez, belirsiz ve olasılıklar

ortamından, bilinen atomlar âlemine geçiş, görünüşte, aklı
rahatlatır. Oysa atomların tam bir boşluk olduğunu kabul
etmek bile zordur. Atomun % 99, 99…(12 adet 9) u boşluktur.
Dolu kısımda ne var o da bilinmez. İnsan gözlem yaparsa
‘parçacık’, yapmazsa ‘dalga’ halinde yolculuk yapan fotonun,
‘seçimini geciktirdiği’ kanıtlandı. Çift Yarık deneyinde,
Galaksilerden gelen bir fotonun, son anda değiştirilecek
‘gözlem’ durumuna göre, ‘Süper pozisyon’ hali, yani ‘hem
dalga hem zerre’ hali, geçerlidir. (1)

594
 Süper determinizm, son gelinen noktadır. ‘Özgür
İrade’ yoktur, her olmuş ve olacak, amacıyla birlikte, Büyük
Patlama anında, ‘Belirlenmiş’, akıbet malumdur.

İnsan, bedensel ve zihinsel gelişimle reşit olur. Bu

gelişimler kendiliğinden olmaz. Bedensel gelişim, hormonsal
dengeyi gerektirir. Henüz en küçük bir hormonu üretemesek
de bedende, hangi mesajın diğer hücrelere nasıl taşındığını,
hangi hormonun, hangi atomlardan, nerede ve nasıl
üretildiğini, yeni öğreniyoruz. (2) Zihinsel gelişim ise beyin
hücrelerinin, uygun elektrik ve akımını üretip aktararak,
düşünce ve bilinç üretmesidir. Nöron hücrelerimizde, hangi
molekülün, nasıl elektrik ürettiğini ve nasıl mesaj yükleyip
diğer hücreye gönderdiğini de yeni öğreniyoruz. Bilimin
kanıtladığına göre, uygun ortamda, DNA, yazılıma hükmeder,
talimat verir ve hücre içinde, ne zaman, ne yapılacağını
bildirir. Bilim, hormon, molekül ve elektromanyetik mesaj
üretiminin, ‘verilmiş bir irade’ olduğunu kanıtlar. Binlerce yıl
önce, canlı hücrelerdeki moleküller, elektrik üretip kodlamayı
biliyor ve kullanıyordu! (3) Bilim, ‘bir hücrenin canlılık
kazanabilmesi için aynı anda üç görevin birden yapılıyor
olması gerekir’ sonucuna varmıştır. Bu üç görevden birincisi
‘elektrik enerjisinin üretimi’, ikincisi bu ‘enerjinin hücresel
faaliyetlerde kullanımı’, üçüncüsü ise ‘hücre çoğalma
işlemlerinin yürütülmesi’. Bilime göre, sonuç olarak, ‘bir canlı
hücre, ancak diğer bir canlı hücrenin bölünmesiyle’ elde
edilebilir. Kısaca, her faaliyet, sonuca, akıbete, uygun
yürütülür. Sonuç, sebepleri belirler. Yani, yalnız Allah’ın
dediği olur!

595
 “Habipim, sen kemali tamamlamak üzere
gönderildin.” (12 Yusuf, 109) Hadis: Ben güzel ahlakı
tamamlamak üzere gönderildim. Herkesin kendine özgü bir
haysiyeti vardır, onun özel istidadı ona özel saadettir ki o
saadet onun akıbetidir, «hakikî hayat» elbet odur. Güzel
ahlakı tamamlama akıbetine uygun olarak, Resul
gönderilmiştir.

“Sizden evvel, tevhidi efal konusunda enbiyaya

inanmayanlara ne olduysa bundan sonra da o olacaktır.
İnanan ve inanmayanların akıbetleri, gelecekte de evvelden
olduğu gibi olacaktır. Bu sözler, insanlara, tevhidi efal ilminin
ayrıntılı beyanıdır. Söz dinleyenlere nasihattir. Onları sıfat ve
zat tevhidine yönlendirmedir. Muvahhit, tevhit eden kimse,
belaları Allah’tan bilir. Eğer derecesi rıza değilse en azından
sabreder ve onunla kuvvet bulur.” (2 Bakara, 137-139) “Biz
sana, ulvi yönden kutsal hakikatleri ve ruhani bilgileri
rızıklaştırırız. Muteber olan akıbet, bedensel elbisenden ve
nefsanî davranışlarından tecrit olman ve soyunmandır.” (20
Taha, 132, 133) “Aklın yolu birdir, vehim şeytanının yolları
müteferriktir. Kalplerin dağınıklığı kuvvetleri zayıflatır ve
niyetleri çürütür.” (59 Haşır, 17)

Aklın yolu birdir, çünkü malum olan, vasıfları

ayrıntısıyla iyi bilinen, akıbete götüren, yoldur. Araçların,
ilmin ve bilimin akıllıca kullanımıyla, malum olan ve iyi
bilinen akıbete, sonuca, insanlığın hedefine, amacına giden
yolların bütünüdür aklın yolu.

596
 Canlılardan, ‘yer ve zamanın koşullarına uyum
gösterebilen, bu yeteneği geliştirebilen’, hayatta kalır. Hatta
neslin hayatta kalması için bireyin kendini feda etmesi de söz
konusu olabilir. Bu kadar önemli ‘Evrim Kuramı’ bir
‘Tesadüfün’ üstüne kurulmuştur. Kuramın temelinde, yaklaşık
3,5 milyar yıl önce ‘Kendini Kopyalayan’ bir molekülün
‘Tesadüfen’ oluştuğu var sayılır, kabul edilir. Hâlbuki ayetler,
yaşam sürecinde, ‘Tesadüfün’ olmadığını özel olarak belirtir.
Hem ‘Evrim’ ve ‘Fedakârlık’ genlerde kazılıdır. Akıl, tesadüfü,
bu kadar önemli bir konuda, kabul edemez. Çünkü hayatta
kalmak, yaşamak için bireysel ölüm dâhil her şeyin
gerçekleşmesi bir tesadüfe dayanamaz. Bir tesadüfle gelen,
giderse eğer, yeni bir tesadüfle tekrar gelebilir! ‘Tesadüf’,
olmuş ve olacağın akıbet için olması fikrine terstir.

Bilimsel bulguların ve Kutsal mesajların genel

değerlendirmesinden çıkabilecek akıbet şöyle özetlenebilir.
“Yaradan, yaratılışı, bilerek isteyerek, severek, aşkından ve
belirli bir amaca uygun, bilinmeyi sevdiği için
gerçekleştirmiştir. Cansızların yaratılışının amacı canlılık,
canlılığın amacı insan ve insanlığın alt yapısını oluşturmaktır.
İnsanın amacı da insanlığı kemale erdirmek ve kendi
olgunluğunu sağlayarak vuslata ermektir.” İnsan, fotonun tek
mi çift yarıktan mı geçeceğini belirlerken ‘İnsanın’ gözlem
yapıp yapmadığına göre geçmesine benzer şekilde, Yaratanı
bilip bilmediğimize göre davranabiliriz! Bilenle bilmeyen bir
olmaz!

597
 Umarım biz de bilinmeyi sevmiş de yaratmış olanı
bilme akıbetine erebiliriz!
Necdet Altınay, 02022022

(1) https://en.wikipedia.org/wiki/Delayed-choice_quantum_eraser
(2) https://www.vitaminler.com/bilgi-bankasi/hormon-nedir-ne-ise-yarar
(3) https://www.vitaminler.com/bilgi-bankasi/hormon-nedir-ne-ise-yarar
(4) http://necdetaltinay.blogspot.com/2020/05/akln-yolculugu.html
(5) http://necdetaltinay.blogspot.com/2015/10/evren-duzenli-hicliktir.html

598
 Gönle Düşüş
Bir duygu imiş aklı tetikleyen,
Cılız bir hismiş, aklı etkileyen,
El öpme, diz çökme kabulüm,
Sevginin reddedilmesi zulüm.

Bilinenlerden farklı ve doğru,

Çekimine kapıldığım bir soru,
Fikirler hep birbirine uyumlu,
Nasıl olur bu, benlik sorunlu?

Ben bana önem verdim hep,

Hakkı bilmek nasıl olur acep,
Denilen de önce, kendini bil,
Güzelce bağlandı Rabbini bil!

Gönle düşmekle başladı çıkış,

Öğrenip de gör bu nasıl bakış,
İçimdeymiş, Nakkaş ile nakış,
Necdet, ‘bensiz’, O’nadır varış!
Necdet Altınay, 03022022
(NECDET CAN HOŞ SÖYLEDİN
KENDİNİ PÂK EYLEDİN
MELÂMET SON NOKTADIR
ONU DA SEN PEYLEDİN
Ali Oktay CEVER)

599
 Halka Nefes ve Ruh Verilmesi
Kalp, ‘Evren Balonu’ dâhil her şeyi içine alır, Hakkın
Arşıdır. Hakkın gölgesi olan ilim, bilimsel yasalar, evrene
indirildiği için her şey sırasıyla, bilimsel yasasına uygun, halk
edilir. Kalp, ilk oluşan evdir, Kâbe’dir, tüm varlık için, her şey
için barınaktır. Büyük Patlama ile Evrenin oluşumu başka,
evrende kütle ve madde, galaksi ve yıldızların, oluşumu
başkadır. Evrende, cansız varlıklar, ‘Ol’ emriyle ‘Halk edilir’,
Allah’ın vücuduyla oluşur; canlılar, bir irade beyanı olan nefes
verilişle ‘Yaratılır’ ve insan, ruh üflenerek, inşa edilip, ‘Dirilir’.

“Habipim sen, «Ruh, Rabbimin emrindendir»

deyiver.” (17 İsra, 85) “Söz ve ses duyulmaksızın, bir hüküm,
irade beyanı olan, ‘Kûn, Ol’ emriyle, mevcut olur her şey.
Yerler ve gökler, vasıta olmaksızın, madde ve müddet
gerekmeksizin, Allah’ın vücuduyla, oluşur. Halk, hakikati
itibariyle Hak’tır.” (2 Bakara, 117) İnsan da iş için ‘başla’
emrini verir. “Evrensel maddî beden arzında, ortak ve
bireysel amaçlara uygun, yaşanabilecek ortam hazırlanmıştır.
Vücutta bir şey yoktur. Her şeyin hazinesi indimizde,
katımızda, yanımızdadır. Önce sureti, şekli ve resmi, külli
akılda külli veçhesiyle, her yönüyle, kaza âleminde resmi
çizilir. Sonra, sebepleriyle birlikte, levha-i mahfuzdaki,
muhafaza altındaki, gaip âlemindeki görüntüsüyle, külli nefis
âleminde görüntülenir. Daha sonra ayrı ve farklı bir birim
olarak, ölçülerine göre, miktarına ve vasıflarına uygun, levha-i
kader ve dünya semasında görüntülenir.

600
 Kısaca, külliden cüze, (plan, proje, program, bütçe ve
maketine göre) her şey tasarımına uygun gerçekleştirilir. Her
şey belirli ölçüde, şekilde, yerde ve zamanda, kendine özgü
fıtrat, yaradılış ile indirilir. «Nefehât-ı İlâhiye» rüzgârları,
İlahi Nefes Rüzgârları, hikmet ve bilgi aşılayıcı, kalplere
sefalar verici ve tecellilerin kabulüne hazırlayıcı olacak şekilde
estirildi. Ruh göğünden hakiki ilimler suyu, (ilim yüklü enerji)
indirilerek insanlar ihya edildi. İhya edilmezden önce insanın
ilim hazinesi yoktu. İnsan, hayat-ı ilmiye ile ilmin hayat
suyuyla fıtrat makamında, kıyam ederek, ayağa kalkarak,
hakiki hayat ile ihya edilir, insan dirilir. Vahdette fâni
kılmakla da öldürürüz. Sizin fenanızdan sonra, baki olan
vücutları vâris olanlar; ancak biziz.” (15 Hicr, 21-23) Hiçbir şey
‘Tesadüfen’ var olamaz. (1) ”Var olanların tümü «sıfatının
mazharlarıdır, göründüğü yerdir» ancak «insan-ı kâmil»
müstesnadır ki o, «Cemal-i zata» mahsus, ona özel ve özgü
kılınmıştır. Bu tadil, mutedil kılınma, sebebiyle, insan, «Hakka
mahsus olan ruhu kabule istidatlı, kabiliyetli» oldu. Ve insana
da «kendi ruhundan nefha eyledi», işte bu nevi insan ile
yaratılış, nihayet buldu, Hak zahir oldu.” (32 Secde, 7-9) (2)
“Kendi olgunluklarının üstünde, olan Âdem’in olgunluğu
inkişaf edince, melekler Âdem’e secde ettiler. İblis, secdeden
sakındı, çünkü vehim, kuruntu şeytanı maddeye tabi oldu,
bedenini görüp ruhunu idrak edemedi, Âdem’in hakikatini
görüp, bilemedi.” (38 Sad, 69, 70) “Sizin için ruh semasından
hakiki rızkı indirir. O da kalplerin kendisiyle hayat bulduğu ve
kuvvetlendiği ilimdir ki, ne büyük bir rızıktır.”

601
 “Bu rızık, ilim ile ahvalinin, halinin, öncesini,
maddeden soyunarak, idrak edip, gayriden geçip, Hakka rücu
edenler; tezekkür etmek, hatırlamak, için Hakka dönerler.
Ölmüş kalplerin sebeb-i hayatı olan ledün ilmini, ehli has
kullarından dilediğine verir. ‘Kalkış’ günü, kulların, beden ve
benlik perdesinden kurtuldukları gündür.” (40 Mümin, 13-16)
Böylece, “Kuran öğretilir, insan inşa edilir.” (55 Rahman, 2,3)

“Arzu ve isteklerinin şiddetli olması halinde, istidadı

olanların nefisleri çamurunu, terbiye ederek ve arındırarak,
kutsallık yönüne uçuşan kuşlar haline getirir, sohbetlerinin
bereketiyle, hakiki hayat nefesi ve ilahi ilim nefesini
nefyederim, üflerim. Derhal Allah'ın izni ile şevk ve himmet
kanatlarıyla Hak tarafına uçucu diri bir nefis olur.” (3 Ali
İmran, 49) “Hak'tan mahcup olanlar görmez mi, yer ve gökler,
heyula iken yani ‘görkemli bir hayal ve cismanî bir madde’
iken, yapışık idiler? Biz bu iki suretin, ayrışarak, oluşumlarının
aşikâr tebayünüyle, ‘uyumlu farklılaşmasıyla’, yer ve gökleri
ayırdık. Ervah, canlılık, mana, gökleri ve uzayı ile beden ve
ceset arzı, bir nutfe, su zerresi, suretinde bitişik idi. Biz, arz ve
ervahın tebâyünü, uyumlu farklılığının kendiliğinden ortaya
çıkışıyla, her ikisini birbirinden ayırdık.” (21 Enbiya, 30-33)
Âlem ve Âdem yapışık ikizdi. Büyük Patlamada evrende her
şey yapışıktı, uyumlu farklılaşma ile uzay zaman dokusu,
içindeki galaksilerden ayrıştı.

“Ey insan sen, mevt ile rabbine gitmekte say ve içtihat

edicisin, yani «Nefeslerin, eceline doğru atılan adımlar
kadar» denildiği gibi nefeslerinle rabbine süratle gidicisin.”

602
 “Yahut rabbine gidici olduğun halde hayır ve şer
amelde ciddi, gerçekten çalışıp, işleyen ve içtihat edicisin.
Sen, bu çalışmanla, Rabbinle buluşan olursun.” (84 İnşikak, 6)
“Kalbin ruha en yakın yerine ‘ufku mübin’, ‘açık ve aşikâr
ufuk’ denir. Kalp seması ise sabır, şükür, tevekkül, bağışlama
ve muhabbetle birlikte bilgi, sezgi, hikmet, ilham, vahiy ve
hakikatlerle donatılmıştır. Hakikat nuru, vehim ve
kuruntudan korunmuştur. Kalbin ruh ile yakınlık ve dostluk
kurulan bu yerinde, Resul, ‘Kutsal Nefes’ ile temas kurdu.”
(81 Tekvir, 23-25)

İlim, idrak edilinceye kadar kalbe üflenen Ruhtur,

Evrensel İlahî Nefes, özelliği olan enerji, olduğu için her şey,
hareket ve özelliklerini ilimden alır. Ruhun nuruna, diğer bir
deyişle ilmin idrakine, eren kişi, kesrette, evrenin veya kalbin
bir yerinde, bir ‘şey’ ile maddî ve nefsanî; her yerinde,
vahdette, tümünde, ise ruhanî, rahimsi değil rahmanî,
bütünsel; bilgilere ulaşmış demektir. İlk verilen kutsal nefes
veya üflenen ruhun, ilmin, idrakinde olan insan, kuruntudan,
şeytandan arınmış olur. ‘Küresel Nefes’ rüzgârları, yağmurla
suyu dağıtır; su, ışığın, enerjinin, klorofille şekere
dönüşümünü sağlar. Verilen ‘Bireysel Nefesle’ de enerji,
hücrelerde yakılarak, bedene canlılık kazandırır.

Gerek Bireysel gerekse Küresel ve Evrensel düzeyde,

İlahî Nefes, Âlem ve Âdem’e, canlılık ve Hakkın ruhuyla diriliş
amacıyla, bir irade beyanı olarak, üflenerek verilmiştir.

603
 Umarım biz de gayretlerimizle, İlahi Nefese kavuşup,
Allah’ın ruhuyla dirilebiliriz.

Necdet Altınay, 20022022

(1) http://necdetaltinay.blogspot.com/2019/04/tesadufen
-var-olamaz.html
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2020/02/nefes-
uflenmesi.html

604
 İlahi Hikmet
Hikmet, akılla izi sürülen, gereği yapılıp hak edilen, ‘eşya’
bilgisi nimetidir, verilir; müminin gaibidir. Kaynağı kutsaldır,
ilahidir, insana özeldir, verilirse nimet, idrak edilirse
akluhikmettir. Ayetlerde tanımlanan fiil ve sıfat tecellilerinin
delilleri, aranıp bulunup izlenirse; ilahi emir uygulanırsa ve
hikmet için şart olan infak hikmeti verilirse; eşyadan
soyunup, ‘say’ ile halis öz akla ulaşılırsa, hikmet verilir.
Evrende her şey amaca doğru düzenlenmiştir, sonuca götüren
sebepler gerçekleşir. Yaratanını bilen kâmil insana, sıfatların
en özeli olan hikmetin verileceği müjdelenir. Allah’ın
hikmetinden infak edilmesi için infak hikmetinin verilmesinin
cezası, karşılığı, hakkın vücudunun bağışlanmasıdır!

“Konuşabilmeniz, ayetlerimizi okuyup anlayabilmeniz,

öğrenip anlatabilmeniz, kitabı ve hikmetini idrak edebilmeniz
için kendi cinsinizden bir insanı size resul göndererek sizi
andığımız gibi, zikir olunduğunuz gibi veya hatırlandığınız gibi
siz de daveti kabul ederek, uyarak, iradenizle itaat ederek,
beni zikrediniz. Bana doğru yapacağınız yolculukta, idrakinizin
artması ve nimetlerinizin bollanmasıyla, ben de sizi
zikredeyim. Bana olan yolculuğunuza muhabbetle devam
ediniz ve doğru yolda olduğunuza şükrediniz ki ben de
irfanınızı ve muhabbetimi artırayım. Nimetleri alıp da
nimetlerin kimden geldiğini bilmemek küfürdür.” (2 Bakara,
151,152)

“Size ef’âl ve sıfat tecellilerinin delilleri zahir olduktan sonra

eğer siz, ilâhi emre teslim makamından düşerseniz, biliniz ki,
Allah galiptir. Sizi kahır eder. Kahretmesi de, hikmet
605
muktezası üzeredir, hikmetinin gereğidir. Çünkü muti olan
kimsenin ibret alıp itaatini ziyadeleştirmesi için hikmet-i
ilâhiye muhalefet ve münazaa edenlerin, çekiştirenlerin
kahrını iktiza eyler, gerektirir. Bu kabil tam olarak teslim
olamayan kimseler, ancak, sıfat tecellileri cümlesinden
hüviyet sıfatı gölgelerinde Allah’ın ve semavi kuvvetler
melekleri suretlerinin tecelli etmesini beklerler. Hâlbuki
levhde, levha-i mahfuzda yalnız bunların ihlâk, helak,
olunması işi kaza olunmuştur. Bütün işler, ancak Allah’a rücû
eder, döner. Bu nedenle, herkes, cezasıyla karşılanır, yani,
herkes ve her şey fena ile Allah'a rucû edip döner, Allah’ta
fena bulur ve fani olur. Fena bulduktan sonra Allah’ı görmek
istemeleri ve görmeleri levhalarında, genlerinde, yazılı
değildir.” (2 Bakara, 209, 210)

“İnfak, nafaka vermek, ‘benliğini’ vermek, ihlâs ile

Allah ile olduğu zaman, dilediğine Hakk’ın sıfatlarıyla
sıfatlanması ve Allah'ın hikmetinden infak etmesi için infak
hikmetini verir. Ve her kim hikmet verilmişse, tahkik o
kimseye çok hayır verilmiştir. Zira hikmet, Allah'ın en hususi
sıfatıdır. Hikmetin, eşyanın en şereflisi ve sıfatın en hassı
olduğu fikir edilemez, düşünülemez, ancak Allah'ın, hidayet
nuruyla nurlandırmasıyla akılları vehim şaibesinden rüsum,
resim, şekil ve adetler, nefis hevesleri kabuklarından saf olan,
halis öz akıl sahipleri düşünebilir. İmdi, birinci infakın,
nafakada ihlâsın cezası, karşılığı, katıyla fazlasının verilmesi;
ikinci infakın, Hakkın sıfatıyla sıfatlanarak infakın, cezası sıfat
cennetidir; üçüncü infakın, Allah’ın hikmetinden infak etmesi
için infak hikmetinin verilmesiyle yapılan infakın, cezası

606
hakkın vücudunun bağışlanmasıdır, aralarında ne derece fark
bulunduğu dikkate değer.” (2 Bakara, 269)

“Rabbinin, öğreticinin, eğitimi ve öğretimiyle makul

ilimler kitabını, hikmetlerini, batın ve zahir bilgilerini öğrettiği
nebiler gönderilmiştir.” (3 Ali İmran, 48) “Âlimdir, ilim
sıfatıdır, ilmi başka kimse bilemez, Allah’ta fani olanın kalbi,
hakkın vücuduyla mevcut olur. Zira sıfat vücuda tabidir, ilmi
de Allah’ın ilmidir.” (4 Nisa, 113) “İsa’ya, Kutsal Ruhu teyit
eden ve levha-i mahfuzda sabit olan hakikatler ve bilgiler
kitabımı, ahval, koşullar ve ahlak makamlarını, soyunma ve
arınmanın ayrıntılarını, Allah’ta sülûk hikmetini, fiiller ve
sıfatların tevhidine götüren batın ve zahir ilimlerini öğrettik.”
(5 Maide, 110) “Sana hikmeti öğreten ve seni konuşma
makamına getiren, «hikmet sahibi Allah ben'im.»” (27 Neml,
9) “İlmimizle sıfatlanması nedeniyle, Davut’a nazari ve ameli
hikmeti verdik.” (38 Sad, 20) “Allah, yüzleşmekten ve
muhatap alınmaktan arîdir.” (42 Şura, 51) “Dilemeniz
istenmeden, dileyemezsiniz; iradem, iradeniz olur.” (76 İnsan,
30)

“İnsanlar, ezeldeki fıtratları itibariyle Hak din üzerine

ve bir ümmet idiler. Her doğan, fıtrat üzere doğar, her doğan
çocuğun bir çocukluk dönemi vardır. Sonra farklı arzular ve
nefis sıfatlarının kazanılmasıyla doğası değişir, neşeleri
farklılaşır, mekânları ve yaşam koşullarının başkalaşımı
nedenleriyle her biri diğerinden ayrılır. Beden ve madde ile
perdeli, mahcup olanlar, özel zarar ve menfaat kaygısıyla, ‘sırf
diğerinden farklı görüş ve biliş olsun, ayrışma olsun’ diye
vahdetten kesrete, birlikten sonsuzluğa, farklılaşırlar. Oysa
607
tekrar Hak din üzerinde ittifaka, kesretten vahdete,
sonsuzluktan birliğe, karşıtlıktan muhabbete davet için
peygamberler ve kitaplar gönderilmiştir.” (2 Bakara, 213)

‘Allah’ın vücuduyla mevcut, fiilleriyle fail, sıfatlarıyla

mevsuf, ilmiyle âlim, hayatıyla hayat sahibiyiz’ deyip fani
olduktan ve fena bulduktan sonra, Allah’ın veya semavi
meleklerin tecellisini görmek istemek ve görmeyi beklemek;
saklı levhada, genlerde, yazılı değildir, böyle bir yazılım
yoktur. Bütün var olanlar sonunda Allah'a döndürülür. Tam
olarak teslim olup, fena bulup fani olarak dönüş, ilahi emrin
ve ilahi hikmetin gereğidir. Hakkın bağışlanmış vücudunda,
üflenen ruhun dirilişiyle, bekayı yaşamak, olgunluğu hak eden
kâmil insanın hakkıdır. İlk insan Âdeme de nebi olarak
verilen, diğer nebilere de verilenler gibi, ‘Tevhit’ ilmidir. Resul
ile insanlığın olgunluğu tamamlanmış Hak zahir olmuş, infak
hikmeti verilen Resul, hikmete mazhar, göründüğü yer,
olmuştur. Hikmete ermek için gerekeni yapmaktan, bir
anlamda ‘bal yemek için balı üretmekten’, başka çare yoktur!

Umarım biz de delilleri izleyerek, insanlığın amacına

erer, hikmete mazhar olabiliriz!

Necdet Altınay, 03032022

608
 Meşakkat Çekmeyin
Doğal olarak insan, doğar, bebeklik, gençlik ve
olgunluk çağlarını geçerek gelişir. Bebeklikte, her şey Bir ve
Tek bütündür, sonra ‘şeyler’ birer ikişer öğrenilir, herkes ve
her şeyin farkı belirginleşir. Böylece rahmanîden rahimsiye,
vahdetten kesrete, açılım süreci gider. Öğrenim ve gelişimin
bir yerinde, insan, kutsal mesajla karşılaşır. Kesretten
vahdete dönüş başlar. Ortam ve çevre koşullarına uyum
göstermek çok meşakkatli bir iş iken; hareketlerin, fiillerin ve
sıfatların kaynağının bir ve tek olduğu görülür. ‘Kuranı
öğrettim, insanı yarattım’ mesajına uygun olarak, insan,
olgunlaşmaya başlar. Allah’ı bildikçe meşakkatlerden
kurtulmayı öğrenir. Bu süreç, fıtratın ve genetik yazılımın
gereğidir.

“Kuranın daveti ancak kalbin hicabı, perdeli, halinde

ve nefsin vücudu ile mümkün olabilir. Davete uyup
beşeriyetin tümü tamamen fena bulduğunda, nefsin, Hak ile
bekası görülür ve fani olma secdesi edilir, nefis ile mevcut
olunmayıp Hak ile mevcut olunarak; Hak, ikilik ve benlik
zuhurundan tenzih edilir. Bu makamda daimi olarak tespih
edilir. Zatın tecelli ettiği gün, büyük kıyamet günüdür ve o
gün hiç kimsenin tahammül edemeyeceği, arkalarında
bırakacağı, meşakkatli gündür.” (76 İnsan, 26,27) “Allah, sizin
için meşakkat ve darlık murat etmez. Herkesin vahdet
âleminde olduğu çocukluğundan sonra bireysel tercihler ve
koşullar nedeniyle, kesret âlemine geçenleri, içine girdikleri
çirkin nefis sıfatlarından kurtarmayı diler. Siz, fenadan sonra
beka zamanında kemal nimetine şüküredersiniz.” (5 Maide, 6)

609
 “Biz, insanı, nefis ve hevesi, kalbinin fesadı ve
perdesinin kalınlığı, yüzünden meşakkat üzere halk eyledik.”
(90 Beled, 4) “Sizin karşınıza çıkan güçlük, meşakkat ve
musibetlere sabredip, tevhit üzere olarak, yardım dileyip
Allah’ın dostluğunu isterseniz ve tevekkül edici olursanız
muradınıza erer, güzelce korunursunuz.” (3 Ali İmran, 120)
“Bazılarının, ’Keşke öyle yapmasaydı, orada olmasaydı
ölmeyecekti’ gibi düşünmeleri, kendi kalplerine meşakkat ve
darlık verir. Eğer onlar muvahhit, tevhit eden, yakın sahibi ise
o ölümlerin Allah’tan olduğunu görüp, bilecek ve sadırları
genişleyecektir.” (3 Ali İmran, 156) “Alışmış olduğu ve huy
edindiği nefis karargâhından, hak yoluna girmek üzere, hicret
ederse; istidadındaki meşakkatler, kuruntular, hayaller,
hayvanlık, canavarlık gibi nefis sıfatlarından kurtulur ve
göğsünde genişlik hisseder.” (4 Nisa, 100) “Nefsanî
günahlarının ve cismani muhabbet fiillerinin meşakkatlerini
yüklenirler. Bu yükler nefislerinde kökleşirse murat ettikleri
şeylerden geri kalır ve yükler gittikçe ağırlaşır.” (6 Enam, 31)
İnsan, meşakkat ve güçlüklerden kurtuluşun hakikatini
aramalı, hikmetini bulmalıdır.

“Senden evvel de, dinleyip dediklerine inanırlar da

hicaptan, perdelenmekten kurtulurlar ve itaat ederler diye,
ümmetlere resuller gönderdik. Hatta nebilerin gelmesine
yakın şiddet ve meşakkatlere tabi tuttuk.” (6 Enam, 42)
“İman edip de meşakkatlere katlanarak hicret etmeyenlerle,
hicret edinceye, Allah yolunda infak edinceye kadar, dostluk
etmeyin.” (8 Enfal, 72)

610
 “Bedende herhangi bir organın eksik, sakat olması
veya hastalık durumu size nasıl meşakkatli gelirse, resule de
sizin azap çekmeniz öyle meşakkatlidir.” (9 Tövbe, 128)
“Gaflete düşene dünyada azap vardır ama ahret azabı daha
meşakkatlidir.” (13 Rad, 34) Meşakkat, nefisten kalbe, akılla
ruha hicrete sevk etmelidir.

“Davut’a gelen vahiylerden biri şöyledir: «Ey dünya,

bana hizmet edene hizmet et, sana hizmet edene de
meşakkat çektir.» Kutsal hadislerden biri de şudur: “Bana
nafile ibadetlerle yaklaşana ben de yaklaşırım ve severim,
sevince de işittiği kulağı ve gördüğü gözü olurum.” (16 Nahl,
75) “Allah için sabır, Allah’ta sabır, Allah ile beraber sabır,
Allah’a sabır, Allah’la sabır olmak üzere beş çeşit çok
meşakkatli sabır vardır.” (16 Nahl, 127) “Kuranı, senin
meşakkat çekmen için indirmedik, hidayet bulamayanlar,
doğru yola gelmeyenler senin yüzünden değil kalplerinin
katılığındandır.” (20 Taha, 2) “Din, size, ibadeti külfet ve
meşakkat kılmamıştır. Nefis baki oldukça, kalp ve ruhtan
kendisinde bakiye buldukça, ibadet hakiki olmaz ve zevki de
tam olamaz. Muhabbeti tam ve safa sahibi için zaman müsait
ve ibadet rahat olur.” (22 Hac, 78) “İnsan ömrü, nefis denen
Tur dağına inip çıkmakla, meşakkatle, geçer. Doruktan, dibe,
esfeli safiline, bedenin çukuruna düşülür.” (74 Müddesir, 26)
İnsan, meşakkatli nefis mücadelesinden dönmeyi bilmelidir.

“İnsanları çarpıp helak eden büyük meşakkat ve bela,

ya küçük, ya da büyük kıyamettir. Çarpan büyük kıyamet ise
çarptığı kişiyi ifna eden, zat-ı ehadiye, bir olan zatın,
tecellisidir;”
611
 “beşeriyetin tamamen ifnası hali, değeri ve kadri
bilinemeyen bir haldir. İnsanlar o Şuhut’ta, her şeyde Hakk’ı
görmesi halinde, dağılıp parçalanarak hakir ve zelil olurlar.
Çünkü muvahhidin, tevhit edenin, nazarında, kendisinin kadri
ve kıymeti yoktur. «Nazarlarında insanlar, sivrisinek ve
pervane gibi olmadıkça, kişinin imanı kâmil olamaz» denir.
İnsanlara aynı fena ile nazar ettiğinde, insanlar, yanmış ve
dağılmış pervaneler gibi olurlar.” (101 Karia, 1-4) İnsan için
ölmeden önce ölmek, kurtuluşun tek yolu olabilir!

İndirilen Kitap, insanın olgunlaşmasını amaçlayan

öğütleri kapsar. Ruh ve nefsin kalp çocuğu olarak muhatap
alındığında, insan, mahcuptur, perdelidir, örtülüdür,
tesettürlüdür. Dünyaya çıplak, korumasız, bilgisiz, boş beyinle
gelen insan; örtünür, korunur, bilgi edinir, bilinci gelişir;
çevresindekilere kıyasla kendinin ne olduğunu anlar,
kendince benlik ve diğerleriyle ikilik oluşturur. Meşakkatlerin
kaynağına indikçe Allah’a yaklaşır, sever, sevilir, mesajları
anlayıp uyguladıkça, benlik ve ikilikten kurtulur. Her şeyde
Hakk’ı görmesi halinde kişinin imanı kâmil, kendisi de insanı
kâmil olur.

Umarım biz de meşakkatlerden kurtulur, Hak, biz diye

de görünür!

Necdet Altınay, 16032022

612
 Zekâtla Vuslat
‘Evrende, tesadüfen ışık, kuvvetler, kütle, madde,
yıldızlar, dünyalar, aylar ve bunların üzerinde hareket eden
çeşitli vasıflarda şeyler var, hepsi de tesadüfen hareket
ediyor, bakalım ne olacak, görelim ne sonuç çıkacak’ denmez.
Tesadüf yoktur. Her hareket, belirli ve bilinen bir amaç ve
sonuca gitmek üzere, olması gereken, sebepler dizisidir.
İnsan, Girdi-Üretim Süreci-Çıktı açık sistemine uygun, amacını
gerçekleştirmek üzere, gerekenleri yapar. İlahî düzen de
böyledir. Tesadüfen olan biten bir şey de yoktur. Yokluktan
çıkıp var olan her şey bilinen bir amaç için var olur. Nihai
amacı gerçekleştirmek üzere gereken özelliklerle donatılmış
olarak var olur. İnsanın, özgür iradesinin var olduğunu
düşünme özgürlüğü vardır. Kendisine verilenlerin emanet
olduklarını idrak edince zekât ve sadaka vermesi hakkıdır.
Her insanın, kemale erme, kâmil insan olma hakkı vardır.(1)

Hak, Muhammed suretinde zahir olmuş, görünmüştür.

Görünen, Görenin görüntüsüdür! Nihai olgunlaşma ve gelişim
özelliklerini kapsayacak şekilde, bütün mevcudat ve eşyaya
vücut verildi. Bu vücut veriş rahmeti rahmaniye yani genel
olan her şeyi kapsayan, rahmani olan rahmettir. Rahmani
özellikler birbiriyle uyumludur, tevhit edilebilir,
birleştirilebilir. Güncel olan “Bağlantısal Bütünsellik”
kavramıyla tüm galaksilerin bir ağ şeklinde birleştirilmesi bu
nedenle gerçektir. Bununla birlikte, bireye veya kişiye özel
olgunlaşma ve idrake uygun özellikler de vardır. İnsanlık,
insana uygundur. Her insana, insanlığa uygun ama bireysel
düzeyde farklı kişilik oluşturan özellikler verilir.”

613
 “Her eşya da madde, kütle ve enerjiden oluşur ama
masa masadır, cam da cam. İnsan kemale erer, olgunlaşır,
eşyadan da sanat eseri oluşur. İnsanlığın kapsadığı tüm
özellikler ve insan, birbirleriyle tam bir uyum içindedir.
Ancak, insanların, insanlıktan seçip aldıkları özellikler,
bireysel ilişkilerde, ilk bakışta, birbirleriyle uyumlu
görülmeyebilir! (41 Fussilet, 1-4)

Kuran, ilmin tümünü kapsayan kitaptır. Bu kitap

bütünün, eşyanın, özüne konduktan sonra, ayrıntılı ayetleri
indirilen Furkan, uygulama aklı, kitabıdır. Kuran, Arapçadır
ama tüm beşeriyete müjdeleyicidir. Furkan’ı ise eşyadan,
düşünen akıl sahipleri okuyabilir. Nefis sıfatları oluşur ve
kalınlaşırsa, araya girer, eşyayı görmekten ardındaki ilmi
göremeyen için kitap ile aralarına perde girmiş olur. Habip,
bir beşerdir ama vahiy gelen beşerdir. Kendisine, ‘varlığınız
iddiası günahıyla’ şirk etmemeniz vah yedilir. Kutsal âleme
yönelmeye götüren, yönelten, yaradılıştan gelen nurunu ve
ebedi hayat madeninin, kaynağının, değerini; doğal bedensel
duygularla değişip örtenler, ahreti de inkâr ederler. Vahdetin
tahakkuk etmesi, ortaya çıkması için bireysel benlik ve ikilik
sıfatlarının mahvı ile nefislerini tezkiye etmeyen, yani zekât
olarak verip temizlemeyenlere azap vardır. Zekâtı Allah’ın
kabul etmesi için dua edilir. Arızî, sonradan olan, suret ve
maddeyi görüp de bunların ardındaki ilmi idrak edememek
yüzünden küfür, inkâr, edilir. Beden arzını halk edip, onu
zatına perde kılıp örtünen Zattan; beden perdeleri yüzünden,
mahcup olan, göremeyen, sizsiniz.” (41 Fussilet, 5-9)

614
 “Madde ve surette kalıp gayr ile oluyor, gayrı
tanıyorsunuz, etki edemeyecek eşyaya tesir nispet ediyor,
yakıştırıyor, gayrı etkili zannediyorsunuz. Halık, Yoktan
Yaratıcı, isim ve sıfatlarıyla âlemleri böyle terbiye eder.” (41
Fussilet, 5-9)

Bizimle sizin aranızda cinsiyet ve vasıflara dayanan

münasebet, ilişki, vardır, dünya ve ahrette biz sizin evliya ve
ahbabınızız. Aynı şekilde, Haktan mahcup ve perdeli olanlarla
şeytanlar arasında da münasebet, ilişki, alaka vardır.
İstidadınızın gereği olan kemale ererseniz, sizden kaybolana,
terk ettiğiniz nefsanî fiil ve sıfatlara, şevkiniz olmasın,
aramayın, tekrar sahip olmayı istemeyin. Her ne isterseniz
efal ve sıfat cennetlerinde o şey sizin için hazır olur. Allah,
sizin için kendi efal, sıfat ve zatını; sizin efal, sıfat ve zatınızı
iptal edip, size vererek, merhamet ve rahmet edendir. (41
Fussilet, 31, 32) «Kur'an'ı Biz inzal eyledik, indirdik ve elbet
onu Biz hıfzediciyiz, koruruz» buyrulmuştur. (15 Hicr Suresi, 9)

Biz inananların, enfüs ve afakta, içerde ve dışarıda,

batın ve zahirde, görünür ve görünmezde, Hakkı müşahede
etmelerine yardımcı oluruz. Hatta muhakemelerine, deliller
ile anlamalarına, yardımcı oluruz. Böylece, Hakk’ın görerek,
apaçık aşikâr olduğunu idrak ederler. Yardım ettiklerimizden
Hakk’ı eşyada müşahede edenler için Rab yeterlidir. Efali,
fiilleri, delillerle, sıfatı tecellileriyle, görünüşleriyle, anlaşılır,
her şey bilgisi kapsamındadır. Her şeyin hakikati, Hakk’ın
ilminin aynısıdır, vücudu ilmi ile oluşur; ilmi zatının aynıdır ve
zatı aynı vücududur. Gayrın vücudu, aynı ve zatı da yoktur.”

615
 “Her şey fanidir, helak olur, yalnız Hakk’ın yüzü,
Hakk’ın zatı bakidir. Nefiste ve çevrede görünen ve beliren
vasıflar, sıfatlar, Hakk’ın varlığının ortaya çıkışı iledir.(41
Fussilet, 53,54)

Güzel söz söylemek ve kabahat örtmek, arkasından

eziyet yapılan sadakadan hayırlıdır. (2 Bakara, 263) Her
yenilen yemek, vücutta kendi cinsinden işler doğurur, yemek
haram ise yiyen kişiyi haram işlere; mekruh ise mekruh,
iğrenç, şeriatta hoş görülmeyen, işlere; mubah, işlenmesinde
sevap günah olmayan şeyler, ise mubah işlere; haz veren
kabilinden ise haz alınacak işlere, davet eder. (2 Bakara, 276)
Bütün yemekler düşünen akıl sahiplerine asıl hükmüyle helâl
olmuştur. Akıl, zarar veren ve helak eden şey’in haram
olduğuna hükmeder. (3 Ali İmran, 93)

Hem parçacık hem de dalga olan ‘foton’ veya

‘elektronun’, insan gözlem yaparsa bir, yapmazsa iki
yarıktan geçişini ve karşısındaki ekranda bırakacağı iz ve
izlerini anladı. “Sol taraftan geçmeye doğru yol alırken son
anda sağ yarıktan geçer ve kararını geciktirebilir” deyişim
mantıklı geldi. “Sağ yarıktan geçip fosforlu ekrana ulaşmadan
önce uzun bir yolculukla Andromeda galaksisini dolanır.
Feynman’a göre, elektron, çıkış noktasını varış noktasına
bağlayan her olası yolu eş zamanlı olarak tüketir” deyince,
rahmetli eşimin tepkisi “Yok artık!” oldu. (2) “Kütleli, kütlesiz
zerre, her zaman her yerdedir ve ölçülmeye hazır ve nazırdır”
kavramı bilimsel, ateistlik bilimsel olmayabilir!

616
 Umarım biz de emanetimizi zekât olarak verip çıkarız
aradan kalır Yaradan!

Necdet Altınay 02042022

(1) http://necdetaltinay.blogspot.com/2020/05/akln-
yolculugu.html
(2) “Evrenin Zarafeti”, Brian Greene, sayfa 272.

617
 Sefaya Yüceliş
Dün yaşananlar, bugünün; bugün yaşananlar da
yarının sebepleridir. Her şey, belirli ve bilinen bir akıbete
gider. İlahi nefes ile hayat verilenler, emanetlerini zekât
olarak verip, meşakkati durdurup, kurtuluşa ererse, kendileri
için en hayırlısı olur. Mevcudatın tümünde görülen her çeşit
olgunluk, Hakkın cemal ve celal sıfatlarıdır. Hırsızlığın doruğu,
polisliğin de doruğudur. Bedensel zevk ve lezzetlerden, kalbî
duyguları yaşamaya yücelerek; dostluk, sevgi ve muhabbet,
sefa ile safi olursa, ilmin ve muhabbetin kaynağına
yaklaşılmış olur.

“Beden arzında, bireysel tedbir alma, bedensel iş ile

işlemler ve hareket sayesinde yaşanabilecek ortam
hazırlanmıştır. Kalp seması ise sabır, şükür, tevekkül,
bağışlama ve muhabbet makamlarıyla birlikte bilgi, hikmet ve
hakikatler ile donatılmıştır. Hakikat nuru vehim ve
kuruntudan korunmuştur. Vücutta bir şey yoktur. Her şeyin
hazinesi indimizde, katımızdadır. Önce sureti, şekli ve resmi,
külli akılda külli veçhesiyle, her yönüyle, resim olunur, kaza
âleminde resmi çizilir. Sonra, sebepleriyle birlikte, levha-i
mahfuzdaki görüntüsüyle külli nefis âleminde görüntülenir.
Daha sonra ayrı ve farklı bir birim olarak, ölçülerine göre,
istenen miktarda, vasıflarına uygun, levha-i kader ve dünya
semasında görüntülenir. Kısaca, külliden cüziye, her şey
tasarımına uygun gerçekleştirilir. Her şey belirli ölçüde,
şekilde, yerde ve zamanda kendine özgü yaradılış ile indirilir.”

618
 “İlahi nefes rüzgârları, hikmet ve bilgi aşılayıcı,
kalplere sefalar verici ve tecellilerin kabulüne hazırlayıcı,
olacak şekilde estirilir. Ruh göğünden hakiki ilimler suyu
indirilerek insanlar ihya edilir. İhya edilmezden önce insanın
ilim hazinesi yoktur. İnsan, ‘Hayat-ı İlmiye’, ilmin hayatı,
suyuyla fıtrat makamında, kıyam ederek hakiki hayat ile ihya
edilir. Vahdette fâni kılmakla da imâte eder, öldürürüz. Sizin
fenanızdan sonra, baki olan vücutları vâris olanlar ancak
biziz.” (15 Hicri, 21-23) Önce ‘Kaza Âleminde’ kapsamlı resmi
çizilir. Sonra, sebepleriyle birlikte, levha-i mahfuzdaki
görüntüsüyle, ‘Külli Nefis Âleminde’ görüntülenir. Daha sonra
farklı bir birim olarak, ölçülerine göre, istenen miktarda,
vasıflarına uygun, levha-i kader ve ‘Dünya Semasında’
görüntülenir. Kısaca, Plan, Program, Bütçe, Uygulanır!

“Anlayışları nedeniyle «Rahman isminin feyzini, ilmini,

kabule mahsus olan» Rahman’ın has kulları, nefisleri huzur
içinde tatmin olmuş, hareketleri benimsemeye, üstlenmeye,
‘ben’ demeye, çekinen kimselerdir. Bu kimselerden istenen
tek şey ‘ben’ dememe beyanıdır. Bunlar, hareketlerin, akıl ve
organlarının, emniyet içinde olduklarına kararlılıkla inandığı
için, sakindir. Yeryüzünde yavaş gezenlerdir. Ve onlar, sefalet
ehli olan cahiller, kendilerine hitap ettikleri vakit «cahillerin
sözlerini teslim edip kabul ederler». Rahmet ile dolu ve
sefaletle zuhur etmekten uzak ve kalp nuruyla kuvvetlenmiş
olan nefisleri, «cahillerin ezasından müteessir ve muzdarip
olmaktan âli olduğundan» cahillere karşı muaraza, itiraz,
etmezler. Onlar, «riyazet ile fani» «kalbin sıfatları ile kaim»,
«hayat-ı ilahiye ile hay, diri» olurlar.” (25 Furkan, 63,64)

619
 “Diri oldukları halde «Rab’lerine itaat edip onunla
kalarak ve nefis makamında irade ile meyyit, ölü, olurlar» ve
ettikleri duaya uygun «hal lisanıyla»: «Ey Rabbimiz, bizden
cehennem azabını men et, zira cehennem azabı bir hükümdür
ve cehennem fena bir makam ve karargâhtır» derler.” (25
Furkan, 63,64)

“Selâm, gönülleri şen olan, yaratılışları eksiksiz,

temizlenip seçilen, has kullarına özeldir. Varlıkların
tamamında görülen tüm olgunluk, Hakkın cemal ve celal
sıfatları olup, bu olgunluklarda gayrın nasibi yoktur. Has
kullarından seçip saf kıldığı kullarının zatlarının sefası ve
aynlarının, hakikatlerinin, istidat noksanlığından ve
perdelenmekten temizlenmiş olması, Hakkın o kullarına
selâmıdır.” (27 Neml, 59) “Has kulların ‘selâmün âleyküm’
demeleri, Hakkı kabule mani olan afattan Allah size selamet,
kurtuluş, versin demektir. Biz, sefahat, sefalet ehli, düşkün,
olmakla yok olmaya mahkûm kişilerin muhabbetini talep
etmeyiz, çünkü onlar bizim muhabbetimizden
faydalanmazlar.” (28 Kasas, 55)

“Allah’tan başka evliya dostlar edinenlerin misali ev

yapan örümcek misali gibidir. Uhrevi yaşamın kaynağı, Zatın
Tekliği ve İlahi Muhabbettir. Bu dostluk, sevgi ve muhabbet;
terkibin zevali zamanında, terkip olunan şeyden kurtulduktan
sonra, maddeden soyunduktan sonra, kalp ve ruh
makamında; nefsin, beden perdelerinden kurtuluşu
zamanında, sefa ile safi olabilir. Çünkü o makamda
muhabbetin kaynağına yaklaşılmış olur. Kıyamet gününde ise
büsbütün safi ve sırf ilâhi muhabbet olur.” (29 Ankebut, 41)
620
 “Ey müminler, Allah’a tabi olup doğru söz söyleyin,
sözde doğruluk sıdk ve sevaptır. Sadık oluş her saadetin
mayasıdır, her kemalin, olgunluğun, aslıdır, çünkü kalbin
sefasındandır. Kalbin sefası ise tüm olgunlukların ve
tecellilerle aydınlanmanın kabulünü gerektirir.” (33 Ahzab,
70)(Y) “Allah dostları, konuşma ve görüşmelerinde bilişirler.
Biliştiklerinden, tevafuk, uyum ve uygunluk, içinde olurlar,
zatlarından soyundukları için sevişirler. İrfan, anlayış ve
idrakin sefasıyla sefalaşırlar, dünya ve ahret işlerinde
yardımlaşırlar. Bu dostluk, canı gönülden olan samimi
dostluktur. Bu dostluklar, Enbiya, Evliya, Şüheda ve Asfiyanın,
olgun, kâmil insanların muhabbetleridir.” (43 Zuhrüf, 67)

Umarım bizim de dostluğumuz, kalp ve ruhumuzda,

sefa ile safi olabilir ve biz de bilişir, sevişir, tevafuk, uyum
içinde, samimi dost olabiliriz.

Necdet Altınay 14042022

621
 Kul, Hakkın Abidesidir
Atamızın dediği gibi ‘insan ve insanlığın gelişimi
paraleldir’. Bir bebek, önce ebeveynlerinin hayalinde belirir,
istenir ve ‘olsun’ denir. Doğa incelenerek, yoktan ve
yokluktan birçok şey var edilir, bilinenlere uygun ve uyumlu,
çok şey gerçekleşir. Her seferinde, önce altına yapıp üstüne
oturan, bakıp göremeyen, eliyle tutamayan, yürüyemeyen,
hareketsiz, sıfatsız ve kişiliksiz, kalpsiz ve boş beyinli bir
‘bebek varlık’ elde edilir. Sonra görülür ki bu varlık en
sorumlu ve en yetkili olacaktır. Dünyaya ve evrene anlam
katacak, mana verecek ve her şeyi önemli kılacak, kâmil bir
insana yücelecektir.

İnsan, geriye bakarak, doğayı okuyarak, kendini bilir.

Âdem ve Âlemin ikiz olduğunu idrak edip, kıyasla âlemi
öğrenir. Dünya, yıldız ve galaksileri; kuantum âleminde
zerreleri inceler. CERN’DE, tam bir boşluk ve yokluk yani
vakum ortamında, hızlandırıp çarpıştırdığı atom altı parçacık
deneylerinden, evrenin oluşumuna ilişkin sonuçlar çıkarır.
Yokluktan, vakum ortamına, saniyenin 10-40ında, zerrelerin
çıkıp var olup yok oldukları deneyimleşir. Büyük Patlama, var
olan bir ‘şey’in patlaması değil uzay-zaman birleşik alanının
patlamasıdır, bu boş ‘barınak’ta, kalp Kâbe’sinde,
Beytullahta, ‘ol’ emriyle, hareket başlar. Enerji hareketi,
belirli özellikler yani sıfatlar yüklenmiş zerrelere aittir.
“Protonların içinde üçer adet bulunan kuarkların
çarpıştırılmasından ortaya çıkan ‘w bozonu’ Hidrojen
atomundan 90 kat daha ağırdır, ‘z bozonu’ ise daha da ağırdır.

622
 Bu w bozonun içinden geçen kütleli elektronlar
kütlesiz nötrino olarak çıkarlar.” (1) Hareket sıcaklıktır,
‘ol’dan sonra oluşan zerreden, hız ve hareketini ayırmak
mümkün değildir. Fiil ve sıfatlar, vücuttan, mevcudatla
birlikte, akıbetleri dâhil, verilmiş olarak ortaya çıkar ve var
olur. İkiz atom deneyleriyle, bilim kanıtlamıştır ki neyin, nasıl
ve ne olacağı, evrenin ilk oluşumunda ‘belirlenmiş’
durumdadır. (2) Bilimin kanıtladığı gerçekler bizi ‘hakikate’
götürür!

Her şeye barınak olarak var olan uzay zaman, uzam,

balonunun içinde ilk oluşan, yani yokluktan çıkıp var olan,
kuvvet ve enerji yüklü ışığın, foton gibi alt parçalarıdır. Işığın
hızı sabittir, öyle olması istenmiş! Bugün, ışıktan daha hızlı
yayıldığı veya genişlediği bilinen tek şey uzamdır, barınaktır,
evrendir. Işık, ‘elektrik’, ‘manyetik’ ve ‘elektromanyetik’
olmak üzere üç temel kuvvetten oluşur. Ayette, “Kuvvetlerin
‘izdiham’ etmesiyle tecessüm ettiniz, cisimleştiniz,
bedenleştiniz” dendiği gibi; (3 Ali İmran, 96) kuvvetler, belirli
alanlarda, Higgs Bozonu içinde, toplaşarak maddeyi
oluşturur. Geriye sadece, yeşillikte, klorofilin, fotonu, ışık
enerjisini, şekere çevirmesi kalır. Enerjiden ışığa, ışıktan
maddeye ve klorofil ile de canlı bitkiye geçişi idrak eden insan
için artık Âdem ve Âlemi anlamak çok kolay ve her şey
apaçıktır. Bir canlı hücrenin oluşması için aynı anda üç
fonksiyonun birden var olması gerekir. ‘Dışından enerji alan’,
içinde bu ‘enerjiyi amaçlarına uygun kullanan’ ve
‘çoğalmasını bir sisteme bağlayan’ canlı hücreden ötesi
zamana bırakılabilir.

623
 Hücrelerimizin her biri tam teşekküllü bir fabrikadır.
Bedenin ihtiyaçları karşılanırsa, aklı başında bir insan oluşur.
Bu gerçekler ışığında, ‘ben’ diyen insan oluşması için o insana
ihtiyaç yoktur! Kâmil insanın ‘inşası’ özeldir. Senin var olman
için sana ihtiyaç yoksa var olmak için bir şeye muhtaç
olmayan Yaratan vardır sadece, başkası, gayrisi yoktur.
(Özgür İrade: 6 Enam, 61)

“Eşya ve görünen mevcutlar, ezeldeki ilimlerinin açığa

çıkmış halidir. Eşyanın aslı ve esası, görünen maddenin
hakikati, Hakk’ın yokluk aynasındaki görüntüsü, ilmi,
gölgesidir. İlmin görünür haline ‘gölgenin uzatılması’ denir.
Vücudun, ilminden ayrı ve gayrı bir ismi, cismi ve resmi
olamaz ama farklılığa yalnız akıl şahitlik eder.” (25 Furkan,45)
“Sıfatının tecellisi, ortaya çıkışı, için ‘nefehat-i Rabbaniye
rüzgârlarını’, ‘şişirici rüzgârları’ gönderir.” (25 Furkan, 48) Boş
barınak olan evrenin içinde enerjiyi aniden şişiren rüzgâr
esebilir. Bir bardağın tasarım, üretim ve malzeme bilim ve
teknolojisinden ayrı bir ismi, cismi ve resmi olamaz, akıl da
buna şahittir. ‘Şey’, infosunun, bilgisinin, deposudur. (3)

Bir anlamda, nefsi terbiye oruç, ilme tabi olup itaat

namaz, bir şeyi yerinde, zamanında, dozunda yapmak hac,
sorana bilgi vermek zekât, iyi doğru güzeli ikrar kelimeyi
şahadettir. “Sonuç olarak, bu idrak, aşk ile soyunma ve
kavuşma halidir. Bu hal içinde iken abdın vücudu yoktur. Hak
yakin geldiğinde, vücut biter. Vücut yoksa namaz kılınamaz.
Buna, güneşin tulû’u, doğuşu, birden bire zuhuru, bir şeye
aniden vakıf olup bilme, hali denir.”

624
 “Güneşin doğuşu zamanı, abdın, kulun, vücuduna
vahdet güneşinin istivasından zevali yani en tepe, doruk,
noktasından sonrası zamanıdır. Vahdet güneşi kulun
vücudunda en tepe noktasındayken namaz kılınamaz çünkü
orada Hak yakindir, kul yoktur. Namaz için vücut gerekir. Cem
makamından önce yani halk ile mahcup olarak, fark-ı evvel,
ilk fark, benlik, ikilik zamanında, tevhidi idrak etmekten
önce de; cemden sonra fark-ı sani, ikinci fark halinde, beka
zamanında da; abdın vücudunun gölgesi var olunca, namaz
vacip olur. İnsan, yalnız cem hali içindeyse Abd-i Hu’dur,
abidesidir, delilidir. Namazların en evveli ve en lâtifi Hafi,
gizlilik, makamındaki ‘soyunma ve kavuşma namazı’, “Öğle”
namazıdır. Namazların en makbulü, ‘salâtı vüsta’ olanı, ise
‘asır namazı’, ‘Ruh makamında Şuhut namazı’ olan “İkindi”
namazıdır. Ruhen, her yerde ve her şeyde Hakk’ın görünmesi
namazıdır. Ruh ve hafi makamlarında şeytanın gireceği bir
yer olmadığından öğle ve ikindi namazlarında okumalar
gizlidir. Ruhun nuru, ilmin idraki içinde, kalp aydınlığında,
gece ve gündüz meleklerinin buluşmasıyla namaz kılınır. (4)
Bu namaz, kalp makamında kılınan huzur namazıdır. Kalbin
hayatı, hakiki aşktır. Yakin olunca batından bir aşk ve şevk
kopar. Namazda, kıyamet koparcasına kıyama durulur, aşk
içinde, aşkta, âşık ile maşuk kavuşur. Kalp makamında, ruh,
beden ve nefsin idrakine varılır. Nefis makamında, baş eğme
ve teslim olma namazı, “Yatsı” namazıdır. Nefis, kalp ve sır
gibi şeytanın vesvese etmesi mümkün olan makamlara
alâmet kılınan yatsı, sabah ve akşam namazlarında, şeytanı
engellemek için okumalar yüksek sesle yapılır. (17 İsra, 78; 15
Hicr, 99) (21 Enbiya, 30-33)
625
 Umarım biz de namazı miraç olan mümin, ‘abide’,
olup Hakkın hakikatini idrak edebiliriz.

Necdet Altınay 24042022

(1) https://www.economist.com/science-and-
technology/2022/04/16/experiments-contradicting-the-standard-model-
are-piling-up
(2) http://necdetaltinay.blogspot.com/2017/07/nazarla-olusum.html
(3) The Economist, Stephen Hawking's answer, Aug 26th 2015, BY D.J.P.
(4) http://necdetaltinay.blogspot.com/2019/02/namaz-vakitleri.html

626
 Cürümden Tevhide
Uzay zaman birleşik alanının, uzam boşluğunun, var
olmak üzere, Büyük Patlama halinde, zuhurundan, ortaya
çıkışından, sonra; ruhsal, bilimsel, ‘kuvvetler’, kütle kazanıp,
maddeleşti varlıklar oluştu. Oluşum, enerji, kütle, madde,
bitkiler, hayvanlar ve insanlar âlemi olarak gerçekleşti. Var
oluşta döngüsel yasalılık esastır. ‘Her şey sonuçta aslına
döner’ temel yasadır. Evrimden de kapsamlı olan “Tagayyür
etmek” dinde esastır. Anlamı, ‘uyumlu farklılaşarak,
başkalaşıp, belirginleşip, mükemmele, tevhide dönerek,
maddeden soyunarak, Hakka ulaşım, vuslattır’. Cürüm ise,
‘hata, isyan, kanuna aykırı hareket’tir. Evrensel yasaların
amacı, insanın, oluşumu ve olgunlaşarak, Hakka dönüşü
olabilir.

“İşlediklerini, kendi sıfatları olarak işleyip, sıfatları ile

mahcup olanların yolunun zahir olması, açığa çıkıp belli
olması için, sana sıfatımızı beyan eyledik, kendi sıfatımızla
mevsuf kıldık. Bu mahcupların, cürüm ve kabahatleri de
bundan ibarettir.” (6 Enam, 55,56) “Ve «Ey kavmim siz, nefis
sıfatları hicap ve günahından tövbe, istiğfar, edin ve şirk
sebebiyle, heveslerinize tâbi olma günahlarınızı, Rabbinizin
örtmesini talep ediniz.» Sonra da tevhide yönelerek, tecrit
olup soyunarak ve tenevvürle, aydınlanarak, Hak yoluna
sülük etmekle, doğru yola girmekle, ona rücû ediniz. O’na
dönerseniz, Ruh semasını, hakikat ilmi ve yakin bilgisi
sularıyla, size gönderir ve sizin istidat kuvvetinizi, kemal
kuvvetiyle de ziyade eder.”

627
 “Ve siz ‘nefis sıfatınızın zuhuru ve tabiata tabi olup
dünyaya muhabbetle, süfli yöne teveccühünüz sebebiyle,
mücrim, hata yapan, günahkârlar olarak, Haktan i'raz
etmeyin, yüz çevirmeyin’.” (11 Hud, 52) Bilerek, isteyerek,
bilinçli olarak Olgunlaşma Sürecine ‘evet’ demeden önce
insan doğada, doğal olarak yaşarken ‘yer-içer-yatar-kalkar-
savaşır-sevişir’. “Hidayete erince, insanın, arz ve seması
değişir. Kalp veya Efal makamında Doğanın tümü değil yalnız
‘iyi-doğru-güzel’ olanlarını seçer. Şehveti iffete, açgözlülüğü
kanaate dönüşür. Tabiat arzı nefis arzına, kalp seması da sır
semasına dönüşür. Doğa ile kalbi arasında yaşarken, güzel
nefsi ile sırrı arasında yaşamaya başlar. Kendi efalinin
olmadığını kabul edip Hakkın efaline tevekkül eder, kabul
etmekten başka çarenin olmadığını anlar. Sıfat makamına
yükselince, nefis arzı kalp arzına yükselir, sır seması da ruh
semasına yükselir. Tevekkülün yerini de rıza alır, her şeye razı
olunur. Zatın keşfinde ise rıza seması, tevhit semasına
dönüşerek, gayrisi mevcut olmayan hal alır. Tecelli ile vahidül
kahhar zahir olur.” (14 İbrahim, 48) “Habipim; ‘sizi, size vekil
tayin edilen ölüm meleği öldürür’ deyiver. Yani, her ne kadar,
zalim ve nefsanî sıfatlar ile mahcup olsalar da fıtrattan
tamamen düşmedikçe; cüzi kişiliğin sonunda dönüp geleceği
yer olan «külli insanlık» sizi öldürür.” (32 Secde, 11,12)
Rüştünü kanıtlayıp benlik geliştiren herkese bir ölüm meleği
vekil tayin edilir. Fıtratına kazılan değerleri tamamen
kaybetmedikçe, her insanı ‘insanlık’ doğru yola getirir ve
nefsanî benliğini öldürür.

628
 Bireysel kişiliğin bağışlanma kapısı kapanmadıkça,
benlik ve ikilik yapma derecesi aşırı olmadıkça, külli nefis yani
insanlık, insanı doğru yola sokabilir. Benlik ve ikilik aşırı
dereceye varmışsa gazap meleği, nefsanî kişiliği öldürür,
bedeninden ayırır. Çünkü aşırıya kaçan bireysel kişilik, görme
ve işitme duyularını köreltir ve ‘seni gördük ve işittik Rabbim’
diyemezler ve rücu temenni edemezler. Adaletin gereği
olarak sürekli narda, ateşte ve cehennemde olurlar.

“Nefsanî şehvet ve gazap kuvvetlerine yenik düşerek

arsız, avare, serseri, hilekâr, sahtekâr, günahkâr, kibirli, hırslı,
şımarık, cimri gibi niteliklerle anılan mücrimler; nefsanî ve
bedensel açıdan öyle tanındıkları gibi; kalp ve ruh açısından
da doğru düşünememek, yanlış bilgilere sahip olmakla da
cahil olarak bilinirler. Böylece alt taraftan da üst taraftan da
azap içindedirler. İşte bu durum, cismani tabiatın, esveli
safilin çukurunun, dibidir. Alt tarafta ateş yanarken üstten de
kaynar su dökülüyor denebilir.” (55 Rahman, 41-44)

“İmdi: dünya göğü yarıldığı vakit; semai dünya, nüfusu

hayvanidir, dünya seması hayvani kişiliktir, onun inşikakı,
yarılması, ruhun zevali zamanında, ruhtan boşalmasıdır. Zira
insanî ruhun, hayvanî nefse nispeti, hayvanî nefsin bedene
nispeti gibidir; beden, nefis ile hayat kazanır, nefis de ruh ile
hayat kazanır; bu nedenle ruhun bedenden ayrılması
sebebiyle, ruhun zevali zamanında, hayvani ruh yarılır.” (55
Rahman, 37) “O gün aza dağları, kemikler gibi bedensel
organlar, ‘dağılmış toz, atılmış pamuk gibi olur’.” (70 Mearic,
9)

629
 Beden, nefis ile canlanır, nefis de ruh, ilim ile canlanır.
Her zerre, Haktan, Hakkın gölgesi olan ilimden, hakkını, hakça
aldığı için, kendine özel ve özgü belirli özelliklere sahip olarak
yoktan, yokluktan, var olur. Zahir olan ilim ile zerre ortaya
çıkar var olur, ilmin zevali, sona ermesi, yok olmasıyla da
zerre yok olur. Örneğin, foton ve nötrinoların kütlesi yoktur,
elektron ve protonların kütlesi vardır. Tümünün var olması
için ortak özelliği, ilim kazanarak, bilimsel vasıflar,
sıfatlarlarla ‘tagayyür’ etmeleridir. Böylece her zerre bir
diğerinden farklılaşarak belirginleşmiştir. Bir zerrenin içinden
ruhu yani ilmi, diğer bir deyişle bilimsel özellikleri, yarılıp
çıkarsa, zevale ererse, nasıl var olduysa aynı şekilde yok olup
giderse; geriye zerrenin kütlesi kalmaz yok olur, zerre mevt
olur, ‘dağılmış toz, atılmış pamuk’ gibi olur. Enerjinin kütleye
ve kütlenin enerjiye dönüşümü bilimsel bir gerçektir. Kara
deliklerin ‘olay ufkunu’ geçen kütleler, ‘infoları, bilgileri’ olay
ufkunda kalarak, kara deliğe düşer ve enerjiye dönüşürler. (1)
Belki de kara deliğe düştükleri için kütle enerjiye dönüşmez
ama ‘ruhu zevale’ erince, yani ilmi sona erince, çıkıp gidince,
kütle ‘inşikak, inşirak edip, yarılıp’, kara delik oluşur. İlimdir,
bilgidir etken olan, tesir eden, gelip giden, var olup yok olan
ve kütle, madde edilgendir, tesir edilir, etkilenir. Bilgi, info,
kuvvettir, Hakkındır, Haktan gelir, Hakkı bilir, kemale eren
insan da, Hakkı bilince, Hakka döner!

Umarım biz de insan olarak, kemale ererek, Hakka

dönüşü gerçekleştirebiliriz!
Necdet Altınay 25052022

(1) The Economist, Stephen Hawking's answer. Aug 26th 2015, by D.J.P.
630
 Emanetin Sahibi
Âdem, topraktan takdir ve tasvir edilip «Hayat sahibi
beşer ol» diye irade beyanıyla hayat buldu. Ruhunun verilmiş
olduğu ve ruhunun, ilminin, emir âleminden olduğu,
kendisine bildirilmiştir. Tekrar Hakka dönüş ile
müjdelenmiştir, Hak, Âdemi, yaklaştırmak için
uzaklaştırmıştır. Geri dönüşü istenmeseydi geri dönemezdi.
Âdemoğlu insan, eril ruh ve dişil bedenin çocuğu olan kalptir.
Kalbin ufku ruh semasıdır. Sema, ilim suyu bulutlarıyla
yüklüdür. Beden arzı, bu su ile yeşerir, hayat kaynağı olur.
Nimetlerden yararlanan insan, nimetleri vereni arar, bulur,
bilir; azgınlık etmez, yolunu şaşırmaz. Kulun fenası halinde
Hak, kendi vücudunu bağışlayarak, zatıyla baki kılar. Böylece,
kul, emanetin sahibi olarak, ‘yardımı ancak senden talep
eder, seninle sana ibadet ederiz’ der.

“Külli vücudun, ilim ve hikmetin, sahibi Allah’tır.” (2

Bakara, 2) “Allah, her şeyi muhit olan, kaplayan, kapsayan,
büyük arşın sahibidir. Her şeye hükmü ve emri o büyük arştan
gelir.” (9 Tövbe, 129) “Allah, insanın vücudu ve işlerinin, her
şeyinin, sahibidir. Kendisi zuhur edince, her şeyi kahır, yok,
eder.” (114 Nas, 2) “Belki manevî âlemin bütünü, O’nun
batını ve suretler, şekiller, eşya âleminin bütünü, onun
zahiridir. Göklerin ve yerin, ayrı, gayrı, vücudu yoktur, bütün
mevcudat, her şey, onunla mevcuttur. Hiçbir şey Haktan
gayri değildir, her şeyi, her zaman, her yerde görür, bilir,
işitir. Kendisinin var olması için bir şeye ihtiyaç duyan
‘muhtaçtır’, muhtaç olan kendi kendine, kendiliğinden var
olamaz.”

631
 “Böylece var olanın bütünden infisamı, kopması,
ayrılması, bağımsız olması, mümkün değildir, ‘özgür’ olması
tamamen zandır. Çünkü O’nda, cüzlere ayrılmak, ikilik,
yoktur, înfisam tabirinde bir lâtife, yani güzellik vardır ki,
infisam, bir şeyin ayrılmayarak kırılması, kopması demektir.
Mümkün olanların tümü, Allah'ın ef’âli veya sıfatıdır.” (2
Bakara, 255)

“Hak, Âdem'i topraktan takdir ve tasvir edip «Hayat

sahibi beşer ol» diye irade eyledi. Derhal his ve hareket sahibi
oldu. Bu ayet, ruhun nefyine ve ruhun, ilmin, emir âleminden
olup, cesedin halkı gibi madde ve müddet açısından sonraya
bırakılmış olmadığına işarettir.” (3 Ali İmran, 59) “Âdem,
Rabbi cihetinden bir takım nurlara, Hükümdarlığında nasıl
Hükmettiğine, ilişkin anlayışlara ulaştı. Yani Âdem,
Rabbinden ilim, ahlak, bilgi talep etti. Allah, Âdem’in tabiat
elbisesinden sıyrılmak, meleküti nurlar sırasında dizilmek,
manayı idrak ederek, kutsal olgunluğa ulaşmak ve hakiki
ilimle süslenmek suretiyle, kendine rücu etmek istemesini
kabul etti. Âdem’e rücu’u ilka eyledi, onu rücu edici kıldı,
makbul olan tövbe budur, Âdem tarafından kaynaklanan
değil. Kullarına gazabında rahmet eder. Âdem’e gazabını,
Âdem’in kemaline ve Hakk’a rücu’una sebep kılmış ve
yaklaştırmak için uzaklaştırmıştır.” (2 Bakara, 37)

“Allah, Hâkim ve Kadir olarak, ruh erkeğini ve nefis

dişisini halk etti ve Kalp olarak siz doğdunuz. Bazınız ruh
tarafına, bazınız da nefis tarafına meyletti. Bu nedenle
çalışmalarınızın sonucu muhtelif ve müteferriktir.” (92 Leyl,
3)
632
 “Allah’ın ikramı sonsuzdur, zat ve sıfatı ile mevcut
olup, zatını ve sıfatını sana bağışlamıştır. Fenadan sonra,
ikramının anlaşılması için bekada, zatı ve sıfatı seninle zahir
oldu. Seni, sıfatların en şereflisi olan ilim sıfatı ile seçti, ilmini
öğretti ve olgunluğundan hiçbir şeyi senden esirgemedi.” (96
Alak, 3)

“Kuran, ancak cümle âlemler içinde sizden, yalnız

sülük yolunda istikameti dileyen kimse için zikir ve nasihattir.
Sıratı müstakim de ancak Hakk’ın olduğu tariktir, yoldur.
Binaenaleyh hiç kimse o yola girmeyi dileyemez. Ancak
Allah'ın dilemesiyle diler, zira Allah'ın yoluna ancak onun
iradesi ile sülük olunur, girilir.” (81 Tekvir, 26-28) “Kul
efâlindan sıyrılıp soyunduğunda, efâliyle tecelli eder;
sıfatından vazgeçtiğinde, Hak sıfatlarını verir, kulun fenası
halinde, Hak vücudunu bağışlayarak zatıyla baki kılar.
Böylece, ‘yardımı ancak senden talep eder, seninle sana
ibadet ederiz’ derler.” (1 Fatiha, 4)

“Kötülüğü sahiplenmezsiniz zaten, fazilet sahibi

olduğunuzu düşünmek günahtır.” Fazilet sana Allah'ın fazlı ve
ihsanıdır.” (74 Müddesir, 7) “Nutuk, sizin bedenleriniz arzında
ve lisanınız üzere zahir olmuş olan, mütekellimi hakikînin,
kelam sahibinin, sıfatlarından bir sıfattır. Eğer huzur ve Şuhut
sahibi iseniz, kalplerinize mütekellimi hakikî, o sıfatla tecelli
etmiştir. Nutkunuz, hayvan böğürmeleri gibi sedalar olmayıp
hakikî nutuk ise, kalbinize tecelli eden sıfat-ı tekellüm
sebebiyle, kelimeler suretinde münderiç, içinizde bulunan,
manevi rızkınız, size ruh semasından nazil olmuştur. Hayvan
sesleri gibi nutuklar ise hakikatte nutuk değildir.”
633
 “Ve bu suretle sizin kemaliniz hâsıl olmuştur ve ahret
ahvaline onunla hidayet bulmanız için Hakk’ın nuru size işrak
eylemiştir, Kalbinize manaları doğmuştur.” (51 Zariyat, 23)
“Siz bir şeyi dileyemezsiniz, ancak benim meziyetimle
dilersiniz. Ben onları dilerim ki, onlar beni dilerler.
Binaenaleyh iradeleri benim irademin gerisine çekilmiş olur.
Belki iradeleri, onlarda zahir olan iradem olur. Kemallerini
ortaya çıkararak, ilmin onlarda ibrazını bilici hikmet
sahibidir.” (76 İnsan, 30) “İnsan ruhu terakki eder, derece
atlar ve makam sahibi olur. İnsan ruhunun son derecesi zatın
tevhidinin keşfidir, bu makamda büyük kıyameti kopar. Cem
makamında, zatın Şuhut’una vararak şahit olur. Şuhut ile
gözlemle, şahit olur. Şuhut olunan zatın birliğidir. Damlaların
her biri senettir, varlığa, deryanın ehadiyetine, birliğine,
delildir. Deryanın birliğinde, ehatlığında fani olan, fena bulan
damlanın kadrini, ehat olan Allah’tan başka kimse bilemez.
Deryanın birliğine şahit olan damla, şehit olur, şahit olunan
deryadan başkası da bu durumu bilemez, takdir edemez.
Şahit olunan ve şahit olan aynıdır, itibardan başka bir fark
yoktur. Allah’ta fani olanı, Allah’a şahit olanı, ancak, şahit
olunan Allah bilebilir.” (85 Büruc, 1-3)

“Akıl, insanın ruhunda ve nefsinde etkilidir. Aklın,

özellikle, nefis zulmetini delip etkili olması halinde, nefis,
basiret sahibi olur; bu anlayış ve idrak ile hidayet, doğru
yolu, bulur.” (86 Tarik, 1) “Bütün yiyecek ve içecekler akıl
sahiplerine asıl hükmüyle helâl olmuştur. Zira akıl, eşyanın,
mutlaka kulların menfaati için halk olunduğuna hükmeder.”

634
 “Buna binaen bilinecek şeyler cümlesinden olan bir
şey, ‘bilinmek için’ halk olunmuştur. Zira akıl, zarar veren ve
helak eden şey’in haram olduğuna hükmeder.” (3 Ali İmran,
93)

Umarım biz de, Hakkın huzurunda ona şahit olur ve

kalbimizde tecelli edeni idrak ederek şehit olabiliriz!

Necdet Altınay, 10062022

635
 Aşk Ateşi
“İnsanlar, iştiha, arzu, ettiği, ilgi duyduğu, şeylerin
muhabbeti ile tezyin olundu, onların sevgisiyle donatıldı,
teçhiz edildi. İlgi duydukları, ilgisini çeken, şeyler sevdirildi.
İnsan, âlem-i ulvî ile âlem-i süfliden terkip olunmuş, ulvi ve
süfli âlemlerin karışımından oluşmuş ve doğmuştur. Bu
doğuşu ve neşesiyle, insanın fıtratı hicaplaşmış,
perdelenmiştir. Tabii perdeler, bedenî örtüler ve hissî
lezzetler acı suları ve hayvani şehvetler keskin rüzgârlarıyla,
asli, esas olan tabiatının ateşiyle tutuşmuş ve basiret nuru
sönmüştür. Buna binaen garip vatanlarında ve zulmet
diyarında çeşitli güçlük ve meşakkatlerle müptelâ olmuş bir
halde yurt edinmeye çalışır. Bu halde iken bir fark ve temyiz
nurunun parladığına ve âlem-i akıldan bir yıldırım ışığı
gördüğünü sanıp ayni zamanda kendisini çağıran heves ve
şeytana tesadüf ederek, ona tabi oluverir. İçinde gözlerin
lezzetlendiği ve nefislerin iştahlandığı şeyler bulunan,
tenezzül ettiği bir menzile, güzel bir bahçeye tesadüf edip
hemen orayı vatan tutarak, o meskenden razı ve memnun
olur. İşte şehvetin aldatıcı hali budur. Zikir olunan arzular ve
bu arzuların kendisine tezyin olunmasından o kimse
bulunduğu âlem-i süfliden faydalanarak aldanır. Bu durum
âlem-i süfli hayatının kemalidir, en iyi halidir ki, onunla ahret
hayatının faydalarından ve âlemi ulvînin kemalinden mahcup
olur, perdelenir, engellenir, mahrum kalır. Ahret hayatının
daha ziynetli, kıymetli, daha lezzetli ve daha safalı olduğunu,
üstelik bununla beraber baki olduğunu anlayamaz.”

636
 “Eğer o kimseye tevfik-i ilâhî ve imdat sırrı yetişirse, o
vakit ulviyetin merkezine hareket etmesi için batınından bir
aşk ve şevk kopar. Sönmüş olan basiret nuru ateşi parlar,
envar-ı ilâhiye lem'aları, ilahi aydınlanma kıvılcımları çakar,
işrakât-ı kudsîye, kutsal güneşin ışıkları birbirini takibe başlar.
Basiret nuru nurlanır, merkez ve meskenindeki, kaynağındaki,
talepten men eden, alıkoyan, hicaplar, perde ve engeller
incelir, içinde bulunduğu sefası kederlenerek, evvelce safa
zannettiği şeyler, karanlık olur. Ve ruhanî cüz'ün, cismani cüz
üzerine galebesiyle, galip gelmesiyle, nefsindeki heves ateşi
sakin olur. Hakiki hayatın kuran suyunun lezzetini tadıp, artık
acı suya sabredemez. Ve tatlı sudan içtiği kupalarla kalbi
yakin hatıralarına başlar. Güneşin ziyasından mahrum kalan
bir kimse olduğunu anlar. Öteden beri güzel ve tatlı bulduğu
şeylerden sakınarak, oradan göç etmeğe karar verir. Ve
hareket edip yürümeğe başlar, ta ki aynen yakin sabahının
nuru aydınlandığı ve vahdet güneşinin tulu-u zamanı geldiği
vakit gözlerinin hayrette kaldığı, vasfında aklının dehşete
daldığı bir cennet görür. Ve gözlerin görmediği, kulakların
işitmediği, kalp-i beşerin hatırlayamadığı lezzetlerin
husulünden sonra, güneşin doğmuş olduğu bir halde, şifa
buldukta, o cennette birçok dostlar ve ahbaplar bulur. Ve
kendisinin yuvası ve esas karargâhı o makam olduğunu bilir
ve ünsiyet bularak dar ü kararda mülkü Gaffar'ın, kullarına
mağfireti çok olan Allah, civarında Kuddüs mahallesinde nazil
olur. Ve ona vecih-i kerim nurları parlar. Kalbine umumî olan
rıza ruhu hulul eyler.”

637
 “İşte «Salih amel ile mevsuf, sıfatlanmış, olanlar için
Rab’leri indinde daim ve baki ve müebbet, ebedi, oldukları
halde altından ilim nehirleri akan cennetler, temizlenmiş pak
çiftler ve Allah'tan rıza vardır» mealindeki ayetin manası bu
beyan olunan keyfiyetten ibarettir. Allah kulların ahvalini
görücüdür, imdi ayetteki cennetler, ef'âl cennetleri, çiftler
âlem-i Kuddüs ruhani sıfatları, Rıdvan da sıfat cennetleridir.
(3 Ali İmran, 14, 15)

“Muttakiler, takva sahipleri, haramdan kaçınanlar,

iman edenler, taklidi, tahkiki, ilmen, aynen ve hakken olmak
üzere beş sınıftır. Bunlara, cennetlerde, tagayyür etmemiş,
bozulmamış, şek, şüphe, vehim, kuruntu bulaşmamış sudan,
ilimden, nehirler vardır. Yeryüzünün su ile hayat bulması gibi
iman edenler de bozulmamış su nehirleriyle, kalplere hayat
veren, hakikate ilişkin bilgilerden oluşan bu ilim ile Hakkın
hakikatine ulaşırlar. Bu ilim ve bilgi nehirleri, kalp makamına
vasıl olan, Hakkın sıfatlarıyla sıfatlananlara özel ve özgüdür.
Nefis sıfatlarından geçip, kalp makamına ulaşanlara,
bozulmamış sütten nehirler vardır. Canlılık, efal, hareket ve
fiil veren su; yerini, amellere hikmet katıp sıfat kazandıran
ilimlere bırakır. Sıfatın tecellilerini müşahede edip zatın
cemalinin Şuhut’una, her şeyde Hakkın görünüşüne, eren
kâmiller için zat ve sıfat muhabbeti şarabından nehirler
vardır. Ruh ve cem makamında, Hakkın cemaline dalıp,
gömülüp, boğulmaya arzulu olup, kendi sıfatından sakınan
âşıklar için önce nurlu ve kutsal, ballı, tatlılıklar, sonra zat ve
sıfat muhabbeti şarabından nehirler vardır. Zat, sıfat ve efal
tecellilerinde çok çeşitli lezzetler vardır.”

638
 “Tevhit ilmi sütüyle beslenen kişi önce tagayyür
etmemiş, bozulmamış, saf su ile efalinden, sonra nurlu ve
kutsal ilimle ballı sıfatlarından, sonunda muhabbet şarabı ile
kendi zatından geçer.” (47 Muhammet, 15)

“Hararet, aşk ve şevk ile beraber, vahdetten

kaynaklanan, cennetteki bir muhabbet kaynağıdır. Vuslat
yolundaki salik, talip ve her şeyi bir tarafa bırakmış olan
âşıklar, aşklarının hararetinden hiç bir zevkin kıyas
olunamayacağı bir zevktedirler. Efalde, ilahi kudreti ve
hükmedişi izlerler, sıfatta ise eserleri, güzel sıfatlı hurileri
izlerler. Burada devamlı kalabilirler.” (76 İnsan, 18, 19) “İnsan
vücudunun aslı, madde, mana veya ulvi, süfli olmak üzere, iki
âlemden oluşturulur. Hangi âlemde ve halde olursa olsun
insan, kendisine emanet verilmiş ve sonra kendi başına terk
edilmiş değildir. Emanet edilen şevk ve muhabbet, sürekli
gelişim içindedir. Örneğin kimse, sıfat makamında Zat’tan
perdeli şekilde terk edilmez. Keşfetmeyi alışkanlık haline
getiren salikin, âşık olması için, kendisine Zat’ın tevhidi
keşfettirilir ve perdesi kaldırılır. Böylelerine, muhabbetin
ateşiyle benliğinin erimesi ve sırrın letafet kazanması için Zat
tecellisi yolu engellenir. Sonra, keşfinin mükemmel olması
için yolu açılır ve Hakk’ı keşfetmesi sağlanır.” (93 Duha, 2, 3)

“Var olan her şeyin, eşyanın ardında, akıl ile

bilinebilecek bir ilim vardır. Bunu vahiy edilmiş Kur’an
bildirmiş, bu ilmin nasıl uygulandığı da sana Furkan olarak
indirilmiştir. İnsan, ilim ve amel, ilim ve uygulamanın
ayrıntılarını idrak ederek namazı (salât) yerine getirir ve ilim
ile uygulama arasını birleştirir.”
639
 “İlmin ve uygulamanın idraki olan namaz, her düzey
için yerine getirilir. En evveli beden namazı olan “Yatsı”dır,
Nefsin rızasına “Yatsıdan sonra vitir namazıdır”; kalbin
huzuruna “Sabah”; sırra ermeye “Akşam”; benlik ve
bencilliğin yok edilmesi ve hakikat güneşinin parlaması için
yüceliş yolunda ruhun Şuhut’una şahit olup, uyanıklığına,
“İkindi”; Hakk’ın ruhuyla dirilip, itaat ve hakikat ilminin aşkı,
zevkiyle şükretmeye “Öğle” namazları kılınır. Hakikat güneşi
en tepeye yükseldiğinde kul ve namaz yoktur.” (29 Ankebut,
45) Güneş tepedeyken, Cuma namazı kılınabilir.

Umarım, aşk ve şevkle, uygulanıştan ilmi idrakle

namaz kılarak, Hakkı keşfederiz!

Necdet Altınay 26062022

640
 Âşık Olunur, Bilinmez!
“Seyr-i sülûktan, doğru yola girdikten sonra yapılacak
şey içinizdeki Hakk’a yaslanıp, sabır ile beklemektir. Bu
durumda sabrınız taşsa bile Rabbiniz size melek ve melekeler
ile yardımcı olacaktır. Çıkmış olduğunuz yoldaki zorluklar,
cihat, mücadelede karşınıza çıkacak üzüntülere karşı sabır ve
ilahi rıza için Allah’a itaat etmeyi, zorluklara dayanmayı,
nefse karşı koymayı gerektirir. Ancak, Hakkın size kuvvet
vermesi ve nuru görerek nurlanmak ve size sekine, huzur ve
bu isteğin inmesi için, sabır, Hakk’ın emrine karşı gelmemek,
menfaat ve ganimete meyletmemek, nefis korkusundan
sakınmaktır. Nefsin, ruh ve kalp sultanlarının zorlaması
altında kırılması gerekir. Sabır, sebat ve onur ruhun sıfatıdır.
Hareket ve acı ise nefsin sıfatıdır. Ruhun gücü kalbe sahip
olunca, kalbi nefse karşı korur. Nurun Zat’ındaki sevgi nuru ile
kalp, ruha âşık olur ve sükûnete kavuşur. Bu şekilde kalp,
nefis kuvvetlerini yener, nefis sıfatlarının zulümlerini kovar.
Ve nefis de kalbin nuru ile aydınlanır, mutmain olur. İşte o
zaman rahmet, Ruh semasından ilmen yakin suyu, iner ve
kalp, bu nurla, ilmin idrakiyle, nefis kuvvetlerini yok ederek,
ûrûc eder; semanın meleklerine ulaşır ve tüm meleklerin
kuvvetini ve vasıflarını çekip indirir. Meleklerin inmesi,
özellikle, dünyadan tamamen çekilip koparılarak yücelik
yönüne tevekkül edildiğinde ve gazaba uğrandığında yardımcı
olmaları içindir. Ancak kalp, sabırsız davranıp acele eder,
bağırıp çağırıp, korkuya yenik düşerse veya dünyaya
meylederse, nefis kalbe galip gelir, kahır ve istila eder,
sıfatlarının zulümleriyle nuru engeller ve o ilişki kopar,
yardım da kesilir, melaike de inmez.” (3 Ali İmran, 125)
641
 Halil kendisinde gayrilik bakiyesi tevehhüm, vehim
olunmaya, kuruntuya düşmeye, yakın olan bir muhiptir,
sevendir. Habib ise kendisinde bu cihet tasavvur olunmayan
bir mahbup, sevilendir. İşte bu sebeptendir ki, Halil aşk
ateşine atılmış Habib bu ateşe atılmamıştır.

“Akıl, kalbe ezelden âşıktır.” (12 Yusuf, 94) “Nurun

Zat’ındaki sevgi nuru ile kalp, ruha âşık olur ve sükûnete
kavuşur. Bu şekilde kalp, nefis kuvvetlerini yener, nefis
sıfatlarının zulümlerini kovar. Ve nefis de kalbin nuru ile
aydınlanır, mutmain olur.” (3 Ali İmran, 125) “Ruh
semasından aşk ateşi gelerek nefislerini yer bitirir ve ifna,
yok, eder.” (3 Ali İmran, 181) “İstisna hükmüyle cennetten
çıkmak öyle bir şeydir ki o da saîdin; «Ehadiyet-i zât» da
fenası ve «sabahat-i cemâlde, cemalin güzelliğinde» aşk
ateşiyle yanmasıdır. Ki bu yanmak, «makam-ı müşahede» de
Ruhun vücuduyla olmayıp, şahit ve meşhût, şahit olunan,
Hak olmak ve gayrin, ayn ve eseri baki kalmamak
derecesinde; gören göz, işiten kulak, hatırlayan kalp-i beşer
olmaksızın, «Şuhûd-i Zâtiy-i Ehâdî» ile olandır.” (11 Hud, 108)
“Akıl; ancak fıtrata hidayet bulabilir ve ancak maarife, bilgi
bilmeye, hidayet edebilir. Amma cemal nuruyla nurlanmak
ve visal, vasıl olma, talebine şevk ve celâl ve cemâlin
kemâline belki cemalin celâline ve celâlin cemaline aşk
zevkiyle lezzetlenmek, ancak hidayet-i Hakkaniye nuru ile
müyesser olunabilen bir iştir. Şüphesiz bizim ona talimimiz
dolayısıyla Yakup, ilim sahibidir, ayan ve şuhud sahibi
değildir.”

642
 “Lâkin insanların çoğu bunu bilmeyip, kemâli «Akılda
olan ilimden ibarettir» zan ederler, yahut mana: Havas
insanları, aklı küllinin ilmini bilmezler.” (12 Yusuf, 68)

“Allah'tan sabır «Sabr-ı anillah»; «İnsanlıktan

soyunup, İlahi nurla nurlanan», kendi kalpleri ve vasıfları
kalmayan, çok arzulu ve istekli aşıklardan olanların sabrıdır.
«Ehl-i ayan ve müşahedeye» mahsustur. Kendilerine Cemâl-i
îlâhi güzelliğinden bir nur parladığı vakit, yanıp, fâni olurlar.
Bu da; muhip olanların, sevilenlerin, hallerindendir. Bu
sabırdan daha meşakkatli bir şey yoktur. Ve tahammülü en
ağır bir sabırdır. Eğer muhip buna takat getirirse; hafi, yani,
gizlenmiş olur ve eğer takat getiremezse mahbupta fâni ve
helak olur. «Sabır-ı billah», Yani; «Allah ile sabırda»
Hakk'ın, kendilerini bilkülliye ifna ederek, «benlik ve ikilik»
bakiyesinden bir şey bırakmadığı sonra da zatından vücut
bağışlayarak, «istikamet makamında» Hak ile kaim ve
Hakk’ın sıfatıyla fail olan «temkin ehline mahsus sabırdır.» Bu
sabır, «Ahlâk-ı îlâhiyeden» olup, hiç bir kimsenin onda nasibi
yoktur. Bu sabır, «benim sabrım olup, benim kuvvetimle
takat getireceğini» beyan buyurmuştur. İşte bu sabra, Habib-
i Ekrem’in, kuvveti vefa edemediği için; Nebi «Hud suresi
beni kocalttı» buyurmuştur. Bu sabrın sahibi, eşyayı: «ayn-i
Hak» ile görür, eşyadan her ne sâdır olursa «fiilullah» görür
ve onların üzerine zahir olan herhangi bir sıfatı; Hakk’ın
tecellilerinden bir tecelli görür. Beni onlarla gördüğün gibi,
sen de benim seyrimle gidici, benim ile ve emrim ile kaim
olduğun halde, onlarla ol.” (16 Nahl, 127)

643
 “Ceset arzındaki kemik, sinir, kas ve etten oluşan tüm
parçalar; tabii kuvvetler, hayvan ve insan ağaçlarından oluşan
tüm bahçeler; nefsanî heves şaraplarının sıkıldığı şehevî
kuvvetler, aşk ile muhabbet şaraplarının sıkıldığı aklî kuvvet
üzüm bahçeleri; bitkisel kuvvet ekinleri ve diğer zahiri ve
Bâtıni hurma bahçeleri, aynı su ile sulanır. Göz, kulak, burun
delikleri gibi kökleri bir dalları farklı; lisan, fikir, vehim, zikir
aletleri gibi farklı görünen ama kökleri de ayrı olanların tümü,
hepsi de ‘hayat’ denen bir su ile sulanır.” (13 Rad, 4) “Ruhul-
kuddûs, kusursuz, noksansız, kutsal ruh, ilim, semasından,
ilim suyunu inzal edip, indirdiğinde, Kalp vadilerinde,
kalplerdeki istidatlar miktarınca, sel halinde aktı. «İlim seli»,
«nefis arzında» «kötülük sıfatlarını» ve «rezaletler
köpüğünü» oluşturur. Maarif ve keşifler, nefsin kemali
olduğu için, nefis onlarla ziynetleşir, değer kazanır ve «fazilet
kazanır». Nefsin yararlanması dolayısıyla, bilgi ve hakikatler
sebebiyle, hâsıl olan «faziletlerin doğuşunu» talep için, «aşk
ateşinde eridiklerinde», bilgi ve hakikatler ve aşkı coşturan
mana ve keşiflerde de, «selin köpüğü» gibi habaset vardır,
aşırıya kaçılıp, gurur oluşabilir, benlik ve ikilik yaratılabilir.”
(13 Rad, 17)

“Vuslat yolundaki salik, talip ve her şeyi bir tarafa bırakmış olan
âşıklar, aşklarının hararetinden hiç bir zevkin kıyas olunamayacağı bir
zevktedirler. Ve Rab’leri, onlara sıfat iyiliğinden ve derinden saf, bakiye
ve benliğin zuhuru pisliğinden pak, sırf hakikî bir aşk şarabı, zat
muhabbetinin lezzetli şarabını içirmiştir.” (76 İnsan, 18, 21)

Umarım, kalbimiz ruha âşık olur, aşk ateşinde erir, lezzetli aşk
şarabından içeriz!
Necdet Altınay, 03072022
644
Canım Cananım

Âdem’e, ruhundan ruh üflemiş,

Hayatıyla diri, canla canlanmış,
İlmiyle âlim, nefsi ile kaim imiş,
Yalnız insan ilimle inşa edilmiş.

Denir, müşahede edemiyorsan,

Her şeyde Hakkı göremiyorsan,
Bir rehbere ihtiyaç duyuyorsun,
Vuslatsa amaç, ne duruyorsun!

Bilge Hacı Bey demişti ki iyi bak,

En sevdiğinde bulursun mutlak,
Denedim, seni hep sen sandım,
Nefse, yüzüne bakıp, aldandım.

Nefsi nefsim sandım ilk görüşte,

Yanıldım, çok utandım, bilince!
Oysa ben, seninle hayattaydım,
Kalp gözüyle, şimdi mi baktım?

Ruh, aşk ile kalbimde, kaynıyor,

Bedene dar gelip de, çıkamıyor,
Gözlerim dolup, taşarak ağlıyor,
Kalbim bu zevki ilk defa yaşıyor!

Ruhun, kalpte dolup, taşıyorum,

Önce sanki seninle yaşıyordum,
Oysa şimdi hep seni yaşıyorum!
Aşkta vuslat mı, yok oluyorum?

645
Dedim, ne haldeyim bilmiyorum,
Hayatın bu gerçeğine şaşıyorum.
En sevdiklerin başına toprak attı,
Hepsi, tamam oldu deyip bıraktı.

Bedenini mezara bırakıp geldiler,

Kalbime sığamayanı bilemediler,
Umarım, hep senle dolu olurum,
Aşk içinde, Hak görünür, kalırım!

Varlığımızın kaynağı bir ve tekse,

Yaradılışımızın amacı bilinmekse,
Mevtle giden kaynaktan gelense
Hakikati anlamayız ne hikmetse!
Necdet Altınay, 17062022

646
 Aşkla Vuslat

Molekül, organel, hücre ve organlardan oluşan

bedensel bütünlük içinde oluşan bilinç, ‘düşünen akıl’ sahibi
ise, idrak eder, bilir ki, bu alt sistemler, insana, nimet olarak
‘verilmiştir’. Genler, doğa, çevre bilinçli kişiyi, kişiye gerek
duymadan, emaneten oluşturur. İnsan, bunu idrak etmeli.
“Biz, vücudumuz günahlarından sana rücu eyledik, bize bu
dünyada fenadan sonra bekada adalet, ahrette müşahede
takdir et.” (7 Araf, 156) Evrenin amacı insan oluşturup inşa
etmek; olgun insanın amacı ise kendini ve Rabbini bilmektir!

“Var olan her şeyin, eşyanın ardında, akıl ile

bilinebilecek bir ilim vardır. Bunu Kur’an bildirmiş, bu ilmin
nasıl uygulandığı da Furkan olarak indirilmiştir. İnsan, ilim ve
amelin, ilim ve uygulamanın, ayrıntılarını idrak ederek
namazı (salât) yerine getirir ve ilim ile uygulama arasını
birleştirir. Namaz, teslimiyet, zikir, tabi olmak, itaat etmek ve
ulvî ilişki eylemlerini içerir. İlmin ve uygulamasının idraki olan
namaz, her düzey için yerine getirilir. Bedenin idraki ‘Yatsı’;
Nefsin rızası ‘Vitir’; kalbin huzuru “Sabah”; sırra erme
“Akşam”; benlik ve bencilliğin yok edilmesi ve hakikat
güneşinin parlaması, yüceliş yolunda ruhun Şuhut’u,
uyanıklığı, ‘İkindi’; Hakk’ın ruhuyla dirilerek, itaat ve hakikat
ilminin zevkiyle şükretmekle “Öğle” namazları kılınır. Hakikat
idrak edilince, ayni vahdette, kul ve namaz yoktur.” (29
Ankebut, 45) Güneş tepede ise, gölgeler yoksa yalnız Cuma
namazı kılınır.

647
 “İnsan ile şeytandan başka hiçbir mahlûkta küfür
bulunamaz. Kâffesi, hepsi, Allah'ın emirlerine uyar ve itaat
eder. Şeytan, küfrünün hakikatinde Allah'ın iradesi olduğuna
inanır, bu da ayni imandır. Yalnız insan, kendi iradesi ile
hicaplaşır, perdelenir, örtünür, tesettüre girer.” (3 Ali İmran,
83) “Sizden şeytanın vesvesesini gidermek, yakin kuvvetiyle
kalplerinizi kuvvetlendirip göğsünüzü sakin tutmak ve o
kuvvetle ayaklarınızı sabit kılmak için, size Ruh semasından
ilmen yakin suyunu indirdiğini hatırlayınız. Çünkü korku ve
tehlike yerlerinde sebat ve şecaat, ancak yakin kuvvetiyle
olur.” (8 Enfal, 11)

“Şevkinin şiddetinden kendine özgü çalışması ve

gayretiyle, nefsini terbiye ederek, Allah yolunda, menfaat
beklemeksizin, çalışıp ilerleyenler, içtihat ederler. Bu nefisler,
fikir ile bilgileri birleştirip, nazar çakmağını çakarak, faal akıl
nuruyla iştigal, meşgul olma, uğraşma, ateşini çıkarır. İlahî
tecelli sabahının nurunun, anlayışının, idrakinin, ortaya
çıkışıyla ve eserinin sürekli görünüşüyle; nefsin, vehim ve
hayal vesveseleri, şehvet ve lezzet eğilimleri, ortadan kalkar.
Nefsin efal ve sıfatının tümü yağma edilir. Büyük kıyamet
sabahında, aşk ile Hakk’a şiddetli yönelme nedeniyle, bedeni
geride bırakıp, kalp ve ruh dostluğuna dönüş, beden
toprağının tozunu atar ve bedenden toz koparır. Yani ifna ve
helak ederek, tecelli sabahının nuruyla, cemi aynı zata dâhil
ve aynı cemde gark olurlar. Beden toprağını o derece latif
hale getirirler ki cemi zata dâhil olurlar. Çünkü miraç beden
ile olmuştur, vasıl olma ancak beden ile olur. Hakka, hakkın
nimetleriyle vasıl olunur. Hakka ulaştıran malı çok sevmesi

648
nedeniyle, insan, Hakka arkasını, mala önünü, döndüğünden
cimri olur ve şen şakrak güler yüzlü olamaz, Hak’tan
mahcuptur. Beden kabirlerinde bulunan nefis ve ruhları
dirildiği zaman sadırlarında gizlenmiş olan tüm niyet, sıfat ve
ameller ortaya çıkar, herkes hak ettiği karşılığı alır.” (100
Adiyat, 1-8)

“Siz, tabiatın, doğanın maddesel, bedensel, şeylerinin

kendisini görüp de ardındaki ilmi görmezseniz, tabiat
cehenneminin ateşini görürsünüz. Daha sonra ilmin de
üstünde olan zevk ve vicdan ile o ateşi aynen yakin olarak
zevk edeceksiniz. Bunun üzerine nimetin ne olduğunu takdir
edecek, fani, gelip geçici, lezzetler mi yoksa baki olan uhrevi
nimetler mi daha kıymetli olduğunu anlayacaksınız. İlmen
yakin mertebesine varmış olsanız, ilmen yakin olarak bilseniz,
bedensel ve duygusal olgunlaşma, şehvet ve kuruntuda
boğulma rezaletleri içindekilere özel, tabiat cehennemi
ateşini görürdünüz ve bu rezaletlerden tamamıyla
sakınırdınız. Diğer bir deyişle, yediklerinizin, yalnız damak
tadı yerine, verdiği güç ve kuvvetle geliştirebileceğiniz
düşünce ve fikirleri görebilseniz, bu fikirler ile o yiyeceklerin
ardındaki (protein ve vitamin moleküllerini oluşturan) ilmi
idrak etseniz, geçici lezzetlerde kalmamış olursunuz.
(Yiyeceklerden alınan protein ve vitamin moleküllerinin
beyinde oluşumunu tetiklediği, lezzet, zevk, haz veren
seratonin ve melatonin moleküllerinin ardındaki ilmi idrak
edip, bilgi işlem sürecinin, bilincin, kıymetini bilirsiniz.) İlmin
kıymetini bilmemek halinden, bilmek haline geçilirse,
bilmemek halinin nasıl bir hal olduğu daha iyi anlaşılır.

649
Maddede, eşyada, lezzette ve yiyecekte kalmanın zararları
görülür. Lezzetin faniliği, geçiciliği, diğer bir lezzeti iticiliği,
böyle düşünmenin sığlığı ortaya çıkar. İlmî yakınlığı bilseniz
şevkinin şiddetinden, aşk ateşinin yakışından, cenneti ve
cehennemi görürsünüz. Sonra o şevk ile aynen yakin ve
müşahede rütbesine terakki ederseniz, aşk ateşinin hakikati
ayanen, apaçık, görünür.” (102 Tekasür, 6-8) İlmen yakınlık
aşk ateşine götürür, aynen yakınlık ise aşk ateşinin hakikatini
apaçık, görünür kılar!

“Ebrara, iyi niyetlilere, ikram edilen şarabın mizacı, sırf

hakiki aşkın yüce makamındandır ki o da cem halinde,
mertebesinde, sunulur, kâfur denilir ve zat muhabbetidir,
cennet meşrubatının en güzelidir, vücut rütbelerinin en
âlâsıdır, vasfının suretinden tecerrüdü, soyunulması,
nedeniyle deresiz ve oluksuz akar. Ebrar, iyi niyetli sadıklar,
için ikram, sıfat makamında, sıfat muhabbetinde olduğu gibi
zat muhabbetinde de vardır. Zatı da müşahede ettikleri için
şarapları, zat muhabbeti ile karışık olabilir. Doğru yolda, sıratı
müstakimde, yaklaşmakta ve yakınlaşmış olanlara, tafsil
makamında ehli istikamette olanlara ebrar, sadık, denir
bunların hakikatleri ve içtikleri ile cem makamında ehli
istiğrak, gark olmuşların hakikatleri ve içtikleri farklıdır. Zat
muhabbeti, vücutsuz, efal ve sıfatın üstünde, deresiz, oluksuz
(kütlesiz, maddesiz, meysiz) akar. Ebrar için sıfat makamında
sıfat muhabbeti olduğu gibi zat muhabbeti de vardır, zatı da
müşahede ettikleri için, karışıktır. Mukarrebler, yakınlaşmış
olanlar, tafsil makamında doğru yolda olup da tevhidi zata
vasıl olanlar, Allah ile kaim olan kâmillerdir. Cem makamında

650
ehli istiğrak, gark olmuş, dalmış, olanların şarabı nispetsiz,
farksız, beyaz ve halistir, saftır kâfurdur.” (83 Mutaffin, 27-
29) Aşk ateşinin hakikatini görene, aşkın yüce makamında
olan sadıklara, Ebrar denir ve şarap ikram edilir. Cem
makamında ikram edilen ise kâfurdur!

Umarım, nimetlerin ardını, ilmini, idrakle, aşk ateşinin

hakikatini apaçık görebiliriz!

Bil, ilmî ve aynî yakine dek,

Ruhun, ruha geldiyse denk,
Yoktur pek, mekâna gerek,
Aşk ile müebbet muhabbet!

Necdet Altınay, 27072022

651
 Aşkla Vuslat
Molekül, organel, hücre ve organlardan oluşan
bedensel bütünlük içinde oluşan bilinç, ‘düşünen akıl’ sahibi
ise, idrak eder, bilir ki, bu alt sistemler, insana, nimet olarak
‘verilmiştir’. Genler, doğa, çevre bilinçli kişiyi, kişiye gerek
duymadan, emaneten oluşturur. İnsan, bunu idrak etmeli.
“Biz, vücudumuz günahlarından sana rücu eyledik, bize bu
dünyada fenadan sonra bekada adalet, ahrette müşahede
takdir et.” (7 Araf, 156) Evrenin amacı insan oluşturup inşa
etmek; olgun insanın amacı ise kendini ve Rabbini bilmektir!

“Var olan her şeyin, eşyanın ardında, akıl ile

bilinebilecek bir ilim vardır. Bunu Kur’an bildirmiş, bu ilmin
nasıl uygulandığı da Furkan olarak indirilmiştir. İnsan, ilim ve
amelin, ilim ve uygulamanın, ayrıntılarını idrak ederek
namazı (salât) yerine getirir ve ilim ile uygulama arasını
birleştirir. Namaz, teslimiyet, zikir, tabi olmak, itaat etmek ve
ulvî ilişki eylemlerini içerir. İlmin ve uygulamasının idraki olan
namaz, her düzey için yerine getirilir. Bedenin idraki ‘Yatsı’;
Nefsin rızası ‘Vitir’; kalbin huzuru “Sabah”; sırra erme
“Akşam”; benlik ve bencilliğin yok edilmesi ve hakikat
güneşinin parlaması, yüceliş yolunda ruhun Şuhut’u,
uyanıklığı, ‘İkindi’; Hakk’ın ruhuyla dirilerek, itaat ve hakikat
ilminin zevkiyle şükretmekle “Öğle” namazları kılınır. Hakikat
idrak edilince, ayni vahdette, kul ve namaz yoktur.” (29
Ankebut, 45) Güneş tepede ise, gölgeler yoksa yalnız Cuma
namazı kılınır.

652
 “İnsan ile şeytandan başka hiçbir mahlûkta küfür
bulunamaz. Kâffesi, hepsi, Allah'ın emirlerine uyar ve itaat
eder. Şeytan, küfrünün hakikatinde Allah'ın iradesi olduğuna
inanır, bu da ayni imandır. Yalnız insan, kendi iradesi ile
hicaplaşır, perdelenir, örtünür, tesettüre girer.” (3 Ali İmran,
83) “Sizden şeytanın vesvesesini gidermek, yakin kuvvetiyle
kalplerinizi kuvvetlendirip göğsünüzü sakin tutmak ve o
kuvvetle ayaklarınızı sabit kılmak için, size Ruh semasından
ilmen yakin suyunu indirdiğini hatırlayınız. Çünkü korku ve
tehlike yerlerinde sebat ve şecaat, ancak yakin kuvvetiyle
olur.” (8 Enfal, 11)

“Şevkinin şiddetinden kendine özgü çalışması ve

gayretiyle, nefsini terbiye ederek, Allah yolunda, menfaat
beklemeksizin, çalışıp ilerleyenler, içtihat ederler. Bu nefisler,
fikir ile bilgileri birleştirip, nazar çakmağını çakarak, faal akıl
nuruyla iştigal, meşgul olma, uğraşma, ateşini çıkarır. İlahî
tecelli sabahının nurunun, anlayışının, idrakinin, ortaya
çıkışıyla ve eserinin sürekli görünüşüyle; nefsin, vehim ve
hayal vesveseleri, şehvet ve lezzet eğilimleri, ortadan kalkar.
Nefsin efal ve sıfatının tümü yağma edilir. Büyük kıyamet
sabahında, aşk ile Hakk’a şiddetli yönelme nedeniyle, bedeni
geride bırakıp, kalp ve ruh dostluğuna dönüş, beden
toprağının tozunu atar ve bedenden toz koparır. Yani ifna ve
helak ederek, tecelli sabahının nuruyla, cemi aynı zata dâhil
ve aynı cemde gark olurlar. Beden toprağını o derece latif
hale getirirler ki cemi zata dâhil olurlar. Çünkü miraç beden
ile olmuştur, vasıl olma ancak beden ile olur. Hakka, hakkın
nimetleriyle vasıl olunur.”

653
 “Hakka ulaştıran malı çok sevmesi nedeniyle, insan,
Hakka arkasını, mala önünü, döndüğünden cimri olur ve şen
şakrak güler yüzlü olamaz, Hak’tan mahcuptur. Beden
kabirlerinde bulunan nefis ve ruhları dirildiği zaman
sadırlarında gizlenmiş olan tüm niyet, sıfat ve ameller ortaya
çıkar, herkes hak ettiği karşılığı alır.” (100 Adiyat, 1-8)

“Siz, tabiatın, doğanın maddesel, bedensel, şeylerinin

kendisini görüp de ardındaki ilmi görmezseniz, tabiat
cehenneminin ateşini görürsünüz. Daha sonra ilmin de
üstünde olan zevk ve vicdan ile o ateşi aynen yakin olarak
zevk edeceksiniz. Bunun üzerine nimetin ne olduğunu takdir
edecek, fani, gelip geçici, lezzetler mi yoksa baki olan uhrevi
nimetler mi daha kıymetli olduğunu anlayacaksınız. İlmen
yakin mertebesine varmış olsanız, ilmen yakin olarak bilseniz,
bedensel ve duygusal olgunlaşma, şehvet ve kuruntuda
boğulma rezaletleri içindekilere özel, tabiat cehennemi
ateşini görürdünüz ve bu rezaletlerden tamamıyla
sakınırdınız. Diğer bir deyişle, yediklerinizin, yalnız damak
tadı yerine, verdiği güç ve kuvvetle geliştirebileceğiniz
düşünce ve fikirleri görebilseniz, bu fikirler ile o yiyeceklerin
ardındaki (protein ve vitamin moleküllerini oluşturan) ilmi
idrak etseniz, geçici lezzetlerde kalmamış olursunuz.
(Yiyeceklerden alınan protein ve vitamin moleküllerinin
beyinde oluşumunu tetiklediği, lezzet, zevk, haz veren
seratonin ve melatonin moleküllerinin ardındaki ilmi idrak
edip, bilgi işlem sürecinin, bilincin, kıymetini bilirsiniz.) İlmin
kıymetini bilmemek halinden, bilmek haline geçilirse,
bilmemek halinin nasıl bir hal olduğu daha iyi anlaşılır.”

654
 “Maddede, eşyada, lezzette ve yiyecekte kalmanın
zararları görülür. Lezzetin faniliği, geçiciliği, diğer bir lezzeti
iticiliği, böyle düşünmenin sığlığı ortaya çıkar. İlmî yakınlığı
bilseniz şevkinin şiddetinden, aşk ateşinin yakışından, cenneti
ve cehennemi görürsünüz. Sonra o şevk ile aynen yakin ve
müşahede rütbesine terakki ederseniz, aşk ateşinin hakikati
ayanen, apaçık, görünür.” (102 Tekasür, 6-8) İlmen yakınlık
aşk ateşine götürür, aynen yakınlık ise aşk ateşinin hakikatini
apaçık, görünür kılar!

“Ebrara, iyi niyetlilere, ikram edilen şarabın mizacı, sırf

hakiki aşkın yüce makamındandır ki o da cem halinde,
mertebesinde, sunulur, kâfur denilir ve zat muhabbetidir,
cennet meşrubatının en güzelidir, vücut rütbelerinin en
âlâsıdır, vasfının suretinden tecerrüdü, soyunulması,
nedeniyle deresiz ve oluksuz akar. Ebrar, iyi niyetli sadıklar,
için ikram, sıfat makamında, sıfat muhabbetinde olduğu gibi
zat muhabbetinde de vardır. Zatı da müşahede ettikleri için
şarapları, zat muhabbeti ile karışık olabilir. Doğru yolda, sıratı
müstakimde, yaklaşmakta ve yakınlaşmış olanlara, tafsil
makamında ehli istikamette olanlara ebrar, sadık, denir
bunların hakikatleri ve içtikleri ile cem makamında ehli
istiğrak, gark olmuşların hakikatleri ve içtikleri farklıdır. Zat
muhabbeti, vücutsuz, efal ve sıfatın üstünde, deresiz, oluksuz
(kütlesiz, maddesiz, meysiz) akar. Ebrar için sıfat makamında
sıfat muhabbeti olduğu gibi zat muhabbeti de vardır, zatı da
müşahede ettikleri için, karışıktır. Mukarrebler, yakınlaşmış
olanlar, tafsil makamında doğru yolda olup da tevhidi zata
vasıl olanlar, Allah ile kaim olan kâmillerdir.”

655
 “Cem makamında ehli istiğrak, gark olmuş, dalmış,
olanların şarabı nispetsiz, farksız, beyaz ve halistir, saftır
kâfurdur.” (83 Mutaffin, 27-29) Aşk ateşinin hakikatini
görene, aşkın yüce makamında olan sadıklara, Ebrar denir ve
şarap ikram edilir. Cem makamında ikram edilen ise
kâfurdur!

Umarım, nimetlerin ardını, ilmini, idrakle, aşk ateşinin

hakikatini apaçık görebiliriz!
Bil, ilmî ve aynî yakine dek,
Ruhun, ruha geldiyse denk,
Yoktur pek, mekâna gerek,
Aşk ile müebbet muhabbet!

Necdet Altınay, 27072022

656
 SON SÖZ

Her mevcut olan, kişi veya eşya bir ve tek vücudun bir
zerresi, ilmin bir bilgisi, deryanın bir damlasıdır. Var olması
istenmiş veya sevilmiş ki olmuştur. Plan, program, bütçe gibi
aşamalar olarak her olan önce ruh, kalp ve nefis âlemlerinde
var olmuştur. Her birey de ilimden gelir bilgiyle, ilme gider. Her
insan, insanlıktan yaratılmış ve akıl verilmiştir. Aklı ile yaşamak,
aklını kullanmak zorundadır. Algı yetenekleriyle elde etmeye
başladığı bilgileri, aklı ile birleştirip yeni bilgi ve sentezlere
ulaşır. Yaşam koşulları değiştikçe yeni bilgiler elde etme
zorunluluğu insanları olgunlaşmaya zorlar. Olgunlaşıp toplum
içinde yükseliş bir noktadan sonra yerini yücelmeye bırakır.
İşte bu noktada evrim bitmiş devrimsel olgunlaşma süreci
başlamıştır. Olgunlaşma süreci, insanlık mesleğidir.

Tüm “Olgunlaşıp yücelme süreci”, “İnsanın kendini

bilmesi” içindir. “Sıradan” olarak yola çıkmış, güzel sıfatlarla
sıfatlanmış, güzel ahlak sahibi olmuş, “Modern, mümin, kâmil
insan” olmuşsa kalbinde Kur’an okunur. Olgunlaşıp yücelme
süreci, altı (33) makam veya Hz. Âdem’den Hz. Muhammet’e
altı bin yıl sürebilir. İki taraf, Hak ile halk, Âdem’in arınması
sonrası, tesviyede buluşur, Kâbe’de buluşma gibi kalpte
buluşur, halkta Hakk’ı görerek buluşur ve böylece insan “Ruhu
kabule uygun” hale gelmiş olur.

Uygun olana, Hak ettiği verilir. Allah’ın ölümsüz ruhu ile

dirilen kişiye veli, insan-ı kâmil denir. Aslında kâmil insan
olunmaz, “Ol!” emri ile oluşur. Bilen için, “Bilinen” Allah’tır.
657
 Hak’sızlık, ahlaksızlık ve Allahsızlık olur. Sıradan insan,
ama kurum ama kuruluş içinde, kâmil insan olma peşindedir.
Modern insan da “Ahlaklı olgun insan olmak için peygambere,
kitabına hatta Allah’a ihtiyacım yok” dese de “Güzel ahlak”
peşindedir. Onun için adaletsizlik ahlaksızlıktır. Haksızlık ile
ahlaksızlık “İnanç” temelinde fark yaratmaz. “Din, güzel
ahlaktır” bütünleştiricidir.

Kâmil insan, Hakk’ın ruhunun nuru ile aydınlanmış kişi

olarak yanar durur, çevresini aydınlatır. Süreç aynı süreçtir, her
birey bu sürecin mutlaka bir yerindedir, ama başında ama
sonunda. İnsan “Maymundan”, maymunluktan gelirmiş, doğru,
bazıları henüz gelememiş, hala geliyor olabilir, ne fark eder,
geliyor ya ümit var demektir, biz kendimize bakalım.

Farklılıkları görmek ve bilmek, tevhidi idrak içindir. Birisi

veya bir grup diğerinden farklı diye çamur atıp kaçılamaz. Her
birey “İnsanlığın olgunlaşma çağında”, tek kişilik olmak üzere,
tekke de olabilir mabet de, demokrasi ile kimseyi kötü
görmeden, kimseye çamur atmadan, bireyin “İnsan olma,
tesviyede buluşma” hakkı korunur!

İnsan ve insanlığın gelişimi paraleldir. İnsanlığa elçi ve

Kitap inmiş. Biz de kendimizi insanlık kadar geliştirebilirsek,
kalbimizde resule ve kitabına yer verebilirsek, umarım bizden
bekleneni yapmış olabiliriz. Kalbimizde Kitap okunursa,
amellerimizle O’na “Uygun” olabiliriz.

Umarım biz de kendimizi bilebiliriz! Okumaya çalışırken

yazmadan edemedim. Sevgili okurlar, sizi seviyorum, sevgiler.

658
 Çocukluk ve gençliğinizi yeterince yaşadığınızı düşünüyorsanız sıra
olgunlaşmaya gelmiştir. Herkes gibi önce iş, eş, mevki makam, ev bark,
araba almaya ve toplumda sevilen bir kişi olmaya çalışılır. Yeterince “oldu”
iseniz sıra “olgunlaşmaya” gelmiştir. Doğal gelişim süreci “evrimsel”
yükseliş, yerini bir noktada yücelişe yani “devrimsel” olgunlaşmaya
bırakmalıdır.

Halk, halk ozanlarının sazı ve sözüyle olgunlaşır. Halktan birinin

iddiaları zayıf ve kırılgan olduğu için “sivrisinek saz” misali “benliklerinden”
geçiverirler. Çok bilen âlim kişilerin bilgilerini boyamak zor olur. Âlimin arif
olması kurum veya kuruluşlarda uzun ve zahmetli “olgunlaşma süreçlerini”
gerektirir. Tabii canım, “ne gerek var, insan olsun yeter, kâmil insan olmasa
da olur” da denebilir.

Kitap, kurum ve kuruluşların amacı ortaktır, maymunluktan gelmiş

olanı Hakk’a ve hakikate erdirmek, insan olmasını sağlamaktır.

Not:Necdet Altınay, Sakarya, Pamukova,

Turgutlu Köyünde 1946 yılında doğdu.
ODTÜ İşletme Bölümünde askeri öğrenci
olarak okudu, 1968’de mezun oldu, 1975’te
aynı bölümden MBA derecesini aldı. Gazi Ü.
İşletme Fakültesi Doktora programına katıldı.
İlk tayin olduğu Genelkurmay Savunma
Araştırma Daire Başkanlığında araştırma
uzmanı olarak 22 yıl çalıştı, bu ilk ve son
resmi görevinden emekli yarbay olarak, 1989
yılında ayrıldı. Görevli iken Türkiye’yi, emekli
iken yedi yıl Türk Savunma Sanayisini,
NATO’nun çeşitli kademelerinde temsil etti.
Yedi sene özel bir firmada, on beş sene de
tekstil alanında kendi danışmanlık firması
‘ALTEK’ de çalıştı. Halen, denildiği gibi, emekliliğin tadını çıkarmaktadır.
Blog: http://necdetaltnay.blogspot.com/

(Görüş ve Öneriler ile Sipariş adresi: necdet.altinay@gmail.com)

30 TL

659