Riyâzü’s-Sâlihîn

-Metin ve Çeviri-

II

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 1 21.5.2015 14:41:51

 İÇİNDEKİLER

Cömertlik.................................................................................................................................... 8
Cimrilik......................................................................................................................................19
Başkasını Kendine Tercih Etmek (Îsâr)............................................................................20
İyilikte Yarışmak......................................................................................................................25
Helâl Kazanıp Helâl Yolda Harcamak..............................................................................27
Ölümü Hatırlamak.................................................................................................................31
Kabir Ziyareti...........................................................................................................................38
Ölümü Temenni Etmemek.................................................................................................40
Günahlardan Korunmak ve Şüpheli Şeylerden Sakınmak (Vera’)........................42
İnsanlardan Uzaklaşarak Tek Başına Yaşamak (Uzlet)...............................................48
İyiliklerden Yana Olmak ve Fenalıklardan Kaçınmak ...............................................51
Tevazu ve Şefkat....................................................................................................................52
Kibir ve Gurur..........................................................................................................................58
Güzel Ahlâk..............................................................................................................................64
Yumuşak Huylu Olmak (Hilm) ve Ölçülü Hareket Etmek (Teennî).......................70
Affedici Olmak........................................................................................................................76
Eziyetlere Katlanmak............................................................................................................81
Dinî Konularda Hassas Olmak...........................................................................................83
Yöneten Yönetilen İlişkilerinde Ölçü...............................................................................87
Adaletli Yönetici.....................................................................................................................91
Yöneticilere İtaatte Ölçü......................................................................................................94
İdareciliğin İstenmemesi ................................................................................................. 101
Yönetimde İstişare ve İşbirliği........................................................................................ 103
İdareciliğin Hırslılara Verilmemesi................................................................................ 105

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 3 21.5.2015 14:41:51

 EDEB...........................................................................................................106
Hayâ ....................................................................................................................................... 107
Sır Saklamak......................................................................................................................... 109
Ahde Vefa ve Sözünde Durmak..................................................................................... 114
Hayırlı İşleri Sürdürmek.................................................................................................... 117
Güler Yüzlü ve Tatlı Sözlü Olmak................................................................................... 119
Anlaşılır Şekilde Konuşmak............................................................................................. 121
Dinleme Âdâbı..................................................................................................................... 122
Öğüt Vermede Ölçü........................................................................................................... 123
Ağırbaşlılık (Vakar)............................................................................................................. 126
İbadet Yerlerinde Saygılı Davranmak.......................................................................... 127
Misafir Ağırlamak................................................................................................................ 129
İyi İşleri Müjdelemek......................................................................................................... 132
Yolcunun Vedalaşması...................................................................................................... 141
İstihare ve İstişare............................................................................................................... 145
İbadet Yerlerine Gidiş Geliş Âdâbı................................................................................ 147
İyi İşlere Sağdan Başlamak.............................................................................................. 148
YEMEK ÂDÂBI.............................................................................................152
Yemeğe Besmele ile Başlamak, Hamd Ederek Bitirmek ....................................... 153
Yemeğe Kusur Bulmamak............................................................................................... 158
Nafile Oruç Tutan Kimsenin Yemek Davetine Katılması........................................ 159
Yemeğe Davet Edilen Kimsenin Yanında Başkalarını da Götürmesi................ 160
Sofra Âdâbı........................................................................................................................... 161
Birlikte Meyve Yerken Ölçülü Davranmak.................................................................. 162
Yemeği Yemek Kabının Kenarından Yemek............................................................... 164
Yaslanarak Yememek......................................................................................................... 166
Sofra Âdâbı........................................................................................................................... 167
Yemek Yeme......................................................................................................................... 171
İçeceklerle İlgili Âdâb........................................................................................................ 172
Büyük Su Kabının Ağzından Su İçmemek.................................................................. 174
Su Kabına Üflememek...................................................................................................... 176
Su İçme Âdâbı...................................................................................................................... 177
Su İçilecek Kaplar................................................................................................................ 180
GİYİM KUŞAM ÂDÂBI.................................................................................183
Giyim Tarzı............................................................................................................................. 184
Gömlek Giymek................................................................................................................... 190
Giyeceklerin Uzunluğu ve Kısalığı................................................................................ 191

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 4 21.5.2015 14:41:51

 Giyimde Abartıya Kaçmamak........................................................................................ 200
Kişinin Durumuna Uygun Giyinmesi........................................................................... 201
İpekli Giyinmek................................................................................................................... 202
Yırtıcı Hayvanların Derisini Kullanmamak................................................................. 205
Yeni Elbise ve Ayakkabı Giyildiğinde Dua Etmek.................................................... 206
UYKU ÂDÂBI...............................................................................................207
Uykuya, Topluluk İçerisinde Oturup Kalkmaya ve Rüyaya Dair.......................... 208
Oturma Âdâbı...................................................................................................................... 211
Topluluk İçinde Oturma Âdâbı...................................................................................... 214
Rüya......................................................................................................................................... 221
SELÂMLAŞMA ÂDÂBI................................................................................225
Selâmlaşmak ve Selâmı Yaymak.................................................................................... 226
Selâm Verme Usûlü............................................................................................................ 231
Evine Giren Kimsenin Selâm Vermesi.......................................................................... 237
Çocuklara Selâm Vermek................................................................................................. 238
Hanımlarla Selâmlaşmak................................................................................................. 239
Farklı İnanç Kesimleriyle Selâmlaşma......................................................................... 241
Topluluktan Ayrılan Kimsenin Selâm Vermesi.......................................................... 243
İzin İsteme Âdâbı................................................................................................................ 244
Aksırma ve Esneme Âdâbı............................................................................................... 248
Tokalaşma ve Kucaklaşma Âdâbı.................................................................................. 252
HASTA ZİYARETİ.........................................................................................256
Hasta Ziyareti ve Cenazeyi Kaldırma........................................................................... 257
Hastalara Dua Etmek......................................................................................................... 261
Hasta Yakınlarına Hastanın Durumunu Sormak...................................................... 266
Hayatından Ümidini Kesen Kimsenin Duası............................................................. 267
Hastanın Hâlinden Şikâyet Etmesi................................................................................ 269
Ölmek Üzere Olan Kimseye Kelime-i Tevhidi Hatırlatmak (Telkîn)................... 271
Ölünün Gözünü Kapadıktan Sonra Söylenecek Söz.............................................. 272
Ölmek Üzere Olan Hastanın Yanında Söylenebilecek Sözler.............................. 273
Ölen Kimse İçin Ağlamak................................................................................................. 277
Cenazenin Olumsuz Yönlerini Anlatmamak............................................................. 279
Cenaze Namazına Katılmak............................................................................................ 280
Cenaze Namazına Katılanların Çok Olması............................................................... 282
Cenaze Namazında Okunacak Dualar......................................................................... 284
Cenazeyi Bir An Evvel Kaldırmak................................................................................... 288
Ölenin Borcunu Geciktirmeden Ödemek.................................................................. 290

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 5 21.5.2015 14:41:51

 Kabir Başında Öğüt Vermek............................................................................................ 291
Kabir Başında Dua Edip Kur’an Okumak.................................................................... 292
Ölen İçin Sadaka Vermek ve Dua Etmek..................................................................... 294
Ölmüş Kimseleri Hayırla Anmak.................................................................................... 296
Küçük Çocuğu Ölenlere Verilecek Sevap................................................................... 298
Helâk Edilen Kavimlerin Kalıntılarından İbret Almak............................................. 300
YOLCULUK ÂDÂBI......................................................................................302
Yolculukta Yardımlaşmak................................................................................................. 310
Yolculukta Okunacak Dualar.......................................................................................... 312
Yolcunun Duası................................................................................................................... 318
Korku Hâlinde Okunacak Dua........................................................................................ 319
Konaklama Esnasında Okunacak Dua......................................................................... 320
Yolculuktan Dönüş Âdâbı................................................................................................ 322
Hanımların Yalnız Başına Yolculuğu............................................................................. 324
FAZİLETLER................................................................................................326
Kur’an-ı Kerim Okumanın Fazileti................................................................................. 327
Kur’an-ı Kerim’i Sık Okumak ve Unutmamak............................................................ 332
Kur’an-ı Kerim’i Güzel Sesle Okumak........................................................................... 333
Belirli Sûre ve Âyetleri Okumak..................................................................................... 336
Birlikte Kur’an Okumak..................................................................................................... 346
Abdestin Fazileti................................................................................................................. 347
Ezanın Fazileti...................................................................................................................... 352
Namazların Faziletleri........................................................................................................ 357
Sabah ve İkindi Namazlarının Fazileti......................................................................... 360
Cemaatle Namaz İçin Camilere Gitmenin Fazileti................................................... 363
Camide Namazı Beklemenin Fazileti........................................................................... 368
Cemaatle Namaz Kılmanın Fazileti............................................................................... 370
Sabah ve Yatsı Namazlarında Camiye Gitmek.......................................................... 375
Farz Namazlara Devam Etmek....................................................................................... 377
Namazı İlk Safta Kılmanın Fazileti, Safları Tamamlayıp Düzgün Tutmak........ 382
Sünnet Namazların Fazileti............................................................................................. 390
Sabah Namazının Sünneti............................................................................................... 392
Öğle Namazının Sünneti.................................................................................................. 399
İkindi Namazının Sünneti................................................................................................ 402
Akşam Namazının Sünneti.............................................................................................. 404
Yatsı Namazının Sünnetleri............................................................................................. 406
Cuma Namazının Sünneti................................................................................................ 407

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 6 21.5.2015 14:41:51

 Sünnet Namazları Evde Kılmak...................................................................................... 408
Vitir Namazı.......................................................................................................................... 410
Kuşluk Namazı..................................................................................................................... 413
Tahiyyetü’l-Mescid Namazı............................................................................................. 416
Abdest Aldıktan Sonra İki Rekât Namaz Kılmak...................................................... 417
Cuma Gününün Fazileti ve Cumaya Hazırlık............................................................. 418
Şükür Secdesi....................................................................................................................... 424
Gece İbadet Etmenin Fazileti......................................................................................... 425
Teravih Namazı.................................................................................................................... 438
Kadir Gecesini İhya Etmenin Fazileti............................................................................ 439
Ağız ve Diş Temizliği.......................................................................................................... 443
Zekâtın Farziyeti ve Fazileti............................................................................................. 447
Ramazan Orucunun Farziyeti ve Fazileti.................................................................... 456
Ramazan Ayında İyilik Etmek......................................................................................... 462
Şa’ban Ayında Tutulan Oruç........................................................................................... 464
Yeni Ay Görüldüğünde Yapılacak Dua........................................................................ 466
Sahurun Fazileti................................................................................................................... 467
İftarı Geciktirmemek ve İftardan Sonra Yapılacak Dua.......................................... 469
Oruçlunun Dikkat Etmesi Gereken Hususlar............................................................ 473
Oruç......................................................................................................................................... 474
Bazı Mübarek Aylarda Tutulacak Orucun Fazileti.................................................... 476
Zilhiccenin İlk Onunda Tutulan Orucun ve Diğer İyiliklerin Fazileti................. 479
Arefe Gününde ve Muharrem’in
9 ve 10. Günlerinde Tutulan Orucun Fazileti............................................................. 480
Şevval Ayında Altı Gün Oruç Tutmanın Fazileti....................................................... 482
Pazartesi ve Perşembe Günlerinde Oruç Tutmanın Fazileti................................ 483
Her Aydan Üç Gün Oruç Tutmanın Fazileti................................................................ 485
İftar Vermenin Fazileti....................................................................................................... 488
İTİKÂF.........................................................................................................490
HACCIN FARZİYETİ VE FAZİLETİ................................................................492
CİHADIN FAZİLETİ......................................................................................499
Şehitliğin Fazileti................................................................................................................. 537
Köle Azat Etmenin Fazileti............................................................................................... 540
Kölelere İyi Davranmanın Fazileti................................................................................. 542
Kölelerin Sorumluluklarını Yerine Getirmesi............................................................. 544
Fitne ve Karışıklık Zamanlarında İbadet Etmenin Fazileti.................................... 546
Alışverişte ve Ödemelerde Kolaylık Göstermenin Fazileti................................... 547

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 7 21.5.2015 14:41:51

 Cömertlik
ُ‫ َو َما أ� ْن َف ْق ُت ْم ِم ْن َش ْي ٍء َف ُه َو ُي ْخ ِل ُفه‬
...Allah yolunda her ne harcarsanız, Allah onun yerine bir başkasını verir...
(Sebe’, 34/39)

َ ‫ َو َما ُت ْن ِف ُقوا ِم ْن خَ ْي ٍر َف ِل أ� ْن ُف ِس ُك ْم َو َما ُت ْن ِف ُق‬

‫ون �ِإ َّلا ا ْب ِت َغا َء َو ْج ِه ال ّّٰل ِه َو َما ُت ْن ِف ُقوا‬
‫ون‬ َ ‫ِم ْن خَ ْي ٍر ُي َو َّف �ِإ َل ْي ُك ْم َو أ� ْن ُت ْم َلا ت ُْظ َل ُم‬
...Hayır olarak ne harcarsanız, bu, kendiniz içindir. Zaten siz ancak Allah’ın
rızasını kazanmak için harcarsınız. Hayır olarak her ne harcarsanız –hiç
hakkınız yenmeden– karşılığı size tastamam ödenir.
(Bakara, 2/272)

‫ َو َما ُت ْن ِف ُقوا ِم ْن خَ ْي ٍر َف ِإ� َّن ال ّّٰل َه ِب ٖه عَ ٖل ٌيم‬

...Siz hayır olarak ne verirseniz, şüphesiz Allah onu bilir.
(Bakara, 2/273)

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 8 21.5.2015 14:41:52

 ‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-546
‫ َف َس َّل َط ُه عَ َلى هَ َل َك ِت ٖه‬،‫الا‬ َ :‫َق َال‬
ً ‫ َر ُج ٌل �آ َتَا ُه ال ّّٰل ُه َم‬:‫«لا َح َس َد �ِإ َّلا ِفي ا ْث َن َت ْي ِن‬
.‫ َف ُه َو َي ْق ٖضي ب َِها َو ُي َع ِّل ُم َها» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ َو َر ُج ٌل �آ َتَا ُه ال ّّٰل ُه ِح ْك َم ًة‬،‫ِفي ا ْل َح ِّق‬
546. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Ancak şu iki kişiye gıpta edilir: Allah’ın kendisine mal verip de onu Hak
yolunda harcamaya muvaffak kıldığı kimse ile Allah’ın kendisine ilim ve
hikmet ihsan ettiği, onunla hükmedip onu öğreten kimsedir.
(B73 Buhârî, İlim, 15; M1896 Müslim, Müsâfirîn, 268)

‫ « أ� ُّي ُك ْم َم ُال‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-547
‫ َما ِم َّنا أ� َح ٌد �ِإ َّلا َما ُل ُه‬.‫ول ال ّّٰل ِه‬َ ‫ َيا َر ُس‬:‫َوا ِر ِث ٖه أ� َح ُّب �ِإ َل ْي ِه ِم ْن َما ِل ِه؟» َقا ُلوا‬
. ُّ‫ « َف ِإ� َّن َما َل ُه َما َق َّد َم َو َم َال َوا ِر ِث ٖه َما أ�خَّ َر» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬:‫ َق َال‬.‫أ� َح ُّب �ِإ َل ْي ِه‬
547. Abdullah b. Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre Allah Resûlü :
- Hanginize mirasçısının malı, kendi malından daha hoş gelir? diye sordu.
Sahâbîler:
- Yâ Resûlallah, hepimize kendi malı başkasınınkinden daha hoş gelir, dediler.
Bunun üzerine Resûlullah :
(Kişinin hayır yaparak) önce gönderdiği malı, kendi malıdır, geriye bıraktığı
da vârisinin malıdır, buyurdu.
(B6442 Buhârî, Rikâk, 12)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َوعَ ْن عَ ِديِّ ْب ِن َحا ِت ٍم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-548
.‫ «اِ َّت ُقوا ال َّنا َر َو َل ْو ب ِِش ِّق ت َْمر ٍة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
9

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 9 21.5.2015 14:41:54

 548. Adî b. Hâtim’den (ra) rivayet olunduğuna göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Bir hurmanın yarısı ile de olsa (sadaka vererek) kendinizi ateşten koruyun.
(B1417 Buhârî, Zekât, 9; M2349 Müslim, Zekât, 68)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َما ُس ِئ َل َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-549
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َلا‬:‫َو َس َّل َم َش ْيئ ًا َق ُّط َف َق َال‬
549. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre:
Allah Resûlü’nden bir şey istendiğinde, “hayır” dediği asla vaki olmamıştır.
(B6034 Buhârî, Edeb, 39; M6018 Müslim, Fedâil, 56)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-550

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
:‫ول أ� َح ُدهُ َما‬ ُ ‫ َف َي ُق‬، ِ‫ « َما ِم ْن َي ْو ٍم ُي ْصب ُِح ا ْل ِعبا ُد ٖفي ِه �ِإ َّلا َم َل َكانِ َي ْن ِز َلان‬:‫َو َس َّل َم‬
.‫ ال ّّٰل ُه َّم أ�عْ ِط ُم ْم ِسك ًا َت َلف ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫ول ْال آ�خَ ُر‬
ُ ‫ َو َي ُق‬،‫ال ّّٰل ُه َّم أ�عْ ِط ُم ْن ِفق ًا خَ َلف ًا‬
550. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
İnsanlara her sabah iki melek gelir. Birisi:
“Allah’ım, malını hayır yolunda harcayan şu kişiye (harcadığı malın yerine)
yenisini ver” der. Diğeri de “Allah’ım, malını (hayır yolunda harcamayarak)
elinde tutan (cimrilik eden) şu kişinin malını telef et” der.
(B1442 Buhârî, Zekât, 27; M2336 Müslim, Zekât, 57)

:‫ « َق َال ال ّّٰل ُه َت َعا َلى‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-551
.‫أ� ْن ِف ْق َيا ا ْب َن �آ َد َم ُي ْن َف ْق عَ َل ْي َك» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
10

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 10 21.5.2015 14:41:54

 551. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Allah Resûlü şöyle buyurmuştur:
Allah Teâlâ buyurdu ki: “Ey Âdemoğlu, infak et ki, sana da infak edilsin.”
(B5352 Buhârî, Nafakât, 1; M2308 Müslim, Zekât, 36)

ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-552

‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُجل ًا‬
‫ «ت ُْط ِع ُم‬:‫ أ�يُّ ْال ِإ� ْسل َا ِم خَ ْي ٌر؟ َق َال‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫َس أ� َل َر ُس‬
.‫السل َا َم عَ َلى َم ْن عَ َر ْف َت َو َم ْن َل ْم َت ْع ِر ْف» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ َّ
َّ �‫ َو َت ْق َر أ‬،‫الط َعا َم‬
552. Abdullah b. Amr b. Âs (ra) anlatıyor:
Bir adam Resûlullah’a ,
–Müslümanlıktaki hangi davranış daha hayırlıdır, diye sordu. Resûlullah :
-Yemek yedirmen, tanıdığına ve tanımadığına selâm vermen, buyurdu.
(B12 Buhârî, Îmân, 6; M160 Müslim, Îmân, 63)

‫ون خَ ْص َل ًة‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-553

َ ‫ « أ� ْر َب ُع‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫أ�عْ ل َاهَ ا َم ٖن َيح ُة ا ْل َع ْن ِز َما ِم ْن عَ ا ِم ٍل َي ْع َم ُل بِخَ ْص َل ٍة ِم ْن َها َر َجا َء َث َواب َِها َوت َْص ٖد َيق‬
. ُّ‫َم ْوعُ ودِهَ ا �ِإ َّلا أ�دْ خَ َل ُه ال ّّٰل ُه َت َعا َلى ب َِها ا ْل َج َّن َة» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
553. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Kırk haslet vardır: bunların en üstünü, sağarak faydalanması için birine
bir keçi vermektir.1 Allah’tan sevap bekleyerek ve Allah’ın vaadini umarak
bunlardan birini yapan kimseyi Allah cennete koyar.
(B2631 Buhârî, Hibe, 35)

1
Hz. Peygamber o günkü şartlarda, yardımlaşma ve dayanışmada en kolay ve yararlı olan bir örnek vermektedir.

11

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 11 21.5.2015 14:41:54

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة ُص َديِّ ْب ِن عَ ْجل َا َن َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-554
‫ول‬
،‫ « َيا ا ْب َن �آ َد َم �ِإن ََّك �ِإ ْن َت ْب ُذلِ ال َف ْض َل خَ ْي ٌر َل َك‬:‫ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُ ‫ َوا ْب َد أ� ب َِم ْن َت ُع‬،‫اف‬
‫ َوا ْل َي ُد‬،‫ول‬ ٍ ‫ َو َلا تُل َا ُم عَ َلى َك َف‬،‫َو�ِإ ْن ت ُْم ِس ْك ُه َش ٌّر َل َك‬
ُّ ‫ا ْل ُع ْل َيا خَ ْي ٌر ِم َن ا ْل َي ِد‬
.‫الس ْف َلى» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
554. Ebû Ümâme Suday b. Aclân’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Ey Âdemoğlu, ihtiyacından fazlasını infak etmen senin için hayırlıdır, şayet
onu elinde tutacak olsan, bu senin için kötüdür. İhtiyaç duyduğun kadarı(nı
elinde bulundurduğun) için kınanmazsın. Harcamaya, önce bakmakla
yükümlü olduğun kimselerden başla. Veren el, alan elden hayırlıdır.
(M2388 Müslim, Zekât, 97)

ُ ‫ َما ُس ِئ َل َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-555

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
َ �‫ َو َل َق ْد َجا َء ُه َر ُج ٌل َف أ‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ َلى ْال ِإ� ْسل َا ِم َش ْيئ ًا �ِإ َّلا أ�عْ َطا ُه‬
‫عطا ُه َغ َن ًما‬
‫ َيا َق ْو ِم أ� ْس ِل ُموا َف ِإ� َّن ُم َح َّمد ًا ُي ْع ٖطي‬:‫ َف َر َج َع �ِإ َلى َق ْو ِم ِه َف َق َال‬،‫َب ْي َن َج َب َل ْي ِن‬
،‫الد ْن َيا‬ُّ ‫ َو�ِإ ْن َك َان ال َّر ُج ُل َل ُي ْس ِل ُم َما ُي ٖر ُيد �ِإ َّلا‬،‫عَ َطا َء َم ْن َلا َي ْخشَ ى ال َف ْق َر‬
َ ‫َف َما َي ْل َب ُث �ِإ َّلا َي ٖسير ًا َح ّٰتى َي ُك‬
ُّ ‫ون ْال ِإ� ْسل َا ُم أ� َح َّب �ِإ َل ْي ِه ِم َن‬
.‫الد ْن َيا َو َما عَ َل ْي َها‬
.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
555. Enes’ten (ra) rivayet olunduğuna göre Resûl-i Ekrem , Müslüman olmak
karşılığında ne istenirse, onu mutlaka verirdi. Bir defa kendisine bir adam gelmişti,
ona iki dağ arasında (otlamakta) olan koyunları vermişti. Adam döndüğü zaman:
-Ey kavmim, siz de Müslüman olun. Çünkü Muhammed fakirlik korkusu
olmayan biri gibi mal dağıtıyor. (Enes diyor ki) Bazı kimseler, dünyalık için

12

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 12 21.5.2015 14:41:54

 Müslüman oluyorlardı, çok geçmeden İslâmiyet kendilerine dünyadan ve
dünyadaki her şeyden daha sevimli hâle geliyordu.
(M6020, M6021 Müslim, Fedâil, 57-58)

ُ ‫ َق َس َم َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-556

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َف ُق ْل ُت‬،‫َو َس َّل َم َق ْس ًما‬
‫ول ال ّّٰل ِه َل َغ ْي ُر ٰه ُؤ َلا ِء َكانُوا أ� َح َّق ِب ٖه ِم ْن ُهم؟‬
،‫ «�ِإن َُّه ْم خَ َّي ُرو ٖني أ� ْن َي ْس أ� ُلو ٖني بِا ْل ُف ْح ِش َف أ�عْ طِ َي ُه ْم أ� ْو ُي َبخِّ ُلو ٖني‬:‫َق َال‬
.‫اخ ٍل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ِ ‫َو َل ْس ُت ِب َب‬
556. Hz. Ömer (ra) anlatıyor:
Bir gün Resûlullah ganimet malı taksim ediyordu.
–Yâ Resûlallah, bunların dışındaki kimseler, ganimet vermeye onlardan
kesinlikle daha layıktı, dedim.
–Onlar beni iki şey arasında tercih yapmak durumunda bıraktılar. Ya taşkınlık
yaparak isteyecekler ve ben vereceğim veya (vermeyeceğim de) beni
cimrilikle itham edecekler. Ben cimri değilim, dedi.
(M2428 Müslim, Zekât, 127)

‫ َب ْي َن َما هُ َو ٖيسي ُر‬:‫ َوعَ ْن ُج َب ْي ِر ْب ِن ُم ْط ِع ٍم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َق َال‬-557

‫اب‬ُ ‫ َف َع ِل َق ُه ْال أ�عْ َر‬،‫َم َع ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َم ْق َف َل ُه ِمن ُح َن ْي ٍن‬
‫ َف َو َق َف ال َّنب ُِّي َص َّلى‬،‫اض َط ُّرو ُه �ِإ َلى َس ُم َر ٍة َف َخطِ َف ْت ِر َدا َء ُه‬ ْ ‫ َح ّٰتى‬،ُ‫َي ْس أ� ُلو َنه‬
‫ َف َل ْو َك َان ٖلي عَ َـد ُد ٰه ِذ ِه ا ْل ِع َضا ِه‬،‫ أ�عْ ُطو ٖني ِر َدا ٖئي‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
»‫ ُث َّم َلا َتجِ ُدو ٖني َب ٖخيل ًا َو َلا َك َّذاب ًا َو َلا َج َبانًا‬،‫ َل َق َس ْم ُت ُه َب ْي َن ُك ْم‬،‫َن َع ًما‬
.‫َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِر ُّي‬
13

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 13 21.5.2015 14:41:54

 557. Cübeyr b. Mut’im (ra) anlatıyor:
Huneyn Gazvesi dönüşünde Hz. Peygamber ile yürürken bedeviler gelip
ganimeti aralarında taksim etmesini istediler. Öyle ki onu semüre ağacına
sıkıştırdılar, giysisi ağacın çalılarına takıldı. Hz. Peygamber, durdu ve:
–Giysimi bana verin, bu ağaçlar sayısı kadar hayvanım olsaydı aranızda taksim
ederdim. Neticede benim cimri, yalancı ve korkak olmadığımı görürdünüz,
buyurdu.
(B2821 Buhârî, Cihâd, 24)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-558
‫ َو َما‬،‫ َو َما زَا َد ال ّّٰل ُه عَ ْبد ًا ِب َع ْف ٍو �ِإ َّلا ِع ّز ًا‬، ٍ‫ « َما َن َق َص ْت َص َد َق ٌة ِم ْن َمال‬:‫َق َال‬
.‫َت َو َاض َع أ� َح ٌد ِل َّل ِه �ِإ َّلا َر َف َع ُه ال ّّٰل ُه عَ َّز َو َج َّل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
558. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Sadaka, malı eksiltmez. Allah, affeden bir kulunun ancak şerefini artırır. Allah
için alçak gönüllü davrananı, Allah Teâlâ yüceltir.
(M6592 Müslim, Birr, 69)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َك ْبشَ َة عَ ْم ِرو ْب ِن َس ْع ٍد ْال أ�ن َْما ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َس ِم َع‬-559
‫ « َثلا َث ٌة أ� ْق ِس ُم عَ َل ْي ِه َّن َو أ� َح ِّد ُث ُك ْم‬:‫ول‬
ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫َر ُس‬
‫ َو َلا ُظ ِل َم عَ ْب ٌد َم ْظ َل َم ًة‬،‫ َما َن َق َص َم ُال عَ ْب ٍد ِم ْن َص َد َق ٍة‬:‫َح ٖديث ًا َف ْاح َف ُظو ُه‬
‫اب َم ْس أ� َل ٍة �ِإ َّلا َف َت َح ال ّّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
َ ‫ َو َلا َف َت َح عَ ْب ٌد َب‬،‫َص َب َر عَ َل ْي َها �ِإ َّلا زَا َد ُه ال ّّٰل ُه ِع ّز ًا‬
ُّ ‫ َق َال �ِإن ََّما‬.‫ َو أ� َح ِّد ُث ُك ْم َح ٖديث ًا َف ْاح َف ُظو ُه‬.‫ أ� ْو َك ِل َم ًة ن َْح َوهَ ا‬،‫اب َف ْق ٍر‬
‫الد ْن َيا‬ َ ‫َب‬
‫ َو َي ِص ُل ٖفي ِه‬،ُ‫ َف ُهو َي َّت ٖقي ٖفي ِه َر َّبه‬،‫الا َو ِع ْل َما‬ ً ‫ عَ ْب ٍد َر َز َق ُه ال ّّٰل ُه َم‬:‫ِل أ� ْر َب َع ِة َن َف ٍر‬
14

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 14 21.5.2015 14:41:54

 ،‫ َوعَ ْب ٍد َر َز َق ُه ال ّّٰل ُه ِع ْل ًما‬. ِ‫ َو َي ْع َل ُم ِل َّل ِه ٖفي ِه َح ًّقا َف ٰه َذا ِب أ� ْف َض ِل ا ْل َم َنا ِزل‬،ُ‫َر ِح َمه‬
‫الا َل َع ِم ْل ُت ِب َع َم ِل‬ ً ‫ َلو أ� َّن ٖلي َم‬:‫ول‬ ُ ‫الا َف ُه َو َصا ِد ُق ال ِّن َّي ِة َي ُق‬
ً ‫َو َل ْم َي ْر ُز ْق ُه َم‬
،‫ َو َل ْم َي ْر ُز ْق ُه ِع ْل ًما‬،‫الا‬ً ‫ َوعَ ْب ٍد َر َز َق ُه ال ّّٰل ُه َم‬.‫ َف أ� ْج ُرهُ َما َس َوا ٌء‬،ُ‫ َف ُه َو ِن َّي ُته‬، ٍ‫ُفل َان‬
‫ َو َلا َيع َل ُم‬،ُ‫ َلا َي َّت ٖقي ٖفي ِه َر َّب ُه َو َلا َي ِص ُل َر ِح َمه‬،‫ُفه َو َي ْخب ُِط ٖفي َما ِل ٖه ِب َغ ْي ِر ِع ْل ٍم‬
،‫الا َو َلا ِع ْل ًما‬
ً ‫ َوعَ ْب ٍد َل ْم ي ْر ُز ْق ُه ال ّّٰل ُه َم‬. ِ‫ َف ٰه َذا ِب أ�خْ َب ِث ا ْل َم َنا ِزل‬،‫ِل َّل ِه ٖفي ِه َح ًّقا‬
ً ‫ َل ْو أ� َّن ٖلي َم‬:‫ول‬
‫ َف ِو ْز ُرهُ َما‬،ُ‫ َف ُه َو ِن َّي ُته‬، ٍ‫الا َل َع ِم ْل ُت ٖفي ِه ِب َع َم ِل ُفل َان‬ ُ ‫َف ُه َو َي ُق‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َس َوا ٌء» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
559. Ebû Kebşe Amr b. Sa’d el-Enmârî’nin (ra)
Resûlullah’tan şöyle dediğini işittiği nakledilmiştir:
Üç şey vardır ki, ben onlar hakkında yemin ederek size bir şeyler
söyleyeceğim, onları hatırınızda tutun. Sadaka, kulun malını eksiltmez.
Bir kimse haksızlığa maruz kalıp da sabrederse, Allah, onun şerefini arttırır.
Dilencilik kapısını açan kimseye Allah fakirlik kapısını açar
(Ravi “Yahut buna benzer bir ifade kullandı.” diyor).
Bir söz daha söyleyeceğim, onu da hatırınızda tutun:
Dünyada dört çeşit insan vardır:
1. Bir adam vardır ki, Allah ona mal ve ilim verir. O da Allah korkusuyla hareket
eder, hısım akrabasını görüp gözetir ve bunda Allah’ın hakkı olduğunu da
bilir. İşte bu kimse en yüksek mertebededir.
2. Diğerine, Allah ilim verir, fakat mal vermez. Fakat o samimi olarak, “Eğer
malım olsaydı filanca gibi yapardım.” der. O da niyetinin karşılığını alır. İkisinin
mükâfatı eşittir.
3. Bir diğeri de vardır ki, Allah kendisine mal verilir, fakat ilim vermez. Bu
kimse malı rastgele sağa sola harcar, onu harcarken Allah’tan sakınmaz,
akrabasını gözetmez ve o malda Allah’ın hakkı olduğunu bilmez. İşte bu
adam en kötü mertebededir.
4. Sonuncu kişiye ise Allah, mal da ilim de vermez. O kişi “Malım olsaydı,
filanca (üçüncü gruptaki) gibi yapardım” derse, niyeti sebebiyle günaha girer.
Her ikisinin günahı da eşittir.
(T2325 Tirmizî, Zühd, 17)

15

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 15 21.5.2015 14:41:54

 ‫ َف َق َال ال َّنب ُِّي‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها أ�ن َُّه ْم َذ َب ُحوا َشا ًة‬-560
‫ َما َب ِق َي ِم ْن َها �ِإ َّلا‬:‫ « َما َب ِق َي ِم ْن َها؟» َقا َل ْت‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ « َب ِق َي ُك ُّل َها َغ ْي َر َك ِت ِف َها» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذ ُّي َوقال َح ٖد‬:‫ َق َال‬،‫َك ِت ُف َها‬
‫يث‬
.‫َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
560. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber’in ailesi bir koyun
kesti (ve fakirlere dağıttı). Hz. Peygamber :
–Ondan geriye ne kaldı, buyurdu.
–Sadece kürek kemiği kaldı, denilince:
–Şu hâlde kürek kemiği dışında hepsi duruyor demektir, buyurdu.
(T2470 Tirmizî, Sıfatü’l-kıyâme, 33)

ِّ ‫ َوعَ ْن أ� ْس َما َء ِب ْن ِت أ� ٖبي َب ْك ٍر‬-561

‫ َق َال‬:‫الص ٖ ّد ِيق َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َقا َل ْت‬
.»‫وك َي ال ّّٰل ُه عَ َل ْي ِك‬ِ ‫ُوكي َف ُي‬ ٖ ‫«لا ت‬ ُ ‫ٖلي َر ُس‬
َ :‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو َلا ت ُْح ٖصي َف ُي ْح ِص َي ال ّّٰل ُه‬،‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة « أ� ْن ِف ٖقي أ� ْو أ� ْن َف ٖحي أ�و أ�ن ِْض ٖحي‬
ٖ ‫ َو َلا ت‬،‫عَ َل ْي ِك‬
.‫ُوعي َف ُيو ِع َي ال ّّٰل ُه عَ َل ْي ِك» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
561. Hz. Ebû Bekir’in kızı Esmâ (ra) anlatıyor:
Resûlullah bana şöyle söyledi:
–Kesenin ağzını bağlama, senin rızkın da bağlanır.
Bir başka rivayette:
–Malını infak et, sayarak verme; yoksa Allah da sana kıt verir. Malını tutup
cimrilik etme; Allah da senin rızkını kapatır.
(M2376 Müslim, Zekât, 88; B1433, B1434 Buhârî, Zekât, 21-22)

16

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 16 21.5.2015 14:41:54

 َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َس ِم َع َر ُس‬-562
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َك َمث َِل َر ُج َل ْي ِن عَ َل ْي ِه َما ُج َّبتَانِ ِمن َح ٖد ٍيد‬،‫ « َمث َُل ا ْل َب ٖخ ِيل َوا ْل ُم ْن ِف ِق‬:‫ول‬ ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ أ� ْو َو َف َر ْت عَ َلى‬،‫ َفل َا ُي ْن ِف ُق �ِإ َّلا َس َب َغ ْت‬،‫ َف أ� َّما ا ْل ُم ْن ِف ُق‬،‫ِم ْن ُث ِد ِّي ِه َما �ِإ َلى َت َرا ٖقي ِه َما‬
‫ َفل َا ُي ٖر ُيد أ� ْن ُي ْن ِف َق َش ْيئ ًا �ِإ َّلا‬،‫ َو أ� َّما ا ْل َب ٖخ ُيل‬،‫ َو َت ْع ُف َو أ� َث َر ُه‬،ُ‫جِ ْل ِد ٖه َح ّٰتى ت ُْخ ِف َي َب َنا َنه‬
.‫ َف ُه َو ُي َو ِّس ُع َها َفل َا َت َّت ِس ُع» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫َل ِز َق ْت ُك ُّل َح ْل َق ٍة َم َكان ََها‬
562. Ebû Hüreyre’nin (ra)
Resûlullah’tan şöyle dediğini işittiği nakledilmiştir:
Cimri kimse ile cömert kimse, göğüslerinden boğazlarına kadar demirden
birer zırh giyinmiş iki kişiye benzerler. Cömert kimse, infak ettikçe üzerindeki
zırh genişler, parmaklarını örter ve ayak izlerini siler. Cimriye gelince, infak
etmek istese dahi (zırhın) her halkası olduğu yere yapışır kalır; her ne kadar
genişletmeye çalışsa da genişlemez (Bir türlü infak edemez.).
(B1443 Buhârî, Zekât, 28; M2360 Müslim, Zekât, 76)

‫ « َم ْن ت ََص َّد َق‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-563
َّ ‫ َو َلا َي ْق َب ُل ال ّّٰل ُه �ِإ َّلا‬،‫ِب َع ْدلِ ت َْم َر ٍة ِم ْن َك ْس ٍب َط ِّي ٍب‬
‫الط ِّي َب َف ِإ� َّن ال ّّٰل َه ي ْق َب ُل َها‬
َ ‫ َك َما ُي َر ٖ ّبي أ� َح ُد ُك ْم َف ُل َّو ُه َح ّٰتى ت َُك‬،‫احب َِها‬
‫ون ِمث َْل‬ ِ ‫ ُث َّم ُي َر ِّب َيها ِل َص‬،‫ِب َي ٖمي ِن ِه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ا ْل َج َب ِل‬
563. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Bir kimse helâl kazancından bir hurma ağırlığınca tasadduk ederse – ki Allah
ancak helâl olanı kabul eder – Allah, o sadakayı büyük bir hoşnutlukla kabul
eder. Sonra onu, sahibi için, sizden birinizin tayını büyüttüğü gibi özenle dağ
gibi olana kadar büyütür.
(B1410 Buhârî, Zekât, 8; M2342 Müslim, Zekât, 63)

17

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 17 21.5.2015 14:41:55

 ‫ َب ْي َنا َر ُج ٌل َي ْم ٖشي ِب َفل َا ٍة‬:‫ َوعَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-564
‫ َف َت َن َّحى ٰذ ِل َك‬، ٍ‫ اِ ْس ِق َح ٖدي َق َة ُفل َان‬:‫ َف َس ِم َع َص ْوت ًا ٖفي َس َحا َب ٍة‬،‫ِم َن ْال أ� ْر ِض‬
‫ ف ِإ� َذا َش ْر َج ٌة ِم ْن ِت ْل َك الشِّ َر ِاج َق ِد ْاس َت ْوعَ َب ْت‬،‫اب َف أ� ْف َر َغ َما َء ُه ٖفي َح َّر ٍة‬ ُ ‫الس َح‬ َّ
‫ ف ِإ� َذا َر ُج ٌل َقا ِئ ٌم ٖفي َح ٖدي َق ِت ٖه ُي َح ِّو ُل ا ْل َما َء‬،‫ٰذ ِل َك ا ْل َما َء ُك َّل ُه َف َت َت َّب َع ا ْل َما َء‬
‫ ِل ْل ِا ْس ِم ا َّل ٖذي‬،‫ ُفل َا ٌن‬:‫ َيا عَ ْب َد ال ّّٰل ِه َما ْاس ُم َك َق َال‬:ُ‫ َف َق َال َله‬،‫ب ِِم ْس َحا ِت ِه‬
:‫ َيا عَ ْب َد ال ّّٰل ِه ِل َم ت َْس أ� ُل ٖني عَ ْن اِ ْس ٖمي؟ َف َق َال‬:ُ‫ َف َق َال َله‬،‫الس َحا َب ِة‬
َّ ‫َس ِم َع ِفي‬
ٍ‫ اِ ْس ِق َح ٖدي َق َة ُفل َان‬:‫ول‬ ُ ‫اب ا َّل ٖذي ٰه َذا َما ُؤ ُه َي ُق‬ ِ ‫الس َح‬ َّ ‫�ِإ ٖنّي َس ِم ْع ُت َص ْوت ًا ِفي‬
‫ َف ِإ� ٖ ّني أ�ن ُْظ ُر �ِإ َلى َما َي ْخ ُر ُج‬،‫ أ� َّما �ِإ ْذ ُق ْل َت ٰه َذا‬:‫ َفما ت َْص َن ُع ٖف َيها؟ َف َق َال‬،‫ِل إ� ْس ِم َك‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.ُ‫ َو أ� ُر ُّد ٖف َيها ُث ُل َثه‬،‫ َو�آ ُك ُل أ�نَا َو ِع َيا ٖلي ُث ُلث ًا‬،‫ َف أ�ت ََّص َّد ُق ِب ُث ُل ِث ِه‬،‫ِم ْن َها‬
564. Ebû Hüreyre’den (ra) nakledildiği üzere
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Bir adam çölde giderken bulut tarafından “Filancanın bahçesini sula!” diye bir
ses işitir, sonra bulut oradan ayrılır ve Harre (denilen) yere suyunu boşaltır.
Derken su yollarından biri, o suyun hepsini toplar. Adam suyu takip eder.
Bu sırada bahçesinde bulunan bir adamın, çapasıyla o suyu öteye beriye
çevirdiğini görür ve:
–Ey Allah’ın kulu, senin ismin nedir, diye sorar. Adam:
–Filancayım, der ve buluttan işittiği ismi söyler. Sonra da ona:
–Ey Allah’ın kulu, benim ismimi niye soruyorsun, der. O da:
–Ben, şu suyu yağdıran buluttan, adını anarak “Filancanın bahçesini sula!”
diye bir ses duydum (da onun için soruyorum). Sen bu lütufa ne ile mazhar
oldun, diye sorar. Adam da:
–Madem ki soruyorsun, söyleyeyim: Bahçeden çıkan mahsulün üçte birini
tasadduk eder, üçte birini aile efradımla kendim yerim, üçte birini ise
tohumluk yaparım, der.
(M7473 Müslim, Zühd, 45)

18

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 18 21.5.2015 14:41:55

 Cimrilik
‫ َو أ� َّما َم ْن َب ِخ َل َو ْاس َت ْغ ٰنى * َو َك َّذ َب بِا ْل ُح ْس ٰنى * َف َس ُن َي ِّس ُر ُه ِل ْل ُع ْسرٰى * َو َما‬
‫ُي ْغ ٖني عَ ْن ُه َما ُل ُه �ِإ َذا َت َردّٰى‬
Fakat, kim cimrilik eder, kendini Allah’a muhtaç görmez ve en güzel sözü
(kelime-i tevhidi) yalanlarsa, biz de onu en zor olana kolayca iletiriz.
Cehenneme yuvarlandığı zaman, malı ona fayda vermez.
(Leyl, 92/8-11)

َ ‫هُ ُم ا ْل ُم ْف ِل ُح‬
‫ون‬ َ ‫ َو َم ْن ُي‬
‫وق ُش َّح َن ْف ِس ٖه‬
...Kim nefsinin cimriliğinden korunursa, işte onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.
(Teğâbün, 64/16)

‫ اِ َّت ُقوا‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-565
‫ َف ِإ� َّن الشُّ َّح أ�هْ َل َك َم ْن َك َان‬،‫ َوا َّت ُقوا الشُّ َّح‬،‫ات َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬ ٌ ‫الظ ْل َم ُظ ُل َم‬
ُّ ‫ َف ِإ� َّن‬،‫الظ ْل َم‬
ُّ
.‫ َح َم َل ُه ْم عَ َلى أ� ْن َس َف ُكوا ِد َما َءهُ ْم َو ْاس َت َح ُّلوا َم َحا ِر َم ُه ْم» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫َق ْب َل ُك ْم‬
565. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre
Allah Resûlü şöyle buyurmuştur:
Zulümden kaçının, çünkü zulüm kıyamette karanlıklara sebeptir. Cimrilikten
de sakının, çünkü cimrilik sizden evvel yaşayanları helâk etmiş, onları
birbirlerinin kanını dökmeye, haramları helâl görmeye sevketmiştir.
(M6576 Müslim, Birr, 56)

19

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 19 21.5.2015 14:41:55

 Başkasını Kendine
Tercih Etmek (Îsâr)
َ ‫ون عَ َلى أ� ْن ُف ِس ِه ْم َو َل ْو َك َان ِب ِه ْم خَ َص‬
‫اص ٌة‬ َ ‫ َو ُي ْؤ ِث ُر‬
...Kendileri son derece ihtiyaç içinde bulunsalar bile
onları kendilerine tercih ederler...
(Haşr, 59/9)

َّ ‫ون‬
* ‫الط َعا َم عَ َلى ُح ِّب ٖه ِم ْس ٖكي ًنا َو َي ٖت ًيما َو أ� ٖسير ًا‬ َ ‫ َو ُي ْط ِع ُم‬
* ‫�ِإن ََّما ن ُْط ِع ُم ُك ْم ِل َو ْج ِه ال َّل ِه َلا ُن ِر ُيد ِم ُنك ْم َج َزا ًء َو َلا ُش ُكو ًرا‬
* ‫وسا َق ْم َط ِري ًرا‬ ً ‫اف ِمن َّر ِّب َنا َي ْو ًما عَ ُب‬ ُ ‫�ِإنَّا ن ََخ‬
‫َف َو َقاهُ ُم ال َّل ُه َش َّر َذ ِل َك ا ْل َي ْو ِم َو َل َّقاهُ ْم ن َْض َر ًة َو ُس ُرو ًرا‬
Onlar, seve seve yiyeceği yoksula, yetime ve esire yedirirler. (Yedirdikleri
kimselere şöyle derler:) “Biz size sırf Allah rızası için yediriyoruz. Sizden bir
karşılık ve bir teşekkür beklemiyoruz.” “Çünkü biz, o suratsız kapkara günden
(o günün azabından dolayı) Rabbimizden korkarız.” Allah da onları o günün
kötülüğünden korur ve yüzlerine bir aydınlık ve içlerine bir sevinç verir.
(İnsân, 76/8-11)

20

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 20 21.5.2015 14:41:55

 ‫‪َ -566‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬جا َء َر ُج ٌل �ِإ َلى ال َّنب ِِّي َص َّلى‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‪ِ� :‬إ ٖنّي َم ْج ُهودٌ‪َ ،‬ف أ� ْر َس َل �ِإ َلى َب ْع ِض ِن َسا ِئ ِه‪َ ،‬ف َقا َل ْت‪:‬‬
‫َوا َّل ٖذي َب َعث ََك بِا ْل َح ِّق َما ِع ْن ٖدي �ِإ َّلا َما ٌء‪ُ ،‬ث َّم أ� ْر َس َل �ِإ َلى أ�خْ َرى‪َ .‬ف َقا َل ْت ِمث َْل‬
‫ٰذ ِل َك‪َ ،‬ح ّٰتى ُق ْل َن ُك ُّل ُه َّن ِمث َْل ٰذ ِل َك‪َ :‬لا َوا َّل ٖذي َب َعث ََك بِا ْل َح ِّق َما ِع ْن ٖدي �ِإ َّلا‬
‫يف ٰه َذا ال َّل ْي َل َة؟» َف َق َال‬ ‫َما ٌء‪َ .‬ف َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬م ْن ُي ٖض ُ‬
‫َر ُج ٌل ِمن ْال أ�ن َْصا ِر‪ :‬أ�نَا َيا َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‪َ ،‬فان َْط َل َق ِب ٖه �ِإ َلى َر ْح ِل ِه‪َ ،‬ف َق َال ِلا ْم َر أ� ِت ِه‪:‬‬
‫أ� ْك ِر ٖمي َض ْي َف َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪.‬‬
‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َق َال ِلا ْم َر أ� ِت ِه‪ :‬هَ ْل ِع ْن َد ِك َش ْي ٌء؟ َف َقا َل ْت‪َ :‬لا‪ِ� ،‬إ َّلا ُق ُ‬
‫وت ِص ْب َيا ٖني‬
‫َق َال‪َ :‬ف َع ِّل ٖلي ِه ْم ِبشَ ْي ٍء َو�ِإ َذا أ� َرادُوا ا ْل َعشَ ا َء‪َ ،‬ف َن ِّو ٖمي ِه ْم‪َ ،‬و�ِإ َذا َدخَ َل َض ْي ُف َنا‪،‬‬
‫الض ْي ُف َو َباتَا َطا ِو َي ْي ِن‪،‬‬ ‫َف أ� ْط ِف ٖئي ِّ‬
‫الس َر َاج‪َ ،‬و أ� ٖري ِه أ�نَّا َن أ� ُك ُل‪َ ،‬ف َق َع ُدوا َو أ� َك َل َّ‬
‫َف َل َّما أ� ْص َب َح‪َ ،‬غ َدا عَ َلى ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ :‬ف َق َال‪َ « :‬ل َق ْد عَ جِ َب‬
‫ال ّّٰل ُه ِمن َص ٖني ِع ُك َما ب َِض ْي ِف ُك َما ال َّل ْي َل َة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪566. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:‬‬
‫‪Bir gün Hz. Peygamber’in huzuruna bir adam gelerek:‬‬
‫‪–Açlıktan takatim kesildi, dedi. Bunun üzerine Resûl-i Ekrem‬‬ ‫‪, eşlerinden‬‬
‫‪birine haber gönderdi. O da:‬‬
‫‪–Seni Hak Peygamber olarak gönderene yemin ederim ki, sudan başka bir şeyim‬‬
‫‪yok, dedi. Sonra bir diğerine haber gönderdi. O da evvelki gibi cevap verdi,‬‬
‫‪hanımları hepsi benzer cevabı verdiler. Bunun üzerine Hz. Peygamber‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪–Bu gece bu adamı kim misafir edecek, buyurdu. Ensardan biri:‬‬
‫‪–Yâ Resûlallah, ben misafir ederim, dedi, onu alıp evine götürdü ve hanımına:‬‬
‫‪–Peygamber’in misafirine yemek hazırla, dedi.‬‬

‫‪21‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 21‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:55‬‬

 Diğer rivayete göre eşine:
–Yiyecek bir şeyler var mı, dedi.
–Hayır, yalnızca çocukların yiyeceği şu kadar bir şey var, dedi.
–Öyle ise onları bir şeylerle avut, akşam yemeği isterlerse onları uyut.
Misafirimiz eve girince kandili söndür; ona, kendimiz de yiyormuş gibi yapalım,
dedi. Sofraya oturdular. Misafir karnını doyurdu, onlar geceyi aç geçirdiler.
Sabah olunca ev sahibi Hz. Peygamber’e gitti. Resûlullah kendisine:
–Bu gece misafiriniz için yaptığınız, Allah’ın hoşuna gitti, dedi.
(M5359 Müslim, Eşribe, 172; B3798 Buhârî, Menâkıbü’l-ensâr, 10)

‫«ط َعا ُم ْال ِا ْث َن ْي ِن‬ َ :‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-567
.‫ َو َط َعا ُم الثَّل َا َث ِة َكا ِفي ْال أ�ر َب َع ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫َكا ِفي الثَّل َا َث ِة‬
‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،ُ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم عَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
‫ َو َط َعا ُم ْال ِا ْث َن ْي ِن َي ْك ِفي ْال أ� ْر َب َع َة‬،‫«ط َعا ُم ا ْل َو ِاح ِد َي ْك ِفي ْال ِا ْث َن ْي ِن‬ َ :‫َو َس َّل َم َق َال‬
.»‫َو َط َعا ُم ْال أ� ْر َب َع ِة َي ْك ِفي الث ََّما ِن َي َة‬
567. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
İki kişinin yemeği üç kişiye, üç kişinin yemeği de dört kişiye yeter.
(B5392 Buhârî, Et’ime, 11; M5367 Müslim, Eşribe, 178)

Müslim’in Câbir’den rivayetine göre Hz. Peygamber şöyle demiştir:

Bir kişinin yiyeceği iki kişiye, iki kişinin yiyeceği dört kişiye, dört kişininki ise
sekiz kişiye yeter, denilmiştir.
(M5368 Müslim, Eşribe, 179)

‫ َب ْي َن َما ن َْح ُن ٖفي‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-568
‫ َف َج َع َل‬،ُ‫َس َف ٍر َم َع ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ ْذ َجا َء َر ُج ٌل عَ َلى َر ِاح َل ٍة َله‬
22

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 22 21.5.2015 14:41:55

 ‫الا‪َ ،‬ف َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪:‬‬ ‫َي ْص ِر ُف َب َص َر ُه َي ٖمي ًنا َو ِش َم ً‬
‫« َم ْن َك َان َم َع ُه َف ْض ُل َظ ْه ٍر َف ْل َي ُع ْد ِب ٖه عَ َلى َم ْن َلا َظ ْه َر َلهُ‪َ ،‬و َم ْن َك َان َل ُه‬
‫اف ا ْل َمالِ َما‬‫َف ْض ٌل ِم ْن زَا ٍد‪َ ،‬ف ْل َي ُع ْد ِب ٖه عَ َلى َم ْن َلا زَا َد َلهُ» َف َذ َك َر ِمن أ� ْص َن ِ‬
‫َذ َك َر َح ّٰتى َر أ� ْي َنا أ� َّن ُه َلا َح َّق ِل أ� َح ٍد ِم َّنا ٖفي َف ْض ٍل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪568. Ebû Sa’îd el-Hudrî (ra) anlatıyor:‬‬
‫‪Peygamber‬‬ ‫‪ile birlikte bir seferde idik, bu sırada devesine binmiş bir‬‬
‫‪adam geldi. Adam (açlıktan yiyecek bir şeyler bulmak ümidiyle) sağa sola‬‬
‫‪bakınmaya başladı. Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪-Fazladan binek hayvanı olanlar olmayanlara versin, fazla azığı olanlar da azığı‬‬
‫‪olmayanlara versin, buyurdu ve olabilecek her türlü malı zikretti. Böylece‬‬
‫‪hiçbirimizin fazla mal saklamaya hakkı olmadığını anlamış olduk.‬‬
‫)‪(M4517 Müslim, Lukata, 18‬‬

‫‪َ -569‬وعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ا ْم َر أ� ًة َجا َء ْت �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬
‫وج ٍة‪َ ،‬ف َقا َل ْت‪ :‬ن ََس ْج ُت َها ِب َي َديَّ ِل أ� ْك ُس َو َك َها‪،‬‬ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِب ُب ْر َد ٍة َم ْن ُس َ‬
‫َف أ�خَ َذهَ ا ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُم ْح َتاج ًا �ِإ َل ْي َها‪َ ،‬ف َخ َر َج �ِإ َل ْي َنا َو�ِإن ََّها �ِإزَا ُر ُه‪،‬‬
‫َف َق َال ُفل َا ٌن ْاك ُس ٖن َيها َما أ� ْح َس َن َها‪َ ،‬ف َق َال‪َ « :‬ن َع ْم» َف َج َل َس ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫َو َس َّل َم ِفي ا ْل َم ْج ِل ِس‪ُ ،‬ث َّم َر َج َع َف َط َواهَ ا‪ُ ،‬ث َّم أ� ْر َس َل ب َِها �ِإ َل ْي ِه‪َ :‬ف َق َال َل ُه ال َق ْو ُم‪:‬‬
‫َما أ� ْح َس ْن َت‪َ ،‬لب َِس َها ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُم ْح َتاج ًا �ِإ َل ْي َها‪ُ ،‬ث َّم َس أ� ْل َتهُ‪،‬‬
‫َوعَ ِل ْم َت أ� َّن ُه َلا َي ُر ُّد َسا ِئل ًا‪َ ،‬ف َق َال‪ِ� :‬إ ٖنّي َوال ّّٰل ِه َما َس أ� ْل ُت ُه ِل أ� ْل َب َس َها‪ِ� ،‬إن ََّما َس أ� ْل ُت ُه‬
‫ون َك َف ٖني‪َ .‬ق َال َس ْه ٌل‪َ :‬ف َكان َْت َك َف َنهُ‪َ .‬ر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِريُّ‬ ‫ِل َت ُك َ‬
‫‪23‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 23‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:55‬‬

 569. Sehl b. Sa’d (ra) anlatıyor:
Bir kadın Resûlullah’a giysi getirdi.
-Bunu kendi elimle size giydirmek için dokudum, dedi. (Bunun üzerine)
Peygamber onu aldı, çünkü ona ihtiyacı vardı. Onu (belinden aşağı)
sarındı ve yanımıza çıktı. Ashâbdan biri:
–Ne güzel giysi imiş, bana verir misiniz, dedi. Resûlullah :
–Olur, buyurdu ve bir müddet oturduktan sonra evine gitti, o kumaşı dürüp,
adama gönderdi. Sahâbîler adama:
–İyi yapmadın, Peygamber’in , ona ihtiyacı vardı ve o yüzden sarınmıştı.
Hz. Peygamber’in kendisinden bir şey isteyeni boş çevirmediğini bildiğin
hâlde ondan giysisini istedin, diyerek çıkıştılar. Adam:
-Vallahi ben onu giyinmek için değil, kendime kefen yapmak için istedim,
dedi. Sehl’in dediğine göre o kumaş, o adamın kefeni olmuş.
(B2093 Buhârî, Büyû’, 31)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫وسى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-570
‫ أ� ْو َق َّل َط َعا ُم ِع َيا ِل ِه ْم‬،‫ «�ِإ َّن ْال أ� ْش َع ِر ٖ ّي َين �ِإ َذا أ� ْر َم ُلوا ِفي ا ْل َغ ْز ِو‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ ُث َّم ا ْق َت َس ُمو ُه َب ْي َن ُه ْم ٖفي‬،‫ َج َم ُعوا َما َك َان ِع ْن َدهُ م ٖفي َث ْو ٍب َو ِاح ٍد‬،‫ِب ْا َلم ٖدي َن ِة‬
.‫ِالسو َّي ِة َف ُه ْم ِم ٖ ّني َو أ�نَا ِم ْن ُه ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
َّ ‫�ِإنَا ٍء َو ِاح ٍد ب‬
570. Ebû Mûsâ’dan (ra) nakledildiğine göre,
Resûlullah şöyle buyurmuştur.
Eş’arîler, herhangi bir savaşta yiyecekleri bitmeye yüz tuttuğunda, yahut
Medine’de ailelerinin yiyecekleri azaldığında ellerinde olan bütün erzakı bir
yaygıda toplarlar, bir kapla eşit olarak aralarında paylaşırlar. Onlar benden,
ben de onlardanım.
(B2486 Buhârî, Şirket, 1; M6408 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 167)

24

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 24 21.5.2015 14:41:55

 İyilikte Yarışmak
َ ‫ َو ٖفي ٰذ ِل َك َف ْل َي َت َنا َف ِس ا ْل ُم َت َنا ِف ُس‬
‫ون‬
(Onun içiminin sonu bir misktir, ağızda misk gibi koku bırakır). İşte yarışanlar,
bunun için yarışsınlar.
(Mutaffifîn, 83/26)

َ ‫ َوعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-571

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬
:‫ َف َق َال ِل ْل ُغل َا ِم‬، ُ‫ َوعَ ْن َي َسا ِر ٖه ْال أ� ْش َياخ‬،‫ َفشَ ِر َب ِمن ُه َوعَ ْن َي ٖمي ِن ٖه ُغل َا ٌم‬،‫اب‬ ٍ ‫أ� ِت َي ِبشَ َر‬
‫ول ال ّّٰل ِه َلا أ�و ِث ُر ِب َن ٖص ٖيبي‬ َ ‫ َلا َوال ّّٰل ِه َيا َر ُس‬:‫« أ� َت أ�ْ َذ ُن ٖلي أ� ْن أ�عْ طِ َي ٰه ُؤ َلاءِ؟ َف َق َال ا ْل ُغل َا ُم‬
ُ ‫ َف َت َّل ُه َر ُس‬،‫ِم ْن َك أ� َحد ًا‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َي ِد ِه‬
571. Sehl b. Sa’d (ra) anlatıyor:
Resûlullah’a içecek bir şey getirilmişti, ondan içti. (Bu sırada) sağında bir
genç ve solunda da ihtiyarlar oturuyordu. Resûlullah gence, (elindeki
içecek kabını göstererek):
-Bunu büyüklere verebilir miyim, diye sordu. Genç:
-Hayır, vallahi olmaz yâ Resûlallah; sizin peşinizden aynı kaptan
içme imtiyazını kimseye veremem, dedi. Peygamber de kabı
delikanlının eline verdi.2
(B2451 Buhârî, Mezâlim, 12; M5292 Müslim, Eşribe, 127)

2
Hadiste sözü edilen genç İbn Abbâs’tır.

25

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 25 21.5.2015 14:41:55

 ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬-572
َّ ‫وب عَ َل ْي ِه‬
‫ َفخَ َّر‬،‫السل َا ُم َيغ َت ِس ُل عُ ْر َيانًا‬ ُ ‫ « َب ْي َنا أ� ُّي‬:‫َو َس َّلم َق َال‬
،‫وب َي ِْحثي ٖفي َث ْو ِب ِه‬ ُ ‫ َف َج َع َل أ� ُّي‬،‫عَ َل ْي ِه ِر ْج ُل َج َرا ٍد ِم ْن َذهَ ٍب‬
،‫عما َت َرى؟‬ َّ ‫ أ� َل ْم أ� ُك ْن أ� ْغ َن ْي ُت َك‬،‫وب‬
ُ ‫ َيا أ� ُّي‬:‫َف َنادَا ُه َر ُّب ُه عَ َّز َو َج َّل‬
. ُّ‫ َولٰ ِك ْن َلا ِغ َنى ٖبي عَ ْن َب َر َك ِت َك» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫ َب َلى َو ِع َّز ِت َك‬:‫َق َال‬
572. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Bir gün Eyyûb (as) çıplak vaziyette yıkanırken altın (sarısı) çekirgeler
üzerine serpildi. Eyyûb (as) elbisesini açarak onları toplamaya çalıştı.
Bunun üzerine Allah Teâlâ:
-Ey Eyyûb, ben sana bu gördüklerinden daha fazlasını vermedim mi,
diye seslendi. Eyyûb (as):
-Şanına yemin olsun ki, evet verdin, ancak senin (lütuf ve) bereketinden
müstağni değilim, dedi.
(B279 Buhârî, Gusül, 20)

26

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 26 21.5.2015 14:41:55

 Helâl Kazanıp Helâl
Yolda Harcamak
‫ َف أ� َّما َم ْن أ�عْ ٰطى َوات َّٰقى * َو َص َّد َق بِا ْل ُح ْس ٰنى * َف َس ُن َي ِّس ُر ُه ِل ْل ُي ْسرٰى‬
Onun için kim (elinde bulunandan) verir, Allah’a karşı gelmekten
sakınır ve en güzel sözü (kelime-i tevhidi) tasdik ederse, biz onu
en kolay olana kolayca iletiriz.
(Leyl, 92/5-7)

‫ َو َس ُي َج َّن ُب َها ْال أ�ت ْٰقى * ا َّل ٖذي ُي ْؤ ٖتي َما َل ُه َي َت َز ّٰكى * َو َما ِل أ� َح ٍد ِع َند ُه ِم ْن ِن ْع َم ٍة‬
‫ت ُْج ٰزى * �ِإ َّلا ا ْب ِت َغاء َو ْج ِه َر ِّب ِه ْال أ�عْ ٰلى * َو َل َس ْو َف َي ْر ٰضى‬
Temizlenmek için malını hayra veren en muttaki (Allah’a karşı gelmekten
en çok sakınan) kimse o ateşten uzak tutulacaktır. Yüce Rabbinin rızasını
istemekten başka onun nezdinde hiçbir kimseye ait şükranla karşılanacak
nimet yoktur ve o (buna kavuşarak) hoşnut olacaktır.
(Leyl, 92/17-21)

27

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 27 21.5.2015 14:41:55

 ‫ات َف ِن ِع َّما ِه َي َو�ِإ ْن ت ُْخ ُفوهَ ا َو ُت ْؤ ُتوهَ ا ا ْل ُف َق َرا َء َف ُه َو خَ ْي ٌر‬ ِ ‫الص َد َق‬َّ ‫�ِإ ْن ُت ْب ُدوا‬
‫ون خَ ٖبي ٌر‬ َ ‫َل ُك ْم َو ُي َك ِّف ُر عَ ْن ُك ْم ِم ْن َس ِّيئَا ِت ُك ْم َوال ّّٰل ُه ب َِما َت ْع َم ُل‬
Sadakaları açıktan verirseniz ne güzel! Fakat onları gizlice fakirlere verirseniz
bu, sizin için daha hayırlıdır ve günahlarınızdan bir kısmına da kefâret olur.
Allah yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır.
(Bakara, 2/271)

َ ‫ َل ْن َت َنا ُلوا ا ْل ِب َّر َح ّٰتى ُت ْن ِف ُقوا ِم َّما ت ُِح ُّب‬

‫ون َو َما ُت ْن ِف ُقوا ِم ْن َش ْي ٍء َف ِإ� َّن ال ّّٰل َه ِب ٖه عَ ٖل ٌيم‬
Sevdiğiniz şeylerden Allah yolunda harcamadıkça iyiliğe asla erişemezsiniz.
Her ne harcarsanız Allah onu bilir.
(Âl-i İmrân, 3/92)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-573
ً ‫ َر ُج ٌل �آتَا ُه ال ّّٰل ُه َم‬:‫«لا َح َس َد �ِإ َّلا ِفي ا ْث َن َت ْي ِن‬
‫ َف َس َّل َط ُه عَ َلى‬،‫الا‬ َ :‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬
‫ َو َر ُج ٌل �آتَا ُه ال ّّٰل ُه ِح ْك َم ًة ُف ُه َو َي ْق ٖضي ب َِها َو ُي َع ِّل ُم َها» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫هَ َل َك ِت ٖه ِفي ا ْل َح ِّق‬
573. Abdullah b. Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Ancak şu iki kişiye gıpta edilir: Allah’ın kendisine mal verip de onu Hak
yolunda harcamaya muvaffak kıldığı kimse ile Allah’ın kendisine ilim ve
hikmet ihsan ettiği, onunla hükmedip, onu öğreten kimsedir.
(B73 Buhârî, İlim, 15; M1896 Müslim, Müsâfirîn, 268)

28

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 28 21.5.2015 14:41:55

 ‫‪َ -574‬وعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬
‫َق َال‪َ :‬‬
‫«لا َح َس َد �ِإ َّلا ِفي ا ْث َن َت ْي ِن‪َ :‬ر ُج ٌل �آ َتَا ُه ال ّّٰل ُه ا ْل ُق ْر�آ َن‪َ ،‬ف ُه َو َي ُقو ُم ِب ٖه‬
‫الا‪َ ،‬ف ُه َو ُي ْن ِف ُق ُه �آنَا َء ال َّل ْي ِل َو�آنَا َء‬ ‫�آ َنَا َء ال َّل ْي ِل َو�آنَا َء ال َّن َها ِر‪َ .‬و َر ُج ٌل �آتَا ُه ال ّّٰل ُه َم ً‬
‫ال َّن َها ِر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
‫‪574. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Hz. Peygamber‬‬ ‫‪şöyle buyurmuştur:‬‬
‫‪Yalnız şu iki kişiye gıpta edilir: Birisi, Kur’an öğrenip gece gündüz onunla‬‬
‫‪amel eden kimse; diğeri de, Allah’ın kendisine verdiği malı gece gündüz Allah‬‬
‫‪yolunda harcayan kimse.‬‬
‫)‪(M1894 Müslim, Müsâfirîn, 266; B7529 Buhârî, Tevhîd, 45‬‬

‫‪َ -575‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُف َق َرا َء ا ْل ُم َهاجِ ر َين أ� َت ْوا َر ُس َ‬

‫ول ال ّّٰل ِه‬ ‫ٖ‬
‫ات ا ْل ُع َلى‬ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ف َقا ُلوا‪َ :‬ذهَ َب أ�هْ ُل ُّ‬
‫الد ُثو ِر ب َّ‬
‫ِالد َر َج ِ‬
‫ون َك َما ن َُص ٖ ّلي‪،‬‬ ‫َوال َّن ٖع ِيم ا ْل ُم ٖق ِيم‪َ .‬ف َق َال‪« :‬و َما َذ َاك؟» َف َقا ُلوا‪ُ :‬ي َص ُّل َ‬
‫ون َو َلا َن ْع ِت ُق‬
‫ون َو َلا َن َت َص َّد ُق‪َ ،‬و َي ْع ِت ُق َ‬
‫ون َك َما ن َُصو ُم‪َ ،‬و َي َت َص َّد ُق َ‬
‫َو َي ُصو ُم َ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‪ « :‬أ� َفل َا أ�عَ ِّل ُم ُك ْم َش ْيئ ًا‬
‫َف َق َال َر ُس ُ‬
‫ون‬ ‫ون ِب ٖه َم ْن َب ْع َد ُك ْم َو َلا َي ُك ُ‬ ‫ون ِب ٖه َم ْن س َب َق ُك ْم‪َ ،‬وت َْس ِب ُق َ‬ ‫ت ُْد ِر ُك َ‬
‫أ� َح ٌد أ� ْف َض َل ِم ْن ُك ْم �ِإ َّلا َم ْن َص َن َع ِمث َْل َما َص َن ْع ُت ْم؟» َقا ُلوا‪َ :‬ب َلى‬
‫ون َوت َُك ِّب ُر َ‬
‫ون‪ُ ،‬د ُب َر ُك ِّل‬ ‫ون‪َ ،‬وت َْح َم ُد َ‬ ‫ول ال ّّٰل ِه‪َ ،‬ق َال‪« :‬ت َُس ِّب ُح َ‬ ‫َيا َر ُس َ‬
‫َصل َا ٍة َثل َاث ًا َو َثل َا ٖث َين َم َّر ًة» َف َر َج َع ُف َق َرا ُء ا ْل ُم َهاجِ ٖر َين �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬
‫‪29‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 29‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:55‬‬

 ،‫سم َع �ِإخْ َوا ُن َنا أ�هْ ُل ْال أ�م َوالِ ب َِما َف َع ْل َنا‬
َِ :‫ َف َقا ُلوا‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬
‫«ذ ِل َك َف ْض ُل ال ّّٰل ِه‬ ٰ :‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬ُ ‫َف َف َع ُلوا ِم ْث َلهُ؟ َف َق َال َر ُس‬
.‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ ِر َوا َي ِة ُم ْس ِل ٍم‬،‫ُي ْؤ ٖتي ِه َم ْن َيشَ ا ُء» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
575. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Muhacirlerin yoksullarından bazıları bir gün Allah Resûlü’ne gelip:
-Zenginler üstün dereceleri ve ebedî nimetleri (elde edip) götürdüler,
dediler. Peygamber :
–Ne yaptılar (da götürdüler), deyince;
–Onlar da bizim gibi namaz kılıyor, bizim gibi oruç tutuyor, fazla olarak
da sadaka veriyorlar; biz ise veremiyoruz. Onlar köle azat ediyorlar, biz
yapamıyoruz, dediler. Bunun üzerine Resûlullah :
–Sizden öncekilerin mertebelerine ulaşabileceğiniz, sonrakileri geçeceğiniz
ve sizin yaptıklarınızı yapmadıkları sürece kimsenin sizden daha faziletli
olamayacağı bir şeyi öğreteyim mi size, buyurdu. Onlar da:
–Evet, öğretin yâ Resûlallah, dediler. Resûlullah :
–Her namazın sonunda otuz üçer kere sübhânallâh, elhamdülillâh ve Allâhü
ekber, deyin, buyurdu. Bir müddet sonra fakir muhacirler tekrar gelerek:
–Zengin kardeşlerimiz bizim yaptıklarımızı işittiler, onlar da bizim gibi
yapmaya başladılar, dediler. Bunun üzerine Resûlullah :
–Bu, Allah’ın bir lütfudur ve onu dilediğine verir, buyurdu.
(M1347 Müslim, Mesâcid, 142; B843 Buhârî, Ezân, 155)

30

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 30 21.5.2015 14:41:55

 Ölümü Hatırlamak
‫ك ُّل َن ْف ٍس َذ�آ ِئ َق ُة ا ْل َم ْو ِت َو�ِإن ََّما ُت َو َّف ْو َن أ� ُجو َر ُك ْم َي ْو َم ا ْل ِقي َٰم ِة َف َم ْن ز ُْح ِز َح‬
ُ
‫الد ْن َي آ� �ِإ َّلا َم َتاعُ ا ْل ُغ ُرو ِر‬
ُّ ‫عَ ِن ال َّنا ِر َو أ�دْ ِخ َل ا ْل َج َّن َة َف َق ْد َفا َز َو َما ا ْل َحي ٰو ُة‬
Her canlı ölümü tadacaktır. Ancak kıyamet günü yaptıklarınızın karşılığı
size tastamam verilecektir. Kim cehennemden uzaklaştırılıp cennete
sokulursa gerçekten kurtuluşa ermiştir. Dünya hayatı, aldatıcı metadan
başka bir şey değildir.
(Âl-i İmrân, 3/185)

ُ ‫ َو َما ت َْد ٖرى َن ْف ٌس َما َذا ت َْك ِس ُب َغد ًا َو َما ت َْد ٖرى َن ْف ٌس ِب أ�يِّ أ� ْر ٍض ت َُم‬
‫وت‬
...Hiç kimse yarın ne kazanacağını bilemez.
Hiç kimse nerede öleceğini de bilemez...
(Lokmân, 31/34)

َ ‫ َف ِإ� َذا َج آ� َء أ� َج ُل ُه ْم َلا َي ْس َت أْ� ِخ ُر‬

َ ‫ون َساعَ ًة َو َلا َي ْس َت ْق ِد ُم‬
‫ون‬
...Ecelleri geldiği zaman ise ne bir ân geri kalabilirler, ne de öne geçebilirler.
(Nahl, 16/61)

31

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 31 21.5.2015 14:41:55

 ‫ي آ� َا ُّي َها ا َّل ِذ َين َا َم ُنوا َلا ُت ْل ِه ُك ْم َا ْم َوا ُل ُك ْم َول آ� َا ْو َلاد ُُك ْم عَ ْن ِذ ْك ِر ال َّل ِه َو َم ْن‬
‫ون * َو َا ْن ِف ُقوا ِم ْن َما َر َز ْق َن ُاك ْم ِم ْن َق ْب ِل َا ْن‬ َ ‫هُ ُم ا ْلخَ ِاس ُر‬ ‫َي ْف َع ْل َذ ِل َك‬
‫يب َف َا َّص َّد َق‬ ٍ ‫ول َر ِّب َل ْول آ� َاخَّ ْر َت ِنى اِ َلى َا َج ٍل َق ِر‬ َ ‫َي أْ� ِت َى َا َح َد ُك ُم ا ْل َم ْو ُت َف َي ُق‬
‫الصا ِل ِح َين * َو َل ْن ُيؤَخِّ َر ال َّل ُه َن ْف ًسا اِ َذا َجا َء َا َج ُل َها َوال َّل ُه خَ بِي ٌر ب َِما‬
َّ ‫َو َا ُك ْن ِم َن‬
‫ون‬ َ ‫َت ْع َم ُل‬
Ey iman edenler! Mallarınız ve evlatlarınız sizi, Allah’ı zikretmekten alıkoymasın.
Her kim bunu yaparsa, işte onlar ziyana uğrayanların ta kendileridir. Herhangi
birinize ölüm gelip de, “Ey Rabbim! Beni yakın bir zamana kadar geciktirsen
de sadaka verip iyilerden olsam!” demeden önce, size rızık olarak verdiğimiz
şeylerden Allah yolunda harcayın. Allah, eceli geldiğinde hiçbir kimseyi asla
ertelemez. Allah bütün yaptıklarınızdan haberdardır.
(Münâfikûn, 63/ 9-11)

‫أ�عْ َم ُل َصا ِلح ًا‬ * ِ‫ح ّٰتى �ِإ َذا َج آ� َء أ� َح َدهُ ُم ا ْل َم ْو ُت َق َال َر ِّب ا ْرجِ ُعون‬ َ
َ ‫ٖف َيما َت َر ْك ُت َك َّلا �ِإن ََّها َك ِل َم ٌة هُ َو َق آ� ِئ ُل َها َو ِمن َو َر�آ ِئ ِهم َب ْرزَخٌ �ِإلٰى َي ْو ِم ُي ْب َعث‬
* ‫ُون‬
‫ون * َف َم ْن َث ُق َل ْت‬َ ‫اب َب ْي َن ُه ْم َي ْو َم ِئ ٍذ َو َلا َي َت َس آ� َء ُل‬
َ ‫الصو ِر َف َل آ� أ�ن َْس‬
ُّ ‫َف ِإ� َذا ُنفِخَ ِفي‬
‫ا َّل ٖذ َين خَ ِس ُرو�آ‬ ‫ون * َو َم ْن خَ َّف ْت َم َو ٖازي ُن ُه‬ َ ‫هُ ُم ا ْل ُم ْف ِل ُح‬ ‫َم َو ٖازي ُن ُه‬
َ ‫ون * َت ْل َف ُح ُو ُجوهَ ُه ُم ال َّنا ُر َوهُ ْم ٖف َيها َكا ِل ُح‬
* ‫ون‬ َ ‫أ� ْن ُف َس ُه ْم ٖفي َج َه َّن َم خَ ا ِل ُد‬
‫ون‬ َ ‫أ� َل ْم ت َُك ْن �آ َيا ٖتي ُت ْت ٰلى عَ َل ْي ُك ْم َف ُك ْن ُت ْم ب َِها ت َُك ِّذ ُب‬
Nihayet onlardan birine ölüm gelince, “Rabbim! Beni dünyaya geri gönderiniz
ki, terk ettiğim dünyada salih bir amel yapayım” der. Hayır! Bu, sadece onun
söylediği (boş) bir sözden ibarettir. Onların arkasında, tekrar dirilecekleri güne

32

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 32 21.5.2015 14:41:55

 kadar (devam edecek, dönmelerine engel) bir perde (berzah) vardır. Sûr’a
üfürüldüğü zaman, (işte) o gün ne aralarında soy-sop yakınlığı kalacak, ne
de birbirlerini arayıp soracaklardır. Artık kimin tartıları ağır gelirse, işte onlar
kurtuluşa erenlerin ta kendileridir. Kimlerin de tartıları hafif gelirse, işte onlar
da kendilerini ziyana uğratanların ta kendileridir. Onlar cehennemde ebedî
kalacaklardır. Ateş yüzlerini yalar ve onlar orada sırıtır kalırlar. Allah, “Âyetlerim
size okunuyordu da siz onları yalanlıyordunuz, değil mi?” der.
(Mü’minûn, 23/99-105)

‫ َق َال َك ْم َل ِب ْث ُت ْم ِفي ْال أ� ْر ِض عَ َد َد ِس ٖن َين * َقا ُلوا َل ِب ْث َنا َي ْو ًما أ� ْو َب ْع َض َي ْو ٍم‬

‫ون * أ� َف َح ِس ْب ُت ْم‬ َ ‫َف ْاسئ َِل ا ْل َعا ٖ ّد َين * َق َال �ِإ ْن َل ِب ْث ُت ْم �ِإ َّلا َق ٖليل ًا َل ْو أ�ن َُّك ْم ُك ْن ُت ْم َت ْع َل ُم‬
‫ون‬ َ ‫أ�ن ََّما خَ َل ْق َن ُاك ْم عَ َبث ًا َو أ�ن َُّك ْم �ِإ َل ْي َنا َلا ُت ْر َج ُع‬
Allah, (inkârcılara) “Yeryüzünde kaç sene kaldınız?” diye sorar. Onlar, “Bir
gün, ya da bir günden daha az bir süre kaldık. Hesap tutanlara sor” derler.
Allah, şöyle der: “Çok az bir zaman kaldınız. Keşke bunu (daha önce) bilmiş
olsaydınız.” “Sizi boşuna yarattığımızı ve bize tekrar döndürülmeyeceğinizi mi
sandınız?”
(Mü’minûn, 23/112-115)

‫ أ� َل ْم َي أ�ْنِ ِل َّل ٖذ َين �آ َم ُنوا أ� ْن ت َْخشَ َع ُق ُلو ُب ُه ْم ِل ِذ ْك ِر ال ّّٰل ِه َو َما َن َز َل ِم َن ا ْل َح ِّق َو َلا‬
‫اب ِم ْن َق ْب ُل َف َط َال عَ َل ْي ِه ُم ْال أ� َم ُد َف َق َس ْت ُق ُلو ُب ُه ْم‬ َ ‫َي ُكونُوا َكا َّل ٖذ َين أ�وتُوا ا ْل ِك َت‬
َ ‫َو َك ٖثي ٌر ِم ْن ُه ْم َف ِاس ُق‬
‫ون‬
İman edenlerin Allah’ı zikretmekten ve inen haktan dolayı kalplerinin saygı
ile ürpermesinin zamanı gelmedi mi? Daha önce kendilerine kitap verilip de,
üzerinden uzun zaman geçen, böylece kalpleri katılaşanlar gibi olmasınlar.
Onların çoğu fâsık kimselerdir.
(Hadîd, 57/16)

33

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 33 21.5.2015 14:41:55

 ُ ‫ أ�خَ َذ َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-576
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
»‫يب أ�و عَ ا ِب ُر َس ٖب ٍيل‬ ٌ ‫الد ْن َيا َك أ�ن ََّك َغ ٖر‬
ُّ ‫«ك ْن ِفي‬ ُ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب َِم ْن ِك ٖبي َف َق َال‬
،‫الص َب َاح‬َّ ‫ َفل َا َت ْن َتظِ ِر‬،‫�ِإ َذا أ� ْم َس ْي َت‬:‫ول‬ُ ‫َو َك َان ا ْب ُن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َي ُق‬
‫ َو ِم ْن‬،‫ َوخُ ْذ ِم ْن ِص َّح ِت َك ِل َم َر ِض َك‬،‫ َفل َا َت ْن َتظِ ِر ا ْل َم َسا َء‬،‫َو�ِإ َذا أ� ْص َب ْح َت‬
. ُّ‫» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫َح َيا ِت َك ِل َم ْو ِت َك‬
576. İbn Ömer’in (ra) şöyle dediği rivayet edilmiştir:
Resûlullah omzumu tuttu ve “Dünyada bir garip veya
bir yolcu gibi yaşa.” dedi.
İbn Ömer, “Akşama ulaştığında sabahı bekleme, sabaha ulaştığında da
akşamı bekleme. Hastalığın için sıhhatinden ve ölümün için hayatından
istifade et (vaktini boş geçirme).” derdi.
(B6416 Buhârî, Rikâk, 3)

‫ « َما َح ُّق ا ْم ِري ٍء‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-577
ٌ‫يت َل ْي َل َت ْي ِن �ِإ َّلا َو َو ِص َّي ُت ُه َم ْك ُتو َب ٌة ِع ْن َد ُه» ُم َّت َفق‬
ُ ‫ َي ٖب‬،‫وصي ٖفي ِه‬ ٖ ‫ُم ْس ِل ٍم َل ُه َش ْي ٌء ُي‬
. ُّ‫ ٰه َذا َل ْف ُظ ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫عَ َل ْي ِه‬
‫ َما َم َّر ْت عَ َل َّي َل ْي َل ٌة‬:‫يت َثل َا َث َل َيالٍ » َق َال ا ْب ُن عُ َم َر‬ ُ ‫ « َي ٖب‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
.‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َق َال ٰذ ِل َك �ِإ َّلا َو ِع ْن ٖدي َو ِص َّي ِتي‬ َ ‫ُم ْن ُذ َس ِم ْع ُت َر ُس‬
577. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Allah Resûlü şöyle buyurmuştur:
Vasiyet edecek bir şeylere sahip olan Müslümanın, yanı başında yazılı vasiyeti
olmaksızın iki gece geçirmesi uygun değildir.
(B2738 Buhârî, Vesâyâ, 1; M4204 Müslim, Vasiyye, 4)

34

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 34 21.5.2015 14:41:55

 Müslim’in rivayetinde, “üç gece” şeklindedir.
İbn Ömer (ra), “Resûlullah’tan bu sözleri işittiğimden beri yanımda
vasiyetname olmaksızın bir gece dahi geçirmedim.” demiştir.
(M4207 Müslim, Vasiyye, 4)

‫ خَ َّط ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-578
‫ َف َب ْي َن َما هُ َو َك ٰذ ِل َك �ِإ ْذ َجا َء‬.ُ‫ « ٰه َذا ْال ِإ�ن َْس ُان َو ٰه َذا أ� َج ُله‬:‫خُ ُطوط ًا َف َق َال‬
. ُّ‫ا ْلخَ ُّط ْال أ� ْق َر ُب» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
578. Enes (ra) anlatıyor:
Peygamber (yere) birtakım çizgiler çizdi ve çizgileri göstererek “Bu insan3,
şu da onun eceli. İnsan, emellerinin peşinde koşarken en yakın olan (ölüm )
çizgi(si) karşısına çıkıverir.” buyurdu.
(B6418 Buhârî, Rikâk, 4)

‫ خَ َّط ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-579
‫ َوخَ َّط خُ َطط ًا‬،ُ‫ َوخَ َّط خَ ًّطا ِفي ا ْل َو َس ِط خَ ا ِرج ًا ِم ْنه‬،‫َو َس َّلم خَ ًّطا ُم َر َّبع ًا‬
:‫ َف َق َال‬،‫ِص َغار ًا �ِإ َلى ٰه َذا ا َّل ٖذي ِفي ا ْل َو َس ِط ِم ْن َجا ِن ِب ِه ا َّل ٖذي ِفي ا ْل َو َس ِط‬
‫ َو ٰه َذا أ� َج ُل ُه ُم ٖحيط ًا ِب ٖه أ� ْو َق ْد أ� َح َاط ِب ٖه َو ٰه َذا ا َّل ٖذي هُ َو‬،‫« ٰه َذا ْال ِإ�ن َْس ُان‬
‫ ن ََهشَ ُه‬،‫ َف ِإ� ْن أ�خْ َط أ� ُه ٰه َذا‬،‫اض‬ ُ ‫الص َغا ُر ْال أ�عْ َر‬
ِّ ‫خَ ا ِر ٌج أ� َم ُل ُه َوهَ ِذ ِه ا ْلخُ َط ُط‬
. ُّ‫ َو�ِإ ْن أ�خْ َط أ� ُه ٰه َذا ن ََهشَ ُه ٰه َذا» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬،‫ٰه َذا‬

3 Elimizdeki Buhârî metninde, Hz. Enes’ten gelen rivayetteki bu ifade “‫ ”هَ َذا ْال أ�م َُل‬şeklinde yer almaktadır. Bu farklı-
lık, Nevevî’nin kullandığı Buhârî nüshasının bizdekilerden farklı olmasından kaynaklanıyor olabilir.

35

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 35 21.5.2015 14:41:55

 579. İbn Mes’ûd (ra) anlatıyor:
Peygamber bir kare çizdi ve onun ortasından geçerek dışarı uzanan bir
çizgi; sonra karenin kenarından, ortadan dışarıya uzanan çizgiye gelecek şekilde
küçük çizgiler çizdi ve şöyle dedi: “Şu, insandır. Şu da onu kuşatan ecelidir. Bu
dışarı uzanan da emelidir. Şu küçük çizgiler de başına gelen musibetlerdir.
Bunlardan biri başına gelmezse diğeri gelir çatar. O da olmazsa bir başkası gelir.”
(B6417 Buhârî, Rikâk, 4)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-580

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
،‫ون �إ َّلا َف ْقر ًا ُم ْن ِس ًيا‬َ ‫ هَ ْل َت ْن َتظِ ُر‬،‫ « َبا ِد ُروا ب ِْال أ�عْ َمالِ َس ْبع ًا‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫ أ� ِو‬،‫ أ� ْو َم ْوت ًا ُم ْج ِهز ًا‬،‫ أ� ْو هَ َر ًما ُم َف ِّند ًا‬،‫ أ� ْو َم َرض ًا ُم ْف ِسد ًا‬،‫أ�و ِغ ًنى ُم ْط ِغ ًيا‬
‫» َر َوا ُه‬،‫الساعَ ُة أ�دْ هَ ى َو أ� َم ُّر؟‬ َّ ‫ أ� ِو‬،‫ َفشَ ُّر َغا ِئ ٍب ُي ْن َت َظ ُر‬،‫الد َّج َال‬
َّ ‫الساعَ َة َف‬ َّ
ٌ ‫ َح ِد‬:‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬
580. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Yedi şey gerçekleşmeden önce iyi işler yapmakta acele edin: Ne
bekliyorsunuz? Her şeyi unutturan yoksulluğu mu, azdırıp saptıran zenginliği
mi, sıhhati bozan hastalığı mı, bunaklaştıran ihtiyarlığı mı, ansızın geliveren
ölümü mü, görünmez beklenenlerin en şerlisi olan Deccâl’i mi? Yoksa
kıyameti mi? Ki kıyamet (hepsinden) daha dehşetli ve daha acıdır.
(T2306 Tirmizî, Zühd, 3)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-581

‫ « أ� ْك ِث ُروا ِم ْن ِذ ْك ِر‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ِد‬:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.‫ات» َي ْع ِني ا ْل َم ْو َت‬
ِ ‫هَ ا ِذ ِم ال َّل َّذ‬
581. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ağız tadını bozan ölümü çok hatırlayın, buyurmuştur.
(T2307 Tirmizî, Zühd, 4)

36

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 36 21.5.2015 14:41:55

 ُ ‫ َك َان َر ُس‬:ُ‫ َوعَ ْن أ� َب ِّي ْب ِن َك ْع ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-582
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َجا َء ِت‬،َ‫اس ْاذ ُك ُروا ال ّّٰله‬ ُ ‫ « َي آ� أ� ُّي َها ال َّن‬:‫ َقا َم َف َق َال‬،‫َو َس َّل َم �ِإ َذا َذهَ َب ُث ُل ُث ال َّل ْي ِل‬
:‫ جا َء ا ْل َم ْو ُت ب َِما ٖفي ِه» ُق ْل ُت‬،‫ َجا َء ا ْل َم ْو ُت ب َِما ٖفي ِه‬،‫ال َّراجِ َف ُة َت ْت َب ُع َها ال َّرا ِد َف ُة‬
:‫ َف َك ْم أ� ْج َع ُل َل َك ِم ْن َصل َا ٖتي؟ َق َال‬،‫الصلا َة عَ َل ْي َك‬ َّ ‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ ٖنّي أ� ْك ِث ُر‬َ ‫َيا َر ُس‬
:‫دْت َف ُه َو خَ ْي ٌر َل َك» ُق ْل ُت‬ َ ‫ َف ِإ� ْن ِز‬،‫ « َما ِشئ َْت‬:‫« َما ِشئ َْت» ُق ْل ُت ال ُّر ْب ُع؟ َق َال‬
:‫ َفال ُّث ُل َث ْي ِن؟ َق َال‬:‫دْت َف ُه َو خَ ْي ٌر َل َك» ُق ْل ُت‬
َ ‫ ف ِإ� ْن ِز‬،‫َفال ِّن ْص ُف؟ َق َال « َما ِشئ َْت‬
:‫ أ� ْج َع ُل َل َك َصل َا ٖتي ُك َّل َها؟ َق َال‬:‫دْت َف ُه َو خَ ْي ٌر َل َك» ُق ْل ُت‬ َ ‫ َف ِإ� ْن ِز‬،‫« َما ِشئ َْت‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َو ُي ْغ َف ُر َل َك َذ ْن ُب َك» َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال َح ِد‬،‫�إذ ًا ت ُْك ٰفي هَ َّم َك‬
582. Übey b. Ka’b (ra) anlatıyor:
Resûlullah gecenin üçte biri geçince uyanıp kalktı ve şöyle dedi:
–Ey insanlar, Allah’ı zikredin. Yeri göğü savuran şiddetli bir sarsıntı vuku
bulacak, bunu ikincisi takip edecek ve ölüm öyle şiddetli gelecek, öyle
şiddetli gelecek ki! Bunun üzerine ben:
–Ey Allah’ın Resûlü! Ben sana çok salâvat getirmek istiyorum. (Gece namaza
ayıracağım vaktin ne kadarında) sana salâvat getireyim, diye sordum.
–İstediğin kadar, buyurdu. Ben:
–Dörtte biri yeter mi, dedim. Peygamber :
–İstediğin kadar, fakat artırman senin için daha hayırlıdır, buyurdu. Ben:
–Yarısına ne dersiniz, dedim. O:
–İstediğin kadar yap; ancak artırman senin için daha hayırlı olur, diye tekrarladı.
–Üçte ikisi kâfi midir, dedim. Bu defa:
–İstediğin kadar yap; fakat artırman daha hayırlıdır, dedi.
–(Gece namazına ayıracağım vaktin) hepsini sana salâvat getirmeye
ayırayım mı? deyince:
–İşte o zaman Allah senin sıkıntılarını giderir ve günahlarını bağışlar, buyurdu.
(T2457 Tirmizî, Sıfatü’l-kıyâme, 23)

37

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 37 21.5.2015 14:41:55

 Kabir Ziyareti
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ عَ ْن ُب َر ْي َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-583
.‫«ك ْن ُت ن ََه ْي ُت ُك ْم عَ ْن ِز َيا َر ِة ال ُق ُبو ِر َف ُزو ُروهَ ا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ ُ :‫َو َس َّلم‬
.»‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة « َف َم ْن أ� َرا َد أ� ْن َي ُزو َر ا ْل ُق ُبو َر َف ْل َي ُز ْر َف ِإ�ن ََّها ت َُذ ِّك ُرنَا ْال آ� ِخ َر َة‬
583. Büreyde’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Size kabir ziyaretini yasaklamıştım; ama artık ziyaret edebilirsiniz.
(M2260 Müslim, Cenâiz, 106)

Başka bir rivayet ise şöyledir:

Kabirleri ziyaret etmek isteyen etsin. Zira kabir ziyareti bize, âhireti
hatırlatmaktadır.
(T1054 Tirmizî, Cenâiz, 60; D3235 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 75, 77)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-584

‫ َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ ُك َّل َما َك َان َل ْي َل ُت َها ِم ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َي ْخ ُر ُج ِم ْن �آ ِخ ِر‬،‫َو َس َّلم‬
‫ون‬َ ‫ َو أ�ت َُاك ْم َما ُتوعَ ُد‬،‫ « َا َّلسلا ُم عَ َل ْي ُك ْم دَا َر َق ْو ٍم ُم ْؤ ِم ٖن َين‬:‫ول‬ ُ ‫ َف َي ُق‬،‫ال َّل ْي ِل �ِإ َلى ا ْل َب ٖق ِيع‬
َ ‫ َو�ِإنَّا �ِإ ْن َشا َء ال ّّٰل ُه ب ُِك ْم َلا ِح ُق‬،‫ون‬
»‫ ال ّّٰل ُه َّم ْاغ ِف ْر ِل أ�هْ ِل َب ٖق ِيع ا ْل َغ ْر َق ِد‬،‫ون‬ َ ‫َغد ًا ُم َؤ َّج ُل‬
.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
584. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre, Resûlullah onun yanında
olduğu her gece, gecenin sonuna doğru (Medine’nin kabristanlığı olan)

38

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 38 21.5.2015 14:41:56

 Bakî’ye gider ve şöyle derdi:
Selâm size ey müminler diyarının sakinleri! Bir gün geleceği vaat olunan şey
(ölüm) size geldi. İnşallah biz de size katılacağız. Allah’ım, Ğargat ağaçlarının
bulunduğu Bakî’ mezarlığındakileri bağışla!
(M2255 Müslim, Cenâiz, 102)

‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن ُب َر ْي َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-585
‫ « َا َّلسل َا ُم عَ َل ُيك ْم أ�هْ َل‬:‫ول َقا ِئ ُل ُه ْم‬َ ‫ُي َع ِّل ُم ُه ْم �ِإ َذا خَ َر ُجوا �ِإ َلى ا ْل َمقا ِب ِر أ� ْن َي ُق‬
‫ أ� ْس أ� ُل ال ّّٰل َه‬،‫ون‬ َ ‫الد َيا ِر ِم َن ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين َوا ْل ُم ْس ِل ٖم َين َو�ِإنَّا �ِإ ْن َشا َء ال ّّٰل ُه ب ُِك ْم َلا ِح ُق‬
ِّ
.‫َل َنا َو َل ُك ُم ا ْل َعا ِف َي َة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
585. Büreyde’den (ra) rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber ashâbına,
kabir ziyaretine gittiklerinde şöyle demelerini tavsiye ederdi:
“es-Selâmü aleyküm ehle’d-diyâri mine’l-mü’minîne ve’l-müslimîn ve innâ
inşâallâhu biküm lâhikûn, es’elü’llâhe lenâ ve lekümü’l-âfiye
(Bu diyarın Mümin ve müslüman sakinleri! Selâm olsun sizlere. Bizler de inşallah
size katılacağız. Bizim için de, sizin için de Allah’tan afiyet dilerim)”.
(M2257 Müslim, Cenâiz, 104)

ُ ‫ َم َّر َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-586
‫ « َا َّلسلا ُم عَ َل ْي ُك ْم َيا أ�هْ َل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّلم ِب ُق ُبو ٍر بِا ْل َم ٖدي َن ِة َف أ� ْق َب َل عَ َل ْي ِه ْم ِب َو ْج ِه ٖه َف َق َال‬
:‫ أ� ْن ُت ْم َس َل ُف َنا َون َْح ُن ب ِْال أ� َث ِر» َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال‬،‫ َي ْغ ِف ُر ال ّّٰل ُه َل َنا َو َل ُك ْم‬،‫ا ْل ُق ُبو ِر‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن‬
586. İbn Abbâs (ra) anlatıyor:
Resûlullah Medine’de bir kabristana uğradı ve yüzünü onlara dönerek
şöyle dedi: “Ey bu kabirlerde yatanlar! Size selâm olsun. Allah, sizi de, bizi de
bağışlasın. Siz, bizden önce gittiniz. Biz de peşinizden geleceğiz.”
(T1053 Tirmizî, Cenâiz, 59)

39

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 39 21.5.2015 14:41:56

 Ölümü Temenni
Etmemek
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬ َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-587
َ :‫َق َال‬
‫ َو�ِإ َّما ُم ٖسيئ ًا‬،ُ‫ َف َل َع َّل ُه َي ْزدَاد‬،‫«لا َي َت َم َّنى أ� َح ُد ُك ُم ا ْل َم ْو َت �ِإ َّما ُم ْح ِس ًنا‬
. ُّ‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫َف َل َع َّل ُه َي ْس َت ْع ِت ُب» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
‫ َو َلا َي ْدعُ ِب ٖه ِم ْن َق ْب ِل أ� ْن‬،‫«لا َي َت َم َّن أ� َح ُد ُك ُم ا ْل َم ْو َت‬ َ :‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َق َال‬
َ ‫ �ِإ َّن ُه �ِإ َذا َم‬،ُ‫َي أ�ْ ِت َيه‬
.»‫ َو�ِإ َّن ُه َلا َي ٖز ُيد ا ْل ُم ْؤ ِم َن عُ ُم ُر ُه �ِإ َّلا خَ ْير ًا‬،ُ‫ات ا ْن َق َط َع عَ َم ُله‬
587. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Herhangi biriniz ölümü temenni etmesin. Zira o iyi bir kimse ise (yaşadıkça)
iyiliğini artırır; eğer kötü birisi ise, belki (pişman olur ve) Allah’ın rızasını
kazanmaya çalışır.
(B7235 Buhârî, Temennî, 6; M6814 Müslim, Zikir, 10)

Müslim’in Ebû Hüreyre’den diğer bir rivayetinde,

Allah Resûlü şöyle buyurmuştur:
Sizden biri, ölümü istemesin. Vakti gelmeden evvel ölmek için dua etmesin.
Zira ölünce ameli kesilir. Hâlbuki müminin hayatta kalması onun hayrını arttırır.
(M6819 Müslim, Zikir, 13)

40

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 40 21.5.2015 14:41:56

 ‫ َلا‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-588
‫ َال ّٰل ُه َّم أ� ْح ِي ٖني‬:‫ َف ْل َي ُق ْل‬،‫َي َت َم َّن َي َّن أ� َح ُد ُك ُم ا ْل َم ْو َت ِل ُض ٍّر أ� َصا َب ُه َف ِإ� ْن َك َان َلا ُب َّد َفا ِعل ًا‬
.‫ َو َت َو َّف ٖني �ِإ َذا َكان َِت ا ْل َو َفا ُة خَ ْير ًا ٖلي» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫َما َكان َِت ا ْل َح َيا ُة خَ ْير ًا ٖلي‬
588. Enes’ten (ra) nakledildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Sizden biri başına gelen beladan dolayı ölümü temenni etmesin. Eğer bunu
yapmak zorunda kalırsa şöyle desin: “Allah’ım, hayat benim için hayırlı olduğu
müddetçe beni yaşat, benim için ölüm hayırlı olduğu zaman ise, canımı al.”
(B5671 Buhârî, Merdâ, 19; M6814 Müslim, Zikir, 10)

‫اب ْب ِن ْال أ� َر ِّت َر ِض َي‬ ِ ‫ َدخَ ْل َنا عَ َلى خَ َّب‬:‫ َوعَ ْن َق ْي ِس ْب ِن أ� ٖبي َحا ِز ٍم َق َال‬-589
‫ �ِإ َّن أ� ْص َحا َب َنا ا َّل ٖذ َين َس َل ُفوا‬:‫ات َف َق َال‬ ٍ ‫ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َن ُعو ُد ُه َو َق ِد ْاك َت َوى َس ْب َع َك َّي‬
‫اب َو َل ْو َلا‬ َ ‫ َو�ِإنَّا أ� َص ْب َنا َما َلانَجِ ُد َل ُه َم ْو ِضع ًا �ِإ َّلا ال ُّت َر‬،‫الد ْن َيا‬
ُّ ‫ َو َل ْم َت ْن ُق ْص ُه ُم‬،‫َم َض ْوا‬
‫أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ن ََهانَا أ� ْن ن َْدعُ َو بِا ْل َم ْو ِت َل َدعَ ْو ُت ِب ٖه ُث َّم أ� َت ْي َنا ُه‬
‫ �ِإ َّن ا ْل ُم ْس ِل َم َل ُي ْؤ َج ُر ٖفي ُك ِّل َشي ٍء ُي ْن ِف ُق ُه‬:‫ َف َق َال‬،ُ‫َم َّر ًة أ�خْ َرى َوهُ َو َي ْب ٖني َحا ِئط ًا َله‬
ِ ‫�ِإ َّلا ٖفي َش ْي ٍء َي ْج َع ُل ُه ٖفي ٰه َذا ال ُّت َر‬
. ِّ‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ ِر َوا َي ِة ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫اب‬
589. Kays b. Ebû Hâzim anlatıyor:
Habbâb b. Eret (ra) hastalandığı vakit onu ziyarete gittik. Vücudunu yedi
yerinden dağla(t)mıştı. Şöyle dedi: “Eski dostlarımız gelip geçtiler. Dünya
onlardan hiçbir şey eksiltmedi. Biz ise sahip olduğumuz malları toprak/kerpiç
evlere harcadık. Eğer Peygamber ölümü istemekten bizi menetmemiş
olsaydı, ölmek için dua ederdim.”
(Ravi Kays b. Ebû Hâzim şu açıklamayı yapmıştır:)
Bir başka zaman onun yanına gittik. Gittiğimizde, duvar örüyordu. Bize şunları
söyledi: “Müslüman, şu (ev yapmak için) toprağa yatırdığı maldan başka,
(Allah için) harcadığı her şeyden sevap kazanır.”
(B5672 Buhârî, Merdâ, 19; M6817 Müslim, Zikir, 12)

41

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 41 21.5.2015 14:41:56

 ‫‪Günahlardan Korunmak‬‬
‫‪ve Şüpheli Şeylerden‬‬
‫)’‪Sakınmak (Vera‬‬

‫‪َ ‬وت َْح َس ُبو َن ُه هَ ِّي َنا َوهُ َو ِع ْن َد ال ّّٰل ِه عَ ٖظ ٌيم‪‬‬

‫‪...Ve bunu (iftirayı) önemsiz bir iş sanıyordunuz. Hâlbuki bu, Allah katında‬‬
‫‪büyük bir günahtır.‬‬
‫)‪(Nûr, 24/15‬‬

‫‪ِ�‬إ َّن َر َّب َك َلبِا ْل ِم ْر َصا ِد‪‬‬

‫‪Şüphesiz Rabbin, gözetlemededir.‬‬
‫)‪(Fecr, 89/14‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه‬‫عمانِ ْب ِن َب ٖشي ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس َ‬ ‫‪َ -590‬وعَ ِن ال ُّن َ‬
‫الحل َا َل َب ِّي ٌن‪َ ،‬و�ِإ َّن ا ْل َح َرا َم َب ِّي ٌن‪َ ،‬و َب ْي َن ُه َما‬
‫ول‪ِ�« :‬إ َّن َ‬ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َي ُق ُ‬
‫ات‪ْ ،‬اس َت ْب َر أ� ِل ٖدي ِن ٖه‬ ‫اس‪َ ،‬ف َم ِن ا َّت َقى الشُّ ُب َه ِ‬ ‫ات َلا َي ْع َل ُم ُه َّن َك ٖثي ٌر ِم َن ال َّن ِ‬‫ُمشْ َتب َِه ٌ‬
‫ات‪َ ،‬و َق َع ِفي ا ْل َحرا ِم‪َ ،‬كال َّر ٖاعي َي ْرعَ ى َح ْو َل‬ ‫َو ِع ْر ِض ِه‪َ ،‬و َم ْن َو َق َع ِفي الشُّ ُب َه ِ‬
‫وش ُك أ� ْن َي ْرت ََع ٖفي ِه‪ ،‬أ� َلا َو�ِإ َّن ِل ُك ِّل َم ِل ٍك ِح ًمى‪ ،‬أ� َلا َو�ِإ َّن ِح َمى ال ّّٰل ِه‬ ‫ا ْل ِح َمى ُي ِ‬
‫‪42‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 42‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:56‬‬

 ‫ َو�ِإ َذا‬،ُ‫ أ� َلا َو�ِإ َّن ِفي ا ْل َج َس ِد ُم ْض َغ ًة �ِإ َذا َص َل َح ْت َص َل َح ا ْل َج َس ُد ُك ُّله‬،ُ‫َم َحا ِر ُمه‬
‫ أ� َلا َو ِه َي ا ْل َق ْل ُب» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:ُ‫َف َس َد ْت َف َس َد ا ْل َج َس ُد ُك ُّله‬
590. Numân b. Beşîr’in (ra)
Resûlullah’tan şöyle dediğini işittiği nakledilmiştir:
Helâl bellidir, haram da bellidir. İkisinin arasında çoğu kimsenin bilmediği
şüpheli şeyler vardır. Kim bu şüpheli şeylerden sakınırsa dinini (inancını) ve
ırzını (iffetini, saygınlığını) korumuş olur. Şüpheli iş işleyenler, bir koruluk
etrafında davarlarını otlatan bir çobanın sürüsünün oraya dalması gibi, çok
sürmez harama düşer. Bilin ki, her hükümdarın bir korusu vardır. Unutmayın
ki, Allah’ın korusu da haram kıldığı şeylerdir. Şunu da bilin ki, bedende bir et
parçası vardır. O sağlıklı olursa bütün vücut sağlıklı olur. Eğer o bozulursa,
bütün vücut bozulur. Bilesiniz ki, bu et parçası, kalptir.
(M4094 Müslim, Müsâkât, 107; B52 Buhârî, Îmân, 39)

‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو َج َد ت َْم َر ًة ِفي‬-591
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫الص َد َق ِة ل أ� َك ْل ُت َها‬
َّ ‫ون ِم َن‬ َ ‫اف أ� ْن ت َُك‬ ُ َ‫ « َل ْو َلا أ� ٖ ّني أ�خ‬:‫ َف َق َال‬،‫الط ٖر ِيق‬
َّ
591. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber yolda (terk
edilmiş) bir hurma (salkımı) gördü ve:
Sadaka olma ihtimalinden çekinmeseydim, onu alır yerdim, buyurdu.4
(B2431 Buhârî, Lukata, 6; M2478 Müslim, Zekât, 164)

‫اس ْب ِن َس ْم َع َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ِ ‫ َوعَ ِن ال َّن َّو‬-592
‫ َو َك ِرهْ َت أ� ْن‬،‫سن ا ْلخُ ُل ِق َو ْال ِإ� ْث ُم َما َح َاك ٖفي َن ْف ِس َك‬ ُ ‫ « َا ْل ِب ُّر ُح‬:‫َو َس َّلم َق َال‬
.‫اس» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ ُ ‫َي َّط ِل َع عَ َل ْي ِه ال َّن‬
4
Muhtemelen sözü edilen hurma salkımı yol kenarına terk edilmiştir. Hz. Peygamber ziyan olmaması için ve
ashâbına da nimetleri zayi etmemek gerektiğini öğretmek için bu şekilde davranmış olmalıdır.

43

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 43 21.5.2015 14:41:56

 592. Nevvâs b. Sem’an’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
İyilik (birr) güzel ahlâktır. Günah ise vicdanını rahatsız eden ve insanların
bilmesini istemediğin şeydir, buyurdu.
(M1516, M1517 Müslim, Birr, 14-15)

َ ‫ أ� َت ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َواب َِص َة ْب ِن َم ْع َب ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-593

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
:‫ َف َق َال‬،‫ َن َع ْم‬:‫ «جِ ئ َْت ْتس أ� ُل عَ ِن ال ِب ِّر؟» ُق ْل ُت‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
،‫ َو ْاط َم أ� َّن �ِإ َل ْي ِه ا ْل َق ْل ُب‬،‫ َما ْاط َم أ�ن َّْت �ِإ َل ْي ِه ال َّن ْف ُس‬:‫ َا ْل ِب ُّر‬،‫«اِ ْس َت ْف ِت َق ْل َب َك‬
»‫اس َو أ� ْف َت ْو َك‬
ُ ‫ َو�ِإ ْن أ� ْف َت َاك ال َّن‬،‫الص ْد ِر‬َّ ‫َو ْال ِإ� ْث ُم َما َح َاك ِفي ال َّن ْف ِس َو َت َر َّد َد ِفي‬
َّ ‫ َو‬،‫ َر َوا ُه أ� ْح َم ُد‬،‫يث َح َس ٌن‬
.»‫الدا ِر ِم ُّي ٖفي « ُم ْس َن َد ْي ِه َما‬ ٌ ‫َح ٖد‬
593. Vâbisa b. Ma’bed (ra) anlatıyor:
Bir gün Resûlullah’a gelmiştim.
-İyiliğin (birr) ne demek olduğunu sormak için geldin değil mi, dedi.
-Evet yâ Resûlallah, dedim.
-İnsanlar fetva verse de sen kalbine danış. İyilik, kalbinin yattığı, gönlünün yatıştığı
şeydir. Günah ise seni rahatsız eden, kalbinin tereddüt ettiği şeydir, buyurdu.
(HM18164 İbn Hanbel, IV, 227; DM2561 Dârimî, Büyû’, 2)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ِس ْر َوعَ َة عُ ْق َب َة ْب ِن ا ْل َحا ِر ِث َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َت َز َّو َج‬-594

َ َ‫ا ْب َن ًة ِل أ� ٖبي �إِه‬
‫ �ِإ ٖنّي َق ْد أ� ْر َض ْع ُت عُ ْق َب َة‬:‫ َف أ� َت ْت ُه اِ ْم َر أ� ٌة َف َقا َل ْت‬،‫اب ْب ِن عَ ٖزي ٍز‬
‫َوا َّل ٖتي َق ْد َت َز َّو َج‬

44

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 44 21.5.2015 14:41:56

 ‫ َف َر ِك َب �ِإ َلى‬،‫ َما أ�عْ َل ُم أ�ن َِّك أ� ْر َض ْع ِت ٖني َو َلا أ�خْ َب ْر ِت ٖني‬:‫ َف َق َال َل َها عُ ْق َب ُة‬،‫ب َِها‬
ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،ُ‫ َف َس أ� َله‬،‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم بِا ْل َم ٖدي َن ِة‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬
‫» ف َفا َر َق َها عُ ْق َب ُة َو َنك َح ْت َز ْوج ًا‬،‫ َو َق ْد ٖق َيل؟‬،‫«ك ْي َف‬ َ :‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫َغ ْي َر ُه‬
594. Ebû Sirve’a Ukbe b. Hâris’ten nakledildiğine göre o, Ebû İhâb b. Azîz’in
kızı ile evlenmişti. Bir kadın geldi ve:
–Ben Ukbe’yi de, evlendiği kadını da emzirmiştim, dedi. Ukbe:
–Senin beni emzirdiğini bilmiyorum, bana şimdiye kadar da bunu
söylemedin, dedi ve hayvanına binerek Medine’ye kadar geldi,
Peygamber’e meselenin hükmünü sordu. Allah resûlü :
–Bu söylendikten sonra nasıl evli kalabilirsin, buyurdu. Bunun üzerine Ukbe
eşinden ayrıldı. Kadın da bir başkasıyla evlendi.
(B88 Buhârî, İlim, 26)

‫ َح ِف ْظ ُت ِم ْن‬:‫ َق َال‬،‫لي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

ٍّ َ‫ َوعَ ِن ا ْل َح َس ِن ْب ِن ع‬-595
‫ «دَعْ َما َي ٖري ُب َك �ِإ َلى َما َلا َي ٖري ُب َك» َر َوا ُه‬:‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬
595. Hasan b. Ali şöyle demiştir:
Ben Peygamber’in şu sözünü hafızamda tuttum: “Sana şüphe veren şeyi
bırak, şüphe vermeyene bak.”
(T2518 Tirmizî, Sıfatü’l-kıyâme, 60)

45

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 45 21.5.2015 14:41:56

 ‫الص ٖ ّد ِيق‬َّ ‫ َك َان ِل أ� ٖبي َب ْك ٍر‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-596
،‫كان أ� ُبو َب ْك ٍر َي ْأ� ُك ُل ِم ْن خَ َراجِ ِه‬ َ ‫َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه ُغلا ٌم ُي ْخ ِر ُج َل ُه ا ْل َخ َر َاج َو‬
‫ ت َْد ٖري َما ٰه َذا؟‬:‫ َف َق َال َل ُه ا ْل ُغل َا ُم‬،‫ َف أ� َك َل ِم ْن ُه أ� ُبو َب ْك ٍر‬،ٍ‫َف َجا َء َيو ًما ِبشَ ْيء‬
‫ ُك ْن ُت ت ََك َّه ْن ُت ِ ل ِإ�ن َْسانٍ ِفي ا ْل َجا ِه ِل َّي ِة َو َما‬:‫ َو َما هُ َو؟ َق َال‬:‫َف َق َال أ� ُبو َب ْك ٍر‬
‫ َف أ�عْ َطا ٖني ِل ٰذ ِل َك ٰه َذا ا َّل ٖذي أ� َك ْل َت‬،‫ َف َل ِق َي ٖني‬،ُ‫أ� ْح ِس ُن ا ْل َك َها َن َة �ِإ َّلا أ� ٖ ّني خَ َدعْ ُته‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫ َف أ�دْ خَ َل أ� ُبو َب ْك ٍر َي َد ُه َف َقا َء ُك َّل َش ْي ٍء ٖفي َب ْط ِن ِه‬،ُ‫ِم ْنه‬
596. Hz. Âişe (ra) anlatıyor:
Ebû Bekir es-Sıddîk’ın (ra) bir hizmetçisi vardı. Hizmetçi, kazancının bir kısmını
Ebû Bekir’e veriyordu. O da, onun verdiğinden yiyordu. Bir gün bu hizmetçi,
kazancından bir şeyler getirdi. Ebû Bekir de onu yedi. Hizmetçi:
–Bunun ne olduğunu biliyor musun, diye sordu. Ebû Bekir:
–Nedir, deyince:
–Câhiliye devrinde birinin falına baktım. (Oysa) fal bakmayı iyi bilmediğim
için onu aldatmıştım. Onunla karşılaştım, bana ücret olarak bu yediğin
şeyi verdi, dedi. Bunun üzerine Ebû Bekir parmağını boğazına soktu ve
midesindeki her şeyi çıkardı.
(B3842 Buhârî, Menâkıbü’l-ensâr, 26)

‫ َك َان َف َر َض‬،ُ‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ ِ ‫ َوعَ ْن نَا ِف ٍع أ� َّن عُ َم َر ْب ِن ا ْلخَ َّط‬-597

،‫ َو َف َر َض ِلا ْب ِن ٖه َثل َاث َة �آ َلا ٍف َوخَ ْم َس ِما َئ ٍة‬،‫ِل ْل ُم َهاجِ ٖر َين ْال أ� َّو ٖل َين أ�ر َب َع َة �آ َلا ٍف‬

46

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 46 21.5.2015 14:41:56

 ُ ‫ �ِإن ََّما هَ َاجر ِب ٖه أ� ُبو ُه َي ُق‬:‫ هُ َو ِم َن ا ْل ُم َهاجِ ر َين َف ِل َم َن َق ْص َتهُ؟ َف َق َال‬:ُ‫َف ٖق َيل َله‬
:‫ول‬ ٖ
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬. ‫َل ْي َس هُ َو َك َم ْن هَ َاج َر ِب َن ْف ِس ٖه‬
597. Nâfî’ anlatıyor:
Ömer b. Hattâb (ra) ilk muhacirlere dört biner dirhem maaş bağladı. Oğluna
ise üç bin beş yüz dirhem verdi. Kendisine:
–Oğlun da ilk muhacirlerden olduğu hâlde ona niçin eksik verdin, diye
sorulduğunda:
–O, babasıyla birlikte hicret etti. Dolayısıyla yalnız başına hicret edenlerle bir
tutulamaz, karşılığını verdi.
(B3912 Buhârî, Menâkıbü’l-ensâr, 45)

‫ َق َال‬.‫الص َحاب ِِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َّ ِّ‫الس ْع ِدي‬ َّ ‫ َوعَ ْن عَ طِ َّي َة ْب ِن عُ ْر َو َة‬-598
َ ‫«لا َي ْب ُلغُ ا ْل َع ْب ُد أ� ْن َي ُك‬
‫ون ِم َن ا ْل ُم َّت ٖق َين‬ ُ ‫َر ُس‬
َ ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
:‫  َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬. »‫الا َب أ� َس ِب ٖه َح َذر ًا ِم َّما ِب ٖه َب أ� ٌس‬
َ ‫َح ّٰتى َي َدعَ َم‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫َح ٖد‬
598. Sahâbî Atıyye b. Urve es-Sa’dî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Bir kul günaha girme endişesiyle, mahzurlu olmayan bazı şeylerden de
sakınmadıkça muttakilerden olamaz.
(T2451 Tirmizî, Sıfatü’l-kıyâme, 19)

47

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 47 21.5.2015 14:41:56

 İnsanlardan
Uzaklaşarak Tek Başına
Yaşamak (Uzlet)
‫ َف ِف ُّروا �ِإ َلى ال ّّٰل ِه �ِإ ٖنّي َل ُك ْم ِم ْن ُه ن َٖذي ٌر ُم ٖب ٌين‬
O hâlde Allah’a koşun. Şüphesiz ben, size O’nun katından gönderilmiş açık bir
uyarıcıyım.
(Zâriyât, 51/50)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬

‫ول ال ّّٰل ِه‬ ٍ ‫ َوعَ ْن َس ْع ِد ْب ِن أ� ٖبي َو َّق‬-599
»‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه ُي ِح ُّب ا ْل َع ْب َد ال َّت ِق َّي ا ْل َغ ِن َّي ا ْلخَ ِف َّى‬:‫ول‬ ُ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َي ُق‬
.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
599. Sa’d b. Ebû Vakkâs’ın (ra) işittiğine göre Allah Resûlü şöyle demiştir:
Allah, muttaki, (gönlü) zengin, kendi işiyle ve ibadetiyle meşgul olan kulunu sever.
(M7432 Müslim, Zühd, 11)

48

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 48 21.5.2015 14:41:56

 ِ ‫ َق َال َر ُج ٌل أ�يُّ ال َّن‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ِيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-600
‫اس‬
»‫ « ُم ْؤ ِم ٌن ُم َجا ِه ٌد ِب َن ْف ِس ٖه َو َما ِل ٖه ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬:‫ول ال ّّٰل ِه؟ َق َال‬
َ ‫أ� ْف َض ُل َيا َر ُس‬
ِ ‫ « ُث َّم َر ُج ٌل ُم ْع َت ِز ٌل ٖفي ِش ْع ٍب ِمن الشِّ َع‬:‫ ُث َّم َم ْن؟ َق َال‬:‫َق َال‬
.»ُ‫اب َي ْع ُب ُد َر َّبه‬
.‫اس ِم ْن َش ِّر ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
َ ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة « َي َّت ٖقي ال ّّٰل َه َو َي َدعُ ال َّن‬
600. Ebû Saîd el-Hudrî (ra) anlatıyor:
Bir adam:
–Yâ Resûlallah, insanlardan hangisi daha üstündür, diye sordu.Resûlullah :
–Canı ve malı ile Allah yolunda cihad eden mümin, dedi.
–Sonra kimdir, deyince;
–Dağ geçitlerinden bir geçite çekilip Rabbine ibadet edendir, buyurdu.5
Başka bir rivayet ise:
Allah’tan korkan ve insanları kendi şerrinden uzak tutan mümindir, şeklindedir.
(M4886, M4887 Müslim, İmâre, 122-123; B2786 Buhârî, Cihâd, 2)

‫وش ُك أ� ْن‬ ِ ‫ « ُي‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-601
َ ‫َي ُك‬
‫ون خَ ْي َر َمالِ ا ْل ُم ْس ِل ِم َغ َن ٌم َي َت َت َّب ُع ب َِها َش َع َف ا ْلجِ َبالِ َو َم َوا ِق َع ا ْل َق ْط ِر َي ِف ُّر‬
. ُّ‫ب ِٖدي ِن ٖه ِم َن ا ْل ِف َت ِن» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
601. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Yakında Müslümanın en hayırlı malı, peşi sıra dağ başlarına ve otlaklara gittiği
koyun (sürüsü) olacaktır; bu şekilde dinini (imanını) fitneden koruyacaktır.
(B19 Buhârî, Îmân, 12)

5
Hangi sebeple olursa olsun, İslâm’da uzlet ve ruhbanlık yasaklanmıştır. İnsanlardan uzaklaşıp, herhangi bir
dağa, mağaraya çekilmek ideal bir davranış sayılamaz. Ancak, tabiatları gereği bazı insanlar, sakin bir hayatı,
kendi hâlinde yaşam tarzını tercih edebilir. Hadiste vurgulanan husus, halk içinde kaldığı zaman onlara eli,
dili, hâli ve tavrıyla zarar vermekten uzaklaşan kimsenin tutumudur.

49

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 49 21.5.2015 14:41:56

 ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬-602
:‫ َو أ�ن َْت؟ َق َال‬:ُ‫ « َما َب َع َث ال ّّٰل ُه َن ِب ًّيا �ِإ َّلا َرعَ ى ا ْل َغ َن َم» َف َق َال أ� ْص َحا ُبه‬:‫َق َال‬
. ُّ‫ ُك ْن ُت أ� ْرعَ اهَ ا عَ َلى َق َر ٖار َيط ِل أ�هْ ِل َم َّك َة» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬،‫« َن َع ْم‬
602. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Allah Teâlâ’nın gönderdiği bütün peygamberler koyun gütmüştür. Ashâb:
–Sen de mi güttün (yâ Resûlallah), diye sorduğunda:
–Evet, Mekkelilerin koyunlarını (Ciyâd bölgesindeki) Karârît denilen yerde/
birkaç kîrât karşılığında güderdim, dedi.
(B2262 Buhârî, İcâre, 2)

‫اش‬ِ ‫ « ِم ْن خَ ْي ِر َم َع‬:‫ َوعَ ْن ُه عَ ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم أ� َّن ُه َق َال‬-603
‫ ُك َّل َما َس ِم َع‬،‫ َي ٖطي ُر عَ َلى َم ْت ِن ِه‬،‫اس َر ُج ٌل ُم ْم ِس ٌك ِع َن َان َف َر ِس ٖه ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬ ِ ‫ال َّن‬
‫ أ� ْو َر ُج ٌل ٖفي ُغ َن ْي َم ٍة ٖفي‬،ُ‫ أ� ِو ا ْل َم ْو َت َم َظا َّنه‬،‫ َطا َر عَ َل ْي ِه َي ْب َت ِغي ا ْل َق ْت َل‬،‫هَ ْي َع ًة أ� ْو َف ْزعَ ًة‬
َّ ‫ ُي ٖق ُيم‬،‫ أ� ْو َب ْط ِن َوا ٍد ِم ْن ٰه ِذ ِه ْال أ� ْو ِد َي ِة‬،‫َر أ� ِس َش َع َف ٍة ِم ْن ٰه ِذ ِه الشَّ َع ِف‬
‫الصلا َة َو ُي ْؤ ٖتي‬
.‫اس �ِإ َّلا ٖفي خَ ْي ٍر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ ِ ‫ َو َي ْع ُب ُد َر َّب ُه َح ّٰتى َي أْ� ِت َي ُه ال َي ٖق ُين َل ْي َس ِم َن ال َّن‬،‫ال َّز َكا َة‬
603. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Geçim bakımından insanların en hayırlısı, atının dizginini tutup da Allah
yoluna düşendir. O, savaşa çağıran veya yardım isteyen bir ses duyduğunda
ölümün kol gezdiği yere uçarcasına gider. Yahut da şu tepelerden veya
derelerden birinde küçük bir davar sürüsünün başında olup namazını kılan,
zekâtını veren ve ölünceye kadar Rabbine ibadet edip daima insanların
yararına işler yapan kimsedir.
(M4889 Müslim, İmâre, 125)

50

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 50 21.5.2015 14:41:56

 İyiliklerden
Yana Olmak ve
Fenalıklardan
Kaçınmak
‫ َو َت َعا َونُوا عَ َلى ا ْل ِب ِّر َوال َّت ْقوٰى‬
...İyilik ve takva (Allah’a karşı gelmekten sakınma) üzere yardımlaşın...
(Mâide, 5/2)

51

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 51 21.5.2015 14:41:56

 Tevazu ve Şefkat
‫ َواخْ ِف ْض َج َن َاح َك ِل َم ِن ا َّت َب َع َك ِم َن ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين‬
…ve müminlerden sana uyanlara kanatlarını indir.
(Şu’arâ, 26/215)

‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين �آ َم ُنوا َم ْن َي ْرت ََّد ِم ْن ُك ْم عَ ْن ٖدي ِن ٖه َف َس ْو َف َي أ�ْ ِتي ال ّّٰل ُه ِب َق ْو ٍم‬
‫أ� ِذ َّل ٍة عَ َلى ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين أ� ِع َّز ٍة عَ َلى ا ْل َكا ِف ٖر َين‬ ‫ُي ِح ُّب ُه ْم َو‬
Ey iman edenler! Sizden kim dininden dönerse, (bilin ki) Allah onların yerine
öyle bir topluluk getirir ki, Allah onları sever, onlar da Allah’ı severler. Onlar
müminlere karşı alçak gönüllü, kâfirlere karşı onurludurlar...
(Mâide, 5/54)

‫اس �ِإنَّا خَ َل ْق َن ُاك ْم ِم ْن َذ َك ٍر َو أ� ْن ٰثى َو َج َع ْل َن ُاك ْم ُش ُعوب ًا َو َق َب آ� ِئ َل‬ ُ ‫ َي آ� أ� ُّي َها ال َّن‬
‫ِل َت َعا َر ُفوا �ِإ َّن أ� ْك َر َم ُك ْم ِع ْن َد ال ّّٰل ِه أ� ْت َق ُاك ْم‬
Ey insanlar! Şüphe yok ki, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizi
tanımanız için sizi boylara ve kabilelere ayırdık. Allah katında en değerli
olanınız, O’na karşı gelmekten en çok sakınanınızdır...
(Hucurât, 49/13)

52

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 52 21.5.2015 14:41:56

 ‫ َف َلا ُت َز ُّكوا أ� ْن ُف َس ُك ْم هُ َو أ�عْ َل ُم ب َِم ِن ا َّت َقى‬
...Bunun için kendinizi temize çıkarmayın. Çünkü O, Allah’a karşı gelmekten
sakınanları en iyi bilendir.
(Necm, 53/32)

‫الا َي ْع ِر ُفون َُه ْم ب ِٖس َيماهُ ْم َقا ُلوٓا َما أ� ْغ ٰنى عَ ْن ُك ْم‬ ِ ‫اب ْال أ�عْ َر‬
ً ‫اف ِر َج‬ ُ ‫أ� ْص َح‬ 
َ ‫َج ْم ُع ُك ْم َو َما ُك ْن ُت ْم ت َْس َت ْك ِب ُر‬
‫ون * أ� ٰه ُؤ َل ٓا ِء ا َّل ٖذ َين أ� ْق َس ْم ُت ْم َلا َي َنا ُل ُه ُم ال ّّٰل ُه ِب َر ْح َم ٍة‬
َ ‫ُادْ خُ ُلوا ا ْل َج َّن َة َلا خَ ْو ٌف عَ َل ْي ُك ْم َو َلا أ� ْن ُت ْم ت َْح َزن‬
‫ُون‬
A’râftakiler simalarından tanıdıkları birtakım adamlara da seslenir ve şöyle
derler: “Ne çokluğunuz, ne de taslamakta olduğunuz kibir size bir yarar
sağladı!” “Sizin, ‘Allah bunları rahmete erdirmez’ diye yemin ettikleriniz şunlar
mı?” (Sonra cennetliklere dönerek) “Haydi, girin cennete. Size korku yok. Siz
üzülecek de değilsiniz” derler.
(A’râf, 7/48-49)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫اض ْب ِن ِح َما ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ ِ ‫ َوعَ ْن ِع َي‬-604
‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه أ� ْو َحى �ِإ َل َّي أ� ْن َت َو َاض ُعوا َح ّٰتى َلا َي ْف َخ َر أ� َح ٌد عَ َلى‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َو َلا َي ْب ِغ َي أ� َح ٌد عَ َلى أ� َح ٍد» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫أ� َح ٍد‬
604. İyâz b. Himâr’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Allah bana, “Öyle mütevazı olun ki, kimse kimseye karşı böbürlenmesin ve
taşkınlık yapmasın.” diye vahyetti.
(M7210 Müslim, Cennet, 64)

53

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 53 21.5.2015 14:41:56

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-605
‫ َو َما‬،‫ َو َما زَا َد ال ّّٰل ُه عَ ْبد ًا ِب َع ْف ٍو �ِإ َّلا ِع ّز ًا‬، ٍ‫ « َما َن َق َص ْت َصد َق ٌة ِم ْن َمال‬:‫َق َال‬
.‫َت َو َاض َع أ� َح ٌد ِل َّل ِه �ِإ َّلا َر َف َع ُه ال ّّٰلهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
605. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Sadaka, malı eksiltmez. Allah, affeden bir kulunun ancak şerefini artırır. Allah
için alçak gönüllü davrananı Allah yüceltir.
(M6592 Müslim, Birr, 69)

:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َم َّر عَ َلى ِص ْب َيانٍ َف َس َّل َم عَ َل ْي ِه ْم َو َق َال‬-606
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.ُ‫َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َي ْف َع ُله‬
606. Enes (ra), çocukların yanından geçerken onlara selâm verdi ve
Peygamber de böyle yapardı, dedi.
(B6247 Buhârî, İsti’zân, 15; M5665 Müslim, Selâm, 15)

‫ �ِإ ْن َكان َِت ْال أ� َم ُة ِم ْن �ِإ َما ِء ا ْل َم ٖدي َن ِة َل َت أ�ْخُ ُذ ِب َي ِد ال َّنب ِِّي َص َّلى‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-607
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.‫ َف َت ْن َط ِل ُق ِب ٖه َح ْي ُث َشا َء ْت‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
607. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre:
Medine’deki hizmetçi kız çocuklarından/cariyelerden biri
Hz. Peygamber’in elini tutar ve onu istediği yere kadar götürürdü.
(B6072 Buhârî, Edeb, 61)

54

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 54 21.5.2015 14:41:56

 ‫ َما‬:‫ ُس ِئ َل ْت عَ ا ِئشَ ُة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬:‫ َوعَ ِن ْال أ� ْس َو ِد ْب ِن َي ٖز َيد َق َال‬-608
ُ ‫ َك َان َي ُك‬:‫َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َي ْص َن ُع ٖفي َب ْي ِت ِه؟ َقا َل ْت‬
‫ون ٖفي‬
َّ ‫ خَ َر َج �ِإ َلى‬،‫الصل َا ُة‬
،‫الصل َا ِة‬ َّ ‫ ِخ ْد َم َة أ�هْ ِل ٖه ف ِإ� َذا َح َض َر ِت‬:‫ِم ْه َن ِة أ�هْ ِل ٖه َت ْع ٖني‬
. ُّ‫َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
608. Esved b. Yezîd’den rivayet edildiğine göre,
–Peygamber evinde ne yapardı, diye Hz. Âişe’ye soruldu.
–Ev işiyle uğraşırdı, yani ailesine hizmet ederdi; namaz vakti gelince de
namaza giderdi, cevabını verdi.
(B676 Buhârî, Ezân, 44)

ِ‫ اِ ْن َت َه ْي ُت �ِإ َلى َر ُسول‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ِر َفاعَ َة ت َٖم ِيم ْب ِن أ� َس ْي ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-609
‫يب‬ٌ ‫رج ٌل َغ ٖر‬ُ ،‫ول ال ّّٰل ِه‬ َ ‫ َيا َر ُس‬: ‫ َف ُق ْل ُت‬.‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوهُ َو َي ْخ ُط ُب‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬َ ‫َجا َء َي ْس أ� ُل عَ ْن ٖدي ِن ٖه َلا َي ْدري َما ٖدي ُنهُ؟ َف أ� ْق َب َل عَ َّلي َر ُس‬
ٖ
‫ َو َج َع َل‬،‫ َف َق َع َد عَ َل ْي ِه‬،‫ َف أ� ِت َى ب ُِك ْر ِس ٍّي‬،‫َرك خُ ْط َب َت ُه َح ّٰتى اِ ْن َت َهى �ِإ َل َّي‬
َ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوت‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ َف أ� َّتم �آ ِخ َرهَ ا‬،ُ‫ ُث َّم أ�تَى خُ ْط َب َته‬،ُ‫ُي َع ِّل ُم ٖني ِم َّما عَ َّل َم ُه ال ّّٰله‬
609. Ebû Rifâa Temîm b. Useyd (ra) anlatıyor:
Bir gün minberde konuşurken Resûlullah’ın yanına geldim ve:
Yâ Resûlallah, dinini bilmeyen yabancı bir adam geldi ve dinini öğrenmek
istiyor, dedim. Bunun üzerine Resûlullah konuşmasını kesti ve yanıma
kadar geldi. Hemen Peygamber’e bir oturak getirdiler, üzerine oturdu.
Allah’ın kendisine öğrettiği şeylerden bana öğretmeye başladı, sonra gitti
konuşmasına devam etti ve tamamladı.
(M2025 Müslim, Cum’a, 60)

55

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 55 21.5.2015 14:41:56

 َ ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-610
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ «�ِإ َذا َس َق َط ْت‬:‫ َو َق َال‬:‫َك َان �ِإ َذا أ� َك َل َط َعا ًما َل ِع َق أ� َصا ِب َع ُه الثَّل َا َث َق َال‬
» ِ‫ َو َلا َي َدعْ َها ِللشَّ ْي َطان‬،‫ َو ْل َي أْ� ُك ْل َها‬،‫ َف ْل ُي ِم ْط عَ ْن َها ْال أ� َذى‬،‫ُل ْق َم ُة أ� َح ِد ُك ْم‬
‫ون ٖفي أ�يِّ َط َعا ِم ُك ُم‬
َ ‫ « َف ِإ�ن َُّك ْم َلا ت َْد ُر‬:‫َو أ� َم َر أ� ْن ت ُْس َل َت ا ْل َق ْص َع ُة َق َال‬
.‫ا ْل َب َر َك ُة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
610. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber yemek yedikten sonra üç parmağını yalardı.
Enes sözüne şöyle devam ediyor:
Peygamber , “Sizden birinizin lokması yere düşerse onu temizleyip yesin;
onu şeytana bırakmasın.” dedi ve tabağın da sıyrılmasını istedi ve “bereketin,
yemeğin neresinde olduğunu bilemezsiniz.” buyurdu.6
(M5306 Müslim, Eşribe, 136)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-611

:‫ َو أ�ن َْت؟ َف َق َال‬:ُ‫ « َما َب َع َث ال ّّٰل ُه َن ِب ًّيا �ِإ َّلا َرعَ ى ا ْل َغ َن َم» َق َال أ� ْص َحا ُبه‬:‫َق َال‬
. ُّ‫« َن َع ْم ُك ْن ُت أ� ْرعَ اهَ ا عَ َلى َق َر ٖار َيط ِل أ�هْ ِل َم َّك َة» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
611. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Allah Teâlâ’nın gönderdiği bütün peygamberler koyun gütmüştür. Ashâb:
–Sen de mi güttün (yâ Resûlallah), diye sorduğunda:
–Evet, Mekkelilerin koyunlarını (Ciyâd bölgesindeki) Karârît denilen yerde/
birkaç kîrât karşılığında güderdim, dedi.
(B2262 Buhârî, İcâre, 2)

Hz. Peygamber’in bu tavsiyesinde o günkü ekonomik şartların yanı sıra, israf edilmemesi, kibirlenen/büyük-
6

lük taslayan kimseler gibi davranılmaması esprisi yatmaktadır. Bununla birlikte temizlik ve sağlık da dikkate
alınmalıdır.

56

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 56 21.5.2015 14:41:56

 ‫يت �ِإ َلى ُك َر ٍاع أ� ْو‬ ُ ‫ َل ْو د ُٖع‬:‫ َوعَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّلم َق َال‬-612
. ُّ‫ َو َل ْو أ�هْ ِد َى �ِإ َل َّي ِذ َراعٌ أ� ْو ُكراعٌ َل َق ِب ْل ُت» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫ِذ َر ٍاع َل أ� َج ْب ُت‬
612. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Eğer (sadece) kol-paça yemeye davet edilsem icabet ederim ve bana yalnızca
kol-paça gönderilse onu da kabul ederim.7
(B2568 Buhârî, Hibe, 2)

‫ َكان َْت نَا َق ُة َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-613
‫ َف َجا َء أ�عْ َراب ٌِّي عَ َلى َق ُعو ٍد‬،‫ أ� ْو َلا ت ََكا ُد ت ُْس َب ُق‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ا ْل َع ْض َبا ُء َلا ت ُْس َب ُق‬
‫ َفشَ َّق ٰذ ِل َك عَ َلى ا ْل ُم ْس ِل ٖم َين َح ّٰتى َعر َف ُه ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫ َف َس َب َق َها‬،ُ‫َله‬
»ُ‫الد ْن َيا �ِإ َّلا َو َض َعه‬ َ :‫َو َس َّل َم َف َق َال‬
ُّ ‫«ح ٌّق عَ َلى ال ّّٰل ِه أ� ْن َلا َي ْر َت ِف َع َش ْي ٌء ِم َن‬
. ُّ‫َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
613. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre:
Resûlullah’ın Adbâ adlı devesi yarışlarda geçilemezdi; hatta hiçbir deve
ona yaklaşamazdı bile. Bir seferinde bir bedevi devesi üzerinde geldi
ve onu geçti. Bu durum Müslümanların ağırına gitti. Bunu fark eden
Peygamber , “Dünyada yükselen her şeyi (geri) indirmek Allah’ın
bir kanunudur.” buyurdu.
(B2872 Buhârî, Cihâd, 59)

7
Hz. Peygamber alçak gönüllülüğünü ifade etmek ve hediyeleşmeyi teşvik için böyle söylemektedir.

57

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 57 21.5.2015 14:41:56

 Kibir ve Gurur
َ ‫الدا ُر ْال ٰا ِخ َر ُة ن َْج َع ُل َها ِل َّل ٖذ َين َلا ُي ٖر ُيد‬
‫ون عُ ُل ّو ًا ِفي ْال أ� ْر ِض َو َلا َف َساد ًا‬ َّ ‫ ِت ْل َك‬
‫َوا ْل َعا ِق َب ُة ِل ْل ُم َّت ٖق َين‬
İşte âhiret yurdu. Biz onu yeryüzünde büyüklük taslamayan ve bozgunculuk
çıkarmayanlara has kılarız. Sonuç, Allah’a karşı gelmekten sakınanlarındır.
(Kasas, 28/83)

‫ َو َلا ت َْم ِش ِفي ْال أ� ْر ِض َم َرح ًا‬

Yeryüzünde böbürlenerek yürüme...
(İsrâ, 17/37)

ِ ‫ َو َلا ت َُص ِّع ْر خَ َّد َك ِلل َّن‬

‫اس َو َلا ت َْم ِش ِفي ْال أ� ْر ِض َم َرح ًا �ِإ َّن ال ّّٰل َه َلا ُي ِح ُّب‬
‫ُك َّل ُم ْخ َتالٍ َفخُ و ٍر‬
Küçümseyerek surat asıp insanlardan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek
yürüme! Çünkü Allah kendini beğenmiş, övünüp duran kimseleri asla sevmez.
(Lokmân, 31/18)

58

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 58 21.5.2015 14:41:56

 ‫وسى َف َب ٰغى عَ َل ْي ِه ْم َواٰ َت ْي َنا ُه ِم َن ا ْل ُك ُنو ِز َم آ� �ِإ َّن‬
ٰ ‫ون َك َان ِم ْن َق ْو ِم ُم‬ َ ‫�ِإ َّن َقا ُر‬
‫بِا ْل ُع ْص َب ِة أ�و ِلي ا ْل ُق َّو ِة �ِإ ْذ َق َال َل ُه َق ْو ُم ُه َلا َت ْف َر ْح �ِإ َّن ال ّّٰل َه َلا ُي ِح ُّب‬ ‫َم َفا ِت َح ُه‬
‫ َف َخ َس ْف َنا ِب ِه َو ب َِدا ِر ِه ْال أ� ْر َض‬:‫ �ِإ َلى َق ْو ِل ِه َت َعا َلى‬‫ا ْل َف ِر ٖح َين‬
Şüphesiz Kârûn, Mûsâ’nın kavmindendi. Onlara karşı azgınlık etti. Biz ona,
anahtarlarını (bile taşımak) güçlü bir topluluğa ağır gelecek hazineler verdik.
Hani, kavmi kendisine şöyle demişti: “Böbürlenme! Çünkü Allah, böbürlenip
şımaranları sevmez.”
(Kasas, 28/76; bkz: 77-81)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى‬،ُ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-614

َ :‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫«لا َي ْدخُ ُل ا ْل َج َّن َة َم ْن َك َان ٖفي َق ْل ِب ٖه ِم ْث َق ُال َذ َّر ٍة‬
َ ‫ �ِإ َّن ال َّر ُج َل ُي ِح ُّب أ� ْن َي ُك‬:‫ِم ْن ِك ْب ٍر» َف َق َال َر ُج ٌل‬
‫ َو َن ْع ُل ُه‬،‫ون َث ْو ُب ُه َح َس ًنا‬
‫الح ِّق َو َغ ْم ُط‬ َ ‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه َج ٖم ٌيل ُي ِح ُّب ا ْل َج َم َال َا ْل ِك ْب ُر َب َط ُر‬:‫َح َس ًنا َق َال‬
.‫اس» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
ِ ‫ال َّن‬
614. Abdullah b. Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
–Kalbinde zerre kadar kibir bulunan kimse cennete giremez, buyurdu.
Sahâbîlerden biri:
–(Yâ Resûlallah), insan elbisesinin ve ayakkabısının güzel olmasından
hoşlanır, dedi. Resûlullah da:
–Allah güzeldir, güzeli sever. Kibir ise hakkı kabul etmemek ve insanları
küçümsemektir, buyurdu.
(M265 Müslim, Îmân, 147)

59

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 59 21.5.2015 14:41:56

 ‫ َوعَ ْن َس َل َم َة ْب ِن ْال أ� ْك َو ِع َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُجل ًا أ� َك َل ِع ْن َد‬-615
:‫«ك ْل ِب َي ٖمي ِن َك» َق َال‬ُ :‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب ِِش َما ِل ٖه َف َق َال‬
‫ َفما َر َف َع َها‬:‫ َق َال‬.‫«لا ْاس َت َط ْع َت» َما َم َن َع ُه �ِإ َّلا ا ْل ِك ْب ُر‬
َ :‫ َق َال‬،‫َلا أ� ْس َت ٖط ُيع‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫�ِإ َلى ٖفي ِه‬
615. Seleme b. Ekva’dan (ra) rivayet edildiğine göre;
Bir adam Resûlullah’ın yanında sol eliyle yemek yiyordu. Peygamber:
– Sağ elinle ye, dedi. Adam (kibirlenerek):
–Yapamıyorum, dedi. Resûlullah da:
– Yapamaz ol, dedi.
Adamın sağ elle yemesine engel olan şey kibirden başkası değildi. O adam
bundan böyle elini ağzına götüremez oldu.8
(M5268 Müslim, Eşribe, 107)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َحا ِر َث َة ْب ِن َوهْ ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-616

‫ول ال ّّٰل ِه‬
ُ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
ٍ ‫ ُك ُّل عُ ُت ٍّل َج َّو‬:‫ « أ� َلا أ�خْ ِب ُر ُك ْم ِب أ�هْ ِل ال َّنا ِر؟‬:‫ول‬
‫اظ‬
.‫ُم ْس َت ْك ِب ٍر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
616. Hârise b. Vehb’in (ra)
Resûlullah’tan şöyle dediğini işittiği nakledilmiştir:
Cehennemlikleri size haber vereyim mi? Onlar katı kalpli, büyüklük taslayan,
kibirli kimselerdir.
(B6071 Buhârî, Edeb, 61; M7187 Müslim, Cennet, 46)

Yeme, içme vb. işlerde sağ eli kullanmak sünnettir. Hatta Müslümanlar için ayırıcı bir vasıf sayıldığından her-
8

hangi birinin sırf sünnete muhalefet etmek amacıyla böyle yapması veya yabancı bir kültüre özenerek sol
elini kullanması yerilmiştir. Genetik olarak veya herhangi bir özürden dolayı sol elini kullanmak durumunda
olanların bu yasağın dışında kalacağı açıktır.

60

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 60 21.5.2015 14:41:56

 ‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-617
‫ون‬َ ‫ ِف َّي ا ْل َج َّبا ُر‬:‫ َف َقا َل ِت ال َّنا ُر‬،‫ «اِ ْح َت َّج ِت ا ْل َج َّن ُة َوال َّنا ُر‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫ َف َق َضى ال ّّٰل ُه‬.‫اس َو َم َس ٖاكي ُن ُه ْم‬ َ ‫الم َت َك ِّب ُر‬
ِ ‫ ِف َّي ُض َع َفا ُء ال َّن‬:‫ َو َقا َل ِت ا ْل َج َّن ُة‬،‫ون‬ ُ ‫َو‬
َ ‫ َو�ِإن َِّك ال َّنا ُر‬،‫ أ� ْر َح ُم ب ِِك َم ْن أ� َشا ُء‬،‫ �ِإن َِّك ا ْل َج َّن ُة َر ْح َم ٖت ِي‬:‫َب ْي َن ُه َما‬
،‫عذ ٖابي‬
.‫ َو ِل ِك َل ْي ُك َما عَ َل َّي ِم ْل ُؤهَ ا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫أ�عَ ِّذ ُب ب ِِك َم ْن أ� َشا ُء‬
617. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Cennet ile cehennem aralarında şöyle tartıştılar: Cehennem, “Bende zorbalar
ve kibirliler var.” dedi. Cennet de “Bende insanların zayıf ve fakirleri var.” dedi.
Allah aralarındaki çekişmeyi şu şekilde çözüme kavuşturdu:
“Ey cennet! Sen benim rahmetimsin, seninle dilediğime rahmet ederim. Ey
cehennem! Sen de benim azabımsın. İstediğime seninle azap ederim; her
ikinizi doldurmak da bana aittir.”
(M7172, M7176 Müslim, Cennet, 34-36)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-618
َ :‫َق َال‬
.‫«لا َي ْن ُظ ُر ال ّّٰل ُه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة �ِإ َلى َم ْن َج َّر �ِإزا َر ُه َب َطر ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
618. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle
buyurmuştur: Allah, kibrinden dolayı elbisesini yerde sürükleyen kimseye
kıyamet gününde rahmet nazarıyla bakmaz.
(B5788 Buhârî, Libâs, 5; M5463 Müslim, Libâs, 48)

61

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 61 21.5.2015 14:41:57

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-619
‫ « َثل َا َث ٌة َلا‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َو ُله ْم عَ َذ‬،‫ َو َلا َي ْن ُظ ُر �ِإ َل ْي ِه ْم‬،‫ َو َلا ُي َز ٖ ّكي ِه ْم‬،‫ُي َك ِّل ُم ُه ُم ال ّّٰل ُه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬
‫اب‬
.‫ َوعَ ا ِئ ٌل ُم ْس َت ْك ِب ٌر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫اب‬
ٌ ‫ َو َم ِل ٌك َك َّذ‬، ٍ‫ َش ْيخٌ زَان‬:‫أ� ٖل ٌيم‬
619. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Alah Resûlü şöyle buyurmuştur:
Allah kıyamette şu üç kişi ile ne konuşur, ne onları temize çıkarır, ne de
yüzlerine bakar. Onlar için şiddetli bir azap vardır: Zina eden ihtiyar, yalancı
hükümdar ve kibirli fakir.
(M296 Müslim, Îmân, 172)

‫ « َق َال ال ّّٰل ُه ع َّز‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-620
‫ َف َم ْن ُي َنا ِزعُ ٖني ٖفي َو ِاح ٍد ِم ْن ُه َما َف َق ْد‬،‫ َوا ْل ِك ْب ِر َيا ُء ِردَا ٖئي‬،‫ َا ْل ِع ُّز �ِإز َٖاري‬:‫َو َج َّل‬
.‫عَ َّذ ْب ُتهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
620. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Allah Teâlâ buyurdu ki9:
“Nasıl ki giysi kişiye özgü ise azamet ve büyüklük de benim sıfatımdır, bana
özgüdür. Bu hususlarda bana benzemek isteyen herkese azap ederim.”
buyurmuştur.10
(M6680 Müslim, Birr, 136)

Bu rivayet elimizdeki Müslim nüshasında merfû hadis olarak yer almaktadır.

9

Hadisin lafzî olarak çevirisi şöyledir: “Azamet benim izarım, büyüklük de ridâm’dır…” Buradaki “izâr” ve “ridâ”
10

insanın altına ve üstüne giydiği giysidir. Allah Teâlâ için böyle bir şey söz konusu olamayacağından hadis
mecazen anlaşılmak durumundadır. Dolayısıyla giyisiler kişilere özgü olduğu gibi, azamet ve büyüklük de
Allah’a özgüdür anlamı vermek daha uygun görülmüştür.

62

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 62 21.5.2015 14:41:57

 ‫ « َب ْي َن َما َر ُج ٌل‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-621
‫ �ِإ ْذ خَ َس َف‬،‫ َي ْخ َت ُال ٖفي ِمشْ َي ِت ِه‬،ُ‫ ُم َر ِّج ٌل َر أ� َسه‬،ُ‫َي ْم ٖشي ٖفي ُح َّل ٍة ُت ْعجِ ُب ُه َن ْف ُسه‬
.‫ َف ُه َو َي َت َج ْل َج ُل ِفي ْال أ� ْر ِض �ِإ َلى َي ْو ِم ا ْل ِق َيام ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ال ّّٰل ُه ِب ِه‬
621. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir adam, kıymetli ve gösterişli bir elbise içinde kendini beğenmiş bir
hâlde, saçını başını taramış ve kasıla kasıla yürürken Allah onu ansızın yerin
dibine geçiriverir. O kimse, kıyamet gününe kadar debelenerek yerin dibine
batmaya devam eder.
(B5789 Buhârî, Libâs, 5; M5467 Müslim, Libâs, 50)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َس َل َم َة ْب ِن ْال أ� ْك َو ِع َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-622

‫ول ال ّٰل ِه‬
‫«لا َي َز ُال ال َّر ُج ُل َي ْذهَ ُب ِب َن ْف ِس ٖه َح ّٰتى ُي ْك َت َب ِفي‬
َ :‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َف ُي ٖصي ُب ُه َما أ�صا َب ُه ْم» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬،‫ا ْل َج َّب ٖار َين‬
.‫يث َح َس ٌن‬
622. Seleme b. Ekva’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
İnsan kibirlene kibirlene kendini beğene beğene zalimler gurubuna dahil
edilir. Dolayısıyla zalimlerin başına gelen, onun da başına gelir.
(T2000 Tirmizî, Birr, 61)

63

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 63 21.5.2015 14:41:57

 Güzel Ahlâk
‫ َو�ِإن ََّك َل َع ٰلى خُ ُل ٍق عَ ٖظ ٍيم‬
Sen elbette yüce bir ahlâk üzeresin.
(Kalem, 68/4)

ِ ‫ َوا ْل َك ِاظ ٖم َين ا ْل َغ ْي َظ َوا ْل َعا ٖف َين عَ ِن ال َّن‬

‫اس‬
Onlar bollukta ve darlıkta Allah yolunda harcayanlar, öfkelerini yenenler,
insanları affedenlerdir.
(Âl-i İmrân, 3/134)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-623

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫اس خُ ُلق ًا‬ َ ‫َو َس َّل َم أ� ْح‬
ِ ‫سن ال َّن‬
623. Enes (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah insanların en güzel ahlâklısı idi.
(B6203 Buhârî, Edeb, 112; M1500 Müslim, Mesâcid, 267)

64

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 64 21.5.2015 14:41:57

 ِ‫ َما َم َس ْس ُت ٖدي َباج ًا َو َلا َح ٖرير ًا أ� ْل َي َن ِم ْن َك ِّف َر ُسول‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-624
‫ َو َلا َش َم ْم ُت َرا ِئ َح ًة َق ُّط أ� ْط َي َب ِمن َرا ِئ َح ِة‬،‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫ َو َل َق ْد خَ َد ْم ُت َر ُس‬،‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ ِل َم‬:ُ‫ َو َلا َق َال ِلشَ ْي ٍء َف َع ْل ُته‬،‫ أ� ٍّف‬:‫ َف َما َق َال ٖلي َق ُّط‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ شْ َر ِس ٖن َين‬
.‫ أ� َلا َف َع ْل َت َك َذا؟ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:ُ‫َف َع ْل َتهُ؟ َو َلا ِلشَ ْي ٍء َل ْم َاف َع ْله‬
624. Enes (ra) şöyle demiştir:
Ben, Allah Resûlü’nün avucundan daha yumuşak ne bir atlasa, ne de bir ipeğe
dokundum; onun kokusundan daha hoş bir şey de koklamadım.
(B3561 Buhârî, Menâkıb, 23; M6053 Müslim, Fedâil, 81)

Ben Peygamber’e on sene hizmet ettim; bir defa olsun bana “öf!” demedi.
Yaptığım bir şey için, “Bunu neden yaptın?” veya yapmadığım bir iş için de
“Neden böyle yapmadın?” demedi.
(M6011 Müslim, Fedâil, 51; B6038 Buhârî, Edeb, 39)

ِ‫ أ�هْ َد ْي ُت �ِإ َلى َر ُسول‬:‫الص ْع ِب ْب ِن َجثَّا َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َّ ‫ َوعَ ِن‬-625

‫ َف َل َّما َر أ�ى َما ٖفي‬،‫ َف َر َّد ُه عَ َل َّي‬،‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِح َمار ًا َو ْح ِش ًّيا‬
.‫ «�ِإنَّا َل ْم َن ُر ُّد ُه عَ َل ْي َك �ِإ َّلا ِل أ�نَّا ُح ُر ٌم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َو ْج ٖهي َق َال‬
625. Sa’b b. Cessâme (ra) şöyle demiştir:
Ben Resûlullah’a (avladığım) bir yabani merkep hediye ettim; ancak kabul
etmedi. Üzüldüğümü görünce de, “(Avını) ihramda olduğumuz için kabul
edemedik.” diye açıklama yaptı.
(B2573 Buhârî, Hibe, 6; M2845 Müslim, Hac, 50)

65

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 65 21.5.2015 14:41:57

 ‫ول ال ّّٰل ِه‬ ‫اس ْب ِن َس ْم َع َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬س أ� ْل ُت َر ُس َ‬ ‫‪َ -626‬وعَ ِن ال َّن َّو ِ‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ ِن ا ْل ِب ِّر َو ْال ِإ� ْث ِم َف َق َال‪َ « :‬ا ْل ِب ُّر ُح ْس ُن ا ْلخُ ُل ِق‪َ ،‬و ْال ِإ� ْث ُم‪:‬‬
‫َما َح َاك ٖفي َص ْد ِر َك‪َ ،‬و َك ِرهْ َت أ� ْن َي َّط ِل َع عَ َل ْي ِه ال َّن ُ‬
‫اس» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪626. Nevvâs b. Sem’ân (ra) anlatıyor:‬‬
‫‪Resûlullah’a iyilik ve günahı sordum. “İyilik (birr) güzel ahlâktır. Günah ise‬‬
‫‪vicdanını rahatsız eden ve insanların bilmesini istemediğin şeydir.” buyurdu.‬‬
‫)‪(M6516 Müslim, Birr, 14‬‬

‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‪َ :‬ل ْم َي ُك ْن‬‫‪َ -627‬وعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع ِ‬

‫ول‪ِ�« :‬إ َّن‬ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف ِاحش ًا َو َلا ُم َت َف ِّحش ًا‪َ .‬و َك َان َي ُق ُ‬
‫َر ُس ُ‬
‫ِم ْن ِخ َيا ِر ُك ْم أ� ْح َس َن ُك ْم أ�خْ ل َاق ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪627. Abdullah b. Amr b. Âs (ra) şöyle demiştir:‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪ne çirkin söz söyler, ne de çirkin bir davranışa yeltenirdi. O,‬‬
‫‪“Sizin en hayırlılarınız, ahlâkı en güzel olanlarınızdır.” buyururdu.‬‬
‫)‪(B3559 Buhârî, Menâkıb, 23; M6033 Müslim, Fedâil, 68‬‬

‫الد ْر َدا ِء َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ :‬أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫‪َ -628‬وعَ ْن أ�بِي َّ‬
‫َق َال‪َ « :‬ما ِم ْن َش ْي ٍء أ� ْث َق ُل ٖفي ٖمي َزانِ ا ْل َع ْب ِد ا ْل ُم ْؤ ِم ِن َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة ِم ْن ُح ْس ِن‬
‫يث‬ ‫اح َش ا ْل َب ِذىِّ » َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد ٌ‬ ‫ا ْلخُ ُل ِق‪َ .‬و�ِإ َّن ال ّّٰل َه ُيب ِغ ُض ا ْل َف ِ‬
‫َص ِح ٌيح ‪.‬‬

‫‪66‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 66‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:57‬‬

 628. Ebu’d-Derdâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Kıyamet gününde mümin kulun (amel) terazisinde güzel ahlâktan daha ağır
gelecek bir şey yoktur. Allah, söz ve fiilleri çirkin kimselere öfkelenir.
(T2002 Tirmizî, Birr, 62)

ُ ‫ ُس ِئ َل َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-629

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ « َت ْق َوى ال ّّٰل ِه َو ُح ْس ُن‬:‫اس ا ْل َج َّن َة؟ َق َال‬
َ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ ْن أ� ْك َث ِر َما ُي ْد ِخ ُل ال َّن‬
‫ َر َوا ُه‬.»‫ « َا ْل َف ُم َوال َف ْر ُج‬:‫اس ال َّنا َر َف َق َال‬
َ ‫ا ْلخُ ُل ِق َو ُس ِئ َل عَ ْن أ� ْكث َِر َما ُي ْد ِخ ُل ال َّن‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬ ٌ ‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬
629. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Resûlullah’a;
-İnsanların cennete girmelerine en çok vesile olan şeyler nelerdir, diye
soruldu. Peygamber:
-Allah’tan sakınmak (takva) ve güzel ahlâktır, buyurdu.
-İnsanların cehenneme girmelerine en çok sebep olan şeyler nelerdir, diye
soruldu. Allah Resûlü:
-Ağız/dil ve cinsel organlarıdır, cevabını verdi.
(T2004 Tirmizî, Birr, 62)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-630

‫ « أ� ْك َم ُل ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال‬.»‫ َو ِخ َيا ُر ُك ْم ِخ َيا ُر ُك ْم ِل ِن َسا ِئ ِه ْم‬،‫حس ُن ُه ْم خُ ُلق ًا‬
َ �‫ٖ�إ َيمانًا أ‬
ٌ ‫َح ِد‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬

67

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 67 21.5.2015 14:41:57

 630. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Müminlerin iman bakımından en mükemmeli, ahlâkı en güzel olandır. En
hayırlılarınız da, hanımlarına karşı en hayırlı olanlarınızdır.
(T1162 Tirmizî, Radâ, 11)

‫ َقا َل ْت َس ِم ْع ُت ال َّنب َِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-631
.َ‫الصا ِئ ِم ا ْل َقا ِئ ِم» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬ ُ ‫َي ُق‬
َّ ‫ «�ِإ َّن ا ْل ُم ْؤ ِم َن َل ُي ْد ِر ُك ب ُِح ْس ِن خُ ُل ِق ٖه د َر َج َة‬:‫ول‬
631. Hz. Âişe’nin (ra) Resûlullah’tan şöyle işittiği bildirilmiştir:
Mümin güzel ahlâkı sayesinde, gündüzlerini oruçla, gecelerini namazla
geçiren kişinin derecesine ulaşır.
(D4798 Ebû Dâvûd, Edeb, 7)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫لي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ ِّ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة ا ْل َبا ِه‬-632
‫ َو�ِإ ْن‬.‫ « أ�نَا ز َٖع ٌيم ِب َب ْي ٍت ٖفي َر َب ِض ا ْل َج َّن ِة ِل َم ْن َت َر َك ا ْل ِم َرا َء‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،‫ َو�ِإ ْن َك َان َما ِزح ًا‬،‫ َو ِب َب ْي ٍت ٖفي َو َس ِط ا ْلج َّن ِة ِل َم ْن َت َر َك ا ْل َك ِذ َب‬،‫َك َان ُم ِح ّق ًا‬
ٌ ‫َو ِب َب ْي ٍت ٖفي أ�عْ َلى ا ْل َج َّن ِة ِل َم ْن َح ُس َن خُ ُل ُقهُ» َح ِد‬
‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد‬.‫يث َص ِح ٌيح‬
.‫ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح ٍيح‬
632. Ebû Ümâme el-Bâhilî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Ben, haklı olsa dahi, münakaşayı terk eden kimse için cennetin kıyısında bir köşk
verileceğine; şakayla bile olsa yalan söylemeyen kimseye cennetin ortasında bir
köşk verileceğine; ahlâkı güzel olan kimseye de cennetin en yüksek yerinde bir
köşk verileceğine kefilim.
(D4800 Ebû Dâvûd, Edeb, 7)

68

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 68 21.5.2015 14:41:57

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-633
‫ أ� َح ِاس َن ُك ْم‬،‫ َو أ� ْق َرب ُِك ْم ِم ٖ ّني َم ْج ِلس ًا َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬،‫ «�ِإ َّن ِم ْن أ� َح ِّب ُك ْم �ِإ َل َّي‬:‫َق َال‬
‫ون‬ َ ‫ ال َّث ْر َثا ُر‬،‫ َو�ِإ َّن ِم ْن أ� ْب َغ ِض ُك ْم �ِإ َل َّي َو أ� ْب َع ِد ُك ْم ِم ٖ ّني َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬.‫أ�خْ ل َاق ًا‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ون» َقا ُلوا‬
َ ‫ول ال ّّٰل ِه َق ْد عَ ِل ْم َنا ال َث ْر َثا ُر‬
‫ون‬ َ ‫ون َوا ْل ُم َت َف ْي ِه ُق‬
َ ‫َوا ْل ُم َتشَ ِّد ُق‬
:‫«الم َت َك ِّبر ُو َن» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
ُ :‫ون؟ َق َال‬ َ ‫ َف َما ا ْل ُم َتف ْي ِه ُق‬،‫ون‬ َ ‫َوا ْل ُم َتشَ ِّد ُق‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن‬
633. Câbir (ra) anlatıyor:
Resûlullah ;
-Sizden en çok sevdiğim ve kıyamet gününde meclisime en yakın olacak
kişiler, ahlâkı en güzel olanlarınızdır. Gösteriş için uzun uzun konuşan, sözünü
beğendirmek için avurdunu şişire şişire, ukalaca konuşan ve bilgiçlik taslayan
kimseler ise hiç sevmediğim kişilerdir ve onlar kıyamet gününde benden en
uzak olanlardır, buyurdu. Sahâbîler:
–Yâ Resûlallah, bilgiçlik taslayanlar kimlerdir, diye sordular.
–Kibirlenen kimselerdir, cevabını verdi.
(T2018 Tirmizî, Birr, 71)

‫ َو َر َوى ال ِّت ْر ِم ِذيُّ عَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن ا ْل ُم َبا َر ِك َر ِح َم ُه ال ّّٰل ُه ٖفي َت ْف ٖسي ِر‬-634

.‫ َو َك ُّف ْال أ� َذى‬،‫وف‬ ِ ‫ َو َب ْذ ُل ا ْل َم ْع ُر‬.‫ هُ َو َطل َا َق ُة ا ْل َو ْج ِه‬:‫ُح ْس ِن ا ْلخُ ُل ِق َق َال‬
634. Tirmizî’den rivayet edildiğine göre Abdullah b. Mübârek (ra) güzel
ahlâkın açıklaması ile ilgili olarak şöyle demiştir:
Güzel ahlâk, güler yüz, iyi ve güzel şeyleri yaygınlaştırmak ve başkalarına
rahatsızlık vermekten kaçınmaktır.
(T2005 Tirmizî, Birr, 62)

69

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 69 21.5.2015 14:41:57

 Yumuşak Huylu
Olmak (Hilm) ve Ölçülü
Hareket Etmek (Teennî)

ِ ‫ َوا ْل َك ِاظ ٖم َين ا ْل َغ ْي َظ َوا ْل َعا ٖف َين عَ ِن ال َّن‬

‫اس َوال ّّٰل ُه ُي ِح ُّب ا ْل ُم ْح ِس ٖن َين‬
...Onlar bollukta ve darlıkta Allah yolunda harcayanlar, öfkelerini yenenler,
insanları affedenlerdir. Allah iyilik edenleri sever.
(Âl-i İmrân, 3/134)

‫خُ ِذ ا ْل َع ْف َو َو أ�ْ ُم ْر بِا ْل ُع ْر ِف َو أ�عْ ِر ْض عَ ِن ا ْل َجا ِه ٖلين‬

Sen af yolunu tut, iyiliği emret, cahillerden yüz çevir.
(A’râf, 7/199)

‫الس ِّي َئ ُة اِدْ َف ْع بِا َّل ٖتى ِه َي أ� ْح َس ُن َف ِإ� َذا ا َّل ٖذي َب ْي َن َك‬ َّ ‫ َو َلا ت َْس َت ِوي ا ْل َح َس َن ُة َو َلا‬
‫َو َب ْي َن ُه عَ َدا َو ٌة َك أ� َّن ُه َو ِل ٌّي َح ٖم ٌيم * َو َما ُي َل َّقاهَ آ� �ِإ َّلا ا َّل ٖذ َين َص َب ُروا َو َما ُي َل َّقاهَ آ� �ِإ َّلا ُذو‬
‫َح ٍّظ عَ ٖظ ٍيم‬

70

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 70 21.5.2015 14:41:57

 İyilikle kötülük bir olmaz. Kötülüğü en güzel bir şekilde sav. Bir de bakarsın ki,
seninle arasında düşmanlık bulunan kimse sanki sıcak bir dost oluvermiştir.
Bu güzel davranışa ancak sabredenler kavuşturulur. Buna ancak (hayırdan ve
olgunluktan) büyük payı olanlar kavuşturulur.
(Fussilet, 41/34-35)

‫ َو َل َم ْن َص َب َر َو َغ َف َر اِ َّن ٰذ ِل َك َل ِم ْن عَ ْز ِم ْال أ� ُمو ِر‬

Her kim de sabreder ve bağışlarsa, işte bu elbette yapılmaya değer
işlerdendir.
(Şûrâ, 42/43)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-635
‫ َا ْل ِح ْل ُم‬:ُ‫يك خَ ْص َل َت ْي ِن ُي ِح ُّب ُه َما ال ّّٰله‬ َ ‫ «�ِإ َّن ٖف‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِل أ� َش ِّج عَ ْب ِد ا ْل َق ْي ِس‬
.‫َو ْال أ�نَا ُة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
635. İbn Abbâs’tan11 (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah Abdülkays kabilesinden olan Eşecc’e şöyle dedi:
Sende Allah’ın sevdiği iki haslet var: Akıllı/yumuşak hareket etmek ve teenni
ile davranmak.
(M117, M118 Müslim, Îmân, 25-26)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-636
.‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه َر ٖفيقٌ ُي ِح ُّب ال ِّر ْف َق ِفي ْال أ� ْم ِر ُك ِّل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َو َس َّل َم‬

11
Bu hadis elimizdeki nüshada Muaz’dan (M117) ve Ebû Saîd el-Hudrî’den (M118) rivayet edilmiştir.

71

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 71 21.5.2015 14:41:57

 636. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Allah, zariftir/rıfk sahibidir ve her işte zarif/yumuşak davranılmasını sever.
(B6927 Buhârî, İstitâbe, 4; M5656 Müslim, Selâm, 10)

‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه َر ٖفيقٌ ُي ِح ُّب‬:‫ َوعَ ْن َها أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-637
‫الا ُي ْع ٖطي عَ َلى ا ْل ُع ْن ِف َو َما َلا ُي ْع ٖطي عَ َلى َما‬ َ ‫ َو ُي ْع ٖطي عَ َلى ال ِّر ْف ِق َم‬،‫ال ِّر ْف َق‬
.‫ِس َوا ُه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
637. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Allah, zariftir/rıfk sahibidir; zarafeti/kolaylık gösterilmesini sever. Kolaylıkla
yapılan işlere, güçleştirilen işlere veya başka şeylere vermediği sevabı verir.
(M6601 Müslim, Birr, 77)

ُ ‫ «�ِإ َّن ال ِّر ْف َق َلا َي ُك‬:‫ َوعَ ْن َها أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-638
‫ون ٖفي‬
.‫ َو َلا ُي ْن َزعُ ِم ْن َش ْي ٍء �ِإ َّلا َشا َنهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،ُ‫َش ْي ٍء �ِإ َّلا زَا َنه‬
638. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Zarafet/Yumuşak huyluluk, bulunduğu her şeyi güzelleştirir; bulunmadığı
şeyleri ise çirkinleştirir.
(M6602 Müslim, Birr, 78)

،‫ َب َال أ�عْ َراب ٌِّي ِفي ا ْل َم ْسجِ ِد‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-639
‫ دَعُ و ُه‬:‫ َف َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫اس �ِإ َل ْي ِه ِل َي َق ُعوا ٖفي ِه‬
ُ ‫َف َقا َم ال َّن‬
72

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 72 21.5.2015 14:41:57

 ‫ َف ِإ�ن ََّما ُب ِع ْث ُت ْم ُم َي ِّس ٖر َين‬،ٍ‫ أ� ْو َذنُوب ًا ِم ْن َماء‬،ٍ‫َو أ� ٖري ُقوا عَ َلى َب ْو ِل ٖه َس ْجل ًا ِم ْن َماء‬
. ُّ‫َو َل ْم ُت ْب َعثُوا ُم َع ِّس ٖر َين» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
639. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Bir bedevi (altı kum serili, duvarları kerpiçten olan mescide geldi ve)
mescide çişini yaptı; sahâbîler kalkıp üzerine yürüdüler. Bunun üzerine
Peygamber : “Onu bırakın; çişini yaptığı yere bir kova su döküverin. Siz
zorlaştırmak için değil, kolaylaştırmak için gönderildiniz.” buyurdu.
(B220 Buhârî, Vudû’, 58)

:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-640
.‫ َو َبشِّ ُروا َو َلا ُت َن ِّف ُروا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫«يس ُروا َو َلا ُت َع ِّس ُروا‬
ِّ
640. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Kolaylaştırın, zorlaştırmayın; sevdirin, nefret ettirmeyin.
(B69 Buhârî, İlim, 11; M4525 Müslim, Cihâd, 6)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجري ِر ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰله َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-641

‫ول‬ ٖ
ُ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
»ُ‫ « َم ْن ُي ْح َر ِم ال ِّر ْف َق ُي ْح َر ِم ا ْل َخ ْي َر ُك َّله‬:‫ول‬
.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
641. Cerîr b. Abdullah’ın (ra) Resûlullah’tan şöyle işittiği rivayet edilmiştir:
Zarafetten/Yumuşak huyluluktan mahrum olan, bütün hayırlardan mahrum
demektir, buyurmuştur.
(M6598 Müslim, Birr, 74)

73

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 73 21.5.2015 14:41:57

 ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُجل ًا َق َال ِلل َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬-642
‫«لا َت ْغ َض ْب» َر َوا ُه‬ َ :‫ َق َال‬،‫«لا َت ْغ َض ْب» َف َر َّد َد ِم َرار ًا‬ َ :‫ أ� ْو ِص ٖني َق َال‬:‫َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ا ْل ُبخَ ا ِري‬
642. Ebû Hüreyre’den (ra) anlatıyor:
Bir adam:
–Yâ Resûlallah, bana nasihatte bulun(ur musunuz), dedi. Peygamber :
–Öfkelenme, buyurdu. Adam aynı sözü birkaç kere tekrarladı. Peygamber her
defasında:
–Öfkelenme, buyurdu.
(B6116 Buhârî, Edeb, 76)

‫ عَ ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َي ْع َلى َش َّدا ِد ْب ِن أ� ْو ٍس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-643

‫ ف ِإ� َذا‬،ٍ‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه َك َت َب ْال ِإ� ْح َس َان عَ َلى ُك ِّل َش ْيء‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫الذ ْب َح َة َو ْل ُي ِح َّد أ� َح ُد ُك ْم َش ْف َر َت ُه‬
ِّ ‫َق َت ْل ُت ْم َف أ� ْح ِس ُنوا ا ْل ِق ْت َل َة َو�ِإ َذا َذ َب ْح ُت ْم َف أ� ْح ِس ُنوا‬
.‫َو ْل ُي ِر ْح َذ ٖب َيح َتهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
643. Ebû Ya’lâ Şeddâd b. Evs’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Allah Resûlü şöyle buyurmuştur:
Allah bütün işlerinizi güzel ve özenerek yapmanızı emretti. Canlı bir varlığı
öldürmeniz gerektiğinde (ona eziyet vermeyecek şekilde) güzelce öldürün:
Bir hayvan kestiğinizde de güzelce kesin; bıçağınızı iyice bileyin ve hayvana
acı vermeyin.
(M5055 Müslim, Sayd, 57)

74

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 74 21.5.2015 14:41:57

 ُ ‫ َما خُ ِّي َر َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-644
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
،‫ َما َل ْم َي ُك ْن �ِإ ًَثما‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َب ْي َن أ� ْم َر ْي ِن َق ُّط �ِإ َّلا أ�خَ َذ أ� ْي َس َرهُ َما‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َو َما ا ْن َت َق َم َر ُس‬.ُ‫اس ِم ْنه‬ ِ ‫َف ِإ� ْن َك َان �ِإ ًَثما َك َان أ� ْب َع َد ال َّن‬
‫ َف َي ْن َت ِق َم ِل َّل ِه‬،‫ �ِإ َّلا أ� ْن ُت ْن َت َه َك ُح ْر َم ُة ال ّّٰل ِه‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِل َن ْف ِس ٖه ٖفي َش ْي ٍء َق ُّط‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َت َعا َلى‬
644. Hz. Âişe (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah iki işten birini seçmek durumunda kalırsa, günah olmadığı
sürece en kolay olanını seçerdi. Yapılacak şey günah ise ondan herkesten
daha fazla uzaklaşırdı. Resûl-i Ekrem, herhangi bir şeyden dolayı kendisi için
asla intikam almadı; eğer Allah’ın bir yasağı çiğnenirse işte o zaman Allah için
müeyyide uygulardı.
(B6126 Buhârî, Edeb, 80; M6045 Müslim, Fedâil, 77)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-645

‫ « أ� َلا أ�خْ ِب ُر ُك ْم ب َِم ْن َي ْح ُر ُم عَ َلى ال َّنا ِر أ� ْو ب َِم ْن ت َْح ُر ُم‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.»‫يب هَ ِّي ٍن َل ِّي ٍن َس ْه ٍل‬
ٍ ‫عَ َل ْي ِه ال َّنا ُر؟ ت َْح ُر ُم عَ َلى ُك ِّل َق ٖر‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫َح ِد‬
645. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Size (cehennem) ateşine kimin haram olduğunu veya kime (cehennem)
ateşinin haram olduğunu söyleyeyim mi? Cana yakın, geçimli, yumuşak
huylu, insanlara kolaylık gösteren herkese.
(T2488 Tirmizî, Sıfatü’l-kıyâme, 45)

75

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 75 21.5.2015 14:41:57

 Affedici Olmak
‫خُ ِذ ا ْل َع ْف َو َو أ�ْ ُم ْر بِا ْل ُع ْر ِف َو أ�عْ ِر ْض عَ ِن ا ْل َجا ِه ٖل َين‬
Sen af yolunu tut, iyiliği emret, cahillerden yüz çevir.
(A’râf, 7/199)

‫الص ْف َح ا ْل َج ٖم َيل‬ ْ ‫ َف‬

َّ ‫اص َف ِح‬
...Sen şimdi güzel bir şekilde hoşgörü ile muamele et.
(Hicr, 15/85)

‫ون أ� ْن َي ْغ ِف َر ال ّّٰل ُه َل ُك ْم‬

َ ‫ َو ْل َي ْع ُفوا َو ْل َي ْص َف ُحوا َا َلا ت ُِح ُّب‬
...Onlar affetsinler, vazgeçip iyi muamelede bulunsunlar. Allah’ın sizi
bağışlamasını arzu etmez misiniz?...
(Nûr, 24/22)

‫اس َوال ّّٰل ُه ُي ِح ُّب ا ْل ُم ْح ِس ٖن َين‬

ِ ‫ َوا ْل َعا ٖف َين عَ ِن ال َّن‬
...(Onlar) insanları affedenlerdir. Allah iyilik edenleri sever.
(Âl-i İmrân, 3/134)

76

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 76 21.5.2015 14:41:57

 ‫‪َ ‬و َل َم ْن َص َب َر َو َغ َف َر �ِإ َّن ٰذ ِل َك َل ِم ْن عَ ْز ِم ْال أ� ُمو ِر‪‬‬
‫‪Her kim de sabreder ve bağışlarsa, işte bu elbette yapılmaya değer‬‬
‫‪işlerdendir.‬‬
‫)‪(Şûrâ, 42/43‬‬

‫‪َ -646‬وعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها أ�ن ََّها َقا َل ْت ِلل َّن ِّبي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫َو َس َّل َم‪ :‬هَ ْل أ� ٰتى عَ َل ْي َك َي ْو ٌم َك َان أ� َش َّد ِم ْن َي ْو ِم أ� ُح ٍد؟ َق َال‪َ « :‬ل َق ْد َل ٖق ُ‬
‫يت‬
‫شد َما َل ٖقي ُت ُه ِم ْن ُه ْم َي ْو َم ا ْل َع َق َب ِة‪ِ� ،‬إ ْذ عَ َر ْض ُت َن ْف ٖسي عَ َلى‬
‫ِم ْن َق ْو ِم ِك‪َ ،‬و َك َان أ� ُّ‬
‫ا ْب ِن عَ ْب ِد َيا ِل َيل ا ْب ِن عَ ْب ِد ُكل َالٍ ‪َ ،‬ف َل ْم ُيجِ ْب ِني �ِإ َلى َما أ�ردْ ُت‪َ ،‬فان َْط َل ْق ُت َو أ�نَا‬
‫َم ْه ُمو ٌم عَ َلى َو ْج ٖهي‪ ،‬ف َل ْم أ� ْس َت ِف ْق �ِإ َّلا َو أ�نَا ِب َق ْرنِ ال َّث َعا ِل ِب‪َ ،‬ف َر َف ْع ُت َر أ� ٖسي‪،‬‬
‫َو�ِإ َذا أ�نَا ب َِس َحا َب ٍة َقد أ� َظ َّل ْت ٖني‪َ ،‬ف َن َظ ْر ُت َف ِإ� َذا ٖف َيها جِ ْب ٖر ُيل عَ َل ْي ِه َّ‬
‫السل َا ُم‪،‬‬
‫َف َنادَا ٖني َف َق َال‪ِ� :‬إ َّن ال ّّٰل َه َت َعا َلى َق ْد َس ِم َع َق ْو َل َق ْو ِم َك َل َك‪َ ،‬و َما َردُّوا عَ َل ْي َك‪،‬‬
‫َو َق ْد َب َع َث �ِإ َل ْي َك َم َل َك ا ْلجِ َبالِ ِل َت أ�ْ ُم َر ُه ب َِما ِشئ َْت ٖفي ِه ْم َف َنادَا ٖني َم َل ُك ا ْلجِ َبالِ ‪،‬‬
‫َف َس َّل َم عَ َل َّي ُث َّم َق َال‪َ :‬يا ُم َح َّم ُد �ِإ َّن ال َّل َه َق ْد َس ِم َع َق ْو َل َق ْو ِم َك َل َك‪َ ،‬و أ�نَا‬
‫َم َل ُك ا ْلجِ َبالِ ‪َ ،‬و َق ْد َب َع َث ٖني َر ٖ ّبي �ِإ َل ْي َك ِل َت أْ� ُم َر ٖني ِب أ� ْم ِر َك‪َ ،‬ف َما ِشئ َْت‪ِ� :‬إ ْن‬
‫ِشئ َْت‪ :‬أ� ْط َب ْق ُت عَ َل ْي ِه ُم ْال أ�خْ شَ َب ْي ِن» َف َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪:‬‬
‫« َب ْل أ� ْر ُجو أ� ْن ُي ْخ ِر َج ال ّّٰل ُه ِم ْن أ� ْصل َا ِب ِه ْم َم ْن َي ْع ُب ُد ال ّّٰل َه َو ْح َد ُه َلا ُيشْ ِر ُك ِب ٖه‬
‫َش ْيئ ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪77‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 77‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:57‬‬

 646. Hz. Âişe (ra) anlatıyor:
Peygamber’e :
–Yâ Resûlallah, Uhud gününden daha zor bir gün yaşadın mı, diye sordum.
Şöyle cevap verdi:
–Evet, senin kavminden çok kötülük gördüm; en ağırı da, Akabe günü
onlardan gördüğüm şey oldu. Ben Abdükülâl’in oğlu İbn Abdüyâlîl’e sığınmak
istedim, ancak isteğimi reddetti. Ben de çok üzüntülü bir şekilde geri
döndüm; öyle ki Karn-ı Seâlib’e gelinceye kadar kendime gelemedim. Başımı
kaldırdığımda, bir bulutun beni gölgelediğini gördüm. Dikkatlice baktım;
Cebrail de bulutun içinde idi; bana şöyle seslendi:
–Yüce Allah, kavminin sana söylediklerini ve seni nasıl reddettiklerini işitti.
Onlar hakkında ne yapılmasını istiyorsan emretmen için sana dağlar(dan
sorumlu) meleğini gönderdi.
O anda, dağlar meleği de selâm verdi ve bana seslendi:
–Ey Muhammed, kavminin sana söylediklerini Allah işitti. Ben dağlardan
sorumlu meleğim. Ne emredersen onu yapmam için Rabbim beni sana
gönderdi. Dilersen Ahşebeyn denilen şu iki dağı, onların üzerlerine
kapayıvereyim.
Bunun üzerine ben:
–Hayır, ben ümit ediyorum ki, Allah bunların soyundan, yalnız kendine ibadet
edecek ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayacak kimseler çıkaracaktır, dedim.
(B3231 Buhârî, Bed’ü’l-halk, 7; M4653 Müslim, Cihâd, 111)

ُ ‫ َما َض َر َب َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-647

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َش ْيئ ًا َق ُّط‬
‫ َو َما ٖن َيل ِم ْن ُه‬،‫ �ِإ َّلا أ� ْن ُي َجا ِه َد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬،‫ َو َلا ا ْم َر أ� ًة َو َلا خَ ا ِد ًما‬،‫ِب َي ِد ِه‬
:‫َش ْي ٌء َق ُّط َف َي ْن َت ِق َم ِم ْن َص ِاح ِب ٖه �ِإ َّلا أ� ْن ُي ْن َت َه َك َش ْي ٌء ِمن َم َحا ِر ِم ال ّّٰل ِه َت َعا َلى‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َف َي ْن َت ِق ُم ِل َّل ِه َت َعا َلى‬

78

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 78 21.5.2015 14:41:57

 647. Hz. Âişe (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah Allah yolunda savaş dışında, ne bir kadına, ne bir hizmetçiye
ne de başka birine vurdu. Kendisine verilen hiçbir zarardan dolayı kimseden
intikam almaya kalkmadı. Sadece Allah’ın yasakları çiğnendiğinde, Yüce Allah
için müeyyide uyguladı.
(M6050 Müslim, Fedâil, 79)

‫ ُك ْن ُت أ� ْم ٖشي َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-648

‫ َف َج َب َذ ُه‬،‫ َف أ�دْ َر َك ُه أ�عْ َراب ٌِّي‬،‫يظ ا ْل َح ِاش َي ِة‬
ُ ‫اني َغ ٖل‬
ٌّ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوعَ َل ْي ِه ُب ْر ٌد ن َْج َر‬
‫ َف َن َظ ْر ُت �ِإ َلى َص ْف َح ِة عَ ا ِت ِق ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫ِب ِردَا ِئ ٖه َج ْب َذ ًة َش ٖد َيد ًة‬
‫ َيا ُم َح َّم ُد‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫ َو َق ْد أ� َّث َر ْت ب َِها َح ِاشي ُة َا ْل ُب ْر ِد ِم ْن ِش َّد ِة َج ْب َذ ِت ِه‬،‫َو َس َّل َم‬
‫ ُث َّم أ� َم َر َل ُه‬،‫ َف َض ِح َك‬،‫ َفا ْل َت َف َت �ِإ َل ْي ِه‬.‫ُم ْر ٖلي ِم ْن َمالِ ال ّّٰل ِه ا َّل ٖذي ِع ْن َد َك‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.ٍ‫ِب َع َطاء‬
648. Enes (ra) anlatıyor:
Bir gün Resûlullah’la birlikte yürüyordum. Üzerinde Necran kumaşından
yapılmış sert ve kalın bir hırka vardı. Arkasından bir bedevi yetişti ve
Peygamber’in hırkasını sert bir şekilde çekti. Bu çekişin şiddetinden hırkanın
kenarı, Peygamber’in boynunda iz bıraktı. Bedevi:
–Ey Muhammed, sende bulunan Allah’ın malından bana da vermelerini
emretsene, dedi. Resûlullah , bedeviye doğru döndü ve güldü, sonra da
ona bir şeyler verilmesini emretti.
(B6088 Buhârî, Edeb, 68; M2429 Müslim, Zekât, 128)

79

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 79 21.5.2015 14:41:57

 ‫ َك أ� ٖ ّني أ�ن ُْظ ُر �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-649
ُ ‫ َص َل َو‬،ِ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْح ٖكي َن ِب ًّيا ِم َن ْال أ� ْن ِب َياء‬
‫ات ال ّّٰل ِه َو َسل َا ُم ُه‬
ُ ‫ َو َي ُق‬،‫الد َم عَ ْن َو ْج ِه ِه‬
‫ « َال ّٰل ُه َّم‬:‫ول‬ َّ ‫ َوهُ َو َي ْم َس ُح‬،‫ َض َر َب ُه َق ْو ُم ُه َف أ�دْ َم ْو ُه‬،‫عَ َل ْي ِه ْم‬
َ ‫ْاغ ِف ْر ِل َق ْو ٖمي َف ِإ�ن َُّه ْم َلا َي ْع َل ُم‬
.‫ون» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
649. İbn Mes’ûd (ra) anlatıyor:
Resûlullah’ın Peygamberlerden birinin hâlini anlatışı hâlâ gözümün
önündedir. Kavmi onu dövüp yaralamış; o ise yüzündeki kanları silerken şöyle
diyormuş: “Allah’ım sen kavmimi bağışla; çünkü onlar (gerçeği) bilmiyorlar.”
(B3477 Buhârî, Enbiyâ, 54; M4646 Müslim, Cihâd, 105)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-650

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ �ِإن ََّما الشَّ ٖد ُيد ا َّل ٖذي َي ْم ِل ُك َن ْف َس ُه‬،‫ِالص ْرعَ ِة‬ ُّ ‫ « َل ْي َس الشَّ ٖد ُيد ب‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ِع ْن َد ا ْل َغ َض ِب» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
650. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Allah Resûlü şöyle demiştir:
Güçlü insan güreşte rakibini yenen değildir; asıl güçlü kimse öfkesine hâkim
olandır.
(B6114 Buhârî, Edeb, 76; M6643 Müslim, Birr, 107)

80

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 80 21.5.2015 14:41:57

 Eziyetlere Katlanmak

ِ ‫ َوا ْل َك ِاظ ٖم َين ا ْل َغ ْي َظ َوا ْل َعا ٖف َين عَ ِن ال َّن‬

‫اس َوال ّّٰل ُه ُي ِح ُّب ا ْل ُم ْح ِس ٖن َين‬
...Onlar bollukta ve darlıkta Allah yolunda harcayanlar, öfkelerini yenenler,
insanları affedenlerdir. Allah iyilik edenleri sever.
(Âl-i İmrân, 3/134)

‫ َو َل َم ْن َص َب َر َو َغ َف َر �ِإ َّن ٰذ ِل َك َل ِم ْن عَ ْز ِم ْال أ� ُمو ِر‬

Her kim de sabreder ve bağışlarsa, işte bu elbette yapılmaya
değer işlerdendir.
(Şûrâ, 42/43)

81

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 81 21.5.2015 14:41:57

 َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُجل ًا َق َال‬-651
‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ َّن‬
‫ َو أ� ْح ُل ُم عَ ْن ُه ْم‬،‫ُون �ِإ َل َّي‬
َ ‫حس ُن �ِإ َل ْي ِه ْم َو ُي ٖسيئ‬
ِ �‫ َو أ‬،‫ٖلي َق َرا َب ًة أ� ِص ُل ُه ْم َو َي ْق َط ُعو ٖني‬
‫ « َل ِئ ْن ُك ْن َت َك َما ُق ْل َت َف َك أ�ن ََّما ت ُِس ُّف ُه ُم ا ْل َم َّل َو َلا‬:‫ َف َق َال‬،‫ون عَ َل َّي‬ َ ‫َو َي ْج َه ُل‬
.‫ي َز ُال َم َع َك ِم َن ال ّّٰل ِه َت َعا َلى َظ ٖهي ٌر عَ َل ْي ِه ْم َما ُد ْم َت عَ َلى ٰذ ِل َك» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
651. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre bir adam:
–Yâ Resûlallah , benim akrabalarım var. Ben onlarla akrabalık ilişkilerimi
sürdürüyorum, fakat onlar benimle ilişkiyi kesiyorlar. Onlara iyilik yapıyorum,
onlar bana kötülük ediyorlar. Onlara yumuşak davranıyorum, onlar bana kaba
davranıyorlar, dedi. Bunun üzerine Resûlullah :
–Eğer dediğin gibi yapıyorsan, senin bu tutumun onlara ağır geliyor (sanki
sıcak kül yutmuş gibi zorlanıyorlar).Böyle (ilişkiyi ve iyiliği sürdürerek)
davranmaya devam ettiğin sürece, onlara karşı Allah Teâlâ’nın desteği seninle
olur, buyurdu.
(M6525 Müslim, Birr, 22)

82

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 82 21.5.2015 14:41:57

 ‫‪Dinî Konularda‬‬
‫‪Hassas Olmak‬‬
‫ات ال ّّٰل ِه َف ُه َو خَ ْي ٌر َل ُه ِع ْن َد َر ِّب ِه‪‬‬
‫‪َ ‬و َم ْن ُي َع ِّظ ْم ُح ُر َم ِ‬
‫‪...Kim Allah’ın hürmet edilmesini istediği şeylere saygı gösterirse bu Rabbi‬‬
‫‪katında kendisi için bir hayırdır...‬‬
‫)‪(Hac, 22/30‬‬

‫‪ِ�‬إ ْن َت ْن ُص ُروا ال ّّٰل َه َي ْن ُص ْر ُك ْم َو ُي َث ِّب ْت أ� ْق َدا َم ُك ْم‪‬‬

‫‪...Eğer siz Allah’a yardım ederseniz (emrini tutar, dinini uygularsanız), O da‬‬
‫‪size yardım eder ve ayaklarınızı sağlam bastırır.‬‬
‫)‪(Muhammed, 47/7‬‬

‫‪َ -652‬وعَ ْن أ� ٖبي َم ْس ُعو ٍد عُ ْق َب َة ْب ِن عَ ْم ِرو ا ْل َب ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬جا َء َر ُج ٌل‬
‫�ِإ َلى ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ف َق َال‪ِ� :‬إ ٖنّي َل أ� َت أ�خَّ ُر عَ ْن َصل َا ِة ُّ‬
‫الص ْب ِح ِمن أ� ْج ِل‬
‫ُفل َانٍ ِم َّما ُي ٖط ُيل ِب َنا‪َ ،‬ف َما َر أ� ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َغ ِض َب ٖفي َم ْو ِع َظ ٍة‬
‫اس‪� :‬إ َّن ِم ْن ُك ْم ُم َن ِّف ٖر َين‪َ .‬ف أ� ُّي ُك ْم أ� َّم‬
‫شد ِم َّما َغ ِض َب َي ْو َم ِئ ٍذ‪َ ،‬ف َق َال‪َ :‬ي آ� أ� ُّي َها ال َّن ُ‬
‫َق ُّط أ� َّ‬
‫اس َف ْل ُيوجِ ْز‪َ ،‬ف ِإ� َّن ِم ْن َو َرا ِئ ِه ا ْل َك ٖبي َر َو َّ‬
‫الص ٖغي َر َو َذا ا ْل َح َاج ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬ ‫ال َّن َ‬
‫‪83‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 83‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:57‬‬

 652. Ebû Mes’ûd Ukbe b. Amr el-Bedrî (ra) anlatıyor:
Bir adam Peygamber’e gelip:
–Ben filanın namazı uzatması yüzünden sabah namazına gelemiyorum, dedi.
(Bunu duyan) Peygamber öyle kızdı ki, hiçbir konuşmasında o günkü
kadar hiddetlendiğini görmedim. (Kalktı ve):
–İçinizde usandıranlar var. Sizden kim imamlık yaparsa namazı kısa tutsun;
çünkü arkasında yaşlısı var, çocuğu var, ihtiyaç sahibi var, buyurdu.
(B702 Buhârî, Ezân, 61; M1044 Müslim, Salât, 182)

ُ ‫ ِقد َم َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-653

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ول‬ ُ ‫ َف َل َّما َر�آ ُه َر ُس‬،‫ َو َق ْد َس َت ْر ُت َس ْه َو ًة ٖلي ِب ِق َرا ٍم ٖفي ِه ت ََما ٖث ُيل‬،‫َو َس َّل َم ِم ْن َس َف ٍر‬
‫ أ� َش ُّد‬:‫ « َيا عَ ا ِئشَ ُة‬:‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم هَ َت َك ُه َو َت َل َّو َن َو ْج ُه ُه َو َق َال‬
َ ُ‫اس عَ َذاب ًا ِع ْن َد ال ّّٰل ِه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة ا َّل ٖذ َين ُي َضاه‬
.‫ون بِخَ ْل ِق ال ّّٰل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ ِ ‫ال َّن‬
653. Hz. Âişe (ra) analatıyor:
Odamın girişine resimli bir örtü asmıştım. Resûlullah seferden dönünce
bunu gördü, benzi attı, perdeyi çekip yırttı ve şöyle dedi:
–Ey Âişe, kıyamet günü Allah’ın nezdinde en çok azap çekecekler, Allah’ın
yaratıklarını resmederek O’na benzemeye çalışanlardır.12
(M5528 Müslim, Libâs, 92; B5954 Buhârî, Libâs, 91)

Hadiste sözü edilen resim yasağının tapınmak maksadıyla resim yapmak olduğu şeklinde açıklamalar yapıl-
12

mıştır. Nitekim Hz. Peygamber’in resimli perdenin yastık yapılarak kullanımına bir şey dememesi, bu yakla-
şımı teyit etmektedir. Taberî de bu hadisin tapınmak üzere yapılan suretlerle ilgili olduğunu söylemiştir. (İbn
Allân, Delîlü’l-fâlihîn, V, 110). Buna karşın hadisin her türlü canlı resmini yapmayı men ettiği yorumu yaygındır.
Ayrıca bu sözüyle Hz. Peygamber’in putperestlikten yeni çıkmış kimselere, resimlerin yer aldığı şeyleri kapı,
duvar vb. göz önündeki yerlere asmamayı öğütlediği de söylenebilir.

84

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 84 21.5.2015 14:41:57

 :‫ َوعَ ْن َها أ� َّن ُق َر ْيش ًا أ�هَ َّم ُه ْم َش أ� ُن ا ْل َم ْر أ� ِة ا ْل َم ْخ ُزو ِم َّي ِة ا َّل ٖتي َسر َق ْت َف َقا ُلوا‬-654
‫ َم ْن َي ْج َت ٖري ُء‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم؟ َف َقا ُلوا‬ َ ‫َم ْن ُيك ِّل ُم ٖف َيها َر ُس‬
‫عَ َل ْي ِه �ِإ َّلا أ� َسا َم ُة ْب ُن َز ْي ٍد ِح ُّب َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم؟ َف َك ًَّلم ُه‬
‫ « أ�تَشَ َّف ُع ٖفي َح ٍّد ِم ْن‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،‫أ� َسا َم ُة‬
‫ «�إن ََّما أ�هْ َل َك َم ْن َق ْب َل ُكم‬:‫ُح ُدو ِد ال ّّٰل ِه َت َعا َلى؟» ُث َّم َقا َم َفاخْ َت َط َب ُث َّم َق َال‬
ُ ‫الض ٖع‬
‫يف‬ َّ ‫ َو�ِإ َذا َس َر َق ٖفي ِه ُم‬،‫يف َت َر ُكو ُه‬ ُ ‫أ�ن َُّه ْم َكانُوا �ِإ َذا َس َر َق ٖفي ِه ُم الشَّ ٖر‬
‫ َل ْو أ� َّن َف ِاط َم َة ِب ْن َت ُم َح َّم ٍد َس َر َق ْت ل َق َط ْع ُت‬،‫ َوا ْي ُم ال ّّٰل ِه‬،‫أ� َقا ُموا عَ َل ْي ِه ا ْل َح َّد‬
.‫َي َدهَ ا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
654. Hz. Âişe (ra) anlatıyor:
Mahzûm kabilesinden bir kadının hırsızlık yapması Kureyşlilerin ağırına gitti.
Bunun üzerine, bu kadının affedilmesi için Resûlullah’la kim konuşabilir,
diye kendi aralarında soruşturdular ve bunu ancak Allah Resûlü’nün çok
sevdiği Üsâme b. Zeyd’in yapabileceğine karar verdiler. Üsâme de konuyu
Peygamber’e arz etti. Resûlullah :
–Yüce Allah’ın koyduğu cezalardan birinin uygulanmaması için aracılık mı
yapıyorsun, dedi. Sonra kalkıp bir konuşma yaptı ve şöyle buyurdu:
Sizden evvelkilerin helâk olmalarının sebebi, içlerinden asil biri hırsızlık
yaptığında ona dokunmayıp, zayıf ve kimsesiz biri hırsızlık yaptığında onu
cezalandırmalarıdır. Vallahi Muhammed’in kızı Fâtıma hırsızlık yapsaydı, onun
da elini keserdim.13
(B3475 Buhârî, Enbiyâ, 54; M4410 Müslim, Hudûd, 8)

13
Hırsızlık cezasına tarih içerisinde değişik toplum ve zamanlarda biribirinden farklı müeyyideler uygulanmıştır.
Arap toplumunda da bu ceza İslâm öncesinde elin kesilmesi şeklinde tatbik edilmiştir. İslâm, bu tür cezaları
belli kaideler çerçevesinde yeniden düzenlemiş ve caydırıcılık esas olmak üzere cezaların insanîleştirilmesi
yolunda tedricilik esasını getirmiştir. Kur’an’da da yer aldığı üzere kimi mevcut cezalar harfi olarak muhafaza
edilmiş, ancak onların uygulanma alanları olabildiğince daraltılmış ve zamanla uygulanmaları fiilen askıya
alınmıştır. Nitekim İslâm tarihi boyunca bu kabil müeyyidelerin hemen hemen hiç uygulanmadığı görülür.
Hadisteki ana fikir hırsızlık gibi şahıs ve topluma karşı işlenen bir suçun müeyyidesiz bırakılmamasıdır. Müey-
yidenin tarzı, miktarı ve uygulanışı sosyo-psikolojik, ekonomik yapı ve hukukî düzenlemelerle ilgilidir.

85

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 85 21.5.2015 14:41:58

 ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َر أ�ى‬-655
‫ َف َقا َم َف َح َّك ُه‬،‫ َفشَ َّق ٰذ ِل َك عَ َل ْي ِه َح ّٰتى ُر ِؤ َي ٖفي َو ْج ِه ِه‬.‫ن َُخا َم ًة ِفي ا ْل ِق ْب َل ِة‬
‫ َو�إ َّن ر َّب ُه َب ْي َن ُه‬،ُ‫ «�ِإ َّن أ� َح َد ُك ْم �ِإ َذا َقا َم ٖفي َصل َا ِت ٖه َف إ� َّن ُه ُي َن ٖاجي َر َّبه‬:‫ِب َي ِد ٖه َف َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬...‫ َفل َا َي ْب ُز َق َّن أ� َح ُد ُك ْم ِق َب َل ا ْل ِق ْب َل ِة‬،‫َو َب ْي َن ا ْل ِق ْب َل ِة‬
655. Enes (ra) anlatıyor:
Peygamber , (altı kum serili, duvarları kerpiçten ve üstü hurma dalları ile
örtülü olan Medine) mescidinin kıble tarafındaki duvarında tükürük gördü;
bu duruma o kadar üzüldü ki, bu yüzünden belli oldu. Hemen kalkıp onu
eliyle kazıdı ve şöyle buyurdu: “Biriniz namaza durduğu zaman Rabbine
yönelmiş (âdeta onunla konuşmaya başlamış) olur. (Sanki) Rabbi onunla kıble
arasındadır. Sakın kimse kıbleye karşı tükürmesin...”14
(B405 Buhârî, Salât, 33; M1225, M1226 Müslim, Mesâcid, 52)

Bedevilerin alışkanlık ve görgüsüzlüğü zaman zaman bu kabil uygunsuz davranışlara yol açabilmiştir. Hz. Pey-
14

gamber, bu şekilde davranabilen insanları en güzel biçimde eğitmiş ve ahlâk örneği bir toplumun oluşmasını
temin etmiştir.

86

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 86 21.5.2015 14:41:58

 ‫‪Yöneten Yönetilen‬‬
‫‪İlişkilerinde Ölçü‬‬

‫‪َ ‬واخْ ِف ْض َج َن َاح َك ِل َم ِن ا َّت َب َع َك ِم َن ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين‪‬‬

‫‪Müminlerden sana uyanlara kanatlarını indir.‬‬
‫)‪(Şuarâ, 26/215‬‬

‫‪ِ�‬إ َّن ال ّّٰل َه َي أ�ْ ُم ُر بِا ْل َع ْدلِ َو ْال ِإ� ْح َسانِ َو�ِإي َت آ� ِء ِذي ا ْل ُق ْر ٰبى َو َي ْن ٰهى عَ ِن ا ْل َف ْحشَ آ� ِء‬
‫ون‪‬‬ ‫َوا ْل ُم ْن َك ِر َوا ْل َب ْغ ِي َي ِع ُظ ُك ْم َل َع َّل ُك ْم ت ََذ َّك ُر َ‬
‫;‪Şüphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi emreder‬‬
‫‪hayâsızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size‬‬
‫‪öğüt veriyor.‬‬
‫)‪(Nahl, 16/90‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ‫‪َ -656‬وعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس َ‬

‫ول عَ ْن َر ِع َّي ِت ِه‪َ :‬ا ْل إ� َما ُم‬‫«ك ُّل ُك ْم َر ٍاع‪َ ،‬و ُك ُّل ُك ْم َم ْس ُؤ ٌ‬
‫ول‪ُ :‬‬ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق ُ‬
‫ول عَ ْن َر ِع َّي ِت ِه‪،‬‬ ‫مس ُؤ ٌ‬‫رع َّي ِت ِه‪َ ،‬وال َّر ُج ُل َر ٍاع ٖفي أ�هْ ِل ٖه َو ْ‬
‫ول عَ ْن ِ‬ ‫َر ٍاع َو َم ْس ُؤ ٌ‬
‫رع َّي ِت َها‪َ ،‬وا ْل َخا ِد ُم َر ٍاع ٖفي َمالِ‬ ‫َوا ْل َم ْر أ� ُة َر ِاع َّي ٌة ٖفي َب ْي ِت َز ْوجِ َها َو َم ْس ُؤو َل ٌة عَ ْن ِ‬
‫ول عَ ْن َر ِع َّي ِت ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬ ‫ول عَ ْن َر ِع َّي ِت ِه‪َ ،‬و ُك ُّل ُك ْم َر ٍاع َو َم ْس ُؤ ٌ‬ ‫َس ِّي ِد ٖه َو َم ْس ُؤ ٌ‬
‫‪87‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 87‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:58‬‬

 656. İbn Ömer’in (ra) işittiğine göre Allah Resûlü şöyle demiştir:
Hepiniz sorumlusunuz ve hepiniz de gözetiminizde bulunanlardan mesulsünüz.
Yöneticiler sorumludur. Evin erkeği, aile efradından sorumludur.
Evin hanımı da kocasının evinden ve çocuklarından sorumludur.
Hizmetçi (köle) de efendisinin malından sorumludur.
Hülâsa, hepiniz sorumlusunuz ve hepiniz de idarenizde
bulunanlardan mesulsünüz.
(B893 Buhârî, Cum’a, 11; M7424 Müslim, İmâre, 20)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َي ْع َلى َم ْع ِق ِل ْب ِن َي َسا ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-657

‫ول‬
ُ ‫ َي ُم‬،‫ « َما ِم ْن عَ ْب ٍد َي ْس َت ْر ٖعي ِه ال ّّٰل ُه َر ِع َّي ًة‬:‫ول‬
‫وت‬ ُ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
.‫ �إ َّلا َح َّر َم ال ّّٰله عَ َل ْي ِه ا ْل َج َّن َة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫اش ِل َر ِع َّي ِت ِه‬
ٌّ ‫وت َوهُ َو َغ‬ ُ ‫َي ْو َم َي ُم‬
.»‫ « َف َل ْم َي ُح ْط َها ِب ُن ْص ِح ٖه َل ْم َيجِ ْد َرا ِئ َح َة ا ْل َج َّن ِة‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
،‫ ُث َّم َلا َي ْج َه ُد َل ُه ْم‬،‫ « َما ِمن أ� ٖمي ٍر َي ٖلي أ� ُمو َر ا ْل ُم ْس ِل ٖم َين‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
.»‫ �إ َّلا َل ْم َي ْدخُ ْل َم َع ُه ُم ا ْل َج َّن َة‬،‫َو َي ْن َص ُح َل ُه ْم‬
657. Ebû Ya’lâ Ma’kıl b. Yesâr’ın (ra) işittiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Allah’ın kendisine bir toplumun yöneticiliğini nasip ettiği kul, halkına hıyanet
ederek ölürse, Allah ona cenneti haram kılar.
(M363 Müslim, Îmân, 227; B7151 Buhârî, Ahkâm, 8)

Bir başka rivayet de şöyledir:

Allah’ın kendisine bir toplumun yöneticiliğini nasip ettiği kul, halkın
tamamına aynı içtenlikle sahip çıkmazsa cennetin kokusunu bile alamaz.
(B7150 Buhârî, Ahkâm, 8)

Müslim’in bir rivayetinde:

Müslümanların yönetimini üstlenen fakat, onlar için bütün gücüyle
çalışmayıp, bütün içtenliği ile hepsini kucaklamayan yönetici, onlarla birlikte
cennete giremez, buyurulmuştur.
(M366 Müslim, Îmân, 229)

88

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 88 21.5.2015 14:41:58

 ‫ َس ِم ْع ُت رسول ال ّٰله َص َّلى‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن َها َقا َل ْت‬-658
‫ «ال ّٰل ُه َّم َم ْن َو ِل َي ِم ْن أ� ْم ِر أ� َّم ٖتي َش ْيئ ًا‬:‫ول ٖفي َب ْي ٖتي ٰه َذا‬ ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ َو َم ْن َو ِل َي ِم ْن أ� ْم ِر أ� َّم ٖتي َش ْيئ ًا َف َر َف َق ِب ِه ْم َفا ْر ُف ْق‬،‫َفشَ َّق عَ َل ْي ِه ْم َف ْاش ُق ْق عَ َل ْي ِه‬
.‫ِب ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
658. Hz. Âişe’nin (ra) anlatıyor:
Ben evimde Resûlullah’ı şöyle dua ederken işittim:
Allah’ım! Ümmetimin yönetimiyle ilgili bir görev üstlenip de, onları sıkıntı ve
meşakkate düşürene, sen de sıkıntı ver; ümmetimin yönetimini üstlenip de onlara
kolaylık gösteren, onları rahatlık ve refaha kavuşturana, sen de kolaylık göster.
(M4722 Müslim, İmâre, 19)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-659
،‫ ُك َّل َما هَ َل َك َِن ٌّبي خَ َل َف ُه َنب ٌِّي‬،‫وس ُه ُم ْال أ� ْن ِب َيا ُء‬ ُ ‫«كان َْت َب ُنو �ِإ ْس َرا ٖئ َيل ت َُس‬ َ :‫َو َس َّل َم‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ون» َقا ُلوا‬ َ ‫ون َب ْع ٖدي خُ َل َفا ُء َف َي ْك ُث ُر‬ ُ ‫ َو َس َي ُك‬،‫َو�إ َّن ُه َلا َنب َِّي َب ْع ٖدي‬
‫ َو ْاس أ� ُلوا‬،‫ ُث َّم أ�عْ ُطوهُ ْم َح َّق ُه ْم‬، ِ‫ « أ� ْو ُفوا ِب َب ْي َع ِة ْال أ� َّولِ َف ْال أ� َّول‬:‫َف َما َت أْ� ُم ُرنَا؟ َق َال‬
.‫ َف إ� َّن ال ّّٰل َه َسا ِئ ُل ُه ْم عَ َّما ْاس َت ْرعَ اهُ ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ال ّّٰل َه ا َّل ٖذي َل ُك ْم‬
659. Ebû Hüreyre’den (ra) anlatıyor:
Resûlullah şöyle buyurdu:
İsrailoğulları peygamberler tarafından idare ediliyor; biri ölünce bir
başka peygamber onun yerine geçiyordu. Benden sonra ise peygamber
gelmeyecektir; halifeler olacak, sayıları çoğalacaktır. Sahâbîler:
–Yâ Resûlallah, bu şartlarda bize ne tavsiye edersiniz, diye sorduklarında,
Peygamber :
–Öncelik sırasına göre onlara biat edin; onlara karşı yükümlülüklerinizi yerine
getirin ve alamadığınız haklarınızı da Allah’tan isteyin. Zira Allah onlara, halka
karşı görevlerini yapıp yapmadıklarını soracaktır, buyurdu.
(B3455 Buhârî, Enbiyâ, 50; M4773 Müslim, İmâre, 44)

89

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 89 21.5.2015 14:41:58

 ‫ َوعَ ْن عَ ا ِئ ِذ ْب ِن عَ ْم ٍرو َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َدخَ َل عَ َلى عُ َب ْي ِد ال ّّٰل ِه ا ْب ِن‬-660
َ ‫ �ِإ ٖنّي َس ِم ْع ُت َر ُس‬،‫ أ� ْي ُب َن َّي‬:ُ‫ َف َق َال َله‬،‫ِز َيا ٍد‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫ «�إ َّن َش َّر ال ِّرعَ ا ِء ا ْل ُح َط َم ُة» َف ِإ� َّي َاك أ� ْن ت َُك‬:‫ول‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ون ِم ْن ُه ْم‬ ُ ‫َي ُق‬
660. Âiz b. Amr’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, Ubeydullah b. Ziyâd’ın
yanına girmiş ve ona şöyle demiştir:
Oğlum, ben Resûlullah’ın , “Yöneticilerin en kötüsü, zorba olanlardır.”
dediğini işittim. Sen, sakın onlardan olma.
(M4733 Müslim, İmâre, 23)

‫ أ� َّن ُه َق َال ِل ُم َعا ِو َي َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َم ْر َي َم ْال أ� ْزدِيِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-661
‫ « َم ْن َو َّلا ُه ال ّّٰل ُه َش ْيئ ًا‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:ُ‫عَ ْنه‬
َ ‫ِم ْن أ� ُمو ِر ا ْل ُم ْس ِل ٖم َين َف ْاح َت َج َب د‬
‫ اِ ْح َت َج َب‬،‫ُون َح َاج ِت ِه ِم َوخَ َّل ِت ِه ْم َو َف ْق ِر ِه ْم‬
‫ُون َح َاج ِت ٖه َوخَ َّل ِت ٖه َو َف ْق ِر ٖه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة» َف َج َع َل ُم َعا ِو َي ُة َر ُجل ًا عَ َلى‬
َ ‫ال ّّٰل ُه د‬
. ُّ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذي‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.‫اس‬
ِ ‫َح َوا ِئ ِج ال َّن‬
661. Ebû Meryem el-Ezdî’den (ra) nakledildiğine göre o,
Muâviye’ye (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah’ın , “Allah birini Müslümanların başına idareci yapar da o
kimse, (halkla arasına engeller koyarak) Müslümanların dertleri, sıkıntıları ve
ihtiyaçlarıyla ilgilenmezse, Allah da kıyamet gününde onun derdi, sıkıntısı ve
ihtiyacı ile ilgilenmez.” buyurduğunu işittim.
Bunun üzerine Muâviye, halkın (şikâyetlerini dinlemek) ve ihtiyaçlarını
kendisine iletmek üzere bir adam görevlendirdi.
(D2948 Ebû Dâvûd, İmâre, 13; T1332 Tirmizî, Ahkâm, 6)

90

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 90 21.5.2015 14:41:58

 ‫‪Adaletli Yönetici‬‬
‫‪ِ�‬إ َّن ال ّّٰل َه َي أ�ْ ُم ُر بِا ْل َع ْدلِ َو ْال ِإ� ْح َسانِ ‪‬‬
‫‪Şüphesiz Allah, adaleti ve ihsanı … emreder...‬‬
‫)‪(Nahl, 16/90‬‬

‫‪َ ‬و أ� ْق ِس ُطوا �ِإ َّن ال ّّٰل َه ُي ِح ُّب ا ْل ُم ْق ِس ٖط َين‪‬‬

‫‪...ve (onlara) adaletli davranın. Çünkü Allah, adaletli davrananları sever.‬‬
‫)‪(Hucurât, 49/9‬‬

‫‪َ -662‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫«س ْب َع ٌة ُيظِ ُّل ُه ُم ال ّّٰل ُه ٖفي ِظ ِّل ٖه َي ْو َم َلا ِظ َّل �إ َّلا ِظ ُّلهُ‪� :‬إ َما ٌم عَ ا ِد ٌل‪،‬‬
‫َق َال‪َ :‬‬
‫اب نَشَ أ� ٖفي ِع َبا َد ِة ال ّّٰل ِه َت َعا َلى‪َ ،‬و َر ُج ٌل َق ْل ُب ُه ُم َع َّلقٌ ِفي ا ْل َم َساجِ ِد‪،‬‬ ‫َو َش ٌّ‬
‫َو َر ُجل َانِ ت ََحا َّبا ِفي ال ّّٰل ِه‪ْ ،‬اج َت َم َعا عَ َل ْي ِه‪َ ،‬وتَف َّر َقا عَ َل ْي ِه‪َ ،‬و ُ‬
‫رج ٌل دعَ ْت ُه ا ْم َر أ� ٌة‬
‫اف ال ّّٰلهَ‪َ ،‬و َر ُج ٌل ت ََص َّد َق ب َِص َد َق ٍة‪،‬‬ ‫نص ٍب َو َج َمالٍ ‪َ ،‬ف َق َال‪� :‬إنِّى أ�خَ ُ‬ ‫ات َم ِ‬ ‫َذ ُ‬
‫َف أ�خْ َفاهَ ا َح ّٰتى َلا َت ْع َل َم ِش َما ُل ُه َما ُت ْن ِف ُق َي ٖمي ُنهُ‪َ ،‬و َر ُج ٌل َذ َك َر ال ّّٰل َه خَ ا ِل ًيا‬
‫اض ْت عَ ْي َنا ُه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬ ‫َف َف َ‬
‫‪91‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 91‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:58‬‬

 662. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Yedi sınıf insan vardır ki Allah onları hiçbir gölgenin
(himayenin) bulunmadığı günde (kıyamet gününde),
kendi gölgesinde gölgelendirir (özel olarak himaye eder):
Adaletli devlet reisi,
Yüce Allah’a ibadet ederek yetişen genç,
Gönlü mescitlere bağlı olan kimse,
Allah için birbirini seven ve bu sevgiyle bir araya gelip,
yine bu sevgi ile ayrılan iki dost,
Mevki sahibi güzel bir kadının birlikte olma isteğine
“Ben Allah’tan korkarım.” cevabını veren kimse,
Sağ elinin verdiğini sol eli duymayacak kadar gizli sadaka veren kimse,
Tenha yerlerde Allah’ı zikrederek gözleri yaşla dolan kimse.
(B1423 Buhârî, Zekât, 16; M2380 Müslim, Zekât, 91)

‫ َق َال‬:‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-663

ُ ‫َر ُس‬
‫ «�إ َّن ا ْل ُم ْق ِس ٖط َين ِع ْن َد ال ّّٰل ِه‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
»‫ون ٖفي ُح ْك ِم ِه ْم َو أ�هْ ٖلي ِه ْم َو َما َو ُلوا‬ َ ‫ ا َّل ٖذ َين َي ْع ِد ُل‬:‫عَ َلى َم َنا ِب َر ِم ْن نُو ٍر‬
.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
663. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Ailesi ve idaresi altında bulunanların hak ve hukukunda adaletle davrananlar,
Allah katında nurdan koltuklara otururlar.
(M4721 Müslim, İmâre, 18)

‫ول‬َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ْو ِف ْب ِن َما ِل ٍك َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-664

‫«خ َيا ُر أ� ِئ َّم ِت ُك ُم ا َّل ٖذ َين ت ُِح ُّبون َُه ْم‬ ُ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
ِ :‫ول‬
92

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 92 21.5.2015 14:41:58

 ‫ َو ِش َرا ُر أ� ِئ َّم ِت ُك ُم ا َّل ٖذ َين‬،‫ون ع َل ْي ُك ْم‬ َ ‫ َوت َُص ُّل‬،‫َو ُيح ُّبون َُك ْم‬
َ ‫ون عَ َل ْي ِه ْم َو ُي َص ُّل‬
َ ‫ ُق ْل َنا َيا َر ُس‬:‫ َو َت ْل َع ُنون َُه ْم َو َي ْل َع ُنون َُك ْم» َق َال‬،‫ُت ْب ِغ ُضون َُه ْم َو ُي ْب ِغ ُضون َُك ْم‬
‫ول‬
َّ ‫ َما أ� َقا ُموا ٖف ُيك ُم‬،‫«لا‬
‫ َما أ� َقا ُموا‬،‫ َلا‬،‫الصل َا َة‬ َ :‫ أ� َفل َا ُن َناب ُِذهُ ْم؟ َق َال‬،‫ال ّّٰل ِه‬
َّ ‫ٖف ُيك ُم‬
.‫الصل َا َة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
664. Avf b. Mâlik (ra) anlatıyor:
Allah Resûlü’nün :
–İdarecilerinizin en hayırlısı, sizi seven, sizin tarafınızdan da sevilenlerdir. Siz
onlara dua edersiniz, onlar da size dua ederler. İdarecilerinizin kötüsü de, sizin
tarafınızdan sevilmeyen; sizi de sevmeyenlerdir. Siz onlara lânet edersiniz,
onlar da size lânet okur, buyurduğunu işittim. Biz:
–Yâ Resûlallah, onlarla mücadeleye girişelim mi, diye sorduk. Resûlullah :
–Sizinle namaz kıldıkları müddetçe, hayır; sizinle namaz kıldıkları müddetçe
hayır, karşılığını verdi.
(M4805 Müslim, İmâre, 66)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫اض ْب ِن ِح َما ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬

‫ول ال ّّٰل ِه‬ ِ ‫ َوعَ ْن ِع َي‬-665
ُ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ ُذو ُس ْل َطانٍ ُم ْق ِس ٌط‬:‫ « أ�هْ ُل ا ْل َج َّن ِة َثل َا َث ٌة‬:‫ول‬
ٌ ‫ َوعَ ٖف‬،‫قيق ا ْل َق ْل ِب ِل ُك ِّل ِذى ُق ْر َبى َو ُم ْس ِل ٍم‬
‫يف ُم َت َع ِّف ٌف‬ ُ ‫ َو َر ُج ٌل َر ٖح ٌيم َر‬، ٌ‫ُم َو َّفق‬
.‫ُذو ِع َيالٍ » َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
665. İyâz b. Himâr’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Cennet ehli üç sınıftır: adaleti gözeten başarılı yöneticiler; bütün akrabalarına
ve Müslümanlara karşı yumuşak kalpli ve şefkatli olanlar; (muhtaç durumda)
çoluk çocuğu olduğu hâlde harama el uzatmayan ve kimseden de bir şey
istemeyen kişiler.
(M7207 Müslim, Cennet, 63)

93

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 93 21.5.2015 14:41:58

 Yöneticilere İtaatte Ölçü
‫ول َو أ�و ِلي ْال أ� ْم ِر ِم ْن ُك ْم‬
َ ‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين �آ َم ُنوا أ� ٖطي ُعوا ال ّّٰل َه َو أ� ٖطي ُعوا ال َّر ُس‬
Ey iman edenler! Allah’a itaat edin. Peygamber’e itaat edin ve sizden olan
ülü’l-emre (idarecilere) de...
(Nisâ, 4/59)

‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬-666

‫ �ِإ َّلا أ� ْن ُي ْؤ َم َر‬،‫الطاعَ ُة ٖف َيما أ� َح َّب َو ِك َر َه‬ َّ ‫الس ْم ُع َو‬ َّ ‫ «عَ َلى ا ْل َم ْر ِء ا ْل ُم ْس ِل ِم‬:‫َق َال‬
.‫ب َِم ْع ِص َي ٍة َف ِإ� َذا أ� ِم َر ب َِم ْع ِص َي ٍة َفل َا َس ْم َع َو َلا َطاعَ َة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
666. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Günah işlemesi istenmedikçe, hoşuna gitsin veya gitmesin, müminin,
(idarecileri) dinlemesi ve onlara itaat etmesi gerekir. Günah işlemesi
istendiğinde ise dinlemek de, itaat etmek de yoktur.
(M4763 Müslim, İmâre, 38; B7144 Buhârî, Ahkâm, 4)

َ ‫ ُك َّنا �ِإ َذا با َي ْع َنا َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-667

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ َلى‬
.‫ « ٖف َيما ْاس َت َط ْع ُت ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫ول َل َنا‬ ُ ‫الطاعَ ِة َي ُق‬ َّ ‫الس ْم ِع َو‬
َّ
94

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 94 21.5.2015 14:41:58

 667. İbn Ömer (ra) şöyle demiştir:
Biz “dinlemek ve itaat etmek üzere” biat ettiğimizde, Resûlullah , “gücünüz
yettiği kadar” kaydını ilave ederdi.
(B7202 Buhârî, Ahkâm, 43; M4836 Müslim, İmâre, 90)

‫ « َم ْن‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-668
َ ‫ َو َم ْن َم‬،ُ‫خَ َل َع َيد ًا ِم ْن َطاعَ ٍة َل ِق َى ال ّّٰل َه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة َو َلا ُح َّج َة َله‬
‫ات َو َل ْي َس‬
َ ‫ٖفي عُ ُن ِق ٖه َب ْي َع ٌة َم‬
.‫ات ٖمي َت ًة َجا ِه ِل َّي ًة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
668. İbn Ömer’in (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Bir kimse (meşru bir sebep olmaksızın) yöneticilere itaattan vazgeçerse,
kıyamet gününde, Allah’ın huzuruna dayanacağı bir delili olmaksızın çıkar.
Biatsız ölen bir kimse de, Câhiliye ölümü ile ölür.15
(M4793 Müslim, İmâre, 58)

َ ‫« َو َم ْن َم‬:ُ‫َو ِفي ِر َوا َي ٍة َله‬

ُ ‫ َف ِإ� َّن ُه َي ُم‬،‫ات َوهُ َو ُم َفا ِر ٌق ِل ْل َج َماعَ ِة‬
‫وت ٖمي َت ًة‬
.»‫َجا ِه ِل َّي ًة‬
Müslim’in diğer bir rivayeti de:
Müslüman topluluktan ayrılmış olarak ölen kimse,
Câhiliye ölümü ile ölür, şeklindedir.
(M4788 Müslim, İmâre, 54)

15
Hz. Peygamber, Câhiliye olarak adlandırılan, hukuk ve adaletin olmadığı bir toplumu, getirdiği insanî ilkeler ve
gerçekleştirdiği sosyo-politik düzenlemelerle objektif kurallara sahip bir topluma dönüştürmüştür. Akabe Biat-
ları adı verilen sosyal sözleşmeler ve daha sonra Müslüman olanlardan alınan sözlerle fert ve toplulukların bu
objektif kurallara bağlı kalacakları teyit edilmiştir. Bu mekanizma İslâm kültüründe “biat” olarak isimlendirilmiş-
tir. Böylece biat, hukuksuz bir sosyal düzenekten, yani Câhiliye toplumundan, hukuku olan bir sosyal düzeneğe
geçmenin simgesi olmuştur. Hadiste sözü edilen “Câhiliye ölümü üzerine ölür” ifadesi, inanç ve hukuk bakımın-
dan Câhiliyedeki insanlara benzeyerek ölür anlamına gelmektedir.

95

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 95 21.5.2015 14:41:58

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-669
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َك أ� َّن َر أ�ْ َس ُه‬،‫ َو�إِنِ ْاس ُت ْع ِم َل ع َل ْي ُك ْم عَ ْب ٌد َح َب ِش ٌّى‬،‫ «اِ ْس َم ُعوا َو أ� ٖطي ُعوا‬:‫َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ز َٖبي َب ٌة» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
669. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Başı siyah üzüm gibi olan Habeşli bir köle dahi başınıza yönetici yapılsa onu
dinleyin ve ona itaat edin.16
(B7142 Buhârî, Ahkâm, 4)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-670

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫الطاعَ ُة ٖفي عُ ْس ِر َك َو ُي ْس ِر َك َوم ْنشَ طِ َك‬
َّ ‫ «عَ َل ْي َك ا ْل َّس ْم ُع َو‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫َو َم ْك َر ِه َك َو أ� َث َر ٍة عَ َل ْي َك» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
670. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Varlıkta, darlıkta, hoşnutluk ve hoşnutsuzluk hâlinde, hatta başkası sana
tercih edildiğinde bile, dinle ve itaat et.
(M4754 Müslim, İmâre, 35)

‫ ُك َّنا َم َع‬:‫ َو عَ ْن عَ ْب ِد ال ّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ٍرو َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-671

‫ َف ِم َّنا َم ْن‬،‫ َف َن َز ْل َنا َم ْن ِز ًلا‬،‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َس َف ٍر‬
Hz. Peygamber kabileciliğin ve asaletin yegane kriter kabul edildiği bir devirde insanlara yönetimin emanet,
16

ehliyet, liyakat ve meşruiyet üzere verilmesi gerektiğine işaret etmekte; bu nitelikteki yönetimin de soyuna
ve rengine, kabilesine ve boyuna bakmaksızın meşru sayılması ve bu meşruiyetin getirdiği yükümlülüğün de
üstlenilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

96

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 96 21.5.2015 14:41:58

 ‫ �إ ْذ َنادَ ى‬،‫ َو ِم َّنا َم ْن هُ َو ٖفي َج َش ِر ِه‬،‫ َو ِم َّنا َم ْن َي ْن َت ِض ُل‬،‫ُي ْص ِل ُح ِخ َبا َء ُه‬
ْ .‫لصل َا َة َجا ِم َع ًة‬
‫فاج َتم ْع َنا‬ َّ ‫ َا‬:‫ُم َن ٖادي َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ «�إ َّن ُه َل ْم َي ُك ْن َنب ٌِّي َق ْب ٖلي‬:‫�ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
‫ َو ُي ْن ِذ َرهُ ْم‬،‫�إ َّلا َك َان َح ًّقا عَ َل ْي ِه أ� ْن َي ُد َّل أ� َّم َت ُه عَ َلى خَ ْي ِر َما ي ْع َل ُم ُه َل ُه ْم‬
،‫ َو�إ َّن أ� َّم َت ُك ْم ٰه ِذه ُج ِع َل عَ ا ِف َي ُت َها ٖفي أ� َّو ِل َها‬،‫َش َّر َما َي ْع َل ُم ُه َل ُه ْم‬
‫ َوت َٖجي ُء ِف ْت َن ٌة ُير ِّق ُق َب ْع ُض َها‬،‫يب �آ ِخ َرهَ ا َبل َا ٌء َو أ� ُمو ٌر ُت ْن ِك ُرون ََها‬ ُ ‫َو َس ُي ٖص‬
،‫ ُث َّم َت ْن َك ِش ُف‬،‫ ٰه ِذ ٖه ُم ْه ِل َك ٖتي‬:‫ول ا ْل ُم ْؤ ِم ُن‬ ُ ‫ َوت َٖجي ُء ا ْل ِف ْت َن ُة َف َي ُق‬،‫َب ْعض ًا‬
‫ َف َم ْن أ� َح َّب أ� ْن ُي َز ْح َز َح‬،‫ ٰه ِذه ٰه ِذه‬:‫ول ا ْل ُم ْؤ ِم ُن‬ ُ ‫َوت َٖجي ُء ا ْل ِف ْت َن ُة َف َي ُق‬
،‫ َف ْل َت أ�ْ ِت ٖه َم ِن َّي ُت ُه َوهُ َو ُي ْؤ ِم ُن بِال ّّٰل ِه َوا ْل َي ْو ِم ْال آ� ِخ ِر‬،‫ َو ُي ْدخَ َل ا ْل َج َّن َة‬،‫عَ ِن ال َّنا ِر‬
‫ َو َم ْن َبا َي َع �إ َما ًما َف أ�عْ َطا ُه‬.‫اس ا َّل ٖذي ُي ِح ُّب أ� ْن ُي ْؤتَى �إ َل ْي ِه‬ ِ ‫َو َل َي أ�ْ ِت �ِإ َلى ال َّن‬
،ُ‫ َف ِإ� ْن َجا َء �آخَ ُر ُي َنا ِزعُ ه‬،‫اع‬ َ ‫ َف ْل ُيطِ ْع ُه �إنِ ْاس َت َط‬،‫ َو َث َم َر َة َق ْل ِب ِه‬،‫َص ْف َق َة َي ِد ِه‬
.‫اض ِر ُبوا عُ ُن َق ْال آ�خَ ِر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ ْ ‫َف‬
671. Abdullah b. Amr (ra) anlatıyor:
Resûlullah ile birlikte bir seferdeydik. Bir yerde konakladık; kimimiz
çadırını düzeltiyor, kimimiz ok atış talimleri yapıyor, kimimiz de hayvanlarını
otlatıyordu. O sırada Peygamber’in müezzini “Namaz için toplanın.” diye
seslendi. Biz de Resûlullah’ın yanına toplandık. Bize şöyle dedi:
–Benden evvel gelen bütün peygamberlerin görevi, ümmeti için
hayırlı bildiklerini onlara öğretmek, kötü bildikleri şeylerden de onları
sakındırmaktı. Size gelince, bu ümmetin huzuru ilk döneme mahsustur.
Sonrakilerin başına belalar gelir ve hoşlanmadıkları birtakım işlerle
karşılaşırlar. Öyle fitneler gelir ki bir sonraki öncekini unutturur. Öyle
fitnelerle karşılaşılır ki bir mümin, bu beni helâk edecek der; sonra da ondan

97

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 97 21.5.2015 14:41:58

 kurtulur ve ardından bir başkası gelir. Mümin, işte bundan kurtuluş yoktur,
der. Bir kimse cehennemden kurtulmayı ve cennete girmeyi isterse, Allah’a
ve kıyamet gününe iman ederek ölmelidir. Kendinize nasıl davranılmasını
istiyorsanız, siz de başkalarına öyle davranın. Bir kimse devlet başkanına
biat eder; elini tutup kalbini ona bağlarsa elinden geldiği kadar ona itaat
etsin. Eğer başka biri çıkıp yönetimi elde etmek için ayaklanırsa, derhal onu
uzaklaştırın/boynunu vurun.17
(M4776 Müslim, İmâre, 46)

‫ َس أ� َل َس َل َم ُة ْب ُن‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َن ْي َد َة َوا ِئ ِل ْب ِن ُح ْج ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-672

‫ أ� َر أ� ْي َت‬،‫ َيا َنب َِّي ال ّّٰل ِه‬:‫ َف َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫َيز َيد ا ْل ُج ْع ٖفي َر ُس‬
ٖ
‫ َف َما َت أْ� ُم ُرنَا؟ َف أ�عْ َر َض‬،‫ َو َي ْم َن ُعونَا َح َّق َنا‬،‫�إ ْن َقا َم ْت عَ َل ْي َنا أ�م َرا ُء َي ْس أ� ُلونَا َح َّق ُه ْم‬
ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،ُ‫ ُث َّم س أ� َله‬،ُ‫عَ ْنه‬
،‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم «اِ ْس َم ُعوا َو أ� ٖطي ُعوا‬
.‫َف إ�ن ََّما عَ َل ْي ِه ْم َم ُاح ِّم ُلوا َوع َل ْي ُك ْم َما ُح ِّم ْل ُت ْم» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
672. Ebû Hüneyde Vâil b. Hucr (ra) anlatıyor:
Seleme b. Yezîd el-Cu’fî, Resûlullah’a:
-Ey Allah’ın Resûlü! Başımıza, kendilerine karşı yükümlülüklerimizi yerine
getirmemizi bekleyen, ancak bize karşı sorumluluklarını yerine getirmeyen
yöneticiler geçerse, bize ne yapmamızı tavsiye edersin, dedi. Peygamber
ondan yüz çevirdi (ve başka bir şeyle meşgul odu). Ancak Seleme b. Yezîd
sorusunu tekrarladı. Bunun üzerine Resûlullah şöyle buyurdu:
–Dinleyin ve itaat edin; onlar kendi yükümlülüklerinden, siz de kendi
yükümlülüklerinizden sorumlusunuz.
(M4782 Müslim, İmâre, 49)

Rivayette halkın onayını almış bir yönetimin kuvvet kullanılarak ele geçirilmesi girişimine karşı halkın meşru
17

yönetime sahip çıkması teşvik edilmektedir.

98

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 98 21.5.2015 14:41:58

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-673
‫ول ال ّٰل ِه‬
ُ ‫ «�إن ََّها َس َت ُك‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
»،‫ َو أ� ُمو ٌر ُت ْن ِك ُرون ََها‬،‫ون َب ْع ٖدي أ� َث َر ٌة‬
َ ‫ « ُت َؤد‬:‫رك ِم َّنا ٰذ ِل َك؟ َق َال‬
‫ُّون ا ْل َح َّق‬ َ ْ‫ َك ْي َف َت أ�ْ ُم ُر َم ْن أ�د‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫َقا ُلوا‬
.‫ون ال ّّٰل َه ا َّل ٖذي َل ُك ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
َ ‫ َوت َْس أ� ُل‬،‫ا َّل ٖذي عَ َل ْي ُك ْم‬
673. Abdullah b. Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle dedi:
–Benden sonra kayırmalar ve hoşunuza gitmeyecek işler olacaktır. Sahâbîler:
–Ey Allah’ın Resûlü, bizden o günlere erişecekler için ne buyurursunuz, diye
sordular. Resûlullah :
–Onlara karşı yükümlülüklerinizi yerine getirin; alamadığınız haklarınızı da
Allah’tan isteyin, buyurdu.18
(M4775 Müslim, İmâre, 45; B3603 Buhârî, Menâkıb, 25)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-674

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َو َم ْن‬،َ‫ َو َم ْن عَ َصا ٖني َف َق ْد عَ َصى ال ّّٰله‬،َ‫ « َم ْن أ� َطاعَ ٖني َف َق ْد أ� َطاعَ ال ّّٰله‬:‫َو َس َّل َم‬
.‫ َو َم ْن َي ْع ِص ْال أ� ٖمي َر َف َق ْد عَ َصا ٖني» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ُيطِ ِع ْال أ� ٖمي َر َف َق ْد أ� َطاعَ ٖني‬
674. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bana itaat eden, Allah’a itaat etmiş, bana isyan eden de Allah’a isyan etmiş
olur. (Benim görevlendirdiğim) yetkiliye itaat eden bana itaat etmiş, ona isyan
eden de, bana isyan etmiş olur.19
(B2957 Buhârî, Cihâd, 110; M4747 Müslim, İmâre, 32)

18
Hadiste yöneticilerin halka karşı haksızlıklarına suskun kalınmasının tavsiye edildiği zannedilmemelidir. Ko-
nuya ilişkin rivayetler birlikte düşünüldüğünde toplumsal kargaşaya yol açmadan hak aramanın teşvik edildi-
ği fark edilir.
19
Hadiste Hz. Peygamber’in Allah’ın kendisine vahyettiği hak ve adalet esaslarına göre talepte bulunduğu, do-
layısıyla Peygambere itaatın da doğal olarak Allah’a itaat manası taşıyacağı belirtilmektedir. Peygamber’in
tayin ettiği yönetici de onun koyduğu esaslara göre hareket edeceğinden, emire itaat de Peygambere itaat
anlamına gelmektedir. Hz. Peygamber’in ancak maruf ve meşru olan hususlarda otoriteye itaat edilmesi ge-
rektiği yönündeki beyanları da bu çerçevede hatırda tutulmalıdır.

99

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 99 21.5.2015 14:41:58

 َ ‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-675
ِ‫الس َلطان‬ ُّ ‫ َف إ� َّن ُه َم ْن خَ َر َج ِم َن‬،‫ « َم ْن َك ِر َه ِم ْن أ� ٖمي ِر ٖه َش ْيئ ًا َف ْل َي ْص ِب ْر‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ات ٖمي َت ًة َجا ِه ِل َّي ًة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
َ ‫ِش ْبر ًا َم‬
675. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Amirinde hoşuna gitmeyen bir şey gören kimse sabretsin. Çünkü yöneticiye
itaattan bir karış bile ayrılan kimse, Câhiliye ölümü ile ölür.
(B7053 Buhârî, Fiten, 2; M4791 Müslim, İmâre, 56)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َب ْك َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-676
:‫الس َلط َان أ�هَ ا َن ُه ال ّّٰلهُ» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
ُّ ‫ « َم ْن أ�هَ َان‬:‫ول‬ ُ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن‬
676. Ebû Bekre’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Kim (meşru) devlet başkanını aşağılarsa, Allah tarafından aşağılanır.
(T2224 Tirmizî, Fiten, 47)

100

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 100 21.5.2015 14:41:58

 İdareciliğin İstenmemesi
‫ون عُ ُل ّو ًا ِفي ْال أ� ْر ِض َو َلا َف َساد ًا‬
َ ‫الدا ُر ْال آ� ِخ َر ُة ن َْج َع ُل َها ِل َّل ٖذ َين َلا ُي ٖر ُيد‬
َّ ‫ ِت ْل َك‬
‫َوا ْل َعا ِق َب ُة ِل ْل ُم َّت ٖق َين‬
İşte âhiret yurdu! Biz onu yeryüzünde büyüklük taslamayan ve bozgunculuk
çıkarmayanlara has kılarız. Sonuç, Allah’a karşı gelmekten sakınanlarındır.
(Kasas, 28/83)

:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد عَ ْب ِد ال َّر ْحمٰ ِن ْب ِن َس ُمر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-677

:‫ « َيا عَ ْب َد ال َّر ْحمٰ ِن ْب َن َس ُم َر َة‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫َق َال ٖلي َر ُس‬
‫ َو�ِإ ْن‬،‫ َف ِإ�ن ََّك �ِإ ْن أ�عْ ٖطي َت َها عَ ْن َغ ْي ِر َم ْس أ� َل ٍة أ� ِع ْن َت عَ َل ْي َها‬،‫َلا ت َْس أ�لِ ا ْ ِل إ� َما َر َة‬
‫ َف َر أ� ْي َت َغ ْي َرهَ ا‬،‫ َو�ِإ َذا َح َل ْف َت عَ َلى َي ٖم ٍين‬،‫أ�عْ ٖطي َت َها عَ ْن َم ْس أ� َل ٍة ُو ِك ْل َت �ِإ َل ْي َها‬
.‫ َو َك ِّف ْر عَ ْن َي ٖمي ِن َك» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ َف أ� ِت ا َّل ٖذي هُ َو خَ ْي ٌر‬،‫خَ ْير ًا ِم ْن َها‬
677. Ebû Saîd Abdurrahmân b. Semüre (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah , bana şu nasihatte bulundu:
Ey Abdurrahman, yöneticiliğe talip olma; şayet sen istemeden tayin
olunursan yardım görürsün. Eğer sen istediğin için verilirse, o görevle baş
başa bırakılırsın. Bir konuda yemin eder de başka bir davranışı daha hayırlı
görürsen hayırlı olanı yap; yemininin kefâretini de öde.
(B6722 Buhârî, Keffâretü’l-eymân, 10; M4281 Müslim, Eymân, 19)

101

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 101 21.5.2015 14:41:58

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ذ ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-678
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َلا‬،‫ َو�إ ٖ ّني أ� ِح ُّب َل َك َما أ� ِح ُّب ِل َن ْف ٖسي‬،‫ « َيا أ� َبا َذ ٍَّر �إ ٖ ّني أ� َر َاك َض ٖعيف ًا‬:‫َو َس َّل َم‬
.‫َت أ� َّم َر َّن عَ َلى ا ْث َن ْي ِن َو َلا َت َو َّل َي َّن َم َال َي ٖت ٍيم» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
678. Ebû Zer (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah (bana): Ebû Zer, ben seni (idarecilik yönünden) zayıf görüyorum.
Kendim için istediğimi, senin için de isterim. Sen, iki kişi için bile olsa sakın
yönetici olma, yetim malının sorumluluğunu da üstlenme, buyurdu.
(M4720 Müslim, İmâre, 17)

‫ول ال ّّٰل ِه أ� َلا ت َْس َت ْع ِم ُل ٖني؟ َف َض َر َب ِب َي ِد ٖه عَ َلى‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ ُق ْل ُت‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-679
ٌ ‫ « َيا أ� َبا َذ ٍّر �إن ََّك َض ٖع‬:‫َم ْن ِك ٖبي ُث َّم َق َال‬
‫ َو�إن ََّها َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة ِخ ْز ٌي‬،‫ َو�إن ََّها أ� َما َن ٌة‬،‫يف‬
.‫ َو أ�دَّى ا َّل ٖذي عَ َل ْي ِه ٖف َيها» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ �إ َّلا َم ْن أ�خَ َذهَ ا ب َِح ِّق َها‬،‫َون ََدا َم ٌة‬
679. Ebû Zer (ra) anlatıyor:
–Yâ Resûlallah, beni yönetici olarak tayin etmez misin, dedim. Elini omzuma
koydu ve bana şöyle dedi:
–Ebû Zer sen zayıfsın, yöneticilik ise bir emanettir. Onu layık olduğu biçimde
üstlenen ve gereğini hakkıyla yerine getiren kimseler dışındakiler için o,
kıyamet günü rezillik ve pişmanlık sebebidir.
(M4719 Müslim, İmâre, 16)

:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-680
ُ ‫ َو َس َت ُك‬،‫ون عَ َلى ْال إ� َما َر ِة‬
. ُّ‫ون ن ََدا َم ًة َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬ َ ‫«�إن َُّك ْم َس َت ْح ِر ُص‬
680. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Siz yöneticiliği çok isteyeceksiniz. Oysa o, kıyamet gününde (ehil olmayanlar
için) pişmanlık sebebi olacak.
(B7148 Buhârî, Ahkâm, 7)

102

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 102 21.5.2015 14:41:58

 Yönetimde İstişare
ve İşbirliği
‫ َا ْل أ� ِخ َّل آ� ُء َي ْو َم ِئ ٍذ َب ْع ُض ُه ْم ِل َب ْع ٍض عَ ُد ٌّو �ِإ َّلا ا ْل ُم َّت ٖق َين‬
O gün Allah’a karşı gelmekten sakınanlar dışında, dostlar birbirine
düşman olurlar.
(Zuhruf, 43/67)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد َو أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬-681
‫ َو َلا ْاس َت ْخ َل َف ِم ْن خَ ٖلي َف ٍة‬،‫ « َما َب َع َث ال ّّٰل ُه ِمن َنب ٍِّي‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫ َوب َِطا َن ٌة َت أ�ْ ُم ُر ُه‬،‫وف َوت َُح ُّض ُه عَ َل ْي ِه‬
ِ ‫ ب َِطا َن ٌة َت أْ� ُم ُر ُه بِا ْل َم ْع ُر‬: ِ‫�إ َّلا َكان َْت َل ُه ب َِطا َن َتَان‬
. ُّ‫ِبالشَّ ِّر َوت َُح ُّض ُه عَ َل ْي ِه َوا ْل َم ْع ُصو ُم َم ْن عَ َص َم ال ّّٰلهُ» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
681. Ebû Saîd ve Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah’ın gönderdiği her peygamberin ve iş başına getirilen her halifenin iki
tür yardımcısı olur. Bunlardan biri, ona iyiliği emreder ve kendisini iyiliğe
teşvik eder; diğeri ise kötü yolu gösterir ve kötülüğe teşvik eder; onların
kötülüklerinden ancak Allah’ın koruduğu kimseler kurtulabilir.
(B7198 Buhârî, Ahkâm, 42)

103

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 103 21.5.2015 14:41:58

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-682
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ �ِإ ْن‬، ٍ‫ َج َع َل َل ُه َو ٖزي َر ِص ْدق‬،‫ «�ِإ َذا أ� َرا َد ال ّّٰل ُه ب ِْال أ� ٖمي ِر خَ ْير ًا‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو�ِإ َذا أ� َرا َد ِب ٖه َغ ْي َر ٰذ ِل َك َج َع َل َل ُه َو ٖزي َر‬،ُ‫ َو�ِإ ْن َذ َك َر أ�عَ ا َنه‬،‫ن َِس َي َذ َّك َر ُه‬
‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد‬.»ُ‫ َو�ِإ ْن َذ َك َر َل ْم ُي ِع ْنه‬،‫ �ِإ ْن ن َِس َي َل ْم ُي َذ ِّك ْر ُه‬،ٍ‫ُسوء‬
.‫َج ِّي ٍد عَ َلى َش ْر ِط ُم ْس ِل ٍم‬
682. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Allah bir idareci için hayır dilerse, ona dürüst bir yardımcı nasip eder ki,
unutursa hatırlatsın ve hatırladıklarını gerçekleştirmesine de yardımcı olsun.
Ama Allah, bir yönetici için hayır dilemezse ona da kötü bir kişiyi yardımcı
yapar. Ne unuttuğu şeyleri hatırlatır, ne de hatırladığı şeylerde kendisine
yardımcı olur.
(D2932 Ebû Dâvûd, İmâre, 4)

104

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 104 21.5.2015 14:41:58

 İdareciliğin Hırslılara
Verilmemesi
‫ َدخَ ْل ُت عَ َلى ال َّنب ِِّي‬:‫وسى ْال أ� ْش َع ِر ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي ُم‬-683
‫ َيا‬:‫ َف َق َال أ� َح ُدهُ َما‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ�نَا َو َر ُجل َانِ ِم ْن َب ٖني عَ ٖ ّمي‬
‫ َو َق َال ْال آ�خَ ُر ِمث َْل‬،‫ول ال ّّٰل ِه أ� ِّم ْرنَا عَ َلى َب ْع ِض َما َو َّلا َك ال ّّٰل ُه عَ َّز َو َج َّل‬
َ ‫َر ُس‬
‫ أ� ْو أ� َحد ًا َح َر َص‬،ُ‫ «�إنَّا َوال ّّٰل ِه َلا ُن َو ٖ ّلي ٰه َذا ا ْل َع َم َل أ� َحد ًا َس أ� َله‬:‫ َف َق َال‬،‫ٰذ ِل َك‬
.‫ ُم َّت َققٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫عَ َل ْي ِه‬
683. Ebû Mûsâ el-Eş’arî (ra) anlatıyor:
Amcaoğullarımdan ikisiyle birlikte Peygamber’in
yanına geldik. Onlardan biri:
–Yâ Resûlallah, Yüce Allah’ın size verdiği görevlerden birine beni
tayin etseniz, dedi. Diğeri de buna benzer bir talepte bulundu.
Bunun üzerine Peygamber :
–Vallahi biz bu görevi, bizden talep eden ve ona hırs gösteren
kimselere vermeyiz, buyurdu.
(M4717 Müslim, İmâre, 14; B7149 Buhârî, Ahkâm, 7)

105

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 105 21.5.2015 14:41:58

 EDEB

106

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 106 21.5.2015 14:41:58

 Hayâ
َ ‫ عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬-684
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،ِ‫َم َّر عَ َلى َر ُج ٍل ِم َن ْال أ�ن َْصا ِر َوهُ َو َي ِع ُظ أ�خَ ا ُه ِفي ا ْل َح َياء‬
‫ول ال ّٰل ِه‬
.‫ «دَعْ ُه ف ِإ� َّن ا ْل َح َيا َء ِم َن ْال إ ٖ� َيمانِ » ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
684. İbn Ömer (ra) anlatıyor:
Resûlullah , hayâ konusunda kardeşine nasihat eden ensardan bir adama
rastladı ve “Onu rahat bırak; zira hayâ imandandır.” buyurdu.
(B24 Buhârî, Îmân, 16; M154 Müslim, Îmân, 59)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫ َوعَ ْن ِع ْم َر َان ْب ِن ُح َص ْي ٍن َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-685

‫ول ال ّٰل ِه‬
.‫ « َا ْلح َيا ُء َلا َي أْ� ٖتي �ِإ َّلا بِخَ ْي ٍر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.»‫ « َا ْل َح َيا ُء ُك ُّل ُه خَ ْي ٌر‬:‫ « َا ْل َح َيا ُء خَ ْي ٌر ُك ُّلهُ» أ� ْو َق َال‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
685. İmrân b. Husayn’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Hayâ, sadece hayır getirir, buyurmuştur.
(B6117 Buhârî, Edeb, 77; M156 Müslim, İmân, 60)

107

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 107 21.5.2015 14:41:59

 Müslim’in bir diğer rivayetinde:
Hayâ, bütünüyle hayırdır, buyrulmuştur.
(M157 Müslim, Îmân, 61)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-686
‫ َف أ� ْف َض ُل َها‬،‫ون ُش ْع َب ًة‬َ ‫ أ� ْو ب ِْض ٌع َو ِس ُّت‬،‫ون‬ َ ‫ « َا ْل إ� َيم ُان ب ِْض ٌع َوس ْب ُع‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫ َوا ْلح َيا ُء ُش ْع َب ٌة‬،‫الط ٖر ِيق‬ َّ ‫ َو أ�دْ َناهَ ا �إ َم َاط ُة ْال أ� َذى عَ ِن‬،ُ‫َق ْو ُل َلا �ِإلٰ َه �إ َّلا ال ّّٰله‬
.‫ِم َن ْال إ� َيمانِ » ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
686. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
İman, yetmiş veya altmış küsur bölümdür; bunların en üstünü lâ ilâhe illâllah
sözüdür. En aşağısı ise geçenlere sıkıntı veren şeyleri yoldan kaldırmaktır.
Hayâ da imanın bir bölümüdür.
(M153 Müslim, Îmân, 58; B9 Buhârî, Îmân, 3)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-687
‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ َف ِإ� َذا َر أ�ى َش ْيئ ًا‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َش َّد َح َيا ًء ِم َن ا ْل َع ْذ َرا ِء ٖفي ِخ ْد ِرهَ ا‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َي ْك َرهُ ُه عَ َر ْف َنا ُه ٖفي َو ْج ِه ِه‬
687. Ebû Saîd el-Hudrî (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah , örtüsü içindeki genç bir kızdan daha hayâlı idi. Hoşlanmadığı
bir şey gördüğünde, biz bunu yüzünden anlardık.
(B6102 Buhârî, Edeb, 72; M6032 Müslim, Fedâil, 67)

108

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 108 21.5.2015 14:41:59

 ‫‪Sır Saklamak‬‬
‫‪َ ‬و أ� ْو ُفو ْا بِا ْل َع ْه ِد �ِإ َّن ا ْل َع ْه َد َك َان َم ْس ُؤ ً‬
‫ولا‪‬‬
‫‪...Verdiğiniz sözü de yerine getirin. Çünkü söz (veren sözünden) sorumludur.‬‬
‫)‪(İsrâ, 17/34‬‬

‫ول ال ّٰل ِه‬ ‫‪َ -688‬وعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫اس ِع ْن َد ال ّّٰل ِه َم ْن ِز َل ًة َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪�« :‬إ َّن ِم ْن أ� َش ِّر ال َّن ِ‬
‫ال َّر ُج ُل ُي ْف ٖضي �ِإ َلى ا ْل َم ْر أ� ِة َو ُت ْف ٖضي �ِإ َل ْي ِه ُث َّم َي ْنشُ ُر ِس َّرهَ ا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪688. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle buyurmuştur:‬‬
‫‪Kıyamet günü, Allah nezdinde derecesi en kötü olan insan, karı-koca‬‬
‫‪olduktan sonra eşinin (yataktaki) sırlarını yayandır.‬‬
‫)‪(M3542 Müslim, Nikâh, 123‬‬

‫‪َ -689‬و عَ ْن عَ ْب ِد ال ّٰله ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه‬

‫يت عُ ث َْم َان ْب َن عَ َّفانٍ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪،‬‬ ‫ٖح َين َت أ� َّي َم ْت ِب ْن ُت ُه َح ْف َص ُة َق َال‪َ :‬ل ٖق ُ‬
‫َف َع َر ْض ُت عَ َل ْي ِه َح ْف َص َة َف ُق ْل ُت‪ِ� :‬إ ْن ِشئ َْت أ�ن َْك ْح ُت َك َح ْف َص َة ِب ْن َت عُ َم َر؟ َق َال‪:‬‬
‫‪109‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 109‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:59‬‬

 ‫ َق ْد َب َدا ٖلي أ� ْن َلا أ� َت َز َّو َج َي ْو ٖمي‬:‫ َف َق َال‬،‫ ُث َّم َل ِق َي ٖني‬،‫َس أ�ن ُْظ ُر ٖفي أ� ْم ٖري َفل ِبث ُْت َل َيا ِل َي‬
‫ �ِإ ْن ِشئ َْت أ�ن َْك ْح ُت َك‬:‫ َف ُق ْل ُت‬.ُ‫الص ٖد َيق َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ ِّ ‫يت أ� َبا َب ْك ٍر‬ ُ ‫ َف َل ِق‬،‫ٰه َذا‬
،‫ َف َل ْم َي ْرجِ ْع �ِإ َل َّي َش ْيئ ًا‬،ُ‫ َف َص َم َت أ� ُبو َب ْك ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬،‫َح ْف َص َة ِب ْن َت عُ َم َر‬
‫ ُث َّم خَ َط َب َها ال َّنب ُِّي َص َّلى‬،‫ َف َل ِبث ُْت ل َيا ِل َي‬،‫َف ُك ْن ُت عَ َل ْي ِه أ� ْو َج َد ِم ٖ ّني عَ َلى عُ ث َْم َان‬
‫ َل َع َّل َك َو َج ْد َت ع َل َّي‬:‫ َف َل ِق َي ٖني أ� ُبو َب ْك ٍر َف َق َال‬،‫ َف أ�ن َْك ْح ُت َها �ِإ َّيا ُه‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف ِإ� َّن ُه‬:‫ َق َال‬.‫ َن َع ْم‬:‫رض َت ع َل َّي َح ْف َص َة َف َل ْم أ� ْرجِ ْع �ِإ ْل َي َك َش ْيئ ًا؟ َف ُق ْل ُت‬ ْ َ‫ٖح َين ع‬
‫َل ْم َي ْم َن ْع ٖني أ� ْن أ� ْرجِ َع �ِإ َل ْي َك ٖف َيما عَ َر ْض َت عَ َل َّي اِ َّلا أ� ٖ ّني ُك ْن ُت عَ ِل ْم ُت أ� َّن ال َّنب َِّي‬
‫ َف َل ْم أ� ُك ْن ِل أ� ْف ِش َي ِس َّر َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َذ َك َرهَ ا‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫َرك َها ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َل َق ِب ْل ُت َها‬
َ ‫ َول ْو ت‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
689. Abdullah b. Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Ömer, kızı Hafsa dul kaldığında şunları anlatmıştır:
Osman b. Affân (ra) ile görüştüm ve “İstersen Hafsa’yı sana nikahlayayım.”
diyerek ona bir teklif yaptım, fakat o, ‘düşüneyim’ dedi. Birkaç gün bekledim.
Sonra tekrar karşılaştık ve bana:
–Bu günlerde yeni bir evlilik yapamam, dedi. Ardından
Ebû Bekir es-Sıddîk (ra) ile görüştüm.
–İstersen Hafsa’yı sana nikahlayayım, dedim. Ebû Bekir (ra) sustu; bana hiç
cevap vermedi. Ebû Bekir’e Osman’dan daha fazla gücendim. Aradan birkaç
gün geçti, Peygamber Hafsâ’yı istedi. Ben de Hafsâ’yı onunla evlendirdim.
Sonra Ebû Bekir’le karşılaştım, bana:
–Hafsa’yla evlenmemi teklif ettiğin zaman cevap vermediğim için belki bana
gücendin, dedi. Ben de, evet, dedim. Ebû Bekir:
–Hz. Peygamber’in, Hafsa’yı andığını bildiğim için, yaptığın teklife cevap
vermedim. Peygamber’in sırrını ifşa edemezdim. Peygamber fikrinden
vazgeçmiş olsaydı, ben Hafsa’yı kabul ederdim, dedi.
(B4005 Buhârî, Megâzî, 12)

110

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 110 21.5.2015 14:41:59

 ‫‪َ -690‬وعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‪ُ :‬ك َّن أ� ْز َو ُاج ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِع ْن َد ُه‪َ ،‬ف أ� ْق َب َل ْت َف ِاط َم ُة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها ت َْم ٖشي‪َ .‬ما ت ُْخطِ ى ُء‬
‫ِمشْ َي ُت َها ِم ْن ِمشْ َي ِة َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َش ْيئ ًا‪َ ،‬ف َل َّما َر�آهَ ا َر َّح َب‬
‫ب َِها َو َق َال‪َ « :‬م ْر َحب ًا بِا ْب َن ٖتي» ُث َّم أ� ْج َل َس َها عَ ْن َي ٖمي ِن ٖه أ� ْو عَ ْن ِش َما ِل ِه‪ُ .‬ث َّم‬
‫َسا َّرهَ ا َف َب َك ْت ُب َكا ًء َش ٖديد ًا‪َ ،‬ف َل َّما َر أ�ى َج َزعَ َها َسا َّرهَ ا الثَّا ِن َي َة َف َض ِح َك ْت‪،‬‬
‫َف ُق ْل ُت َل َها‪ :‬خَ َّص ِك َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِم ْن َب ْي ِن ِن َسا ِئ ٖه‬
‫ِالس َرا ِر‪ُ ،‬ث َّم أ�ن ِْت َت ْب ٖك َين؟ َف َل َّما َقا َم َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ‫ب ِّ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم؟ َقا َل ْت‪َ :‬ما ُك ْن ُت‬ ‫َس أ� ْل ُت َها‪َ :‬ما َق َال َل ِك َر ُس ُ‬
‫ِل أ� ْف ِش َي عَ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِس َّر ُه‪َ .‬ف َل َّما ُت ُو ِّف َي َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُق ْل ُت‪ :‬عَ َز ْم ُت عَ َل ْي ِك ب َِما ٖلي عَ َل ْي ِك ِم َن ا ْل َح ِّق‪َ ،‬ل َما‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم؟ َف َقا َل ْت‪ :‬أ� َّما ْال آ� َن‬
‫حد ْث َت ٖني َما َق َال َل ِك َر ُس ُ‬
‫َّ‬
‫َف َن َع ْم‪ ،‬أ� َّما ٖح َين َسا َّر ٖني ِفي ا ْل َم َّر ِة ْال أ�و َلى َف أ�خْ َب َر ٖني « أ� َّن جِ ْب ٖر َيل َك َان ُي َعا ِر ُض ُه‬
‫ا ْل ُق ْر�آ َن ٖفي ُك ِّل َس َن ٍة َم َّر ًة أ� ْو َم َّر َت ْي ِن‪َ ،‬و أ� َّن ُه عَ ا َر َض ُه ْال آ� َن َم َّر َت ْي ِن‪َ ،‬و�ِإ ٖ ّني َلا أ� َرى‬
‫الس َل ُف أ�نَا َل ِك»‬ ‫ْال أ� َج َل �إ َّلا َق ِد ا ْق َت َر َب‪َ ،‬فا َّت ِقي ال ّّٰل َه َو ْاصب ِٖري‪َ ،‬ف ِإ� َّن ُه ِن ْع َم َّ‬
‫َف َب َك ْي ُت ُب َكا ِئ َي ا َّل ٖذي َر أ� ْي ِت‪َ ،‬ف َل َّما َر أ�ى َج َز ٖعي َسا َّر ِني الثَّا ِن َي َة‪َ ،‬ف َق َال‪َ « :‬يا‬
‫َف ِاط َم ُة أ� َما َت ْر َض ْي َن أ� ْن ت َُكو ٖني َس ِّي َد َة ِن َسا ِء ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين‪ ،‬أ� ْو َس ِّي َد َة ِن َسا ِء ٰه ِذ ِه‬
‫ْال أ� َّم ِة؟» َف َض ِح ْك ُت َض ِح ِكي ا َّل ٖذي َر أ� ْي ِت‪ُ .‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪َ .‬و ٰه َذا َل ْف ُظ ُم ْس ِل ٍم‪.‬‬
‫‪111‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 111‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:59‬‬

 690. Hz. Âişe (ra) anlatıyor:
Hanımları Peygamber’in yanında iken, Fâtıma (ra) geldi; onun yürüyüşü
Peygamber’in yürüyüşüne benzerdi. Resûlullah onu:
–Hoşgeldin kızım, diyerek karşıladı. Sağ veya sol tarafına oturttu. Sonra ona
gizlice bir şey söyledi, Fâtıma hıçkırarak ağlamaya başladı. Peygamber
Fatıma’nın çok üzüldüğünü görünce, ona gizlice bir şey daha söyledi. Bu defa
Hz. Fâtıma güldü. Bunun üzerine ben Fâtıma’ya:
–Resûlullah, eşlerinin önünde, sana özel gizli bir şey söyledi, sen ise
ağlıyorsun, dedim. Peygamber kalkınca da ona:
–Sana ne söyledi, diye sordum. Fâtıma:
–Resûlullah’ın sırrını ifşa edemem, dedi.
Resûlullah (ra) vefat edince:
–Üzerindeki hakkım için, Peygamber’in sana söylediğini, bana bildirmeni
istiyorum, dedim. Fâtıma:
–Şimdi olur, dedi.
–İlk seferinde, “Her sene Cebrail benimle Kur’an’ı bir (veya iki) defa mukabele
ederdi. Bu yıl iki kere mukabele etti. Bundan ecelimin yaklaştığını anlıyorum.
Allah’a karşı saygıda kusur etme ve sabret. Ben, senin için iyi bir öncü
olacağım (senden önce gideceğim).” buyurdu. Bunun üzerine, gördüğünüz
gibi, ağladım. Üzüntümü görünce de, ikinci defa: “Fâtıma, mümin kadınların
veya bu ümmetin kadınlarının hanımefendisi olmaya razı değil misin?”
buyurdu. O zaman da, gördüğünüz gibi, güldüm, dedi.
(B6285 Buhârî, İsti’zân, 43; M6313 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 98)

ُ ‫ أ�تَى عَ َل َّي َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َثاب ٍِت عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-691
‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ َف َب َعث ٖني ٖفي‬،‫ َف َس َّل َم عَ َل ْي َنا‬، ِ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو أ�نَا أ� ْل َع ُب َم َع ا ْل ِغ ْل َمان‬
:‫ َما َح َب َس َك؟ َف ُق ْل ُت‬:‫ َف َل َّماجِ ئ ُْت َقا َل ْت‬،‫ َف أ� ْب َط أْ� ُت عَ َلى أ� ٖ ّمي‬،‫َح َاج ِت ِه‬

112

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 112 21.5.2015 14:41:59

 :‫ َما َح َاج ُتهُ؟ ُق ْل ُت‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِل َح َاج ٍة‬ ُ ‫َب َع َث ٖني َر ُس‬
.‫ َلا ت ُْخ ِب َر َّن ب ِِس ِّر َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َحد ًا‬:‫ َقا َل ْت‬.‫�ِإن ََّها ِس ٌّر‬
َّ ‫ َوال ّّٰل ِه َل ْو‬:‫َق َال أ�ن ٌَس‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫حد ْث ُت ِب ٖه أ� َحد ًا َل َح َّد ْث ُت َك ِب ٖه َيا َثاب ُِت‬
.‫َو َر َوى ا ْل ُب َخا ِريُّ َب ْع َض ُه ُم ْخ َت َصر ًا‬
691. Sâbit’ten (ra) rivayet edildiğine göre Enes (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah , ben çocuklarla oynarken yanıma geldi ve bize selâm
verdi. Beni bir işe yolladı. Bu yüzden annemin yanına gelmekte geciktim.
Geldiğimde annem:
–Neden geç kaldın, diye sordu.
–Peygamber beni bir işe yolladı, dedim.
–Ne için (nasıl bir iş için) yolladı, deyince:
–O bir sırdır, dedim. Bunun üzerine annem:
–Peygamber’in sırrını hiç kimseye söyleme, dedi.
Enes: “Ey Sâbit, yemin ederim ki, eğer bu sırrı birine söyleyecek olsaydım, onu
mutlaka sana söylerdim.” dedi.
(M6378 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 145)

Buhârî bu hadisi kısaltarak nakletmiştir.

(B6289 Buhârî, İsti’zân, 46)

113

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 113 21.5.2015 14:41:59

 Ahde Vefa ve
Sözünde Durmak
ً ‫ َو أ� ْو ُفوا بِا ْل َع ْه ِد �ِإ َّن ا ْل َع ْه َد َك َان َم ْس ُؤ‬
‫ولا‬
...Verdiğiniz sözü de yerine getirin. Çünkü söz (veren sözünden) sorumludur.
(İsrâ, 17/34)

‫ َو أ� ْو ُفوا ِب َع ْه ِد ال ّّٰل ِه �ِإ َذا عَ اهَ ْدت ُْم‬

Antlaşma yaptığınız zaman, Allah’a karşı verdiğiniz sözü yerine getirin...
(Nahl, 16/91)

‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين �آ َم ُنوا أ� ْو ُفوا بِا ْل ُع ُقو ِد‬

...Ey iman edenler! Sözleşmelerinizin gereğini yapın...
(Mâide, 5/1)

َ ‫ون َما َلا َت ْف َع ُل‬

‫ون * َك ُب َر َم ْقت ًا ِع ْن َد ال ّّٰل ِه أ� ْن‬ َ ‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين َ�آ َم ُنوا ِل َم َت ُقو ُل‬
‫ون‬َ ‫َت ُقو ُلوا َما َلا َت ْف َع ُل‬
114

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 114 21.5.2015 14:41:59

 Ey iman edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz?
Yapmayacağınız şeyleri söylemeniz, Allah katında büyük gazap gerektiren bir
iştir.
(Saff, 61/2-3)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-692

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو�ِإ َذا‬،‫ َو�ِإ َذا َوعَ َد أ�خْ َل َف‬،‫ �ِإ َذا َح َّد َث َك َذ َب‬:‫ «�آ َي ُة ا ْل ُم َنا ِف ِق َثل َا ٌث‬:‫َق َال‬
.‫ا ْؤت ُِم َن خَ َان» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
.»‫ « َو�ِإ ْن َصا َم َو َص َّلى َوزَعَ َم أ� َّن ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫زَا َد ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
692. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Münafığın alâmeti üçtür: Konuştuğunda yalan söyler, söz verdiğinde sözünde
durmaz, kendisine bir şey emanet edildiği zaman, ona hıyanet eder.
(B33 Buhârî, Îmân, 24; M211 Müslim, Îmân, 107)

Müslim’in bir rivayetine:

O kimse oruç tutsa, namaz kılsa ve kendisinin Müslüman olduğunu iddia etse
de (münafıktır), ifadesi eklenmiştir.
(M214 Müslim, Îmân, 110)

‫ول ال ّٰل ِه‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-693
‫ َو َم ْن‬.‫ « أ� ْر َب ٌع َم ْن ُك َّن ٖفي ِه َك َان ُم َنا ِفق ًا خَ ا ِلص ًا‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫ �ِإ َذا ا ْؤت ُِم َن‬:‫َكان َْت ٖفي ِه خَ ْص َل ٌة ِم ْن ُه َّن َكان َْت ٖفي ِه خَ ْص َل ٌة ِم َن ا ْل ِّنفاقِ َح ّٰتى َي َدعَ َها‬
َ َ‫ َو�ِإ َذا خ‬،‫ َو�ِإ َذا عَ اهَ َد َغ َد َر‬،‫ َو�ِإ َذا َح َّد َث َك َذ َب‬،‫خَ َان‬
.‫اص َم َف َج َر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
115

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 115 21.5.2015 14:41:59

 693. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Dört şey var ki, bunlar kimde bulunursa o tam bir münafık olur. Kimde
bunlardan biri bulunursa onu terk edinceye kadar, kendisinde bir parça
münafıklık olur: Kendisine bir şey emanet edildiğinde hıyanet eder,
konuştuğunda yalan söyler, söz verdiğinde sözünde durmaz, husumet
hâlinde haddi aşar.
(B34 Buhârî, Îmân, 24; M210 Müslim, Îmân, 106)

‫ َق َال ِلي ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-694
‫ « َل ْو َق ْد َجا َء َم ُال ا ْل َب ْح َر ْي ِن أ�عْ َط ْي ُت َك ٰه َك َذا َو ٰه َك َذا َو ٰه َك َذا» َف َل ْم‬:‫َو َس َّل َم‬
‫ َف َل َّما َجا َء‬،‫َي ٖجي ْء َم ُال ا ْل ْبح َر ْي ِن َح ّٰتى ُقب َِض ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ِ‫ َم ْن َك َان َل ُه ِع ْن َد َر ُسول‬:‫َم ُال ا ْل َب ْح َر ْي ِن أ� َم َر أ� ُبو َب ْك ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َف َنادَى‬
‫ �ِإ َّن ال َّنب َِّي‬:ُ‫ َف أ� َت ْي ُت ُه َو ُق ْل ُت َله‬.‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِع َد ٌة أ� ْو َد ْي ٌن َف ْل َي أْ� ِت َنا‬
،‫ َف َع َددْ ت َُها‬،‫ َف َحثَى ٖلي َح ْث َي ًة‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال ٖلي َك َذا َو َك َذا‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ خُ ْذ ِم ْث َل ْي َها‬:‫ َف َق َال ٖلي‬،‫َف ِإ� َذا ِه َي خَ ْم ُس ِما َئ ٍة‬
694. Câbir (ra) anlatıyor:
Peygamber bana:
–Bahreyn (zekât veya cizye) malları gelince, sana şunları şunları şunları
veririm, dedi. Fakat Peygamber vefat edinceye kadar oradan bir şey gelmedi.
Bahreyn malları gelince Ebû Bekir (ra):
–Resûlullah’ın kime sözü veya borcu varsa gelsin, diye ilân ettirdi. Ben de gittim ve:
–Peygamber bana şöyle şöyle vaatte bulunmuştu, dedim. Bunun üzerine Ebû
Bekir (ra) bana bir avuç para ayırdı; saydım beş yüz (dinar/dirhem) idi.
–Bunun iki mislini daha al, dedi.
(B2296 Buhârî, Kefâlet, 3; M6023 Müslim, Fedâil, 60)

116

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 116 21.5.2015 14:41:59

 Hayırlı İşleri
Sürdürmek
‫�ِإ َّن ال ّّٰل َه َلا ُي َغ ِّي ُر َما ِب َق ْو ٍم َح ّٰتى ُي َغ ِّي ُروا َما ِب أ� ْن ُف ِس ِه ْم‬
...Şüphesiz ki, bir toplum kendi iç dünyalarını değiştirmedikçe Allah da
onların durumunu değiştirmez...
(Ra’d, 13/11)

‫ َو َلا ت َُكونُوا َكا َّل ٖتي َن َق َض ْت َغ ْز َل َها ِم ْن َب ْع ِد ُق َّو ٍة أ�ن َْكاث ًا‬
İpliğini iyice eğirip büktükten sonra (tekrar) çözüp bozan kadın gibi olmayın...
(Nahl, 16/92)

‫اب ِم ْن َق ْب ُل َف َط َال عَ َل ْي ِه ُم ْال أ� َم ُد َف َق َس ْت‬ َ ‫ َو َلا َي ُكونُوا َكا َّل ٖذ َين أ�وتُوا ا ْل ِك َت‬
‫ُق ُلو ُب ُه ْم‬
...Daha önce kendilerine kitap verilip de, üzerinden uzun zaman geçen,
böylece kalpleri katılaşanlar gibi olmasınlar...
(Hadîd, 57/16)

117

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 117 21.5.2015 14:41:59

 ‫ َف َما َرعَ ْوهَ ا َح َّق ِرعَ ا َي ِت َها‬
...Fakat o (icat ettikleri ruhbanlığa) da gereği gibi uymadılar...
(Hadîd, 57/27)

‫ َق َال ٖلي‬:‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-695

‫ َك َان‬، ٍ‫ َلا ت َُك ْن ِمث َْل ُفل َان‬،‫ َيا عَ ْب َد ال ّّٰل ِه‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُ ‫َر ُس‬
.‫َي ُقو ُم ال َّل ْي َل َف َت َرك ِق َيا َم ال َّل ْي ِل» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
695. Abdullah b. Amr b. Âs (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah bana, “Ey Abdullah, sen, geceleri ibadet etmeyi alışkanlık
hâline getirip de sonradan terk eden falan kimse gibi olma.” dedi.
(B1152 Buhârî, Teheccüd, 19; M2733 Müslim, Sıyâm, 185)

118

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 118 21.5.2015 14:41:59

 Güler Yüzlü ve
Tatlı Sözlü Olmak
‫ َواخْ ِف ْض َج َن َاح َك ِل ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين‬
...ve müminlere (şefkat) kanadını indir.
(Hicr, 15/88)

‫ َو َل ْو ُك ْن َت َف ّظ ًا َغ ٖل َيظ ا ْل َق ْل ِب َلا ْن َف ُّضو ْا ِم ْن َح ْو ِل َك‬

...Eğer kaba, katı yürekli olsaydın, onlar senin etrafından dağılıp giderlerdi...
(Âl-i İmrân, 3/159)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫عديِّ ْب ِن َحا ِت ٍم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ ِ ‫ عَ ْن‬-696

‫ «اِ َّت ُقوا ال َّنا َر َو َل ْو ب ِِش ِّق ت َْم َر ٍة َف َم ْن َل ْم َيجِ ْد َفب َِك ِل َم ٍة‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫َط ِّي َب ٍة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
696. Adî b. Hâtim’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Bir hurmanın yarısı ile de olsa (sadaka vererek) kendinizi ateşten koruyun.
Bunu da bulamazsanız tatlı sözlerle (kendinizi ateşten) koruyun.
(B6023 Buhârî, Edeb, 34; M2349, M2350 Müslim, Zekât, 68)

119

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 119 21.5.2015 14:41:59

 :‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-697
َّ ‫َوا ْل َك ِل َم ُة‬
.‫الط ِّي َب ُة َص َد َق ٌة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
697. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Güzel söz, sadakadır, buyurmuştur.20
(B2891 Buhârî, Cihâd, 72; M2335 Müslim, Zekât, 56)

ُ ‫ َق َال ٖلي َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َذ ٍّر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-698

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ َو َل ْو أ� ْن َت ْل َقى أ�خَ َاك ِب َو ْج ٍه‬،‫وف َش ْيئ ًا‬ َ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ِ ‫«لا ْتح ِق َر َّن ِم َن ا ْل َم ْع ُر‬
.‫َط ْل ٍق» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
698. Ebû Zer (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah , bana “Kardeşini güler yüzle karşılamak dahi olsa, yapacağın
hiçbir iyiliği küçümseme.” dedi.
(M6690 Müslim, Birr, 144)

Bu hadis, yukarıda geçen uzun hadisin bir parçasıdır.

20

120

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 120 21.5.2015 14:41:59

 Anlaşılır Şekilde
Konuşmak
‫ عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان �ِإ َذا‬-699
‫ َو�ِإ َذا أ�تَى عَ َلى َق ْو ٍم َف َس َّل َم عَ َل ْي ِه ْم‬،ُ‫ت ََك َّل َم ب َِك ِل َم ٍة أ�عَ ادَهَ ا َثل َاث ًا َح ّٰتى ُت ْف َه َم عَ نه‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.‫َس َّل َم عَ َل ْي ِه ْم َثل َاث ًا‬
699. Enes (ra) şöyle demiştir:
Peygamber , söylediği sözü, iyice anlaşılsın diye, üç defa tekrarlardı. Bir
topluluğa uğradığında selâm verir ve selâmını üç kez tekrarlardı.
(B95 Buhârî, İlim, 30)

‫ َك َان َكل َا ُم َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-700
.َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.ُ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َلا ًما َف ْصل ًا ي ْف َه ُم ُه ُك ُّل َم ْن َي ْس َم ُعه‬
700. Hz. Âişe (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah’ın konuşması, açık ve netti; dinleyenlerin hepsi
söylediklerini anlardı.
(D4839 Ebû Dâvûd, Edeb, 18)

121

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 121 21.5.2015 14:41:59

 Dinleme Âdâbı
ُ ‫ َق َال ٖلي َر ُس‬:‫ عَ ْن َجري ِر ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰله َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-701
‫ول ال ّّٰل ِه‬ ٖ
َ :‫اس» ُث َّم َق َال‬
‫«لا‬ َ ‫ «اِ ْس َت ْن ِص ِت ال َّن‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َح َّج ِة ا ْل َودَاع‬
َ ‫ََت ْرجِ ُعوا َب ْع ٖدي ُك َّفار ًا َي ْض ِر ُب َب ْع ُض ُك ْم ِر َق‬
.‫اب َب ْع ٍض» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
701. Cerîr b. Abdullah (ra) şöyle demiştir:
Vedâ Haccı’nda Resûlullah bana:
–İnsanları sustur (da dinlesinler), dedi ve:
–Benden sonra birbirinizin boynunu vuran kâfirler gibi olmayın, buyurdu.
(M223 Müslim, Îmân, 118; B121 Buhârî, İlim, 43)

122

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 122 21.5.2015 14:41:59

 Öğüt Vermede Ölçü
‫ ُادْ عُ �ِإ َلى َس ٖب ِيل َر ِّب َك بِا ْل ِح ْك َم ِة َوا ْل َم ْو ِع َظ ِة ا ْل َح َس َن ِة‬
(Ey Muhammed) Rabbinin yoluna, hikmetle, güzel öğütle çağır...
(Nahl, 16/125)

‫ َك َان ا ْب ُن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي‬:‫ َو عَ ْن أ� ٖبي َوا ِئ ٍل َش ٖق ِيق ْب ِن َس َل َم َة َق َال‬-702

‫ َيا أ� َبا عَ ْب ِد ال َّر ْحمٰ ِن‬:‫ َف َق َال َل ُه َر ُج ٌل‬،‫يس َم َّر ًة‬ ٍ ‫ذك ُرنَا ٖفي ُك ِّل خَ ٖم‬ ِّ ‫ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه ُي‬
‫ أ� َما �ِإ َّن ُه َي ْم َن ُع ٖني ِم ْن ٰذ ِل َك أ� ٖ ّني أ� ْك َر ُه‬:‫ َف َق َال‬،‫َل َودِدْ ُت أ�ن ََّك َذ َّك ْر َت َنا ُك َّل َي ْو ٍم‬
ُ ‫ َك َما َك َان َر ُس‬،‫أ� ْن أ� ِم َّل ُك ْم َو�ِإ ٖ ّني أ� َتخ َّو ُل ُك ْم بِا ْلم ْو ِع َظ ِة‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
َّ ‫َو َس َّل َم َي َتخَ َّو ُل َنا َبها َمخا َف َة‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫الس آ� َم ِة ع َل ْي َنا‬
702. Ebû Vâil Şakîk b. Seleme (ra) anlatıyor:
İbn Mes’ûd (ra) bize her perşembe vaaz ederdi. Bir adam ona:
–Ey Ebû Abdurrahman, bize her gün vaaz etmeni arzu ediyorum, deyince, İbn
Mes’ûd şöyle cevap verdi:
–Sizi usandırmaktan endişe ettiğim için böyle yapıyorum. Allah Resûlü nasıl
bize bıkkınlık vermekten endişe ettiği için bizim durumumuzu gözetiyorsa
ben de vaaz vermek için size uygun olan vakitleri gözetiyorum.
(B70 Buhârî, İlim,12; M7129 Müslim, Münâfıkîn, 83)

123

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 123 21.5.2015 14:41:59

 ‫‪ -703‬عَ ْن أ�بِي ا ْل َي ْق َظانِ عَ َّما ِر ْب ِن َي ِاس ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‪َ :‬س ِم ْع ُت‬
‫ول‪�« :‬إ َّن ُط َ‬
‫ول َصل َا ِة ال َّر ُج ِل‪َ ،‬و ِق َص َر‬ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق ُ‬
‫َر ُس َ‬
‫الصل َا َة‪َ ،‬و أ� ْق ِص ُروا ا ْلخُ ْط َب َة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫خُ ْط َب ِت ِه‪َ ،‬م ِئ َّن ٌة ِم ْن ِف ْق ِه ِه‪َ .‬ف أ� ٖطي ُلوا َّ‬
‫‪703. Ebu’l-Yakzân Ammâr b. Yâsir (ra) şöyle demiştir:‬‬
‫‪Resûlullah’ın‬‬ ‫‪şöyle buyurduğunu işittim: “Namazı uzatıp hutbeyi kısa‬‬
‫‪tutması, kişinin dini kavradığının delilidir. Öyleyse namazı uzatın, hutbeyi de‬‬
‫”‪kısa tutun.‬‬
‫)‪(M2009 Müslim, Cum’a, 47‬‬

‫‪ -704‬عَ ْن ُم َعا ِو َي َة ْب ِن ا ْل َح َك ِم ُّ‬

‫الس َل ِم ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ « :‬ب ْي َنا‬
‫أ�نَا أ� َص ِّلى َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ِ� ،‬إ ْذ عَ َط َس َر ُج ٌل ِم َن‬
‫ا ْل َق ْو ِم َف ُق ْل ُت‪َ :‬ي ْر َح ُم َك ال ّّٰلهُ‪َ ،‬ف َر َما ِني ا ْل َق ْو ُم ِب أ� ْب َصا ِر ِه ْم‪َ ،‬ف ُق ْل ُت‪َ :‬وا ُث ْك َل‬
‫ون ِب َا ْي ٖدي ِه ْم عَ َلى أ� ْف َخا ِذ ِه ْم‬ ‫أ� ِّم َيا ْه َما َش أ�ن ُُك ْم َت ْن ُظ ُر َ‬
‫ون �ِإ َل َّي؟ َف َج َع ُلوا َي ْض ِر ُب َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ‫َف َل َّما َر أ� ْي ُت ُه ْم ُي َص ِّم ُتو َن ٖني لٰ ِك ٖ ّني َس َك ُّت‪َ ،‬ف َل َّما َص َّلى َر ُس ُ‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ف ِب أ� ٖبي هُ َو َو أ� ٖ ّمي‪َ ،‬ما َر أ� ْي ُت ُم َع ِّل ًما َق ْب َل ُه َو َلا َب ْع َد ُه‬
‫أ� ْح َس َن َت ْع ٖل ًيما ِم ْنه‪َ ،‬ف َوال ّّٰل ِه َما َك َه َر ٖني َو َلا َض َر َب ٖني َو َلا َش َت َم ٖني‪َ ،‬ق َال‪:‬‬
‫الصل َا َة َلا َي ْص ُل ُح ٖف َيها َش ْي ٌء ِم ْن َك َلا ِم ال َّن ِ‬
‫اس‪ِ� ،‬إن ََّما ِه َي‬ ‫«�ِإ َّن ٰه ِذ ِه َّ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ‫ال َّت ْس ٖب ُيح َوال َّت ْك ٖبي ُر‪َ ،‬و ِق َرا َء ُة ا ْل ُقر�آنِ » أ� ْو َك َما َق َال َر ُس ُ‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ُ .‬ق ْل ُت‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‪ِ� ،‬إ ٖنّي َح ٖد ُ‬
‫يث عَ ْه ٍد ب َِجا ِه ِل َّي ٍة‪َ ،‬و َق ْد‬
‫الا َي أْ�ت َ‬
‫ُون ا ْل ُك َّه َان؟ َق َال‪َ « :‬فلا َت أ�ْ ِت ِه ْم»‬ ‫َجا َء ال ّّٰل ُه ب ِْال ِإ� ْسل َا ِم‪َ ،‬و�ِإ َّن ِم َّنا ِر َج ً‬
‫‪124‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 124‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:59‬‬

 َ ‫ َو ِم َّنا ِر َج ٌال َي َت َط َّي ُر‬:‫ُق ْل ُت‬
،‫ « َذ َاك َش ْي ٌء َيجِ ُدو َن ُه ٖفي ُص ُدو ِر ِه ْم‬:‫ون؟ َق َال‬
.‫َفل َا َي ُص َّدن َُّه ْم» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
704. Muâviye b. Hakem es-Sülemî (ra) anlatıyor:
Resûlullah ile namaz kılarken cemaatten biri aksırdı, ben de
yerhamükâllâh dedim. İnsanlar bundan rahatsız olup bana ters ters baktılar.
Bunun üzerine ben:
–Vay, başıma gelene bak! Ne oldu, neden öyle bakıyorsunuz, dedim.
Bunun üzerine onlar, elleriyle dizlerine vurmağa başladılar. Beni susturmaya
çalıştıkları için sustum. Resûlullah namazı bitirince -anam babam uğruna feda
olsun, ondan ne evvel ne de sonra daha güzel öğreten birini görmedim- ne
bana surat astı, ne vurdu ne de beni azarladı.
–Bu namazdır; namaz kılarken konuşulmaz. Namaz tesbihtir, tekbirdir ve
Kur’an okumaktır, dedi yahut buna benzer bir şey söyledi. Ben de:
–Yâ Resûlallah, ben yeni Müslüman oldum. Allah İslâmiyet’i gönderdi, ama
içimizde hâlâ falcılara gidenler var, dedim. Resûlullah :
–Sen onlara gitme, buyurdu.
–Bazılarımız da uğursuzluğa inanıyor, dedim.
–Uğursuzluk, sadece insanların hissettiği bir duygu olup, bu onları
yapacakları işlerden alıkoymasın, buyurdu.
(M1199 Müslim, Mesâcid, 33)

ُ ‫ َوعَ َظ َنا َر ُس‬:‫اض ْب ِن َسا ِر َي َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬

‫ول ال ّّٰل ِه‬ ِ ‫ َوعَ ِن ا ْل ِع ْر َب‬-705
ُ ‫ َو َذ ِر َف ْت ِم ْن َها ا ْل ُع ُي‬،‫وب‬
‫ون‬ ُ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َم ْو ِع َظ ًة َوجِ َل ْت ِم ْن َها ا ْل ُق ُل‬
ٌ ‫ �ِإ َّن ال ِّت ْر ِم ِذيَّ َق َال �ِإ َّن ُه َح ٖد‬.‫يث‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ َ ‫َو َذ َك َر ا ْل َح ٖد‬
705. İrbâd b. Sâriye (ra), “Resûlullah bize, kalpleri ürperten ve gözleri
yaşartan bir konuşma yaptı.” demiş ve hadisin tamamını aktarmıştır.
(T2676 Tirmizî, İlim, 16)

125

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 125 21.5.2015 14:41:59

 Ağırbaşlılık (Vakar)
َ ‫ون عَ َلى ْال أ� ْر ِض هَ ْونًا َو�ِإ َذا خَ َاط َب ُه ُم ا ْل َجا ِه ُل‬
‫ون‬ َ ُ‫ َو ِع َبا ُد ال َّر ْحمٰ ِن ا َّل ٖذ َين َي ْمش‬
‫َقا ُلوا َس َلا ًما‬
Rahmân’ın kulları, yeryüzünde vakar ve tevazu ile yürüyen kimselerdir.
Cahiller onlara laf attıkları zaman, “selâm!” der, (geçer)ler.
(Furkân, 25/63)

َ ‫ َما َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-706

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
‫ �ِإن ََّما َك َان‬،ُ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُم ْس َت ْج ِمع ًا َق ُّط َض ِاحك ًا َح ّٰتى ُت َرى ِم ْن ُه َل َه َوا ُته‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َي َت َب َّس ُم‬
706. Hz. Âişe (ra) şöyle demiştir:
Ben Resûlullah küçük dili görünecek kadar kahkaha ile katıla katıla
güldüğünü hiç görmedim; O, sadece gülümserdi.
(B6092 Buhârî, Edeb, 68; M2086 Müslim, İstiskâ, 16)

126

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 126 21.5.2015 14:41:59

 ‫‪İbadet Yerlerinde‬‬
‫‪Saygılı Davranmak‬‬
‫‪َ ‬و َم ْن ُي َع ِّظ ْم َش َع آ� ِئ َر ال ّّٰل ِه َف ِإ�ن ََّها ِم ْن َت ْق َوى ا ْل ُق ُل ِ‬
‫وب‪‬‬
‫‪...Her kim de Allah’ın nişanelerine (kurbanlıklarına) saygı gösterirse şüphesiz‬‬
‫‪ki bu kalplerin takvasından (Allah’a karşı gelmekten sakınmasından)dır.‬‬
‫)‪(Hac, 22/32‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ‫‪َ -707‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس َ‬

‫الصل َا ُة‪َ ،‬فل َا َت أْ� ُتوهَ ا َو أ� ْن ُت ْم ت َْس َع ْو َن‪،‬‬
‫ول‪ِ�« :‬إ َذا أ� ٖق َيم ِت َّ‬‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق ُ‬
‫الس ٖكي َن ُة‪َ ،‬ف َما أ�دْ َر ْك ُت ْم َف َص ُّلوا‪َ ،‬و َما‬ ‫َو أ�ْ ُتوهَ ا َو أ�ن ُْتم ت َْمشُ َ‬
‫ون‪َ ،‬وعَ َل ْي ُك ُم َّ‬
‫َفات َُك ْم َف أ� ِت ُّموا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪ .‬زَا َد ُم ْس ِلم ٌ ٖفي ِر َوا َي ٍة َلهُ‪َ « :‬ف ِإ� َّن أ� َح َد ُك ْم �ِإ َذا‬
‫الص ٰلو ِة َف ُه َو ٖفي َصل َا ٍة»‪.‬‬
‫َك َان َي ْع ِم ُد �ِإ َلى َّ‬

‫‪127‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 127‬‬ ‫‪21.5.2015 14:41:59‬‬

 707. Ebû Hüreyre’nin (ra) işittiğine göre Allah Resûlü şöyle buyurmuştur:
Namaza başlandığında koşarak yetişmeye çalışmayın; yürüyerek vakarla
gelin. Yetişebildiğiniz kısmını cemaatle birlikte kılın; kaçırdığınız kısmı ise
tamamlayın.
(B908 Buhârî, Cum’a, 18; M1359 Müslim, Mesâcid, 151)

Müslim’in diğer bir rivayetinde şöyle bir ilave vardır:

Sizden biri, namaza yöneldiği zaman, (âdeta) namazda gibidir.
(M1360 Müslim, Mesâcid, 152)

‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ُه َد َف َع َم َع ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-708
‫َو َس َّل َم َي ْو َم عَ َر َف َة َف َس ِم َع ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو َرا َء ُه ز َْجر ًا َش ٖديد ًا‬
‫اس عَ َل ْي ُك ْم‬
ُ ‫ « أ� ُّي َها ال َّن‬:‫ َف أ� َشا َر ب َِس ْو ِط ٖه �ِإ َل ْي ِه ْم َو َق َال‬،‫َو َض ْرب ًا َو َص ْوت ًا ِل ْل ِإ�ب ِِل‬
.ُ‫ َو َر َوى ُم ْس ِلم ٌ َب ْع َضه‬، ُّ‫اع» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬ ِ ‫يض‬ َ �‫ِالس ٖكي َن ِة َف ِإ� َّن ا ْل ِب َّر َل ْي َس ب ِْال ِإ‬
َّ ‫ب‬
708. İbn Abbâs (ra) anlatıyor:
(Hac mevsiminde) Arefe günü Peygamber ile beraberdim. Peygamber
, arkasında bazı kimselerin develerini bağırıp çağırarak ve onlara vurarak
sürdüklerini işitince, onlara kamçısıyla işaret ederek şöyle buyurdu: “Ey
insanlar, yavaş olun. İyilik, acelecilikle elde edilmez.”
(B1671 Buhârî, Hac, 94; M3089 Müslim, Hac, 268)

128

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 128 21.5.2015 14:42:00

 Misafir Ağırlamak
* ‫يث َض ْي ِف �ِإ ْبر ٰٖه َيم ا ْل ُم ْك َر ٖم َين‬ُ ‫يك َح ٖد‬ َ ‫هَ ْل أ� ٰت‬
َ ‫�ِإ ْذ َدخَ ُلوا عَ َل ْي ِه َف َقا ُلوا َس َلا ًما َق َال َس َلا ٌم َق ْو ٌم ُم ْن َك ُر‬
* ‫ون‬
‫َف َر َاغ �ِإ َلى أ�هْ ِل ٖه َف َجا َء ِب ِع ْج ٍل َس ٖم ٍين * َف َق َّر َب ُه �ِإ َل ْي ِه ْم‬
‫ون‬ َ ‫َق َال أ� َلا َت أ�ْ ُك ُل‬
(Ey Muhammed!) İbrahim’in ağırlanan misafirlerinin haberi sana geldi mi?
Hani onlar, İbrahim’in yanına varmışlar ve “Selâm!” demişlerdi. O da
“Size de selâm.” demiş, “Bunlar tanınmamış (yabancı) kimseler”
(diye düşünmüştü). Hissettirmeden ailesinin yanına gidip,
(pişirilmiş) semiz bir buzağı getirdi. Onu önlerine koydu.
“Yemez misiniz?” dedi.
(Zâriyât, 51/24-27)

‫َات َق َال َيا‬ ِ ‫الس ِّيئ‬ َ ‫ون �ِإ َل ْي ِه َو ِم ْن َق ْب ُل َكانُوا َي ْع َم ُل‬

َّ ‫ون‬ َ ُ‫ َو َج آ� َء ُه َق ْو ُم ُه ُي ْه َرع‬
‫َب َنا ٖتي هُ َّن أ� ْط َه ُر َل ُك ْم َفا َّت ُقوا ال ّّٰل َه َو َلا ت ُْخ ُزونِ ٖفي َض ْي ٖفي َا َل ْي َس‬ ‫َق ْو ِم‬
‫ِم ْن ُك ْم َر ُج ٌل َر ٖش ٌيد‬

129

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 129 21.5.2015 14:42:00

 Kavmi, (konuklarıyla çirkin ilişkide bulunmak üzere) ona doğru koşa koşa
geldiler. Zaten onlar önceden de bu tür çirkin işleri yapıyorlardı. Lût dedi ki: “Ey
kavmim! İşte kızlarım. Onlar(la nikahlanmanız) sizin için daha temizdir. Allah’a
karşı gelmekten sakının ve konuklarıma karşı beni rezil etmeyin. İçinizde hiç
aklı başında bir adam yok mu?”
(Hûd, 11/78)

:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-709
‫ َو َم ْن َك َان ُي ْؤ ِم ُن بِال ّّٰله‬،ُ‫« َم ْن َك َان ُي ْؤ ِم ُن بِال ّّٰله َوا ْل َي ْو ِم ْال آ� ِخ ِر َف ْل ُي ْك ِر ْم َض ْي َفه‬
‫ َو َم ْن َك َان ُي ْؤ ِم ُن بِال ّّٰله َوا ْل َي ْو ِم ْال آ� ِخ ِر َف ْل َي ُق ْل خَ ْير ًا‬،ُ‫َوا ْل َي ْو ِم ْال آ� ِخ ِر َف ْل َي ِص ْل َر ِح َمه‬
.‫أ� ْو ِل َي ْص ُم ْت» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
709. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Allah’a ve âhiret gününe inanan, misafirine ikram etsin. Allah’a ve âhiret
gününe inanan, akrabalarıyla ilişkisini sürdürsün. Allah’a ve âhiret gününe
inanan, ya hayır söylesin veya sussun.
(B6138 Buhârî, Edeb, 85; M173 Müslim, Îmân, 74)

:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُش َر ْي ٍح خُ َو ْي ِل ِد ْب ِن عَ ْم ٍرو ا ْل ُخ َز ِاع ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-710

‫ « َم ْن َك َان ُي ْؤ ِم ُن‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫َس ِم ْع ُت َر ُس‬
َ ‫ َو َما َجا ِئ َز ُت ُه َيا َر ُس‬:‫بِال ّّٰل ِه َوا ْل َي ْو ِم ْال آ� ِخ ِر َف ْل ُيك ِر ْم َض ْي َف ُه َجا ِئ َز َتهُ» َقا ُلوا‬
‫ول‬
‫ َفما َك َان َو َرا َء ٰذ ِل َك‬،‫الض َيا َف ُة َثل َا َث ُة أ� َّيا ٍم‬
ِّ ‫ َو‬.ُ‫ « َي ْو ُم ُه َو َل ْي َل ُته‬:‫ال ّّٰل ِه؟ َق َال‬
.‫َف ُه َو َص َد َق ٌة عَ َل ْي ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
130

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 130 21.5.2015 14:42:00

 ‫يح ُّل ِل ُم ْس ِل ٍم أ� ْن ُي ٖق َيم ِع ْن َد أ� ٖخي ِه َح ّٰتى‬
ِ ‫«لا‬ َ :‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ُي ْؤ ِث َمهُ» َقا ُلوا‬
‫ « ُي ٖق ُيم ِع ْن َد ُه َو َلا‬:‫ َو َك ْي َف ُي ْؤ ِث ُمهُ؟ َق َال‬.‫ول ال ّّٰل ِه‬
.»‫َش ْي َء َل ُه ُي ْق ٖري ِه ِب ِه‬
710. Ebû Şüreyh Huveylid b. Amr el-Huzâî’nin (ra) işittiğine göre
Resûlullah :
–Allah’a ve âhiret gününe inanan, misafirine hakkı olan şeyi ikram etsin, dedi.
Sahâbîler:
–Yâ Resûlallah, misafirin hakkı nedir, diye sordular. Resûlullah da:
–Onu bir gece ve gündüz misafir etmektir. Misafire ikram ise üç gün olup,
bundan sonrası sadakadır, cevabını verdi.
(M4513 Müslim, Lukata, 14; B6019 Buhârî, Edeb, 31)

Müslim’in bir rivayetine göre Hz. Peygamber :

–Bir Müslümanın, din kardeşinin yanında onu günaha sokacak kadar kalması
doğru değildir, buyurmuştur. Sahâbîler:
–Yâ Resûlallah, onu nasıl günaha sokar ki, diye sorduklarında, Resûlullah :
–Kendisini ağırlayacak bir şeyi olmadığı hâlde onun yanında kalmaya devam
ederek (günaha sokar), diye karşılık vermiştir.
(M4514 Müslim, Lukata, 15)

131

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 131 21.5.2015 14:42:00

 İyi İşleri Müjdelemek
َ ‫ون ا ْل َق ْو َل َف َي َّت ِب ُع‬
ُ‫ون أ� ْح َس َنه‬ َ ‫ َف َبشِّ ْر ِع َبا ِد * ا َّل ٖذ َين َي ْس َت ِم ُع‬
...O hâlde sözü dinleyip de en güzeline uyan kullarımı müjdele!...
(Zümer, 39/17-18)

‫ات َل ُه ْم ٖف َيها َن ٖع ٌيم ُم ٖق ٌيم‬

ٍ ‫ ُي َبشِّ ُرهُ ْم َر ُّب ُه ْم ِب َر ْح َم ٍة ِم ْن ُه َو ِر ْض َوانٍ َو َج َّن‬
Rableri onlara, kendi katından bir rahmet, bir hoşnutluk ve kendilerine içinde
tükenmez nimetler bulunan cennetler müjdelemektedir.
(Tevbe, 9/21)

َ ‫ َو أ� ْب ِش ُروا بِا ْل َج َّن ِة ا َّل ٖتي ُك ْن ُت ْم ُتوعَ ُد‬

‫ون‬
...Size (dünyada iken) vadedilmekte olan cennetle sevinin!
(Fussilet, 41/30)

‫ َف َبشَّ ْرنَا ُه ِب ُغ َلا ٍم َح ٖل ٍيم‬

Biz de ona uysal bir oğul müjdeledik.
(Sâffât, 37/101)

132

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 132 21.5.2015 14:42:00

 ‫ َو َل َق ْد َج آ� َء ْت ُر ُس ُل َن آ� �ِإ ْبر ٰٖاه َيم بِا ْل ُبـشْ رٰى‬
Elçilerimiz (melekler), İbrahim’e müjde getirdiler...
(Hûd, 11/69)

َ ‫ َوا ْم َر أ� ُت ُه َق آ� ِئ َم ٌة َف َض ِح َك ْت َف َبشَّ ْر َناهَ ا ِب ِإ� ْس ٰح َاق َو ِم ْن َو َر�آ ِء �ِإ ْس َح َاق َي ْع ُق‬

‫وب‬
İbrahim’in karısı ayakta idi. (Bu sözleri duyunca) güldü. Ona da İshâk’ı
müjdeledik; İshâk’ın arkasından da Yakub’u.
(Hûd, 11/71)

‫اب أ� َّن ال ّّٰل َه ُي َبشِّ ُر َك ِب َي ْحيٰى‬

ِ ‫َوهُ َو َق آ� ِئ ٌم ُي َص ٖ ّلي ِفي ا ْل ِم ْح َر‬ ‫ َف َنا َد ْت ُه‬
Zekeriya mabette namaz kılarken melekler ona, “Allah sana, (kendisinden
gelen bir kelimeyi (İsa’yı) doğrulayıcı, efendi, nefsine hâkim ve salihlerden bir
peygamber olarak) Yahya’yı müjdeler” diye seslendiler.
(Âl-i İmrân, 3/39)

‫َيا َم ْر َي ُم �ِإ َّن ال ّّٰل َه ُي َبشِّ ُر ِك ب َِك ِل َم ٍة ِم ْن ُه اِ ْس ُم ُه ا ْل َم ٖس ُيح‬ ‫�ِإ ْذ َقا َل ِت‬
Hani melekler şöyle demişti: “Ey Meryem! Allah seni kendi tarafından bir
kelime ile müjdeliyor ki, adı (Meryemoğlu İsa) Mesih’tir.
(Âl-i İmrân, 3/45)

‫ عَ ْن أ� ٖبي �ِإ ْب َر ٖاه َيم َو ُي َق ُال أ� ُبو ُم َح َّم ٍد َو ُي َق ُال أ� ُبو ُم َعا ِو َي َة عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن أ� ٖبي‬-711
‫ َر ِض َي‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َبشَّ َر خَ ٖد َيج َة‬ َ ‫أ� ْو ٰفي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َلا َصخَ َب ٖفي ِه َو َلا ن ََص َب‬،‫ ِب َب ْي ٍت ِفي ا ْلج َّن ِة ِم ْن َق َص ٍب‬،‫ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬
133

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 133 21.5.2015 14:42:00

 ‫‪711. Ebû İbrahim veya Ebû Muhammed yahut‬‬
‫‪Ebû Muâviye Abdullah b. Ebû Evfâ (ra) şöyle demiştir:‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪, Hatice’ye cennette, içinde hiçbir gürültünün duyulmadığı ve‬‬
‫‪hiçbir yorgunluğun da hissedilmeyeceği, inciden yapılmış bir ev müjdeledi.‬‬
‫)‪(B1792 Buhârî, Umre, 11; M6274 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 72‬‬

‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬أ� َّن ُه َت َو َّض أ� ٖفي َب ْي ِت ِه‪،‬‬‫‪َ -712‬وعَ ْن أ� ٖبي ُم َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬و َل َا ُكون ََّن‬
‫ُث َّم خَ َر َج َف َق َال‪َ :‬ل أ� ْل َز َم َّن َر ُس َ‬
‫َم َع ُه َي ْو ٖمي ٰه َذا‪َ ،‬ف َجا َء ا ْل َم ْسجِ َد‪َ ،‬ف َس أ� َل عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫َو َس َّل َم َف َقا ُلوا‪َ :‬و َّج َه ٰه ُه َنا‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ف َخ َر ْج ُت عَ َلى أ� َث ِر ٖه أ� ْس أ� ُل عَ ْنهُ‪َ ،‬ح ّٰتى‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ‫اب َح ّٰتى َق َضى َر ُس ُ‬ ‫يس َف َج َل ْس ُت ِع ْن َد ا ْل َب ِ‬‫َدخَ َل ِب ْئ َر أ� ٖر ٍ‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َح َاج َت ُه َو َت َو َّض أ�‪ ،‬ف ُق ْم ُت �ِإ َل ْي ِه‪َ ،‬ف ِإ� َذا هُ َو َق ْد َج َل َس عَ َلى ِب ْئ ِر‬
‫َوس َط ُق َّف َها‪َ ،‬و َكشَ َف عَ ْن َسا َق ْي ِه َو َد َّلاهُ َما ِفي ا ْل ِب ْ ِئ ِر‪َ ،‬فس َّل ْم ُت‬ ‫يس‪َ ،‬وت َّ‬ ‫أ� ٖر ٍ‬
‫اب َر ُسولِ‬ ‫اب َف ُق ْل ُت‪َ :‬ل أ� ُكون ََّن َب َّو َ‬ ‫عَ َل ْي ِه ُث َّم ان َْص َر ْف ُت َف َج َل ْس ُت ِع ْن َد ا ْل َب ِ‬
‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ا ْل َي ْو َم‪َ .‬ف َجا َء أ� ُبو َب ْك ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َف َد َفع‬
‫اب َف ُق ْل ُت‪َ :‬م ْن ٰه َذا؟ َف َق َال‪ :‬أ� ُبو َب ْك ٍر‪َ ،‬ف ُق ْل ُت‪ :‬عَ َلى ِر ْس ِل َك‪ُ ،‬ث َّم‬ ‫ا ْل َب َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه ٰه َذا أ� ُبو َب ْك ٍر ْيس َت أ�ْ ِذ ُن‪َ ،‬ف َق َال‪« :‬ا ْئ َذ ْن‬
‫َذهَ ْب ُت َف ُق ْل ُت‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬ ‫َل ُه َو َبشِّ ْر ُه ِبِا ْل َج َّن ِة» َف أ� ْق َب ْل ُت َح ّٰتى ُق ْل ُت ِل أ� ٖبي َب ْك ٍر‪ُ :‬ادْ خُ ْل َو َر ُس ُ‬
‫ُي َبشِّ ُر َك بِا ْل َج َّن ِة‪َ ،‬ف َدخَ َل أ� ُبو َب ْك ٍر َح ّٰتى َج َل َس عَ ْن َي ٖم ِين ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َم َع ُه ِفي ا ْل ُق ِّف‪َ ،‬و َد َّلى ِر ْج َل ْي ِه ِفي ا ْل ِب ْئ ِر َك َما ص َن َع َر ُس ُ‬
‫ول‬
‫‪134‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 134‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:00‬‬

 ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬و َكشَ َف عَ ْن َساق ْي ِه‪ُ ،‬ث َّم َر َج ْع ُت َو َج َل ْس ُت‪َ ،‬و َق ْد‬
‫َت َر ْك ُت أ� ٖخي َي َت َو َّض أ� َو َي ْل َح ُق ٖني‪َ ،‬ف ُق ْل ُت‪ِ� :‬إ ْن ُي ِر ِد ال ّّٰل ُه ِب ُفل َانٍ ‪ُ -‬ي ٖر ُيد أ�خَ ا ُه‪-‬‬
‫اب‪َ ،‬ف ُق ْل ُت‪َ :‬م ْن ٰه َذا؟ َف َق َال‪ :‬عُ َم ُر‬ ‫خَ ْير ًا َي أ�ْ ِت ِب ِه‪َ .‬ف ِإ� َذا �ِإن َْس ٌان ُي َح ِّر ُك ا ْل َب َ‬
‫اب‪َ :‬ف ُق ْل ُت‪ :‬عَ َلى ِر ْس ِل َك‪ُ ،‬ث َّم جِ ئ ُْت �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ‫ُبن ا ْل َخ َّط ِ‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ف َس َّل ْم ُت عَ َل ْي ِه َو ُق ْل ُت‪ٰ :‬ه َذا عُ َم ُر َي ْس َت أْ� ِذ ُن؟ َف َق َال‪:‬‬
‫ول‬ ‫«ا ْئ َذ ْن َل ُه َو َبشِّ ْر ُه بِا ْل َج َّن ِة» َفجِ ئ ُْت عُ َم َر‪َ ،‬ف ُق ْل ُت‪ :‬أ� ِذ َن َوي َُبشِّ ُر َك َر ُس ُ‬
‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم بِا ْل َج َّن ِة‪َ ،‬ف َدخَ َل َف َج َل َس َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِفي ا ْل ُق ِّف عَ ْن َي َسا ِر ٖه َو َد َّلى ِر ْج َل ْي ِه ِفي ا ْل ِب ْئ ِر‪ُ ،‬ث َّم َر َج ْع ُت‬
‫َفج َل ْس ُت َف ُق ْل ُت‪ِ� :‬إ ْن ُي ِر ِد ال ّّٰل ُه ِب ُفل َانٍ خَ ْير ًا ‪َ -‬ي ْع ٖني أ�خَ ا ُه‪َ -‬ي أ�ْ ِت ِب ِه‪.‬‬
‫اب َف ُق ْل ُت‪َ :‬م ْن ٰه َذا؟ َف َق َال‪ :‬عُ ث َْم ُان ُبن عَ َّف َان‪.‬‬ ‫َف َجا َء �ِإن َْس ٌان َف َح َّر َك ا ْل َب َ‬
‫َف ُق ْل ُت‪ :‬عَ َلى ِر ْس ِل َك‪َ ،‬وجِ ئ ُْت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ف أ�خْ َب ْر ُت ُه‬
‫َف َق َال‪« :‬ا ْئ َذ ْن َل ُه َو َبشِّ ْر ُه بِا ْل َج َّن ِة َم َع َب ْل َوى ت ُٖصي ُبهُ» َفجِ ئ ُْت َف ُق ْل ُت‪ُ :‬ادْ خُ ْل‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم بِا ْل َج َّن ِة َم َع َب ْل َوى ت ُٖصي ُب َك‪،‬‬‫َو ُيبشِّ ُر َك َر ُس ُ‬
‫َف َدخَ َل َف َو َج َد ا ْل ُق َّف َق ْد ُم ِل َئ‪َ ،‬ف َج َل َس ِو َجاهَ ُه ْم ِم َن الشِّ ِّق ْال آ�خَ ِر‪َ .‬ق َال‬
‫َس ٖع ُيد ُبن ا ْل ُم َس َّي ِب‪َ :‬ف أ� َّو ْل ُت َها ُق ُبو َرهُ ْم‪ُ .‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪َ .‬وزَا َد ٖفي ِر َوا َي ٍة‪:‬‬
‫اب َو ٖف َيها‪ :‬أ� َّن‬ ‫«و أ� َمر ٖني َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب ِِح ْف ِظ ا ْل َب ِ‬
‫عُ ث َْم َان ٖح َين َبشَّ َر ُه َح ِم َد ال ّّٰل َه َت َعا َلى‪ُ ،‬ث َّم َق َال‪َ :‬ال َّل ُه ا ْل ُم ْست َع ُان‪.‬‬
‫‪135‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 135‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:00‬‬

 712. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre (bir gün) o, abdest
alarak evinden çıktı ve kendi kendine “Resûlullah’tan hiç ayrılmayacağım ve
bugünümü onunla geçireceğim.” diye karar verdi. Mescide geldi, Peygamber’i
sordu; sahâbîler, ‘şuraya doğru gitti’ dediler. (O günü Ebû Mûsâ şöyle anlatıyor:)
Sora sora peşi sıra gittim; nihayet “Erîs” denilen kuyunun kenarında
otururken buldum. (Kuyunun bulunduğu bahçenin) kapısının önünde
bekledim. Resûlullah tuvalet ihtiyacını giderdi, sonra abdest aldı. Ben de
kalkıp yanına vardım. O, Erîs kuyusunun kenarındaki yüksekçe yerin ortasına
oturmuş; baldırlarını açıp ayaklarını kuyuya uzatmıştı. Resûlullah’a
selâm verdim ve döndüm tekrar kapının önüne oturdum. Kendi kendime,
“Bugün Allah Resûlü’nün kapısını bekleyeceğim.” dedim. O sırada Ebû
Bekir (ra) gelip kapıyı çaldı. “Kim o?” dedim. “Ebû Bekir” dedi. “Biraz bekle”
dedim. Sonra Resûlullah’ın yanına vardım. “Yâ Resûlallah, Ebû Bekir geldi,
girmek için sizden izin istiyor.” dedim. “İzin ver ve onu cennetle müjdele!”
buyurdu. Döndüm ve Ebû Bekir’e, “Buyur, gir; Resûlullah seni cennetle
müjdeliyor.” dedim. Ebû Bekir içeri girdi ve kuyunun ağzındaki yüksekçe yere
Peygamber’in sağ tarafına oturdu; Resûlullah’ın yaptığı gibi elbisesini
sıyırarak ayaklarını kuyuya uzattı. Ben de döndüm ve kapının önüne
oturdum. Evden çıkarken kardeşim abdest alıyordu; arkamdan yetişecekti.
Kardeşimi düşünerek “Allah filanca hakkında hayır dilerse onu buraya getirir.”
diye içimden geçirirken, birisi daha kapıyı çaldı. “Kim o?” dedim. “Ömer b.
Hattâb” diye cevap verdi. “Biraz bekle” dedim. Allah Resûlü’nün yanına
gelip selâm verdim, “Ömer geldi, girmek için izin istiyor.” dedim. “Ona izin
ver ve kendisini cennetle müjdele!” buyurdu. Bunun üzerine Ömer’e gelip;
“Buyur, Resûlullah seni cennetle müjdeliyor.” dedim. Ömer de girdi
ve Resûlullah’ın sol tarafına kuyunun kenarındaki yüksek yere oturdu.
Ayaklarını kuyuya uzattı. Dönüp kapının önüne oturdum. Kendi kendime,
– kardeşini kastederek –, “Allah filancaya hayır dilerse onu buraya getirir.”
diye düşünürken birisi daha geldi ve kapıyı çaldı. “Kim o?” dedim. “Osman
b. Affân” dedi. “Biraz bekle” dedim. Peygamber’e haber verdim. “İzin ver
ve başına gelecek bir musibete rağmen cennete kavuşacağını müjdele.”
buyurdu. Ben de “Buyur, Resûlullah başına gelecek bir musibete rağmen
seni cennetle müjdeliyor.” dedim. Osman içeri girdi; kuyunun kenarında yer
bulamadı; diğer tarafa geçip karşılarına oturdu.
Saîd b. Müseyyeb, “Ben onların bu oturuş şekillerini kabirlerine yordum.” dedi.
(M6214 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 29; B3674 Buhârî, Fedâilü ashâbi’n-nebî, 5)

136

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 136 21.5.2015 14:42:00

 ‫‪Buhârî’deki bir rivayette, şu fazlalık vardır:‬‬
‫‪“Resûlulah‬‬ ‫”‪bana kapıda beklememi emretti.‬‬
‫)‪(B7262 Buhârî, Ahbârü’l-âhâd, 3‬‬

‫‪Başka bir rivayete göre, Hz. Osman, müjdeyi alınca Allah’a hamd etti ve “Allah‬‬
‫‪yardımcım olsun” dedi.‬‬
‫)‪(B3693 Buhârî, Fedâilü ashâbi’n-nebî, 6‬‬

‫‪َ -713‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪ُ :‬ك َّنا ُق ُعود ًا َح ْو َل َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬و َم َع َنا أ� ُبو َب ْك ٍر َوعُ َم ُر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما ٖفي َن َف ٍر‪َ ،‬ف َقا َم َر ُس ُ‬
‫ول‬
‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِم ْن َب ْي ِن أ� ْظ ُه ِرنَا َف أ� ْب َط أ� عَ َل ْي َنا َوخَ ٖشي َنا أ� ْن ُي ْق َت َط َع دُو َن َنا‬
‫َف َف ِزعْ َنا َف ُق ْم َنا‪َ ،‬ف ُك ْن ُت أ� َّو َل َم ْن َف ِزعَ َفخَ َر ْج ُت أ� ْب َت ٖغي َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ح ّٰتى أ� َت ْي ُت َحا ِئط ًا ِل ْل أ�ن َْصا ِر ِل َب ِني ال َّن َّجا ِر‪َ ،‬ف ُد ْر ُت ِب ٖه هَ ْل أ�جِ ُد َل ُه‬
‫َباب ًا؟ َف َل ْم أ�جِ ْد‪َ ،‬ف ِإ� َذا َر ٖب ٌيع َي ْدخُ ُل ٖفي َج ْو ِف َحا ِئ ٍط ِم ْن ِب ْئ ٍر خَ ا ِر َج ُه ‪َ -‬وال َّر ٖب ُيع‪:‬‬
‫الص ٖغي ُر‪َ -‬ف ْاح َت َف ْر ُت‪َ ،‬ف َدخَ ْل ُت عَ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ‫َا ْل َج ْد َو ُل َّ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‪َ ،‬ق َال‪َ « :‬ما َش أ�ن َُك» ُق ْل ُت‪:‬‬ ‫َف َق َال‪ « :‬أ� ُبو هُ َر ْي َر َة؟» َف ُق ْل ُت‪َ :‬ن َع ْم َيا َر ُس َ‬
‫ُك ْن َت َب ْي َن أ� ْظ ُه ِرنَا ف ُق ْم َت َف أ� ْب َط أ�ْ َت عَ َل ْي َنا‪َ ،‬فخَ ٖشي َنا أ� ْن ُت ْق َت َط َع دُو َن َنا‪َ ،‬ف َف ِزعْ َنا‪،‬‬
‫َف ُك ْن ُت أ� َّو َل َم ْن َف ِزعَ َف أ� َت ْي ُت ٰه َذا ا ْل َحا ِئ َط‪َ ،‬ف ْاح َت َف ْر ُت َك َما َي ْح َت ِف ُر ال َّث ْع َل ُب‪،‬‬
‫اس ِم ْن َو َرا ٖئي‪َ .‬ف َق َال‪َ « :‬يا أ� َبا هُ َر ْي َر َة» َو أ�عْ َطا ٖني َن ْع َل ْي ِه َف َق َال‪:‬‬ ‫َو ٰه ُؤ َلا ِء ال َّن ُ‬
‫يت ِم ْن َو َرا ِء ٰه َذا ا ْل َحا ِئ ِط َيشْ َه ُد أ� ْن َلا �ِإ َل ِه �إ َّلا‬ ‫«اِ ْذهَ ْب ِب َن ْع َل َّي هَ ا َت ْي ِن‪َ ،‬ف َم ْن َل ٖق َ‬
‫ال ّّٰل ُه ُم ْس َت ْي ِق ًنا ب َِها َق ْل ُبهُ‪َ ،‬ف َبشِّ ْر ُه بِا ْل َج َّن ِة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪137‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 137‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:00‬‬

 713. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Biz bir grup hâlinde Resûlullah’ın etrafında oturuyorduk; aramızda
Ebû Bekir ve Ömer de vardı. Resûlullah aramızdan kalktı; ancak geri
dönmekte gecikti. Başına bir iş gelmesinden korkup telâşa düştük ve hemen
kalktık. İlk telâşlanan da bendim. Peygamber’i aramaya çıktım. Ensar’dan
Neccaroğulları’nın bahçe duvarına geldim. Bahçenin kapısını bulmak için
dolaştım; ancak bulamadım. Bahçenin dışındaki bir kuyudan içeriye su kanalı
giriyordu. Hemen büzülüp Resûlullah’ın yanına girdim. “Ebû Hüreyre, sen
misin?” dedi. “Evet, yâ Resûlallah” dedim. “Ne arıyorsun?” dedi. Ben, “Aramızda
idin, kalkıp gittin ve bir daha dönmedin. Sana zarar verilmesinden korkup
telâşa düştük; ilk telâşlanan da ben oldum. Bundan dolayı bu bahçeye
geldim. Büzülerek içeri girdim. Diğerleri de arkamdan geliyor.” dedim. Bunun
üzerine Peygamber , nalınlarını bana verdi ve “Ebû Hüreyre, bunları (nişan
olarak) al, götür. Bu duvarın dışında, kalpten inanarak lâ ilâhe illâllâh diyen
kime rastlarsan onu cennetle müjdele.” buyurdu.
(M147 Müslim, İmân, 52)

،ُ‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ ِ ‫ َح َض ْرنَا عَ ْم َرو ْب َن ا ْل َع‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن ُش َم َاس َة َق َال‬-714

‫ َف َج َع َل‬،‫ َو َح َّو َل َو ْج َه ُه �ِإ َلى ا ْلجِ َدا ِر‬،‫َوهُ َو ٖفي ِس َيا َق ِة ا ْل َم ْو ِت َف َب َكى َط ٖويل ًا‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب َِك َذا؟‬ ُ ‫ا ْب ُن ُه َي ُق‬
ُ ‫ أ� َما َبشَّ َر َك َر ُس‬،‫ َيا أ� َب َتا ُه‬:‫ول‬
:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب َِك َذا؟ َف أ� ْق َبل ِب َو ْج ِه ٖه َف َق َال‬ُ ‫أ� َما بشَّ َر َك َر ُس‬
ُ ‫حمد ًا َر ُس‬
‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ ٖنّي‬ َّ ‫ َو أ� َّن ُم‬،ُ‫�ِإ َّن أ� ْف َض َل َما ُن ِع ُّد َش َها َد ُة أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰله‬
ِ‫ َل َق ْد َر أ� ْي ُت ٖني َو َما أ� َح ٌد أ� َش َّد ُب ْغض ًا ِل َر ُسول‬:‫َق ْد ُك ْن ُت عَ َلى أ� ْط َباقٍ َثل َا ٍث‬
َ ‫ َو َلا أ� َح َّب �ِإ َل َّي ِم ْن أ� ْن أ� ُك‬،‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِم ٖ ّني‬
‫ون‬

138

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 138 21.5.2015 14:42:00

 ‫َق ِد ْاس َت ْم َك ْن ُت ِم ْن ُه َف َق َت ْل ُتهُ‪َ ،‬ف َل ْو ُم ُّت عَ َلى ِت ْل َك ا ْل َحالِ َل ُك ْن ُت ِم ْن أ�هْ ِل‬
‫ال َّنا ِر‪َ .‬ف َل َّم َاج َع َل ال ّّٰل ُه ْال ِإ� ْسل َا َم ٖفي َق ْل ٖبي أ�ت ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫َف ُق ْل ُت‪ُ :‬ا ْب ُس ْط َي ٖمي َن َك َف َل أ� َبا ِي ُع َك‪َ ،‬ف َب َس َط َي ٖمي َن ُه َف َق َب ْض ُت َي ٖدي‪َ ،‬ف َق َال‪:‬‬
‫« َما َل َك َيا عَ ْم ُرو؟» ُق ْل ُت‪ :‬أ� َردْ ُت أ� ْن أ� ْش َت ِر َط َق َال‪« :‬تَشْ َت ِر ُط َما َذا؟» ُق ْل ُت‬
‫أ� ْن ُي ْغ َف َر ٖلي‪َ ،‬ق َال‪ :‬أ� َما عَ ِل ْم َت أ� َّن ْال ِإ� ْسل َا َم َي ْه ِد ُم َما َك َان َق ْب َلهُ‪َ ،‬و أ� َّن‬
‫ا ْل ِه ْج َر َة ت َْه ِد ُم َما َك َان َق ْب َل َها‪َ ،‬و أ� َّن ا ْل َح َّج َي ْه ِد ُم َما َك َان َق ْب َلهُ؟» َو َما َك َان‬
‫أ� َح ٌد أ� َح َّب �ِإ َل َّي ِم ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬و َلا أ� َج َّل ٖفي‬
‫عَ ْي ٖني ِم ْنهُ‪َ ،‬و َما ُك ْن ُت أ� ٖط ُيق أ� ْن أ� ْم َل أ� عَ ْي ٖني ِم ْن ُه �ِإ ْجل َا ًلا َلهُ‪َ ،‬و َل ْو ُس ِئ ْل ُت‬
‫أ� ْن أ� ِص َف ُه َما أ� َط ْق ُت‪ِ ،‬ل أ� ٖ ّني َل ْم أ� ُك ْن أ� ْم َل أ� عَ ْي ٖني ِم ْن ُه َو َل ْو ُم ُّت عَ َلى ِت ْل َك‬
‫ون ِم ْن أ�هْ ِل ا ْل َج َّن ِة‪.‬‬ ‫ا ْل َحالِ َل َر َج ْو ُت أ� ْن أ� ُك َ‬
‫ُث َّم ُو ِّلي َنا أ� ْش َيا َء َما أ�دْ ٖري َما َحا ٖلي ٖف َيها؟ َف ِإ� َذا أ�نَا ُم ُّت َفل َا ت َْص َح َب ٖ ّني نَا ِئ َح ٌة‬
‫اب َش ًّنا‪ُ ،‬ث َّم أ� ٖق ُيموا َح ْو َل َق ْب ٖري‬ ‫َو َلا نَا ٌر‪َ ،‬ف ِإ� َذا َد َف ْن ُت ُمو ٖني‪َ ،‬فشُ ُّنوا عَ َل َّي ال ُّت َر َ‬
‫َق ْد َر َما ُت ْن َح ُر َج ُزو ٌر‪َ ،‬و ُي ْق َس ُم َل ْح ُم َها‪َ ،‬ح ّٰتى أ� ْس َت أ�ْ ِن َس ب ُِك ْم‪َ ،‬و أ�ن ُْظ َر َما َذا‬
‫أ� َراجِ ُع ِب ٖه ُر ُس َل َر ٖ ّبي‪َ .‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪714. İbn Şümâse anlatıyor:‬‬
‫‪Amr b. Âs (ra) ölüm döşeğinde iken biz de yanındaydık.‬‬
‫‪O, uzun uzun ağladı ve yüzünü duvara çevirdi. Oğlu da:‬‬
‫‪–Babacığım, Resûlullah‬‬ ‫?‪sana şu müjdeyi vermedi mi‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪sana bu müjdeyi vermedi mi? diyerek (onu teskin etmeye‬‬
‫‪çalıştı). Bunun üzerine Amr b. Âs, oğluna dönerek:‬‬

‫‪139‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 139‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:00‬‬

 –Âhiret için hazırlığımızın en iyisi, Allah’tan başka ilâh olmadığına ve
Muhammed’in de O’nun elçisi olduğuna şehâdet etmektir.
Ancak benim hayatımda üç devir vardır:
Bir zamanlar Resûlullah’a , benden daha fazla kin besleyen yoktu.
Öyle ki, bana göre, en çok istediğim şey, bir yolunu bulup onu öldürmekti.
Eğer o vakit ölmüş olsaydım cehennemlik olacaktım.
Allah, İslâm’ın sevgisini kalbime koyunca Peygamber’in yanına geldim ve:
–Uzat elini, sana biat edeceğim, dedim. Elini uzattı, ben elimi geri çektim.
Resûlullah :
–Yâ Amr, ne yapıyorsun, dedi.
–Şart koşmak istiyorum, dedim.
–Neyi şart koşacaksın, diye sordu.
–Bağışlanmamı, dedim. Resûlullah :
–İslâmiyet’i kabul etmenin, kendisinden evvelki günahları, hicret ve
haccın da kendilerinden evvelki günahları giderdiğini bilmiyor musun, dedi.
Bundan sonra benim için, Resûlullah’tan daha sevgili ve daha değerli
kimse olmadı. Ona duyduğum saygı nedeniyle gözümü dikip ona doya doya
bakamazdım. Onu tavsif etmemi isteseler, doya doya ona bakamadığım
için anlatamazdım. İşte bu hâl üzere ölmüş olsaydım, cennet ehlinden
olmayı umabilirdim.
Sonra bana bazı görevler verildi, bu görevlerim esnasında durumumun
nasıl olduğunu bilmiyorum. Ben ölürsem ne ağıt yakanlar, ne de ateş
taşıyanlar cenazeme katılsın. Beni defnederken, üzerime toprağı yavaş yavaş
atın. Sonra bir devenin kesilip etinin dağıtılacağı kadar bir süre kabrimin
yanında kalın ki sizinle yeni yerime alışayım. Rabbimin elçilerine nasıl cevap
vereceğimi düşüneyim.
(M321 Müslim, Îmân, 192)

140

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 140 21.5.2015 14:42:00

 ‫‪Yolcunun Vedalaşması‬‬

‫الد َين َفل َا‬‫وب َيا َب ِن َّي �ِإ َّن ال ّّٰل َه ْاص َط ٰفى َل ُك ُم ٖ ّ‬ ‫‪َ ‬و َو ّٰصى ب َِه آ� �ِإ ْبر ٰٖه ُيم َب ٖني ِه َو َي ْع ُق ُ‬
‫وب ا ْل َم ْو ُت‬ ‫ون * أ� ْم ُك ْن ُت ْم ُش َه َد�آ َء �ِإ ْذ َح َض َر َي ْع ُق َ‬ ‫ت َُموت َُّن َ�إ َّلا َو أ� ْن ُت ْم ُم ْس ِل ُم َ‬
‫ون َم ْن َب ْع ٖدي َقا ُلوا َن ْع ُب ُد �ِإلٰ َه َك َو�ِإلٰ َه �آ َب آ� ِئ َك �ِإ ْبر ٰٖه َيم‬ ‫�ِإ ْذ َق َال ِل َب ٖني ِه َما َت ْع ُب ُد َ‬
‫ون‪‬‬ ‫َو�ِإ ْسمٰ ٖع َيل َو�ِإ ْس ٰح َق �ِإلٰ ًها َو ِاحد ًا َون َْح ُن َل ُه ُم ْس ِل ُم َ‬
‫!‪İbrahim bunu kendi oğullarına da vasiyet etti, Yakub da öyle: “Oğullarım‬‬
‫”‪Allah sizin için bu dini (İslâm’ı) seçti. Siz de ancak müslümanlar olarak ölün‬‬
‫‪dedi. Yoksa siz Yakub’un, ölüm döşeğinde iken çocuklarına, “Benden sonra‬‬
‫‪kime ibadet edeceksiniz?” dediği, onların da, “Senin ilâhına ve ataların‬‬
‫‪İbrahim, İsmail ve İshâk’ın ilâhı olan tek bir ilâha ibadet edeceğiz; bizler ona‬‬
‫?‪boyun eğmiş müslümanlarız.” dedikleri zaman orada mı idiniz‬‬
‫)‪(Bakara, 2/132-133‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪ -715‬عَ ْن َز ْي ِد ْب ِن أ� ْر َق َم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال َقا َم َر ُس ُ‬

‫َو َس َّل َم ٖفي َنا خَ ٖطيب ًا‪َ ،‬ف َح ِم َد ال ّّٰلهَ‪َ ،‬و أ� ْث َنى عَ َل ْي ِه‪َ ،‬و َوعَ َظ َو َذ َّك َر ُث َّم َق َال‪ :‬أ� َّما‬
‫يب‪َ ،‬و أ�نَا‬ ‫ول َر ٖ ّبي َف أ� ٖج َ‬ ‫وش ُك أ� ْن َي أ�ْ ِت َي َر ُس ُ‬
‫اس �ِإن ََّما أ�نَا َبشَ ٌر ُي ِ‬ ‫َب ْع ُد‪ ،‬أ� َلا أ� ُّي َها ال َّن ُ‬
‫اب‬ ‫اب ال ّّٰل ِه‪ٖ ،‬في ِه ا ْل ُه َدى َوال ُّنو ُر‪َ ،‬فخُ ُذوا ب ِِك َت ِ‬ ‫تَا ِر ٌك ٖف ُيك ْم َث َق َل ْي ِن‪ :‬أ� َّو ُل ُه َما‪ِ :‬ك َت ُ‬
‫ال ّّٰل ِه‪َ ،‬و ْاس َت ْم ِس ُكوا ِب ِه» َف َح َّث عَ َلى ِك َتا ِب ال ّّٰل ِه‪َ ،‬و َر َّغ َب ٖفي ِه‪ُ ،‬ث َّم َق َال‪:‬‬
‫« َو أ�هْ ُل َب ْي ٖتي‪ ،‬أ� َذ ِّك ُر ُك ُم ال ّّٰل َه ٖفي أ�هْ ِل َب ْي ٖتي» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪141‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 141‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:00‬‬

 715. Zeyd b. Erkâm (ra) anlatıyor:
Resûlullah bize bir konuşma yaptı. Allah’a hamd ü sena ettikten sonra
öğütler verdi, bazı hatırlatmalarda bulundu ve şöyle dedi:
–Ey insanlar, biliyorsunuz ki, ben ancak bir beşerim. Rabbimin elçisinin (ölüm
meleğinin) geleceği ve benim de ona icabet edeceğim zaman yaklaştı. Size iki şey
bırakıyorum: Birincisi nur ve hidayet kaynağı olan Allah’ın Kitabı’dır. Onunla amel
edin ve ona sımsıkı sarılın, buyurarak Allah’ın Kitabı’na uymaya teşvik etti. Sonra:
–İkincisi Ehl-i Beytim’dir, ailem konusunda da size Allah’ı hatırlatıyorum, dedi.
(M6225 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 36)

َ ‫ أ� َت ْي َنا َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُس َل ْي َم َان َما ِل ِك ْب ِن ا ْل ُحو ْي ِر ِث َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-716

‫ول‬
،‫ َف أ� َق ْم َنا ِع ْن َد ُه ِعشْ ٖر َين َل ْي َل ًة‬،‫ون‬
َ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َون َْح ُن َش َب َب ٌة ُم َت َقا ِر ُب‬
.‫ َف َظ َّن أ�نَّا َق ِد ْاش َت ْق َنا أ�هْ َل َنا‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َر ٖح ًيما َر ٖفيق ًا‬ ُ ‫َو َك َان َر ُس‬
،‫ «اِ ْرجِ ُعوا �ِإ َلى أ�هْ ٖل ُيك ْم َف أ� ٖق ُيموا ٖفي ِه ْم‬:‫ َف َق َال‬،‫ َف أ�خْ َب ْرنَا ُه‬،‫َف َس أ� َل َنا عَ َّم ْن َت َر ْك َنا ِم ْن أ�هْ ِل َنا‬
‫ َو َص ُّلوا َك َذا ٖفي ٖح ِين‬،‫ َو َص ُّلوا َصل َا ًة َك َذا ٖفي ٖح ِين َك َذا‬،‫َوعَ ِّل ُموهُ ْم َو ُم ُروهُ ْم‬
.‫ َو ْل َي ُؤ َّم ُك ْم أ� ْك َب ُر ُك ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫الصل َا ُة َف ْل ُي َؤ ِّذ ْن َل ُك ْم أ� َح ُد ُك ْم‬
َّ ‫ َف ِإ� َذا َح َض َر ِت‬،‫َك َذا‬
.»‫ « َو َص َّلوا َك َما َر أ�ي ُت ُمو ٖني أ� َص ٖ ّلي‬:ُ‫زَا َد ا ْل ُب َخا ِريُّ ٖفي ِر َوا َي ٍة َله‬
716. Ebû Süleyman Mâlik b. Hüveyris (ra) anlatıyor:
Biz, birbirine yakın yaşta olan gençler Resûlullah’ın yanına gelmiştik.
Onun yanında yirmi gün kaldık. Resûlullah çok merhametli ve zarif/
yumuşak huylu (bir insan) idi. Bizim ailelerimizi özlediğimizi anlayınca, geride
ailelerimizden kimleri bıraktığımızı sordu. Biz de, kendisine söyledik. Bunun
üzerine, “Haydi ailelerinizin yanına dönün, orada yaşayın, onlara dini öğretin
ve yükümlülüklerini bildirin. Filan namazı filan vakitte ve filan namazı da filan
vakitte kılın. Namaz vakti gelince biriniz ezan okusun, yaşı büyük olanınız da
size imam olsun.” buyurdu.
(B628, B85 Buhârî, Ezân, 17, 49; M1535 Müslim, Mesâcid, 292)

142

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 142 21.5.2015 14:42:00

 Buhârî başka bir rivayetinde, “Namazı benden gördüğünüz gibi kılın” ifadesini
de zikretmiştir.
(B631 Buhârî, Ezân, 18)

‫ اِ ْس َت أ�ْ َذن ُْت ال َّنب َِّي َص َّلى‬:‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ِ ‫ َوعَ ْن عُ َم َر ْب ِن ا ْلخَ َّط‬-717
»‫«لا َت ْن َس َنا َيا أ�خَ َّي ِم ْن دُعَ ا ِئ َك‬ َ :‫ َو َق َال‬،‫ َف أ� ِذ َن ِلى‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِفي ا ْل ُع ْم َر ِة‬
‫ « أ� ْش ِر ْك َنا َيا أ�خَ َّي‬:‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َق َال‬.‫الد ْن َيا‬ ُّ ‫َف َق َال َك ِل َم ًة َما َي ُس ُّر ٖني أ� َّن ٖلي ب َِها‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬ ٌ ‫ َو َق َال َح ِد‬، ُّ‫ َوال ِّت ْرمِذِي‬،َ‫ٖفي دُعَ ا ِئ َك» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
717. Ömer b. Hattâb (ra) şöyle demiştir:
Peygamber’den , umre yapmak için izin istedim. Bana izin verdi ve
“Kardeşim, duanda bizi de unutma.” dedi. Öyle bir söz söyledi ki, karşılığında
bana dünyayı verseler bu kadar sevinmezdim.
Diğer bir rivayete göre Hz. Peygamber : “Kardeşim, dua ederken bizi de
duana kat.” demiştir.
(D1498 Ebû Dâvûd, Vitr, 23; T3562 Tirmizî, Deavât, 109)

‫ َوعَ ْن َسا ِل ِم ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰله ْب ِن عُ َم َر أ� َّن عَ ْب َد ال ّّٰل ِه ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه‬-718

‫ ُادْ ُن ِم ٖ ّني َح ّٰتى أ� َودِّعَ َك َك َما َك َان‬:‫ول ِلل َّر ُج ِل �ِإ َذا أ� َرا َد َس َفر ًا‬ ُ ‫عَ ْن ُه َما َك َان َي ُق‬
،‫ أ� ْس َت ْودِعُ ال ّّٰل َه ٖدي َن َك‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُيودِّعُ َنا َف َي ُق‬
ُ ‫َر ُس‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬ ٌ ‫ َو َق َال َح ِد‬، ُّ‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذي‬.‫ َوخَ َوا ٖت َيم عَ َم ِل َك‬،‫َو أ� َما َن َت َك‬
718. Abdullah b. Ömer’in oğlu Sâlim’den (ra) rivayet edildiğine göre Abdullah
b. Ömer, sefere çıkmak üzere bulunan kimseye şöyle derdi: Yanıma gel,
Resûlullah’ın bizimle vedalaştığı gibi, ben de seninle vedalaşayım. O
bizimle vedalaşırken şöyle derdi: “Dinini, emanetini (malını mülkünü, çoluk
çocuğunu) ve işinin âkıbetini Allah’a emanet ediyorum.”
(T3443 Tirmizî, Deavât, 44)

143

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 143 21.5.2015 14:42:00

 :‫الص َحاب ِِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َّ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن َي ٖز َيد ا ْلخَ ْط ِم ِّي‬-719
،‫ « أ� ْس َت ْودِعُ ال ّّٰل َه ٖدي َن ُك ْم‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ َذا أ� َرا َد أ� ْن ُي َودِّعَ ا ْل َج ْي َش َي ُق‬
ُ ‫َك َان َر ُس‬
‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َو َغ ْي ُر ُه‬،‫يث َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬.»‫ َوخَ َوا ٖت َيم أ�عْ َما ِل ُك ْم‬،‫َو أ� َما َن َت ُك ْم‬
.‫ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح ٍيح‬
719. Sahâbî Abdullah b. Yezîd el-Hatmî (ra) şöyle demiştir:
Peygamber bir askerî birliği uğurlarken şöyle derdi: “Dininizi,
emanetlerinizi (mal ve mülkünüzü, çoluk çoğunuzu) ve işlerinizin âkıbetini
Allah’a emanet ediyorum.”
(D2601 Ebû Dâvûd, Cihâd, 73)

‫ َجا َء َر ُج ٌل �ِإ َلى ال َّنب ِِّي‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-720
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
،‫ �ِإ ٖنّي أ� ٖر ُيد َس َفر ًا‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ « َو َغ َف َر‬:‫ َق َال‬،‫ ِزدْ ٖني‬:‫ َق َال‬.»‫ « َز َّو َد َك ال ّّٰل ُه ال َّت ْقوٰى‬:‫ َف َق َال‬،‫َف َز ِّودْ ٖني‬
‫ « َو َي َّس َر َل َك ا ْلخ ْي َر َح ْيث َُما ُك ْن َت» َر َوا ُه‬:‫ َق َال‬،‫ ِزدْ ٖني‬:‫َذ ْن َب َك» َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َو َق َال َح ِد‬،‫ال ِّت ْر ِم ِذ ُّي‬
720. Enes (ra) anlatıyor:
Bir adam Peygamber’e gelip:
–Yâ Resûlallah, sefere çıkmak istiyorum, bana dua et, dedi. Resûlullah :
–Allah, takvanı artırsın, buyurdu. O adam, “Biraz daha dua et.” dedi.
Peygamber :
–Allah günahlarını bağışlasın, diye dua etti. Adam, “Biraz daha” dedi:
Peybamber de:
–Nerede olursan ol, Allah sana hayrı kolaylaştırsın, diye dua etti.
(T3444 Tirmizî, Deavât, 44)

144

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 144 21.5.2015 14:42:00

 ‫‪İstihare ve İstişare‬‬
‫‪َ ‬و َشا ِو ْرهُ ْم ِفي ْال أ� ْم ِر‪‬‬
‫‪...İşlerinde onlarla müşavere et...‬‬
‫)‪(Âl-i İmrân, 3/159‬‬

‫‪َ ‬و َا ْم ُرهُ ْم ُشورٰى َب ْي َن ُه ْم‪‬‬

‫‪...(Onların) işleri, aralarında şûrâ (danışma) iledir..‬‬
‫)‪(Şûrâ, 42/38‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬‫‪ -721‬عَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ك َان َر ُس ُ‬
‫اس ِت َخا َر َة ِفي ْال أ� ُمو ِر ُك ِّل َها َك ُّ‬
‫السو َر ِة ِم َن ا ْل ُق ْر�آنِ ‪،‬‬ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي َع ِّل ُم َنا ْال ْ‬
‫يض ِة ُث َّم‬‫ول �ِإ َذا هَ َّم أ� َح ُد ُك ْم ب ِْال أ� ْم ِر‪َ ،‬ف ْل َي ْر َك ْع َر ْك َع َت ْي ِن ِم ْن َغ ْي ِر ا ْل ٖفر َ‬
‫َي ُق ُ‬
‫ْل َي ُق ْل‪َ :‬ال ّٰل ُه َّم �ِإ ٖنّي أ� ْس َت ٖخي ُر َك ِب ِع ْل ِم َك‪َ ،‬و أ� ْس َت ْق ِد ُر َك ِب ُق ْد َر ِت َك‪َ ،‬و أ� ْس أ� ُل َك‬
‫ِم ْن َف ْض ِل َك ا ْل َع ٖظ ِيم‪َ ،‬ف ِإ�ن ََّك َت ْق ِد ُر َو َلا أ� ْق ِد ُر‪َ ،‬وت ْع َل ُم َو َلا أ�عْ َل ُم‪َ ،‬و أ�ن َْت‬
‫وب‪َ .‬ال ّٰل ُه َّم �ِإ ْن ُك ْن َت ت ْع َل ُم أ� َّن ٰه َذا ْال أ� ْم َر خَ ْي ٌر ٖلي ٖفي ٖدي ٖني‬ ‫عَ ل َّا ُم ا ْل ُغ ُي ِ‬
‫َو َم َع ٖاشي َوعَ ا ِق َب ِة أ� ْم ٖري» ‪ -‬أ� ْو َق َال‪« :‬عَ اجِ ِل أ� ْم ٖري َو�آجِ ِل ِه‪َ -‬فا ْق ُد ْر ُه ٖلي‬
‫‪145‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 145‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:00‬‬

 ‫ َو�ِإن ُك ْن َت َت ْع ُلم أ� َّن ٰه َذا ْال أ� ْم َر ش ٌّر ٖلي‬،‫ ُث َّم َبا ِر ْك ٖلي ٖفي ِه‬،‫َو َي ِّس ْر ُه ٖلي‬
-‫ «عَ اجِ ِل أ� ْم ٖري َو�آجِ ِل ِه‬:‫ أ� ْو َق َال‬- »‫ٖفي ٖدي ٖني َو َم َع ٖاشي َوعَ اقب ِة أ� ْم ٖري‬
‫ ُث َّم َر ِّض ٖني‬،‫اقد ْر ِلي ا ْل َخ ْي َر َح ْي ُث َك َان‬ ْ ‫ َو‬،‫اص ِر ْف ُه عَ ٖ ّني‬
ُ ‫ َو‬،ُ‫اص ِر ْف ٖني عَ ْنه‬ ْ ‫َف‬
.‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِر ُّي‬.ُ‫ َو ُي َس ٖ ّمي َح َاج َته‬:‫ِب ِه» َق َال‬
721. Câbir (ra) anlatıyor:
Resûlullah , Kur’an’dan bir sûre öğretir gibi her işimizde bize istihare
yapmayı öğretir ve şöyle derdi:
Biriniz bir işe niyet ettiği zaman, farzların dışında, iki rekât namaz kılsın,
ardından da şöyle dua etsin: “Allah’ım, ilminle bana hayır takdir etmeni,
kudretinle beni başarılı kılmanı ister ve bana Yüce lütfundan vermeni dilerim.
Çünkü senin her şeye gücün yeter; benim yetmez. Sen bilirsin; ben bilmem.
Sen, gaybı en iyi bilensin. Allah’ım, bu iş, benim dinim, hayatım ve geleceğim
için hayırlı ise, bana onu yapmayı nasip et; onu benim için kolaylaştır ve
bereketli kıl. Eğer bu iş, dinim, hayatım ve geleceğim için hayırlı değilse, onu
benden, beni de ondan uzaklaştır. Her ne olursa olsun, bana hayır(lısını) nasip
et ve beni ondan hoşnut kıl.” Sonra (istihare yapan kişi) isteyeceği şeyi söyler.
(B1162 Buhârî, Teheccüd, 25; B6382 Deavât, 48)

146

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 146 21.5.2015 14:42:01

 İbadet Yerlerine
Gidiş Geliş Âdâbı
‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا‬:‫ عَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-722
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫الط ٖر َيق‬
َّ ‫َك َان َي ْو ُم ٖع ٍيد خَ ا َل َف‬
722. Câbir (ra) şöyle demiştir:
Peygamber , bayram gününde namaza gidip gelirken farklı yollar
kullanırdı.21
(B986 Buhârî, Îdeyn, 24)

َ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬-723

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َو�ِإ َذا‬،‫َو َس َّل َم َك َان َي ْخ ُر ُج ِم ْن َط ٖر ِيق الشَّ َج َر ِة َو َي ْدخُ ُل ِم ْن َط ٖر ِيق ا ْل ُم َع َّر ِس‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫الس ْف َلى‬ُّ ‫َدخَ َل َم َّك َة َدخَ َل ِم َن ال َّث ِن َّي ِة ا ْل ُع ْل َيا َو َي ْخ ُر ُج ِم َن ال َّث ِن َّي ِة‬
723. İbn Ömer (ra) şöyle demiştir:
Allah Resûlü Medine’den ayrılırken Şecere yolunu tercih eder, Muarres
yolundan da dönerdi. Mekke’ye Seniyyetü’l-ulyâ (Yukarı Seniyye) tarafından
girer ve Seniyyetü’s-süflâ (Aşağı Seniyye) tarafından da çıkardı.
(M3040 Müslim, Hac, 223; B1533, B1575 Buhârî, Hac, 15, 40)

21
Muhtemelen Hz. Peygamber (sav) daha fazla insanla karşılaşıp selâmlaşmak ve onlarla bayramlaşmak için
böyle yapmaktaydı.

147

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 147 21.5.2015 14:42:01

 İyi İşlere Sağdan
Başlamak
ُ ‫ َف أ� َّما َم ْن ُاو ِت َي ِك َتا َب ُه ِب َي ِمي ِن ِه َف َي ُق‬
ْ‫ول َه�آ ُؤ ُم ا ْق َر ُؤوا ِك َتا ِب َيه‬
İşte o vakit, kitabı kendisine sağından verilen kimse der ki: “Gelin, kitabımı
okuyun!
(Hâkka, 69/19)

‫اب ا ْل َمشْ ئ ََم ِة َما‬

ُ ‫اب ا ْل َم ْي َم َن ِة * َو أ� ْص َح‬
ُ ‫اب ا ْل َم ْي َم َن ِة َما أ� ْص َح‬
ُ ‫ َف أ� ْص َح‬
‫اب ا ْل َمشْ ئ ََم ِة‬ ُ ‫أ� ْص َح‬
Âhiret mutluluğuna erenler var ya; (onlar) ne mutlu kimselerdir! Kötülüğe
batanlara gelince; (onlar) ne mutsuz kimselerdir!
(Vâkıa, 56/8-9)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-724

‫ول ال ّّٰل ِه‬
،‫ ٖفي ُط ُهو ِر ِه‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي ْعجِ ُب ُه ال َّت َي ُّم ُن ٖفي َش أ� ِن ٖه ُك ِّل ِه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َو َت َن ُّع ِل ِه‬،‫َو َت َر ُّج ِل ِه‬
148

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 148 21.5.2015 14:42:01

 724. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , (abdest, gusül gibi) temizlikten, saçını taramaya hatta
ayakkabısını giymeye varıncaya kadar bütün işlerinde sağdan başlamayı
severdi.
(B426 Buhârî, Salât, 47; M617 Müslim, Tahâret, 67)

‫ ا ْل ُي ْم َنى‬،‫ َكان َْت َي ُد َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-725
‫يث‬ ٌ ‫ َح ٖد‬.‫ذى‬ ً �‫ َو َكان َِت ا ْل ُي ْس َرى ِلخَ ل َا ِئ ٖه َو َما َك َان ِم ْن أ‬،‫ِل َط ُهو ِر ٖه َو َط َعا ِم ِه‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َو َغ ْي ُر ُه ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬،‫َص ٖح ٌيح‬
725. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah sağ elini temizlik ve yemek yemek için, sol elini de tuvalette
temizlenmek ve benzeri kirli işler için kullanırdı.
(D33 Ebû Dâvûd, Tahâret, 18)

‫ َوعَ ْن أ� ِّم عَ طِ َّي َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-726
ِ ‫ «اِ ْب َد أ�ْ َن ب َِم َيا ِم ِن َها َو َم‬:‫َل ُه َّن ٖفي َغ ْس ِل ا ْب َن ِت ٖه َز ْي َن َب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬
‫واض ِع‬
.‫ا ْل ُو ُضو ِء ِم ْن َها» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
726. Ümmü Atiyye’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber , kızı
Zeyneb’i (ra) yıkayacakları zaman kendilerine “Yıkamaya sağ tarafından ve
abdest azalarından başlayın.” buyurmuştur.
(B167 Buhârî, Vudû’, 31; M2176 Müslim, Cenâiz, 43)

149

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 149 21.5.2015 14:42:01

 ‫‪َ -727‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫حد ُك ْم َف ْل َي ْب َد أ�ْ بِا ْل ُي ْم َنى‪َ ،‬و�ِإ َذا َن َزعَ َف ْل َي ْب َد أ�ْ ِبالشِّ َمالِ ‪ِ .‬ل َت ُك ِن‬
‫َق َال‪ِ�« :‬إ َذا ا ْن َت َع َل أ� ُ‬
‫ا ْل ُي ْم َنى أ� َّو ُل ُه َما ُت ْن َع ُل‪َ ،‬و�آ ِخ َرهُ َما ُت ْن َزعُ » ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪727. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle buyurmuştur:‬‬
‫‪Biriniz ayakkabılarını sağından başlayarak giysin, çıkarırken de önce sol‬‬
‫‪ayağındakini çıkarsın. Sağdaki, ilk giyilen ve son çıkarılan olsun.‬‬
‫)‪(B5856 Buhârî, Libâs, 40; M5495 Müslim, Libâs, 67‬‬

‫‪َ -728‬وعَ ْن َح ْف َص َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها أ� َّن َر ُس َ‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫َك َان َي ْج َع ُل َي ٖمي َن ُه ِل َط َعا ِم ٖه َو َش َرا ِب ٖه َو ِث َيا ِب ٖه َو َي ْج َع ُل َي َسا َر ُه ِل َما ِس َوى ٰذ ِل َك‪.‬‬
‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َو َغ ْي ُر ُه‪.‬‬
‫‪728. Hafsa (ra) şöyle demiştir:‬‬
‫‪Allah Resûlü‬‬ ‫‪, yemek, içmek ve giyinmekte sağ elini, bunların dışında ise‬‬
‫‪sol elini kullanırdı.‬‬
‫)‪(B32 Ebû Dâvûd, Tahâret, 18‬‬

‫‪َ -729‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس َ‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫يث َص ٖح ٌيح‪َ .‬ر َوا ُه‬ ‫َق َال‪ِ�« :‬إ َذا َلب ِْس ُت ْم‪َ ،‬و�ِإ َذا َت َو َّض أْ�ت ُْم‪َ ،‬فا ْب َد ُؤوا ِب أ� َيا ِم ِن ُك ْم» َح ٖد ٌ‬
‫أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‪.‬‬

‫‪150‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 150‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:01‬‬

 729. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Giyinirken ve abdest alırken sağ tarafınızdan başlayın, buyurmuştur.
(D4141 Ebû Dâvûd, Libâs, 41)22

َ ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-730

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ�تَى‬
»‫ ُث َّم َق َال ل ِْل َحل َّاقِ «خُ ْذ‬،‫ َون ََح َر‬،‫ ُث َّم أ�تَى َم ْن ِز َل ُه ب ِِم ًنى‬،‫ َف أ�تَى ا ْل َج ْم َر َة َف َر َماهَ ا‬:‫ِم ًنى‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫اس‬َ ‫ ُث َّم ْال أ� ْي َس ِر ُث َّم َج َع َل ُي ْع ٖطي ِه ال َّن‬،‫َو أ� َشا َر �ِإ َلى َجا ِن ِب ٖه ْال أ� ْي َم ِن‬
‫ نَا َو َل ا ْل َحل َّا َق ِش َّق ُه‬:‫ َون ََح َر ن ُُس َك ُه َو َح َل َق‬،‫ َل َّما َر َمى ا ْل َج ْمر َة‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
،‫ َف أ�عْ َطا ُه �ِإ َّيا ُه‬،ُ‫ ُث َّم دَعَ ا أ� َبا َط ْل َح َة ْال أ�ن َْصا ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬،ُ‫ْال أ� ْي َم َن َف َح َل َقه‬
:‫ «اِ ْح ِل ْق» َف َح َل َق ُه َف أ�عْ َطا ُه أ� َبا َط ْل َح َة َف َق َال‬:‫ُث َّم نَا َو َل ُه الشِّ َّق ْال أ� ْي َس َر َف َق َال‬
ِ ‫«اِ ْق ِس ْم ُه َب ْي َن ال َّن‬
.»‫اس‬
730. Enes (ra) anlatıyor:
Allah Resûlü , Mina’ya geldi ve şeytan taşlama yerine giderek taşları attı.
Sonra Mina’daki yerine geri döndü ve kurban kesti. Ardından berbere başının
sağ tarafını işaret ederek, (buradan başlayarak) ‘tıraş et’ dedi; daha sonra tıraş
için solunu gösterdi. Sonra (kesilen) saçlarından insanlara vermeye başladı.
(M3152 Müslim, Hac, 323; bkz. B170, B171 Buhârî, Vudû’, 33)

Diğer bir rivayet de:

Taşları attıktan ve kurbanını kestikten sonra berbere önce başının sağ tarafını
göstererek tıraş ettirdi. Sonra Hz. Peygamber, Ebû Talhâ el-Ensârî’yi (ra) çağırdı
ve saçlarını ona verdi. Sonra başının sol tarafını işaret etti ve ‘tıraş et’ dedi.
Berber o tarafı da tıraş etti. Resûlullah tıraş edilen saçları yine Ebû Talhâ’ya
verdi ve “Bunu halka dağıt” dedi, şeklindedir.23
(M3155 Müslim, Hac, 326)

22
Nevevî, Tirmizî’nin de bu hadisi rivayet ettiğini belirtmiştir. Ancak elimizdeki Tirmizî nüshasında böyle bir
rivayet tespit edilememiştir.
23
Muhtemelen bazı sahâbîler Hz. Peygamber’in saçlarını teberrüken yahut hatıra olarak almışlardır.

151

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 151 21.5.2015 14:42:01

 YEMEK ÂDÂBI

152

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 152 21.5.2015 14:42:01

 ‫‪Yemeğe Besmele‬‬
‫‪ile Başlamak,‬‬
‫‪Hamd Ederek Bitirmek‬‬
‫‪ -731‬عَ ْن عُ َم َر ْب ِن أ� ٖبي َس َل َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‪َ :‬ق َال ٖلي َر ُس ُ‬
‫ول‬
‫يك»‪.‬‬‫«س ِّم ال ّّٰل َه َو ُك ْل ب ِٖيمي ِن َك‪َ ،‬و ُك ْل ِم َّما َي ٖل َ‬
‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ :‬‬
‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪731. Ömer b. Ebû Seleme (ra) şöyle demiştir:‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪bana: “Bismillâh de, sağ elinle ve önünden ye.” dedi.‬‬
‫)‪(B5376 Buhârî, Et’ime, 2; M5269 Müslim, Eşribe, 108‬‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪َ -732‬وعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫َو َس َّل َم‪ِ�« :‬إ َذا أ� َك َل أ� َح ُد ُك ْم َف ْل َي ْذ ُك ِر ْاس َم ال ّّٰل ِه َت َعا َلى‪َ ،‬ف ِإ� ْن ن َِس َي أ� ْن َي ْذ ُك َر‬
‫ْاس َم ال ّّٰل ِه َت َعا َلى ٖفي أ� َّو ِل ِه‪َ ،‬ف ْل َي ُق ْل‪ :‬ب ِْس ِم ال ّّٰل ِه أ� َّو َل ُه َو�آ ِخ َر ُه» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُودَ‪،‬‬
‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‪.‬‬ ‫َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ ‪َ ،‬و َق َال‪َ :‬ح ٖد ٌ‬

‫‪153‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 153‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:01‬‬

 732. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Yemek yiyeceğiniz zaman (önce) besmele çekin. Eğer yemeğe başlarken
besmele çekmeyi unutursanız, “başı için de sonu için de bismillâh” deyin.
(D3767 Ebû Dâvûd, Et’ime, 15; T1858 Tirmizî, Et’ime, 47)

‫ «�ِإ َذا‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َي ُق‬

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-733
‫ َق َال‬،‫ َف َذ َك َر ال ّّٰل َه َت َعا َلى ِع ْن َد ُدخُ ول ٖه َو ِع ْن َد َط َعا ِم ِه‬،ُ‫َدخَ َل ال َّر ُج ُل َب ْي َته‬
‫ َف َل ْم َي ْذ ُك ِر ال ّّٰل َه‬،‫ َو�ِإ َذا َدخَ َل‬،‫يت َل ُك ْم َو َلا عَ شَ ا َء‬ َ ‫ َلا َم ٖب‬:‫الشَّ ْي َط ُان ِل أ� ْص َحا ِب ِه‬
َ ‫ أ�دْ َر ْك ُت ُم ا ْل َم ٖب‬:‫ َق َال الشَّ ْي َط ُان‬،‫َت َعا َلى ِع ْن َد ُدخُ و ِل ِه‬
‫ َو�ِإ َذا َل ْم َي ْذ ُك ِر ال ّّٰل َه‬،‫يت‬
َ ‫ أ�دْ َر ْك ُت ُم ا ْل َم ٖب‬:‫َت َعا َلى ِع ْن َد َط َعا ِم ٖه َق َال‬
.‫يت َوا ْل َعشَ ا َء» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
733. Câbir’in (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Bir adam evine girerken ve yemek yerken besmele çekerse şeytan,
arkadaşlarına, “Burada sizin için barınak da yok, yiyecek de yok.” der. Eğer o
kimse evine girerken besmele çekmezse şeytan, “Barınacak yeri buldunuz.”
der. Yemek yerken besmele çekmezse, “Hem kalacak yer, hem de yiyecek
buldunuz.” der.
(M5262 Müslim, Eşribe, 103)

ِ‫ ُك َّنا �ِإ َذا َح َض ْرنَا َم َع َر ُسول‬:‫ َوعَ ْن ُح َذ ْي َف َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-734

ُ ‫ َل ْم ن ََض ْع أ� ْي ِد َي َنا َح ّٰتى َي ْب َد أ� َر ُس‬،‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َط َعا ًما‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ َف َجا َء ْت‬،‫ َو�ِإنَّا َح َض ْرنَا َم َع ُه َم َّر ًة َط َعا ًما‬.‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َي َض َع َي َد ُه‬
ُ ‫ َف أ�خَ َذ َر ُس‬،‫الط َعا ِم‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬ َّ ‫ َف َذهَ َب ْت ِل َت َض َع َي َدهَ ا ِفي‬،‫َجا ِر َي ٌة َك أ�ن ََّها ت ُْد َف ُع‬
154

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 154 21.5.2015 14:42:01

 ،‫ َف أ�خَ َذ ِب َي ِد ِه‬،‫ ُث َّم َجا َء أ�عْ َراب ٌِّي َك أ�ن ََّما ُي ْد َف ُع‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِب َي ِدهَ ا‬
‫الطعا َم‬ َّ ‫ «�ِإ َّن الشَّ ْي َط َان َي ْس َت ِح ُّل‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫َف َق َال َر ُس‬
‫ َو�ِإ َّن ُه َجا َء ِب ٰه ِذ ِه ا ْل َجا ِري ِة ِل َي ْس َت ِح َّل‬.‫أ� ْن َلا ُي ْذ َك َر ْاس ُم ال ّّٰله ِ َت َعا َلى عَ َل ْي ِه‬
،‫ َف أ�خَ ْذ ُت ِب َي ِد ِه‬،‫ َف َجا َء ِب ٰه َذا ْال أ�عْ َراب ِِّي ِل َي ْس َت ِح َّل ِب ِه‬،‫ َف أ�خَ ْذ ُت ِب َي ِدهَ ا‬،‫ب َِها‬
‫َوا َّل ٖذي َن ْف ٖسي ِب َي ِد ٖه �ِإ َّن َي َد ُه ٖفي َي ٖدي َم َع َي َد ْي ِه َما» ُث َّم َذ َك َر ْاس َم ال ّّٰل ِه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َت َعا َلى َو أ� َك َل‬
734. Huzeyfe (ra) anlatıyor:
Resûlullah ile beraber sofraya oturduğumuz zaman, o elini uzatıp
başlamadan önce biz elimizi yemeğe uzatmazdık. Bir gün, Peygamber’le
sofra başındayken bir hizmetçi kız, sanki biri onu itiyormuşcasına, geldi ve
elini yemeğe uzattı. Resûlullah onun elini tuttu. Arkasından aynı şekilde
bir bedevi geldi; Resûlullah onun da elini tuttu ve “Besmele çekilmeden
yenilen yemeğe şeytan da katılır. Şeytan, yemeğe katılmak için bu hizmetçi
kızı getirdi; ben de onun elini tuttum. Aynı maksatla bu bedeviyi getirdi,
onun da elini tuttum. Bu canı bu tende tutan Allah’a yemin ederim ki
şeytanın eli, bunların elleriyle beraber elimde idi.” buyurdu. Sonra besmele
çekti ve yemeğe başladı.
(M5259 Müslim, Eşribe, 102)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫الصح َاب ِِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬

‫ول‬ َّ ‫ َوعَ ْن أ�م َّي َة ْب ِن َم ْخ ِش ٍّي‬-735
‫ َف َل ْم ُي َس ِّم ال ّّٰل َه َح ّٰتى َل ْم‬،‫ َو َر ُج ٌل َي أْ� ُك ُل‬،‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َجا ِلس ًا‬
،‫ ب ِْس ِم ال ّّٰل ِه أ� َّو َل ُه َو�آ ِخ َر ُه‬:‫ َق َال‬،‫ َف َل َّما َر َف َع َها �ِإ َل َى ٖفي ِه‬،‫َي ْب َق ِم ْن َط َعا ِم ٖه �ِإ َّلا ُل ْق َم ٌة‬
‫ « َما ز ََال الشَّ ْي َط ُان َي أ�ْ ُك ُل‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫َف َض ِح َك ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َوال َّن َسا ِئ ُّي‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫ َف َل َّما َذ َك َر ْاس َم ال ّّٰل ِه ْاس َت َقا َء َما ٖفي َب ْط ِن ِه‬،ُ‫َم َعه‬
155

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 155 21.5.2015 14:42:01

 735. Sahâbî Ümeyye b. Mahşî (ra) anlatıyor:
Resûlullah bir gün otururken yanında birisi yemek yiyordu, son lokmasına
kadar besmele çekmemişti. Yemeğin son lokmasını ağzına atarken, “Bismillâhi
evvelehû ve ahirehû (başı için de sonu için de bismillâh)” dedi. Bunun üzerine
Peygamber güldü ve “Şeytan durmadan bununla beraber yiyordu. O, Allah’ın
adını anınca şeytan yediğini çıkardı.” buyurdu.
(D3768 Ebû Dâvûd, Et’ime, 15; Nesâî, es-Sünenü’l-kübrâ, VI, 263, hadis no: 6725)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-736
‫ َف أ� َك َل ُه‬،‫ َف َجا َء أ�عْ راب ٌِّي‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي أ�ْ ُك ُل َط َعا ًما ٖفي ِس َّت ٍة ِم ْن أ� ْص َحا ِب ِه‬
ُ ‫ِب ُل ْق َم َت ْي ِن َف َق َال َر ُس‬
‫ « أ� َما �ِإ َّن ُه َل ْو َس َّمى‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬ ٌ ‫ َو َق َال َح ِد‬، ُّ‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذي‬.»‫َل َك َف ُاك ْم‬
736. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah ashâbından altı kişi ile beraber yemek yiyordu. Bir bedevi
geldi ve iki lokmada yemeği bitirdi. Bunun üzerine Resûlullah, “Eğer besmele
çekmiş olsaydı, bu yemek hepinize yeterdi.” buyurdu.
(T1858 Tirmizî, Et’ime, 47)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان‬-737
‫ َغ ْي َر َم ْك ِف ٍّي‬،‫ « َا ْل َح ْم ُد ِل َّل ِه َح ْمد ًا َك ٖثير ًا َط ِّيب ًا ُم َبا َرك ًا ٖفي ِه‬:‫�ِإ َذا َر َف َع َما ِئ َد َت ُه َق َال‬
. ُّ‫َو َلا ُم ْس َت ْغ ًني عَ ْن ُه َر َّب َنا» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬

156

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 156 21.5.2015 14:42:01

 737. Ebû Ümâme’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber , sofrasını kaldırdığı zaman şöyle derdi:
Rabbimiz! Güzel ve bereket dilekleriyle dolu, ama bir o kadar yetersiz olan ve
dilimizden düşüremediğimiz tüm övgülerle sana çokça hamd ediyoruz.
(B5458 Buhârî, Et’ime, 54)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُم َعا ِذ ْب ِن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-738

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬
،‫ َا ْل َح ْم ُد ل َّل ِه ا َّل ٖذي أ� ْط َع َم ٖني ٰه َذا‬:‫ َم ْن أ� َك َل َط َعا ًما َف َق َال‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ ُغ ِف َر َل ُه َما َت َق َّد َم ِم ْن َذ ْن ِب ِه» َر َوا ُه أ� ُبو‬،‫َو َر َز َق ٖني ِه ِم ْن غ ْي ِر َح ْولٍ ِم ٖ ّني َو َلا ُق َّو ٍة‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬،َ‫دَا ُود‬
738. Muâz b. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Bir kimse yemek yedikten sonra, “Beni doyuran, güç ve kuvvetim olmadığı
hâlde, bana bu rızkı veren Allah’a hamd olsun” derse geçmiş günahları
bağışlanır.
(T3458 Tirmizî, Deavât, 55; D4023 Ebû Dâvûd, Libâs, 1)

157

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 157 21.5.2015 14:42:01

 Yemeğe Kusur
Bulmamak
ُ ‫اب َر ُس‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬ َ َ‫ « َما ع‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-739
»ُ‫ َو�ِإ ْن َك ِرهَ ُه َت َر َكه‬،ُ‫ �إِنِ ْاش َت َها ُه أ� َك َله‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َط َعا ًما َق ُّط‬
.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
739. Ebû Hüreyre (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah hiçbir bir yemeğe asla kusur bulmazdı. İştahı varsa yer,
hoşlanmazsa yemezdi.
(B5409 Buhârî, Et’ime, 21; M5380 Müslim, Eşribe, 187)

‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َس أ� َل‬-740
‫ « ِن ْع َم‬:‫ول‬ ُ ‫ َف َج َع َل َي أْ� ُك ُل َو َي ُق‬،‫ َف َدعَ ا ِب ِه‬،‫ َما ِع ْن َدنَا �ِإ َّلا خَ ٌّل‬:‫أ�هْ َل ُه ْال أ�دْ َم َف َقا ُلوا‬
.‫ْال أ�دْ ُم ا ْلخَ ُّل ِن ْع َم ْال أ�دْ ُم ا ْلخَ ُّل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
740. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber ailesinden
(ekmeğine) katık (yapacağı bir şey) istemişti. Sirkeden başka bir şey yok,
dediler. Resûlullah onun getirilmesini istedi ve “Sirke ne iyi katıktır, sirke ne
güzel katıktır.” diyerek onu yemeye başladı.
(M5353-M5355 Müslim, Eşribe, 167-169)

158

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 158 21.5.2015 14:42:01

 Nafile Oruç Tutan
Kimsenin Yemek
Davetine Katılması
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-741
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َو�ِإ ْن َك َان‬،‫ َف ِإ� ْن َك َان َصا ِئ ًما َف ْل ُي َص ِّل‬،‫ َف ْل ُيجِ ْب‬،‫ «�ِإ َذا ُد ِع َي أ� َح ُد ُك ْم‬:‫َو َس َّل َم‬
.‫ُم ْفطِ ر ًا َف ْل َي ْط َع ْم» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
741. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Biriniz yemeğe davet edildiğinde gitsin. Eğer oruçlu ise davet sahibi için dua
etsin. Oruçlu değilse yesin, buyurmuştur.
(M3520 Müslim, Nikâh, 106)

159

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 159 21.5.2015 14:42:01

 Yemeğe Davet
Edilen Kimsenin
Yanında Başkalarını da
Götürmesi
‫ دَعَ ا َر ُج ٌل َال َّنب َِّي َص َّلى‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي َم ْس ُعو ٍد ا ْل َب ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-742
َ‫ َف َل َّما َب َلغ‬،‫ َف َت ِب َع ُه ْم َر ُج ٌل‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِل َط َعا ٍم َصـ َن َع ُه َل ُه خَ ا ِم َس خَ ْم َس ٍة‬
‫ َف ِإ� ْن ِشئ َْت أ� ْن‬،‫ «�ِإ َّن ٰه َذا َت ِب َع َنا‬:‫ َق َال َل ُه ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫اب‬
َ ‫ا ْل َب‬
َ ‫ َب ْل �آ َذ ُن َل ُه َيا َر ُس‬:‫ َو�ِإ ْن ِشئ َْت َر َج َع» َق َال‬،‫َت أْ� َذ َن‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ول ال ّّٰل ِه‬
742. Ebû Mes’ûd el-Bedrî (ra) anlatıyor:
Sahâbeden biri beş kişilik yemek hazırlayıp dört kişi ile beraber Peygamber’i
davet etti. Ancak gelirken bir kişi daha, onların peşine takıldı. Kapıya
geldiklerinde Peygamber , davet sahibine:
–Bu adam bize sonradan katıldı. İstersen müsaade edersin girer, istersen
döner, buyurdu. O da:
–Yâ Resûlallah (olur mu öyle şey) o da buyursun, dedi.
(M5309 Müslim, Eşribe, 138; B5461 Buhârî, Et’ime, 57)

160

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 160 21.5.2015 14:42:01

 Sofra Âdâbı
‫ ُك ْن ُت ُغل َا ًما ٖفي‬:‫ عَ ْن عُ َم َر ْب ِن أ� ٖبي َس َل َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-743
‫الص ْح َف ِة‬
َّ ‫يش ِفي‬ ُ ‫ َو َكان َْت َي ٖدي ت َٖط‬،‫ِح ْج ِر َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُ ‫َف َق َال ٖلي َر ُس‬
‫ « َيا ُغل َا ُم َس ِّم ال ّّٰل َه َو ُك ْل‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫ِب َي ٖمي ِن َك َو ُك ْل ِم َّما َي ٖل‬
.‫يك» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
743. Ömer b. Ebû Seleme (ra) anlatıyor:
Ben Allah Resûlü’nün himayesinde yetişen bir çocuktum. Yemek yerken
elim kabın her tarafında dolaşırdı. Bunun üzerine Resûlullah : “Oğlum,
besmele çek, sağ elinle ve kendi önünden ye.” buyurdu.
(B5376 Buhârî, Et’ime, 2; M5269 Müslim, Eşribe, 108)

ِ‫ َوعَ ْن َس َل َم َة ْب ِن ْال أ� ْك َو ِع َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُج ًلا أ� َك َل ِع ْن َد َر ُسول‬-744

‫ َلا أ� ْس ٖتط ُيع‬:‫«ك ْل ِب َي ٖمي ِن َك» َق َال‬ ُ :‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب ِِش َما ِل ٖه َف َق َال‬
َ :‫َق َال‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ َف َما َر َف َع َها �ِإ َلى ٖفي ِه‬،‫» َما َم َن َع ُه �ِإ َّلا ا ْل ِك ْب ُر‬،‫«لا ْاس َت َط ْع َت‬
744. Seleme b. Ekvâ’ (ra) anlatıyor:
Bir adam Resûlullah’ın yanında sol eliyle yemek yiyordu. Peygamber:
– Sağ elinle ye, dedi. Adam (kibirlenerek): –Yapamıyorum, dedi. Resûlullah da:
– Yapamaz ol, dedi. Adamın sağ elle yemesine engel olan şey kibirden başkası
değildi. O adam bundan böyle elini ağzına götüremez oldu.24
(M5268 Müslim, Eşribe, 107)

24
Açıklama için bakınız 8. dipnot (615 numaralı hadisin dipnotu).

161

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 161 21.5.2015 14:42:01

 Birlikte Meyve Yerken
Ölçülü Davranmak
‫ َف ُر ِز ْق َنا‬،‫ أ� َصا َب َنا عَ ا ُم َس َن ٍة َم َع ا ْب ِن ال ُّز َب ْي ِر‬:‫ عَ ْن َج َب َل َة ْب ِن ُس َح ْي ٍم َق َال‬-745
،‫ َو َك َان عَ ْب ُد ال ّّٰل ِه ُبن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َي ُم ُّر ِب َنا َون َْح ُن َن أ� ُك ُل‬،‫ت َْمر ًا‬
ُ ‫َف َي ُق‬
‫ ُث َّم‬، ِ‫ َف ِإ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ن ََهى عَ ِن ا ْل ِق َران‬،‫ َلا ُت َقا ِرنُوا‬:‫ول‬
.‫ «�ِإ َّلا أ� ْن َي ْس َت أْ� ِذ َن ال َّر ُج ُل أ�خَ ا ُه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫ول‬
ُ ‫َي ُق‬
745. Cebele b. Sühaym (ra) anlatıyor:
Biz, Abdullah b. Zübeyr ile birlikte iken kıtlık oldu. Bir gün, erzak olarak hurma
dağıtıldı. Biz hurmaları yerken Abdullah b. Ömer (ra) yanımıza geldi ve şöyle
dedi: “İkişer ikişer yemeyin. Çünkü Peygamber ikişer ikişer yemekten
menetti.” Sonra sözüne şöyle devam etti: “Ancak bir kimse kardeşinden izin
alırsa o zaman yiyebilir.”
(B5446 Buhârî, Et’ime, 44; M5333 Müslim, Eşribe, 150)

162

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 162 21.5.2015 14:42:01

 ‫اب َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬
َ ‫ عَ ْن َو ْح ِش ِّي ْب ِن َح ْر ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن أ� ْص َح‬-746
:‫ �ِإنَّا َن أ� ُك ُل َو َلا نَشْ َب ُع؟ َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َقا ُلوا‬
‫ َو ْاذ ُك ُروا‬،‫ َف ْاج َت ِم ُعوا عَ َلى َط َعا ِم ُك ْم‬:‫ َق َال‬.‫ َن َع ْم‬:‫ون» َقا ُلوا‬ َ ‫« َف َل َع َّل ُك ْم َت ْف َت ِر ُق‬
‫ ُي َبا َر ْك َل ُك ْم ٖفي ِه» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد‬،‫ْاس َم ال ّّٰل ِه‬
746. Vahşî b. Harb25 (ra) anlatıyor:
Bir gün Allah Resûlü’nün ashâbı:
–Yâ Resûlallah, yemek yiyoruz, ama karnımız doymuyor, dediler.
–Muhtemelen ayrı ayrı yiyorsunuz, diye karşılık verdi,
–Evet, dediler. Peygamber de:
–Birlikte yiyin ve besmele çekin ki, yemeğiniz bereketli olsun, buyurdu.
(D3764 Ebû Dâvûd, Et’ime, 14)

25
Elimizdeki Ebû Dâvûd nüshasında bu hadisi Vahşî b. Harb, babası aracılığıyla dedesinden nakletmiştir.

163

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 163 21.5.2015 14:42:01

 Yemeği Yemek Kabının
Kenarından Yemek
‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٍ ‫ عَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-747
»‫الط َعا ِم َف ُك ُلوا ِم ْن َحا َف َت ْي ِه َو َلا َت أ�ْ ُك ُلوا ِم ْن َو َسطِ ِه‬ َّ ‫ « َا ْل َب َر َك ُة َت ْن ِز ُل َو َس َط‬:‫َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬ ٌ ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬،َ‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
747. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Bereket yemeğin ortasına iner; siz kenarından yiyin, ortasından yemeyin,
buyurmuştur.
(T1805 Tirmizî, Et’ime, 12; D3772 Ebû Dâvûd, Et’ime, 17)

164

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 164 21.5.2015 14:42:01

 ‫ َك َان ِلل َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن ُب ْس ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-748
‫ َف َل َّما أ� ْض َح ْوا‬، ٍ‫ َي ْح ِم ُل َها أ� ْر َب َع ُة ِر َجال‬،‫ ا ْل َغ َّرا ُء‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق ْص َع ٌة ُي َق ُال َل َها‬
،‫ َفا ْل َت ُّفوا عَ َل ْي َها‬،‫ َي ْع ٖني َو َق ْد ُث ِر َد ٖف َيها‬،‫الض َحى أ� ِت َي ِب ِت ْل َك ا ْل َق ْص َع ِة‬
ُّ ‫َو َس َج ُدوا‬
‫ َما ٰه ِذ ِه‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال أ�عْ َراب ٌِّي‬ ُ ‫َف َل َّما َك ُث ُروا َجثَا َر ُس‬
ُ ‫ا ْلجِ ْل َس ُة؟ َف َق َال َر ُس‬
،‫ �ِإ َّن ال ّّٰل َه َج َع َل ٖني عَ ْبد ًا َك ٖر ًيما‬:‫ول َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُ ‫ ُث َّم َق َال َر ُس‬،‫َو َل ْم َي ْج َع ْل ٖني َج َّبار ًا عَ ٖنيد ًا‬
:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َودَعُ وا ِذ ْر َوت ََها ُي َبا َر ْك ٖف َيها» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َج ِّي ٍد‬،‫«ك ُلوا ِم ْن َح َوا َل ْي َها‬
ُ
748. Abdullah b. Busr (ra) anlatıyor:
Peygamber’in ğarrâ denilen bir yemek kabı vardı; onu dört kişi taşırdı. Bir gün
kuşluk vakti girip namazı kıldıklarında içerisine tirit [et suyuna ekmek doğramak
suretiyle yapılan yemek] koyulan bu kap önüne getirildi. Sahâbîler kabın etrafına
dizildiler. Gelenler çoğalınca, Resûlullah diz çökerek oturdu. Bir bedevi:
–Bu oturuş da ne, dedi. Resûlullah :
–Allah beni alçak gönüllü bir kul eyledi; zorba, inatçı biri değil,
cevabını verdi ve arkasından:
–Yemek kabının kenarından yiyin, ortasını bırakın ki bereketlensin, buyurdu.
(D3773 Ebû Dâvûd, Et’ime, 17)

165

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 165 21.5.2015 14:42:01

 Yaslanarak
Yememek
‫ َق َال‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي ُج َح ْي َف َة َوهْ ِب ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰله َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-749
ُ ‫َر ُس‬
َ :‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫«لا �آ ُك ُل ُم َّت ِكئ ًا» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
749. Ebû Cühayfe Vehb b. Abdullah’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah :
Ben yaslanarak yemek yemem, demiştir.
(B5368 Buhârî, Et’ime, 13)

َ ‫ َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-750

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫َو َس َّل َم َجا ِلس ًا ُم ْق ِع ًيا َي أْ� ُك ُل ت َْمر ًا‬
750. Enes (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah’ı dizlerini büküp kalçaları üzerine oturarak
hurma yerken gördüm.
(M5331 Müslim, Eşribe, 148)

166

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 166 21.5.2015 14:42:02

 Sofra Âdâbı
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ٍ ‫ عَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-751
‫ َفل َا َي ْم َس ْح أ� َصا ِب َع ُه َح ّٰتى َي ْل َع َق َها أ� ْو‬،‫حد ُك ْم َط َعا ًما‬
ُ �‫ «�ِإ َذا أ� َك َل أ‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ُي ْل ِع َق َها» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
751. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Biriniz yemek yediğinde (tabağı) sıyırmadan veya bir başkasına sıyırtmadan
parmaklarını silmesin26, buyurmuştur.27
(M5294 Müslim, Eşribe, 129; B5456 Buhârî, Et’ime, 52)

َ ‫ َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َك ْع ِب ْب ِن َما ِل ٍك َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-752

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي أ�ْ ُك ُل ِبثَل َا ِث أ� َصاب َِع َف ِإ� َذا َف َر َغ َل ِع َق َها‬
752. Ka’b b. Mâlik’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın üç parmağıyla yemek yediğini ve yemekten sonra da
parmaklarını yaladığını gördüm.
(M5296-M5298 Müslim, Eşribe, 131-132)

26
Muhtemelen Hz. Peygamber (sav) yeterince su bulunmadığından parmakları silmeyi tavsiye etmiştir. Bkz. 29. dipnot.
27
Bu rivayetin bazı versiyonlarında parmakların yanında yemek yenilen tabağın da sıyırılmasına işaret edil-
mektedir. Dolayısıyla burada metin, iki durum birleştirilerek çevirilmiştir. Yemek yedikten sonra bilhassa bazı
yiyeceklerde parmakların yalanması bir alışkanlıktır. Hatta dilimizde bir yemeğin çok lezzetli olduğunu ifade
etmek için: “parmaklarımı yiyecektim”, ifadesi, bir işe katkı verenin ondan istifade etmesi anlamında “bal tutan
parmağını yalar” deyişleri meşhurdur.

167

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 167 21.5.2015 14:42:02

 َ ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-753
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ون ٖفي أ� ِّي ط َعا ِم ُك ُم‬ َ ‫ «�ِإن َُّك ْم َلا ت َْد ُر‬:‫الص ْح َف ِة َو َق َال‬ َّ ‫أ� َم َر ِب َل ْع ِق ْال أ� َصاب ِِع َو‬
.‫ا ْل َب َر َك ُة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
753. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , parmakları
yalamayı ve çanağı sıyırmayı emretmiş ve:
Siz bereketin yemeğinizin neresinde olduğunu bilemezsiniz, buyurmuştur.
(M5300 Müslim, Eşribe, 133)

‫ «�ِإ َذا َو َق َع ْت ُل ْق َم ُة‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-754
‫ َو َلا َي َدعْ َها‬،‫ َف ْل َي أْ�خُ ْذهَ ا َف ْل ُي ِم ْط َما َك َان ب َِها ِم ْن أ� ًذى َو ْل َي أْ� ُك ْل َها‬،‫أ� َح ِد ُك ْم‬
َ َ
ٖ ‫ َف ِإ� َّن ُه لا َي‬،ُ‫ َولا َي ْم َس ْح َي َد ُه بِا ْل ِم ْن ٖد ِيل َح ّٰتى َي ْل َع َق أ� َصا ِب َعه‬، ِ‫ِللشَّ ْي َطان‬
‫دري ٖفي‬
.‫أ�يِّ َط َعا ِم ِه ا ْل َب َر َك ُة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
754. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Allah Resûlü :
Birinizin lokması yere düştüğünde onu alıp temizleyerek yesin de şeytana
bırakmasın. Parmaklarını yalamadan elini beze silmesin. Çünkü insan,
bereketin yemeğin neresinde olduğunu bilemez, buyurmuştur.28
(M5301 Müslim, Eşribe, 134)

Bu kabil tavsiyeler kıtlık, açlık ve yokluk zamanlarında insanların bir lokma yiyeceğe muhtaç olduğu durumlar
28

dikkate alınarak yapılmıştır. İsraf ve savurganlığı her durumda yasaklayan Hz. Peygamber, zor zamanlarda
bunu evleviyetle yasaklamış ve tutumlu olmayı önermiştir.

168

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 168 21.5.2015 14:42:02

 ‫ «�ِإ َّن الشَّ ْي َط َان‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-755
‫ َف ِإ� َذا‬،‫ َح ّٰتى َي ْح ُض َر ُه ِع ْن َد َط َعا ِم ِه‬،‫َي ْح ُض ُر أ� َح َد ُك ْم ِع ْن َد ُك ِّل َش ْي ٍء ِم ْن َش أْ� ِن ِه‬
‫ ُث َّم ْل َي أْ� ُك ْل َها‬،‫َس َق َط ْت ُل ْقم ُة أ� َح ِد ُك ْم َفل َي أ�ْخُ ْذهَ ا َف ْل ُي ِم ْط َما َك َان ب َِها ِم ْن أ� ًذى‬
ِّ‫ ف َِإ� َذا َف َر َغ َف ْل َي ْل َع ْق أ� َصا ِب َع ُه ف ِإ�نَّه َلا َي ْد ٖري ٖفي أ�ي‬، ِ‫َو َلا َي َدعْ َها ِللشَّ ْي َطان‬
.‫َط َعا ِم ِه ا ْل َب َر َك ُة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
755. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Şeytan her işinizde, hatta yemek yerken dahi sizin yanınıza gelir. Birinizin
lokması yere düşerse onu alıp üzerindekileri temizlesin ve yesin; şeytana
bırakmasın. Yemeği bitirince parmaklarını yalasın; çünkü insan, bereketin
yemeğin neresinde bulunduğunu bilemez.
(M5303 Müslim, Eşribe, 135)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-756

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ «�ِإ َذا س َق َط ْت‬:‫ َو َق َال‬،‫ َل ِع َق أ� َصا ِب َع ُه الثَّل َا َث‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا أ� َك َل ط َعا ًما‬
‫ َو َلا َي َدعْ َها‬،‫ َو ْل َي أ�ْ ُك ْل َها‬،‫ َو ْل ُي ِم ْط عَ ْن َها ْال أ� َذى‬،‫ُل ْق َم ُة أ� َح ِد ُك ْم َف ْل َي أْ�خُ ْذهَ ا‬
ِّ‫ون ٖفي أ�ي‬ َ ‫ �ِإن َُّك ْم َلا ت َْد ُر‬:‫ِللشَّ ْي َطانِ » َو أ� َم َرنَا أ� ْن ن َْس ُل َت ا ْل َق ْص َع َة َو َق َال‬
.‫َط َعا ِم ُك ُم ا ْل َب َر َك ُة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
756. Enes (ra) anlatıyor:
Resûlullah , yemek yediğinde üç parmağını yalar ve “Birinizin lokması yere
düşerse onu alıp üzerindekileri temizlesin ve yesin; onu şeytana bırakmasın.”
buyururdu. Ayrıca yemek kabını sıyırmamızı emreder ve “Siz bereketin
yemeğinizin neresinde olduğunu bilemezsiniz.” derdi.
(M5306 Müslim, Eşribe, 136)

169

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 169 21.5.2015 14:42:02

 ‫ َوعَ ْن َس ٖع ِيد ْب ِن ا ْل َحا ِر ِث أ� َّن ُه َس أ� َل َجابِر ًا َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن‬-757
‫ َق ْد ُك َّنا َز َم َن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،‫ َلا‬:‫ َف َق َال‬،‫ا ْل ُو ُضو ِء ِم َّما َم َّس ِت ال َّنا ُر‬
،‫ َف ِإ� َذا ن َْح ُن َو َج ْدنَا ُه‬،‫الط َعا ِم �ِإ َّلا َق ٖليل ًا‬َّ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َلا نَجِ ُد ِمث َْل ٰذ ِل َك‬
‫ ُث َّم ن َُص ٖ ّلي َو َلا‬،‫َل ْم َي ُك ْن َل َنا َم َن ٖاد ُيل �ِإ َّلا أ� ُك َّف َنا َو َس َو ِاع َدنَا َو أ� ْق َدا َم َنا‬
.‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِر ُّي‬.�‫َن َت َو َّض أ‬
757. Saîd b. Hâris’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, Cabir’e (ra) “Ateşte pişirilen
yiyeceklerin yenilmesinden dolayı abdest almak gerekir mi?” diye sordu. O da:
“Hayır, gerekmez. Biz Peygamber zamanında, ateşte pişirilmiş yemeği nadiren
bulurduk. Onu yediğimiz zaman da, avuçlarımız, bileklerimiz ve ayaklarımız
yağ içinde kalırdı. Çünkü ellerimizi silecek mendillerimiz yoktu. Yemekten
sonra da abdest tazelemeden namaz kılardık.” dedi.29
(B5457 Buhârî, Et’ime, 53)

Bu tür rivayetler okunurken bugünün gelişmiş su sistemleri ve imkânları düşünülerek değil, çöl şartların-
29

da yaşayan on beş asır öncesinin imkânları dikkate alınarak değerlendirilmelidir. İslâm, temizliği her şeyin
önünde tutmuştur. İlk inen âyetler temizliğe vurgu yaptığı gibi, bilhassa su ile temizlenme teşvik edilmiş, su
kullanarak temizlik yapanlar övülmüştür. Yemekten önce ve sonra ellerin yıkanması, sabah yataktan kalkınca
ellerin ve yüzün mutlaka yıkanması, namaz için abdest alınması, gusül temizliği, cuma ve bayram gibi özel
günlerde ve periyodik aralıklarla yıkanılması İslâm’ın temizlenmeye ne kadar önem verdiğini göstermeye ye-
ter. Bu tür hadislerdeki anlatılar istisnaî durumları yansıtmaktadır.

170

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 170 21.5.2015 14:42:02

 Yemek Yeme
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-758
‫ َو َط َعا ُم الثَّل َا َث ِة َكا ِفي‬،‫«ط َعا ُم ْال ِإ� ْث َن ْي ِن َكا ِفي الثَّل َا َث ِة‬
َ :‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ْال أ� ْر َب َع ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
758. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İki kişinin yemeği üç kişiye, üç kişinin yemeği de dört kişiye yeter,
buyurmuştur.
(B5392 Buhârî, Et’ime, 11; M5367 Müslim, Eşribe, 178)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-759
،‫ َو َط َعا ُم ْال ِإ� ْث َن ْي ِن َي ْك ِفي ْال أ� ْر َب َع َة‬،‫«ط َعا ُم ا ْل َو ِاح ِد َي ْك ِفي ْال ِإ� ْث َن ْي ِن‬ ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
َ :‫ول‬
.‫َو َط َعا ُم ْال أ� ْر َب َع ِة َي ْك ِفي الث ََّما ِن َي َة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
759. Câbir (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah’ın , “Bir kişilik yemek iki kişiye, iki kişilik yemek dört kişiye, dört
kişilik yemek de sekiz kişiye yeter.” dediğini işittim.
(M5368 Müslim, Eşribe, 179)

171

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 171 21.5.2015 14:42:02

 İçeceklerle İlgili Âdâb
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان‬ َ ‫ عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-760
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫اب َثل َاث ًا‬
ِ ‫َي َت َن َّف ُس ِفي الشَّ َر‬
760. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah , içecekleri üç nefeste içerdi.
(M5287 Müslim, Eşribe, 123; B5631 Buhârî, Eşribe, 26)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-761
‫ َو َس ُّموا‬،‫ َولٰ ِك ْن اِ ْش َر ُبوا َم ْث ٰنى َو ُثل َا َث‬،‫«لا تَشْ َر ُبوا َو ِاحد ًا َكشُ ْر ِب ال َب ٖعي ِر‬ َ :‫َو َس َّل َم‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َو ْاح َم ُدوا �ِإ َذا أ� ْن ُت ْم َر َف ْع ُت ْم» َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال‬،‫�ِإ َذا أ� ْن ُت ْم َش ِر ْب ُت ْم‬
761. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Allah Resûlü şöyle buyurmuştur:
İçecekleri, develerin içtiği gibi bir nefeste içmeyin; iki veya üç nefeste için;
içerken besmele çekin. İçtikten sonra da Allah’a hamd edin.
(T1885 Tirmizî, Eşribe, 13)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ن ََهى‬-762
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.ِ‫أ�ن ُي َت َن َّف َس ِفي ال ِإ�نَاء‬
172

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 172 21.5.2015 14:42:02

 762. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber ,
(su) kabının içine solumayı yasakladı.
(M5285 Müslim, Eşribe, 121; B153 Buhârî, Vudû’, 18)

‫ول ا َّله َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� ِت َي‬ َ ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ�ن َر ُس‬-763
‫ َوعَ ْن َي َسا ِر ٖه أ� ُبو َب ْك ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه‬،‫ َوعَ ْن َي ٖمي ِن ٖه أ�عْ َراب ُِّي‬،ٍ‫ِب َل َب ٍن َق ْد ٖشيب ب َِماء‬
.‫ « َا ْل أ� ْي َم َن َف ْال أ� ْي َم َن» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫ ُث َّم أ�عْ َطى ال أ�عْ َراب َِّي َو َق َال‬،‫ َفشَ ِر َب‬،ُ‫عَ ْنه‬
763. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’a sulandırılmış süt getirdiler. O sırada sağında bir bedevi,
solunda ise Ebû Bekir (ra) oturuyordu. Resûlullah sütü içti, sonra kabı
sağındaki bedeviye verdi ve:
Herkes sağındakine versin, buyurdu.
(M5289 Müslim, Eşribe, 124; B5619 Buhârî, Eşribe, 18)

َ ‫ َوعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-764

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َف َق َال‬، ٌ‫ َوعَ ْن َي َسا ِر ٖه أ� ْش َياخ‬،‫ َفشَ ِر َب ِم ْن ُه َوعَ ْن َي ٖمي ِن ٖه ُغل َا ٌم‬،‫اب‬ ٍ ‫َو َس َّل َم أ� ِت َي ِبشَ َر‬
‫ َلا أ�و ِث ُر ِب َن ٖصيبِى‬،‫ َلا َوال ّّٰل ِه‬:‫ِلل ُغل َا ِم « أ� َت أ�ْ َذ ُن ٖلي أ� ْن أ�عْ طِ َي ٰه ُؤ َلاءِ؟» َف َق َال ا ْل ُغل َا ُم‬
ُ ‫ َف َت َّل ُه َر ُس‬،‫ِم ْن َك أ� َحد ًا‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َي ِد ِه‬
764. Sehl b. Sa’d (ra) anlatıyor:
Resûlullah’a içecek bir şey getirilmişti, ondan içti. (Bu sırada) sağında bir
genç ve solunda da ihtiyarlar oturuyordu. Resûlullah gence, (elindeki
içecek kabını göstererek) “Bunu büyüklere verebilir miyim?” diye sordu. Genç,
“Hayır, vallahi olmaz yâ Resûlallah; sizin peşinizden aynı kaptan içme imtiyazını
kimseye veremem.” dedi. Peygamber da kabı gencin eline verdi.
(B2451 Buhârî, Mezâlim, 12; M5292 Müslim, Eşribe, 127)

173

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 173 21.5.2015 14:42:02

 Büyük Su Kabının
Ağzından Su İçmemek
ُ ‫ عَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال ن ََهى َر ُس‬-765
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
‫ َو ُيشْ َر َب‬،‫ أ� ْن ت ُْك َس َر أ� ْف َواهُ َها‬:‫ َي ْع ِنى‬.‫اث ْال أ� ْس ِق َي ِة‬
ِ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ ِن اخْ ِت َن‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ِم ْن َها‬
765. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , (tulum, büyük testi ve benzeri) su kaplarını ağıza dayayarak su
içmeyi yasaklamıştır.
(B5625 Buhârî, Eşribe, 23; M5271 Müslim, Eşribe, 110)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ ن ََهى َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-766
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫الس َقا ِء أ� ِو ا ْل ِق ْر َب ِة‬
ِّ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� ْن ُيشْ َر َب ِم ْن ِفي‬

174

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 174 21.5.2015 14:42:02

 766. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , kabın veya tulumun ağzından su içmeyi yasakladı.30
(B5627, B5628 Buhârî, Eşribe, 24; bkz. M5272 Müslim, Eşribe, 111)

‫ َوعَ ْن أ� ِّم َثاب ٍِت َك ْبشَ َة ِب ْن ِت َثاب ٍِت أ�خْ ِت َح َّسانِ ْب ِن َثاب ٍِت َر ِض َي‬-767
‫ َفشَ ِر َب‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ُ ‫ َدخَ َل ع َل َّي َر ُس‬:‫ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َقا َل ْت‬
‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،ُ‫ َف ُق ْم ُت �ِإ َلى ٖف َيها َف َق َط ْع ُته‬.‫ِم ْن ٖفي ِق ْر َب ٍة ُم َع َّل َق ٍة َقا ِئ ًما‬
ٌ ‫َح ِد‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬
767. Hassân b. Sâbit’in kız kardeşi Ümmü Sâbit Kebşe bnt.
Sâbit’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah bize gelmişti. Asılı duran tulumun ağzından ayakta su içti; ben
de kalktım, (saklamak için) kırbanın ağzını kestim.
(T1892 Tirmizî, Eşribe, 18)

30
Hz. Peygamber, muhtemelen, kapların içerisine insana zarar verecek böcek ve benzeri şeylerin düşmüş olma
ihtimalinden veya kapta kalan suyun bir başkası için “artık” hâline gelmesinden dolayı böyle bir yasak getir-
miştir. Bu mahzurların olmaması hâlinde kaplardan bu şekilde su içilebileceğinin örneği 767 no’lu hadistir. Bu
hadise göre Hz. Peygamber bizzat kendisi duvarda asılı olan kabı almış ve suyu ayakta içmiştir.

175

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 175 21.5.2015 14:42:02

 Su Kabına Üflememek
‫ عَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬-768
‫ َا ْل َق َذا ُة أ� َراهَ ا ِفي ْال ِإ�نَاءِ؟‬:‫اب َف َق َال َر ُج ٌل‬ ِ ‫َو َس َّل َم ن ََهى عَ ِن ال َّن ْف ِخ ِفي الشَّ َر‬
‫ « َف أ�ب ِِن ال َق َد َح‬:‫ �ِإنِّى َلا أ� ْر َوى ِم ْن َن َف ٍس َو ِاح ٍد؟ َق َال‬:‫ « أ�هْ ِر ْق َها» َق َال‬:‫َف َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬ ٌ ‫يك» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬
َ ‫�ِإ ًذا عَ ْن ٖف‬
768. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber
içilecek şeye üflemekten nehyetti. Bunun üzerine bir adam:
–Kaptaki suyun yüzünde çer çöp görürsem ne yapayım, diye sordu. Resûlullah :
–Çöp düşünceye kadar dök, dedi. Adam bu defa:
–Ben bir solukta suya kanamıyorum, dedi. Resûlullah da:
–Öyleyse nefes alırken kâseyi/bardağı ağzından uzaklaştır, buyurdu.
(T1887 Tirmizî, Eşribe, 15)

‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ال َّنب َِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-769
‫يث‬ٌ ‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬.‫ أ� ْو ُي ْن َفخَ ٖفي ِه‬،ِ‫ن ََهى أ�ن ُي َت َن َّف َس ِفي ْال ِإ�نَاء‬
.‫َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬
769. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber , kabın içine
solumayı veya üflemeyi yasaklamıştır.
(T1888 Tirmizî, Eşribe, 15)

176

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 176 21.5.2015 14:42:02

 Su İçme Âdâbı
‫ َس َق ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬
ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-770
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ائم‬
ٌ ‫ َفشَ ِر َب َوهُ َو َق‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِم ْن َز ْم َز َم‬
770. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber’e zemzem verdim; onu ayakta içti.
(B1637 Buhârî, Hac, 76; M5280 Müslim, Eşribe, 117)

‫ أ�تَى عَ ِل ٌّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه‬:‫ َوعَ ِن ال َن َّزالِ ْب ِن َس ْب َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-771

َ ‫ �ِإنِّى َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َو َق َال‬،‫اب ال َّر ْح َب ِة َفشَ ِر َب َقا ِئ ًما‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫َب‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِرى‬،‫َو َس َّل َم َف َع َل َك َما َر أ� ْي ُت ُمو ٖنى َف َع ْل ُت‬
771. Nezzâl b. Sebre (ra) anlatıyor:
Hz. Ali (ra), (Kûfe Mescidi’nin) Rahbe kapısına geldi, ayakta su içti ve:
Benim şu yaptığımı gördüğünüz gibi, ben de Resûlullah’ın böyle ayakta
su içtiğini gördüm, dedi.
(B5615 Buhârî, Eşribe, 16)

177

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 177 21.5.2015 14:42:02

 ‫‪َ -772‬وعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‪ُ :‬ك َّنا عَ َلى عَ ْه ِد َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َن أ� ُك ُل َو ْنح ُن ن َْم ٖشي‪َ ،‬ونَشْ َر ُب َون َْح ُن ِق َيا ٌم‪َ .‬ر َوا ُه‬
‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‪.‬‬
‫‪772. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪zamanında biz yürürken yemek yer, ayakta da su içerdik.‬‬
‫)‪(T1880 Tirmizî, Eşribe, 11‬‬

‫‪َ -773‬وعَ ْن عَ ْم ِرو ْب ِن ُش َع ْي ٍب عَ ْن أ� ٖبي ِه عَ ْن َج ِّد ٖه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪:‬‬

‫َر أ� ْي ُت َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َيشْ َر ُب َقا ِئ ًما َو َق ِاعد ًا‪َ .‬ر َوا ُه‬
‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‪.‬‬
‫‪773. Amr b. Şuayb (ra) babası aracılığıyla dedesinin şöyle dediğini nakletmiştir:‬‬
‫‪Resûlullah’ın‬‬ ‫‪suyu ayakta iken de otururken de içtiğini gördüm.‬‬
‫)‪(T1883 Tirmizî, Eşribe, 12‬‬

‫‪َ -774‬وعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َّن ُه ن ََهى‬
‫أ� ْن َيشْ َر َب ال َّر ُج ُل َقا ِئ ًما‪َ .‬ق َال َق َتا َد َة‪َ :‬ف ُق ْل َنا ِل أ�ن ٍَس‪َ :‬ف ْال أ� ْك ُل؟ َق َال‪ٰ :‬ذ ِل َك أ� َش ُّر‬
‫‪ -‬أ� ْو أ�خْ َب ُث‪َ -‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪ٖ َ .‬في ِر َوا َي ٍة َل ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ز ََج َر‬
‫عَ ِن الشُّ ْر ِب َقا ِئ ًما‬

‫‪178‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 178‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:02‬‬

 774. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber bir kişinin ayakta su içmesini yasakladı.
Katâde:
–(Ayakta) yemek hakkında ne dersin, diye Enes’e sorduk.
–O daha kötü veya daha çirkindir, dedi.
(M5275 Müslim, Eşribe, 113)

Müslim’in bir diğer rivayetinde “Peygamber , ayakta su içmekten

sakındırdı” ifadesi yer almaktadır.
(M5274 Müslim, Eşribe, 112)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬: ‫ َو عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-775

‫ول ال ّٰل ِه‬
‫ َف َم ْن ن َِس َي‬،‫«لا يشْ َر َب َّن أ� َح ٌد ِم ْن ُك ْم َقا ِئ ًما‬
َ : ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫َف ْل َي ْس َت ِقي ْء » َر َو ا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
775. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Sizden biri ayakta su içmesin. Unutarak içerse de kussun, buyurmuştur.31
(M5279 Müslim, Eşribe, 116)

‫ عَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬-776

ٌ ‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬.‫ ُش ْرب ًا‬:‫«سا ِقى ا ْل َق ْو ِم �آ ِخ ُرهُ ْم» َي ْع ِنى‬
‫يث‬ َ :‫َق َال‬
.‫َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬
776. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Bir topluluğa su dağıtan kimse, suyu en son içer, buyurmuştur.
(T1894 Tirmizî, Eşribe, 20)

31
Su içme âdâbına ilişkin rivayetlerin bütününden suyu oturarak içmenin tavsiye edildiği, özendirildiği; ancak
istisnaî durumlarda ayakta iken su içmede de bir mahzur bulunmadığı anlaşılmaktadır. Normal şartlarda otu-
rarak yeme-içemenin âdâb, mürüvvet ve sağlık açısından da uygun olduğu unutulmamalıdır.

179

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 179 21.5.2015 14:42:02

 Su İçilecek Kaplar

َ ‫ َف َقا َم َم ْن َك َان َق ٖر‬،‫الصل َا ُة‬

‫يب‬ َّ ‫ َح َض َر ِت‬:‫ عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-778
ُ ‫ َو َب ِق َي َق ْو ٌم َف أ� ِت َى َر ُس‬،‫الدا ِر �ِإ َلى أ�هْ ِل ِه‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب ِِم ْخ َض ٍب‬ َّ
.‫ َف َت َو َّض أ� ا ْل َق ْو ُم ُك ُّل ُه ْم‬،ُ‫ َف َص ُغ َر ا ْل ِم ْخ َض ُب أ� ْن َي ْب ُس َط ٖفي ِه َك َّفه‬،‫ِم ْن ِح َجا َر ٍة‬
. ُّ‫ ٰه ِذه ِر َوا َي ُة ا ْل ُب َخا ِري‬.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َث َما ٖن َين َو ِز َيا َد ًة‬:‫ َك ْم ُك ْن ُت ْم؟ َق َال‬:‫َقا ُلوا‬
‫ َف أ� ِت َي‬،ٍ‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم دَعَ ا ِب ِإ�نَا ٍء ِم ْن َماء‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َل ُه َو ِل ُم ْس ِل ٍم‬
‫ َف َج َع ْل ُت أ�ن ُْظ ُر‬:‫ َق َال أ�ن ٌَس‬.‫ َف َو َض َع أ� َصا ِب َع ُه ٖفي ِه‬،ٍ‫ِب َق َد ٍح َر ْح َر ٍاح ٖفي ِه َش ْي ٌء ِم ْن َماء‬
.‫الس ْب ٖع َين �ِإ َلى الث ََّما ٖن َين‬
َّ ‫ َف َح َز ْر ُت َم ْن َت َو َّض أ� َما َب ْي َن‬،‫�ِإ َلى ا ْل َما ِء َي ْن ُب ُع ِم ْن َب ْي ِن أ� َصا ِب ِع ٖه‬
777. Enes (ra) anlatıyor:
(Medine’de bir gün) namaz vakti girdi ve evi yakın olanlar, evlerine gittiler.
Diğerleri ise yerlerinde kaldı. Resûlullah’a taştan yapılmış bir kap
getirdiler. Peygamber’in eli sığmayacak kadar küçük olan bu kaptan bütün
cemaat abdest aldı. Enes’in yanında bulunanlar:
–Kaç kişiydiniz, diye sordular.
–Seksenden fazla idi, cevabını verdi.
(B195 Buhârî, Vudû’, 45; M5942 Müslim, Fedâil, 5)

Buhârî ile Müslim’in diğer bir rivayeti de şöyledir:

Peygamber bir su kabı istedi. Derin olmayan geniş bir kap getirdiler.
İçinde bir miktar su vardı. Resûlulah parmaklarını bu kaba soktu.

180

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 180 21.5.2015 14:42:02

 Enes diyor ki: Peygamber’in parmakları arasında kaynayan suya bakıyordum.
Abdest alanların sayısının yetmiş ile seksen arasında olduğunu tahmin ettim.32
(B200 Buhârî, Vudû’, 46; M5941 Müslim, Fedâil, 4)

‫ أ�تَانَا ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن َز ْي ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-778
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.�‫ َف أ�خْ َر ْج َنا َل ُه َما ًء ٖفي َت ْو ٍر ِم ْن ُص ْف ٍر َف َت َو َّض أ‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
778. Abdullah b. Zeyd’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber bize geldi. Kendisine bakır bir kap ile su verdik, onunla
abdest aldı.
(B197 Buhârî, Vudû’, 45)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َدخَ َل عَ َلى‬َ ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-779
ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،ُ‫ َو َمع ُه َص ِاح ٌب َله‬،‫َر ُج ٍل ِم َن ْال أ�ن َْصا ِر‬
:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ات ٰه ِذه ال َّل ْي َل َة ٖفي َش َّن ٍة َو�ِإ َّلا َك َرعْ َنا» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
َ ‫«�ِإ ْن َك َان ِع ْن َد َك َما ٌء َب‬
779. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , bir arkadaşı ile
ensardan bir zatın yanına geldi. Ona, “Kırbada gecelemiş (dinlenmiş soğuk)
suyun varsa getir; yoksa eğilir ağzımızla (arktan) içeriz.” dedi.
(B5613 Buhârî, Eşribe, 14)

‫ �ِإ َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫ َوعَ ْن ُح َذ ْي َف َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-780
‫ « ِه َي‬:‫ َو َق َال‬،‫الذهَ ِب َوا ْل ِف َّض ِة‬ َّ ‫اج َوالشُّ ْر ِب ٖفي �آ ِن َي ِة‬ ّ ٖ ‫ن ََهانَا عَ ِن ا ْل َح ٖري ِر َو‬
ِ ‫الدي َب‬
.‫ َو ِه َى َل ُك ْم ِفي ْال آ� ِخ َر ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫الد ْن َيا‬ُّ ‫َل ُه ْم ِفي‬
32
Hz. Peygamber dönemine ait bu türden hadiseler, kıt imkânlar içerisinde ilk Müslümanların su ve benzeri nimet-
leri büyük bir özenle kullandıklarını, damlalarını dahi boş yere harcamamaya gayret ettiklerini göstermektedir.
Ayrıca Cenâb-ı Hakk’ın, Peygamber’in (sav) duası ile ellerinde var olan su, yiyecek ve benzerlerine bereket verdi-
ği anlaşılmaktadır. Bu içerikte hadisleri aktaranların hadis metinlerine akseden kendi yorumları ile haber verilen
hadisenin gerçek mahiyeti de birbirinden ayrılmalıdır. Allah Teâlâ’nın Peygamberi’ne lütfu ile gerçekleşen bere-
ketle, olmayacak işleri olmuş gibi tasavvur etmek arasındaki farkı dikkatlerden kaçırmamak gerekir.

181

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 181 21.5.2015 14:42:02

 780. Huzeyfe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber bize ipek ve atlas giymeyi, altın ve gümüş kaplardan su içmeyi
yasakladı ve “Bunlar dünyada onların (kâfirlerin), âhirette ise sizindir.” buyurdu.
(B5632 Buhârî, Eşribe, 27; M5394 Müslim, Libâs, 4)

:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ َوعَ ْن أ� ِّم َس َل َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها أ� َّن َر ُس‬-781
.‫«ا َّل ٖذي َيشْ َر ُب ٖفي �آ ِن َي ِة ا ْل ِف َّض ِة �ِإن ََّما ُي َج ْرجِ ُر ٖفي َب ْط ِن ٖه نَا َر َج َه َّن َم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
.»‫الذهَ ِب‬ َّ ‫ «�ِإ َّن ا َّل ٖذي َي أ�ْ ُك ُل أ� ْو َيشْ َر ُب ٖفي �آ ِن َي ِة ا ْل ِف َّض ِة َو‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
‫ « َم ْن َش ِر َب ٖفي �ِإنَا ٍء ِم ْن َذهَ ٍب أ� ْو ِف َّض ٍة َف ِإ�ن ََّما ُي َج ْرجِ ُر ٖفي‬:ُ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َله‬
.»‫َب ْط ِن ٖه نَار ًا ِم ْن َج َه َّن َم‬
781. Ümmü Seleme’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Gümüş kaplardan su içenler, karınlarını cehennem ateşiyle doldurmuş olurlar,
buyurmuştur.
(B5634 Buhârî, Eşribe, 28; M5385 Müslim, Libâs,1)

Müslim’in diğer bir rivayetinde:

“Gümüş ve altın kaptan yiyip içenler” şeklindedir.
(M5386 Müslim, Libâs, 1)

Yine Müslim’in başka bir rivayetinde:

“Altın veya gümüş kaptan su içen kimse, karnını cehennem ateşiyle
doldurmuş olur.” denilmiştir. 33
(M5387 Müslim, Libâs, 2)

Bu hadislerde, bilhassa ilk Müslümanların yoksulluğu karşısında maddî bakımdan iyi durumda olan inkârcıla-
33

rın durumuna işaret edilmekte ve ilk Müslümanlar teselli edilmektedir. Benzer içerikte mesajlar âyetlerde de
yer almaktadır. Dünya nimetlerini tekeline alıp, başkalarını, özellikle muhtaçları düşünmemenin inkârcı ahlâkı
olduğu hatırlatılmaktadır. Adil paylaşımın olmaması, bazı insanlar açlıktan ölürken, üzerlerini örtecek kıyafet
bulamazken, zenginlerin sahip oldukları imkânı zevk ve safa, lüks içinde harcayıp tüketmesi, Allah’ın verdiği
nimetlere karşı nankörce bir tutumdur. Mutlak adaletin tecelli edeceği âhiret gününde durum dünyadaki gibi
olmayacaktır. Bununla birlikte varlıklı Müslümanların atlas, ipek, altın, gümüş kullanımında hangi dinî, ahlâki
ölçütlere göre hareket edebilecekleri konusunda fıkıh ve tefsir kaynaklarında bilgiler vardır. Geniş bilgi için bu
kaynaklara bakılmalıdır.

182

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 182 21.5.2015 14:42:02

 GİYİM KUŞAM
ÂDÂBI

183

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 183 21.5.2015 14:42:02

 Giyim Tarzı

ُ ‫اٰ َد َم َق ْد أ� ْن َز ْل َنا عَ َل ْي ُك ْم ِل َباس ًا ُي َو ٖاري َس ْواٰ ِت ُك ْم َو ٖريش ًا َو ِل َب‬

‫اس ال َّت ْقوٰى‬ ‫ َيا‬
‫ٰذ ِل َك خَ ْي ٌر‬
Ey Âdemoğulları! Size avret yerlerinizi örtecek giysi ve süslenecek elbise
verdik. Takva (Allah’a karşı gelmekten sakınma) elbisesi var ya, işte o daha
hayırlıdır...
(A’râf, 7/26)

‫ َو َج َع َل َل ُك ْم َس َر ٖاب َيل َت ٖق ُيك ُم ا ْل َح َّر َو َس َر ٖاب َيل ت َٖق ُيك ْم َب أ� َس ُك ْم‬

...Ve O (Allah) sizi sıcaktan koruyacak elbiseler ve savaşta sizi koruyacak zırhlar
verdi...
(Nahl, 16/81)

َ ‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-782
‫ َو َك ِّف ُنوا ٖف َيها‬،‫ َف ِإ�ن ََّها ِم ْن خَ ْي ِر ِث َياب ُِك ْم‬،‫اض‬َ ‫ اِ ْل َب ُسوا ِم ْن ِث َياب ُِك ُم ا ْل َب َي‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ٖد‬،َ‫َم ْوت َُاك ْم» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬

184

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 184 21.5.2015 14:42:03

 782. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Beyaz giysi giyin; çünkü o, giysilerinizin en hayırlısı/güzelidir. Ölülerinizi de
beyaz renkli bezle kefenleyin, buyurmuştur.
(D3878 Ebû Dâvûd, Tıb, 14; T994 Tirmizî, Cenâiz, 18)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َس ُم َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-783

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
َ ‫ «اِ ْل َب ُسوا ال َب َي‬:‫َو َس َّل َم‬
‫ َو َك ِّف ُنوا ٖف َيها َم ْوت َُاك ْم» َر َوا ُه‬،‫ َف ِإ�ن ََّها أ� ْط َه ُر َو أ� َط َي ُب‬،‫اض‬
ٌ ‫ َوا ْل َح ِاك ُم َو َق َال َح ٖد‬،‫ال َّن َسا ِئ ُّى‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
783. Semüre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Beyaz giysi giyin; zira o, daha temiz ve daha hoştur. Ölülerinizi de beyaz renkli
bezle kefenleyin, buyurmuştur.
(N1897 Nesâî, Cenâiz, 38; NM7379 Hakim, el-Müstedrek, VII, 2635 (4/185))

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْل َب َرا ِء َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-784

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.ُ‫َم ْر ُبوع ًا َو َل َق ْد َر أ� ْي ُت ُه ٖفي ُح َّل ٍة َح ْم َرا َء َما َر أ� ْي ُت َش ْيئ ًا َق ُّط أ� ْح َس َن ِم ْنه‬
784. Berâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah orta boylu idi. Onu kırmızı bir kaftan içinde gördüm. Hayatım
boyunca ondan daha şık/güzel birini görmedim.
(B5848 Buhârî, Libâs, 35; M6064 Müslim, Fedâil, 91)

:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُج َح ْي َف َة َوهْ ِب ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-785

‫َر أ� ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب َِم َّك َة َوهُ َو ب ِْال أ� ْب َط ِح ٖفي ُق َّب ٍة َل ُه‬

185

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 185 21.5.2015 14:42:03

 ‫ َف َخ َر َج ال َّنب ُِّى‬،‫َاض ٍح َونَا ِئ ٍل‬ ِ ‫ َف ِم ْن ن‬،‫َح ْم َرا َء ِم ْن أ� َد ٍم َف َخ َر َج بِل َا ٌل ِب َو ُضو ِئ ِه‬
‫ َك أ�نِّي أ�ن ُْظ ُر �ِإ َلى‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوعَ َل ْي ِه ُح َّل ٌة َح ْم َرا ُء‬
‫ َف َج َع ْل ُت أ� َت َت َّب ُع َفا ُه ٰه ُه َنا‬،‫ َف َت َو َّض أ� َو أ� َّذ َن بِل َا ٌل‬،‫اض َسا َق ْي ِه‬
ِ ‫َب َي‬
‫ َح َّي عَ َلى‬،‫الصل َا ِة‬ َّ ‫ َح َّي عَ َلى‬:‫الا‬ ً ‫ول َي ٖمي ًنا َو ِش َم‬ُ ‫ َي ُق‬،‫َو ٰه ُه َنا‬
‫ َف َت َق َّد َم َف َص َّلى َي ُم ُّر َب ْي َن َي َد ْي ِه‬،‫ ُث َّم ُر ِك َز ْت َل ُه عَ َن َز ٌة‬.‫ا ْل َفل َا ِح‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ا ْل َك ْل ُب َوا ْل ِح َما ُر َلا ُي ْم َن ُع‬
785. Ebû Cühayfe Vehb b. Abdullah (ra) anlatıyor:
Peygamber’i Mekke’de Ebtah denilen yerde deriden yapılmış kırmızı
çadırında gördüm. Bilâl çadırdan elinde Peygamber’in abdest suyuyla çıktı.
Bazıları bu sudan alıp vücudunu ıslatıyor, bazıları da avuçlarıyla alıyordu.
Sonra Peygamber de üzerinde kırmızı bir kaftanla dışarı çıktı. Onun
bacaklarının beyazı hâlâ gözümün önündedir. Abdest aldı, Bilâl de ezan
okudu. Ben o sırada Bilâl’in ağzını takip ediyordum. O, sağ ve sol tarafına
hayye ale’s-salâh, hayye ale’l-felâh diyordu. Sonra Resûlullah için, (sütre olarak)
mızraktan daha kısa bir baston diktiler. Peygamberimiz öne geçti ve namazı
kıldırdı. Sütrenin ötesinden köpekler ve eşekler geçiyordu; onların geçmesine
engel olunmuyordu.
(M1119 Müslim, Salât, 249; B376 Buhârî, Salât, 17)

َ ‫ َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ِر ْم َث َة ِر َفاعَ َة ال َّت ٖم ِيم ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-786

‫ول‬
، َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَ ا ُود‬. ِ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوعَ َل ْي ِه َث ْو َبانِ أ�خْ َض َران‬
.‫يح‬
ٍ ‫َوال ِّت ْر ِم ِذ ُّي ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح‬

186

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 186 21.5.2015 14:42:03

 786. Ebû Rimse Rifâa et-Temîmî’den (ra) rivayet edildiğine göre
o şöyle demiştir:
Ben, Resûlullah’ı üzerinde iki parçadan oluşan yeşil bir elbiseyle gördüm.
(T2812 Tirmizî, Edeb, 48; D4065 Ebû Dâvûd, Libâs, 16)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-787

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َدخَ َل َي ْو َم َف ْت ِح َم َّك َة َوعَ َل ْي ِه ِع َمام ٌة َس ْودا ُء‬
787. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah , fetih günü Mekke’ye başında siyah bir sarıkla girdi.
(M3310 Müslim, Hac, 451)

:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد عَ ْم ِرو ْب ِن ُح َر ْي ٍث َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-788

‫َك أ�نِّى أ�ن ُْظ ُر �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوعَ َل ْي ِه ِع َما َم ٌة‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َس ْودَا ُء َق ْد أ� ْرخَ ى َط َر َف ْي َها َب ْي َن َك ِت َف ْي ِه‬
َ ‫ أ� َّن َر ُس‬:ُ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َله‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫خَ َط َب ال َّن‬
.‫ َو عَ َل ْي ِه ِع َما َم ٌة َس ْودَا ُء‬،‫اس‬
788. Ebû Saîd Amr b. Hureys’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
İki omzunun arasından uçlarını sarkıttığı siyah bir sarıkla Resûlullah , hâlâ
gözlerimin önündedir.
Müslim’in diğer rivayeti:
“Resûlullah halka, başındaki siyah sarıkla hutbe okudu.” şeklindedir.
(M3312, M3311 Müslim, Hac, 452-453)

187

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 187 21.5.2015 14:42:03

 ُ ‫ ُك ِّف َن َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-789
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
ٌ ‫ َل ْي َس ٖف َيها َق ٖم‬،‫يض َس ُحو ِل َّي ٍة ِم ْن ُك ْر ُس ٍف‬
‫يص‬ ٍ ‫اب ٖب‬ ٍ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َثل َا َث ِة أ� ْث َو‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َو َلا ِع َما َم ٌة‬
789. Hz. Âişe (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah , (Yemen’in Sehûl şehrinde dokunduğu için) Sehûliye denilen,
pamuktan yapılmış üç parça bezle kefenlendi. Bu üç parça içinde gömlek ve
sarık yoktu.
(M2179 Müslim, Cenâiz, 45; B1264 Buhârî, Cenâiz, 18)

ُ ‫ خَ َر َج َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-790

َ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َذ‬
‫ات َغ َدا ٍة‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،َ‫َوعَ َل ْي ِه ِم ْر ٌط ُم َر َّح ٌل ِم ْن َش ْع ٍر أ� ْس َود‬
790. Hz. Âişe (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah , bir sabah, üzerinde siyah yünden mamul ve işlenmiş (çizgili)
bir elbiseyle dışarı çıktı.
(M5445 Müslim, Libâs, 36)

‫ ُك ْن ُت َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬:‫ َوعَ ِن ا ْل ُم ٖغي َر ِة ْب ِن ُش ْع َب َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-791

»‫ « أ� َم َع َك َما ٌء؟‬:‫ َف َق َال ٖلي‬،‫ات َل ْي َل ٍة ٖفي َم ٖسي ِر ِه‬ َ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َذ‬
‫ َف َن َز َل عَ ْن َر ِاح َل ِت ٖه َف َمشَ ى َح ّٰتى ت َوا َرى ٖفي َس َوا ِد ال َّل ْي ِل ُث َّم َجا َء‬،‫ َن َع ْم‬:‫ُق ْل ُت‬

188

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 188 21.5.2015 14:42:03

 ٍ ‫ َف َغ َس َل َو ْج َه ُه َوعَ َل ْي ِه ُج َّب ٌة ِم ْن ُص‬،‫َف أ� ْف َر ْغ ُت عَ َل ْي ِه ِم َن ْال أ�دَا َو ِة‬
‫ َف َل ْم‬،‫وف‬
‫ َف َغ َس َل‬،‫َي ْس َتطِ ْع أ� ْن ُي ْخ ِر َج ِذ َراعَ ْي ِه ِم ْن َها َح ّٰتى أ�خْ َر َج ُه َما ِم ْن أ� ْس َف ِل ا ْل ُج َّب ِة‬
‫ «دَعْ ُه َما َف ِإ�نِّى‬:‫ِذ َراعَ ْي ِه َو َم َس َح ِب َر أ� ِس ٖه ُث َّم أ�هْ َو ْي ُت ِل أ� ْن َزعَ خُ َّف ْي ِه َف َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫أ�دْ خَ ْل ُت ُه َما َطا ِه َر َت ْي ِن» َو َم َس َح عَ َل ْي ِه َما‬
.‫ َوعَ َل ْي ِه ُج َّب ٌة َشا ِم َّي ٌة َض ِّي َق ُة ا ْل ُك َّم ْي ِن‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
َ ‫ أ� َّن ٰه ِذه ا ْل َق ِض َّي َة َكان َْت ٖفي َغ ْز َو ِة َت ُب‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
.‫وك‬
791. Muğîre b. Şu’be (ra) anlatıyor:
(Tebük Seferi sırasında) bir gece Resûlullah ile birlikte yolculuk
ediyordum.
–Yanında su var mı, diye sordu.
–Evet, dedim. Bunun üzerine devesinden indi, yürüdü ve karanlıkta kayboldu;
sonra geri geldi. Eline tulumdan su döktüm; yüzünü yıkadı. Üzerinde
yünden yapılmış bir cübbe vardı. Cübbenin yenlerini sıyıramadığı için,
kollarını cübbenin altından çıkardı ve yıkadı, başını meshetti. Ben mestlerini
çıkarmaya yeltendim.
–Onları bırak; çünkü onları abdestli iken giydim, buyurdu ve üzerlerini
meshetti.
(M631 Müslim, Tahâret, 79; B5799 Buhârî, Libâs, 11)

Diğer bir rivayete göre:

Hz. Peygamber’in üzerinde yenleri dar olan bir Şam cübbesi vardı.
(M629 Müslim, Tahâret, 77; B5798 Buhârî, Libâs, 10)

Başka bir rivayete göre bu olay, Tebük Gazvesi’nde olmuştur.

(N79 Nesâî, Tahâret, 63)

189

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 189 21.5.2015 14:42:03

 Gömlek Giymek
‫اب �ِإ َلى‬ ِ ‫ َك َان أ� َح ُّب ال ِّث َي‬:‫ عَ ْن أ� ِّم َس َل َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-792
َ ‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ا ْل َق ٖم‬
‫ َوال ِّت ْر ِم ِذ ُّي‬،‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬.‫يص‬
ٌ ‫َو َق َال َح ِد‬
.‫يث َح َس ٌن‬
792. Ümmü Seleme’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Allah Resûlü’nün en sevdiği elbise gömlek idi.
(D4025 Ebû Dâvûd, Libâs, 3; T1762 Tirmizî, Libâs, 28)

190

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 190 21.5.2015 14:42:03

 ‫‪Giyeceklerin‬‬
‫‪Uzunluğu ve Kısalığı‬‬
‫‪ -793‬عَ ْن أ� ْس َما َء ِب ْن ِت َي ٖز َيد ْال أ�ن َْصا ِر َّي ِة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‪َ :‬ك َان ُك ُّم‬
‫يص َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َلى ال ُّر ْس ِغ‪َ .‬ر َوا ُه أ� ُبو دَا ُودَ‪،‬‬
‫َق ٖم ِ‬
‫يث َح َس ٌن‪.‬‬ ‫َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد ٌ‬
‫‪793. Esmâ bint Yezîd el-Ensâriyye’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪o, şöyle demiştir:‬‬
‫‪Resûlullah’ın‬‬ ‫‪gömleğinin kolu bileğine kadar uzanırdı.‬‬
‫)‪(D4027 Ebû Dâvûd, Libâs, 3; T1765 Tirmizî, Libâs, 28‬‬

‫‪َ -794‬وعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ال َّنب َِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫َق َال‪َ « :‬م ْن َج َّر َث ْو َب ُه خُ َيل َا َء َل ْم َي ْن ُظ ِر ال ّّٰل ُه �ِإ َل ْي ِه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة» َف َق َال َل ُه أ� ُبو‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬ ‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ َّن �ِإزَاري َي ْس َت ْر ِخي �ِإ َّلا أ� ْن أ� َت َعاهَ َد ُه‪َ ،‬ف َق َال َل ُه َر ُس ُ‬ ‫َب ْك ٍر‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ٖ‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ِ�« :‬إن ََّك َل ْس َت ِم َّم ْن َي ْف َع ُل ُه خُ َيل َا َء»‪َ .‬ر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِريُّ ‪،‬‬
‫َو َر َوى ُم ْس ِل ٌم َب ْع َضهُ‪.‬‬

‫‪191‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 191‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:03‬‬

 794. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Kim böbürlenerek elbisesini yerde sürürse Allah kıyamet gününde onun
yüzüne bakmaz, buyurdu. Bunun üzerine Hz. Ebû Bekir:
–Yâ Resûlallah, dikkat edip korumazsam benim elbisem de yere değiyor, dedi.
Resûlullah :
–Sen, bunu kibirden dolayı yapanlardan değilsin, buyurdu.
(B5784 Buhârî, Libâs, 2; M5457 Müslim, Libâs, 44)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-795
َ :‫َق َال‬
.‫«لا َي ْن ُظ ُر ال ّّٰل ُه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة �ِإ َلى َم ْن َج َّر �ِإزَا َر ُه َب َطر ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
795. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah (as.):
Allah, kıyamet gününde, böbürlenerek elbisesini yerlerde sürüyen kimsenin
yüzüne bakmaz, buyurdu.
(B5788 Buhârî, Libâs, 5; M5463 Müslim, Libâs, 48)

‫ « َما أ� ْس َف َل ِم َن ا ْل َك ْع َب ْي ِن‬:‫ َوعَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-796

. ُّ‫ِم َن ْال ِإ�زَا ِر َف ِفي ال َّنا ِر» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
796. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Elbisenin topuklardan aşağı uzanan kısmı ateştedir, buyurmuştur.
(B5787 Buhârî, Libâs, 4)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ذ ٍّر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬-797
،‫ َو َلا ُي َز ٖ ّكي ِه ْم‬،‫ َو َلا َي ْن ُظ ُر �ِإ َل ْي ِه ْم‬،‫ « َثل َا َث ٌة َلا ُي َك ِّل ُم ُه ُم ال ّّٰل ُه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬:‫َق َال‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ُ ‫ َف َق َر أ�هَ ا َر ُس‬:‫اب أ� ٖل ٌيم» َق َال‬ ٌ ‫َو ُله ْم عَ َذ‬
192

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 192 21.5.2015 14:42:03

 :‫ول ال ّّٰل ِه؟ َق َال‬
َ ‫ خَ ا ُبوا َوخَ ِس ُروا َم ْن هُ ْم َيا َر ُس‬:‫ َق َال أ� ُبو َذ ٍّر‬.‫َثل َا َث ِم َرا ٍر‬
‫ َو ٖفي‬.‫ َوا ْل َم َّن ُان َوا ْل ُم ْن ِف ُق ِس ْل َع َت ُه بِا ْل َح َل ِف ا ْل َكا ِذ ِب» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫« َا ْل ُم ْسب ُِل‬
.»‫ « َا ْل ُم ْسب ُِل �ِإزَا َر ُه‬:ُ‫ِر َوا َي ٍة َله‬
797. Ebû Zer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Üç grup insan vardır ki, kıyamet gününde Allah Teâlâ onlarla konuşmaz,
yüzlerine bakmaz, onları temize de çıkarmaz. Onlar için can yakıcı azap vardır.
Ravi, Resûl-i Ekrem’in bu sözü üç defa tekrarladığını söyledi.
Bunun üzerine Ebû Zer:
–(Öyleyse onlar) hayırdan mahrum olacaklar ve hüsrana uğrayacaklardır; kim
onlar yâ Resûlallah, diye sordu. Resûlullah da:
–Elbisesini uzatıp yerde sürüyen, iyiliği başa kakan ve malını yalan söyleyip
yemin ederek satan kimselerdir, cevabını verdi.34
(M293, M294 Müslim, Îmân, 171)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-798

‫ َم ْن َج َّر َش ْيئًا خُ َيل َا َء َل ْم‬،‫ َوا ْل ِع َما َم ِة‬،‫يص‬ ِ ‫ َوا ْل َق ٖم‬،‫ « َا ْل ِإ� ْس َب ُال ِفي ْال ِإ�زَا ِر‬:‫َق َال‬
.‫ ُ وال َّن َسا ِئ ُّى ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح ٍيح‬،َ‫َي ْن ُظ ِر ال ّّٰل ُه �إ َل ْي ِه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
798. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Peygamber şöyle buyurmuştur:
(Giysiler içinde) genellikle belden aşağı giyilen giysi, gömlek ve sarık uzatılır.
Eğer bir kimse kibirlenerek, giysilerini sarkıtırsa Allah kıyamet günü onun
yüzüne bakmaz.
(D4094 Ebû Dâvûd, Libâs, 27; N5336 Nesâî, Zînet, 104)

34
Elbisenin yerde sürünecek şekilde veya yere değecek şekilde uzatılması Arap toplumunda bir büyüklenme ve
böbürlenme işareti olarak görüldüğü için Hz. Peygamber (sav) buna müdahale etmiştir. Burada esas dikkat
edilen husus kibirlenme ve böbürlenmedir.

193

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 193 21.5.2015 14:42:03

 ‫‪َ -799‬وعَ ْن أ� ٖبي ُج َريٍّ َجا ِب ِر ْب ِن ُس َل ْي ٍم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ر أ� ْي ُت َر ُجل ًا‬
‫ول َش ْيئ ًا �ِإ َّلا َص َد ُروا عَ ْنهُ‪ُ ،‬ق ْل ُت‪َ :‬م ْن ٰه َذا؟‬ ‫اس عَ ْن َر أ�ْ ِي ٖه َلا َي ُق ُ‬
‫َي ْص ُد ُر ال َّن ُ‬
‫ول‬‫السل َا ُم َيا َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ُ .‬ق ْل ُت‪ :‬عَ َل ْي َك َّ‬‫َقا ُلوا‪َ :‬ر ُس ُ‬
‫السل َا ُم ت َِح َّي ُة ا ْل َم ْوتَى‬
‫السل َا ُم‪ ،‬عَ َل ْي َك َّ‬ ‫ال ّّٰل ِه ‪َ -‬م َّر َت ْي ِن ‪َ -‬ق َال‪َ :‬‬
‫«لا َت ُق ْل عَ َل ْي َك َّ‬
‫ول ال ّّٰل ِه؟ َق َال‪ « :‬أ�نَا َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬ ‫ُق ْل‪َ :‬ا َّلسل َا ُم عَ َل ْي َك» َق َال‪ُ :‬ق ْل ُت‪ :‬أ�ن َْت َر ُس ُ‬
‫ا َّل ٖذي �ِإ َذا أ� َصا َب َك َض ٌّر َف َدعَ ْو َت ُه َكشَ َف ُه عَ ْن َك‪َ ،‬و�ِإ َذا أ� َصا َب َك عَ ا ُم َس َن ٍة َف َدعَ ْو َت ُه‬
‫أ� ْن َب َت َها َل َك‪َ ،‬و�ِإ َذا ُك ْن َت ِب أ� ْر ٍض َق ْف ٍر أ� ْو َفل َا ٍة‪َ ،‬ف َض َّل ْت َر ِاح َل ُت َك‪َ ،‬ف َدعَ ْو َت ُه َردَّهَ ا‬
‫«لا ت َُس َّب َّن أ� َحد ًا» َق َال‪َ :‬ف َما َس َب ْب ُت‬ ‫عَ َل ْي َك» َق َال‪ُ :‬ق ْل ُت‪ :‬اِعْ َه ْد �ِإ َل َّي‪َ .‬ق َال‪َ :‬‬
‫وف َش ْيئ ًا‪،‬‬ ‫َب ْع َد ُه ُح ًّرا‪َ ،‬و َلا عَ ْبد ًا‪َ ،‬و َلا َب ٖعير ًا‪َ ،‬و َلا َشا ًة « َو َلا ت َْح ِق َر َّن ِم َن ا ْل َم ْع ُر ِ‬
‫وف‪َ .‬وا ْر َف ْع‬ ‫َو أ� ْن ت َُك ِّل َم أ�خَ َاك َو أ�ن َْت ُم ْن َب ِس ٌط �ِإ َل ْي ِه َو ْج ُه َك‪ِ� ،‬إ َّن ٰذ ِل َك ِم َن ا ْل َم ْع ُر ِ‬
‫الساقِ ‪َ ،‬ف ِإ� ْن أ� َب ْي َت َف ِإ� َلى ا ْل َك ْع َب ْي ِن‪َ ،‬و�ِإ َّي َاك َو�ِإ ْس َب َال ْال ِإ�زَا ِر‬
‫�ِإزَا َر َك �ِإ َلى ِن ْص ِف َّ‬
‫َف ِإ�ن ََّها ِمن ا ْل َم ٖخي َل ِة َو�ِإ َّن ال ّّٰل َه َلا ُي ِح ُّب ا ْل َم ٖخي َل َة‪َ ،‬و�إِنِ ا ْم ُر ٌؤ َش َت َم َك َوعَ َّي َر َك ب َِما‬
‫يك َفل َا تُع ِّي ْر ُه ب َِما َت ْع َل ُم ٖفي ِه‪َ ،‬ف ِإ�ن ََّما َو َب ُال ٰذ ِل َك عَ َل ْي ِه» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد‬
‫َي ْع َل ُم ٖف َ‬
‫َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح ٍيح َو َق َال ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َح ِد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‪.‬‬
‫‪799. Ebû Cürey Câbir b. Süleym (ra) anlatıyor:‬‬
‫‪Halkın görüşüne başvurduğu ve söylediği her şeyi kabul ettikleri birini gördüm.‬‬
‫‪–Kim o, diye sordum.‬‬
‫‪–Allah’ın Resûlü‬‬ ‫‪, dediler. Ben de iki defa:‬‬
‫‪–Aleyke’s-selâm (sana selâm olsun) Ey Allah’ın Resûlü, dedim, Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪–Aleyke’s-selâm deme. Bu şekilde selâm, yalnızca ölülere verilir; es-Selâmü‬‬
‫‪aleyke (selâm sana olsun) de, buyurdu.‬‬
‫‪–Sen Allah’ın Resûlü müsün?, dedim.‬‬

‫‪194‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 194‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:03‬‬

 –Evet, ben Allah’ın Resûlü’yüm. O Allah ki, başına bir sıkıntı gelip dua ettiğinde
senden o sıkıntıyı def eder; kıtlık zamanında dua ettiğinde, senin için mahsul
bitirir; çölde veya sahrada deveni kaybedip de, kendisine dua ettiğinde onu
sana döndürür, buyurdu. Bunun üzerine ben:
–Bana tavsiyede bulun, dedim.
–Kimseye sövme, dedi. Ben de bundan sonra bir daha, hür olsun köle olsun
hiçbir insana, hatta deveye ve koyuna dahi küfretmedim. Allah Resûlü
sözlerine şöyle devam etti:
–Hiçbir iyiliği (maruf/sadaka) küçümseme, kardeşinle güler yüzle konuşman da
bir iyiliktir (sadaka). Elbiseni baldırlarının ortasına kadar çek, eğer bu hoşuna
gitmezse topuklarına kadar sarkıt; fakat eteklerini yerde sürümekten kaçın;
çünkü bu kibirlenme alametidir. Allah ise kibri sevmez. Eğer bir kişi sana söver
ve seni, sende varolduğunu bildiği bir şeyle kötülerse sen onun hakkında
bildiğin çirkin şeylerle onu ayıplama. Bu işin vebali ona aittir, buyurdu.
(D4084 Ebû Dâvûd, Libâs, 24; T2721 Tirmizî, İsti’zân, 28)

،‫ َب ْي َن َما َر ُج ٌل ُي َص ِّلى ُم ْسب ٌِل �ِإزَا َر ُه‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-800
،�‫ «اِ ْذهَ ْب َف َت َو َّض أ�ْ» َف َذهَ َب َف َت َو َّض أ‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُ ‫َق َال َل ُه َر ُس‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ «اِ ْذهَ ْب َف َت َو َّض أ�ْ» َف َق َال َل ُه َر ُج ٌل‬:‫ َف َق َال‬،‫ُث َّم َجا َء‬
‫ َما َل َك أ� َم ْر َت ُه‬.‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ َو �ِإ َّن ال ّّٰل َه‬،‫ «�ِإ َّن ُه َك َان ُي َص ِّلى َوهُ َو ُم ْسب ٌِل �ِإزَا َر ُه‬:‫أ� ْن َي َت َو َّض أ� ُث َّم َس َك َّت عَ ْنهُ؟ َق َال‬
.‫َلا ي ْق َب ُل َصل َا َة َر ُج ٍل ُم ْسب ٍِل» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح ٍيح عَ َلى َش ْر ِط ُم ْس ِل ٍم‬
800. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Bir adam, elbisesini yere kadar sarkıtmış bir vaziyette namaz kılıyordu.
Resûlullah ona:
–Git abdest al, dedi. O da gidip abdest aldı, sonra geri geldi. Resûlullah
tekrar “Git ve abdest al.” dedi. Oradakilerden biri:
–Yâ Resûlallah, niçin ona abdest almasını emrettiniz de sonra (nedeniyle ilgili)
bir şey söylemediniz, dedi. Peygamber :
–O, elbisesini yere sarkıtmış hâlde namaz kılıyordu. Hâlbuki Allah, elbisesini
yerlere sarkıtan kimsenin namazını kabul etmez, buyurdu.
(D4086 Ebû Dâvûd, Libâs, 25)

195

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 195 21.5.2015 14:42:03

 ‫‪َ -801‬وعَ ْن َق ْي ِس ْب ِن ِبشْ ٍر ال َّت ْغ ِلب ِِّي َق َال‪ :‬أ�خْ َب َر ِني أ� ٖبي َو َك َان َج ٖليس ًا ِل أ�بِي‬
‫اب ال َّنبِى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ‫الدردَاءِ  َق َال‪َ :‬ك َان ب ِِد ِمشْ َق َر ُج ٌل ِم ْن أ� ْص َح ِ‬ ‫َّ‬
‫اس‪ِ� ،‬إن ََّما‬ ‫ُي َق ُال َل ُه َس ْه ُل ا ْب ُن ا ْل َح ْن َظ ِل َّي ِة‪َ ،‬و َك َان َر ُجل ًا ُم َت َو ِّحد ًا َق َّل َّما ُي َجا ِل ُس ال َّن َ‬
‫هُ َو َصل َا ٌة‪َ ،‬ف ِإ� َذا َف َر َغ َف ِإ�ن ََّما هُ َو ت َْس ٖب ٌيح َوت َْك ٖبي ٌر َح ّٰتى َي أ�ْ ِت َي أ�هْ َلهُ‪َ ،‬ف َم َّر ِب َنا َون َْح ُن‬
‫تض ُّر َك‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ب َع َث‬ ‫الد ْردَاءِ‪َ :‬ك ِل َم ًة َت ْن َف ُع َنا َو َلا ُ‬ ‫الدردَاءِ‪َ ،‬ف َق َال َل ُه أ� ُبو َّ‬ ‫ِع ْن َد أ�بِي َّ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َس ِر َّي ًة َف َق ِد َم ْت‪َ ،‬ف َجا َء َر ُج ٌل ِم ْن ُه ْم َف َج َل َس ِفي‬ ‫َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ف َق َال ِل َر ُج ٍل �ِإ َلى‬ ‫ا ْل َم ْج ِل ِس ا َّل ٖذي َي ْج ِل ُس ٖفي ِه َر ُس ُ‬
‫َج ْن ِب ِه‪َ :‬ل ْو َر أ� ْي َت َنا ٖح َين ا ْل َت َق ْي َنا ن َْح ُن َوا ْل َع ُد ُّو‪َ ،‬ف َح َمل ُفل َا ٌن َف َط َع َن‪َ ،‬ف َق َال‪ :‬خُ ْذهَ ا‬
‫ِم ِّنى‪َ .‬و أ�نَا ا ْل ُغل َا ُم ا ْل ِغ َفا ِريُّ ‪َ ،‬ك ْي َف َت َرى ٖفي َق ْو ِل ِه؟ َق َال‪َ :‬ما أ� َرا ُه �ِإ َّلا َق ْد َب َط َل أ� ْج ُر ُه‪.‬‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬‫َفس ِم َع ب ِٰذ ِل َك �آخَ ُر َف َق َال‪َ :‬ما أ� َرى ب ِٰذ ِل َك َب أ�س ًا‪َ ،‬ف َت َنازَعَ ا َح ّٰتى َس ِم َع َر ُس ُ‬
‫«س ْب َح َان ال ّّٰل ِه؟ َلا َب أ� َس أ�ن ُي ْؤ َج َر َو ُي ْح َم َد» َف َر أ� ْي ُت‬ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‪ُ :‬‬
‫ول‪ :‬أ� أ�ن َْت َس ِم ْع َت ٰذ ِل َك ِم ْن‬ ‫الد ْردَا ِء ُس َّر ب ِٰذ ِل َك‪َ ،‬و َج َع َل َي ْر َف ُع َر أ� َس ُه �ِإ َل ْي ِه َو َي ُق ُ‬
‫أ� َبا َّ‬
‫ول‪َ :‬ن َع ْم‪َ ،‬ف َما ز ََال ُي ٖع ُيد عَ َل ْي ِه َح ّٰتى �ِإنِّى‬ ‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪،‬؟ ف َي ُق ُ‬
‫الد ْردَاءِ‪َ :‬ك ِل َم ًة‬ ‫ول َل َي ْب ُر َك َّن عَ َلى ُر ْك َب َت ْي ِه‪َ .‬ق َال‪َ :‬ف َم َّر ِب َنا َي ْو ًما �آخَ َر‪َ ،‬ف َق َال َل ُه أ� ُبو َّ‬ ‫َل أ� ُق ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬ا ْل ُم ْن ِف ُق‬ ‫َت ْن َف ُع َنا َو َلا ت َُض ُّر َك‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ق َال َل َنا َر ُس ُ‬
‫ِالص َد َق ِة َلا َي ْقب ُِض َها»‪ُ .‬ث َّم َم َّر ِب َنا َي ْو ًما �آخَ َر‪َ ،‬ف َق َال‬ ‫عَ َلى ا ْلخَ ْي ِل َكا ْل َب ِاس ِط َي َد ُه ب َّ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫الد ْردَاءِ‪َ :‬ك ِل َم ًة َت ْن َف ُع َنا َو َلا ت َُض ُّر َك‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬ ‫َل ُه أ� ُبو َّ‬
‫ول ُج َّم ِت ٖه َو�ِإ ْس َب ُال �ِإزَا ِر ِه» ف َب َلغَ ٰذ ِل َك‬ ‫َو َس َّل َم‪ِ « :‬ن ْع َم ال َّر ُج ُل خُ َر ْي ٌم ْال أ� َس ْيدِيُّ ‪َ ،‬ل ْو َلا ُط ُ‬
‫اف‬ ‫خُ َر ْي ًما‪َ ،‬ف َع َّج َل َف أ�خَ َذ َش َف َر ًة َف َق َط َع ب َِها ُج َّم َت ُه �ِإ َلى أ� ُذ َن ْي ِه‪َ ،‬و َر َف َع �ِإزَا َر ُه �ِإ َلى أ�ن َْص ِ‬
‫‪196‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 196‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:03‬‬

 :‫ َك ِل َم ًة َت ْن َف ُع َنا َو َلا ت َُض ُّر َك َق َال‬:ِ‫الد ْردَاء‬
َّ ‫ ُث َّم َم َّر ِب َنا َي ْو ًما �آخَ َر َف َق َال َل ُه أ� ُبو‬.‫َسا َق ْي ِه‬
.‫ون عَ َلى �ِإخْ َوا ِن ُك ْم‬َ ‫ «�ِإن َُّك ْم َقا ِد ُم‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫َس ِم ْع ُت َر ُس‬
،‫اس‬ ِ ‫ َو أ� ْص ِل ُحوا ِل َب َاس ُك ْم َح ّٰتى ت َُكونُوا َك أ�ن َُّك ْم َشا َم ٌة ِفي ال َّن‬،‫َف أ� ْص ِل ُحوا ِر َحا َل ُك ْم‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ب ِإ�س َنا ٍد َح َس ٍن‬.»‫َف ِإ� َّن ال ّّٰل َه َلا ُي ِح ُّب ا ْل ُف ْح َش َو َلا ال َّت َف ُّح َش‬
801. Kays b. Bişr et-Tağlibî’den rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Ebu’d-Derdâ’nın yakın arkadaşı olan babam bana şöyle anlattı:
Dımaşk’ta Peygamber’in ashâbından Sehl b. Hanzaliye isimli biri vardı. Bu
adam münzevi bir hayat yaşar, halkın arasına çok az çıkardı. Kendisini ibadete
vermişti. Namazı bitirdiğinde, ailesine dönünceye kadar tesbih ve tekbir ile
meşgul olurdu. Bir gün biz, Ebu’d-Derdâ ile otururken bu adam yanımızdan
geçti. Ebu’d-Derdâ ona:
–Bize yararı olacak, sana zararı dokunmayacak bir şeyler söyle
(de bize öğüt ver), dedi. O da şöyle dedi:
–Resûlullah bir müfreze göndermişti. Bu müfreze vazifesini yaparak
döndü. İçlerinden biri gelip Resûlullah’ın bulunduğu meclise oturdu;
yanındaki adama şöyle dedi:
–Düşmanla karşılaştığımız sırada bizi görmeliydin; filan kimse düşmana
saldırdı ve ona mızrağını sapladı. Saplarken, “Al sana, ben Gıfarlı delikanlıyım.”
dedi. Bu şekilde konuşmasına ne dersin, diye sordu.
–Bana kalırsa o bütün sevabını kaybetmiş, karşılığını verdi.
Bunu duyan bir başkası:
–Bence bu sözde bir mahzur yok, dedi. Tartışmaya başladılar; hatta (karşılıklı
konuşmalarını) Resûlullah işitti ve:
–Sübhânallâh, bu adamın sevap kazanmasında ve övülmesinde bir sakınca
yok, buyurdu.
Bu sözlerden dolayı Ebu’d-Derdâ’nın sevindiğini gördüm. Başını kaldırdı ve:
–Bunu Resûlullah’tan bizzat kendin mi işittin, dedi. O da:
–Evet, cevabını verdi. Ebu’d-Derdâ aynı soruyu o kadar tekrar etti ki ben,
kendi kendime, bu adam dizleri üzerine yığılacak, dedim.
Ravi Bişr şöyle diyor:
Başka bir gün bu sahâbî yine yanımızdan geçti (bu sefer Ebu’d-Derdâ yine) ona:
–Bize yararı olacak, sana zararı dokunmayacak bir şeyler söyle (de bize öğüt
ver), dedi. İbn Hanzaliye şöyle dedi:
–Resûlullah Efendimiz, “(Cihad için) at besleyen kimse, kendi elleriyle sürekli

197

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 197 21.5.2015 14:42:03

 sadaka veren kimse gibidir.” buyurdu.
Yine bu sahâbî başka bir gün daha yanımızdan geçti. Ebu’d-Derdâ ona:
–Bize yararı olacak, sana zararı dokunmayacak bir şeyler söyle (de bize öğüt
ver), diye tekrarladı. O da şöyle dedi:
–Resûlullah , “Esedli Hureym ne iyi adam; bir de saçlarını uzatmasa ve elbisesini
yerlerde sürümese.” buyurdu. Hureym bunu işitince makas alarak saçlarını kulak
hizasından kesti ve elbisesini de baldırlarının ortasına kadar kaldırdı.
Sonra yine başka bir günde bize uğradı. Ebu’d-Derdâ ona:
–Bize yararı olacak, sana zararı dokunmayacak bir şeyler söyle (de bize öğüt
ver), dedi. O da şöyle cevap verdi:
–Resûlullah’tan işittim: “Ey ashâbım, sizler kardeşlerinizin yanına
varacaksınız; bineklerinize çeki düzen verin, kılık kıyafetinizi düzeltin ki
insanlar arasında, (yüzdeki) ben misali (öne) çıkın. Bir de Allah, çirkin işi ve
çirkin sözü sevmez.” buyurdu.
(D4089 Ebû Dâvûd, Libâs, 25)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-802

‫ول ال ّٰل ِه‬
‫ أ� ْو َلا‬- ‫ َو َلا َح َر َج‬، ِ‫الساق‬ َّ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم «�إ ْز َر ُة ا ْل ُم ْس ِل ِم �ِإ َلى ِن ْص ِف‬
،‫ َما َك َان أ� ْس َف َل ِم َن ا ْلك ْع َب ْي ِن َف ُه َو ِفي ال َّنا ِر‬،‫ ٖف َيما َب ْي َن ُه َو َب ْي َن ا ْل َك ْع َب ْي ِن‬-‫ُج َن َاح‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح ٍيح‬.»‫َو َم ْن َج َّر �ِإزَا َر ُه َب َطر ًا َل ْم َي ْن ُظ ِر ال ّّٰل ُه �ِإ َل ْي ِه‬
802. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir Müslümanın en güzel giyinme şekli, elbisesini baldırına kadar uzatmasıdır;
topuklarına kadar uzatmasında da mahzur yoktur. Ancak topuktan aşağı uzanan
kısmı ateştedir. Allah kibirlenerek elbisesini sürüyen kimsenin yüzüne bakmaz.
(D4093 Ebû Dâvûd, Libâs, 27)

‫ َم َر ْر ُت عَ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-803

»‫ اِ ْر َف ْع �ِإزَا َر َك‬،‫ « َيا عَ ْب َد ال ّّٰل ِه‬:‫ َف َق َال‬.‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو ِفي �ِإز َٖاري ْاس ِت ْرخَ ا ٌء‬
198

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 198 21.5.2015 14:42:03

 :‫ َف َق َال َب ْع ُض ا ْل َق ْو ِم‬.‫ َف َما ِز ْل ُت أ�ت ََح َّراهَ ا َب ْع ُد‬،‫ َف ِزدْ ُت‬،» ْ‫ « ِزد‬:‫َف َر َف ْع ُت ُه ُث َّم َق َال‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.»‫السا َق ْي ِن‬ َّ ‫اف‬ ِ ‫ �ِإ َلى أ�ن َْص‬:‫�ِإ َلى أ� ْي َن؟ َف َق َال‬
803. İbn Ömer (ra) anlatıyor:
Üzerimde topuğumdan aşağı uzanan bir elbise ile Resûlullah’ın yanına
geldim. Resûlullah , “Abdullah, elbiseni yukarı kaldır.” dedi. Kaldırdım.
“Biraz daha kaldır.” dedi. Biraz daha kaldırdım. Bundan böyle de elbiseme
dikkat etmeye başladım.
Oradakilerden biri:
–Nereye kadar kaldırmıştın, diye sordu. İbn Ömer de:
–Baldırlarıma kadar kaldırdım, diye cevap verdi.
(M5462 Müslim, Libâs, 47)

‫ « َم ْن َج َّر‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-804
‫ َف َك ْي َف‬:‫َث ْو َب ُه خُ َيل َا َء َل ْم َي ْن ُظ ِر ال ّّٰل ُه �ِإ َل ْي ِه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة» َف َقا َل ْت أ� ُّم َس َل َم َة‬
‫ �ِإ َذ ْن َت ْن َك ِش ُف‬:‫ َقا َل ْت‬.»‫ « ُي ْر ٖخ َين ِش ْبر ًا‬:‫ َق َال‬،‫ت َْص َن ُع ال ِّن َسا ُء ب ُِذ ُيو ِل ِه َّن‬
ُّ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذي‬،‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬.»‫ «ف ُي ْر ٖخي َن ُه ِذ َراع ًا َلا َي ِزدْ َن‬:‫ َق َال‬.‫أ� ْق َدا ُم ُه َّن‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬ ٌ ‫َو َق َال َح ِد‬
804. İbn Ömer (ra) anlatıyor:
Resûlullah :
–Bir kimse kibirlenerek elbisesini uzatıp, yerde sürürse Allah kıyamet
gününde onun yüzüne bakmaz, buyurdu. Bunu duyan Ümmü Seleme:
–Peki kadınlar eteklerini nasıl yapacaklar, dedi. Resûlullah :
–Diz kapaklarından bir karış aşağı uzatırlar, buyurdu. Bunun üzerine Ümmü
Seleme:
–O zaman ayakları açık kalır, dedi. Peygamber de:
–Öyleyse bir dirsek boyu uzatırlar, daha fazla uzatmazlar, buyurdu.
(T1731 Tirmizî, Libâs, 9; D4117 Ebû Dâvûd, Libâs, 37)

199

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 199 21.5.2015 14:42:03

 Giyimde Abartıya
Kaçmamak
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َوعَ ْن ُم َعا ِذ ْب ِن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-805
‫ دَعَ ا ُه ال ّّٰل ُه‬،‫ َوهُ َو َي ْق ِد ُر عَ َل ْي ِه‬،‫اس َت َو ُاضع ًا ِل َّل ِه‬َ ‫ « َم ْن َت َر َك ال ِّل َب‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫وس ا ْل َخل َا ِئ ِق َح ّٰتى ُيخَ ِّي َر ُه ِم ْن أ�يِّ ُح َل ِل ْال ٖا َيمانِ َشا َء‬
ِ ‫َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة عَ َلى ُر ُؤ‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬.»‫َي ْل َب ُس َها‬
805. Muâz b. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimse, imkânı varken, Allah için tevazu gösterip (abartılı) giyinip-
kuşanmayı terk ederse Allah kıyamet gününde bütün insanların önünde onu
huzuruna çağırır ve iman (ehlinin giyeceği) elbiselerden dilediğini seçmede
özgür bırakır.
(T2481 Tirmizî, Sıfatü’l-kıyâme, 39)

200

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 200 21.5.2015 14:42:03

 Kişinin Durumuna
Uygun Giyinmesi
‫ َق َال‬:‫ عَ ْن عَ ْم ِرو ْب ِن ُش َع ْي ٍب عَ ْن أ� ٖبي ِه عَ ْن َج ِّد ِه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-806
ُ ‫َر ُس‬
‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه ُي ِح ُّب أ� ْن ُي َرى أ� َث ُر ِن ْع َم ِت ٖه عَ َلى‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬.»‫عَ ْب ِد ِه‬
.‫يث َح َس ٌن‬
806. Amr b. Şuayb’ın (ra) babası aracılığıyla dedesinden rivayet ettiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah, nimetinin izinin kulunun üzerinde görülmesinden hoşlanır.
(T2819 Tirmizî, Edeb, 54)

201

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 201 21.5.2015 14:42:03

 İpekli Giyinmek
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ ِ ‫ عَ ْن عُ َم َر ْب ِن ا ْلخَ َّط‬-807
‫الد ْن َيا َل ْم َي ْل َب ْس ُه ِفي‬ َ :‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُّ ‫ َف ِإ� ّن َُه َم ْن َلب َِس ُه ِفي‬،‫«لا َت ْل َب ُسوا ا ْل َح ٖري َر‬
.‫» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ْال آ� ِخ َر ِة‬
807. Ömer b. Hattâb’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İpek elbise giymeyin. Zira bunu dünyada giyenler âhirette giyemezler,
buyurmuştur.
(M5410 Müslim, Libâs, 11; B5834 Buhârî, Libâs, 25)

:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-808
: ِّ‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ْل ُبخَ ا ِري‬.‫«�ِإن ََّما َي ْل َب ُس ا ْل َح ٖري َر َم ْن َلا خَ ل َا َق َلهُ» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
.»‫« َم ْن َلا خَ ل َا َق َل ُه ِفي ْال آ� ِخ َر ِة‬
808. Hz. Ömer(ra) şöyle demiştir:
Resûlullah’ın “İpek elbiseyi, ancak nasibi olmayanlar giyer.” dediğini
işittim.
(B2104 Buhârî, Büyû’, 40; M5406 Müslim, Libâs, 9)

Buhârî’nin bir rivayetinde “Âhiretten nasibi olmayanlar” şeklinde verilmiştir.

(B5835 Buhârî, Libâs, 25)

202

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 202 21.5.2015 14:42:03

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-809
.‫الد ْن َيا َل ْم َي ْل َب ْس ُه ِفي ْال آ� ِخ َر ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
ُّ ‫«من َلب َِس ا ْل َح ٖري َر ِفي‬
ْ :‫َو َس َّل َم‬
809. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Dünyada ipek giyen kimse, âhirette giyemez, buyurmuştur.
(M5425 Müslim, Libâs, 21; B5832 Buhârî, Libâs, 25)

َ ‫ َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ِل ٍّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-810

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
:‫ ُث َّم َق َال‬،‫ َو َذهَ ب ًا َف َج َع َل ُه ٖفي ِش َما ِل ِه‬،‫ َف َج َع َل ُه ٖفي َي ٖمي ِن ِه‬،‫َو َس َّل َم أ�خَ َذ َح ٖرير ًا‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬.»‫«�ِإ َّن ٰه َذ ْي ِن َح َرا ٌم عَ َلى ُذ ُكو ِر أ� َّم ٖتي‬
810. Hz. Ali’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın ipeği sağ, altını da sol eline alıp, “Bu ikisi, ümmetimin
erkeklerine haramdır.” dediğini gördüm.
(D4057 Ebû Dâvûd, Libâs, 11)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-811
‫ َو أ� ِح َّل‬،‫الذهَ ِب عَ َلى ُذ ُكو ِر أ� َّم ٖتي‬ َّ ‫اس ا ْل َح ٖري ِر َو‬ ُ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
ُ ‫«ح ِّر َم ِل َب‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬ ٌ ‫ِل إ�نَا ِث ِه ْم» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬
811. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
İpek giymek ve altın kullanmak ümmetimin erkeklerine haram, kadınlarına
helâl kılındı.
(T1720 Tirmizî, Libâs, 1)

203

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 203 21.5.2015 14:42:04

 ‫ ن ََهانَا ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫ َوعَ ْن ُح َذ ْي َف َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-812
‫ َوعَ ْن ُل ْب ِس ا ْل َح ٖري ِر‬،‫ َو أ� ْن َن أ� ُك َل ٖف َيها‬،‫الذهَ ِب َوا ْل ِف َّض ِة‬ َّ ‫أ� ْن نَشْ َر َب ٖفي �آ ِن َي ِة‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫اج َو أ� ْن ن َْج ِل َس عَ َل ْي ِه‬ ّ ٖ ‫َو‬
ِ ‫الدي َب‬
812. Huzeyfe (ra) şöyle demiştir:
Peygamber bize, altın ve gümüş kaptan yiyip içmeyi, ipek ve atlastan
yapılmış elbiseler giyinmeyi ve bunların üzerine oturmayı yasakladı.
(B5837 Buhârî, Libâs, 27)

ُ ‫ َرخَّ َص َر ُس‬:‫ عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-813

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫َو َس َّل َم ِلل ُّز َب ْي ِر َوع ْب ِد ال َّر ْحمٰ ِن ْب ِن عَ ْو ٍف َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما ٖفي ُل ْب ِس ا ْل َح ٖري ِر‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ِل َح َّك ٍة َكان َْت ِب ِه َما‬
813. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , uyuz(dan dolayı bedenlerindeki kaşıntı) sebebiyle Zübeyr ile
Abdurrahman b. Avf’ın (ra), ipek giyinmelerine izin verdi.
(B5839 Buhârî, Libâs, 29; M5431 Müslim, Libâs, 25)

204

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 204 21.5.2015 14:42:04

 Yırtıcı Hayvanların
Derisini Kullanmamak
:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن ُم َعا ِو َي َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-814
ٌ ‫ َح ٖد‬.»‫«لا َت ْر َك ُبوا ا ْلخَ َّز َو َلا ال ِّن َما َر‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َو َغ ْي ُر ُه ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬،‫يث َح َس ٌن‬ َ
814. Muâviye’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
(Kibirden kaçınmak için) atlasla veya kaplan derisi ile kaplanmış eyer üzerine
binmeyin.
(D4129 Ebû Dâvûd, Libâs, 40)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�بِي ا ْل َم ٖل ِيح عَ ْن أ� ٖبي ِه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-815

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ َوال َّن َسا ِئ ُّي ِب أ� َسا ٖن َيد ِص َح ٍاح‬، ُّ‫ َوال ِّت ْرمِذِي‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.‫الس َب ِاع‬ ِّ ‫َو َس َّل َم ن ََهى عَ ْن ُج ُلو ِد‬
.‫اع أ� ْن ُت ْف َت َر َش‬ ِّ ‫ ن ََهى عَ ْن ُج ُلو ِد‬: ِّ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِلل ِّت ْر ِم ِذي‬
ِ ‫الس َب‬
815. Ebu’l-Melîh’in (ra), babasından şöyle rivayet ettiğine göre Resûlullah ,
yırtıcı hayvanların derilerini kullanmayı yasakladı.
(D4132 Ebû Dâvûd, Libâs, 40; T1771 Tirmizî, Libâs, 32; N4258 Nesâî, Fer’ ve atîre, 7)

Tirmizî’nin diğer rivayeti “Resûlullah yırtıcı hayvan derilerinden minder

vb. yapımını yasakladı.” şeklindedir.
(T1770a Tirmizî, Libâs, 32)

205

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 205 21.5.2015 14:42:04

 Yeni Elbise ve Ayakkabı
Giyildiğinde Dua Etmek
ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-816
‫ول ال ّّٰل ِه‬
،‫ أ� ْو َق ٖميص ًا‬،‫ع َما َم ًة‬- ِ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا ْاس َت َج َّد َث ْوب ًا َس َّما ُه ب ِْاس ِم ٖه‬
‫ أ� ْس أ� ُل َك خَ ْي َر ُه َوخَ ْي َر‬،‫ « َال ّٰل ُه َّم َل َك ا ْل َح ْم ُد أ�ن َْت َك َس ْو َت ٖني ِه‬:‫ول‬ ُ ‫ َي ُق‬-‫أ� ْو ِردَا ًء‬
،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»ُ‫ َو أ�عُ و ُذ ب َِك ِم ْن َش ِّر ٖه َو َش ِّر َما ُص ِن َع َله‬،ُ‫َما ُص ِن َع َله‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
816. Ebû Saîd el-Hudrî (ra) anlatıyor:
Resûlullah yeni bir sarık, gömlek ve benzeri bir giysi giydiğinde onun
adını anarak:
Allah’ım, sana hamd olsun; bana, bunu sen giydirdin. Onun hayırlı olmasını;
hayırlı ve iyi işlerde kullanılmasını isterim; onun şerrinden ve hayırsız ve kötü
işlerde kullanılmasından sana sığınırım, derdi.
(T1767 Tirmizî, Libâs, 29; D4020 Ebû Dâvûd, Libâs, 1)

206

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 206 21.5.2015 14:42:04

 UYKU ÂDÂBI

207

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 207 21.5.2015 14:42:04

 Uykuya, Topluluk
İçerisinde Oturup
Kalkmaya ve Rüyaya Dair

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ عَ ِن ا ْل َب َرا ِء ْب ِن عَ ا ِز ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-817

‫ « َال ّٰل ُه َّم‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا أ� َوى �ِإ َلى ِف َر ِاش ٖه نَا َم عَ َلى ِش ِّق ِه ْال أ� ْي َم ِن‬
،‫ َو َف َّو ْض ُت أ� ْم ٖري �ِإ َل ْي َك‬،‫ َو َو َّج ْه ُت َو ْج ٖهي �ِإ َل ْي َك‬،‫أ� ْس َل ْم ُت َن ْف ٖسي �ِإل ْي َك‬
‫ َلا َم ْل َج أ� َو َلا َم ْن َجى ِم ْن َك �ِإ َّلا‬،‫ َر ْغ َب ًة َو َرهْ َب ًة �ِإ َل ْي َك‬،‫َو أ� ْل َج أْ� ُت َظ ْه ٖري �ِإ َل ْي َك‬
ُّ‫ َو َن ِب ِّي َك ا َّل ٖذي أ� ْر َس ْل َت» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫ �آ َم ْن ُت ب ِِك َتاب َِك ا َّل ٖذي أ� ْنَز ْل َت‬،‫�ِإ َل ْي َك‬
.‫يح ِه‬
ِ ‫َب ِم ْن َص ِح‬ ِ ‫اب ْال أ�د‬ ِ ‫ب َِه َذا ال َّل ْف ِظ ٖفي ِك َت‬
817. Berâ b. Âzib’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , yatağına girdiğinde sağ tarafına yatardı. Sonra:
Rabbim, sana teslim oldum; yüzümü sana döndüm; işimi sana emanet ettim.
(Sevabını) umarak ve (azabından) korkarak sana sığındım. Senden başka
kendisine varıp sığınacak kimse yoktur. İndirdiğin Kitab’a ve gönderdiğin
Peygamber’e iman ettim, derdi.
(B6315 Buhârî, Deavât, 9)35

Nevevî, Buhârî’nin bu hadisi “Kitâbü’l-edeb” başlığı altında verdiğini ifade etmiştir. Ancak bu nüshada bu
35

hadis Kitâbü’d-deavât’ta tespit edilmiştir.

208

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 208 21.5.2015 14:42:04

 ُ ‫ َق َال ٖلي َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-818
‫ «�ِإ َذا أ� َت ْي َت‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،‫ ُث َّم ْاض َطجِ ْع عَ َلى ِش ِّق َك ْال أ� ْي َم ِن‬،‫لصل َا ِة‬ َّ ‫َم ْض َج َع َك َف َت َو َّض أ�ْ َو ُضو َء َك ِل‬
.‫ول» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ « َو ْاج َع ْل ُه َّن �آ ِخ َر َما َت ُق‬:‫ َو ٖفي ِه‬،‫َو ُق ْل» َو َذ َك َر ن َْح َو ُه‬
818. Berâ b. Âzib’ (ra) anlatıyor:
Resûlullah bana:
Yatağa gireceğin vakit namaz abdesti gibi abdest al, sonra
sağ yanın üzerine yat ve şu duayı oku...
Ravi, önceki hadiste (no:817) yer alan duanın benzerini zikretti. Ayrıca bu
rivayette “Son sözlerin bunlar olsun.” ifadesi yer almaktadır.
(B6311 Buhârî, Deavât, 6; M6882 Müslim, Zikir, 56)

‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-819
،‫ َف ِإ� َذا ط َلع ا ْل َف ْج ُر َص َّلى ْرك َعت ْي ِن خَ ٖفي َف َت ْي ِن‬،‫ُي َص ٖ ّلي ِم َن ال َّل ْي ِل �ِإ ْح َدى عَ شَ َر َة َر ْك َع ًة‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.ُ‫ُث َّم ْاض َط َج َع عَ َلى ِش ِّق ِه ْال أ� ْي َم ِن َح ّٰتى َي ٖجي َء ا ْل ُم َؤ ِّذ ُن َف ُي ْؤ ِذ َنه‬
819. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber gece on bir rekât; sabah olunca da kısaca iki rekât namaz
kılardı. Sonra da müezzin gelip ona sabah vaktini haber verinceye kadar sağ
yanı üzerine uzanırdı.
(B6310 Buhârî, Deavât, 5; M1718 Müslim, Müsâfirîn, 122)

‫ َك َان ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫ َوعَ ْن ُح َذ ْي َف َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-820
ُ ‫ ُث َّم َي ُق‬،‫�ِإ َذا أ�خَ َذ َم ْض َج َع ُه ِم َن ال َّل ْي ِل َو َض َع َي َد ُه ت َْح َت خَ ِّد ِه‬
‫ « َال ّٰل ُه َّم‬:‫ول‬
‫ « َا ْل َح ْم ُد ل َّل ِه ا َّل ٖذي أ� ْح َيانَا َب ْع َد‬:‫وت َو أ� ْح َيا» َو�ِإ َذا ْاس َت ْي َق َظ َق َال‬ ُ ‫ب ِْاس ِم َك أ� ُم‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.»‫َما أ� َما َت َنا َو�ِإ َل ْي ِه ال ُّنشُ و ُر‬
209

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 209 21.5.2015 14:42:04

 820. Huzeyfe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber gece yatarken elini yanağının altına koyar; “Allah’ım, senin
isminle ölür (uyur) ve yine senin isminle dirilirim (uyanırım).” derdi. Uyandığı
zaman da, “Bizi öldürdükten sonra dirilten Allah’a hamd olsun. Dönüş,
O’nadır.” buyururdu.
(B6314 Buhârî, Deavât, 8)

‫ َق َال أ� ٖبي‬:‫يش ْب ِن ِط ْخ َف َة ا ْل ِغ َفا ِريِّ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن َي ٖع‬-821

‫« َب ْي َن َما أ�نَا ُم ْض َطجِ ٌع ِفي ا ْل َم ْسجِ ِد عَ َلى َب ْط ٖني �ِإ َذا َر ُج ٌل ُي َح ِّر ُك ٖني ِب ِر ْج ِل ٖه‬
‫ول ال ّٰله َص َّلى‬ ُ ‫ َف ِإ� َذا َر ُس‬،‫ َف َنظ ْر ُت‬:‫َف َق َال «�ِإ َّن ٰه ِذ ٖه َض ْج َع ٌة ُي ْب ِغ ُض َها ال ّٰلهُ» َق َال‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح ٍيح‬.‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
821. Yaîş b. Tıhfe el-Gıfârî (ra) babasının şöyle dediğini nakletmiştir:
Bir gün mescitte yüzükoyun yatıyordum. Biri beni ayağıyla dürttü ve “Bu Allah’ın
hoşlanmadığı bir yatış şeklidir.” dedi. Dönüp baktım ki, o Resûlullah imiş.
(D5040 Ebû Dâvûd, Edeb, 94, +)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه عَ ْن َر ُسولِ ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬-822

‫ « َم ْن َق َع َد َم ْق َعد ًا َل ْم َي ْذ ُك ِر ال ّٰل َه َت َعا َلى ٖفي ِه َكان َْت عَ َل ْي ِه ِم َن ال ّٰل ِه‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫ َو َم ِن ْاض َط َج َع ُم ْض َط َجع ًا َلا َي ْذ ُك ُر ال ّٰل َه َت َعا َلى ٖفي ِه َكان َْت عَ َل ْي ِه ِم َن‬،‫َت َعا َلى ِت َر ٌة‬
.َ‫ال ّٰل ِه ِت َر ٌة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
822. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimse bir yerde oturur da, Yüce Allah’ın adını zikretmezse Yüce Allah’a
karşı görevini eksik yapmış olur. Bir kimse yatağa yatıp da orada Allah Teâlâ’yı
zikretmezse yine Allah’a karşı görevini eksik yapmış olur.
(D4856 Ebû Dâvûd, Edeb, 25, +)

210

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 210 21.5.2015 14:42:04

 Oturma Âdâbı
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ عَ ْن عَ ْب ِد ال ّٰله ْب ِن َيز َيد َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن ُه َر أ�ى َر ُس‬-823
ٖ
‫اضع ًا �إ ْح َدى ِر ْج َل ْي ِه عَ َلى‬ ِ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُم ْس َت ْل ِق ًيا ِفي ا ْل َم ْسجِ ِد َو‬
َ ْ‫ْال أ�خ‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫رى‬
823. Abdullah b. Yezîd’den (ra) rivayet edildiğine göre o, Resûlullah’ın
mescitte bir ayağını diğerinin üzerine atarak, sırt üstü uzandığını görmüştür.36
(B475 Buhârî, Salât, 85; M5504 Müslim, Libâs, 75)

َ :‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر ْب ِن َس ُم َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-824

‫«ك َان ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه‬
»‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َص َّلى ا ْل َف ْج َر َت َر َّب َع ٖفي َم ْج ِل ِس ٖه َح ّٰتى ت َْط ُل َع الشَّ ْم ُس َح ْس َنا َء‬
.‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َو َغ ْي ُر ُه ِب أ� َسا ِن َيد َص ِح َيح ٍة‬
824. Câbir b. Semüre’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Peygamber , sabah namazını kıldıktan sonra, bağdaş kurarak güneş iyice
doğuncaya kadar namaz kıldığı yerde otururdu.
(D4850 Ebû Dâvûd, Edeb, 26)

36
Peygamberimizin istirahat esnasında bu şekilde yatarken görülmesi, en azından bunun caiz olduğunu göster-
mekteyse de, onun daha çok sağ tarafına yattığı bilinmektedir. Ayrıca o dönemde erkekler entari giydikleri için,
avret yerlerinin görünmesi ihtimaline karşın bu tarz yatmayı yasaklayan rivayetler de vardır (Müslim, Libâs, 74).

211

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 211 21.5.2015 14:42:04

 ‫ول ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َما َق َال‬-825
،‫ َو َو َص َف ِب َي َد ْي ِه ْال ِإ� ْح ِت َبا َء‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِب ِف َنا ِء ا ْل َك ْع َب َة ُم ْح َت ِب ًيا ِب َي َد ْي ِه ٰه َك َذا‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.‫َوهُ َو ا ْل ُق ْر ُف َصا ُء‬
825. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o:
Resûlullah’ı eliyle dizini kucaklayarak Kâbe’nin yanında şöyle otururken
gördüm, dedi ve elleriyle onun dizlerini nasıl kucakladığını gösterdi.
(B6272 Buhârî, İsti’zân, 34)

‫ َر أ� ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى‬:‫ َوعَ ْن َق ْي َل َة ِب ْن ِت َم ْخ َر َم َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-826

‫ول ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوهُ َو َقا ِع ٌد ا ْل ُق ْر ُف َصا َء َف َل َّما َر أ� ْي ُت َر ُس‬
،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬. ِ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ا ْل ُم َتخَ شِّ َع ِفي ا ْلجِ ْل َس ِة أ� ْر ِع ْد ُت ِم َن ا ْل َف َرق‬
. ُّ‫َوال ِّت ْر ِم ِذي‬
826. Kayle bnt. Mahreme’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ı , elleriyle dizlerini kavrayarak kaba etleri üzerine otururken
gördüm. Huşû hâlinde mütevazı bir vaziyette oturuşunu görünce
(etkilendim ve) irkildim.
(D4847 Ebû Dâvûd, Edeb, 22)37

Nevevî, bu hadisin Tirmizî tarafından da rivayet edildiğini belirtmiştir. Fakat mevcut Tirmizî nüshasında böyle
37

bir rivayet tespit edilememiştir.

212

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 212 21.5.2015 14:42:04

 ُ ‫ َم َّر ٖبي َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْلشَّ ر ِيد ْب ِن ُس َو ْي ٍد َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-827
‫ول ال ّٰله‬ ٖ
‫ َو َق ْد َو َض ْع ُت َي ِدي ا ْل ُي ْسرٰى‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو أ�نَا َجا ِل ٌس ٰه َك َذا‬
ِ ‫ أ� َت ْق ُع ُد ِق ْع َد َة ا ْل َم ْغ ُض‬:‫خَ ْل َف َظ ْه ٖري َوات ََّك أ� ُت عَ َلى �ِإ ْل َي ِة َي ٖدي َف َق َال‬
‫وب‬
.‫صح ٍيح‬ ٖ ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس ٰنا ٍد‬.‫عَ َل ْي ِه ْم‬
827. Şerîd b. Süveyd’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Ben, sol elimi arkama almış, diğer elimle de yere dayanmış vaziyette
otururken, Resûlullah bana rastladı ve:
–(Allah’ın) gazabına uğramış kimseler gibi mi oturuyorsun, dedi.
(D4848 Ebû Dâvûd, Edeb, 22, +)

213

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 213 21.5.2015 14:42:04

 Topluluk İçinde
Oturma Âdâbı
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َما َق َال‬-828
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
»‫«لا ُي ٖق َيم َّن أ� َح ُد ُك ْم َر ُجل ًا ِم ْن َم ْج ِل ِس ٖه ُث َّم َي ْج ِل ُس ٖفي ِه َولٰ ِك ْن َت َو َّس ُعوا َو َت َف َّس ُحوا‬
َ
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َو َك َان ا ْب ُن عُ َم َر �ِإ َذا َقا َم َل ُه َر ُج ٌل ِم ْن َم ْج ِل ِس ٖه َل ْم َي ْج ِل ْس ٖفي ِه‬
828. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Sizden biri, bir kimseyi oturduğu yerden kaldırıp da oraya kendisi oturmasın.
Fakat, sıkışın ve yer açın.
İbn Ömer (ra), bir mecliste (kendisine yer vermek için)
kalkan kimsenin yerine oturmazdı.
(M5684-5686 Müslim, Selâm, 28-29; B6270 Buhârî, İsti’zân, 34)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-829

‫ول لله َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٍ ‫ «�ِإ َذا َقا َم أ� َح ُد ُك ْم ِم ْن َم ْج‬:‫َق َال‬
.‫لس ُث َّم َر َج َع �ِإ َل ْي ِه َف ُه َو أ� َح ُّق بِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
829. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Biriniz oturduğu yerden kalkıp dışarı çıkarsa döndüğünde, eski yerine oturma
önceliğine (herkesten) daha fazla sahiptir, buyurmuştur.
(M5689 Müslim, Selâm, 31)

214

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 214 21.5.2015 14:42:04

 ُ :‫ َوعَ ْن َجا ِب ِر ْب ِن َس ُم َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-830
‫«ك َّنا �ِإ َذا أ� َت ْي َنا ال َّنب َِّي‬
‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َو‬.»‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َج َل َس أ� َح ُدنَا َح ْي ُث َي ْن َت ٖهي‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد‬
830. Câbir b. Semüre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber’in yanına (meclisine) geldiğimizde herkes bulduğu yere otururdu.
(D4825 Ebû Dâvûd, Edeb, 14; T2725 Tirmizî, İsti’zân, 29)

:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي عَ ْب ِد ال ّٰل ِه َس ْل َم َان ا ْل َفا ِر ِس ِّي َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-831

َ ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫«لا َي ْغ َت ِس ُل َر ُج ٌل‬: ُ ‫َق َال َر ُس‬
‫َي ْو َم ا ْل ُج ُم َع ِة َو َي َت َط َّه ُر َما ْاس َت َطاعَ ِم ْن ُط ْه ٍر َو َي َّد ِه ُن ِم ْن دُهْ ِن ٖه أ� ْو‬
‫يب َب ْي ِت ٖه ُث َّم َي ْخ ُر ُج َفل َا ُي َف ِّر ُق َب ْي َن ا ْث َن ْي ِن ُث َّم ُي َص ٖ ّلي‬ ِ ‫َي َم ُّس ِم ْن ٖط‬
‫َما ُك ِت َب َل ُه ُث َّم ُي ْن ِص ُت �ِإ َذا ت ََك َّل َم ْال إ� َما ُم �ِإ َّلا ُغ ِف َر َل ُه َما َب ْي َن ُه َو َب َْي َن‬
. ُّ‫ا ْل ُج ُم َع ِة ْال أ�خْ َرى» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
831. Ebû Abdullah Selmân el-Fârisî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Cuma günü gusledip iyice temizlenen, saçlarının ve sakalının bakımını
yaparak veya evindeki güzel kokulardan sürünerek camiye gelen ve (ileri
geçmek için) iki kişinin arasını ayırmadan farz namazı kılan, sonra da imamın
hutbesini sessizce dinleyen kimsenin o cuma ile bir sonraki cuma arasındaki
günahları mutlaka bağışlanır.
(B883 Buhârî, Cum’a, 6)

215

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 215 21.5.2015 14:42:04

 ‫‪َ -832‬وعَ ْن عَ ْم ِرو ْب ِن ُش َع ْي ٍب عَ ْن أ� ٖبي ِه عَ ْن َج ِّد ٖه َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس َ‬
‫ول‬
‫ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‪َ :‬‬
‫«لا َي ِح ُّل ِل َر ُج ٍل أ� ْن ُي َف ِّر َق َب ْي َن ا ْث َن ْي ِن �ِإ َّلا‬
‫يث َح َس ٌن‪.‬‬ ‫ِب ِإ� ْذ ِن ِه َما» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُودَ‪َ ،‬وال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال َح ِد ٌ‬
‫«لا َي ْج ِل ُس َب ْي َن َر ُج َل ْي ِن �ِإ َّلا ِب ِإ� ْذ ِن ِه َما»‪.‬‬
‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل أ� ٖبي دَا ُودَ‪َ :‬‬
‫‪832. Amr b. Şuayb’ın (ra), babası vasıtasıyla dedesinden‬‬
‫‪rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪(Camide yahut toplantıda) izinlerini almadıkça iki kişinin arasına‬‬
‫‪sokulmak helâl olmaz, buyurmuştur.‬‬
‫)‪(D4845 Ebû Dâvûd, Edeb, 21; T2752 Tirmizî, Edeb, 11‬‬

‫‪Ebû Dâvûd’un diğer bir rivayetinde:‬‬

‫‪Bir kimse iki kişinin arasına ancak onların izinlerini aldıktan sonra oturur,‬‬
‫‪denilmiştir.‬‬
‫)‪(D4844 Ebû Dâvûd, Edeb, 21‬‬

‫‪َ -833‬وعَ ْن ُح َذ ْي َف َة ْب ِن ا ْل َي َمانِ َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس َ‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َل َع َن َم ْن َج َل َس َو َس َط ا ْل َح ْل َق ِة‪َ .‬ر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‪.‬‬
‫َو َر َوى ال ِّت ْر ِم ِذيُّ عَ ْن أ� ٖبي ِم ْج َل ٍز أ� َّن َر ُجل ًا َق َع َد َو َس َط َح ْل َق ٍة َف َق َال ُح َذ ْي َف ُة‪:‬‬
‫ون عَ َلى ِل َسانِ ُم َح َّم ٍد َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ‪ -‬أ� ْو َل َع َن ال ّٰل ُه عَ َلى ِل َسانِ‬ ‫َم ْل ُع ٌ‬
‫ُم َح َّم ٍد َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ -‬م ْن َج َل َس َو َس َط ا ْل َح ْل َق ِة‪َ .‬ق َال ال ِّت ْر ِم ِذيُّ‬
‫َح ِد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‪.‬‬

‫‪216‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 216‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:04‬‬

 833. Huzeyfe b. Yemân’dan (ra) rivayet edildiğine göre, Resûlullah
(sohbet) halkasının ortasına oturan kimseyi kınamıştır.38
(D4826 Ebû Dâvûd, Edeb, 14, +)

Tirmizî’nin Ebû Miclez’den rivayet ettiğine göre, adamın biri, gelip (sohbet)
halkasının ortasına oturdu. Bunun üzerine Huzeyfe:
(Sohbet) halkasının ortasına oturan kimse, Muhammed’in diliyle kınanmıştır
veya Allah onu Muhammed’in diliyle kınamıştır, dedi.
(T2753 Tirmizî, Edeb, 12)

‫ول ال ّٰله‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال َس ِم ْع ُت َر ُس‬-834
ُ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ول «خَ ْي ُر ا ْل َم َجا ِل ِس أ� ْو َس ُع َها» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد‬
. ِّ‫ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ِح ٍيح عَ َلى َش ْر ِط ا ْل ُبخَ ا ِري‬
834. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın , “Meclislerin en hayırlısı, en genişidir.” buyurduğunu işittim.
(D4820 Ebû Dâvûd, Edeb, 12, +)

:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-835
:‫« َم ْن َج َل َس ٖفي َم ْج ِل ٍس َف َك ُث َر ٖفي ِه َل َغ ُط ُه َف َق َال َق ْب َل أ� ْن َي ُقو َم ِم ْن َم ْج ِل ِس ٖه ٰذ ِل َك‬
‫ �ِإ َّلا ُغ ِف َر‬:‫ُوب �ِإ َل ْي َك‬ُ ‫ُس ْب َحانَك ال ّّٰل ُه َّم َوب َِح ْم ِد َك أ� ْش َه ُد أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا أ�ن َْت أ� ْس َت ْغ ِف ُر َك َو أ�ت‬
ٌ ‫َل ُه َما َك َان ٖفي َم ْج ِل ِس ٖه ٰذ ِل َك» َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال َح ِد‬
.‫يث َح َس ٌن َص ِح ٌيح‬
38
Arap dilinde “lânet” kelimesi değişik anlamlara gelmektedir. Kur’an-ı Kerim’de azap, beddua anlamlarında
yer alırken sözlükte Türkçe’deki kullanımıyla lânetlemek, hayırdan uzak olmasını temenni etmek, kahrolması
için beddua etmek, ayıplayıp kınamak, uzaklaştırmak, aşağılamak, küfür etmek, rezil, rüsvay, kepaze, perişan
etmek ve benzeri anlamları vardır. Hadislerde de çeşitli bağlamlarda geçmektedir. Konunun gerektirdiği şid-
det ve vurguya göre bu anlamlardan birini tercih etmek gerekir. Her geçtiği yerde “lânetlemek, kahrolmasını
istemek, azaba düçar olmasını istemek” gibi anlamları vermek kelimenin hem Arap dilindeki kullanımına,
hem de Hz. Peygamber’in hikmet diline uygun düşmez.

217

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 217 21.5.2015 14:42:04

 835. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimse mecliste oturup uzun uzadıya boş şeyler konuşur; ancak oradan
ayrılmadan önce, “Allah’ım, seni her türlü noksan sıfatlardan tenzih eder
ve sana hamdederim. Senden başka ilâh olmadığına şehâdet ederim.
Senden beni bağışlamanı diler ve sana tövbe ederim.” anlamına gelen
“Sübhânekâllâhümme ve bihamdike, eşhedü en lâ ilâhe illâ ente, estağfiruke ve
etûbü ileyke” duasını okursa o mecliste yaptığı hataları bağışlanır.39
(T3433 Tirmizî, Deavât, 38)

‫ول َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َب ْر َز َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-836
ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
ُ ‫ول ِب آ� ِخ َر ٍة �ِإ َذا أ� َرا َد أ� ْن َي ُقو َم ِم َن ا ْل َم ْج ِل ِس‬
‫«س ْب َحان ََك َال ّٰل ُه َّم‬
:‫ُوب �ِإ َل ْي َك» َف َق َال َر ُج ٌل‬ ُ ‫هد أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا أ�ن َْت أ� ْس َت ْغ ِف ُر َك َو أ�ت‬
ُ ‫َوب َِح ْم ِد َك أ� ْش‬
ٰ :‫ول َق ْو ًَلا َم ُاك ْن َت َت ُقو ُل ُه ٖف َيما َم َضى؟ َق َال‬
‫«ذ ِل َك‬ ُ ‫ول ال ّٰل ِه �ِإن ََّك َل َت ُق‬
َ ‫َيا َر ُس‬
‫ َو َر َوا ُه ا ْل َح ِاك ُم أ� ُبو عَ ْب ِد ال ّٰل ِه‬،َ‫ون ِفي ا ْل َم ْج ِل ِس» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬ ُ ‫ك َّفا َر ٌة ِل َما َي ُك‬
.‫ َص ٖح ُيح ْال ِإ� ْس َنا ِد‬:‫ِفي ا ْل ُم ْس َت ْد َر ِك ِم ْن ِر َوا َي ِة عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن َها َو َق َال‬
836. Ebû Berze (ra) anlatıyor:
Resûlullah son zamanlarında meclisten kalkmak istediğinde:
– “Allah’ım, seni her türlü noksan sıfatlardan tenzih eder ve sana hamdederim.
Senden başka ilâh olmadığına şehâdet ederim. Senden beni bağışlamanı diler
ve sana tövbe ederim.” anlamına gelen “Sübhânekâllâhümme ve bihamdike,
eşhedü en lâ ilâhe illâ ente, estağfiruke ve etûbü ileyke” sözlerini söylerdi. Birisi:
–Yâ Resûlallah, daha önce söylemediğiniz sözleri söylüyorsunuz, dedi. Resûlullah:
–Bu sözler mecliste olabilecek kusurların kefâretidir, buyurdu.
(D4859 Ebû Dâvûd, Edeb, 27; bkz. Hâkim, el-Müstedrek, II, 698 (1/497))

Burada bir taraftan boş ve faydasız konuşmalardan sakındırılırken, bir taraftan da istenmedik durumların ya-
39

şanması hâlinde hemen ardından dua ve tövbe etmeye teşvik edilmektedir. Elbette asıl olan boş konuşma-
maktır.

218

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 218 21.5.2015 14:42:04

 ‫ول ال ّٰله َص َّلى‬ ُ ‫ َق َّل َما َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َما َق َال‬-837
‫ات « َا ّٰل ُله َّم‬ َّ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُقو ُم ِم ْن َم ْج ِل ٍس َح ّٰتى َي ْدعُ َو ِب ٰه ُؤ َلا ِء‬
ِ ‫الدعَ َو‬
ُ ‫ا ْق ِس ْم َل َنا ِم ْن خَ شْ َي ِت َك َما ُتح‬
‫ َو ِم ْن َطاعَ ِت َك‬،‫ول ِب ٖه َب ْي َن َنا َو َب ْي َن َم ْع ِص َي ِت َك‬
‫ َال ّٰل ُه َّم‬.‫الد ْن َيا‬
ُّ ‫ َو ِم َن ْال َي ٖق ِين َما ت َُه ِّو ُن ِب ٖه عَ َل ْي َنا َم َصا ِئ َب‬،‫َما ُت َب ِّل ُغ َنا ِب ٖه َج َّن َت َك‬
‫ َو ْاج َع ْل‬،‫ َو ْاج َع ْل ُه ا ْل َوا ِر َث ِم َّنا‬،‫ َو ُق َّو ِت َنا َما أ� ْح َي ْي َت َنا‬،‫ َو أ� ْب َصا ِرنَا‬،‫َم ِّت ْع َنا ِب أ� ْس َم ِاع َنا‬
‫ َو َلا ت َْج َع ْل ُم ٖصي َب َت َنا ٖفي‬،‫ َوان ُْص ْرنَا عَ َلى َم ْن عَ ادَانَا‬،‫َث أ� َرنَا عَ َلى َم ْن َظ َل َم َنا‬
‫ َو َلا ت َُس ِّل ْط عَ َل ْي َنا َم ْن َلا‬،‫الد ْن َيا أ� ْك َب َر هَ ِّم َنا َو َلا َم ْب َلغَ ِع ْل ِم َنا‬
ُّ ‫ َو َلا ت َْج َع ِل‬،‫ٖدي ِن َنا‬
ٌ ‫ْي ْر َح ُم َنا» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َوقال َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن‬
837. İbn Ömer (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah şu duaları okumadan bir meclisten kalktığı nadirdi:
Allah’ım, bize, günahlardan alıkoyacak kadar korku (haşyet) ver. Bizi cennetine
ulaştıracak kadar taat (ve ibadet) nasip et. Dünya sıkıntılarını hafif görecek
kadar kavrayış (ve iman) ver. Allah’ım, bizi hayatta bıraktığın müddetçe kulak,
göz ve derman (güç) nimetlerinden mahrum etme. (Bunların ürünlerini) bizden
sonrakilere (istifade edecekleri) bir miras kıl. Bize zulmedenlerden intikamımızı
sen al. Bize düşmanlık edenlere karşı bize sen yardım et. Bizi dinimizde
(imanımızda) musibete uğratma, dünyayı en büyük düşüncemiz ve ilmimizin
gayesi kılma. Bize acımayanları başımıza musallat etme (yâ Rabbi!), buyurmuştur.
(T3502 Tirmizî, Deavât, 79)

‫ول َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-838
‫ون ال ّٰل َه َت َعا َلى ٖفي ِه �ِإ َّلا َقا ُموا‬
َ ‫ون ِم ْن َم ْج ِل ٍس َلا َي ْذ ُك ُر‬
َ ‫َو َس َّل َم « َما ِم ْن َق ْو ٍم َي ُقو ُم‬
.‫عَ ْن ِمث ِْل ٖجي َف ِة ِح َما ٍر َو َك َان َل ُه ْم َح ْس َر ًة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬
219

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 219 21.5.2015 14:42:04

 838. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir meclisten Yüce Allah’ı zikretmeden kalkan bir topluluk, –bir merkep leşinin
yanından kalkar gibi– pişman olarak kalkar.40
(D4855 Ebû Dâvûd, Edeb, 25, +)

‫ « َما َج َل َس َق ْو ٌم َم ْج ِلس ًا‬:‫ َوعَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-839
،‫َل ْم َي ْذ ُك ُروا ال ّٰل َه َت َعا َلى ٖفي ِه َو َلم ُي َص ُّلوا عَ َلى َن ِب ِّي ِه ْم ٖفي ِه �ِإ َّلا َك َان عَ َل ْي ِه ْم ِت َر ٌة‬
ٌ ‫ َو�ِإ ْن َشا َء َغ َف َر َل ُه ْم» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َوقال َح ٖد‬،‫َف ِإ� ْن َشا َء عَ َّذ َب ُه ْم‬
.‫يث َح َس ٌن‬
839. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Bir topluluk Yüce Allah’ı zikretmeden ve peygamberlerine salât selâm
getirmeden bir meclisten kalkarlarsa bu, onlar için bir pişmanlık olur. Allah,
dilerse onlara azap eder, dilerse onları bağışlar.
(T3380 Tirmizî, Deavât, 8)

‫ َوعَ ْن ُه عَ ْن َر ُسولِ ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم « َم ْن َق َع َد َم ْق َعد ًا َل ْم‬-840

‫ َو َم ِن ْاض َط َج َع ُم ْض َط َجع ًا َلا‬،‫َي ْذ ُك ِر ال ّٰل َه َت َعا َلى ٖفي ِه َكان َْت عَ َل ْي ِه ِم َن ال ّٰل ِه ِت َر ٌة‬
.َ‫نت عَ َل ْي ِه ِم َن ال ّٰله ِت َر ٌَة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬ ْ ‫َي ْذ ُك ُر ال ّٰل َه َت َعا َلى ٖفي ِه َك َا‬
840. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir yerde oturup da Yüce Allah’ı zikretmeyen kişi, Allah’a karşı görevini eksik
yapmış olur. Bir yerde yatıp da, orada Allah’ı zikretmeyen kişi Allah’a karşı
görevini eksik yapmış olur.
(D4856 Ebû Dâvûd, Edeb, 25, +)

Hz. Peygamber, Kur’an’da “kardeş ölüsünün etini yeme” (Hucurât, 49/12) şeklinde tabir edilen gıybet ve ben-
40

zeri kötü sözler sebebiyle, Allah’ın unutulduğu böyle bir ortamda bulunanların âhirette duyacakları pişman-
lıklarını halkın kolay anlayacağı bir benzetmeyle dile getirmiştir.

220

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 220 21.5.2015 14:42:04

 Rüya
‫ َو ِم ْن �آ َيا ِت ِه َم َنا ُم ُك ْم بِال َّل ْي ِل َوال َّن َها ِر‬
Geceleyin uyumanız ve gündüzün (onun lütfundan istemeniz de) O’nun
(varlığının ve kudretinin) delillerindendir...
(Rûm, 30/23)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-841

‫ول ال ّٰله َص َّلى‬
ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
ُ ‫ « َل ْم َي ْب َق ِم َن ال ُّن ُب َّو ِة �ِإ َّلا ا ْلم ُبشِّ َر‬:‫ول‬
‫ َو َما‬:‫ات» َقا ُلوا‬
َّ ‫ « َال ُّر ْؤ َيا‬:‫ات؟ َق َال‬
. ُّ‫الصا ِل َح ُة» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬ ُ ‫ا ْل ُمبشِّ َر‬
841. Ebû Hüreyre’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah :
–Nübüvvetten (sonra) geriye kalan ancak mübeşşirâttır, dedi. Sahâbîler:
–Mübeşşirât nedir yâ Resûlallah, dediler.
–İyi (güzel/salih) rüyadır, cevabını verdi.
(B6990 Buhârî, Ta’bîr, 5)

‫ «�ِإ َذا ا ْق َت َر َب ال َّز َم ُان َل ْم‬:‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-842
‫ َو ُر ْؤ َيا ا ْل ُم ْؤ ِم ِن ُج ْز ٌء ِم ْن ِس َّت ٍة َو أ� ْر َب ٖع َين ُج ْز ًءا ِم َن‬،‫ت ََك ْد ُر ْؤ َيا ا ْل ُم ْؤ ِم ِن ت َْك ِذ ُب‬
.»‫ أ� ْص َد ُق ُك ْم َح ٖديث ًا‬:‫ « أ� ْص َد ُق ُك ْم ُر ْؤ َيا‬:‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬.‫ال ُّن ُب َّو ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
221

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 221 21.5.2015 14:42:04

 842. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Âhir zaman (Kıyamet) yaklaştığı vakit müminin rüyası hemen hemen hiç
yanlış çıkmaz. Müminin rüyası, nübüvvetin kırk altı bölümünden biridir.41
(B7017 Buhârî, Ta’bîr, 26; M5906-M5907 Müslim, Rüyâ, 6)

Müslim’in diğer bir rivayeti de:

Rüyası en doğru olanlarınız, en doğru konuşanlarınızdır, şeklindedir.
(M5505 Müslim, Rüyâ, 6)

‫ « َم ْن َر�آ ٖني ِفي‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-843
‫ َلا َي َتمث َُّل الشَّ ْي َط ُان‬-‫ أ� ْو َك أ�ن ََّما َر�آ ٖني ِفي ا ْل َي َق َظ ِة‬- ‫ا ْل َم َنا ِم َف َس َي َرا ٖني ِفي ا ْل َي َق َظ ِة‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ٖبي‬
843. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Beni rüyasında gören kimse, uyanık iken de görecektir veya beni uyanıkken
görmüş gibidir. Çünkü şeytan benim görüntüme bürünemez, buyurmuştur.
(B6993 Buhârî, Ta’bîr, 10; M5920 Müslim, Rüyâ, 11)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن ُه َس ِم َع ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬-844
ُ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ «�ِإ َذا َر أ�ى أ� َح ُد ُك ْم ُر ْؤ َيا ُي ِح ُّب َها َف ِإ�ن ََّما ِه َي ِم َن ال ّٰل ِه َت َعا َلى‬:‫ول‬
‫َف ْل َي ْح َم ِد ال ّٰل َه عَ َل ْي َها َو ْل ُي َح ِّد ْث ب َِها‬

Bu hadisi yorumlayan bazı âlimler, nübüvvetin 23 sene olduğundan hareketle, Hz. Peygamber’in risalet önce-
41

si gördüğü sadık rüyaların 1/46 yani altı ay sürdüğüne işaret etmektedirler.

222

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 222 21.5.2015 14:42:04

 ‫ َفل َا ُي َح ِّد ْث ب َِها �ِإ َّلا َم ْن ُي ِح ُّب َو�ِإ َذا َر أ�ى َغ ْي َر ٰذ ِل َك ِم َّما َي ْك َر ُه‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
‫َف ِإ�ن ََّما ِه َي ِم َن الشَّ ْي َطانِ َف ْل َي ْس َت ِع ْذ ِم ْن َش ِّرهَ ا َو َلا َي ْذ ُك ْرهَ ا ِل أ� َح ٍد َف ِإ�ن ََّها َلا‬
.‫ت َُض ُّر ُه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
844. Ebû Saîd el-Hudrî’nin (ra) işittiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Biriniz hoşuna giden bir rüya görürse, bu rüya Yüce Allah’tandır. Onun için
Allah’a hamd etsin ve onu başkalarına anlatsın.
Diğer bir rivayette:
O rüyayı ancak sevdiği kimselere söylesin. Hoşlanmadığı bir rüya görürse
o şeytandandır, şerrinden Allah’a sığınsın ve rüyasını kimseye söylemesin;
(zaten) o rüya kendisine bir zarar vermez, buyurmuştur.42
(B6985, B7044 Buhârî, Ta’bîr, 3, 46; M5902-M5903 Müslim, Rüyâ, 3-4)

‫ َق َال ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-845
‫ َوا ْل ُح ْل ُم ِم َن‬،‫الصا ِل َح ُة َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َال ُّر ْؤ َيا ا ْل َح َس َن ُة ِم َن ال ّٰل ِه‬
َّ ‫َو َس َّل َم َال ُّر ْؤ َيا‬
‫ َو ْل َي َت َع َّو ْذ ِم َن‬،‫ َف َم ْن َر أ�ى َش ْيئ ًا َي ْك َرهُ ُه َف ْل َي ْن ُف ْث عَ ْن ِش َما ِل ٖه َثل َاث ًا‬، ِ‫الشَّ ْي َطان‬
.‫الشَّ ْي َطانِ َف ِإ�ن ََّها َلا ت َُض ُّر ُه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
845. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
İyi rüya, (bir rivayete göre) güzel rüya, Allah’tandır; kötü rüya şeytandandır.
Bir kimse hoşuna gitmeyecek bir rüya görürse, sol tarafına üç defa üflesin ve
şeytandan Allah’a sığınsın. (Zaten) o rüya kendisine bir zarar vermez.
(B6995 Buhârî, Ta’bîr, 10; M5900 Müslim, Rüyâ, 2)

42
Rüyaların insana zarar verme veya fayda verme gibi kendiliğinden bir tesiri olamaz. Ancak yorumlarıyla insan-
lar kendilerini sıkıntıya sokarlar.

223

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 223 21.5.2015 14:42:05

 ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه عَ ْن َر ُسولِ ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬-846
،‫ «�ِإ َذا َر أ�ى أ� َح ُد ُك ُم ال ُّر ْؤ َيا َي ْك َرهُ َها َف ْل َي ْب ُص ْق عَ ْن َي َسا ِر ٖه َثل َاث ًا‬:‫َق َال‬
‫ َو ْل َي َت َح َّو ْل عَ ْن َج ْن ِب ِه ا َّل ٖذي َك َان‬،‫َو ْل َي ْس َت ِع ْذ بِال ّٰل ِه ِم َن الشَّ ْي َطانِ َثل َا ًثا‬
.‫عَ َل ْي ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
846. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Biriniz hoşuna gitmeyen bir rüya görürse, üç defa sol tarafına üflesin, üç defa
eûzü billâhi mineşşeytânirracîm (Kovulmuş şeytandan Allah’a sığınırım), desin
ve yattığı taraftan öbür tarafına dönsün.
(M5904 Müslim, Rüyâ, 5)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�بِي ْال أ� ْس َق ِع َوا ِث َل َة ْب ِن ْال أ� ْس َق ِع َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-847

‫ول‬
‫ «�ِإ َّن ِم ْن أ�عْ َظ ِم ا ْل ِف َرى أ� ْن َي َّد ِع َي ال َّر ُج ُل �ِإ َلى‬:‫ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ول عَ َلى َر ُسولِ ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ أ� ْو َي ُق‬،‫ أ� ْو ُي ِر َي عَ ْي َن ُه َما َل ْم َت َر‬،‫َغ ْي ِر أ� ٖبي ِه‬
. ُّ‫َو َس َّل َم َما َل ْم َي ُق ْل» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
847. Ebu’l-Eska’ Vâsile b. Eska’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
En büyük iftira, bir kimsenin babasından başkasına mensubiyet iddiasında
bulunması veya görmediği rüyayı gördüm demesi, yahut Hz. Peygamber’in
söylemediği bir sözü ona nisbet etmesidir.
(B3509 Buhârî, Menâkıb, 5)

224

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 224 21.5.2015 14:42:05

 SELÂMLAŞMA
ÂDÂBI

225

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 225 21.5.2015 14:42:05

 Selâmlaşmak ve
Selâmı Yaymak
‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين �آ َم ُنوا َلا ت َْدخُ ُلوا ُب ُيوت ًا َغ ْي َر ُب ُيو ِت ُك ْم َح ّٰتى ت َْس َت أ�ْ ِن ُسوا‬
‫أ�هْ ِل َها‬ ‫َوت َُس ِّل ُموا‬
Ey iman edenler! Kendi evlerinizden başka evlere, geldiğinizi hissettirip (izin
alıp) ev sahiplerine selâm vermeden girmeyin...
(Nûr, 24/27)

‫أ� ْن ُف ِس ُك ْم ت َِح َّي ًة ِم ْن ِع ْن ِد ال ّّٰل ِه ُم َبا َر َك ًة َط ِّي َب ًة‬ ‫ َف ِا َذا َدخَ ْل ُت ْم ُب ُيوت ًا َف َس ِّل ُموا‬
...Evlere girdiğiniz zaman birbirinize, Allah katından mübarek ve hoş bir
esenlik dileği olarak, selâm verin...
(Nûr, 24/61)

‫ َو�ِإ َذا ُح ِّيي ُت ْم ِب َت ِح َّي ٍة َف َح ُّيوا ِب أ� ْح َس َن ِم ْن َها َا ْو ُردُّوهَ ا‬

Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selâmla
karşılık verin...
(Nisâ, 4/86)

226

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 226 21.5.2015 14:42:05

 ‫يث َض ْي ِف �ِإ ْبر ٰٖه َيم ا ْل ُم ْك َر ٖم َين * اِ ْذ َدخَ ُلوا عَ َل ْي ِه َف َقا ُلوا‬ ‫‪‬هَ ْل أ� ٰت َ‬
‫يك َح ٖد ُ‬
‫َسل َا ًما َق َال َسل َا ٌم‪‬‬
‫?‪(Ey Muhammed!) İbrahim’in ağırlanan misafirlerinin haberi sana geldi mi‬‬
‫‪Hani onlar, İbrahim’in yanına varmışlar ve “Selâm sana!” demişlerdi. O da “Size‬‬
‫‪de selâm.” demişti...‬‬
‫)‪(Zâriyât, 51/24, 25‬‬

‫اص َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُجل ًا‬‫‪َ -848‬وعَ ْن عَ ْب ِد ال ّٰله ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع ِ‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ�يُّ ْال ِإ� ْسل َا ِم خَ ْي ٌر؟ َق َال «ت ُْط ِع ُم‬
‫َس أ� َل َر ُس َ‬
‫السل َا َم عَ َلى َم ْن عَ َر ْف َت َو َم ْن َل ْم َت ْع ِر ْف»‪ُ .‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬ ‫َّ‬
‫الط َعا َم‪َ ،‬و َت ْق َر أ� َّ‬
‫‪848. Abdullah b. Amr b. Âs (ra) anlatıyor:‬‬
‫‪Bir adam Resûlullah’a‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪–Müslümanlıktaki hangi (davranış) amel daha hayırlıdır, diye sordu. Resûlullah:‬‬
‫‪–Yemek yedirmen, tanıdığın ve tanımadığın herkese selâm vermendir, buyurdu.‬‬
‫)‪(B12 Buhârî, Îmân, 6; M160 Müslim, Îmân, 63‬‬

‫‪َ -849‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫َق َال « َل َّما خَ َل َق ال ّٰل ُه �آ َد َم َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‪ :‬اِ ْذهَ ْب َف َس ِّل ْم عَ َلى‬
‫وس‪َ -‬ف ْاس َت ِم ْع َما ُي َح ُّيون ََك َف ِإ�ن ََّها ت َِح َّي ُت َك‬‫أ�ولٰ ِئ َك ‪َ -‬ن َف ٍر ِم َن ا ْل َمل َا ِئ َك ِة ُج ُل ٍ‬
‫َوت َِح َّي ُة ُذ ِّر َّي ِت َك‪َ .‬ف َق َال‪َ :‬ا َّلسل َا ُم عَ َل ْي ُك ْم‪َ ،‬ف َقا ُلوا‪َ :‬ا َّلسل َا ُم عَ َل ْي َك َو َر ْحم ُة ال ّٰل ِه‪،‬‬
‫َف َزادُو ُه‪َ :‬و َر ْح َم ُة ال ّٰل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪227‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 227‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:05‬‬

 849. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Allah Teâlâ Âdem’i yarattığı vakit, “Git ve şu oturan meleklere selâm ver;
selâmını nasıl karşılayacaklarını dinle. Onların verdiği karşılık senin ve neslinin
selâmı olacaktır.” buyurdu. Bunun üzerine Hz. Âdem:
es-Selâmü aleyküm, dedi. Melekler de es-selâmü aleyke ve rahmetullâh dediler
yani rahmetullah kelimesini ilave ettiler.
(B6227 Buhârî, İsti’zân 1; M7163 Müslim, Cennet, 28)

‫ أ� َم َرنَا‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي عُ َما َر َة ا ْل َب َرا ِء ْب ِن عَ ا ِز ٍب َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َما َق َال‬-850

‫اع‬ِ ‫ َوا ِّت َب‬،‫يض‬ ُ ‫َر ُس‬
ِ ‫ « ِب ِع َيا َد ِة ا ْل َم ٖر‬:‫ول ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب َِس ْب ٍع‬
‫ َو�ِإ ْفشَ ا ِء‬،‫ َوعَ ْونِ ا ْل َم ْظ ُلو ِم‬،‫يف‬ َّ ‫ َون َْص ِر‬،‫يت ا ْل َع ِاط ِس‬
ِ ‫الض ٖع‬ ِ ‫ َوتَشْ ٖم‬،‫ا ْل َج َنا ِئ ِز‬
‫ َو�ِإ ْب َرا ِر ا ْل ُم ْق ِس ِم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫السل َا ِم‬
َّ
850. Ebû Ümâre Berâ b. Âzib’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah bize yedi şeyi emretti: hastayı ziyaret etmeyi, cenazeye
katılmayı, aksırana dua etmeyi, zayıf olana yardım etmeyi, zulüm görene
destek olmayı, selâmı yaymayı, yemini bozmamayı.
(B6235 Buhârî, İsti’zân, 8; M5388 Müslim, Libâs, 3)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-851

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ أ� َو َلا‬،‫«لا ت َْدخُ ُلوا ا ْل َج َّن َة َح ّٰتى ُت ْؤ ِم ُنوا َو َلا ُت ْؤ ِم ُنوا َح ّٰتى ت ََحا ُّبوا‬
َ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫السل َا َم َب ْي َن ُك ْم» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
َّ ‫أ� ُد ُّل ُك ْم عَ َلى َش ْ ٍئ �ِإ َذا َف َع ْل ُت ُمو ُه تَح َا َب ْب ُت ْم؟ أ� ْفشُ وا‬

228

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 228 21.5.2015 14:42:05

 851. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
İman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş
olmazsınız. Size yaptığınız zaman birbirinize olan sevginizi artıracak bir şey
söyleyeyim mi? Aranızda selâmı yayın.
(M194 Müslim, Îmân, 93)

‫ َس ِم ْع ُت‬:‫وس َف عَ ْب ِد ال ّٰله ْب ِن َسل َا ٍم َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ ُ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُي‬-852

َّ ‫اس أ� ْفشُ وا‬
،‫السل َا َم‬ ُ ‫ول ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
ُ ‫ول « َي آ� أ� ُّي َها ال َّن‬ َ ‫َر ُس‬
ُ ‫ َو َص ُّلوا َوال َّن‬،‫ َو ِص ُلوا ْال أ� ْر َحا َم‬،‫الط َعا َم‬
‫ ت َْدخُ ُلوا ا ْل َج َّن َة‬،‫اس ِن َيا ٌم‬ َّ ‫َو أ� ْط ِع ُموا‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ب َِسل َا ٍم» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
852. Ebû Yûsuf Abdullah b. Selâm’ın (ra) işittiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Ey insanlar, (aranızda) selâmı yaygınlaştırın. Yemek yedirin, akrabalık
ilişkilerini gözetin, insanlar uyurken (geceleyin) namaz kılın ki selâmetle
cennete giresiniz.
(T2485 Tirmizî, Sıfatü’l-kıyâme, 42)

‫الط َف ْي ِل ْب ِن أ� َب ِّي ْب ِن َك ْع ٍب أ� َّن ُه َك َان َي أ�ْ ٖتي عَ ْب َد ال ّٰل ِه ْب َن‬

ُّ ‫ َوعَ ِن‬-853
‫السوقِ َل ْم َي ُم َّر‬ ُّ ‫ َف ِإ� َذا َغ َد ْونَا �ِإ َلى‬:‫السوقِ َق َال‬ ُّ ‫عُ َم َر َف َي ْغ ُدو َم َع ُه �ِإ َلى‬
‫اح ِب َب ْي َع ٍة َو َلا ِم ْس ٖك ٍين َو َلا أ� َح ٍد �ِإ َّلا‬ ِ ‫اط َو َلا َص‬ ٍ ‫عَ ْب ُد ال ّٰل ِه عَ َلى َس َّق‬
ُّ ‫ َق َال‬،‫َس َّل َم عَ َل ْي ِه‬
‫ َفجِ ئ ُْت عَ ْب َد ال ّٰل ِه ْب َن عُ َم َر َي ْو ًما َف ْاس َت ْت َب َع ٖني‬:‫الط َف ْي ُل‬
‫ِالسوقِ َو أ�ن َْت َلا َت ِق ُف عَ َلى ال َب ْي ِع‬ ُّ ‫ َما ت َْص َن ُع ب‬:ُ‫السوقِ َف ُق ْل ُت َله‬ ُّ ‫�ِإ َلى‬
229

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 229 21.5.2015 14:42:05

 ‫السوقِ ؟‬ ُّ ‫الس َل ِع َو َلا ت َُسو ُم ب َِها َو َلا ت َْج ِل ُس ٖفي َم َجا ِل ِس‬ ِّ ‫َو َلا ت َْس أ� ُل عَ ِن‬
ُّ ‫ َو َك َان‬- ،‫ َف َق َال َيا أ� َبا َب ْط ٍن‬،‫ول اِ ْج ِل ْس ِب َنا ٰه ُه َنا َن َت َح َّد ْث‬
‫الط َف ْي ُل َذا‬ ُ ‫َو أ� ُق‬
‫ َر َوا ُه َما ِل ٌك‬.‫السل َا ِم ن َُس ِّل ُم عَ َلى َم ْن َل ٖقي َنا ُه‬ َّ ‫ �ِإن ََّما َن ْغ ُدو ِم ْن أ� ْج ِل‬-‫َب ْط ٍن‬
.‫يح‬ ٍ ‫ِفي ا ْل ُم َو َّط ِإ� ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح‬
853. Tufeyl b. Übey b. Ka’b’dan rivayet edildiğine göre o,
Abdullah b. Ömer’e gelir, onunla beraber çarşıya çıkardı.
Tufeyl anlatıyor:
Biz çarşıya çıkınca Abdullah, değerli ve değersiz her türlü eşya satanlara,
(çarşıda dolaşan) yoksullara, yanından geçtiği herkese selâm verirdi. Bir gün
Abdullah’ın yanına gelmiştim. Birlikte çarşıya gitmemizi istedi.
Ben de kendisine:
–Çarşıda ne yapacaksın? Bir şey alıp satmazsın. Bir şeyin fiyatını sormaz ve
pazarlığa girişmezsin, çarşının oturma yerlerinde oturmazsın; otur burada
konuşalım, dedim. Abdullah:
–Ey Ebû Batn (göbekli!) –Tufeyl, göbekli biriydi– Biz selâm vermek için çarşıya
çıkacağız, karşılaştıklarımıza selâm vereceğiz, cevabını verdi.
(MU1764 Muvatta’, Selâm, 4)

230

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 230 21.5.2015 14:42:05

 43

Selâm Verme Usûlü

‫ َجا َء َر ُج ٌل �ِإ َلى‬:‫ عَ ْن ِع ْم َر َان ْب ِن ا ْل ُح َص ْي ٍن َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َما َق َال‬-854
،‫ َف َر َّد عَ َل ْي ِه ُث َّم َج َل َس‬،‫ َا َّلسل َا ُم عَ َل ُيك ْم‬:‫ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
‫ َا َّلسل َا ُم‬:‫ «عَ شْ ٌر» ُث َّم َجا َء �آخَ ُر َف َق َال‬:‫َف َق َال ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ ُث َّم َجا َء �آخَ ُر‬،»‫ون‬ َ ‫«عشْ ُر‬ ِ :‫ َف َق َال‬،‫ َف َر َّد عَ َل ْي ِه َف َج َل َس‬،‫عَ َل ُيك ْم َو َر ْح َم ُة ال ّٰل ِه‬
:‫ َف َق َال‬،‫ َف َر َّد عَ َل ْي ِه َف َج َل َس‬،ُ‫ َا َّلسل َا ُم عَ َل ُيك ْم َو َر ْح َم ُة ال ّٰل ِه َو َب َر َكا ُته‬:‫َف َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.»‫ون‬ َ ‫« َثل َا ُث‬
854. İmrân b. Husayn (ra) anlatıyor:
Bir adam Peygamber’e gelip:
–es-Selâmü aleyküm, dedi. Peygamber de aynı şekilde karşılık verdi. Sonra
selâm veren zat oturdu. Bunun üzerine Peygamberimiz :
–On sevap kazandı, buyurdu. Sonra bir başkası gelip:
–es-Selâmü aleyküm ve rahmetullâh, dedi. Peygamber de aynı şekilde
cevap verince, selâm veren oturdu. Resûlullah:
–Yirmi sevap kazandı, buyurdu. Sonra bir adam daha geldi ve:
–es-Selâmü aleyküm ve rahmetullâhi ve berekâtüh, dedi. Peygamberimiz yine
aynı şekilde cevap verince, selâm veren oturdu. Resûlullah:
–Otuz sevap kazandı, buyurdu.
(D5195 Ebû Dâvûd, Edeb, 131, 132; T2689 Tirmizî, İsti’zân, 2)

43
İlk selâm veren kimsenin, selâm verdiği kişi yalnız olsa dahi, çoğul siğası ile “es-selâmü aleykum ve rahmetullâhi ve
berakâtuh –Allah’ın selâmı, rahmet ve bereketi senin üzerine olsun.” demesi müstehaptır. Buna karşılık selâm alan da
“ve aleykümüsselâm ve rahmetullâhi ve berekâtüh– Allah’ın selâmı, rahmet ve bereketi senin de üzerine olsun.” der.

231

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 231 21.5.2015 14:42:05

 ‫ول ال ّٰله َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال ٖلي َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-855
‫ ( َوعَ َل ْي ِه‬:‫ ُق ْل ُت‬:‫الس َلا َم) َقا َل ْت‬
َّ ‫( ٰه َذا جِ ْب ٖر ُيل َي ْق َر أ� عَ َل ْي ِك‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
..‫رح َم ُة ال ّٰل ِه َو َب َر َكا ُتهُ) ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
ْ ‫السل َا ُم َو‬
َّ
855. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah bana, “Şu zat Cebrail’dir, seni selâmlıyor.” dedi. Ben de ve
aleyhi’s-selâm ve rahmetullâhi ve berekâtüh, dedim.
(B6249 Buhârî, İsti’zân, 16; M6304 Müslim, Fedâilu’s-sahâbe, 91)

‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان �ِإ َذا ت ََك َّل َم‬-856
‫ َو�ِإ َذا أ�تَى عَ َلى َق ْو ٍم َف َس َّل َم عَ َل ْي ِه ْم َس َّل َم‬،ُ‫ب َِك ِل َم ٍة أ�عَ ادَهَ ا َثل َاث ًا َح ّٰتى ُت ْف َه َم عَ ْنه‬
.‫ول عَ َلى َما �ِإ َذا َك َان ا ْل َج ْم ُع َك ٖثير ًا‬ ٌ ‫ َو ٰه َذا َم ْح ُم‬. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫عَ َل ْي ِه ْم َثل َا ًثا‬
856. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber , konuşurken,
maksadı (rahat) anlaşılsın diye, sözlerini (bazen) üç defa tekrarlardı. Bir
topluluğa rastladığında onlara selâm verir ve üç kere tekrar ederdi.44
(B95 Buhârî, İlim, 30)

‫ ُك َّنا َن ْر َف ُع‬:‫الط ٖو ِيل َق َال‬ َّ ‫ َوعَ ِن ا ْل ِم ْق َدا ِد َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه ٖفي َح ٖدي ِث ِه‬-857
‫ِلل َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ن َٖصي َب ُه ِم َن ا َّلل َب ِن َف َي ٖج ُيئ ِم َن ال َّل ْي ِل َف ُي َس ِّل ُم‬
‫ت َْس ٖل ًيما َلا ُيو ِق ُظ نَا ِئ ًما َو ُي ْس ِم ُع ا ْل َي ْق َظ َان َف َجا َء ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َف َس َّل َم َك َما َك َان ُي َس ِّل ُم‬
44
Bu şekilde sözlerini üç kez tekrarlaması, cemaatin kalabalık olduğu durumlarda olmalıdır.

232

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 232 21.5.2015 14:42:05

 857. Mikdâd’dan (ra) rivayet edildiğine göre
o, uzun bir hadiste şöyle diyor:
Peygamber için sağılıp ayrılan sütü hazırlar (sonra içsin diye) kaldırırdık.
Resûlullah geceleyin gelir, uyuyanları uyandırmayacak ve uyanık
bulunanlara işittirecek şekilde selâm verirdi. (Yine) bir gün geldi ve her
zamanki gibi selâm verdi.
(M5362 Müslim, Eşribe, 174)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ عَ ْن أ� ْس َما َء ِب ْن ِت َيز َيد َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن َها أ� َّن َر ُس‬-858
ٖ
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َم َّر ِفي ا ْل َم ْسجِ ِد َي ْو ًما َوعُ ْص َب ٌة ِم َن ال ِّن َسا ِء ُقع ُو ٌد َف أ� ْل َوي ِب َي ِد ٖه‬
‫ول عَ َلى َا َّن ُه‬ٌ ‫ َو ٰه َذا َم ْح ُم‬.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.‫بِال َّت ْس ٖل ِيم‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َج َم َع َب ْي َن ال َّل ْف ِظ َو ْال ِإ� َشا َر ِة َو ُي َؤ ِّي ُد ُه َا َّن ٖفي ِر َوا َي ِة‬
»‫َا ٖبي َدا ُو َد « َف َس َّل َم عَ َل ْي َنا‬
858. Esmâ bnt Yezîd’in (ra) şöyle dediği nakledilmiştir:
Allah Resûlü bir gün mescide uğradı. Birkaç kadın orada oturuyordu.
Resûlullah onlara eliyle işaret ederek selâm verdi.45
(T2697 Tirmizî, İsti’zân, 9)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�بِى أ� َما َم َة َر ِض َى ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-859
ِ ‫َو َس َّل َم �ِإ َّن أ� ْو َلى ال َّن‬
َّ ‫اس بِال ّٰل ِه َم ْن َب َد أ�هُ ْم ب‬
‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َج ِّي ٍد؛‬.‫ِالسل َا ِم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذىُّ ِب َن ْح ِو ٖه َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬

45
Bu durum, Hz. Peygamber’in söz ile el işaretini birleştirildiği şeklinde tevil edilmektedir. Nitekim başka bir
rivayette (869. hadiste) Esmâ (ra), “Hz. Peygamber bize selâm verdi.” demiştir.

233

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 233 21.5.2015 14:42:05

 859. Ebû Ümâme’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İnsanların Allah nezdinde en iyisi/hayırlısı, önce selâm verenleridir, buyurdu.
(D5197 Ebû Dâvûd, Edeb, 132, 133)

َ ‫ أ� َت ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُج َر ٍّّي ا ْل ُه َج ْي ِم ِّي َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-860

‫ول ال ّٰل ِه‬
‫ َلا َت ُق ْل‬:‫ َف َق َال‬.‫ول ال ّٰل ِه‬
َ ‫السل َا ُم َيا َر ُس‬ َّ ‫ عَ َل ْي َك‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف ُق ْل ُت‬
ُّ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذي‬،َ‫السل َا ُم ت َِح َّي ُة ا ْل َم ْوتَى» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
ّ ‫ َف ِإ� َّن عَ َل ْي َك‬،‫السل َا ُم‬
َّ ‫عَ َل ْي َك‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
860. Ebû Cürey el-Hüceymî’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir gün Resûlullah’a geldim ve:
–Aleyke’s-selâm yâ Resûlullâh, dedim. Resûlullah:
–Aleyke’s-selâm, deme, zira aleyke’s-selâm, ölülere verilen selâm şeklidir, buyurdu.
(D5209 Ebû Dâvûd, Edeb, 139, 140; T2721 Tirmizî, İsti’zân, 28)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-861

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َوا ْل َق ٖل ُيل عَ َلى‬،‫ َوا ْل َم ٖاشي عَ َلى ا ْل َق ِاع ِد‬،‫ « ُي َس ِّل ُم ال َّر ِاك ُب عَ َلى ا ْل َم ٖاشي‬:‫َق َال‬
.‫ا ْل َك ٖثي ِر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
.»‫الص ٖغي ُر عَ َلى ا ْل َك ٖبي ِر‬
َّ ‫ َو‬: ُّ‫َو ٖفي ِر َوا َي ِة ا ْل ُب َخا ِري‬
861. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Binekli, yürüyene; yürüyen, oturana; az olanlar çok olanlara selâm verir,
buyurmuştur.
(B6232 Buhârî, İsti’zân, 5; M5646 Müslim, Selâm, 1)

Buhârî’nin bir rivayeti “Küçük, büyüğe selâm verir.” şeklindedir.

(B6234 Buhârî, İsti’zân, 7)

234

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 234 21.5.2015 14:42:05

 ‫‪َ -862‬وعَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة ُص َديِّ ْب ِن عَ ْجل َا َن ا ْل َبا ِه ِل ِّي َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‪:‬‬
‫اس بِال ّٰل ِه َم ْن َب َد أ�هُ ْم‬ ‫َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪�« :‬إ َّن أ� ْو َلى ال َّن ِ‬
‫ِالسل َا ِم» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َج ِّي ٍد‪َ ،‬و َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ عَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة َر ِض َي‬
‫ب َّ‬
‫ِالسل َا ِم‪َ ،‬ق َال‬ ‫ال ّٰله عَ ْن ُه ٖق َيل َيا َر ُس َ‬
‫ول ال ّٰل ِه‪ ،‬ال َّر ُجل َانِ َي ْل َت ِق َيانِ أ� ُّي ُه َما َي ْب َد أ� ب َّ‬
‫يث َح َس ٌن‪.‬‬ ‫أ� ْو َلاهُ َما بِال ّٰل ِه َت َعا َلى‪َ .‬ق َال ال ِّت ْر ِم ِذيُّ ‪َ :‬ح ٖد ٌ‬
‫‪862. Ebû Ümâme Suday b. Aclân el-Bâhilî’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫‪İnsanların Allah’a en yakın olanı, önce selâm verenleridir.‬‬
‫)‪(D5197 Ebû Dâvûd, Edeb, 132, 133‬‬

‫‪Tirmizî’nin Ebû Ümâme’den rivayetine göre “Yâ Resûlallah, iki kişi‬‬

‫‪karşılaştıkları vakit önce hangisi selâm verir.” denildiğinde Hz. Peygamber‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Allah’a daha yakın olan, önce selam verir, buyurmuştur.‬‬
‫)‪(T2694 Tirmizî, İsti’zân, 6‬‬

‫يث ا ْل ُم ٖسي ِء َصل َا َت ُه أ� َّن ُه‬ ‫‪ -863‬عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه ٖفي َح ٖد ِ‬

‫َجا َء َف َص َّلى ُث َّم َجا َء �ِإ َلى ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َس َّل َم عَ َل ْي ِه َف َر َّد‬
‫السل َا َم َف َق َال‪« :‬اِ ْرجِ ْع َف َص ِّل َف ِإ�ن ََّك َل ْم ت َُص ِّل» َف َر َج َع َف َص َّلى‪ُ ،‬ث َّم‬ ‫عَ َل ْي ِه َّ‬
‫َجا َء َف َس َّل َم عَ َلى ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َح ّٰتى َف َع َل ٰذ ِل َك َثل َا َث‬
‫ات‪ُ .‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬ ‫َم َّر ٍ‬

‫‪235‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 235‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:05‬‬

 863. Ebû Hüreyre (ra), namazını kötü kılan kişiyi anlattığı
hadisinde şöyle anlatıyor:
Bir adam (mescide) gelip namaz kıldı. Sonra Peygamber’in yanına gelerek
selâm verdi. Peygamber , selâmını aldıktan sonra:
Dön namazını kıl, zira sen namaz kılmadın, buyurunca o da döndü ve namazı
(yeniden) kıldı. Sonra gelip selâm verdi. Bu hâl üç defa tekrar etti.46
(B757 Buhârî, Ezân, 95; M885 Müslim, Salât, 45)

‫ «�ِإ َذا َل ِق َي أ� َح ُد ُك ْم‬:‫ َوعَ ْن ُه عَ ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-864
‫ َف ِإ� ْن َحا َل ْت َب ْي َن ُه َما َش َج َر ٌة أ� ْو جِ َدا ٌر أ� ْو َح َج ٌر ُث َّم َل ِق َي ُه‬،‫أ�خَ ا ُه َف ْل ُي َس ِّل ْم عَ َل ْي ِه‬
.َ‫َف ْل ُي َس ِّل ْم عَ َل ْي ِه» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
864. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Biriniz kardeşine rastlarsa ona selâm versin. Eğer aralarına ağaç, duvar veya
taş gibi bir engel girer de tekrar karşılaşırsa, yine selâm versin.
(D5200 Ebû Dâvûd, Edeb, 134, 135)

46
Namaza dair bu hadis, Hz. Peygamber’in selâma karşılık verdiğinden bahsettiği için burada da zikredilmiştir.

236

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 236 21.5.2015 14:42:05

 Evine Giren Kimsenin
Selâm Vermesi
‫ َف ِا َذا َدخَ ْل ُت ْم ُب ُيوت ًا َف َس ِّل ُموا عَ َلى أ�ن ُف ِس ُك ْم ت َِح َّي ًة ِم ْن ِع ْن ِد‬
‫ال ّّٰل ِه ُم َبا َر َك ًة َط ِّي َب ًة‬
...Evlere girdiğiniz zaman birbirinize, Allah katından mübarek ve hoş bir
esenlik dileği olarak, selâm verin...
(Nûr, 24/61)

‫ول ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال ٖلي َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه َق َال‬-865
‫ �ِإ َذا َدخَ ْل َت عَ َلى أ�هْ ِل َك َف َس ِّل ْم َي ُك ْن َب َرك ًة‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم « َيا ُب َّن َّي‬
»‫عَ َل ْي َك َوعَ َلى أ�هْ ِل َب ْي ِت َك‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
865. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah bana, “Yavrucuğum, ailenin yanına girdiğinde selâm ver ki,
sana ve hane halkına bereket olsun.” buyurdu.
(T2698 Tirmizî, İsti’zân, 10)

237

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 237 21.5.2015 14:42:05

 Çocuklara
Selâm Vermek
:‫ عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن ُه َم َّر عَ َلى ِص ْب َيانٍ َف َس َّل َم عَ َل ْي ِه ْم َو َق َال‬-866
ُ ‫َك َان َر ُس‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.ُ‫ول ل ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْفع ُله‬
866. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, bir çocuk gurubuna rastladığında
onlara selâm verdi ve “Resûlullah da böyle yapardı.” dedi.
(B6247 Buhârî, İsti’zân, 15; M5665 Müslim, Selâm, 15)

238

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 238 21.5.2015 14:42:05

 ‫‪Hanımlarla‬‬
‫‪Selâmlaşmak‬‬
‫‪ -867‬عَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬كان َْت ٖفي َنا ا ْم َر أ� ٌة ‪َ -‬و ٖفي‬
‫ِر َوا َي ٍة‪َ :‬كان َْت َل َنا عَ ُجوزٌ‪َ -‬ت أْ�خُ ُذ ِم ْن أ� ُصولِ ِّ‬
‫الس ْل ِق َف َت ْط َر ُح ُه ِفي ا ْل ِق ْد ِر‬
‫ات ِم ْن َش ٖعي ٍر‪َ ،‬ف ِإ� َذا َص َّل ْي َنا ا ْل ُج ُم َع َة َوان َْص َر ْف َنا ن َُس ِّل ُم عَ َل ْي َها‬ ‫َوت َُك ْر ِك ُر َح َّب ٍ‬
‫َف ُت َق ِّد ُم ُه �ِإ َل ْي َنا َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِريُّ ‪.‬‬
‫‪867. Sehl b. Sa’d (ra) anlatıyor:‬‬
‫‪Aramızda bir kadın, (bir rivayete göre yaşlı bir kadın) vardı. Pazı köklerini alıp‬‬
‫‪tencereye koyar ve içine de biraz arpa öğütür katardı. Biz cumayı kılıp da‬‬
‫‪döndüğümüzde ona selâm verirdik, o da yemeği önümüze koyardı.‬‬
‫)‪(B6248 Buhârî, İsti’zân, 16; B938 Cum’a, 40‬‬

‫‪َ -868‬وعَ ْن أ� ِّم هَ ا ِن ٍئ َف ِاخ َت َة ِب ْن ِت أ� ٖبي َطا ِل ٍب َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن َها َقا َل ْت‪ :‬أ� َت ْي ُت‬
‫ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْو َم ا ْل َف ْت ِح َوهُ َو َي ْغ َت ِس ُل َو َف ِاط َم ُة ت َْس ُت ُر ُه ِب َث ْو ٍب‬
‫َف َس َّل ْم ُت‪َ .‬و َذ َك َر ِت ا ْل َح ٖد َ‬
‫يث‪َ .‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬

‫‪239‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 239‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:05‬‬

 868. Ebû Talib’in kızı Fâhite Ümmü Hânî’den (ra)
rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Mekke’nin fethedildiği gün Peygamber’e geldim, yıkanıyordu. Fâtıma da
bir elbise ile onu perdeliyordu. Selâm verdim...
(M1669 Müslim, Salâtü’l-müsâfirîn, 82)

‫ َم َّر عَ َل ْي َنا ال َّنب ُِّي‬:‫ َوعَ ْن أ� ْس َما َء ِب ْن ِت َي ٖز َيد َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-869
ُّ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذي‬،‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬.‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي ِن ْس َو ٍة َف َس َّل َم عَ َل ْي َنا‬
،‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬َ ‫ أ� َّن َر ُس‬: ُّ‫ َو َل ْف ُظ ال ِّت ْر ِم ِذي‬،َ‫َو ٰه َذا َل ْف ُظ أ� ٖبي دَا ُود‬
.‫َو َس َّل َم َم َّر ِفي ا ْل َم ْسجِ ِد َي ْو ًما َوعُ ْص َب ٌة ِم َن ال ِّن َس آ� ِء ُق ُعو ٌد َف أ� ْل َوى ِب َي ِد ٖه بِال َّت ْس ٖل ِيم‬
869. Esmâ bnt Yezîd’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , biz hanımların yanından geçerken bize selâm verdi.
Bu metin Ebû Dâvûd’undur.
(D5204 Ebû Dâvûd, Edeb, 136, 137)

Tirmizî’nin metni ise şöyledir:

Resûlullah bir gün mescide uğradı. Birkaç kadın oturuyordu. Resûlullah
onları eliyle selâmladı.
(T2697 Tirmizî, İsti’zân, 9)

240

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 240 21.5.2015 14:42:05

 Farklı İnanç
Kesimleriyle
Selâmlaşma
َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-870
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َّ ‫«لا َت ْب َد أ�وا ا ْل َي ُهو َد َو َلا ال َّن َصا َرى ب‬
‫ َف ِإ� َذا َل ِقي ُت ْم أ� َح َدهُ ْم ٖفي‬،‫ِالسل َا ِم‬ َ :‫َق َال‬
.‫اض َط ُّرو ُه �ِإ َلى أ� ْض َي ِق ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
ْ ‫َط ٖر ٍيق َف‬
870. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Yahudi ve Hıristiyanlarla karşılaştığınızda önce siz selâm vermeyin. Onlardan
birine rastladığınızda onu yolun kenarından yürümeye zorlayın.47
(M5661 Müslim, Selâm, 13)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس ٍ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-871
.‫ َوعَ َل ْي ُك ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫اب َف ُقو ُلوا‬
ِ ‫ «�ِإ َذا َس َّل َم عَ َل ْي ُكم أ�هْ ُل ا ْل ِك َت‬:‫َو َس َّل َم‬

47
Hadiste dile getirilen durum genel bir prensip olmayıp, Medine’de yaşanan özel durumlarla ilgilidir. Medi-
ne’de Müslümanlara komplo kuran, düşmanla işbirliği yapan ve hakaretler etmek suretiyle onları taciz eden
Yahudilerin ve Hristiyanların tutumlarıyla ilgili olarak tarih kaynaklarına bakılmalıdır.

241

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 241 21.5.2015 14:42:05

 871. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ehl-i Kitap size selâm verdiğinde, ve aleyküm (size de), demekle yetinin,
buyurmuştur.
(B6258 Buhârî, İsti’zân, 22; M5652 Müslim, Selâm, 6)

‫ َوعَ ْن أ� َسا َم َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َم َّر عَ َلى‬-872
‫ َوا ْل َي ُهو ِد‬- ِ‫عَ َب َد ِة ْال أ� ْو َثان‬- ‫َم ْج ِل ٍس ٖفي ِه أ�خْ ل َا ٌط ِم َن ا ْل ُم ْس ِل ٖم َين َوا ْل ُمش ِر ٖك َين‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َف َّس َلم عَ َل ْي ِه ُم ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
872. Üsâme’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber , Müslümanlar,
putperest müşrikler ve Yahudilerden oluşan bir topluluğun yanından
geçerken onlara selâm verdi.48
(B6254 Buhârî, İsti’zân, 20; M4659 Müslim, Cihâd, 116)

Bu ve bu kabil rivayetler önceki rivayetlerde dile getirilen hususun özel durum ve şartlarla ilgili olduğunu
48

göstermektedir.

242

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 242 21.5.2015 14:42:05

 Topluluktan Ayrılan
Kimsenin Selâm
Vermesi
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-873
‫ َف ِإ� َذا أ� َرا َد أ� ْن َي ُقو َم‬،‫ �ِإ َذا ا ْن َت َهى أ� َح ُد ُك ْم �ِإ َلى ا ْل َم ْج ِل ِس َف ْل ُي َس ِّل ْم‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُّ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذي‬،َ‫ َف َل ْي َس ِت ْال أ�ولٰى ِب أ� َح ِّق ِم َن ْال آ� ِخ َر ِة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬،‫َف ْل ُي َس ِّل ْم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬
873. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Biriniz bir meclise vardığında ve oradan ayrılacağında selâm versin. Bu
selâmların ilki, sonrakinden daha hayırlı değildir.
(D5208 Ebû Dâvûd, Edeb, 138, 139; T2706 Tirmizî, İsti’zân, 15)

243

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 243 21.5.2015 14:42:05

 İzin İsteme Âdâbı
‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين �آ َم ُنوا َلا ت َْدخُ ُلوا ُب ُيوت ًا َغ ْي َر ُب ُيو ِت ُك ْم‬
‫َح ّٰتى ت َْس َت أ�ْ ِن ُسوا َوت َُس ِّل ُموا عَ َلى أ�هْ ِل َها‬
Ey iman edenler! Kendi evlerinizden başka evlere, geldiğinizi hissettirip (izin
alıp) ev sahiplerine selâm vermeden girmeyin...
(Nûr, 24/27)

‫ َو�ِإ َذا َب َلغَ ْال أ� ْط َف ُال ِم ْن ُك ُم ا ْل ُح ُل َم َف ْل َي ْس َت أ�ْ ِذنُوا َك َما ْاس َت أْ� َذ َن ا َّل ٖذ َين ِمن َق ْب ِل ِه ْم‬
Çocuklarınız ergenlik çağına geldiklerinde, kendilerinden öncekilerin
istedikleri gibi izin istesinler...
(Nûr, 24/59)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬

‫ول ال ّٰل ِه‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-874
،‫ َف ِإ� ْن أ� ِذ َن َل َك َو �ِإ َّلا َفا ْر ِج ْع‬،‫ « َا ْل ِاس ِتئ َْذ ُان َثل َا ٌث‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
874. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
(Bir yere girmek için) izin almak maksadıyla kapı üç kere çalınır, izin verilirse
girersin; verilmezse dönersin, buyurmuştur.
(M5628 Müslim, Âdâb, 34; B6245 Buhârî, İsti’zân, 13)

244

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 244 21.5.2015 14:42:06

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-875
.‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم «�ِإن ََّما ُج ِع َل ْال ِا ْس ِتئ َْذ ُان ِم ْن أ� ْج ِل ا ْل َب َص ِر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
875. Sehl b. Sa’d’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
(Bir yere girmek için) izin almak ancak (evin özel hâllerinin) görülmemesi
içindir, buyurmuştur.
(B6241 Buhârî, İsti’zân, 11; M5638 Müslim, Âdâb, 40)

‫اش َق َال َح َّد َث َنا َر ُج ٌل ِم ْن َب ٖني عَ ا ِم ٍر أ� َّن ُه ْاس َت أْ� َذ َن عَ َلى‬ ٍ ‫ َوعَ ْن ِر ْب ِع ِّي ْب ِن ِح َر‬-876
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ أ� أ� ِل ُج؟ َف َق َال َر ُس‬:‫ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوهُ َو ٖفي َب ْي ٍت َف َق َال‬
:‫ « أ�خْ ُر ْج �ِإ َلى ٰه َذا َف َع ِّل ْم ُه ْال ِإ� ْس ِتئ َْذ َان َف ُق ْل َل ُه ُق ْل‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِلخَ ا ِد ِم ِه‬
‫ أ� أ�دْ خُ ُل؟‬،‫ َا َّلسل َا ُم عَ َل ْي ُك ْم‬:‫ أ� أ�دْ خُ ُل؟» َف َس ِم َع ُه ال َّر ُج ُل َف َق َال‬،‫َا َّلسل َا ُم عَ َل ْي ُك ْم‬
.‫َف أ� ِذ َن َل ُه ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َدخَ َل» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬
876. Rib’î b. Hirâş’ın (ra) Âmiroğulları kabilesinden bir adamdan rivayet
ettiğine göre o, Hz. Peygamber evinde iken gelip,
–Gireyim mi, diye izin istedi. Resûlullah da hizmetçisine:
–Çık, bu adama izin istemeyi öğret; “es-Selâmü aleyküm, girebilir miyim?”
desin, buyurdu. Bu sözleri duyan adam:
–es-Selâmü aleyküm, dedikten sonra, “Girebilir miyim?” deyince
Peygamber , girmesine izin verdi, o da girdi.
(D5177 Ebû Dâvûd, Edeb, 126, 127, +)

‫ أ� َت ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ عَ ْن ِك ْل َد َة ْب ِن ا ْل َح ْن َب ِل َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-877

‫ «اِ ْرجـِ ْع َف ُق ْل‬:‫َو َس َّل َم َف َدخَ ْل ُت عَ َل ْي ِه َو َل ْم أ� َس ِّل ْم َف َق َال ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال‬،َ‫َا َّلسل َا ُم عَ َل ُيك ْم أ� أ� ْدخُ ُل؟» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
245

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 245 21.5.2015 14:42:06

 877. Kilde b. Hanbel’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir gün Peygamber’in yanına selâm vermeden girdim, Peygamber
bana, “Geri dön, es-selâmü aleyküm, girebilir miyim, de” buyurdu.
(T2710 Tirmizî, İsti’zân, 18; D5176 Ebû Dâvûd, Edeb, 126, 127, +)

‫ َق َال‬:‫ عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه ٖفي َح ٖدي ِث ِه ا ْل َمشْ ُهو ِر ِفي ْال ِإ� ْس َرا ِء َق َال‬-878
ُّ ‫الس َما ِء‬
‫الد ْن َيا‬ ُ ‫َر ُس‬
َّ ‫ « ُث َّم َص ِع َد ٖبي جِ ْب ٖر ُيل �ِإ َلى‬،‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُم َح َّم ٌد‬:‫ َو َم ْن َم َع َك؟ َق َال‬:‫ ٖق َيل‬،‫ جِ ْب ٖر ُيل‬:‫ َم ْن ٰه َذا؟ َق َال‬:‫َف ْاس َت ْف َت َح» َف ٖق َيل‬
:‫ ٖق َيل‬،‫ جِ ْب ٖر ُيل‬:‫ َم ْن ٰه َذا؟ َق َال‬:‫ ٖق َيل‬،‫الس َما ِء الثَّا ِن َي ِة َف ْاس َت ْف َت َح‬ َّ ‫ُث َّم َص ِع َد �ِإ َلى‬
‫اب ُك ِّل‬ ِ ‫ ُم َح َّم ٌّد» َوالثَّا ِل َث ِة َوال َّرا ِب َع ِة َو َسا ِئ ِر ِه َّن َو ُي َق ُال ٖفي َب‬:‫َو َم ْن َم َع َك؟ َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ جِ ْب ٖر ُيل‬:‫ول‬ ُ ‫ َم ْن ٰه َذا؟ َف َي ُق‬:ٍ‫َس َماء‬
878. Enes’in (ra) İsra hadisesini anlattığı meşhur hadisinde
aktardığına göre Resûlullah şöyle dedi:
Cebrail beni birinci kat göğe çıkarıp oraya girmek için izin istediğinde “Kim
o?” denildi. “Cebrail” diye cevap verdi. “Yanındaki kim?” denildiğinde de
“Muhammed” cevabını verdi. Beni ikinci kat göğe çıkarıp oraya da girmek için
izin istediğinde “Kim o?” denildi. “Cebrail” diye cevap verdi. “Yanındaki kim?”
denildiğinde de “Muhammed” cevabını verdi. Üçüncü, dördüncü ve diğer gök
katlarında da her sema kapısında “Kim o?” denildi; o da“Cebrail” diye cevap verdi.
(M411 Müslim, Îmân, 259; B3207 Buhârî, Bed’ül-halk, 6; B3887 Menâkıbü’l-ensâr, 42)

‫ خَ َر ْج ُت َل ْي َل ًة ِم َن ال َّل َيا ٖلي َف ِإ� َذا‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َذ ٍّر َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-879
‫ َف َج َع ْل ُت أ� ْم ٖشي ٖفي ِظ ِّل‬،‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْم ٖشي َو ْح َد ُه‬ ُ ‫َر ُس‬
‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ « َم ْن ٰه َذا؟» َف ُق ْل ُت أ� ُبو َذ ٍّر‬:‫ َفا ْل َت َف َت َف َر�آ ٖني َف َق َال‬،‫ا ْل َق َم ِر‬
246

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 246 21.5.2015 14:42:06

 879. Ebû Zer (ra) anlatıyor:
Bir gece evden çıktım, ve Resûlullah’ı gördüm, yalnız başına yürüyordu.
Ben de ay ışığında yürümeye başladım. Başını çevirip beni görünce:
–Sen kimsin? buyurdu. Ben de:
–Ebû Zer, dedim.49
(B6443 Buhârî, Rikâk, 13; M2305 Müslim, Zekât, 33)

‫ أ� َت ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َوعَ ْن أ� ِّم هَ ا ِن ٍئ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-880
‫ أ�نَا‬:‫» َف ُق ْل ُت‬،‫ « َم ْن ٰه ِذ ِه‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوهُ َو َي ْغ َت ِس ُل َو َف ِاط َم ُة ت َْس ُت ُر ُه َف َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫أ� ُّم هَ ا ِن ٍئ‬
880. Ümmü Hânî’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber’in yanına gelmiştim, Fâtıma onu bir perde ile örtüyor, O da
yıkanıyordu. (Geldiğimi hissedince):
–Kim o, dedi, ben de:
–Ümmü Hânî’yim, diye karşılık vedim.50
(B280 Buhârî, Gusül, 21)

‫ أ� َت ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َد َق ْق ُت‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-881
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ « أ�نَا أ�نَا؟» َك أ� َّن ُه َك ِرهَ َها‬:‫ َف َق َال‬،‫ أ�نَا‬،‫ « َم ْن ٰه َذا؟» َف ُق ْل ُت‬:‫اب َف َق َال‬ َ ‫ا ْل َب‬
881. Câbir(ra) anlatıyor:
(Bir gün) Peygamber’e gelip kapısını çaldım. Peygamberimiz:
–Kim o, deyince,
–Benim, dedim. Peygamber Efendimiz de:
–Benim, benim!, diyerek bu cevabımı beğenmediğini ifade etti.
(B6250 Buhârî, İsti’zân, 17; M5636, M5637 Müslim, Âdâb, 39)

49
Nevevî bu hadisi Ebû Zer’in Peygamberimizi izinsiz takip etmesi sebebiyle almış olmalıdır.
50
Ümmü Hânî, Hz. Peygamber’in amcası Ebû Talib’in kızı olması hasebiyle eve rahatça girmekteydi.

247

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 247 21.5.2015 14:42:06

 Aksırma ve
Esneme Âdâbı
‫ «�ِإ َّن‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰله عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬-882
‫ َف ِإ� َذا عَ َط َس أ� َح ُد ُك ْم َو َح ِم َد ال ّٰل َه َت َعا َلى‬،‫اس َو َي ْك َر ُه ال َّتثَا ُؤ َب‬ َ ‫ال ّٰل َه ُي ِح ُّب ا ْل ُع َط‬
ُ ‫َك َان ح ًّقا عَ َلى ُك ِّل ُم ْس ِل ٍم َس ِم َع ُه أ� ْن َي ُق‬
‫ول َل ُه َي ْر َح ُم َك ال ّٰل ُه َو أ� َّما ال َّتثَا ُؤ ُب‬
‫ َف ِإ� َّن‬، َ‫ َفـ ِإ� َذا َتثَا َء َب أ� َح ُد ُك ْم َف ْل َي ُر َّد ُه َما ْاس َت َطاع‬، ِ‫َف ِإ�ن ََّما هُ َو ِم َن الشَّ ْي َطان‬
. ُّ‫أ� َح َد ُك ْم �ِإ َذا َتثَا َء َب َض ِح َك ِم ْن ُه الشَّ ْي َط ُان» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
882. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Allah aksırmayı sever, esnemeyi sevmez. Biriniz aksırıp elhamdülillâh (Yüce
Allah’a hamdolsun), derse bunu duyan her Müslümanın onu yerhamükâllâh
(Allah rahmetiyle sana afiyet versin), diye karşılaması gerekir.
Esnemeye gelince, bu hâl şeytandandır. Öyleyse birinize esneme
geldiği zaman, onu önlemeye çalışsın. Zira sizden biri esnediği zaman
şeytan ona güler.51
(B6226 Buhârî, Edeb, 128)

Din dilinde iyi ve güzel şeyler için nasıl melek sembolizmi kullanılıyorsa, kötü ve çirkin şeyler için de şeytan
51

sembolizmi kullanılmaktadır. Topluluk içerisinde esneyerek ağzın açılması hoş bir manzara olmadığı hatta
tembellik ve rehavet göstergesi olduğu için Peygamberimiz bunun ya engellenmesini ya da 888. hadiste
geçtiği üzere eliyle kapatılmasını tavsiye etmekte ve bunu sembolik bir dille anlatmaktadır.

248

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 248 21.5.2015 14:42:06

 ‫ «�ِإ َذا عَ َط َس‬:‫ َوعَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-883
‫ َي ْر َح ُم َك‬:ُ‫ َو ْل َي ُق ْل َل ُه أ�خُ و ُه أ� ْو َص ِاح ُبه‬،‫ َا ْل َح ْم ُد ِل َّل ِه‬:‫أ� َح ُد ُك ْم َف ْل َي ُق ْل‬
‫ َي ْه ِد ُيك ُم ال ّٰل ُه َو ُي ْص ِل ُح‬:‫ َي ْر َح ُم َك ال ّٰل ُه َف ْل َي ُق ْل‬:ُ‫ َف ِإ� َذا َق َال َله‬،ُ‫ال ّٰله‬
. ُّ‫َبا َل ُك ْم» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
883. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Biriniz aksırdığı vakit elhamdülillâh (Allah’a hamdolsun), dediğinde, kardeşleri
yahut arkadaşları da yerhamükâllâh (Allah rahmetiyle sana afiyet versin), diye
karşılık versinler. Aksıran da onlara yehdîkümullâh ve yuslih bâleküm (Allah
sizin afiyetinizi artırsın ve hâlinizi güzelleştirsin), desin.
(B6224 Buhârî, Edeb, 126)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫وسى َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-884
ُ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ َف ِإ� ْن َل ْم َي ْح ِم َد‬،‫ول «�ِإ َذا عَ َط َس أ� َح ُد ُك ْم َف َح ِم َد ال ّٰل َه َفشَ ِّم ُتو ُه‬
.‫ال ّٰل َه َفل َا تُشَ ِّم ُتو ُه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
884. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın :
Biriniz aksırıp da elhamdülillâh dediğinde yerhamükâllâh diyerek ona sağlık
dileyin. Hamd etmezse siz de bir şey demeyin, buyurduğunu işittim.
(M7488 Müslim, Zühd, 54)

249

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 249 21.5.2015 14:42:06

 ‫ عَ َط َس َر ُجل َانِ ِع ْن َد ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-885
:ُ‫ َف َق َال ا َّل ٖذي َل ْم ُيشَ ِّم ْته‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َفشَ َّم َت أ� َح َدهُ َما َو َل ْم ُيشَ ِّم ِت ْال آ�خَ َر‬
،َ‫ « ٰه َذا َح ِم َد ال ّٰله‬:‫عَ َط َس ُفل َا ٌن َفشَ َّم َّت ُه َوعَ َط ْس ُت َف َل ْم تُشَ ِّم ْت ٖني؟ َف َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»َ‫َو�ِإن ََك َل ْم ت َْح َم ِد ال ّٰله‬
885. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber’in yanında iki kişi aksırdı. Resûlullah onlardan birine
yerhamükâllâh dedi, diğerine bir şey demedi. Bu ikinci kişi, “Filana
yerhamükâllâh dediniz, bana ise bir şey demediniz.” deyince Peygamber ,
“O Allah’a hamd etti, sen ise Allah’a hamd etmedin.” buyurdular.
(M7486 Müslim, Zühd, 53; B6225 Buhârî, Edeb, 127)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-886

‫ول ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.ُ‫ ب َِها َص ْو َته‬-‫ أ� ْو َغ َّض‬- ‫َو َس َّل َم �ِإ َذا عَ َط َس َو َض َع َي َد ُه أ� ْو َث ْو َب ُه عَ َلى ٖفي ِه َوخَ َف َض‬
ٌ ‫ َوال ِّت ْرمِذِيُّ َوقال َح ٖد‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.‫َش َّك ال َّر ٖاوي‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
886. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Allah Resûü aksırdığında elini veya mendilini ağzına tutar, sesini kısmaya
ve ağzını yummaya çalışırdı.
Ravi, “kısmaya” ve “yummaya” ifadelerinde tereddüt etmiştir.
(D5029 Ebû Dâvûd, Edeb, 90; T2745 Tirmizî, Edeb, 6)

250

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 250 21.5.2015 14:42:06

 ‫ون‬ َ :‫وسى َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬
َ ‫«ك َان ا ْل َي ُهو ُد َي َت َع َاط ُس‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-887
‫ول َل ُه ْم َي ْر َح ُم ُك ُم‬ُ ‫ون أ� ْن َي ُق‬
َ ‫ِع ْن َد َر ُسولِ ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْر ُج‬
‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫ َي ْه ٖد ُيك ُم ال ّٰل ُه َو ُي ْص ِل ُح َبا َل ُك ْم» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬:‫ول‬
ُ ‫ َف َي ُق‬،ُ‫ال ّٰله‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
887. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Yahudiler kendilerine yerhamükümüllâh diyeceğini ümit ederek Allah
Resûlü’nün yanında yalancıktan aksırırlardı. Peygamberimiz de:
Allah size hidayet versin ve hâlinizi güzelleştirsin, derdi.
(T2739 Tirmizî, Edeb, 3; D5038 Ebû Dâvûd, Edeb, 93)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-888

‫ول ال ّٰل ِه‬
‫ �ِإ َذا َتثَا َء َب أ� َح ُد ُك ْم َف ْل ُي ْم ِس ْك ِب َي ِد ٖه عَ َلى ٖفي ِه َف ِإ� َّن‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫الشَّ ْي َط َان َي ْدخُ ُل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
888. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Sizden biriniz esnediğinde eliyle ağzını kapatsın. Aksi takdirde şeytan girer.52
(M7491 Müslim, Zühd, 57)

52
Bu hadiste insanın boğazına yahut nefes borusuna zoraki bir şeyler kaçabileceği de hatırlatılmış olabilir.

251

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 251 21.5.2015 14:42:06

 Tokalaşma ve
Kucaklaşma Âdâbı
‫ أ� َكان َِت ا ْل ُم َصا َف َح ُة ٖفي‬:‫ ُق ْل ُت ِل أ�ن ٍَس‬:‫اب َق َتا َد َة َق َال‬ ِ ‫ عَ ْن أ�بِي ا ْل َخ َّط‬-889
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫ َن َع ْم‬:‫اب َر ُسولِ ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم؟ َق َال‬ِ ‫أ� ْص َح‬
889. Ebu’l-Hattâb Katâde’den rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Enes’e “Resûlullah’ın ashâbı arasında el sıkışma (âdeti) var mıydı?” diye
sordum; Enes, “Evet, vardı.” dedi.
(B6263 Buhârî, İsti’zân, 27)

ُ ‫ َل َّما َجا َء أ�هْ ُل ا ْل َي َم ِن َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-890
‫ول‬
‫ َوهُ ْم أ� َّو ُل َم ْن َجا َء‬،‫ « َق ْد َجا َء ُك ْم أ�هْ ُل ا ْل َي َم ِن‬:‫ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫بِا ْل ُم َصا َف َح ِة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬
890. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Yemenliler geldiğinde, Resûlullah :
Size Yemenliler geldi, onlar el sıkışma (âdetini buraya) ilk getirenlerdir,
demiştir.
(D5213 Ebû Dâvûd, Edeb, 141, 142)

252

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 252 21.5.2015 14:42:06

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْل َب َرا ِء َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-891
»‫ « َما ِم ْن ُم ْس ِل َم ْي ِن َي ْل َت ِق َيانِ َف َي َت َصا َف َحانِ �ِإ َّلا ُغ ِف َر َل ُه َما َق ْب َل أ� ْن َي ْف َت ِر َقا‬:‫َو َس َّل َم‬
.َ‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
891. Berâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İki Müslüman birbiriyle karşılaşıp da el sıkışırlarsa, ayrılmadan evvel günahları
bağışlanır, buyurmuştur.
(D5212 Ebû Dâvûd, Edeb, 141, 142)

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َق َال َر ُج ٌل‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-892

‫ َال َّر ُج ُل ِم َّنا‬،‫ول ال ّٰل ِه‬
َ :‫ أ� َف َي ْل َت ِز ُم ُه َو ُي َق ِّب ُلهُ؟ َق َال‬:‫«لا» َق َال‬
»‫«لا‬ َ :‫َي ْل َقى أ�خَ ا ُه أ� ْو َص ٖدي َق ُه أ� َي ْن َح ٖني َلهُ؟ َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ « َن َع ْم َ » َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال‬:‫ َف َي أْ�خُ ُذ ِب َي ِد ٖه َو ُي َصا ِف ُحهُ؟ َق َال‬:‫َق َال‬
892. Enes (ra) anlatıyor:
Bir adam:
–Yâ Resûlallah bizden biri kardeşine veya dostuna rastladığında, önünde
eğilebilir mi? diye sorunca, Peygamberimiz :
–Hayır, buyurdu.
–Peki kucaklayıp öpebilir mi? deyince, yine:
–Hayır, buyurdu.
–Öyle ise elini tutup musafaha edebilir mi? deyince:
–Evet, buyurdu.
(T2728 Tirmizî, İsti’zân, 31)

‫ َق َال َي ُهو ِد ٌّي ِل َص ِاح ِب ٖه‬:‫ َوعَ ْن َص ْف َو َان ْب ِن عَ َّسالٍ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-893
َ ‫اِ ْذهَ ْب ِب َنا �ِإ َلى ٰه َذا ال َّنب ِِّي َف أ� َت َيا َر ُس‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َس أ� َلا ُه‬
253

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 253 21.5.2015 14:42:06

 َ ‫ َف َق َّبل َا َي َد ُه َو ِر ْج َل ُه َو َق‬:‫يث �ِإ َلى َق ْو ِل ِه‬
:‫الا‬ َ ‫ات َف َذك َر ا ْل َح ٖد‬ ٍ ‫عَ ْن ِت ْس ِع �آ َي‬
ٍ ‫ات َب ِّي َن‬
.‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َغ ْي ُر ُه ِب أ� َسا ٖن َيد َص ٖح َيح ٍة‬.‫نَشْ َه ُد أ�ن ََّك َنب ٌِّي‬
893. Safvân b. Assâl (ra) anlatıyor:
Bir Yahudi, arkadaşına:
Gel şu Peygamber’e gidelim, dedi. İkisi birlikte Resûlullah’a geldiler ve
apaçık dokuz âyeti sordular.53
Peygamberimiz cevapladıktan sonra, elini ve ayağını öperek, “Senin
gerçekten peygamber olduğuna şahitlik ederiz.” dediler.
(T2733 Tirmizî, İsti’zân, 33)

‫ َف َد َن ْونَا ِم َن ال َّنب ِِّي‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َما ِق َّص ٌة َق َال ٖف َيها‬-894

.َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َّب ْل َنا َي َد ُه‬
894. İbn Ömer(ra) bir anısını anlatırken şöyle demiştir:
Biz, Peygamber’e yaklaştık ve elini öptük.
(D5223 Ebû Dâvûd, Edeb, 147, 148)

‫ َق ِد َم َز ْي ُد ْب ُن َحا ِر َث َة ا ْل َم ٖدي َن َة‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-895

.‫اب‬ ُ ‫َو َر ُس‬
َ ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َب ْي ٖتي َف أ�تَا ُه َف َق َرعَ ا ْل َب‬
‫َف َقا َم �ِإ َل ْي ِه ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُج ُّر َث ْو َب ُه َفاعْ َت َن َق ُه َوق َّب َلهُ» َر َوا ُه‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ال ِّت ْر ِم ِذ ُّي َو َق َال‬
Yahudiler, Kur’an’da İsrâ, 17/101 ve Neml, 27/12’de geçen dokuz âyet, dokuz mucize veya Hz. Musa’ya Allah’ın
53

bildirdiği on emirden birini saklayıp dokuzunu öğrenmek istemişlerdi. Peygamberimiz bunun üzerine “Al-
lah’a hiç bir şeyi ortak koşmayın, hırsızlık yapmayın, zina etmeyin, haksız yere adam öldürmeyin, bir kimseyi
öldürtmek için nüfuzlu birinin yanına gitmeyin, sihir yapmayın, faiz yemeyin, evli ve namuslu bir kadına iftira
etmeyin, muharebe meydanından kaçmayın.” dedikten sonra, onların gizledikleri şeyi de açıklayarak “Bilhassa
siz Yahudiler, cumartesi gününe saygısızlık etmeyin.” buyurdu.

254

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 254 21.5.2015 14:42:06

 895. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın evimde olduğu sırada Medine’ye gelmiş olan Zeyd b.
Hârise kapıyı çaldı. Peygamber Zeyd’i (fazla sevdiğinden) hemen kalkıp
elbisesini sürüyerek onu kucakladı ve öptü.
(T2732 Tirmizî, İsti’zân, 32)

ُ ‫ َق َال ٖلي َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َذ ٍّر َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-896

‫ول ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫وف َش ْيئ ًا َو َل ْو أ� ْن َت ْل َقى أ�خَ َاك ِب َو ْج ٍه‬ َ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ِ ‫«لا ت َْح ِق َر َّن ِم َن ا ْل َم ْع ُر‬
.‫َط ٖل ٍيق» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
896. Ebû Zer’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Resûlullah , bana “Kardeşini güler yüzle karşılamak dahi olsa yapacağın
hiçbir iyiliği küçümseme.” dedi.
(M6690 Müslim, Birr, 144)

‫ َق َّب َل ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-897
‫ �ِإ َّن‬:‫ ْال أ� ْق َرعُ ْب ُن َحاب ِِس‬،‫ َف َق َال‬،‫َو َس َّل َم ا ْل َح َس َن ْب ِن عَ ِل ٍّي َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬
ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬.‫ٖلي عَ شَ َر ًَة ِم َن ا ْل َو َل ِد َما َق َّب ْل ُت ِم ْن ُه ْم أ� َح ًدا‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ « َم ْن َلا َي ْر َح ْم َلا ُي ْر َح ْم‬.‫َو َس َّل َم‬
897. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Peygamber , Ali’nin oğlu Hasan’ı (ra) öptü. Bunun üzerine Akrâ’ b. Hâbis’in:
–Benim on çocuğum var, bunlardan birini bile öpmedim, demesi üzerine
Resûlullah :
–Merhamet etmeyene, merhamet edilmez, buyurdu.
(B5997 Buhârî, Edeb, 18; M6028 Müslim, Fedâil, 65)

255

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 255 21.5.2015 14:42:06

 HASTA ZİYARETİ

256

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 256 21.5.2015 14:42:06

 Hasta Ziyareti ve
Cenazeyi Kaldırma

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ أ� َم َرنَا َر ُس‬:‫ عَ ِن ا ْل َب َرا ِء ْب ِن عَ ا ِز ٍب َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-898

‫ َو�ِإ ْب َرا ِر‬،‫يت ا ْل َع ِاط ِس‬ ِ ‫ َوتَشْ ٖم‬،‫ َوا ِّت َب ِاع ا ْل َج َنا َز ِة‬،‫يض‬ ِ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِب ِع َيا َد ٍِة ا ْل َم ٖر‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫السل َا ِم‬
َّ ‫ َو�ِإ ْفشَ ا ِء‬،‫الد ٖاعي‬ َّ ‫ َو�ِإ َجا َب ِة‬،‫ا ْل ُم ْق ِس ِم َون َْص ِر ا ْل َم ْظ ُلو ِم‬
898. Berâ b. Âzib’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah bize hastayı ziyaret etmeyi, cenazeye katılmayı, aksırana dua
etmeyi, yemini bozmamayı, zulüm görene yardım etmeyi, davete icabet
etmeyi, selâmı yaymayı emretti.
(M5388 Müslim, Libâs, 3; B5635 Buhârî, Eşribe, 28)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-899

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،‫يض‬ ِ ‫ َو ِع َيا َد ُة ا ْل َم ٖر‬،‫السل َا ِم‬َّ ‫ َر ُّد‬:‫«ح ُّق ا ْل ُم ْس ِل ِم عَ َلى ا ْل ُم ْس ِل ِم خَ ْم ٌس‬ َ :‫َق َال‬
.‫يت ا ْل َع ِاط ِس» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ ِ ‫ َوتَشْ ٖم‬،‫الدعْ َو ِة‬ َّ ‫ َو�ِإ َجا َب ُة‬،‫َوا ِّت َباعُ ا ْل َج َنا ِئ ِز‬
899. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Bir Müslümanın bir diğer Müslümana karşı beş vazifesi vardır: Selâmı almak,
hastayı ziyaret etmek, cenaze merasimine iştirak etmek, davete icabet etmek
ve aksırana dua etmek.
(B1240 Buhârî, Cenâiz, 2; M5650 Müslim, Selâm, 4)

257

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 257 21.5.2015 14:42:06

 ُ ‫ َوعَ ْن ُه َق َال َق َال َر ُس‬-900
‫ �ِإ َّن ال ّٰل َه عَ َّز َو َج َّل‬:‫ول ال ّٰل ُه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َيا َر ِّب َك ْي َف‬:‫ َق َال‬،‫ « َيا ا ْب َن �آ َد َم َم ِر ْض ُت َف َل ْم َت ُع ْد ٖني‬:‫ول َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬ ُ ‫َي ُق‬
‫ أ� َما عَ ِل ْم َت أ� َّن عَ ْب ٖدي ُفل َانًا َم ِر َض َف َل ْم‬:‫أ�عُ ود َُك َو أ�ن َْت َر ُّب ا ْل َعا َل ٖم َين؟ َق َال‬
‫ أ� َما عَ ِل ْم َت أ�ن ََّك َل ْو عُ ْد َت ُه َل َو َج ْد َت ٖني ِع ْن َد ُه؟ َيا ا ْب َن �آ َد َم اِ ْس َت ْط َع ْم ُت َك‬،‫َت ُع ْد ُه‬
‫ أ� َما‬:‫ َق َال‬،‫ َيا َر ِّب َك ْي َف أ� ْط ِع ُم َك َو أ�ن َْت َر ُّب ا ْل َعا َل ٖم َين‬:‫ َق َال‬،‫َف َل ْم ت ُْط ِع ْم ٖني‬
‫عَ ِل ْم َت أ� َّن ُه ْاس َت ْط َع َم َك عَ ْب ٖدي ُفل َا ٌن َف َل ْم ت ُْط ِع ْم ُه أ� َما عَ ِل ْم َت أ�ن ََّك َل ْو أ� ْط َع ْم َت ُه‬
‫ َيا َر ِّب‬:‫ َق َال‬،‫َل َو َج ْد َت ٰذ ِل َك ِع ْن ٖدي؟ َيا ا ْب َن �آ َد َم اِ ْس َت ْس َق ْي ُت َك َف َل ْم ت َْس ِق ٖني‬
‫ اِ ْس َت ْس َق َاك عَ ْب ٖدي ُفل َا ٌن َف َل ْم‬:‫يك َو أ�ن َْت َر ُّب ا ْل َعا َل ٖم َين؟ َق َال‬
َ ‫َك ْي َف أ� ْس ٖق‬
.‫ أ� َما عَ ِل ْم َت أ�ن ََّك َل ْو َس َق ْي َت ُه َل َو َج ْد َت ٰذ ِل َك ِع ْن ٖدي؟» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ت َْس ِق ِه‬
900. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Allah Resûlü şöyle demiştir:
Allah Teâlâ kıyamet gününde:
–Ey Âdemoğlu, hastalandım da beni ziyaret etmedin, buyuracak. O:
–Yâ Rabbi, ben seni nasıl ziyaret edebilirim ki! Sen âlemlerin Rabbisin,
diyecek. Allah Teâlâ:
–Hatırlamıyor musun, falanca kulum hastalandı da sen onu ziyaret etmedin.
Bilesin ki onu ziyaret etseydin, beni onun yanında bulurdun, diyecek. Sonra:
–Ey Âdemoğlu senden yiyecek istedim de sen beni doyurmadın, buyuracak.
Âdemoğlu:
–Yâ Rabbi, seni nasıl doyurabilirim ki! Sen âlemlerin Rabbisin, diyecek.
Allah Teâlâ:
–Hatırlamıyor musun filanca kulum senden yiyecek istedi de sen vermedin.
Eğer ona yiyecek verseydin bu yaptığının karşılığını benim yanımda
bulurdun, diyecek. Sonra da:
–Ey Âdemoğlu, senden su istedim de vermedin, diyecek. O:
–Yâ Rabbi, sana nasıl su vereyim? Sen âlemlerin Rabbisin, dediğinde
Allah Teâlâ:

258

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 258 21.5.2015 14:42:06

 –Hatırlamıyor musun falan kulum senden su istedi de, sen vermedin;
bilesin ki eğer ona su verseydin bu yaptığının karşılığını yanımda bulurdun,
cevabını verecek.54
(M6556 Müslim, Birr, 43)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫وسى َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-901
‫ َو ُف ُّكوا ا ْل َعا ٖني» َر َوا ُه‬،‫ َو أ� ْط ِع ُموا ا ْل َجا ِئ َع‬،‫يض‬
َ ‫ «عُ ودُوا ا ْل َم ٖر‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ا ْل ُبخَ ا ِري‬
901. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Hastayı ziyaret edin, açı doyurun, esiri kurtarın, buyurdu.
(B3046 Buhârî, Cihâd, 171)

:‫ َوعَ ْن َث ْو َب َان َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-902

»‫«�ِإ َّن ا ْل ُم ْس ِل َم �ِإ َذا عَ ا َد أ�خَ ا ُه ا ْل ُم ْس ِل َم َل ْم َي َز ْل ٖفي خُ ْر َف ِة ا ْل َج َّن ِة َح ّٰتى َي ْرجِ َع‬
َ :‫ول ال ّٰل ِه َو َما خُ ْر َف ُة ا ْل َج َّن ِة؟ َق َال‬
.‫«جنَاهَ ا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ٖق َيل‬
902. Sevbân’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
–Bir Müslüman, (hasta bir) Müslüman kardeşini ziyaret ettiğinde,
ziyaretini tamamlayıp geri dönünceye kadar ,(sanki) cennet hurfesi
topluyormuş gibi olur.
–Yâ Resûlallah, “cennet hurfesi” nedir, denilince;
–Zamanı geldiğinde ağaçtan toplanan meyvedir, cevabını vermiştir.
(M6553, M6554 Müslim, Birr, 41, 42)

54
Kudsî hadis formundaki bu hadiste temsili bir dil kullanılmıştır. Yüce Allah hastaları ziyaret etmeyi, açları do-
yurmayı, susuzlara su vermeyi âdeta doğrudan kendisine yapılmış bir hizmet gibi anlatmakla, bu yardımların
ne denli önemli olduğunu vurgulamaktadır. Aklı başında her Müslüman bilir ki, Yaratıcı’nın, bunların hiçbirine
ihtiyacı yoktur.

259

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 259 21.5.2015 14:42:06

 ‫ول ال ّٰله َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ِل ٍّى َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-903
‫ون أ� ْل َف‬ َ ‫ َما ِم ْن ُم ْس ِل ٍم َي ُعو ُد ُم ْس ِل ًما ُغ ْد َو ًة �ِإ َّلا َص َّلى عَ َل ْي ِه َس ْب ُع‬:‫ول‬ ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ون أ� ْل َف َم َل ٍك َح ّٰتى‬ َ ‫ َو�ِإ ْن عَ ا َد ُه عَ ِش َّي ًة (�ِإ َّلا) َص َّلى عَ َل ْي ِه َس ْب ُع‬،‫َم َل ٍك َح ّٰتى ُي ْم ِس َي‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫يف ِفي ا ْل َج َّن ِة» َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َو َك َان َل ُه خَ ٖر‬،‫ُي ْصب َِح‬
903. Hz. Ali’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Sabahleyin hasta kardeşini ziyaret eden bir Müslümana, akşama kadar yetmiş
bin melek rahmet okur. Eğer akşamleyin ziyaret ederse sabaha kadar da
yetmiş bin melek onun için rahmet okur. Aynı zamanda o kimse için cennette
toplanmış meyveler vardır.
(T969 Tirmizî, Cenâiz, 2)

‫ َك َان ُغل َا ٌم َي ُهو ِد ٌّي َي ْخ ُد ُم ال َّنب َِّي‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-904
،‫ َف َم ِر َض َف أ�تَا ُه ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُعو ُد ُه‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ أ� ِط ْع‬:‫ « أ� ْس ِل ْم» َف َن َظ َر �ِإ َلى أ� ٖبي ِه َوهُ َو ِع ْن َد ُه؟ َف َق َال‬:ُ‫َف َق َع َد ِع ْن َد َر أ� ِس ٖه َف َق َال َله‬
ُ ‫ َوهُ َو َي ُق‬،‫ َفخَ َر َج ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َف أ� ْس َل َم‬،‫أ� َبا ا ْل َق ِاس ِم‬
:‫ول‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.»‫« َا ْل َح ْم ُد ِل َّل ِه ا َّل ٖذي أ� ْن َق َذ ُه ِم َن ال َّنا ِر‬
904. Enes (ra) anlatıyor:
Bir Yahudi genci Peygamber’in hizmetinde bulunuyordu. Günün birinde
hastalandı. Peygamber onu ziyaret edip başı ucunda oturdu. Ona:
–Müslüman ol, dedi. O da (Ne dersin, diye) yanında duran babasına baktı. Babası:
–Ebu’l-Kâsım’a (Peygambere) itaat et, dedi. Genç de Müslüman oldu.
Bunun üzerine Resûlullah :
–(Bu genci) cehennemden kurtaran Allah’a hamd olsun, diyerek çıktı.
(B1356 Buhârî, Cenâiz, 79)

260

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 260 21.5.2015 14:42:06

 Hastalara Dua Etmek
‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان‬،‫ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬،‫ عَ ْن عَ ا ِئشَ َة‬-905
‫ َق َال ال َّنب ُِّي‬،‫ أ� ْو َكان َْت ِب ٖه َق ْر َح ٌة أ� ْو ُج ْر ٌح‬،ُ‫�ِإ َذا ْاش َت َكى ْال ِإ�ن َْس ُان الشَّ ْي َء ِم ْنه‬
‫ َو َو َض َع ُس ْف َي ُان ْب ُن عُ َي ْي َن َة ال َّر ٖاوي‬،‫ ِب أ� ْص ُب ِع ٖه ٰه َك َذا‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،‫ ب ِٖري َق ِة َب ْع ِض َنا‬،‫ ُت ْر َب ُة أ� ْر ِض َنا‬،‫ ب ِْس ِم ال ّّٰل ِه‬:‫َس َّبا َب َت ُه ب ِْال أ� ْر ِض ُث َّم َر َف َع َها َو َق َال‬
.‫ ِب ِإ� ْذنِ َر ِّب َنا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ُيشْ َفى ِب ٖه َس ٖق ُيم َنا‬
905. Hz. Âişe (ra) anlatıyor:
Bir kimse ağrı veya yara bere gibi bir şikâyetle geldiğinde Hz. Peygamber
şöyle yaparak (Râvi Süfyân b. Uyeyne şehâdet parmağını yere koyup
kaldırarak Peygamberimizin parmağını yere dokunup kaldırışını tarif etmiştir.)
parmağını yere dokundurup kaldırarak; “Bismillâh, yurdumuzun toprağı, bazımızın
okuyup üflemesi ve Rabbimizin izniyle hastalarımız şifa bulur.” buyururdu.
(M5719 Müslim, Selâm, 54; B5745, B5746 Buhârî, Tıb, 38)

‫ َوعَ ْن َها أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان ُي َع ِّو ُذ َب ْع َض أ�هْ ِل ٖه َي ْم َس ُح‬-906
‫ أ�ن َْت‬،‫ َا ْش ِف‬،‫ أ� ْذ ِه ِب ا ْل َب أْ� َس‬،‫اس‬ ِ ‫ « َال ّٰل ُه َّم َر َّب ال َّن‬:‫ول‬ ُ ‫ِب َي ِد ِه ا ْل ُي ْم َنى َو َي ُق‬
.‫ ِشفا ًء َلا ُي َغا ِد ُر َس َق ًما» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫الشَّ ا ٖفي َلا ِش َفا َء �ِإ َّلا ِش َفا ُؤ َك‬
261

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 261 21.5.2015 14:42:06

 906. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber aile fertlerinden
birisi hastalandığı zaman sağ eliyle hastayı sıvazlar ve “Allahümme Rabbe’n-
Nâsi ezhibilbe’se, eşfi ente’ş-Şâfî lâ şifâe illâ şifâüke, şifâen lâ yüğâdirü sekamen
(Bütün insanlığın Rabbi olan Allah’ım, bunun sıkıntısını gider ve şifa ver. Sen şifa
verensin, senin verdiğinden başka şifa yoktur. Hiçbir hastalık kalmayacak şekilde
buna şifa ver).” derdi.
(B5743 Buhârî, Tıb, 38; M5710 Müslim, Selâm, 4)

َ ‫ أ� َلا أ� ْر ٖق‬:ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َق َال ِلثَاب ٍِت َر ِح َم ُه ال ّّٰله‬-907
‫يك‬
‫ َال ّٰل ُه َّم َر َّب‬:‫ َق َال‬.‫ َب َلى‬:‫ِب ُر ْق َي ِة َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم؟ َق َال‬
‫ ِشفا ًء َلا‬،‫ َلا َشا ِف َي �ِإ َّلا أ�ن َْت‬،‫ َا ْش ِف أ�ن َْت الشَّ ا ٖفي‬،‫ ُم ْذ ِه َب ا ْل َب أْ� ِس‬،‫اس‬ ِ ‫ال َّن‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫ُي َغا ِد ُر َس َق ًما‬
907. Enes’in (ra) Sâbit’e (ra) şöyle dediği nakledilmiştir:
–Hz. Peygamber’in hastalık için okuduğunu sana okuyayım mı?
–Oku, diye cevap verdi. Bunun üzerine Enes (ra):
“Allahümme Rabbe’n-Nâsi Müzhibe’l-be’si, eşfi ente’ş-Şâfî lâ şâfiye illâ ente,
şifâen lâ yüğâdirü sekamen (Bütün insanlığın Rabbi olan, bütün sıkıntılarını
gideren Allah’ım! Buna şifa ver. Sen şifa verensin, senden başka şifa veren yoktur.
Hiçbir hastalık kalmayacak şekilde buna şifa ver).” dedi.
(B5742 Buhârî, Tıb, 38)

ُ ‫ عَ ا َد ٖني َر ُس‬:‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬

‫ول ال ّّٰل ِه‬ ٍ ‫ َوعَ ْن َس ْع َد ْب ِن أ� ٖبي َو َّق‬-908
،‫ َال ّٰل ُه َّم ْاش ِف َس ْعد ًا‬،‫ «ال ّّٰل ُه َّم ْاش ِف َس ْعد ًا‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
.‫َال ّٰل ُه َّم ْاش ِف َس ْعد ًا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬

262

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 262 21.5.2015 14:42:06

 908. Sa’d b. Ebû Vakkâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Ben hastalandığım zaman Resûlullah beni ziyaret etti ve “Allah’ım, Sa’d’a
şifa ver.” diye üç kere tekrarladı.
(M4215 Müslim, Vesâyâ, 8)

‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َش َكا‬

ِ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه عُ ث َْم َان ْب ِن أ�بِي ا ْل َع‬-909
‫ َف َق َال‬،‫�ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو َجع ًا َيجِ ُد ُه ٖفي َج َس ِد ِه‬
‫«ض ْع َي َد َك عَ َلى ا َّل ٖذي َي أ�ْ َل ُم ِم ْن‬ َ :‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫َل ُه َر ُس‬
ٍ ‫ َو ُق ْل َس ْب َع َم َّر‬-‫ َثل َاث ًا‬- ‫ ب ِْس ِم ال ّّٰل ِه‬:‫َج َس ِد َك َو ُق ْل‬
‫ أ�عُ و ُذ ِب ِع َّز ِة ال ّّٰل ِه َو ُق ْد َر ِت ٖه‬:‫ات‬
.‫ِم ْن َش ِّر َما أ�جِ ُد َو أ� َحا ِذ ُر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
909. Ebû Abdullah Osmân b. Ebu’l-Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, bir
gün vücudunda bir ağrı hissetmiş ve bu sıkıntısını Resûlullah’a söylemişti.
Allah Resûlü : “Ağrıyan yere elini koy ve üç defa ‘Bismillâh’, yedi defa ‘Eûzü
biizzetillâhi ve kudretihî min şerri mâ ecidü ve uhâzirü (Hissettiğim hastalığın
zararından ve tehlikesinden Allah’ın izzet ve kudretine sığınırım.)’ de.” buyurdu.
(M5737 Müslim, Selâm, 67)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-910
ٍ ‫ َف َق َال ِع ْن َد ُه َس ْب َع َم َّر‬،ُ‫ « َم ْن عَ ا َد َم ٖريض ًا َل ْم َي ْح ُض ْر ُه أ� َج ُله‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
:‫ات‬
‫ �ِإ َّلا عَ ا َفا ُه ال ّّٰل ُه ِم ْن ٰذ ِل َك‬:‫أ� ْس أ� ُل ال ّّٰل َه ا ْل َع ٖظ َيم َر َّب ا ْل َع ْر ِش ا ْل َع ٖظ ِيم أ� ْن َيشْ ِف َي َك‬
:‫ َو َق َال ا ْل َح ِاك ُم‬،‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ا ْل َم َر ِض» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
. ُّ‫يث َص ٖح ٌيح عَ َلى َش ْر ِط ا ْل ُبخَ ا ِري‬
ٌ ‫َح ٖد‬
263

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 263 21.5.2015 14:42:07

 910. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Kim ölüm hastası olmayan bir hastayı ziyaret eder ve onun yanında yedi kere,
“Es’elüllâhe’l-azîm Rabbe’l-arşi’l-azîm en yeşfiyeke (Büyük arşın Rabbi olan Yüce
Allah’tan sana şifa vermesini diliyorum).” derse Allah onu o hastalıktan kurtarır.
(D3106 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 8; T2083 Tirmizî, Tıb, 32)

،‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َدخَ ل عَ َلى أ�عَ راب ٍِّي َي ُعو ُد ُه‬-911
َ :‫َو َك َان �ِإ َذا َدخَ َل عَ َلى َم ْن َي ُعو ُد ُه َق َال‬
»ُ‫ َط ُهو ٌر �ِإ ْن َشا َء ال ّّٰله‬،‫«لا َب أ� َس‬
. ُّ‫َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
911. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber hasta bir bedevinin hâlini sormak için yanına girdi.
Hasta ziyaretlerinde her zaman söylediği gibi “Geçmiş olsun (hastalığınız
günahlarınıza) kefârettir, inşallah.” buyurdu.
(B3616 Buhârî, Menâkıb, 25)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن جِ ْب ٖر َيل أ�تَى ال َّنب َِّي َص َّلى‬-912
‫ ب ِْس ِم ال ّّٰل ِه‬:‫ « َن َع ْم» َق َال‬:‫ َيا ُم َح َّم ُد ْاش َت َك ْي َت؟ َق َال‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
‫ َال َّل ُه‬،‫ ِم ْن َش ِّر ُك ِّل َن ْف ٍس أ� ْو عَ ْي ِن َح ِاس ٍد‬،‫يك‬ َ ‫ ِم ْن ُك ِّل َش ْي ٍء ُي ْؤ ٖذ‬،‫يك‬
َ ‫أ� ْر ٖق‬
.‫يك» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬َ ‫ ب ِْس ِم ال ّّٰل ِه أ� ْر ٖق‬،‫يك‬ َ ‫َيشْ ٖف‬
912. Ebû Saîd el-Hudrî (ra) anlatıyor:
Bir defa Cebrail Peygamber’e geldi ve:
–Hastalandın mı, dedi. Peygamber :
–Evet, dedi. Cebrail de:
–Bismillâhi ergîke min külli şey’in yü’zîke min şerri külli nefsin ev aynin hâsidin,
Allâhu yeşfîke, bismillâhi ergîke (Sana eziyet veren her şeyden; her çeşit kem

264

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 264 21.5.2015 14:42:07

 gözden yahut kıskanç bakıştan korunması için seni Allah’a ısmarlıyorum. Allah
sana şifa versin. Allah’ın adıyla seni Allah’a ısmarlıyorum), dedi.
(M5700 Müslim, Selâm, 40)

‫ أ�ن َُّه َما َش ِه َدا‬،‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َو أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-913
‫ َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه‬:‫ « َم ْن َق َال‬:‫عَ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َّن ُه َق َال‬
‫ َلا �ِإلٰ َه‬:‫ َو�ِإ َذا َق َال‬.‫ َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا أ�نَا َو أ�نَا أ� ْكب ُر‬:‫ َف َق َال‬،ُ‫ َص َّد َق ُه َر ُّبه‬،‫َوال ّّٰل ُه أ� ْك َب ُر‬
‫يك‬ َ ‫ َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا أ�نَا َو ْح ٖدي َلا َش ٖر‬:‫ول‬ ُ ‫ َي ُق‬:‫ َق َال‬،ُ‫يك َله‬ َ ‫�ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َو ْحد ُه َلا َش ٖر‬
‫ َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا أ�نَا ِل َي‬:‫ َق َال‬،‫ َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َل ُه ا ْل ُم ْل ُك َو َل ُه ا ْل َح ْم ُد‬:‫ َو�ِإ َذا َق َال‬.‫ٖلي‬
،‫ َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َو َلا َح ْو َل َو َلا َق َّو َة �ِإ َّلا بِال ّّٰل ِه‬:‫ َو�ِإ َذا َق َال‬.‫ا ْل ُم ْل ُك َو ِل َي ا ْل َح ْم ُد‬
‫ « َم ْن َقا َل َها ٖفي‬:‫ول‬ ُ ‫َق َال َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا أ�نَا َو َلا َح ْو َل َو َلا ُق َّو َة �ِإ َّلا ٖبي» َو َك َان َي ُق‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ات َل ْم ت َْط َع ْم ُه ال َّنا ُر» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬ َ ‫َم َر ِض ٖه ُث َّم َم‬
913. Ebû Saîd el-Hudrî ve Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre onlar,
Resûlullah’ın şöyle buyurduğuna şahit olmuşlardır:
Bir kimse “Allah’tan başka ilâh yoktur ve Allah en büyüktür.” derse Allah Teâlâ
onu tasdik eder ve “Benden başka ilâh yoktur, en büyük benim.” der. “Allah’tan
başka ilâh yoktur. O tektir, ortağı yoktur.” dediğinde, Allah Teâlâ, “Benden
başka ilâh yoktur. Ben tekim, ortağım yoktur.” buyurur. “Allah’tan başka ilâh
yoktur. Mülk O’nundur, hamd O’nadır.” dediğinde, Allah Teâlâ, “Benden başka
ilâh yoktur. Mülk benimdir. Hamd da banadır.” buyurur. “Allah’tan başka ilâh
yoktur. Kuvvet ve kudret ancak Allah’tandır.” dediğinde Allah, “Benden başka
ilâh yoktur. Ancak ben varım. Kuvvet, kudret ancak benim inayetimledir.” der.
Sonra Resûlullah sözüne devamla, “Bir kimse hastalandığında bu sözleri
söyler de bu hastalığından dolayı ölürse cehennem ateşi onu yakmaz.” buyurdu.
(T3430 Tirmizî, Deavât, 37)

265

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 265 21.5.2015 14:42:07

 Hasta Yakınlarına
Hastanın Durumunu
Sormak
‫ أ� َّن عَ ِل َّي ْب َن أ� ٖبي َطا ِل ٍب َر ِض َي‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ٍ ‫ عَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-914
‫ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه خَ َر َج ِم ْن ِع ْن ِد َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َو َج ِع ِه ا َّل ٖذي‬
ُ ‫ـف أ� ْص َب َح َر ُس‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ َك ْي‬،‫ َيا أ� َبا ا ْل َح َس ِن‬:‫اس‬ ُ ‫ َف َق َال ال َّن‬،‫ُت ُو ِّف َي ٖفي ِه‬
ْ ‫ أ� ْص َب َح ب‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫ِحم ِد ال ّّٰل ِه َبا ِرئ ًا‬
914. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın vefatıyla sonuçlanan hastalığı sırasında Alî b. Ebû Tâlib (ra)
onun yanından çıkmıştı. Halk:
–Ey Ebu’l-Hasan, Resûlullah geceyi nasıl geçirdi, diye sordu. Ali (ra):
–Hamd olsun iyi geçirdi, cevabını verdi.
(B4447 Buhârî, Megâzî, 84)

266

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 266 21.5.2015 14:42:07

 Hayatından Ümidini
Kesen Kimsenin Duası
‫ َس ِم ْع ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ عَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-915
‫ َو أ� ْل ِح ْق ٖني بِال َّر ٖف ِيق‬،‫ « َال ّٰل ُه َّم ْاغ ِف ْر ٖلي َوا ْر َح ْم ٖني‬:‫ول‬ ُ ‫َو َس َّل َم َوهُ َو ُم ْس َت ِن ٌد �ِإ َل َّي َي ُق‬
.‫ْال أ�عْ َلى» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
915. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber’in bana yaslanarak:
“Allâhümmeğfir lî verhamnî ve elhıknî bi’r-Refîki’l-A’lâ (Allah’ım, bana mağfiret
et. Bana rahmet et ve beni en Yüce Dost’a ulaştır).” dediğini işittim.
(B5674 Buhârî, Merdâ, 19; M5707 Müslim, Selâm, 46)

َ ‫ َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-916

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوهُ َو‬
‫ ُث َّم َي ْم َس ُح‬،‫ َوهُ َو ُي ْد ِخ ُل َي َد ُه ِفي ا ْل َق َد ِح‬،‫ ِع ْن َد ُه َق َد ٌح ٖفي ِه َما ٌء‬،‫بِا ْل َم ْو ِت‬
ِ ‫ات ا ْل َم ْو ِت َو َس َك َر‬
‫ات‬ ُ ‫ ُث َّم َي ُق‬،ِ‫َو ْج َه ُه بِا ْل َماء‬
ِ ‫ « َال ّٰل ُه َّم أ� ِع ٖ ّني عَ َلى َغ َم َر‬:‫ول‬
. ُّ‫ا ْل َم ْو ِت» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذي‬

267

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 267 21.5.2015 14:42:07

 916. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ı vefat ederken gördüm. Yanında bir tas su bulunuyordu. Elini
tasa daldırıp yüzüne sürüyor ve “Allâhümme einnî alâ ğamerâti’l-mevti ve
sekerâti’l-mevti (Allah’ım ölüm esnasındaki sıkıntılara karşı bana yardım et).”
diyordu.
(T978 Tirmizî, Cenâiz, 8)

‫ عَ ْن ِع ْم َر َان ْب ِن ا ْل ُح َص ْي ِن َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ا ْم َر أ� ًة ِم ْن ُج َه ْي َن َة أ�ت َِت‬-917

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َف َقا َل ْت‬،‫ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو ِه َي ُح ْب َلى ِم َن ال ِّزنَا‬
،‫ول ال ّّٰل ِه‬
ُ ‫ َف َدعَ ا َر ُس‬،‫أ� َص ْب ُت َح ًّدا َف أ� ِق ْم ُه ع َل َّي‬
،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو ِل َّي َها‬
‫ َف ِإ� َذا َو َض َع ْت َف أ�ْ ِت ٖني ب َِها» َف َف َع َل َف أ� َم َر ب َِها ال َّنب ُِّي َص َّلى‬،‫ « أ� ْح ِس ْن �ِإ َل ْي َها‬:‫َف َق َال‬
‫ ُث َّم َص َّلى‬،‫ ُث َّم أ� َم َر ب َِها َف ُرجِ َم ْت‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َفشُ َّد ْت عَ َل ْي َها ِث َيا ُب َها‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫عَ َل ْي َها‬
917. İmrân b. Husayn (ra) anlatıyor:
Cüheyne kabilesinden bir kadın zina sonucu gebe kalmış ve bu vaziyette
Peygamber’e gelmişti:
–Yâ Resûlallah, had cezasını gerektiren bir suç işledim, cezamı ver, demişti.
Bunun üzerine Resûlullah o kadının velisini çağırmış ve:
–Buna iyi bakın, çocuğunu doğurunca da bana getirin, demişti. Velisi de
denildiği gibi yapmıştı. Peygamber , kadın hakkında gereken emri verdi,
kadının kıyafeti giydirildi. Sonra Peygamber cezanın infazını emretti ve
kadın taşlandı, ardından da Peygamber kadının cenaze namazını kıldı.55
(M4433 Müslim, Hudûd, 24)

Bu rivayet hakkında açıklama için bkz: 13. dipnot (654. hadisin dipnotu).
55

268

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 268 21.5.2015 14:42:07

 Hastanın Hâlinden
Şikâyet Etmesi
‫ َدخَ ْل ُت عَ َلى ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ عَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-918
،‫ �ِإن ََّك َلتُوعَ ُك َوعْ ك ًا َش ٖديد ًا‬:‫ َف ُق ْل ُت‬،ُ‫ َف َم َس ْس ُته‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َوهُ َو ُيوعَ ُك‬
.‫ « أ� َج ْل �ِإ ٖنّي أ�وعَ ُك َك َما ُيوعَ ُك َر ُجل َانِ ِم ْن ُك ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َف َق َال‬
918. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir gün Peygamber’in yanına girdim; ateşten titriyordu. Vücuduna elimi
dokundurdum ve:
–Şiddetli ateşiniz var, dedim.
–Evet, sizden iki kişinin ateşi kadar ateşim var, buyurdu.
(B5660, B5667 Buhârî, Merdâ, 13, 16; M6559 Müslim, Birr, 45)

ُ ‫ َجا َء ٖني َر ُس‬:‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬

‫ول ال ّّٰل ِه‬ ٍ ‫ َوعَ ْن َس ْع َد ْب ِن أ� ٖبي َو َّق‬-919
‫ َب َلغَ ٖبي َما‬:‫ َف ُق ْل ُت‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُعو ُد ٖني ِم ْن َو َج ٍع اِ ْش َت َّد ٖبي‬
َ ‫ َو َذ َك َر ا ْل َح ٖد‬.‫ َو َلا َي ِر ُث ٖني �ِإ َّلا ا ْب َن ٖتي‬، ٍ‫ َو أ�نَا ُذو َمال‬،‫َت َرى‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫يث‬

269

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 269 21.5.2015 14:42:07

 919. Sa’d b. Ebû Vakkâs (ra) şöyle demiştir:
Şiddetli bir hastalığa tutulduğumda Resûlullah hâlimi sormaya geldi,
“İşte başıma gördüğünüz hâl geldi; malım-mülküm var, kızımdan başka da
vârisim yok...” dedim.
(B5668 Buhârî, Merdâ, 16; M4209 Müslim, Vesâyâ, 5)

.‫ َوا َر أ�ْ َسا ْه‬:‫ َقا َل ْت عَ ا ِئشَ ُة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬:‫ َوعَ ِن ا ْل َق ِاس ِم ْب ِن ُم َح َّم ٍد َق َال‬-920
‫ َر َوا ُه‬.‫يث‬ َ ‫ َو َذ َك َر ا ْل َح ٖد‬.»‫ « َب ْل أ�نَا َوا َر أ�ْ َسا ْه‬:‫َف َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ا ْل ُبخَ ا ِري‬
920. Kâsım b. Muhammed anlatıyor:
Âişe (ra) bir kere şiddetli baş ağrısına tutulmuş ve:
–Vay başım, demişti. Peygamber de:
–Asıl ben “vay başım” demeliyim, buyurmuştu.
(B5666 Buhârî, Merdâ, 16)

270

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 270 21.5.2015 14:42:07

 Ölmek Üzere Olan
Kimseye Kelime-i Tevhidi
Hatırlatmak (Telkîn)
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن ُم َعا ٍذ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-921
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ « َم ْن َك َان �آ ِخ ُر َكل َا ِم ٖه َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َدخَ َل ا ْلج َّن َة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد‬:‫َو َس َّل َم‬
.‫ َص ٖح ُيح ْال ِإ� ْس َنا ِد‬:‫َوا ْل َح ِاك ُم َو َق َال‬
921. Muâz’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Son sözü “Lâ ilâhe illâllah (Allah’tan başka ilâh yoktur)” olan kimse cennete
girer, buyurmuştur.
(D3116 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 15, 16; NM1299 Hâkim, el-Müstedrek, II, 503 (1/351))

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-922

‫ول ال ّٰل ِه‬
.‫ « َل ِّق ُنوا َم ْوت َُاك ْم َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰلهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
922. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Ölmek üzere olan hastalarınıza “Lâ ilâhe illâllah” sözünü telkin edin.
(M2123 Müslim, Cenâiz, 1)

271

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 271 21.5.2015 14:42:07

 Ölünün Gözünü
Kapadıktan Sonra
Söylenecek Söz
ُ ‫ َدخَ َل َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ِّم َس َل َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-923
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
َ ‫ «�ِإ َّن ال ُّر‬:‫ ُث َّم َق َال‬،ُ‫ َف أ� ْغ َم َضه‬،‫َو َس َّل َم عَ َلى أ� ٖبي َس َل َم َة َو َق ْد َش َّق َب َص ُر ُه‬
‫وح �ِإ َذا‬
‫«لا ت َْدعُ وا عَ َلى أ� ْن ُف ِس ُك ْم �ِإ َّلا‬ َ :‫َاس ِم ْن أ�هْ ِل ٖه َف َق َال‬
ٌ ‫ َت ِب َع ُه ا ْل َب َص ُر» َف َض َّج ن‬،‫ُقب َِض‬
‫ « َال ّٰل ُه َّم ْاغ ِف ْر ِل أ� ٖبي‬:‫ون» ُث َّم َق َال‬ َ ‫ َف ِإ� َّن ا ْل َمل َا ِئ َك َة ُي َؤ ِّم ُن‬،‫بِخَ ْي ٍر‬
َ ‫ون عَ َلى َما َت ُقو ُل‬
‫ َو ْاغ ِف ْر َل َنا‬،‫ َواخْ ُل ْف ُه ٖفي عَ ِق ِب ٖه ِفي ا ْل َغاب ِٖر َين‬،‫ َوا ْر َف ْع د َر َج َت ُه ِفي ا ْل َم ْه ِد ٖ ّي َين‬،‫َس َل َم َة‬
.‫ َو َن ِّو ْر َل ُه ٖفي ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ َوا ْف َس ْح َل ُه ٖفي َق ْب ِر ِه‬،‫ارب ا ْل َعا َل ٖم َين‬
َّ ‫َو َل ُه َي‬
923. Ümmü Seleme (ra) anlatıyor:
Resûlullah , Ebû Seleme’nin yanına girdi; o (son nefesini vermiş) gözleri açık
kalmıştı. Gözlerini kapattı, sonra da “Ruh kabzolununca göz onu takip eder.”
buyurdu. Bunun üzerine ailesinden bazıları, çığlık kopardı. Resûlullah :
“Kendinize sadece hayırla dua edin, çünkü melekler duanıza “âmin” derler.”
buyurdu ve “Allah’ım, Ebû Seleme’ye mağfiret et, derecesini hidayete erenlerin
katına yükselt, geride kalanlar için de izinden yürüyecek hayırlı nesil bırak. Ey
âlemlerin Rabbi, bizi de onu da bağışla, kabrini genişlet ve aydınlat.” diye dua etti.
(M2130 Müslim, Cenâiz, 7)

272

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 272 21.5.2015 14:42:07

 ‫‪Ölmek Üzere Olan‬‬
‫‪Hastanın Yanında‬‬
‫‪Söylenebilecek Sözler‬‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ‫‪ -924‬عَ ْن أ� ِّم س َل َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫يض‪ ،‬أ� ِو ا ْل َم ِّي َت‪َ ،‬ف ُقو ُلوا خَ ْير ًا‪َ ،‬ف ِإ� َّن‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ِ�« :‬إ َذا َح َض ْرت ُُم ا ْل َم ٖر َ‬
‫ون‪َ ،‬قا َل ْت‪َ :‬ف َل َّما َم َ‬
‫ات أ� ُبو َس َل َم َة‪ ،‬أ� َت ْي ُت‬ ‫ون عَ َلى َما َت ُقو ُل َ‬ ‫ا ْل َمل َا ِئ َك َة ُي َؤ ِّم ُن َ‬
‫ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف ُق ْل ُت‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‪ِ� ،‬إ َّن أ� َبا َس َل َم َة َق ْد َم َ‬
‫ات‪،‬‬
‫َق َال‪ُ « :‬قو ٖلي‪َ :‬ال ّٰل ُه َّم ْاغ ِف ْر ٖلي َو َلهُ‪َ ،‬و أ�عْ ِق ْب ٖني ِم ْن ُه عُ ْق َبى َح َس َن ًة» َف ُق ْل ُت‪:‬‬
‫َف أ�عْ َق َب ِني ال ّّٰل ُه َم ْن هُ َو خَ ْي ٌر ٖلي ِم ْنهُ‪ُ :‬م َح َّمد ًا َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ .‬ر َوا ُه‬
‫يض» أ� ِو «ا ْل َم ِّي َت» عَ َلى الشَّ ِّك‪َ ،‬ر َوا ُه أ� ُبو‬ ‫ُم ْس ِل ٌم ٰه َك َذا‪ِ�« :‬إ َذا َح َض ْرت ُُم ا ْل َم ٖر َ‬
‫دَا ُو َد َو َغ ْي ُر ُه ‪َ « :‬ا ْل َم ِّي َت» بِل َا َش ٍّك‪.‬‬
‫‪924. Ümmü Seleme’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle buyurmuştur:‬‬
‫‪Hastanın veya ölünün başında bulunduğunuz zaman hayırlı sözler sarf edin.‬‬
‫‪Çünkü melekler, sizin söylediklerinize âmin derler.‬‬
‫‪Ümmü Seleme (ra) şöyle devam etti:‬‬
‫‪Ebû Seleme vefat edince, Resûl-i Ekrem’e geldim ve:‬‬
‫‪273‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 273‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:07‬‬

 –Yâ Resûlallah, (eşim) Ebû Seleme öldü, dedim. Resûlullah :
–Allah’ım, beni ve onu bağışla, bana onun yerine ondan daha iyisini nasip
et, diye dua et, dedi. Ben Resûlullah’ın söylediğini tekrarladım. Allah da bana
onun yerine daha hayırlı olan birini, Muhammed’i nasip etti.56
(M2129 Müslim, Cenâiz, 6; D3115 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 14, 15)

ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬

:‫ول‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-925
:‫ون‬ ُ ‫ ف َي ُق‬،‫« َما ِم ْن عَ ْب ٍد ت ُٖصي ُب ُه ُم ٖصي َب ٌة‬
َ ‫ �ِإنَّا ِل َّل ِه َو�ِإنَّا �ِإ َل ْي ِه َراجِ ُع‬:‫ول‬
‫ �ِإ َّلا �آ َج َر ُه ال ّّٰل ُه‬،‫ َواخْ ُل ْف ٖلي خَ ْير ًا ِم ْن َها‬،‫َال ّٰل ُه َّم ْأ� ُج ْر ٖني ٖفي ُم ٖصي َب ٖتي‬
‫ َف َل َّما ُت ُو ِّف َي أ� ُبو‬:‫ َقا َل ْت‬.‫َت َعا َلى ٖفي ُم ٖصي َب ِت ٖه َو أ�خْ َل َف َل ُه خَ ْير ًا ِم ْن َها‬
ُ ‫ ُق ْل ُت َك َما أ� َم َر ٖني َر ُس‬،‫َس َل َم َة‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف أ�خْ َل َف‬
َ ‫ال ّّٰل ُه ٖلي خَ ْير ًا ِم ْن ُه َر ُس‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
925. Ümmü Seleme’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kul, musibete uğrar da “İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râciûn (Biz Allah’a aidiz
ve O’na döneceğiz). Allah’ım, başıma gelen bu musibetin ecrini ver ve bana
benim için ondan daha hayırlı olanı ihsan buyur.” derse, Allah Teâlâ ona,
başına gelen musibetten dolayı hem sevap verir hem de kaybettiğinden
daha hayırlısını ihsan eder.
Ebû Seleme öldüğünde, Resûlullah’ın bana söylediği gibi dua ettim. Allah
da bana ondan hayırlı olan Resûlullah’ı ihsan etti.
(M2127 Müslim, Cenâiz, 4)

Ümmü Seleme (ra), eşinin vefatından sonra Hz. Peygamber ile evlendiği için böyle demektedir.
56

274

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 274 21.5.2015 14:42:07

 ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬َ ‫وسى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-926
‫ َق َب ْض ُت ْم َو َلد‬:‫ات َو َل ُد ا ْل َع ْب ِد َق َال ال ّّٰل ُه َت َعا َلى ِل َمل َا ِئ َك ِت ِه‬
َ ‫ «�ِإ َذا َم‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ َن َع ْم‬:‫ون‬ َ ‫ َق َب ْض ُت ْم َث َم َر َة ُف َؤا ِد ِه؟ َف َي ُقو ُل‬:‫ول‬ُ ‫ َف َي ُق‬،‫ َن َع ْم‬:‫ون‬
َ ‫عَ ْب ٖدي؟ َف َي ُقو ُل‬
ُ ‫ َف َي ُق‬،‫ َح ِم َد َك َو ْاس َت ْر َج َع‬:‫ون‬
:‫ول ال ّّٰل ُه َت َعا َلى‬ َ ‫ َف َما َذا َق َال عَ ْب ٖدي؟ َف َي ُقو ُل‬:‫ول‬ُ ‫َف َي ُق‬
:‫ َو َس ُّمو ُه َب ْي َت ا ْل َح ْم ِد» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،‫ا ْب ُنوا ِل َع ْب ٖدي َب ْيت ًا ِفي ا ْل َج َّن ِة‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن‬
926. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kulun çocuğu öldüğünde Allah Teâlâ meleklerine:
–Siz kulumun yavrusunu mu aldınız? der. Melekler:
–Evet, derler. Allah Teâlâ:
–Siz onun ciğerparesini mi aldınız? der. Melekler:
–Evet, derler. Allah Teâlâ:
–(Peki bu durumda) kulum ne dedi, buyurur. Melekler:
–Sana hamd etti ve “Biz Allah’a aidiz ve ona döneceğiz.” dedi, derler. Allah
Teâlâ:
–Öyleyse bu kulum için cennette bir köşk bina edin ve ona “hamd köşkü”
adını verin, buyurur.
(T1021 Tirmizî, Cenâiz, 36)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-927

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َما ِل َع ْب ِدي ا ْل ُم ْؤ ِم ِن ِع ْن ٖدي َج َزا ٌء �ِإ َذا َق َب ْض ُت َص ِف َّي ُه‬:‫ول ال ّّٰل ُه َت َعا َلى‬ ُ ‫ َي ُق‬:‫َق َال‬
. ُّ‫ ُث َّم ْاح َت َس َب ُه �ِإ َّلا ا ْل َج َّن َة» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫الد ْن َيا‬
ُّ ‫ِم ْن أ�هْ ِل‬

275

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 275 21.5.2015 14:42:07

 927. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah Teâlâ “Dünyada mümin bir kulumun sevdiğini aldığımda, o bu
musibetin ecrini benden sabır ve teslimiyetle beklerse, mükâfatı ancak
cennettir.” buyurmuştur.
(B6424 Buhârî, Rikâk, 6)

ِ ‫ أ� ْر َس َل ْت �ِإ ْح َدى َب َن‬:‫ َوعَ ْن أ� َسا َم َة ْب ِن َز ْي ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-928

‫ات‬
‫ ِفي‬-‫ أ� ِو ا ْب ًنا‬- ‫ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َل ْي ِه ت َْدعُ و ُه َوت ُْخ ِب ُر ُه أ� َّن َص ِب ًيا َل َها‬
‫ َف أ�خْ ِب ْرهَ ا أ� َّن ِل َّل ِه َت َعا َلى َما أ�خَ َذ َو َل ُه‬،‫ «اِ ْرجِ ْع �ِإ َل ْي َها‬: ِ‫ا ْل َم ْو ِت َف َق َال ِلل َّر ُسول‬
»‫ َف ْل َت ْص ِب ْر َو ْل َت ْح َت ِس ْب‬،‫ َف ُم ْرهَ ا‬،‫ َو ُك ُّل َش ْي ٍء ِع ْن َد ُه ِب أ� َج ٍل ُم َس ًّمى‬،‫َما أ�عْ َطى‬
ِ ‫َو َذ َك َر ت ََما َم ا ْل َح ٖد‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫يث‬
928. Üsâme b. Zeyd(ra) anlatıyor:
Peygamber’in kızlarından biri, çocuğunun (veya oğlunun) ölmek
üzere olduğunu bildirmesi için Resûlullah’a bir haberci göndererek onu
evine çağırdı. (Muhtemelen çok önemli bir konu için toplantı hâlinde olan)
Resûlullah gelen haberciye şöyle dedi:
Onun yanına dön ve kendisine, alanın da verenin de Allah olduğunu,
O’nun katında her şeyin vaktinin belirli olduğunu söyle. Sabretsin ve
Allah’tan ecir beklesin.57
(M2135 Müslim, Cenâiz, 11; B7377 Buhârî, Tevhid, 1)

Hadisin tamamı 29 numaralı rivayette geçmiştir.

57

276

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 276 21.5.2015 14:42:07

 Ölen Kimse İçin Ağlamak

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬-929
،‫اص‬ ٍ ‫ َوس ْع ُد ْب ُن أ� ٖبي َو َّق‬،‫ َو َم َع ُه عَ ْب ُد ال َّر ْحمٰ ِن ْب ُن عَ ْو ٍف‬،‫عَ ا َد َس ْع َد ْب َن عُ َبا َد َة‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َف َب َكى َر ُس‬،‫َوع ْب ُد ال ّّٰل ِه ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه ْم‬
،‫ َف َل َّما َر أ�ى ا ْل َق ْو ُم ُب َكا َء َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َب َك ْوا‬،‫َو َس َّل َم‬
،‫ َو َلا ب ُِح ْزنِ ا ْل َق ْل ِب‬،‫ون؟ �ِإ َّن ال ّّٰل َه َلا ُي َع ِّذ ُب ب َِد ْم ِع ا ْل َع ْي ِن‬ َ ‫ « أ� َلا ت َْس َم ُع‬:‫َف َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َولٰ ِك ْن ُي َع ِّذ ُب ِب ٰه َذا أ� ْو َي ْر َح ُم» َو أ� َشا َر �ِإ َلى ِل َسا ِن ِه‬
929. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , Abdurrahman b. Avf, Sa’d b. Ebû Vakkâs ve Abdullah b. Mes’ûd
ile birlikte Sa’d b. Ubâde’yi hastalığından dolayı ziyaret etti. (Ağır hasta
olduğunu görünce) ağladı. Allah Resûlü’nün ağladığını gören sahâbîler
de ağladılar. Bunun üzerine Resûlullah :
“Dinliyor musunuz? Allah akıtılan gözyaşından ve kalbin hüznünden dolayı
(ölüye) azap etmez.” dedi ve diline işaret ederek, “Lâkin bunun yüzünden ya
ölüye azap eder, ya da merhamet eder.” buyurdu.
(B1304 Buhârî, Cenâiz, 44; M2137 Müslim, Cenâiz, 12)

َ ‫ َوعَ ْن أ� َسا َم َة ْب ِن َز ْي ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬-930

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫اض ْت عَ ْي َنا َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ َف َف‬،‫َو َس َّل َم ُر ِف َع �ِإ َل ْي ِه ا ْب ُن ا ْب َن ِت ٖه َوهُ َو ِفي ا ْل َم ْو ِت‬
277

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 277 21.5.2015 14:42:07

 ‫ « ٰه ِذه َر ْح َم ٌة َج َع َلها‬:‫ َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه؟‬ َ ‫ َما ٰه َذا َيا َر ُس‬:‫ َف َق َال َل ُه َس ْع ٌد‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ِ ‫ال ّّٰل ُه َت َعا َلى ٖفي ُق ُل‬
.‫ َو�ِإن ََّما َي ْر َح ُم ال ّّٰل ُه ِم ْن ِع َبا ِد ِه ال ُّر َح َما َء» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫وب ِع َبا ِد ِه‬
930. Üsâme b. Zeyd’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’a kızının ölmek üzere olan oğlunu getirdiler. Hz. Peygamber’in
gözleri yaşla doldu. Bunun üzerine Sa’d:
–Bu ne hâl Yâ Resûlallah, dedi. Resûlullah:
–Bu, Allah Teâlâ’nın kullarının kalplerine koyduğu rahmettir, Allah ancak
merhametli kullarına merhamet eder, buyurdu.
(B1284 Buhârî, Cenâiz, 32; M2135 Müslim, Cenâiz,11)

َ ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-931

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫َدخَ َل عَ َلى ا ْب ِن ٖه �ِإ ْب َر ٖاه َيم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َوهُ َو َي ُجو ُد ِب َن ْف ِس ٖه َف َج َع َل ْت عَ ْي َنا‬
‫ َف َق َال َل ُه عَ ْب ُد ال َّر ْحمٰ ِن ْب ُن‬. ِ‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ت َْذ ِر َفان‬
‫ « َيا ا ْب َن عَ ْو ٍف �ِإن ََّها َر ْح َم ٌة» ُث َّم‬:‫ َف َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه؟‬ َ ‫ َو أ�ن َْت َيا َر ُس‬:‫عَ ْو ٍف‬
‫ول �ِإ َّلا‬ُ ‫ َو َلا َن ُق‬،‫ «�ِإ َّن ا ْل َع ْي َن ت َْد َم ُع َوا ْل َق ْل َب َي ْح َز ُن‬:‫ َف َق َال‬،‫أ� ْت َب َع َها ِب أ�خْ َرى‬
، ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.»‫ُون‬ َ ‫َما ُي ْر ٖضي َر َّب َنا َو�ِإنَّا ِل ِف َرا ِق َك َيا �ِإ ْبر ٰٖه ُيم َل َم ْح ُزون‬
. ٌ ‫َو َر َوى َب ْع َض ُه ُم ْس ِلم‬
931. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah oğlu İbrahim’in
yanına girdiğinde o, ruhunu teslim ediyordu. Bunun üzerine Allah Resûlü’nün
gözleri yaşardı. Abdurrahmân b. Avf:
–Sen de mi ağlıyorsun Yâ Resûlallah, deyince Peygamber :
–“Ey İbn Avf, bu gördüğün rahmettir!” dedi ve göz yaşları birbiri ardınca
dökülüverdi. “Göz yaşarır, kalp mahzun olur. Biz ancak Rabbimizi razı
edecek sözleri söyleriz. Ey İbrahim, biz senden ayrılmaktan dolayı
çok üzgünüz.” buyurdu.
(B1303 Buhârî, Cenâiz, 43; M6025 Müslim, Fedâil, 62)

278

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 278 21.5.2015 14:42:07

 Cenazenin Olumsuz
Yönlerini Anlatmamak
‫ عَ ْن أ� ٖبي َرا ِف ٍع أ� ْس َل َم َم ْو َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َّن‬-932
‫ َغ َف َر‬،‫ « َم ْن َغ َّس َل َم ِّيت ًا َف َك َت َم عَ َل ْي ِه‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
َ ‫َر ُس‬
.‫ َص ٖح ٌيح عَ َلى َش ْر ِط ُم ْس ِل ٍم‬:‫ال ّّٰل ُه َل ُه أ� ْرب ٖع َين َم َّر ًة» َر َوا ُه ا ْل َح ِاك ُم َو َق َال‬
932. Resûlullah’ın azatlısı Ebû Râfi’ Eslem’den rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimse cenaze yıkar da, (onda görülen hoş olmayan hâlleri) gizli tutarsa,
Allah o kimseyi kırk defa bağışlar.
(NM1307 Hâkim, el-Müstedrek, II, 506 (1/354))

279

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 279 21.5.2015 14:42:07

 Cenaze Namazına
Katılmak
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-933
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َو َم ْن َش ِه َدهَ ا‬،‫ « َم ْن َش ِه َد ا ْلج َنا َز َة َح ّٰتى ُي َص َّلي عَ َل ْي َها َف َل ُه ٖقي َر ٌاط‬:‫َو َس َّل َم‬
‫ « ِمث ُْل ا ْل َج َب َل ْي ِن‬:‫َح ّٰتى ت ُْد َف َن َف َل ُه ٖقي َر َاطانِ » ٖق َيل َو َما ا ْل ٖقي َر َاطانِ ؟ َق َال‬
.‫ا ْل َع ٖظ َيم ْي ِن» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
933. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
–Bir kimse, namazı kılınıncaya kadar cenazenin yanında bulunursa bir kîrât,
gömülünceye kadar kalırsa iki kîrât sevap kazanır, dedi.
–İki kîrât ne kadardır, diye soruldu. Peygamber :
–İki büyük dağ kadar, dedi.
(M2189 Müslim, Cenâiz, 52; B1325 Buhârî, Cenâiz, 58)

‫ « َم ِن ا َّت َب َع َج َنا َز َة‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-934
،‫ َو َك َان َم َع ُه َح ّٰتى ُي َص َّلي عَ َل ْي َها َو ُي ْف َر َغ ِم ْن َد ْف ِن َها‬،‫ُم ْس ِل ٍم ٖ�إ َيمانًا َو ْاح ِت َساب ًا‬

280

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 280 21.5.2015 14:42:07

 ،‫ َو َم ْن َص َّلى عَ َل ْي َها‬،‫َف ِإ� َّن ُه َي ْرجِ ُع ِم َن ْال أ� ْج ِر ب ِٖقي َر َاط ْي ِن ُك ُّل ٖقي َر ٌاط ِمث ُْل أ� ُح ٍد‬
. ُّ‫ َف ِإ� َّن ُه َي ْرجِ ُع ِب ٖقي َر ٍاط» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫ُث َّم َر َج َع َق ْب َل أ� ْن ت ُْد َف َن‬
934. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Kim faziletine inanarak ve sevabını umarak, bir Müslümanın cenazesini
takip eder, namazı kılınıp gömülünceye kadar beklerse, her biri Uhud Dağı
kadar olan iki büyük dağ kadar sevapla döner. Kim de cenaze namazını kılıp,
defnedilmeden evvel ayrılırsa bir kîrât sevapla döne.
(B47 Buhârî, Îmân, 35)

،‫اع ا ْل َج َنا ِئ ِز‬

ِ ‫ ن ُٖهي َنا عَ ِن ا ِّت َب‬:‫ َوعَ ْن أ� ِّم عَ طِ َّي َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-935
.‫َو َل ْم ُي ْع َز ْم عَ َل ْي َنا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
935. Ümmü Atıyye’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Biz (kadınların) cenazeye iştirak etmeleri yasaklandı, fakat (bu konuda) bize
çok katı da davranılmadı.
(B1278 Buhârî, Cenâiz, 29; M2167 Müslim, Cenâiz, 35)

281

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 281 21.5.2015 14:42:08

 ‫‪Cenaze Namazına‬‬
‫‪Katılanların Çok Olması‬‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪ -936‬عَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫َو َس َّل َم‪َ :‬ما ِم ْن َم ِّي ٍت ُيص ٖ ّلي عَ َل ْي ِه أ� َّم ٌة ِم َن ا ْل ُم ْس ِل ٖم َين َي ْب ُل ُغ َ‬
‫ون ِم َئ ًة ُك ُّل ُه ْم‬
‫ون َل ُه �ِإ َّلا ُش ِّف ُعوا ٖفي ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫َيشْ َف ُع َ‬
‫‪936. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫‪Bir cenaze için namaz kılanların sayısı yüze ulaşır ve onlardan her biri‬‬
‫‪cenazenin bağışlanmasını dilerse, bu dilekleri, mutlaka kabul olunur.‬‬
‫)‪(M2198 Müslim, Cenâiz, 58‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس َ‬

‫‪َ -937‬وعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب ٍ‬
‫وت‪َ ،‬ف َي ُقو ُم عَ َلى َج َنا َز ِت ٖه‬
‫ول‪َ « :‬ما ِم ْن َر ُج ٍل ُم ْس ٍلم َي ُم ُ‬ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق ُ‬
‫ون بِال ّّٰل ِه َش ْيئ ًا �ِإ َّلا َش َّف َع ُه ُم ال ّّٰل ُه ٖفي ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫ون َر ُجل ًا َلا ُيشْ ِر ُك َ‬
‫أ� ْر َب ُع َ‬

‫‪282‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 282‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:08‬‬

 937. İbn Abbâs’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Bir Müslüman ölür de Allah’a şirk koşmayan kırk kişi onun cenaze namazını
kılarsa, Allah, onların cenaze hakkındaki bağışlanma dileklerini kabul eder.
(M2199 Müslim, Cenâiz, 59)

‫ َك َان َما ِل ُك ْب ُن هُ َب ْي َر َة‬:‫ َوعَ ْن َم ْر َث ِد ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ا ْل َي َز ِن ِّي َق َال‬-938

‫ َج َّز أ�هُ ْم‬،‫اس عَ َل ْي َها‬ َ ‫ َف َت َق َّال ال َّن‬،‫َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه �ِإ َذا َص َّلى عَ َلى ا ْل َج َنا َز ِة‬
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫عَ َل ْي َها َثل َا َث َة أ� ْج َزا ٍء ُث َّم َق َال‬
:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،‫ َف َق ْد أ� ْو َج َب» َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬،‫وف‬ ٍ ‫« َم ْن َص َّلى عَ َل ْي ِه َثل َا َث ُة ُص ُف‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
938. Mersed b. Abdullah el-Yezenî’den rivayet edildiğine göre
o, şöyle demiştir:
Mâlik b. Hübeyre (ra), cenaze namazı kılacağı zaman cemaati az görürse
onları üç safa ayırır ve şöyle derdi:
Resûlullah , “Bir kimseye üç saflık bir cemaat namaz kılarsa, o kimse
cenneti hak etmiştir.” buyurdu.
(T1028 Tirmizî, Cenâiz, 40; D3166 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 38, 39)

283

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 283 21.5.2015 14:42:08

 Cenaze Namazında
Okunacak Dualar
‫ َص َّلى‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي عَ ْب ِد ال َّر ْحمٰ ِن عَ ْو ِف ْب ِن َما ِل ٍك َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-939
ُ ‫َر ُس‬
‫ َف َح ِف ْظ ُت ِم ْن دُعَ ا ِئ ٖه َوهُ َو‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ َلى َج َنا َز ٍة‬
‫ َو َو ِّس ْع‬،ُ‫ َو أ� ْك ِر ْم ُن ُز َله‬،ُ‫ َواعْ ُف ع ْنه‬،‫ َوعَ ا ِف ِه‬،ُ‫ َوا ْر َح ْمه‬،ُ‫ « َال ّٰل ُه َّم ْاغ ِف ْر َله‬:‫ول‬ُ ‫َي ُق‬
‫ َك َما َن َّق ْي َت‬،‫ َو َن ِّق ٖه ِم َن ا ْلخَ َـطا َيا‬،‫ُم ْدخَ َل ُه َو ْاغ ِس ْل ُه بِا ْل َما ِء َوال َّث ْل ِج َوا ْل َب َر ِد‬
‫ َو أ�هْ ل ًا خَ ْير ًا ِم ْن‬،‫ َو أ� ْب ِد ْل ُه دَا ًرا خَ ْير ًا ِم ْن دَا ِر ِه‬،‫الدن َِس‬ َّ ‫ال َّث ْو َب ْال أ� ْب َي َض ِم َن‬
،‫اب ا ْل َق ْب ِر‬
ِ ‫ َو أ� ِع ْذ ُه ِم ْن عَ َذ‬،‫ َو أ�دْ ِخ ْل ُه ا ْل َج َّن َة‬،‫ َو َز ْوج ًا خَ ْير ًا ِم ْن َز ْوجِ ِه‬،‫أ�هْ ِل ِه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ون أ�نَا ٰذ ِل َك ا ْل َم ِّي َت‬ َ ‫اب ال َّنا ِر» َح ّٰتى ت ََم َّن ْي ُت أ� ْن أ� ُك‬ ِ ‫َو ِم ْن عَ َذ‬
939. Ebû Abdurrahman Avf b. Mâlik (ra) anlatıyor:
Resûlullah bir cenazenin namazını kıldı, onun yaptığı duayı
hafızamda tuttum. Şöyle diyordu:
“Allah’ım, bu mevtâya mağfiret ve rahmet buyur. Onu azaptan koru. Kusurlarını
affet. Ona vardığı yerde ikram et. Kabrini genişlet. Onun (günahlarını) su, kar ve
buz ile yıka. Beyaz elbiseyi kirden temizler gibi onu hatalarından temizle. Ona
kendi evinden daha hayırlı bir ev, ailesinden daha hayırlı bir aile ve eşinden
daha hayırlı bir eş ver. Onu cennete koy, kabir ve cehennem azabından onu
koru.” Bu duanın üzerine ben o ölünün yerinde olmayı arzu ettim.
(M2232 Müslim, Cenâiz, 85)

284

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 284 21.5.2015 14:42:08

 ‫ َو أ� ُبو ُه‬- ‫ َو أ� ٖبي �إ ْب َر ٖاه َيم ْال أ� ْش َه ِل ِّي عَ ْن أ� ٖبي ِه‬،‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َو أ� ٖبي َق َتا َد َة‬-940
‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َّن ُه َص َّلى عَ َلى‬،‫ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه ْم‬-‫َص َحاب ٌِّي‬
،‫ َو َذ َك ِرنَا َو أ� ْنثَانَا‬،‫ َو َص ٖغي ِرنَا َو َك ٖبي ِرنَا‬،‫ « َال ّٰل ُه َّم ْاغ ِف ْر ِل َح ِّي َنا َوم ِّي ِت َنا‬:‫َج َنا َز ٍة َف َق َال‬
‫ َو َم ْن َت َو َّف ْي َت ُه ِم َّنا‬،‫ َال ّٰل ُه َّم َم ْن أ� ْح َي ْي َت ُه ِم َّنا َف أ� ْح ِي ٖه عَ َلى ْال ِإ� ْسل َا ِم‬.‫َو َشا ِه ِدنَا َو َغا ِئ ِب َنا‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ِت ْرمِذِي‬.»‫ َو َلا َت ْف ِت َّنا َب ْع َد ُه‬،‫ َال ّٰل ُه َّم َلا ت َْح ِر ْم َنا أ� ْج َر ُه‬، ِ‫َف َت َو َّف ُه عَ َلى ْال إ ٖ� َيمان‬
940. Ebû Hüreyre, Ebû Katâde ve Ebû İbrâhîm el-Eşhelî’nin sahâbî olan
babasından (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber bir cenaze
namazı kıldı ve şöyle dua etti:
Allah’ım, dirilerimizi, ölülerimizi, küçüklerimizi, büyüklerimizi, erkeklerimizi,
kadınlarımızı, burada bulunanlarımızı ve bulunmayanlarımızı bağışla.
Allah’ım, bizden yaşatacaklarını İslâm üzere yaşat, bizden öldüreceklerini de
iman ile öldür; bizi, bu cenazede bulunmanın sevabından mahrum etme ve
ondan sonra bizi fitneye düşürme, diye dua etti.
(T1024 Tirmizî, Cenâiz, 38; D3201 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 54, 56)58

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-941

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
ُّ ‫ َف أ�خْ ِل ُصوا َل ُه‬،‫ «�ِإ َذا َص َّل ْي ُت ْم عَ َلى ا ْل َم ِّي ِت‬:‫ول‬
‫الدعَ ا َء» َر َوا ُه‬ ُ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
.َ‫أ� ُبودَا ُود‬
941. Ebû Hüreyre’nin (ra) işttiğine göre Resûlullah :
Cenaze namazı kıldığınız zaman, ölü için bütün samimiyetinizle
dua edin, buyurdu.
(D3199 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 54, 56)

58
Ebû Dâvûd kitabın aslında kaynak olarak zikredilmemiş olsa da, bu hadis orada bir bütün hâlinde mevcut ol-
duğundan hadisin kaynakları arasında Ebu Dâvud’un da zikredilmesi uygun görülmüştür. Zira mevcut Tirmizî
nüshasında burada verilen rivayetin son cümlesi (ُ‫ و ََلا َت ْف ِتنَّا َب ْعدَ ه‬،ُ‫ ) َال ّٰلهُ َّم َلا ت َْح ِر ْمنَا أ�جْ َره‬yer almamaktadır.

285

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 285 21.5.2015 14:42:08

 :‫الصل َا ِة عَ َلى ا ْل َج َنا َز ِة‬َّ ‫ َوعَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِفي‬-942
‫ َو أ�ن َْت َق َب ْض َت‬،‫ َو أ�ن َْت هَ َد ْي َت َها ِل ْل ِإ� ْسل َا ِم‬،‫ َو أ�ن َْت خَ َل ْق َت َها‬،‫« َال ّٰل ُه َّم أ�ن َْت َر ُّب َها‬
.»ُ‫ َو َق ْد جِ ْئ َن َاك ُش َف َعا َء َل ُه َف ْاغ ِف ْر َله‬،‫ َو أ�ن َْت أ�عْ َل ُم ب ِِس ِّرهَ ا َوعَ ل َا ِن َي ِت َها‬،‫وح َها‬
َ ‫ُر‬
.َ‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
942. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber cenaze namazında şöyle dua etmiştir:
Allah’ım, onun Rabbi sensin; onu yaratan ve hidayet edip ona İslâm’ı lütfeden
sensin; onun ruhunu kabzeden sensin; onun gizli ve açık hâllerini en iyi bilen
de sensin. Biz, onun affını istemek için sana geldik. Sen onu bağışla.
(D3200 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 54, 56)

ُ ‫ َص َّلى ِب َنا َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َوا ِث َل َة ْب ِن ْال أ� ْس َق ِع َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-943

‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ « َال ّٰل ُه َّم‬:‫ول‬ُ ‫ َف َس ِم ْع ُت ُه َي ُق‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ َلى َر ُج ٍل ِم َن ا ْل ُم ْس ِل ٖم َين‬
َ ‫ َوعَ َذ‬،‫ َف ِق ٖه ِف ْت َن َة ا ْل َق ْب ِر‬،‫�ِإ َّن ُفل َا َن ا ْب َن ُفل َانٍ ٖفي ِذ َّم ِت َك َو َح ْب ِل جِ َوا ِر َك‬
‫اب‬
‫ �ِإن ََّك أ�ن َْت‬،ُ‫ َال ّٰل ُه َّم َف ْاغ ِف ْر َل ُه َوا ْر َح ْمه‬،‫ َو أ�ن َْت أ�هْ ُل ال َو َفا ِء َوا ْل َح ْم ِد‬،‫ال َّنا ِر‬
.َ‫ا ْل َغ ُفو ُر ال َّر ٖح ُيم»َ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
943. Vâsile b. Eskâ (ra) anlatıyor:
Resûlullah’ın bir Müslümanın namazını kıldırdıktan sonra şöyle
buyurduğunu işittim:
Allah’ım, filan oğlu filan senin himayendedir. Onu kabrin fitnesinden ve
cehennem azabından koru. Çünkü sen ahdinde duran ve hamde layık
olansın. Allah’ım, onu bağışla ve ona merhamet et; şüphesiz sen çok
bağışlayan ve çok merhamet edensin.
(İM1499 İbn Mâce, Cenâiz, 23; D3202 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 54, 56)

286

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 286 21.5.2015 14:42:08

 ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن أ� ٖبي أ� ْو َفى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ُه َك َّب َر عَ َلى‬-944
‫ َف َقا َم َب ْع َد ال َّرا ِب َع ِة َك َق ْد ِر َما َب ْي َن ال َّت ْك ٖبي َر َت ْي ِن‬،‫ات‬
ٍ ‫َج َنا َز ِة ا ْب َن ٍة َل ُه أ� ْر َب َع ت َْك ٖبي َر‬
ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫َي ْس َتغ ِف ُر َل َها َو َي ْدعُ و‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫«ك َّب َر أ� ْر َبع ًا َف َم َك َث َساعَ ًة َح ّٰتى َظ َن ْن ُت أ� َّن ُه‬
َ :‫َي ْص َن ُع ٰه َك َذا َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
:ُ‫ َف َل َّما ان َْص َر َف ُق ْل َنا َله‬،‫ ُث َّم َس َّل َم عَ ْن َي ٖمي ِن ٖه َوعَ ْن ِش َما ِل ِه‬،‫َس ُي َك ِّب ُر خَ ْمس ًا‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ �ِإ ٖنّي َلا أ�ز ُيد ُك ْم عَ َلى َما َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫َما ٰه َذا؟ َف َق َال‬
ٖ
ُ ‫ ٰه َك َذا َص َن َع َر ُس‬:‫ أ� ْو‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْص َن ُع‬
.‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َر َوا ُه ا ْل َح ِاك ُم َو َق َال‬
.‫يث َص ٖح ٌيح‬
944. Abdullah b. Ebû Evfâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, kızının
cenaze namazını kılarken dört tekbir aldı. Dördüncü tekbirden sonra,
iki tekbir arasındaki süre kadar durup onun için istiğfarda bulundu
ve dua etti. Sonra da:
–Allah Resûlü de böyle yapardı, dedi.
(NM1330 Hâkim, el-Müstedrek, II, 514 (1/360))

Bir rivayet de şöyledir: (İbrahim el-Hecerî anlatıyor:) Dört tekbir aldıktan

sonra, bir müddet yerinde kaldı. Hatta ben onun beşinci bir tekbir alacağını
zannettim. Sonra sağına ve soluna selâm verdi. Namazı bitirdikten sonra:
–Bu yaptığın nedir, dedim. O da:
–Peygamber’den gördüğüme bir şey ilave etmedim. (Ya da) Resûlullah da
böyle yapmıştı, dedi.
(BS7087 Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ, IV, 70)

287

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 287 21.5.2015 14:42:08

 Cenazeyi Bir An Evvel
Kaldırmak
:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-945
‫ َو�ِإ ْن ت َُك ِس َوى‬،‫ َفخَ ْي ٌر ُت َق ِّد ُمون ََها �ِإ َل ْي ِه‬،‫ َف ِإ� ْن ت َُك َصا ِل َح ًة‬،‫« أ� ْس ِرعُ وا بِا ْل َج َنا َز ِة‬
.‫ َفشَ ٌّر ت ََض ُعو َن ُه عَ ْن ِر َقاب ُِك ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ٰذ ِل َك‬
.»‫ « َفخَ ْي ٌر ُت َق ِّد ُمون ََها عَ َل ْي ِه‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
945. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber :
Cenazeyi (olabildiğince) çabuk defnedin. Eğer iyi (salih) bir kimse ise onu bir
an evvel yerine ulaştırmış olursunuz. Eğer böyle değil de, kötü bir kimse ise
(bir an evvel) omuzlarınızdan bırakmış olursunuz, buyurdu.
Müslim’in diğer bir rivayeti:
Bir an evvel gömmeniz hayırlıdır, şeklindedir.
(B1315 Buhârî, Cenâiz, 51; M2186, M2188 Müslim, Cenâiz, 50, 51)

288

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 288 21.5.2015 14:42:08

 ‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-946
ُ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
،‫ َف ْاح َت َم َل َها ال ِّر َج ُال عَ َلى أ�عْ َنا ِق ِه ْم‬،‫ «�ِإ َذا ُو ِض َع ِت ا ْلجِ َنا َز ُة‬:‫ول‬
‫ َقا َل ْت‬،‫ َو�ِإ ْن َكان َْت َغ ْي َر َصا ِل َح ٍة‬،‫ َق ِّد ُمو ٖني‬:‫ َقا َل ْت‬،‫َف ِإ� ْن َكان َْت َصا ِل َح ًة‬
،‫ َي ْس َم ُع َص ْوت ََها ُك ُّل َش ْي ٍء �إ َّلا ْال ِإ�ن َْس َان‬،‫ون ب َِها‬
َ ‫ َيا َو ْي َل َها أ� ْي َن ت َْذهَ ُب‬:‫ِل أ�هْ ِل َها‬
. ُّ‫ َل َص ِع َق» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫َو َل ْو َس ِم َع ْال ِإ�ن َْس ُان‬
946. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Peygamber şöyle demiştir:
Cenaze tabuta konulup da insanlar onu omuzlarına aldığı zaman, eğer ölen
kimse salihlerden ise “Beni bir an evvel yerime ulaştırın.” der. Eğer salihlerden
değilse kendini götürenlere “Eyvah, beni nereye götürüyorsunuz?” der ve
onun sesini insanlardan başka her şey duyar. Eğer bu sesi insan duysaydı
(dehşetten) bayılıp düşerdi.59
(B1316 Buhârî, Cenâiz, 52)

59
Bu hadiste temsili bir anlatım vardır. Allah Resûlü, bir cenazenin lisan-i hâl ile verdiği mesajlara tercüman
olmuş ve böylece Müslümanlara ibret almalarını tavsiye etmiştir.

289

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 289 21.5.2015 14:42:08

 Ölenin Borcunu
Geciktirmeden Ödemek

‫ « َن ْف ُس‬:‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬،ُ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-947
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال َح ِد‬.»ُ‫ا ْل ُم ْؤ ِم ِن ُم َع َّل َق ٌة ب َِد ْي ِن ٖه َح ّٰتى ُي ْق َضى عَ ْنه‬
947. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber :
Müminin ruhu, ödeninceye kadar borcuna asılı kalır (ve ancak ödenince
kurtulur), buyurmuştur.
(T1078 Tirmizî, Cenâiz, 76)

‫ َوعَ ْن ُح َص ْي ِن ْب ِن َو ْح َو ٍح َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َط ْل َح َة ْب َن ا ْل َب َرا ِء ْب ِن عَ ا ِز ٍب‬-948

‫ �ِإ ٖنّي‬:‫ َف أ�تَا ُه ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُعو ُد ُه َف َق َال‬،‫َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َم ِر َض‬
‫ َف ِإ� َّن ُه َلا‬،‫َلا أ� َرى َط ْل َح َة �ِإ َّلا َق ْد َح َد َث ٖفي ِه ا ْل َم ْو ُت َف آ� ِذنُو ٖني ِب ٖه َوعَ ِّج ُلوا ِب ِه‬
.َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫َي ْن َب ٖغي ِل ٖجي َف ِة ُم ْس ِل ٍم أ� ْن ت ُْح َب َس َب ْي َن َظ ْه َر ْي أ�هْ ِل ٖه‬
948. Husayn b. Vahvah’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Talhâ b. Berâ b. Âzib (ra) hastalandığında Peygamber onu ziyarete gitti ve
şöyle dedi: “Görüyorum ki, Talhâ ölmek üzere. Ölürse bana haber verin ve defin
işlemini çabuk yapın. Çünkü bir Müslümanın cesedinin ailesinin yanında (fazla)
bekletilmesi uygun değildir.”
(D3159 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 33, 34)

290

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 290 21.5.2015 14:42:08

 Kabir Başında
Öğüt Vermek

‫ ُك َّنا ٖفي َج َنا َز ٍة ٖفي َب ٖق ِيع ا ْل َغ ْر َق ِد َف أ�تَانَا‬:‫ عَ ْن عَ ِل ٍّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-949

ُ ‫َر ُس‬
‫ َو َق َع ْدنَا َح ْو َل ُه َو َم َع ُه ِم ْخ َص َر ٌة‬،‫ َف َق َع َد‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َما ِم ْن ُك ْم ِم ْن أ� َح ٍد �إ َّلا َو َق ْد‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫َف َن َّك َس َو َج َع َل َي ْن ُك ُت ب ِِم ْخ َص َر ِت ِه‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ُك ِت َب َم ْق َع ُد ُه ِم َن ال َّنا ِر َو َم ْق َع ُد ُه ِم َن ا ْل َج َّن ِة» َف َقا ُلوا‬
‫ول ال ّّٰل ِه أ� َفل َا َن َّت ِك ُل‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»ُ‫ َف ُك ٌّل ُم َي َّس ٌر ِل َما خُ ِل َق َله‬،‫ «اِعْ َم ُلوا‬:‫عَ َلى ِك َتا ِب َنا؟ َف َق َال‬
949. Hz. Ali (ra) anlatıyor:
Bakîu’l-Ğargad mezarlığında, bir cenaze merasiminde bulunuyorduk.
Resûlullah geldi ve oturdu. Biz de onun etrafına oturduk. Elinde bir
baston vardı; başını eğdi ve bastonu ile yere bazı çizgiler çizdi sonra da:
–Her birinizin cennet veya cehennemdeki yeri (ezelde) yazılmıştır, buyurdu.
Bunun üzerine sahâbîler:
–Yâ Resûlallah, biz işimizi yazgımıza mı bırakalım, dediler. Resûlullah :
–(Hayır), siz (yapmanız gerekeni) yapın. Herkes, yaratılışına kolay geleni
seçecektir,60 buyurdu.
(B1362 Buhârî, Cenâiz, 82; B4949 Tefsîr (Leyl), 7; M6731, M6733 Kader, 6, 7)

60
Yüce Allah’ın, kullarının her hâlini, geçmiş ve geleceğini, âkıbetini bilmiş olması, onların programlanmış birer
robot gibi bir yazgıya mahkum oldukları anlamına gelmez. Kullar için hayat fırsatlar ve imkânlarla doludur.
Herkes, hür iradesine göre yolunu seçer ve sonucu kendisi hazırlar.

291

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 291 21.5.2015 14:42:08

 Kabir Başında
Dua Edip
Kur’an Okumak
‫ أ� ُبو َل ْي َلى‬:‫ َو ٖق َيل‬،‫ أ� ُبو عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي عَ ْم ٍرو َو ٖق َيل‬-950
‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫عُ ث َْم ُان ْب ُن عَ َّف َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬
‫ «اِ ْس َت ْغ ِف ُروا‬:‫ َو َق َال‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َف َر َغ ِم ْن َد ْف ِن ا ْل َم ِّي ِت َو َق َف عَ َل ْي ِه‬
َ ‫ِل أ� ٖخ ُيك ْم َو َس ُلوا َل ُه ال َّتث ْٖب‬
.»‫يت َف إ� َّن ُه ْال آ� َن ُي ْس أ� ُل‬
.َ‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
950. Ebû Abdullah veya Ebû Leylâ diye anılan Ebû Amr Osman b. Affân’dan
(ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber cenaze defnedildikten sonra onun başında durup; “Kardeşiniz
için istiğfar edin ve Allah’ın yardımına mazhar olmasını isteyin, zira o, şu anda
sorgulanmaktadır.” buyurdu.
(D3221 Ebû Dâvûd, Cenâiz, 67, 69)

292

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 292 21.5.2015 14:42:08

 ‫ َف أ� ٖق ُيموا‬،‫ �ِإ َذا َد َف ْن ُت ُمو ٖني‬:‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-951
،‫ َو ُي َق َّس ُم َل ْح ُم َها َح ّٰتى أ� ْس َت أْ� ِن َس ب ُِك ْم‬،‫َح ْو َل َق ْب ٖري َق ْد َر َما ُت ْن َح ُر َج ُزو ٌر‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َو أ�عْ َل َم َما َذا أ� َراجِ ُع ِب ٖه ُر ُس َل ر ٖ ّبي‬
‫ َو�ِإ ْن‬، ِ‫ َو ُي ْس َت َح ُّب أ� ْن ُي ْق َر أ� ِع ْن َد ُه َش ْي ٌء ِم َن ا ْل ُق ْر�آن‬:ُ‫قال الشَّ ا ِف ِع ُّي َر ِح َم ُه ال ّّٰله‬
.‫خَ َت ُموا ا ْل ُقر�آ َن ُك َّل ُه َك َان َح َس ًنا‬
951. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Beni defnettiğinizde, bir devenin kesilip etinin dağıtılacağı kadar bir süre
kabrimin başında durun ki, sizinle yeni yerime alışayım.61 Rabbimin elçilerine
vereceğim cevabı düşünebileyim.62
(M321 Müslim, Îmân, 192)

61
Burada büyük sahabî Amr b. Âs, Müslümanların mezarlıkta biraz fazla kalarak ölümü ve ölüm ötesi gerçeğini
düşünüp ibret almalarını sağlamak üzere böyle bir nasihatta bulunmuş olmalıdır.
62
İmam Şâfiî, “Onun yanında bir parça Kur’an okumak müstehaptır ancak Kur’an hatmedilirse daha iyi olur.”
demiştir.

293

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 293 21.5.2015 14:42:08

 ‫‪Ölen İçin Sadaka‬‬
‫‪Vermek‬‬
‫‪ve Dua Etmek‬‬
‫ون َر َّب َنا ْاغ ِف ْر َل َنا َو ِل ِاخْ َوا ِن َنا ا َّل ٖذ َين‬
‫‪َ ‬وا َّل ٖذ َين َجا ُؤوا ِم ْن َب ْع ِد ِه ْم َي ُقو ُل َ‬
‫َس َب ُقونَا ب ِْال إ ٖ� َيمانِ ‪‬‬
‫‪Onlardan sonra gelenler ise şöyle derler: “Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden önce‬‬
‫”‪iman etmiş olan kardeşlerimizi bağışla...‬‬
‫)‪(Haşr, 59/10‬‬

‫‪َ -952‬وعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها أ� َّن َر ُجل ًا َق َال ِلل َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫َو َس َّل َم �ِإ َّن أ� ٖ ّمي ا ْف ُت ِل َت ْت َن ْف ُس َها َو أ� َراهَ ا َل ْو ت ََك َّل َم ْت‪ ،‬ت ََص َّد َق ْت‪َ ،‬ف َه ْل َل َها ِم ْن‬
‫أ� ْج ٍر �ِإ ْن ت ََص َّد ْق ُت عَ ْن َها؟ َق َال‪َ « :‬ن َع ْم»‪ُ .‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬

‫‪294‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 294‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:08‬‬

 952. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre bir adam
Hz. Peygamber’e gelip:
–Annem ansızın öldü. Ölmeden konuşabilseydi muhakkak sadaka vermeyi
vasiyet ederdi. Onun adına sadaka versem sevap kazanır mı? diye sordu.
Peygamber :
–Evet, buyurdu.
(B1388 Buhârî, Cenâiz, 95; M2326 Müslim, Zekât, 51)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-953

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ أ� ْو‬،‫ َص َد َق ٍة َجا ِر َي ٍة‬:‫ات ْال ِإ�ن َْس ُان اِ ْن َق َط َع عَ َم ُل ُه �ِإ َّلا ِم ْن َثل َا ٍث‬ َ ‫ «�ِإ َذا َم‬:‫َق َال‬
.‫ أ� ْو َو َل ٍد َصا ِل ٍِح َي ْدعُ و َلهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ِع ْل ٍم ُي ْن َت َف ُع ِب ِه‬
953. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Bir insan öldüğünde üç şey hariç ameli kesilir (amel defteri kapanır): Sadaka-i
câriye [sürekli herkese faydası dokunan işler], faydalanılan ilim; kendisine dua
eden hayırlı bir evlât, buyurmuştur.
(M4223 Müslim, Vasiyye, 14)

295

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 295 21.5.2015 14:42:08

 Ölmüş Kimseleri
Hayırla Anmak
‫ َف أ� ْث َن ْوا عَ َل ْي َها خَ ْير ًا‬،‫ َم ُّروا ب َِج َنا َز ٍة‬:‫ عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-954
‫ َف أ� ْث َن ْوا‬،‫ ُث َّم َم ُّروا ِب أ�خْ َرى‬،»‫ « َو َج َب ْت‬:‫َف َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ « َو َج َب ْت» َف َق َال عُ َم ُر ا ْب ُن‬:‫ َف َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫عَ َل ْي َها َش ّر ًا‬
،‫ « ٰه َذا أ� ْث َني ُت ْم عَ َل ْي ِه خَ ْير ًا‬:‫ َما َو َج َب ْت؟ َف َق َال‬:ُ‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ ِ ‫ا ْل َخ َّط‬
‫ أ� ْن ُت ْم ُش َه َدا ُء‬،‫ َف َو َج َب ْت َل ُه ال َّنا ُر‬،‫ َو ٰه َذا أ� ْث َن ْي ُت ْم عَ َل ْي ِه َش ّر ًا‬،‫َف َو َج َب ْت َل ُه ا ْل َج َّن ُة‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ال ّّٰل ِه ِفي ْال أ� ْر ِض‬
954. Enes (ra) anlatıyor:
(Peygamber ve arkadaşları) bir cenazeye rastladılar; sahâbîler onu hayırla
yâd ettiler. Bunun üzerine Peygamber “Vacip oldu.” dedi. Sonra başka
bir cenazeye daha rastladılar, sahâbîler onun kötülüğünü dile getirdiler.
Peygamber yine “Vacip oldu.” dedi. Ömer b. Hattâb (ra):
–Vacip olan nedir, diye sordu. Peygamber :
–Öncekini hayırla yâd ettiniz, ona cennet vacip oldu. Bunu ise şer ile yâd
ettiniz, ona da cehenneme girmek vacip oldu. Siz yeryüzünde Allah’ın
şahitlerisiniz, buyurdu.
(B11367 Buhârî, Cenâiz, 85; M2200 Müslim, Cenâiz, 60)

296

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 296 21.5.2015 14:42:08

 ‫ َف َج َل ْس ُت �ِإ َلى عُ َم َر ْب ِن‬،‫ َق ِد ْم ُت ا ْل َم ٖدي َن َة‬:‫ َوعَ ْن أ�بِي ْال أ� ْس َو ِد َق َال‬-955
ِ ‫ا ْلخَ َّط‬
‫ َف أ� ْث ِن َى عَ َلى َص ِاحب َِها خَ ْير ًا‬،‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َف َم َّر ْت ِب ِه ْم َج َنا َز ٌة‬
‫ َف َق َال‬،‫ َف أ� ْث ِن َى عَ َلى َص ِاحب َِها خَ ْير ًا‬،‫ ُث َّم ُم َّر ِب أ�خْ َرى‬،‫ َو َج َب ْت‬:‫َف َق َال عُ َم ُر‬
:‫ َف َق َال عُ َم ُر‬،‫ َف أ�ث ِن َي عَ َلى َص ِاحب َِها َش ًّرا‬،‫ ُث َّم ُم َّر بِالثَّا ِل َث ِة‬،‫ َو َج َب ْت‬:‫عُ َم ُر‬
‫ ُق ْل ُت‬:‫ َو َما َو َج َب ْت َيا أ� ٖمي َر ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين؟ َق َال‬:‫ َف ُق ْل ُت‬:‫ َق َال أ� ُبو ْال أ� ْس َو ِد‬:‫َو َج َب ْت‬
،‫ « أ� ُّي َما ُم ْس ِلم ٌ َش ِه َد َل ُه أ� ْر َب َع ٌة ب َِخ ْي ٍر‬:‫َك َما َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
:‫ َوا ْثنَانِ ؟ َق َال‬:‫ « َو َثل َا َث ٌة» َف ُق ْل َنا‬:‫ َو َثل َا َث ٌة؟ َق َال‬:‫أ�دْ خَ َل ُه ال ّّٰل ُه ا ْل َج َّن َة» َف ُق ْل َنا‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫« َوا ْثنَانِ » ُث َّم َل ْم ن َْس أ� ْل ُه عَ ِن ا ْل َو ِاح ِد‬
955. Ebu’l-Esved anlatıyor:
Medine’ye geldiğimde Ömer b. Hattâb’ın (ra) yanına oturdum. Yanlarından
bir cenaze geçti. Bu cenaze hayır ile yâd edildi. Bunun üzerine Ömer, “Vacip
oldu.” dedi. Sonra diğeri geçti, o da hayırla yâd edildi. Ömer yine “Vacip oldu.”
dedi. Üçüncü cenaze geçti, onu kötü andılar. Ömer yine “Vacip oldu.” dedi.
Dedim ki:
–Ey Müminlerin emiri, vacip olan nedir? Ömer (ra):
–Peygamber’in söylediği gibi söyledim. Çünkü o, “Bir Müslümanın iyiliği
hususunda dört kişi şahitlik ederse, Allah, onu cennete koyar.” buyurdu. “Yâ
Resûllallah üç kişi şehâdet ederse nasıl olur?” dedik. “Üç kişi şehâdet ederse
de böyledir.” dedi. “İki kişi?” dedik. “İki de öyledir.” buyurdu. Artık “Bir kimsenin
şehâdeti nasıl?” diye soramadık.
(B1368 Buhârî, Cenâiz, 85)

297

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 297 21.5.2015 14:42:08

 ‫‪Küçük Çocuğu Ölenlere‬‬
‫‪Verilecek Sevap‬‬
‫ول ال ّٰل ُه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪ -956‬عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫وت َل ُه َثل َا َث ٌة َل ْم َي ْب ُل ُغوا ا ْل ِح ْن َث �ِإ َّلا أ�دْ خَ َل ُه ال ّّٰل ُه‬
‫َو َس َّل َم‪َ « :‬ما ِم ْن ُم ْس ِل ٍم َي ُم ُ‬
‫ا ْل َج َّن َة ِب َف ْض ِل َر ْح َم ِت ٖه �ِإ َّياهُ ْم»‪ُ .‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪956. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫‪Ergenliğe ermemiş üç çocuğu ölen Müslümanı, Allah o çocuklara olan rahmet‬‬
‫‪ve şefkatinden dolayı cennete koyar.‬‬
‫)‪(B1381 Buhârî, Cenâiz, 91; M6699, M6700 Müslim, Birr, 152, 153‬‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ‫‪َ -957‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫وت ِل أ� َح ٍد ِم َن ا ْل ُم ْس ِل ٖم َين َثل َاث ٌة ِم َن ا ْل َو َل ِد َلا ت ََم ُّس ُه‬
‫«لا َي ُم ُ‬ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ :‬‬
‫ال َّنا ُر �ِإ َّلا ت َِح َّل َة ا ْل َق َس ِم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬

‫‪298‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 298‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:08‬‬

 957. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Bir kimsenin üç çocuğu ölürse, cehennem ateşi, o kimseye ancak yemin yerini
bulacak kadar63 temas eder, buyurdu.
(M6696 Müslim, Birr, 150; B1251 Buhârî, Cenâiz, 6)

ِ‫ َجا َء ِت ا ْم َر أ� ٌة �ِإ َلى َر ُسول‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-958
‫ َف ْاج َع ْل‬،‫ول ال ّّٰل ِه َذهَ َب ال ِّر َج ُال ب َِح ٖدي ِث َك‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َقا َل ْت‬
َ ‫َل َنا ِم ْن َن ْف ِس َك َي ْو ًما َن أْ� ٖت‬
‫ «اِ ْج َت ِم ْع َن َي ْو َم َك َذا‬:‫ َق َال‬،ُ‫يك ٖفي ِه ُت َع ِّل ُم َنا ِم َّما عَ َّل َم َك ال ّّٰله‬
،ُ‫ َف أ� َتاهُ َّن ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َع َّل َم ُه َّن ِم َّما عَ َّل َم ُه ال ّّٰله‬،‫َو َك َذا» َف ْاج َت َم ْع َن‬
»‫ « َما ِم ْن ُك َّن ِم ِن ا ْم َر أ� ٍة ُت َق ِّد ُم َثل َاث ًة ِم َن ا ْل َو َل ِد �ِإ َّلا َكانُوا َل َها ِح َجاب ًا ِم َن ال َّنا ِر‬:‫ُث َّم َق َال‬
ُ ‫ َوا ْث َن ْي ِن؟ َف َق َال َر ُس‬:‫َف َقا َل ِت ا ْم َر أ� ٌة‬
.‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم « َوا ْث َن ْي ِن» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
958. Ebû Saîd el-Hudrî (ra) anlatıyor:
Bir kadın Resûlullah’a gelip:
–Yâ Resûlallah, senin sözlerinden hep erkekler istifade ediyor. Bize de bir gün
tahsis etsen de Allah’ın sana öğrettiklerinden bize öğretmen için o gün sana
gelsek, dedi. Resûlullah :
–Filan filan günler toplanın, buyurdu. Onlar da toplandılar. Peygamber
onların toplandıkları yere gelip Allah’ın kendisine öğrettiği bilgilerden onlara
da öğretti. Sonra:
–Herhangi birinizin üç çocuğu ölürse, o çocuklar, anneleri için cehenneme
karşı siper olurlar, dedi. Kadınlardan biri:
–Ya iki çocuğu ölürse, diye sordu. Resûlullah :
–İki çocuk da böyledir, buyurdu.
(B7310 Buhârî, İ’tisâm, 9; M6699 Müslim, Birr, 152)

63
Buradaki yeminden maksat, “İçinizden oraya (cehenneme) uğramayacak kimse yoktur. Bu Rabbin için kesin-
leşmiş bir hükümdür.” mealindeki âyette (Meryem, 19/71) sözü edilen yeminin yerine gelmesidir. Hadis, “O kişi
cezalandırılmak üzere değil, sadece cehennemi görmek ve onun dehşetini hissetmek üzere oradan geçer.”
şeklinde açıklanmıştır (krş. İbn Hacer, Fethü’l-bârî, III, 123).

299

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 299 21.5.2015 14:42:09

 ‫‪Helâk Edilen Kavimlerin‬‬
‫‪Kalıntılarından‬‬
‫‪İbret Almak‬‬
‫‪ -959‬عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫َو َس َّل َم َق َال ِل أ� ْص َحا ِب ٖه ‪َ -‬ي ْع ٖني َل َّما َو َص ُلوا ا ْل ِح ْج َر‪ِ :‬د َيا َر َث ُمو َد‪َ :-‬‬
‫«لا‬
‫ت َْدخُ ُلوا عَ َلى ٰه ُؤ َلا ِء ا ْل ُم َع َّذ ٖب َين �ِإ َّلا أ� ْن ت َُكونُوا َب ٖاك َين‪َ ،‬ف ِإ� ْن َل ْم ت َُكونُوا‬
‫َب ٖاك َين‪َ ،‬فل َا ت َْدخُ ُلوا عَ َل ْي ِه ْم‪َ ،‬لا ُي ٖصي ُب ُك ْم َما أ� َصا َب ُه ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪َ .‬و ٖفي‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم بِا ْل ِح ْج ِر َق َال‪َ :‬‬
‫«لا‬ ‫ِر َوا َي ٍة َق َال‪َ :‬ل َّما َم َّر َر ُس ُ‬
‫ت َْدخُ ُلوا َم َس ِاك َن ا َّل ٖذ َين َظ َل ُموا أ� ْن ُف َس ُه ْم أ� ْن ُي ٖصي َب ُك ْم َما أ� َصا َب ُه ْم �ِإ َّلا أ� ْن‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ر أ�ْ َس ُه َو أ� ْس َرعَ‬
‫ت َُكونُوا َب ٖاك َين» ُث َّم َق َّن َع َر ُس ُ‬
‫الس ْي َر َح ّٰتى أ� َجا َز ا ْل َو ٖادي‪.‬‬
‫َّ‬

‫‪300‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 300‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:09‬‬

 959. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , (hicretin
onuncu senesi Tebük Gazvesi’ne giderken), Semûd kavminin yaşadığı Hicr’e
vardıklarında sahâbîlerine şöyle demiştir:
Siz, Allah’ın azabına uğrayan şu kavmin diyarına ağlayarak (ibret alarak) girin.
Ağlamayacaksanız (düşünüp ibret almayacaksanız) girmeyin. (Dua edin)
onların başına gelen, sizin başınıza gelmesin.
(M7464 Müslim, Zühd, 38; B433 Buhârî, Salât, 53)

Diğer bir rivayet de şöyledir:

Resûlullah , Hicr’den geçerken:
Kendilerine zulmedenlerin diyarına onların başına gelen sizin de başınıza
gelmesin diye (dua edin ve) ağlayarak girin, buyurdu. Sonra başını örttü ve
vadiyi geçene kadar süratle ilerledi.64
(B4419 Buhârî, Megâzî, 81; M7465 Müslim, Zühd, 39)

64
Hz. Peygamer ashâbına geçmiş milletlerin yaşadıklarından ve başlarına gelenlerden ibret alınması gerektiğini
hatırlatmıştır. Bu vesileyle Allah’a yakarmalarını, gözyaşı dökerek onların düştükleri âkıbete düşmemek için
niyazda bulunmalarını istemiştir. Helâk edilen bir kavmin yaşadığı yerden süratle uzaklaşmak suretiyle oranın
üzerlerinde oluşturacağı olumsuz hissiyattan bir an önce kurtulmayı arzulamış olmalıdır.

301

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 301 21.5.2015 14:42:09

 YOLCULUK ÂDÂBI

302

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 302 21.5.2015 14:42:09

 ‫‪ -960‬عَ ْن َك ْع ِب ْب ِن َما ِل ٍك َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫يس‪َ ،‬و َك َان ُي ِح ُّب أ� ْن َي ْخ ُر َج َي ْو َم‬ ‫وك َي ْو َم ا ْلخَ ٖم ِ‬‫َو َس َّل َم خَ َر َج ٖفي َغ ْز َو ِة َت ُب َ‬
‫الص ٖح َيح ْي ِن‪َ « :‬ل َق َّل َما َك َان َر ُس ُ‬
‫ول‬ ‫يس‪ُ .‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪َ .‬و ٖفي ِر َوا َي ٍة ِفي َّ‬ ‫ا ْل َخ ٖم ِ‬
‫يس»‬ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْخ ُر ُج �ِإ َّلا ٖفي َي ْو ِم ا ْلخَ ٖم ِ‬
‫‪960. Ka’b b. Mâlik’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:‬‬
‫‪Peygamber‬‬ ‫‪, Tebük Seferi’ne perşembe günü çıktı. O, sefere perşembe‬‬
‫‪günleri çıkmayı severdi.‬‬
‫)‪(B2950 Buhârî, Cihâd, 103‬‬

‫‪Sahîhayn’daki65 bir rivayet de şöyledir:‬‬

‫‪Genellikle perşembe günü sefere çıkardı, başka gün çıktığı nadir olurdu.‬‬
‫)‪(B2949 Buhârî, Cihâd, 103; D2605 Ebû Dâvûd, Cihâd, 77‬‬

‫‪َ -961‬وعَ ْن َص ْخ ِر ْب ِن َودَاعَ َة ا ْل َغا ِم ِديِّ َّ‬

‫الص َحاب ِِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬أ� َّن‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‪َ « :‬ال ّٰل ُه َّم َبا ِر ْك ِل أ� َّم ٖتي ٖفي ُب ُكو ِرهَ ا»‬
‫َر ُس َ‬
‫َو َك َان �ِإ َذا َب َع َث َس ِر َّي ًة أ� ْو َج ْيش ًا ب َعث َُه ْم ِم ْن أ� َّولِ ال َّن َها ِر َو َك َان َص ْخ ٌر َتاجِ ر ًا‪،‬‬
‫َو َك َان َي ْب َع ُث ِت َجا َر َت ُه أ� َّو َل ال َّن َها ِر‪َ ،‬ف أ� ْث َرى َو َك ُث َر َما ُلهُ‪َ .‬ر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ‬
‫َو َق َال‪َ :‬ح ٖد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن‪.‬‬

‫‪65‬‬
‫‪ Mevcut Müslim nüshasında bu rivayet tespit edilememiş, onun yerine Ebû Dâvûd kaynak olarak eklenmiştir.‬‬

‫‪303‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 303‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:09‬‬

 961. Sahâbî Sahr b. Vedâa el-Ğâmidî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle dua etti:
Allah’ım, sabahın erken saatlerini ümmetim için bereketli kıl.
Hadisi Sahr’dan rivayet eden ravi (Umâre b. Hadîd) şu sözleri ilave ediyor:
Peygamber , bir askerî birlik veya bir ordu gönderdiği zaman,
sabahleyin erkenden gönderirdi. Tüccar olan Sahr da (dua edilen bu
berekete nail olmak için) ticaret mallarını sabah erkenden gönderirdi.
Bu sebepten zengin oldu, malı çoğaldı.
(D2606 Ebû Dâvûd, Cihâd, 78; T1212 Tirmizî, Büyû, 6)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-962

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ون ِم َن ا ْل َو ْح َد ِة َما أ�عْ َل ُم َما َسا َر َر ِاك ٌب‬
َ ‫اس َي ْع َل ُم‬ َ ‫ « َل ْو أ� َّن ال َّن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ِب َل ْي ٍل َو ْح َد ُه» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
962. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Eğer insanlar, yalnız başına yolculuk yapmanın sakıncalarını benim kadar
bilmiş olsalardı, kimse geceleyin tek başına yola çıkmazdı.
(B2998 Buhârî, Cihâd, 135)

:‫ عَ ْن َج ِّد ٖه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬،‫ عَ ْن أ� ٖبي ِه‬،‫ َوعَ ْن عَ ْم ِرو ْب ِن ُش َع ْي ٍب‬-963

ُ ‫َق َال َر ُس‬
ِ‫ َوال َّر ِاك َبان‬،‫ « َال َّر ِاك ُب َش ْي َط ٌان‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َوال َّن َسا ِئ ُّي ِب أ� َسا ٖن َيد‬، ُّ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذي‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫ َوالثَّل َا َث ُة َر ْك ٌب‬، ِ‫َش ْي َطا َنان‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬: ُّ‫ َو َق َال ال ِّت ْر ِم ِذي‬،‫َص ٖح َيح ٍة‬

304

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 304 21.5.2015 14:42:09

 963. Amr b. Şuayb’ın (ra) babası vasıtası ile dedesinden rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Tek başına yola çıkan binekli ile iki kişi olarak yola çıkan binekli, (âdeta) şeytan (ve
avanesinin kötülüklerine hedef) gibidir. Üç kişilik süvari ise bir topluluk demektir.66
(D2607 Ebû Dâvûd, Cihâd, 79; T1674 Tirmizî, Cihâd, 4)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫الا‬
‫ول ال ّٰل ِه‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد َو أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق‬-964
‫يث‬ ٌ ‫ �ِإ َذا خَ َر َج َثل َا َث ٌة ٖفي َس َف ٍر َف ْل ُي َؤ ِّم ُروا أ� َح َدهُ ْم» َح ٖد‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬،‫َح َس ٌن‬
964. Ebû Saîd ve Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
(Savaş şartlarında) üç kişi birlikte sefere çıkarlarsa, içlerinden birini
kendilerine emir yapsınlar.
(D2608, D2609 Ebû Dâvûd, Cihâd, 80)

‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-965
‫وش‬ِ ‫ َوخَ ْي ُر ا ْل ُج ُي‬،‫الس َرا َيا أ� ْر َب ُع ِما َئ ٍة‬
َّ ‫ َوخَ ْي ُر‬،‫الص َحا َب ِة أ� ْر َب َع ٌة‬َّ ‫ «خَ ْي ُر‬:‫َق َال‬
ُّ‫ َو َل ْن ُي ْغ َل َب ا ْث َنا عَ شَ َر أ� ْلف ًا ِم ْن ِق َّل ٍة» َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذي‬،‫أ� ْرب َع ُة �آ َلا ٍف‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬
965. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber şöyle demiştir:
En hayırlı beraberlik dört kişiyle olur. Savaşa gönderilen ideal askeri birlik dört
yüz erden; ideal bir ordu da dört bin askerden oluşur. On iki bine ulaşan bir
ordu ise, artık sayı azlığı sebebiyle yenilmez.67
(D2611 Ebû Dâvûd, Cihâd, 81, +; T1555 Tirmizî, Siyer, 7)

66
Yolcular üç kişi olunca sefer meşakkatlerine karşı birbirlerine yardımcı olur. Tehlike ihtimalleri azalır, daha
güvenli yolculuk yaparlar.
67
Ordu ve asker sayısı ile ilgili verilen rakamlar, Hz. Peygamber dönemi ve özel şartları çerçevesinde düşünülmelidir.

305

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 305 21.5.2015 14:42:09

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-966
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬
‫ «�ِإ َذا َسا َف ْرت ُْم ِفي ا ْل ِخ ْص ِب َف أ�عْ ُطوا ْال ِإ�ب َِل َح َّظ َها ِم َن‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َّ ‫ َف أ� ْس ِرعُ وا عَ َل ْي َها‬،‫ َو�ِإ َذا َسا َف ْرت ُْم ِفي ا ْل َج ْد ِب‬،‫ْال أ� ْر ِض‬
‫الس ْي َر َو َبا ِد ُروا ب َِها‬
‫ َو َم أ�ْ َوى‬،‫اب‬ ِّ ‫الد َو‬َّ ‫ َف ِإ�ن ََّها ُط ُر ُق‬،‫الط ٖر َيق‬
َّ ‫ َف ْاج َت ِن ُبوا‬،‫ َو�ِإ َذا عَ َّر ْس ُت ْم‬،‫ِن ْق َي َها‬
.‫ا ْل َه َوا ِّم بِال َّل ْي ِل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
966. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Otlak yerlerde yolculuk ettiğinizde hayvanların otlamalarına fırsat verin. Kıraç
yerlerde yolculuk yaparsanız hayvanları, takatsiz kalmadan gidilecek yere
varmaları için hızlı yürütün ve bir an evvel onları besleyin. Gece konaklarsanız
yolun kenarına çekilin; çünkü yol, hayvanların geçeceği, haşeratın
geceleyeceği yerdir.
(M4959, M4960 Müslim, İmâre, 178)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-967
‫ َو�ِإ َذا‬،‫ َف َع َّر َس ِب َل ْي ٍل اِ ْض َط َج َع عَ َلى َي ٖمي ِن ِه‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َك َان ٖفي َس َف ٍر‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫الص ْب ِح ن ََص َب ِذ َراعَ ُه َو َو َض َع َر أ� َس ُه عَ َلى َك ِّف ِه‬
ُّ ‫عَ َّر َس ُق َب ْي َل‬
967. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah yolculuk esnasında geceleyin konakladığında sağ yanı
üzerine yatardı. Sabaha karşı konakladığında ise sağ dirseğini diker ve başını
avucunun içine koyardı.68
(M1565 Müslim, Mesâcid, 313)

Âlimlerin belirttiği üzere, Hz. Peygamber’in sabaha karşı bu tarzda yatmasının sebebi, uykuya dalıp da nama-
68

zını kaçırma endişesidir.

306

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 306 21.5.2015 14:42:09

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-968
:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُّ ‫«عَ َل ْي ُك ْم ب‬
.‫ َف ِإ� َّن ْال أ� ْر َض ت ُْط َوى بِال َّل ْي ِل» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬،‫ِالد ْل َج ِة‬
968. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlulah :
Gece yol almaya bakın, zira geceleyin daha hızlı mesafe kat edilir, buyurdu.69
(D2571 Ebû Dâvûd, Cihâd, 57)

ُ ‫ َك َان ال َّن‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َث ْع َل َب َة ا ْلخُ شَ ِن ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-969

‫اس �ِإ َذا‬
ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬.‫اب َو ْال أ� ْو ِد َي ِة‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ِ ‫َن َز ُلوا َم ْن ِز ًلا َت َف َّر ُقوا ِفي الشِّ َع‬
‫اب َو ْال أ� ْو ِد َي ِة �ِإن ََّما ٰذ ِل ُك ْم ِم َن‬
ِ ‫ «�ِإ َّن َت َف ُّر َق ُك ْم ٖفي ٰه ِذ ِه الشِّ َع‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َر َوا ُه‬.‫» َف َل ْم َي ْن ِز ُلوا َب ْع َد ٰذ ِل َك َم ْن ِز ًلا �ِإ َّلا ان َْض َّم َب ْع ُض ُه ْم �ِإ َلى َب ْع ٍض‬، ِ‫الشَّ ْي َطان‬
.‫أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬
969. Ebû Sa’lebe el-Huşenî’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Halk bir yerde konakladığında geçitlere ve derelere dağılırlardı.
Bunun üzerine Resûlullah :
Sizin böyle geçitlere ve derelere dağılıvermeniz, şeytanın bir oyunudur, buyurdu.
Bu uyarıdan sonra sahâbîler hep birbirlerine yakın yerlerde konakladılar.
(D2628 Ebû Dâvûd, Cihâd, 88)

ِّ‫ َو ٖق َيل َس ْه ِل ْب ِن ال َّر ٖب ِيع ْب ِن عَ ْم ِرو ْال أ�ن َْصا ِري‬- ‫ َوعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن عَ ْم ٍرو‬-970
:‫ َوهُ َو ِم ْن أ�هْ ِل َب ْي َع ِة ال ِّر َض َوانِ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-‫وف بِا ْب ِن ا ْل َح ْن َظ ِل َّي ِة‬
ِ ‫ا ْل َم ْع ُر‬
:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِب َب ٖعي ٍر َق ْد َل ِح َق َظ ْه ُر ُه ِب َب ْط ِن ٖه َف َق َال‬
ُ ‫َم َّر َر ُس‬
69
Bu durum, gündüzleri çok sıcak olan iklimler için geçerlidir çünkü gece serinliğinde yolculuk daha rahat olacaktır.

307

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 307 21.5.2015 14:42:09

 ‫«اِ َّت ُقوا ال ّّٰل َه ٖفي ٰه ِذ ِه ا ْل َب َها ِئ ِم ا ْل ُم ْع َج َم ِة َفا ْر َك ُبوهَ ا َصا ِل َح ًة‪َ ،‬و ُك ُلوهَ ا َصا ِل َح ًة»‬
‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‪.‬‬
‫‪970. Rıdvân Biatı’nda hazır bulunan ve İbn Hanzaliyye’nin oğlu diye anılan Sehl‬‬
‫‪b. Amr veya Sehl b. Rabî’ b. Amr el-Ensârî’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle‬‬
‫‪demiştir:‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪, karnı sırtına yapışmış bir deveye rastladı ve “Derdini dile‬‬
‫‪getiremeyen bu hayvanlar hakkında Allah’tan korkun, (binmeye)uygun‬‬
‫‪olanlarına binin ve (yenmesi) uygun olanlarını yiyin.” buyurmuşlardır.‬‬
‫)‪(D2548 Ebû Dâvûd, Cihâd, 44‬‬

‫‪َ -971‬وعَ ْن أ� ٖبي َج ْع َف ٍر عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن َج ْع َف ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‪ :‬أ� ْر َد َف ٖني‬

‫ات َي ْو ٍم خَ ْل َفهُ‪َ ،‬و أ� َس َّر �ِإ َل َّي َح ٖديث ًا َلا‬ ‫َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ذ َ‬
‫اس‪َ ،‬و َك َان أ� َح َّب َما ْاس َت َت َر ِب ٖه َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ‫أ� َح ِّد ُث ِب ٖه أ� َحد ًا ِم َن ال َّن ِ‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِل َح َاج ِت ٖه هَ َد ٌف أ� ْو َحا ِئ ُش ن َْخ ٍل‪َ .‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫ٰه َك َذا ُم ْخ َت َصر ًا‪َ .‬وزَا َد ٖفي ِه ا ْل َب ْر َقا ِن ُّي ِب ِإ� ْس َنا ِد ُم ْس ِل ٍم‪ٰ :‬ه َذا َب ْع َد َق ْو ِل ِه‪َ :‬حا ِئ ُش‬
‫ن َْخ ٍل‪َ :‬ف َدخَ َل َحائط ًا ِل َر ُج ٍل ِم َن ْال أ�ن َْصا ِر‪َ ،‬ف ِإ� َذا ٖفي ِه َج َم ٌل‪َ ،‬ف َل َّما َر أ�ى َر ُس َ‬
‫ول‬
‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َج ْر َج َر َو َذ َر َف ْت عَ ْي َنا ُه‪ ،‬ف أ�تَا ُه ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َم َس َح َس َرا َت ُه ‪ -‬أ� ْي‪ِ :‬س َنا َمهُ‪َ -‬و ِذ ْف َرا ُه َف َس َك َن‪َ ،‬ف َق َال‪َ « :‬م ْن َر ُّب‬
‫نصا ِر َف َق َال‪ٰ :‬ه َذا ٖلي َيا‬ ‫ٰه َذا ا ْل َج َم ِل‪ِ ،‬ل َم ْن ٰه َذا ا ْل َج َم ُل؟» َف َجا َء َف ًتى ِم َن ْال أ� َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‪َ .‬ق َال‪ « :‬أ� َفل َا َت َّت ٖقي ال ّّٰل َه ٖفي ٰه ِذ ِه ا ْل َب ٖه َيم ِة ا َّل ٖتي َم َّل َك َك ال ّّٰل ُه �ِإ َّياهَ ا؟‬
‫َر ُس َ‬
‫َف إ� َّن ُه َيشْ ُكو �ِإ َل َّي أ�ن ََّك ت ُٖجي ُع ُه َوت ُْد ِئ ُبهُ»‪َ .‬و َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َو َذ َك َر ِر َوا َي َة ا ْل َب ْر َقا ِن ِّي‪.‬‬
‫‪308‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 308‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:09‬‬

 971. Ebû Ca’fer Abdullah b. Ca’fer’den (ra) rivayet edildiğine göre
o, şöyle demiştir:
Bir gün Resûlullah beni bineğinin arkasına bindirdi ve kimseye
söylemeyeceğim bir sır söyledi. Resûlullah’ın abdest bozacağı zaman
yüksek bir yerin veya bir hurma bahçesi duvarının ardına gizlenmeyi tercih
ederdi.
(M774 Müslim, Hayız, 79)

Berkânî, Müslim’in isnadıyla bu hadise “Hurma bahçesi duvarı” sözünden

sonra şunu ilave etmiştir:
Resûlullah (ihtiyacını gidermek için) ensardan bir adamın bahçesine girdi.
Orada bir deve vardı. Deve, Peygamber’i görünce inledi ve gözleri yaşardı.
Peygamber deveye yaklaşıp şefkatle hörgücünü ve kulak arkalarını
okşadı. Bunun üzerine deve sakinleşti. Sonra Resûlullah :
–Bu devenin sahibi kimdir, veya bu deve kimindir, diye sordu.
Ensardan bir genç geldi ve:
–Bu deve benimdir Yâ Resûlallah, dedi. Bunun üzerine Resûlullah :
–Allah’ın sana verdiği bu deve hakkında Allah’tan korkmuyor musun? Bak,
bu deve senin, onu aç bıraktığını ve çok yorduğunu bana (hâl diliyle) şikâyet
ediyor, demiş.
(D2549 Ebû Dâvûd, Cihâd, 44)

‫ َلا ن َُس ِّب ُح َح ّٰتى‬،‫ ُك َّنا �ِإ َذا َن َز ْل َنا َم ْن ِز ًلا‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-972
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد بِاس َناد عَ َلى َش ْر ِط ُم ْس ِل ٍم‬.‫ن َُح َّل ال ِّر َح َال‬
972. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Biz bir yerde konakladığımızda hayvanların eğerlerini al(ıp onları rahatlat)
madan nafile namaza durmazdık.
(D2551 Ebû Dâvûd, Cihâd, 44, +)

309

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 309 21.5.2015 14:42:09

 Yolculukta
Yardımlaşmak
‫ َب ْي َن َما ن َْح ُن ٖفي‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْدريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-973
ً ‫ َف َج َع َل َي ْص ِر ُف َب َص َر ُه َي ٖمي ًنا َو ِش َم‬،ُ‫َس َف ٍر �ِإ ْذ َجا َء َر ُج ٌل عَ َلى َر ِاح َل ٍة َله‬
،‫الا‬
ُ ‫َف َق َال َر ُس‬
،‫ « َم ْن َك َان َم َع ُه َف ْض ُل َظ ْه ٍر‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف ْل َي ُع ْد ِب ٖه عَ َلى‬،‫ َو َم ْن َك َان َل ُه َف ْض ُل زَا ٍد‬،ُ‫َف ْل َي ُع ْد ِب ٖه عَ َلى َم ْن َلا َظ ْه َر َله‬
‫ َح ّٰتى َر أ�ي َنا أ� َّن ُه َلا َح َّق‬،‫اف ا ْل َمالِ َما َذ َك َر ُه‬ ِ ‫َم ْن َلا زَا َد َلهُ» َف َذ َك َر ِم ْن أ� ْص َن‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ِل أ� َح ٍد ِم َّنا ٖفي َف ْض ٍل‬
973. Ebû Saîd el-Hudrî (ra) anlatıyor:
Seferde bulunduğumuz sırada devesine binmiş bir adam geldi. (Açlıktan yiyecek
bir şeyler bulmak ümidiyle) sağa sola bakınmaya başladı. Resûlullah :
Fazladan binek hayvanı olanlar olmayanlara versin, fazla azığı olanlar da azığı
olmayanlara versin, buyurdu ve olabilecek her türlü malı zikretti. Böylece
hiçbirimizin fazla mal saklamaya hakkı olmadığını anlamış olduk.70
(M4517 Müslim, Lukata, 18)

Maksat, sefere çıkanların imkân nispetinde birbirleri ile yardımlaşmasını teşviktir.

70

310

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 310 21.5.2015 14:42:09

 ‫ عَ ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-974
‫ �ِإ َّن ِم ْن �ِإخ َوا ِن ُك ْم‬،‫ َيا َم ْعشَ َر ا ْل ُم َهاجِ ٖر َين َو ْال أ�ن َْصا ِر‬:‫أ� َّن ُه أ� َرا َد أ� ْن َي ْغ ُز َو َف َق َال‬
‫ َف ْل َي ُض َّم أ� َح ُد ُك ْم �ِإ َل ْي ِه ال َّر ُج َل ْي ِن‬،‫ َو َلا عَ ٖشي َر ٌة‬،‫ َل ْي َس َل ُه ْم َم ٌال‬،‫َق ْو ًما‬
،‫ َف َما ِل أ� َح ِدنَا ِم ْن َظ ْه ٍر َي ْح ِم ُل ُه �ِإ َّلا عُ ْق َب ًة َك ُع ْق َب ٍة َي ْع ٖني أ� َح ِد ِه ْم‬،‫َوالثَّل َا َث َة‬
‫ َف َض َم ْم ُت �ِإ َل َّي ا ْث َن ْي ِن أ� ْو َثل َا َث ًة َما ٖلي �ِإ َّلا عُ ْق َب ٌة َك ُع ْق َب ِة أ� َح ِد ِه ْم ِم ْن‬:‫َق َال‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬.‫َج َم ٖلي‬
974. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre
Allah Resûlü bir gazaya çıkmak üzereyken:
Ey muhacir ve ensar topluluğu! kardeşlerinizin içinde malı ve
kabilesi bulunmayanlar var. Her biriniz, onlardan iki veya üç kimseyi
yanına alsın, buyurdu.
(Cabir anlatıyor:)Bizlerin de ancak nöbetleşerek binebileceğimiz birer
devemiz vardı. Ben de (nöbetleşe binmek için) yanıma iki veya üç adam
aldım. Hâlbuki yalnız (biri ile nöbetleşebilecek) bir tek devem vardı.”
(D2534 Ebû Dâvûd, Cihâd, 34)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-975

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي َتخَ َّل ُف ِفي‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬.ُ‫يف َو ُي ْر ِد ُف َو ْيدعُ و َله‬ َّ ‫ا ْل َم ٖسي ِر َف ُي ْز ٖجي‬
َ ‫الض ٖع‬
975. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Resûlullah , yolculuk enasında geride kalır, zayıf kimseleri (ya kendi veya
başkasının) devesinin arkasına bindirir ve onlar için dua ederdi.
(D2639 Ebû Dâvûd, Cihâd, 94)

311

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 311 21.5.2015 14:42:09

 ‫‪Yolculukta‬‬
‫‪Okunacak Dualar‬‬
‫ون * ِل َت ْس َت ُووا عَ َلى ُظ ُهو ِر ٖه ُث َّم ت َْذ ُك ُروا‬ ‫‪َ ‬و َج َع َل َل ُك ْم ِم َن ا ْل ُف ْل ِك َو ْال أ� ْن َعا ِم َما َت ْر َك ُب َ‬
‫ِن ْع َم َة َر ِّب ُك ْم �ِإ َذا ْاس َت َو ْي ُت ْم عَ َل ْي ِه َو َت ُقو ُلوا ُس ْب َ‬
‫حان ا َّل ٖذي َسخَّ َر َل َنا ٰه َذا َو َما ُك َّنا َل ُه ُم ْق ِر ٖن َين‬
‫* َو�ِإنَّا �ِإ َلى َر ِّب َنا َل ُم ْن َق ِل ُب َ‬
‫ون‪‬‬
‫‪O (bütün çiftleri yaratan), üzerlerine kurulasınız, sonra da, kurulduğunuzda,‬‬
‫‪Rabbinizin nimetini hatırlayasınız ve “Bunu hizmetimize veren Allah’ın şanı‬‬
‫”‪yücedir. Bunlara bizim gücümüz yetmezdi. Şüphesiz biz Rabbimize döneceğiz‬‬
‫‪diyesiniz diye sizin için bindiğiniz gemileri ve hayvanları yaratandır.‬‬
‫)‪(Zuhruf, 43/12-14‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪َ -976‬وعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‪ ،‬أ� َّن َر ُس َ‬
‫َو َس َّل َم َك َان �ِإ َذا ْاس َت َوى عَ َلى َب ٖعي ِر ٖه خَ ا ِرج ًا �ِإ َلى َس َف ٍر‪َ ،‬ك َّب َر َثل َاث ًا‪ُ ،‬ث َّم‬
‫«س ْب َح َان ا َّل ٖذي َسخَّ َر َل َنا ٰه َذا َو َما ُك َّنا َل ُه ُم ْقر ٖن َين‪َ ،‬و�ِإنَّا �ِإ َلى َر ِّب َنا‬ ‫َق َال‪ُ :‬‬
‫ون‪َ .‬ال ّٰل ُه َّم �ِإنَّا ن َْس أ� ُل َك ٖفي َس َف ِرنَا ٰه َذا ا ْل ِب َّر َوال َّت ْقوٰى‪َ ،‬و ِم َن ا ْل َع َم ِل‬‫َل ُم ْن َق ِل ُب َ‬
‫َما َت ْر َضى‪َ .‬ال ّٰل ُه َّم هَ ِّو ْن عَ َل ْي َنا َس َف َرنَا ٰه َذا َو ْاط ِو عَ َّنا ُب ْع َد ُه‪َ ،‬ال ّٰل ُه َّم أ�ن َْت‬
‫‪312‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 312‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:09‬‬

 ‫ َال ّٰل ُه َّم �ِإ ٖنّي أ�عُ و ُذ ب َِك ِم ْن‬.‫ َوا ْل َخ ٖلي َف ُة ِفي ْال أ�هْ ِل‬،‫الس َف ِر‬ َّ ‫اح ُب ِفي‬ ِ ‫الص‬
َّ
»‫ َو ُسو ِء ا ْل ُم ْن َق َل ِب ِفي ا ْل َمالِ َو ْال أ�هْ ِل َوا ْل َو َل ِد‬،‫الس َف ِر َو َك آ� َب ِة ا ْل َم ْن َظ ِر‬
َّ ‫َوعْ ثَا ِء‬
»‫ون‬ َ ‫ون ِل َر ِّب َنا َحا ِم ُد‬َ ‫ون عَ اب ُِد‬
َ ‫ون تَا ِئ ُب‬َ ‫ «�آ ِي ُب‬:‫َو�ِإ َذا َر َج َع َقا َل ُه َّن َوزَا َد ٖفي ِه َّن‬
.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
976. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah sefere çıkarken
devesinin üzerine iyice yerleşince, üç defa tekbir getirir sonra da:
“İtaat altına almaya gücümüzün yetmediği bu hayvanı bizim hizmetimize
veren Allah’ı tesbih ederim. Şüphe yok ki dönüp dolaşıp ona varacağız.
Allah’ım, bu yolculuğumuzda bizi iyilik ve takvaya ve razı olacağın amellere
muvaffak kılmanı dileriz. Allah’ım, bu yolculuğumuzu kolaylaştır ve yolumuzu
kısalt. Allah’ım, seferde bizim yardımcımız, ailemizi koruyacak olan sensin.
Allah’ım, yolculuğun zorluklarından, perişan hâllerden ve seferden dönünce
malımızda, ailemizde ve çocuklarımızda üzüntü verici kötü hâller görmekten
sana sığınırım.” der, dönüşünde de bunları okurdu. “Biz yolcular tövbe ve
ibadet ederek ve Rabbimize hamd ederek dönüyoruz.” sözünü de ilave ederdi.
(M3275 Müslim, Hac, 425)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن َس ْرجِ ٍس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-977

‫ول ال ّّٰل ِه‬
،‫ َو َك آ� َب ِة ا ْل ُم ْن َق َل ِب‬،‫السف َـ ِر‬
َّ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َسا َف َر َي َت َع َّو ُذ ِم ْن َوعْ ثَا ِء‬
. ِ‫ َو ُسو ِء ا ْل َم ْن َظ ِر ِفي ْال أ�هْ ِل َوا ْل َمال‬،‫ َودَعْ َو ِة ا ْل َم ْظ ُلو ِم‬، ِ‫َوا ْل َح ْو ِر َب ْع َد ا ْل َك ْون‬
‫ ٰه َك َذا هُ َو ٖفي َص ٖح ِيح ُم ْس ِل ٍم‬.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
977. Abdullah b. Sercis’ten (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Resûlullah sefere çıktığında seferin zorluklarından ve kötü dönüşlerden,
iyi hâllerden kötü hâllere düşmekten, mazlumun bedduasından ve dönüşte
ailesini ve malını kötü hâlde görmekten Allah’a sığınırdı.
(M3276 Müslim, Hac, 426)

313

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 313 21.5.2015 14:42:09

 ‫ َش ِه ْد ُت عَ ِل َّي ْب َن أ� ٖبي َطا ِل ٍب َر ِض َي‬:‫ َوعَ ْن ع ِل ِّي ْب ِن َر ٖبي َع َة َق َال‬-978
‫ ب ِْس ِم‬:‫اب َق َال‬ ِ ‫ َف َل َّما َو َض َع ِر ْج َل ُه ِفي ال ِّر َك‬،‫ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� ِت َي ب َِدا َّب ٍة ِل َي ْر َك َب َها‬
،‫ ا ْل َح ْم ُد ِل َّل ِه ا َّل ٖذي َسخَّ َر َل َنا ٰه َذا‬:‫ َف َل َّما ْاس َت َوى عَ َلى َظ ْه ِرهَ ا َق َال‬،‫ال ّّٰل ِه‬
‫ َا ْل َح ْم ُد ِل َّل ِه‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫ون‬
َ ‫ َو�ِإنَّا �ِإ َلى َر ِّب َنا َل ُم ْن َق ِل ُب‬،‫َو َما ُك َّنا َل ُه ُم ْقر ٖن َين‬
‫ ُس ْب َحان ََك �ِإ ٖنّي‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫ات‬ ٍ ‫ َال َّل ُه أ� ْك َب ُر َثل َا َث َم َّر‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫ات‬ ٍ ‫َثل َا َث َم َّر‬
،‫ ُث َّم َض ِح َك‬،‫ُوب �ِإ َّلا أ�ن َْت‬ ُّ ‫َظ َل ْم ُت َن ْف ٖسي َف ْاغ ِف ْر ٖلي �ِإ َّن ُه َلا َي ْغ ِف ُر‬
َ ‫الذن‬
‫ َر أ� ْي ُت ال َّنب َِّي‬:‫ ِم ْن أ� ِّي َش ْي ٍء َض ِح ْك َت؟ َق َال‬،‫ َيا أ� ٖمي َر ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين‬:‫َف ٖق َيل‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ ُث َّم َض ِح َك َف ُق ْل ُت‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َع َل َك َما َف َع ْل ُت‬
‫ول‬
‫ «�ِإ َّن َر َّب َك ُس ْب َحا َن ُه َي ْع َج ُب ِم ْن‬:‫ال ّّٰل ِه ِم ْن أ� ِّي َش ْي ٍء َض ِح ْك َت؟ َق َال‬
.»‫ُوب َغ ْي ٖري‬ َ ‫الذن‬ ُّ ‫ َي ْع َل ُم أ� َّن ُه َلا َي ْغ ِف ُر‬،‫ ْاغ ِف ْر ٖلي ُذن ُٖوبي‬:‫عَ ْب ِد ٖه �ِإ َذا َق َال‬
:‫ َو ٖفي َب ْع ِض ال ُّن َس ِخ‬،‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذ ُّي َو َق َال‬،‫َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬
.‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ أ� ٖبي َدا ُو َد‬.‫يح‬ ٌ ‫َح َس ٌن َص ٖح‬
978. Ali b. Rebîa anlatıyor:
Binmesi için bir hayvan getirdikleri zaman Ali b. Ebî Tâlib’in (ra) şöyle
yaptığını gördüm. Ayağını üzengiye koyunca “Bismillâh” dedi. Hayvanın
üzerine oturduğunda “Elhamdü lillâhillezî sehhare lenâ hâzâ ve mâ künnâ
lehû mukrinîn (İtaat altına almaya gücümüzün yetmeyeceği bu hayvanı bizim
hizmetimize veren Allah’a hamd olsun. Dönüp dolaşıp O’na varacağız.)” dedi. Üç
defa “Elhamdülillâh” dedikten sonra üç defa “Allâhü ekber” dedi. Daha sonra
“Sübhâneke innî zalemtü nefsî fağfirlî innehû lâ yağfiru’z-zünûbe illâ ente (Yâ
Rabbi, seni tesbih ederim. Ben kendime zulmettim; beni bağışla. Çünkü senden
başka günahları bağışlayacak yoktur).” dedi ve güldü. Bunun üzerine:
–Ey müminlerin emiri niçin güldün, dediler.

314

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 314 21.5.2015 14:42:09

 –Peygamber’in benim gibi yaptıktan sonra güldüğünü gördüm. Neden
güldün yâ Resûlallah, diye sordum. O da şöyle cevap verdi:
–Yüceler Yücesi Rabbin, kendisinden başka günahları bağışlayacak bir ilâh
bulunmadığını bilerek “(Yâ Rab), günahlarımı bağışla.” diyen kulundan
memnun olur (da onun için güldüm).
(D2602 Ebû Dâvûd, Cihâd, 74; T3446 Tirmizî, Deavât, 46)

‫ َو�ِإ َذا َن َز ْل َنا‬،‫ ُك َّنا �ِإ َذا َص ِع ْدنَا َك َّب ْرنَا‬:‫ عَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-979
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.‫َس َّب ْح َنا‬
979. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Biz (savaşa giderken) yokuş çıktığımızda tekbir getirir, indiğimizde de Allah’ı
tesbih ederdik.
(B2993 Buhârî, Cihâd, 132)

‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-980
‫ َر َوا ُه‬.‫ َو�ِإ َذا هَ َب ُطوا َس َّب ُحوا‬،‫وش ُه �ِإ َذا عَ َل ُوا ال َّث َنا َيا َك َّب ُروا‬
ُ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو ُج ُي‬
ٍ ‫أ� ُبو َدا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح‬
.‫يح‬
980. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber ile askerleri,
tepelere çıkaren tekbir getirirler, inerken de Allah’ı tesbih ederlerdi.
(D2599 Ebû Dâvûd, Cihâd, 72)

315

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 315 21.5.2015 14:42:09

 ‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َق َف َل ِم َن ا ْل َح ِّج أ� ِو‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-981
‫«لا �ِإلٰ َه �إ َّلا ال ّّٰل ُه‬
َ :‫ ُث َّم َق َال‬،‫ا ْل ُع ْم َر ِة ُك َّل َما أ� ْو َفى عَ َلى َث ِن َّي ٍة أ� ْو َف ْد َف ٍد َك َّب َر َثل َاث ًا‬
.‫ َوهُ َو عَ َلى ُك ِّل َش ْي ٍء َق ٖدي ٌر‬،‫الم ْل ُك َو َل ُه ا ْل َح ْم ُد‬
ُ ‫ َل ُه‬،ُ‫يك َله‬َ ‫َو ْح َد ُه َلا َش ٖر‬
‫ َون ََص َر‬،‫ َص َد َق ال ّّٰل ُه َوعْ َد ُه‬.‫ون‬
َ ‫ون ِل َر ِّب َنا َحا ِم ُد‬
َ ‫ون َساجِ ُد‬َ ‫ون عَ اب ُِد‬ َ ‫�آ ِي ُب‬
َ ‫ون تَا ِئ ُب‬
.‫اب َو ْح َد ُه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َوهَ َز َم ْال أ� ْح َز‬،‫عَ ْب َد ُه‬
.‫وش أ� ِو ا ْل َّس َرا َيا أ� ِو ا ْل َح ِّج أ� ِو ا ْل ُع ْم َر ِة‬
ِ ‫ �ِإ َذا َق َف َل ِم َن ا ْل ُج ُي‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
981. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber hacdan veya umreden dönerken her yokuş ve tepe çıktığında
üç defa “Allâhü ekber” diye tekbir getirir, sonra “Bir olan Allah’tan başka
ilâh yoktur. O’nun ortağı yoktur. Mülk O’nundur. Hamd O’nadır. O her şeye
kadirdir. Biz yolcular tövbe, ibadet ve secde ederek, Rabbimize hamd ederek
dönüyoruz. Allah vaadini yerine getirdi, kuluna yardım etti ve O, tek başına
orduları perişan etti.” buyururdu.
(B2995 Buhârî, Cihâd, 133)

Müslim’in rivayetinde:
Ordu ve müfrezelerle yaptığı harplerden yahut hacdan veya umreden
dönerken, diye kaydedilmiştir.
(M3278 Müslim, Hac, 428)

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُجل ًا َق َال‬-982

‫ �ِإ ٖنّي‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ َوال َّت ْك ٖبي ِر عَ َلى ُك ِّل‬،‫ «عَ َل ْي َك ِب َت ْق َوى ال ّّٰل ِه‬:‫ َق َال‬،‫أ� ٖر ُيد أ� ْن أ� َسا ِف َر َف أ� ْو ِص ٖني‬
َّ ‫ َوهَ ِّو ْن عَ َل ْي ِه‬،‫ « َال ّٰل ُه َّم ْاط ِو َل ُه ا ْل ُب ْع َد‬:‫َش َر ٍف َف َل َّما َو َّلى ال َّر ُج ُل َق َال‬
»‫الس َف َر‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
316

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 316 21.5.2015 14:42:09

 982. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre bir adam:
–Yâ Resûlallah, ben sefere çıkmak istiyorum. Bana nasihat et, dedi.
Peygamber :
–Sana daima Allah karşısında takvâ sahibi olmanı, her yüksek yere çıktığında
tekbir almanı tavsiye ederim, buyurdu. Adam dönüp gidince Resûlullah, “Yâ
Rab, ona uzakları yakın et ve bu yolculuğunu kolaylaştır.” diye dua etti.
(T3445 Tirmizî, Deavât, 45)

‫ ُك َّنا َم َع ال َّنب ِِّي‬:‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-983
‫ َف ُك َّنا �ِإ َذا أ� ْش َر ْف َنا عَ َلى َوا ٍد هَ َّل ْل َنا َو َك َّب ْرنَا‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َس َف ٍر‬
‫اس‬ ُ ‫ « َي آ� أ� ُّي َها ال َّن‬:‫َوا ْر َت َف َع ْت أ� ْص َوا ُت َنا َف َق َال ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ �ِإ َّن ُه‬،‫ �ِإ َّن ُه َم َع ُك ْم‬.‫ون أ� َص َّم َو َلا َغا ِئب ًا‬ َ ُ‫ا ْر َب ُعوا عَ ٰلى أ� ْن ُف ِس ُك ْم َف ِإ�ن َُّك ْم َلا ت َْدع‬
.‫يب» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
ٌ ‫َس ٖم ٌيع َق ٖر‬
983. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) anlatıyor:
Biz, Peygamber ile bir seferdeydik. Tepelere çıktıkça “Lâ ilâhe illâllah,
Allâhü ekber” diyerek tehlil ve tekbir getirirdik. Bir ara seslerimizin fazla
yükselmesi üzerine Peygamber :
Ey insanlar, kendinizi zorlamayın; çünkü siz işitmeyen veya yanınızda
bulunmayan birine dua etmiyorsunuz. Allah, daima sizinledir; her şeyi işitir ve
size de yakındır, buyurdu.
(B2992 Buhârî, Cihâd, 131; M6862 Müslim, Zikir, 44)

317

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 317 21.5.2015 14:42:09

 Yolcunun Duası
‫ول ال ّٰله صلى ال ّٰله‬ ُ ‫ َر ُس‬:‫ َق َال‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-984
،‫ دَعْ َو ُة ا ْل َم ْظ ُلو ِم‬:‫ات َلا َش َّك ٖفي ِه َّن‬
ٌ ‫ات ُم ْس َت َجا َب‬ ٍ ‫ « َثل َا ُث دَعَ َو‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
:‫ َودَعْ َو ُة ا ْل َوا ِل ِد عَ َلى َو َل ِد ِه» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،‫َودَعْ َو ُة ا ْل ُم َسا ِف ِر‬
.»‫ «عَ َلى َو َل ِد ِه‬:َ‫ َو َل ْي َس ٖفي ِر َوا َي ٍة أ� ٖبي دَا ُود‬.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫َح ٖد‬
984. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Şu üç duanın kabul olunacağında şüphe yoktur: (Bunlar) mazlumun,
yolcunun ve anne ile babanın evlâdına dualarıdır, buyurmuştur.
(T1905 Tirmizî, Birr, 7; D1536 Ebû Dâvûd, Vitir, 29)

Ebû Dâvûd’un rivayetinde “evlâdına” kaydı yoktur.

318

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 318 21.5.2015 14:42:09

 Korku Hâlinde
Okunacak Dua
َ ‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي ُم‬-985
،‫ « َال ّٰل ُه َّم �ِإنَّا ن َْج َع ُل َك ٖفي ن ُُحو ِر ِه ْم‬:‫اف َق ْو ًما َق َال‬ َ َ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان �ِإ َذا خ‬
.‫ َوال َّن َسا ِئ ُّي ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬،َ‫َون ُعو ُذ ب َِك ِم ْن ُش ُر ِو ِر ِه ْم» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
985. Ebû Mûsâ’ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , bir
topluluktan çekinip endişe ettiği zaman:
“Allâhümme’c’al fî nuhûrihim ve neûzü bike min şurûrihim (Allah’ım, onları sana
havale ediyor, kötülüklerinden de sana sığınıyoruz).” buyururdu.
(D1537 Ebû Dâvûd, Vitir, 30; Nesâî, es-Sünenü’l-kübrâ, VIII, 29, hadis no: 8577)

319

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 319 21.5.2015 14:42:09

 Konaklama Esnasında
Okunacak Dua
َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ عَ ْن خَ ْو َل َة ِب ْن ِت َح ٖك ٍيم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-986
‫ول‬
‫ أ�عُ و ُذ‬:‫ « َم ْن َن َز َل َم ْن ِز ًلا ُث َّم َق َال‬:‫ول‬
ُ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ َل ْم َي ُض ُّر ُه َش ْي ٌء َح ّٰتى َي ْرت َِح َل ِم ْن‬،‫ات ِم ْن َش ِّر َما خَ َل َق‬ ِ ‫ب َِك ِل َم‬
ِ ‫ات ال ّّٰل ِه ال َّتا َّم‬
.‫َم ْن ِز ِل ٖه ٰذ ِل َك» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
986. Havle bnt. Hakîm’in (ra) işittiğine göre Resûlullah , şöyle demiştir:
Bir kimse bir yerde konaklar ve “Eûzü bi kelimâtillâhi’t-tâmmeti min şerri mâ
haleka (Yaratılmışların şerrinden Allah’ın kusursuz sözleriyle Allah’a sığınırım).”
derse konakladığı yerden ayrılıncaya kadar hiçbir şey ona zarar vermez.
(M6878 Müslim, Zikir, 54)

320

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 320 21.5.2015 14:42:10

 ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-987
‫ أ�عُ و ُذ بِال ّّٰل ِه‬،ُ‫ َيا أ� ْر ُض َر ٖ ّبي َور ُّب ِك ال ّّٰله‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َسا َف َر َف أ� ْق َب َل ال َّل ْي ُل َق َال‬
‫ َو أ�عُ و ُذ‬،‫ َو َش ِّر َما َي ِد ُّب عَ َل ْي ِك‬،‫يك‬ ِ ‫ َو َش ِّر َما خُ ِل َق ٖف‬،‫يك‬ ِ ‫ِم ْن ش ِّر ِك َو َش ِّر َما ٖف‬
‫ َو ِم ْن‬،‫ َو ِم ْن َس ِاك ِن ا ْلب َل ِد‬،‫ َو ِم َن ا ْل َح َّي ِة َوا ْل َع ْق َر ِب‬،‫بِال ّّٰل ِه ِم ْن َش ِّر أ� َس ٍد َو أ� ْس َو ٍد‬
.َ‫َوا ِل ٍد َو َما َو َل َد» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
987. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah , yolculukta iken gece olduğunda şöyle derdi:
Ey yeryüzü! Senin de benim de Rabbim Allah’tır. Senin ve sende olan şeylerin
şerrinden, sende yaratılanların ve üzerinde gezip dolaşanların şerrinden
Allah’a sığınırım. Aslanların, büyük-küçük yılanların, akreplerin ve bu diyarda
yaşayanların, doğuran ve doğanların şerrinden Allah’a sığınırım.
(D2603 Ebû Dâvûd, Cihâd, 75)

321

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 321 21.5.2015 14:42:10

 Yolculuktan Dönüş Âdâbı
َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-988
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،ُ‫ َو َش َرا َب ُه َو َن ْو َمه‬،ُ‫ َي ْم َن ُع أ� َح َد ُك ْم َط َعا َمه‬،‫اب‬ ِ ‫ « َا َّلس َف ُر ِق ْط َع ٌة ِم َن ا ْل َع َذ‬:‫َق َال‬
.‫ َف ْل ُي َع ِّج ْل �ِإ َلى أ�هْ ِل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫َف ِإ� َذا َق َضى أ� َح ُد ُك ْم ن َْه َم َت ُه ِم ْن َس َف ِر ِه‬
988. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Yolculuk bir çeşit eziyettir. Sizi, (vaktinde) yiyip içmekten ve uyumaktan
alıkoyar. Herhangi biriniz yolculuğa çıktığında işini bitirir bitirmez evine
dönmekte acele etsin.
(B1804 Buhârî, Umre, 19; M4961 Müslim, İmâre, 179)

:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ عَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-989
َ ‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة أ� َّن َر ُس‬.»‫«�ِإ َذا أ� َط َال أ� َح ُد ُك ُم ا ْل َغ ْي َب َة َفل َا َي ْط ُر َق َّن أ�هْ َل ُه َل ْيل ًا‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ن ََهى أ� ْن َي ْط ُر َق ال َّر ُج ُل أ�هْ َل ُه َل ْيل ًا‬
989. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Uzun müddet ailesinden ayrı kalan kimse, evine gece yarısı gelmesin,
buyurmuştur.71
(B5244 Buhârî, Nikâh, 121; M4967 Müslim, İmâre, 183)

O günkü şartlarda gece birinin ansızın gelmesi, ev halkını korkutacağı için böyle bir uyarı yapılmıştır. Günü-
71

müzde ise önceden haber verilmesi hâlinde bunun bir sakıncası yoktur.

322

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 322 21.5.2015 14:42:10

 Diğer bir rivayete göre Resûlullah , seferden dönen kimsenin evine gece
yarısı gelmesini yasaklamıştır.
(B1801 Buhârî, Umre, 16; M4969 Müslim, İmâre, 184)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-990

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َو َك َان َي أ�ْ ِتي ِه ْم ُغ ْد َو ًة أ� ْو عَ ِش َّي ًة‬،‫َو َس َّل َم َلا َي ْط ُر ُق أ�هْ َل ُه َل ْيل ًا‬
990. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûl-i Ekrem , yolculuktan döndüğünde evine gece gelmezdi. Kuşluk
vakti veya akşam üstü gelirdi.
(M4962 Müslim, İmâre, 180; B1800 Buhârî, Umre, 15)

‫ أ� ْق َب ْل َنا َم َع ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-991
‫ ِل َر ِّب َنا‬،‫ون‬ َ ‫ عَ اب ُِد‬،‫ون‬ َ ‫ تَا ِئ ُب‬،‫ون‬ َ ‫ «�آ ِي ُب‬:‫ َح ّٰتى �ِإ َذا ُك َّنا ب َِظ ْه ِر ا ْل َم ٖدي َن ِة َق َال‬،‫َو َس َّل َم‬
.‫ول ٰذ ِل َك َح ّٰتى َق ِد ْم َنا ا ْل َم ٖدي َن َة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ ُ ‫ون» َف َل ْم َي َز ْل َي ُق‬
َ ‫َحا ِم ُد‬
991. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber ile (Hayber’den) dönüşümüzde Medine’ye yaklaşınca Resûlullah,
“Biz yolcular tövbe ve ibadet ederek, Rabbimize hamd ederek dönüyoruz.”
buyurdu ve Medine’ye gelinceye kadar bunu söylemeye devam etti.
(M3280 Müslim, Hac, 429)

َ ‫ عَ ْن َك ْع ِب ْب ِن َما ِل ٍك َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-992

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َو َس َّل َم َك َان �ِإ َذا َق ِد َم ِم ْن َس َف ٍر َب َد أ� بِا ْل َم ْسجِ ِد َف َر َك َع ٖفي ِه َر ْكع َت ْي ِن‬
992. Ka’b b. Mâlik’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , seferden
döndüklerinde önce mescide uğrar ve orada iki rekât namaz kılardı.
(M7016 Müslim, Tevbe, 53; B4418 Buhârî, Megâzî, 80)

323

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 323 21.5.2015 14:42:10

 Hanımların Yalnız
Başına Yolculuğu
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-993
‫«لا َي ِح ُّل ِلا ْم َر أ� ٍة ُت ْؤ ِم ُن بِال ّّٰل ِه َوا ْل َي ْو ِم ْال آ� ِخ ِر ت َُسا ِف ُر َم ٖسي َر َة َي ْو ٍم َو َل ْي َل ٍة‬
َ :‫َو َس َّل َم‬
.‫�ِإ َّلا َم َع ٖذي َم ْح َر ٍم عَ َل ْي َها» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
993. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah’a ve âhiret gününe inanan bir hanımın, yanında mahremi bulunmadan
bir gün ve bir gece sürecek bir yolculuğa çıkması helâl olmaz.72
(M3267 Müslim, Hac, 420; B1088 Buhârî, Taksîr, 4)

Burada söz konusu edilen husus, hanımların güvenliği ile ilgili endişelerin bulunduğu şartlarda geçerlidir.
72

324

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 324 21.5.2015 14:42:10

 ‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ُه َس ِم َع ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-994
‫ َو َلا ت َُسا ِف ُر‬،‫«لا َي ْخ ُل َو َّن َر ُج ٌل بِا ْم َر أ� ٍة �ِإ َّلا َو َم َع َها ُذو َم ْح َر ٍم‬:
َ ‫ول‬ ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ا ْل َم ْر أ� ُة �ِإ َّلا َم َع ٖذي َم ْح َر ٍم» َف َق َال َل ُه َر ُج ٌل‬
‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ َّن ا ْم َر أ� ٖتي‬
‫ «اِن َْط ِل ْـق‬:‫ َو�ِإ ٖ ّني ْاك ُت ِت ْب ُت ٖفي َغ ْز َو ِة َك َذا َو َك َذا؟ َق َال‬،‫اج ًة‬
َّ ‫خَ َر َج ْت َح‬
.‫َف ُح َّج َم َع ا ْم َر أ� ِت َك» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
994. İbn Abbâs’ın (ra) işittiğine göre Hz. Peygamber :
Bir erkek, yanında mahremi bulunmayan bir kadınla baş başa kalmasın.
Bir kadın da yanında mahremi olmaksızın yolculuğa çıkmasın, buyurdu.
Bunun üzerine bir sahâbî:
–Yâ Resûlallah, eşim haccetmek için yola çıkmaya hazırlandı, ben de filan
gazveye iştirak etmek üzere yazıldım, dedi. Resûlullah :
–Git ve hanımınla beraber haccet, buyurdu.
(B5233 Buhârî, Nikâh, 112; M3272 Müslim, Hac, 424)

325

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 325 21.5.2015 14:42:10

 FAZİLETLER

326

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 326 21.5.2015 14:42:10

 Kur’an-ı Kerim
Okumanın Fazileti
َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-995
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ «اِ ْق َر ُؤا ا ْل ُق ْر�آ َن َف ِإ� َّن ُه َي أ�ْ ٖتي َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة َش ٖفيع ًا ِل أ� ْص َحا ِب ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫ول‬
ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
995. Ebû Ümâme’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah :
Kur’an okuyun, zira Kur’an, kıyamet gününde kendisini okuyanlara şefaatçi
olarak gelir, buyurmuştur.
(M1874 Müslim, Müsâfirîn, 252)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫اس ْب ِن َس ْم َع َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ِ ‫ َوعَ ِن ال َّن َّو‬-996
ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫ « ُي ْؤتَى َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة بِا ْل ُق ْر�آنِ َو أ�هْ ِل ِه ا َّل ٖذ َين َكانُوا َي ْع َم ُل‬:‫ول‬
‫ون ِب ِه‬
.‫ ت َُح َّاجانِ عَ ْن َص ِاح ِب ِه َما» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫الد ْن َيا َت ْق ُد ُم ُه ُسو َر ُة ا ْل َب َق َر ِة َو�آلِ ِع ْم َر َان‬
ُّ ‫ِفي‬
996. Nevvâs b. Sem’ân’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Kıyamet günü Kur’an ve onunla amel edenler (mahşer yerine) getirilirler. Bakara
ile Âl-i İmrân sûreleri, kendilerini okuyup amel eden kimsenin önüne geçerek
“Onun hakkında ben şahitlik edeceğim.” diye birbirleriyle mücadele ederler.73
(M1876 Müslim, Müsâfirîn, 253)

73
Hadiste bu sûreleri okumanın ne kadar faziletli bir iş olduğu temsilî olarak anlatılmaktadır.

327

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 327 21.5.2015 14:42:10

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ‫‪َ -997‬وعَ ْن عُ ث َْم َان ْب ِن عَ َّف َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪« :‬خَ ْي ُر ُك ْم َم ْن َت َع َّل َم ا ْل ُق ْر�آ َن َوعَ َّل َمهُ‪َ .‬ر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِريُّ ‪.‬‬
‫‪997. Osman b. Affân’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Sizin en hayırlınız, Kur’an’ı öğrenen ve öğretendir, buyurdu.‬‬
‫)‪(B5027 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 21‬‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪َ -998‬وعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫الس َف َر ِة ا ْل ِك َرا ِم ا ْل َب َر َر ِة‪َ ،‬وا َّل ٖذي‬
‫َو َس َّل َم‪« :‬ا َّل ٖذي َي ْق َر أ� ا ْل ُق ْر�آ َن َوهُ َو َما ِه ٌر ِب ٖه َم َع َّ‬
‫َي ْق َر أ� ا ْل ُق ْر�آ َن َو َي َت َت ْع َت ُع ٖفي ِه َوهُ َو عَ َل ْي ِه َش ٌّاق َل ُه أ� ْج َرانِ » ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪998. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫‪Kur’an’ı gerektiği şekilde güzel okuyan kimse, vahiy getiren şerefli ve itaatkar‬‬
‫‪meleklerle beraberdir. Kur’an’ı heceleyip zorlanarak okuyan kimseye de iki kat‬‬
‫‪sevap vardır.‬‬
‫)‪(M1862 Müslim, Müsâfirîn, 244; B4937 Buhârî, Tefsîr (Abese), 1‬‬

‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬

‫ول ال ّٰل ِه‬ ‫‪َ -999‬وعَ ْن أ� ٖبي ُم َ‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬مث َُل ا ْل ُم ْؤ ِم ِن ا َّل ٖذي َي ْق َر أ� ا ْل ُق ْر�آ َن َمث َُل ْال أ� ْت ُر َّج ِة‪:‬‬
‫ٖر ُيح َها َط ِّي ٌب َو َط ْع ُم َها َط ِّي ٌب‪َ ،‬و َمث َُل ا ْل ُم ْؤ ِم ِن ا َّل ٖذي َلا َي ْق َر أ� ا ْل ُق ْر�آ َن َك َمث َِل‬
‫ال َّت ْم َر ِة‪َ :‬لا ٖر َيح َل َها َو َط ْع ُم َها ُح ْل ٌو‪َ ،‬و َمث َُل ا ْل ُم َنا ِف ِق ا َّل ٖذي َي ْق َر أ� ا ْل ُق ْر�آ َن َكمث َِل‬
‫ال َّر ْي َحا َن ِة‪ٖ :‬ر ُيح َها َط ِّي ٌب َو َط ْع ُم َها ُم ٌّر‪َ ،‬و َمث َُل ا ْل ُم َنا ِف ِق ا َّل ٖذي َلا َي ْق َر أ� ا ْل ُق ْر�آ َن‬
‫َك َمث َِل ا ْل َح ْن َظ َل ِة‪َ :‬ل ْي َس َل َها ٖر ٌيح َو َط ْع ُم َها ُم ٌّر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪328‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 328‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:10‬‬

 999. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Kur’an okuyan mümin, turunç gibidir. Kokusu da tadı da hoştur. Kur’an
okumayan mümin, hurma gibidir. Kokusu yoksa da tadı hoştur. Kur’an okuyan
münafık, reyhana benzer. Kokusu hoş, tadı acıdır. Kur’an okumayan münafık,
Ebû Cehil karpuzuna benzer. Kokusu olmadığı gibi tadı da acıdır.
(B5427 Buhârî, Et’ime, 30; M1860 Müslim, Müsâfirîn, 243)

‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ِ ‫ َوعَ ْن عُ َم َر ْب ِن ا ْلخَ َّط‬1000
ِ ‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه َي ْر َف ُع ِب ٰه َذا ا ْل ِك َت‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫اب أ� ْق َوا ًما َو َي َض ُع ِب ٖه‬
.‫�آخَ ٖر َين» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1000. Ömer’ b. Hattâb’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Peygamber şöyle demiştir:
Allah, bu kitapla (Kur’an’la) nice toplumları yükseltir ve nicelerini de alçaltır.
(M1897 Müslim, Müsâfirîn, 269)

‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬-1001

َ :‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫ َف ُه َو َي ُقو ُم‬،‫ َر ُج ٌل �آ َتَا ُه ال ّّٰل ُه ا ْل ُق ْر�آ َن‬:‫«لا َح َس َد �ِإ َّلا ِفي ا ْث َن َت ْي ِن‬
ً ‫ َو َر ُج ٌل �آ َتَا ُه ال ّّٰل ُه َم‬،‫ِب ِه �آ َنَا َء ال َّل ْي ِل َو�آنَا َء ال َّن َها ِر‬
‫ َف ُه َو ُي ْن ِف ُق ُه �آنَا َء ال َّل ْي ِل‬،‫الا‬
.‫َو�آنَا َء ال َّن َها ِر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1001. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber :
Yalnız şu iki kimseye gıpta edilir: Birisi, Kur’an öğrenip gece gündüz onunla
amel eden kimse; diğeri de, Allah’ın kendisine verdiği malı gece gündüz Allah
yolunda harcayan kimse, buyurmuştur.
(M1894 Müslim, Müsâfirîn, 266; B7529 Buhârî, Tevhîd, 45)

329

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 329 21.5.2015 14:42:10

 �‫ َك َان َر ُج ٌل َي ْق َر أ‬:‫ َوعَ ِن ا ْل َب َرا ِء ْب ِن عَ ا ِز ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-1002
ٌ ‫ َو ِع ْن َد ُه َف َر ٌس َم ْر ُب‬،‫ُسو َر َة ا ْل َك ْه ِف‬
‫وط ِبشَ َط َن ْي ِن َف َت َغشَّ ْت ُه َس َحا َب ٌة َف َج َع َل ْت‬
‫ َف َل َّما أ� ْص َب َح أ�تَى ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬.‫ َو َج َع َل َف َر ُس ُه َي ْن ِف ُر ِم ْن َها‬،‫ت َْدنُو‬
َّ ‫ « ِت ْل َك‬:‫ َف َذ َك َر َل ُه ٰذ ِل َك َف َق َال‬.‫َو َس َّل َم‬
.‫الس ٖكي َن ُة َت َن َّز َل ْت ِلل ُق ْر�آنِ » ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1002. Berâ’ b. Âzib (ra) anlatıyor:
Bir adam Kehf sûresini okuyordu ve yanında iki yularla bağlanmış bir at vardı.
Adamın üzerine bir bulut geldi. Bulut ona yaklaşmaya, at da bundan dolayı
ürkmeye başladı. Sabah olunca adam Peygamber’e gelerek bu
durumu anlattı. Peygamber :
–O bulut, Kur’an için inmiş (meleklerin getirdiği rahmetten oluşan)
sekînettir,74 buyurdu.
(M1856 Müslim, Müsâfirîn, 240; B5011 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 11)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1003
‫ َوا ْل َح َس َن ُة ِب َعشْ ِر‬،‫اب ال ّّٰل ِه َف َل ُه َح َس َن ٌة‬
ِ ‫ َم ْن َق َر أ� َح ْرف ًا ِم ْن ِك َت‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو ٖم ٌيم‬،‫ َو َلا ٌم َح ْر ٌف‬،‫ أ� ِل ٌف َح ْر ٌف‬:‫ َولٰ ِك ْن‬،‫ آ ٓل ٓم َح ْر ٌف‬:‫ول‬ ُ ‫أ� ْمثَا ِل َها َلا أ� ُق‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َح ْر ٌف» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1003. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimse, Allah’ın Kitabı’ndan bir harf okuduğunda ona bir hasene/iyilik
yazılır. Hasene de on misli sevapla karşılanır. Ben size Elif-lâm-mîm bir harftir,
demiyorum. Elif bir harf, lâm bir harf, mîm de bir harftir.
(T2910 Tirmizî, Fedâilü’l-Kur’ân, 16)

Sekînet, kuvvetli iman dolayısıyla kalpte hasıl olan huzur, esenlik ve sükûnettir. Bu hâlde kalbi rahmet kapla-
74

mış ve etrafını melekler kuşatmıştır.

330

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 330 21.5.2015 14:42:10

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1004
»‫ «�إ َّن ا َّل ٖذي َل ْي َس ٖفي َج ْو ِف ٖه َش ْي ٌء ِم َن ا ْل ُقر�آنِ َكا ْل َب ْي ِت ا ْل َخ ِر ِب‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1004. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ezberinde Kur’an’dan hiçbir âyet bulunmayan kimse, harap bir ev gibidir,
buyurmuştur75.
(T2913 Tirmizî, Fedâilü’l-Kur’ân, 18)

‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما عَ ِن ال َّنب ِِّي‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1005

‫ اِ ْق َر ْأ� َوا ْرت َِق َو َرت ِّْل َك َما‬: ِ‫ « ُي َق ُال ِل َص ِاح ِب ا ْل ُق ْر�آن‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
،َ‫ َف ِإ� َّن َم ْن ِز َل َت َك ِع ْن َد �آ ِخ ِر �آ َي ٍة َت ْق َر ُؤهَ ا» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬،‫الد ْن َيا‬
ُّ ‫ُك ْن َت ُت َرت ُِّل ِفي‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
1005. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Kur’an’ı devamlı okuyana (cennette) şöyle denir: Oku ve (cennet
basamaklarında) yüksel. Dünyada tertil üzere (tek tek) okuduğun gibi
(cennette de öyle) oku. Çünkü senin cennette yerleşeceğin yer, okuduğun
âyetin sonundadır (ne kadar çok okursan, o kadar yükselirsin).
(D1464 Ebû Dâvûd, Vitir, 20; T2914 Tirmizî, Fedâilü’l-Kur’ân, 18)

75
Bir evin tezyini, ev eşyasıyla olduğu gibi, kalbin tezyini de Kur’an iledir.

331

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 331 21.5.2015 14:42:10

 Kur’an-ı Kerim’i Sık
Okumak ve Unutmamak

‫وسى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي ُم‬-1006
‫حم ٍد ب ِِيد ٖه َل ُه َو أ� َش ُّد َت َف ُّلت ًا ِم َن‬َّ ‫ « َت َعاهَ ُدوا ٰه َذا ا ْل ُق ْر�آ َن َف َوا َّل ٖذي َن ْف ُس ُم‬:‫َق َال‬
.‫ْال ِإ�ب ِِل ٖفي عُ ُق ِل َها» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1006. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber :
Bu Kur’an’ı sürekli okuyun ve ezberlerinizi tekrarlayın. Bu canı bu tende tutan
Allah’a yemin ederim ki, Kur’an’ın hafızadan uçup gitmesi, devenin bağından
kurtulup kaçmasından daha hızlıdır, buyurmuştur.
(M1844 Müslim, Müsâfirîn, 231; B5033 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 23)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬-1007
‫ �ِإ ْن عَ اهَ َد‬،‫ «�ِإن ََّما َمث َُل َص ِاح ِب ا ْل ُق ْر�آنِ َك َمث َِل ْال ِإ�ب ِِل ا ْل ُم َع َّق َل ِة‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ َذهَ َب ْت» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ َو�ِإ ْن أ� ْط َل َق َها‬،‫عَ َل ْي َها أ� ْم َس َك َها‬
1007. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Kur’an’ı ezberleyen kimse, bağlı devesi olan kimseye benzer. Şayet onu sık sık
yoklarsa elinde tutar; bırakıverirse kaçar gider, demiştir.
(B5031 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 23; M1839 Müslim, Müsâfirîn, 226)

332

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 332 21.5.2015 14:42:10

 Kur’an-ı Kerim’i
Güzel Sesle Okumak
َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1008
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
َّ ‫ « َما أ� ِذ َن ال ّٰل ُه ِلشَ ْي ٍء َما أ� ِذ َن ِل َنب ٍِّي َح َس ِن‬:‫ول‬
‫الص ْو ِت َي َت َغ َّنى‬ ُ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
.‫بِا ْل ُق ْر�آنِ َي ْج َه ُر ِب ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1008. Ebû Hüreyre’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Allah, güzel sesli Peygamber’in Kur’an’ı açıktan ve ahenkli bir şekilde
okumasına kulak verdiği gibi başka hiçbir şeye kulak vermemiştir.
(M1847 Müslim, Müsâfirîn, 233; B5024 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 19)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّٰل ُه عن ُه أ� َّن َر ُس‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-1009
ٌ‫يت ِم ْز َمار ًا ِم ْن َم َزا ٖمي ِر �آلِ دَا ُودَ» ُم َّت َفق‬ َ ‫ « َل َق ْد أ�و ٖت‬:ُ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال َله‬
َ ‫ أ� َّن َر ُس‬:‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬.‫عَ َل ْي ِه‬
:ُ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال َله‬
.»‫« َل ْو َر أ� ْي َت ٖني َو أ�نَا أ� ْس َت ِم ُع ِل ِق َرا َء ِت َك ا ْل َبا ِر َح َة‬
1009. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah ona:
Sana, Davud’un ailesine verilen güzel seslerden verilmiş,76 demiştir.

76
Resûlullah Ebû Mûsâ el-Eş’arî’nin Kur’an okuyuşunu dinlediğinde pek duygulanmış ve bu hadisi ifade buyur-
muştur. Hadiste her ne kadar Davud ailesi denilmişse de, şârihler burada Hz. Davud’un kastedildiğini söylerler.

333

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 333 21.5.2015 14:42:10

 (B5048 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 31; M1851 Müslim, Müsâfirîn, 235)

Müslim’in diğer bir rivayetinde Resûlullah ona:

Dün gece senin Kur’an okumanı dinlerken, beni görmeliydin, buyurmuştur.
(M1852 Müslim, Müsâfirîn, 236)

‫ َس ِم ْع ُت ال َّنب َِّي َص َّلى‬:‫ َوعَ ِن ا ْل َب َرا ِء ْب ِن عَ ا ِز ٍب َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-1010

‫ َف َما َس ِم ْع ُت أ� َحد ًا أ� ْح َس َن‬، ِ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َر أ� ِفي ا ْل ِعشَ ا ِء بِال ٖ ِّت ِين َوال َّز ْيتُون‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.ُ‫َص ْو َت ًا ِم ْنه‬
1010. Berâ b. Âzib’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber’in , yatsı namazında Tîn sûresini okuduğunu işittim. Ondan
daha güzel sesli bir kimse işitmedim.
(M1039 Müslim, Salât, 177; B769 Buhârî, Ezân, 102)

‫ أ� َّن‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُل َبا َب َة َب ٖشي ِر ْب ِن عَ ْب ِد ا ْل ُم ْن ِذ ِر َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْنه‬-1011

»‫ « َم ْن َل ْم َي َت َغ َّن بِا ْل ُق ْر�آنِ َف َل ْي َس ِم َّنا‬:‫ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
.‫َر َوا ُه أ� ُبو دَ ا ُودَ ِب ِإ� ْس َنا ٍد َج ِّي ٍد‬
1011. Ebû Lübâbe Beşîr b. Abdü’l-Münzir’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Kur’an’ı güzel sesle ve ahenkle okumayan bizden değildir.77
(D1471 Ebû Dâvûd, Vitir, 20)

Bu hadisin açıklamasında: “Kur’anla yetinip, diğer (dinlerin) kitaplarından müstağni kalmayan bizden değil-
77

dir.” denilmiştir. (İbnü’l-Esîr, en-Nihâye, III, 391) Kaynaklarda bir bilgi bulunmamasına karşın burada Kur’an in-
meye devam ederken ona inanan müminlerin Tevrat ve İncil gibi kitaplardan uzak durarak bütünüyle Kur’an’a
yönelmelerini temin etmek için bu sözün söylenmiş olabileceği tahmini yapılabilir. Hadise “Güzel ve ahenkli”
okunması anlamı verilirse, o zaman da o günkü Yahudilerin okuyuş tarzından farklı olarak Müslümanların
kendine has sade ve içli okumalarının telkin edildiği söylenebilir. Hadisin sonunda yer alan “bizden değildir”,
ifadesi, böyle bir arka planın olabileceğini düşündürüyor. Aksi takdirde bu dışlama ifadesi çok ağır bir ifade
olarak gözüküyor. Kur’an’ı güzel sesle okumayan niçin Müslümanlardan olmasın? sorusu cevapsız kalıyor.

334

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 334 21.5.2015 14:42:10

 ‫ َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1012
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َف ُق ْل ُت‬،»‫ «اِ ْق َر أ�ْ عَ َل َّي ا ْل ُق ْر�آ َن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ أ� ْق َر أ� عَ َل ْي َك‬،‫ول ال ّٰل ِه‬
‫ «�ِإ ٖنّي أ� ِح ُّب أ� ْن أ� ْس َم َع ُه ِم ْن َغ ْي ٖري»» َف َق َر أ�ْ ُت عَ َل ْي ِه‬:‫َوعَ َل ْي َك أ� ْن ِز َل؟ َق َال‬
‫ ﴿ َف َك ْي َف �ِإ َذا جِ ْئ َنا ِم ْن ُك ِّل‬:‫ُسو َر َة ال ِّن َسا ِء َح ّٰتى جِ ئ ُْت �ِإ َلى ٰه ِذه ْال آ� َي ِة‬
»‫«ح ْس ُب َك ْال آ� َن‬ َ :‫أ� َّم ٍة ِبشَ ٖه ٍيد َوجِ ْئ َنا ب َِك عَ َلى ٰه ُؤ َلا ِء َش ٖهيد ًا ﴾ َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬. ِ‫ َف ِإ� َذا عَ ْي َنا ُه ت َْذ ِر َفان‬،‫فا ْل َت َف ُّت �ِإ َل ْي ِه‬
1012. İbn Mes’ûd (ra) anlatıyor:
Bir gün Peygamber “Bana Kur’an oku!” diye emir buyurdu.
“Yâ Resûlallah, Kur’an sana nâzil olmuşken ben nasıl sana Kur’an okuyayım?”
dedim. Resûlullah’ın :
“Ben Kur’an’ı başkasından dinlemeyi severim.” buyurması üzerine, kendisine
Nisâ sûresini okumaya başladım. “Her ümmetten şahit getirdiğimiz ve onlara
da seni şahit kıldığımız zaman, bakalım onların hâli nice olacak?” mealindeki
âyet-i celileye (Nisâ, 4/41) geldiğimde:
“Şimdilik bu kadar (okuman) yeter”, buyurdu. Baktım ki,
gözlerinden yaşlar akıyordu.
(B5050 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 33; M4867 Müslim, Müsâfirîn, 247)

335

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 335 21.5.2015 14:42:10

 Belirli Sûre ve
Âyetleri Okumak
‫ َق َال‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد َرا ِف ِع ْب ِن ا ْل ُم َع َّلى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1013
ُ ‫ٖلي َر ُس‬
‫ « أ� َلا أ�عَ ِّل ُم َك أ�عْ َظ َم ُسو َر ٍة ِفي‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف َل َّما أ� َردْ نَا أ� ْن ن َْخ ُر َج‬،‫ا ْل ُق ْر�آنِ َق ْب َل أ� ْن ت َْخ ُر َج ِم َن ا ْل َم ْسجِ ِد؟ َف أ�خَ َذ ِب َي ٖدي‬
:‫ول ال ّّٰل ِه �ِإن ََّك ُق ْل َت َل أ�عَ ِّل َم َّن َك أ�عْ َظ َم ُسو َر ٍة ِفي ا ْل ُق ْر�آنِ ؟ َق َال‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ُق ْل ُت‬
‫ َوا ْل ُق ْر�آ ُن ا ْل َع ٖظ ُيم ا َّل ٖذي‬،‫الس ْب ُع ا ْل َمثَا ٖني‬
َّ ‫« َا ْل َح ْم ُد ل َّل ِه َر ِّب ا ْل َعا َل ٖم َين ِه َي‬
. ُّ‫أ�و ٖتي ُتهُ» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
1013. Ebû Saîd Râfi’ b. Muallâ (ra) anlatıyor:
Bir gün Resûlullah bana:
–Mescitten çıkmadan önce, Kur’an’daki en büyük sûreyi sana öğreteyim mi,
buyurdu ve elimi tuttu. Yürümeye başladık. Mescitten çıkacağımız sırada:
–Yâ Resûlallah, bana Kur’an’daki en büyük sûreyi öğreteceğinizi söylemiştiniz,
dedim. Resûlullah :
–(Fazileti en büyük olan) O sûre, el-Hamdü lillâhi Rabbil-âlemîn (diye başlayan)
Fâtiha sûresidir; o, namazda tekrar edilen yedi âyettir ve bana verilen Yüce
Kur’an’(dan)dır, buyurdu.
(B5006 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 9)

336

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 336 21.5.2015 14:42:10

 َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1014
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.ِ‫ �ِإن ََّها َل َت ْع ِد ُل ُث ُل َث ا ْل ُق ْر�آن‬،‫ وا َّل ٖذي َن ْف ٖسي ِب َي ِد ِه‬:‫ ُق ْل هُ َو ال ّّٰله أ� َح ٌد‬ :‫َو َس َّل َم َق َال ٖفي‬
‫ « أ� َي ْعجِ ُز أ� َح ُد ُكم‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال ِل أ� ْص َحا ِب ِه‬
َ ‫ أ� َّن َر ُس‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
‫ أ� ُّي َنا ُي ٖط ُيق ٰذ ِل َك َيا‬:‫ َوقا ُلوا‬،‫أ� ْن ي ْق َر أ� ِب ُث ُل ِث ا ْل ُق ْر�آنِ ٖفي َل ْي َل ٍة» َفشَ َّق ٰذ ِل َك عَ َل ْي ِه ْم‬
َّ ‫ ال ّّٰل ُه‬،‫ « ُق ْل هُ َو ال ّّٰل ُه أ� َح ٌد‬:‫ول ال ّّٰل ِه؟ َف َق َال‬
. ُّ‫ ُث ُل ُث ا ْل ُق ْر�آنِ » َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬:‫الص َم ُد‬ َ ‫َر ُس‬
1014. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bu canı bu tende tutan Allah’a yemin ederim ki, İhlâs sûresi, Kur’ân’ın üçte
birine bedeldir.
(B7374 Buhârî, Tevhîd, 1)

Diğer bir rivayete göre Resûlullah ashâbına:

–Kur’an’ın üçte birini bir gecede okumaktan acze düşer misiniz, sorusuna
cevaben sahâbîler:
–Yâ Resûlallah, buna hangimizin gücü yeter, dediler.
Bunun üzerine Peygamber :
–“Kul, hüvallâhü ehad. Allâhü’s-samed” diye başlayan İhlâs sûresi, Kur’an’ın
üçte birine denktir, buyurdu.
(B5015 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 13)

‫حد» ُي َر ِّددُهَ ا َف َل َّما‬

ٌ �‫ « ُق ْل هُ َو ال ّّٰل ُه أ‬:�‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُجل ًا َس ِم َع َر ُجل ًا َي ْق َر أ‬-1015
‫ َف َذ َك َر ٰذ ِل َك َل ُه َو َك َان‬،‫أ� ْص َب َح َجا َء �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ «وا َّل ٖذي َن ْف ٖسي‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ال َّر ُج ُل ي َت َقا ُّل َها َف َق َال َر ُس‬
. ُّ‫ �ِإن ََّها َل َت ْع ِد ُل ُث ُل َث ا ْل ُق ْر�آنِ » َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫ِب َي ِد ِه‬
337

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 337 21.5.2015 14:42:10

 1015. Ebû Saîd el-Hudrî (ra) anlatıyor:
Bir adam, birinin (namazda) İhlâs sûresini tekrar tekrar okuduğunu işitti.
Adamın okuduğu miktarı azımsayarak sabahleyin Allah Resûlü’ne gelip
bunu haber verdi. Bunun üzerine Peygamber :
Bu canı bu tende tutan Allah’a yemin ederim ki, o sûre Kur’an’ın üçte birine
denktir, dedi.
(B5013 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 13)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1016

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ «�ِإن ََّها َت ْع ِد ُل ُث ُل َث ا ْل ُق ْر�آنِ » َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫ ُق ْل هُ َو ال ّّٰل ُه أ� َح ٌد‬:‫َو َس َّل َم َق َال ٖفي‬
1016. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah İhlâs suresi hakkında:
O sûre, Kur’an’ın üçte birine denktir, buyurmuştur.
(M1888 Müslim, Müsâfirîn, 261)

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُجل ًا َق َال‬-1017

‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ ٖنّي أ� ِح ُّب‬
‫ «�ِإ َّن ُح َّب َها أ�دْ خَ َل َك ا ْلج َّن َة» َر َوا ُه‬:‫ َق َال‬،‫ ُق ْل هُ َو ال ّّٰل ُه أ� َح ٌد‬:‫السو َر َة‬
ُّ ‫ٰه ِذ ِه‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
ِ ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِريُّ ٖفي َص ٖح‬.‫يث َح َس ٌن‬
.‫يح ٖه َت ْع ٖلي ًقا‬
1017. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre bir kimse:
–Yâ Resûlallah, ben İhlâs sûresini seviyorum, dedi. Resûlullah da:
–Onu sevmen, seni cennete koyar, buyurdu.
(B774a Buhârî, Ezân, 106)

338

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 338 21.5.2015 14:42:11

 َ ‫ َوعَ ْن عُ ْقب َة ْب ِن عَ ا ِم ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1018
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
ٍ ‫ « أ� َل ْم َت َر �آ َي‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫ات أ� ْن ِز َل ْت ٰه ِذ ِه ال َّل ْي َل َة َل ْم ُي َر ِم ْث ُل ُه َّن َق ُّط؟ ُق ْل أ�عُ و ُذ‬
ِ ‫ َو ُق ْل أ�عُ و ُذ ِب َر ِّب ال َّن‬،‫ِب َر ِّب ا ْل َف َل ِق‬
.‫اس» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1018. Ukbe b. Âmir’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bu gece indirilen âyetler var ya, onların benzerleri asla görülmemiştir. Onlar,
Kul eûzuü bi-Rabbi’l-felâk ile Kul eûzü bi-Rabbi’n-nâs sûreleridir.
(M1891 Müslim, Müsâfirîn, 264)

‫ول ال ّّٰل ِه‬ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1019
‫ َح ّٰتى َن َز َل ِت‬، ِ‫ َوعَ ْي ِن ْال ِإ�ن َْسان‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي َت َع َّو ُذ ِم َن ا ْل َج ِّان‬
‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َوقال‬.‫ أ�خَ َذ ِب ِه َما َو َت َر َك َما ِس َواهُ َما‬،‫ َف َل َّما َن َز َل َتا‬، ِ‫ا ْل ُم َع ِّو َذ َتان‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫َح ٖد‬
1019. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , cinlerden, kem gözlerden Allah’a sığınırdı. Nihayet
Muavvizeteyn (Kul eûzü bi-Rabbi’l-felâk ile Kul eûzü bi-Rabbi’n-nâs) sûreleri nâzil
olunca, bu ikisini okuyarak Allah’a sığınmaya başladı; diğer duaları bıraktı.
(T2058 Tirmizî, Tıb, 16)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1020

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
،ُ‫ون �آ َي ًة َش َف َع ْت ِل َر ُج ٍل َح ّٰتى ُغ ِف َر َله‬ َ ‫ « ِم َن ا ْل ُق ْر�آنِ ُسو َر ٌة َثل َا ُث‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬

339

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 339 21.5.2015 14:42:11

 ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.»‫ َت َبا َر َك ا َّل ٖذي ِب َي ِد ِه ا ْل ُم ْل ُك‬:‫َو ِه َي‬
‫يث‬
.»‫ «تَشْ َف ُع‬:َ‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة أ� ٖبي دَا ُود‬.‫َح َس ٌن‬
1020. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Kur’an’da otuz âyetli bir sûre vardır, (onu çok okuyan) insana bağışlanıncaya
kadar şefaat eder. Bu sûre Tebârakellezî bi yedihi’l-mülk sûresidir, buyurmuştur.
(T2891 Tirmizî, Fedâilü’l-Kur’ân, 9; D1400 Ebû Dâvûd, Şehru Ramazan, 10)

‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َم ْس ُعو ٍد ا ْل َب ْد ِر ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى‬-1021

‫ « َم ْن َق َر أ� ب ِْال آ�ي َت ْي ِن ِم ْن �آ ِخ ِر ُسو َر ِة ا ْل َب َقر ِة ٖفي َل ْي َل ٍة‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
.‫َك َف َتا ُه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1021. Ebû Mes’ûd el-Bedrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Kim, Bakara sûresinin sonundaki iki âyeti geceleyin okursa, bunlar ona yeter.78
(B5009 Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 10; M1878 Müslim, Müsâfirîn, 255)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1022

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ �ِإ َّن الشَّ ْي َط َان َي ْن ِف ُر ِم َن ا ْل َب ْي ِت ا َّل ٖذي‬،‫«لا ت َْج َع ُلوا ُب ُيوت َُك ْم َم َقا ِب َر‬
َ :‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ُت ْق َر أ� ٖفي ِه ُسو َر ُة ا ْل َب َق َر ِة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1022. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Evlerinizi kabir hâline getirmeyin; (nafile ibadet edin, Kur’an okuyun). Şeytan,
Bakara sûresinin okunduğu evden kaçar, buyurmuştur.
(M1824 Müslim, Müsâfirîn, 212)

“O gece karşılaşılacak kötülüklere karşı yeter.” veya “O gece kılacağı gece ibadeti olarak yeter.” diye de yorum-
78

layanlar olmuştur.

340

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 340 21.5.2015 14:42:11

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ‫‪َ -1023‬وعَ ْن ُا َب ِّي ْب ِن َك ْع ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬يا أ� َبا ا ْل ُم ْن ِذ ِر أ�ت َْد ٖري أ�يُّ �آ َي ٍة ِم ْن ِك َت ِ‬
‫اب ال ّّٰل ِه َم َع َك‬
‫رب ٖفي َص ْد ٖري َو َق َال‪:‬‬ ‫أ�عْ َظ ُم؟ ُق ْل ُت‪َ :‬ال َّل ُه َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا هُ َو ا ْل َح ُّي ا ْل َق ُّيو ُم‪َ ،‬ف َض َ‬
‫« ِل َي ْه ِن َك ا ْل ِع ْل ُم أ� َبا ا ْل ُم ْن ِذ ِر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪1023. Übey b. Ka’b (ra) anlatıyor:‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪bana: “Yâ Ebâ’l-Münzîr, Allah’ın Kitabı’ndan ezberlediğin‬‬
‫‪âyetlerin hangisinin daha büyük olduğunu biliyor musun?” diye sordu. Ben‬‬
‫‪de “Allâhü lâ ilâhe illâ hüve’l-hayyü’l-kayyûm” dedim. Bunun üzerine elini‬‬
‫‪göğsüme vurarak, “İlmin mübarek olsun, yâ Ebâ’l-Münzîr” buyurdu.79‬‬
‫)‪(M1885 Müslim, Müsâfirîn, 258‬‬

‫‪َ -1024‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬و َّك َل ٖني َر ُس ُ‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب ِِح ْف ِظ ز ََكا ِة َر َم َض َان‪َ ،‬ف أ�تَا ٖني �آ ٍت‪َ ،‬ف َج َع َل َي ْحثُو ِم َن َّ‬
‫الط َعا ِم‪،‬‬
‫َف أ�خَ ْذ ُت ُه َف ُق ْل ُت‪َ :‬ل أ� ْر َف َع َّن َك �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ق َال‪:‬‬
‫اج‪َ ،‬وعَ َل َّي ِع َي ٌال‪َ ،‬و ٖبي َح َاج ٌة َش ٖد َيد ٌة‪َ ،‬ف َخ َّل ْي ُت ع ْنهُ‪َ ،‬ف أ� ْص َب ْح ُت‪،‬‬ ‫�ِإ ٖنّي ُم ْح َت ٌ‬
‫َف َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه ص َّلى ال ّّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو�آل ٖه َو َس َّل َم‪َ « :‬يا أ� َبا هُ َر ْي َر َة‪َ ،‬ما َف َع َل‬
‫ول ال ّّٰل ِه َش َكا َح َاج ًة َو ِع َي ً‬
‫الا‪َ ،‬ف َر ِح ْم ُتهُ‪،‬‬ ‫أ� ٖسي ُر َك ا ْل َبا ِر َح َة؟» َف ُق ْل ُت‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫َفخَ َّل ْي ُت َس ٖبي َلهُ‪َ .‬ف َق َال‪ « :‬أ� َما �ِإ َّن ُه َق ْد َك َذ َب َك َو َس َي ُعودُ» َف َع َر ْف ُت أ� َّن ُه َس َي ُعو ُد‬
‫ِل َق ْولِ َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َر َص ْد ُتهُ‪َ .‬ف َجا َء َي ْحثُو ِم َن َّ‬
‫الط َعا ِم‪،‬‬
‫‪79‬‬
‫‪ Ashâbın önde gelenlerinden Übey b. Ka’b, Resûlullah (sav) zamanında Kur’an-ı Kerim’i başından sonuna ka-‬‬
‫‪dar ezberleyenlerden biriydi. Hz. Ömer’in isteğiyle teravih namazını da o kıldırmaya başlamıştı.‬‬

‫‪341‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 341‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:11‬‬

 ‫َف ُق ْل ُت‪َ :‬ل أ� ْر َف َع َّن َك �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ق َال‪ :‬دَعْ ٖني‬
‫اج‪َ ،‬وع َل َّي ِع َي ٌال َلا أ�عُ ودُ‪َ ،‬ف َر ِح ْم ُت ُه َوخَ َّل ْي ُت َس ٖبي َلهُ‪َ ،‬ف أ� ْص َب ْح ُت‬ ‫َف ِإ� ٖ ّني ُم ْح َت ٌ‬
‫َف َق َال ٖلي َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬يا أ� َبا هُ َر ْي َر َة‪َ ،‬ما َف َعل أ� ٖسي ُر َك‬
‫ول ال ّّٰل ِه َش َكا َحاج ًة َو ِع َي ً‬
‫الا َف َر ِح ْم ُتهُ‪َ ،‬وخَ َّل ْي ُت‬ ‫ا ْلبا ِر َح َة؟» ُق ْل ُت‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫َس ٖبي َلهُ‪َ ،‬ف َق َال‪ِ�« :‬إ َّن ُه َق ْد َك َذ َب َك َو َس َي ُعودُ»‪َ .‬ف َر َص ْد ُت ُه الثَّا ِل َث َة‪َ .‬ف َجا َء َي ْحثُو ِم َن‬
‫الط َعا ِم‪َ ،‬ف أ�خَ ْذ ُتهُ‪َ ،‬ف ُق ْل ُت‪َ :‬ل أ� ْر َف َع َّن َك �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫َّ‬
‫ات أ�ن ََّك َت ْزعُ ُم أ�ن ََّك َلا َت ُعودُ‪ُ ،‬ث َّم َت ُعودُ‪َ ،‬ف َق َال‪ :‬دَعْ ٖني‬ ‫َو ٰه َذا �آ ِخ ُر َثل َا ِث َم َّر ٍ‬
‫ات َي ْن َف ُع َك ال ّّٰل ُه ب َِها‪ُ ،‬ق ْل ُت‪َ :‬ما هُ َّن؟ َق َال‪ِ� :‬إ َذا أ� َو ْي َت‬ ‫َف ِإ� ٖ ّني أ�ع ِّل ُم َك َك ِل َم ٍ‬
‫�ِإ َلى ِف َر ِاش َك َفا ْق َر أ�ْ �آ َي َة ا ْل ُك ْر ِس ِّي‪َ ،‬ف ِإ� َّن ُه َل ْن َي َز َال عَ َل ْي َك ِم َن ال ّّٰل ِه َحا ِف ٌظ‪َ ،‬و َلا‬
‫َي ْق َر ُب َك َش ْي َط ٌان َح ّٰتى ت ُْصب َِِح‪َ ،‬ف َخ َّل ْي ُت َس ٖبي َل ُه َف أ� ْص َب ْح ُت‪َ ،‬ف َق َال ٖلي َر ُس ُ‬
‫ول‬
‫ول‬‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬ما َف َع َل أ� ٖسي ُر َك ا ْل َبا ِر َح َة؟» َف ُق ْل ُت‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ات َي ْن َف ُع ِني ال ّّٰل ُه ب َِها‪َ ،‬فخَ َّل ْي ُت َس ٖبي َلهُ‪َ .‬ق َال‪َ « :‬ما‬ ‫ال ّّٰل ِه زَعَ َم أ� َّن ُه ُي َع ِّل ُم ٖني َك ِل َم ٍ‬
‫ِه َي؟» َف ُق ْل ُت‪َ :‬ق َال ٖلي‪ِ� :‬إ َذا أ�و ْي َت �ِإ َلى ِف َر ِاش َك َفاق َر أ�ْ �آ َي َة ا ْل ُك ْر ِس ِّي ِم ْن أ� َّو ِل َها‬
‫ٰ‬
‫حي ا ْل َق ُّيو ُم ) َو َق َال ٖلي‪َ :‬لا َي َز ُال‬‫َح ّٰتى ت َْخ ِت َم ْال آ� َي َة‪َ ( :‬ال َّل ُه َلا �ِإل َه �ِإ َّلا هُ و ا ْل ُّ‬
‫ع َل ْي َك ِم َن ال ّّٰل ِه َحا ِف ٌظ‪َ ،‬و َل ْن َي ْق َر َب َك َش ْي َط ٌان َح ّٰتى ت ُْصب َِح‪َ .‬ف َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى‬
‫وب‪َ ،‬ت ْع َل ُم َم ْن ت َُخ ِاط ُب‬ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ « :‬أ� َما �ِإ َّن ُه َق ْد َص َد َق َك َوهُ َو َك ُذ ٌ‬
‫ُم ْن ُذ َثل َا ٍث َيا أ� َبا هُ َر ْي َر َة؟» ُق ْل ُت‪َ :‬لا‪َ ،‬ق َال‪َ « :‬ذ َاك َش ْي َط ٌان» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِريُّ ‪.‬‬
‫‪342‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 342‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:11‬‬

 1024. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Resûlullah , beni (toplanan) Ramazan sadakasını (sadaka-i fıtır) korumakla
görevlendirmişti. Derken birisi gelip yiyeceklerden avuçlamaya başladı.
Bunun üzerine adamı tuttum:
–Seni Resûlullah’a götüreceğim, dedim. Adamcağız:
–Elim dardadır. Çoluk çocuk sahibiyim, çok muhtaç durumdayım, diye
yalvardı. Ben de adamı salıverdim. Sabah oldu Resûlullah :
–Ebû Hüreyre, dün geceki tutsağın ne yaptı, diye sordu.
–Yâ Resûlallah, çok muhtaç durumda bulunduğundan ve çoluk çocuk sahibi
olduğundan bahsetti. Ben de ona acıdım ve onu salıverdim, dedim.
Peygamber :
–O sana yalan söyledi, tekrar gelecektir, buyurdu. Resûlullah’ın sözünden
onun tekrar geleceğini anladığım için onu bekledim. Geldi ve hemen
yiyeceklerden avuçlamaya başladı. Bunun üzerine:
–Seni Allah Resûlü’ne götüreceğim, dedim.
–Beni bırak, çünkü çok muhtaç durumdayım, bakmam gereken çoluk
çocuğum var. Bir daha gelmem, dedi. Ben de acıdığım için onu bırakıverdim.
Sabah olunca yine Resûlullah bana:
–Ey Ebû Hüreyre, dün geceki tutsağın ne yaptı, diye sordu.
–Bakmakla yükümlü bir ailesinin olduğunu ve muhtaç durumda kaldığını
söyledi. Ben de merhamet edip onu bıraktım, dedim. Resûlullah :
–Sana yalan söyledi, yine gelecek, buyurdu. Üçüncü kez gelişini bekledim.
Geldi ve hemen yiyecekleri avuçlamaya başladı. Onu yakaladım ve:
–Seni Resûlullah’a götüreceğim, bu üçüncü gelişin. Gelmeyeceğini
söylediğin hâlde tekrar geliyorsun, dedim. Bunun üzerine:
–Beni bırak da sana birtakım sözler öğreteyim. Allah o sözlerle seni
faydalandırır, dedi.
–Neymiş o sözler, diye sordum. Şöyle dedi.
–Yatağına girdiğinde Âyetü’l-Kürsî’yi oku. Böylece Allah’ın emriyle senin
yanında daima bir muhafız bulunur ve sabaha kadar şeytan sana yaklaşamaz,
dedi. Ben de onu bıraktım. Sabah olunca, Resûlullah :
–Dün geceki tutsağın ne yaptı, diye sordu.
–Yâ Resûlallah, söylediğim takdirde Allah tarafından bana faydası dokunacak
birkaç söz öğreteceğini söyledi, ben de onu bıraktım, dedim.
–Neymiş o sözler, buyurması üzerine:
–“Yatağına girdiğinde Allâhü lâ ilâhe illâ hüve’l-hayyü’l-kayyûm âyetini sonuna
kadar oku; böyle yaparsan Allah’ın emriyle senin yanında daima bir muhafız
bulunur ve sabaha kadar şeytan sana yaklaşamaz.” diye söyledi, dedim.

343

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 343 21.5.2015 14:42:11

 Peygamber :
–Çok yalancı olduğu hâlde, bu sefer sana doğru söylemiş. Ey Ebû Hüreyre, üç
gündür kiminle konuştuğunu biliyor musun, buyurdu.
–Hayır, dedim.
–O, şeytan (gibi bir adam)dır, buyurdu. 80
(B2311 Buhârî, Vekâlet, 10)

َ ‫الد ْردَا ِء َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َّ ‫ َوعَ ْن أ�بِي‬-1025
‫ عُ ِص َم ِم َن‬،‫ات ِم ْن أ� َّولِ ُسو َر ِة ا ْل َك ْه ِف‬ ٍ ‫ « َم ْن َح ِف َظ عَ شْ َر �آ َي‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ « ِم ْن �آ ِخ ِر ُسور ِة ا ْل َك ْه ِف» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬.» ِ‫الد َّجال‬ َّ
1025. Ebu’d-Derdâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Kehf sûresinin başından on âyet ezberleyen kimse, Deccâl’in şerrinden
kurtulur, buyurdu.
(M1883 Müslim, Müsâfirîn, 257)

Diğer bir rivayet ise “Kehf sûresinin sonundan” şeklindedir.81

(M1884 Müslim, Müsâfirîn, 257)

‫السل َا ُم‬َّ ‫ َب ْي َن َما جِ ْب ٖر ُيل عَ َل ْي ِه‬:‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1026
‫ َف َر َف َع َر أ� َس ُه‬،‫يضا ِم ْن َف ْو ِق ِه‬ً ‫َق ِاع ٌد ِع ْن َد ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َس ِم َع ن َٖق‬

80
Ayetü’l-kürsî’nin faziletine dair bu rivayette temsili bir anlatımla, şeytanın insan kılığına bürünebileceği, in-
sanların da hırsızlık vb. yanlışlar yaparak şeytanlaşabileceği mesajı verilmektedir.
81
Hadis, Kehf sûresini okumaya, anlamaya teşvik etmektedir. Sûreye bakıldığında son on âyet olması ihtimali
daha fazladır. Zira bu son âyetler doğrultusunda amel eden kişi, birçok kötülükten korunmuş olacaktır.

344

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 344 21.5.2015 14:42:11

 ‫ َف َن َز َل ِم ْن ُه‬،‫الس َما ِء ُف ِت َح ال َي ْو َم َو َل ْم ُي ْف َت ْح َق ُّط �ِإ َّلا ا ْل َي ْو َم‬
َّ ‫اب ِم َن‬ ٌ ‫ ٰه َذا َب‬:‫َف َق َال‬
:‫ ٰه َذا َم َل ٌك َن َز َل �ِإ َلى ْال أ� ْر ِض َل ْم َي ْن ِز ْل َق ُّط �ِإ َّلا ا ْل َي ْو َم َف َس َّل َم َو َق َال‬:‫َم َل ٌك َف َق َال‬
‫ َوخَ َوا ٖت ُيم‬،‫اب‬ ِ ‫ َفا ِت َح ُة ا ْل ِك َت‬:‫ َل ْم ُي ْؤت َُه َما َنب ٌِّي َق ْب َل َك‬،‫أ� ْب ِش ْر ِب ُنو َر ْي ِن أ�و ٖتي َت ُه َما‬
.‫ َل ْن َت ْق َر أ� ب َِح ْر ٍف ِم ْن َها �ِإ َّلا أ�عْ ٖطي َتهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ُسو َر ِة ا ْل َب َق َر ِة‬
1026. İbn Abbâs (ra) anlatıyor:
Cebrail (as.) yanında otururken Peygamber yukarıdan bir ses işitti ve
başını kaldırdı. Cebrail (as.):
–Bu, bir gök kapısıdır ki, yalnız bugün açıldı, şimdiye kadar açılmamıştı, dedi.
Bu kapıdan bir melek inince, yine Cebrail (as.):
–Bu melek, yeryüzüne ancak bugün inen bir melektir; şimdiye kadar hiç
inmemişti, dedi. Melek, Resûlullah’a selâm verdi ve dedi ki:
–Sana verilen iki nuru müjdeliyorum. Bunlar senden evvel hiçbir Peygamber’e
verilmedi. (Bunlardan) biri Fâtiha sûresi, diğeri ise Bakara sûresinin sonlarıdır.
Bunlardan bir harf bile okusan Allah mükâfatını verir.
(M1877 Müslim, Müsâfirîn, 254)

345

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 345 21.5.2015 14:42:11

 Birlikte Kur’an Okumak
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1027
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
،‫ون ِك َتا َب ال ّّٰل ِه‬ َ ‫وت ال ّّٰل ِه َي ْت ُل‬
ِ ‫ «و َما ْاج َت َم َع َق ْو ٌم ٖفي َب ْي ٍت ِم ْن ُب ُي‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َّ ‫ �ِإ َّلا َن َز َل ْت عَ َل ْي ِه ُم‬،‫َوي َت َدا َر ُسو َن ُه َب ْي َن ُه ْم‬
‫ َو َح َّف ْت ُه ُم‬،‫ َو َغ ِش َي ْت ُه ُم ال َّر ْح َم ُة‬،‫الس ٖكي َن ُة‬
.‫ َو َذ َك َرهُ ُم ال ّّٰل ُه في َِم ْن ِع ْن َد ُه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ا ْل َمل َا ِئ َك ُة‬
1027. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Herhangi bir topluluk Allah’ın evlerinden (mescitlerden) bir evde toplanır,
Allah’ın Kitabı’nı okur, aralarında (âyetleri) müzakere ederlerse kalpleri huzur
(sekînet) bulur. Allah’ın rahmeti onları kuşatır. Melekler onları sarar. Allah
onları kendi katındakiler (melekler) arasında zikreder.
(M6853 Müslim, Zikir, 38)

346

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 346 21.5.2015 14:42:11

 Abdestin Fazileti
‫الصل َا ِة َف ْاغ ِس ُلوا ُو ُجوهَ ُك ْم َو أ� ْي ِد َي ُك ْم �ِإ َلى‬ َّ ‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين �آ َم ُنوا �ِإ َذا ُق ْم ُت ْم �ِإ َلى‬
‫وس ُك ْم َو أ� ْر ُج َل ُك ْم �ِإ َلى ا ْل َك ْع َب ِين‬
ِ ‫ا ْل َم َرا ِف ِق َوا ْم َس ُحوا ِب ُر ُؤ‬
Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar
ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip- her iki topuğa kadar da ayaklarınızı yıkayın...
(Mâide, 5/6)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1028

ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ «�ِإ َّن أ� َّم ٖتي ُي ْدعَ ْو َن َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة ُغ ّر ًا ُم َح َّج ٖل َين ِم ْن �آ َثا ِر‬:‫ول‬
.‫ َف ْل َي ْف َع ْل» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،ُ‫ا ْل ُو ُضو ِء َف َم ِن ْاس َت َطاعَ ِم ْن ُك ْم أ� ْن ُي ٖط َيل ُغ َّر َته‬
1028. Ebû Hüreyre’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Ümmetim, kıyamet gününde, abdestten dolayı yüzleri, el ve ayakları ışıl ışıl
olduğu hâlde çağırılırlar. Yüzünün ışıltısını artırmaya gücü yeten kimse bunu
yapsın (abdest alarak yüzünü daha çok yıkasın).
(B136 Buhârî, Vudû’, 3; M580 Müslim, Tahâret, 35)

ُ ‫ َس ِم ْع ُت خَ ٖلي ٖلي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1029

ُ‫ « َت ْب ُلغ‬:‫ول‬
.‫ا ْل ِح ْل َي ُة ِم َن ا ْل ُم ْؤ ِم ِن َح ْي ُث َي ْب ُلغُ ا ْل ُو ُضـو ُء» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
347

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 347 21.5.2015 14:42:11

 1029. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Dostumun şöyle buyurduğunuz işittim: Müminin zineti, abdest suyunun
ulaştığı yere kadar erişir, buyurdu.
(M586 Müslim, Tahâret, 40)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عُ ث َْم َان ْب ِن عَ َّف َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1030
‫ خَ َر َج ْت خَ َطا َيا ُه ِم ْن‬،‫ « َم ْن َت َو َّض أ� َف أ� ْح َـس َن ا ْل ُو ُضـو َء‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫َج َس ِد ٖه َح ّٰتى ت َْخ ُر َج ِم ْن ت َْح ِت أ� ْظ َفا ِر ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1030. Osman b. Affân’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimse güzelce abdest alırsa, tırnak altlarına varıncaya kadar bütün
bedeninden günahları dökülür.
(M578 Müslim, Tahâret, 33)

َ ‫ َر أ� ْي ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1031

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َت َو َّض أ� ِمث َْل‬
‫ َو َكان َْت‬،‫ « َم ْن َت َو َّض أ� ٰه َك َذا ُغ ِف َر َل ُه َما َت َق َّد َم ِم ْن َذ ْن ِب ِه‬:‫ُو ُضو ٖئي ٰه َذا ُث َّم َق َال‬
.‫َصل َا ُت ُه َو َمشْ ُي ُه �ِإ َلى ا ْل َم ْسجِ ِد نَا ِف َل ًة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1031. Hz. Osman (ra) anlatıyor:
Resûlullah’ın benim gibi abdest aldığını gördüm.
Abdestten sonra şöyle buyurdu:
Bir kimse bu şekilde abdest alırsa, geçmiş günahları bağışlanır. Onun namazı
ve mescide gidişi ayrıca kazanç sayılır.
(M544 Müslim, Tahâret, 8)

348

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 348 21.5.2015 14:42:11

 ‫‪َ -1032‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫َو َس َّل َم َق َال‪ِ�« :‬إ َذا َت َو َّض أ� ا ْل َع ْب ُد ا ْل ُم ْس ِل ُم ‪ -‬أ� ِو ا ْل ُم ْؤ ِم ُن‪َ -‬ف َغ َس َل َو ْج َه ُه خَ َر َج ِم ْن‬
‫َو ْج ِه ٖه ُك ُّل خَ ٖطي َئ ٍة ن ََظ َر �ِإ َل ْي َها ِب َع ْي َن ْي ِه َم َع ا ْل َما ِء أ� ْو َم َع �آ ِخ ِر َق ْط ِر ا ْل َماءِ‪َ ،‬ف ِإ� َذا‬
‫َغ َس َل َي َد ْي ِه‪ ،‬خَ َر َج ِم ْن َي َد ْي ِه ُك ُّل خَ ٖطي َئ ٍة َك َان َب َطشَ ْت َها َي َدا ُه َم َع ا ْل َما ِء أ� ْو َم َع‬
‫�آ ِخ ِر َق ْط ِر ا ْل َماءِ‪َ ،‬ف ِإ� َذا َغ َس َل ِر ْج َل ْي ِه‪ ،‬خَ َر َج ْت ُك ُّل خَ ٖطي َئ ٍة َمشَ ْت َها ِر ْجل َا ُه َم َع‬
‫ُوب» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬ ‫الذن ِ‬ ‫ا ْل َما ِء أ� ْو َم َع �آ ِخ ِر َق ْط ِر ا ْل َماءِ‪َ ،‬ح ّٰتى َي ْخ ُر َج َن ِق ًّيا ِم َن ُّ‬
‫‪1032. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫‪Bir Müslüman (veya bir mümin) abdest alır, yüzünü yıkadığında gözleriyle‬‬
‫‪işlediği günahların hepsi su ile veya suyun son damlasıyla yüzünden dökülür‬‬
‫‪gider. Ellerini yıkadığında elleriyle işlediği günahların hepsi abdest suyu ile‬‬
‫‪yahut suyun son damlasıyla dökülüp gider. Ayaklarını yıkadığında, ayaklarıyla‬‬
‫‪işlediği her günah, abdest suyu ile veya bu suyun son damlasıyla dökülüp‬‬
‫‪gider. Sonunda o kişi, bütün günahlardan temizlenmiş olur.‬‬
‫)‪(M577 Müslim, Tahâret, 32‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ�تَى ا ْل َم ْق َب َر َة َف َق َال‪َ « :‬ا َّلسل َا ُم‬ ‫‪َ -1033‬وعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس َ‬
‫ون‪َ ،‬و ِدد ُْت أ�نَّا َق ْد َر أ� ْي َنا‬ ‫عَ َل ْي ُك ْم دَا َر َق ْو ٍم ُم ْؤ ِم ٖن َين َو�ِإنَّا �ِإ ْن َشا َء ال ّّٰل ُه ب ُِك ْم َلا ِح ُق َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه؟ َق َال‪ « :‬أ� ْن ُت ْم أ� ْص َح ٖابي‪َ ،‬و�ِإخْ َوا ُن َنا‬ ‫�ِإخْ َوا َن َنا»‪َ :‬قا ُلوا‪ :‬أ� َو َل ْس َنا �ِإخْ َوان ََك َيا َر ُس َ‬
‫ول‬ ‫ا َّل ٖذ َين َل ْم َي أْ�تُوا َب ْع ُد» َقا ُلوا‪َ :‬ك ْي َف َت ْع ِر ُف َم ْن َل ْم َي أ�ْتُوا َب ْع ُد ِم ْن أ� َّم ِت َك َيا َر ُس َ‬
‫ال ّٰله؟ َف َق َال‪ « :‬أ� َر أ� ْي َت َل ْو أ� َّن َر ُجل ًا َل ُه خَ ْي ٌل ُغ ٌّر ُم َح َّج َل ٌة َب ْي َن َظ ْه َر ْي خَ ْي ٍل دُهْ ٍم‬
‫ُون ُغ ًّرا‬ ‫ول ال ّّٰل ِه‪َ ،‬ق َال‪َ « :‬ف ِإ�ن َُّه ْم َي أ�ْت َ‬
‫ُب ْه ٍم‪ ،‬أ� َلا َي ْع ِر ُف خَ ْي َلهُ؟» َقا ُلوا‪ :‬ب َلى َيا َر ُس َ‬
‫ُم َح َّج ٖل َين ِم َن ا ْل ُو ُضوءِ‪َ ،‬و أ�نَا َف َر ُط ُه ْم عَ َلى ا ْل َح ْو ِض» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪349‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 349‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:11‬‬

 1033. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Resûlullah , bir gün Medine kabristanına gelip:
–Ey müminler diyarının sakinleri, size selâm olsun, inşallah (yakında) biz de
size katılacağız. Hâlbuki kardeşlerimizi görmeyi isterdim, buyurdu. Sahâbîler:
–Biz senin kardeşlerin değil miyiz yâ Resûlallah, dediler. Peygamber :
–Siz benim ashâbımsınız. Kardeşlerimiz ise (ümmetimden) henüz dünyaya
gelmemiş olanlardır, buyurdu. Sahâbîler:
–Ümmetinizden henüz dünyaya gelmemiş olan ümmetinizi nasıl tanıyacaksın
yâ Resûlallah, diye sordular:
–Bir kimsenin simsiyah atlar arasında alnı sakar ve üç ayağı sekili bir atı
bulunsa, onu tanımaz mı, dedi. Sahâbîler:
–Tanır yâ Resûlallah, dediler. Allah Resûlü de:
–İşte kardeşlerim de abdestten dolayı yüzleri, el ve ayakları ışıl ışıl olarak
geleceklerdir. Ben onları önceden havuz(umun) başında bekleyeceğim, buyurdu.
(M584 Müslim, Tahâret, 39)

‫ « أ� َلا أ� ُد ُّل ُك ْم‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1034
‫ َب َلى َيا‬:‫ات؟ َقا ُلوا‬ ِ ‫الد َر َج‬ َّ ‫ َو َي ْر َف ُع ِب ِه‬،‫عَ َلى َما َي ْم ُحو ال ّّٰل ُه ِب ِه ا ْل َخ َطا َيا‬
‫باغ ا ْل ُو ُضو ِء عَ َلى ا ْل َم َكا ِر ِه َو َك ْث َر ُة ا ْل ُخ َطا �ِإ َلى‬ ُ ‫ �ِإ ْس‬:‫ َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬ َ ‫َر ُس‬
‫ ٰفذ ِل ُك ُم‬،‫اط‬ ُ ‫ َف ٰذ ِل ُك ُم ال ِّر َب‬،‫الصل َا ِة‬ َّ ‫الصل َا ِة َب ْع َد‬َّ ‫ َوا ْن ِت َظا ُر‬،‫ا ْل َم َساجِ ِد‬
ُ ‫ال ِّر َب‬
.‫اط» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1034. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
–Size, yaptığınız takdirde Allah’ın günahlarınızı yok edeceği ve derecelerinizi
yükselteceği bir şey tavsiye edeyim mi, dedi. Sahâbîler:
–Evet yâ Resûlallah, diye cevap verince Resûlullah :
–(Soğuk ve benzeri) zor şartlarda güzelce abdest almak, uzak yerlerden
camiye gelmek, bir namazdan sonra diğer namazı beklemek; işte bağlılık
budur, işte bağlılık budur, buyurdu.
(M587 Müslim, Tahâret, 41)

350

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 350 21.5.2015 14:42:11

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َما ِل ٍك ْال أ� ْشع ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1035
‫ول ال ّٰل ِه‬
.‫ « َا ُّلط ُهو ُر َش ْط ُر ْال إ ٖ� َيمانِ » َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
1035. Ebû Mâlik el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Temizlik, imanın yarısıdır, demiştir.
(M534 Müslim, Tahâret, 1)

‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ِ ‫ َوعَ ْن عُ َم َر ْب ِن ا ْلخَ َّط‬-1036
-‫ أ� ْو َف ُي ْسبِغُ ا ْل ُو ُضو َء‬- ُ‫حد َي َت َو َّض أ� َف َي ْب ُلغ‬ ٍ �‫ « َما ِم ْن ُك ْم ِم ْن أ‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫هد أ� َّن‬ ُ ‫ َو أ� ْش‬،ُ‫يك َله‬ َ ‫ أ� ْش َه ُد أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َو ْح َد ُه َلا َش ٖر‬:‫ُث َّم َق َال‬
‫اب ا ْلج َّن ِة الث ََّما ِن َي ُة َي ْدخُ ُل ِم ْن‬ ُ ‫ �ِإ َّلا ُف ِت َح ْت َل ُه أ� ْب َو‬،ُ‫رسو ُله‬
ُ ‫ُم َح َّم ًدا عَ ْب ُد ُه َو‬
‫ « َال ّٰل ُه َّم ْاج َع ْل ٖني ِم َن ال َّت َّو ٖاب َين‬: ُّ‫ َوزَا َد ال ِّت ْر ِم ِذي‬.‫أ� ِّي َها َشا َء» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
.»‫َو ْاج َع ْل ٖني ِم َن ا ْل ُم َت َط ِّه ٖر َين‬
1036. Ömer b. Hattâb’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Peygamber şöyle buyurmuştur:
Sizden biri güzelce abdest alır da “Eşhedü en lâ ilâhe illâllahü vahdehû lâ
şerîke leh ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve Resûlüh” derse o kimse için
cennetin sekiz kapısı açılır, istediği kapıdan girer.
(M553 Müslim, Tahâret, 17)

Tirmizî’nin rivayetinde:
“Allah’ım, beni tövbe edenlerden ve temizlenenlerden kıl.” mealinde olan
Allâhümme’c’alnî mine’t-tevvâbîne ve’c’alnî mine’l-mütetahhirîn ilavesi vardır.
(T55 Tirmizî, Tahâret, 41)

351

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 351 21.5.2015 14:42:11

 Ezanın Fazileti
َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1037
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ ُث َّم‬، ِ‫الص ِّف ْال أ� َّول‬ َّ ‫اس َما ِفي ال ِّن َدا ِء َو‬ ُ ‫ « َل ْو َي ْع َل ُم ال َّن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫ون َما ِفي‬ َ ‫ َول ْو َي ْع َل ُم‬،‫َل ْم َيجِ ُدوا �ِإ َّلا أ� ْن َي ْس َت ِه ُموا عَ َل ْي ِه َلا ْس َت َه ُموا عَ َل ْي ِه‬
‫الص ْب ِح َل أ� َت ْوهُ َما َو َل ْو‬
ُّ ‫ون َما ِفي ا ْل َع َت َم ِة َو‬ َ ‫ َو َل ْو ي ْع َل ُم‬،‫ال َّت ْه ٖجي ِر َلا ْست َب ُقوا َ�إل ْي ِه‬
.‫َح ْبو ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1037. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
İnsanlar ezandaki ve ilk saftaki fazileti bilselerdi (ve bunu elde etmek için)
kura çekmekten başka çare bulamasalardı, mutlaka kura çekerlerdi. Ve eğer
camiye erken gitmenin faziletini bilselerdi, bu hususta yarış ederlerdi. Şayet
yatsı namazı ile sabah namazının sevabını bilselerdi, emekleyerek dahi olsa
bu iki namaza gelirlerdi.
(B615 Buhârî, Ezân, 9; M981 Müslim, Salât, 129)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُم َعا ِو َي َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1038

‫ول ال ّّٰل ِه‬
ِ ‫ُون أ� ْط َو ُل ال َّن‬
‫اس أ�عْ َناق ًا َي ْو َم‬ ُ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫ « َا ْل ُم َؤ ِّذن‬:‫ول‬
.‫ا ْل ِق َيا َم ِة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
352

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 352 21.5.2015 14:42:11

 1038. Muâviye’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın “Müezzinler, kıyamet günü insanların boynu en uzun
olanları (en seçkinleri) olacaklardır.” dediğini işittim.82
(M852 Müslim, Salât, 14)

‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْب ِد ال َّر ْحمٰ ِن ْب ِن أ� ٖبي َص ْع َص َع َة أ� َّن أ� َبا َس ٖع ٍيد‬-1039

‫ �ِإ ٖنّي أ� َر َاك ت ُِح ُّب ا ْل َغ َن َم َوا ْل َبا ِد َي َة َف ِإ� َذا ُك ْن َت‬:ُ‫ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال َله‬
‫ َف ِإ� َّن ُه َلا َي ْس َم ُع‬،ِ‫ َفا ْر َف ْع َص ْوت ََك بِال ِّن َداء‬،‫لصل َا ِة‬ َّ ‫ٖفي َغ َن ِم َك أ� ْو َبا ِد َي ِت َك َف أ� َّذن َْت ِل‬
»‫ �ِإ َّلا َش ِه َد َل ُه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬،‫ َو َلا َش ْي ٌء‬،‫ َو َلا �ِإن ٌْس‬،‫َم َدى َص ْو ِت ا ْل ُم َؤ ِّذنِ جِ ٌّن‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫ َس ِم ْع ُت ُه ِم ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫َق َال أ� ُبو َس ٖع ٍيد‬
1039. Abdullah b. Abdurrahman b. Ebû Sa’saa’dan rivayet edildiğine göre Ebû
Saîd el-Hudrî kendisine şöyle demiştir:
–Görüyorum ki sen koyunları ve kır hayatını seviyorsun. Koyunlarının yanında
veya kırda iken namaz için ezan okursan, yüksek sesle oku. Zira müezzinin
sesinin gittiği yere kadar, o sesi işiten cin, insan ve daha başka ne varsa hepsi,
kıyamet gününde onun lehine şahitlik yapar.
Ebû Saîd “Ben, bunu bizzat Resûlullah’tan işittim.” demiştir.
(B609 Buhârî, Ezân, 5)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1040

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ أ�دْ َب َر الشَّ ْي َط ُان َو َل ُه ُض َر ٌاط َح ّٰتى َلا َي ْس َم َع‬،‫ِالصل َا ِة‬َّ ‫ «�ِإ َذا نُو ِد َي ب‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َّ ‫ َح ّٰتى �ِإ َذا ُث ِّو َب ِل‬،‫ َف ِإ� َذا ُق ِض َي ال ِّندا ُء أ� ْق َب َل‬،‫ال َّت أ� ٖذ َين‬
‫ َح ّٰتى �ِإ َذا ُق ِض َي‬،‫لصل َا ِة أ�دْ َب َر‬
82
Araplar, seçkin, soylu ve öncü olanlara, öne çıkmaktan kinaye olarak “boynu uzun” derler.

353

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 353 21.5.2015 14:42:11

 ُ ‫ َح ّٰتى ُي ْخطِ َر َب ْي َن ا ْل َم ْر ِء َو َن ْف ِس ٖه َي ُق‬،‫ال َّتثْوي ُِب أ� ْق َب َل‬
‫ َو ْاذ ُك ْر َك َذا‬،‫ ُا ْذ ُك ْر َك َذا‬:‫ول‬
.‫ َح ّٰتى َي َظ َّل ال َّر ُج ُل َما َي ْد ٖري َك ْم َص َّلى» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬-‫ ِل َما َل ْم َي ْذ ُك ْر ِم ْن َق ْب ُل‬-
1040. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Namaz için ezan okunduğu zaman şeytan, ezanı duymamak için arkasını
dönüp yellenerek uzaklaşır. Ezan bitince geri döner. Kamet okunmaya
başlanınca tekrar kaçar; kamet bitince döner. İnsana vesvese vererek “Şunu
hatırla, bunu hatırla.” diyerek daha önce hiç düşünmediği şeyleri hatırlatır da
insan, kaç rekât kıldığını bilmez hâle gelir.
(B608 Buhârî, Ezân, 4; M859 Müslim, Salât, 19)

َ ‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ُه َس ِم َع َر ُس‬

‫ول‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1041
ُ ‫ «�ِإ َذا َس ِم ْع ُت ُم ال ِّن َدا َء َف ُقو ُلوا ِمث َْل َما َي ُق‬:‫ول‬
‫ ُث َّم‬،‫ول‬ ُ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ ُث َّم َس ُلوا‬،‫ َص َّلى ال ّّٰل ُه عَ َل ْي ِه ب َِها عَ شْ ر ًا‬،‫ َف ِإ� َّن ُه َم ْن َص َّلى ع َل َّي َصل َا ًة‬،‫َص ُّلوا ع َل َّي‬
‫ َف ِإ�ن ََّها َم ْن ِز َل ٌة ِفي ا ْل َج َّن ِة َلا َت ْن َب ٖغي �ِإ َّلا ِل َع ْب ٍد ِم ْن ِع َبا ِد ال ّّٰل ِه َو أ� ْر ُجو‬،‫ال ّّٰل َه ِل َي ا ْل َو ٖسي َل َة‬
.‫ َف َم ْن َس أ� َل ِل َي ا ْل َو ٖسي َل َة َح َّل ْت َل ُه الشَّ َفاعَ ُة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ون أ�نَا هُ َو‬
َ ‫أ� ْن أ� ُك‬
1041. Abdullah b. Amr b. Âs’ın (ra) işittiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Ezanı duyduğunuz zaman müezzinin söylediklerini siz de tekrarlayın. Sonra
bana salâvat getirin. Çünkü kim bana bir kere salâvat getirirse Allah, bu
yüzden ona on defa rahmet eder. Sonra benim için Allah’tan vesile83 isteyin.
Çünkü o cennette öyle bir derecedir ki, Allah’ın kulları arasından sadece bir
kimseye nasip olur. Umarım ki o ben olurum. Benim için vesile dileyen kimse
şefaatime hak kazanır.
(M849 Müslim, Salât, 11)

el-Vesîle: Allah’a yaklaştıran vasıta, araç demektir. Ancak burada cennette bir makam ve Allah’a en yakın mevki
83

anlamına gelmektedir. Hz. Peygamber bunu bu şekilde açıklamıştır.

354

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 354 21.5.2015 14:42:11

 َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْل ُخ ْد ِر ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1042
‫ول ال ّّٰل ِه‬
ُ ‫ َف ُقو ُلوا َك َما َي ُق‬،‫ «�ِإ َذا َس ِم ْع ُت ُم ال ِّن َدا َء‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫ول‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ا ْل ُمؤ ِّذ ُن‬
1042. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ezanı duyduğunuz zaman müezzinin söylediklerini siz de tekrar edin,
buyurmuştur.
(B611 Buhârî, Ezân, 7; M848 Müslim, Salât, 10)

َ ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1043

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َّ ‫ َال ّٰل ُه َّم َر َّب ٰه ِذه‬:‫ « َم ْن َق َال ٖح َين َي ْس َم ُع ال ِّن َدا َء‬:‫َق َال‬
،‫الدعْ َو ِة ال َّتا َّم ِة‬
‫ َوا ْب َع ْث ُه َم َقا ًما َم ْح ُمود ًا‬،‫ َوا ْل َف ٖضي َل َة‬،‫ �آ ِت ُم َح َّمد ًا ا ْل َو ٖسي َل َة‬،‫الصل َا ِة ا ْل َقا ِئ َم ِة‬
َّ ‫َو‬
. ُّ‫ َح َّل ْت َل ُه َش َفاعَ ٖتي َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،ُ‫ا َّل ٖذي َوعَ ْد َته‬
1043. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimse ezanı dinledikten sonra: “Allâhümme Rabbe hâzihi’d-da’veti’t-
tâmmeti ve’s-salâti’l-kâimeti âti Muhammedeni’l-vesîlete ve’l-fadîlete
ve’b’ashü makâmen mahmûdeni’llezî veadteh (Ey bu eksiksiz davetin ve
kılınmak üzere olan namazın Rabbi olan Allah’ım, Muhammed’e vesileyi
(Allah’a en yakın makam) ve fazileti ihsan buyur. Onu kendisine vaat ettiğin
makâm-ı mahmûd’a (övülmüş makama) ulaştır.)” duasını okursa, kıyamet
gününde şefaatime hak kazanır.
(B614 Buhârî, Ezân, 8)

355

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 355 21.5.2015 14:42:11

 ‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ٍ ‫ َوعَ ْن َس ْع َد ْب ِن أ� ٖبي َو َّق‬-1044
‫ أ� ْش َه ُد أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا‬:‫ َم ْن َق َال ٖح َين َي ْس َم ُع ا ْل ُم َؤ ِّذ َن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َّن ُه َق َال‬
ُ ‫ َر ٖض‬،ُ‫حمد ًا عَ ْب ُد ُه َو َر ُسو ُله‬
،‫يت بِال ّّٰل ِه َر ًّبا‬ َّ ‫ َو أ� َّن ُم‬،ُ‫يك َله‬ َ ‫ال ّّٰل ُه َو ْح َد ُه َلا َش ٖر‬
.‫ ُغ ِف َر َل ُه َذ ْن ُبهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ َوب ِْال ِإ� ْسل َا ِم ٖدي ًنا‬،‫ولا‬
ً ‫َوب ُِم َح َّم ٍد َر ُس‬
1044. Sa’d b. Ebû Vakkâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Bir kimse müezzini işittikten sonra, “Eşhedü en lâ ilâhe illâllâhü vahdehû lâ
şerîke lehû ve enne Muhammeden abdühû ve resûlüh, radîtü billâhi rabben
ve bi Muhammedin resûlen ve bi’l-İslâmi dînen (Bir olan Allah’tan başka ilâh
bulunmadığına, O’nun eşi ortağı olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın kulu ve
peygamberi olduğuna şehâdet ederim. Rab olarak Allah’tan, peygamber olarak
Muhammed’den, din olarak da İslâm’dan razı oldum).” derse günahları bağışlanır.
(M851 Müslim, Salât, 13)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1045
ُّ‫ « َا ُّلدعَ ا ُء َلا ُي َر ُّد َب ْي َن ْال أ� َذانِ َو ْال ِإ� َقا َم ِة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذي‬:‫َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬
1045. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ezan ile kamet arasında yapılan dua reddolunmaz, demiştir.
(T212 Tirmizî, Salât, 44; D521 Ebû Dâvûd, Salât, 35)

356

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 356 21.5.2015 14:42:11

 Namazların Faziletleri
‫الصل َا َة َت ْن َهى عَ ِن ال َف ْحشَ آ� ِء َوا ْل ُم ْن َك ِر‬
َّ ‫�ِإ َّن‬
...Namaz, insanı hayasızlıktan ve kötülükten alıkoyar...
(Ankebût, 29/45)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1046

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
ِ ‫ « أ� َر أ� ْي ُت ْم َل ْو أ� َّن ن َْهر ًا ِب َب‬:‫ول‬
‫اب أ� َح ِد ُك ْم َي ْغ َت ِس ُل ِم ْن ُه ُك َّل‬
‫ َلا َي ْب َقى ِم ْن َد َر ِن ٖه‬:‫ هَ ْل َي ْب َقى ِم ْن َد َر ِن ٖه َش ْي ٌء؟» َقا ُلوا‬،‫ات‬ ٍ ‫َي ْو ٍم خَ ْم َس َم َّر‬
»‫ َي ْم ُحو ال ّّٰل ُه ِب ِه َّن ا ْلخَ َطا َيا‬،‫ات ا ْل َخ ْم ِس‬ ِ ‫الص َل َو‬َّ ‫ « َف ٰذ ِل َك َمث َُل‬:‫ َق َال‬،‫َش ْي ٌء‬
.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1046. Ebû Hüreyre’nin (ra) işittiğine göre Allah Resûlü :
–Ne dersiniz, kapısının önünde bir nehir bulunan kimse, o nehirde günde beş
defa yıkansa bedeninde kirden eser kalır mı, dedi. Sahâbîler:
–Hiçbir eser kalmaz, diye cevap verdiler. Resûlullah :
–İşte beş vakit namaz da buna benzer. Allah, beş vakit namaz sayesinde
günahları siler, buyurdu.
(M1522 Müslim, Mesâcid, 283; B528 Buhârî, Mevâkît, 6)

357

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 357 21.5.2015 14:42:11

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1047
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫اب أ� َح ِد ُك ْم‬ ِ ‫ات ا ْل َخ ْم ِس َكمث َِل ن َْه ٍر َغ ْم ٍر َجا ٍر عَ َلى َب‬ ِ ‫الصل َو‬ َّ ‫ «مث َُل‬:‫َو َس َّل َم‬
ٍ ‫َي ْغ َت ِس ُل ِم ْن ُه ُك َّل َي ْو ٍم خَ ْم َس َم َّر‬
.‫ات» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1047. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Beş vakit namaz, birinizin kapısı önünde akan ve içinde her gün beş defa
yıkandığı suyu bol bir nehir gibidir, buyurmuştur.
(M1523 Müslim, Mesâcid, 284)

،‫اب ِم ِن ا ْم َر أ� ٍة ُق ْب َل ًة‬
َ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُجل ًا أ� َص‬-1048
‫الصل َا َة‬ َّ ‫ ( أ� ِق ِم‬:‫َف أ�تَى ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف أ�خْ َب َر ُه َف أ� ْن َز َل ال ّّٰل ُه َت َعا َلى‬
‫َات ) َف َق َال‬ َّ ‫ات ُي ْذ ِه ْب َن‬
ِ ‫الس ِّيئ‬ ِ ‫ �ِإ َّن ا ْل َحس َن‬،‫َط َر َف ِي ال َّن َها ِر َو ُز َل ًفا ِم َن ال َّل ْي ِل‬
.‫ « ِل َج ٖم ِيع أ� َّم ٖتي ُك ِّل ِه ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫ أ� ِل َي ٰه َذا؟ َق َال‬:‫ال َّر ُج ُل‬
1048. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir adam bir kadını öptü (ve pişman olarak) Peygamber’e gelip durumu
haber verdi. Derken Allah Teâlâ “Gündüzün iki ucunda ve gecenin ilk
saatlerinde namaz kıl; çünkü iyilikler kötülükleri giderir.”84 mealindeki âyet-i
kerimeyi indirdi. Bunun üzerine adam “Bu hüküm yalnız benim için mi geçerli?”
diye sordu. Resûlullah “Ümmetimin tamamı için geçerlidir.” cevabını verdi.
(B526 Buhârî, Mevâkît, 4; M7001 Müslim, Tevbe, 39)

Hûd, 11/114.
84

358

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 358 21.5.2015 14:42:12

 َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1049
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َك َّفار ٌة ِل َما‬،‫ َوا ْل ُج ُمع ُة �ِإ َلى ا ْل ُج ُم َع ِة‬،‫ات ا ْل َخ ْم ُس‬ ُ ‫لص َل َو‬ َّ ‫ « َا‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ َما َل ْم ُت ْغ َش ا ْلك َبا ِئ ُر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫َب ْي َن ُه َّن‬
1049. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Büyük günahlar işlenmedikçe, beş vakit namaz ile iki cuma namazı, aralarında
işlenen küçük günahlara kefârettir.
(M550 Müslim, Tahâret, 14)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عُ ث َْم َان ْب ِن عَ َّفانٍ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1050

‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ « َما ِم ِن ا ْم ِري ٍء ُم ْس ِل ٍم ت َْح ُض ُر ُه َصل َا ٌة َم ْك ُتو َب ٌة‬:‫ول‬ ُ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ �ِإ َّلا َكان َْت َك َّفا َر ًة ِل َما َق ْب َل َها ِم َن‬،‫ َو ُر ُكوعَ َها‬،‫ َوخُ شُ وعَ َها‬،‫َف ُي ْح ِس ُن َو ُضو َءهَ ا‬
.‫الدهْ َر ُك َّلهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ َّ ‫ َو ٰذ ِل َك‬،‫ُوب َما َل ْم ُت ْؤ َت َك ٖبي َر ٌة‬ ُّ
ِ ‫الذن‬
1050. Osman b. Affân’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Bir Müslümanın, – büyük günah işlemediği takdirde – vakti gelen farz
namazları, abdestini, rükûunu ve huşûunu güzelce yerine getirerek kılması,
geçmiş günahlarına kefâret olur. Bu, bütün sene için böyledir.
(M543 Müslim, Tahâret, 7)

359

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 359 21.5.2015 14:42:12

 Sabah ve İkindi
Namazlarının Fazileti
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬َ ‫وسى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬ َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي ُم‬-1051
.‫ « َم ْن َص َّلى ا ْل َب ْر َد ْي ِن َدخَ َل ا ْل َج َّن َة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
1051. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İki serinlik namazını (sabah ve ikindi namazlarını) kılan kimse, cennete girer,
buyurmuştur.
(B574 Buhârî, Mevâkît, 26; M1438 Müslim, Mesâcid, 215)

‫ َس ِم ْع ُت‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي زُهَ ْي ٍر عُ َما َر َة ْب ِن ُر َؤ ْي َب َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1052

‫ « َل ْن َي ِل َج ال َّنا َر أ� َح ٌد َص َّلى َق ْب َل‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫َر ُس‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ َوا ْل َع ْص َر‬،‫وع الشَّ ْم ِس َو َق ْب َل ُغ ُروب َِها» َي ْع ِني ا ْل َف ْج َر‬
ِ ‫ُط ُل‬
1052. Ebû Züheyr b. Umâre b. Rüeybe’nin (ra) işittiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Güneş doğmadan ve batmadan evvel namaz kılan (yani sabah ve ikindi
namazlarını kılan) kimse, cehenneme girmez.
(M1436 Müslim, Mesâcid, 213)

360

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 360 21.5.2015 14:42:12

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُج ْن َد ِب ْب ِن ُس ْف َي َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1053
‫ول ال ّٰل ِه‬
‫الص ْب َح َف ُه َو ٖفي ِذ َّم ِة ال ّّٰل ِه َفان ُْظ ْر َيا ا ْب َن‬
ُّ ‫ « َم ْن َص َّلى‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫�آ َد َم َلا َي ْط ُل َب َّن َك ال ّّٰل ُه ِم ْن ِذ َّم ِت ٖه ِبشَ ْيءٍ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1053. Cündeb b. Süfyân’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Sabah namazını kılan kimse, Allah’ın koruması altındadır. Ey Âdemoğlu, Allah
korumasına karşılık sizden bir şey de istemez.
(M1493-M1495 Müslim, Mesâcid, 261-262)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1054
َ ‫ َو َي ْج َت ِم ُع‬،‫ َومل َا ِئ َك ٌة بِال َّن َها ِر‬،‫ون ٖف ُيك ْم َمل َا ِئ َك ٌة بِال َّل ْي ِل‬
‫ون‬ َ ‫ « َي َت َعا َق ُب‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف َي ْس أ� ُل ُه ُم‬،‫ ُث َّم َي ْع ُر ُج ا َّل ٖذ َين َباتُوا ٖف ُيك ْم‬،‫الص ْب ِح َو َصل َا ِة ا ْل َع ْص ِر‬ ُّ ‫ٖفي َصل َا ِة‬
‫ َت َر ْكنَاهُ ْم َوهُ ْم‬:‫ون‬ َ ‫ َك ْي َف َت َر ْك ُت ْم ِع َب ٖادي؟ َف َي ُقو ُل‬:-‫ َوهُ َو أ�عْ َل ُم ِب ِه ْم‬- ‫ال ّّٰل ُه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ون‬َ ‫ َو أ� َت ْينَاهُ ْم َوهُ ْم ُي َص ُّل‬،‫ون‬
َ ‫ُي َص ُّل‬
1054. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Melekler gece ve gündüz, nöbetleşe yanınıza gelir giderler. Sabah ve ikindi
namazlarında toplanıp nöbet değiştirirler. Sonra geceyi yanınızda geçiren
melekler, Allah’ın huzuruna çıkarlar. Allah da bildiği hâlde meleklere sorar:
“Kullarımı ne hâlde bıraktınız?” (Melekler de) “Yanlarından namaz kılarlarken
ayrıldık, yanlarına geldiğimizde yine namaz kılıyorlardı.” cevabını verirler.
(B555 Buhârî, Mevâkît, 16; M1432 Müslim, Mesâcid, 210)

361

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 361 21.5.2015 14:42:12

 ‫ ُك َّنا‬:‫ َوعَ ْن َج ٖري ِر ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ا ْل َب َج ِل ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1055
:‫ َف َق َال‬،‫ َف َن َظ َر �ِإ َلى ا ْل َق َم ِر َل ْي َل َة ا ْل َب ْد ِر‬،‫ِع ْن َد ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫ َلا ت َُضا ُّم‬،‫«�ِإن َُّك ْم َس َت َر ْو َن َر َّب ُك ْم َك َما َت َر ْو َن ٰه َذا ا ْل َق َم َر‬
ِ‫ َف إ�ِن‬،‫ون ٖفي ُر ْؤ َي ِت ِه‬
‫ َو َق ْب َل ُغ ُروب َِها‬،‫وع الشَّ ْم ِس‬ ِ ‫ْاس َت َط ْع ُت ْم أ� ْن َلا ُت ْغ َل ُبوا عَ َلى َصل َا ٍة َق ْب َل ُط ُل‬
.‫َفا ْف َع ُلوا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
.»‫ « َف َن َظ َر �ِإ َلى ا ْل َق َم ِر َل ْي َل َة أ� ْر َب َع عَ شَ َر َة‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
1055. Cerîr b. Abdullah el-Becelî (ra) anlatıyor:
Bir gün Peygamber’in huzurunda bulunuyorduk. Dolunaya baktı ve şöyle
buyurdu:
Siz, Rabbinizi, bu Ay’ı gördüğünüz gibi görecek, onu görmekte zorluk
çekmeyeceksiniz. Gücünüz yettiğince sabah ile ikindi namazlarını vaktinde
kılmaya gayret edin.
(B554 Buhârî, Mevâkît, 16; M1434 Müslim, Mesâcid, 211)

Buhârî’nin diğer bir rivayeti de, “Peygamber , Ay’ın on dördüncü

gecesinde Ay’a bakmıştı.” şeklindedir.
(B4851 Buhârî, Tefsîr (Kâf ), 2)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُب َر ْي َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1056
. ُّ‫ « َم ْن َت َر َك َصل َا َة ا ْل َع ْص ِر َف َق ْد َحب َِط عَ َم ُلهُ» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬:‫َو َس َّل َم‬
1056. Büreyde’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İkindi namazını terk eden kimsenin ameli boşa gider, buyurmuştur.
(B553 Buhârî, Mevâkît, 15)

362

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 362 21.5.2015 14:42:12

 Cemaatle Namaz İçin
Camilere Gitmenin
Fazileti
‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬-1057
‫ أ�عَ َّد ال ّّٰل ُه َل ُه ِفي ا ْل َج َّن ِة ُن ُز ًلا ُك َّل َما‬،‫ « َم ْن َغ َدا �ِإ َلى ا ْل َم ْسجِ ِد أ� ْو َر َاح‬:‫َق َال‬
.‫َغ َدا أ� ْو َر َاح» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1057. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Sabah veya akşam, hangi vakitte olursa olsun (namaz kılmak için) camiye
giden kimseye, her gidiş gelişinde Allah cennette bir yer hazırlar.
(M1524 Müslim, Mesâcid, 285; B662 Buhârî, Ezân, 37)

،‫ « َم ْن ت ََط َّه َر ٖفي َب ْي ِت ِه‬:‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-1058
‫يض ًة ِم ْن َف َرا ِئ ِض ال ّّٰل ِه َكان َْت‬
َ ‫ ِل َي ْق ِض َي َف ٖر‬،‫وت ال ّّٰل ِه‬ ِ ‫ُث َّم َم َضى �ِإ َلى َب ْي ٍت ِم ْن ُب ُي‬
.‫ َو ْال أ�خْ َرى َت ْر َف ُع َد َر َج ًة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫خُ ُط َوا ُت ُه �ِإ ْح َداهَ ا ت َُح ُّط خَ ٖطي َئ ًة‬

363

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 363 21.5.2015 14:42:12

 1058. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Bir kimse evinde güzelce temizlenir de, Allah’ın farzlarından birini eda etmek
maksadıyla O’nun mescitlerden birine giderse, attığı her adımdan biri, bir
günahını siler, diğeri de onu bir derece yükseltir.
(M1521 Müslim, Mesâcid, 282)

‫ َك َان َر ُج ٌل ِم َن ْال أ�ن َْصا ِر‬:‫ َوعَ ْن أ� َب ِّي ْب ِن َك ْع ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1059

،‫ َو َكان َْت َلا ت ُْخطِ ُئ ُه َصل َا ٌة‬،ُ‫َلا أ�عْ َل ُم أ� َح ًدا أ� ْب َع َد ِم َن ا ْل َم ْسجِ ِد ِم ْنه‬
َّ ‫ َل ِو ْاش َت َر ْي َت ِح َما ًرا ِل َت ْر َك َب ُه ِفي‬:ُ‫َف ٖق َيل َله‬
‫الظ ْل َما ِء َو ِفي ال َّر ْم َضا ِء‬
‫ �ِإ ٖنّي أ� ٖر ُيد أ� ْن‬،‫ َما َي ُس ُّر ٖني أ� َّن َم ْن ِز ٖلي �ِإ َلى َج ْن ِب ا ْل َم ْسجِ ِد‬:‫َق َال‬
.‫وعي �ِإ َذا َر َج ْع ُت �ِإ َلى أ�هْ ٖلي‬ ٖ ‫ َو ُر ُج‬،‫اي �ِإ َلى ا ْل َم ْسجِ ِد‬ َ َ‫ُي ْك َت َب ٖلي َم ْمش‬
ُ ‫َف َق َال َر ُس‬
‫ « َق ْد َج َم َع ال ّّٰل ُه َل َك‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ٰذ ِل َك ُك َّلهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1059. Übey b. Ka’b (ra) anlatıyor:
Ensardan bir adam vardı; evi mescide ondan daha uzak birini bilmiyorum. Bu
adam cemaatle kılınan hiçbir namazı da kaçırmıyordu. Ona:
–Karanlıkta ve aşırı sıcak günlerde binmek için bir merkep alsan (iyi edersin),
denildi. Adam:
–Evimin mescide yakın olması beni mutlu etmez. Çünkü ben mescide
giderken ve oradan da evime dönerken attığım adımlar sayesinde bana sevap
yazılmasını istiyorum, dedi. Bunun üzerine Resûlullah şöyle buyurdu:
–Allah bunların hepsini bir araya getirmiş ve sana vermiştir.
(M1514 Müslim, Mesâcid, 278)

364

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 364 21.5.2015 14:42:12

 ،‫ خَ َل ِت ا ْل ِب َقاعُ َح ْو َل ا ْل َم ْسجِ ِد‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1060
‫ َف َب َلغَ ٰذ ِل َك ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫َف أ� َرا َد َب ُنو َس ِل َم َة أ� ْن َي ْن َت ِق ُلوا ُق ْر َب ا ْل َم ْسجِ ِد‬
َ ‫ « َب َل َغ ٖني أ�ن َُّك ْم ت ُٖر ُيد‬:‫َو َس َّل َم َف َق َال َل ُه ْم‬
:‫ون أ� ْن َت ْن َت ِق ُلوا ُق ْر َب ا ْل َم ْسجِ ِد؟ َقا ُلوا‬
‫ « َب ٖني َس َل َم َة ِد َيا َر ُك ْم ت ُْك َت ْب‬:‫ َف َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه َق ْد أ� َردْ نَا ٰذ ِل َك‬
َ ‫َن َع ْم َيا َر ُس‬
‫ َر َوا ُه‬:‫ َما َي ُس ُّرنَا أ�نَّا ُك َّنا ت ََح َّو ْل َنا‬:‫ ِد َيا َر ُك ْم ت ُْك َت ْب �آ َثا ُر ُك ْم» َف َقا ُلوا‬،‫�آ َثا ُر ُك ْم‬
.‫ َو َر َوى ا ْل ُبخَ ا ِريُّ َم ْع َنا ُه ِم ْن ِر َوا َي ِة أ�ن ٍَس‬،‫ُم ْس ِل ٌم‬
1060. Câbir (ra) anlatıyor:
Mescidin etrafındaki arsada yer açılınca Selimeoğulları mescidin yakınına
taşınmak istedi. Bu haber Peygamber’e ulaşınca:
–Sizin mescidin yakınına taşınmak istediğinizi öğrendim, dedi. Onlar da:
–Evet, yâ Resûlallah, böyle istedik, dediler. Resûlullah iki defa:
–Ey Selimeoğulları, siz kendi mahallenizde kalın, (camiye gelip giderken
attığınız) adımlarınıza göre size sevap yazılsın, mahallenizde kalın
adımlarınıza göre size sevap yazılsın, buyurdu. Onlar da:
–Öyle ise taşınmayı istemiyoruz, dediler.
(M1519, M1520 Müslim, Mesâcid, 280, 281)

Buhârî aynı içerikte bir hadisi Hz. Enes’ten rivayet etmiştir.

(B1887 Buhârî, Fedâilü’l-Medîne, 11)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫وسى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-1061
‫الصل َا ِة أ� ْب َع ُدهُ ْم �ِإ َل ْي َها َم ْمشً ى‬
َّ ‫اس أ� ْج ًرا ِفي‬ ِ ‫ «�ِإ َّن أ�عْ َظ َم ال َّن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫الصل َا َة َح ّٰتى ُي َص ٖ ّل َيها َم َع ْال ِإ� َما ِم أ�عْ َظ ُم أ� ْجر ًا ِم َن‬ َّ ‫ َوا َّل ٖذي َي ْن َتظِ ُر‬.‫َف أ� ْب َع ُدهُ ْم‬
.‫ا َّل ٖذي ُي َص ٖ ّل َيها ُث َّم َي َنا ُم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
365

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 365 21.5.2015 14:42:12

 1061. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Namazda insanların en fazla sevap alanı, (evi) camiye en uzak olanıdır. İmam
ile birlikte namazı kılmak için bekleyen kimse, tek başına namaz kılıp da
uyuyan kimseden daha fazla sevap alır, demiştir.
(M1513 Müslim, Mesâcid, 277; B651 Buhârî, Ezân, 31)

:‫ َوعَ ْن ُب َر ْي َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-1062

»‫الظ َل ِم �ِإ َلى ا ْل َم َساجِ ِد بِال ُّنو ِر ال َّتا ِّم َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬ ُّ ‫« َبشِّ ُروا ا ْل َمشَّ ا ٖئ َين ِفي‬
. ُّ‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذي‬
1062. Büreyde’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Karanlıkta mescidlere yürüyen kimselere, kıyamet gününde tam bir aydınlığa
kavuşacaklarını müjdeleyin.
(D561 Ebû Dâvûd, Salât, 49; T223 Tirmizî, Salât, 51)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1063
‫ َو َي ْر َف ُع‬،‫ « أ� َلا أ� ُد ُّل ُك ْم عَ َلى َما َي ْم ُحو ال ّّٰل ُه ِب ِه ا ْلخَ َطا َيا‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫ «�ِإ ْس َب ُاغ ا ْل ُو ُضو ِء عَ َلى‬:‫ َق َال‬.‫ول ال ّّٰل ِه‬ َ ‫ َب َلى َيا َر ُس‬:‫ات؟ َقا ُلوا‬ َّ ‫ِب ِه‬
ِ ‫الد َر َج‬
،‫الصل َا ِة‬ َّ ‫ َوا ْن ِت َظا ُر‬،‫ َو َك ْث َر ُة ا ْلخُ َطا �ِإ َلى ا ْل َم َساجِ ِد‬،‫ا ْل َم َكا ِر ِه‬
َّ ‫الصل َا ِة َب ْع َد‬
.‫اط» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ ُ ‫َف ٰذ ِل ُك ُم ال ِّر َب‬
ُ ‫ َف َذ ِل ُك ُم ال ِّر َب‬،‫اط‬

366

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 366 21.5.2015 14:42:12

 1063. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
–Size, yaptığınız takdirde Allah’ın günahlarınızı yok edeceği ve derecelerinizi
yükselteceği bir şey tavsiye edeyim mi, dedi. Sahâbîler:
–Evet yâ Resûlallah, diye cevap verince Resûlullah :
–(Soğuk ve benzeri) zor şartlarda güzelce abdest almak, uzak yerlerden
camiye gelmek, bir namazdan sonra diğer namazı beklemek; işte bağlılık/
nöbet budur, işte bağlılık/nöbet budur, buyurdu.
(M587 Müslim, Tahâret, 41)

‫خد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬ْ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْل‬-1064
» ِ‫ «�ِإ َذا َر أ� ْي ُت ُم ال َّر ُج َل َي ْع َتا ُد ا ْل َم َساجِ َد َف ْاش َه ُدوا َل ُه ب ِْال إ ٖ� َيمان‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
) ‫ ( �ِإن ََّما َي ْع ُم ُر َم َساجِ َد ال ّّٰل ِه َم ْن �آ َم َن بِال ّّٰل ِه َوا ْل َي ْو ِم ْال آ� ِخ ِر‬:‫جل‬َّ ‫َق َال ال ّّٰل ُه ع َّز َو‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.‫ْال آ� َي َة‬
1064. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Mescitlere devam etmeyi alışkanlık hâline getiren bir kimse görürseniz, onun
gerçekten iman ettiğine şahit olun. Zira Allah Teâlâ, “Allah’ın mescitlerini
ancak Allah’a ve âhiret gününe inananlar imar eder.” buyurdu.
(T3093 Tirmizî, Tefsîru’l-Kur’ân, 9)

367

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 367 21.5.2015 14:42:12

 ‫‪Camide Namazı‬‬
‫‪Beklemenin Fazileti‬‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪ -1065‬عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس َ‬
‫الصل َا ُة ت َْحب ُِسهُ‪َ ،‬لا‬ ‫«لا َي َز ُال أ� َح ُد ُك ْم ٖفي َصل َا ٍة َما دَا َم ِت َّ‬ ‫َو َس َّل َم َق َال‪َ :‬‬
‫َي ْم َن ُع ُه أ� ْن َي ْن َق ِل َب �ِإ َلى أ�هْ ِل ٖه �ِإ َّلا َّ‬
‫الصل َا ُة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪1065. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Biriniz, (namazı kıldıktan sonra) sadece (bir sonraki) namazı beklemek‬‬
‫‪maksadıyla evine dönmezse, beklediği sürece namazdaymış gibi olur,‬‬
‫‪buyurdu.‬‬
‫)‪(M1510 Müslim, Mesâcid, 275; B659 Buhârî, Ezân, 36‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‪َ « :‬ا ْل َمل َا ِئ َك ُة ت َُص ٖ ّلي‬
‫‪َ -1066‬وعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس َ‬
‫ول‪:‬‬ ‫عَ َلى أ� َح ِد ُك ْم َما دَا َم ٖفي ُم َصل َّا ُه ا َّل ٖذي َص َّلى ٖفي ِه َما َل ْم ُي ْح ِد ْث‪َ ،‬ت ُق ُ‬
‫َال ّٰل ُه َّم ْاغ ِف ْر َلهُ‪َ ،‬ال ّٰل ُه َّم ا ْر َح ْمهُ» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِريُّ ‪.‬‬

‫‪368‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 368‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:12‬‬

 1066. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Biriniz, namaz kıldığı yerde abdestini bozmadan oturduğu müddetçe,
melekler ona “Allah’ım o kimseyi bağışla, Allah’ım ona merhamet et.” diye dua
ederler.
(B445 Buhârî, Salât, 61)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1067
‫َو َس َّل َم أ�خَّ َر َل ْي َل ًة َصل َا َة ا ْل ِعشَ ا ِء �ِإ َلى َش ْط ِر ال َّل ْي ِل ُث َّم أ� ْق َب َل عَ َل ْي َنا ِب َو ْج ِه ٖه‬
‫اس َو َر َق ُدوا َو َل ْم َت َزا ُلوا ٖفي َصل َا ٍة ُم ْن ُذ‬ ُ ‫لى ال َّن‬ َ :‫َب ْع َد َما َص َّلى َف َق َال‬
ََّ ‫«ص‬
. ُّ‫ا ْن َت َظ ْرت ُُموهَ ا» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
1067. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , bir gece yatsı namazını gece yarısına kadar geciktirdi ve
namazını kıldıktan sonra bize dönerek:
Halk namazı kıldı ve uyudu. Siz ise (sabah) namazı(nı) beklediğiniz sürece
namazda gibisiniz, buyurdular.
(B661 Buhârî, Ezân, 36)

369

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 369 21.5.2015 14:42:12

 ‫‪Cemaatle Namaz‬‬
‫‪Kılmanın Fazileti‬‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪ -1068‬عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس َ‬
‫«صل َا ُة ا ْل َج َماعَ ِة أ� ْف َض ُل ِم ْن َصل َا ِة ا ْل َف ِّذ ب َِس ْب ٍع‬ ‫َو َس َّل َم َق َال‪َ :‬‬
‫َو ِعشْ ٖر َين َد َر َج ًة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪1068. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Cemaatle kılınan namaz, yalnız başına kılınan namazdan yirmi yedi derece‬‬
‫‪faziletlidir, dedi.‬‬
‫)‪(M1477 Müslim, Mesâcid, 249; B645 Buhârî, Ezân, 30‬‬

‫‪َ -1069‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬
‫«صل َا ُة ال َّر ُج ِل ٖفي َج َماع ٍة ت َُض َّع ُف عَ َلى َصل َا ِت ٖه ٖفي‬ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ :‬‬
‫َب ْي ِت ٖه َو ٖفي ُسو ِق ٖه خَ ْمس ًا َو ِع ْش ٖر َين ِض ْع ًفا‪َ ،‬و ٰذ ِل َك أ� َّن ُه �ِإ َذا َت َو َّض أ� َف أ� ْح َس َن‬
‫الصل َا ُة‪َ ،‬ل ْم َي ْخ ُط‬ ‫ا ْل ُو ُضو َء ُث َّم خَ َر َج �ِإ َلى ا ْل َم ْسجِ ِد‪َ ،‬لا ُي ْخ ِر ُج ُه �ِإ َّلا َّ‬

‫‪370‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 370‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:12‬‬

 ‫ َف ِإ� َذا َص َّلى َل ْم‬،‫ َو ُح َّط عَ ْن ُه ب َِها خَ ٖطي َئ ٌة‬،‫خَ ْط َو ًة �ِإ َّلا ُر ِف َع ْت َل ُه ب َِها َد َر َج ٌة‬
:‫ول‬ ُ ‫ َت ُق‬،‫ َما َل ْم ُي ْح ِد ْث‬،‫َت َزلِ ا ْل َمل َا ِئ َك ُة ت َُص ٖ ّلي عَ َل ْي ِه َما َدا َم ٖفي ُم َصل َّا ُه‬
َّ ‫ َو َلا َي َز ُال ٖفي َصل َا ٍة َما ا ْن َت َظ َر‬.ُ‫ َال ّٰل ُه َّم ا ْر َح ْمه‬،‫َال ّٰل ُه َّم َص ِّل عَ َل ْي ِه‬
»‫الصل َا َة‬
.‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ ا ْل ُب َخا ِر ِّي‬.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1069. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimsenin cemaatle kıldığı namazın sevabı, evde veya çarşıda (dükkanında)
yalnız başına kıldığı namazın sevabından yirmi beş kat fazladır. Zira o kimse,
güzelce abdest alır da sırf namaz kılmak maksadıyla mescide gelirse, her
adım attığında derecesi bir kat yükselir ve bir günahı da dökülür. Namazı kılıp
da abdestini bozmadan namaz kıldığı yerde oturduğu müddetçe melekler
ona “Allah’ım, ona rahmet et; Allah’ın ona merhamet et.” diye dua ederler. O
kimse, namazı beklediği müddetçe namazda gibi olur.
(B647 Buhârî, Ezân, 30; M1506 Müslim, Mesâcid, 272)

:‫ أ�تَى ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َر ُج ٌل أ�عْ َمى َف َق َال‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1070
َ ‫ َف َس أ� َل َر ُس‬،‫ َل ْي َس ٖلي َقا ِئ ٌد َي ُقو ُد ٖني �ِإ َلى ا ْل َم ْسجِ ِد‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬ َ ‫َيا َر ُس‬
‫ َف َل َّما‬،ُ‫ َف َرخَّ َص َله‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� ْن ُي َرخِّ َص َل ُه َف ُي َص ِّل َي ٖفي َب ْي ِت ِه‬
:‫ َق َال‬،‫ َن َع ْم‬:‫ِالصل َا ِة؟» َق َال‬ َّ ‫ هَ ْل ت َْس َم ُع ال ِّن َدا َء ب‬:ُ‫َو َل َّى َدعَ ا ُه َف َق َال َله‬
.‫« َف أ�جِ ْب» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1070. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Bir gün Peygamber’in yanına âmâ bir adam gelip:
–Yâ Resûlallah, beni elimden tutup mescide götürecek kimsem yok, dedi ve
ondan evinde namaz kılmasına müsaade etmesini istedi. Resûlullah da
ona müsaade etti. Adam dönüp giderken:

371

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 371 21.5.2015 14:42:12

 –Ezanı işitiyor musun, diye sordu. O:
–Evet, deyince Resûlullah:
–Öyle ise davete icabet et, buyurdu.
(M1486 Müslim, Mesâcid, 255)

‫وف بِا ْب ِن أ� ِّم َم ْك ُتو ٍم‬ ِ ‫ عَ ْم ِرو ْب ِن َق ْي ٍس ا ْل َم ْع ُر‬:‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه َو ٖق َيل‬-1071
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ا ْل ُم َؤ ِّذنِ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن ُه َق َال‬
‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ َّن ا ْل َم ٖدي َن َة َك ٖثي َر ُة ا ْل َه َوا ِّم‬
‫ «ت َْس َم ُع َح َّي عَ َلى‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬.‫اع‬ ِ ‫الس َب‬
ِّ ‫َو‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬.»‫ َف َح َّي َهل ًا‬،‫ َح َّي عَ َلى ا ْل َفل َا ِح‬،‫الصل َا ِة‬
َّ
1071. Asıl adı Abdullah veya Amr b. Kays olan İbn Ümmü Mektûm
diye bilinen Peygamberimizin müezzininden rivayet edildiğine göre o
Resûlullah’a:
–Yâ Resûlallah, Medine’nin yırtıcı hayvanları ve yılan, akrep gibi haşeratı çoktur.
(Benimse gözlerim görmüyor, namazı evde kılmama izin var mı), diye sordu.
Resûlullah :
–Hayye alâ’s-salâh, hayye ale’l-felâh’ı işitiyorsun değil mi?
Öyle ise camiye gel, buyurdu.
(D553 Ebû Dâvûd, Salât, 46)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1072

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
،‫ « َوا َّل ٖذي َن ْف ٖسي ِب َي ِد ٖه َل َق ْد هَ َم ْم ُت أ� ْن �آ ُم َر ب َِح َط ٍب َف ُي ْح َت َط َب‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
ٍ‫اس ُث َّم أ�خَ ا ِل َف �ِإ َلى ِر َجال‬ َ ‫ ُث َّم �آ ُم َر َر ُجل ًا َف ُي َؤ َّم ال َّن‬،‫ِالصل َا ِة َف ُي َؤ َّذ َن َل َها‬
َّ ‫ُث َّم �آ ُم َر ب‬
.‫ف أ� َح ِّر َق عَ َل ْي ِه ْم ُب ُيوت َُه ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬

372

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 372 21.5.2015 14:42:12

 1072. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bu canı bu tende tutan Allah’a yemin ederim ki, bir an içimden şöyle
geçirdim: Emredeyim, odunlar yığılsın. Yine emredeyim namaz için ezan
okunsun. Sonra emredeyim biri müminlere imamlık yapsın. Daha sonra da
gidip namaza gelmeyenlerin evlerini yakayım.85
(B7224 Buhârî, Ahkâm, 52; M1482 Müslim, Mesâcid, 252)

‫ َم ْن َس َّر ُه أ� ْن َي ْل َقي ال ّّٰل َه‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1073

،‫ات َح ْي ُث ُي َنادَي ِب ِه َّن‬ َّ ‫َت َعا َلى َغ ًدا ُم ْس ِل ًما َف ْل ُي َحا ِف ْظ عَ َلى ٰه ُؤ َلا ِء‬
ِ ‫الص َل َو‬
‫َف ِإ� َّن ال ّّٰل َه َش َرعَ ِل َن ِب ِّي ُك ْم َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُس َن َن ا ْل ُه َدى َو�ِإن َُّه َّن ِم ْن ُس َن ِن‬
‫ َو َل ْو أ�ن َُّك ْم َص َّل ْي ُت ْم ٖفي ُب ُيو ِت ُك ْم َك َما ُي َص ٖ ّلي ٰه َذا ا ْل ُم َتخَ ِّل ُف ٖفي‬،‫ا ْل ُه َدى‬
‫ َو َل َق ْد َر أ� ْي ُت َنا َو َما‬،‫ َو َل ْو َت َر ْك ُت ْم ُس َّن َة َن ِب ِّي ُك ْم َل َض َل ْل ُت ْم‬،‫َب ْي ِت ٖه َل َت َر ْك ُت ْم ُس َّن َة َن ِب ِّي ُك ْم‬
‫ ُي َهادَي‬،‫ َو َل َق ْد َك َان ال َّر ُج ُل ُي ْؤ َتى ِب ِه‬، ِ‫َي َتخَ َّل ُف عَ ْن َها �ِإ َّلا ُم َنافِقٌ َم ْع ُلو ُم ال ِّن َفاق‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫الص ِّف‬ َّ ‫َب ْي َن ال َّر ُج َل ْي ِن َح ّٰتى ُي َقا َم ِفي‬
َ ‫ �ِإ َّن َر ُس‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َل ُه َق َال‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ َّل َم َنا ُس َن َن‬
‫الصل َا َة ِفي ا ْل َم ْسجِ ِد ا َّل ٖذي ُي َؤ َّذ ُن ٖفي ِه‬
َّ ‫ َو�ِإ َّن ِم ْن ُس َن ِن ا ْل ُه َدى‬،‫ا ْل ُه َدى‬

85
Bu hadiste yer alan cümleler, Hz. Peygamber’in inananların namazlarını Medine Mescidi’nde kılmalarını ne
kadar önemsediğini ve onları mescitte görmeyi ne kadar çok istediğini anlatan ifadeler olarak algılanmalıdır.
Zira o günlerde münafıkların ayrılıkçı tutumları onu ve inananları son derece rahatsız edecek boyutlara ulaş-
mıştı. Bu bağlamda Dırar Mescidi girişimi da hatırlanmalıdır. Ayrıca cemaatle namaza terğip ve teşviki amaç-
layan bu ifade, Hz. Peygamber’in içinden geçen bir duygu olup, bir eylem ya da teşebbüs değildir. Denilmek
istenmektedir ki, insanların evleri yandığında nasıl büyük bir kayba uğrarlar ve ne büyük acı çekerlerse, nama-
zı terk ettiklerinde de aynı şekilde manevî açıdan çok büyük ziyana uğrarlar ve sonunda büyük acı çekerler.

373

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 373 21.5.2015 14:42:12

 1073. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Müslüman olarak Allah’a kavuşmak isteyen kimse, namazlarını ezan okunan
yerlerde (camilerde) kılsın. Allah, Peygamberiniz için hidayet yollarını
(sünen-i hüdâ) meşru kıldı. Şüphe yok ki beş vakit namaz da bu hidayet
yollarındandır. Eğer siz cemaate gitmeyen şu adam gibi namazlarınızı
evde kılacak olursanız Peygamberinizin sünnetini terk etmiş olursunuz.
Peygamberinizin sünnetini terk ederseniz elbette yolunuzu şaşırırsınız.
Hâlbuki biz, (Medine’de) sadece münafık olduğu belli olan kimselerin
cemaate devam etmediklerini görürdük. Takati olmayan biri bile, iki adam
tarafından koltuklanarak camiye getirilir ve safa bırakılırdı.
(M1488 Müslim, Mesâcid, 257)

Müslim’in diğer bir rivayetine göre İbn Mesûd:

Allah Resûlü bize hidayet yollarını öğretti. O hidayet yollarından biri de
namazı, ezan okunan mescitlerde kılmaktır, demiştir.
(M1487 Müslim, Mesâcid, 256)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫الد ْردَا ِء َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ َّ ‫ َوعَ ْن أ�بِي‬-1074

‫ « َما ِم ْن َثل َا َث ٍة ٖفي َق ْر َي ٍة َو َلا َب ْد ٍو َلا ُت َقا ُم ٖفي ِه ُم‬:‫ول‬ ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ َف ِإ�ن ََّما َي أ�ْ ُك ُل‬،‫ َف َع َل ْي ُك ْم بِا ْل َج َماعَ ِة‬.‫الصل َا ُة �ِإ َّلا َق ِد ْاس َت ْح َو َذ عَ َل ْي ِه ُم الشَّ ْي َط ُان‬َّ
ِ ‫الذ ْئ ُب ِم َن ا ْل َغ َن ِم ا ْل َق‬
.‫اص َي َة» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬ ِّ
1074. Ebu’d-Derdâ’nın (ra) işittiğine göre Allah Resûlü şöyle buyurmuştur:
Bir köyde veya kırda üç kişi bir arada bulunur da namazlarını cemaatle
kılmazlarsa, şeytan mutlaka onlara musallat olur. Öyleyse cemaat olun. Zira
sürüden ayrılan koyunu kurt yer.
(D547 Ebû Dâvûd, Salât, 46)

374

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 374 21.5.2015 14:42:12

 ‫‪Sabah ve Yatsı‬‬
‫‪Namazlarında Camiye‬‬
‫‪Gitmek‬‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬‫‪ -1075‬عَ ْن عُ ث َْم َان ْب ِن عَ َّف َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس َ‬
‫ول‪َ « :‬م ْن َص َّلى ا ْل ِعشَ ا َء ٖفي َج َـماعَ ٍة‪َ ،‬ف َك أ�ن ََّما‬ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق ُ‬
‫الص ْب َح ٖفي َج َماعَ ٍة‪َ ،‬ف َك أ�ن ََّما َص َّلى ال َّل ْي َل‬ ‫َقا َم ِن ْص َف ال َّل ْي ِل َو َم ْن َص َّلى ُّ‬
‫ُك َّلهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫َو ٖفي ِر َوا َي ِة ال ِّت ْر ِم ِذيِّ عَ ْن عُ ث َْم َان ْب ِن عَ َّف َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫ول‬
‫ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬م ْن َش ِه َد ا ْل ِعشَ ا َء ٖفي َج َماعَ ٍة َك َان َل ُه ِق َيا ُم‬
‫ِن ْص ِف َل ْي َل ٍة‪َ ،‬و َم ْن َص َّلى ا ْل ِعشَ ا َء َوا ْل َف ْج َر ٖفي َج َماعَ ٍة‪َ ،‬ك َان َل ُه َك ِق َيا ِم َل ْي َل ٍة»‬
‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‪.‬‬ ‫َق َال ال ِّت ْر ِم ِذيُّ ‪َ :‬ح ٖد ٌ‬
‫‪1075. Osman b. Affân’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Yatsı namazını cemaatle kılan bir kimse, gece yarısına kadar ibadet etmiş‬‬
‫‪gibi olur. Sabah namazını cemaatle kılan bir kimse de, bütün geceyi ibadetle‬‬
‫‪geçirmiş gibi sevap kazanır, buyurmuştur.‬‬
‫)‪(M1491 Müslim, Mesâcid, 260‬‬

‫‪375‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 375‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:12‬‬

 Tirmizî’nin Osman b. Affân’dan (ra) rivayeti ise şöyledir:
Resûlullah “Yatsı namazını cemaatle kılan kimse, gece yarısına kadar
ibadet etmiş gibi olur, yatsı ve sabah namazlarını cemaatle kılan kimse ise,
bütün geceyi ibadetle geçirmiş gibi sevap kazanır.” buyurdu.
(T221 Tirmizî, Salât, 51)

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1076

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
»‫الص ْب ِح َل أ� َت ْوهُ َما َو َلو َح ْب ًوا‬
ُّ ‫ون َما ِفي ا ْل َع َت َم ِة َو‬ َ ‫ « َو َل ْو ي ْع َل ُم‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1076. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
(İnsanlar) yatsı namazı ile sabah namazındaki sevabı bilselerdi, emekleyerek
de olsa bu namazları cemaatle kılmaya gelirlerdi.
(B615 Buhârî, Ezân, 9; M981 Müslim, Salât, 129)

‫ « َل ْي َس َصل َا ٌة‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1077
َ ‫أ� ْث َق َل عَ َلى ا ْل ُم َنا ِف ٖق َين ِم ْن َصل َا ِة ا ْل َف ْج ِر َوا ْل ِعشَ ا ِء َو َل ْو َي ْع َل ُم‬
‫ون َما ٖفي ِه َما‬
.‫َل أ� َت ْوهُ َما َو َل ْو َح ْب ًوا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1077. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Münafıklara sabah ile yatsı namazlarından daha ağır gelen hiçbir namaz
yoktur. Eğer insanlar bu iki namazdaki sevabı bilselerdi, emekleyerek de olsa
kılmaya gelirlerdi, demiştir.
(B657 Buhârî, Ezân, 34; M1482 Müslim, Mesâcid, 252)

376

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 376 21.5.2015 14:42:12

 Farz Namazlara
Devam Etmek

‫الصل َا ِة ا ْل ُو ْس َطى َو ُقو ُموا ِل ّل ِه َقا ِن ٖت َين‬ َّ ‫حا ِف ُظو ْا عَ َلى‬

ِ ‫الص َل َو‬
َّ ‫ات َو‬ َ
Namazlara ve orta namaza devam edin. Allah’a gönülden
boyun eğerek namaza durun.
(Bakara, 2/238)

‫الصل َا َة َو�آ َت ُوا ال َّز َكا َة َفخَ ُّلوا َس ٖبي َل ُه ْم‬

َّ ‫ َف ِإ� ْن تَا ُبوا َو أ� َقا ُموا‬
...Eğer tövbe ederler, namazı kılıp zekâtı da verirlerse, onları serbest bırakın...
(Tevbe, 9/5)

َ ‫ َس أ� ْل ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1078

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
َّ ‫ « َا‬:‫ أ�يُّ ْال أ�عْ َمالِ أ� ْف َض ُل؟ َق َال‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ ُث َّم أ�يُّ ؟‬:‫لصل َا ُة عَ َلى َو ْق ِت َها» ُق ْل ُت‬
.‫ « َا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫ ُث َّم أ�يُّ ؟ َق َال‬:‫ « ِب ُّر ا ْل َوا ِل َد ْي ِن» ُق ْل ُت‬:‫َق َال‬
1078. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
–Hangi amel daha faziletlidir, diye Resûlullah’a sordum.
–Vaktinde kılınan namazdır, buyurdu.
–Sonra hangisi, dedim.
–Anaya ve babaya iyilik etmek, dedi.

377

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 377 21.5.2015 14:42:13

 –Sonra hangisi, deyince:
–Allah yolunda cihaddır, buyurdu.
(B2782 Buhârî, Cihad, 1; M252 Müslim, Îmân, 137)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-1079

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
ُ ‫ َو أ� َّن ُم َح َّمد ًا َر ُس‬،ُ‫ َش َها َد ِة أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰله‬:‫ « ُب ِن َي ْال ِإ� ْسل َا ُم عَ َلى خَ ْم ٍس‬:‫َو َس َّل َم‬
‫ول‬
َ ‫ َو َص ْو ِم َر‬،‫ َو َح ِّج ا ْل َب ْي ِت‬،‫ َو�ِإي َتا ِء ال َّز َكا ِة‬،‫الصل َا ِة‬
.‫مض َان» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ َّ ‫ َو�ِإ َقا ِم‬،‫ال ّّٰل ِه‬
1079. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
İslâm beş esas üzerine kurulmuştur: Allah’tan başka ilâh olmadığına ve
Muhammed’in Allah’ın Resûlü olduğuna şahitlik etmek, namazı dosdoğru
kılmak, zekât vermek, haccetmek ve Ramazan orucunu tutmak.
(B8 Buhârî, Îmân, 2; M113 Müslim, Îmân, 21)

‫ « أ� ِم ْر ُت أ� ْن‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1080
ُ ‫اس َح ّٰتى َيشْ َه ُدوا أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َو أ� َّن ُم َح َّم ًدا َر ُس‬
،‫ول ال ّّٰل ِه‬ َ ‫أ� َقا ِت َل ال َّن‬
‫ َف ِإ� َذا َف َع ُلوا ٰذ ِل َك عَ َص ُموا ِم ٖ ّني ِد َما َءهُ ْم‬،‫ َو ُي ْؤتُوا ال َّز َكا َة‬،‫الصل َا َة‬ َّ ‫َو ُي ٖق ُيموا‬
.‫ َو ِح َسا ُب ُه ْم عَ َلى ال ّّٰل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ِحق ْال ِإ� ْسل َا ِم‬
ِّ ‫هم �ِإ َّلا ب‬
ْ ‫َو أ� ْم َوا َل‬
1080. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Allah Resûlü şöyle demiştir:
Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Resûlü olduğuna
şahitlik edinceye; namazı dosdoğru kılıp, zekât verinceye kadar insanlarla
mücadele etmekle emrolundum. İnsanlar bunları yaparlarsa, hukukun gereği
dışında, canlarını ve mallarını güvence altına almış olurlar. (İç yüzlerinin)
hesabı ise Allah’a kalmıştır.86
(B25 Buhârî, Îmân, 17; M129 Müslim, Îmân, 36)

Açıklama için 393. hadisin ilk dipnotuna (67. dipnot) bakınız.

86

378

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 378 21.5.2015 14:42:13

 ُ ‫ َب َع َث ٖني َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُم َعا ٍذ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1081
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ َفادْ عُ ُه ْم‬،‫اب‬ ِ ‫ «�ِإن ََّك َت أ�ْ ٖتي َق ْو ًما ِم ْن أ�هْ ِل ا ْل ِك َت‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َلى ا ْل َي َم ِن َف َق َال‬
،‫ َف ِإ� ْن هُ ْم أ�طاعُ وا ِل ٰذ ِل َك‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬ ُ ‫ َو أ� ٖ ّني َر ُس‬،ُ‫�ِإ َلى َش َها َد ِة أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰله‬
،‫ات ٖفي ُك ِّل َي ْو ٍم َو َل ْي َل ٍة‬ٍ ‫َف أ�عْ ِل ْم ُه ْم أ� َّن ال ّّٰل َه َت َعا َلى ا ْف َت َر َض عَ َل ْي ِه ْم خَ ْم َس َص َل َو‬
‫ َف أ�عْ ِل ْم ُه ْم أ� َّن ال ّّٰله َت َعا َلى ا ْف َت َر َض عَ َل ْي ِه ْم َص َد َق ًة‬،‫َف ِإ� ْن هُ ْم أ� َطاعُ وا ِل ٰذ ِل َك‬
‫ َف ِإ� َّي َاك‬،‫ َف ِإ� ْن هُ ْم أ� َطاعُ وا ِل ٰذ ِل َك‬،‫ُتؤْخَ ُذ ِم ْن أ� ْغ ِن َيا ِئ ِه ْم َف ُت َر ُّد عَ َلى ُف َق َرا ِئ ِه ْم‬
ٌ ‫ َف ِإ� َّن ُه َل ْي َس َب ْي َن َها َوب ْي َن ال ّّٰل ِه ِح َج‬،‫َو َك َرا ِئ َم أ� ْم َوا ِل ِه ْم َوات َِّق دَعْ َو َة ا ْل َم ْظ ُلو ِم‬
»‫اب‬
.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1081. Muâz (ra) anlatıyor:
Resûlullah beni Yemen’e vali olarak gönderdi ve şöyle dedi:
Sen Ehl-i Kitap’tan olan bir topluma gidiyorsun. Onları her şeyden evvel
Allah’tan başka ilâh olmadığına ve benim de Allah’ın Resûlü olduğuma
şahitlik etmeye çağır. Eğer onlar bunu kabul ederlerse, Allah Teâlâ’nın
kendilerine her gün beş vakit namazı farz kıldığını bildir. Bunu da kabul
eder ve itaat ederlerse, onlara Allah Teâlâ’nın kendilerine, zenginlerden
alınıp fakirlere verilecek olan zekâtı farz kıldığını bildir. Bunu da kabul
ederlerse, zekât alırken onların gözde mallarını almaktan sakın. Mazlumun
bedduasından sakın. Çünkü onun duasıyla Allah’ın arasında perde yoktur.87
(M121 Müslim, Îmân, 29; B1496 Buhârî, Zekât, 63)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1082

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫الصل َا ِة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ َّ ‫ «�ِإ َّن َب ْي َن ال َّر ُج ِل َو َب ْي َن الشِّ ْر ِك َوا ْل ُك ْف ِر َت ْر َك‬:‫ول‬
ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
87
Bu rivayet, bir önceki hadiste dile getirilen hususu daha da anlaşılır kılmaktadır. Bu rivayet, Hz. Peygamber’in
insanların gönüllü olarak İslâm’ı kabullerinin önündeki engelleri kaldırmak için mücadele etmekle emrolun-
duğunu teyit etmektedir.

379

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 379 21.5.2015 14:42:13

 1082. Câbir’in (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Kişi ile şirk ve küfür arasında (engel olarak) namaz vardır (ve namazın terk
edilmesiyle bu engel kalkar).
(M246 Müslim, Îmân, 134)

:‫ َوعَ ْن ُب َر ْي َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-1083

َّ ‫« َا ْل َع ْه ُد ا َّل ٖذي َب ْي َن َنا َو َب ْي َن ُه ُم‬
ُّ‫ َف َم ْن َت َر َك َها َف َق ْد َك َف َر» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذي‬،‫الصل َا ُة‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1083. Büreyde’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber :
(Münafıklarla) aramızdaki güvence, namazdır (namaz kıldıkları sürece zahiren
Müslüman muamelesi görürler). (Onlardan) kim namaz kılmayı terk ederse,
inkârcılardan olduğunu ilân etmiş olur (Bu takdirde onlar inkârcı muamelesi
görürler, buyurmuştur.88
(T2621 Tirmizî, Îmân, 9)

‫ َوعَ ْن َش ٖق ِيق ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ال َّتا ِب ِع ِّي ا ْل ُم َّت َف ِق عَ َلى َجل َا َل ِت ٖه َر ِح َم ُه‬-1084

‫اب ُم َح َّم ٍد َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َلا َي َر ْو َن‬ ُ ‫ َك َان أ� ْص َح‬:‫ال ّّٰل ُه َق َال‬
َّ ‫َش ْيئ ًا ِم َن ْال أ�عْ َمالِ َت ْر ُك ُه ُك ْف ٌر َغ ْي َر‬
‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذ ُّي ٖفي ِك َتا ِب‬.‫الصل َا ِة‬
.‫يح‬ ٍ ‫ْال إ ٖ� َيمانِ ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح‬

Hadis namazın önemini gösterdiği gibi, Medine’de Müslüman olmadıkları hâlde Müslüman gibi görünen mü-
88

nafıkların o günkü hukukî statüleri ile ilgili bir durumu ifade etmektedir.

380

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 380 21.5.2015 14:42:13

 1084. Tâbiûn neslinden büyük bir zat olduğunda ittifak edilen Şakîk b.
Abdullah’tan89 (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Muhammed’in ashâbı, namaz dışında hiçbir ibadetin terk edilmesini
küfür saymazlardı.90
(T2622 Tirmizî, Îmân, 9)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1085

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
،ُ‫ «�ِإ َّن أ� َّو َل َما ُي َح َاس ُب ِب ِه ا ْل َع ْب ُد َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة ِم ْن عَ َم ِل ٖه َصل َا ُته‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ِ‫ َف إ�ِن‬،‫اب َوخَ ِس َر‬ َ َ‫ َف َق ْد خ‬،‫ َو�ِإ ْن َف َس َد ْت‬،‫ َف َق ْد أ� ْف َل َح َو أ�ن َْج َح‬،‫َف ِإ� ْن َص َل َح ْت‬
‫ ان ُْظ ُروا هَ ْل ِل َع ْب ٖدي ِم ْن‬:‫ َق َال ال َّر ُّب عَ َّز َو َج َّل‬،‫يض ِت ٖه َش ْي ٌئ‬ َ ‫ا ْن َت َق َص ِم ْن َف ٖر‬
ُ ‫يض ِة؟ ُث َّم ت َُك‬
‫ون َسا ِئ ُر أ�عْ َما ِل ٖه عَ َلى‬ َ ‫ َف ُي َك َّم ُل ب َِها َما ا ْن َت َق َص ِم َن ا ْل َف ٖر‬،‫ت ََط ُّو ٍع‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ٰه َذا» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َوقال َح ٖد‬
1085. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kulun kıyamet gününde, ilk önce hesaba çekileceği amel namazdır.
Eğer namazın hesabını iyi verebilirse kurtulur ve kazanır. Eğer namazın
hesabını veremezse kaybeder ve hüsrana uğrar. Farz namazlarında eksik
çıkarsa Aziz ve Celil olan Allah, “Bakın, kulumun nafile namazı var mı?” der.
Namazının eksikleri nafile namazlarla tamamlanır. Diğer amellerinin hesabı
da bu şekilde görülür.
(T413 Tirmizî, Salât, 188)

89
Mevcut Tirmizî nüshasında ve diğer kaynaklarda bu isim Abdullah b. Şakîk şeklindedir.
90
Bu içerikteki rivayetlerde, namazın önemi vurgulanmaktadır. İslâm’ın temel ibadetlerinden biri olmasına
karşın, İslâm âlimleri bu hadisleri dinden çıkmak anlamında değil, Allah’ın verdiği nimetlere karşı nankörlük
etmek anlamında yorumlamışlardır. Kaldı ki bu hadislerin söylendiği ortamda münafıklar denilen bir kesim
vardı ve onların Müslümanlarla beraber olduklarını gösteren en somut gösterge namaz ibadetiydi. Onlardan
namazı terk edip camiye ve cemaate gelmeyenler inkârcılar safında yer aldıklarını ilan etmiş oluyorlardı. Bu
sebeple sahâbîler de nifak zanlısı kimselerin namazı terk etmelerini inkârlarına bir delil sayıyorlardı.

381

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 381 21.5.2015 14:42:13

 Namazı İlk Safta
Kılmanın Fazileti
Safları Tamamlayıp
Düzgün Tutmak
ُ ‫ خَ َر َج عَ َل ْي َنا َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫ عَ ْن َجا ِب ٍر ْب ِن َس ُم َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1086
‫ول‬
‫ون َك َما ت َُص ُّف ا ْل َمل َا ِئ َك ُة ِع ْن َد‬
َ ‫ « أ� َلا ت َُص ُّف‬:‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
:‫ول ال ّّٰل ِه َو َك ْي َف ت َُص ُّف ا ْل َمل َا ِئ َك ُة ِع ْن َد ر ِّب َها؟ َق َال‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫َر ِّب َها؟» َف ُق ْل َنا‬
.‫الص ِّف» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ َّ ‫ون ِفي‬ َ ‫اص‬ ُّ ‫ َو َي َت َر‬،‫وف ْال أ� َو َل‬
َ ‫الص ُف‬ ُّ ‫ون‬ َ ‫« ُي ِت ُّم‬
1086. Câbir b. Semüre (ra) anlatıyor:
Bir gün Resûlullah yanımıza geldi ve:
–Rablerinin huzurunda meleklerin saf tuttukları gibi, siz de saflarınızı düzgün
tutsanız ya, buyurdu. Sahâbîler:
–Yâ Resûlallah, melekler Rablerinin huzurunda nasıl saf tutarlar, diye sordular.
Peygamber :
–Ön safları tamamlarlar ve safta birbirlerine perçinleşmiş gibi
bitişik dururlar, cevabını verdi.
(M968 Müslim, Salât, 119)

382

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 382 21.5.2015 14:42:13

 َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1087
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ ُث َّم َل ْم َيجِ ُدوا‬، ِ‫الص ِّف ْال أ� َّول‬ َّ ‫اس َما ِفي ال ِّن َدا ِء َو‬ ُ ‫ « َل ْو َي ْع َل ُم ال َّن‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫�ِإ َّلا أ� ْن َي ْس َت ِه ُموا عَ َل ْي ِه َلا ْس َت َه ُموا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1087. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İnsanlar ezandaki ve ilk saftaki fazileti bilselerdi (ve bunu elde etmek için)
kura çekmekten başka çare bulamasalardı, mutlaka kura çekerlerdi, demiştir.
(B615 Buhârî, Ezân, 9; M981 Müslim, Salât, 129)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1088

‫ «خَ ْي ُر‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ِ ‫ َو َش ُّرهَ ا �آ ِخ ُرهَ ا َوخ ْي ُر ُص ُف‬،‫وف ال ِّر َجالِ أ� َّو ُل َها‬
،‫وف ال ِّن َسا ِء �آ ِخ ُرهَ ا‬ ِ ‫ُص ُف‬
.‫َو َش ُّرهَ ا أ� َّو ُل َها» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1088. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Erkekler için en uygun olan saf ilkidir. En uygunsuzu ise son saftır. Kadınlar
içinse en uygun olanı son saf, en uygun olmayanı ise birinci saftır, buyurdu.
(M985 Müslim, Salât, 132)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ِيد ا ْل ُخ ْد ِر ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1089
‫ « َت َق َّد ُموا َف أ�ْت َُّموا‬:‫ َف َق َال َل ُه ْم‬،‫ َر أ�ى ٖفي أ� ْص َحا ِب ٖه َت أ�خُّ ر ًا‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ون َح ّٰتى ُيؤَخِّ َرهُ ُم‬ َ ‫ َلا َي َز ُال َق ْو ٌم َي َت أ�خَّ ُر‬،‫ َو ْل َي أ�ْت ََّم ب ُِك ْم َم ْن َب ْع َد ُك ْم‬،‫ٖبي‬
.‫ال ّّٰلهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬

383

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 383 21.5.2015 14:42:13

 1089. Ebû Saîd’ el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre bir gün
Resûlullah ashâbından bazılarının geride saf tuttuklarını gördü ve
“İlerleyin ve bana uyun. Sizden sonra gelenler de size uysun. Hâlâ geride
kalmak isteyenleri Allah (fazilette) geride bırakır.” buyurdu.
(M982 Müslim, Salât, 130)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1090
ُ ‫ َو َي ُق‬،‫الصل َا ِة‬
‫ «اِ ْس َت ُووا َو َلا ت َْخ َت ِل ُفوا‬:‫ول‬ َّ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْم َس ُح َم َن ِاك َب َنا ِفي‬
،‫ ُث َّم ا َّل ٖذ َين َي ُلون َُه ْم‬،‫ ِل َي ِل ٖني ِم ْن ُك ْم أ�و ُلوا ْال أ� ْحل َا ِم َوال ُّن َهى‬،‫ف َت ْخ َت ِل َف ُق ُلو ُب ُك ْم‬
.‫ُث َّم ا َّل ٖذ َين َي ُلون َُه ْم» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1090. Ebû Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , namazda omuzlarımıza dokunur ve şöyle derdi:
Safları düzgün tutun, dağınık durmayın. Sonra kalpleriniz de dağınık olur.
Namaz kılarken, içinizde yaşı kemalini bulmuş, aklı başında bilgili olanlar
bana yakın dursunlar. Sonra bu hususlarda onlardan sonra gelen kimseler,
ardından da onlardan sonrakiler dursunlar.
(M972 Müslim, Salât, 122)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1091

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
»‫الصل َا ِة‬َّ ‫الص ِّف ِم ْن ت ََما ِم‬َّ ‫ َف ِإ� َّن ت َْس ِو َي َة‬،‫«س ُّووا ُص ُفو َف ُك ْم‬
َ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
َّ ‫وف ِم ْن �ِإ َقا َم ِة‬
.»‫الصل َا ِة‬ ُّ ‫ « َف ِإ� َّن ت َْس ِو َي َة‬: ُّ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ْل ُبخَ ا ِري‬
ِ ‫الص ُف‬

384

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 384 21.5.2015 14:42:13

 1091. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Saflarınızı düzeltin. Çünkü safların düzgün tutulması, namazın tamam
olmasını sağlayan hususlardandır, buyurmuştur.
(M975 Müslim, Salât, 124)

Buhârî’nin bir rivayetinde: “Zira safların düzenli olması, namazı tamamlayan

hususlardandır.” buyurulmuştur.
(B723 Buhârî, Ezân, 74)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َف أ� ْق َب َل عَ َل ْي َنا َر ُس‬،‫الصل َا ُة‬

َّ ‫ أ� ٖق َيم ِت‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1092
‫ َف ِإ� ٖ ّني أ� َر ُاك ْم ِم ْن‬،‫اصوا‬ُّ ‫ « أ� ٖق ُيموا ُص ُفو َف ُك ْم َو َت َر‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِب َو ْج ِه ٖه َف َق َال‬
.‫ َو ُم ْس ِل ٌم ب َِم ْع َنا ُه‬،‫َو َرا ِء َظ ْه ٖري» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِريُّ ِب َل ْفظِ ِه‬
‫ َو َك َان أ� َح ُدنَا ُي ْل ِز ُق َم ْن ِك َب ُه ب َِم ْن ِك ِب َص ِاح ِب ٖه َو َق َد َم ُه‬: ِّ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ْل ُب َخا ِري‬
.»‫ِب َق َد ِم ِه‬
1092. Enes (ra) anlatıyor:
Bir gün namaz için kamet getirilmişti. Resûlullah bize döndü ve:
Saflarınızı sık ve düzgün tutun, zira ben sizi (göz ucumla) arkamdan
görüyorum, buyurdu.
(B719 Buhârî, Ezân, 72; M976 Müslim, Salât, 125)

Buhârî’nin diğer bir rivayetinde, “Bunun üzerine biz omuzlarımızı ve

ayaklarımızı yanımızdakiyle birleştirirdik” sözü vardır.
(B725 Buhârî, Ezân, 76)

385

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 385 21.5.2015 14:42:13

 ‫‪َ -1093‬وعَ ِن ال ُّن ْع َمانِ ْب ِن َب ٖشي ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‪َ ،‬ق َال‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس َ‬
‫ول‬
‫ول‪َ « :‬ل ُت َس ُّو َّن ُص ُفو َف ُك ْم‪ ،‬أ� ْو َل ُي َخا ِل َف َّن ال ّّٰل ُه‬
‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬‫َب ْي َن ُو ُجو ِه ُك ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪َ .‬و ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‪ :‬أ� َّن َر ُس َ‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان ُي َس ٖ ّوي ُص ُفو َف َنا‪َ ،‬ح ّٰتى َك أ�ن ََّما ُي َس ٖ ّوي ب َِها ا ْل ِق َد َاح‪،‬‬
‫َح ّٰتى َر أ�ى أ�نَّا َق ْد عَ َق ْل َنا عَ ْنهُ‪ُ .‬ث َّم خَ َر َج َي ْو ًما َف َقا َم َح ّٰتى َكا َد ُي َك ِّب ُر‪َ ،‬ف َر أ�ى‬
‫«ع َبا َد ال ّّٰل ِه‪َ ،‬ل ُت َس ُّو َّن ُص ُفو َف ُك ْم‪ ،‬أ� ْو‬
‫الص ِّف َف َق َال‪ِ :‬‬ ‫َر ُجل ًا َبا ِد ًيا َص ْد ُر ُه ِم َن َّ‬
‫َل ُي َخا ِل َف َّن ال ّّٰل ُه َب ْي َن َو ُجو ِه ُك ْم»‪.‬‬
‫‪1093. Nu’mân b. Beşîr’in (ra) işittiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Ya saflarınızı düzeltirsiniz, ya da Allah aranıza ayrılık verir, buyurmuştur.‬‬
‫)‪(B717 Buhârî, Ezân, 71; M978 Müslim, Salât, 127‬‬

‫‪Müslim’in diğer bir rivayeti de şöyledir:‬‬

‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪, okları düzeltir gibi saflarımızı düzeltirdi. Bizi alıştırıncaya kadar‬‬
‫‪buna devam etti. Sonra bir gün camiye gelip namaza hazırlandı; tam tekbir‬‬
‫‪alacağı sırada birinin göğsünün safta ileri çıktığını gördü. Bunun üzerine:‬‬
‫‪Ey Allah’ın kulları! Ya saflarınızı düzeltirsiniz, ya da‬‬
‫‪Allah aranıza ayrılık verir, buyurdu.‬‬
‫)‪(M979 Müslim, Salât, 128‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه‬‫‪َ -1094‬وعَ ِن ا ْلب َرا ِء ْب ِن عَ ا ِز ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ك َان َر ُس ُ‬
‫َاح َي ٍة �ِإ َلى ن ِ‬
‫َاح َي ٍة‪َ ،‬ي ْم َس ُح‬ ‫الص َّف ِم ْن ن ِ‬‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ي َتخ َّل ُل َّ‬
‫ول‪َ :‬لا ت َْخ َت ِل ُفوا َف َت ْخ َت ِل َف ُق ُلو ُب ُك ْم» َو َك َان َي ُق ُ‬
‫ول‪ِ� :‬إ َّن‬ ‫ُص ُدو َرنَا‪َ ،‬و َم َن ِاك َب َنا‪َ ،‬و َي ُق ُ‬
‫وف ْال أ� َولِ » َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ب ِإ�س َناد َح َس ٍن‪.‬‬ ‫الص ُف ِ‬ ‫ون عَ َلى ُّ‬ ‫ال ّّٰل َه َو َمل َا ِئ َك َت ُه ُي َص ُّل َ‬
‫‪386‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 386‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:13‬‬

 1094. Berâ b. Âzib’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , safların arasına girer, bir taraftan diğer tarafa kadar dolaşır,
göğüslerimize ve omuzlarımıza elini dokundurarak ileri ve geri çıkanları
düzeltir ve şöyle derdi:
“Safta ileri geri durmayın, yoksa kalpleriniz de farklılaşır.” “Şüphesiz ki ön
saflarda namaz kılanlara Allah rahmet eder, melekler de dua eder.”
(D664 Ebû Dâvûd, Salât, 93)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1095

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
،‫ َو ُس ُّدوا ا ْل َخ َل َل‬،‫وف َو َحا ُذوا َب ْي َن ا ْلم َن ِاك ِب‬ ُّ ‫ « أ� ٖق ُيموا‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
َ ‫الص ُف‬
‫ َو َم ْن َو َص َل َص ًّفا‬، ِ‫ات ِللشَّ ْي َطان‬ ٍ ‫ َو َلا ت ََذ ُروا ُف ُر َج‬،‫َو ٖلي ُنوا ِب أ� ْي ٖدي �ِإخْ َوا ِن ُك ْم‬
.‫ َو َم ْن َق َط َع َص ًّفا َق َط َع ُه ال ّّٰلهُ» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬،ُ‫َو َص َل ُه ال ّّٰله‬
1095. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Safları düzeltin, omuzlarınızı aynı hizaya getirin ve aralıkları doldurun. (Safta
aranıza girmek isteyen) kardeşlerinize kolaylık gösterin. Saflarda şeytanın
girebileceği boşluklar bırakmayın. Allah, safı bitiştirenle bağını kurar, safı
koparan ile de bağını koparır.
(D666 Ebû Dâvûd, Salât, 93)

َ ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1096

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف َوا َّل ٖذي َن ْف ٖسي‬، ِ‫ َو َحا ُذوا ب ِْال أ�عْ َناق‬،‫ َو َقا ِر ُبوا َب ْي َن َها‬،‫ « ُر ُّصوا ُص ُفو َف ُك ْم‬:‫َق َال‬
»‫ َك أ�ن ََّها ا ْل َح َذ ُف‬،‫الص ِّف‬ َّ ‫ِب َي ِد ٖه �ِإ ٖنّي َل أ� َرى الشَّ ْي َط َان َي ْدخُ ُل ِم ْن خَ َل ِل‬
.‫يث َص ٖح ٌيح َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ب ِإ� ْس َنا ٍد عَ َلى َش ْر ِط ُم ْس ِل ٌم‬
ٌ ‫َح ٖد‬
387

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 387 21.5.2015 14:42:13

 1096. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Saflarınızı güzelce bitiştirin, birbirine yaklaştırın. Omuzlarınızı bir hizada
tutun. Beni yaşatan Allah’a yemin ederim ki, saflardaki boşluklardan
şeytanların küçük kara koyunlar gibi girdiğini görüyorum.
(D667 Ebû Dâvûd, Salât, 93)

‫الص َّف‬َّ ‫ « أ� ِت ُّموا‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1097
َّ ‫ َف َما َك َان ِم ْن َن ْق ٍص َف ْل َي ُك ْن ِفي‬،‫ ُث َّم ا َّل ٖذي َي ٖلي ِه‬،‫ا ْل ُم َق َّد َم‬
»‫الص ِّف ا ْل ُمؤَخَّ ِر‬
.‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬
1097. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Allah Resûlü :
Evvelâ ilk safı, sonra geridekileri sıra ile doldurun. Boş yer kalacaksa son safta
kalsın, buyurmuştur.
(D671 Ebû Dâvûd, Salât, 93)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-1098

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫وف» َر َوا ُه أ� ُبو‬
ِ ‫الص ُف‬ َ ‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه َو َمل َا ِئ َك َت ُه ُي َص ُّل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُّ ‫ون عَ َلى َم َيا ِم ِن‬
.‫ َو ِفي ِه َر ُج ٌل ُم ْخ َت َل ٌف ِفي َت ْو ِثي ِق ِه‬.‫دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد عَ َلى ش ْر ِط ُم ْس ِل ٍم‬
1098. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Safların sağ tarafında bulunanlara Allah rahmet eder, melekler de dua ederler,
buyurmuştur.91
(D676 Ebû Dâvûd, Salât, 95)

Ebû Dâvûd’un isnadı, Müslim’in şartlarına uygun ise de, isnadında güvenilirliği hakkında ihtilaf edilen kim-
91

seler vardır. Burada safın sağ tarafının sola tercih edilmesinde, Hz. Peygamber’in namaz sonrasında sağ ta-
raftakilere yönelmesi, mescidin sol tarafında Peygamber eşlerinin odalarının bulunması vb. bazı nedenler
etkili olabilir. Ancak öncelikle ilk safların tamamlanmasının gereği dikkate alındığında, saf düzeninin sağdan
başlanarak tutulması, Hz. Peygamber’in “iyi ve güzel şeylerde sağdan başlama sünneti” doğrultusunda anla-
şılmalıdır. Bu ifade ile imamın arkasında saf tutulurken sağdan başlanmasına özendirilmektedir.

388

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 388 21.5.2015 14:42:13

 ُ :‫ َوعَ ِن ا ْل َب َرا ِء َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1099
ِ‫«ك َّنا �ِإ َذا َص َّل ْي َنا خَ ْل َف َر ُسول‬
َ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� ْح َب ْبب َنا أ� ْن ن َُك‬
‫ ُي ْقب ُِل ع َل ْي َنا‬،‫ون عَ ْن َي ٖمي ِن ِه‬
-‫ أ� ْو ت َْج َم ُع‬- ‫عذا َب َك َي ْو َم َت ْب َع ُث‬َ ‫ « َر ِّب ِق ٖني‬:‫ول‬ ُ ‫ َف َس ِم ْع ُت ُه َي ُق‬،‫ِب َو ْج ِه ِه‬
.‫ِع َبا َد َك» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1099. Berâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın arkasında namaz kıldığımızda, (namaz sonrasında) yüzünü
bize doğru çevirdiği için sağ tarafında bulunmayı severdik. Bir defasında
Resûlulah’ın:
“Yâ Rabbi, kullarını dirilttiğin ya da topladığın kıyamet gününde beni
azabından koru.” diye dua ettiğini işittim.
(M1642 Müslim, Müsâfirîn, 62)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1100

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
.َ‫ َو ُس ُّدوا ا ْل َخ َل َل» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬،‫ « َو ِّس ُطوا ْال ِإ� َما َم‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
1100. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İmamı tam ortanıza getirecek şekilde saf tutun ve saflardaki boşlukları
doldurun, buyurmuştur.
(D681 Ebû Dâvûd, Salât, 98)

389

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 389 21.5.2015 14:42:13

 ‫‪Sünnet Namazların‬‬
‫‪Fazileti‬‬
‫‪ -1101‬عَ ْن أ� ِّم ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين أ� ِّم َح ٖبي َب َة َر ْم َل َة ِب ْن ِت أ� ٖبي ُس ْف َي َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه‬
‫ول‪َ «:‬ما‬ ‫عَ ْن ُه َما‪َ ،‬قا َل ْت‪َ :‬س ِم ْع ُت َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق ُ‬
‫ِم ْن عَ ْب ٍد ُم ْس ِل ٍم ُي َص ٖ ّلي ِل َّل ِه َت َعا َلى ُك َّل َي ْو ٍم ِث ْن َت ْي عَ شْ ر َة َر ْك َع ًة ت ََط ُّوع ًا َغ ْي َر‬
‫يض ٍة‪ِ� ،‬إ َّلا َب َنى ال ّّٰل ُه َل ُه َب ْيت ًا ِفي ا ْل َج َّن ِة‪ ،‬أ� ْو‪ِ� :‬إ َّلا ُب ِن َي َل ُه َب ْي ٌت ِفي ا ْل َج َّن ِة»‬
‫َف ٖر َ‬
‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪1101. Ebû Süfyan’ın kızı, müminlerin annesi Ümmü Habîbe‬‬
‫‪Remle’den (ra) işittiğine göre Allah Resûlü‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫‪Her gün, farzların dışında, Allah Teâlâ’nın rızasını gözeterek on iki rekât nafile‬‬
‫‪namaz kılan Müslüman için Allah cennette bir köşk yapar (veya onun için‬‬
‫‪cennette bir köşk yapılır).‬‬
‫)‪(M1696 Müslim, Müsafirîn, 103‬‬

‫‪َ -1102‬وعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ص َّل ْي ُت َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬
‫الظ ْه ِر‪َ ،‬و َر ْك َع َت ْي ِن َب ْع َدهَ ا‪َ ،‬و َر ْك َعت ْي ِن َب ْع َد‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َر ْك َع َت ْي ِن َق ْب َل ُّ‬
‫ا ْل ُج ُم َع ِة‪َ ،‬و َر ْك َع َت ْي ِن َب ْع َد ا ْل َم ْغ ِر ِب‪َ ،‬و َر ْك َع َت ْي ِن َب ْع َد ا ْل ِعشَ اءِ‪ُ .‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪390‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 390‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:13‬‬

 1102. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Ben Resûlullah ile beraber öğle namazından evvel ve sonra ikişer rekât,
cuma ve akşam namazlarından sonra ikişer rekât, yatsıdan sonra da iki rekât
namaz kıldım.
(B1165 Buhârî, Teheccüd, 25; M1698 Müslim, Müsâfirîn, 104)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن ُم َغ َّف ٍل َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1103

‫ول ال ّٰل ِه‬
،‫ َب ْي َن ُك ِّل أ� َذا َن ْي ِن َصل َا ٌة‬،‫ « َب ْي َن ُك ِّل أ� َذا َن ْي ِن َصل َا ٌة‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ »‫َب ْي َن ُك ِّل أ� َذا َن ْي ِن َصل َا ٌة‬
.‫ « ِل َم ْن َشا َء» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫قال ِفي الثَّا ِل َث ِة‬
1103. Abdullah b. Muğaffel’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
“Her ezan ve kamet arasında (nafile) bir namaz vardır.” demiştir. Bu sözü
üç defa tekrarlamış ve üçüncü defasında, “isteyen kimse için” kaydını ilave
etmiştir.
(B627 Buhârî, Ezân, 16; M1940 Müslim, Müsâfirîn, 304)

391

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 391 21.5.2015 14:42:13

 Sabah Namazının Sünneti

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان‬،‫ عَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-1104
ُّ ‫َلا َيدعُ أ� ْربع ًا َق ْب َل‬
.‫ َو َر ْك َع َت ْي ِن َق ْب َل ا ْل َغ َدا ِة‬،‫الظ ْه ِر‬
. ُّ‫  َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
1104. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber öğle namazından evvel dört rekât ve sabah namazından
evvel iki rekât namaz kılmayı terk etmezdi.
(B1182 Buhârî, Teheccüd, 34)

‫ َل ْم َي ُك ِن ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ َلى َش ْى ٍء ِم َن‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-1105
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ال َّن َوا ِف ِل أ� َش َّد َت َعاهُ ًدا ِم ْن ُه عَ َلى َر ْك َع َت ِي ا ْل َف ْج ِر‬
1105. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber , nafile
namazlar içinde en fazla sabah namazının iki rekât (sünnet)ine önem verirdi.
(B1167 Buhârî, Teheccüd, 27; M1686 Müslim, Müsâfirîn, 94)

ْ ‫ « َر ْك َع َتا ا ْل‬:‫ َوعَ ْن َها عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-1106
‫فج ِر خ ْي ٌر ِم َن‬
ُّ ‫ « َل ُه َما أ� َح ُّب �ِإ َل َّي ِم َن‬:‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬.‫الدن َيا َو َما ٖف َيها» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
.»‫الد ْن َيا َج ٖميع ًا‬ ُّ
392

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 392 21.5.2015 14:42:13

 1106. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
“Sabah namazının iki rekât (sünnet)i, dünyadan ve dünyada olan her şeyden
daha hayırlıdır.” buyurdu.
(M1688 Müslim, Müsâfirîn, 96)

Müslim’in diğer bir rivayetine göre “Gerçekten sabahın iki rekât (sünnet)i,
bana bütün dünyadan daha sevimlidir.” demiştir.
(M1689 Müslim, Müsâfirîn, 97)

ِ‫ ُم َؤ ِّذنِ َر ُسول‬،ُ‫اح َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ ٍ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه بِل َالِ ْب ِن َر َب‬-1107
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِل ُي ْؤ ِذ َن ُه‬َ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َّن ُه أ�تَى َر ُس‬
،‫لت عَ ا ِئشَ ُة بِل َا ًلا ِب أ� ْم ٍر َس أ� َل ْت ُه عَ ْن ُه َح ّٰتى أ� ْص َب َح جِ ًّدا‬ ْ ‫ َفشَ َغ‬،‫ب َِصل َا ِة ا ْل َغ َدا ِة‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َّ ‫َف َقا َم بِل َا ٌل َف آ� َذ َن ُه ب‬
ُ ‫ َف َل ْم َي ْخ ُر ْج َر ُس‬،ُ‫ َوتَا َب َع أ� َذا َنه‬،‫ِالصل َا ِة‬
‫ َف أ�خْ َب َر ُه أ� َّن عَ ا ِئشَ َة َش َغ َل ْت ُه ِب أ� ْم ٍر َس أ� َل ْت ُه‬،‫اس‬
ِ ‫ َف َل َّما خَ َر َج َص َّلى بِال َّن‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َي ْع ِني ال َّنب َِّي َص َّلى‬- ‫ َف َق َال‬،‫وج‬
ِ ‫ َو أ� َّن ُه أ� ْب َط أ� عَ َل ْي ِه بِا ْلخُ ُر‬،‫عَ ْن ُه َح ّٰتى أ� ْص َب َح جِ ًّدا‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ «�ِإ ٖنّي ُك ْن ُت َر َك ْع ُت َر ْك َع َت ِي ا ْل َف ْج ِر» َف َق َال‬:-‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬
،‫ َل َر َك ْع ُت ُه َما‬،‫ « َل ْو أ� ْص َب ْح ُت أ� ْك َث َر ِم َّما أ� ْص َب ْح ُت‬:‫�ِإن ََّك أ� ْص َب ْح َت جِ ًّدا؟ َف َق َال‬
.‫َو أ� ْح َس ْن ُت ُه َما َو أ� ْج َم ْل ُت ُه َما» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َح َس ٍن‬
1107. Resûlullah’ın müezzini Ebû Abdullah Bilâl b. Rebâh’tan (ra) rivayet
edildiğine göre o, bir gün sabah namazının vaktinin girdiğini haber vermek
için Hz. Peygamber’in yanına gelmişti. Fakat Hz. Âişe bir mesele sorarak, vakit
hayli ilerleyinceye kadar Bilâl’i meşgul etti. Sonra Bilâl namaz vaktini haber
verdi ve ardından ezanı okudu. Fakat Resûlullah çıkmadı. (Daha sonra)
Resûlullah çıkıp namazı kıldırdı. Bilâl, Hz. Âişe’nin sorduğu bir soruyla ortalık
ağarıncaya kadar kendisini meşgul ettiğini söyledi ve Resûlullah’a namaza

393

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 393 21.5.2015 14:42:13

 çıkmakta neden geciktiğini sordu. Resûlullah :
–Sabah namazının iki rekât sünnetini kılıyordum, cevabını verdi. Bilâl de:
–Yâ Resûlallah, gerçekten çok geç kaldınız (neredeyse sabah oluyordu),
deyince Peygamber :
–Daha da gecikmiş olsaydım, yine de o iki rekat (sünnet)i güzel bir şekilde
eda eder öyle çıkardım, buyurdu.
(D1257 Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 3)

َ ‫ عَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها أ� َّن َر ُس‬-1108

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫َو َس َّل َم َك َان ُي َص ٖ ّلي َر ْكع َت ْي ِن خَ ٖفي َف َت ْي ِن َب ْي َن ال ِّن َدا ِء َو ْال ِإ� َقا َم ِة ِم ْن َصل َا ِة‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫الص ْب ِح‬ ُّ
َ ‫ َف ُيخَ ِّف ُف ُه َما َح ّٰتى أ� ُق‬،‫ ُي َص ٖ ّلي َر ْك َع َت ِي ا ْل َف ْج ِر‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َل ُه َما‬
�‫ هَ ْل َق َر أ‬:‫ول‬
،‫ٖفي ِه َما ِب أ� ِّم ا ْل ُق ْر�آنِ ؟‬
‫ َك َان ُي َص ٖ ّلي َر ْك َع َت ِي ا ْل َف ْج ِر �ِإ َذا َس ِم َع ْال أ� َذ َان‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
.‫َو ُيخَ ِّف ُف ُه َما‬
.‫ �ِإ َذا َط َل َع ا ْل َف ْج ُر‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
1108. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Resûlullah , sabah namazının ezanı ile kameti arasında kısaca iki rekât
namaz kılardı.
(B619 Buhârî, Ezân, 12; M1683 Müslim, Müsâfirîn, 91)

Buhârî ve Müslim’den gelen bir rivayette şöyle denilmiştir:

Peygamber sabah namazının iki rekât sünnetini o kadar kısa kılardı ki,
Fâtihâ’yı okudu mu, okumadı mı, diye tereddüt ederdim.
(M1684 Müslim, Müsâfirîn, 92; B1171 Buhârî, Teheccüd, 28)

394

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 394 21.5.2015 14:42:13

 Müslim’in diğer bir rivayeti de şöyledir:
Resûlullah, ezanı işittiği zaman, sabah namazının iki rekâtını kısa kılardı.
(M1681 Müslim, Müsâfirîn, 90)

Diğer bir rivayet ise “Tan yeri ağardığı vakitte” şeklindedir.

(M1682 Müslim, Müsâfirîn, 90)

َ ‫ َوعَ ْن َح ْف َص َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها أ� َّن َر ُس‬-1109

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ص َّلى َر ْك َع َت ْي ِن خَ ٖفي َف َت ْي ِن‬،‫الص ْب ُح‬ ُّ ‫ َو َب َدا‬،‫لص ْب ِح‬ ُّ ‫َك َان �ِإ َذا أ� َّذ َن ا ْل ُم َؤ ِّذ ُن ِل‬
ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا‬
.‫َط َل َع ا ْل َف ْج ُر َلا ُي َص ٖ ّلي �ِإ َّلا َر ْك َع َت ْي ِن خَ ٖفي َف َت ْي ِن‬
1109. Hz. Hafsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Resûlullah , müezzin sabah ezanını okuduğunda ve tan yeri ağardığında
kısaca iki rekât namaz kılardı.
(B618 Buhârî, Ezân, 12; M1676 Müslim, Müsâfirîn, 87)

Müslim’in bir diğer rivayeti:

Resûlullah , tan yeri ağardığında kısaca iki rekâttan başka nafile namaz
kılmazdı, şeklindedir.
(M1678 Müslim, Müsâfirîn, 88)

‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-1110
‫ َو ُي َص ِّلي‬،‫ َو ُيو ِت ُر ِب َر ْك َع ٍة ِم ْن �آ ِخ ِر ال َّل ْي ِل‬،‫َو َس َّل َم ُي َص ٖ ّلي ِم َن ال َّل ْي ِل َم ْث َنى َم ْث َنى‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َو َك َا َّن ْال أ� َذ َان ِب أ� ُذ َن ْي ِه‬،‫ال َّر ْك َع َت ْي ِن َق ْب َل َصل َا ِة ا ْل َغ َدا ِة‬

395

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 395 21.5.2015 14:42:13

 1110. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , geceleyin, ikişer rekât namaz kılardı. Gecenin sonunda ise
bir rekât vitir namazı kılardı. Sonra sabah namazının farzından evvel –kulağı
kamette olduğu hâlde– iki rekât namaz kılardı.
(B995 Buhârî, Vitir, 2; M1761 Müslim, Müsâfirîn, 157)

َ ‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1111
‫ ( ُقو ُلوا �آ َم َّنا‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان َي ْق َر أ� ٖفي َر ْك َع َت ِي ا ْل َف ْج ِر ِفي ْال أ�و َلى ِم ْن ُه َما‬
‫ ( �آ َم َّنا‬:‫ َو ِفي ْال آ� ِخ َر ِة ِم ْن ُه َما‬،‫بِال ّّٰل ِه َو َما أ� ْن ِز َل �ِإ َل ْي َنا ) ْال آ� َي َة ا َّل ٖتي ِفي ا ْل َب َق َر ِة‬
َ ‫بِال ّّٰل ِه َو ْاش َه ْد ِب أ�نَّا ُم ْس ُلم‬
.)‫ون‬
‫ ( َت َعا َل ْوا �ِإ َلى َك ِل َم ٍة َس َوا ٍء َب ْي َن َنا‬:‫ َو ِفي ْال آ� ِخ َر ِة ا َّل ٖتي ٖفي �آلِ ِع ْم َر َان‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
.‫َو َب ْي َن ُك ْم ) َر َواهُ َما ُم ْس ِل ٍم‬
1111. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre;
Resûlullah , sabah namazının birinci rekâtında Bakara sûresindeki “Deyin
ki, biz Allah’a ve (ondan) bize indirilene inandık...”92 (mealindeki) âyeti,
ikincisinde ise “...Biz Allah’a inandık, bizim şüphesiz Müslüman olduğumuza
şahit ol.”93 (mealindeki) âyeti okurdu.
(M1691 Müslim, Müsâfirîn, 99)

Diğer bir rivayete göre ise ikinci rekâtta Âl-i İmrân’daki “...Aramızda
birleşeceğimiz bir kelimeye gelin...”94 (mealindeki) âyeti okurdu.
(M1692 Müslim, Müsâfirîn, 100)

92
Bakara, 2/136.
93
Âl-i İmrân, 3/52.
94
Âl-i İmrân, 3/64.

396

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 396 21.5.2015 14:42:13

 ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1112
‫ون ) َو ( ُق ْل هُ َو ال ّّٰله‬ َ ‫ ( ُق ْل َي آ� أ� ُّي َها ا ْل َكا ِف ُر‬:‫َو َس َّل َم َق َر أ� ٖفي َر ْك َع َت ِي ا ْل َف ْج ِر‬
.‫أ� َح ٌد ) َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1112. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , sabah
namazının iki rekât (sünnet)inde, Kâfirûn ve İhlâs sûrelerini okurdu.
(M1690 Müslim, Müsâfirîn, 98)

‫ َر َم ْق ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َق َال‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1113

،) ‫ون‬ َ ‫ ( ُق ْل َي آ� أ� ُّي َها ا ْل َكا ِف ُر‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َش ْهر ًا َي ْق َر أ� ِفي ال َّر ْك َع َت ْي ِن َق ْب َل ا ْل َف ْج ِر‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.) ‫ ( قل هُ َو ال ّّٰله أ� َح ٌد‬:‫َو‬
.‫يث َح َس ٌن‬
1113. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Ben Peygamber’in bir ay boyunca sabah namazında (sünnetinin
birinci rekâtında) Kâfirûn, (ikinci rekâtında da) İhlâs sûrelerini okuduğunu
gözlemledim.
(T417 Tirmizî, Salât, 191)

‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ عَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-1114
‫ َر َوا ُه‬.‫ اِ ْض َط َج َع عَ َلى ِش ِّق ِه ْال أ� ْي َم ِن‬،‫َو َس َّل َم �ِإ َذا ص َّلى َر ْك َع َت ِي ا ْل َف ْج ِر‬
.‫ا ْل ُب َخا ِر ُّي‬
1114. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , sabah namazının iki rekât sünnetini kıldıktan sonra, sağ yanı
üzerine bir müddet uzanırdı.
(B1160 Buhârî, Teheccüd, 23)

397

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 397 21.5.2015 14:42:14

 ‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي َص ٖ ّلي ٖف َيما َب ْي َن‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-1115
‫أ� ْن َي ْف ُر َغ ِم ْن َصل َا ِة ا ْل ِعشَ ا ِء �ِإ َلى ا ْل َف ْج ِر �ِإ ْح َدى عَ شْ َر َة َر ْك َع ًة ُي َس ِّل ُم َب ْي َن ُك ِّل‬
‫ َوتَب َّي َن َل ُه‬،‫ َف ِإ� َذا َس َك َت ا ْل ُم َؤ ِّذ ُن ِم ْن َصل َا ِة ا ْل َف ْج ِر‬،‫ َو ُيو ِت ُر ِب َو ِاح َد ٍة‬،‫َر ْك َعت ْي ِن‬
‫ ُث َّم ْاض َط َج َع عَ َلى‬،‫ َقا َم َف َر َك َع َر ْك َع َت ْي ِن خَ ٖفي َف َت ْي ِن‬،‫ َو َجا َء ُه ا ْل ُم َؤ ِّذ ُن‬،‫ا ْل َف ْج ُر‬
‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ ٰه َك َذا َح ّٰتى َي أ�ْ ِت َي ُه ا ْل ُم َؤ ِّذ ُن ِل ْل ِإ� َقا َم ِة‬،‫الا ْي َم ِن‬
َ ‫ِش ِّق ِه‬
1115. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , yatsı namazı ile sabah namazı arasında on bir rekât namaz
kılardı. Her iki rekâtta selâm verir ve bir rekât vitir namazı kılardı. Müezzin
sabah ezanını bitirdiği ve tanyeri ağardığı zaman Peygamber’e gelip halkın
toplandığını haber verdiğinde Resûlullah kalkıp kısaca iki rekât namaz
kılar ve müezzin kamet için gelinceye kadar sağ yanı üzerine uzanırdı.
(M1718 Müslim, Müsâfirîn, 122)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1116

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬
‫رك َع َت ِي ا ْل َف ْج ِر َف ْل َي ْض َطجِ ْع عَ َلى‬
ْ ‫ «�ِإ َذا َص َّلى أ� َح ُد ُك ْم‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
: ُّ‫ َق َال ال ِّت ْر ِم ِذي‬.‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ ِب أ� َسا ٖن َيد َص ٖح َيح ٍة‬،‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬.»‫َي ٖمي ِن ٖه‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫َح ٖد‬
1116. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Sizden biriniz sabah namazının iki rekât sünnetini kıldığında, sağ yanı üzerine
biraz uzansın, buyurmuştur.95
(T420 Tirmizî, Mevâkît, 194; D1261 Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 4)

Peygamberimizin, sünneti kıldıktan sonra bir müddet sağ yanı üzerine yatması, uzun süre kıldığı teheccüd
95

namazının verdiği yorgunluk sebebiyle olmalıdır.

398

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 398 21.5.2015 14:42:14

 Öğle Namazının
Sünneti
‫ َص َّل ْي ُت َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬:‫ َق َال‬،‫ عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1117
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َو َر ْك َع َت ْي ِن َب ْع َدهَ ا‬،‫الظ ْه ِر‬
ُّ ‫رك َع َت ْي ِن َق ْب َل‬
ْ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
1117. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Ben, Resûlullah ile birlikte öğle namazının farzından önce ve sonra, ikişer
rekât (sünnet) kıldım.
(B1165 Buhârî, Teheccüd, 25; M1698 Müslim, Müsâfirîn, 104)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1118
ُّ ‫َك َان َلا َي َدعُ أ� ْربع ًا َق ْب َل‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬،‫الظ ْه ِر‬
1118. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber öğlenin
farzından evvel dört rekât (sünnet) kılmayı terk etmezdi.
(B1182 Buhârî, Teheccüd, 34)

399

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 399 21.5.2015 14:42:14

 ‫لي ٖفي َب ْي ٖتي‬ ِّ ‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي َص‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-1119
،‫ ُث َّم َي ْدخُ ُل َف ُي َص ٖ ّلي َر ْك َع َت ْي ِن‬،‫اس‬ ُّ ‫َق ْب َل‬
ِ ‫ ُث َّم َي ْخ ُر ُج َف ُي َص ٖ ّلي بِال َّن‬،‫الظ ْه ِر أ� ْر َبع ًا‬
ِّ ‫ ُث َّم َي ْدخُ ُل َب ْي ٖتي َف ُي َص‬،‫اس ا ْل َم ْغ ِر َب‬
‫ َو ُي َص ٖ ّلي‬،‫لي َر ْك َع َت ْي ِن‬ ِّ ‫َو َك َان ُي َص‬
ِ ‫لي بِال َّن‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫لي َر ْك َع َت ْي ِن‬ِّ ‫ َو َي ْدخُ ُل َب ْي ٖتي َف ُي َص‬،‫اس ا ْل ِعشَ ا َء‬ِ ‫بِال َّن‬
1119. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , benim evimde öğle namazının farzından evvel dört rekât
namaz kılar, sonra camiye çıkıp cemaate öğle namazını kıldırırdı. Sonra eve
dönüp iki rekât daha kılardı. O, akşam ve yatsı namazlarını kıldırdıktan sonra
da evime gelip ikişer rekât (sünnet) kılardı.
(M1699 Müslim, Müsâfirîn, 105)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ِّم َح ٖبي َب َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-1120
ُّ ‫ات َق ْب َل‬
‫ َو أ� ْر ٍبع‬،‫الظ ْه ِر‬ ٍ ‫ « َم ْن َحا َف َظ عَ َلى أ� ْر َب ِع َر َك َع‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذ ُّي َو َق َال‬،‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬.»‫ َح َّر َم ُه ال ّّٰل ُه عَ َلى ال َّنا ِر‬،‫َب ْع َدهَ ا‬
.‫يح‬ ٌ ‫َح ٖد‬
ٌ ‫يث َح َس ٌن َص ٖح‬
1120. Ümmü Habîbe’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Öğle namazından önce ve sonra dörder rekât (sünnet) namaz kılmaya devam
eden kimseyi, Allah, cehenneme haram eder.
(D1269 Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 7; T428 Tirmizî, Salât, 200)

400

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 400 21.5.2015 14:42:14

 ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬َ ‫السا ِئ ِب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬ َّ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن‬-1121
:‫ َو َق َال‬،‫الظ ْه ِر‬
ُّ ‫ول الشَّ ْم ُس َق ْب َل‬ َ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان ُي َص ٖ ّلي أ� ْر َبع ًا َب ْع َد أ� ْن َت ُز‬
‫ َف أ� ِح ُّب أ� ْن َي ْص َع َد ٖلي ٖف َيها عَ َم ٌل‬،ِ‫الس َماء‬
َّ ‫اب‬ ُ ‫«�ِإن ََّها َساعَ ٌة ُت ْف َت ُح ٖف َيها أ� ْب َو‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َصا ِل ٌح» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
1121. Abdullah b. Sâib’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , güneş
tepe noktasından kaydıktan sonra öğle namazının farzından evvel dört rekât
(sünnet) kılardı ve:
Bu vakit, gök kapılarının açıldığı bir vakittir. İyi bir amelimin Arş’a bu vakitte
çıkmasını isterim, derdi.
(T478 Tirmizî, Vitir, 16)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1122
ُّ ‫َك َان �ِإ َذا َل ْم ُي َص ِّل أ� ْر َبع ًا َق ْب َل‬
ُّ‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذي‬.‫ َصل َّاهُ َّن َب ْع َدهَ ا‬،‫الظ ْه ِر‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
1122. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre, Peygamber öğle
namazının farzından evvel dört rekât sünnet kılamazsa, onu farzdan sonra
kılardı.
(T426 Tirmizî, Salât, 200)

401

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 401 21.5.2015 14:42:14

 İkindi Namazının
Sünneti
‫ َك َان ال َّنب ُِّى َص َّلى‬:‫ َق َال‬،ُ‫ عَ ْن عَ ِل ِّي ْب ِن أ� ٖبي َطا ِل ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1123
ٍ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي َص ٖ ّلي َق ْب َل ا ْل َع ْص ِر أ� ْر َب َع َر َك َع‬
‫ َي ْف ِص ُل َب ْي َن ُه َّن بِال َّت ْس ٖل ِيم‬،‫ات‬
ْ ‫ َو َم ْن ت ِب َع ُه ْم ِم َن ا ْل‬،‫عَ َلى ا ْل َمل َا ِئ َك ِة ا ْل ُم َق َّر ٖب َين‬
‫ َر َوا ُه‬.‫مس ِل ٖم َين َوا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
1123. Ali b. Ebû Tâlib’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , ikindi namazından evvel, ikişer rekât olarak dört rekât
(sünnet) namaz kılar ve bunların aralarını mukarreb (Allah’a yakın olan)
meleklere ve onlara tabi olan müminlere ve Müslümanlara selâm vermek
suretiyle ayırırdı.
(T429 Tirmizî, Mevâkît, 201; Cum’a, 66)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1124

،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫ « َر ِح َم ال ّّٰل ُه ا ْم َرء ًا َص َّلى َق ْب َل ا ْل َع ْص ِر أ� ْر َبع ًا‬:‫ َق َال‬،‫َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬

402

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 402 21.5.2015 14:42:14

 1124. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
İkindi namazından evvel dört rekât (sünnet) namaz kılan kimseye Allah
rahmet etsin, buyurmuştur.
(D1271 Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 8; T430 Tirmizî, Salât, 201)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي‬،ُ‫ َوعَ ْن عَ ِل ِّي ْب ِن أ� ٖبي َطا ِل ٍب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1125

‫ َر َوا ُه‬.‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان ُي َص ٖ ّلي َق ْب َل ا ْل َع ْص ِر َر ْك َع َت ْي ِن‬
.‫أ� ُبو َدا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬
1125. Ali b. Ebû Tâlib’den (ra) rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber ,
ikindi namazından önce iki rekât (sünnet) kılardı.
(D1272 Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 8)

403

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 403 21.5.2015 14:42:14

 Akşam Namazının
Sünneti
‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن ُم َغ َّف ٍل َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1126
»‫ « ِل َم ْن َشا َء‬:‫«ص ُّلوا َق ْب َل ا ْل َم ْغ ِر ِب» َق َال ِفي الثَّا ِل َث ِة‬ َ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
. ُّ‫َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
1126. Abdullah b. Muğaffel’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
“Akşam namazından evvel iki rekât namaz kılın.” diye üç defa tekrarladı ve
üçüncü defasında “isteyen kılsın” sözünü ilave etti.
(B1183 Buhârî, Teheccüd, 35)

ِ‫اب َر ُسول‬ ِ ‫ َل َق ْد َر أ� ْي ُت ِك َبا َر أ� ْص َح‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1127

. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫الس َوا ِر َي ِع ْن َد ا ْل َم ْغ ِر ِب‬ َ ‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْب َت ِد ُر‬
َّ ‫ون‬
1127. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Allah Resûlü’nün ashâbından ileri gelenlerin akşam namazında cami
direklerine koşuştuklarını (ve orada ikişer rekât namaz kıldıklarını) gördüm.
(B503 Buhârî, Salât, 95)

404

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 404 21.5.2015 14:42:14

 ‫ ُك َّنا ن َُص ٖ ّلي عَ َلى عَ ْه ِد َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1128
ُ ‫ أ� َك َان َر ُس‬:‫ َف ٖق َيل‬،‫وب الشَّ ْم ِس َق ْب َل ا ْل َم ْغ ِر ِب‬
‫ول‬ ِ ‫َو َس َّل َم َر ْك َعت ْي ِن َب ْع َد ُغ ُر‬
‫ َك َان َي َرانَا ن َُص ٖ ّلي ِه َما َف َل ْم‬:‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َصل َّاهُ َما؟ َق َال‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َي أْ� ُم ْرنَا َو َل ْم َي ْن َه َنا‬
1128. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
–Biz Resûlullah’ın zamanında güneş battıktan sonra akşam namazından
evvel iki rekât (sünnet) namaz kılardık.
Ashâbdan biri:
–Resûlullah da bunu kılıyor muydu, diye sordu. O da:
–Resûlullah bizim kıldığımızı görürdü. Fakat kılın veya kılmayın,
demezdi, dedi.
(M1938 Müslim, Müsâfirîn, 302)

،‫ ُك َّنا بِا ْل َم ٖدي َن ِة َف ِإ� َذا أ� َّذ َن ا ْل ُم َؤ ِّذ ُن ِل َصل َا ِة ا ْل َم ْغ ِر ِب‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1129
‫يب َل َي ْدخُ ُل‬ َ ‫ َف َر َك ُعوا َرك َع َت ْي ِن َح ّٰتى �ِإ َّن ال َّر ُج َل ا ْل َغ ٖر‬،‫الس َوا ِر َي‬ َّ ‫اِ ْب َت َد ُروا‬
.‫الصل َا َة ْقد ُص ِّل َي ْت ِم ْن َك ْث َر ِة َم ْن ُي َص ٖ ّلي ِه َما‬ َّ ‫ا ْل َم ْسجِ َِد َف َي ْح َس ُب أ� َّن‬
.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1129. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Biz Medine’de iken müezzin akşam ezanını okuyunca, sahâbîler cami
direklerinin yanına koşar ve orada iki rekât namaz kılarlardı. Hatta yabancı
bir kimse camiye girerse namaz kılanların çokluğundan dolayı akşam namazı
kılınmış zannederdi.
(M1939 Müslim, Müsâfirîn, 303)

405

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 405 21.5.2015 14:42:14

 Yatsı Namazının
Sünnetleri
‫ َص َّل ْي ُت َم َع ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫الساب ُِق‬َّ ‫يث ا ْب ِن عُ َم َر‬ ُ ‫ٖفي ِه َح ٖد‬
ُ ‫ َو َح ٖد‬،ِ‫َر ْك َع َت ْي ِن َب ْع َد ا ْل ِعشَ اء‬
‫ « َب ْي َن ُك ِّل أ� َذا َن ْي ِن‬:‫يث عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن ُم َغ َّف ٍل‬
.‫ َك َما َس َب َق‬.‫َصل َا ٌة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
Bu konuda İbn Ömer’den (ra) rivayet edilen “Resûlullah ile beraber, yatsı
namazından sonra iki rekât namaz kıldım.” mealindeki hadis ile Abdullah b.
Muğaffel’den gelen, “Her ezan ile kamet arasında namaz vardır.” anlamındaki
hadis, daha önce geçmiştir.
(bkz. 1102 ve 1103 numaralı hadisler)

406

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 406 21.5.2015 14:42:14

 Cuma Namazının Sünneti

‫الساب ُِق أ� َّن ُه َص َّلى َم َع ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ٖفي ِه َح ٖد‬
َّ ‫يث ا ْب ِن عُ َم َر‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َرك َع َت ْي ِن َب ْع َد ا ْل ُج ُم َع ِة‬
İbn Ömer’in Hz. Peygamber ile beraber Cuma’dan sonra iki rekât (sünnet) kıldığına
dair Buhârî ve Müslim’in müştereken rivayet ettikleri hadis yukarıda geçmiştir.
(bkz. 1102 numaralı hadis)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1130
.‫ َف ْل ُي َص ِّل َب ْع َدهَ ا أ� ْر َبع ًا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ «�ِإ َذا َص َّلى أ� َح ُد ُك ُم ا ْل ُج ُم َع َة‬:‫َو َس َّل َم‬
1130. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Biriniz cumayı kıldıktan sonra dört rekât (da sünnet) kılsın, buyurdu.
(M2036 Müslim, Cum’a, 67)

‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان‬-1131
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫َلا ُي َص ٖ ّلي َب ْع َد ا ْل ُج ُمع َـ ِة َح ّٰتى َي ْن َص ِر َف َف ُي َص ٖ ّلي َر ْك َعت ْي ِن ٖفي َب ْي ِت ِه‬
1131. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber , cuma
namazından sonra, evine dönünceye kadar namaz kılmazdı. Evine döndükten
sonra orada iki rekât namaz kılardı.
(M2040 Müslim, Cum’a, 71)

407

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 407 21.5.2015 14:42:14

 Sünnet Namazları
Evde Kılmak
1132. Zeyd b. Sâbit’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Peygamber şöyle demiştir:
Ey insanlar, (nafile) namazlarınızı evlerinizde kılın. Çünkü farzlar hariç,
namazların en faziletlisi, insanın evinde kıldığı namazdır.
(B731 Buhârî, Ezân, 81; M1825 Müslim, Müsâfirîn, 213)

‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬-1133

.‫ َو َلا َت َّت ِخ ُذوهَ ا ُق ُبور ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ «اِ ْج َع ُلوا ِم ْن َصل َا ِت ُك ْم ٖفي ُب ُيو ِت ُك ْم‬:‫َق َال‬
1133. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Namazlarınızdan bir kısmını evinizde kılın ve evinizi (içinde namaz
kılınmayan) kabirlere çevirmeyin, buyurmuştur.
(M1820 Müslim, Müsâfirîn, 208; B432 Buhârî, Salât, 52)

408

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 408 21.5.2015 14:42:14

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1134
‫ َف ْل َي ْج َع ْل ِل َب ْي ِت ٖه ن َٖصيب ًا ِم ْن‬،‫ «�ِإ َذا َق َضى أ� َح ُد ُك ْم َصل َا َت ُه ٖفي ا ْل َم ْسجِ ِد‬:‫َو َس َّل َم‬
.‫ َف ِإ� َّن ال ّّٰل َه َجا ِع ٌل ٖفي َب ْي ِت ٖه ِم ْن َصل َا ِت ٖه خَ ْير ًا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫َصل َا ِت ِه‬
1134. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Biriniz, namazını camide kıldıktan sonra bir kısmını da evinde kılsın. Çünkü
Allah, o namaz sayesinde onun evine hayır verir.
(M1822 Müslim, Müsâfirîn, 210)

‫السا ِئ ِب ا ْب ِن أ�خْ ِت‬ َّ ‫ َوعَ ْن عُ َم َر ْب ِن عَ َطا ٍء أ� َّن نَا ِف َع ْب َن ُج َب ْي ٍر أ� ْرس َل ُه �ِإ َلى‬-1135
‫ َن َع ْم َص َّل ْي ُت َم َع ُه‬:‫الصل َا ِة َف َق َال‬
َّ ‫ن َِم ٍر َي ْس أ� ُل ُه عَ ْن َش ْي ٍء َر�آ ُه ِم ْن ُه ُم َعا ِو َي ُة ِفي‬
‫ َف َل َّما‬،‫ َف َص َّل ْي ُت‬،‫ ُق ْم ُت ٖفي َم َقا ٖمي‬،‫ َف َل َّما َس َّل َم ْال ِإ� َما ُم‬،‫ا ْل ُج ُم َع َة ِفي ا ْل َم ْق ُصو َر ِة‬
‫ َفل َا ت َِص ْل َها‬،‫ �ِإ َذا َص َّل ْي َت ا ْل ُج ُم َع َة‬:‫ َلا َت ُع ْد ِل َما َف َع ْل َت‬:‫َدخَ َل أ� ْر َس َل �ِإ َل َّي َف َق َال‬
َ ‫ َف ِإ� َّن َر ُس‬،‫ب َِصل َا ٍة َح ّٰتى َت َت َك َّل َم أ� ْو ت َْخ ُر َج‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� َم َرنَا‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ُوص َل َصل َا ًة ب َِصل َا ٍة َح ّٰتى َن َت َك َّل َم أ� ْو ن َْخ ُر َج‬ ِ ‫ أ� ْن َلا ن‬،‫ب ِٰذ ِل َك‬
1135. Ömer b. Atâ’dan rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Nâfi’ b. Cübeyr, namaz konusunda Muâviye’nin Sâib’e yapmış olduğu bir
uyarıyı öğrenmesi için Ömer b. Atâ’yı Nemir’in kız kardeşinin oğlu Sâib’e
gönderdi. Sâib şöyle cevap verdi:
Evet, Muâviye ile hünkâr mahfilinde cumayı kıldım. İmam selâm verdikten
sonra kalktım ve farzı kıldığım yerde sünneti eda ettim. Evime girdiğinde
Muâviye bana adam gönderip şöyle dedi: “Bir daha böyle yapma. Cuma
namazını kıldıktan sonra konuşmadıkça veya mescitten çıkmadıkça, cumaya
başka namaz ekleme. Çünkü Resûlullah bize, namaz yerinden ayrılmadan
veya konuşmadan iki namazı birbirine eklememeyi emretti.”
(M2042 Müslim, Cum’a, 73)

409

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 409 21.5.2015 14:42:14

 Vitir Namazı
،‫ َا ْل ِو ْت ُر َل ْي َس ب َِح ْت ٍم َك َصل َا ِة ا ْل َم ْك ُتو َب ِة‬:‫ عَ ْن عَ ِل ٍّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1136
‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه ِو ْت ٌر ُي ِح ُّب‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬ُ ‫َولٰ ِك ْن َس َّن َر ُس‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.» ِ‫ َيا أ�هْ َل ا ْل ُق ْر�آن‬،‫ ف أ� ْو ِت ُروا‬،‫ا ْل ِو ْت َر‬
‫يث‬
.‫َح َس ٌن‬
1136. Hz. Ali’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Vitir namazı, diğer farzlar gibi kesin (bir farz) değildir. Fakat Resûlullah ,
onu kılmayı itiyat edinmiş ve:
“Allah tektir ve teki sever. O hâlde, ey Kur’an ehli siz de (tek rekatlı) vitir
namazını kılın.” buyurmuştur.
(T453 Tirmizî, Vitir, 2; D1416 Ebû Dâvûd, Vitir, 1)

‫ ِم ْن ُك ِّل ال َّل ْي ِل َق ْد أ� ْو َت َر‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-1137

ُ ‫َر ُس‬
.‫ َو ِم ْن �آ ِخ ِر ِه‬،‫ َو ِم ْن أ� ْو َسطِ ِه‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِم ْن أ� َّولِ ال َّل ْي ِل‬
َّ ‫َوا ْن َت َهى ِو ْت ُر ُه �ِإ َلى‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫الس َح ِر‬
1137. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , vitir namazını bazen gecenin evvelinde, bazen ortasında
bazen de sonunda kılar, seher vaktinde bitirmiş olurdu.
(M1737 Müslim, Müsâfirîn, 137; B996 Buhârî, Vitir, 2)

410

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 410 21.5.2015 14:42:14

 ‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1138
‫ «اِ ْج َع ُلوا �آ ِخ َر َصل َا ِت ُك ْم بِال َّل ْي ِل ِوتْر ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َق َال‬
1138. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Gece namazınızı, vitir ile noktalayın.
(B996 Buhârî, Vitir, 4; M1755 Müslim, Müsâfirîn, 151)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1139
.‫ « أ� ْو ِت ُروا َق ْب َل أ� ْن ت ُْصب ُِحوا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
1139. Ebû Saîd’ el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Sabah vakti girmeden evvel, vitir namazınızı kılın.
(M1764 Müslim, Müsâfirîn, 160)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة‬-1140
،‫ َف ِإ� َذا َب ِق َي ا ْل ِو ْت ُر‬،‫ َو ِه َي ُم ْع َت ِر َض ٌة َب ْي َن َي َد ْي ِه‬،‫َك َان ُيص ٖ ّلي َصل َا َت ُه بِال َّل ْي ِل‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫أ� ْي َق َظ َها َف أ� ْو َت َر ْت‬
.»‫ « ُقو ٖمي َف أ� ْو ِت ٖري َيا عَ ا ِئشَ ُة‬:‫ َف ِإ� َذا َب ِق َي ا ْل ِو ْت ُر َق َال‬:ُ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َله‬
1140. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, önünde uzanmış uyuyor
olduğu hâlde Peygamber gece namazını kılardı. Sıra vitir namazına
gelince Hz. Âişe’yi uyandırır, o da vitir namazını kılardı.
(M1735 Müslim, Müsâfirîn, 135)

411

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 411 21.5.2015 14:42:14

 Müslim’in diğer bir rivayeti de “Sıra vitir namazına gelince, ‘Ey Âişe! Kalk da
vitir namazını kıl!’ derdi.” şeklindedir.
(M1734 Müslim, Müsâfirîn, 134)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1141

:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذ ُّي َو َق َال‬،‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد‬.»‫الص ْب َح بِا ْل ِو ْت ِر‬
ُّ ‫ « َبا ِد ُروا‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1141. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber :
Vitir namazını sabah namazından evvel kılın, buyurdu.
(D1436 Ebû Dâvûd, Vitir, 8; T467 Tirmizî, Vitir, 12)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1142
‫ َو َم ْن‬،ُ‫ َف ْل ُيو ِت ْر أ� َّو َله‬،‫ « َم ْن خَ اف أ� ْن َلا َي ُقو َم ِم ْن �آ ِخ ِر ال َّل ْي ِل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،‫ َف ِإ� َّن َصل َا َة �آ ِخ ِر ال َّل ْي ِل َم ْش ُهو َد ٌة‬،‫ َف ْل ُيو ِت ْر �آ ِخ َر ال َّل ْي ِل‬،‫َط ِم َع أ� ْن َي ُقو َم �آ ِخ َر ُه‬
.‫َو ٰذ ِل َك أ� ْف َض ُل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1142. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Gecenin sonunda kalkamayacağından korkan kimse, vitir namazını gecenin
evvelinde kılsın. Gecenin sonunda uyanacağını ümit eden ise gecenin
sonunda kılsın. Zira o vakitte kılınan namazda melekler hazır bulunur. İşte bu,
daha faziletlidir.
(M1766 Müslim, Müsâfirîn, 162)

412

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 412 21.5.2015 14:42:14

 ‫‪Kuşluk Namazı‬‬
‫‪ -1143‬عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬ق َال‪ :‬أ� ْو َصا ٖني خَ ٖلي ٖلي َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ب ِِص َيا ِم َثل َا َث ِة أ� َّيا ٍم ِم ْن ُك ِّل َش ْه ٍر‪َ ،‬و َر ْك َع َت ِي ُّ‬
‫الض َحى‪َ ،‬و أ� ْن أ�و ِت َر‬
‫َق ْب َل أ� ْن أ� ْر ُق َد» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪1143. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:‬‬
‫‪Dostum‬‬ ‫‪bana her ay üç gün oruç tutmamı, kuşluk vakti iki rekât namaz‬‬
‫‪kılmamı ve uyumadan önce vitir namazını kılmamı tavsiye etti.‬‬
‫)‪(B1981 Buhârî, Savm, 60; M1672 Müslim, Müsâfirîn, 85‬‬

‫‪َ -1144‬وعَ ْن أ� ٖبي َذ ٍّر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫َق َال‪ُ « :‬ي ْصب ُِح عَ َلى ُك ِّل ُسل َا َمى ِم ْن أ� َح ِد ُك ْم َص َد َق ٌة‪َ :‬ف ُك ُّل ت َْس ٖ ِب َيح ٍة‬
‫َص َد َق ٌة‪َ ،‬و ُك ُّل ت َْح ٖم َيد ٍة َص َد َق ٌة‪َ ،‬و ُك ُّل ت َْه ٖ ِلي َل ٍة َص َد َق ٌة‪َ ،‬و ُك ُّل ت َْك ٖبي َر ٍة َص َدق ٌة‪،‬‬
‫وف َص َد َق ٌة‪َ ،‬ون َْه ٌي عَ ِن ا ْل ُم ْن َك ِر َص َد َق ٌة‪َ ،‬و ُي ْج ِز ُئ ِم ْن ٰذ ِل َك‬ ‫َو أ� ْم ٌر بِا ْل َم ْع ُر ِ‬
‫الض َحى» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬ ‫َر ْك َعتَانِ َي ْر َك ُع ُه َما ِم َن ُّ‬

‫‪413‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 413‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:14‬‬

 1144. Ebû Zer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Sabaha çıkan kimsenin her bir eklemi için (şükür borcu olarak) sadaka
vermesi gerekir. Her tesbih (sübhânâllah demek) sadakadır. Her tahmîd
[elhamdülillâh demek] sadakadır. Her tehlîl (lâ ilâhe illâllah demek) sadakadır.
Her tekbir (Allahü ekber demek) sadakadır. İyiliği/marufu emretmek sadakadır.
Kötülükten/münkerden nehyetmek sadakadır. Kuşluk vaktinde kılınan iki
rekât namaz ise bunların hepsinin yerini tutar.
(M1671 Müslim, Müsâfirîn, 84)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-1145
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.ُ‫ َو َي ٖز ُيد َما َشا َء ال ّّٰله‬،‫الض َحى أ� ْر َبع ًا‬
ُّ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي َص ٖ ّلي‬
1145. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , kuşluk namazını
dört rekât kılar ve Allah’ın dilediği kadar da artırırdı.
(M1665 Müslim, Müsâfirîn, 79)

:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن أ� ِّم هَ ا ِني ٍء َف ِاخ َت َة ِب ْن ِت أ� ٖبي َطا ِل ٍب َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1146
،‫َذهَ ْب ُت �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ ا َم ا ْل َف ْت ِح َف َو َج ْد ُت ُه َي ْغ َت ِس ُل‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َو ٰذ ِل َك ُض ًحى‬،‫ات‬ ٍ ‫ َص َّلى َث َما ِن َي َر َك َع‬،‫َف َل َّما َف َر َغ ِم ْن ُغ ْس ِل ِه‬
ِ ‫و ٰه َذا ُم ْخ َت َص ُر َل ْف ِظ �ِإ ْح َدى ِر َوا َي‬
.‫ات ُم ْس ِل ٍم‬
1146. Ebû Talib’in Fâhite adlı kızı Ümmü Hânî’den (ra)
rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Fetih senesinde bir gün Resûlullah’ın yanına gitmiştim. O sırada yıkanıyordu.
Yıkandıktan sonra sekiz rekât namaz kıldı ki, işte bu, kuşluk namazıdır.
(M766 Müslim, Hayız, 72; B1176 Buhârî, Teheccüd, 31)

414

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 414 21.5.2015 14:42:14

 ‫ون ِم َن‬ َ ‫ أ� َّن ُه َر أ�ى َق ْو ًما ُي َص ُّل‬،ُ‫ عَ ْن َز ْي ِد ْب ِن أ� ْر َق َم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1147
،‫الساعَ ِة أ� ْف َض ُل‬
َّ ‫الصل َا َة ٖفي َغ ْي ِر ٰه ِذ ِه‬ َّ ‫ أ� َما َل َق ْد عَ ِل ُموا أ� َّن‬:‫ َف َق َال‬،‫الض َحى‬ ُّ
‫«صل َا ُة ْال أ� َّو ٖاب َين ٖح َين َت ْر َم ُض‬َ :‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬ َ ‫�ِإ َّن َر ُس‬
.‫ا ْل ِف َص ُال» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1147. Zeyd b. Erkâm’dan (ra) nakledildiğine göre o, kuşluk namazını
(erken) kılan bir topluluk gördüğünde şöyle dedi:
Bunlar bilirler ki kuşluk namazını bu vakitten sonra kılmak efdaldir. Zira
Resûlullah : “Allah’a yönelenlerin kıldığı kuşluk namazının vakti, deve
yavrusunun ayağı sıcaktan kavrulduğu vakittir (güneş yükselince).”
buyurmuştur.
(M1746 Müslim, Müsâfirîn, 143)

415

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 415 21.5.2015 14:42:14

 Tahiyyetü’l-Mescid 96

Namazı
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ عَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1148
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ َفل َا َي ْج ِل ْس َح ّٰتى ُي َص ِّل َي‬،‫ «�ِإ َذا َدخَ َل أ� َح ُد ُك ُم ا ْل َم ْسجِ َد‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫َر ْك َع َت ْي ِن» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1148. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Mescide giren kimse, iki rekât namaz kılmadan oturmasın, buyurmuştur.
(B1163 Buhârî, Teheccüd, 25; M1654 Müslim, Müsâfirîn, 69)

‫ أ�ت ْي ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1149
َ :‫ َف َق َال‬،‫َوهُ َو ِفي ا ْل َم ْسجِ ِد‬
ْ ‫«ص ِّل‬
.‫رك َع َت ْي ِن» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1149. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir gün Peygamber mescitte iken yanına gelmiştim, bana: “İki rekât
namaz kıl.” buyurdu.
(B443 Buhârî, Salât, 59; M1656, M1657 Müslim, Müsâfirîn, 71, 72)

96
Tahiyyetü’l-mescid namazı, herhangi bir camiye girildiğinde vakit uygun olduğu takdirde camiyi selâmlamak
üzere kılınan iki rekâtlık namazdır.

416

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 416 21.5.2015 14:42:15

 Abdest Aldıktan Sonra
İki Rekât Namaz Kılmak
َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1150
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ « َيا بِل َا ُل َح ِّد ْث ٖني ِب أ� ْر َجى عَ َم ٍل عَ ِم ْل َت ُه ِفي‬: ٍ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال ِلبِل َال‬
‫ َما‬:‫ َف ِإ� ٖ ّني َس ِم ْع ُت دَ َّف َن ْع َل ْي َك َب ْي َن َي َد َّي ِفي ا ْل َج َّن ِة» َق َال‬،‫ْال ِإ� ْسل َا ِم‬
‫عَ ِم ْل ُت عَ َمل ًا أ� ْر َجى ِع ْن ٖدي ِم ْن أ� ٖ ّني َل ْم أ�ت ََط َّه ْر ُط ُهور ًا ٖفي َساعَ ٍة ِم ْن‬
ٌ‫ ُم َّت َفق‬.‫الط ُهو ِر َما ُك ِت َب ٖلي أ� ْن أ� َص ِّل َي‬ ُّ ‫َل ْي ٍل أ� ْو ن ََها ٍر �ِإ َّلا َص َّل ْي ُت ب ِٰذ ِل َك‬
.‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ ْال ُب َخا ِر ُّي‬.‫عَ َل ْي ِه‬
1150. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah Bilâl’e şöyle dedi:
–Ey Bilâl, İslâm’a girdikten sonra sana en çok mükâfat kazandıracağını
düşündüğün amelin nedir, bana söyle. Zira ben,
(bu gece) cennette önümde senin ayak seslerini işittim.
Bilâl:
–Gece olsun gündüz olsun, her abdest aldığımda kılabildiğim kadar namaz
kılarım. İşte bana en çok mükâfat kazandıracağını düşündüğüm amelim
budur, dedi.
(B1149 Buhârî, Teheccüd, 17; M6324 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 108)

417

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 417 21.5.2015 14:42:15

 Cuma Gününün Fazileti
ve Cumaya Hazırlık
‫الصل َا ُة َفا ْن َت ِش ُروا ِفي ْال َأ� ْر ِض َوا ْب َت ُغوا‬ َّ ‫ َف ِإ� َذا ُق ِض َي ِت‬
‫ون‬ َ ‫ِم ْن َف ْض ِل ال ّّٰل ِه َو ْاذ ُك ُروا ال ّّٰل َه َك ٖثير ًا َل َع َّل ُك ْم ُت ْف ِل ُح‬
Namaz kılınınca artık yeryüzüne dağılın ve Allah’ın lütfundan nasibinizi
arayın. Allah’ı çok zikredin ki kurtuluşa eresiniz.
(Cum’a, 62/10)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1151

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
،‫ ٖفي ِه خُ ِل َق �آ َد ُم‬:‫ «خَ ْي ُر َي ْو ٍم َطل َع ْت عَ َل ْي ِه الشَّ ْم ُس َي ْو ُم ا ْل ُج ُم َع ِة‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َو ٖفي ِه أ�خْ ِر َج ِم ْن َها» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫َو ٖفي ِه أ�دْ ِخ َل ا ْل َج َّن َة‬
1151. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
“Güneşin doğduğu en hayırlı gün, cuma günüdür. Hz. Âdem o gün yaratılmış,
o gün cennete koyulmuş ve yine o gün çıkarılmıştır.
(M1976 Müslim, Cum’a, 17)

418

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 418 21.5.2015 14:42:15

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1152
�‫ « َم ْن َت َو َّض أ‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ ُغ ِف َر َل ُه َما َب ْي َن ُه َو َب ْي َن‬،‫ َف ْاس َت َم َع َو أ�ن َْص َت‬،‫ف أ� ْح َس َن ا ْل ُو ُضو َء ُث َّم أ�تى ا ْل ُج ُم َع َة‬
.‫ َف َق ْد َل َغا» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ َو َم ْن َم َّس ا ْل َح َصى‬،‫ا ْل ُج ُم َع ِة َو ِز َيا َد ُة َثلا َث ِة أ� َّيا ٍم‬
1152. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir kimse güzelce abdest aldıktan sonra cuma namazına gelir, hutbeyi
sessizce dinlerse üç gün ziyadesiyle, bu cumadan diğer cumaya kadar olan
(toplam on günlük) vakit içindeki günahları mağfiret olunur. Hutbeyi güzelce
dinlemeyip mescidin zeminindeki taşlarla oynamak gibi gereksiz bir işle
meşgul olursa, vaktini boşa geçirmiş olur.
(M1988 Müslim, Cum’a, 27)

‫ات ا ْلخَ ْم ُس‬ َّ ‫ « َا‬:‫ َوعَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬-1153
ُ ‫لص َل َو‬
‫ات َما َب ْي َن ُه َّن �ِإ َذا‬ ٌ ‫ ُم َك ِّف َر‬،‫ َو َر َم َض ُان �ِإ َلى َر َم َض َان‬،‫َوا ْل ُج ُمع ُة �ِإ َلى ا ْل ُج ُم َع ِة‬
َ ‫ْاج ُت ِن َب ِت‬
.‫الك َبا ِئ ُر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1153. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Beş vakit namaz, iki cuma namazı ve iki Ramazan, büyük günahlardan
sakınıldığı takdirde aralarında işlenen küçük günahlara kefârettir.
(M552 Müslim, Tahâret, 16)

َ ‫ أ�ن َُّه َما َس ِم َعا َر ُس‬،‫ َوعَ ْن ُه َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه ْم‬-1154

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
ِ ‫ « َل َي ْن َت ِه َي َّن أ� ْق َوا ٌم عَ ْن َو ْد ِع ِه ُم ا ْل ُج ُم َع‬:‫ول عَ َلى أ�عْ َوا ِد ِم ْن َب ِر ِه‬
،‫ات‬
.‫ ُث َّم َل َي ُكون َُّن ِم َن ا ْل َغا ِف ٖل َين» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫أ� ْو َل َي ْخ ِت َم َّن ال ّّٰل ُه عَ َلى ُق ُلو ِب ِه ْم‬
419

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 419 21.5.2015 14:42:15

 1154. Ebû Hüreyre ve İbn Ömer’den rivayet edildiğine göre bu ikisi
Resûlullah’ın minberinin üzerinde şöyle buyurduğunu işitmişlerdir:
Bazıları, ya cuma namazlarını terk etmekten sakınırlar yahut Allah onların
kalplerini mühürler de gafillerden olurlar.
(M2002 Müslim, Cum’a, 40)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1155

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ َف ْل َي ْغ َت ِس ْل» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ «�ِإ َذا ج َا َء أ� َح ُد ُك ُم ا ْل ُج ُم َع َة‬:‫ َق َال‬،‫َو َس َّل َم‬
1155. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Biriniz cumaya geleceği vakit, boy abdesti alsın (da gelsin), buyurmuştur.
(B877 Buhârî, Cum’a, 2; M1951, M1952 Müslim, Cum’a, 1, 2)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْل ُخ ْد ِر ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1156
ِّ ‫«غ ْس ُل ا ْل ُج ُم َع ِة َواجِ ٌب عَ َلى‬
ٌ‫كل ُم ْح َت ِل ٍم» ُم َّت َفق‬ ُ :‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
. ‫عَ َل ْي ِه‬
1156. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ergenlik çağına gelmiş herkesin, cuma günü boy abdesti alması gerekir,
buyurmuştur.97
(B858 Buhârî, Ezân, 161; M1957 Müslim, Cum’a, 5)

Birçok rivayete göre Hz. Peygamber, ashâbından cuma namazına yıkanarak gelmelerini talep etmiştir. An-
97

cak bu talep, muhtelif sahâbîler tarafından değişik şekillerde anlaşılıp aktarılmıştır. Ebû Saîd ve Ebû Hüreyre,
cuma namazı için gusletmeyi yukarıdaki gibi bağlayıcılık ifade eder şekilde nakletmiştir. Oysa Hz. Âişe ve
İbn Abbâs’a göre Hz. Peygamber o gün kaba yün elbiseleriyle bahçelerde çalıştıkları için ter, kir ve toz içinde
cumaya gelen ve kötü kokularıyla başkalarına da rahatsızlık veren kimseleri dikkate alarak sahâbîlerin cuma
namazına yıkanarak gelmelerini istemiştir. Onlara göre şartların düzelmesinden sonra, dileyen banyo yapa-
rak, dileyen yalnızca namaz abdesti alarak cumayı kılabilir. İbn Mes’ûd’un dediği gibi cuma için gusletmek
sünnettir.

420

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 420 21.5.2015 14:42:15

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َس ُم َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1157
‫ َو َم ِن ْاغ َت َس َل ف َا ْل ُغ ْس ُل‬،‫ « َم ْن َت َو َّض أ� َي ْو َم ا ْل ُج ُم َع ِة َفب َِها َو ِن ْع َم ْت‬:‫َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫أ� ْف َض ُل‬
.‫يث َح َس ٌن‬
1157. Semüre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Bir kimse cuma günü abdest alırsa ne iyi; gusledecek olursa bu daha da
faziletlidir, buyurmuştur.
(T497 Tirmizî, Cum’a, 5; D354 Ebû Dâvûd, Tahâret, 128)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن َس ْل َم َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1158

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
َ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو َي َت َط َّه ُر َما ْاس َت َطاعَ ِم ْن‬،‫«لا َي ْغ َت ِس ُل َر ُج ٌل َي ْو َم ا ْل ُج ُم َع ِة‬
‫ ُث َّم َي ْخ ُر ُج فل َا ُيف ِّر ُق‬،‫يب َب ْي ِت ِه‬ ِ ‫ أ� ْو َي َم ُّس ِم ْن ٖط‬،‫ َو َي َّد ِه ُن ِم ْن ُدهْ ِن ٖه‬،‫ُط ْه ٍر‬
‫ �ِإ َّلا‬،‫ ُث َّم ُي ْن ِص ُت �ِإ َذا ت ََك َّل َم ْال ِإ� َما ُم‬،ُ‫ ُث َّم ُي َص ٖ ّلي َما ُك ِت َب َله‬،‫َب ْي َن ا ْث َن ْي ِن‬
.‫ُغ ِف َر َل ُه َما َب ْي َن ُه َوب ْي َن ا ْل ُج ُم َع ِة ْال أ�خْ َرى» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِر ُّي‬
1158. Selmân’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Cuma günü gusledip iyice temizlenen, saçlarının ve sakalının bakımını
yaparak veya evindeki güzel kokulardan sürünerek camiye gelen ve (ileri
geçmek için) iki kişinin arasını ayırmadan gerektiği kadar namaz kılan, sonra
da imamın hutbesini sessizce dinleyen kimsenin o cuma ile bir sonraki cuma
arasındaki günahları bağışlanır.
(B883 Buhârî, Cum’a, 6)

421

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 421 21.5.2015 14:42:15

 َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1159
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َف َك أ�ن ََّما‬،‫ ُث َّم َر َاح‬،‫ « َم ِن ْاغ َت َس َل َي ْو َم ا ْل ُج ُم َع ِة ُغ ْس َل ا ْل َج َنا َب ِة‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫ َو َم ْن َر َاح ِفي‬،‫ َف َك أ�ن ََّما َق َّر َب َب َق َر ًة‬،‫الساعَ ِة الثَّا ِن َي ِة‬َّ ‫من َر َاح ِفي‬ ْ ‫ َو‬،‫َق َّر َب َب َد َن ًة‬
َّ ‫ َو َم ْن َر َاح ِفي‬،‫ َف َك أ�ن ََّما َق َّر َب َك ْبش ًا أ� ْق َر َن‬،‫الساعَ ِة الثَّا ِل َث ِة‬
،‫الساعَ ِة ال َّرا ِب َع ِة‬ َّ
،‫الساعَ ِة ا ْلخَ ا ِم َس ِة َف َك أ�ن ََّما َق َّر َب َب ْي َض ًة‬ ْ ‫ َو‬،‫َف َك أ�ن ََّما َق َّر َب د ََج َاج ًة‬
َّ ‫من َر َاح ِفي‬
.‫الذ ْك َر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َح َض َر ِت ا ْل َمل َا ِئ َك ُة َي ْس َت ِم ُع‬،‫َف ِإ� َذا خَ َر َج ْال ِإ� َما ُم‬
ِّ ‫ون‬
1159. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Cuma günü boy abdesti alıp; camiye (erken vakitte) giden, bir deve; ikinci
vakitte giden, bir inek; üçüncü vakitte giden, boynuzlu koç; dördüncü vakitte
giden, bir tavuk; beşinci (son) vakitte giden ise bir yumurta sadaka vermiş
gibi olur. İmam minbere çıktığında ise (sevapları yazma işini bırakan) melekler
gelip hutbeyi dinlerler.
(B881 Buhârî, Cum’a, 4; M1964 Müslim, Cum’a, 10)

َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1160

،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َذ َك َر َي ْو َم ا ْل ُج ُم َع ِة‬
‫ َوهُ َو َقا ِئ ٌم ُي َص ٖ ّلي َي ْس أ� ُل ال ّّٰل َه‬،‫ « ٖف َيها َساعَ ٌة َلا ُي َوا ِف ُق َها عَ ْب ٌد ُم ْس ِل ٌم‬:‫َف َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ �ِإ َّلا أ�عْ َطا ُه �ِإ َّيا ُه» َو أ� َشا َر ِب َي ِد ٖه ُي َق ِّل ُل َها‬،‫َش ْيئ ًا‬
1160. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah bir gün
cumanın faziletini anlatırken:
“Cuma gününde öyle bir an vardır ki, bir Müslüman bu vakitte namaz kılıyor
olur da Allah’tan bir şey dilerse, Allah ona dilediğini verir.” buyurdu. Ve eliyle
de bu vaktin kısa bir zaman olduğuna işaret etti.
(B935 Buhârî, Cum’a, 37; M1970 Müslim, Cum’a, 14)

422

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 422 21.5.2015 14:42:15

 ‫ َق َال‬:‫ َق َال‬،ُ‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُبرد َة ْب ِن أ� ٖبي ُم‬-1161
ِ‫ أ� َس ِم ْع َت أ� َب َاك ُي َح ِّد ُث عَ ْن َر ُسول‬:‫عَ ْب ُد ال ّّٰل ِه ا ْب ُن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬
،‫ َن َع ْم‬:‫ ُق ْل ُت‬:‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َش أ�نِ َساعَ ِة ا ْل ُج ُم َع ِة؟ َق َال‬
‫ « ِه َي َما‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ول‬ ُ ‫َس ِم ْع ُت ُه َي ُق‬
.‫الصل َا ُة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ َّ ‫َب ْي َن أ� ْن َي ْج ِل َس ْال ِإ� َما ُم �ِإ َلى أ� ْن ُت ْق َضى‬
1161. Ebû Bürde b. Ebû Mûsâ el-Eş’arî (ra) anlatıyor:
Bir gün Abdullah b. Ömer (ra) bana:
–Babanın cuma günündeki duaların kabul edileceği hakkında
Peygamber’den bir şey rivayet ettiğini işittin mi, dedi. Ben de:
–Evet, (babam) Resûlullah’ın , “Duanın kabul olacağı an, imamın minbere
oturduğu andan namazın kılınacağı zamana kadar olan vakit içindedir.”
dediğini işittim, demişti.
(M1975 Müslim, Cum’a, 16)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ْو ِس ْب ِن أ� ْو ٍس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1162

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬
‫ َف أ� ْك ِث ُروا عَ َل َّي ِم َن‬،‫فض ِل أ� َّيا ِم ُك ْم َي ْو َم ا ْل ُج ُم َع ِة‬
َ �‫ «�ِإ َّن ِم ْن أ‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫ َف ِإ� َّن َصل َات َُك ْم َم ْع ُر‬،‫الصل َا ِة ٖفي ِه‬
.‫وض ٌة عَ َل َّي» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬ َّ
1162. Evs b. Evs’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
“En faziletli günlerinizden biri cuma günüdür. O gün bana çokça salâvat
getirin, zira sizin salâvatınız bana ulaştırılır.” buyurmuştur.
(D1531 Ebû Dâvûd, Vitir, 26)

423

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 423 21.5.2015 14:42:15

 98

Şükür Secdesi
‫ خَ َر ْج َنا َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬:‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬ ٍ ‫ عَ ْن َس ْع ِد ْب ِن أ� ٖبي َو َّق‬-1163
‫ َف َل َّما ُك َّنا َق ٖري ًبا ِم ْن عَ ْز َو َرا َء َن َز َل ُث َّم َر َف َع‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِم ْن َم َّك َة ن ُٖر ُيد ا ْل َم ٖدي َن َة‬
،‫ َساعَ ًة‬،‫ ُث َّم َقا َم َف َر َف َع َي َد ْي ِه‬،‫ َف َم َك َث َط ٖويل ًا‬،‫ ُث َّم خَ َّر َساجِ ًدا‬،‫ َف َدعَ ا ال ّّٰل َه َساعَ ًة‬،‫َي َد ْي ِه‬
‫ َف أ�عْ َطا ٖني‬،‫ َو َش َف ْع ُت ِل أ� َّم ٖتي‬،‫ �ِإ ٖنّي َس أ� ْل ُت َر ٖ ّبي‬:‫ َو َق َال‬-‫ َف َع َل ُه َثل َاث ًا‬- ‫ُث َّم خَ َّر َساجِ ًدا‬
،‫ َف َس أ� ْل ُت َر ٖ ّبي ِل أ� َّم ٖتي‬،‫ ُث َّم َر َف ْع ُت َر أ� ٖسي‬،‫اجدا ِل َر ٖ ّبي ُش ْك ًرا‬ ً ‫ َفخَ َر ْر ُت َس‬،‫ُث ُل َث أ� َّم ٖتي‬
‫ ُث َّم َر َف ْع ُت َر أ� ٖسي َف َس أ� ْل ُت َر ٖ ّبي‬،‫ َفخَ َر ْر ُت َساجِ د ًا ِلر ٖ ّبي ُش ْكر ًا‬،‫َف أ�عْ َطا ٖني ُث ُل َث أ� َّم ٖتي‬
.َ‫ َفخَ َر ْر ُت َساجِ ًدا ِل َر ٖ ّبي» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬،‫ َف أ�عْ َطا ِني ال ُّث ُل َث ْال آ�خَ َر‬،‫ِل أ� َّم ٖتي‬
1163. Sa’d b. Ebû Vakkâs (ra) anlatıyor:
Bir gün Medine’ye gitmek üzere Resûlullah ile beraber Mekke’den çıktık.
Azverâ denilen yere yaklaştığımızda Resûlullah bineğinden indi, ellerini
kaldırıp bir müddet Allah’a dua etti. Sonra secdeye kapandı ve uzun bir süre
secdede kaldı. Sonra kalktı, yine elini kaldırıp bir süre daha dua etti. Sonra yine
secdeye kapandı, bunu üç defa tekrarladı ve şöyle dedi: “Ben Allah’a dua edip
ümmetim için şefaat diledim. Ümmetimin üçte birini bana bağışladı. Bundan
dolayı Rabbime şükretmek için secdeye kapandım. Sonra tekrar başımı kaldırıp
yine dua ettim ve Allah’tan ümmetimi bağışlamasını istedim. İkinci defa
ümmetimin üçte birini daha bağışladı. Allah’a şükretmek için secdeye kapandım.
Bilahare secdeden başımı kaldırıp Rabbimden, ümmetime şefaat diledim. (Allah
Teâlâ) ümmetin kalan üçte birini de bana bağışladı. Ben de Rabbime şükretmek
için (tekrar) secdeye kapandım.”
(D2775 Ebû Dâvûd, Cihâd, 162)

98
Şükür secdesi, bir nimete kavuşunca yahut bir sıkıntıdan kurtulunca Allah’a şükretmek için secdeye kapan-
mak veya iki rekât namaz kılmaktır.

424

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 424 21.5.2015 14:42:15

 Gece İbadet Etmenin
Fazileti
‫ َو ِم َن ال َّل ْي ِل َف َت َه َّج ْد ِب ِه نَا ِف َل ًة َل َك عَ َسى أ�ن َي ْب َعث ََك َر ُّب َك َم َقا ًما َم ْح ُمود ًا‬
Gecenin bir kısmında da uyanarak sana mahsus fazla bir ibadet olmak üzere
teheccüd namazı kıl ki, Rabbin seni makâm-ı mahmûd’a ulaştırsın.
(İsrâ, 17/79)

‫ َت َت َجا َفى ُج ُنو ُب ُه ْم عَ ِن ا ْل َم َضاجِ ِع‬

Onlar, (korkarak ve ümid ederek Rablerine ibadet etmek için)
yataklarından kalkarlar.
(Secde, 32/16)

َ
َ ‫كانُوا َق ٖليل ًا ِم َن ال َّل ْي ِل َما َي ْه َج ُع‬
‫ون‬
Geceleri pek az uyurlardı.
(Zâriyât, 51/17)

425

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 425 21.5.2015 14:42:15

 ‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1164
‫ ِل َم ت َْص َن ُع ٰه َذا َيا‬:ُ‫ َف ُق ْل ُت َله‬،‫َو َس َّل َم َي ُقو ُم ِم َن ال َّل ْي ِل َح ّٰتى َت َت َف َّط َر َق َد َما ُه‬
‫ون‬ُ ‫ « أ� َفل َا أ� ُك‬:‫ول ال ّّٰل ِه َو َق ْد ُغ ِف َر َل َك َما َت َق َّد َم ِم ْن َذ ْنب َِك َو َما َت أ�خَّ َر؟ َق َال‬ َ ‫َر ُس‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫عَ ْب ًدا َش ُكو ًرا‬
1164. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , geceleyin ayakları şişinceye kadar ibadet ederdi. Ben:
–Yâ Resûlallah, geçmiş ve gelecek bütün günahların bağışlandığı hâlde niçin
böyle yapıyorsun, dedim.
–Çok şükreden bir kul olmayayım mı?, cevabını verdi.
(B4837 Buhârî, Tefsîr (Fetih), 2; M7126 Müslim, Münâfıkîn, 81)

.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ َوعَ ِن ا ْل ُم ٖغي َر ِة ْب ِن ُش ْع َب َة ن َْح َو ُه‬-1165

1165. Buhârî ve Müslim, benzeri bir hadisi
Muğîre b. Şu’be’den de rivayet etmişlerdir.
(B1130 Buhârî, Teheccüd, 6; M7124 Müslim, Münâfıkîn, 79)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َط َر َق ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن عَ ِل ٍّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1166
.‫ « أ� َلا ت َُص ِّل َيانِ ؟» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫ َف َق َال‬،‫َو َف ِاط َم َة َل ْيل ًا‬
1166. Hz. Ali’den (ra) rivayet edildiğine göre, bir gece Resûlullah gelip
onun ve Fâtıma’nın (ra) kapısını çalmış ve kendilerine “Namaz kılmayacak
mısınız?” diye seslenmiştir.
(B1127 Buhârî, Teheccüd, 5; M1818 Müslim, Müsâfirîn, 206)

426

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 426 21.5.2015 14:42:15

 ِ ‫ َوعَ ْن َسا ِل ِم ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عُ َم َر ْب ِن ا ْلخَ َّط‬-1167
،‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه ْم‬
‫ « ِن ْع َم ال َّر ُج ُل‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
َ ‫ أ� َّن َر ُس‬:‫عَ ْن أ� ٖبي ِه‬
‫ َف َك َان عَ ْب ُد ال ّّٰل ِه َب ْع َد‬:‫عَ ْب ُد ال ّّٰل ِه َلو َك َان ُي َص ٖ ّلي ِم َن ال َّل ْي ِل» َق َال َسا ِل ٌم‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ٰذ ِل َك َلا َي َنا ُم ِم َن ال َّل ْي ِل �ِإ َّلا َق ٖليل ًا‬
1167. Ömer b. Hattâb’ın torunu Sâlim’in, babası Abdullah’tan (ra)
rivayet ettiğine göre Resûlallah şöyle dedi:
Abdullah ne iyi adamdır, (bir de) gece kalkıp namaz kılsa.
Hadisi rivayet eden Sâlim diyor ki:
Ondan sonra (babam) Abdullah b. Ömer geceleri az uyur oldu.
(B1122 Buhârî, Teheccüd, 2; M6370 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 140)

‫ َق َال‬:‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1168

: ٍ‫ « َيا عَ ْب َد ال ّّٰل ِه َلا ت َُك ْن ِمث َْل ُفل َان‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُ ‫َر ُس‬
.‫َك َان َي ُقو ُم ال َّل ْي َل َف َت َر َك ِق َيا َم ال َّل ْي ِل» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1168. Abdullah b. Amr b. Âs (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah (bana), “Ey Abdullah, sen, geceleri ibadet etmeyi alışkanlık
hâline getirip de sonradan terk eden falan kimse gibi olma.” buyurdu.
(B1152 Buhârî, Teheccüd, 19; M2733 Müslim, Sıyâm, 185)

427

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 427 21.5.2015 14:42:15

 ‫ ُذ ِك َر ِع ْن َد ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1169
‫ « َذ َاك َر ُج ٌل َب َال الشَّ ْي َط ُان ٖفي‬:‫ َق َال‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َر ُج ٌل نَا َم َل ْي َل ًة َح ّٰتى أ� ْص َب َح‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،»-‫ أ� ُذ ِن ٖه‬:‫ أ� ْو َق َال‬- ‫أ� ُذ َن ْي ِه‬
1169. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Yanında, geceleyin sabaha kadar uyuyan bir kimseden söz edilince
Peygamber şöyle demiştir:
O, kulaklarına veya kulağına (sanki) şeytanın bevlettiği bir adamdır.99
(B3270 Buhârî, Bed’ül-halk, 11; M1817 Müslim, Müsâfirîn, 205)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1170

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َي ْض ِر ُب‬،‫ َثل َا َث عُ َق ٍد‬،‫ �ِإ َذا هُ َو نَا َم‬،‫ « َي ْع ِق ُد الشَّ ْي َط ُان عَ َلى َقا ِف َي ِة َر أ� ِس أ� َح ِد ُك ْم‬:‫َق َال‬
‫ َف َذ َك َر ال ّّٰل َه َت َعا َلى ان َْح َّل ْت‬،‫ َف إ�ِنِ ْاس َت ْي َق َظ‬،‫ عَ َل ْي َك َل ْي ٌل َط ٖو ٌيل َفا ْر ُق ْد‬:‫عَ َلى ُك ِّل عُ ْق َد ٍة‬
‫ َف أ� ْص َب َح ن َٖشيط ًا‬،‫ َف ِإ� ْن َص َّلى ان َْح َّل ْت عُ َق ُد ُه ُك ُّل َها‬،‫ َف ِإ� ْن َت َو َّض أ� ان َْح َّل ْت عُ ْق َد ٌة‬،‫عُ ْق َد ٌة‬
.‫يث ال َّن ْف ِس َك ْسل َا َن» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َو�ِإ َّلا أ� ْص َب َح خَ ٖب‬،‫فس‬ ِ ‫َط ِّي َب ال َّن‬
1170. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Şeytan, uyuyan kimsenin ensesine üç düğüm atar ve her düğümde de “Uzun
bir gece var, uyu!” diyerek onu uyutur. O kimse uyanıp da Allah Teâlâ’yı
zikrettiğinde düğümlerden biri, abdest aldığında biri daha, namaz kıldığında
ise hepsi çözülür ve artık dinç ve gönlü hoş olarak sabaha çıkar. Aksi takdirde
huzursuz ve tembel olarak sabahlar.
(B1142 Buhârî, Teheccüd, 12; M1819 Müslim, Müsâfirîn, 207)

Burada, şeytanın o şahsın namaza kalkmasını engellemesi, kinayeli bir üslûpla anlatılmıştır. Şeytan âdeta
99

adamın kulaklarını tıkamış, ezanı duymasına mani olmuş ve böylece onu namazdan alıkoymuştur. Böyle bir
anlatımla, Müslümanlardan uykuya yenik düşmemeleri, namazlarını kaçırmamaları istenmiştir.

428

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 428 21.5.2015 14:42:15

 ‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن َسل َا ٍم َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1171
َّ ‫ َو أ� ْط ِع ُموا‬،‫السل َا َم‬
‫ َو َص ُّلوا‬،‫الط َعا َم‬ َّ ‫اس أ� ْفشُ وا‬ ُ ‫ « أ� ُّي َها ال َّن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.»‫ ت َْدخُ ُلوا ا ْل َج َّن َة ب َِسل َا ٍم‬،‫اس ِن َيا ٌم‬
ُ ‫بِال َّل ْي ِل َوال َّن‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1171. Abdullah b. Selâm’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Ey insanlar, selâmı yayın, yemek yedirin, herkes uyurken gece namaz kılın ki
selâmetle cennete giresiniz.
(T2485 Tirmizî, Kıyâmet, 42)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1172
‫ َو أ� ْف َض ُل‬،‫الص َيا ِم َب ْع َد َر َم َض َان َش ْه ُر ال ّّٰل ِه ا ْل ُم َح َّر ُم‬
ِّ ‫ « أ� ْف َض ُل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫الصل َا ِة َب ْع َد ا ْل َف ٖر‬
.‫يض ِة َصل َا ُة ال َّل ْي ِل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ َّ
1172. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Ramazandan sonra oruçların en faziletlisi, Allah’ın ayı olan Muharrem ayında
tutulan oruçtur. Farz namazlardan sonra en faziletli namaz da gece kılınan
namazdır.
(M2755 Müslim, Sıyâm, 202)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1173
.‫الص ْب َح َف أ� ْو ِت ْر ِب َو ِاح َد ٍة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ َ :‫َق َال‬
ُّ ‫ َف ِإ� َذا ِخ ْف َت‬،‫«صل َا ُة ال َّل ْي ِل َم ْث َنى َم ْث َنى‬
429

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 429 21.5.2015 14:42:15

 1173. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Gece namazı ikişer rekât kılınır. Sabah olmasından endişelenirsen bir rekât
vitir namazı kıl.
(M1750 Müslim, Müsâfirîn, 147; B1137 Buhârî, Teheccüd, 10)

‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي َص ٖ ّلي ِم َن ال َّل ْي ِل‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1174
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َو ُيو ِت ُر ِب َر ْك َع ٍة‬،‫َم ْث َنى َم ْث َنى‬
1174. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber gece
namazını ikişer ikişer kılar, bir rekât da vitir kılardı.
(B995 Buhârî, Vitir, 2; M1761 Müslim, Müsâfirîn, 157)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1175

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َو َي ُصو ُم َح ّٰتى ن َُظ َّن أ� ْن‬،ُ‫َو َس َّل َم ُي ْفطِ ُر ِم َن الشَّ ْه ِر َح ّٰتى ن َُظ َّن أ� ْن َلا َي ُصو َم ِم ْنه‬
‫ َو َلا‬،ُ‫ َو َك َان َلا تَشَ ا ُء أ� ْن َت َرا ُه ِم َن ال َّل ْي ِل ُم َص ِّل ًيا �ِإ َّلا َر أ� ْي َته‬،‫َلا ُي ْفطِ َر ِم ْن ُه َش ْيئ ًا‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.ُ‫نَا ِئ ًما �ِإ َّلا َر أ� ْي َته‬
1175. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah (Ramazan dışında) bazen orucu tutmaya ara verir, sanki o ay
hiç tutmayacak sanırdık. Bazen de oruç tutmaya bir başlardı, o ay orucu hiç
bırakmayacak zannederdik. Yine Resûlullah’ı gece namaz kılarken görmek
istersen görürdün; onu uyurken görmek istersen yine görürdün.
(B1141 Buhârî, Teheccüd, 11)

430

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 430 21.5.2015 14:42:15

 َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-1176
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫الس ْج َد َة‬ َّ ‫ َي ْس ُج ُد‬-‫ َت ْع ٖني ِفي ال َّل ْي ِل‬- ‫َو َس َّل َم َك َان ُي َص ٖ ّلي �ِإ ْح َدى عَ شْ َر َة َر ْك َع ًة‬
‫ َو َي ْر َك ُع‬،ُ‫ِم ْن ٰذ ِل َك َق ْد َر َما َي ْق َر أ� أ� َح ُد ُك ْم خَ ْم ٖس َين �آ َي ًة َق ْب َل أ�ن ي ْر َف َع َر أ� َسه‬
‫ ُث َّم َي ْض َطجِ ُع عَ َلى ِش ِّق ِه ْال أ� ْي َم ِن َح ّٰتى َي أ�ْ ِت َي ُه‬،‫َر ْك َع َت ْي ِن َق ْب َل َصل َا ِة ا ْل َف ْج ِر‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫لصل َا ِة‬
َّ ‫ا ْل ُم َن ٖادي ِل‬
1176. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah geceleyin
on bir rekât namaz kılardı. Secdeden başını kaldırıncaya kadar siz elli âyet
okuyabilirdiniz. Sabah namazından evvel iki rekât namaz kılar ve müezzin
namaz için gelinceye kadar sağ yanı üzerine uzanırdı.
(B1123 Buhârî, Teheccüd, 3)

ُ ‫ َما َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-1177

‫ ٖفي‬- ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ٖز ُيد‬
‫ ُي َص ٖ ّلي أ� ْر َبع ًا َفل َا ت َْس أ� ْل‬:‫ عَ َلى �ِإ ْح َدى عَ شْ َر َة َر ْك َع ًة‬-‫َر َم َض َان َو َلا ٖفي َغ ْي ِر ٖه‬
،‫ ُث َّم ُي َص ٖ ّلي أ� ْربع ًا َفل َا ت َْس أ� ْل عَ ْن ُح ْس ِن ِه َّن َو ُطو ِل ِه َّن‬،‫عَ ْن ُح ْس ِن ِه َّن َو ُطو ِل ِه َّن‬
‫ « َيا‬:‫؟ َف َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه أ� َت َنا ُم َق ْب َل أ� ْن تُو ِت َر‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َف ُق ْل ُت‬.‫ُث َّم ُي َص ٖ ّلي َثل َاث ًا‬
.‫عَ ا ِئشَ ُة �ِإ َّن عَ ْي َن َّي َت َنا َمانِ َو َلا َي َنا ُم َق ْل ٖبي» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1177. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Allah Resûlü ne Ramazan ayında ve ne de diğer aylarda on bir rekâttan
fazla gece namazı kılmazdı. Dört rekât kılardı ki bunların güzelliğini ve
uzunluğunu sorma! Sonra dört rekât daha kılardı, onların da ve güzelliğini ve
uzunluğunu sorma! Ondan sonra da üç rekât100 kılardı. Bunun üzerine:

100
Daha önce geçen rivayetlerde de görüldüğü üzere hadislerin bir kısmında açıkça Resûlullah’ın bir rekât vitir
namazı kıldığı ifade edilmiş, burada ise vitir namazını üç rekât olarak kıldığı belirtilmiştir. Buradan Hz. Pey-
gamber’in vitir namazını farklı şekillerde eda ettiği sonucu çıkmaktadır.

431

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 431 21.5.2015 14:42:15

 –Yâ Resûlallah, vitir namazını kılmadan evvel uyuyor musunuz, diye sordum.
–Yâ Âişe, gözlerim uyusa da, kalbim uyumuyor, buyurdu.101
(B1147 Buhârî, Teheccüd, 16; M1723 Müslim, Müsâfirîn, 125)

‫ َو َي ُقو ُم‬،‫ َوعَ ْن َها أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان َي َنا ُم أ� َّو َل ال َّل ْي ِل‬-1178
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫�آ ِخ َر ُه َف ُي َص ٖ ّلي‬
1178. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber gecenin
başında uyur, sonunda ise kalkıp namaz kılardı.
(B1146 Buhârî, Teheccüd, 15; M1727 Müslim, Müsâfirîn, 129)

‫ َص َّل ْي ُت َم َع ال َّنب ِِّي َص َّلى‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1179

‫ َما‬:‫ ٖق َيل‬.ٍ‫ َف َل ْم َي َز ْل َقا ِئ ًما َح ّٰتى هَ َم ْم ُت ِب أ� ْم ٍر ُسوء‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َل ْي َل ًة‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.ُ‫ هَ َم ْم ُت أ� ْن أ� ْج ِل َس َو أ�دَعَ ه‬:‫هَ َم ْم َت؟ َق َال‬
1179. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir gece Peygamber ile namaz kıldım. Kıyamı o kadar uzattı ki, içimden
kötü bir şey yapmak geldi.
–Ne yapmayı geçirdin içinden, diye sordular.
–İçimden Peygamber’i (kıyamda) bırakıp, oturmayı geçirdim.
(B1135 Buhârî, Teheccüd, 9; M1815 Müslim, Müsâfirîn, 204)

‫ َص َّل ْي ُت َم َع ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن ُح َذ ْي َف َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1180
،‫ ُث َّم َم َضى‬،‫ َي ْر َك ُع ِع ْن َد ا ْل ِم َئ ِة‬:‫ َف ُق ْل ُت‬،‫ات َل ْي َل ٍة َفا ْف َت َت َح ا ْلب َق َر َة‬
َ ‫ َذ‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
Allah Resûlü’nün oldukça uzun süren gece namazından sonra, yorulan bedenini ve gözlerini hafifçe dinlen-
101

dirdiği, ancak kalbinin uyumadığı (derin bir uykuya dalmadığı) anlaşılmaktadır.

432

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 432 21.5.2015 14:42:15

 ‫ ُث َّم ا ْف َت َت َح ال ِّن َسا َء‬،‫ َي ْر َك ُع ب َِها‬:‫ َف ُق ْل ُت‬،‫ َف َم َضى‬،‫ ُي َص َّلي ب َِها ٖفي َر ْك َع ٍة‬:‫َف ُق ْل ُت‬
‫ َي ْق َر أ� ُم َت َر ِّسل ًا �ِإ َذا َم َّر ِب آ� َي ٍة ٖف َيها ت َْس ٖب ٌيح‬،‫ َف َق َر أ�هَ ا‬،‫ ُث َّم ا ْف َت َت َح �آ َل ِع ْم َر َان‬،‫َف َق َر أ�هَ ا‬
:‫ول‬ ُ ‫ َف َج َع َل َي ُق‬،‫ ُث َّم َر َك َع‬،‫ َو�ِإ َذا َم َّر ِب َت َع ُّو ٍذ َت َع َّو َذ‬،‫ َو�ِإ َذا َم َّر ب ُِس َؤالٍ َس أ� َل‬،‫َس َّب َح‬
‫ َس ِم َع ال ّّٰل ُه‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫ َف َك َان ُر ُكوعُ ُه ن َْحو ًا ِم ْن ِق َيا ِم ِه‬،‫ُس ْب َح َان ر ِّب َي ا ْل َع ٖظ ِيم‬
‫ ُث َّم َس َج َد‬،‫ ُث َّم َقا َم َط ٖويل ًا َق ٖريب ًا ِم َّما َر َك َع‬،‫ َر َّب َنا َل َك ا ْل َح ْم ُد‬،‫ِل َم ْن َح ِم َد ُه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫حان َر ِّب َي ْال أ�عْ َلى َف َك َان ُس ُجو ُد ُه َق ٖريب ًا ِم ْن ِق َيا ِم ِه‬
َ ‫ ُس ْب‬:‫َف َق َال‬
1180. Huzeyfe (ra) anlatıyor:
Bir gece Peygamber ile namaza durdum. Peygamber (Fâtihâ’dan
sonra) Bakara sûresini okumaya başladı. Yüz âyet okuyunca rükûa varır
diye düşündüm, devam etti. Bir rekâtını Bakara ile kılar dedim, devam etti.
(Bunu tamamlayınca) rükûa varır dedim fakat Nisâ sûresine başladı. Onu
okuduktan sonra Âl-i İmrân’a başladı, onu da okudu. Hem de ağır ağır okuyor,
tesbih âyetleri gelince tesbih ediyor, dua âyetleri gelince Allah’a dua ediyor,
Allah’a sığınma âyetleri geldiğinde ise Allah’a sığınıyordu. Sonra rükûa vardı.
Sübhâne rabbiye’l-azîm diyerek rükûyu aşağı yukarı kıyamı kadar uzattı. Sonra
semia’llâhü li men hamideh, rabbenâ leke’l-hamd diyerek rükûda kaldığına yakın
ayakta kaldı. Sonra secdeye kapanıp sübhâne rabbiye’l-a’lâ diyerek secdeyi de
kıyam kadar uzattı.
(M1814 Müslim, Müsâfirîn, 203)

ُ ‫ ُس ِئ َل َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1181

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.»‫وت‬ ُ ‫«ط‬
ِ ‫ول ا ْل ُق ُن‬ ُ :‫الصل َا ِة أ� ْف َض ُل؟ َق َال‬ َّ ُّ‫ أ�ي‬:‫َو َس َّل َم‬
1181. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah’a :
–Hangi namaz daha faziletlidir, diye soruldu. Resûlullah:
–Kıyamı uzun olan (namaz), buyurdu.
(M1769 Müslim, Müsâfirîn, 165)

433

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 433 21.5.2015 14:42:15

 َ ‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬
‫ول‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1182
َّ ‫ « أ� َح ُّب‬:‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
،َ‫الصل َا ِة �ِإ َلى ال ّّٰل ِه َصل َا ُة دَا ُود‬
‫ َك َان َي َنا ُم ِن ْص َف ال َّل ْي ِل َو َي ُقو ُم ُث ُل َث ُه‬،َ‫الص َيا ِم �ِإ َلى ال ّّٰل ِه ِص َيا ُم دَا ُود‬ ُّ �‫َو أ‬
ِّ ‫حب‬
.‫َو َي َنا ُم ُس ُد َس ُه َو َي ُصو ُم َي ْو ًما َو ُيفطِ ُر َي ْو ًما» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1182. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah’ın en sevdiği namaz, Davud’un (as) namazıdır. Allah’ın en sevdiği oruç
da Davud’un (as) orucudur. Davud (as) gecenin yarısına kadar uyur, üçte birini
ibadetle, altıda birini ise uyku ile geçirirdi. Bir gün oruç tutar, bir gün tutmazdı.
(B1131 Buhârî, Teheccüd, 7; M2739 Müslim, Sıyâm, 189)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1183

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ َلا ُي َوا ِف ُق َها َرج ُـ ٌل ُمس ِل ٌم َي ْس أ� ُل ال ّّٰل َه َت َعا َلى‬،‫ «�ِإ َّن ِفي ال َّل ْي ِل َل َساعَ ًة‬:‫ول‬
.‫ َو ٰذ ِل َك ُك َّل َل ْي َل ٍة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫الد ْن َيا َو ْال آ� ِخ َر ِة �ِإ َّلا أ�عْ َطا ُه �ِإ َّيا ُه‬
ُّ ‫خَ ْير ًا ِم ْن أ� ْم ِر‬
1183. Câbir’in (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Gecede bir an vardır. Müslüman o ana rastlar da dünya ve âhirete dair Allah
Teâlâ’dan hayır dilerse, Allah ona dilediğini verir. Bu durum her gece böyledir.
(M1770 Müslim, Müsâfirîn, 166)

:‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1184
.‫الصل َا َة ِب َر ْك َع َت ْي ِن خَ ٖفي َف َت ْي ِن» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
َّ ‫�ِإ َذا َقا َم أ� َح ُد ُك ِْم ِم َن ال َّل ْي ِل َف ْل َي ْف َت ِت ِح‬

434

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 434 21.5.2015 14:42:15

 1184. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Biriniz geceleyin kalktığında, namaz kılmaya önce kısa iki rekât ile başlasın.
(M1807 Müslim, Müsâfirîn, 198)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة‬-1185

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َقا َم ِم َن ال َّل ْي ِل ا ْف َت َت َح َصل َا َت ُه ِب َر ْك َع َت ْي ِن خَ ٖفي َف َت ْي ِن‬
1185. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , geceleyin
kalktığında önce kısaca iki rekât namaz kılardı.
(M1806 Müslim, Müsâfirîn, 197)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬،‫ َوعَ ْن َها‬-1186

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َص َّلى ِم َن ال َّن َها ِر ِث ْن َت ْي‬،‫الصل َا ُة ِم َن ال َّل ْي ِل ِم ْن َو َج ٍع أ� ْو َغ ْي ِر ِه‬
َّ ‫َو َس َّل َم �ِإ َذا َفا َت ْت ُه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫عَ شَ َر َة َر ْك َع ًة‬
1186. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , rahatsızlığında veya başka sebeplerden dolayı gece namazını
kılamadığında gündüz on iki rekât namaz kılardı.
(M1743 Müslim, Müsâfirîn, 140)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ ِ ‫ َوعَ ْن عُ َم َر ْب ِن ا ْلخَ َّط‬-1187
‫ َف َق َر أ� ُه ٖف َيما َب ْي َن‬،ُ‫ أ� ْو عَ ْن َش ْي ٍء ِم ْنه‬،‫ « َم ْن نَا َم عَ ْن ِح ْز ِب ِه‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُك ِت َب َل ُه َك أ�ن ََّما َق َر أ� ُه ِم َن ال َّل ْي ِل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫الظ ْه ِر‬
ُّ ‫َصل َا ِة ا ْل َف ْج ِر َو َصل َا ِة‬
435

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 435 21.5.2015 14:42:16

 1187. Ömer b. Hattâb’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Her gece (namaz içinde veya dışında) okuduğu Kur’an âyetlerini okuyamadan
uyuyan kimse, ertesi gün sabah namazı ile öğle namazı arasında onları okursa
kendisine gece okumuş gibi sevap yazılır.
(M1745 Müslim, Müsâfirîn, 142)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1188
،ُ‫ َف َص َّلى َو أ� ْي َق َظ ا ْم َر أ� َته‬،‫ « َر ِح َم ال ّّٰل ُه َر ُجل ًا َقا َم ِم َن ال َّل ْي ِل‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َر ِح َم ال ّّٰل ُه ا ْم َر أ� ًة َقا َم ْت ِم َن ال َّل ْي ِل‬،‫َف ِإ� ْن أ� َب ْت ن ََض َح ٖفي َو ْج ِه َها ا ْل َما َء‬
‫ َو أ� ْي َق َظ ْت َز ْو َج َها َف ِإ� ْن أ� َبي ن ََض َح ْت ٖفي َو ْج ِه ِه ا ْل َما َء» َر َوا ُه أ� ُبو‬،‫َف َص َّل ْت‬
.‫ ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬.‫َدا ُو َد‬
1188. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Geceleyin kalkıp namaz kılan ve eşini uyandıran, eşi kalkmak istemediğinde
yüzüne su serpen adama Allah rahmet etsin. Yine gece kalkıp namaz kılan,
sonra kocasını uyandıran ve uyanmak istemediğinde yüzüne su serpen
kadına da Allah rahmet etsin.
(D1308 Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 18)

‫ول‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫الا‬ َ ‫ َق‬،‫ َوعَ ْن ُه َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1189
‫ «�ِإ َذا أ� ْي َق َظ ال َّر ُج ُل أ�هْ َل ُه ِم َن ال َّل ْي ِل َف َص َّل َيا‬:‫ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ات» َر َوا ُه أ� ُبو‬
ِ ‫الذ ِاك َر‬ َّ ‫ ُك ِت َب ِفي‬،‫ َر ْك َع َت ْي ِن َج ٖميع ًا‬-‫ أ� ْو َص َّلى‬-
َّ ‫الذ ِاك ٖر َين َو‬
.‫يح‬ٍ ‫َدا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح‬
436

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 436 21.5.2015 14:42:16

 1189. Ebû Hüreyre ve Ebû Saîd’den rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir adam geceleyin hanımını uyandırır da namaz kılarsa yahut birlikte iki rekât
namaz kılarlarsa Allah Teâlâ’nın zâkirîn ve zâkirât (Allah’ı çokça anan erkekler ve
hanımlar) diye övdüğü kimseler arasına yazılırlar.
(D1309 Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 18)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-1190
‫ َف ْل َي ْر ُق ْد َح ّٰتى َي ْذهَ َب عَ ْن ُه‬،‫الصل َا ِة‬ َّ ‫ «�ِإ َذا َن َع َس أ� َح ُد ُك ْم ِفي‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫ َل َع َّل ُه َي ْذهَ ُب َي ْس َت ْغ ِف ُر َف َي ُس ُّب‬،‫ َف ِإ� َّن أ� َح َد ُك ْم �ِإ َذا َص َّلى َوهُ َو ن َِاع ٌس‬،‫ال َّن ْو ُم‬
.‫َن ْف َسهُ» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1190. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Namazda uykusu gelen kimse, uykusunu alıncaya kadar uyusun. Çünkü
uykulu hâlde namaz kılarsa, istiğfar edeyim derken kendisine sövebilir (ne
söylediğini bilmez), buyurdu.
(B212 Buhârî, Vudû’, 53; M1835 Müslim, Müsâfirîn, 222)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1191

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ َف َلم‬،‫ «�ِإ َذا َقا َم أ� َح ُد ُك ْم ِم َن ال َّل ْي ِل َف ْاس َت ْع َج َم ا ْل ُق ْر�آ ُن عَ َلى ِل َسا ِن ِه‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫يض َطجِ ْع» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ ُ ‫َي ْد ِر َما َي ُق‬
ْ ‫ َف ْل‬،‫ول‬
1191. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İbadet etmek için gece kalkıp da uyku sebebiyle Kur’an’ın diline dolandığı ve
Kur’an’dan ne okuduğunu bilmeyen kimse yatıp uyusun, buyurdu.
(M1836 Müslim, Müsâfirîn, 223)

437

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 437 21.5.2015 14:42:16

 Teravih Namazı
َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1192
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ « َم ْن َقا َم َر َم َض َان �إ ٖ َيمانًا َو ْاح ِت َساب ًا ُغ ِف َر َل ُه َما َت َق َّد َم ِم ْن‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫َذ ْن ِب ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1192. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ramazan gecelerini, sevabına inanarak ve mükâfatını Allah’tan umarak,
ibadet ile geçiren kimsenin geçmiş günahları bağışlanır, buyurmuştur.
(B37 Buhârî, Îmân, 27; M1779 Müslim, Müsâfirîn, 173)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن ُه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1193

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ « َم ْن َقا َم‬:‫ول‬ ُ ‫ ف َي ُق‬،‫ُي َر ِّغ ُب ٖفي ِق َيا ِم َر َم َض َان ِم ْن َغ ْي ِر أ� ْن َي أْ� ُم َرهُ ْم ٖفي ِه ِب َعز َيم ٍة‬
ٖ
.‫َر َم َض َان �إ ٖ َيمانًا َو ْاح ِت َساب ًا ُغ ِف َر َل ُه َما َت َق َّد َم ِم ْن َذ ْن ِب ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1193. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , kesin bir emir vermeden, Ramazan gecelerinde ibadet
etmeye teşvik eder ve şöyle derdi:
Sevabına inanarak ve mükâfatını Allah’tan umarak geceyi ibadetle (teravih
vb.) geçiren kimsenin geçmiş günahları bağışlanır.
(M1780 Müslim, Müsâfirîn, 174)

438

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 438 21.5.2015 14:42:16

 Kadir Gecesini İhya
Etmenin Fazileti
‫�ِإنَّا أ� ْن َز ْل َنا ُه ٖفي َل ْي َل ِة ا ْل َق ْد ِر * َو َما أ�دْ َر َاك َما َل ْي َل ُة ا ْل َق ْد ِر * َل ْي َل ُة ا ْل َق ْد ِر خَ ْي ٌر ِّم ْن‬
‫وح ِف َيها ِب ِإ� ْذنِ َر ِّب ِهم ِّمن ُك ِّل أ� ْم ٍر * َس َلا ٌم‬ ُ ‫أ� ْل ِف َش ْه ٍر * َت َن َّز ُل ا ْل َم َلا ِئ َك ُة َوال ُّر‬
‫ِه َي َح َّتى َم ْط َل ِع ا ْل َف ْج ِر‬
Şüphesiz, biz onu (Kur’an’ı) Kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesinin ne
olduğunu sen bilir misin? Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır. Melekler ve
Ruh (Cebrail) o gecede, Rablerinin izniyle her türlü iş için iner de iner. O gece,
tan yerinin ağarmasına kadar bir esenliktir.
(Kadir, 97/1-5)

‫�ِإنَّا أ�ن َز ْل َنا ُه ٖفي َل ْي َل ٍة ُم َبا َر َك ٍة‬

Şüphesiz biz onu (Kur’an’ı) mübârek bir gecede indirdik...
(Duhân, 44/3)

439

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 439 21.5.2015 14:42:16

 :‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1194
.‫ ُغ ِف َر َل ُه َما َت َق َّد َم ِم ْن َذ ْن ِب ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫« َم ْن َقا َم َل ْي َل َة ا ْل َق ْد ِر �إ ٖ َيمانًا َو ْاح ِت َساب ًا‬
1194. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Faziletine inanarak ve mükâfatını umarak Kadir gecesini ihya eden kimsenin
geçmiş günahları bağışlanır.
(B2014 Buhârî, Leyletü’l- kadr, 1; M1781 Müslim, Müsâfirîn, 175)

ِ ‫الا ِم ْن أ� ْص َح‬
‫اب ال َّنب ِِّي‬ ً ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن ِر َج‬-1195
‫ َف َق َال‬،‫الس ْب ِع ْال أ� َو ِاخ ِر‬
َّ ‫ أ� ُروا َل ْي َل َة ا ْل َق ْد ِر ِفي ا ْل َم َنا ِم ِفي‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َّ ‫ « أ� َرى ُر ْؤ َي ُاك ْم َق ْد َت َو َاط أ� ْت ِفي‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫الس ْب ِع‬ ُ ‫َر ُس‬
.‫الس ْب ِع ْال أ� َو ِاخ ِر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
َّ ‫ َف ْل َي َت َح َّرهَ ا ِفي‬،‫ َف َم ْن َك َان ُم َت َح ِّر َي َها‬،‫ْال أ� َو ِاخ ِر‬
1195. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber’in ashâbından
bazı kimseler rüyalarında Kadir gecesinin Ramazan’ın son yedi günlerinde
olduğunu gördüler. Bunun üzerine Resûlullah şöyle buyurdu:
Rüyalarınızın Ramazan’ın son yedi gecesinde birleştiğini görüyorum. Şu
hâlde, Kadir gecesini bulmak isteyen, onu son yedi gecede arasın.
(B2015 Buhârî, Leyletü’l-kadr, 2; M2761 Müslim, Sıyâm, 205)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1196
ُ ‫ َو َي ُق‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي َجا ِو ُر ِفي ا ْل َعشْ ـ ِر ْال أ� َو ِاخ ِر ِم ْن َر َم َض َان‬
‫ «ت ََح َّر ْوا َل ْي َل َة‬:‫ول‬
.‫ا ْل َق ْد ِر ِفي ا ْل َعشْ ِر ْال أ� َو ِاخ ِر ِم ْن َر َم َض َان» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
440

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 440 21.5.2015 14:42:16

 1196. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Resûlullah , Ramazan’ın son on gününde camiye kapanıp itikaf eder ve
şöyle buyururdu:
Kadir gecesini Ramazan’ın son on gecesinde arayın.
(B2020 Buhârî, Leyletü’l-kadr, 3; M2776 Müslim, Sıyâm, 219)

:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ َوعَ ْن َها َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها أ� َّن َر ُس‬-1197
ُّ‫«ت ََح ّر ْوا َل ْيل َة ا ْل َق ْد ِر ِفي ا ْل ِوتْـ ِر ِم َن ا ْل َعشْ ِر ْال أ� َو ِاخ ِر ِم ْن ر َم َض َان» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
1197. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Kadir gecesini Ramazan’ın son on gününün tek sayılı gecelerinde arayın,
buyurmuştur.
(B2017 Buhârî, Leyletü’l-kadr, 3)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن َها َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1198
‫ َو أ� ْي َق َظ‬،ُ‫ أ� ْح َيا ال َّل ْي َل ُك َّله‬،‫ «�ِإ َذا َدخَ َل ا ْل َعشْ ُر ْال أ� َو ِاخ ُر ِم ْن ر َم َض َان‬:‫َو َس َّل َم‬
.‫ َو َج َّد َو َش َّد ا ْل ِم ْئ َز َر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،ُ‫أ�هْ َله‬
1198. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , Ramazan’ın son on günü girdiğinde gecelerini (ibadet ve
zikirle) ihya eder, ailesini uyandırır, ibadete daha da yoğunlaşır ve eşleriyle
cinsel ilişkiden uzaklaşırdı.
(M2787 Müslim, İ’tikâf, 7; B2024 Buhârî, Leyletü’l-kadr, 5)

441

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 441 21.5.2015 14:42:16

 ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-1199
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْج َت ِه ُد ٖفي‬
َ ‫ َم‬،ُ‫ َو ِفي ا ْل َعشْ ِر ْال أ� َو ِاخ ِر ِم ْنه‬،‫الا َي ْج َت ِه ُد ٖفي َغ ْي ِر ِه‬
‫الا َي ْج َت ِه ُد ٖفي‬ َ ‫َر َم َض َان َم‬
.‫َغ ْي ِر ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1199. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , Ramazan ayında diğer aylardakinden daha fazla ibadet
ederdi; Ramazan’ın son on gününde ise kendini ibadete diğer günlerden
daha fazla verirdi.
(M2788 Müslim, İ’tikâf, 8)

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ ُق ْل ُت‬:‫ َوعَ ْن َها َقا َل ْت‬-1200

‫ول ال ّّٰل ِه أ� َر أ� ْي َت �ِإ ْن عَ ِل ْم ُت أ�يُّ َل ْي َل ٍة َل ْي َل ُة‬
‫ َال ّٰل ُه َّم �ِإن ََّك عَ ُف ٌّو ت ُِح ُّب ا ْل َع ْف َو َفاعْ ُف‬:‫ « ُقو ٖلي‬:‫ول ٖف َيها؟ َق َال‬ ُ ‫ا ْل َق ْد ِر َما أ� ُق‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫عَ ٖ ّني» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1200. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o:
–Yâ Resûlallah, hangi gecenin Kadir gecesi olduğunu bilirsem (o gece) ne
diyeyim, diye sormuş, o da şöyle buyurmuştur:
“Allâhümme inneke afüvvün tühibbü’l-afve fa’fü annî (Allah’ım, şüphesiz sen
affedicisin, affetmeyi seversin, beni affet).” diye dua et.
(T3513 Tirmizî, Deavât, 84)

442

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 442 21.5.2015 14:42:16

 Ağız ve Diş Temizliği
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1201
‫ِالس َو ِاك‬ ِّ ‫ َل أ� َم ْرت ُُه ْم ب‬-‫اس‬ ِ ‫ أ� ْو عَ َلى ال َّن‬- ‫ « َل ْو َلا أ� ْن أ� ُش َّق عَ َلى أ� َّم ٖتي‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫كل َصل َا ٍة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
ِّ ‫َم َع‬
1201. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ümmetimi –yahut insanları– sıkıntıya düşürmekten korkmasaydım, onlara
her namaz vaktinde ağızlarını ve dişlerini temizlemelerini102 emrederdim,
buyurmuştur.
(B887 Buhârî, Cum’a, 8; M589 Müslim, Tahâret, 42)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن ُح َذ ْي َف َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1202
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ِالس َو ِاك‬
ِّ ‫وص َفا ُه ب‬ُ ُ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َقا َم ِم َن ال َّن ْو ِم َيش‬
1202. Huzeyfe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah uykudan
kalkınca dişlerini (misvak denilen ağaç dalıyla) ovarak temizlerdi.
(B245 Buhârî, Vudû, 73; M593, M594 Müslim, Tahâret, 46)

102
Ağız ve diş temizliğine çok önem veren Allah Resûlü, kendi döneminde bunu “misvak” adı verilen Erak ağa-
cının küçük bir dalı ile yapardı. O günün şartlarında misvak ağacı ile yapılabilen bu temizlik, aynı zamanda
sünnettir. Sünnet olan temizliğin kendisi olup, onun gerçekleştirildiği araç değildir. Şayet diş sağlığı ve ağız
temizliği, farklı araçlarla daha sağlıklı bir şekilde yerine getiriliyorsa amaç gerçekleşmiş demektir. Hadislerde
emredilen şey de zaten “misvak” değil, “sivak” yani ağız ve diş temizliğidir.

443

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 443 21.5.2015 14:42:16

 ‫ ُك َّنا ُن ِع ُّد ِل َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-1203
،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِس َو َاك ُه َو َط ُهو َر ُه َف َي ْب َع ُث ُه ال ّّٰل ُه َما َشا َء أ� ْن َي ْب َع َث ُه ِم َن ال َّل ْي ِل‬
.‫ َو َي َت َو َّض أ� َو ُي َص ٖ ّلي» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫َف َي َت َس َّو ُك‬
1203. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Biz, Resûlullah’ın misvakını ve abdest suyunu hazırlardık. Gece, Allah’ın
izniyle uyanır, önce misvak kullanır, sonra abdest alır ve namaz kılardı.
(M1739 Müslim, Müsâfirîn, 139)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1204
ِّ ‫ « أ� ْك َث ْر ُت عَ َل ْي ُك ْم ِفي‬:‫َو َس َّل َم‬
. ُّ‫الس َو ِاك» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
1204. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ağız ve diş temizliği konusunda size çok tavsiyede bulundum (çünkü ağız
temizliği önemli bir iştir), buyurmuştur.
(B888 Buhârî, Cum’a, 8)

ِّ‫ ِب أ�ي‬:‫ ُق ْل ُت ِل َعا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬:‫ َوعَ ْن ُش َر ْي ِح ْب ِن هَ ا ِني ٍء َق َال‬-1205

،‫ِالس َو ِاك‬ ِّ ‫ ب‬:‫ َقا َل ْت‬،ُ‫َش ْي ٍء َك َان َي ْب َد أ� ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َدخَ َل َب ْي َته‬
.‫َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1205. Şüreyh b. Hâni’den rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir gün Âişe’ye:
–Peygamber evine girdiği vakit ilk önce ne yapardı, diye sordum.
–Her şeyden evvel misvak kullanırdı, dedi.
(M590 Müslim, Tahâret, 43)

444

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 444 21.5.2015 14:42:16

 ‫ َدخَ ْل ُت عَ َلى‬:‫ َق َال‬،ُ‫وسى ْال أ�ش َع ِريِّ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْنه‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-1206
ِّ ‫ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َو َط َر ُف‬
،‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫الس َو ِاك عَ َلى ِل َسا ِن ِه‬
.‫َو ٰه َذا َل ْف ُظ ُمس ِل ٍم‬
1206. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir gün Peygamber’in yanına girdim. Misvakının ucu dilinin üzerindeydi.
(M592 Müslim, Tahâret, 45; B244 Buhârî, Vudû, 73)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1207
‫ َوا ْب ُن خُ َز ْي َم َة ٖفي‬،‫ « َا ِّلس َو ُاك َم ْط َه َر ٌة ِل ْل َف ِم َم ْر َضا ٌة ِلل َّر ِّب» َر َوا ُه ال َّن َسا ِئ ُّي‬:‫َق َال‬
.‫يح ٖه ِب أ� َسا ٖن َيد َص ٖح َيح ٍة‬
ِ ‫َص ٖح‬
1207. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Misvak, ağzı temizler, Rabbi de hoşnut eder, buyurmuştur.
(N5 Nesâî, Tahâret, 5; İbn Huzeyme, Sahîh, I, 70, hadis no: 135)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْنه‬-1208
،ُ‫ َو ْال ِا ْس ِت ْح َداد‬،‫ ا ْل ِخ َت ُان‬:‫ أ� ْو خَ ْم ٌس ِم َن ا ْل ِف ْط َر ِة‬،‫ « َا ْل ِف ْط َر ُة خَ ْم ٌس‬:‫َق َال‬
.‫ َو َق ُّص الشَّ ا ِر ِب» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ َو َن ْت ُف ْال ِإ�ب ِِط‬،‫َو َت ْق ٖل ُيم ْال أ� ْظ َفا ِر‬
1208. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Fıtrat, şu beş şeydir, veya şu beş şey fıtrattandır: Sünnet olmak, kasık kıllarını
temizlemek, tırnakları kesmek, koltuk altını temizlemek, bıyıkları kısaltmak.
(M597 Müslim, Tahâret, 49; B5889 Buhârî, Libâs, 63)

445

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 445 21.5.2015 14:42:16

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-1209
،‫ َو�إِعْ َفا ُء ال ِّل ْح َي ِة‬،‫ َق ُّص الشَّ ا ِر ِب‬:‫ «عَ ْش ٌر ِم َن ا ْل ِفط َر ِة‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو َن ْت ُف‬،‫ َو َغ ْس ُل ا ْل َب َراجِ ِم‬،‫ َو َق ُّص ْال أ�ظ َفا ِر‬،ِ‫ َو ْاس ِت ْنشَ ُاق ا ْل َماء‬،‫َوا ْل ِّس َو ُاك‬
‫يت ا ْل َع ِاش َر َة‬ُ ‫ َو ٖنس‬:‫اص ا ْل َماءِ» َق َال ال َّر ٖاوي‬ ُ ‫ َوا ْن ِت َق‬،‫ َو َح ْل ُق ا ْل َعا َن ِة‬،‫ْال ِإ� ْب ِط‬
:ِ‫اص ا ْل َماء‬ ُ ‫ �ِإ ْن ِت َق‬-‫ َوهُ َو أ� َح ِد ُر َوا ِت ِه‬- ‫ َق َال َو ِك ٌيع‬.‫ون ا ْل َم ْض َم َض ُة‬ َ ‫�ِإ َّلا أ� ْن ت َُك‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َي ْع ٖني ْال ِإ� ْس ِت ْن َجا َء‬
1209. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
On şey fıtrattandır: Bıyıkları kısaltmak, sakal bırakmak, ağzı temizlemek,
burnu temizlemek, tırnakları kesmek, bedende bulunan kirleri gidermek,
koltuk altını temizlemek, kasık kıllarını temizlemek, su ile taharetlenmek.
Ravi şöyle demiştir:
Onuncusunu unuttum ama mazmaza (ağza su verme) olabilir.
(M604 Müslim, Tahâret, 56)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1210

.‫ « أ� ْح ُفوا الشَّ َوا ِر َب َو أ�عْ ُفوا ال ِّل ْح َى» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َق َال‬
1210. Abdullah b. Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Bıyıkları kısaltın, sakalı ise uzatın, buyurdu.
(M600 Müslim, Tahâret, 52; B5893 Buhârî, Libâs, 63)

446

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 446 21.5.2015 14:42:16

 Zekâtın Farziyeti
ve Fazileti
‫الصل َا َة َو�آتُو ْا ال َّز َكا َة‬
َّ ‫ َو أ� ٖق ُيمو ْا‬
Namazı kılın, zekâtı verin...
(Bakara, 2/43)

‫الصل َا َة‬
َّ ‫الد َين ُح َن َفا َء َو ُي ٖق ُيموا‬ ّ ٖ ‫ َو َما أ� ِم ُروا �ِإ َّلا ِل َي ْع ُب ُدوا ال ّّٰل َه ُم ْخ ِل ٖص َين َل ُه‬
‫َو ُي ْؤتُوا ال َّز َكا َة َو ٰذ ِل َك ٖد ُين ا ْل َق ِّي َم ِة‬
Hâlbuki onlara, ancak, sırf Allah’ın öngördüğü dine samimiyetle bağlanıp
Hakk’a yönelen kimseler olarak O’na kulluk etmeleri, namazı kılmaları ve
zekâtı vermeleri emredilmişti. İşte bu dosdoğru dindir.
(Beyyine, 98/5)

‫خُ ْذ ِم ْن أ� ْم َوا ِل ِه ْم َص َد َق ًة ت َُط ِّه ُرهُ ْم َو ُت َز ٖ ّكي ِه ْم ب َِها‬

Onların mallarından, onları kendisiyle arındıracağın ve temizleyeceğin bir
sadaka (zekât) al...
(Tevbe, 9/103)

447

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 447 21.5.2015 14:42:16

 ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪َ -1211‬وعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‪ ،‬أ� َّن َر ُس َ‬
‫َو َس َّل َم َق َال‪ُ :‬ب ِن َي ْال ِإ� ْسل َا ُم عَ َلى خَ ْم ٍس‪َ :‬ش َها َد ِة أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰلهُ‪َ ،‬و أ� َّن‬
‫رسو ُلهُ‪َ ،‬و�ِإ َقا ِم َّ‬
‫الصل َا ِة‪َ ،‬و�ِإي َتا ِء ال َّز َكا ِة‪َ ،‬و َح ِّج ا ْل َب ْي ِت‪َ ،‬و َص ْو ِم‬ ‫ُم َح َّمد ًا عَ ْب ُد ُه َو ُ‬
‫َر َم َض َان» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪1211. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫‪İslâm beş esas üzerine kurulmuştur: Allah’tan başka ilâh olmadığına ve‬‬
‫‪Muhammed’in Allah’ın kulu ve Resûlü olduğuna şahitlik etmek, namazı‬‬
‫‪dosdoğru kılmak, zekât vermek, haccetmek ve Ramazan orucunu tutmak.‬‬
‫)‪(M113 Müslim, Îmân, 21; B8 Buhârî, Îmân, 2‬‬

‫‪َ -1212‬وعَ ْن َط ْل َح َة ْب ِن عُ َب ْي ِد ال ّّٰل ِه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬ق َال‪َ :‬جا َء َر ُج ٌل �ِإ َلى‬
‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِم ْن أ�هْ ِل ن َْج ٍد‪َ ،‬ثا ِئ ُر ال َّر أ�ْ ِس ن َْس َم ُع َد ِويَّ‬
‫ول‪َ ،‬ح ّٰتى دَن َا ِم ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ‫َص ْو ِت ِه‪َ ،‬و َلا َن ْف َق ُه َما َي ُق ُ‬
‫َف ِإ� َذا هُ َو َي ْس أ� ُل عَ ِن ْال ِإ� ْسل َا ِم‪َ ،‬ف َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪:‬‬
‫ات ِفي ا ْل َي ْو ِم َوال َّل ْي َل ِة» َق َال‪ :‬هَ ْل عَ َل َّي َغ ْي ُرهُ َّن؟ َق َال‪َ :‬‬
‫«لا‪ِ� ،‬إ َّلا‬ ‫«خَ ْم ُس َص َل َو ٍ‬
‫مض َان»‬ ‫«وص َيا ُم َش ْه ِر َر َ‬ ‫أ� ْن ت ََّط َّوعَ » َف َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ِ :‬‬
‫«لا‪ِ� ،‬إ َّلا أ� ْن ت ََّط َّوعَ » َق َال‪َ :‬و َذ َك َر َل ُه َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬ ‫َق َال‪ :‬هَ ْل عَ َل َّي َغ ْي ُر ُه؟ َق َال‪َ :‬‬
‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ال َّز َكا َة َف َق َال‪ :‬هَ ْل عَ َل َّي َغ ْي ُرهَ ا؟ َق َال‪َ :‬‬
‫«لا‪� ،‬إ َّلا أ� ْن‬
‫ت ََّط َّوعَ » َف أ�دْ َب َر ال َّر ُج ُل َوهُ َو َي ُق ُ‬
‫ول‪َ :‬وال ّّٰل ِه َلا أ� ٖز ُيد عَ َلى ٰه َذا َو َلا أ� ْن ُق ُص ِم ْنهُ‪،‬‬
‫َف َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ « :‬أ� ْف َل َح �ِإ ْن َص َد َق» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪448‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 448‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:16‬‬

 1212. Talhâ b. Ubeydullâh (ra) anlatıyor:
Saçı sakalı birbirine karışmış Necidli bir adam Resûlullah’a geldi. Onun sesinin
uğultusunu işitiyor, lâkin ne söylediğini anlamıyorduk. Nihayet Resûlullah’a
yaklaştı. Hemen İslâm hakkında soru sormaya başladı. Resûlullah :
–Günde beş vakit namaz kılmaktır, dedi. Adam:
–(Kılmam gereken) başka namaz var mı, dedi. Resûlullah:
–Hayır yok; ama nafile kılabilirsin, dedi. Ve sözüne devamla:
–Bir de Ramazan ayında oruç tutmaktır, buyurdu. Adam:
–(Tutmam gereken) başka oruç var mıdır, diye sordu. Resûlullah :
–Hayır; ama nafile oruç tutabilirsin, cevabını verdi.
Ravi diyor ki: Allah Resûlü o adama zekât vermeyi zikretti.
–Üzerime zekâttan başka farz olan sadaka var mı, diye sordu. Allah Resûlü:
–Hayır; ama nafile sadaka verebilirsin, buyurdu. Adam:
–Vallahi bu söylediklerinden ne fazla, ne de eksik yapacağım, diyerek
Peygamber’ in yanından ayrıldı. Bunun üzerine Resûlullah :
–Eğer sözünde durursa kurtuluşa erer, buyurdu.
(M100 Müslim, Îmân, 8; B46 Buhârî, Îmân, 34)

،‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1213
‫ « ُادْعُ ُه ْم �ِإ َلى َش َها َد ِة أ� ْن َلا �ِإلٰ َه‬:‫ب َع َث ُم َعاذ ًا َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه �ِإ َلى ا ْل َي َم ِن َف َق َال‬
‫ َف أ�عْ ِل ْم ُه ْم أ� َّن ال ّّٰل َه َت َعا َلى‬،‫ َف ِإ� ْن هُ ْم أ� َطاعُ وا ِل ٰذ ِل َك‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
ُ ‫�ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َو أ� ٖ ّني َر ُس‬
‫ َف ِإ� ْن هُ ْم أ�طاعُ وا ِل ٰذ ِل َك‬،‫ات ٖفي ُك ِّل َي ْو ٍم َو َل ْي َل ٍة‬ ٍ ‫ا ْف َت َر َض عَ َل ْي ِه ْم خَ ْم َس َص َل َو‬
‫ َو ُت َر ُّد عَ َلى‬،‫َف أ�عْ ِل ْم ُه ْم أ� َّن ال ّّٰله ا ْف َت َر َض عَ َل ْي ِه ْم َصد َق ًة ُتؤْخَ ُذ ِم ْن أ� ْغ ِن َيا ِئ ِه ْم‬
.‫ُف َق َرا ِئ ِه ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1213. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber , Muâz’ı
Yemen’e (vali olarak) gönderirken şöyle buyurdu:
Onları Allah’tan başka ilâh olmadığını, benim de Allah’ın Resûlü olduğumu
kabul ve itirafa ( şehâdet) davet et. Eğer bunu kabul ederlerse onlara Allah
Teâlâ’nın her gün beş vakit namazı farz kıldığını bildir. Bunu da kabul

449

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 449 21.5.2015 14:42:16

 ederlerse Allah’ın kendilerine, zenginlerden alınıp fakirlere verilecek olan
zekâtı da farz kıldığını onlara bildir.
(B1395 Buhârî, Zekât, 1; M121, M122 Müslim, Îmân, 29, 30)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1214
‫اس َح ّٰتى َيشْ َه ُدوا أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َو أ� َّن‬َ ‫ « أ� ِم ْر ُت أ�ن أ�قا ِت َل ال َّن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ عَ َص ُموا‬،‫ َف ِإ� َذا َف َع ُلوا ٰذ ِل َك‬،‫ َو ُي ْؤتُوا ال َّز َكا َة‬،‫الصل َا َة‬ ُ ‫ُم َح َّمد ًا َر ُس‬
َّ ‫ َو ُي ٖق ُيموا‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
.‫ِم ٖ ّني ِد َما َءهُ ْم َو أ� ْم َوا َل ُه ْم �ِإ َّلا ب َِح ِّق ْال ِإ� ْسل َا ِم َو ِح َسا ُب ُه ْم عَ َلى ال ّّٰل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1214. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Resûlü olduğuna
şehâdet edinceye, namazı dosdoğru kılıncaya, zekât verinceye kadar
insanlarla mücadele etmekle emrolundum. İnsanlar bunları yaparlarsa
hukukun gerektirdiği dışında, canlarını ve mallarını güvence altına almış
olurlar. (İç yüzlerinin) hesabı ise Allah’a kalmıştır.103
(B25 Buhârî, Îmân, 17; M129 Müslim, Îmân, 36)

ُ ‫ َل َّما ُت ُو ِّف َي َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1215

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
،‫ َو َك َف َر َم ْن َك َف َر ِم َن ا ْل َع َر ِب‬،ُ‫ َو َك َان أ� ُبو َب ْك ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫اس َو ْقد َق َال َر ُس‬ َ ‫ َك ْي َف ُت َقا ِت ُل ال َّن‬:ُ‫َف َق َال عُ َم ُر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
،‫اس َح ّٰتى َي ُقو ُلوا َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه َف َم ْن َقا َل َها‬ َ ‫ « أ� ِم ْر ُت أ� ْن أ� َقا ِت َل ال َّن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
:‫ َو ِح َسا ُب ُه عَ َلى ال ّّٰل ِه» َف َق َال أ� ُبو َب ْك ٍر‬،‫ف َق ْد عَ َص َم ِم ٖ ّني َما َل ُه َو َن ْف َس ُه �ِإ َّلا ب َِح ِّق ِه‬
Açıklama için 393. hadisin ilk dipnotuna (67. dipnot) bakınız.
103

450

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 450 21.5.2015 14:42:16

 َّ ‫َوال ّّٰل ِه َل أ� َقا ِت َل َّن َم ْن َف َّر َق َب ْي َن‬
‫ َوال ّّٰل ِه َل ْو‬. ِ‫ َف ِإ� َّن ال َّز َكا َة َح ُّق ا ْل َمال‬،‫الصل َا ِة َوال َّز َكا ِة‬
ً ‫َمن ُعو ٖني ِع َق‬
‫ َل َقا َت ْل ُت ُه ْم‬،‫الا َكانُوا ُي َؤدُّو َن ُه �ِإ َلى َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف َوال ّّٰل ِه َما هُ َو �ِإ َّلا أ� ْن َر أ� ْي ُت ال ّّٰل َه َق ْد َش َر َح‬:ُ‫ َق َال عُ َم ُر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬،‫عَ َلى َم ْن ِع ِه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َف َع َر ْف ُت أ� َّن ُه ا ْل َح ُّق‬، ِ‫َص ْد َر أ� ٖبي َب ْك ٍر ِل ْل ِق َتال‬
1215. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Resûlullah vefat edip yerine Ebû Bekir (ra) halife olunca, Arapların bir
kısmı inkâra kalkışmış, (bir kısmı da, zekât vermeyince Hz. Ebûbekir onlarla
savaşma kararı almıştı). Bunun üzerine Hz. Ömer:
–Resûlullah , “Lâ ilâhe illâllah deyinceye kadar insanlar ile mücadele
etmekle emrolundum. Bunu söyleyen kimse, hukukun gerektirdiği dışında
malını ve canını güvence altına almış olur. (İç yüzünün) hesabı ise Allah’a
kalmıştır.” dediği hâlde sen insanlarla nasıl savaşırsın, diyerek itiraz etti.
Ebû Bekir:
–Allah’a yemin ederim ki namazla zekât (yükümlülüğünü) birbirinden ayıran
kimselerle mutlaka savaşırım. Çünkü zekât malın hakkıdır. Yine Allah’a
yemin ederim ki Resûlullah’a vermekte oldukları bir deve yularını bile bana
vermeseler, bu yüzden onlara harp açarım, dedi.
Bunun üzerine Ömer (ra) şöyle dedi:
–Allah’a yemin ederim ki, bu hususta Allah’ın Ebû Bekir’in kalbini aydınlatmış
olduğunu gördüm ve bu görüşün doğru olduğunu anladım.104
(B1399, B1400 Buhârî, Zekât, 1; M124 Müslim, Îmân, 32)

‫ أ� َّن َر ُجل ًا َق َال ِلل َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫وب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي أ� ُّي‬-1216
‫« َت ْع ُب ُد ال ّّٰل َه َو َلا تُشْ ِر ُك ِب ٖه‬:‫ َق َال‬،‫ أ�خْ ِب ْر ٖني ِب َع َم ٍل ُي ْد ِخ ُل ِني ا ْل َّج َن َة‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َوت َِص ُل ال َّر ِح َم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ َو ُت ْؤ ٖتي ال َّز َكا َة‬،‫الصل َا َة‬
َّ ‫ َوت ُٖق ُيم‬،‫َش ْيئ ًا‬
104
Hz. Ebû Bekir, devletin zekât tahsili için görevlendirdiği kimselere zekât vermeyenlerin durumunu, devlete
karşı bir isyan olarak değerlendirmiş ve bu isyancılara karşı güç kullanmak suretiyle devletin bütünlüğünü
korumak istemiştir. Onun Hz. Peygamber’in vefatının ardından patlak veren bu isyan girişimlerine karşı aldığı
bu basiretli ve isabetli kararı, Hz. Ömer dahil sahâbe tarafından da kabul görmüştür.

451

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 451 21.5.2015 14:42:16

 1216. Ebû Eyyûb’den (ra) rivayet edildiğine göre bir adam
Hz. Peygamber’e :
–Bana öyle bir amel söyle ki beni cennete götürsün, dedi. Resûlullah:
–Allah’a kulluk eder ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmazsın; namazı kılar, zekâtı
verirsin ve akrabanı da görüp gözetirsin, buyurdu.
(B1396 Buhârî, Zekât, 1; M104-106 Müslim, Îmân, 12-14)

‫ أ� َّن أ�عْ َرا ِب ًّيا أ�تَى ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1217
‫ َدخَ ْل ُت‬،ُ‫ول ال ّّٰل ِه ُد َّل ٖني عَ َلى عَ َم ٍل �ِإ َذا عَ ِم ْل ُته‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
َّ ‫ َو ُت ٖق ُيم‬،‫ « َت ْع ُب ُد ال ّّٰل َه َو َلا تُشْ ِر ُك ِب ٖه َش ْيئ ًا‬:‫ َق َال‬.‫ا ْل َج َّن َة‬
‫ َو ُت ْؤ ٖتي ال َّزك َا َة‬،‫الصل َا َة‬
‫ َلا أ� ٖز ُيد عَ َلى‬،‫ َوا َّل ٖذي َن ْف ٖسي ِب َي ِد ِه‬:‫ َوت َُصو ُم َر َم َض َان» َق َال‬،‫وض َة‬ َ ‫ا ْل َم ْف ُر‬
‫ « َم ْن َس َّر ُه أ� ْن َي ْن ُظ َر �ِإ َلى‬:‫ َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ َف َل َّما َو َّلى‬.‫ٰه َذا‬
.‫َر ُج ٍل ِم ْن أ�هْ ِل ا ْل َج َّن ِة َف ْل َي ْن ُظ ْر �ِإ َلى ٰه َذا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1217. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre bir bedevi,
Peygamber’in yanına geldi ve:
–Yâ Resûlallah, bana öyle bir amel söyle ki onu yaptığımda
cennete gireyim, dedi. Resûlullah :
–Allah’a kulluk eder ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmazsın; namazı kılar, farz
olan zekâtı verir ve Ramazan orucunu tutarsın, buyurdu. O adam:
–Beni yaşatan Allah’a yemin ederim ki, bu dediklerinden fazlasını yapmam,
dedi. Adam dönüp gidince Peygamber şöyle söyledi:
–Cennet ehlinden birini görmek isteyen, bu adama baksın.
(B1397 Buhârî, Zekât, 1; M107 Müslim, Îmân, 15)

‫ َبا َي ْع ُت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن َج ٖري ِر ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1218
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َوال ُّن ْص ِح ِل ُك ِّل ُم ْس ٍلم‬،‫ َو�ِإي َتا ِء ال َّز َكا ِة‬،‫الصل َا ِة‬
َّ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم عَ َلى �ِإ َقا ِم‬
452

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 452 21.5.2015 14:42:16

 ‫‪1218. Cerîr b. Abdullah’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:‬‬
‫‪Ben namaz kılmak, zekât vermek ve bütün Müslümanlara samimi davranmak‬‬
‫‪üzere Peygamber’e‬‬ ‫‪biat ettim.‬‬
‫)‪(B57 Buhârî, Îmân, 42; M199 Müslim, Îmân, 97‬‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪َ -1219‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫َو َس َّل َم‪َ « :‬ما ِم ْن َص ِاح ِب َذهَ ٍب‪َ ،‬و َلا ِف َّض ٍة‪َ ،‬لا ُي َؤ ٖ ّدي ِم ْن َها َح َّق َها �ِإ َّلا �ِإ َذا َك َان‬
‫َي ْو ُم ا ْل ِق َيا َم ِة ُص ِّف َح ْت َل ُه َص َفا ِئ ُح ِم ْن ن َا ٍر‪َ ،‬ف أ� ْح ِم َي عَ َل ْي َها ٖفي ن َا ِر َج َه َّن َم‪َ ،‬ف ُي ْك َوى‬
‫ب َِها َج ْن ُبهُ‪َ ،‬و َج ٖبي ُنهُ‪َ ،‬و َظ ْه ُر ُه‪ُ ،‬ك َّل َما َب َرد َْت أ� ٖع َيد ْت َل ُه ٖفي َي ْو ٍم َك َان ِم ْق َدا ُر ُه‬
‫خَ ْم ٖس َين أ� ْل َف َس َن ٍة‪َ ،‬ح ّٰتى ُي ْق َضى َب ْي َن ا ْل ِع َبا ِد َف ُي َرى َس ٖبي ُلهُ‪ِ� ،‬إ َّما �ِإ َلى ا ْل َج َّن ِة َو�ِإ َّما‬
‫ول ال ّّٰل ِه َف ْال ِإ�ب ُِل؟ َق َال‪َ :‬و َلا َص ِاح ِب �ِإب ٍِل َلا ي َؤ ٖ ّدي ِم ْن َها‬ ‫�ِإ َلى ال َّنا ِر»‪ٖ .‬ق َيل‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫َح َّق َها‪َ ،‬و ِم ْن َح ِّق َها‪َ ،‬ح ْل ُب َها َي ْو َم ِو ْردِهَ ا‪ِ� ،‬إ َّلا �ِإ َذا َك َان َي ْو ُم ا ْل ِق َيا َم ِة ُبطِ َح َل َها ِب َق ٍاع‬
‫َق ْر َق ٍر أ� ْو َف َر َما َكان َْت‪َ ،‬لا َي ْف ِق ُد ِم ْن َها َف ٖصيل ًا َو ِاحد ًا‪ ،‬ت ََط ُؤ ُه ِب أ�خْ َفا ِف َها‪َ ،‬و َت َع ُّض ُه‬
‫ولاهَ ا‪ُ ،‬ر َّد عَ َل ْي ِه أ�خْ َراهَ ا‪ٖ ،‬في َي ْو ٍم َك َان ِم ْق َدا ُر ُه خَ ْم ٖس َين‬ ‫ِب أ� ْف َوا ِه َها‪ُ ،‬ك َّل َما َم َّر عَ َل ْي ِه أ� َ‬
‫أ� ْل َف َس َن ٍة‪َ ،‬ح ّٰتى ُي ْق َضى َب ْي َن ا ْل ِع َبا ِد‪َ ،‬ف َي َرى َس ٖبي َلهُ‪ِ� ،‬إ َّما �ِإ َلى ا ْل َج َّن ِة َو�ِإ َّما �ِإ َلى‬
‫ول ال ّّٰل ِه َفا ْل َب َق ُر َوا ْل َغ َن ُم؟ َق َال‪َ :‬و َلا َص ِاح ِب َب َق ٍر َو َلا َغ َن ٍم َلا‬ ‫ال َّنا ِر»‪ٖ .‬ق َيل‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ُي َؤ ٖ ّدي ِم ْن َها َح َّق َها �ِإ َّلا �ِإ َذا َك َان َي ْو ُم ا ْل ِق َيا َم ِة‪ُ ،‬بطِ َح َل َها ِب َق ٍاع َق ْر َق ٍر‪َ ،‬لا َي ْف ِق ُد ِم ْن َها‬
‫َش ْيئ ًا َل ْي َس ٖف َيها عَ ْق َصا ُء‪َ ،‬و َلا َج ْل َحا ُء‪َ ،‬و َلا عَ ْض َبا ُء‪َ ،‬ت ْن َط ُح ُه ِب ُق ُرو ِن َها‪َ ،‬وت ََط ُؤ ُه‬
‫قدا ُر ُه خَ ْم ٖس َين‬ ‫ولاهَ ا‪ُ ،‬ر َّد عَ َل ْي ِه أ�خْ َراهَ ا‪ٖ ،‬في َي ْو ٍم َك َان ِم َ‬ ‫ِب أ� ْظل َا ِف َها‪ُ ،‬ك َّل َما َم َّر عَ َل ْي ِه أ� َ‬
‫أ� ْل َف َس َن ٍة َح ّٰتى ُي ْق َضى َب ْي َن ا ْل ِع َبا ِد‪َ ،‬ف ُي َرى َس ٖبي ُل ُه �ِإ َّما �ِإ َلى ا ْل َج َّن ِة َو�ِإ َّما �ِإ َلى ال َّنا ِر»‪.‬‬
‫ول ال ّّٰل ِه َفا ْلخَ ْي ُل؟ َق َال‪َ « :‬ا ْلخَ ْي ُل َثل َا َث ٌة‪ِ :‬ه َي ِل َر ُج ٍل ِو ْز ٌر‪َ ،‬و ِه َي ِل َر ُج ٍل‬ ‫ٖق َيل‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫‪453‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 453‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:17‬‬

 ‫ َف أ� َّما ا َّل ٖتي ِه َي َل ُه ِو ْز ٌر َف َر ُج ٌل َر َب َط َها ِر َيا ًء َو َفخْ ر ًا َو ِنوا ًء‬،‫ َو ِه َي ِل َر ُج ٍل أ� ْج ٌر‬،‫ِس ْت ٌر‬
‫ َف َر ُج ٌل ر َب َط َها ٖفي َس ٖب ِيل‬،‫ َو أ� َّما ا َّل ٖتي ٖه َي َل ُه ِس ْت ٌر‬،‫ َف ِه َي َل ُه ِو ْز ٌر‬،‫عَ َلى أ�هْ ِل ْال ِإ� ْسل َا ِم‬
‫ َو أ� َّما ا َّل ٖتي‬،‫ َف ِه َي َل ُه ِس ْت ٌر‬،‫ َو َلا ِر َقاب َِها‬،‫ ُث َّم َل ْم َي ْن َس َح َّق ال ّّٰل ِه ٖفي ُظ ُهو ِرهَ ا‬،‫ال ّّٰل ِه‬
،‫ أ� ْو َر ْو َض ٍة‬،‫ َف َر ُج ٌل َر َب َط َها ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه ِل أ�هْ ِل ْال ِإ� ْسل َا ِم ٖفي َم ْر ٍج‬،‫ِه َي َل ُه أ� ْج ٌر‬
‫َف َما أ� َك َل ْت ِم ْن ٰذ ِل َك ا ْل َم ْر ِج أ� ِو ال َّر ْو َض ِة ِم ْن َش ْي ٍء �ِإ َّلا ُك ِت َب َل ُه عَ َد َد َما أ� َك َل ْت‬
‫ َو َلا َت ْق َط ُع ِط َو َل َها َف ْاس َت َّن ْت‬،‫ات‬ ٌ ‫ َو ُك ِت َب َل ُه عَ َد َد أ� ْر َوا ِث َها َو أ� ْب َوا ِل َها َح َس َن‬،‫َح َسن َا ٌت‬
‫ َو َلا َم َّر ب َِها‬،‫ات‬ ٍ ‫ َو أ� ْر َوا ِث َها َح َس َن‬،‫َش َرف ًا أ� ْو َش َر َف ْي ِن �ِإ َّلا َك َت َب ال ّّٰل ُه َل ُه عَ َد َد �آ َثا ِرهَ ا‬
‫ َو َلا ُي ٖر ُيد أ� ْن َي ْس ِق َي َها �ِإ َّلا َك َت َب ال ّّٰل ُه َل ُه عَ َد َد َما‬،ُ‫َص ِاح ُب َها عَ َلى ن َْه ٍر َفشَ ِر َب ْت ِم ْنه‬
‫ « َما أ� ْن ِز َل ع َل َّي ِفي ا ْل ُح ُم ِر‬:‫ول ال ّّٰل ِه َفا ْل ُح ُم ُر؟ َق َال‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ ٖق َيل‬.»‫َش ِر َب ْت َحسن َا ٍت‬
‫ َو َم ْن‬،‫ ( َف َم ْن َي ْع َم ْل ِم ْث َق َال ذ َّر ٍة خَ ْير ًا َي َر ُه‬:‫َشي ٌء �ِإ َّلا ٰه ِذ ِه ْال آ� َي ُة ا ْل َفا َّذ ُة ا ْل َجا ِم َع ُة‬
ُ ‫ َو ٰه َذا‬.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.») ‫َي ْع َم ْل ِم ْث َق َال َذ َّر ٍة َش َّر ًا َي َر ُه‬
.‫لفظ ُم ْس ٍلم‬
1219. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle dedi:
Altın veya gümüş sahibinin, zekâtını vermediği şu malları (var ya bunlar)
kıyamet gününde ateşten levhalar olur. O kişi bu levhalarla cehenneme atılır.
Bu ateşten levhalar onun yüzünü, böğürlerini ve sırtını dağlar. Bu ateşten
levhalar her soğuduğunda tekrar eski hâline (yani ateş hâline) döndürülür.
Bizim dünya senemizle elli bin sene kadar olan (kıyamet) gününde, insanlar
arasında hesap görülünceye kadar bu durum tekrarlanır. O kişiye hesap
bittikten sonra ya cennetin veya cehennemin yolu (gideceği yer) gösterilir.
–Yâ Resûlallah, peki devenin durumu nasıl, diye soruldu.
Resûlullah şöyle cevap verdi:
–Devenin zekâtını vermeyen kişi de öyledir. Devenin (ödenmesi gereken)
haklarından biri de, su başına geldiklerinde sağılıp sütünden (yolcu ve
yoksullara) içirilmesidir. Develerinin hakkını ödemeyen kimse, kıyamet günü
düz bir sahaya yüzükoyun yatırılır. Tek bir yavrusu dahi ayrılmaksızın deve (ve
yavruları) gelip ayakları ile o kimseyi çiğner, dişleri ile de ısırır.

454

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 454 21.5.2015 14:42:17

 Öndeki geçince arkadaki gelir bu hâli elli bin sene süren günde insanların
hesapları görülünceye kadar devam eder. Hesap bittikten sonra o kişiye ya
cennetin ya da cehennemin yolu gösterilir.
–Yâ Resûlallah, sığır ve koyun sahibinin durumu nedir, diye soruldu.
O da şöyle dedi:
–Zekâtı verilmemiş sığır veya koyunun sahibi, kıyamet gününde düz bir sahada
yüzükoyun yatırılır. İçlerinde eğri boynuzlu, boynuzsuz veya boynuzu kırık
bir tane hayvan bulunmaksızın hepsi (bütün azaları tam olarak gelip) o kişiyi
boynuzlarıyla süserler, tırnaklarıyla da çiğnerler. Öndeki geçince arkadaki gelir
bu hâli elli bin sene süren günde insanların hesapları görülünceye kadar devam
eder. Sonra kişiye ya cennetin ya da cehennemin yolu gösterilir.
–Yâ Resûlallah, atlar hakkındaki durum nasıldır, dediler. Resûlullah şöyle
cevap verdi:
–Atlar üç çeşittir. At vardır, sahibi için günah vesilesidir. At vardır, sahibi için
perdedir. Yine at vardır ki sahibi için ecir ve sevap vesilesidir.
Günah vesilesi olan at; sahibinin gösteriş yapmak, çalım satmak ve
Müslümanlara düşmanlık etmek için beslediği attır. İşte bu at,
sahibi için günah vesilesidir.
Sahibi için perde olan atsa; bir adamın Allah rızası için beslediği atı üzerinde
Allah’ın kendisi için belirlediği haklara riayet ettiği ve iyice bakıp gözettiği
attır. İşte bu at, sahibini başkasına yüzsuyu dökmekten korur.
Sahibi için ecir ve sevap velisesi olan ata gelince; icabında Müslümanlara
yardım maksadıyla Allah rızası için çayır veya bahçeye bağlanıp beslenen
attır. Çayırdan ve bahçeden yediği ve çıkardığı şeyler karşılığında sahibine
sevap yazılır. O atın, bağlandığı ip boyunca, bir iki tepe koştukça izlerinin ve
terslerinin sayısınca sahibi için Allah tarafından sevap yazılır. Sahibi atı sulama
amacı olmaksızın onunla beraber bir dereden geçer de at su içerse içtiği
suyun miktarınca sahibine sevap yazılır.
–Yâ Resûlallah, ya merkep hakkındaki durum nedir, diye sordular.
Resûlullah da şöyle dedi:
– “Zerre kadar hayır işleyen onu görür, zerre kadar şer işleyen de onu görür.”
mealindeki kapsamlı âyet105 dışında, bana merkepler hakkında özel bir bilgi
verilmedi.106
(M2290 Müslim, Zekât, 24; M2860 Buhârî, Cihâd, 48)

105
Zilzâl, 99/7-8.
106
Hz. Peygamber zekâtın önemini son derece çarpıcı bir üslûpla anlatmaktadır. Burada mallarının zekâtını ver-
meyerek yoksul, fakir ve muhtaçların haklarını gaspedenlerin âhirette görecekleri azaba dikkat çekilmektedir.
Zekât yükümlülüğünü yerine getirmeyenlerin, âdeta rivayette sözü edilenleri yaşayan birinin çekeceği sıkıntı
ve azaba düçar olacakları vurgulanmaktadır. İlahî adaletin âhirette tecelli edeceğinde şüphe yoktur.

455

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 455 21.5.2015 14:42:17

 Ramazan Orucunun
Farziyeti ve Fazileti
‫الص َيا ُم َك َما ُك ِت َب عَ َلى ا َّل ٖذ َين ِم ْن َق ْب ِل ُك ْم‬
ِّ ‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين �آ َم ُنو ْا ُك ِت َب عَ َل ْي ُك ُم‬
‫يضا أ� ْو عَ َلى َس َف ٍر َف ِع َّد ٌة‬ً ‫َات َف َمن َك َان ِم ُنكم َّم ِر‬ ٍ ‫ون * أ� َّيا ًما َّم ْع ُدود‬ َ ‫َل َع َّل ُك ْم َت َّت ُق‬
‫ِّم ْن أ� َّيا ٍم أ�خَ َر َوعَ َلى ا َّل ِذ َين ُيطِ ي ُقو َن ُه ِف ْد َي ٌة َط َعا ُم ِم ْس ِك ٍين َف َمن ت ََط َّوعَ خَ ْي ًرا َف ُه َو‬
‫ون * َش ْه ُر َر َم َض َان ا َّل ٖذي أ�ن ِز َل‬ َ ‫خَ ْي ٌر َّل ُه َو أ�ن ت َُصو ُموا خَ ْي ٌر َّل ُك ْم �ِإن ُكن ُت ْم َت ْع َل ُم‬
‫ٖفي ِه ا ْل ُق ْر�آ ُن هُ ًدى ِّللن َا ِس َو َب ِّين َا ٍت ِم َن ا ْل ُه َدى َوا ْل ُف ْر َقانِ َف َم ْن َش ِه َد ِم ْن ُك ُم الشَّ ْه َر‬
‫َف ْل َي ُص ْم ُه َو َم ْن َك َان َم ٖريض ًا أ� ْو عَ َلى َس َف ٍر َف ِع َّد ٌة ِم ْن أ� َّيا ٍم أ�خَ َر‬
Ey iman edenler, Allah’a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden
öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Oruç, sayılı günlerdedir.
Sizden kim hasta, ya da yolculukta olursa, tutamadığı günler sayısınca başka
günlerde tutar. Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir.
Bununla birlikte, gönülden kim bir iyilik yaparsa (mesela fidyeyi fazla verirse)
o kendisi için daha hayırlıdır. Eğer bilirseniz oruç tutmanız sizin için daha
hayırlıdır. (O sayılı günler,) insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve
hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur’an’ın kendisinde
indirildiği Ramazan ayıdır. Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa onu oruçla
geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa tutamadığı günler sayısınca başka
günlerde tutsun...
(Bakara, 2/183-185)

456

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 456 21.5.2015 14:42:17

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1220
ِّ ‫ ُك ُّل عَ َم ِل ا ْب ِن �آ َد َم َل ُه �ِإ َّلا‬:‫ « َق َال ال ّّٰل ُه عَ َّز َو َج َّل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف ِإ� َّن ُه‬،‫الص َيا َم‬
‫الص َيا ُم ُج َّن ٌة َف ِإ� َذا َك َان ي ْو ُم َص ْو ِم أ� َح ِد ُك ْم َفل َا َي ْر ُف ْث‬
ِّ ‫ َو‬.‫ٖلي َو أ�ن َا أ� ْج ٖزي ِب ِه‬
‫ َوا َّل ٖذي َن ْف ُس‬.‫ �ِإ ٖنّي َصا ِئ ٌم‬:‫ َف ْل َي ُق ْل‬،ُ‫حد أ� ْو َقا َت َله‬ ٌ �‫ َف ِإ� ْن َسا َّب ُه أ‬،‫َو َلا َي ْصخَ ْب‬
‫لصا ِئ ِم‬ َّ ‫ ِل‬.‫ائم أ� ْط َي ُب ِع ْند ال ّّٰل ِه ِم ْن ٖر ِيح ا ْل ِم ْس ِك‬ ِ ‫الص‬ َّ ‫وف َف ِم‬ ُ ‫ُم َح َّم ٍد ِب َي ِد ٖه َلخُ ُل‬
.‫ َو�ِإ َذا َل ِق َي َر َّب ُه َف ِر َح ب َِص ْو ِم ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ �ِإ َذا أ� ْف َط َر َف ِر َح‬:‫َف ْر َحتَانِ َي ْف َر ُح ُه َما‬
،ُ‫ َو َش َرا َبه‬،ُ‫ « َي ْت ُر ُك َط َعا َمه‬:ُ‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َله‬. ِّ‫و ٰه َذا َل ْف ُظ ِر َوا َي ِة ا ْل ُبخَ ا ِري‬
.»‫ َوا ْل َح َس َن ُة ِب َعشْ ِر أ� ْمثَا ِل َها‬،‫لص َيا ُم ٖلي َو أ�ن َا أ� ْج ٖزي ِب ِه‬
ِّ ‫ َا‬،‫ ِم ْن أ� ْج ٖلي‬،ُ‫َو َش ْه َو َته‬
‫مل ا ْب ِن �آ َد َم ُي َضاعَ ُف ا ْل َح َس َن ُة ِب َعشْ ِر أ� ْمثَا ِل َها‬
ِ َ‫«ك ُّل ع‬ ُ :‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة ِل ُم ْس ِل ٍم‬
َّ ‫ «�ِإ َّلا‬:‫ َق َال ال ّّٰل ُه َت َعا َلى‬.‫�ِإ َلى َس ْب ِع ِما َئ ِة ِض ْع ٍف‬
:‫الص ْو َم َف ِإ� َّن ُه ٖلي َو أ�ن َا أ� ْج ٖزي ِب ِه‬
َّ ‫ ِل‬.‫َي َدعُ َش ْه َو َت ُه َو َط َعا َم ُه ِم ْن أ� ْج ٖلي‬
‫ َف ْر َح ٌة‬،‫ َو َف ْر َح ٌة ِع ْن َد ِف ْط ِر ِه‬: ِ‫لصا ِئ ِم َف ْر َحتَان‬
.»‫وف ٖفي ِه أ� ْط َي ُب ِع ْن َد ال ّّٰل ِه ِم ْن ٖر ِيح ا ْل ِم ْس ِك‬
ُ ‫ َو َلخُ ُل‬.‫ِع ْن َد ِل َقا ِء َر ِّب ِه‬
1220. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Aziz ve Celil olan Allah buyurdu ki:
Oruç hariç, Âdemoğlunun her ameli kendisinindir.
Oruç ise benim içindir ve onun mükâfatını ben vereceğim.
Oruç, ateşe karşı bir kalkandır. Sizden biri, oruçlu olduğu günde kötü söz
söylemesin, kavga etmesin. Şayet birisi ona küfreder veya ona sataşırsa “Ben
oruçluyum” desin. Bu canı bu tende tutan Allah’a yemin ederim ki, oruçlunun
ağız kokusu Allah nezdinde, misk kokusundan daha hoştur.107 Oruçlu için iki

107
Yüce Allah, yalnızca kendi rızasını gözeterek yeme içmeden uzak duran kulun bu davranışından duyduğu
memnuniyetle ona misk kokulu mükâfatlar lütfedecektir.

457

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 457 21.5.2015 14:42:17

 sevinç anı vardır. Birisi, iftar ettiği zaman, diğeri de orucunun sevabıyla Allah’a
kavuştuğu andır.
(B1904 Buhârî, Savm, 9; M2706 Müslim, Sıyâm, 163)

Bu metin Buhârî’nin rivayetidir. Onun bir diğer rivayetinde de:

Oruçlu, yemesini, içmesini ve cinsel arzularını sırf benim için terk eder. Bu
yüzden oruç benim içindir, mükâfatını da bizzat ben vereceğim. Bir iyiliğe
(hasene) on misli ecir vardır, buyrulmuştur.
(B1894 Buhârî, Savm, 2)

Müslim’in rivayetinde şöyle denilmiştir:

Âdemoğlunun her ameline kat kat ecir verilir. Bir hasene/iyilik, on mislinden
yedi yüze kadar karşılık görür. Yüce Allah buyurur ki: Yalnız oruç başkadır.
Oruç benim içindir, onun mükâfatını ben veririm. Zira oruçlu cinsel arzularını
ve yemesini sırf benim için terk eder. Oruçlu için iki sevinç anı vardır: Biri iftar
ettiği ân, diğeri de Allah’a kavuştuğu zamandır. Onun ağzının kokusu Allah
nezdinde misk kokusundan daha hoştur.
(M2707 Müslim, Sıyâm, 164)

‫ « َم ْن أ� ْن َف َق‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1221
،‫ َيا عَ ْب َد ال ّّٰل ِه ٰه َذا خَ ْي ٌر‬:‫اب ا ْل َج َّن ِة‬ ِ ‫َز ْو َج ْي ِن ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه نُو ِد َي ِم ْن أ� ْب َو‬
‫ َو َم ْن َك َان ِم ْن أ�هْ ِل‬،‫الصل َا ِة‬َّ ‫اب‬ َّ ‫َف َم ْن َك َان ِم ْن أ�هْ ِل‬
ِ ‫الصل َا ِة د ُِع َي ِم ْن َب‬
‫اب‬
ِ ‫الص َيا ِم د ُِع َي ِم ْن َب‬ ِّ ‫ َو َم ْن َك َان ِم ْن أ�هْ ِل‬،‫اب ا ْلجِ َها ِد‬
ِ ‫ا ْلجِ َها ِد ُد ِع َي ِم ْن َب‬
‫الص َد َق ِة» َق َال أ� ُبو َب ْك ٍر‬
َّ ‫اب‬ َّ ‫ال َّر َّيانِ َو َم ْن َك َان ِم ْن أ�هْ ِل‬
ِ ‫الص َد َق ِة د ُِع َي ِم ْن َب‬
‫ول ال ّّٰل ِه َما عَ َلى َم ْن د ُِع َي ِم ْن ِت ْل َك‬ َ ‫ ِب أ� ٖبي أ�ن َْت َو أ� ٖ ّمي َيا َر ُس‬:ُ‫َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
:‫اب ُك ِّل َها؟ َق َال‬ ِ ‫ َف َه ْل ُي ْدعَ ى أ� َح ٌد ِم ْن ِت ْل َك ْال أ� ْب َو‬،‫اب ِم ْن َض ُرو َر ٍة‬ ِ ‫ْال أ� ْب َو‬
َ ‫« َن َع ْم َو أ� ْر ُجو أ� ْن ت َُك‬
.‫ون ِم ْن ُه ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
458

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 458 21.5.2015 14:42:17

 1221. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah yolunda (malından) bir çift (at, deve vs.) infak eden kimseye cennetin
kapılarından şöyle seslenilir:
“Ey Allah’ın kulu, (bu kapıdan gir) bu kapı en hayırlı olandır. ”
Namaz ehlinden olan kimse namaz kapısından, cihad ehlinden olan kimse
cihad kapısından, oruç ehlinden olan kimse Reyyan kapısından, sadaka
ehlinden olan kimse de sadaka kapısından çağırılır.
Bunun üzerine Ebû Bekir (ra) şöyle dedi:
–Yâ Resûlallah, anam babam sana feda olsun. Bu kapıların birinden çağırılan
kimsenin diğer kapılardan çağırılmaya ihtiyacı yoktur. Fakat bu kapıların
hepsinden çağırılacak kimse de var mı?
Resûlullah da:
–Evet vardır. Senin de onlardan biri olacağını umuyorum, buyurdu.
(B1897 Buhârî, Savm, 4; M2371 Müslim, Zekât, 85)

‫ َوعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬-1222

‫ َي ْدخُ ُل ِم ْن ُه‬،‫ ال َّر َّي ُان‬:ُ‫ «�ِإ َّن ِفي ا ْل َج َّن ِة َباب ًا ُي َق ُال َله‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫ أ� ْي َن‬:‫ ُي َق ُال‬،‫حد َغ ْي ُرهُ ْم‬
ٌ �‫ َلا َي ْدخُ ُل ِم ْن ُه أ‬،‫ون َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬
َ ‫الصا ِئ ُم‬
َّ
‫ َف ِإ� َذا َدخَ ُلوا أ� ْغ ِل َق َف َل ْم‬،‫ون َلا َي ْدخُ ُل ِم ْن ُه أ� َح ٌد َغ ْي ُرهُ ْم‬
َ ‫ون؟ َف َي ُقو ُم‬ َ ‫الصا ِئ ُم‬
َّ
.‫َي ْدخُ ْل ِم ْن ُه أ� َح ٌد» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1222. Sehl b. Sa’d’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Peygamber şöyle demiştir:
Cennette Reyyân denilen bir kapı vardır ki, kıyamet gününde oradan ancak
(dünyadayken) oruç tutanlar girer. Onlardan başkası giremez.
‘Oruçlular nerede?’ diye seslenilir. Onlar da kalkıp kapıdan girerler ve
onlardan başkası giremez. Oruçlular girdikten sonra kapı kapanır ve
artık oradan hiç kimse girmez.
(B1896 Buhârî, Savm, 4; M2710 Müslim, Sıyâm, 166)

459

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 459 21.5.2015 14:42:17

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1223
:‫ول ال ّٰل ِه‬
‫« َما ِم ْن عَ ْب ٍد َي ُصو ُم َي ْو ًما ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه �ِإ َّلا َباعَ َد ال ّّٰل ُه ب ِٰذ ِل َك ا ْل َي ْو ِم َو ْج َه ُه‬
.‫عَ ِن ال َّنا ِر َس ْب ٖع َين خَ ٖريف ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1223. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah, kendisi için bir gün oruç tutan kimsenin yüzünü, bu oruç sayesinde
cehennem ateşinden yetmiş senelik bir mesafeye uzaklaştırır.108
(M2711 Müslim, Sıyâm, 167; B2840 Buhârî, Cihâd, 36)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1224

‫ ُغ ِف َر َل ُه َما َت َق َّد َم ِم ْن‬،‫ « َم ْن َصا َم َر َم َض َان ٖ�إ َيمانًا َو ْاح ِت َساب ًا‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫َذ ْن ِب ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1224. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Ramazanın faziletine inanarak ve mükâfatını umarak oruç tutan kimsenin
geçmiş günahları bağışlanır, buyurmuştur.
(B37 Buhârî, Îmân, 28; M1779 Müslim, Müsâfirîn, 173)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن ُه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1225
،‫اب ال َّنا ِر‬ُ ‫ َو ُغ ِّل َق ْت أ� ْب َو‬،‫اب ا ْل َج َّن ِة‬ ُ ‫ ُف ِّت َح ْت أ� ْب َو‬،‫ «�ِإ َذا َجا َء َر َم َض ُان‬:‫َق َال‬
.‫َو ُص ِّف َد ِت الشَّ َي ٖاط ُين» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬

Burada temsili bir anlatımla o kimsenin cehennem ateşi görmeyeceği ifade edilmektedir.
108

460

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 460 21.5.2015 14:42:17

 1225. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ramazan geldiğinde cennet kapıları açılır, cehennem kapıları kapanır.
Şeytanlar da bağlanır, demiştir.109
(M2495 Müslim, Sıyâm, 1; B1899 Buhârî, Savm, 5)

‫«صو ُموا‬ ُ :‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1226
»‫ َف أ� ْك ِم ُلوا ِع َّد َة َش ْع َب َان َثل َاثي َِن‬،‫ َف ِإ� ْن َغ ِّب َي عَ َل ْي ُك ْم‬،‫ َو أ� ْفطِ ُروا ِل ُر ْؤ َي ِت ِه‬،‫ِل ُر ْؤ َي ِت ِه‬
‫ « َف ِإ� ْن ُغ َّم عَ َل ْي ُك ْم‬:‫ َو ٖفي ِر َوا َي ِة ُم ْس ِل ٍم‬. ِّ‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ ا ْل ُب َخا ِري‬.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
.»‫َف ُصو ُموا َثل َا ٖث َين َي ْو ًما‬
1226. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ramazan hilâlini gördüğünüzde oruç tutun ve Şevval ayını gördüğünüzde
de iftar (bayram) edin. Ramazanın başlangıcında hava bulutlu olur da hilâl
görünmezse Şaban ayının sayısını otuza tamamlayın.110
(B1909 Buhârî, Savm, 11; M2499 Müslim, Sıyâm, 4)

Bu metin Buhârî’nindir. Müslim’in rivayeti ise:

“Eğer şevval ayının başlangıcında hava bulutlu olursa otuz gün oruç tutun.”
şeklindedir.
(M2514 Müslim, Sıyâm, 17)

109
Burada temsili bir dille, oruç tutan Müslümanların kendilerini daha kolay kontrol ettikleri, dolayısıyla şeytan-
ların oruçluları fazla günaha sokamadıkları, böylece şeytanların elleri-kolları bağlı kaldıkları anlatılmaktadır.
Günümüzde Ramazan ayında suç oranlarının ciddi bir şekilde azaldığı belirtilmektedir.
110
Hz. Peygamber zamanında, ayların başlangıcı, hilâlin görülmesi (rü’yet-i hilâl) ile bilinmekteydi. Günümüzde
ise rasathanelerde astronomik verilere dayanılarak hesaplanmaktadır.

461

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 461 21.5.2015 14:42:17

 Ramazan Ayında
İyilik Etmek
‫ َص َّلى‬،‫ول ال ّٰل ِه‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬،‫اس‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1227
ُ ‫ َو َك َان أ� ْج َو ُد َما َي ُك‬،‫اس‬
‫ون ٖفي َر َم َض َان ٖح َين َي ْل َقا ُه‬ ِ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ� ْج َو َد ال َّن‬
،‫ َو َك َان جِ ْب ٖر ُيل َي ْل َقا ُه ٖفي ُك ِّل َل ْي َل ٍة ِم ْن َر َم َض َان َف ُي َدا ِر ُس ُه ا ْل ُق ْر�آ َن‬،‫جِ ْب ٖر ُيل‬
ُ ‫َف َل َر ُس‬
‫ ٖح َين َي ْل َقا ُه جِ ْب ٖر ُيل أ� ْج َو ُد بِا ْل َخ ْي ِر ِم َن‬،‫ َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫ول ال ّٰل ِه‬
.‫ال ٖ ّر ِيح ا ْل ُم ْر َس َل ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1227. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah insanların en cömerdi idi. En fazla cömert olduğu zaman
ise Ramazan’da Cebrail ile buluştuğundaydı. Cebrail Peygamber ile,
Ramazan’ın her gecesi buluşur, karşılıklı olarak Kur’an (mukabele) okurlardı.
İşte böylece Cebrail ile buluştuğunda Resûlullah , hayır dağıtmakta
insanlara rahmet getiren rüzgârdan daha cömert olurdu.
(B3220 Buhârî, Bed’ü’l-halk, 6; M6009 Müslim, Fedâil, 50)

462

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 462 21.5.2015 14:42:17

 ‫ َص َّلى‬،‫ول ال ّٰل ِه‬ ُ ‫«ك َان َر ُس‬ َ :‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها َقا َل ْت‬-1228
‫ َو َج َّد‬،ُ‫ َو أ� ْي َق َظ أ�هْ َله‬،‫ �ِإ َذا َدخَ َل ا ْل َع ْش ُر أ� ْح َيى ال َّل ْي َل‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫َو َش َّد ا ْل ِم ْئ َز َر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1228. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , Ramazan’ın son on günü girdiğinde gecelerini (ibadet ve
zikirle) ihya eder, ailesini uyandırır, ibadete daha da yoğunlaşır ve eşleriyle
cinsel ilişkiden uzaklaşırdı.
(M2787 Müslim, İ’tikâf, 7; B2024 Buhârî, Leyletü’l-kadr, 5)

463

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 463 21.5.2015 14:42:17

 ‫‪Şa’ban Ayında‬‬
‫‪Tutulan Oruç‬‬
‫‪ -1229‬عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ون‬ ‫«لا ي َت َق َّد َم َّن أ� َح ُد ُك ْم َر َم َض َان ب َِص ْو ِم َي ْو ٍم أ� ْو َي ْو َم ْي ِن‪ِ� ،‬إ َّلا أ� ْن َي ُك َ‬
‫َق َال‪َ :‬‬
‫َر ُج ٌل َك َان َي ُصو ُم َص ْو َمهُ‪َ ،‬ف ْل َي ُص ْم ٰذ ِل َك ا ْل َي ْو َم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪1229. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Peygamber‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Sizden biri Ramazan’dan bir veya iki gün evvel oruç tutmasın. Ancak belli‬‬
‫‪günlerde oruç tutmayı âdet edinmişse (ve Ramazan’dan bir iki gün evveline‬‬
‫‪rastlamışsa) o kimse o gün orucunu tutsun, buyurdu.‬‬
‫)‪(B1914 Buhârî, Savm, 14; M2518 Müslim, Sıyâm, 21‬‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬ ‫‪َ -1230‬وعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب ٍ‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ :‬‬
‫«لا ت َُصو ُموا َق ْب َل َر َم َض َان‪ُ ،‬صو ُموا ِل ُر ْؤ َي ِت ِه‪َ ،‬و أ� ْفطِ ُروا‬
‫ِل ُر ْؤ َي ِت ِه‪َ ،‬ف ِإ� ْن َحا َل ْت دُو َن ُه َغ َيا َب ٌة َف أ� ْك ِم ُلوا َثل َا ٖث َين َي ْو ًما» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‪:‬‬
‫َح ٖد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‪.‬‬

‫‪464‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 464‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:17‬‬

 1230. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Ramazan’dan (bir veya iki gün) evvel oruç tutmayın. Hilâli (Ramazan hilâlini)
gördüğünüzde oruç tutmaya başlayın ve hilâli (Şevval hilâlini) gördüğünüzde
de orucu bırakın. Hilâli görmenize bulut engel olursa otuz günü tamamlayın.
(T688 Tirmizî, Savm, 5)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1231
ُّ‫ «�ِإ َذا َب ِق َي ِن ْص ٌف ِم ْن َش ْع َب َان َفل َا ت َُصو ُموا» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذي‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1231. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Şa’banın son on beş günü kaldığında artık oruç tutmayın, buyurdu.111
(T738 Tirmizî, Savm, 38)

‫ « َم ْن‬:‫ َق َال‬،‫ َوعَ ْن أ�بِي ا ْل َي ْق َظانِ عَ َّما ِر ْب ِن َي ِاس ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1232

»‫َصا َم ا ْل َي ْو َم ا َّل ٖذي ُيشَ ُّك ٖفي ِه َف َق ْد عَ َصى أ� َبا ا ْل َق ِاس ِم َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
1232. Ebu’l-Yakzân Ammâr b. Yâsir’den (ra) rivayet edildiğine göre
o, şöyle demiştir:
(Ramazan mı, değil mi diye) şüphe edilen günde (ihtiyaten) oruç tutan kimse,
Ebu’l-Kâsım’a karşı gelmiş olur.
(T686 Tirmizî, Savm, 3; D2334 Ebû Dâvûd, Savm, 10)

111
Muhtemelen Hz. Peygamber, bünyesi zayıf olan kişilerin Şa’ban ayının sonlarında oruca ara vererek Ramazan
ayına hazırlanmaları için böyle bir tavsiyede bulunmuştur.

465

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 465 21.5.2015 14:42:17

 Yeni Ay Görüldüğünde
Yapılacak Dua
‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى‬،ُ‫ عَ ْن َط ْل َح َة ْب ِن عُ َب ْي ِد ال ّّٰل ِه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1233
‫ « َال ّٰل ُه َّم أ� ِه َّل ُه عَ َل ْين َا ب ِْال أ� ْم ِن‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان �ِإ َذا َر أ�ى ا ْل ِهل َا َل َق َال‬
‫ ِهل َا ُل ُر ْش ٍد َوخَ ْي ٍر» َر َوا ُه‬،ُ‫ َر ٖ ّبي َو َر ُّب َك ال ّّٰله‬،‫السل َا َم ِة َو ْال ِإ� ْسل َا ِم‬
َّ ‫ َو‬، ِ‫َو ْال إ ٖ� َيمان‬
.‫يب‬ ٌ ‫يث َح َس ٌن َغ ِر‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ال ِّت ْر ِم ِذ ُّي َو َق َال‬
1233. Talhâ b. Ubeydullah’tan (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber
hilâli gördüğü zaman şöyle dua ederdi:
Allah’ım, bu yeni ayın üzerimize emniyet, iman, selâmet ve İslâm ile
doğmasını nasip et! Ey hilâl! Benim de, senin de Rabbin Allah’tır. (Allah’ım) bu
hilâli bizim için hayırlı ve uğurlu kıl!112
(T3451 Tirmizî, Duâ, 50)

Elimizdeki Tirmizî nüshasında bu son cümle yer almamaktadır.

112

466

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 466 21.5.2015 14:42:17

 Sahurun Fazileti
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1234
.‫الس ُحو ِر َب َر َك ًة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
َّ ‫ «ت ََس َّح ُروا َف ِإ� َّن ِفي‬:‫َو َس َّل َم‬
1234. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Sahur yemeği yeyin, çünkü sahurda bereket vardır, buyurmuştur.
(B1923 Buhârî, Savm, 20; M2549 Müslim, Sıyâm, 45)

‫ ت ََس َّح ْرن َا َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬:‫ َوعَ ْن َز ْي ِد ْب ِن َثاب ٍِت َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1235
:‫ َك ْم َك َان َب ْي َن ُه َما؟ َق َال‬:‫ ٖق َيل‬.‫الصل َا ِة‬ َّ ‫ ُث َّم ُق ْمن َا �ِإ َلى‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َق ْد ُر خَ ْم ِس َين �آ َي ًة‬
1235. Zeyd b. Sâbit’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Biz Resûlullah ile sahur yemeği yedik, sonra sabah namazını kıldık.
–Namaz ile sahur arasında ne kadar zaman geçti, diye sordular.
–Elli âyet okuyacak kadar, cevabını verdi.
(B1921 Buhârî, Savm, 19; M2552 Müslim, Sıyâm, 47)

467

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 467 21.5.2015 14:42:17

 ‫ َك َان ِل َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى‬:‫ َق َال‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1236
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬.‫ بِل َا ٌل َوا ْب ُن أ� ِّم َم ْك ُتو ٍم‬: ِ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُم َؤ ِّذن َان‬
‫ َف ُك ُلوا َو ْاش َر ُبوا َح ّٰتى ُي َؤ ِّذ َن ا ْب ُن‬،‫ «�ِإ َّن بِل َا ًلا ُي َؤ ِّذ ُن ِب َل ْي ٍل‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ‫ ُم َّت َفق‬.‫ َو َل ْم َي ُك ْن َب ْي َن ُه َما �ِإ َّلا أ� ْن َي ْن ِز َل ٰه َذا َو َي ْر َقى ٰه َذا‬:‫أ� ِّم َم ْك ُتو ٍم» َق َال‬
. ‫عَ َل ْي ِه‬
1236. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir: Resûlullah’ın
iki müezzini vardı: Bilâl ve İbn Ümmü Mektûm. Resûlullah şöyle dedi:
–Bilâl ezanı gece (sahurun bitiminden evvel) okur, İbn Ümmü Mektûm ezan
okuyuncaya kadar yiyin, için.
Râvi İbn Ömer diyor ki:
–Bu ikisinin arasındaki vakit, biri inip (dua etmesi, diğerinin kaldırılıp gelmesi
ve ezan okunan yere) çıkması arasında geçen vakitten ibarettir.
(M2538 Müslim, Sıyâm, 38; B622, B623 Buhârî, Ezân, 13)

َ ‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1237
ِ ‫ « َف ْص ُل َما َب ْي َن ِص َيا ِمن َا َو ِص َيا ِم أ�هْ ِل ا ْل ِك َت‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫اب أ� ْك َل ُة‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.»‫الس َح ِر‬
َّ
1237. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Bizim orucumuz ile Ehl-i Kitab’ın orucu arasındaki fark,
sahur yemeğidir, demiştir.
(M2550 Müslim, Sıyâm, 46)

468

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 468 21.5.2015 14:42:17

 ‫‪İftarı Geciktirmemek‬‬
‫‪ve İftardan Sonra‬‬
‫‪Yapılacak Dua‬‬
‫‪ -1238‬عَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬أ� َّن َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫«لا َي َز ُال ال َّن ُ‬
‫اس بِخَ ْي ٍر َما عَ َّج ُلوا ا ْل ِف ْط َر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬ ‫َو َس َّل َم َق َال‪َ :‬‬
‫‪1238. Sehl b. Sa’d’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪İnsanlar, iftar için acele ettikleri sürece hayırdadır, buyurdu.‬‬
‫)‪(B1957 Buhârî, Savm, 45; M2554 Müslim, Sıyâm, 48‬‬

‫وق عَ َلى عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي‬ ‫مس ُر ٌ‬ ‫‪َ -1239‬وعَ ْن أ� ٖبي عَ طِ َّي َة َق َال‪َ :‬دخَ ْل ُت أ�ن َا َو ْ‬
‫اب ُم َح َّم ٍد َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫وق‪َ :‬ر ُجل َانِ ِم ْن أ� ْص َح ِ‬ ‫ال ّٰل ُه عَ ْن َها َف َق َال َل َها َم ْس ُر ٌ‬
‫َو َس َّل َم ِكل َاهُ َما َلا َي أْ� ُلو عَ ِن ا ْلخَ ْي ِر‪ :‬أ� َح ُدهُ َما ُي َع ِّج ُل ا ْل َم ْغ ِر َب َو ْال ِإ� ْف َطا َر‪،‬‬
‫َو ْال آ�خَ ُر ُيؤَخِّ ُر ا ْل َم ْغ ِر َب َو ْال ِإ� ْف َطا َر؟ َف َقا َل ْت‪َ :‬م ْن ُي َع ِّج ُل ا ْل َم ْغ ِر َب َو ْال ِإ� ْف َطا َر؟‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ‫َق َال‪ :‬عَ ْب ُد ال ّّٰل ِه ‪َ -‬ي ْع ِني ا ْب َن َم ْس ُعو ٍد‪َ -‬ف َقا َل ْت‪ٰ :‬ه َك َذا َك َان َر ُس ُ‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ي ْص َن ُع‪َ .‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪469‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 469‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:17‬‬

 1239. Ebû Atıyye (ra) anlatıyor:
Bir gün Mesrûk ile birlikte Âişe’nin (ra) yanına geldik.
Mesrûk Âişe’ye (ra) şöyle dedi:
–Muhammed’in ashâbından iki kişi var ki ikisi de iyilik yapmaktan geri
kalmıyor. Fakat bunlardan biri akşam namazını kılıp iftar etmekte acele
ediyor, diğeri ise bunları geciktiriyor. Âişe (ra):
–Akşam namazını kılmada ve iftar etmede acele eden kimdir, diye sordu. Mesrûk:
–Abdullah (b. Mes’ûd), cevabını verdi. Âişe (ra):
–Resûlullah da böyle yapardı, dedi.
(M2557 Müslim, Sıyâm, 50)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1240

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ ( أ� َح ُّب ِع َب ٖادي �ِإ َل َّي أ�عْ َج ُل ُه ْم ِف ْطر ًا ) َر َوا ُه‬:‫ َق َال ال ّّٰل ُه عَ َّز َو َج َّل‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
1240. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah Teâlâ buyurdu ki: “Kullarımdan bana en sevgili olanı, orucunu açmakta
acele edendir.”
(T700 Tirmizî, Savm, 13)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫اب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬

‫ول ال ّٰل ِه‬ ِ ‫ َوعَ ْن عُ َم َر ْب ِن ا ْل َخ َّط‬-1241
،‫ «�ِإ َذا أ� ْق َب َل ال َّل ْي ُل ِم ْن ٰه ُهن َا َو أ�دْ َب َر ال َّن َها ُر ِم ْن ٰه ُهن َا‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫الصا ِئ ُم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ َّ ‫ َف َق ْد أ� ْف َط َر‬،‫َو َغ َر َب ِت الشَّ ْم ُس‬
1241. Ömer b. Hattâb’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Şu taraftan (doğudan) akşam yaklaşınca ve şu taraftan (batıdan) gün
kaybolup güneş batınca oruçlu kimse iftar edebilir.
(B1954 Buhârî, Savm, 43; M2558 Müslim, Sıyâm, 51)

470

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 470 21.5.2015 14:42:17

 :‫ َق َال‬،‫ َوعَ ْن أ� ٖبي �ِإ ْب َر ٖاه َيم عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن أ� ٖبي أ� ْو ٰفى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1242
‫ َف َل َّما َغ َر َب ِت‬،‫ َوهُ َو َصا ِئ ٌم‬،‫ِس ْرن َا َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َف َق َال‬،‫ « َيا ُفل َا ُن اِ ْن ِز ْل َف ْاج َد ْح َلن َا‬:‫ َق َال ِل َب ْع ِض ا ْل َق ْو ِم‬،‫الشَّ ْم ُس‬
‫ول‬
:‫ َق َال‬،‫ �ِإ َّن عَ َل ْي َك ن ََهار ًا‬:‫ «اِ ْن ِز ْل َف ْاج َد ْح َلن َا» َق َال‬:‫ال ّّٰل ِه َل ْو أ� ْم َس ْي َت؟ َق َال‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َف َن َز َل َف َج َد َح َل ُه ْم َفشَ ِر َب َر ُس‬:‫«اِ ْن ِز ْل َف ْاج َد ْح َلن َا» َق َال‬
‫ َف َق ْد أ� ْف َط َر‬،‫ «�ِإ َذا َر أ� ْي ُت ُم ال َّل ْي َل َق ْد أ� ْق َب َل ِم ْن ٰه ُهن َا‬:‫ ُث َّم َق َال‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬. ِ‫الصا ِئ ُم» َو أ� َشا َر ِب َي ِد ٖه ِق َب َل ا ْل َمشْ ِرق‬
َّ
1242. Ebû İbrâhîm Abdullah b. Ebû Evfâ (ra) anlatıyor:
Peygamber ile birlikte yolculuk ediyorduk.
O oruçluydu. Güneş batınca birine:
–Yâ fülan, in de bize kavud [kavrulmuş unun su veya sütle karışımından
oluşan çorba] karıştırarak yiyecek hazırla, dedi. Bunun üzerine adam:
–Yâ Resûlallah, akşamı bekleseniz, dedi. Peygamber :
–Sen in de, yemek hazırla, buyurdu. O zat yine:
–Henüz gündüzdür, dedi. Resûlullah tekrar:
–İn, bize yemek hazırla, buyurdu. Bunun üzerine adam bineğinden inerek
onlara yemek hazırladı. Resûlullah (su) içtikten sonra eliyle doğuyu
göstererek şöyle dedi:
–Akşamın bu taraftan geldiğini gördüğünüz zaman oruçlu kimse iftar eder.
(B1956 Buhârî, Savm, 44; M2560, M2561 Müslim, Sıyâm, 53)

471

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 471 21.5.2015 14:42:17

 ‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي‬،ُ‫الص َحاب ِِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ َّ ‫الض ِّب ِّي‬ َّ ‫ َوعَ ْن َس ْل َم َان ْب ِن عَ ا ِم ِر‬-1243
‫ َف ِإ� ْن‬،‫ َف ْل ُي ْفطِ ْر عَ َلى ت َْم ٍر‬،‫ «�ِإ َذا أ� ْف َط َر أ� َح ُد ُك ْم‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫ َف ْل ُي ْفطِ ْر عَ َلى َما ٍء َف ِإ� َّن ُه َط ُهو ٌر‬،‫َل ْم َيجِ ْد‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1243. Sahâbî Selmân b. Âmir ed-Dabbî’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz.
Peygamber şöyle buyurmuştur:
Sizden biri hurma ile, onu bulamazsa su ile iftar etsin.
Çünkü su temiz ve temizleyicidir.
(T695 Tirmizî, Savm, 10; D2355 Ebû Dâvûd, Sıyâm, 21)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1244

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
،‫ات‬ ٌ ‫ات َف ُت َم ْي َر‬ٌ ‫ َف ِإ� ْن َل ْم ت َُك ْن ُر َط َب‬،‫ات‬
ٍ ‫َو َس َّل َم ُي ْفطِ ُر َق ْب َل أ� ْن ُي َص ِّل َي عَ َلى ُر َط َب‬
‫ َوال ِّت ْر ِم ِذ ُّي‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.ٍ‫وات ِم ْن َماء‬
ٍ ‫ات َح َسا َح َس‬ ٌ ‫َف ِإ� ْن َل ْم ت َُك ْن ت َُم ْي َر‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬
1244. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah akşam namazından evvel birkaç taze hurma ile iftar ederdi.
Eğer taze hurma bulamazsa, birkaç kuru hurmayla iftar eder, onu da
bulamazsa, birkaç yudum su içerdi.
(T696 Tirmizî, Savm, 10; D2356 Ebû Dâvûd, Sıyâm, 21)

472

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 472 21.5.2015 14:42:17

 Oruçlunun Dikkat Etmesi
Gereken Hususlar
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1245
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ َف ِإ� ْن‬،‫ َفل َا َي ْر ُف ْث َو َلا َي ْصخَ ْب‬،‫ «�ِإ َذا َك َان َي ْو ُم َص ْو ِم أ� َح ِد ُك ْم‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ �ِإ ٖنّي َصا ِئ ٌم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫ َف ْل َي ُق ْل‬،ُ‫ أ� ْو َقا َت َله‬،‫َسا َّب ُه أ� َح ٌد‬
1245. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Sizden biri, oruçlu olduğu gün çirkin söz söylemesin ve kimse ile çekişmesin.
Şayet biri kendisine söver veya sataşırsa “Ben oruçluyum.” desin.
(B1904 Buhârî, Savm, 9; M2706 Müslim, Sıyâm, 163)

‫ « َم ْن َل ْم َي َد ْع‬:‫ َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1246
»ُ‫َق ْو َل ال ُّزو ِر َوا ْل َع َم َل ِب ٖه ف َل ْي َس ِل َّل ِه َح َاج ٌة ٖفي أ� ْن َي َدعَ َط َعا َم ُه َو َش َرا َبه‬
.‫َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِر ُّي‬
1246. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Allah’ın, yalanı ve yalancılıkla iş yapmayı terk etmeyen kişinin oruç tutarak
yemeyi içmeyi bırakmasına ihtiyacı yoktur.
(B1903 Buhârî, Savm, 8)

473

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 473 21.5.2015 14:42:18

 Oruç
‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1247
‫ َف ِإ�ن ََّما أ� ْط َع َم ُه‬،ُ‫ َف ْل ُي ِت َّم َص ْو َمه‬،‫ َف أ� َك َل أ� ْو َش ِر َب‬،‫ «�ِإ َذا ن َِس َي أ� َح ُد ُكم‬:‫َق َال‬
.‫ال ّّٰل ُه َو َس َقا ُه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1247. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Sizden biri, oruçlu iken unutur da bir şey yer veya içerse, (yine de) orucuna
devam etsin. Zira onu Allah yedirmiş veya içirmiştir.
(B1933 Buhârî, Savm, 26; M2716 Müslim, Sıyâm, 171)

‫ول ال ّّٰل ِه‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ ُق ْل ُت‬:‫ َق َال‬،ُ‫يط ْب ِن َص ِب َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ ِ ‫ َوعَ ْن َل ٖق‬-1248
ْ‫ َو َبا ِلغ‬،‫ َوخَ ِّل ْل َب ْي َن ْال أ� َصاب ِِع‬،‫ « أ� ْسب ِِغ ا ْل ُو ُضو َء‬:‫أ�خْ ِب ْر ٖني عَ ِن ا ْل ُو ُضوءِ؟ َق َال‬
َ ‫ �ِإ َّلا أ� ْن ت َُك‬، ِ‫اس ِت ْنشَ اق‬
:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫ون َصا ِئ ًما» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬ ْ ‫ِفي ْال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫َح ٖد‬
1248. Lakît b. Sabira’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir gün;
–Yâ Resûlallah, bana abdesti tarif eder misiniz, dedim.
–Abdest azasını güzelce yıka, parmak aralarını ovuştur, oruçlu değilsen
burnuna suyu fazlaca çek, buyurdu.
(D142 Ebû Dâvûd, Tahâret, 56; T788 Tirmizî, Savm, 69)

474

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 474 21.5.2015 14:42:18

 ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئ َش َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-1249
‫ ُث َّم َي ْغ َت ِس ُل‬،‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي ْد ِر ُك ُه ا ْل َف ْج ُر َوهُ َو ُج ُن ٌب ِم ْن أ�هْ ِل ِه‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َو َي ُصو ُم‬
1249. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah (eşiyle ilişkiden dolayı) cünüp iken sabah olursa yıkanır ve
orucuna devam ederdi.
(B1925, B1926 Buhârî, Savm, 22; M2590 Müslim, Sıyâm, 76)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َقا َل َتا‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َو أ� ِّم َس َل َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1250

‫ول ال ّّٰل ِه‬
.‫ ُث َّم َي ُصو ُم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي ْصب ُِح ُج ُنب ًا ِم ْن َغ ْي ِر ُح ُل ٍم‬
1250. Hz. Âişe ve Ümmü Seleme’den (ra) rivayet edildiğine göre
onlar, şöyle demişlerdir:
Resûlullah ihtilâm sebebiyle değil (eşiyle ilişkiden dolayı) cünüp olur ve bu
hâlde sabahlarsa ( yıkanır ve) orucuna devam ederdi.
(M2589 Müslim, Sıyâm, 75; B1930 Buhârî, Savm, 25)

475

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 475 21.5.2015 14:42:18

 Bazı Mübarek Aylarda
Tutulacak Orucun
Fazileti
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1251
‫ َو أ� ْف َض ُل‬،‫ َش ْه ُر ال ّّٰل ِه ا ْل ُم َح َّر ُم‬:‫مض َان‬ ِّ ‫ « أ� ْف َض ُل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫الص َيا ِم َب ْع َد َر‬
َ ‫الصل َا ِة َب ْع َد ا ْل َف ٖر‬
.‫ َصل َا ُة ال َّل ْي ِل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫يض ِة‬ َّ
1251. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Ramazandan sonra oruçların en faziletlisi, Allah’ın ayı olan Muharrem ayında
tutulan oruçtur. Farz namazlardan sonra en faziletli namaz da gece kılınan
namazdır.
(M2755 Müslim, Sıyâm, 202)

‫ َل ْم َي ُك ِن ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1252
.ُ‫ َف ِإ� َّن ُه َك َان َي ُصو ُم َش ْع َب َان ُك َّله‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُصو ُم ِم ْن َش ْه ٍر أ� ْك َث َر ِم ْن َش ْع َب َان‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َك َان َي ُصو ُم َش ْع َب َان �ِإ َّلا َق ٖليل ًا‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬

476

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 476 21.5.2015 14:42:18

 ‫‪1252. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:‬‬
‫‪Peygamber‬‬ ‫‪, hiçbir ayda Şa’ban’da tuttuğu oruçtan fazla oruç tutmazdı.‬‬
‫‪Şa’ban ayının (neredeyse) tamamını oruçlu geçirirdi.‬‬
‫)‪(B1970 Buhârî, Savm, 52; M2722, M2723 Müslim, Sıyâm, 176, 177‬‬

‫‪Diğer bir rivayet de “Pek az bir kısmı müstesna olmak üzere Şa’ban ayını‬‬
‫‪oruçlu geçirirdi.” şeklindedir.‬‬
‫)‪(M2722 Müslim, Sıyâm, 176‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ‫‪َ -1253‬وعَ ْن ُمجِ ي َب َة ا ْل َبا ِه ِل َّي ِة عَ ْن أ� ٖب َيها أ� ْو عَ ِّم َها‪ ،‬أ� َّن ُه أ�تَى َر ُس َ‬
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ُ ،‬ث َّم ان َْط َل َق َف أ�تَا ُه َب ْع َد َس َن ٍة‪َ ،‬و َق ْد َت َغ َّي َر ْت َحا ُل ُه َوهَ ْي َئ ُتهُ‪،‬‬
‫ول ال ّّٰل ِه أ� َما َت ْع ِر ُف ٖني؟ َق َال‪َ « :‬و َم ْن أ�ن َْت؟» َق َال‪ :‬أ�ن َا ا ْل َبا ِه ِل ُّي‬ ‫َف َق َال‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ا َّل ٖذي جِ ْئ ُتك عَ ا َم ْال أ� َّولِ ‪َ .‬ق َال‪َ « :‬ف َما َغ َّي َر َك‪َ ،‬و َق ْد ُك ْن َت َح َس َن ا ْل َه ْي َئ ِة؟»‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ‫َق َال‪َ :‬ما أ� َك ْل ُت َط َعا ًما ُم ْن ُذ َفا َر ْق ُت َك �ِإ َّلا ِب َل ْي ٍل‪َ .‬ف َق َال َر ُس ُ‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪« :‬عَ َّذ ْب َت َن ْف َس َك‪ُ »،‬ث َّم َق َال‪ُ :‬‬
‫«ص ْم َش ْه َر َّ‬
‫الص ْب ِر‪َ ،‬و َي ْو ًما ِم ْن‬
‫«ص ْم َي ْو َم ْي ِن» َق َال‪ِ :‬زدْ ٖني‪،‬‬ ‫كل َش ْه ٍر» َق َال‪ِ :‬زدْ ٖني‪َ ،‬ف ِإ� َّن ٖبي ُق َّو ًة‪َ ،‬ق َال‪ُ :‬‬
‫ِّ‬
‫«ص ْم ثل َا َث َة أ� َّيا ٍم» َق َال‪ِ :‬زدْ ٖني‪َ .‬ق َال‪ُ :‬ص ْم ِم َن ا ْل ُح ُر ِم َوا ْت ُر ْك‪ُ ،‬ص ْم‬ ‫َق َال‪ُ :‬‬
‫ِم َن ا ْل ُح ُر ِم َوا ْت ُر ْك‪ُ ،‬ص ْم ِم َن ا ْل ُح ُر ِم َوا ْت ُر ْك» َو َ‬
‫قال ِب أ� َصا ِب ِع ٖه الثَّل َا ِث َف َض َّم َها‪،‬‬
‫ُث َّم أ� ْر َس َل َها‪َ .‬ر َوا ُه أ� ُبو دَا ُودَ‪.‬‬

‫‪477‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 477‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:18‬‬

 1253. Mucîbe el-Bâhiliyye’den rivayet edildiğine göre babası veya amcası,
(kabilesinin elçisi olarak) Resûlullah’a gelip, gitti. Bir sene sonra kılık
kıyafeti değişmiş olduğu hâlde tekrar Peygamberimizin yanına geldi ve:
–Yâ Resûlallah, beni tanımadın mı, dedi. Peygamber :
–Sen kimsin, diye sordu.
–Geçen sene Bâhile kabilesinden huzurunuza gelen kişiyim, dedi. Resûlullah:
–Neden bu kadar değiştin, hâlbuki kılık kıyafetin düzgündü, dedi.
–Yâ Resûlallah, senden ayrıldığım günden beri yalnız geceleri yemek yedim
(gündüzleri hep oruç tuttum), cevabını verdi. Bunun üzerine Resûlullah :
–Kendi kendine işkence etmişsin. Sabır ayının (Ramazan) tamamında, her
aydan da birer gün oruç tut, buyurdu.
–(Yâ Resûlallah), günlerin sayısını arttır. Zira bundan fazla (oruç) tutmaya
gücüm yeter, dedi. Resûlullah:
–O hâlde her aydan ikişer gün oruç tut, dedi. Bâhilî:
–Daha da arttır, dedi.
–Her aydan üç gün, dedi.
–Biraz daha, deyince Allah Resûlü üç parmağını
birleştirip sonra açarak şöyle dedi:
–Haram aylarda (Receb, Zilkâde, Zilhicce, Muharrem) üç gün oruç tut, üç gün
tutma, üç gün oruç tut, üç gün tutma, üç gün oruç tut, üç gün tutma.
(D2428 Ebû Dâvûd, Sıyâm, 54)

478

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 478 21.5.2015 14:42:18

 Zilhiccenin İlk Onunda
Tutulan Orucun ve
Diğer İyiliklerin Fazileti
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ٍ ‫ عَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1254
‫الصا ِل ُح ٖف َيها أ� َح ُّب �ِإ َلى ال ّّٰل ِه ِم ْن ٰه ِذ ِه‬
َّ ‫ « َما ِم ْن أ� َّيا ٍم ا ْل َع َم ُل‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ول ال ّّٰل ِه َو َلا ا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه؟‬َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َقا ُلوا‬،‫ أ� َّيا َم ا ْل َعشْ ِر‬:‫ْال أ� َّيا ِم» َي ْع ٖني‬
َ :‫َق َال‬
‫ َو َما ِل ٖه َف َل ْم َي ْرجِ ْع‬،‫ �ِإ َّلا َر ُج ٌل خَ َر َج ِب َن ْف ِس ِه‬،‫«ولا ا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬
. ُّ‫ِبشَ ْي ٍء ِم ْن ٰذ ِل َك» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
1254. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
–Hiçbir salih amel, Allah nezdinde, Zilhiccenin ilk on gününde yapılandan
daha sevimli değildir, buyurdu. Bunun üzerine:
–Yâ Resûlallah, Allah yolunda cihad da mı öyle, dediler. O:
–Evet, o da. Yalnız canıyla ve malıyla cihada çıkıp da dönmeyen (şehit olan)
kimsenin cihadı bundan daha sevimlidir, buyurdu.
(B969 Buhârî, Îdeyn, 11)

479

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 479 21.5.2015 14:42:18

 Arefe Gününde ve
Muharrem Ayının Dokuz
ve Onuncu Günlerinde
Tutulan Orucun Fazileti

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ ُس ِئ َل َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ عَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1255

َّ ‫ « ُي َك ِّف ُر‬:‫ عَ ْن َص ْو ِم َي ْو ِم عَ َر َف َة؟ َق َال‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ِ ‫الس َن َة ا ْل َم‬
‫اض َي َة‬
.‫َوا ْل َبا ِق َي َة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1255. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’a Arefe gününde tutulan orucun faziletinden soruldu. O da
“Geçen sene ile gelecek senenin günahlarına kefâret olur.’” buyurdu.
(M2747 Müslim, Sıyâm, 197)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1256
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َو أ� َم َر ب ِِص َيا ِم ِه‬،‫َو َس َّل َم َصا َم َي ْو َم عَ ُاشو َرا َء‬
1256. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , Âşûrâ gününde oruç tutar ve o günlerde oruç tutmayı emrederdi.
(B2004 Buhârî, Savm, 69; M2658 Müslim, Sıyâm, 128)

480

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 480 21.5.2015 14:42:18

 َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1257
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
َّ ‫ « ُي َك ِّف ُر‬:‫ َف َق َال‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُس ِئ َل عَ ْن ِص َيا ِم َي ْو ِم عَ ُاشو َرا َء‬
‫الس َن َة‬
ِ ‫ا ْل َم‬
.‫اض َي َة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1257. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah’a ,
Âşûrâ gününde tutulan orucun fazileti soruldu. O da:
“Âşûrâ orucu, geçen senenin günahına kefâret olur.” buyurdu.
(M2747 Müslim, Sıyâm, 197)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1258
.‫يت �ِإ َلى َقاب ٍِل َل أ� ُصو َم َّن ال َّت ِاس َع» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
ُ ‫ « َل ِئ ْن َب ٖق‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
1258. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
“Gelecek seneye kadar yaşarsam Muharrem’in dokuzuncu günü
mutlaka oruç tutacağım.” dedi.
(M2667 Müslim, Sıyâm, 134)

481

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 481 21.5.2015 14:42:18

 Şevval Ayında Altı Gün
Oruç Tutmanın Fazileti
َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫وب َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ عَ ْن أ� ٖبي أ� ُّي‬-1259
َ ‫ « َم ْن َصا َم َر َم‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
‫ضان ُث َّم أ� ْت َب َع ُه ِس ًّتا ِم ْن َش َّوالٍ َك َان‬
َّ ‫َك ِص َيا ِم‬
.‫الدهْ ِر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1259. Ebû Eyyûb’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ramazan orucunu tutup ardından şevvalden altı gün daha oruç tutan kimse,
bütün sene oruç tutmuş gibidir, buyurdu.
(M2758 Müslim, Sıyâm, 204)

482

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 482 21.5.2015 14:42:18

 Pazartesi ve Perşembe
Günlerinde Oruç
Tutmanın Fazileti
َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ عَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1260
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
ٰ :‫َو َس َّل َم ُس ِئ َل عَ ْن َص ْو ِم َي ْو ِم ْال ِا ْث َن ْي ِن َف َق َال‬
‫ َو َي ْو ٌم‬،‫«ذ ِل َك َي ْو ٌم ُو ِل ْد ُت ٖفي ِه‬
.‫ أ� ْو أ� ْن ِز َل عَ َل َّي ٖفي ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ُب ِعث ُْت‬
1260. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’a , pazartesi günü tutulan orucun fazileti soruldu. Resûlullah:
“Ben pazartesi günü doğdum, o gün peygamber oldum yahut bana ilk defa o
gün vahiy indirildi.” dedi.
(M2747 Müslim, Sıyâm, 197)

483

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 483 21.5.2015 14:42:18

 ‫ عَ ْن َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1261
‫ َف أ� ِح ُّب أ� ْن‬،‫يس‬ ِ ‫ « ُت ْع َر ُض ْال أ�عْ َم ُال َي ْو َم ْال ِا ْث َن ْي ِن َوا ْلخَ ٖم‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
،‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ُي ْع َر َض عَ َم ٖلي َو أ�ن َا َصا ِئ ٌم» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
َّ ‫َو َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم ِب َغ ْي ِر ِذ ْك ِر‬
.‫الص ْو ٍم‬
1261. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Pazartesi ve perşembe günü, amellerin (Allah’a) arz olunduğu günlerdir. Ben
de amellerimin oruçlu bulunduğum sırada arz olunmasını isterim.
(T747 Tirmizî, Savm, 44)

Müslim’in rivayetinde “oruç” kısmı yoktur.

(M6546 Müslim, Birr, 36)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1262

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
ِ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي َت َح َّرى َص ْو َم ْال ِا ْث َن ْي ِن َوا ْل َخ ٖم‬
:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.‫يس‬
ٌ ‫َح ٖد‬
.‫يث َح َس ٌن‬
1262. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , pazartesi ve perşembe günlerinde oruçlu olmaya çalışırdı.
(T745 Tirmizî, Savm, 44)

484

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 484 21.5.2015 14:42:18

 Her Aydan Üç Gün 113

Oruç Tutmanın Fazileti

‫ أ� ْو َصا ٖني خَ ٖلي ٖلي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1263
،‫الض َحى‬ ُّ ‫ َو َر ْك َع َت ِي‬،‫ ِص َيا ِم َثل َا َث ِة أ� َّيا ٍم ِم ْن ُك ِّل َش ْه ٍر‬:‫ ِبثَل َا ٍث‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫َو أ� ْن أ�و ِت َر َق ْب َل أ� ْن أ�ن َا َم‬
1263. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Dostum bana üç şeyi tavsiye etti: Her ay üç gün oruç tutmamı, kuşluk
vakti iki rekât namaz kılmamı ve uyumadan önce vitir namazını kılmamı.
(B1981 Buhârî, Savm, 60; M1672 Müslim, Müsâfirîn, 85)

‫ أ� ْو َصا ٖني َح ٖب ٖيبي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َق َال‬،ُ‫الد ْردَا ِء َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬َّ ‫ َوعَ ْن أ�بِي‬-1264
،‫ ب ِِص َيا ِم َثل َا َث ِة أ� َّيا ٍم ِم ْن ُك ِّل َش ْه ٍر‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم بِثل َا ٍث َل ْن أ�دَعَ ُه َّن َما ِعشْ ُت‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ َو ِب أ� ْن َلا أ�ن َا َم َح ّٰتى أ�و ِت َر‬،‫الض َحى‬
ُّ ‫َو َصل َا ِة‬

113
Her ayın eyyâmü’l-bîd denilen dolunaylı aydınlık gecelerinde yani ayın on üçüncü, on dördüncü, on beşinci
günlerinde yahut on iki, on üç, on dördüncü günlerinde oruç tutmak efdaldir. Birinci görüş daha sahih ve
meşhurdur.

485

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 485 21.5.2015 14:42:18

 1264. Ebu’d-Derdâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Habibim (dostum) bana üç şeyi tavsiye etti ki yaşadığım müddetçe
bunları bırakmayacağım: Her ay üç gün oruç tutmamı, kuşluk vaktinde iki
rekât namaz kılmamı ve vitir namazını kılmadan uyumamamı tavsiye etti.
(M1675 Müslim, Müsâfirîn, 86)

‫ َق َال‬:‫ َق َال‬،‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1265

‫«ص ْو ُم ثل َا َث ِة أ� َّيا ٍم ِم ْن ُك ِّل َش ْه ٍر َص ْو ُم‬ ُ ‫َر ُس‬
َ :‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫الدهْ ِر ُك ِّل ٖه‬
َّ
1265. Abdullah b. Amr b. el-Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Her ay üç gün oruç tutmak, bütün ömrü oruçla geçirmek gibidir.
(B1979 Buhârî, Savm, 59; M2743, M2747 Müslim, Sıyâm, 193, 197)

‫ أ� َك َان‬:‫ َوعَ ْن ُم َعا َذ َة ا ْل َع َد ِو َّي ِة أ�ن ََّها َس أ� َل ْت عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن َها‬-1266

ُ ‫َر ُس‬
:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُصو ُم ِم ْن ُك ِّل َش ْه ٍر َثل َا َث َة أ� َّيا ٍم؟ َقا َل ْت‬
ِّ‫ َل ْم َي ُك ْن ُي َبا ٖلي ِم ْن أ�ي‬:‫ ِم ْن أ�يِّ الشَّ ْه ِر َك َان َي ُصو ُم؟ َقا َل ْت‬:‫ َف ُق ْل ُت‬.‫َن َع ْم‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫الشَّ ْه ِر َي ُصو ُم‬
1266. Muâze el-Adeviyye’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
–Resûlullah her ay üç gün oruç tutar mıydı, diye Âişe’ye (ra) sordum.
–Evet, dedi.
–Ayın hangi günlerinde oruç tutardı, dedim.
–Ayın hangi günleri olduğuna bakmaksızın oruç tutardı, dedi.
(M2744 Müslim, Sıyâm, 194)

486

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 486 21.5.2015 14:42:18

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َذ ٍّر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1267
‫ َو أ� ْر َب َع‬،‫ َف ُص ْم َثل َا َث عَ شْ َر َة‬،‫ «�ِإ َذا ُص ْم َت ِم َن الشَّ ْه ِر َثل َاث ًا‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوخَ ْم َس عَ شْ َر َة» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،‫عَ شْ َر َة‬
.‫يث َح َس ٌن‬
1267. Ebû Zer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Ayda üç gün oruç tutacaksan, ayın on üçüncü, on dördüncü, on beşinci
günlerinde tut, buyurdu.
(T761 Tirmizî, Savm, 54)

‫ول ال ّّٰل ِه‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن َق َتا َد َة ْب ِن ِم ْل َح َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1268
ِ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي أ�ْ ُم ُرن َا ب ِِص َيا ِم أ� َّيا ِم ا ْل ٖب‬
‫ َو أ� ْر َب َع‬،‫ َثل َا َث عَ شْ َر َة‬:‫يض‬
.َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.‫ َوخَ ْم َس عَ شْ َر َة‬،‫عَ شْ َر َة‬
1268. Katâde b. Milhân’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , dolunaylı günlerde yani her ayın on üç, on dört, on beşinci
günlerinde oruç tutmamızı isterdi.
(D2449 Ebû Dâvûd, Sıyâm, 68)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1269
‫ َر َوا ُه ال َّن َسا ِئ ِّي‬.‫يض ٖفي َح َض ٍر َو َلا َس َف ٍر‬
ِ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َلا ُي ْفطِ ُر أ� َّيا َم ا ْل ٖب‬
.‫ب ِإ� ْسن َا ٍد َح َس ٍن‬
1269. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah evinde de olsa yolculukta da olsa, dolunaylı günleri oruçsuz
geçirmezdi.
(N2347 Nesâî, Sıyâm, 70)

487

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 487 21.5.2015 14:42:18

 ‫‪İftar Vermenin Fazileti‬‬
‫‪ -1270‬عَ ْن َز ْي ِد ْب ِن خَ ا ِل ٍد ا ْل ُج َه ِن ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‪َ « :‬م ْن َف َّط َر َصا ِئ ًما‪َ ،‬ك َان َل ُه ِمث ُْل أ� ْج ِر ٖه َغ ْي َر أ� َّن ُه َلا َي ْن ُق ُص‬
‫الصا ِئ ِم َش ْي ٌء»‪َ .‬ر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‪َ :‬ح ٖد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‪.‬‬ ‫ِم ْن أ� ْج ِر َّ‬
‫‪1270. Zeyd b. Hâlid el-Cühenî’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Hz. Peygamber‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫;‪Oruçluya iftar veren kimse, oruçlunun sevabı gibi sevap kazanır‬‬
‫‪oruçlunun sevabından da hiçbir şey eksilmez.‬‬
‫)‪(T807 Tirmizî, Savm, 82‬‬

‫‪َ -1271‬وعَ ْن أ� ِّم عُ َما َر َة ْال أ�ن َْصا ِر َّي ِة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‪ ،‬أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى‬
‫«ك ٖلي»‬ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َدخَ َل عَ َل ْي َها‪َ ،‬ف َق َّد َم ْت �ِإ َل ْي ِه َط َعا ًما‪َ ،‬ف َق َال‪ُ :‬‬
‫َف َقا َل ْت‪ِ� :‬إ ٖنّي َصا ِئ َم ٌة‪َ ،‬ف َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ِ�« :‬إ َّن‬
‫الصا ِئ َم ت َُص ٖ ّلي عَ َل ْي ِه ا ْل َمل َا ِئ َك ُة �ِإ َذا أ� ِك َل ِع ْن َد ُه َح ّٰتى َي ْف َر ُغوا» َو ُر َّب َما َق َال‪:‬‬
‫َّ‬
‫«ح ّٰتى َي ْش َب ُعوا» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذ ُّي َو َق َال‪َ :‬ح ٖد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن‪.‬‬ ‫َ‬

‫‪488‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 488‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:18‬‬

 1271. Ümmü Ümâre el-Ensârî’den (ra) rivayet edildiğine göre bir gün Hz.
Peygamber onun evine geldi. O da Hz. Peygamber’e yemek ikram etti.
Resûlullah :
–Sen de yesene, dedi. O:
–Ben oruçluyum, dedi. Bunun üzerine Resûlullah şöyle dedi:
–Oruçlu kimsenin yanında yemek yenildiğinde onlar yemekten kalkıncaya
veya karınlarını doyuruncaya kadar melekler o oruçluya dua ederler.
(T785 Tirmizî, Savm, 67)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َجا َء‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1272
‫ ُث َّم َق َال‬،‫ َف أ� َك َل‬،‫ َف َجا َء بِخُ ْب ٍز َو َز ْي ٍت‬،ُ‫�ِإ َلى َس ْع ِد ْب ِن عُ َبا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
‫ َو أ� َك َل َط َعا َم ُك ُم‬،‫ون‬ َ ‫الصا ِئ ُم‬َّ ‫ « أ� ْف َط َر ِع ْن َد ُك ْم‬:‫ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬.»‫ْال أ� ْب َرا ُر َو َص َّل ْت عَ َل ْي ُك ُم ا ْل َمل َا ِئ َك ُة‬
1272. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre bir gün Hz. Peygamber , Sa’d
b. Ubâde’nin evine geldiğinde Sa’d ona bir parça ekmek ve zeytinyağı ikram
etti. Resûlullah bunları yedikten sonra, “Sofranızda oruçlular iftar etsin,
yemeklerinizi iyi kimseler yesin, melekler de size dua etsin.” diye dua etti.
(D3854 Ebû Dâvûd, Et’ime, 54)

489

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 489 21.5.2015 14:42:18

 114

İ’TİKÂF

114
Sözlükte “hapsetmek, alıkoymak; bir yere yerleşmek, oraya bağlanıp kalmak” anlamlarındaki “akf” kökünden
türeyen i’tikâf, kişinin ibadet amacıyla camide kalmasını ifade eder.

490

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 490 21.5.2015 14:42:19

 ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫ عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1273
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ْع َت ِك ُف ا ْل َعشْ َر ْال أ� َو ِاخ َر ِم ْن َر َم َض َان‬
1273. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah Ramazanın son on gününde itikaf eder (ibadet için mescide
çekilir)di.
(B2025 Buhârî, İ’tikâf, 1; M2781 Müslim, İ’tikâf, 2)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َك َان‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬-1274
‫ ُث َّم اعْ َت َك َف‬،‫ َح ّٰتى َت َو َّفا ُه ال ّّٰل ُه َت َعا َلى‬،‫َي ْع َت ِك ُف ا ْل َعشْ َر ْال أ� َو ِاخ َر ِم ْن َر َم َض َان‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫أ� ْز َو ُاج ُه ِم ْن َب ْع ِد ِه‬
1274. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber ,
vefatına kadar, ramazanın son on gününde itikaf ederdi. Vefatından
sonra da eşleri itikafa devam etti.
(B2026 Buhârî, İtikâf, 1; M2784 Müslim, İtikâf, 5)

‫ َك َان ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1275
‫ َف َل َّما َك َان ا ْل َعا ُم ا َّل ٖذي ُقب َِض‬،‫َو َس َّل َم َي ْع َت ِك ُف ٖفي ُك ِّل َر َم َض َان عَ شْ َر َة أ� َّيا ٍم‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫ٖفي ِه اعْ َت َك َف ِعشْ ٖر َين َي ْو ًما‬
1275. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , her ramazan on gün itikaf ederdi. Vefat ettiği sene ise yirmi
gün itikaf etti.
(B2044 Buhârî, İ’tikâf, 17)

491

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 491 21.5.2015 14:42:19

 HACCIN FARZİYETİ
VE FAZİLETİ

492

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 492 21.5.2015 14:42:19

 ‫اس ِح ُّج ا ْل َب ْي ِت َم ِن ْاس َت َطاعَ �ِإ َل ْي ِه‬ ِ ‫ َو ِل ّل ِه عَ َلى ال َّن‬
‫َس ٖبيل ًا َو َم ْن َك َف َر َف ِإ� َّن ال ّٰله َغ ِن ٌّي عَ ِن ا ْل َعا َل ٖم َين‬
...Yolculuğuna gücü yetenlerin haccetmesi, Allah’ın insanlar üzerinde bir
hakkıdır. Kim inkâr ederse (bu hakkı tanımazsa), şüphesiz Allah bütün
âlemlerden müstağnidir. (Kimseye muhtaç değildir, her şey O’na muhtaçtır.)
(Âl-i İmrân, 3/97)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1276
‫ َش َها َد ِة أ� ْن َلا �ِإلٰ َه �ِإ َّلا ال ّّٰل ُه‬:‫ ُب ِن َي ْال ِإ� ْسل َا ُم عَ َلى خَ ْم ٍس‬:‫ َق َال‬،‫َو َس َّل َم‬
،‫ َو َح ِّج ا ْل َب ْي ِت‬،‫الصل َا ِة َو�ِإي َتا ِء ال َّز َكا ِة‬ ُ ‫َو أ� َّن ُم َح َّمد ًا َر ُس‬
َّ ‫ َو�إ َقا ِم‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
.‫َو َص ْو ِم َر َم َض َان» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1276. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
İslâm beş esas üzerine kurulmuştur: Allah’tan başka ilâh olmadığına ve
Muhammed’in Allah’ın Resûlü olduğuna şahitlik etmek, namazı dosdoğru
kılmak, zekât vermek, haccetmek ve Ramazan orucunu tutmaktır.
(B8 Buhârî, Îmân, 2; M113 Müslim, Îmân, 21)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ خَ َط َبن َا َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1277
»‫اس �إ َّن ال ّّٰله َق ْد َف َر َض عَ َل ْي ُك ُم ا ْل َح َّج َف ُح ُّجوا‬ ُ ‫ « َي آ� أ� ُّي َها ال َّن‬:‫ َف َق َال‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف َق َال‬.‫ َح ّٰتى َقا َل َها َثل َاث ًا‬،‫ول ال ّّٰل ِه؟ َف َس َك َت‬ َ ‫ أ� ُك َّل عَ ا ٍم َيا َر ُس‬:‫َف َق َال َر ُج ٌل‬
ُ ‫َر ُس‬
»‫ « َل ْو ُق ْل ُت َن َع ْم َل َو َج َب ْت َو َل َّما ْاس ْـ َت َط ْع ُت ْم‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،‫ َف ِإ�ن ََّما هَ َل َك َم ْن َك َان َق ْب َل ُك ْم ب َِك ْث َر ِة ُس َؤا ِل ِه ْم‬،‫ « َذ ُرو ٖني َما َت َر ْك ُت ُك ْم‬:‫ُث َّم َق َال‬
493

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 493 21.5.2015 14:42:19

 ‫ َو�ِإ َذا‬،‫ َف ِإ� َذا أ� َم ْرت ُُك ْم ِبشَ ْي ٍء َف أْ�تُوا ِم ْن ُه َما ْاس َت َط ْع ُت ْم‬،‫َواخْ ِتل َا ِف ِه ْم عَ َلى أ� ْن ِب َيا ِئ ِه ْم‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.»‫ن ََه ْي ُت ُك ْم عَ ْن َش ْي ٍء َف َدعُ و ُه‬
1277. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Bir gün Resûlullah bize bir hutbe irad etti ve:
–Ey insanlar, Allah size haccı farz kıldı, haccedin, dedi. Ashâbdan biri:
–Yâ Resûlallah, her sene mi (haccedelim), diye sordu. Peygamber , cevap
vermedi. Adam, sorusunu üç defa tekrarladı. Bunun üzerine Resûlullah :
–Evet deseydim, her sene hac yapmanız gerekirdi ve sizin de buna gücünüz
yetmezdi, dedi ve şöyle devam etti:
–Sizi (herhangi bir yükümlülük yüklemeden) kendi hâlinize bıraktığım
sürece, siz de beni kendi hâlime bırakın (ve soru sormayın). Zira sizden
evvelkilerin helâk olmalarının sebebi, peygamberlerine çok soru sormaları ve
sonra da onlara muhalefet etmeleridir. Şu hâlde ben, size bir şey yapmanızı
emredersem elinizden geldiği kadar onu yapmaya çalışın. Size herhangi bir
şeyi yasaklarsam, onu da terk edin.
(M3257 Müslim, Hac, 412)

‫ أ�يُّ ا ْل َع َم ِل أ� ْف َض ُل؟‬:‫ ُس ِئ َل ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1278
»‫ « َا ِْلج َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬:‫ ُث َّم َما َذا؟ َق َال‬:‫ « ٖ�إ َيم ٌان بِال ّّٰل ِه َو َر ُسو ِل ِه» ٖق َيل‬:‫َق َال‬
َ :‫ ُث َّم َما َذا؟ َق َال‬:‫ٖق َيل‬
.‫«ح ٌّج َم ْب ُرو ٌر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1278. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
–Hangi amel daha faziletlidir, diye Peygamber’e soruldu:
–Allah’a ve Resûlü’ne iman, dedi.
–Sonra hangisidir, dediler.
–Allah yolunda cihad, buyurdu.
–Daha sonra hangisidir, denildiğinde:
–Mebrûr olan hac, cevabını verdi.115
(B26 Buhârî, Îmân, 18; M248 Müslim, Îmân, 135)

Mebrûr hac, sahibinin kul hakkına girme ve benzeri günahları işlemeden yapmış olduğu makbul hacdır.
115

494

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 494 21.5.2015 14:42:19

 ‫ « َم ْن‬:‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1279
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»ُ‫ َر َج َع َك َي ْو ِم َو َل َد ْت ُه أ� ُّمه‬،‫ َو َل ْم َي ْف ُس ْق‬،‫َح َّج َف َل ْم َي ْر ُف ْث‬
1279. Ebû Hüreyre’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Kötü söz söylemeden ve günah işlemeden hacceden kimse, annesinden
doğduğu günkü (gibi günahsız) hâle döner.
(B1521 Buhârî, Hac, 4; M3291-M3293 Müslim, Hac, 438)

‫ « َال ُع ْم َر ُة �ِإ َلى‬:‫ َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬

َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1280
.»‫ َوا ْل َح ُّج ا ْل َم ْب ُرو ُر َل ْي َس َل ُه َج َزا ٌء �ِإ َّلا ا ْل َج َّن ُة‬،‫ا ْل ُع ْم َر ِة َك َّفار ٌة ِل َما َب ْي َن ُه َما‬
.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1280. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
İki umre, aralarında işlenen günahlara kefârettir; kabul olunmuş bir haccın
mükâfatı ise ancak cennettir, buyurdu.
(B1773 Buhârî, Umre, 1; M3289 Müslim, Hac, 437)

َ ‫ ُق ْل ُت َيا َر ُس‬:‫ َقا َل ْت‬،‫ َر ِض َي ال ّٰل ُه عَ ْن َها‬،‫ َوعَ ْن عَ ا ِئشَ َة‬-1281

‫ َن َرى‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ َح ٌّج‬:‫ «لٰ ِك ْن أ� ْف َض ُل ا ْلجِ َها ِد‬:‫ أ� َفل َا ن َُجا ِه ُد؟ َف َق َال‬،‫ا ْلجِ َها َد أ� ْف َض َل ا ْل َع َم ِل‬
. ُّ‫َم ْب ُرو ٌر» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
1281. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’a dedim ki:
–Yâ Resûlallah, görüyoruz ki en faziletli amel cihaddır, öyle ise biz (hanımlar)
neden cihad etmiyoruz? Bunun üzerine Resûlullah :
–(Unutmayın ki) cihadın en üstünü kabul olunan hacdır, buyurdu.
(B1520 Buhârî, Hac, 4)

495

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 495 21.5.2015 14:42:19

 ‫ « َما ِم ْن َي ْو ٍم‬:‫ َق َال‬،‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ َوعَ ْن َها أ� َّن َر ُس‬-1282
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.»‫أ�ك َث َر ِم ْن أ� ْن ُي ْع ِت َق ال ّّٰل ُه ٖفي ِه عَ ْبد ًا ِم َن ال َّنا ِر ِم ْن َي ْو ِم عَ َر َف َة‬
1282. Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Allah’ın cehennemden en fazla kulunu azat ettiği gün, Arafat günüdür, demiştir.
(M3288 Müslim, Hac, 436)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1283
.‫ «عُ ْم َر ٌة ٖفي ر َم َض َان َت ْع ِد ُل َح َّج ًة أ� ْو َح َّج ًة َم ِع َي» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
1283. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Ramazanda yapılan umre, hacca veya benimle yapılan hacca denktir, demiştir.
(B1863 Buhârî, Sayd, 26; M3038, M3039 Müslim, Hac, 221, 222)

‫يض َة ال ّّٰل ِه عَ َلى ِع َبا ِد ٖه‬ َ ‫ �ِإ َّن َف ٖر‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن ا ْم َر أ� ًة َقا َل ْت‬-1284
‫ َلا َي ْث ُب ُت عَ َلى ال َّر ِاح َل ِة أ� َف أ� ُح ُّج عَ ْنهُ؟‬،‫ أ�دْ َر َك ْت أ� ٖبي َش ْيخ ًا َك ٖبير ًا‬،‫ِفي ا ْل َح ِّج‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ « َن َع ْم‬:‫َق َال‬
1284. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre bir kadın:
–Yâ Resûlallah, Allah kullarına haccı farz kıldığında, babam hayvan üzerinde
oturamayacak derecede ihtiyarlamıştı (bu yüzden hacca gidemedi). Ben onun
yerine haccedebilir miyim, diye sordu. Resûlullah :
–Evet, dedi.
(B1513 Buhârî, Hac, 1; M3251 Müslim, Hac, 407)

ِ ‫ َوعَ ْن َل ٖق‬-1285
‫ أ� َّن ُه أ�تَى ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫يط ْب ِن عَ ا ِم ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
‫ َو َلا‬،‫ َو َلا ا ْل ُع ْم َر َة‬،‫ �ِإ َّن أ� ٖبي َش ْيخٌ َك ٖبي ٌر َلا َي ْس َت ٖط ُيع ا ْل َح َّج‬:‫ َف َق َال‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
496

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 496 21.5.2015 14:42:19

 :‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫يك َواعْ َت ِم ْر‬ ُ :‫ َق َال‬،‫الظ ْع َن‬
َ ‫«ح َّج عَ ْن أ� ٖب‬ َّ
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫َح ٖد‬
1285. Lakît b. Âmir’den (ra) rivayet edildiğine göre o, bir gün
Resûlullah’ın yanına gelmiş ve şöyle demiştir:
–Babam hac, umre veya başka bir yolculuk yapamayacak kadar ihtiyardır,
(onun için ne yapabilirim?). Peygamberimiz :
–Babanın yerine hac ve umre yapabilirsin, buyurdu.
(T930 Tirmizî, Hac, 87; D1810 Ebû Dâvûd, Menâsik, 25)

‫ ُح َّج ٖبي َم َع َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬:‫ َق َال‬،ُ‫السا ِئ ِب ْب ِن َي ٖز َيد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ َّ ‫ َوعَ ِن‬-1286
ِ ‫ ٖفي َح َّج ِة ا ْل َود‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫ َو أ�ن َا ا ْب ُن َس ْب ِع ِس ٖن َين‬،‫َاع‬
1286. Sâib b. Yezîd’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın Veda Haccı’nda bana da haccettirdiler.
O zaman ben, yedi yaşımda idim.
(B1858 Buhârî, Sayd, 25)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1287
:‫ َقا ُلوا‬.‫ون‬ َ ‫ ا ْل ُم ْس ِل ُم‬:‫ « َم ِن ا ْل َق ْو ُم؟» َقا ُلوا‬:‫ َف َق َال‬،ِ‫ َل ِق َي َر ْكب ًا بِال َّر ْو َحاء‬،‫َو َس َّل َم‬
:‫ول ال ّّٰل ِه» َف َر َف َع ِت ا ْم َر أ� ٌة َص ِب ًّيا َف َقا َل ْت أ� ِل ٰه َذا َح ٌّج؟ َق َال‬
ُ ‫ « َر ُس‬:‫َم ْن أ�ن َْت؟ َق َال‬
.‫« َن َع ْم َو َل ِك أ� ْج ٌر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1287. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber , Ravhâ denilen yerde bir kafileye rastladı.
–Siz kimsiniz, diye sordu.
–Biz Müslümanlarız. Ya sen kimsin, dediler. O:

497

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 497 21.5.2015 14:42:19

 –Allah’ın Resûlüyüm, buyurdu. Bunun üzerine bir kadın
küçük bir çocuğu kaldırarak:
–Bu da hac yapabilir mi, dedi. Resûlullah:
–Evet yapabilir, sana da sevap verilir, buyurdu.
(M3253 Müslim, Hac, 409)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1288
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.ُ‫انت زَا ِم َل َته‬
ْ ‫ َو َك‬،‫َح َّج عَ َلى َر ْح ٍل‬
1288. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah deve üzerinde hacca
gitti. Erzak ve eşyası da aynı deve üzerinde idi.116
(B1517 Buhârî, Hac, 3)

،‫اظ َو َم َج َّن ُة‬ُ ‫ َكان َْت عُ َك‬:‫ َق َال‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1289
،‫ َف َت أ� َّث ُموا أ� ْن َي َّتجِ ُروا ِفي ا ْل َم َو ِاس ِم‬،‫َو ُذو ا ْل َم َجا ِز أ� ْس َواق ًا ِفي ا ْل َجا ِه ِل َّي ِة‬
‫ ( َل ْي َس عَ َل ْي ُك ْم ُجن َا ٌح أ� ْن َت ْب َت ُغوا َف ْضل ًا ِم ْن َر ِّب ُك ْم ) ٖفي َم َو ِاس ِم‬:‫لت‬
ْ ‫َف َن َز‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.‫ا ْل َح ِّج‬
1289. İbn Abbâs’tan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Ukâz, Mecenne ve Zülmecâz, Câhiliye devrinde panayır yerleri idi.
Müslümanlar, hac mevsiminde ticaret yapmayı günah gibi algıladılar. Bunun
üzerine “(Hac mevsiminde ticaret yaparak) Rabbinizin lütuf ve keremini
istemekte size bir günah yoktur.” mealindeki âyet117 indirildi.
(B4519 Buhârî, Tefsîr (Bakara), 34)

116
O dönemlerde ileri gelen kimselerin eşyaları, ayrı bir devede taşınırdı. Hadis, Hz. Peygamber’in ne kadar mü-
tevazı olduğunu ifade etmektedir.
117
Bakara, 2/198.

498

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 498 21.5.2015 14:42:19

 CİHADIN FAZİLETİ

499

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 499 21.5.2015 14:42:19

 ‫ َو َقا ِت ُلو ْا ا ْل ُم ْش ِر ٖك َين َك آ� َّف ًة َك َما ُي َقا ِت ُلون َُك ْم‬

‫َك آ� َّف ًة َواعْ َل ُمو ْا أ� َّن ال ّّٰل َه َم َع ا ْل ُم َّت ٖق َين‬
...Fakat Allah’a ortak koşanlar sizinle nasıl topyekûn savaşıyorlarsa,
siz de onlarla topyekûn savaşın. Bilin ki Allah, kendine karşı gelmekten
sakınanlarla beraberdir.
(Tevbe, 9/36)

‫ك ِت َب عَ َل ْي ُك ُم ا ْل ِق َت ُال َوهُ َو ُك ْر ٌه َل ُك ْم َوعَ َسى أ� ْن ت َْك َرهُ و ْا َش ْيئ ًا‬ ُ

‫َوهُ َو خَ ْي ٌر َل ُك ْم َوعَ َسى أ� ْن ت ُِح ُّبو ْا َش ْيئ ًا َوهُ َو َش ٌّر َل ُك ْم َوال ّّٰل ُه‬
َ ‫َي ْع َل ُم َو أ� ْن ُت ْم َلا َت ْع َل ُم‬
‫ون‬
Savaş, hoşunuza gitmediği hâlde, size farz kılındı. Olur ki, bir şey sizin için
hayırlı iken, siz onu hoş görmezsiniz. Yine olur ki, bir şey sizin için kötü iken,
siz onu seversiniz. Allah bilir, siz bilmezsiniz.
(Bakara, 2/216)

‫الا َو َجا ِه ُدوا ِب أ� ْم َوا ِل ُك ْم َو أ�ن ُف ِس ُك ْم ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬

ً ‫ا ْن ِف ُروا ِخ َفاف ًا َو ِث َق‬
Gerek yaya olarak, gerek binek üzerinde Allah yolunda sefere çıkın.
Mallarınızla, canlarınızla Allah yolunda cihad edin...
(Tevbe, 9/41)

500

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 500 21.5.2015 14:42:19

 َ ‫�ِإ َّن ال ّّٰل َه ْاش َت َرى ِم َن ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين أ� ْن ُف َس ُه ْم َو أ� ْم َوا َل ُه ْم ِب أ� َّن َل ُه ُم ا ْل َج َّن َة ُي َقا ِت ُل‬
‫ون‬
‫ون َوعْ د ًا عَ َل ْي ِه َح ّق ًا ِفي ال َّت ْو َرا ِة َو ْال ِإ� ٖنج ِيل‬ َ ‫ون َو ُي ْق َت ُل‬َ ‫ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َف َي ْق ُت ُل‬
‫َوا ْل ُق ْر�آنِ َو َم ْن أ� ْو َفى ِب َع ْه ِد ٖه ِم َن ال ّّٰل ِه َف ْاس َت ْب ِش ُروا ِب َب ْي ِع ُك ُم ا َّل ٖذي َبا َي ْع ُت ْم ِب ٖه‬
‫َو ٰذ ِل َك هُ َو ا ْل َف ْو ُز ا ْل َع ٖظ ُيم‬
Şüphesiz Allah, Müminlerden canlarını ve mallarını, kendilerine vereceği
cennet karşılığında satın almıştır. Artık, onlar Allah yolunda savaşırlar,
öldürürler ve ölürler. Allah bunu Tevrat’ta, İncil’de ve Kur’an’da kesin olarak
va’detmiştir. Kimdir sözünü Allah’tan daha iyi yerine getiren? O hâlde, yapmış
olduğunuz bu alışverişten dolayı sevinin. İşte asıl kurtuluş budur.
(Tevbe, 9/111)

‫ون ٖفي َس ٖب ِيل‬ َ ‫الض َر ِر َوا ْل ُم َجا ِه ُد‬ َّ ‫ون ِم َن ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين َغ ْي ُر أ�و ِلي‬ َ ‫لا َي ْس َت ٖوي ا ْل َقا ِع ُد‬ َ
‫ال ّّٰل ِه ِب أ� ْم َوا ِل ِه ْم َو أ� ْن ُف ِس ِه ْم َف َّض َل ال ّّٰل ُه ا ْل ُم َجا ِه ٖد َين ِب أ� ْم َوا ِل ِه ْم َو أ� ْن ُف ِس ِه ْم عَ َلى ا ْل َقا ِع ٖد َين‬
‫َد َر َج ًة َو ُكـل ًّا َوعَ َد ال ّّٰل ُه ا ْل ُح ْس َنى َو َف َّض َل ال ّّٰل ُه ا ْل ُم َجا ِه ٖد َين عَ َلى ا ْل َقا ِع ٖد َين أ� ْجر ًا‬
‫ات ِم ْن ُه َو َم ْغ ِف َر ًة َو َر ْح َم ًة َو َك َان ال ّّٰل ُه َغ ُفور ًا َر ٖح ًيما‬
ٍ ‫عَ ٖظ ًيما * َد َر َج‬
Müminlerden özür sahibi olmaksızın (cihaddan geri kalıp) oturanlarla, Allah
yolunda mallarıyla, canlarıyla cihad edenler eşit olamazlar. Allah, mallarıyla,
canlarıyla cihad edenleri, derece itibariyle, cihaddan geri kalanlardan üstün
kılmıştır. Gerçi Allah (Müminlerin) hepsine de en güzel olanı (cenneti)
vadetmiştir. Ama mücahitleri büyük bir mükâfat ile, kendi katından dereceler,
bağışlanma ve rahmet ile cihaddan geri kalanlara üstün kılmıştır. Allah çok
bağışlayandır, çok merhamet edendir.
(Nisâ, 4/95-96)

501

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 501 21.5.2015 14:42:19

 * ‫اب أ� ٖل ٍيم‬ ٍ ‫ َي آ� أ� ُّي َها ا َّل ٖذ َين َ�آ َم ُنوا هَ ْل أ� ُد ُّل ُك ْم عَ َلى ِت َجا َر ٍة ُت ْن ٖج ُيك ْم ِم ْن عَ َذ‬
‫ون ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه ِب أ� ْم َوا ِل ُك ْم َو أ� ْن ُف ِس ُك ْم ٰذ ِل ُك ْم‬
َ ‫ون بِال ّّٰل ِه َو َر ُسو ِل ٖه َوت َُجا ِه ُد‬
َ ‫ُت ْؤ ِم ُن‬
ٍ ‫ون * َي ْغ ِف ْر َل ُك ْم ُذنُو َب ُك ْم َو ُي ْد ِخ ْل ُك ْم َج َّن‬
‫ات ت َْج ٖري‬ َ ‫خَ ْي ٌر َل ُك ْم �ِإ ْن ُك ْن ُت ْم َت ْع َل ُم‬
* ‫ِم ْن ت َْح ِت َها ْال أ�ن َْها ُر َو َم َس ِاك َن َط ِّي َب ًة ٖفي َج ّن َا ِت عَ ْدنٍ ٰذ ِل َك ا ْل َف ْو ُز ا ْل َع ٖظ ُيم‬
‫يب َو َبشِّ ِر ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين‬
ٌ ‫َو أ�خْ َرى ت ُِح ُّبون ََها ن َْص ٌر ِم َن ال ّّٰل ِه َو َف ْت ٌح َق ٖر‬
Ey iman edenler! Sizi elem dolu bir azaptan kurtaracak bir ticaret göstereyim
mi? Allah’a ve peygamberine inanır, mallarınızla ve canlarınızla Allah yolunda
cihad edersiniz. Eğer bilirseniz, bu sizin için çok hayırlıdır. (Bunu yapınız
ki) Allah, günahlarınızı bağışlasın, sizi içinden ırmaklar akan cennetlere ve
Adn cennetlerindeki güzel meskenlere koysun. İşte bu büyük başarıdır.
Seveceğiniz başka bir kazanç daha var: Allah’tan bir yardım ve yakın bir fetih
(Mekke’nin fethi). (Ey Muhammed!) Müminleri müjdele!
(Saff, 61/10-13)

ُ ‫ ُس ِئ َل َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1290

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
:‫ ُث َّم َما َذا؟ َق َال‬:‫ « ٖ�إ َيم ٌان بِال ّّٰل ِه َو َر ُسو ِل ِه» ٖق َيل‬:‫ أ�يُّ ْال أ�عْ َمالِ أ� ْف َض ُل؟ َق َال‬:‫َو َس َّل َم‬
َ :‫ ُث َّم َما َذا؟ َق َال‬:‫« َا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه» ٖق َيل‬
.‫«ح ٌّج َم ْب ُرو ٌر» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1290. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah’a :
–Amellerin hangisi daha faziletlidir, diye soruldu.
–Allah’a ve Resûlü’ne iman, dedi.
–Sonra hangisidir, denildi.
–Allah yolunda cihad, cevabını verdi.
–Sonra hangisi, denildiğinde:
–Mebrûr olan hac, cevabını verdi.
(B1519 Buhârî, Hac, 4; M248 Müslim, Îmân, 135)

502

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 502 21.5.2015 14:42:19

 َ ‫ ُق ْل ُت َيا َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1291
ُّ‫ أ�ي‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
:‫ ُث َّم أ�يُّ ؟ َق َال‬:‫لصل َا ُة عَ َلى َو ْق ِت َها» ُق ْل ُت‬ َّ ‫ « َا‬:‫ا ْل َع َم ِل أ� َح ُّب �ِإ َلى ال ّّٰل ِه َت َعا َلى؟ َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ ُث َّم أ�يُّ ؟ َق َال « َا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬:‫« ِب ُّر ا ْل َوا ِل َد ْي ِن» ُق ْل ُت‬
1291. İbn Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
–Yâ Resûlallah, Allah Teâlâ nezdinde hangi amel daha sevimlidir, diye sordum.
–Vaktinde kılınan namaz, dedi.
–Sonra hangisi, dedim.
–Anne ve babaya iyilik etmek, buyurdu.
–Sonra hangisi, deyince:
–Allah yolunda cihad, cevabını verdi.
(B527 Buhârî, Mevâkît, 5; M254 Müslim, Îmân, 139)

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ ُق ْل ُت‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َذ ٍّر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1292

ُّ‫ول ال ّّٰل ِه أ�ي‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ َوا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖبي ِل ٖه‬،‫ « َا ْل إ ٖ� َيم ُان بِال ّّٰل ِه‬:‫ا ْل َع َم ِل أ� ْف َض ُل؟ َق َال‬
1292. Ebû Zer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
–Yâ Resûlallah, hangi amel daha faziletlidir, dedim.
–Allah’a iman etmek ve O’nun yolunda cihad etmek, buyurdu.
(B2518 Buhârî, Itk, 2; M250 Müslim, Îmân, 136)

:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1293
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫الد ْن َيا َو َما ٖف َيها‬ ُّ ‫ خَ ْي ٌر ِم َن‬،‫ أ� ْو َر ْو َح ٌة‬،‫« َل َغ ْد َو ٌة ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬
1293. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Allah yolunda, (cihad için) sabah veya akşam yapılan bir yolculuk, dünya ve
dünyadakilerden daha hayırlıdır, demiştir.
(B2792 Buhârî, Cihâd, 5; M4873 Müslim, İmâre, 112)

503

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 503 21.5.2015 14:42:19

 َ ‫ أ�تَى َر ُج ٌل َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1294
‫ول‬
‫ « ُم ْؤ ِم ٌن ُي َجا ِه ُد‬:‫اس أ� ْف َض ُل؟ َق َال‬ ِ ‫ أ�يُّ ال َّن‬:‫ َف َق َال‬،‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ « ُم ْؤ ِم ٌن ٖفي ِش ْع ٍب ِم َن‬:‫ ُث َّم َم ْن؟ َق َال‬:‫ِب َن ْف ِس ٖه َو َما ِل ٖه ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه» َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫اس ِم ْن َش ِّر ِه‬
َ ‫ َو َي َدعُ ال َّن‬،َ‫اب َي ْع ُب ُد ال ّّٰله‬
ِ ‫الشِّ َع‬
1294. Ebû Saîd el-Hudrî (ra) anlatıyor:
Bir adam, Resûlullah’a geldi ve:
–İnsanların hangisi daha üstündür, diye sordu. Resûlullah:
–Allah yolunda canı ve malı ile cihad eden mümin, dedi.
–Sonra kimdir, diye sordu. Resûlullah:
–Dağ geçitlerinden bir geçite çekilip, Allah’a ibadet eden ve insanları kendi
şerrinden uzak tutan mümindir, buyurdu.
(B2786 Buhârî, Cihâd, 2; M4886, M4887 Müslim, İmâre, 122-123)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1295
،‫الد ْن َيا َو َما عَ َل ْي َها‬
ُّ ‫اط َي ْو ٍم ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه خَ ْي ٌر ِم َن‬ ُ ‫ « ِر َب‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
ُّ ‫َو َم ْو ِض ُع َس ْو ِط أ� َح ِد ُك ْم ِم َن ا ْل َج َّن ِة خَ ْي ٌر ِم َن‬
‫ َوال َّر ْو َح ُة‬،‫الد ْن َيا َو َما عَ َل ْي َها‬
ُّ ‫ خَ ْي ٌر ِم َن‬،‫ أ� ِو ا ْل َغ ْد َو ُة‬،‫وح َها ا ْل َع ْب ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َت َعا َلى‬
‫الد ْن َيا َو َما‬ ُ ‫َي ُر‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫عَ َل ْي َها‬
1295. Sehl b. Sa’d’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah rızası için sınırda bir gün nöbet tutmak, dünya ve dünyadakilerden daha
hayırlıdır. Cennette birinizin kamçısı kadar (küçük bir) yer, dünya ve dünyadaki
her şeyden hayırlıdır. Allah Teâlâ’nın yolunda (cihad için) kişinin sabah veya
akşam yapacağı yürüyüş, dünyadan ve üzerindekilerden daha hayırlıdır.
(B2892 Buhârî, Cihâd, 73; bkz. M4874, M4875 Müslim, İmâre, 113, 114)

504

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 504 21.5.2015 14:42:19

 َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن َس ْل َم َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1296
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ات ٖفي ِه أ� ْج ِر َي‬ ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫ َو�ِإ ْن َم‬،‫ « ِر َب ُاط َي ْو ٍم َو َل ْي َل ٍة خَ ْي ٌر ِم ْن ِص َيا ِم َش ْه ٍر َو ِق َيا ِم ِه‬:‫ول‬
.‫ َو أ� ِم َن ا ْل َف َّت َان» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،ُ‫ َو أ� ْج ِر َي عَ َل ْي ِه ِر ْز ُقه‬،‫عَ َل ْي ِه عَ َم ُل ُه ا َّل ٖذي َك َان َي ْع َم ُل‬
1296. Selmân’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Sınırda bir gün bir gece nöbet tutmak, gündüzleri oruçla, geceleri ibadetle
geçirilen bir aydan daha hayırlıdır. Bu kişi, vazife başında ölürse kendisine
öteden beri yapmakta olduğu amellerinin sevabı verilir, (şehitlerde olduğu
gibi) rızkı devam eder ve kabir meleklerinin (sorgusundan) kurtulur.
(M4938 Müslim, İmâre, 163)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن َف َضا َل َة ْب ِن عُ َب ْي ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1297
،‫«ك ُّل َم ِّي ٍت ُي ْخ َت ُم عَ َلى عَ َم ِل ِه �إ َّلا ا ْل ُمراب َِط ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬ ُ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد‬.»‫ َو ُي َؤ َّم ُن ِف ْت َن َة ا ْل َق ْب ِر‬،‫َف ِإ� َّن ُه ُي َن َّمى َل ُه عَ َم ُل ُه �ِإ َلى َي ْو ِم ا ْل ِق َيا َم ِة‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
1297. Fadâle b. Ubeyd’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah yolunda, sınırda nöbet tutan asker dışında, ölen herkesin amel defteri
mühürlenip kapanır. Nöbet sırasında ölen (şehidin) kıyamete kadar amelinin
sevabı yazılmaya devam eder ve o kişi kabir imtihanından kurtulur, buyurmuştur.
(T1621 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 2; D2500 Ebû Dâvûd, Cihâd, 15)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن عُ ث َْم َان َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1298

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫اط َي ْو ٍم ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه خَ ْي ٌر ِم ْن أ� ْل ِف َي ْو ٍم ٖف َيما ِس َوا ُه‬ ُ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
ُ ‫ « ِر َب‬:‫ول‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.» ِ‫ِم َن ا ْل َمن َا ِزل‬
505

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 505 21.5.2015 14:42:19

 1298. Hz. Osman’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah :
Sınırda Allah rızası için bir gün nöbet tutmak, diğer mevkilerde bin gün nöbet
tutmaktan daha hayırlıdır, buyurdu.
(T1667 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 26)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1299
‫ َلا ُي ْخ ِر ُج ُه �ِإ َّلا جِ َها ٌد‬،‫ «ت ََض َّم َن ال ّّٰل ُه ِل َم ْن خَ َر َج ٖفي َس ٖبي ِل ِه‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ أ� ْو‬،‫ َو ٖ�إ َيم ٌان ٖبي َوت َْص ٖديقٌ ِب ُر ُس ٖلي َف ُه َو َضا ِم ٌن أ� ْن أ�دْ ِخ َل ُه ا ْل َج َّن َة‬،‫ٖفي َس ٖبي ٖلي‬
‫ َوا َّل ٖذي َن ْف ُس‬.‫ أ� ْو َغ ٖن َيم ٍة‬،‫أ� ْرجِ َع ُه �ِإ َلى َم ْن ِز ِل ٖه ا َّل ٖذي خَ َر َج ِم ْن ُه ب َِما ن َا َل ِم ْن أ� ْج ٍر‬
‫ُم َح َّم ٍد ِب َي ِد ٖه َما ِم ْن َك ْل ٍم ُي ْك َل ُم ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه �إ َّلا َجا َء َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة َك َه ْي َئ ِت ٖه‬
‫ َوا َّل ٖذي َن ْف ُس ُم َح َّم ٍد ِب َي ِد ٖه َل ْو َلا‬.‫ َو ٖر ُيح ُه ٖر ُيح ِم ْس ٍك‬،‫ َل ْو ُن ُه َل ْو ُن َد ٍم‬:‫َي ْو َم ُك ِل َم‬
،‫أ� ْن أ� ُش َّق عَ َلى ا ْل ُم ْس ِل ٖم َين َما َق َع ْد ُت ِخل َا َف َس ِر َّي ٍة َت ْغ ُزو ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه أ� َبد ًا‬
َ ‫َولٰ ِك ْن َلا أ�جِ ُد َس َع ًة َف أ� ْح ِم َل ُه ْم َو َلا َيجِ ُد‬
‫ َو َيشُ ُّق عَ َل ْي ِه ْم أ� ْن َي َتخَ َّل ُفوا‬،‫ون َس َع ًة‬
،‫ َف أ� ْق َت َل‬،‫ َل َودِدْ ُت أ� ْن أ� ْغ ُز َو ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬،‫ َوا َّل ٖذي َن ْف ُس ُم َح َّم ٍد ِب َي ِد ِه‬.‫عَ ٖ ّني‬
.ُ‫ َف أ� ْق َت َل» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم َو َر َوى ا ْل ُبخَ ا ِريُّ َب ْع َضه‬،‫ ُث َّم أ� ْغ ُز َو‬،‫ َف أ� ْق َت َل‬،‫ُث َّم أ� ْغ ُز َو‬
1299. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Allah, kendi yolunda cihad etmek üzere (yola) çıkanlara şöyle der: “Onu
evinden çıkaran şey, ancak benim yolumda olmak, bana iman etmek,
elçilerimi tasdik etmektir. Şayet ölürse onu cennetime koymayı, kalırsa elde
ettiği ecir ve ganimetle evine döndürmeyi ona garanti ediyorum.”
Muhammed’in canını teninde tutan Allah’a yemin ederim ki, Allah yolunda
yaralanan kimse, kıyamet günü yaralandığı günkü hâliyle gelir; rengi kan
rengi, kokusu ise misk kokusu gibidir. Muhammed’in canını teninde tutan
Allah’a yemin ederim ki Müslümanlara zor geleceğinden korkmasaydım,

506

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 506 21.5.2015 14:42:19

 Allah yolunda gazaya giden her birliğe mutlaka katılırdım. Fakat ne ben
onların (hepsini) techiz edebilecek güçteyim, ne de onların (hepsi) buna
imkân bulabiliyor. Benden ayrı kalmak da onlara ağır geliyor. Muhammed’in
canını teninde tutan Allah’a yemin ederim ki, Allah yolunda cihad edip
öldürülmeyi, sonra tekrar dirilip gaza ederek tekrar öldürülmeyi, aynı şekilde
tekrar dirilip gaza ederken öldürülmeyi çok isterdim.
(M4859 Müslim, İmâre, 103; bkz. B36 Buhârî, İmân, 26; B237 Buhârî, Vudû’, 67)

‫ « َما ِم ْن َم ْك ُلو ٍم‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1300
‫ َال َّل ْو ُن َل ْو ُن َد ٍم‬:‫ َو َك ْل ُم ُه َي ْد ٖمي‬،‫ُي ْك َل ُم ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰله �ِإ َّلا َجا َء َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫َوال ٖ ّر ُيح ٖر ُيح ِم ْس ٍك‬
1300. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Allah yolunda yaralanan gazi, kıyamet günü yarasından kanlar akarak gelir.
Rengi kan rengi, kokusu misk kokusu gibidir, demiştir.
(B5533 Buhârî, Zebâih, 31; M4862 Müslim, İmâre, 105)

،‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ْن ُم َعا ٍذ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1301
‫ « َم ْن َقات ََل ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه ِم ْن َر ُج ٍل ُم ْس ِل ٍم ُف َو َاق ن َا َق ٍة َو َج َب ْت َل ُه‬:‫َق َال‬
‫ َف إ�ن ََّها ت َٖجي ُء َي ْو َم‬،‫ َو َم ْن ُج ِر َح ُج ْرح ًا ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه أ� ْو ن ُِك َب ن َْك َب ًة‬،‫ا ْل َج َّن ُة‬
‫ َر َوا ُه أ� ُبو‬.»‫ َو ٖر ُيح َها َكا ْل ِم ْس ِك‬،‫ َل ْون َُها ال َّزعْ َف َر ُان‬:‫ا ْل ِق َيا َم ِة َك أ� ْغ َز ِر َما َكان َْت‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫دَا ُود‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1301. Muâz’dan (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Allah yolunda bir deve sağımı kadar (kısa bir süre de olsa) cihad eden
müslüman, cenneti hak eder. Yine Allah yolunda yaralanan veya bir musibete

507

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 507 21.5.2015 14:42:19

 uğrayan kimse, kıyamet günü yarası kanlanmış olarak gelir, kanın rengi safran
rengidir, kokusu ise misk gibidir.
(T1657 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 21; D2541 Ebû Dâvûd, Cihâd, 40)

ِ ‫ َم َّر َر ُج ٌل ِم ْن أ� ْص َح‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1302

‫اب‬
،‫ ب ِِش ْع ٍب ٖفي ِه عُ َي ْي َن ٌة ِم ْن َما ٍء عَ ْذ َب ٍة‬،‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو َل ْن أ� ْف َع َل‬،‫اس َف أ� َق ْم ُت ٖفي ٰه َذا الشِّ ْع ِب‬ َ ‫ َل ِو اعْ َت َز ْل ُت ال َّن‬:‫ َف َق َال‬،ُ‫َف أ�عْ َج َب ْته‬
َ ‫َح ّٰتى أ� ْس َت أ�ْ ِذ َن َر ُس‬
‫ َف َذ َك َر ٰذ ِل َك ِل َر ُسولِ ال ّّٰل ِه‬،‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف ِإ� َّن ُم َقا َم أ� َح ِد ُك ْم ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬،‫«لا َت ْف َع ْل‬ َ :‫ َق َال‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ون أ� ْن َي ْغ ِف َر ال ّّٰل ُه َل ُك ْم‬
َ ‫ أ� َلا ت ُِح ُّب‬،‫أ� ْف َض ُل ِم ْن َصل َا ِت ٖه ٖفي َب ْي ِت ٖه َس ْب ٖع َين عَ ا ًما‬
‫ َم ْن َقات ََل ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه ُف َو َاق ن َا َق ٍة‬،‫َو ُي ْد ِخ َلك ُم ا ْل َج َّن َة؟ ُا ْغ ُزوا ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.»‫َو َج َب ْت َل ُه ا ْل َج َّن ُة‬
1302. Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor:
Resûlullah’ın ashâbından bir adam, küçük tatlı bir su kaynağı bulunan bir
boğazdan geçiyordu. Bu pınar hoşuna gitti.
–Keşke insanlardan uzaklaşıp şurada yaşasam. Fakat Peygamber’den
izin almadıkça bunu yapamam, dedi. Sonra bunu Resûlullah’a söyledi.
Allah Resûlü şöyle buyurdu:
–Bunu yapma. Çünkü birinizin Allah yolunda çalışması, evinde yetmiş sene namaz
kılmasından daha faziletlidir. Allah’ın sizi bağışlamasını ve cennete koymasını
istemez misiniz? Öyleyse Allah yolunda cihad edin. Bir deve sağımı kadar (kısa bir
süre dahi olsa) Allah yolunda savaşan kimse, cenneti hak etmiş olur.
(T1650 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 17)

508

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 508 21.5.2015 14:42:19

 َ :‫ َما َي ْع ِد ُل ا ْلجِ َها َد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه؟ َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫«لا‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال ٖق َيل‬-1303
ُ ‫ت َْس َت ٖطي ُعو َنهُ» َف أ�عَ ادُوا عَ َل ْي ِه َم َّر َت ْي ِن أ� ْو َثل َاث ًا ُك ُّل ٰذ ِل َك َي ُق‬
َ :‫ول‬
‫ ُث َّم‬.»ُ‫«لا ت َْس َت ٖطي ُعو َنه‬
‫ات ال ّّٰل ِه َلا‬ َّ ‫ « َمث َُل ا ْل ُم َجا ِه ِد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َك َمث َِل‬:‫َق َال‬
ِ ‫الصا ِئ ِم ا ْل َقا ِئ ِم ا ْل َقا ِن ِت ِب آ� َي‬
.‫ َح ّٰتى َي ْرجِ َع ا ْل ُم َجا ِه ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ َو َلا ِص َيا ٍم‬،‫ ِم ْن َصل َا ٍة‬:‫َي ْف ُت ُر‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ أ� َّن َر ُجل ًا َق َال‬، ِّ‫ َو ٖفي ِر َوا َي ِة ا ْل ُب َخا ِري‬.‫و ٰه َذا َل ْف ُظ ُم ْس ِل ٍم‬
‫ول ال ّّٰل ِه ُد َّل ٖني‬
‫ «هَ ْل ت َْس َت ٖط ُيع �ِإ َذا‬:‫«لا أ�جِ ُد ُه» ُث َّم َق َال‬ َ :‫عَ َلى عَ َم ٍل َي ْع ِد ُل ا ْلجِ َهادَ؟ َق َال‬
»‫ َوت َُصو َم َو َلا ُت ْفطِ َر؟‬،‫خَ َر َج ا ْل ُم َجا ِه ُد أ� ْن ت َْدخُ َل َم ْسجِ َد َك َف َت ُقو َم َو َلا َت ْف ُت َر‬
‫ َو َم ْن َي ْس َت ٖط ُيع ٰذ ِل َك؟‬:‫َف َق َال‬
1303. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah’a :
–Allah yolundaki cihada ne denktir, diye sordular. Resûlullah:
–Siz ona güç yetiremezsiniz, buyurdu. Bu soruyu iki veya üç defa tekrarladılar.
Resûlullah da:
–Siz onu yapamazsınız, sözünü tekrarladı. Ve sonra:
–Allah yolunda savaşan bir mücahidin durumu, savaştan dönünceye kadar
devamlı oruç tutan, sürekli namaz kılıp Kur’an âyetlerinin gereğini yapan
kimse gibidir, dedi.
(M4869 Müslim, İmâre, 110)

Bu metin Müslim’indir. Buhârî’nin rivayeti ise şu şekildedir:

Bir adam:
–Yâ Resûlallah, bana cihada denk bir amel gösterir misin, dedi. Resûlullah:
–Onun dengini bulamıyorum, dedi. Sonra:
–Mücahit savaşa çıktığı zaman, mescidine kapanıp durmadan namaz kılmaya
ve hiç ara vermeden oruç tutmaya güç yetirebilir misin, buyurdu. Bunun
üzerine o adam:
–Buna kimin gücü yeter ki, dedi.
(B2785 Buhârî, Cihâd, 1)

509

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 509 21.5.2015 14:42:19

 ‫اش‬ ِ ‫ « ِم ْن خَ ْي ِر َم َع‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬ َ ‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1304
‫ َي ٖطي ُر عَ َلى َم ْت ِن ٖه ُك َّل َما‬،‫اس َل ُه ْم َر ُج ٌل ُم ْم ِس ٌك ِب ِعن َانِ َف َر ِس ٖه ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬
ِ ‫ال َّن‬
‫ أ� ْو‬،ُ‫ َي ْب َت ِغي ا ْل َق ْت َل أ� ِو ا ْل َم ْو َت َم َظا َّنه‬،‫ أ� ْو َف ْزعَ ًة َطا َر عَ َلى َم ْت ِن ِه‬،‫َس ِم َع هَ ْي َع ًة‬
‫َر ُج ٌل ٖفي ُغ َن ْي َم ٍة أ� ْو َش َع َف ٍة ِم ْن ٰه َذا الشَّ َع ِف أ� ْو َب ْط ِن َوا ٍد ِم ْن ٰه ِذه ْال أ� ْو ِد َي ِة‬
‫اس‬ِ ‫ َو َي ْع ُب ُد ر َّب ُه َح ّٰتى َي أ�ْ ِت َي ُه ا ْل َي ٖق ُين َل ْي َس ِم َن ال َّن‬،‫ َو ُي ْؤ ٖتي ال َّز َكا َة‬،‫الصل َا َة‬
َّ ‫ُي ٖق ُيم‬
.‫�ِإ َّلا ٖفي خَ ْي ٍر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1304. Ebû Hüreyre’den rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Geçim bakımından insanların en hayırlısı, atının dizginini tutup da Allah
yoluna düşendir. O, savaşa çağıran veya yardım isteyen bir ses duyduğunda
ölümün kol gezdiği yere uçarcasına gider. Yahut da şu tepelerden veya
derelerden birinde küçük bir davar sürüsünün başında olup namazını kılan,
zekâtını veren ve ölünceye kadar Rabbine ibadet edip daima insanların
yararına işler yapan kimsedir.
(M4889 Müslim, İmâre, 125)

‫ «�ِإ َّن ِفي ا ْل َج َّن ِة‬:‫ َق َال‬،‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْنه‬-1305
‫رج َت ْي ِن َك َما‬ َّ ‫ِما َئ َة َد َر َج ٍة أ�عَ َّدهَ ا ال ّّٰل ُه ِل ْل ُم َجا ِه ٖد َين ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َما َب ْي َن‬
َ ‫الد‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.»‫الس َما ِء َو ْال أ� ْر ِض‬ َّ ‫َب ْي َن‬
1305. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Kendi yolunda savaşanlar için Allah, cennette yüz derece hazırlamıştır. Her iki
derecenin arası, gökle yer arası kadardır, buyurdu.
(B2790 Buhârî, Cihâd, 4)

510

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 510 21.5.2015 14:42:19

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ‫‪َ -1307‬وعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْلخُ ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬أ� َّن َر ُس َ‬
‫ولا‪،‬‬ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‪َ « :‬م ْن َر ِض َي بِال ّّٰل ِه َر ًّبا‪َ ،‬وب ِْال ِإ� ْسل َا ِم ٖدي ًنا‪َ ،‬وب ُِم َح َّم ٍد َر ُس ً‬
‫َو َج َب ْت َل ُه ا ْل َج َّن ُة» َف َعجِ َب َل َها أ� ُبو َس ٖع ٍيد‪َ ،‬ف َق َال أ� ِع ْدهَ ا عَ َل َّي َيا َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫َف أ�عَ ادَهَ ا عَ َل ْي ِه‪ُ ،‬ث َّم َق َال‪َ « :‬و أ�خْ َرى َي ْر َف ُع ال ّّٰل ُه ب َِها ا ْل َع ْب َد ِما َئ َة َد َر َج ٍة ِفي ا ْل َج َّن ِة‪،‬‬
‫ول ال ّّٰل ِه؟‬ ‫الس َما ِء َو ْال أ� ْر ِض» َق َال‪َ :‬و َما ِه َي َيا َر ُس َ‬ ‫َما َب ْي َن ُك ِّل َد َر َج َت ْي ِن َك َما َب ْي َن َّ‬
‫َق َال‪َ « :‬ا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‪َ ،‬ا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه»‪َ .‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪1306. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle buyurdu:‬‬
‫‪–Allah’ı Rab, İslâm’ı din ve Muhammed’i peygamber olarak gönülden kabul‬‬
‫‪eden kimse, cenneti hak eder.‬‬
‫‪Bu söz Ebû Saîd’in hoşuna gitti ve:‬‬
‫‪–Yâ Resûlallah, bu sözü benim için tekrarlar mısınız, dedi. Resûlullah tekrarladı ve:‬‬
‫‪–Bir amel daha var ki Allah onunla kulunu cennette yüz derece yükseltir. Her‬‬
‫‪iki derecenin arası ise gökle yer arası kadardır, buyurdu. Ebû Saîd:‬‬
‫‪–Nedir o yâ Resûlallah, diye sordu. Peygamber‬‬ ‫‪de şöyle dedi:‬‬
‫‪–Allah yolunda savaşmaktır, Allah yolunda savaşmaktır.‬‬
‫)‪(M4879 Müslim, İmâre, 116‬‬

‫وسى ْال أ� ْش َع ِريِّ ‪َ ،‬ق َال‪َ :‬س ِم ْع ُت أ� ٖبي َر ِض َي‬ ‫‪َ -1307‬وعَ ْن أ� ٖبي َب ْك ِر ْب ِن أ� ٖبي ُم َ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪:‬‬ ‫ول‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬ ‫ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬وهُ َو ب َِح ْض َر ِة ا ْل َع ُد ِّو‪َ ،‬ي ُق ُ‬
‫وف» َف َقا َم َر ُج ٌل َر ُّث ا ْل َه ْي َئ ِة َف َق َال‪َ :‬يا‬ ‫الس ُي ِ‬ ‫اب ا ْل َج َّن ِة ت َْح َت ِظل َالِ ُّ‬ ‫«�ِإ َّن أ� ْب َو َ‬
‫ول ٰه َذا؟ َق َال‪:‬‬ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق ُ‬
‫وسى أ� أ�ن َْت َس ِم ْع َت َر ُس َ‬ ‫أ� َبا ُم َ‬
‫السل َا َم» ُث َّم َك َس َر َج ْف َن َس ْي ِف ٖه‬ ‫رج َع �ِإ َلى أ� ْص َحا ِب ِه‪َ ،‬ف َق َال‪ « :‬أ� ْق َر أ� ع َل ْي ُك ُم َّ‬ ‫َن َع ْم‪َ ،‬ف َ‬
‫َف أ� ْل َقا ُه‪ُ ،‬ث َّم َمشَ ى ب َِس ْي ِف ٖه �ِإ َلى ا ْل َع ُد ِّو َف َض َر َب ِب ٖه َح ّٰتى ُق ِت َل»‪َ .‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪511‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 511‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:19‬‬

 1307. Ebû Bekir b. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre
o, şöyle demiştir:
Babam düşman karşısında dururken ondan şu sözleri işittim:
–Resûlullah “Cennetin kapıları, kılıçların gölgeleri altındadır.” buyurdu.
Kıyafeti bozuk birisi:
–Ey Ebû Musa, Resûlullah’ın böyle dediğini bizzat kendin mi işittin, dedi.
Babam (Ebû Musa):
–Evet, cevabını verdi. Bunun üzerine o adam arkadaşlarının yanına döndü:
–Sizi selâmlıyorum, dedi ve kılıcının kınını kırıp attı. Elinde kılıcıyla düşmana
doğru yürüdü ve ölünceye kadar onunla savaştı.
(M4916 Müslim, İmâre, 146)

‫ َق َال‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي عَ ْب ٍس عَ ْب ِد ال َّر ْحمٰ ِن ْب ِن ُج َب ْي ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1308

ُ ‫َر ُس‬
‫ « َما ْاغ َب َّر ْت َقد َما عَ ْب ٍد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬.»‫َف َت َم َّس ُه ال َّنا ُر‬
1308. Ebû Abs Abdurrahman b. Cübeyr’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah yolunda ayakları tozlanan kimseye cehennem ateşi dokunmaz.
(B2811 Buhârî, Cihâd, 16)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1309

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫«لا َي ِل ُج ال َّنا َر َر ُج ٌل َب َكى ِم ْن خَ شْ َي ِة ال ّّٰل ِه َح ّٰتى َي ُعو َد ال َّل َب ُن ِفي‬
َ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َر َوا ُه‬،»‫ َو َلا َي ْج َت ِم ُع عَ َلى عَ ْب ٍد ُغ َبا ٌر ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َو ُدخَ ُان َج َه َّن َم‬،‫الض ْر ِع‬
َّ
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬

512

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 512 21.5.2015 14:42:20

 1309. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Sağılan süt nasıl memeye tekrar girmezse, Allah korkusundan ağlayan kimse
de cehenneme girmez; Allah yolundaki cihadın tozu ile cehennem dumanı
bir kimse üzerinde birleşmez, buyurmuştur.
(T1633 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 8)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫اس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ٍ ‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عَ َّب‬-1310

،‫ عَ ْي ٌن َب َك ْت ِم ْن خَ شْ َي ِة ال ّّٰل ِه‬:‫ «عَ ْين َانِ َلا ت ََم ُّس ُه َما ال َّنا ُر‬:‫ول‬ ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال‬.»‫َوع ْي ٌن َبات َْت ت َْح ُر ُس ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬
1310. İbn Abbâs’ın (ra) işittiğine göre Allah Resûlü :
Şu iki göze cehennem ateşi dokunmaz: Allah korkusundan ağlayan göz ve
Allah rızası için gece nöbet bekleyen göz, buyurmuştur.
(T1639 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 12)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫الد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ٍ َ‫َيد ْب ِن خ‬ِ ‫ َوعَ ْن ز‬-1311
‫من خَ َل َف َغا ِزي ًا ٖفي‬ ْ ‫ َو‬،‫ « َم ْن َج َّه َز َغا ِزي ًا ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َف َق ْد َغ َزا‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫أ�هْ ِل ٖه بِخَ ْي ٍر َف َق ْد َغ َزا‬
1311. Zeyd b. Hâlid’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah yolunda cihad edecek olan birini (savaş için) donatan kimse, bizzat gaza
etmiş gibidir. Gazaya giden kimsenin ailesini güzel bir şekilde gözeten kimse
de, bizzat gaza etmiş gibi ecir kazanır.
(M4902, M4903 Müslim, İmâre, 135-136; B2843 Buhârî, Cihâd, 38)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1312
ٍ ‫ات ِظ ُّل ُف ْس َط‬
‫اط ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َو َم ٖن َيح ُة‬ َّ ‫ « أ� ْف َض ُل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ِ ‫الص َد َق‬
513

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 513 21.5.2015 14:42:20

 ُّ‫خَ ا ِد ٍم ٖفي َس ٖب ِيل ال ّٰل ِه أ� ْو َط ُرو َق ُة َف ْح ٍل ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذي‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َو َق َال‬
1312. Ebû Ümâme’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Sadakaların en üstün olanları şunlardır: Allah yolunda dikilen bir çadırın
gölgesi, Allah yolundaki mücahide bir hizmetçi verilmesi, , çiftleşecek güçte
bir erkek devenin Allah yolunda verilmesi, buyurmuştur.
(T1627 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 5)

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ أ� َّن َف ًتى ِم ْن أ� ْس َل َم َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1313
‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ ٖنّي‬
‫ َف ِإ� َّن ُه َق ْد َك َان ت ََج َّه َز‬،‫ «ا ْئ ِت ُفل َانًا‬:‫ َق َال‬،‫أ� ٖر ُيد ا ْل َغ ْز َو َو َل ْي َس م ِع َى َما أ�ت ََج َّه ُز ِب ِه‬
:‫ول‬ ُ ‫السل َا َم َو َي ُق‬ َ ‫ �ِإ ًَّن َر ُس‬:‫َف َم ِر َض» َف أ�تَا ُه َف َق َال‬
َّ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ُي ْق ِر ُئ َك‬
‫ َو َلا‬،‫ ا َّل ٖذي ُك ْن ُت تَج َّه ْز ُت ِب ِه‬،‫ أ�عْ ٖطي ِه‬،‫ َيا ُفل َا َن ُة‬:‫ َق َال‬،‫أ�عْ طِ ِني ا َّل ٖذي ت ََج َّه ْز َت ِب ِه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫ َف َوال ّّٰل ِه َلا ت َْحب ِٖسي ِم ْن ُه َش ْيئ ًا َف ُي َبا َر َك َل ِك ٖفي ِه‬،‫ت َْحب ِٖس َين ِم ْن ُه َش ْيئ ًا‬
1313. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Eslem kabilesinden bir genç:
–Yâ Resûlallah ben savaşa gitmek istiyorum. Yolluk tedarik edecek durumda
değilim, dedi. Bunun üzerine Resûlullah :
–Filancaya git; o, savaş için hazırlanmıştı, fakat hastalandı, buyurdu.
Genç ona gelip:
–Resûlullah size selâm gönderdi ve savaşa gitmek için hazırladıklarınızı
bana vermenizi istedi, dedi. O adam hanımını çağırdı ve:
–Yol için hazırladıklarımın hepsini bu gence ver, hiçbir şey alıkoyma. Allah’a yemin
ederim ki ondan bir şey alıkoyarsan onun sana hayır ve bereketi olmaz, dedi.
(M4901 Müslim, İmâre, 134)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد ا ْل ُخ ْد ِر ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1314

‫ول ال ّٰل ِه‬
‫ « ِل َي ْن َب ِع ْث ِم ْن ُك ِّل‬:‫ َف َق َال‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َب َع َث �ِإ َلى َب ٖني ِل ْح َي َان‬
514

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 514 21.5.2015 14:42:20

 .‫ َو ْال أ� ْج ُر َب ْي َن ُه َما» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫َر ُج َل ْي ِن أ� َح َدهُ َما‬
‫ « أ� ُّي ُك ْم‬:‫ « ِل َي ْخ ُر ْج ِم ْن ُك ِّل َر ُجل ْي ِن َر ُج ٌل» ُث َّم َق َال ِل ْل َق ِاع ِد‬:ُ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َله‬
.»‫خَ َل َف ا ْل َخا ِر َج ٖفي أ�هْ ِل ٖه َو َما ِل ٖه بِخَ ْي ٍر َك َان َل ُه ِمث ُْل ِن ْص ِف أ� ْج ِر ا ْلخَ ا ِر ِج‬
1314. Ebû Saîd el-Hudrî’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah Benî
Lihyân’a ordu gönderdiğinde şu emri verdi:
İki kişiden biri askere gitsin, (diğeri de onun aile efradına baksın) ve mükâfata
ortak olsunlar.
(M4904 Müslim, İmâre, 137)

Müslim’in diğer bir rivayetinde:

“İki kişiden biri harbe gitsin.” buyurdu ve sonra savaşa katılmayanlara şöyle
hitap etti: “Hanginiz harbe gidenin ailesine ve malına iyi bakarsa onun
mükâfatının yarısı kadar ecir kazanır.”
(M4907 Müslim, İmâre, 138)

‫ أ�تَى ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ِن ا ْل َب َرا ِء َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1315
:‫ول ال ّّٰل ِه أ� َقا ِت ُل أ� ْو أ� ْس ِل ُم؟ َف َق َال‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َف َق َال‬،‫ َر ُج ٌل ُم َق َّن ٌع بِا ْل َح ٖد ِيد‬،‫َو َس َّل َم‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،‫ ُث َّم َقات ََل َف ُق ِت َل‬،‫ ُث َّم َقا ِت ْل» َف أ� ْس َل َم‬،‫« أ� ْس ِل ْم‬
. ِّ‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ «عَ ِم َل َق ٖليل ًا َو أ�جِ َر َك ٖثير ًا‬:‫َو َس َّل َم‬
1315. Berâ (ra) anlatıyor:
Miğferini ve zırhını kuşanmış bir adam Peygamber’e geldi:
–Yâ Resûlallah, sizinle birlikte savaşayım mı, yoksa (önce) Müslüman mı
olayım, dedi. Resûlullah :
–Müslüman ol da, sonra savaş, buyurdu. O adam Müslüman oldu, sonra
savaştı ve şehit düştü. Bunun üzerine Resûlullah :
–Az iş yaptı, çok ecir kazandı, buyurdu.
(B2808 Buhârî, Cihâd, 13; M4914 Müslim, İmâre, 144)

515

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 515 21.5.2015 14:42:20

 ‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1316
‫الد ْن َيا َو َل ُه َما عَ َلى‬ ُّ ‫ « َما أ� َح ٌد َي ْدخُ ُل ا ْل َج َّن َة ُي ِح ُّب أ� ْن َي ْرجِ َع �ِإ َلى‬:‫َق َال‬
‫ َف ُي ْق َت َل عَ شْ َر‬،‫الد ْن َيا‬ ُّ ‫ َي َت َم َّنى أ� ْن َي ْرجِ َع �ِإ َلى‬،‫ْال أ� ْر ِض ِم ْن َش ْي ٍء �ِإ َّلا الشَّ ٖه ُيد‬
.»‫ ِل َما َي َرى ِم َن ا ْلك َرا َم ِة‬،‫ات‬
ٍ ‫َم َّر‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ « ِل َما َي َرى ِم ْن َف ْض ِل الشَّ َها َد ِة‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
1316. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Şehit dışında, cennete girip de, bütün dünya kendisine verilse dahi, tekrar
dünyaya dönmeyi arzu eden kimse yoktur. Cennette gördüğü ikram ve itibardan
dolayı şehit, dünyaya dönüp on defa şehit olmayı arzu eder, buyurmuştur.
(B2817 Buhârî, Cihâd, 21; M4868 Müslim, İmâre, 109)

Bir rivayette ise “şehitliğin faziletini gördüğünden” denilmektedir.

(B2795 Buhârî, Cihâd, 6; M4867 Müslim, İmâre, 108)

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

‫ول ال ّٰل ِه‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1317
َّ ‫ « َي ْغ ِف ُر ال ّّٰل ُه ِللشَّ ٖه ِيد ُك َّل َش ْي ٍئ �ِإ َّلا‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
.‫الد ْي َن» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
َّ ‫ « َا ْل َق ْت ُل ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه ُي َك ِّف ُر ُك َّل َش ْي ٍء �ِإ َّلا‬:ُ‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة َله‬
.»‫الد ْي َن‬
1317. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah, şehidin borç dışındaki bütün günahlarını bağışlar.
(M4883 Müslim, İmâre, 119)

Müslim’in diğer bir rivayeti de şöyledir:

Allah yolunda şehit olmak, borç dışındaki bütün günahlara kefâret olur.
(M4884 Müslim, İmâre, 120)

516

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 516 21.5.2015 14:42:20

 َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1318
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف َقا َم‬، ِ‫ أ� ْف َض ُل ْال أ�عْ َمال‬،‫ َو ْال إ ٖ� َيم َان بِال ّّٰل ِه‬،‫َقا َم ٖفي ِه ْم َف َذ َك َر أ� َّن ا ْلجِ َها َد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬
‫ول ال ّّٰل ِه أ� َر أ� ْي َت �ِإ ْن ُق ِت ْل ُت ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه أ�ت َُك َّف ُر ع ٖ ّني خَ طا َي َاي؟‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َف َق َال‬،‫َر ُج ٌل‬
ُ ‫َف َق َال َر ُس‬
‫ « َن َع ْم �ِإ ْن ُق ِت ْل َت ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َو أ�ن َْت‬:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ُ ‫ ُم ْح َت ِس ٌب ُم ْقب ٌِل َغ ْي ُر ُم ْد ِب ٍر» ُث َّم َق َال َر ُس‬،‫َصا ِب ٌر‬
:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ أ� َر أ� ْي َت �ِإ ْن ُق ِت ْل ُت ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه أ�ت َُك َّف ُر ع ٖ ّني خَ َطا َي َاي؟ َف َق َال‬:‫«ك ْي َف ُق ْل َت؟» َق َال‬ َ
‫ ُم ْقب ٌِل َغ ْي ُر‬،‫ « َن َع ْم َو أ�ن َْت َصا ِب ٌر ُم ْح َت ِس ٌب‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫َل ُه َر ُس‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.»‫السل َا ُم َق َال ٖلي ٰذ ِل َك‬ َّ ‫ �ِإ َّلا‬،‫ُم ْدب ٍر‬
َّ ‫ َف ِإ� َّن جِ ْب ٖر َيل عَ َل ْي ِه‬،‫الد ْي َن‬
1318. Ebû Katâde’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah , ayağa kalktı
(ve ashâba bir hutbe irat etti). Allah yolunda cihadın ve Allah’a iman etmenin
her işten daha üstün olduğunu söyledi. Ashâbdan biri kalkıp:
–Yâ Resûlallah, Allah yolunda şehit düşsem bu, günahlarıma kefâret olur mu,
ne dersin, dedi. Resûlullah :
–Evet, ecrini umarak sabırla savaşır, düşmandan kaçmayıp onlara karşı durduğun
hâlde şehit düşersen bu, günahlarına kefâret olur, buyurdu. Sonra adama:
–Ne demiştin, dedi. Adam:
–Allah yolunda savaşıp, şehit düşersem bu, günahlarıma kefâret olur mu, ne
dersin, diye tekrarladı. Bunun üzerine Resûlullah şöyle buyurdu:
–Evet, Allah’tan ecir bekleyip sabrederek harp eder ve düşmandan kaçmayıp
ona karşı durarak şehit düşersen bu, tüm günahlarına kefâret olur. Yalnız borç
dışında. Cebrail (as) bana böyle dedi.
(M4880 Müslim, İmâre, 117)

‫ول‬ َ ‫ أ� ْي َن أ�ن َا َيا َر ُس‬:‫ َق َال َر ُج ٌل‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن َجا ِب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1319
‫ ُث َّم قات ََل‬،‫ات ُك َّن ٖفي َي ِد ِه‬ ٍ ‫ َف أ� ْل َقى ت ََم َر‬.»‫ « ِفي ا ْل َج َّن ِة‬:‫ال ّّٰل ِه �ِإ ْن ُق ِت ْل ُت؟ َق َال‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.‫َح ّٰتى ُق ِت َل‬
517

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 517 21.5.2015 14:42:20

 ‫‪1319. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:‬‬
‫‪Bir adam:‬‬
‫‪–Yâ Resûlallah, Allah yolunda öldürülürsem yerim neresidir,‬‬
‫‪diye sordu. Resûlullah:‬‬
‫‪–Cennettir, buyurdu. Bunun üzerine o kimse elindeki hurmaları atıp şehit‬‬
‫‪oluncaya kadar savaştı.‬‬
‫)‪(M4913 Müslim, İmâre, 143‬‬

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ ‫‪َ -1320‬وعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال اِن َْط َل َق َر ُس ُ‬
‫ون‪َ ،‬ف َق َال‬ ‫َو َس َّل َم َو أ� ْص َحا ُب ُه َح ّٰتى َس َب ُقوا ا ْل ُمشْ ٖرك َين �ِإ َلى َب ْد ٍر‪َ ،‬و َجا َء ا ْل ُمش ِر ُك َ‬
‫«لا َي ْق َد َم َّن أ� َح ٌد ِم ْن ُك ْم �ِإ َلى َش ْي ٍء َح ّٰتى‬ ‫َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ :‬‬
‫ون‪َ ،‬ف َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪:‬‬ ‫ون أ�ن َا دُو َنهُ» َف َدن َا ا ْل ُمشْ ِر ُك َ‬
‫أ� ُك َ‬
‫ول عُ َم ْي ُر ْب ُن ا ْل ُح َما ِم‬ ‫ات َو ْال أ� ْر ُض» َق َال‪َ :‬ي ُق ُ‬ ‫السمٰ َو ُ‬ ‫« ُقو ُموا �ِإ َلى َج َّن ٍة عَ ْر ُض َها َّ‬
‫ات َو ْال أ� ْر ُض؟‬ ‫السمٰ َو ُ‬ ‫ْال أ�ن َْصا ِريُّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه َج َّن ٌة عَ ْر ُض َها َّ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬ما‬ ‫َق َال‪َ « :‬ن َع ْم» َق َال‪َ :‬ب ٍخ َب ٍخ‪َ ،‬ف َق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّّٰل ِه �ِإ َّلا َر َجا َء أ� ْن أ� ُك َ‬
‫ون‬ ‫َي ْح ِم ُل َك عَ َلى َق ْو ِل َك َب ٍخ ٍبخ؟» َق َال َلا َوال ّّٰل ِه َيا َر ُس َ‬
‫ات ِم ْن َق َر ِن ِه‪َ ،‬ف َج َع َل َي أ�ْ ُك ُل‬ ‫ِم ْن أ�هْ ِل َها‪َ ،‬ق َال‪َ « :‬ف ِإ�ن ََّك ِم ْن أ�هْ ِل َها» َف أ�خْ َر َج ت ََم َر ٍ‬
‫ِيت َح ّٰتى �آ ُك َل ت ََم َرا ٖتي ٰه ِذه �ِإن ََّها َل َح َيا ٌة َط ٖوي َل ٌة‪،‬‬ ‫ِم ْن ُه َّن‪ُ ،‬ث َّم َق َال َل ِئ ْن أ�ن َا َحي ُ‬
‫َف َر َمى ب َِما َك َان َم َع ُه ِم َن ال َّت ْم ِر‪ُ .‬ث َّم َقا َت َل ُه ْم َح ّٰتى ُق ِت َل‪َ .‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪1320. Enes (ra) anlatıyor:‬‬
‫‪(Bedir Savaşı günü) Resûlullah‬‬ ‫‪, ashâbıyla yola çıktı ve müşriklerden evvel‬‬
‫‪Bedir’e ulaştı. Müşrikler de geldiler. Bunun üzerine Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪–Hiçbiriniz emrim olmadıkça bir şey yapmasın, diye talimat verdi. Müşrikler‬‬
‫‪yaklaşınca, Peygamber‬‬ ‫‪:‬‬

‫‪518‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 518‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:20‬‬

 –Genişliği yer ve gökler kadar olan cenneti kazanmak için
harbe hazır olun, buyurdu.
Râvi Enes (ra) sözüne devam ederek diyor ki: Ensar’dan Umeyr b. Hümâm:
–Yâ Resûlallah, genişliği yer ve gökler gibi olan cennet mi, dedi. Resûlullah:
–Evet, deyince Umeyr:
–Vay be, dedi. Resûlullah’ın:
–Neden “Vay be!” diyorsun, demesi üzerine:
–Vallahi yâ Resûlallah, başka bir şey için değil, cennetlik olmayı istediğim için
söyledim, dedi. Resûlullah da :
–Zaten sen cennetliksin, buyurdu. Bunun üzerine Umeyr ok çantasından
çıkardığı hurmaları yemeğe başladı. Sonra:
–Eğer bu hurmaları yiyip bitirinceye kadar yaşarsam, bu uzun bir hayat
olacak, dedi ve hurmaları atıp şehit olana kadar düşmanla savaştı.
(M4915 Müslim, İmâre, 145)

‫ َجا َء ن َا ٌس �ِإ َلى ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم أ�نِ ا ْب َع ْث‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1321
‫ َف َب َع َث �ِإ َل ْي ِه ْم َسب ٖع َين َر ُجل ًا ِم َن ْال أ�ن َْصا ِر‬،‫الس َّن َة‬ ً ‫َم َعن َا ِر َج‬
ُّ ‫الا ُي َع ِّل ُمون َا ا ْل ُق ْر�آ َن َو‬
‫ َوي َت َدا َر ُسو َن ُه‬،‫ون ا ْل ُقر�آ َن‬ َ ‫ َي ْق َر ُؤ‬،‫الي َح َرا ٌم‬ ِ َ‫ ٖفي ِه ْم خ‬،‫ ا ْل ُق َّرا ُء‬:‫ُي َق ُال َل ُه ُم‬
،‫ َف َي َض ُعو َن ُه ِفي ا ْل َم ْسجِ ِد‬،ِ‫ُون بِا ْل َماء‬ َ ‫ َو َكانُوا بِال َّن َها ِر َي ٖجيئ‬،‫ون‬ َ ‫بِال َّل ْي ِل َي َت َع َّل ُم‬
ُّ ‫الط َعا َم ِل أ�هْ ِل‬
‫ َف َب َعث َُه ُم‬،ِ‫الص َّف ِة َو ِل ْل ُف َق َراء‬ َّ ‫ون ِب ِه‬ َ ‫ َو َيشْ َت ُر‬،ُ‫ون َف َي ٖبي ُعو َنه‬َ ‫َو َي ْح َتطِ ُب‬
،‫ َف َع َر ُضوا َل ُه ْم َف َق َت ُلوهُ م َق ْب َل أ� ْن َي ْب ُل ُغوا ا ْل َم َك َان‬،‫ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو أ�تَى‬،‫يت عَ ن َّا‬ َ ‫رض‬ ٖ ‫ َال ّٰل ُه َّم َب ِّلغْ عَ َّنا َن ِب َّين َا أ�نَّا َق ْد َل ٖقين َا َك َف َر ٖضين َا عَ ْن َك َو‬:‫َف َقا ُلوا‬
:‫ َف َق َال َح َرا ٌم‬،‫ َف َط َع َن ُه ِب ُر ْم ٍح َح ّٰتى أ� ْن َف َذ ُه‬،‫َر ُج ٌل َح َرا ًما خَ َال أ�ن ٍَس ِم ْن خَ ْل ِف ِه‬
‫ «�ِإ َّن �ِإخْ َوان َُك ْم‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،‫ُف ْز ُت َو َر ِّب ا ْل َك ْع َب ِة‬
‫ َال ّٰل ُه َّم َب ِّلغْ عَ ن َّا َن ِب َّين َا أ�ن َّا َق ْد َل ٖقين َا َك َف َر ٖضين َا عَ ْن َك‬:‫َق ْد ُق ِت ُلوا َو�ِإن َُّه ْم َقا ُلوا‬
.‫ َو ٰه َذا َل ْف ُظ ُم ْس ِل ٍم‬،‫يت عَ ن َّا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬ َ ‫رض‬ ٖ ‫َو‬
519

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 519 21.5.2015 14:42:20

 1321. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
(Necid’den) bir grup insan Peygamber’e geldi, Kur’an’ı ve sünneti
öğretmesi için kendilerine birilerini göndermesini istediler. Resûlullah da
onlara ensardan yetmiş adam gönderdi. Bunlara “kurra” denilirdi. Bunların
içlerinde dayım Harâm (b. Milhân) da vardı. Kur’an okurlar ve geceleyin onu
müzakere ederek öğrenirlerdi. Gündüzleri su getirirler, onu mescide koyarlar,
odun toplayıp satarlar ve parasıyla Suffe ehli ve fakirler için yiyecek satın
alırlardı. İşte Peygamber oraya (Necid’e) onları gönderdi. (Yolda giderken)
bunlara düşman saldırdı ve gittikleri yere varmadan onları öldürdü. (Düşman
tarafından kuşatıldıklarında) “Allah’ım, bizim haberimizi Peygamberimize
ulaştır. Biz sana kavuştuk ve senden razı olduk. Sen de bizden razı ol!” dediler.
Enes’in (ra) dayısı olan Harâm’ın yanına arkasından bir adam gelip, mızrağını
sapladı ve vücudunun bir tarafından diğer tarafına geçirdi. Bunun üzerine Harâm:
–Kâbe’nin Rabbi’ne yemin ederim ki ben (şehitlik mertebesini) kazandım,
dedi. Resûlullah bu haberi alınca ashâbına şöyle dedi:
–Kardeşleriniz öldürüldü ve onlar “Allah’ım, bizim haberimizi
Peygamberimize ulaştır. Biz sana kavuştuk ve senden razı olduk.
Sen de bizden razı ol!” diye niyaz ettiler.
(M4917 Müslim, İmâre, 147; bkz. B2801, B3064 Buhârî, Cihâd, 9, 184; B4093 Buhârî, Megâzî, 29)

ِ‫اب عَ ٖ ّمي أ�ن َُس ُبن ال َّن ْض ِر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه عَ ْن ِق َتال‬ َ ‫ َغ‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1322
‫ َل ِئ ِن ال ّّٰل ُه‬،‫ول ال ّّٰل ِه ِغ ْب ُت عَ ْن أ� َّولِ ِق َتالٍ َقا َت ْل َت ا ْل ُمش ِر ٖك َين‬ َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ َف َق َال‬،‫َب ْد ٍر‬
‫ َف َل َّما َك َان َي ْو ُم أ� ُح ٍد ان َْكشَ َف‬.‫أ� ْش َه َد ٖني ِق َت َال ا ْل ُمشْ ِر ٖك َين َل َي َر َي َّن ال ّّٰل ُه َما أ� ْص َن ُع‬
‫ َال ّٰل ُه َّم �ِإ ٖنّي أ�عْ َت ِذ ُر �ِإ َل ْي َك ِم َّما َص َن َع ٰه ُؤ َلا ِء َي ْع ٖني أ� ْص َحا َب ُه‬:‫ َف َق َال‬،‫ون‬
َ ‫ا ْل ُم ْس ِل ُم‬
‫ ُث َّم َت َق َّد َم َف ْاس َت ْق َب َل ُه َس ْع ُد ْب ُن‬-‫ َو أ� ْب َر أ� �ِإ َل ْي َك ِم َّما َص َن َع ٰه ُؤ َلا ِء َي ْع ِني ا ْل ُمشْ ِر ٖك َين‬-
ِ‫ �ِإ ٖنّي أ�جِ ُد ٖر َيح َها ِم ْن دُون‬،‫ َيا َس ْع َد ْب َن ُم َعا ٍذ ا ْلج َّن َة َو َر ِّب ال َّن ْض ِر‬:‫ُم َعا ٍذ َف َق َال‬
‫ َف َو َج ْدن َا‬:‫ َق َال أ�ن ٌَس‬،‫ول ال ّّٰل ِه َما َص َن َع‬ َ ‫ َفما ْاس َت َط ْع ُت َيا َر ُس‬:‫ َق َال َس ْع ٌد‬،‫أ� ُح ٍد‬
‫ َو َو َج ْدن َا ُه َق ْد‬،‫ أ� ْو َط ْع َن ًة ِب ُر ْم ٍح أ� ْو َر ْم َي ًة ب َِس ْه ٍم‬،‫ِالس ْي ِف‬
َّ ‫ِب ٖه ب ِْضع ًا َو َث َما ٖن َين َض ْر َب ًة ب‬
520

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 520 21.5.2015 14:42:20

 ‫ ُك َّنا َن َرى‬:‫ َق َال أ�ن ٌَس‬.‫ َف َما عَ َر َف ُه أ� َح ٌد �ِإ َّلا أ�خْ ُت ُه ِب َبن َا ِن ِه‬،‫ون‬َ ‫ُق ِت َل َو َمث ََّل ِب ِه ا ْل ُمشْ ِر ُك‬
‫ ( ِم َن ا ْل ُم ْؤ ِم ٖن َين ِر َج ٌال َص َد ُقوا‬:‫ أ� َّن ٰه ِذه ْال آ� َي َة َن َز َل ْت ٖفي ِه َو ٖفي أ� ْش َبا ِه ِه‬-‫ أ� ْو ن َُظ ُّن‬-
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫من َق َضى ن َْح َب ُه ) �ِإ َلى �آ ِخ ِرهَ ا‬ ْ ‫َما عَ اهَ ُدوا ال ّّٰل َه عَ َل ْي ِه َف ِم ْن ُه ْم‬
1322. Enes (ra) anlatıyor:
Amcam Enes b. Nadr, Bedir Savaşı’nda bulunamamıştı.
“Yâ Resûlallah, müşriklerle yaptığın ilk savaşta bulunamadım. Eğer Allah
bundan böyle beni müşriklerle karşılaştırırsa onlara neler yapacağımı Allah
görecektir.” dedi. Uhud Savaşı olup da Müslümanlar dağılınca Peygamber :
“Allah’ım, ashâbımın yaptıklarından dolayı senden özür dilerim.” dedi.
Müşriklere işaret ederek de, “Yâ Rabbi, bunların yaptıklarından uzağım.” dedi
ve sonra düşmana doğru ilerlerken Sa’d b. Muâz’a rastladı ve ona:
“Ey Sa’d b. Muâz, Nadr’ın Rabbi’ne yemin ederim ki cennet işte şurada.
Uhud’un berisinden cennetin kokusunu alıyorum.” dedi.
Sa’d dedi ki: “Yâ Resûlallah, ben Enes b. Nadr’ın yaptığını yapamadım.”
Hadisi rivayet eden Enes:
–Amcamın üzerinde kimi kılıç, kimi mızrak, kimi ok yarası olmak üzere
seksen kadar yara vardı. Öldürülmüş ve müşrikler tarafından kendisine
müsle yapılmıştı.118 Bu nedenle onu kimse tanıyamamış, kız kardeşi ancak
parmaklarından tanıyabildi, dedikten sonra şu âyeti okudu: “Müminler
arasında öyleleri vardır ki, Allah’a verdikleri söze sadık kaldılar, bu uğurda
onlardan bir kısmı can verdi...”119 ve şöyle söyledi:
“Biz bu âyetin Enes b. Nadr ve onun gibiler hakkında nâzil
olduğu kanaatinde idik.”
(B2805 Buhârî, Cihâd, 12; M4918 Müslim, İmâre, 148)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َس ُم َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1323

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َف أ�دْ خَ ل َا ٖني دَار ًا‬،‫ َف َص ِع َدا بِي الشَّ َج َر َة‬،‫ « َر أ� ْي ُت ال َّل ْي َل َة َر ُج َل ْي ِن أ� َت َيا ٖني‬:‫َو َس َّل َم‬
118
Yani, işkence ederek bütün uzuvlarını parçalayıp, cesedi tanınmaz hâle getirmişler, gözlerini oymuşlar, burun
ve dudaklarını koparmışlardı.
119
Ahzâb, 33/23.

521

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 521 21.5.2015 14:42:20

 ‫الدا ُر َف َدا ُر‬ َ ‫ َق‬،‫ َل ْم أ� َر َق ُّط أ� ْح َس َن ِم ْن َها‬،‫فض ُل‬
َّ ‫ أ� َّما ٰه ِذ ِه‬:‫الا‬ َ �‫ِه َي أ� ْح َس ُن َو أ‬
. ُّ‫الشُّ َه َداءِ» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬
1323. Semüre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Bu gece rüyamda bana iki adam geldi, beni bir ağaca çıkarıp oradan da çok
güzel ve mükemmel bir diyara götürdüler ki hayatımda ondan daha güzelini
görmemiştim. Sonra onlar “Burası şehitlerin diyarıdır.” dediler.
(B2791 Buhârî, Cihâd, 4)

‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن أ� َّم ال َّر ٖب ِيع ِب ْن َت ا ْل َب َرا ِء َو ِه َي أ� ُّم َحا ِر َث َة‬-1324
‫ول ال ّّٰل ِه أ� َلا‬َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ أ�ت َِت ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َقا َل ْت‬،‫ْب ِن ُس َرا َق َة‬
،‫ َف ِإ� ْن َك َان ِفي ا ْل َج َّن ِة َص َب ْر ُت‬،‫ َو َك َان ُق ِت َل َي ْو َم َب ْد ٍر‬،‫ت َُح ِّد ُث ٖني عَ ْن َحا ِر َث َة‬
‫ « َيا أ� َّم َحا ِر َث َة �ِإن ََّها‬:‫ َف َق َال‬،ِ‫َو�ِإ ْن َك َان َغ ْي َر ٰذ ِل َك ْاج َت َه ْد ُت عَ َل ْي ِه ِفي ا ْل ُب َكاء‬
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.»‫اب ا ْل ِف ْر َد ْو َس ْال أ�عْ َلى‬ َ ‫ َو�ِإ َّن ا ْب َن َك أ� َص‬،‫جِ ن َا ٌن ِفي ا ْل َج َّن ِة‬
1324. Enes (ra) anlatıyor:
Ümmü Hârise b. Sürâka ismiyle meşhur olan Ümmü’r-Rabî’ bint.
el-Berâ bir gün Peygamber’in yanına geldi ve:
–Yâ Resûlallah, (oğlum) Hârise Bedir’de öldürülmüştü, bana Hârise’den
bahseder misin. Eğer o, cennette ise sabredeceğim, değilse elimden geldiği
kadar ağlayacağım, dedi. Resûlullah :
–Ey Ümmü Hârise, birçok cennet bahçesi vardır. Senin oğlun bunların en
yücesi olan Firdevs’tedir, buyurdu.
(B2809 Buhârî, Cihâd, 14)

‫ جِ ي َء ب أ� ٖبي �ِإ َلى‬:‫ َوعَ ْن َجا ِب ِر ْب ِن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما َق َال‬-1325

‫ َف َذهَ ْب ُت أ� ْك ِش ُف‬،‫ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق ْد ُمث َِّل ِب ٖه َف ُو ِض َع َب ْي َن َي َد ْي ِه‬
522

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 522 21.5.2015 14:42:20

 ‫ « َما زَا َل ِت‬:‫عَ ْن َو ْج ِه ٖه َف َن َها ٖني َق ْو ٌم َف َق َال ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ا ْل َمل َا ِئ َك ُة ُتظِ ُّل ُه ِب أ� ْج ِن َح ِت َها‬
1325. Câbir b. Abdullah (ra) anlatıyor:
Kendisine müsle yapılan (öldürüldükten sonra çeşitli azaları kesilen) babamın
cesedi Resûlullah’a getirildi ve önüne konuldu. Yüzünü açmak için davrandım,
fakat oradakiler beni engellediler. Peygamber : “Melekler, onu kanatlarıyla
gölgelendiriyorlar.” buyurdu.
(B2816 Buhârî, Cihâd, 20; M6354, M6355 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 129-130)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ َ ‫ َوعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن ُح َن ْي ٍف َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه أ� َّن َر ُس‬-1326

‫ « َم ْن َس أ� َل ال ّّٰل َه َت َعا َلى الشَّ َها َد َة ب ِِص ْدقٍ َب َّل َغ ُه ال ّّٰل ُه َمن َا ِز َل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.»‫ات عَ َلى ِف َر ِاش ٖه‬
َ ‫الشُّ َه َدا ِء َو�ِإ ْن َم‬
1326. Sehl b. Huneyf’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Allah Teâlâ, yolunda şehit olmayı gönülden isteyen kimseyi yatağında ölse
dahi şehitler derecesine ulaştırır, buyurdu.
(M4930 Müslim, İmâre, 157)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1327

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
.‫ َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬.»ُ‫ « َم ْن َط َل َب الشَّ َها َد َة َصا ِدق ًا أ�عْ طِ َي َها َو َل ْو َل ْم ت ُِص ْبه‬:‫َو َس َّل َم‬
1327. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Allah yolunda şehit olmayı gönülden isteyen kimseye, şehit olmasa dahi
şehitlik sevabı verilir, buyurdu.
(M4929 Müslim, İmâre, 156)

523

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 523 21.5.2015 14:42:20

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1328
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ « َما َيجِ ُد الشَّ ٖه ُيد ِم ْن َم ِّس ا ْل َق ْت ِل �ِإ َّلا َك َما َيجِ ُد أ� َح ُد ُك ْم ِم ْن‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َم ِّس ا ْل َق ْر َص ِة» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1328. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Şehit, ölüm acısını ancak sizin çimdiklendiğinizde duyduğunuz acı kadar
duyar, buyurdu.
(T1668 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 26)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬َ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن أ� ٖبي أ� ْو َفى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما أ� َّن َر ُس‬-1329
‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ٖفي َب ْع ِض أ� َّيا ِم ِه ا َّل ٖتي َل ِق َي ٖف َيها ا ْل َع ُد َّو ا ْن َت َظ َر َح ّٰتى َما َل ِت‬
ُ ‫ « أ� ُّي َها ال َّن‬:‫اس َف َق َال‬
،‫ َلا َت َت َم َّن ْوا ِل َقا َء ا ْل َع ُد ِّو‬،‫اس‬ ِ ‫ ُث َّم َقا َم ِفي ال َّن‬،‫الشَّ ْم ُس‬
‫ َواعْ َل ُموا أ� َّن ا ْل َج َّن َة ت َْح َت‬،‫اص ِب ُروا‬ ْ ‫ َف ِإ� َذا َل ٖقي ُت ُموهُ ْم َف‬،‫َو َس ُلوا ال ّّٰل َه ا ْل َعا ِف َي َة‬
‫ َوهَ ا ِز َم‬،‫اب‬
ِ ‫الس َح‬
َّ ‫اب َو ُم ْج ِر َي‬ ِ ‫ « َال ّٰل ُه َّم ُم ْن ِز َل ا ْل ِك َت‬:‫وف» ُث َّم َق َال‬ ُّ ِ‫ِظل َال‬
ِ ‫الس ُي‬
ِ ‫ْال أ� ْح َز‬
.‫اب اهْ ِز ْم ُه ْم َوان ُْص ْرن َا عَ َل ْي ِه ْم» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1329. Abdullah b. Ebû Evfâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah ,
düşmanla karşılaştığı savaş günlerinden birinde, güneş batmaya başlayıncaya
kadar bekledi. Sonra askerlerine şöyle seslendi:
Ey insanlar, düşmanla karşılaşmayı arzu etmeyin, Allah’tan afiyet, huzur ve
asayiş dileyin. Düşmanla karşılaşınca da sabredin, dayanın ve bilin ki cennet,
kılıçların gölgesi altındadır, dedi. Sonra şöyle dua etti:
Ey Kitab’ı indiren, bulutları hareket ettiren, düşman güçlerini dağıtan Allah’ım,
onları darmadağın et ve onlara karşı bize yardım et.
(B3024, B3025 Buhârî, Cihâd, 112; M4542 Müslim, Cihâd, 20)

524

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 524 21.5.2015 14:42:20

 ‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن َس ْه ِل ْب ِن َس ْع ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1330
‫ َا ُّلدعَ ا ُء ِع ْن َد ال ِّن َدا ِء‬: ِ‫ أ� ْو َق َّل َما ُت َردَّان‬، ِ‫ «اِ ْث َنتَانِ َلا ُت َردَّان‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬.»‫َو ِع ْن َد ا ْل َب أ� ِس ٖح َين ُي ْل ِح ُم َب ْع ُض ُه ْم َب ْعض ًا‬
1330. Sehl b. Sa’d’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
İki dua reddolunmaz, ya da nadiren reddolunur: Ezan okunurken yapılan dua,
bir de savaşın kızıştığı, tarafların birbirleriyle kıran kırana çarpıştığı zaman
yapılan dua.
(D2540 Ebû Dâvûd, Cihâd, 39)

ُ ‫ َك َان َر ُس‬:‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1331

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ َوب َِك‬،‫ول‬ ُ ‫ ب َِك أ� ُح‬،‫ « َال ّٰل ُه َّم أ�ن َْت عَ ُض ٖدي َون َٖصيري‬:‫َو َس َّل َم �ِإ َذا َغ َزا َق َال‬
ٖ
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫ َوب َِك أ� َقا ِت ُل» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬،‫ول‬
.‫يث َح َس ٌن‬ ُ ‫أ� ُص‬
1331. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah gazaya çıktığında şöyle dua ederdi, “Allah’ım, benim desteğim
ve yardımcım ancak sensin. Senin sayende düşmana karşı koyar, senin
desteğinle düşmanla savaşırım.”
(D2632 Ebû Dâvûd, Cihâd, 90; T3584 Tirmizî, Deavât, 121)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫وسى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬

َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-1332
‫ َو َن ُعو ُذ ب َِك ِم ْن‬،‫ َال ّٰل ُه َّم �ِإن َّا ن َْج َع ُل َك ٖفي ن ُُحو ِر ِه ْم‬:‫اف َق ْو ًما َق َال‬َ َ‫َك َان �ِإ َذا خ‬
.‫ُش ُرو ِر ِه ْم» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬
525

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 525 21.5.2015 14:42:20

 1332. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber , bir düşman hücumundan endişe ederse şöyle derdi:
“Allah’ım, onların karşısına senin çıkmanı istiyor, şerlerinden de sana sığınıyoruz.”
(D1537 Ebû Dâvûd, Vitir, 30)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫ َوعَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1333
.‫ « َا ْلخَ ْي ُل َم ْع ُقو ٌد ٖفي َن َو ٖاص َيها ا ْلخَ ْي ُر �ِإ َلى َي ْو ِم ا ْل ِق َيا َم ِة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
1333. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
(Savaşta binilen) atlar, perçemlerinde hayır var, ta kıyamet gününe kadar!
(B2849 Buhârî, Cihâd, 43; M4845 Müslim, İmâre, 96)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،ُ‫ َوعَ ْن عُ ْر َو َة ا ْل َبا ِر ِق ِّي َر ِض َي ال ّّٰله ع ْنه‬-1334
،‫ ْال أ� ْج ُر‬:‫ « َا ْلخَ ْي ُل َم ْع ُقو ٌد ٖفي َن َو ٖاص َيها ا ْلخَ ْي ُر �ِإ َلى َي ْو ِم ا ْل ِق َيا َم ِة‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫َوا ْل َم ْغ َن ُم‬
1334. Urve el-Bârikî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz.Peygamber şöyle demiştir:
(Savaşta binilen) atlar, perçemlerinde hayır var, ganimet var, ecir var, ta
kıyamet gününe kadar.
(B2852 Buhârî, Cihâd, 44; M4849 Müslim, İmâre, 98)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1335
‫ َوت َْص ٖديق ًا‬،‫ ٖ�إ َيمان ًا بِال ّّٰل ِه‬،‫ « َم ِن ْاح َت َب َس َف َرس ًا ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫ َو َب ْو َل ُه ٖفي ٖمي َزا ِن ٖه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،ُ‫ َف ِإ� َّن ِش َب َع ُه َو ِر َّي ُه َو َر ْو َثه‬،‫ِب َوعْ ِد ِه‬
526

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 526 21.5.2015 14:42:20

 1335. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Kim, Allah’a inanarak ve O’nun vadini tasdikleyerek O’nun yolunda binilmek
üzere at beslerse, kıyamet günü o atın yediği, içtiği, tersi ve idrarı (dahi sevap
olarak) o kimsenin mizanına konur.
(B2853 Buhârî, Cihâd, 45)

‫ َق َال َجا َء َر ُج ٌل �ِإ َلى ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َم ْس ُعو ٍد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1336
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،‫ ٰه ِذه ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم بِن َا َق ٍة َمخْ ُطو َم ٍة َف َق َال‬
.‫ « َل َك ب َِها َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة َس ْب ُع ِما َئ ِة ن َا َق ٍة ُك ُّل َها َمخْ ُطو َم ٌة» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
1336. Ebû Mes’ûd’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Bir adam yularlı bir deve ile Peygamber’in yanına geldi ve:
–Bunu Allah yolunda vakfettim, dedi. Bunun üzerine
Resûlullah şöyle buyurdu:
–Bunun karşılığı olarak kıyamet gününde sana yularlı yedi yüz deve verilecek.
(M4897 Müslim, İmâre, 132)

‫ أ� ُبو‬:‫ َو ُي َق ُال‬،‫ أ� ُبو أ� َس ٍد‬:‫ َو ُي َق ُال‬،‫ أ� ُبو ُس َعا ٍد‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َح َّما ٍد َو ُي َق ُال‬-1337
‫ أ� ُبو عَ ْب ٍس عُ ْق َب ُة ْب ِن‬:‫ َو ُي َق ُال‬،‫ أ� ُبو ْال أ� ْس َو ِد‬:‫ َو ُي َق ُال‬،‫ أ� ُبو عَ ْم ٍرو‬:‫ َو ُي َق ُال‬،‫عَ ا ِم ٍر‬
َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫عَ ا ِم ٍر ا ْل ُج َه ِن ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫ أ� َلا �ِإ َّن‬،‫ « َو أ� ِع ُّدوا َل ُه ْم َما ْاس َت َط ْع ُت ْم ِم ْن ُق َّو ٍة‬:‫ول‬ ُ ‫ َي ُق‬،‫َو َس َّل َم َوهُ َو عَ َلى ا ْل ِم ْن َب ِر‬
.‫ أ� َلا �ِإ َّن ا ْل ُق َّو َة ال َّر ْم ُي» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ أ� َلا �ِإ َّن ا ْل ُق َّو َة ال َّر ْم ُي‬،‫ا ْل ُق َّو َة ال َّر ْم ُي‬
1337. Ukbe b. Âmir el-Cühenî’den (ra)120 rivayet edildiğine göre
o, şöyle demiştir:

120
Bu zata “Ebû Hammâd, Ebû Suâd, Ebû Esed, Ebû Âmir, Ebû Amr, Ebu’l-Esved, Ebû Abs” denilmekte imiş.

527

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 527 21.5.2015 14:42:20

 Resûlullah’ın minberden şöyle buyurduğunu işittim:
“Düşmanlara karşı elinizden geldiği kadar kuvvet hazırlayın...”121 Dikkatinizi
çekerim, (bu âyetteki) “kuvvet”, atmaktır; dikkatinizi çekerim, “kuvvet”,
atmaktır; dikkatinizi çekerim, “kuvvet”, atmaktır.”122
(M4946 Müslim, İmâre, 167)

‫«س ُت ْف َت ُح‬
َ :‫ول‬ ُ ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1338
.‫ َفل َا َي ْعجِ ُز أ� َح ُد ُك ْم أ� ْن َي ْل ُه َو ِب أ� ْس ُه ِم ِه» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،ُ‫ َو َي ْك ٖف ُيك ُم ال ّّٰله‬،‫ون‬
َ ‫ع َل ْي ُك ْم أ� َر ُض‬
1338. Ebû Hammâd’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah :
Çok yerler fethedeceksiniz, Allah size yeterince yardım edecektir. Ama, hiçbiriniz
(buna güvenip) oklarıyla atış talimi yapmaktan geri durmasın, buyurdu.
(M4947 Müslim, İmâre, 168)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه أ� َّن ُه َق َال‬-1339

‫ « َم ْن عُ ِّل َم‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ أ� ْو َف َق ْد عَ َصى» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬،‫ َف َل ْي َس ِم َّنا‬،ُ‫ال َّر ْم َي ُث َّم َت َر َكه‬
1339. Ebû Hammâd’dan rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Ok atmayı öğrenip de sonra terk eden bizden değildir yahut isyan etmiş olur.123
(M4949 Müslim, İmâre, 169)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن ُه َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1340
‫ َصا ِن َع ُه‬:‫ِالس ْه ِم ا ْل َو ِاح ِد َثل َاث َة َن َف ٍر ا ْل َج َّن َة‬ ُ ‫َو َس َّل َم َي ُق‬
َّ ‫ «�ِإ َّن ال ّّٰل َه ُي ْد ِخ ُل ب‬:‫ول‬
121
Enfâl, 8/60.
122
Âyette geçen “kuvvet” kelimesi, o dönem açısından düşmana ok, mızrak vb. atmak şeklinde açıklanmışsa da,
günümüz açısından düşmana karşı kullanılan her türlü güç olarak anlaşılması âyetin vermek istediği mesaja
daha uygun düşmektedir.
123
Hz. Peygamber, içinde bulunduğu şartlardan dolayı ok atmayı öğrenmenin gereği üzerinde durmuştur. Onun
bu ifadesi de ashâbı atıcılık öğrenmeye teşvik amacı taşımaktadır.

528

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 528 21.5.2015 14:42:20

 ‫ َو أ� ْن َت ْر ُموا‬،‫ َوا ْر ُموا َوا ْر َك ُبوا‬،ُ‫ َو ُم ْن ِب َله‬،‫ َوال َّرا ِم َي ِب ِه‬،‫َي ْح َت ِس ُب ٖفي َص ْن َع ِت ِه ا ْل َخ ْي َر‬
‫ َف ِإ�ن ََّها‬،ُ‫ َو َم ْن َت َر َك ال َّر ْم َي َب ْع َد َما عُ ِّل َم ُه َر ْغ َب ًة عَ ْنه‬.‫أ� َح ُّب �ِإ َل َّي ِم ْن أ� ْن َت ْر َك ُبوا‬
.َ‫«ك َف َرهَ ا» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬ َ :‫ِن ْع َم ٌة َت َر َك َها» أ� ْو َق َال‬
1340. Ebû Hammâd’ın (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Allah, bir tek ok yüzünden üç kimseyi cennete koyar: Allah rızası için o oku
yapanı, onu Allah yolunda atanı, oku atıcıya vereni.
Atıcılık ve binicilik öğrenin. Atıcılık öğrenmeniz, binicilik öğrenmenizden
daha fazla hoşuma gider.
Öğrendikten sonra yüz çevirerek atıcılığı bırakan kimse için o, terk ettiği veya
nankörlük yaptığı bir nimettir (ve bundan sorulacaktır).124
(D2513 Ebû Dâvûd, Cihâd, 23)

‫ َم َّر ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن َس َل َم َة ْب ِن ْال أ� ْك َو ِع َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1341
‫ «ا ْر ُموا َب ٖني �ِإ ْس َم ٖاع َيل َف ِإ� َّن أ� َب ُاك ْم‬:‫ َف َق َال‬،‫ون‬
َ ‫ عَ َلى َن َف ٍر َي ْن َت ِض ُل‬،‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
. ُّ‫َك َان َرا ِم ًيا» َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِري‬
1341. Seleme b. Ekvâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , ok atma yarışı yapan bir topluluğun yanına geldi ve “Ey
İsmailoğulları, atın; zira babanız da atıcı idi.” buyurdu.
(B2899 Buhârî, Cihâd, 78)

َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َوعَ ْن عَ ْم ِرو ْب ِن عَ َب َس َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َق َال‬-1342

‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ « َم ْن َر َمى ب َِس ْه ٍم ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َف ُه َو َل ُه‬:‫ول‬ُ ‫ َي ُق‬،‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫ِع ْد ُل ُم َح َّر َر ٍة‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
124
Allah Resûlü bu hadislerde kendi dönemindeki araçları dile getirmişse de, sünnette asıl olan araç değil, amaç-
tır ve bu amacı gerçekleştiren araçlar da bu kapsamda değerlendirilmelidir.

529

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 529 21.5.2015 14:42:20

 1342. Amr b. Abese’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah :
Allah yolunda bir ok atan kimseye, köle azat etmeye denk sevap verilir, buyurdu.
(T1638 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 11)125

‫ َق َال‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َي ْح َيى خُ َر ْي ِم ْب ِن َفا ِت ٍك َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1343

ُ ‫َر ُس‬
‫ « َم ْن أ� ْن َف َق َن َف َق ًة ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه ُك ِت َب َل ُه‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫َس ْب ُع ِما َئ ِة ِض ْع ٍف» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬
.‫يث َح َس ٌن‬
1343. Ebû Yahyâ Hureym b. Fâtik’ten (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Allah yolunda harcama yapan kimseye Allah, (harcamasının)
yedi yüz misli ecir verir.
(T1625 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 4)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َس ٖع ٍيد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1344
‫ « َما ِم ْن عَ ْب ٍد َي ُصو ُم َي ْو ًما ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه �ِإ َّلا َباعَ َد ال ّّٰل ُه ب ِٰذ ِل َك‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ا ْل َي ْو ِم َو ْج َه ُه عَ ِن ال َّنا ِر َس ْب ٖع َين خَ ٖريف ًا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1344. Ebû Saîd’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir:
Allah yolunda bir gün oruç tutan kimsenin yüzünü Allah, cehennemden
yetmiş senelik mesafe uzaklaştırır.
(M2711 Müslim, Sıyâm, 167; B2840 Buhârî, Cihâd, 36)

Bu hadis mevcut Ebû Davûd nüshasında yer almamakla birlikte Ebû Dâvud et-Tayâlisî’nin Müsned’inde tesbit
125

edilmiştir. Burada Nevevî’nin kasdettiği de o olabilir. bkz: Tayâlisî, Müsned, II, 470; hadis no: 1250.

530

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 530 21.5.2015 14:42:20

 ‫‪َ -1345‬وعَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪ ،‬عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪،‬‬
‫َق َال‪َ « :‬م ْن َصا َم َي ْو ًما ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َج َع َل ال ّّٰل ُه َب ْي َن ُه َوب ْي َن ال َّنا ِر خَ ْن َدق ًا َك َما‬
‫الس َما ِء َو ْال أ� ْر ِض» َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‪َ :‬ح ٖد ٌ‬
‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‪.‬‬ ‫َب ْي َن َّ‬
‫‪1345. Ebû Ümâme’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Allah yolunda bir gün oruç tutan kimse ile cehennem arasında Allah, yerle‬‬
‫‪gök arası kadar hendek açar, demiştir.‬‬
‫)‪(T1624 Tirmizî, Fedâilü’l-cihâd, 3‬‬

‫‪َ -1346‬وعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ات عَ َلى‬ ‫ات َو َل ْم َي ْغ ُز‪َ ،‬و َل ْم ُي َح ِّد ْث َن ْف َس ُه بِا ْل َغ ْز ِو‪َ ،‬م َ‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬م ْن َم َ‬
‫ُش ْع َب ٍة ِم َن ال ِّن َفاقِ » َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪1346. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle demiştir:‬‬
‫‪Cihad etmeden ve cihada gitmeyi gönlünden geçirmeden ölen kimse, bir‬‬
‫‪nevi nifak üzere ölür.‬‬
‫)‪(M4931 Müslim, İmâre, 158‬‬

‫‪َ -1347‬وعَ ْن َجاب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬ق َال‪ُ :‬ك َّنا َم َع ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫الا َما ِس ْرت ُْم َم ٖسير ًا‪َ ،‬و َلا َق َط ْع ُت ْم‬ ‫َو َس َّل َم‪ٖ ،‬في َغ َزا ٍة َف َق َال‪ِ�« :‬إ َّن بِا ْل َم ٖدي َن ِة َل ِر َج ً‬
‫َوا ِد ًيا �ِإ َّلا َكانُوا َم َع ُك ْم‪َ ،‬ح َب َس ُه ُم ا ْل َم َر ُض»‪.‬‬
‫«ح َب َس ُه ُم ا ْل ُع ْذ ُر»‪.‬‬
‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‪َ :‬‬
‫‪531‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 531‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:21‬‬

 ‫ َو َر َوا ُه‬،‫وك ْم ِفي ْال أ� ْج ِر» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِريُّ ِم ْن ِر َوا َي ِة أ�ن ٍَس‬ ُ ‫ �ِإ َّلا َش َر ُك‬:‫َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬
.ُ‫ُم ْس ِل ٌم ِم ْن ِر َوا َي ِة َجا ِب ٍر َوال َّل ْف ُظ َله‬
1347. Câbir (ra) anlatıyor:
Peygamber’le bir savaşta bulunuyorduk. Şöyle buyurdu:
Hastalıkları sebebiyle Medine’de kalan öyle kimseler var ki, gittiğiniz her
yerde ve geçtiğiniz her derede sizinle beraberdiler.
(M4932 Müslim, İmâre, 159)

Bir rivayet de şöyledir: “Onları mazeretleri alıkoymuştu.”

(B2839 Buhârî, Cihâd, 35)

Diğer bir rivayet ise “Onlar, ecirde size ortak olacaklardır.” şeklindedir.
(M4933 Müslim, İmâre, 159)

‫ أ� َّن أ�عْ َرا ِب ًّيا أ�تى ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫وسى َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-1348
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
‫ َوال َّر ُج ُل ُي َقا ِت ُل‬،‫ َال َّر ُج ُل ُي َقا ِت ُل ِل ْل َم ْغ َن ِم‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ ُي َقا ِت ُل َش َجاعَ ًة َو ُي َقا ِت ُل‬:‫ َوال َّر ُج ُل ُيقا ِت ُل ِل ُي َرى َم َكا ُنهُ؟ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬،‫ِل ُي ْذ َك َر‬
‫ول ال ّٰل ِه‬ ُ ‫ َف َم ْن ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه؟ َف َق َال َر ُس‬،‫ َو ُي َقا ِت ُل َغ َضب ًا‬:‫ َو ٖفي ِر َوا َي ٍة‬.‫َح ِم َّي ًة‬
‫ َف ُه َو ٖفي‬،‫ون َك ِل َم ُة ال ّّٰل ِه ِه َي ا ْل ُع ْل َيا‬َ ‫ « َم ْن َقات ََل ِل َت ُك‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1348. Ebû Mûsâ’dan (ra) rivayet edildiğine göre bir bedevi
Hz. Peygamber’in yanına geldi ve:
–Yâ Resûlallah, adam var, ganimet için harp eder. Adam var, şöhret kazanmak
için savaşır. Adam da var ki, cesaretini göstermek için savaşır.
Bir rivayete göre: Cesaretini göstermek için veya kavmini
yüceltme gayreti ile savaşır.
(bkz. B7458 Buhârî, Tevhîd, 28; M4920 Müslim, İmâre, 150)

532

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 532 21.5.2015 14:42:21

 Diğer rivayete göre: Öfkesinden dolayı harp eder.
(bkz. B123 Buhârî, İlim, 45; M4922 Müslim, İmâre, 151)

Bunların hangisi Allah yolunda savaşmış olur, diye sordu. Resûlullah :

–Kim Allah’ın dini üstün gelsin diye savaşırsa, o, Allah yolunda
savaşmış olur, buyurdu.
(B3126 Buhârî, Humus, 10; M4919 Müslim, İmâre, 149)

‫ َق َال‬:‫ َق َال‬،‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1349

ُ ‫َر ُس‬
‫ َف َت ْغ َن ُم‬،‫ أ� ْو َس ِر َّي ٍة َت ْغ ُزو‬،‫ « َما ِم ْن َغا ِز َي ٍة‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َو َما ِم ْن َغا ِز َي ٍة أ� ْو َس ِر َّي ٍة ت ُْخ ِف ُق‬،‫ �ِإ َّلا َكانُوا َق ْد َت َع َّج ُلوا ُث ُلث َْي أ� ُجو ِر ِه ْم‬،‫َوت َْس َل ُم‬
.‫اب �ِإ َّلا ت ََّم َل ُه ْم أ� ُجو ُرهُ ْم» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬ ُ ‫َوت َُص‬
1349. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Savaşa giden bir grup veya bölük savaşır, ganimet alır ve sağ salim dönerse
ecirlerinin üçte ikisini peşinen almışlar demektir. Fakat bir grup veya bölük
savaşır da ganimet alamaz da ölür yahut yaralanırsa onlar (ahirette) ecirlerini
tam olarak alırlar.
(M4926 Müslim, İmâre, 154)

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ أ� َّن َر ُجل ًا َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1350
‫ول ال ّّٰل ِه‬
‫ «�ِإ َّن ِس َي َاح َة‬:‫ َف َق َال ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬.‫الس َي َاح ِة‬
ِّ ‫ا ْئ َذ ْن ٖلي ِفي‬
.‫ عَ َّز َو َج َّل» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْسن َا ٍد َج ِّي ٍد‬،‫أ� َّم ِتي ا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬

533

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 533 21.5.2015 14:42:21

 1350. Ebû Ümâme’den (ra) rivayet edildiğine göre bir adam:
–Yâ Resûlallah, diyar diyar dolaşarak, ruhban gibi yaşamama izin ver, dedi.
Peygamber :
–Ümmetimin ruhbanlığı, Allah yolunda cihada gitmektir, buyurdu.
(D2486 Ebû Dâvûd, Cihâd, 6)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي‬،‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬ ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1351

.»‫ « َق ْف َل ٌة َك َغ ْز َو ٍة‬:‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬
.‫َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْسن َا ٍد َج ِّي ٍد‬
1351. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber :
Bir savaştan dönüş, (sevap bakımından) savaş gibidir, buyurdu.126
(D2487 Ebû Dâvûd, Cihâd, 7)

‫ َل َّما َق ِد َم ال َّنب ُِّي‬:‫ َق َال‬،ُ‫السا ِئ ِب ْب ِن َي ٖز َيد َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬ َّ ‫ َوعَ ِن‬-1352

ِ‫الص ْب َيان‬ِّ ‫ َف َل ِقي ُت ُه َم َع‬،‫اس‬ َ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِم ْن َغ ْز َو ِة َت ُب‬
ُ ‫وك َت َل َّقا ُه ال َّن‬
‫ َو َر َوا ُه‬.‫يح ِب ٰه َذا ال َّل ْف ِظ‬ٍ ‫ َر َوا ُه أ� ُبو َدا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح‬.‫عَ َلى َث ِن ِّي ِة ا ْل َو َد ِاع‬
‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َم َع‬ َ ‫ َذهَ ْبن َا ن َت َل َّقى َر ُس‬:‫ا ْل ُب َخا ِر ُّي َق َال‬
.‫الص ْب َيانِ �ِإ َلى َث ِن َّي ِة ا ْل َو َد ِاع‬
ِّ

Hadiste gerek savaş sonrası dönüş, gerekse düşmanın kaçması vb. sebeplerle savaşmaksızın dönüş tıpkı bir
126

gazve gibi değerlendirilmektedir. Ayrıca “kafle” kelimesi Allah yolunda bir defada yüklü bir malı infak etme
anlamına da gelmektedir.

534

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 534 21.5.2015 14:42:21

 1352. Sâib b. Yezîd (ra) anlatıyor:
Tebük Gazvesi’nden dönüşünde halk Peygamber’i karşılamıştı. Onu, ben de
çocuklarla beraber Seniyyetü’l-Vedâ denilen yerde karşıladım.
(D2779 Ebû Dâvûd, Cihâd, 164)

Buhârî’nin rivayetinde ravi:

Biz Peygamber’i karşılamak için çocuklarla beraber
Seniyyetü’l-Vedâ’ya gittik, demiştir.
(B3083 Buhârî, Cihâd, 196)

‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي أ� َما َم َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1353
‫ أ� ْو َي ْخ ُل ْف َغا ِز ًيا ٖفي أ�هْ ِل ٖه بِخَ ْي ٍر أ� َصا َب ُه‬،‫ أ� ْو ُي َج ِّه ْز َغا ِز ًيا‬،‫ « َم ْن َل ْم َي ْغ ُز‬:‫َق َال‬
.‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح ٍيح‬.»‫ال ّّٰل ُه ِب َقا ِرعَ ٍة َق ْب َل َي ْو ِم ا ْل ِق َيا َم ِة‬
1353. Ebû Ümâme’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle demiştir:
Bir kimse savaşmaz, bir mücahidi savaş için hazırlayıp teçhiz etmez veya
savaşa giden bir kimsenin aile efradına da bakmazsa Allah, onu daha
kıyamete varmadan büyük bir belaya uğratır.
(D2503 Ebû Dâvûd, Cihâd, 17)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ْن أ�ن ٍَس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1354
‫ َر َوا ُه أ� ُبو‬.»‫«جا ِه ُدوا ا ْل ُم ْش ِر ٖك َين ِب أ� ْم َوا ِل ُك ْم َو أ� ْن ُف ِس ُك ْم َو أ� ْل ِس َن ِت ُك ْم‬
َ :‫َق َال‬
.‫يح‬
ٍ ‫َدا ُو َد ِب ِإ� ْس َنا ٍد َص ٖح‬
1354. Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber :
Müşriklere karşı mallarınız, canlarınız ve dillerinizle cihad edin, buyurdu.
(D2504 Ebû Dâvûd, Cihâd, 17)

535

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 535 21.5.2015 14:42:21

 ‫ أ� ُبو َح ٖك ٍيم ال ُّن ْع َم ُان ْب ُن ُم َق ِّرنٍ َر ِض َي ال ّّٰل ُه‬:‫ َوعَ ْن أ� ٖبي عَ ْم ٍرو َو ُي َق ُال‬-1355
َ ‫ َش ِه ْد ُت َر ُس‬:‫عَ ْن ُه َق َال‬
ِ‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم �ِإ َذا َل ْم ُي َقا ِت ْل ِم ْن أ� َّول‬
‫ َر َوا ُه‬.‫ َو َي ْن ِز َل ال َّن ْص ُر‬،‫ َوت َُه َّب ال ِّر َي ُاح‬،‫ول الشَّ ْم ُس‬
َ ‫ال َّن َها ِر أ�خَّ َر ا ْل ِق َت َال َح ّٰتى َت ُز‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َو َق َال‬، ُّ‫ َوال ِّت ْر ِم ِذي‬،َ‫أ� ُبو دَا ُود‬
1355. Ebû Hakîm Nu’mân b. Mukarrin ismiyle bilinen
Ebû Amr’dan (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’ın yanında bulundum. Gündüzün evvelinde harbe başlamadığı
takdirde, güneşin zeval vakti gelip (öğle sonrası) rüzgârın esmesine ve
böylece (ilâhî) yardım gelinceye kadar savaşı geciktirirdi.
(D2655 Ebû Dâvûd, Cihâd, 101; T1613 Tirmizî, Siyer, 46)

ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1356

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
َ :‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ْ ‫ َف‬،‫ َف ِإ� َذا َل ٖقي ُت ُموهُ ْم‬،‫«لا َت َت َم َّن ْوا ِل َقا َء ا ْل َع ُد ِّو‬
.‫اص ِب ُروا» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1356. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle buyurmuştur:
Düşmanla karşılaşmayı arzu etmeyin, karşılaştığınızda da sabredip dayanın.
(B3026 Buhârî, Cihâd, 156; M4541 Müslim, Cihâd, 19)

‫ أ� َّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬،‫ َوعَ ْن ُه َوعَ ْن َجاب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1357
.‫ « َا ْل َح ْر ُب خُ ْدعَ ٌة» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬:‫َو َس َّل َم َق َال‬
1357. Ebû Hüreyre ve Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber :
Harp bir hiledir (strateji ve taktiktir), buyurdu.
(M4539, M4540 Müslim, Cihâd, 17, 18; B3029, B3030 Buhârî, Cihâd, 157)

536

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 536 21.5.2015 14:42:21

 ‫‪Şehitliğin Fazileti‬‬
‫‪ -1358‬عَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫ون‪َ ،‬وا ْل َغ ٖر ُيق‪َ ،‬و َص ِاح ُب‬ ‫ون‪َ ،‬وا ْل َم ْب ُط ُ‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬الشُّ َه َدا ُء خَ ْم َس ٌة‪ :‬ا ْل َم ْط ُع ُ‬
‫ا ْل َه ْد ِم َوالشَّ ٖه ُيد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪1358. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪Şehitler beş sınıftır: Vebadan, ishalden ölenler, suda boğulanlar, göçük altında‬‬
‫‪kalıp ölenler ve Allah yolunda şehit düşenler, buyurmuştur.‬‬
‫)‪(B2829 Buhârî, Cihâd, 30; M4940 Müslim, İmâre, 164‬‬

‫‪َ -1359‬وعَ ْن ُه َق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ « :‬ما َت ُع ُّد َ‬
‫ون‬
‫ول ال ّّٰل ِه َم ْن ُق ِت َل ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َف ُه َو َش ٖه ٌيد‪.‬‬‫الشُّ َه َدا َء ٖف ُيك ْم؟ َقا ُلوا‪َ :‬يا َر ُس َ‬
‫ول ال ّّٰل ِه؟ َق َال‪:‬‬ ‫َق َال‪ِ�« :‬إ َّن ُش َه َدا َء أ� َّم ٖتي �ِإ ًذا َل َق ٖل ٌيل‪َ »،‬قا ُلوا‪َ :‬ف َم ْن َيا َر ُس َ‬
‫ات ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َف ُه َو‬ ‫من َم َ‬ ‫« َم ْن ُق ِت َل ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه َف ُه َو َش ٖه ٌيد‪َ ،‬و ْ‬
‫ات ِفي ا ْل َب ْط ِن َف ُه َو‬
‫من َم َ‬ ‫الطاعُ ونِ َف ُه َو َش ٖه ٌيد‪َ ،‬و ْ‬ ‫ات ِفي َّ‬ ‫َش ٖه ٌيد‪َ ،‬و ْ‬
‫من َم َ‬
‫َش ٖه ٌيد‪َ ،‬وا ْل َغ ٖر ُيق َش ٖه ٌيد» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬

‫‪537‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 537‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:21‬‬

 1359. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah bir gün ashâbına:
–Siz kimlere şehit dersiniz, buyurdu. Sahâbîler:
–Yâ Resûlallah, Allah yolunda öldürülenler şehittir, dediler. Resûlullah:
–Öyleyse ümmetimin şehitleri çok az demektir, buyurdu.
–Başka kimler şehittir Yâ Resûlallah, diye sordular.
Peygamber şöyle cevap verdi:
–Allah yolunda muharebede öldürülen kimse şehittir. Allah yolunda diğer
sebeplerle ölenler de şehittir. Vebadan, ishalden ölenler;
suda boğulanlar da şehittir.
(M4941 Müslim, İmâre, 165)

:‫ َق َال‬،‫اص َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬

ِ ‫ َوعَ ْن عَ ْب ِد ال ّّٰل ِه ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ا ْل َع‬-1360
ُ ‫َق َال َر ُس‬
َ ‫ « َم ْن ُق ِت َل ُد‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ َف ُه َو‬،‫ون َما ِل ِه‬
.‫َش ٖه ٌيد» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1360. Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Malını savunurken öldürülen kimse şehittir.
(B2480 Buhârî, Mezâlim, 33; M361 Müslim, Îmân, 226)

‫ أ� َح ِد ا ْل َعشَ َر ِة‬،‫ َوعَ ْن أ�بِي ْال أ�عْ َو ِر َس ٖع ِيد ْب ِن َز ْي ِد ْب ِن عَ ْم ِرو ْب ِن ُن َف ْي ٍل‬-1361

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َق َال‬،‫ا ْل َمشْ ُهو ِد َل ُه ْم بِا ْل َج َّن ِة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه ْم‬
َ ‫ َو َم ْن ُق ِت َل د‬،‫ُون َما ِل ٖه َف ُه َو َش ٖه ٌيد‬
‫ُون‬ َ ‫ « َم ْن ُق ِت َل د‬:‫ول‬ ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
‫ُون أ�هْ ِل ٖه َف ُه َو‬
َ ‫من ُق ِتل د‬ْ ‫ َو‬،‫ُون ٖدي ِن ٖه َف ُه َو َش ٖه ٌيد‬َ ‫ َو َم ْن ُق ِت َل د‬،‫َد ِم ٖه َف ُه َو َش ٖه ٌيد‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬،َ‫ َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬.»‫َش ٖه ٌيد‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
538

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 538 21.5.2015 14:42:21

 1361. Cennetle müjdelenen on sahabeden biri olan Ebu’l-A’ver Saîd b. Zeyd b.
Amr b. Nüfeyl’in (ra) işittiğine göre Allah Resûlü şöyle demiştir:
Malını savunurken öldürülen şehittir, canını savunurken öldürülen şehittir,
dini uğruna öldürülen şehittir, ailesini savunurken öldürülen de şehittir,
buyurdu.
(D4772 Ebû Dâvûd, Sünnet, 28, 29; T1421 Tirmizî, Diyât, 21)

ِ‫ َجا َء َر ُج ٌل �ِإ َلى َر ُسول‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1362

َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َف َق َال‬
‫ول ال ّّٰل ِه أ� َر أ� ْي َت �ِإ ْن َجا َء َر ُج ٌل‬
‫ أ� َر أ� ْي َت �ِإ ْن َقا َت َل ٖني؟‬:‫ « َفل َا ُت ْعطِ ٖه َما َل َك» َق َال‬:‫ُي ٖر ُيد أ�خْ َذ َما ٖلي؟ َق َال‬
:‫ « َف أ�ن َْت َش ٖه ٌيد» َق َال‬:‫ أ� َر أ� ْي َت �ِإ ْن َق َت َل ٖني؟ َق َال‬:‫ « َقا ِت ْلهُ» َق َال‬:‫َق َال‬
.‫ «هُ َو ِفي ال َّنا ِر» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫أ�ر أ� ْي َت �ِإ ْن َق َت ْل ُتهُ؟ َق َال‬
1362. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’a bir adam geldi ve:
–Yâ Resûlallah, birisi gelip de malımı almak isterse ne yapayım, diye sordu.
Resûlullah:
–Ona malını verme, buyurdu.
–Benimle dövüşürse ne yapayım, dedi.
–Sen de onunla dövüş, buyurdu.
–Ya beni öldürürse, dedi.
–O zaman sen şehit olursun, dedi.
–Ya ben onu öldürürsem, deyince Allah Resûlü:
–O cehenneme gider, cevabını verdi.
(M360 Müslim, Îmân, 225)

539

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 539 21.5.2015 14:42:21

 Köle Azat Etmenin 127

Fazileti
‫ َف َلا ا ْق َت َح َم ا ْل َع َق َب َة * َو َما أ�دْ َر َاك َما ا ْل َع َق َب ُة * َف ُّك َر َق َب ٍة‬
Fakat o, sarp yokuşa atılmadı. Sarp yokuş nedir, sen bilir misin? O tutsak olan
bir boynu çözmek (köle azat etmek)tir.
(Beled, 90/11-13)

ُ ‫ َق َال ٖلي َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1363

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬
‫ « َم ْن أ�عْ َت َق َر َق َب ًة ُم ْس ِل َم ًة أ�عْ َت َق ال ّّٰل ُه ب ُِك ِّل عُ ْض ٍو ِم ْن ُه عُ ْضو ًا‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.»‫ِم ْن ُه ِم َن ال َّنا ِر َح ّٰتى َف ْر َج ُه ِب َف ْرجِ ِه‬
1363. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir:
Resûlullah bana şöyle söyledi:
Allah Müslüman bir köle azat eden kimsenin, edep yerleri dahil, bütün
organlarını, o kölenin organlarına karşılık cehennemden kurtarır.
(B6715 Buhârî, Keffâretü’l-eymân, 6; M3796, M3797 Müslim, Itk, 22, 23)

Bu bölümde yer alan haberler kölelik müessesesinin var olduğu dönemlerde insanları duyarlı davranmaya
127

teşvik için söylenmiştir. Bazılarına göre bu husustaki nebevî mesajlardan hizmetçiler, işçiler vb. konularda
yararlanılabilir.

540

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 540 21.5.2015 14:42:21

 َ ‫ ُق ْل ُت َيا َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َذ ٍّر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1364
ُّ‫ أ�ي‬،‫ول ال ّّٰل ِه‬
:‫ َوا ْلجِ َها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه» َق َال‬،‫ « َا ْل إ�ٖ َيم ُان بِال ّّٰل ِه‬:‫ْال أ�عْ َمالِ أ� ْف َض ُل؟ َق َال‬
»‫ َو أ�ك َث ُرهَ ا َث َمن ًا‬،‫ « أ� ْن َف ُس َها ِع ْند أ�هْ ِل َها‬:‫اب أ� ْف َض ُل؟ َق َال‬
ِ ‫ أ�يُّ ال ِّر َق‬:‫ُق ْل ُت‬
.‫ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1364. Ebû Zer’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah’a :
–Yâ Resûlallah, hangi ameller daha faziletlidir, diye sordum.
–Allah’a iman ve Allah yolunda cihad, buyurdu.
–Hangi köleyi azat etmek daha faziletlidir, dedim.
–Sahibi nezdinde en iyi ve en pahalı olanını, buyurdu.
(M250 Müslim, Îmân, 136; B2518 Buhârî, Itk, 2)

541

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 541 21.5.2015 14:42:21

 ‫‪Kölelere İyi‬‬
‫‪Davranmanın Fazileti‬‬
‫‪َ ‬واعْ ُب ُدوا ال ّّٰل َه َو َلا تُشْ ِر ُكوا ِب ٖه َش ْيئ ًا َوبِا ْل َوا ِل َد ْي ِن �ِإ ْح َسانًا َوب ِِذي ا ْل ُق ْر َبى‬
‫الص ِاح ِب‬ ‫َوا ْل َي َتا َمى َوا ْل َم َس ٖاك ِين َوا ْل َجا ِر ِذي ا ْل ُق ْر َبى َوا ْل َجا ِر ا ْل ُج ُن ِب َو َّ‬
‫الس ٖب ِيل َو َما َم َل َك ْت أ� ْي َمان ُُك ْم‪‬‬
‫بِا ْل َج ْن ِب َوا ْب ِن َّ‬
‫‪Allah’a ibadet edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana -babaya, akrabaya,‬‬
‫‪yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa,‬‬
‫‪yolcuya, elinizin altındakilere iyilik edin...‬‬
‫)‪(Nisâ, 4/36‬‬

‫‪َ -1365‬وعَ ِن ا ْل َم ْع ُرو ِر ْب ِن ُس َو ْي ٍد َق َال‪َ :‬ر أ� ْي ُت أ� َبا َذ ٍّر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬وعَ َل ْي ِه‬
‫اب َر ُجل ًا عَ َلى عَ ْه ِد‬ ‫ُح َّل ٌة‪َ ،‬وعَ َلى ُغل َا ِم ٖه ِم ْث ُل َها‪َ ،‬ف َس أ� ْل ُت ُه عَ ْن ٰذ ِل َك‪َ ،‬ف َذ َك َر أ� َّن ُه َس َّ‬
‫َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ ،‬ف َع َّي َر ُه ِب أ� ِّم ِه‪َ ،‬ف َق َال ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬
‫يك َجا ِه ِل َّي ٌة‪ :‬هُ ْم �ِإخْ َوان ُُك ْم‪َ ،‬وخَ َو ُل ُك ْم‪َ ،‬ج َع َل ُه ُم ال ّّٰل ُه ت َْح َت‬ ‫َو َس َّل َم‪ِ�« :‬إن ََّك ا ْم ُر ٌؤ ٖف َ‬
‫أ� ْي ٖد ُيك ْم‪َ ،‬ف َم ْن َك َان أ�خُ و ُه ت َْح َت َي ِد ٖه َف ْل ُي ْط ِع ْم ُه ِم َّما َي أْ� ُك ُل‪َ ،‬و ْل ُي ْلب ِْس ُه ِم َّما َي ْل َب ُس‪،‬‬
‫َو َلا ت َُك ِّل ُفوهُ ْم َما َي ْغ ِل ُب ُه ْم‪َ ،‬ف ِإ� ْن َك َّل ْف ُت ُموهُ ْم َف أ� ٖعينُوهُ ْم عَ َل ْي ِه»‪ُ ،‬م َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‪.‬‬
‫‪542‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 542‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:21‬‬

 1365. Ma’rûr b. Süveyd (ra) anlatıyor:
Bir gün Ebû Zer’i gördüm. Üzerinde gösterişli bir elbise vardı. Kölesi de bu
elbisenin bir benzerini giymişti. (Kölesine de aynı elbiseyi giydirmesinin)
sebebini sordum. Resûlullah zamanında bir adama hakaret ettiğini, annesini
de (zenci olduğu için) ayıpladığını, bunun üzerine Peygamber’in
kendisine şöyle dediğini söyledi:
Sende (hâlâ) Câhiliye izi var. O(köleler) hizmetçileriniz ve sizin kardeşlerinizdir.
Allah onları sizin himayenize vermiştir. Kimin himayesinde böyle bir kardeşi
varsa ona kendi yediğinden yedirsin, kendi giydiğinden giydirsin. Onlara güç
yetiremeyeckleri işleri yüklemeyin. Şayet yüklerseniz kendilerine yardım edin.
(M4315 Müslim, Eymân, 40; B30 Buhârî, Îmân, 22)

:‫ عَ ِن ال َّنب ِِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1366
‫ َف ْل ُين َا ِو ْل ُه ُل ْق َم ًة‬،ُ‫ َف ِإ� ْن َل ْم ُي ْج ِل ْس ُه َم َعه‬،‫ �ِإ َذا أ�تَى أ� َح َد ُك ْم خَ ا ِد ُم ُه ب َِط َعا ِم ِه‬:‫َق َال‬
. ُّ‫ َف ِإ� َّن ُه َو ِل َي ِعل َا َجهُ» َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬،‫أ� ْو ُل ْق َم َت ْي ِن أ� ْو أ� ْك َل ًة أ� ْو أ� ْك َل َت ْي ِن‬
1366. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurdu:
Birinize hizmetçisi yemek getirdiğinde, onu sofrasına oturtmazsa, (en
azından) ona bir iki lokma yahut bir iki çiğnem yemek versin. Çünkü, yemeği
hazırlayan odur.
(B2557 Buhârî, Itk, 18)

543

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 543 21.5.2015 14:42:21

 Kölelerin Sorumluluklarını
Yerine Getirmesi

:‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬ َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،‫ عَ ِن ا ْب ِن عُ َم َر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‬-1367
.‫ َف َل ُه أ� ْج ُر ُه َم َّرت ْي ِن» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،‫ َو أ� ْح َس َن ِع َبا َد َة ال ّّٰل ِه‬،‫�ِإ َّن ا ْل َع ْب َد �ِإ َذا ن ََص َح ِل َس ِّي ِد ِه‬
1367. İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Efendisine karşı samimi olan ve Allah’a güzelce ibadet eden köleye iki kat ecir
vardır, buyurdu.
(M4318 Müslim, Eymân, 43; B2550 Buharı, Itk, 17)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1368
‫ َوا َّل ٖذي َن ْف ُس أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة‬،» ِ‫وك ا ْل ُم ْص ِل ِح أ� ْج َران‬
ِ ‫ « ِل ْل َع ْب ِد ا ْل َم ْم ُل‬:‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
َ ‫ َل أ� ْح َب ْب ُت أ� ْن أ� ُم‬،‫ َو ِب ُّر أ� ٖ ّمي‬،‫ َوا ْل َح ُّج‬،‫جها ُد ٖفي َس ٖب ِيل ال ّّٰل ِه‬
‫وت‬ َ ‫ِب َي ِد ٖه َل ْو َلا ا ْل‬
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫وك‬ ٌ ‫َو أ�ن َا َم ْم ُل‬
1368. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Efendisinin işlerini iyi yapan köle için iki ecir vardır, buyurdu.
Râvi diyor ki: “Ebû Hüreyre’nin canını teninde tutan Allah’a yemin ederim ki,
Allah yolunda cihad etmenin, hacca gitmenin ve anneme iyilik yapma(nın
sevabı daha fazla) olmasaydı, köle olarak ölmeyi isterdim.”
(M4320 Müslim, Eymân, 44; B2548 Buhârî, Itk, 16)

544

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 544 21.5.2015 14:42:21

 ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫وسى ْال أ� ْش َع ِر ِّي َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬
‫ول‬ َ ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي ُم‬-1369
ُ ‫ « َا ْل َم ْم ُل‬:‫ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
،‫وك ا َّل ٖذي ُي ْح ِس ُن ِع َبا َد َة َر ِّب ِه‬
‫ َل ُه‬،‫الطاعَ ِة‬
َّ ‫ َو‬،‫ َوال َّن ٖص َيح ِة‬،‫َو ُي َؤ ٖ ّدي �ِإ َلى َس ِّي ِد ِه ا َّل ٖذي عَ َل ْي ِه ِم َن ا ْل َح ِّق‬
.‫أ� ْج َرانِ » َر َوا ُه ا ْل ُب َخا ِر ُّي‬
1369. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Rabbine güzelce ibadet eden ve efendisine karşı görevlerini samimiyetle ve
itaatle yerine getiren, köleye iki kat sevap vardır.
(B2551 Buhârî, Itk, 17)

‫ « َثل َاث ٌة‬:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َوعَ ْن ُه َق َال‬-1370
‫ َوا ْلع ْب ُد‬،‫اب �آ َم َن ِب َن ِب ِّي ٖه َو�آ َم َن ب ُِم َح َّم ٍد‬
ِ ‫ َر ُج ٌل ِم ْن أ�هْ ِل ا ْل ِك َت‬: ِ‫َل ُه ْم أ� ْج َران‬
‫ َو َر ُج ٌل َكان َْت َل ُه أ� َم ٌة َف أ� َّد َب َها‬،‫ َو َح َّق َم َوا ٖلي ِه‬،‫حق ال ّّٰل ِه‬ َّ ‫وك �ِإ َذا أ�دَّى‬ ُ ‫ا ْل َم ْم ُل‬
‫ َف َل ُه‬،‫ ُث َّم أ�عْ َت َق َها َف َت َز َّو َج َها‬،‫ َوعَ َّل َم َها َف أ� ْح َس َن َت ْع ٖل َيم َها‬،‫َف أ� ْح َس َن َت أْ� ٖدي َب َها‬
.‫أ� ْج َران» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1370. Ebû Mûsâ el-Eş’arî’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Üç kimse vardır ki onların sevapları iki kattır:
1. Ehl-i Kitap’tan kendi peygamberine iman ettikten sonra Hz. Muhammed’e
iman eden kimse,
2. Hem Allah’a hem de efendilerine karşı sorumluluklarını yerine getiren köle,
3. Sahip olduğu cariyeyi güzelce terbiye edip ona iyi bir eğitim veren, sonra
da azat edip onu eş edinen kimse.
(B97 Buhârî, İlim, 31; M387 Müslim, Îmân, 241)

545

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 545 21.5.2015 14:42:21

 Fitne ve Karışıklık
Zamanlarında İbadet
Etmenin Fazileti
ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ عَ ْن َم ْع ِق ِل ْب ِن َي َسا ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1371
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬
.‫ « َا ْل ِع َبا َد ُة ِفي ا ْل َه ْر ِج َك ِه ْج َر ٍة �ِإ َل َّي» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
1371. Ma’kîl b. Yesâr’dan (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Karışıklık zamanlarında ibadet etmek, bana hicret etmek gibidir.
(M7400 Müslim, Fiten, 130)

546

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 546 21.5.2015 14:42:21

 Alışverişte ve
Ödemelerde Kolaylık
Göstermenin Fazileti
‫ َو َما َت ْف َع ُلوا ِم ْن خَ ْي ٍر َف ِإ� َّن ال ّّٰل َه ِب ٖه عَ ٖل ٌيم‬
...Hayır olarak ne yaparsanız, gerçekten Allah onu hakkıyla bilir.
(Bakara, 2/215)

َ ‫ َو َيا َق ْو ِم أ� ْو ُفوا ا ْل ِم ْك َي َال َوا ْل ٖمي َز َان بِا ْل ِق ْس ِط َو َلا َت ْب َخ ُسوا ال َّن‬
‫اس أ� ْش َيا َءهُ ْم‬
Ey kavmim! Ölçüyü ve tartıyı adaletle tam yapın. İnsanların eşyalarını
(mallarını ve haklarını) eksiltmeyin...
(Hûd, 11/85)

‫ون * َو�ِإ َذا َكا ُلوهُ ْم‬ َ ‫اس َي ْس َت ْو ُف‬ِ ‫ َو ْي ٌل ِل ْل ُم َط ِّف ٖف َين * ا َّل ٖذ َين �ِإ َذا ْاك َتا ُلوا عَ َلى ال َّن‬
‫ون * ِل َي ْو ٍم عَ ٖظ ٍيم * َي ْو َم‬ َ ‫أ�ن َُّه ْم َم ْب ُعو ُث‬ ‫ون * أ� َلا َي ُظ ُّن‬ َ ‫أ� ْو َو َز ُنوهُ ْم ُي ْخ ِس ُر‬
‫اس ِل َر ِّب ا ْل َعا َل ٖم َين‬
ُ ‫َي ُقو ُم ال َّن‬
547

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 547 21.5.2015 14:42:21

 Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline! Onlar insanlardan (bir şey) ölçüp
aldıkları zaman, tam ölçerler. Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp, yahut
tartıp verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar. Onlar, büyük bir gün; insanların,
âlemlerin Rabbinin huzurunda duracakları gün için diriltileceklerini
sanmıyorlar mı?
(Mutaffifîn, 83/1-6)

‫ أ� َّن َر ُجل ًا أ�تَى ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1372
ُ ‫ َف َق َال َر ُس‬،ُ‫ َف َه َّم ِب ٖه أ� ْص َحا ُبه‬،ُ‫اضا ُه َف أ� ْغ َل َظ َله‬
‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي َت َق‬
‫ « أ�عْ ُطو ُه ِسن ًّا‬:‫الا» ُث َّم َق َال‬ ً ‫ «دَعُ و ُه َف ِإ� َّن ِل َص ِاح ِب ا ْل َح ِّق َم َق‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
‫ « أ�عْ ُطو ُه‬:‫ َق َال‬،‫ول ال ّّٰل ِه َلا نَجِ ُد �ِإ َّلا أ� ْمث ََل ِم ْن ِس ِّن ِه‬
َ ‫ َيا َر ُس‬:‫ِمث َْل ِس ِّن ِه» َقا ُلوا‬
.‫َف ِإ� َّن خَ ْي َر ُك ْم أ� ْح َس ُن ُك ْم َق َضا ًء» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬
1372. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre bir adam, borcunu istemek
için Hz. Peygamber’in yanına geldi ve ona karşı ağır konuştu. Bunun
üzerine Peygamber’in ashâbı ona (haddini bildirmeyi) düşündüler. Resûlullah:
–Onu bırakın. Zira hak sahibi söz hakkı vardır, dedi ve:
–Ona, aldığım deveyle yaşıt bir deve verin, diye emretti. Bunun üzerine ashâb:
–Yâ Resûlallah, (dengini bulamıyoruz) ancak onun devesinden daha
kıymetlisini bulabiliyoruz, dediler. Resûlullah da şöyle buyurdu:
–O hâlde onu verin, çünkü en hayırlınız, borcunu en iyi şekilde ödeyendir.
(B2306 Buhârî, Vekâlet, 6; M4110 Müslim, Müsâkât, 120)

:‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َق َال‬

َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن َجاب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1373
. ُّ‫ َر َوا ُه ا ْل ُبخَ ا ِري‬.»‫ َو�ِإ َذا ا ْق َت َضى‬،‫ َو�ِإ َذا ْاش َت َرى‬، َ‫« َر ِح َم ال ّّٰل ُه َر ُجل ًا َس ْمح ًا �ِإ َذا َباع‬

548

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 548 21.5.2015 14:42:21

 1373. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah :
Alışverişinde ve borcunu tahsilde kolaylık gösteren kimseye, Allah rahmet
etsin, buyurmuştur.
(B2076 Buhârî, Büyû’, 16)

‫ول ال ّّٰل ِه َص َّلى‬ َ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َق َتا َد َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1374
ُ ‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم َي ُق‬
،‫ « َم ْن َس َّر ُه أ� ْن ُي َن ِّج َي ُه ال ّّٰل ُه ِم ْن ُك َر ِب َي ْو ِم ا ْل ِق َيا َم ِة‬:‫ول‬
.‫َف ْل ُي َن ِّف ْس عَ ْن ُم ْع ِس ٍر أ� ْو َي َض ْع عَ ْنهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‬
1374. Ebû Katâde’nin (ra) işittiğine göre Resûlullah :
Allah’ın kendisini kıyamet gününün sıkıntılarından kurtarmasını isteyen
kimse, borcunu ödeyemeyen kişiye ya mühlet versin ya da onun borcunu
siliversin, buyurmuştur.
(M4000 Müslim, Müsâkât, 32)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه‬َ ‫ أ� َّن َر ُس‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1375
ُ ‫ َو َك َان َي ُق‬،‫اس‬
‫ �ِإ َذا أ� َت ْي َت ُم ْع ِسر ًا‬:‫ول ِل َف َتا ُه‬ َ ‫«ك َان َر ُج ٌل ُي َداي ُِن ال َّن‬ َ :‫َو َس َّل َم َق َال‬
.‫ َل َع َّل ال ّّٰل َه أ� ْن َي َت َجا َو َز عَ ن َّا َف َل ِق َي ال ّّٰل َه َف َت َجا َو َز عَ ْنهُ» ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬،ُ‫َف َت َجا َو ْز عَ ْنه‬
1375. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Bir adam, halka borç verirdi. Hizmetçisine de şöyle derdi: “ (Borç tahsili için) eli
dar kimseye vardığında, onun borcundan vazgeç. Belki Allah da bu vesileyle
bizi affeder.” O kimse Allah’a kavuştuğunda Allah onu affetti.
(B3480 Buhârî, Enbiyâ, 54; M3998 Müslim, Müsâkât, 31)

549

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 549 21.5.2015 14:42:21

 ‫ول ال ّٰل ِه‬‫‪َ -1376‬وعَ ْن أ� ٖبي َم ْس ُعو ٍد ا ْل َب ْد ِريِّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬ق َال‪َ :‬ق َال َر ُس ُ‬
‫وج ْد َل ُه ِم َن‬ ‫وس َب َر ُج ٌل ِم َّم ْن َك َان َق ْب َل ُك ْم َف َل ْم ُي َ‬ ‫«ح ِ‬ ‫َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪ُ :‬‬
‫وسر ًا‪َ ،‬و َك َان َي أ�ْ ُم ُر ِغ ْل َما َن ُه‬
‫اس‪َ ،‬و َك َان ُم ِ‬ ‫ا ْلخَ ْي ِر َش ْي ٌء‪ِ� ،‬إ َّلا أ� َّن ُه َك َان َُيخَ ا ِل ُط ال َّن َ‬
‫أ� ْن َي َت َجا َوزُوا عَ ِن ا ْل ُم ْع ِس ِر‪َ .‬ق َال ال ّّٰلهُ‪ ،‬عَ َّز َو َج َّل‪« :‬ن َْح ُن أ� َح ُّق ب ِٰذ ِل َك ِم ْنهُ‪،‬‬
‫ت ََجا َوزُوا عَ ْنهُ» َر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪1376. Ebû Mes’ûd el-Bedrî’den (ra) rivayet edildiğine göre‬‬
‫‪Resûlullah‬‬ ‫‪şöyle buyurdu:‬‬
‫‪Sizden evvelki ümmetlerden bir adam (kıyamet günü) hesaba çekilir ve (amel‬‬
‫‪defterinde) hayır namına hiçbir şey bulunamaz. (Dünyada iken) zengin olan‬‬
‫‪bu adam, insanlarla iç içe yaşar. Emrinde çalışanlardan, eli darda bulunanların‬‬
‫‪borçlarını silmelerini isterdi. Yüce Allah (meleklerine) şöyle buyurdu:‬‬
‫”‪“Affetmeye biz bu kimseden daha layıkız; siz de onun kusurlarını silin.‬‬
‫)‪(M3997 Müslim, Müsâkât, 30‬‬

‫‪َ -1377‬وعَ ْن ُح َذ ْي َف َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنهُ‪َ ،‬ق َال‪ :‬أ� ِت َى ال ّّٰل ُه َت َعا َلى ِب َع ْب ٍد ِم ْن ِع َبا ِد ٖه‬
‫الد ْن َيا؟ َق َال‪َ :‬و َلا َي ْك ُت ُم َ‬
‫ون ال ّّٰل َه‬ ‫الا‪َ ،‬ف َق َال َلهُ‪َ :‬ما َذا عَ ِم ْل َت ِفي ُّ‬ ‫�آتَا ُه ال ّّٰل ُه َم ً‬
‫اس‪َ ،‬و َك َان ِم ْن خُ ُل ٖقي‬ ‫َح ٖديث ًا َق َال‪َ :‬يا َر ِّب �آ َت ْي َت ٖني َما َل َك َف ُك ْن ُت أ�باي ُِع ال َّن َ‬
‫ا ْل َج َوازُ‪َ ،‬ف ُك ْن ُت أ� َت َي َّس ُر عَ َلى ا ْل ُم ِ‬
‫وس ِر‪َ ،‬و أ�نْظِ ُر ا ْل ُم ْع ِس َر‪َ .‬ف َق َال ال ّّٰله َت َعا َلى‪ « :‬أ�ن َا‬
‫أ� َح ُّق ب َِذا ِم ْن َك‪ ،‬ت ََجا َوزُوا عَ ْن عَ ْب ٖدي» َف َق َال عُ ْق َب ُة ُبن عَ ا ِم ٍر‪َ ،‬و أ� ُبو َم ْس ُعو ٍد‬
‫ْال أ�ن َْصا ِريُّ َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْن ُه َما‪ٰ :‬ه َك َذا َس ِم ْعن َا ُه ِم ْن ٖفي َر ُسولِ ال ّّٰل ِه َص َّلى ال ّٰل ُه‬
‫عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‪َ .‬ر َوا ُه ُم ْس ِل ٌم‪.‬‬
‫‪550‬‬

‫‪riyaz_2_A_ebat 2015.indd 550‬‬ ‫‪21.5.2015 14:42:21‬‬

 1377. Huzeyfe’den (ra) rivayet edildiğine göre Allah Teâlâ’nın (dünyada)
kendisine mal mülk verdiği kullarından biri, O’nun huzuruna getirilir.
Allah Teâlâ ona:
–Dünyada (bu mal ile) neler yaptın, diye sorar.
Râvi diyor ki: Kullar (o gün) Allah’tan hiçbir şeyi gizleyemezler.
Bunun üzerine o kimse:
–Ey Rabbim, sen bana malından verdin, ben de insanlarla alışveriş ettim.
Kolaylık göstermek âdetimdi; hâli vakti yerinde olanlara kolaylık gösterir,
darda olanlara da mühlet verirdim, der. Bunun üzerine Yüce Allah:
–Kolaylık göstermek bana senden daha çok yakışır, der (ve meleklere), “Bu
kulumun kusurlarını silin.” buyurur.
Ukbe b. Âmir ve Ebû Mesûd el-Ensârî (ra), “Biz bu sözleri böylece
Resûlullah’ın ağzından işittik.” demişlerdir.
(M3996 Müslim, Müsâkât, 29)

‫ول ال ّٰل ِه َص َّلى‬ ُ ‫ َق َال َر ُس‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي هُ َر ْي َر َة َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1378
‫ أ� َظ َّل ُه ال ّّٰل ُه َي ْو َم ا ْل ِق َيا َم ِة‬،ُ‫ « َم ْن أ�ن َْظ َر ُم ْع ِسر ًا أ� ْو َو َض َع َله‬:‫ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬
ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َر َوا ُه ال ِّت ْر ِم ِذيُّ َو َق َال‬.»ُ‫ت َْح َت ِظ ِّل عَ ْر ِش ٖه َي ْو َم َلا ِظ َّل �ِإ َّلا ِظ ُّله‬
‫يث‬
.‫َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬
1378. Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre
Resûlullah şöyle demiştir:
Kim darda olan birine borcunu ödeme konusunda mühlet verir veya onun
borcunu silerse, Allah, kendisininkinden başka hiçbir gölgenin (himayenin)
olmadığı kıyamet gününde onu arşının gölgesinde gölgelendirir (yani onu
himaye eder).
(T1306 Tirmizî, Büyû’, 67)

551

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 551 21.5.2015 14:42:22

 ،‫ أ� ََّن ال َّنب َِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،ُ‫ َوعَ ْن َجاب ٍر َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1379
.‫ ُم َّت َفقٌ عَ َل ْي ِه‬.‫ َف أ� ْر َج َح‬،ُ‫ َف َوز ََن َله‬،‫ْاش َت َرى ِم ْن ُه َب ٖعير ًا‬
1379. Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber kendisinden
bir deve satın almıştı. Devenin bedelini ödedikten sonra üzerine bir miktar
daha ilave etti.
(B2604 Buhârî, Hibe, 23; M4105 Müslim, Müsâkât, 115)

‫ َج َل ْب ُت أ�ن َا‬:‫ َق َال‬،ُ‫ َوعَ ْن أ� ٖبي َص ْف َو َان ُس َو ْي ِد ْب ِن َق ْي ٍس َر ِض َي ال ّّٰل ُه عَ ْنه‬-1380

‫ َف َسا َو َم َنا‬،‫ َف َجا َءن َا ال َّنب ُِّي َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم‬،‫َو َم ْخ َر َم ُة ا ْل َع ْبدِيُّ َب ًّزا ِم ْن هَ َج َر‬
: ِ‫ َف َق َال ال َّنب ُِّى َص َّلى ال ّٰل ُه عَ َل ْي ِه َو َس َّل َم ِل ْل َوزَّان‬،‫ َو ِع ْن ٖدي َوز ٌَّان َي ِز ُن ب ِْال أ� ْج ِر‬،‫َس َر ٖاو َيل‬
.‫يث َح َس ٌن َص ٖح ٌيح‬ ٌ ‫ َح ٖد‬:‫ َوال ِّت ْرمِذِيُّ َو َق َال‬،َ‫« ِز ْن َو أ� ْرجِ ْح» َر َوا ُه أ� ُبو دَا ُود‬
1380. Ebû Safvân Süveyd b. Kays (ra) anlatıyor:
Ben ve Mahreme el-Abdî, Hecer kasabasından satmak için kumaş getirdik.
Peygamber bize geldi ve şalvarlık kumaş için pazarlık etti. Yanımda ücret
karşılığı ölçüm yapan biri vardı. Peygamber , ona, “Ölç, (ölçüyü) biraz da
fazla tut.” dedi.
(D3336 Ebû Dâvûd, Büyû’, 7; T1305 Tirmizî, Büyû’, 66)

552

riyaz_2_A_ebat 2015.indd 552 21.5.2015 14:42:22