Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ «ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΕΝΑ», «ΤΟ ΠΟΛΥ ΕΝΑ»,

«ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΝΑ», «ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΡΕΙΣ ΡΙΖΕΣ»
Το σύνολο τιμών είναι
τρομερό τέχνασμα με το
0  f ( A1 ) . Είναι super
Τουλάχιστον 1 x0  (a, b) Το πολύ ένα x0  (a, b) και ακόμα και να μην το
λέει ηάσκηση να το κάνετε
αν κολλήσετε !
1. Bolzano σε αυτό που βλέπω 1. Την βγάζω μονότονη
2. Rolle στην παράγουσά του 2. Με άτοπο: Έστω ότι έχει δύο, άρα f ( x1 )  0 ,
3. Σύνολο τιμών και 0  f ( A)
f ( x2 )  0 , άρα Rolle, άρα f '( )  0 και κάπως
4. Άτοπο, έστω ότι δεν έχει κανένα, άρα f ( x)  0 ,
άτοπο
άρα διατηρεί πρόσημο και κάπως άτοπο.

Ακριβώς ένα x0  (a, b) Δύο δουλείες: Ακριβώς δύο ρίζες (ή κ ρίζες)

1. Πρώτα δείχνω ότι υπάρχει (δες πάνω 4 τρόποι)
2. Μετά το βγάζω μοναδικό (δες πάνω 2 τρόποι)
1. Με σύνολο τιμών που θα αλλάζει η μονοτονία στα
A1 , A2 , και μετά 0  f ( A1 ) , 0  f ( A2 ) .
2. Σπάνιο, με δύο Bolzano
3. (Πιο σπάνιο) Μήπως και το f(x) έιναι πολυώνυμο
2ου βαθμού άρα αν έχει θα έχει δύο το πολύ ρίζες

Δύο ρίζες αντίθετες

Βρίσκω πρώτα μία ρίζα x0 δηλαδή δείχνω f ( x0 )  0 , και μετά δείχνω ότι f ( x0 )  0 !(θυμίζει και λίγο άρτια
περιττή.

ΥΠΑΡΞΙΑΚΑ: Ν.δ.ο.  x0  (a, b) : f ( x0 )  0 f ( x0 )  4 x0  1

Τα πάω όλα από την μία και παίζω 1. Bolzano στην f 1. Bolzano στην g ( x)  f ( x)  4 x  1
1. Με Bolzano σε αυτό που βλέπω 2. Rolle στην x
2. Με Rolle στην παράγουσά του x
g ( x)   f (t )dt !
2. Rolle στην g ( x)  a
f (t )dt  2 x 2  x
a

f '( x )  4 x0  1

ΔΗΛΑΔΗ: ΘΕΛΩ f ( x0 )  0 ; 1. Bolzano στην g ( x)  f '( x)  4 x  1

Bolzano στην f ( x)  f (a)  f (b)  0 2. Rolle στην g ( x)  f ( x)  2 x 2  x
x
Rolle στην g ( x)  
a
f (t )dt  g (3)  g (4)
ΈΝΔΕΙΞΗ ROLLE

Rolle Rolle
g( x1 )  g( x2 )   g , g '( x1 )  g '( x2 )   g ' ,

3 4 Rolle x
1
f ( t )dt  
1
f ( t )dt   g( x )   1
f ( t )dt  [3, 4]

1|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας

ΕΥΡΕΣΗ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ f ( x) ΑΠΟ ΣΧΕΣΗ ΜΕ f ( x ), f '( x ), f ''( x ) SOSαρα

f '( x ) f ( x)
1.  [ln f ( x )]' , f ( x )  0 9. f ( x )  f '( x )   /   e x ,  ώ  (e x )2  [ ]'
f ( x) ex
2. f ( x )  f '( x )  [ f 2 ( x ) / 2]' 10. f ''( x )  f ( x )   ώ f '( x )   /   e x
f '( x ) 1 ' 11. f ''( x )  f ( x )  [ f '( x )]2  [ f ( x)  f '( x)]'
3.  [ ] , f ( x)  0
f 2 ( x) f ( x) 12. f ''( x )  f ( x )  2  f '( x)   /   f ( x)
6
4. f '( x )  f 5 ( x )  [
f ( x) '
] 13. f ( x )  f '( x )  f ( x )  c  e x
6
14. Το κόλπο με τα e x που τα λύνει όλα. SOS
f '( x ) 3 f 2 ( x ) '
5.  f '( x )  f ( x)  [ ] 15. Αν έχω σχέση της μορφής f '( x 3  x )  5 x την «κλείνω»
f 3 ( x) 2
πολλαπλασιάζοντας με 3 x 2  1 και τα δύο μέλη.
6. x  f '( x )  f ( x )  [ x  f ( x )]'
x4 x2
7. x  f '( x )  f ( x )   ώ  x  [
f ( x) '
2
] (3x 2  1)  f '( x3  x)  5 x  (3x 2  1)  [ f ( x3  x)]'  [15  5 ]'
x 4 2
8. f ( x )  f '( x )   /   e x  [e x  f ( x )]'

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ROLLE, ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ ΜΕ ΠΑΝΩ.

2|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΥΝΘΗΚΩΝ - ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΧΕΣΕΩΝ - ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

Η C f τέμνει τον χ’χ στο Α(α,0)  λύνω την f(α)=0
Η C f τέμνει τον y’y στο Α(0,α)  υπολογίζω το f(0)=α
Η C f τέμνει την Cg στο Α(α,β)  τότε f(α)=g(α)=β
στο x0  4 η f παρουσιάζει ακρότατο τότε
γράψε ότι f '(4)  0 . (από Fermat είναι αυτό, απλά
ελέγξε αν το 4 είναι εσωτερικό του Α, που συνήθως θα
είναι). Το σωστό είναι να γράψετε τις 3 προυποθέσεις
του Fermat.

Η Cf «πάνω» από τον χ’χ δηλαδή λύνω f(x)>0 Στο 4 παρουσιάζει σημείο καμπής  f ''(4)  0

Η Cf «πάνω» από την Cg δηλαδή λύνω f(x)>g(x)

H Cf διέρχεται από το σημείο Α(α,β) δηλαδή λύνω την f(α)=β

Τα κοινά σημεία της Cf με την y=ax+b δηλαδή λύνω f(x)=y  f(x)=ax+b

Τα κοινά σημεία της Cf με την Cg δηλαδή λύνω f(x)=g(x)

Η Cf τέμνει τον θετικό ημιάξονα Οχ δηλαδή υπάρχει xo  0 ώστε f ( xo )  0

f συνεχής στο α και ψάχνω το f(α)  Βρίσκω Όριο στο α που ισούται με το f(α) !

Μέγιστη κατακόρυφη απόσταση των Cf , Cg  θέλω την f(x)-g(x)

Άρα ορίζω την H(x)=f(x)-g(x)
Και πάω με παράγωγο και Ο.Μέγιστο- Ελάχιστο, δηλαδή πινακάκι

f (a)  f (  ) f (  )  f ( )
Τα Α,Β,Γ συνευθειακά άρα     
a  
 2 φορές ΘΜΤ (άρα f '(1 )  f '(2 ) ) και άρα 1 Rolle στην f΄(χ)

 f ( x)  f (  x)  f ( x)   f ( x)
 ί   '   ί     ή   ό
 
f άρτια   f περιττή  
 f '  ί  ή  f '( x)   f '( x)  f '  ί ά   f '( x)  f '( x)
 έ y   x !!  έ y   x !!

ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΟΥ ΔΙΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΚΦΩΝΗΣΗ!

 ή
f ( x)  0  f  ί  ό Περίεργα Bolzano
f '( x)  0  f  1.  xo  [a,b] , υποψιάζομαι

f ''( x)  0  f '  f  ή    έ  ό  ά  f ( x)  y για f(a)  f(b)  0 και δύο περιπτώσεις.
f '( x)  0  f ( x)  ή  f ( x)  c 2. f  ή   ( ,  ) 

f '( x)  f ( x)  f ( x)  c  e x αντί για f ( ) βρίσκω lim f ( x) και

x a
f '( x)  g '( x)  f ( x)  g ( x)  c πάω με υπάρχει κ τέτοιo ώστε f(k)>0
f ''( x)  g ''( x)  f '( x)  g '( x)  c  f ( x)  g ( x)  c  x  c2

f (a)  f (b)  0  Bolzano   ...... f ( )  0......  C f  έ    ' 

f (a)  f (b)  Rolle    ...... f '( )  0......  έ  ά  ' 
f (a)  f (b)  f (c)  2  έ rolle  f ........  ώ rolle  f '

3|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας

Πως βρίσκω MONOTONIA

1. Με παράγωγο: και πινακάκι κτλ SOSΝα είστε προετοιμασμένοι,
λογικά στις πανελλήνιες όταν
2. Με ορισμό: έστω x1 , x2  Af  x1  x2  χτίζοντας  f ( x1 )  ή  f ( x2 ) παραγωγίσετε, η f’(x) δεν θα είναι
3. Με άτοπο : Έστω ότι η f δεν είναι γνησίως αύξουσα: άρα για εύκολη...Άρα θα κατεβείτε σε
x1  x2  f ( x1 )  f ( x2)   ί  ή x1  x2 f΄΄(x) ή θα θέσετε τον αριθμητή
της!!!! Μετά ή με ολικό μέγιστο ή
με Για χ>ρίζας θα βγει...
Πώς βρίσκω ΠΡΟΣΗΜΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ (ή ενός κομματιού συνάρτησης που με δυσκολεύει )

1ον : βρίσκω μονοτονία

2ον : βρίσκω ρίζα
f 
3ον : λέω το ποιηματάκι με το x  x0  f ( x )  f ( x0 ) ή με πινακάκι και κρυφή ανίσωση απο Ο.Ε.

Πχ: θέλω πρόσημα της f΄(x): βρίσκω την μονοτονία της f ΄(χ) (άρα κατεβαίνω σε f ΄΄), παρατηρώ μια ρίζα της f ΄
και μετά λέω:
    ί   f '( x)  f '(  ί )  f '( x)  0  f ( x)
Δεν ξεχνάω να τα βάλω σε πινακάκι !!!!
    ί   f '( x)  f '(  ί )  f '( x)  0  f ( x)
« τρομερά χρήσιμο όταν θέτετε ένα κομμάτι της f’ όταν η μονοτονία της είναι δύσκολο να βρεθεί»

Πώς βρίσκω ΣΥΝΟΛΟ ΤΙΜΩΝ

1ον Βρίσκω Πεδίο ορισμού
2ον Βρίσκω Μονοτονία(συνήθως με παράγωγο)

Μετά δουλεύω με όρια ή με f. Θυμάμε «το ανοικτό παραμένει ανοικτό και βάζω όριο και το κλειστό
παραμένει κλειστό και βάζω f». Αν είναι αύξουσα δεν τα αλλάζω, αν είναι φθίνουσα τα αλλάζω!

f
Πχ : Αν A f  [3, ) και η f είναι γν. Φθίνουσα f ( A) ( lim f ( x ), f (3)]
x 

Αν η μονοτονία αλλάζει, που είναι πολύ συνηθισμένο στις εξετάσεις, τότε σπάω το Π.Ο. σε A1   2
x  4 
f΄(x) - + Έστω A1  (, 4)  A2  [4, )
f΄(x) ↘ ↗
f
Ά : f ( A1 )  (lim f ( x), lim f ( x))
x 4 x 
Τρομερά χρήσιμο για να δείξω Μοναδική ρίζα,  f ( A2 )  [ f (4), lim f ( x))
x 

πλήθος ριζών, έχει ακριβώς δύο ρίζες, τρεις ρίζες, ακριβώς δύο εφαπτομένες, ακριβώς 2 ακρότατα
κτλ χρησιμοποιώντας ο σύνολο τιμών και μετά το 2014  f ( A) ή το 0  f ( A) και το Θ.Ε.Τ.

Πως δείχνω ότι οι F(X) ΚΑΙ G(X) ΕΙΝΑΙ ΙΣΕΣ  δηλαδή ότι: f ( x )  g( x )

1η δουλειά: Βγάζω ότι έχουν ίσες παραγώγους, δηλαδή δείχνω ότι f '( x )  g '( x )
2η δουλειά: Άρα f ( x )  g( x )  c και μετά δείχνω ότι το c=0 !!

Πως δείχνω ότι «Η g( x ) ΕΙΝΑΙ ΣΤΑΘΕΡΗ»

Δείχνω ότι g '( x )  0 . Μετά δεν σταματάω! Γράφω άρα g( x )  c και τρέχω να βρω κάποιο g( ά ) για να βρω την
g(x) διότι στανταράκι κάπου θα μου χρησιμεύσει!!!

4|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας
ον
Για να την βρώ: 1 : δείχνω ότι είναι 1-1.
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ f ( x ) 1 ον
2 : θέτω f ( x)  y  x  f 1 ( y) και
λύνω ως προς y.
1
SOS  Η f ( x) έχει την ίδια μονοτονία με την f! ον
3 : βρίσκω το συνολο τιμών της f(x) γιατί
είναι το πεδίο ορισμού της αντίστροφης!
H C f 1 είναι συμμετρική με την C f ως προς την y=x!

1
Αν η f είναι  τότε f(x)=f 1 ( x)  x  ζητείται σε σχέση, θέτω y  f ( x )  x  f ( y ) και
 λύνω το πιο εύκολο : 1
όπου δω f(x) βάζω y και όπου δω x βάζω f ( x)
1
ή f(x)=x ή f ( x)  x
 : f(f(x))=x+f(x)
1
Δύσκολο: Αν ΔΕΝ μπορώ να την βρω, και Ά f(y)=f ( y)  y
την έχω σε όριο ή σε ολοκλήρωμα μέσα,
τότε την ΘΕΤΩ!
Δες ασκήσεις τέτοιες γιατί φέτος θα πέσει, μην γίνεις
μετά σαν το στρουμφάκι τον γκρινιάρη!
Πως δείχνω ΟΤΙ
“ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ 1-1”
Πως δείχνω ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ «1-1» Βρίσκω δύο x που δίνουν το ίδιο ψ.
1. Με μονοτονία (αν η f είναι γνησίως μονότονη τότε είναι και 1-1) Πχ f(1)=0, f(0)=0
2. Με ορισμό: έστω x1 , x2  A με
f ( x1 )  f ( x2 )   ά  x1  x2

Θυμαμαι παντα αν δω στην εκφωνηση  0 πάει το μυαλό μου ότι διατηρεί σταθερό
πρόσημο. Πχ g( x )  5 x  3
Λέω έστω h( x )  g( x )  5 x  3 , είναι h( x )  0 , h συνεχής άρα διατηρεί το πρόσημό της, και τρέχω να βρω ένα
h(κάτι) για να καταλάβω αν h(x)>0 ή h(x)<0

5|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας

ΌΤΑΝ ΘΕΛΩ ΝΑ ΔΕΙΞΩ ΑΝΙΣΩΣΗ (πριν θέσω ίσως να θέλει ln-άρισμα ή χιαστί)

1ος ). Όλα από την μία και θέτω g(x)
ί
 ί g'(x)  g ''( x) και θα βγει
ή με Ο.Ελάχιστο ή με πρόσημα
g ( x)  g (5) Για x>x0 έ  !
xe  e x  lnάρω  elnx>xlne
 θέτω g(x)=elnx-x !
3ος). Με ΘΜΤ! Συνήθως όταν είναι διπλή ανίσωση
4ος). Με ολοκλήρωση ανίσωσης(αν έχει ολοκλήρωμα)

5ος). Με ανισότητα Jensen κυρτότητα μετά δύο ΘΜΤ

2ος ). Με το τρίπτυχο f '

f '(1 )  f '(2 )   ά 1  2  
ΚΥΡΤΟ
ΤΗΤΑ ΟΤΑΝ ΕΧΩ ΤΙΣ ΔΥΟ
ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΕΙΣ Τα πάω όλα από την άλλη και θέτω h(x)
ΕΦΑΠΤΟ ΛΕΞΕΙΣ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ Γράφω: «ξέρω ότι h(x)≥0»
ΑΝΙΣΩΣΗ ΜΕΝΗ Το μηδέν δεν είναι μηδέν, αλλά h(5) χεχε
ΤΗΝ ΑΛΛΗ
Άρα h(x)≥h(5) τώρα λέω:
 Στο x0  5 η h παρουσιάζει Ο.Ε.
f κοίλη  f ( x) πάνω από εφάπτ  f ( x)  y
f κυρτή  f ( x) κάτω από εφάπτ  f ( x)  y  Το x0  5 είναι εσωτερικό σημείο του Α
 Η h παραγωγίσιμη(το δείχνω) στο 5
ΑΡΑ, από Fermat →h΄(5)=0
ΌΤΑΝ ΞΕΡΩ ΑΝΙΣΩΣΗ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΙΣΟΝ
βρίσκω με την ησυχία μου την h΄(x), της βάζω
(ανισοισότητα)→ ΚΑΝΩ FERMAT Ακολουθώ τα εξής βήματα: 5 και την κάνω =0

(Δεν ψαρώνω όσο και δύσκολη να είναι η ανίσωση, Όταν θέλω να δείξω ότι «η f δεν παρουσιάζει ακρότατα» πάω
με άτοπο και fermat!
ότι και να έχει, όσο παλούκι να φαίνεται και τριπλό
Έστω ότι παρουσιάζει ακρότατο στο x0 . Γράφω τις τρεις μπίλιες του fermat
ολοκλήρωμα να έχει!) και λέω άρα f '( x0 )  0 . Τώρα τρέχω να τονάρω την f και της βάλω όπου χ
το χ0. Ή να τονάρω μία g που έχει μέσα της την f(x) ! όπου συναντήσω
f '( x0 ) θα βάλω μηδένικονκονκονκονκοννννν

ΌΤΑΝ ΞΕΡΩ ΟΡΙΟ κάνω ΔΥΟ ΠΡΑΓΜΑΤΑ!

ον
1 ).Θέτω το μέσα g(x) , μετά λύνω ως προς f(χ) και μετά 2ον ). Κατασκευάζω την παράγωγο!!
limάρω και τα δύο μέλη! Θα βρώ το lim f ( x )  ...  10 και f ( x)  4 x f ( x)  f (3)  f (3)  4 x
x 2 lim  9  lim
x 3 x 3 x  3 x 3
αφού η f συνεχής (το γράφω) θα έχω και f(2)=10 . Δηλεδή
f ( x)  f (3)
βρήκα από το πουθενά το f(2) ! Πέφτει όλη την ώρα! Δείτε lim  ...  9  f '(3)  ...  9 kai βρήκα
x 3 x 3
ασκήσεις μην το περνάτε στο ντούκου! από το πουθενά το f'(3)

ΑΠΟΤΕΤΡΑΓΩΝΙΣΜΟΣ →σχέση με τετράγωνο f 2 ( x)  ΔΕΝ ΒΑΖΩ ΡΙΖΑ ΚΑΤΕΥΘΕΙΑΝ

Δείχνω ότι αυτό που είναι κάτω από το τετράγωνο διατηρεί πρόσημο δηλαδή είναι  0 (έστω ότι είναι 0)και συνεχές!

Πχ:  f ( x )  x  2  x 2  1

 f ( x)  x  0  f ( x )  x  ί
Λέω: Έστω ότι f ( x )  x  0  x 2  1  0  ά o . Άρα  
 f ( x )  x  ή  ό

 f ( x)  x  x2  1 ή

Και τώρα ριζώνω: 
 f ( x )  x   x 2  1

6|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας

ΌΡΙΑ

0 
1. Για τα όρια απροσδιόριστων μορφών , , πάω με De l’ Hospital, MONO αν είναι παραγωγίσιμες!
0 
Αν δεν είναι πργμ, πάω με ορισμό παραγώγου!
Πχ μου έχουν δώσει ότι f(1)=3 και f ΄(1)=2 και ότι η f είναι πργμ στο R.
f ( x )  3 0/0 f '( x )
Αν γράψω πχ: lim  lim  f '(1)  2 θα πάρω μηδέν γιατί στην τελευταία ισότητα δεν θέρω ότι
x 1 x 1 DLH x 1 1
η f ΄ είναι συνεχής! Και άρα πώς της έβαλα το 1 από το όριο! Πρέπει να πάω με ορισμό παραγώγου στο 1
f ( x)  3 f ( x )  f (1)
και επομένων ΟΧΙ με DLH! lim  lim  f '(1)  2
x 1 x 1 x 1 x 1 ΣΟΣ
 
2. Μορφή 0    Αντιστρέφω το ένα   και DLH
1/ 0 
1
3. Μορφή βγάζω κοινό παράγοντα το ένα από τα δύο.  1  (1   2 / 1 ) και πέρνω μόνο του το
2
κλάσμα για DLH.

4. Μορφή 0 ,1 ,  0 , πάω με το κόλπο e ln0  e ln0 και παίρνω εκθέτη για DLH

5. Οι μορφές /0 και 0/ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΕΣ!

6. Για τα τριγωνομετρικά, προσοχή στην διαφορά:

 x  x
lim
x 0
 1 ενώ lim
x 
0
x x Αφού το μέσα στο ημίτονο βγάζει άπειρο πάω με
κριτήριο παρεμβολής και απόλυταγια μηδενική επί
 ( x 2  x )
Αφού το μέσα στο ημίτονο βγάζει μηδέν, πάω φραγμένη! lim =; Παίρνω εν ψυχρώ
x  x
με τυπάκι και αλλαγή μεταβλητής:
 (3   3)  έ y  3 x  3  y  ( x 2  x ) 1 1  ( x 2  x ) 1
lim  3  lim 3 απόλυτα    
x 1  1 ό  1 y 0 y x x x x x
 y  0
lim 1 / x  0, lim  1 / x  0 , άρα από Κριτήριο
x  x 

παρεμβολής όλο μηδέν.

7. Για τα όρια της μορφής f ( x )  ax 2  bx  c  (kx  m ) , όταν το x   ΔΕΝ ΠΑΩ με DLH!

Αν έχω απροσδιοριστία πάω με συζυγή
Αν δεν έχω απροσδιοριστία το όριο βγαίνει  (πάω με το τέχνασμα του κοινού παράγοντα) να θυμάστε ότι
ax 2  bx  c  x . a  b / x  c / x 2 , x  x , όταν x   ενώ x   x , όταν x  

8. Αν έχω lim f 1 ( x ) και δεν την ξέρω τότε ΘΕΤΩ y  f 1 ( x )  x  f ( y ) κτλ ΔΕΣ ΑΣΚΗΣΗ!!
x  ...

9. Αν έχω lim με e1/ x , τις περισσότερες φορές ΘΕΤΩ y  1 / x . Πχ g(e1/ x )   (e 1/ x )

10. Αν έχω lim[ln f ( x )   ά ] , τα κάνω και τα δύο ln και τα ενώνω.

7|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας
Πολλά f '(1 ), f '( 2 )... f (a )  f (b)
Μολις εμφανιστεί ο λόγος μεταβολής
ΠΟΤΕ ΚΑΝΩ ΘΜΤ 1 2 ab
πχ  3 σε οποιαδήποτε έκφραση. Η πιο επικίνδυνη είναι
f '( k ) f '( m )
f ''(a )  0 δηλαδή f (a ) f ( x) f (a )  f (0)
η ή , γιατί δεν φαίνεται το
πρόσημο της f ΄΄ a x a0
Μορφή f (a )  f (b)  a  b  Αν έχω ένα f τo κάνω δύο
Πριν διαιρέσω γράφω ότι αν  Αν έχω τρία f τα κάνω τέσσερα κτλ
a=b ισχύει ως ισότητα! 2 f ( x)  f ( x  1)  f ( x  1) , f (2)  f (1)  e f '( )/ f ( )
3 4

Βοηθάει τρελά το σχήμα:

2 
1
f ( x )dx  
0
f ( x )dx

_a_________x0___________c___ f

______ξ1___________ξ2_________f ΄ Γενικά σχέση με 3 τιμές f(a), f(b),

f(c) είναι 2+1 ΘΜΤ ή ΘΕΤ
____________ξ_________________f ’’

ΠΟΤΕ ΚΑΝΩ Θ.Ε.Τ. ΚΑΙ ΜΑΧ-ΜΙΝ

2 f (2)  3 f (3)
Πολλά φ(2), φ(3), φ(4) και ΄θροισμα συντελεστών ίσο με ένα νούμερο της σχέσης πχ f ( ) 
5

Δύσκολες ασκήσεις που δεν ξέρω τι άλλο να κάνω πχ f ( x)  f ( f ( x))  1, f (10)  9,  f (5)  1 / 5

«ΠΛΗΘΟΣ ΡΙΖΩΝ f ( x )  a » Ή «ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ C f ΜΕ ΤΗΝ y  a »

Δεν τα θέτω όλα!, λύνω πρώτα ως προς α και μετά θέτω φ(χ) και πάω με σύνολο τιμών και περιπτώσεις!

x 2  ax  ln x  0  x 2  ln x  ax

x 2  ln x ln x
 a . Άρα θέτω g( x )  x  και πάω με σύνολα τιμών f ( A1 ), f ( A2 ) και περιπτώσεις.
x x

ΑΝ ΕΧΩ ΔΙΠΛΗ ΑΝΙΣΩΣΗ f ( x )  g( x )  h( x ) ή f ( x )  g( x )

τότε πάω ή με θεώρημα μέσης τιμή ή με κριτήριο παρεμβολής

Δηλαδή «διπλοανίσωση υποψιάζομαι ΘΜΤ ή Κ.Π.»

8|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗΣ

1. ΓΙΑ ΝΑ ΒΡΩ ΤΗΝ ΕΞΙΣΩΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗΣ πάω με τον τύπο
y  f ( x0 )  f '( x0 )  ( x  x0 ) επίσης χρήσιμο είναι να λύνω και ως προς y! Άρα:

y  f '( x0 )  x  f ( x0 )  f '( x0 )  x0 σχέση (1)

2. ΑΝ ΞΕΡΩ ΟΤΙ Η y  ax  b ΕΙΝΑΙ ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗ στο A( x0 , f ( x0 )) πάω με y ίσα και λ

ίσα, άρα f ( x0 )  ax0  b και f '( x0 )  a

Άν δεν μου αρέσει αυτό, γράφω τον τύπο της εφαπτομένης τον μεγάλο, λύνω ως προς y και βάζω τις δύο
ευθείες ίσες! Magic! Πχ y  3 x  5 . Γράφεις την (1) και λες τα μπροστά από τα χ ίσα και τα βήτα τους
ίσα:
Εδώ f '( x0 )  3 και f ( x0 )  f '( x0 )  x0  5 , βάζεις και μετα αντικατάσταση την f που θα
ξέρεις.

3. ΑΝ ΘΕΛΩ ΝΔΟ ΥΠΑΡΧΕΙ  ό  έ , αρκεί να δείξω ότι υπάρχει χ0 με

f '( x0 )  0 (λογικά rolle)

4. ΑΝ ΘΕΛΩ ΝΔΟ Η y  5 x  4 ΕΙΝΑΙ ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗ, γράφω την εφαπτομένη τύπος (1) , τις
βάζω ίσες και αρκεί νδο υπάρχει χ 0 τέτοιο ώστε f '( x0 )  5 και f ( x0 )  f '( x0 )  x0  4 , τις μπλέκω
και συνήθως αρχίζω με την f '( x0 )  5 γιατί είναι πιο απλή.

ΟΤΙ Η ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗ ΔΙΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ (Η

5. Αν θέλω να δείξω
ΑΠΟ ΕΝΑ ΣΗΜΕΙΟ Α), 2 κινήσεις.
1η κίνηση:Γράφω τον τύπο της εφαπτομένης (1)
2η κίνηση: την αναγκάζω να διέρχεται από το σημείο τάδε, δηλαδή της βάζω όπου χ το χ του σημείου και
όπου y το y του σημείου και χτίζω για Rolle. Βγαίνει κατα 95% Rolle. Αν όχι τότε πας με Bolzano (ακόμα
πιο εύκολο).
y  f ( x0 )  f '( x0 )  ( x  x0 )  0  f ( x0 )  f '( x0 )  (0  x0 )   f ( x0 )   x0  f '( x0 )
 ώ
f ( x) '
 f '( x0 )  x0  f ( x0 )  0  [ ] 0 και Rolle στην g( x )  f ( x ) / x
 x0 2
x

6. ΚΟΙΝΗ ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΣΗΜΕΙΟ Χ0: βρίσκω την εφαπτομένη της f
στο χ0, βρίσκω την εφαπτομένη της g στο χ0 και τις βάζω ίσες. Μία από τα ίδια δηλαδή.

7. Κοινή εφαπτομένη σε διαφορετικά σημεία. Υποθέτω σημεία της f έστω Α(α,f(α)) και
σημείο της g Β(β,g(β)). Βρίσκω εφαπτομένη στο Α, βρίσκω εφαπτομένη στο Β και τις βάζω ίσες. Μια από
τα ίδια δηλαδή.

9|Page
Συνοπτική Μεθοδολογία Γ λυκείου Επιμέλεια: Βούζας Ανδρέας

Ασύμπτωτες (Πώς τις βρίσκω?)αναλυτικά τα βήματα που πρέπει να κάνετε:

 Πρώτα ελέγχω για κατακόρυφες ασύμπτωτες στα ανοικτά άκρα του πεδίου ορισμού που είναι αριθμοί (ποτέ
κατακόρυφη στα  ). Αν πχ D f  ( ,5]  (7, ) θα ψάξω για κατακόρυφη μόνο στο x0  7 .
Βρίσκω το lim
x x
f ( x ) . Αν μου βγει αριθμός ΣΤΟΠ, δεν έχει κατακόρυφη. Αν βγει  τότε λέω ότι η ευθεία
0

x  x0 είναι κατακόρυφη ασύμπτωτη.

 Μετά πάω για οριζόντιες ασύμπτωτες. Ψάχνω μόνο στο  ή  , αν αυτά είναι ακρα του D f .
Βρίσκω το lim f ( x ) . Αν βγει αριθμός έστω α=3, λέω ότι η ευθεία y  a (δηλαδή η y  3 ) είναι οριζόντια
x 

ασύμπτωτη στο  , και ΣΤΟΠ, δεν πάω για πλάγιες.

Αν βγει άπειρο τότε πάω για πλάγιες.
f ( x)
 Βρίσκω lim . Αν βγει άπειρο ΣΤΟΠ. Αν βγει αριθμός πχ α=4, τότε βρίσκω το lim( f ( x )  ax )
x 
x 
x
(δηλαδή το όριο f(x)-4x). Αν αυτό βγει άπειρο σταματάω. Αν βγει αριθμός β=7, τότε λέω ότι η ευθεία
y  ax  b (δηλαδη η y  4 x  7 ) είναι πλάγια ασύμπτωτη στο  .
Πολυώνυμα βαθμού μεγαλύτερου ή ίσου του 2, δεν έχουν ασύμπτωτες.

Αν μου έχει δώσει δεδομένο ότι «η y  ax  b είναι ασύμπωτη της C f στο  », τότε :

ΣΟΣ !!! Γράφω τα όρια:

 f ( x)
 xlim a
« y  ax  b ασύμπτωτη στο  »  lim( f ( x )  y )  0    x
x 
 lim( f ( x )  ax )  b
 x 

Πχ, μου λέει ότι η y  5x  4 είανι ασύμπτωτη? Γράφω και τα τρία όρια: lim( f ( x )  5 x  4)  0
x 
,

lim( f ( x ) / x )  5 , xlim(
x  
f ( x )  5 x )  4 . Δουλεύω πιο πολύ με το πρώτο όριο.

Στην ουσία με έχει πάει σε : «ξέρω όριο άρα θέτω ή κατασκευάζω όριο γνωστό, μέσα στο όριο που ζητείται».

Πως δείχνω ότι υπάρχει τοπικό ακρότατο ! Δύο δουλείες:

 Πρώτα δείχνω ότι  x0  ή  ά ώ : f '( x0 )  0
 Μετά δείχνω ότι εκατέρωθεν αλλάζει πρόσημο η f '.

Πώς δείχνω ότι υπάρχει σημείο καμπής! Δύο δουλείες:

 Πρώτα δείχνω ότι  x0  ή  ά ώ : f ''( x0 )  0
 Μετά δείχνω ότι εκατέρωθεν αλλάζει πρόσημο η f '' .

10 | P a g e
 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

6. Το πρόβλημα του «υπάρχει τουλάχιστον ένα»

Αν σε μία άσκηση ζητείται να αποδειχθεί ότι «υπάρχει τουλάχιστον ένα  (, ) ώστε...», τότε
το μυαλό μας πάει αυτόματα σε τρία βασικά θεωρήματα:
● Θεώρημα Bolzano
● Θεώρημα Rolle
● Θεώρημα Μέσης Τιμής του Διαφορικού Λογισμού

Δ. Ολοκληρώματα
1. Εύρεση τύπου συνάρτησης
Ιδιαίτερα χρήσιμες είναι οι παρακάτω προτάσεις:
● Αν f '(x)  0 για κάθε x , τότε η συνάρτηση f είναι σταθερή σε όλο το διάστημα Δ
● Αν f '(x)  g'(x) για κάθε x , τότε f(x) = g(x) +c , c σε όλο το Δ.
● Ισχύει η ισοδυναμία f '(x)  f(x)  f(x)  c  ex , c 
Το ζητούμενο είναι να καταλήξουμε σε μία σχέση της μορφής
f '(x)  g'(x) απ' όπου f(x)=g(x)+c
και στη συνέχεια να προσδιορίσουμε τον πραγματικό αριθμό c. Παρακάτω αναφέρουμε κάποια

H
τεχνάσματα για να βρίσκουμε τον τύπο μιας συνάρτησης:
f '(x)
α) Αν δίνεται μία σχέση της μορφής f(x)  f '(x) = ... ή ... τότε υπενθυμίζουμε ότι:
f(x)
M
1 f '(x)
f (x)  f '(x)  [f 2 (x)]΄ και  [ln f (x) ]΄
2 f (x)

β) Αν δίνεται μία σχέση της μορφής f(x) +f '(x) = ... τότε πολλαπλασιάζουμε και τα δύο μέλη
της ισότητας με ex , έτσι ώστε το πρώτο μέλος να γίνει:
TO

ex[f (x)  f '(x)]  (ex )' f (x)  ex  f '(x)  [ex  f(x)]'

γ) Αν δίνεται μία σχέση της μορφής f '(x)  f(x) = ... τότε διαιρούμε και τα δύο μέλη της
ισότητας με ex , έτσι ώστε το πρώτο μέλος να γίνει:
f '(x)  f (x) ex [f '(x)  f (x)] ex  f '(x)  (ex )' f (x)  f(x) 
    x ΄
ex e2x e2x e 

δ) Αν δίνεται μία σχέση της μορφής f(x + y) = ... , τότε παραγωγίζουμε και τα δύο μέλη της
f(x +h)  f(x)
ισότητας σύμφωνα με τον τύπο f '(x)  lim
h0 h

2. Συνάρτηση ορισμένη από ολοκλήρωμα

α) Αν η συνάρτηση είναι ορισμένη από ολοκλήρωμα τότε για να βρούμε τον τύπο της

 f (t)dt)'  f (x) :
x
συνάρτησης παραγωγίζουμε και τα δύο μέλη στηριζόμενοι στη σχέση (
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Να βρεθεί ο τύπος της συνάρτησης f που δίνεται από τη σχέση
1 x
x 1
f (x)  xln x  f (t)dt , x  0
 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

1 x
x 1 1 f (t)dt
x
Έχουμε f (x)  xln x  f (t)dt  xf (x)  x 2
ln x 

[xf (x)  x2 ln x]'  ( f (t)dt)'  f (x)  xf '(x)  2xlnx  x  f (x)

x
1
xf '(x)  2x ln x  x  f '(x)  2ln x 1, απ’ όπου έχουμε
f (x)  2xlnx  x  c (Να αποδειχτεί)

1
1
Είναι όμως f (1)  ln1  f (t)dt  f (1)  0 . Άρα 0  c 1  c  1
Επομένως, f(x) = 2xlnx  x +1 ■


g(x)
β) Υπενθυμίζουμε ότι: ( f (t)dt)'  f (g(x))  g'(x)
Αυτός ο γενικός τύπος μας βοηθάει να βρούμε τη μονοτονία και τα ακρότατα μιας συνάρτησης
που ορίζεται από ολοκλήρωμα.


γ) ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Για να υπάρχει το ορισμένο ολοκλήρωμα  f (x)dx , πρέπει η συνάρτηση f

H
1 dx
να είναι συνεχής στο [α, β]. Για παράδειγμα δεν μπορούμε να γράψουμε  αφού η
1 x
1
συνάρτηση f (x)  δεν ορίζεται στο 0  [-1, 1]
x
M
 f (t)dt είναι συνάρτηση και όχι αριθμός,
x
δ) ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Το ολοκλήρωμα που ορίζεται ως

όπως το  f (t)dt . Επομένως, εξαρτάται από τη μεταβλητή dt . Οποιαδήποτε άλλη μεταβλητή
μέσα στο ολοκλήρωμα θεωρείται σταθερός αριθμός και μπορεί να βγει έξω από το
TO

ολοκλήρωμα.

0 x e dt  x2  et dt
x 2 t x
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ – 1: F(x) 
0
Αν όμως τώρα παραγωγίσουμε, το x θα συμπεριφερθεί ως μεταβλητή. Δηλαδή:
F'(x)  (x2 )'  et dt  x 2 ( et dt)'  2x  et dt  x 2  ex ■
x x x
0 0 0

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ – 2: Να βρεθεί ο τύπος της συνεχούς στο συνάρτησης f που δίνεται από τη


x t
σχέση e f (x  t)dt   x 2
0

Θέτουμε x  t  u  dt  du (παρατηρήστε ότι ο x είναι σταθερός, οπότε x '  0 )

Οπότε, t  x  u και για t  0  u  x , t  x  u  0 .

0 e f (x  t)dt  x e f (u)(du)  0 e  e f (u)du e 0 e f (u)du

x t 0 x u x x u x x u
Άρα έχουμε

ex  euf (u)du  2x   euf (u)du  ex 2x και παραγωγίζοντας

x x
Είναι τώρα
0 0
exf(x)  ex2x  ex (2xx)  f(x) = 2ημxσυνx - ημ2x , x ■