ესგ

Codex 365 1 of 420
ვებგვერდი, 21/11/2023
სარეგისტრაციო კოდი
430210000.22.022.018379
საქართველოს განათლებისა
და მეცნიერების მინისტრის
ბრძანება №124/ნ
2023 წლის 17 ნოემბერი ქ. თბილისი
„ეროვნული სასწავლო გეგმის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს

განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის 2016 წლის 18 მაისის
№40/ნ ბრძანებაში ცვლილების შეტანის თაობაზე
„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-20 მუხლის მე-

4 პუნქტის შესაბამისად, ვბრძანებ:
მუხლი 1
„ეროვნული სასწავლო გეგმის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს განათლებისა და
მეცნიერების მინისტრის 2016 წლის 18 მაისის №40/ნ ბრძანების (www.matsne.gov.ge,
24/05/2016, სარეგისტრაციო კოდი: 430210000.22.022.017112):
1. პირველი მუხლით დამტკიცებული დანართი ,,ეროვნული სასწავლო გეგმა“
ჩამოყალიბდეს ამ ბრძანების დანართის შესაბამისად.
2. მე-3 და მე-4 მუხლები ამოღებულ იქნეს.
მუხლი 2
ეს ბრძანება ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.
საქართველოს განათლებისა
და მეცნიერების მინისტრი გიორგი ამილახვარი
18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

ბრძანება N 124
Codex 365 2 of 420
დანართი
ეროვნული სასწავლო გეგმა
თავი I - სწავლა-სწავლების პროცესის ორგანიზების კონცეპტუალური და

ადმინისტრაციული საკითხები
მუხლი 1. შესავალი
1. ეროვნული სასწავლო გეგმა ეფუძნება „ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნებს“ და
უზრუნველყოფს მათ მიღწევას / რეალიზებას.
2. ეროვნული სასწავლო გეგმა განსაზღვრავს:
ა) სწავლა-სწავლების მისიას, მიზნებსა და შინაარსობრივ პრიორიტეტებს განათლების სხვადასხვა
საფეხურზე;
ბ) სწავლა-სწავლებისა და შეფასების პრინციპებს;
გ) სასწავლო პროცესის ორგანიზებასთან დაკავშირებულ ცალკეულ საკითხებს.
3. ეროვნული სასწავლო გეგმის პირველი თავი სავალდებულოა ყველა ზოგადსაგანმანათლებლო
დაწესებულებისთვის (შემდგომ - სკოლა), ხოლო მეორე თავი - საჯარო სკოლებისთვის.
4. ეროვნული სასწავლო გეგმის მისია, მიზნები და შინაარსობრივი პრიორიტეტები შეეხება ზოგადი
განათლების სამივე საფეხურს (დაწყებითს, საბაზოს, საშუალოს).
5. ზოგადი განათლების საბაზო საფეხურისთვის განსაზღვრული სწავლის შედეგები შეესაბამება
ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩოს მე-2 დონისათვის განსაზღვრულ განზოგადებულ სწავლის შედეგებს,
ხოლო ზოგადი განათლების საშუალო საფეხურის/სრული ზოგადი განათლების სწავლის შედეგები −
ეროვნული კვალიფიკაციების ჩარჩოს მე-4 დონისათვის განსაზღვრულ განზოგადებულ სწავლის შედეგებს.
6. ეროვნული სასწავლო გეგმის საფუძველზე სკოლა ქმნის სასკოლო სასწავლო გეგმას, რომელიც
აღწერს სწავლა-სწავლების ხარისხის უზრუნველყოფის მექანიზმებს:
ა) სკოლის ფილოსოფიას და კურიკულუმებს საფეხურების მიხედვით (მათ შორის ინდივიდუალურ
სასწავლო გეგმას - მოსწავლის სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების გათვალისწინებით ეროვნული
სასწავლო გეგმის ადაპტაციით შექმნილ სასწავლო გეგმას);
ბ) სკოლის განვითარების ხელშემწყობ პროცესებს: სტრატეგიული გეგმის განვითარებას,
კურიკულუმის განვითარებას, პერსონალის მართვასა და განვითარებას, ადამიანებისა და პროცესების
უსაფრთხოებას, მატერიალურ რესურსებსა და ინფრატრუქტურას, საინფორმაციო რესურსებს, ფინანსურ
რესურსებს, მოსწავლეთა აღზრდისა და მხარდაჭერის სისტემებს.
7. ეროვნული სასწავლო გეგმის გათვალისწინებით სისტემის ყველა დონეზე იქმნება დანერგვის
მხარდამჭერი ინსტრუმენტები და მექანიზმები: მასწავლებლის განათლების დარგობრივი მახასიათებელი,
ეროვნული შეფასებები, საგამოცდო პროგრამები, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების ავტორიზაციის
სტანდარტი.
8. ეროვნული სასწავლო გეგმის განვითარების პროცესს წარმართავს საქართველოს განათლებისა და
მეცნიერების სამინისტროს (შემდგომ – სამინისტრო) სკოლამდელი და ზოგადი განათლების განვითარების
დეპარტამენტი.
მუხლი 2. ეროვნული სასწავლო გეგმის მისია

ეროვნული სასწავლო გეგმის მისიაა მოსწავლის ჰოლისტური (შემეცნებითი, ფიზიკური, ფსიქო-
სოციალური) განვითარება. ამისათვის:
ა) დაწყებით საფეხურზე სკოლამ უნდა უზრუნველყოს:
ა.ა) ფუნდამენტური აკადემიური უნარების - წიგნიერებისა და რაოდენობრივი წიგნიერების
განვითარების ხელშეწყობა;
ა.ბ) სასკოლო გარემოსა და სწავლის მიმართ დადებითი დამოკიდებულების, პოზიტიური
აკადემიური თვითკონცეფციის (საკუთარი თავის, როგორც მსწავლელის, აღქმა) ჩამოყალიბება და მოსწავლის
მომზადება საბაზო საფეხურისთვის;
ბ) საბაზო საფეხურზე სკოლამ უნდა უზრუნველყოს საგანთა სწავლა-სწავლების საფუძველზე მყარი,
დინამიკური და ფუნქციური ცოდნის კონსტრუირება, მოსწავლის ინტერესებისა და მიდრეკილებების
Codex 365 3 of 420
გამოვლენა და მხარდაჭერა, მოსწავლის დამოუკიდებელი სწავლის უნარისა და შრომისუნარიანობის

განვითარება, აქტიური მოქალაქის ფორმირების ხელშეწყობა და საფუძვლების შექმნა განათლების მომდევნო
საფეხურზე (აკადემიური, პროფესიული) სწავლის გაგრძელებისთვის ან პროფესიული საქმიანობისთვის;
გ) საშუალო საფეხურზე სკოლამ უნდა უზრუნველყოს:
გ.ა) სისტემური აკადემიური და/ან პროფესიული ცოდნის კონსტრუირება;
გ.ბ) მოსწავლის მიერ საკუთარი პიროვნული განვითარების დაგეგმვისა და აკადემიური/პროფესიული
ორიენტაციის მხარდაჭერა.
მუხლი 3. ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნები

1. ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზანია, მოსწავლემ შეძლოს:
ა) ინფორმაციის გააზრება საკუთარ გამოცდილებაზე დაყრდნობით; აზრის / იდეის ჩამოყალიბება
მიზნებისა და აუდიტორიის გათვალისწინებით;
ბ) კულტურათა თავისებურებების გათვალისწინება ინფორმაციის აღქმისა და შეფასებისას;
გ) კანონზომიერებების აღმოჩენა და მოდელირება ახალ სიტუაციასთან მიმართებით; სასწავლო
მასალის მეცნიერულ კონტექსტში გააზრება;
დ) სასწავლო ამოცანებისა და ცხოვრებისეული პრობლემების წარმატებით გადაჭრა მრავალფეროვანი
სტრატეგიებისა და მიდგომების საშუალებებით;
ე) საკუთარი მსოფლმხედველობის რეფლექსია შეძენილი ცოდნის საფუძველზე;
ვ) შეძენილი ცოდნის გამოყენება საკუთარი, საზოგადოებრივი თუ სახელმწიფოებრივი მიზნებისა და
საჭიროებებისთვის.
2. ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნებზე დაფუძნებით განისაზღვრება ამ დანართის მე-10 მუხლით
გათვალისწინებული საგნობრივი ჯგუფის და სწავლის შედეგები/კომპეტენციები, რომლებიც მოსწავლემ
უნდა განივითაროს თითოეულ საგანში.
მუხლი 4. პრიორიტეტული მიმართულებები

1. ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნებიდან გამომდინარე, ეროვნული სასწავლო გეგმა გამოყოფს
პრიორიტეტულ მიმართულებებს, რომლებთან დაკავშირებითაც ცოდნის ამაღლება ხელს უწყობს: ეროვნული
ფასეულობების ჩამოყალიბებას, მდგრადი განვითარების მიზნების მიღწევას, დემოკრატიული კულტურის
კომპეტენციების, ლიდერული და სამეწარმეო უნარების განვითარებას. ეს პრიორიტეტული მიმართულებებია:
ა) კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა;
ბ) გარემოს დაცვა;
გ) ჯანსაღი ცხოვრება;
დ) სამოქალაქო უსაფრთხოება;
ე) კონფლიქტების მართვა;
ვ) ფინანსური წიგნიერება;
ზ) კულტურული მრავალფეროვნება;
თ) ადამიანის უფლებები.
2. თითოეული პრიორიტეტული მიმართულება რეალიზდება ფორმალური და სასკოლო
არაფორმალური განათლების ფარგლებში.
მუხლი 5. სწავლის შედეგი

1. სწავლის შედეგები განისაზღვრება საფეხურის დონეზე და ურთიერთდაკავშირებულად
რეალიზდება/მიიღწევა სასწავლო თემების ფარგლებში.
2. საგნის საფეხურებრივი შედეგები მოიცავს შემდეგ კომპონენეტებს:
ა) საგნობრივ ცოდნას;
ბ) ფუნქციურ-კომპონენტურ უნარებს (იხ. მუხლი 6. პუნქტი 3);
გ) აღმზრდელობით-ღირებულებით ასპექტს/ასპექტებს.
3. სასწავლო პროცესში შუალედური სასწავლო მიზანი განისაზღვრება ისეთი დავალების სახით,
რომელიც წარმოადგენს შემოქმედებით პროდუქტს და რომლის საშუალებითაც მოსწავლე საგნობრივ
საკითხთან/საკითხებთან მიმართებით საკუთარ ცოდნას წარმოაჩენს.

Codex 365 4 of 420
4. შედეგი მიღწეულად მიიჩნევა, როცა მოსწავლეს შეუძლია საგნობრივ საკითხთან დაკავშირებული

ფაქტებისა და მოვლენების კრიტიკულად და ურთიერთდაკავშირებულად გააზრება, გაანალიზება და
სხვადასხვა სიტუაციაში გამოყენება.
მუხლი 6. სწავლა-სწავლების პრინციპები

1. ეროვნული სასწავლო გეგმის მისია და მიზნები რეალიზდება შემდეგი პრინციპების საფუძველზე:
ა) სიღრმისეული სწავლა;
ბ) პოზიტიური სასწავლო გარემო;
გ) ინკლუზიური განათლება.
2. სიღრმისეული სწავლა-სწავლება გულისხმობს:
ა) მოსწავლის შინაგანი ძალების გააქტიურებას;
ბ) ცოდნის ეტაპობრივად კონსტრუირებას;
გ) ცოდნათა ურთიერთდაკავშირებას და ორგანიზებას;
დ) სწავლის სტრატეგიების დაუფლებას (სწავლის სწავლა);
ე) მყარი, დინამიკური და ფუნქციური ცოდნის შეძენას.
3. პოზიტიური სასწავლო გარემო გულისხმობს პირობებს, რომელშიც მოსწავლე თავს გრძნობს
ემოციურად და ფიზიკურად უსაფრთხოდ და ახერხებს შემდეგი ფუნქციურ-კომპონენტური უნარების
გამოვლენა-განვითარებას:
ა) კრიტიკული აზროვნება - მოსწავლეს ეძლევა ფაქტების ანალიზის, იდეების გენერირებისა და
ორგანიზების, მოსაზრებების დაცვის, შედარების, დასკვნების გამოტანის, არგუმენტების შეფასებისა და
პრობლემების გადაჭრის შესაძლებლობა;
ბ) შემოქმედებითობა - მოსწავლეს ეძლევა საშუალება შეაფასოს პრობლემა და გამოწვევა სხვადასხვა
პერსპექტივიდან, ჩამოაყალიბოს ალტერნატიული პასუხები და ხედვები, დაგეგმოს და შეიმუშავოს
პრობლემის გადაჭრის საკუთარი მოდელი;
გ) თანამშრომლობა - მოსწავლეს ეძლევა საშუალება წარმატებით იმუშაოს სხვებთან ერთად საერთო
მიზნის მისაღწევად. გაიაზროს საერთო პასუხისმგებლობა ინდივიდუალურ პასუხისმგებლობასთან ერთად.
გააცნობიეროს გუნდური მუშაობის პრინციპები და ურთიერთობის ფორმები;
დ) კომუნიკაცია - მოსწავლეს ეძლევა საშუალება დაამყაროს მიზნობრივი ურთიერთობა სხვებთან და
გამოხატოს საკუთარი თავი, როგორც ვერბალურად, ასევე არავერბალურად კულტურისა და სიტუაციის
შესაბამისად; იყოს აქტიური, კეთილგანწყობილი, ემპათიური მსმენელი, განახორციელოს უკუკავშირი და
რეფლექსია; გააცნობიეროს საკუთარი პასუხისმგებლობა კომუნიკაციის პროცესში;
ე) ხასიათი/ნებელობა - მოსწავლეს ეძლევა საკუთარი შესაძლებლობებისა და ინტერესების შესწავლის,
იდენტობის გააზრების, სწავლის პროცესის მართვის შესაძლებლობა. მხარდაჭერილია მოსწავლის
პიროვნული ზრდის მოთხოვნილებები და წახალისებულია მისი თვითაქტუალიზაციის პროცესი;
ვ) მოქალაქეობა - მოსწავლეს ეძლევა საშუალება სხვათა ღირებულებებისა და ფასეულობების
გათვალისწინებით იმსჯელოს და იფიქროს იმ გლობალური/კომპლექსური საკითხების გაანალიზებასა და
მოგვარებაზე, რომლებიც გავლენას ახდენს ადამიანისა და გარემოს მდგრადობაზე. გააცნობიეროს
უნივერსალური ეთიკის პრინციპები და ინდივიდის როლი და თანაშემოქმედებითობა საზოგადოების
ჩამოყალიბების პროცესში.
4. ინკლუზიური განათლება გულისხმობს:
ა) ადამიანის ღირსებისა და უფლებების დაცვას;
ბ) მრავალფეროვნების დაფასებას;
გ) რესურსების თანაბრად განაწილების პოლიტიკას;
დ) დემოკრატიის, სამართლიანობის, კეთილსინდისიერების, თანასწორობისა და კანონის
უზენაესობის დაფასებას;
ე) ყველა მოსწავლისთვის თანაბრად ხელმისაწვდომ საგანმანათლებლო პროცესს; სწავლა-სწავლების
პროცესში სწავლების უნივერსალური დიზაინის გამოყენებას;
ვ) სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე (სსსმ) მოსწავლისთვის დამატებითი
მხარდაჭერის უზრუნველყოფას;
ზ) მოსწავლის უფლებას, მონაწილეობა მიიღოს საკუთარი საგანმანათლებლო გამოცდილების
მართვაში; განივითაროს საკუთარი პოტენციალი და გახდეს მის გარშემო მიმდინარე პროცესების აქტიური
მონაწილე;
Codex 365 5 of 420
თ) სასკოლო საზოგადოების თითოეული წევრი თავს უნდა გრძნობდეს სასკოლო თემის ნაწილად და
საკუთარი წვლილი შეჰქონდეს მის განვითარებაში.
მუხლი 7. მოსწავლის შეფასების პრინციპები, მიზნები და ამოცანები

1. მოსწავლის შეფასების მთავარი მიზანია სწავლა-სწავლების პროცესის ხარისხის მართვა.
2. შეფასება არის სწავლა-სწავლების განუყოფელი ნაწილი.
3. შეფასების პროცესში მოსწავლე განიხილება ცნობისმოყვარე, საკუთარი ინტერესების, ხასიათისა და
გამოცდილებების მქონე ინდივიდად, რომელსაც უნდა ჰქონდეს მრავალფეროვანი არეალი მოქმედებისა და
უკუკავშირისთვის.
4. შეფასების ძირითადი ამოცანებია:
ა) მოსწავლის მიღწევების დიაგნოსტირება მისი სწავლის პროცესის გასაუმჯობესებლად;
ბ) მოსწავლის მიღწევების / სწავლის პროგრესის ამსახველი პროფილის შექმნა;
გ) მონაცემების შექმნა მტკიცებულებებზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებების მისაღებად სასწავლო
პროცესის ხარისხის გაუმჯობესების მიზნით.
5. შეფასება შეიძლება იყოს: განმავითარებელი და განმსაზღვრელი.
6. განმავითარებელი შეფასება:
ა) აჩვენებს თითოეული მოსწავლის განვითარების დინამიკას/პროგრესს;
ბ) ქმნის მხარდაჭერის მექანიზმს მოსწავლის პიროვნული პოტენციალის რეალიზებისთვის. მოსწავლე
განმავითარებელი შეფასების აქტიური მონაწილეა და ჩართულია შეფასებისთვის რელევანტური
ინფორმაციის მოპოვებისა და დამუშავების პროცესში.
7. განმსაზღვრელი შეფასება ადგენს მოსწავლის მიღწევის დონეს საგნობრივი სასწავლო გეგმის
შედეგებთან მიმართებით.
8. განმსაზღვრელი შეფასება უნდა ემსახურებოდეს მოსწავლის პოზიტიური თვითშეფასების
ჩამოყალიბებას. განმსაზღვრელი შეფასების კომპონენტებს ადგენს თავად სკოლა.
9. საკლასო შეფასების ფორმატში მოსწავლეთა აკადემიური მიღწევები ფასდება ათქულიანი სისტემით
ხუთი დონის მიხედვით:
ქულები შეფასების დონეები შეფასების დონეების აღწერა

10 მოსწავლე საგნობრივ საკითხზე/საკითხებზე მსჯელობს ბაზისურ ცნებებზე
მაღალი დაფუძნებით; საკითხის/საკითხების შინაარსებზე დაფუძნებით
9 დამოუკიდებლად ჭრის სასწავლო ამოცანებს.
8 მოსწავლე საგნობრივ საკითხზე/საკითხებზე მსჯელობს ბაზისურ ცნებებზე
საშუალოზე მაღალი დაფუძნებით, თუმცა, უჭირს საკითხის შინაარსის გამოყენება სასწავლო
7 ამოცანების განსახორციელებლად.
6 მოსწავლე მსჯელობს საგნობრივ საკითხზე/საკითხებზე, თუმცა, აქვს
საშუალო ხარვეზები სასწავლო ამოცანების განხორციელებისა და ბაზისური ცნებების
5 გააზრების მიმართულებით.
4 მოსწავლის მსჯელობა საგნობრივ საკითხთან დაკავშირებით ზედაპირული
3 და არაარსობრივია.
დაბალი
2
1
10. სკოლა უფლებამოსილია შეიმუშავოს შეფასების განსხვავებული სისტემა, რომელიც

ითვალისწინებს სემესტრული და წლიური ქულების კონვერტაციას მოქმედ 10-ქულიან სისტემაში.
11. V კლასის მეორე სემესტრსა და VI-XII კლასებში განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასება
გამოიყენება.
12. საჯარო სკოლის I-IV კლასებსა და V კლასის პირველ სემესტრში მხოლოდ განმავითარებელი
შეფასება გამოიყენება.
13. განმსაზღვრელი შეფასება შეიძლება იყოს დიფერენცირებული და არადიფერენცირებული და
შეიძლება განხორციელდეს საკლასო და სისტემურ დონეზე (ერთიანი ეროვნული გამოცდები, ეროვნული
შეფასება, სტანდარტიზებული ტესტები, Cambridge KET, PET, FCE;PISA, PIRLS, TIMMS).
14. საჯარო სკოლაში არადიფერენცირებული შეფასება (ჩათვლა) გამოიყენება სპორტის საგნობრივ
ჯგუფში შემავალ საგნებში, არჩევით საგნებსა და ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული და
Codex 365 6 of 420
გაუთვალისწინებელი დამატებითი საგანმანათლებლო მომსახურებით შეთავაზებულ საგნებში. საშუალო

საფეხურზე პროექტებში – სახვით და გამოყენებით ხელოვნებაში, მუსიკაში, სამოქალაქო განათლებაში -
მოსწავლე ფასდება განმავითარებელი შეფასებით (წერილობითი და /ან ზეპირი ფორმით).
15. განმსაზღვრელი შეფასება შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს განმავითარებელი მიზნებისთვისაც.
16. ზოგადსაგანმანათლებლო სისტემაში გამოიყენება განმსაზღვრელი შეფასების შემდეგი სახეობები:
ა) საგნის სემესტრული ქულა – საგანში მიღებული შეფასება თითოეულ სემესტრში; სემესტრული
ქულა გამოითვლება მოსწავლის მიერ სემესტრის განმავლობაში მიღებული ქულების საშუალო
არითმეტიკულის საფუძველზე; სემესტრული ქულა მრგვალდება მთელის სიზუსტით. სემესტრული ქულის
ამაღლება უნდა დარეგულირდეს სასკოლო სასწავლო გეგმით;
ბ) საგნის წლიური ქულა – სემესტრული ქულებიდან გამომდინარე შეფასება საგანში. წლიური ქულა
გამოითვლება საგნის სემესტრის ქულების საშუალო არითმეტიკულის საფუძველზე; წლიური ქულა
მრგვალდება მთელის სიზუსტით;
გ) საგნის საფეხურის ქულა - საფეხურის განმავლობაში თითოეულ კლასში მიღებული საგნის
წლიური ქულის საშუალო არითმეტიკული;
დ) საფეხურის ქულა გამოითვლება საგნების საფეხურის ქულების საშუალო არითმეტიკულის
საფუძველზე; საფეხურის ქულა მრგვალდება მეათედის სიზუსტით.
მუხლი 8. კლასისა და საფეხურის დაძლევა

1. სკოლაში კლასი დაძლეულად ჩაითვლება, თუ თითოეული საგნის წლიური ქულა არის 5.0 ან მეტი
და არადიფერენცირებული შეფასების შემთხვევაში მოსწავლეს მიღებული აქვს "ჩათვლა". დაძლეული კლასის
განმეორებით გავლა დაუშვებელია.
2. კერძო სკოლებს უფლება აქვთ დაადგინონ ამ მუხლის პირველი პუნქტისგან განსხვავებული წესი
და განსაზღვრონ მხოლოდ საფეხურის დაძლევის ბარიერი და ეს ბარიერი იყოს 5.0 ან მეტი. სხვა სკოლაში
გადასვლის შემთხვევაში, თუ მოსწავლეს საფეხურის მანძილზე რომელიმე კლასში კონკრეტულ საგანში
მიღებული აქვს 5.0-ზე დაბალი შეფასება, მაგრამ საფეხურის ბოლო კლასში მოსწავლეს ამავე საგანში წლიურ
ქულად აქვს 5.0 ან მეტი, ის ჩაითვლება საფეხურის ქულად ამ საგანში.
3. საგნის/საგნების გაძლიერებული სწავლების სტატუსის მქონე საჯარო სკოლებს უფლება აქვთ,
დაადგინონ გაძლიერებული საგნის/საგნების დაძლევის განსხვავებული ბარიერი, მაგრამ არანაკლებ ამ
მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი ბარიერისა.
4. თუ მოსწავლემ კონკრეტულ კლასში ვერ გადალახა კერძო სკოლების და საგნის/საგნების
გაძლიერებული სწავლების სტატუსის მქონე საჯარო სკოლების მიერ დადგენილი ბარიერი, მაგრამ დაძლია ამ
მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი ბარიერი, უფლება აქვს სწავლა გააგრძელოს სხვა სკოლის მომდევნო
კლასში.
5. თუ მოსწავლეს კლასში რომელიმე საგანში აქვს 5.0-ზე დაბალი წლიური შეფასება, სკოლა
ვალდებულია, მოსწავლეს შესთავაზოს რემედიაციის პროგრამა საშემოდგომო გამოცდის ჩატარებამდე.
რემედიაციის პროგრამა სპეციალურად იქმნება კონკრეტული მოსწავლისთვის სასწავლო პროცესში
გამოკვეთილი შეფერხებების აღმოფხვრის მიზნით.
6. საშემოდგომო გამოცდის წესსა და პროცედურას განსაზღვრავს თავად სკოლა სასკოლო სასწავლო
გეგმით.
7. რემედიაციის პროგრამაში ჩართული მოსწავლის მობილობის შემთხვევაში მიმღები სკოლა
მოსწავლეს რიცხავს ასაკის შესაბამის კლასში და იღებს ვალდებულებას რემედიაციის გზით საგნის/საგნების
დაძლევის თაობაზე.
8. რემედიაციის პროგრამა დაწევისა და დაჩქარებული სწავლების კურიკულუმის სახით სკოლამ უნდა
შესთავაზოს იმ მოსწავლეებსაც, რომლებიც არიან სკოლის მიღმა ან იმყოფებიან სკოლის მიტოვების მაღალი
რისკის ქვეშ. კურიკულუმის შინაარსს განსაზღვარვს თავად სკოლა ეროვნულ სასწავლო გეგმაზე
დაყრდნობით.
9. გამონაკლის შემთხვევაში, დასაშვებია, სსსმ მოსწავლეს არ ჰქონდეს სემესტრული შეფასება ერთ ან
რამდენიმე საგანში. გამონაკლისი დაიშვება მულტიდისციპლინური გუნდის დასკვნის საფუძველზე.
გამონაკლის შემთხვევაში მოსწავლის საგნის სემესტრული ქულა წარმოადგენს საგნის წლიურ ქულას. თუ
სსსმ მოსწავლე რომელიმე საგანში მოცემულ სემესტრში არ ფასდება, ეს ხელს არ უშლის მას გადავიდეს
მომდევნო კლასში.

Codex 365 7 of 420
10. თუ საბაზო-საშუალო საფეხურებზე მოსწავლემ სასწავლო წლის განმავლობაში გააცდინა

კონკრეტული საგნისთვის კონკრეტული სასწავლო წლის მანძილზე დათმობილი საათების 30% და მეტი,
მოსწავლე ფასდება მხოლოდ ექსტერნატის გამოცდის ჩაბარების საფუძველზე.
11. თუ სსსმ მოსწავლეს აქვს მოწყვლადი ჯანმრთელობის მდგომარეობა და არსებობს ამის
დამადასტურებელი დოკუმენტი, სსსმ მოსწავლის მიმართ არ ვრცელდება ამ მუხლის მე-10 პუნქტით
გათვალისწინებული ღონისძიებები.
12. სკოლა ვალდებულია საჭიროებისამებრ შინ სწავლების რეჟიმზე გადაიყვანოს მოსწავლე. შინ
სწავლების წესსა და პირობებს განსაზღვრავს სკოლა სასკოლო სასწავლო გეგმით და იგი უნდა
ემსახურებოდეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესების რეალიზებას.
მუხლი 9. საგანმანათლებლო პროცესის ორგანიზება

1. სასწავლო პროცესის ეროვნული სასწავლო გეგმის მოთხოვნების მიხედვით წარსამართად საჯარო
სკოლაში სასწავლო წელი იყოფა ორ სემესტრად. მას სემესტრებად ყოფს ზამთრის არდადეგები.
2. სკოლებში ერთი აკადემიური წლის მანძილზე II-XI კლასებისთვის სასწავლო პროცესის
ხანგრძლივობა არ უნდა იყოს 35 კვირაზე ნაკლები, ხოლო I და XII კლასებისთვის – 30 კვირაზე ნაკლები.
3. საჯარო სკოლებისთვის სასწავლო კვირა ხუთდღიანია. გამონაკლისი დაიშვება სამინისტროსთან
შეთანხმებით.
4. საჯარო სკოლაში III-XII კლასებში გაკვეთილის ხანგრძლივობა განისაზღვრება 45 წუთით. პირველ
კლასში გაკვეთილის ხანგრძლივობა განისაზღვრება 35 წუთით, ხოლო II კლასში – 40 წუთით. გაკვეთილების
ხანგრძლივობასთან დაკავშირებით გამონაკლისი დაიშვება სამინისტროსთან შეთანხმებით.
5. მოზარდის ფიზიკური და ფსიქოლოგიური შესაძლებლობების გათვალისწინებით, სკოლაში
გატარებული ასტრონომიული საათების მაქსიმალური რაოდენობა არის შემდეგი:
კლასი I II-III IV-V VI-VIII IX X-XII

მაქსიმალური დასაშვები საათები 3 4 4 5 5-6 5-6
(ასტრონომიული) დღეში
6. სკოლის მიერ საათების დამატების შემთხვევაში, რეკომენდებულია სკოლამ მოსწავლეებს

შესთავაზოს სრულფასოვანი კვებისა და დასვენების შესაძლებლობა.
7. სასწავლო პროცესის განუყოფელი ნაწილია კლასგარეშე აქტივობები. სკოლამ მოსწავლეებს უნდა
შესთავაზოს გასვლითი ღონისძიებები როგორც არაფორმალური განათლების ფორმატში, ისე სტანდარტებით
განსაზღვრული შედეგების მისაღწევად.
8. სასკოლო საათობრივ ბადეს შესაბამისი დასაბუთებით განსაზღვრავს სკოლა მოსწავლეთა
საჭიროებებისა და ინტერესების, ასევე სკოლის ადამიანური და ფინანსური რესურსის გათვალისწინებით.
9. საჯარო სკოლაში ყველა კლასს უნდა ჰყავდეს დამრიგებელი. მცირეკონტინგენტიან სკოლაში
რეკომენდებულია, რომ ერთ დამრიგებელს ჰყავდეს არანაკლებ 10 მოსწავლისა, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ
სკოლაში მოსწავლეთა ჯამური რაოდენობა 10 მოსწავლეზე ნაკლებია. დაუშვებელია ერთი კლასის/კლას-
კომპლექტის მოსწავლეებს ჰყავდეთ სხვადასხვა დამრიგებელი. დამრიგებლის ფუნქცია-მოვალეობებს
განსაზღვრავს თავად სკოლა.
10. სკოლა ვალდებულია შეიმუშავოს მექანიზმი საგნობრივი კურიკულუმების მართვისა და
განვითარების მიზნით.
11. თუ სსსმ მოსწავლისთვის შეუძლებელია ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული ზოგიერთი
საგნის სწავლება, მოსწავლის ფუნქციური და აკადემიური ცოდნის მისაცემად გამოიყენება ალტერნატიული
სასწავლო გეგმა (იხ. მუხლები 33-38), რომელიც მოიცავს და აღწერს საგნების სტანდარტს, სწავლების
რეკომენდაციებს, მიღწევების, ფუნქციური უნარ-ჩვევებისა და ცოდნის შეძენის საშუალებებს.
12. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების შეიძლება იყოს მოსწავლე, რომელსაც აქვს:
ა) ფიზიკური შეზღუდვა;
ბ) ინტელექტუალური განვითარების დარღვევა;
გ) სწავლის უნარის დარღევა;
დ) სენსორული განვითარების დარღვევა (სმენის და/ან მხედველობის);
ე) ენა-მეტყველების განვითარების დარღვევა და კომუნიკაციის სირთულეები;

Codex 365 8 of 420
ვ) ქცევითი და ემოციური დარღვევა;

ზ) გრძელვადიანი ჰოსპიტალიზაციის საჭიროება;
თ) სოციალური ფაქტორებით გამოწვეული სირთულეები სწავლაში, რის გამოც ვერ ძლევს ეროვნული
სასწავლო გეგმის მოთხოვნებს;
ი) ენობრივი ბარიერის გამო გამოწვეული სირთულეები სწავლაში.
13. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების დადასტურება ხდება ინკლუზიური განათლების
მულტიდისციპლინური გუნდის (შემდგომ – მულტიდისციპლინური გუნდი) შეფასებისა და დასკვნის
საფუძველზე. ასევე, მულტიდისციპლინური გუნდის მიერ განისაზღვრება სსსმ მოსწავლისთვის
ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით სწავლების, შეფასების ალტერნატიული მეთოდების გამოყენების,
დამატებითი სპეციალისტის მომსახურების, სასწავლო პროცესისა და გარემოს მისაწვდომობის
უზრუნველყოფის საჭიროება. ენობრივი ბარიერის გამო გამოწვეული სპეციალური საგანმანათლებლო
საჭიროების შემთხვევაში, სკოლა ვალდებულია მოსწავლისათვის დაგეგმოს და განახორციელოს ქართული
ენის შესწავლის ხელშემწყობი აქტივობები.
14. სკოლებში ინკლუზიურ განათლებასთან დაკავშირებული საკითხები რეგულირდება
„ინკლუზიური განათლების დანერგვის, განვითარებისა და მონიტორინგის წესების, აგრეთვე სპეციალური
საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა იდენტიფიკაციის მექანიზმის დამტკიცების თაობაზე“
საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის 2018 წლის 21 თებერვლის №16/ნ ბრძანებით.
15. იმ საჯარო სკოლებში, სადაც ეროვნული უმცირესობების წარმომადგენელი მოსწავლეები
სწავლობენ, პრიორიტეტია სახელმწიფო ენაზე წიგნური მეტყველების განვითარება, რომლის ერთ-ერთი
ინსტრუმენტია ორენოვანი (ბილინგვური) განათლება. ბილინგვური განათლება გულისხმობს სწავლა-
სწავლების პროცესში ორი ენის გამოყენებას, რაც საფუძველს უქმნის ორენოვან წიგნიერებას.
16. თუ ქართულენოვან საჯარო სკოლაში/სექტორზე სწავლობენ ეროვნული უმცირესობების
წარმომადგენელი მოსწავლეები, სკოლა უფლებამოსილია მათ შესთავაზოს მშობლიური ენის საგნის სწავლება
იმავე ან განსხვავებული საათობრივი დატვირთვით, ვიდრე მოცემულია არაქართულენოვანი
სკოლების/სექტორების საათობრივ ბადეში საგნისთვის „ეროვნული უმცირესობების ენა“. ამ საგნისთვის
მოსწავლეთა ჯგუფი შესაძლებელია დაკომპლექტდეს ერთი ან რამდენიმე კლასიდან.
17. მოსწავლის მობილობის შემთხვევაში განსხვავებული საგნის/საგნების შეფასების საკითხებს სკოლა
თავად განსაზღვრავს.
18. საჯარო სკოლაში კლასში მოსწავლეთა მაქსიმალური რაოდენობა განსაზღვრულია 25 მოსწავლით.
მოსწავლეთა მაქსიმალურ რაოდენობასთან დაკავშირებით გამონაკლისი დაიშვება სამინისტროსთან
წერილობითი შეთანხმებით. თანხმობა გაიცემა ობიექტური გარემოების გათვალისწინებით კონკრეტულ
მოსწავლეზე და ვრცელდება ამავე მოსწავლის მიერ ამავე სკოლის მომდევნო კლასში სწავლის გაგრძელებისას.
ასეთ შემთხვევაში მოსწავლეთა მაქსიმალური რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 29-ს. პარალელური
კლასების არსებობა დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ თითოეულ პარალელურ კლასში მოსწავლეთა
მინიმალური რაოდენობა არის 15. გამონაკლისი მოსწავლეთა მინიმალურ რაოდენობასთან დაკავშირებით
დაიშვება სამინისტროს იმ ტერიტორიულ ორგანოს – საგანმანათლებლო რესურსცენტრთან (შემდგომში –
რესურსცენტრი) შეთანხმებით, რომლის სამოქმედო ტერიტორიაზეც მდებარეობს საჯარო სკოლა. აფხაზეთისა
და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის (შემდგომში – ავტონომიური რესპუბლიკა) ტერიტორიაზე არსებული
საჯარო სკოლების შემთხვევაში, გამონაკლისი დაიშვება განათლების სფეროში უფლებამოსილ შესაბამის
სამინისტროსთან შეთანხმებით.
19. ამ მუხლის მე-18 პუნქტით დადგენილ მოსწავლეთა მაქსიმალურ რაოდენობასთან დაკავშირებით
გამონაკლისი დაიშვება სამინისტროსთან წერილობითი შეთანხმებით, იმ პირებისათვის, რომლებიც 2022
წლის 24 თებერვალს უკრაინაში დაწყებული საომარი მოქმედებების შედეგად, ვერ ახერხებენ უკრაინის
ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში ზოგადი განათლების მიღების გაგრძელებას და გამოხატავენ
სურვილს, რომ სწავლა გააგრძელონ საქართველოს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში.
20. 2014-2015 სასწავლო წლამდე საჯარო სკოლაში ჩარიცხულ მოსწავლეთათვის კლასში მოსწავლეთა
მაქსიმალური რაოდენობა განისაზღვრება 30 მოსწავლით. მოსწავლეთა მაქსიმალურ რაოდენობასთან
დაკავშირებით გამონაკლისი დაიშვება სამინისტროსთან წერილობითი შეთანხმებით. თანხმობა გაიცემა
ობიექტური გარემოების გათვალისწინებით კონკრეტულ მოსწავლეზე და ვრცელდება ამავე მოსწავლის მიერ
ამავე სკოლის მომდევნო კლასში სწავლის გაგრძელებისას. ასეთ შემთხვევაში, მოსწავლეთა მაქსიმალური
რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 35-ს. პარალელური კლასების არსებობა დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ
თითოეულ პარალელურ კლასში მოსწავლეთა მინიმალური რაოდენობა არის 18; გამონაკლისი მოსწავლეთა
Codex 365 9 of 420
მინიმალურ რაოდენობასთან დაკავშირებით დაიშვება იმ რესურსცენტრთან შეთანხმებით, რომლის

სამოქმედო ტერიტორიაზეც მდებარეობს საჯარო სკოლა. ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიაზე
არსებული საჯარო სკოლების შემთხვევაში, გამონაკლისი დაიშვება განათლების სფეროში უფლებამოსილ
შესაბამის სამინისტროსთან შეთანხმებით.
21. ,,ზოგადი განათლების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის ,,ჩ7“ ქვეპუნქტის ,,ჩ7ა“
ქვეპუნქტით განსაზღვრულ რესურსსკოლებში კლასში მოსწავლეთა საერთო რაოდენობა არ უნდა
აღემატებოდეს 10-ს.
22. საჯარო სკოლაში კლასის გაყოფა დასაშვებია შემდეგ საგნებში: ქართული ენა და ლიტერატურა
(თუ მოსწავლეთა რაოდენობა აღემატება 25-ს), ქართული ენა (არაქართულენოვანი
სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) (თუ მოსწავლეთა რაოდენობა აღემატება 25-ს), უცხოური ენები (თუ
მოსწავლეთა რაოდენობა აღემატება 20-ს) და კომპიუტერულ ტექნოლოგიები, თუ სკოლას აქვს შესაბამისი
ფინანსური შესაძლებლობა. ,,ზოგადი განათლების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის ,,ჩ 7“
ქვეპუნქტის ,,ჩ7ბ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრულ სკოლებს კი შეუძლიათ კლასი გაყონ იმ საგანშიც/საგნებშიც,
რომელსაც აძლიერებენ. უცხოურ ენებში დასაშვებია განაყოფები დაკომპლექტდეს მოსწავლეთა ენის ფლობის
დონის გათვალისწინებით. რაოდენობრივი შეზღუდვა არ ეხება კომპიუტერულ ტექნოლოგიებს, ასევე
ჯგუფებსა და განაყოფებს, რომლებიც დაკომპლექტებულია მეორე უცხოური ენების არჩევანის შესაბამისად.
თუ მეორე უცხოურ ენაში ერთი კლასის ფარგლებში განსხვავებულ არჩევანს აკეთებს ერთი ან ორი მოსწავლე,
რეკომენდებულია მეორე უცხოურ ენაში კლას-კომპლექტის შექმნა სხვა პარალელურ კლასთან.
23. მცირეკონტინგენტიან საჯარო სკოლებში დასაშვებია კლას-კომპლექტების შექმნა. თუ კლასში
ერთი ან ორი მოსწავლეა, რეკომენდებულია სხვა კლასთან კლასკომპლექტის შექმნა. კლას-კომპლექტში
მოსწავლეთა საერთო რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 10-ს. კლას-კომპლექტები რეკომენდებულია
შეიქმნას საფეხურის ფარგლებში და ერთ კლას-კომპლექტში არ გაერთიანდეს ორ კლასზე მეტი. I-IV კლასები
შეიძლება დაკომპლექტდეს სხვადასხვა პრინციპით (მაგ.: I-II და III-IV კლასებად, ან I და III, II და IV
კლასებად). სპორტისა და ესთეტიკური აღზრდის საგნობრივ ჯგუფებს მიკუთვნებული საგნების
გაკვეთილებზე შესაძლებელია გაერთიანდეს რამდენიმე კლასი (მაგ.: I, II და III; IV,V და VI; VII, VIII და IX და
ა.შ.). კლას-კომპლექტებში სწავლა-სწავლების პროცესი მთლიანად უნდა დაეფუძნოს დიფერენცირებული
სწავლების მიდგომებს.
მუხლი 10. საგნობრივი ჯგუფის მიზნები/კომპეტენციები

1. საგნობრივი ჯგუფის მიზნები აკონკრეტებს სამიზნე ცნებებს, რომელთა საფუძველზეც უნდა
მოხდეს ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების, ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნებისა და პრინციპების
რეალიზება/საგნის სწავლა-სწავლების შედეგების ჩამოყალიბება:
ა) სახელმწიფო ენა
დაწყებითი საბაზო საშულო

მხატვრული ჟანრები;
არამხატვრული ჟანრები;
მულტიმედიური ტექსტები.
სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების:

შინაარსი
ენა (ლექსიკა, სტილი)
ტექსტი სტრუქტურა / აგებულება;
საკომუნიკაციო სიტუაცია (ადრესატი,
ადრესანტი, თემა, მიზანი,
სამეტყველო ეტიკეტი);
სტრატეგიები (ტექსტის გაგება-
გააზრებისა და პროდუცირებისთვის)
გაწაფული კითხვა (I-IV
კლასებისთვის)
თხრობა - თხრობის სამნაწილიანი
სიტყვა, წინადადება,
სტრუქტურა (დასაწყისი, შუა ნაწილი,
ტექსტი
დასასრული);
(სამეტყველო ქმედება)
აღწერა - აღწერის შემადგენელი
Codex 365 10 of 420
ნაწილები/ელემენტები
(ატრიბუტები/ნიშან-თვისებების
კატეგორიები და მათი შესაბამისი
მაგალითები);
შედარება - შედარების შემადგენელი
ნაწილები/ელემენტები (საერთო
ნიშან-თვისებების მიხედვით
დაჯგუფებული მსგავსება-
განსხვავების გამომხატველი
მაგალითები);
დასაბუთება - დასაბუთების
შემადგენელი ნაწილები/ელემენტები
(მოსაზრება, ახსნა/არგუმენტი,
გამამყარებელი მაგალით(ებ)ი).
სამეტყველო ქმედებათა
განსახორციელებელი ენობრივი
საშუალებები
გრამატიკა მორფოლოგია მორფოლოგია
სიტყვათა კლასიფიკაცია (სიტყვათა ფორმაცვალებადი
ძირითადი კლასები); მეტყველების ნაწილები:
სიტყვათა მორფოლოგიური სახელები (არსებითი,
აგებულება და ფორმაცვალება ზედსართავი, რიცხვითი,
(ბრუნება, უღლება, რიცხვის ნაცვალსახელი): სახელთა
წარმოება, ფუძე); ჯგუფები შინაარსის
სახელისა და ზმნის ძირითადი მიხედვით; სახელთა ბრუნება;
გრამატიკულ-სემანტიკური სახელთა წარმოქმნა;
კატეგორიები (არსებითი სახელის კომპოზიცია.
ჯგუფები; ზმნის დრო, კილო, ზმნა: ძირითადი ზმნური
ასპექტი); კატეგორიები;
სიტყვაწარმოება; გარდამავლობა; ზმნისწინი;
ზმნისწინები და მათი მეშვეობით ზმნის უღლება; თავისებური
გამოხატული ძირითადი ზმნები;
მნიშვნელობები. სახელზმნები (საწყისი და
მიმღეობა).
სინტაქსი ფორმაუცვლელი
წინადადებათა შინაარსი/მოდალობა; მეტყველების ნაწილები:
სასვენი ნიშნები. ზმნიზედა (ადგილის, დროის,
ვითარების, მიზეზისა და
მართლწერა და მართლმეტყველების მიზნის);
ნორმები (დაკავშირებული ნასწავლ თანდებული (ცალკე მდგომი
გრამატიკულ და შერწყმული);
კანონზომიერებებთან/საკითხებთან); კავშირი და მისი ჯგუფები;
სალიტერატურო ენა და კუთხური ნაწილაკი და მისი ჯგუფები;
მეტყველება შორისდებული და მისი
ჯგუფები.
სინტაქსი
სიტყვათა შორის სინტაქსური
ურთიერთობის სახეები -
შეთანხმება, მართვა, მირთვა;
წინადადების წევრები:
მთავარი და არამთავარი
წევრები;
წინადადება: წინადადება
მოდალობის მიხედვით;
წინადადება აგებულების
მიხედვით; მარტივი
წინადადება და მისი სახეები;
შერწყმული წინადადება;
რთული წინადადების
სახეები; წინადადებათა
შეერთების საშუალებები;
დამოკიდებული
წინადადების სახეები რთულ
ქვეწყობილ წინადადებაში.

Codex 365 11 of 420
განკერძოებული სიტყვები და
გამოთქმები;
პირდაპირი და ირიბი
ნათქვამი.
წარმოთქმული და
სიტყვის ხმოვანი ხატი, ზეპირი
დაწერილი სიტყვა (I
მარცვალი, სამეტყველო ბგერა;
კლასის წინასაანბანო
სიტყვის გრაფემული ხატი.
პერიოდისთვის)
დეკოდირება -კოდირება
ასო, ასოს ნაწილები;
(I კლასის საანბანო
ხმოვანი და თანხმოვანი ბგერები.
მხატვრული ჟანრები
მხატვრული ჟანრები
ჟანრი (რომანი);
არამხატვრული ჟანრები
არამხატვრული
ჟანრები (რეფერატი).
შინაარსობრივი მხარე:
სტრუქტურა-
ორგანიზება:
კომპოზიციურ- სხვადასხვა სახის
შინაარსობრივი ელემენტები საორგანიზაციო
ვერბალური სტრუქტურული ყალიბები
ელემენტები (მრავალხაზიანი
კომპოზიცია
არავერბალური სიუჟეტი, პერსონაჟთა
სტრუქტურული და ცხოვრების ვრცელი
ორგანიზაციული სურათის წარმოჩენა
ელემენტები. მნიშვნელოვანი
ისტორიულ-
სოციალური
მოვლენების ფონზე)
ფუნქციური სტილი
ენობრივი ფიგურები
ინტერტექსტუალური
მიმართებები და მათი
ლექსიკა, სტილი - ლექსიკური
გამოხატვის
და ფრაზეოლოგიური
ენობრივ- ერთეულები
ენობრივ-გრამატიკული
გამომსახველობითი მხატვრული სტილის
ფორმები მხატვრულ-
საშუალებები ენობრივი ფიგურები
გამომსახველო ბითი
რიტორიკის ელემენტები,
ხერხები
რიტორიკული ხერხები
ლექსიკისა და სტილის
საკითხები
რიტორიკის
ელემენტები
კონტექსტური ფაქტორები სოციოკულტურული
(ისტორიული,
კონტექსტი ლიტერატურული,
კრიტიკული)
კონტექსტი
სიტუაციური ფაქტორები
საკომუნიკაციო სიტუაცია
კომუნიკაციის ტიპები
ბ) ქართული ენა უცხოენოვანი აკრედიტებული პროგრამების უცხოელი მოსწავლეებისთვის

ენების ერთიანი ევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო განსაზღვრავს ენის ფლობის 3 ძირითად დონეს:
ა) A - ენის ელემენტარული ფლობა (ენის ელემენტარულ დონეზე გამოყენება)
ბ) B - ენის დამოუკიდებლად ფლობა (ენის დამოუკიდებლად გამოყენება)
გ) C - ენის თავისუფალი ფლობა (ენის პროფესიული მიზნით გამოყენება)
ეს სამი დონე 6 განშტოებად იყოფა: A1, A2; B1, B2; C1, C2. სასკოლო კონტექსტთან ადაპტირების
მიზნით ეროვნული სასწავლო გეგმა თითოეულ დონეს შემდეგ ქვესიმრავლეებად შლის:

Codex 365 12 of 420
ქვემოთ მოცემულ ცხრილში წარმოდგენილია ქართული ენის ფლობის მისაღწევი დონეები ქართული
ენის სწავლების წლებთან მიმართებით.
ქართული ენა უცხოელი მოსწავლეებისათვის

მოსმენა და კითხვა წერა და ლაპარაკი
სწავლების ერთი წლის ბოლოს A1.1.2 A1.1.1

სწავლების ორი წლის ბოლოს A1.2 A1.1.2
სწავლების სამი წლის ბოლოს სრული A1
სწავლების მეოთხე წლის ბოლოს A 2.2 A2.1
სწავლების მეხუთე წლის ბოლოს A2.3 A2.2
სწავლების მეექვსე წლის ბოლოს სრული A2
სწავლების მეშვიდე წლის ბოლოს B1.2 B1.1
სწავლების მერვე წლის ბოლოს B1.3 B1.2
სწავლების მეცხრე წლის ბოლოს B1.4 B1.3
სწავლების მეათე და მომდევნო წლების
ბოლოს;
სრული B1.
გ) ქართული ენა არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის

დეკოდირება და გაშიფვრა:
კოდირება ანბანი, ხმოვანი, თანხმოვანი;
(სიტყვის, ბგერა, ასო, მარცვალი;
წინადადების ასოთშეთანხმება;
წაკითხვა და ინტონაცია, მახვილი,
დაწერა) წარმოთქმა.
ტექსტი მეტყველების ფუნქციური მეტყველების ფუნქციური ტიპები: თხრობა, აღწერა, მსჯელობა

ტიპები: თხრობა, აღწერა, ტექსტის ტიპები და ჟანრები:
ტექსტის ტიპები და ჟანრები: მხატვრული ლიტერატურა: ადაპტირებული პროზაული და პოეტური
მხატვრული ლიტერატურა - ნაწარმოებები
ადაპტირებული საბავშვო არამხატვრული ლიტერატურა:
პროზაული ნაწარმოებები და ა) პირადი და ოფიციალური კორესპონდენცია
საბავშვო ლექსები ბ) საქმიანი ქაღალდები
არამხატვრული ლიტერატურა: გ) ბიოგრაფიული ტექსტები
ა) პრაგმატული ტექსტები დ) საინფორმაციო და შემეცნებითი ტექსტები
ბ) მარტივი კორესპონდენცია ე) მარტივი ენით დაწერილი დარგობრივი ტექსტები

Codex 365 13 of 420
გ) მარტივი საინფორმაციო და მედია/მულტიმედია ტექსტები

შემეცნებითი ტექსტები სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები
მედია/მულტიმედია ტექსტები
სასწავლო მიზნებით ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება:
შედგენილი ტექსტის მაორგანიზებელ სიტყვიერი/ვერბალური ელემენტები
(დიდაქტიზებული) ტექსტები ტექსტის მაორგანიზებელი არასიტყვიერი/ არავერბალური ელემენტები
აბზაცის სტრუქტურა
ლექსიკა და გრამატიკა:
გრამატიკა ფონეტიკა და ორთოეპია:
(პრაქტიკული) ბგერა/ასო; ხმოვანი და
თანხმოვანი; ქართულისათვის
დამახასიათებელი
სპეციფიკური თანხმოვნები;
მარცვალი;
მორფოლოგია: სახელის
ბრუნვა და რიცხვი;
ზედსართავი და რიცხვითი
სახელები; ნაცვალსახელი;
პირისა და რიცხვის გამოხატვა
ზმნაში; ნასწავლი ზმნების
სხვადასხვა დროის ფორმები
(აწმყო, უწყვეტელი /
წყვეტილი, მყოფადი);
თანდებულები და
ზმნიზედები;
სინტაქსი: წინადადება
მოდალობის მიხედვით;
მარტივი სინტაქსური
კონსტრუქციები;
პუნქტუაცია: წერტილი, მძიმე,
კითხვის ნიშანი, ტირე.
ლექსიკა: სინონიმი, ანტონიმი;
თემატური ლექსიკა.
ენობრივ- გრამატიკა: გრამატიკა:
გრამატიკული მორფოლოგია: სახელები, მათი მორფოლოგია: ზმნის მარტივი და
საშუალებები წარმოება და ფუნქციები; მწკრივთა რთული ფორმები; ერთპირიანი,
წარმოება და ფუნქციები; ორპირიანი და სამპირიანი ზმნური
სუბიექტური და ობიექტური კონსტრუქციები; ასპექტი, ქცევა და
პირების გამოხატვა ზმნაში; ზმნის კონტაქტი (წარმოება და ფუნქციები);
აქტიური და პასიური ფორმები; ფორმაუცვლელი სიტყვები და მათი
ზმნისწინი და მისი ფუნქციები; ფუნქციები (ზმნიზედა, თანდებული,
საწყისი და მიმღეობა (წარმოება და კავშირი და ნაწილაკი);
ფუნქციები); სახელთა წარმოქმნა; სინტაქსი: სიტყვათა რიგი მარტივ და
სინტაქსი: რთული სინტაქსური რთულ წინადადებებში; მიმართებითი
კონსტრუქციები; აქტიური და სიტყვები და წევრ-კავშირები;
პასიური კონსტრუქციები; პირდაპირი და ირიბი ნათქვამი;
მსაზღვრელ-საზღვრულის პირდაპირი ნათქვამის ირიბად
ურთიერთობა; გადაკეთება და პირიქით;
მართლწერისა და პუნქტუაციის მართლწერისა და პუნქტუაციის
საკითხები: სახელებთან საკითხები: სხვათა სიტყვის
დაკავშირებული მართლწერის ნაწილაკების მართლწერის საკითხები;
საკითხები; რიცხვსა და ბრუნვაში სასვენი ნიშნების ხმარება პირდაპირ
შეთანხმების საკითხები; რთული და ირიბ ნათქვამში, განკერძოებულ
სიტყვების (კომპოზიტების) სიტყვებთან და გამოთქმებთან;
მართლწერის საკითხები; სასვენი რთულფუძიანი ზმნების მართლწერა;
ნიშნების ხმარება რთულ ლექსიკა:
სინტაქსურ კონსტრუქციებში, ფრაზეოლოგიზმები; ჩართული,
დანართი; განკერძოებული სიტყვები
ლექსიკა და გამოთქმები.
კომპოზიტები; პროფესიული და
დარგობრივი ლექსიკა.
სამეტყველო ფუნქციური სამეტყველო აქტები:

ქმედება ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში
ინტერაქცია ინფორმაციის მოსაპოვებლად

Codex 365 14 of 420
ინტერაქცია გრძნობა/ემოციისა და შეხედულებების/ დამოკიდებულებების შესახებ

ინტერაქცია დროისა და სივრცის შესახებ
ლოგიკური კავშირების გამოხატვა
სიტუაციური მახასიათებლები:
კომუნიკაციის თემა,
კომუნიკაციის მიზანი,
კომუნიკაციაში მონაწილეეები
შენიშვნა: სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული ცნებები საერთოა ყველა საფეხურისთვის. ცალკეული ცნების
დამაზუსტებელი კონკრეტული საკითხები განისაზღვრება როგორც სხვა სამიზნე ცნებებთან კორელაციაში, ისე
მოსწავლის ასაკობრივი თავისებურებებისა და ენობრივი კომპეტენციების გათვალისწინებით.
კულტურათა სოციოკულტურული რეალიები
დიალოგი ტრადიციები და წეს-ჩვეულებები;
ყოფითი რეალიები (ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები);
ეროვნული და რელიგიური დღესასწაულები,
სახელმწიფო სიმბოლიკა;
ღირსშესანიშნაობები;
კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები;
სამყაროსეული ხედვა;
ფასეულობები და ღირებულებები;
კულტურული ნორმები; ქცევისა და მეტყველების ეტიკეტი;
ენაში აღბეჭდილი სამყარო

აფორიზმები, ანდაზები, კომპოზიტები, მყარი შესიტყვებები, ფრაზეოლოგიზმები.
შენიშვნა: სამიზნე ცნებასთან დაკავშირებული ცნებები საერთოა ყველა საფეხურისთვის. ცალკეული ცნების
დამაზუსტებელი კონკრეტული საკითხები განისაზღვრება როგორც სხვა სამიზნე ცნებებთან კორელაციაში, ისე
მოსწავლის ასაკობრივი თავისებურებებისა და ენობრივი კომპეტენციების გათვალისწინებით.
სწავლა-სწავლების პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს საგნობრივი სტანდარტით

განსაზღვრული სავალდებულო ნაწარმოებების/ავტორების სწავლებას საბაზო და საშუალო საფეხურებზე.
დ) მათემატიკა

მათემატიკური მოდელი რიცხვები და მოქმედებები რიცხვები და მოქმედებები რიცხვები და
რაოდენობა, რიცხვი, ციფრი რიცხვი (მთელი რიცხვი, მოქმედებები
(ნატურალური რიცხვი, წილადი რაციონალური რიცხვი, რიცხვითი
რიცხვი, ათწილადი რიცხვი) რიცხვი, ირაციონალური რიცხვი, სიმრავლე (რიცხვის
პოზიციური სისტემა (თანრიგი) ნამდვილი რიცხვი) ხარისხი, რიცხვის
მოქმედებები რიცხვებზე რიცხვითი სიმრავლეები; ლოგარითმი)
(მიმატება, გამოკლება, ოპერციები სიმრავლეებზე; მოქმედებები რიცხვებზე,
გამრავლება, გაყოფა, ხარისხი); რიცხვის მოდული გამოთვლა, შეფასება
რიცხვითი გამოსახულება მოქმედებები რიცხვებზე, ხარისხი, n-ური ხარისხის
მიმდევრობა, რიცხვითი (ხარისხი, ფესვი, არითმეტიკული ფესვი
მიმდევრობა ფესვი) გამოთვლა, შეფასება
რიცხვითი თანაფარდობები პროცენტი (მარტივი პროცენტი,
(წილადი, პროპორცია, რთული პროცენტი, პროცენტული
პროცენტი) ცვლილება) ალგებრა
ალგებრა ალგებრული
უცნობი ალგებრა გამოსახულება
ასოითი გამოსახულება ალგებრული გამოსახულება (რაციონალური
ტოლობა, განტოლება, უტოლობა (უცნობი, ცვლადი, ერთწევრი, გამოსახულება,
(რიცხვითი უტოლობა) ორწევრი, მრავალწევრი, ირაციონალური
გეომეტრია და ზომები ალგებრული წილადი) გამოსახულება)
გეომეტრიის ძირითადი ცნებები ფორმულა (შემოკლებული განტოლება (ლოგარითმუ
(წერტილი, წრფე, მონაკვეთი, გამრავლების ფორმულები); ლი განტოლება,
სხივი, ტეხილი, შეკრული განტოლება (წრფივი განტოლება, ტრიონომეტრიული
ტეხილი) კვადრატული განტოლება, განტოლება,
ბრტყელი ფიგურა (კუთხე, რაციონალური განტოლება); მაჩვენებლიანი
სამკუთხედი, ოთხკუთხედი, უტოლობა (წრფივი უტოლობა, განტოლება)
მართკუთხედი, კვადრატი, კვადრატული უტოლობა); უტოლობა (კვადრატული,
Codex 365 15 of 420
მრავალკუთხედი, წრე) ასახვა, მიმართება, ფუნქცია, უმარტივესი

სივრცითი ფიგურა (კუბი, გრაფიკი (წრფივი ფუნქცია, ლოგარითმული
მართკუთხა პარალელეპიპედი, კვადრატული ფუნქცია) უტოლობა უმარტივესი
პირამიდა, ბირთვი) სისტემა (წრფივ განტოლებათა მაჩვენებლიანი
გაზომვა, ზომის ერთეული და სისტემა); უტოლობა)
საზომი ხელსაწყოების მიმდევრობა (არითმეტიკული ფუნქცია (პოლინომი ური,
გამოყენება; (სიგრძე, პერიმეტრი, პროგრესია, გეომეტრიული ლოგარითმული ფუნქცია,
ფართობი, დრო, მასა) პროგრესია) მაჩვენებლიანი ფუნქცია,
საკოორდინატო ბადე (რიცხვითი გეომეტრია და ზომები ტრიგონომეტრიული
ღერძი, რიცხვითი კიბე); გეომეტრის ძირითადი ცნებები ფუნქცია, უბან-უბან
სტატისტიკა, ალბათობა ბრტყელი ფიგურები და მათი წყვეტილი ფუნქცია და
მონაცემი ელემენტები (სამკუთხედი, სხვა )
დიაგრამა სამკუთხედების კლასიფიკაცია, სისტემა (წრფივი
ცხრილი ოთხკუთხედი, ოთხკუთხედების დაპროგრამება)
პიქტოგრამა კლასიფიკაცია, მრავალკუთხედი, გეომეტრია და ზომები
სქემა წრე, წრის ელემენტები) ბრტყელი ფიგურები
პრაქტიკული კომბინატორიკა ბრტყელი ფიგურის ზომები; (ამოზნექილი და
საშუალო და გასაშუალოება პითაგორას თეორემა; არაამოზნექილი
სივრცული ფიგურები და მათი მრავალკუთხედი);
ელემენტები (მრავალწახნაგა, სივრცული ფიგურები
ბრუნვითი სხეულები) (მრავალწახნაგა,
გეომეტრიულ ფიგურათა ტოლობა, ბრუნვითი სხეულები)
გეომეტრიულ ფიგურათა მსგავსება; გაზომვა, საზომი
გაზომვა, ზომის ერთეული და ხელსაწყოების გამოყენება
საზომი ხელსაწყოების გამოყენება; გეომეტრია და
(სიგრძე, ფართობი, მოცულობა); ტრიგონომეტრ ია
საკოორდინატო სიბრტყე, (სინუსების თეორემა,
კოორდინატი და მისი გამოყენება; კოსინუსების თეორემა)
ანალიზური გეომეტრია და მიმართება სივრცეში
გარდაქმნები; (სტერეომეტრი ის
ვექტორი, მოქმედებები ვექტორებზე საწყისები)
ტრიგონომეტრიული თანაფარდობა
მართკუთხა სამკუთხედში. სტატისტიკა, ალბათობა
სტატისტიკა, ალბათობა მონაცემი, მონაცემთა
მონაცემი მონაცემთა ანალიზი ანალიზი (საშუალო
(მონაცემთა მოპოვების წყარო, სტანდარტული გადახრა)
მონაცემთა შეგროვების საშუალება, ალბათური მოდელები;
მონაცემთა წარმოდგენა, შედეგების (დამოუკიდებელი და
ინტერპრეტაცია) დამოკიდებუ ლი
მონაცემთა წარმოდგენის ხდომილობები;
საშუალებები (დიაგრამა, სქემა, ხდომილობათა ჯამი და
ჰისტოგრამა) ნამრავლი);
მონაცემთა შემაჯამებელი კომბინატორიკა
რიცხვითი მახასიათებელი; (გადანაცვლებადობა,
ალბათური მოდელები; ჯუფდება და წყობათა
(ხდომილობა, ხდომილობის რაოდენობები)
ალბათობა)
კანონზომიერება არითმეტიკულ მოქმედებათა ალგებრული ოპერაციები და მათი ალგებრული ოპერაციები
თვისებები (განრიგებადობის თვისებები; ალგებრული და მათი თვისებები;
თვისება, ჯუფდებადობის გარდაქმნები; გამარტივება; ალგებრული
თვისება, ასოციაციურობის ტოლფასობა, ეკვივალენტობა, გარდაქმნები;
თვისება) იგივეობა გეომეტრიული
ტოლფასობა, ეკვივალენტობა გეომეტრიული ობიექტები და გარდაქმნები;
სიდიდეებს შორის თვისებები; (ჰომოთეტია, მობრუნება)
დამოკიდებულება გეომეტრიული გარდაქმნები; გეომეტრიული
(პარალელური გადატანა, ობიექტები: მათი
სიმეტრია) თვისებები,
სიდიდეებს შორის ურთიერთმიმართება და
დამოკიდებულება, (სიდიდეებს კონსტრუირება;
შორის პირდაპირპროპორციული სიდიდეებს შორის
და უკუპროპორციული დამოკიდებულება
დამოკიდებულება) (სხვადასხვა
დამოკიდებულებების
განხილვა)
ლოგიკა სიმრავლე (გროვა); ქვესიმრავლე სიმრავლე, ოპერაციები ფორმალური ლოგიკის

Codex 365 16 of 420
ცნებათა შორის ლოგიკური სიმრავლეებზე (სიმრავლე საწყისები

მიმართებები (რიცხვითი სიმრავლე, ცნება და ცნებათა შორის
გამონათქვამი და ლოგიკური ქვესიმრავლე, სიმრავლეთა ლოგიკური მიმართებები;
კავშირები; (ან, და, თუ, მაშინ, გაერთიანება, სიმრავლეთა სიმრავლე, ოპერაციები
მაშინ და მხოლოდ მაშინ და ა.შ.) თანაკვეთა, ცარიელი სიმრავლე) სიმრავლეებზე
კლასიფიკაცია, დალაგება ცნებათა შორის ლოგიკური (რიცხვითი სიმრავლე,
(ობიექტების, რიცხვების, მიმართებები; ქვესიმრავლე,
ფიგურების, მონაცემების); გამონათქვამი და ლოგიკური სიმრავლეთა
საკლასიფიკაციო სქემები; კავშირები; გაერთიანება,
მსჯელობა, დასაბუთება კლასიფიკაცია, დალაგება სიმრავლეთა თანაკვეთა,
პრობლემის გადაჭრა (ობიექტების, რიცხვების, ცარიელი სიმრავლე)
ფიგურების, მონაცემების); გამონათქვამი, რთული
საკლასიფიკაციო სქემები (ვენის გამონათქვამი
დიაგრამა, ხისებრი დიაგრამა); ლოგიკური კავშირები;
მსჯელობა, დასაბუთება (ან, და, თუ, მაშინ, მაშინ
(რაოდენობრივი მსჯელობა, და მხოლოდ მაშინ და ა.შ.
აბსტრაქტული მსჯელობა); ასევე შესაბამისი
სიტუაციების მათემატიკური სიმბოლოების
მოდელირება; გამოყენება;)
პრობლემის გადაჭრა გამონათქვამთა ლოგიკა;
(ლოგიკური მსჯელობითა და მსჯელობა, დასაბუთება
დასაბუთებით, ამოცანის (ინდუქციური მსჯელობა,
ფორმულირება ან პრობლემის დედუქციური
გადაჭრა); მსჯელობა);
ანალიზი
ალგორითმები და მათი
გამოყენება
განზოგადება
პრობლემის გადაჭრა
(სიმრავლული
ოპერაციების
გამოყენებით, ლოგიკური
მსჯელობითა და
დასაბუთებით, ამოცანის
ფორმულირება ან
პრობლემის გადაჭრა.
ე) უცხოური ენები
სამიზნე ცნებები დაწყებითი, საბაზო, საშუალო

ტექსტი კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები;
დისკურსული ჟანრები;
წერითი კომუნიკაციის ჟანრები;
ზეპირი კომუნიკაციის ჟანრები;
ტექსტის სტრუქტურა;
სტრატეგიები - კითხვის, მოსმენის, ლაპარაკისა და წერის სტრატეგიები;
ჟანრი კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები;
წერითი კომუნიკაციის ჟანრები;
ზეპირი მეტყველების ჟანრები - ტექსტის სტრუქტურა;
სტრატეგიები: კითხვის, მოსმენის, ლაპარაკი და წერის სტრატეგიები.
სამეტყველო ქმედება ფუნქციური სამეტყველო ქმედებები - ცალკეული ფუნქციური გამონათქვამები/გამონათქვამთა

ბმული თანამიმდევრობა ინტერაქციისთვის;
ენობრივი საშუალებები ლექსიკა
გრამატიკა
სტრატეგიები - ლექსიკის და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიები
კულტურათა დიალოგი სოციოკულტურული რეალიები
კულტურული არტეფაქტები
სწავლა-სწავლების პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს პირველი, მეორე და მესამე

უცხოური ენების სტანდარტებისა და ევროსაბჭოს მიერ დადგენილი ენის ფლობის დონეების საორიენტაციო
შესაბამისობას.
Codex 365 17 of 420
პირველი უცხოური ენა მეორე უცხოური ენა მესამე უცხოური ენა

მოსმენა და წერა და მოსმენა და წერა და მოსმენა და წერა და
კითხვა ლაპარაკი კითხვა ლაპარაკი კითხვა ლაპარაკი
I-IV კლასების სტანდარტი A1.1 A1.1
V-VI კლასების
სტანდარტი
A2.2 A2.1 A1.2 A1.2
VII-IX კლასების
B1.2 B1.1 A2.3 A2.2
X-XII კლასების
B1.4 B1.2 B1.2 B1.1 A2 A2
ვ) საზოგადოებრივი მეცნიერებები

პიროვნება ადამიანის მოთხოვნილებები
და საჭიროებები
რწმენა, რელიგია,
ღირებულება
ძალადობა (პირადი სივრცის
დარღვევა, პირადი
ინფორმაცია, ბულინგი,
კიბერბულინგი, სტიგმა)
დემოკრატია ადამიანის უფლებები დემოკრატიის პრინციპები
სამართლებრივი
დოკუმენტები
საზოგადოება საზოგადო მოღვაწე საზოგადოებრივი ჯგუფი საზოგადოების ტიპი/მოდელი
საზოგადოებრივი ჯგუფი სოციალური ფენა სოციალიზაცია
(ოჯახი, სკოლა, ქვეყანა) დემოკრატიული მრავალფეროვნების მართვა
დღესასწაული (სახელმწიფო კომპეტენციები
და რელიგიური) „კულტურული სხვა“
ღირებულება საზოგადოებრივი
თანასწორობა ორგანიზაცია
კომუნიკაცია (კოლაბორაცია, რელიგია (ქრისტიანობა,
ეთიკა, პასუხისმგებლობა, ისლამი, ბუდიზმი)
მონაწილეობა, იდეა, იდეოლოგია
თანამშრომლობა,
კონფლიქტის მართვა)
კულტურული
მრავალფეროვნება
(რელიგიური, ენობრივი,
ეთნიკური)
მრავალფეროვნება ეთნოგრაფიული ყოფა
წერილობითი კულტურა
პროფესიული კულტურა
სულიერი კულტურა
მეურნეობა სოფლის მეურნეობის დარგი
ხელოსნობისა და
შინამრეწველობის დარგი
ტურიზმი
მრეწველობა
მოსახლეობა მოსახლეობის რაოდენობა გლობალური დემოგრაფიული
და სტრუქტურა პროცესები
მიგრაცია გლობალური სოციალური პრობლემები -
ჰუმანური განვითარების უთანასწორობა (ჯანდაცვა,
ინდექსი განათლებაზე, რესურსებზე არათანაბარი
ურბანიზაცია; ხელმისაწვდომობა)
რურალიზაცია
ზრუნვა ემპათია, ემოციების
გამოხატვა
ჯანსაღი ცხოვრება
დაზოგვა

Codex 365 18 of 420
გარემოს დაცვა
კულტურული
მემკვიდრეობის დაცვა
სამოქალაქო უსაფრთხოება
(საგზაო მოძრაობა,
კატასტროფების რისკის
შემცირება)
მდგრადი განვითარება სოციალური მდგრადი განვითარების მიზნები
პასუხისმგებლობა ადამიანის კოლექტიური უფლებები
ციფრული მოქალაქეობა
რესურსუზრუნველყოფა
ბუნებრივი და
ანთროპოგენური
საფრთხეები;
კატასტროფების რისკის
მართვა.
სამოქალაქო მონაწილეობა სამოქალაქო მონაწილეობის სამოქალაქო მონაწილეობის კიბე
ტიპები
სამოქალაქო მონაწილეობის
ფორმები
ინსტიტუცია სახელმწიფო სამსახური
კულტურულ-
საგანმანათლებლო
ინსტიტუტები
რელიგიური ორგანიზაცია
მედია საშუალებები
საზოგადოებრივი
ორგანიზაცია
სახელმწიფო ფუნქცია (სახელმწიფოს,
სახელმწიფო
ინსტიტურების)
სოციალური პროექტი
ძალაუფლება ძალაუფლების სიმბოლო პოლიტიკა
მმართველობითი
სტრუქტურა
სახელმწიფოს ტიპები
(მმართველობის, მოწყობის,
რეჟიმის მიხედვით)
ცვლილება რელიქვია
მემორიალი
ტრადიცია
დრო კალენდარი ისტორიული ეპოქა პერიოდიზაცია
ისტორიული პერიოდი არქეოლოგიური პერიოდი
მითი, ლოკალური
ისტორიული
ამბავი/ეპიზოდი
ისტორიული წერილობითი წყაროები წყაროთმცოდნეობა
წყარო ნივთიერი მასალა მედიაწიგნიერება
აუდიო-ფოტო-ფონო
მასალები
ისტორიული ბრძოლა / ომი ტიპოლოგიზაცია
მოვლენა/პროცესი რეფორმა დეკონსტრუქცია
აჯანყება
რევოლუცია
დიპლიმატიური
მოლაპარაკება; ზავი,
ხელშეკრულება
სივრცე გეოგრაფიული ობიექტი, ისტორიულ-გეოგრაფიული ისტორიულ-კულტურული სივრცე
დასახლებული პუნქტი ტერიტორია
ლანდშაფტი საკულტო ქალაქი / ადგილი
დაცული ტერიტორია ცენტრი, პერიფერია
საკურორტო-რეკრეაციული
ზონა
ბუნებრივი მოვლენა
Codex 365 19 of 420
ბუნებრივი კატასტროფა
გეოგრაფიული მოვლენა / სეისმოლოგიური
პროცესი პროცესები
ჰაერის მასების
ცირკულაცია (ქარები,
ციკლონები,
ანტიციკლონები)
გეოგრაფიული აღმოჩენები
„ინდუსტრიული
რევოლუცია“
გლობალიზაცია
გეოგრაფიული გარსი გეოგრაფიული გარსის გეოგრაფიული გარსის გეოსფეროები
კანონზომიერებები (მათი ურთიერთკავშირი,
(ზონალობა, აზონალობა, ურთიერთდამოკიდებულება და
მთლიანიბა, რიტმულობა) ურთიერთშეღწევადობა)
სწავლა-სწავლების პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს:

საქართველოს ისტორიას;
საქართველოს გეოგრაფიას.
ზ) საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები

სხეული ცოცხალი, არაცოცხალი,
ბუნებრივი და ხელოვნური
სხეულები
ნივთიერება, ნივთიერების
დანიშნულება
ნივთიერების აგრეგატული
(მყარი, თხევადი და
აირადი) მდგომარეობა
ნაერთი და ნარევი
მუხტი, გამტარი,
არაგამტარი
კოსმოსური სხეულები
მატერია ნივთიერების სტრუქტურა და
მექანიკური თვისებები ნივთიერების სტრუქტურა და
(ნივთიერების აგებულება, თვისებები (ელექტრული და
დრეკადობის თვისება, მაგნიტური თვისებები, აირის
თბოგამტარობა, კანონები, ბირთვული რეაქციები,
ელექტროგამტარობა, სინათლის ატომის თვისებები,
მიმართ გამჭვირვალეობა); რადიოაქტიურობა);
ნივთიერების აგრეგატული ველის თვისებები (ელექტრული,
მდგომარეობა (დნობა, გამყარება, მაგნიტური ველები,
ორთქლადქცევა, კონდენსაცია); ელექტრომაგნიტური ტალღები);
ველის ზოგადი თვისებები სამყაროს ობიექტები (პლანეტები,
(გრავიტაციული და ვარსკვლავები, გალაქტიკები და
ელექტროსტატიკური ველის სხვა ობიექტები).
შემთხვევაში).
ნივთიერება ქიმიური ელემენტი, ატომი, მოლეკულური ფორმულა,
მოლეკულა; სტრუქტურული ფორმულა;
მარტივი ნივთიერება; კრისტალური სტრუქტურა;
რთული ნივთიერება; ბირთვის მუხტი, ელექტრონული
ნარევი; კონფიგურაცია;
ხსნარი, პროცენტული ელექტროუარყოფითობა, ჟანგვის
კონცენტრაცია; რიცხვი;
სტრუქტურული ფორმულა; მეტალების/არამეტალების
კრისტალური მესერი; ნაერთები;
ფარდობითი ატომური ნახშირწყალბადები;
მასა/ფარდობითი მოლეკულური ნახშირწყალბადების ფუნქციური
მასა; ნაწარმები;
მოლი; მაღალმოლეკულური ნაერთები;

Codex 365 20 of 420
იზომერია;
ელექტროლიტური დისოციაცია;
შექცევადი/შეუქცევადი
მასური წილი რეაქციები, ქიმიური
წონასწორობა;
ქიმიური რეაქციის სითბური
ეფექტი;
ხსნარი, მოლური კონცენტრაცია
მოვლენა, სითბოს და სინათლის
პროცესი გავრცელება
ბგერა და მისი გავრცელება
აგრეგატული
მდგომარეობის ცვლილება
მოძრაობა, თანაბარი
მოძრაობა
ძალა, ურთიერთქმედება
ელექტრული და
მაგნიტური მოვლენები
ენერგიის სახეები და მათი
ურთიერთგარდაქმნები
(მოძრაობის ენერგია,
სითბური ენერგია,
ენერგიის წყარო)
დედამიწაზე სითბოს და
სინათლის განაწილება
ბუნებრივი მოვლენები
ასტრონომიული
მოვლენები
ნივთიერებათა წრებრუნვა
ქიმიური ბმა ბმის სიგრძე, ბმის ენერგია,
მიმართულება, ბმის ნაჯერობა,
კოვალენტური ბმა, იონური ბმა,
მარტივი ბმა, ჯერადი ბმა,
მეტალური ბმა, მარტივი ბმა,
პოლარობა, ჰიბრიდიზაცია;
ჯერადი ბმა;
შიდამოლეკულური და
წყალბადური ბმა.
მოლეკულათშორისი;
ურთიერთქმედების ძალები.
ენერგია ატომისა და ბირთვის ენერგია
სხეულისა და სისტემის ენერგია ველის ენერგია (ელექტრული და
შინაგანი ენერგია მაგნიტური ველების
შემთხვევაში)
ძალა გრავიტაციული
ელექტრომაგნიტური
ურთიერთქმედება;
ურთიერთქმედება;
ელექტრული ურთიერთქმედება;
ძლიერი ურთიერთქმედება.
ნიუტონის კანონები - ძალის
მოქმედების შედეგები.
ფიზიკური პროცესი რხევითი პროცესები
აირის მდგომარეობის ცვლილება
ენერგიის შენახვა და გარდაქმნა
პროცესების შექცევადობა
იმპულსის შენახვა და ცვლილება
ელექტრული მუხტების დინამიკა
მექანიკური მუშაობა
(მუდმივი და ცვლადი დენის
თანაბარი მოძრაობა
შემთხვევაში)
აჩქარებული მოძრაობა
ნივთიერების მაგნიტურ
თბოგადაცემა
თვისებებთან დაკავშირებული
ელექტრული მუხტების დინამიკა
პროცესები
(მუდმივი დენის შემთხვევაში)
ატომური და ბურთვული
პროცესები
ფიზიკური და ქიმიური გახსნა, გალღობა, გამყარება, სრული წვა, არასრული წვა,
მოვლენები აორთქლება, კონდენსაცია, ჟანგვა, ნეიტრალიზაცია,
სუბლიმაცია, გამოკრისტალება, ჰიდრირება, დეჰიდრირება,
გამოხდა; ჰალოგენირება, პოლიმერიზაცია,
წვა, ჟანგვა, ნეიტრალიზაცია, შეერთების რეაქცია, დაშლის
ჰიდრირება, დეჰიდრირება, რეაქცია, მიმოცვლის რეაქცია,
ჰალოგენირება, პოლიმერიზაცია; ჩანაცვლების რეაქცია,
ქიმიური რეაქციის ტიპები. ეგზოთერმული რეაქცია,
ენდოთერმული რეაქცია,
Codex 365 21 of 420
შექცევადი რეაქცია, შეუქცევადი

რეაქცია.
გეოგრაფიული გეოგრაფიული ობიექტები
ობიექტი (მდინარის სათავე,
შესართავი, შენაკადი, ჭალა,
ხეობა, კალაპოტი, მთა,
მწვერვალი, კალთა,
დაბლობი, ტბა, ზღვა,
ოკეანე, კონტინენტი);
ორიენტირება, ჰორიზონტი,
ჰორიზონტის მხარეები,
ადგილის გეგმა, გლობუსი,
რუკა;
ციური სხეულები (მზის
სისტემა);
დედამიწის სტრუქტურა
(ბირთვი, მანტია, ქერქი);
სითბური და კლიმატური
სარტყლები;
დედამიწის რელიეფი.
სტრუქტურა და ფუნქცია ნივთიერებების სტრუქტურა და
ფუნქციები;
ორგანული ნივთიერებების
უჯრედის სტრუქტურა და
სტრუქტურა/თვისებები/ფუნქციე
ფუნქცია
ბი;
ორგანიზმის სტრუქტურა და
ცოცხალი სისტემების
ფუნქცია;
სტრუქტურა და ფუნქცია.
ეკოსისტემის სტრუქტურა და
ფუნქცია.
სასიცოცხლო თვისებები სუნთქვა (უჯრედული სუნთქვა,
აერობული, ანაერობული);
კვება (ფოტოსინთეზი,
ავტოტროფული კვება,
ჰეტეროტროფული კვება);
სუნთქვა;
გამოყოფა;
კვება;
მეტაბოლიზმი;
გამოყოფა;
გამრავლება (ორმაგი
გამრავლება;
განაყოფიერება);
ზრდა- განვითარება;
ზრდა- განვითარება (პირდაპირი,
გაღიზიანებადობა;
არაპირდაპირი)
მემკვიდრეობითობა;
გაღიზიანებადობა;
ცვალებადობა;
აღზნებადობა;
ჰომეოსტაზი;
მემკვიდრეობითობა
შეგუებულობა
(მოლეკულური მექანიზმი);
ცვალებადობა (მოლეკულური
მექანიზმი);
ჰომეოსტაზი;
შეგუებულობა
ორგანიზმი, საარსებო ორგანიზმთა ჯგუფები
გარემო სასიცოცხლო თვისებები
(კვება, მოძრაობა,
შეგუებულობა, სუნთქვა,
გამრავლება, ზრდა-
განვითარება, ადაპტაცია)
ადამიანი, ადამიანის
სხეულის ნაწილები
(ორგანოები და ორგანოთა
სისტემები), ადამიანის
შეგრძნების ორგანოები
საბინადრო გარემო
ჯანმრთელობა და ჰიგიენა
ბიომრავალფეროვნება
ბიოტური, აბიოტური და
ანთროპოგენური
ფაქტორები
კვებითი ჯაჭვი, კვებითი
Codex 365 22 of 420
ქსელი
ბიომრავალ მიკროორგანიზმთა სახეობათა მრავალფეროვნება;
ფეროვნება მრავალფეროვნება გენური მრავალფეროვნება;
მცენარეთა ჯგუფები ეკოსისტემური
ცხოველთა ჯგუფები მრავალფეროვნება.
ბიომრავალფეროვნების
გენეტიკური, ევოლუციური,
ეკოლოგიური მიზეზები.
მდგრადი განვითარება სუფთა გარემო, გარემოს
დაბინძურება
გარემოსდაცვითი
ღონისძიებები
რესურსების რაციონალური
ნარჩენების გადამუშავება,
5R ინიციატივა, კომპოსტი
კლიმატის ცვლილება
ბუნებრივი საფრთხეები
მავნე ჩვევები და ჯანსაღი
კვება
ელექტროუსაფრთხოება
განახლებადი და
არაგანახლებადი ენერგიის
წყაროები
ჰიგიენა; დაავადებების პრევენია
ჰომეოსტაზი; იმუნიტეტი;
სიმპტომი; ჰომეოსტაზი (ტემპერატურული
ჯანმრთელობა და
იმუნიტეტი; იმუნიტეტი, ქიმიური
დაავადება
დაბალანსებული კვება; შედგენილობის მუდმივობა);
ფიზიკური აქტივობა ჯანსაღი ცხოვრების წესი
ადიქცია
თ) ტექნოლოგიები
დაწყებითი საფეხური
პირობითი ნიშნები (ინფორმაციის გადაცემა, ინფორმაციის მიღება, ვიზუალური პროგრამირება)
კომპიუტერის ფუნქციონირების პრინციპები (კომპიუტერის ძირითადი ნაწილებია, დამატებითი მოწყობილობები)
პროგრამული კოდი (ალგორითმი, ვიზუალური პროგრამირება, პროგრამული ენა, ჩადგმული პირობითი ოპერატორები;
ჩადგმული ციკლები; არითმეტიკული ოპერატორები; ლოგიკური ოპერატორები; ცვლადები; მოვლენებზე რეაგირება;
მოვლენების დაფიქსირება და მათზე რეაგირება; კონტეინერები და კოლექციები)
მომხმარებლის გრაფიკული ინტერფეისი (კომპიუტერული პროგრამებისთვის დამახასიათებელი მომხმარებლის გრაფიკული
ინტერფეისის ელემენტები; სხვადასხვა ტიპის ინტერფეისი). სხვადასხვა კომპიუტერული მოწყობილობის ინტერფეისის (მაგ.:
ტელეფონი, ფოტო აპარატი და ა.შ.) ძირითადი ელემენტები.
ინტერნეტი (ქსელის მუშაობის პრინციპები, ღრუბლოვანი სერვისები)
ინფორმაცია (ფაილის შექმნა, ტექსტური რედაქტორი, ინფორმაციის დახარისხება)

ციფრული მოქალაქეობა (კონფიდენციალობა, პირადი ინფორმაციის დაცვა, პაროლი, ინფორმაციული ეთიკა, პირადი სივრცე,
უფლებები (ციფრულ სამყაროში)
ი) ესთეტიკური აღზრდა
სამიზნე ცნებები დაწყებითი საბაზო საშუალო

მუსიკა ბგერა რიტმი ტემპი მეტრი
მელოდია ჰარმონია ჟანრი
ბგერა ბგერის თვისებები ბგერის თვისებები
გრძლიობა (მთელი, გრძლიობა (მთელი,
ნახევრიანი, მეოთხედი, ნახევრიანი, მეოთხედი,
მერვედი); მერვედი,
სიმაღლე (რეგისტრები); მეთექვსმეტედი
სიძლიერე (ხმამაღლა - ოცდამეთორმეტედი);

Codex 365 23 of 420
სიმაღლე
(ტემპერირებული და არა
ტრემპერირებული
ბგერები);
სიძლიერე, (ხმამაღლა -
forte, ჩუმად - piano,
საშუალო სიძლიერით -
mezzo-forte, ოდნავ
ჩუმად - mezzo-piano,
ძალიან ხმამაღლა -
fortissimo, ძალიან ჩუმად
- pianissimo; ბგერის
forte, ჩუმად - piano);
სიძლიერის მატება
ტემბრი (აკუსტიკური
crescendo, ბგერის
ბგერა, სინთეტური
სიძლიერის კლება -
ბგერა);
diminuendo, ნახევარი
შტრიხები (ბგერის
ხმით - sotto voce);
მიღების ხერხები) (legato;
ტემბრი (აკუსტიკური
marcato, staccato);
ბგერა, სინთეტური
ბგერის გრაფიკული
ბგერა);
გამოსახულებები;
შტრიხები (ბგერის
ალტერაციის ნიშნები
მიღების ხერხები) (egato;
(დიეზი, ბემოლი).
arcato, taccato; izzicato;
lageolet; forzando; remolo);
ბგერის გრაფიკული
გამოსახულებები
(ნოტები, სანოტო
ალტერაციის ნიშნები
(დიეზი, ბემოლი, ბეკარი;
დუბლ დიეზი; დუბლ
ბემოლი (მათი
გრაფიკული
გამოსახულებები).
რიტმი რიტმის ტიპები (რიტმი
თანაბარი
გრძლიობებით,
აქცენტირებული რიტმი,
პუნქტირული რიტმი,
ლომბარდული რიტმი,
რიტმის ტიპები (რიტმი
სინკოპა);
თანაბარი
რიტმოფორმულები
გრძლიობებით,
(რიტმი სამწილადი;
აქცენტირებული რიტმი,
რიტმი ორწილადი;
პუნქტირული რიტმი,
რიტმი სამ მერვედზე;
რიტმოფორმულები
რიტმი ექვს მერვედზე);
(რიტმი სამწილადი;
ტემპი (adagio; allegro;
რიტმი ორწილადი;
andante; presto; moderato;
ტემპი (adagio; allegro;
largo; ad libitum; maestoso;
presto; largo)
grave; vivace);
რიტმული
რიტმული ფიგურაციები
ფიგურაციები
(ერთი ტიპის რიტმის
რიტმული ფიგურაცია;
სხვადასხვა ტიპის
რიტმებისგან შექმნილი
რიტმული
ფიგურაციები).
მელოდია მელოდიური სვლები მელოდიური სვლები
(აღმავალი, დაღმავალი, (აღმავალი, დაღმავალი,
ნახტომებით, ნახტომებით, არპეჯიო,
ტალღისებრი, ტალღისებრი,
ქრომატული); ქრომატული,
ინტონაციური სეკვენციური);
ფორმულები ინტონაციური
(ბგერწერითი ფორმულები

Codex 365 24 of 420
(ბგერწერითი
ინტონაციები,
რიტორიკული
ფიგურები,
მიგრირებადი
მიგრირებადი
ინტონაციაები
სხვადასხვა ემოციის
(ინტონაცია-
გამომხატველი
სიმბოლოები,სხვადასხვა
ინტონაციები);
ემოციის გამომხატველი
სამეტყველო
ინტონაციური
ინტონაციები
ფორმულები).
(თხრობითი ინტონაცია,
სამეტყველო
კითხვითი ინტონაცია,
ინტონაციები
ბრძანებითი ინტონაცია,
(თხრობითი ინტონაცია,
სხვადასხვა ემოციის
კითხვითი ინტონაცია,
გამომხატველი
ბრძანებითი ინტონაცია,
ინტონაციები).
აქცენტები, სხვადასხვა
ემოციის გამომხატველი
ინტონაციები).
ჰარმონია ინტერვალები ინტერვალები
(კონსონანსური; (კონსონანსური (კვინტა,
დისონანსური); კვარტა, ტერცია, სექსტა,
აკორდები პრიმა, ოქტავა);
(კონსონანსური; დისონანსური (სეკუნდა,
დისონანსური) სეპტიმა, ტრიტონი);
კილოები (მაჟორი,
მინორი);
აკორდები
(კონსონანსური
(სამხმოვანება,
სექსტაკორდი,
კვარტსექსტაკორდი);
დისონანსური
(სეპტაკორდები).
ფორმა მუსიკის მუსიკის
სტრუქტურული სტრუქტურული
ერთეულები (მოტივი); ერთეულები (მოტივი,
მცირე ფორმები; ფრაზა, წინადადება,
ციკლური ფორმები პერიოდი);
(კონცერტი; ვოკალური პოლიფონიური ფორმები
ციკლი). (მოტეტი; კანონი; ფუგა);
მარტივი ფორმები
(მარტივი ორნაწილიანი
ფორმა, მარტივი
სამნაწილიანი ფორმა);
სონატური ფორმა
(ექსპოზიცია,
დამუშავება, რეპრიზა,
ფინალი (კოდა);
შედგენილი
მრავალნაწილიანი
ფორმები (რონდო,
ვარიაციები);
ციკლური ფორმები
(სონატა, სინფონია,
სიუიტა, კონცერტი;
დივერტისმენტი);
თავისუფალი ფორმები
(ფანტაზია, სიმფონიური
პოემა, ბალადა,
რაფსოდია).
ჟანრი მუსიკალური თეატრი მუსიკალური თეატრი
(ოპერა, მიუზიკლი, (ოპერა, ოპერეტა,
ბალეტი); მიუზიკლი, ბალეტი);
მსხვილი ვოკალურ მსხვილი ვოკალურ

Codex 365 25 of 420
ინსტრუმენტული
ჟანრები (კანტატა,
ორატორია, რექვიემი,
მესა);
ჟანრები (სიმფონია;
სიმფონიური პოემა;
ჟანრები (ორატორია;
სიმფონიური სურათი;
კანტატა; რექვიემი);
უვერტიურა; ფანტაზია;
ინსტრუმნტუკლი
პრელუდი; ეტიუდი;
ჟანრები (სიმფონია;
ნოქტიურნი, პიესა);
სიმფონიური პოემა;
ვოკალური ჟანრები
პრელუდი; პიესა);
(სიმღერა; რომანსი,
ვოკალური ჟანრები
ბალადა);
(სიმღერა);
გამოყენებითი მუსიკა
გამოყენებითი მუსიკა
(მუსიკა თეატრისთვის,
(მუსიკა თეატრისთვის,
საუნდტრეკი (მუსიკა
საუნდტრეკი, ფონური
კინოსთვის), ფონური
მუსიკა);
მუსიკა (ლაუნჯი, საუნდ
აკადემიური
დიზაინი, მუსიკალური
ელექტრონული
ბრენდინგი));
მუსიკის ჟანრი
აკადემიური
(ემბიენტი;
ელექტრონული მუსიკის
კონკრეტული მუსიკა);
ჟანრი (ემბიენტი;
პოპულარული
კონკრეტული მუსიკა;
ელექტრონული
ფირის მუსიკა);
მუსიკის ჟანრი (ტექნო;
პოპულარული
ჰაუსი);
ელექტრონული მუსიკის
პოპ მუსიკის ჟანრები
ჟანრი (ტექნო; ჰაუსი;
(დისკო, როკი,
კლუბური
პროგრესული როკი).
ელექტრონული მუსიკა);
პოპ მუსიკის ჟანრები
(დისკო, როკი (პანკ
როკი, ალტერნატიული
როკი); პროგრესული
როკი (მეტალ-როკი)
სახვითი და გამოყენებითი სახვითი და გამოყენებითი სახვითი ხელოვნების სახვითი ხელოვნების
ხელოვნების მხატვრულ- ხელოვნების საშუალებები საშუალებები საშუალებები
გამომსახველობითი (ელემენტები): (ელემენტები) - ხაზი: (ელემენტები) - ხაზი,
საშუალებები (ელემენტები) და ხაზი (სხვადასხვა ტიპის ხაზი, სხვადასხვა ტიპის და ფერი, ფორმა, ფაქტურა,
ხერხები (პრინციპები) კონტური, შტრიხი). სისქის, კონტური, ფონისა და
ფერი (ძირითადი და შედგენილი, შტრიხი. გამოსახულების
ცივი და თბილი, კონტრასტული, ფერი: ძირითადი და ურთიერთმიმართება,
მონათესავე, ტონი, ნახევარტონი, შედგენილი, ცივი და შუქ-ჩრდილი, განათება.
ფერის გრადაცია). თბილი, ნეიტრალური,
ფორმა (სიბრტყობრივი (2D), კონტრასტული, სახვითი ხელოვნების
სივრცითი (3D), მოცულობითი). მონათესავე, ხერხები (პრინციპები) -
შუქ-ჩრდილი. ფონი. ფაქტურა. ინტენსიური, ფერისა და კომპოზიციური
ტონის გრადაცია განაწილება,
კოლორიტი; წონასწორობა,
სახვითი და გამოყენებითი ფორმა: ბრტყელი და ელემენტების
ხელოვნების ხერხები (პრინციპები): მოცულობითი განმეორებადობა, რიტმი,
კომპოზიციური განაწილების (გეომეტრიული და ძირითადის გამოყოფა,
საფუძველი (ვერტიკალური ან ბუნებაში არსებული, აქცენტი, სიმეტრია-
ჰორიზონტალური ფორმატის უტრირებული, ასიმეტრია, სტატიკა-
შერჩევა, ფორმატზე გამოსახულების სტილიზებული). დინამიკა, კონტრასტი,
განაწილება, გაწონასწორება), მასშტაბი, თანაფარდობა,
რიტმი, ელემენტთა შუქ-ჩრდილი; განათება; პროპორცია/დისპროპორ
განმეორებადობა, ძირითადის ფაქტურა, ფონისა და ცია, პერსპექტივა
გამოყოფა, სიმეტრია და ასიმეტრია, გამოსახულების (ხაზოვანი და ჰაეროვანი,
კონტრასტი, სტატიკა, დინამიკა, ურთიერთმიმართება. სივრცე), ხედვის
საგანთა თანაფარდობა და წერტილი.
პროპორცია, სივრცე (წინა, შუა და სახვითი ხელოვნების
უკანა ხედები), ხედვის წერტილი. ხერხები (პრინციპები) -
კომპოზიციური

Codex 365 26 of 420
განაწილება,
წონასწორობა, ნაყში
(pattern) (ელემენტების
განმეორებადობა),
რიტმი, ძირითადის
გამოყოფა, აქცენტი,
სიმეტრია-ასიმეტრია,
სტატიკა-დინამიკა,
კონტრასტი, მასშტაბი,
თანაფარდობა,
პროპორცია/დისპროპო
რცია, პერსპექტივა
(ხაზოვანი და
ჰაეროვანი, სივრცე),
ხედვის წერტილი).
ტექნიკა - ფერწერა,
ტექნიკა - ფერწერა,
ტექნიკა: ფერწერა, გრაფიკა და მათი გრაფიკა და მათი
გრაფიკა და მათი
ტექნიკები (მონასმი, ლაქა, ტექნიკები, მონოტიპია,
ტექნიკები, ძერწვა,
ანაბეჭდი), ძერწვა, აპლიკაცია, ძერწვა, აპლიკაცია,
სახვითი და გამოყენებითი აპლიკაცია, კოლაჟი,
კოლაჟი, მოზაიკა, მონოტიპია, კოლაჟი, მოზაიკა,
ხელოვნების ტექნიკა მოზაიკა, მოდელირება,
მოდელირება, კონსტრუირება, მოდელირება,
კონსტრუირება,
კომპიუტერული ტექნოლოგიები კონსტრუირება,
ციფრული ტექნოლო-
(სახატავი პროგრამა). ციფრული ტექნოლო-
გიები
გიები.
დარგები - ფერწერა
დარგები - ფერწერა
(დაზგური, მინიატურა,
(დაზგური, მინიატურა,
მონუმენტური -
მონუმენტური - ფრესკა,
დარგები: ფერწერა (დაზგური, ფრესკა, მოზაიკა,
მოზაიკა, ვიტრაჟი,
ხელნაწერთა მინიატურა, კედლის ვიტრაჟი, გრაფიტი),
გრაფიტი), გრაფიკა
მხატვრობა), გრაფიკა (დაზგური, გრაფიკა (დაზგური,
სახვითი და გამოყენებითი (დაზგური, ბეჭდვითი),
ბეჭდვითი), ქანდაკება (მრგვალი, ბეჭდვითი), ქანდაკება,
ხელოვნების დარგები ქანდაკება, ჭედურობა,
რელიეფი), არქიტექტურა, ჭედურობა,
არქიტექტურა, დიზაინი,
დეკორატიულ-გამოყენებითი არქიტექტურა,
დეკორატიულ-
ხელოვნება. დიზაინი,
გამოყენებითი
დეკორატიულ-
ხელოვნება.
გამოყენებითი
ჟანრები - ნატურ-
ჟანრები - ნატურმორტი, პეიზაჟი, ჟანრები - ნატურმორტი,
მორტი, პორტრეტი,
სახვითი ხელოვნების ჟანრები პორტრეტი, ყოფითი, პორტრეტი, პეიზაჟი,
პეიზაჟი, ყოფითი,
მითოლოგიური და სხვ. ყოფითი, ისტორიული.
ისტორიული.
სხვადასხვა ეპოქის/ კულტურის ეპოქა/ კულტურა და შესაბამისი
ხელოვნების სახასიათო ხელოვნების ნიმუშები შეირჩევა
ნიშნები/ მხატვრული სწავლა-სწავლების მიზნების
მახასიათებლები - გათვალისწინებით.
ეპოქა / კულტურა /
ეპოქა / კულტურა /
მიმდინარეობა / სტილი -
მიმდინარეობა / სტილი
პრეისტორია, ძველი
- პრეისტორია, ძველი
სხვადასხვა ეპოქის / ცივილიზაციები,
ცივილიზაციები,
კულტურის / მიმდინარეობის / ანტიკური ხანა, შუა
ანტიკური ხანა, შუა
სტილის ხელოვნების სახასიათო საუკუნეები,
საუკუნეები,
ნიშნები / მხატვრული აღორძინება, XVII-XIX ს-
აღორძინება, XVII-XIX
მახასიათებლები ის I ნახევრის
საუკუნეები,
ხელოვნება, ახალი და
მოდერნიზმი,
თანამედროვე
თანამედროვე
ხელოვნება (XIX ს-ს II
ნახევარი - XXI ს)
სწავლა-სწავლების პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს:

ქართულ ფოლკლორს;
ქართულ აკადემიურ მუსიკას;
ქართულ ხელოვნებას.

Codex 365 27 of 420
კ) სპორტი
დაწყებითი საბაზო საშუალო

ჯანსაღი ჯანსაღი ცხოვრების წესის ძირითადი ელემენტების / პრინციპების (ჰიგიენა, ფიზიკური
ცხოვრების წესი აქტივობა, სწორი კვება, მავნე ჩვევები, უსაფრთხოების წესები დაცვა, დღის რეჟიმი) დაცვა.
ორგანიზებულობა და ემოციების მართვა, დისციპლინა, ჰიგიენა, უსაფრთხოების დაცვა, კვება, დასვენება,
თვითკონტროლი ფიზიკური ვარჯიში, ძირითადი წესების და სამართლიანი თამაშის წესების დაცვა.
სამწყობრო მომზადება (მოწყობა, ბრუნები, სამწყობრო სიარული, მიდგმითი ნაბიჯებით
გადაადგილება, სიარული, მოწყობა გადაწყობა);
ზოგადგანმავითარებელი ვარჯიშები (ზედა, ქვედა კიდურების, წელის ვარჯიშები);
სპეციალური ვარჯიშები (სპორტის სახეობების მიხედვით).
რბენები რბენა - 30 მეტრი რბენა - 30 მეტრი
სწორი სუნთქვა; ვაჟები 6.5 წამი ვაჟები 6.0 წამი
რბენის დროს გოგონები 7.5 წამი გოგონები 7.5 წამი
ქვედაკიდურებისა და
ზედაკიდურების სწორი რბენა - 60 მეტრი რბენა - 60 მეტრი
მოძრაობა; ვაჟები 11.0 წამი ვაჟები 10.0 წამი
მასწავლებლის ნიშანზე გოგონები 12.0 წამი გოგონები 11.5 წამი
საწყისიდან გასვლა;
დისტანციის დასრულება რბენა - 100 მეტრი რბენა - 100 მეტრი
შესვენების გარეშე. ვაჟები 17.0 წამი ვაჟები 16.5 წამი
ხტომები გოგონები 18.5 წამი გოგონები 18.0 წამი
მასწავლებლის მითითებით
მოძრაობის დაწყება; ადგილიდან სიგრძეზე ადგილიდან სიგრძეზე
გამორბენისას არეკნის ხტომა ხტომა
ნიშნულიდან შესრულება; ვაჟები 1.10 მეტრი ვაჟები 1.20 მეტრი
დახტომი ჩაჯდომით, გოგონები 1.0 მეტრი გოგონები 1.10 მეტრი
მუხლებში მოხრით;
ტყორცნები
ტყორცნა სრულდება მცირე ბურთის ტყორცნა მცირე ბურთის ტყორცნა
მასწავლებლის მიერ ვაჟები 13-18 მეტრი ვაჟები 15-20 მეტრი
მითითებული ნიშნულიდან; გოგონები 8-13 მეტრი გოგონები 10-15 მეტრი
ტყორცნისას მცირე ბურთის
ხელში სწორი დაკავება;
ტყორცნის შემდეგ
თავშეკავება, გაჩერება. ხელებზე აზიდვა ხელებზე აზიდვა
სიარული (გოგონები ასრულებენ 20-40 (გოგონები ასრულებენ 20-40
ზედაკიდურებისა და სმ. სიმაღლიდან) სმ. სიმაღლიდან)
ქვედაკიდურების სწორი ვაჟები 15-20 ვაჟები 20-25
მოძრაობა; გოგონები 15-20 გოგონები 17-25
სწორი სუნთქვა. მუცლის პრესი
ხელებზე აზიდვა მუცლის პრესი ვაჟები 25-40
ვაჟები 10-15 ვაჟები 20-30 გოგონები 25-30
გოგონები 10-15 გოგონები 20-25
მუცლის პრესი ბუქნი
ვაჟები 18- 25 ბუქნი ვაჟები 25-30
გოგონები 15-20 ვაჟები 25-30 გოგონები 20-25
ბუქნი გოგონები 20-25
ვაჟები 20-25 ლახტით ხტომა
გოგონები16-20 ლახტით ხტომა ვაჟები 20-30
ლახტით ხტომა ვაჟები 15-25 გოგონები 20-25
ვაჟები 10-15 გოგონები 15-20
გოგონები10-15
2. კერძო სკოლები თავად განსაზღვრავენ - რა საგნები ასწავლონ; რა საგანმანათლებლო სერვისები, რა

სასწავლო თემები და საკითხები შესთავაზონ მოსწავლეს სამიზნე ცნებების გასააზრებლად.
თავი II. საგნობრივი ჯგუფის მიზნები, საგნების

სტანდარტები და ალტერნატიული სასწავლო გეგმები

Codex 365 28 of 420
მუხლი 11. საგნების დაჯგუფების მთავარი პრინციპები

1.საგნობრივი ჯგუფები მოიცავს როგორც სავალდებულო, ისე არჩევით საგნებს.
2.ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული საგნები ერთიანდება რვა საგნობრივ ჯგუფში:
ა) სახელმწიფო ენა;
ბ) მათემატიკა;
გ) უცხოური ენები;
დ) საზოგადოებრივი მეცნიერებები;
ე) საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები;
ვ) ტექნოლოგიები;
ზ) ესთეტიკური აღზრდა;
თ) სპორტი.
3.საგნობრივი ჯგუფები აერთიანებს მომიჯნავე დისციპლინებს.
4.საგნობრივ ჯგუფებში შემავალი საგნები ისწავლება სავალდებულო და/ან არჩევითი სახით ზოგადი
განათლების სამივე საფეხურზე.
5.დაწყებით საფეხურზე საგნებს შორის ინტეგრაციის ხარისხი გაცილებით მაღალი უნდა იყოს, ვიდრე საბაზო
და საშუალო საფეხურებზე, სადაც საგნები უფრო სპეციალიზებულად ისწავლება. რეკომენდებულია,
დაწყებით საფეხურზე სხვადასხვა საგანს ერთი და იგივე მასწავლებელი ასწავლიდეს.
მუხლი 12. სახელმწიფო ენა

1.სახელმწიფო ენის საგნობრივ ჯგუფში გაერთიანებულია შემდეგი სავალდებულო საგნები:
ა) ქართული ენა და ლიტერატურა (ისწავლება I-XII კლასებში);
ბ) აფხაზური ენა და ლიტერატურა, აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში (ისწავლება I-XII კლასებში);
გ) ქართული ენა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) (ისწავლება I-XII კლასებში);
დ) ჭადრაკი (ისწავლება I და II კლასებში).
2.სახელმწიფო ენის შესწავლამ მოზარდს უნდა განუვითაროს ძირითადი საკომუნიკაციო უნარები (წერა,
კითხვა, მოსმენა, საუბარი) საქართველოს სახელმწიფო ენაზე/ენებზე. ამ ჯგუფში შემავალი საგნის/საგნების
შესწავლის მიზანია მოსწავლეებში მხატვრული ნაწარმოების ესთეტიკური აღქმისა და შეფასების, საკუთარი
აზრის ლოგიკური თანამიმდევრობით გამოხატვის, კითხვისა და სხვადასხვა შინაარსის ტექსტების შექმნის
უნარის განვითარება; ლიტერატურული მემკვიდრეობისადმი პატივისცემის გრძნობის აღძვრა; მოსწავლეთა
წერითი და ზეპირი მეტყველების კულტურის განვითარება.
3.ამ მუხლით განსაზღვრულ საგნობრივ ჯგუფში ასევე შედის შემდეგი არჩევითი საგნები: ფოლკლორი და
მითოლოგია, XIX–XX სუკუნის დასავლური ლიტერატურა, მცირერიცხოვანი ეთნიკური უმცირესობების ენა,
მედიაწიგნიერება.
მუხლი 13. მათემატიკა

1. მათემატიკის საგნობრივ ჯგუფს განეკუთვნება სავალდებულო საგნები – მათემატიკა (ისწავლება I-XII
კლასებში) და ჭადრაკი (ისწავლება I და II კლასებში).
2. მათემატიკის და ჭადრაკის სწავლების ძირითადი მიზნებია მოზარდში ანალიტიკური, ლოგიკური,
სისტემური და სიმბოლური აზროვნებისა და კვლევის უნარ-ჩვევის გამომუშავება. ამ საგნების სწავლამ
მოსწავლეს უნდა შესძინოს ის უნარ-ჩვევები, რომლებიც მას დაეხმარება ცხოვრებისეული პრაქტიკული
პრობლემების გადაჭრაში.
3. ამ მუხლით განსაზღვრულ საგნობრივ ჯგუფში ასევე შედის შემდეგი არჩევითი საგნები: ხაზვა, ჭადრაკი
(სპეციალური ელექტრონული პროგრამა II-III კლასებისთვის), რობოტექნიკა, კოდირება, მედიაწიგნიერება.
მუხლი 14. უცხოური ენები

1. უცხოური ენების საგნობრივ ჯგუფში გაერთიანებულია შემდეგი სავალდებულო საგნები:
ა) პირველი უცხოური ენა (ისწავლება I-XII კლასებში);
ბ) მეორე უცხოური ენა (ისწავლებაV– XII კლასებში);
გ) მესამე უცხოურ ენა (არჩევითი საგანი, ისწავლება X-XII კლასებში);
დ) ჭადრაკი (ისწავლება I და II კლასებში).
2. პირველი კლასიდან სავალდებულოა ინგლისური ენის სწავლება.

Codex 365 29 of 420
3. პირველი უცხოური ენის სწავლება იწყება პირველი კლასიდან, ხოლო მეორე უცხოური ენის - V კლასიდან
(გარდა არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის ამ მუხლის მე-7 პუნქტით დადგენილი
გამონაკლისისა). სკოლამ მინიმუმ ორი უცხოური ენა უნდა შესთავაზოს მოსწავლეებს ასარჩევად.
4. უცხოური ენის გაძლიერებული სწავლების სტატუსის მქონე და კერძო სკოლები უფლებამოსილები არიან
მეორე უცხოური ენის სწავლება დაიწყონ ნებისმიერი კლასიდან.
5. საჯარო სკოლა უფლებამოსილია, სამინისტროსთან წერილობითი შეთანხმებით, მეორე უცხოური ენის
სწავლება დაიწყოს მესამე კლასიდან.
6. უცხოური ენების სწავლებამ მოსწავლეს უნდა განუვითაროს სახელმწიფო ენასთან ერთად სულ მცირე ორ
ენაზე კომუნიკაციის უნარი.
7. არაქართულენოვან სკოლებს/სექტორებს უფლება აქვთ თავიანთ მოსწავლეებს, სახელმწიფო და
მშობლიური ენების გარდა, ერთი უცხოური ენა ასწავლონ.
8. უცხოური ენების საგნობრივი ჯგუფის ერთ-ერთი მთავარი მიზანია, მოსწავლეებმა შეძლონ წერილობითი
და ზეპირი ფორმით კომუნიკაცია უცხოურ ენაზე/ენებზე. ყველა სხვა საგნობრივი ჯგუფის მსგავსად,
ძირითადი ყურადღება უნდა მიექცეს შეძენილი ცოდნის პრაქტიკულად გამოყენების უნარის განვითარებას.
9. სკოლას უფლება აქვს, მოსწავლეებს მეორე უცხოურ ენად ნებისმიერი სხვა ენა/ენები შესთავაზოს, რაც უნდა
განისაზღვროს სასკოლო სასწავლო გეგმით.
10. ამ მუხლით განსაზღვრულ საგნობრივ ჯგუფში ასევე შედის შემდეგი არჩევითი საგნები: მესამე უცხოური
ენა, ამერიკისმცოდნეობა, XIX–XX სუკუნის დასავლური ლიტერატურა, მცირერიცხოვანი ეთნიკური
უმცირესობების ენა, მედიაწიგნიერება.
მუხლი 15. საზოგადოებრივი მეცნიერებები

1. საზოგადოებრივი მეცნიერებების საგნობრივ ჯგუფში გაერთიანებულია შემდეგი სავალდებულო საგნები:
ა) მე და საზოგადოება (ისწავლება III-IV კლასებში);
ბ) ჩვენი საქართველო (ისწავლება V-VI კლასებში);
გ) ისტორია (მოიცავს საგანს „ისტორია“ და ისწავლება VII-XII კლასებში და საგანს „საქართველოს ისტორია“
და ისწავლება X-XII კლასებში);
დ) გეოგრაფია (მოიცავს საქართველოს და მსოფლიოს გეოგრაფიას და ისწავლება VII-XII კლასებში);
ე) სამოქალაქო განათლება (მოიცავს საგან „მოქალაქეობას“ – VII-XII კლასები და სავალდებულო პროექტებით
სწავლება – X-XII კლასები);
ვ) ჭადრაკი (ისწავლება I და II კლასებში).
2. საზოგადოებრივი მეცნიერებების საგნობრივი ჯგუფის მთავარი მიზანია, ხელი შეუწყოს ინფორმირებული,
აქტიური და პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე მოქალაქის აღზრდას; მიაწოდოს მოსწავლეს ინფორმაცია
მშობლიური გარემოს შესახებ; დაეხმაროს მას, განსაზღვროს მშობლიური ქვეყნის ადგილი მსოფლიო
ისტორიულ და გეოგრაფიულ პროცესებში; ჩამოაყალიბოს იგი პატრიოტ და ჰუმანურ ადამიანად. ამასთან,
საზოგადოებრივი მეცნიერებების საგნობრივ ჯგუფში შემავალი საგნების სწავლებას გადამწყვეტი
მნიშვნელობა აქვს მოსწავლეებში სამოქალაქო ღირებულებების გამომუშავებისთვის.
3. ამ მუხლით განსაზღვრულ საგნობრივ ჯგუფში ასევე შედის შემდეგი არჩევითი საგნები:
ამერიკისმცოდნეობა, გეოგრაფიული კვლევა, ეკონომიკა და სახელმწიფო, მეწარმეობის საფუძვლები,
მსოფლიო კულტურა, სახელმწიფო და სამართალი, ბუნების ძეგლებზე დაკვირვება, საქართველოს
ეთნოგრაფია, სამხედრო ისტორია და ეროვნული თავდაცვა, გარემო და მდგრადი განვითარება,
მედიაწიგნიერება.
მუხლი 16. საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები

საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების საგნობრივ ჯგუფში გაერთიანებულია შემდეგი სავალდებულო საგნები:
ა) ბუნებისმეტყველება (ისწავლება I-VI კლასებში);
ბ) ბიოლოგია (ისწავლება VII-XII კლასებში);
გ) ფიზიკა (ისწავლება VII-XII კლასებში);
დ) ქიმია (ისწავლებაVIII-XII კლასებში);
ე) ჭადრაკი (ისწავლება I და II კლასებში).
საბუნებისმეტყველო საგნების სწავლების მთავარი მიზანია, აზიაროს მოსწავლე მეცნიერების საფუძვლებს და
განუვითაროს მას კვლევის უნარ-ჩვევები, რაც მოსწავლეს საშუალებას მისცემს შეიცნოს სამყარო, ჩაერთოს

Codex 365 30 of 420
საზოგადოებრივი საქმიანობის სხვადასხვა სფეროში, იგრძნოს პასუხისმგებლობა საკუთარი თავის,

საზოგადოებისა და გარემოს მიმართ.
ამ მუხლით განსაზღვრულ საგნობრივ ჯგუფში ასევე შედის შემდეგი არჩევითი საგნები: კონსერვაციული
ბიოლოგიის საფუძვლები, სამედიცინო ბიოლოგია და ჯანმრთელობა, ქიმიური ტექნოლოგიები, შესავალი
თანამედროვე ფიზიკაში, ასტრონომია, გარემო და მდგრადი განვითარება, ბუნებისმეტყველების
ინტეგრირებული ლაბორატორიული კვლევები, რობოტექნიკა, კოდირება, მედიაწიგნიერება.
მუხლი 17. ტექნოლოგიები

ტექნოლოგიების საგნობრივ ჯგუფს განეკუთვნება:
ა) კომპიუტერული ტექნოლოგიები (იგი ისწავლება დაწყებით და საბაზო საფეხურებზე);
ბ) ჭადრაკი (ისწავლება I და II კლასებში).
ტექნოლოგიების საგნობრივი ჯგუფის მიზანია: ხელი შეუწყოს მოსწავლეებში მედია და ციფრული
წიგნიერების დონის ამაღლებას; დაეხმაროს მათ სხვადასხვა დარგისათვის სპეციფიკური ტექნოლოგიების
დაუფლებაში და ამ ტექნოლოგიების გამოყენებისათვის აუცილებელი უნარ-ჩვევების განვითარებაში,
როგორც სხვადასხვა საგანთან ინტეგრირებული სწავლებისას, ასევე ცალკე სწავლების გზით.
ამ მუხლით განსაზღვრულ საგნობრივ ჯგუფში ასევე შედის შემდეგი არჩევითი საგნები: კომპიუტერული
მეცნიერება, კოდირება, რობოტექნიკა, თანამედროვე ტექნოლოგიები მუსიკაში, მულტიმედია და დიზაინი,
მულტიმედია და მუსიკა, მუსიკალურ-კომპიუტერული პროგრამების პრაქტიკული კურსი, ჭადრაკი
(სპეციალური ელექტრონული პროგრამა II-III კლასებისთვის), მედიაწიგნიერება.
მუხლი 18. ესთეტიკური აღზრდა

1. ესთეტიკური აღზრდის საგნობრივ ჯგუფში გაერთიანებულია შემდეგი სავალდებულო საგნები:
ა) სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება (მოიცავს სავალდებულო საგანს სახვით და გამოყენებით
ხელოვნებაში I-IX კლასებში და სავალდებულო პროექტებით სწავლებას X ან XI კლასში);
ბ) მუსიკა (მოიცავს სავალდებულო საგანს მუსიკაში I-IX კლასებში და სავალდებულო პროექტებით სწავლებას
X ან XI კლასში);
გ) ჭადრაკი (ისწავლება I და II კლასებში).
2. ესთეტიკური აღზრდის საგნობრივი ჯგუფის მიზანია, განუვითაროს მოსწავლეებს წარმოსახვა,
შემოქმედებით-ასოციაციური აზროვნება და ემოციური სფერო; გამოუმუშაოს ხელოვნების ნიმუშებისა და
მუსიკის აღქმის, შეფასების, გარემოს შეცნობისა და მისი მხატვრული ასახვის უნარები და ამით ხელი შეუწყოს
თვითგამოხატვის განსხვავებული საშუალებებისა და ფორმების დაუფლებას. დაეხმაროს მოსწავლეებს
ხელოვნების უნივერსალური ენის შესწავლასა და მისი საშუალებით ეროვნულ და მსოფლიო კულტურულ
ფასეულობებთან ზიარებაში.
3. ამ მუხლით განსაზღვრულ საგნობრივ ჯგუფში ასევე შედის შემდეგი არჩევითი საგნები: გამოყენებითი
ხელოვნების რომელიმე დარგი (თექა, ხეზე კვეთა, მეთუნეობა, გობელენი და სხვ) - შრომა, სახვითი
ხელოვნების რომელიმე დარგი (ხატვა, ფერწერა, ძერწვა), თანამედროვე ტექნოლოგიები მუსიკაში,
მულტიმედია და მუსიკა, გუნდი, დრამა, თეატრალური ხელოვნება, სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების
თეორიულ-პრაქტიკული კურსი, სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების პრაქტიკული კურსი, ხელოვნების
ისტორია, ფოლკლორული ანსამბლი, მუსიკალურ-კომპიუტერული პროგრამების პრაქტიკული კურსი,
მულტიმედია და დიზაინი, კინოხელოვნება, მედიაწიგნიერება.
მუხლი 19. სპორტი

1.სპორტის საგნობრივ ჯგუფში გაერთიანებულია შემდეგი სავალდებულო საგნები:
ა) ფიზიკური აღზრდა (ისწავლება I-VI კლასებში)
ბ) ფიზიკური აღზრდა და სპორტი (VII-XII კლასებში);
გ) ჭადრაკი (ისწავლება I და II კლასებში).
2. სპორტის საგნობრივი ჯგუფის მიზანია, ჩააბას მოსწავლე ფიზიკურ აქტივობებში და ამ გზით შეუწყოს
ხელი მის ფიზიკურ განვითარებას, ასევე, მოსწავლემ გააცნობიეროს ჯანსაღი ცხოვრების მნიშვნელობა
ადამიანის ცხოვრებაში.
3. სსსმ მოსწავლეები (კერძოდ, ფიზიკური პრობლემების მქონე: ეტლით მოსარგებლე, გონებრივი
განვითარების დარღვევის მქონე, მხედველობისა და სმენის დარღვევის მქონე და სხვ.) სპორტის

Codex 365 31 of 420
გაკვეთილებსა და სპორტულ შეჯიბრებებში მონაწილეობენ მათთვის შემუშავებული ინდივიდუალური

სასწავლო გეგმის შესაბამისად.
4. ამ მუხლით განსაზღვრულ საგნობრივ ჯგუფში ასევე შედის არჩევითი საგანი – ჭადრაკი (სპეციალური
ელექტრონული პროგრამა II-III კლასებისთვის).
მუხლი 20. არჩევითი საგნები

1.სკოლას შეუძლია საკუთარი რესურსებისა და მოსწავლეების ინტერესის გათვალისწინებით შესთავაზოს მათ
სხვადასხვა საგანი.
2.არჩევითი საგნების სწავლების მთავარი მიზანია მოსწავლეთა თვალსაწიერის გაფართოება და მათი
გამოცდილების გამდიდრება. საკუთარი სურვილის მიხედვით არჩეული რამდენიმე საგნის სწავლება
მოსწავლეებს საშუალებას მისცემს, მოსინჯონ საკუთარი ძალები სხვადასხვა საგანმანათლებლო სფეროში და
უფრო ზუსტი წარმოდგენა შეიქმნან საკუთარი მიდრეკილებებისა და მომავალში ასარჩევი გეზის შესახებ.
3. არჩევითი საგნები ისწავლება კვირაში ორსაათიანი დატვირთვით.
4. XII კლასის მეორე სემესტრში არჩევითი საგნები არ ისწავლება.
5. არჩევითი საგნების სწავლებისას შესაძლებელია კლასი დაკომპლექტდეს პარალელური და/ან ერთი
საფეხურის სხვადასხვა კლასის მოსწავლეებისგან.
6. შესაძლებლობების შემთხვევაში, სასურველია სკოლამ მოსწავლეებს შესთავაზოს არჩევითი საგნების
მაქსიმალურად ფართო არჩევანი. როგორც კერძო, ისევე საჯარო სკოლებს უფლება აქვთ მოსწავლეებს
შესთავაზონ ამ მუხლის მე-7 პუნქტისგან განსხვავებული არჩევითი საგანი, რომელიც პასუხობს ეროვნული
სასწავლო გეგმის მიზნებს. სკოლა ასევე განსაზღვრავს, რომელ საგნობრივ ჯგუფს მიაკუთვნებს ამ არჩევით
საგანს. საჯარო სკოლა ვალდებულია ამ საგნის წლიური პროგრამა შეუთანხმოს სამინისტროს.
7. არჩევითი საგნების ნუსხა:
ერთი მოდულის
ხანგრძლივობა მოდულის
საგნის დასახელება საგნობრივი ჯგუფი კლასი
სემესტრების რაოდენობა
მიხედვით
კონსერვაციული ბიოლოგიის საბუნებისმეტყველო
1 1 X/XI/XII
საფუძვლები მეცნიერებები
მედიაწიგნიერება 1 ან 2
საზოგადოებრივი მეცნიერებები,
3. ამერიკისმცოდნეობა 2 1 X/XI/XII
უცხოური ენები
4. გეოგრაფიული კვლევა საზოგადოებრივი მეცნიერებები 2 1 X/XI/XII
5. ეკონომიკა და სახელმწიფო საზოგადოებრივი მეცნიერებები 2 1 XI/XII
6. თეატრალური ხელოვნება ესთეტიკური აღზრდა 2 1 X/XI/XII
7. მეწარმეობის საფუძვლები საზოგადოებრივი მეცნიერებები 2 1 X/XI/XII
კომპიუტერული მეცნიერება ტექნოლოგიები 2 1 X/XI/XII
მსოფლიო კულტურა 2 1 X/XI/XII
ესთეტიკური აღზრდა
ტექნოლოგიები, ესთეტიკური
მულტიმედია და დიზაინი 2 1 X/XI/XII
აღზრდა
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება:
ესთეტიკური აღზრდა 2 1 X/XI/XII
თეორიულ-პრაქტიკული კურსი
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება:
ესთეტიკური აღზრდა 2 1 X/XI/XII
პრაქტიკული კურსი
ფოლკლორი და მითოლოგია სახელმწიფო ენა 2 1 X/XI/XII
XIX–XX საუკუნის დასავლური
სახელმწიფო ენა, უცხოური ენები 2 1 X/XI/XII
ლიტერატურა
ხელოვნების ისტორია ესთეტიკური აღზრდა 2 1 X/XI/XII
სახელმწიფო და სამართალი საზოგადოებრივი მეცნიერებები 2 1 XI/XII
ბუნების ძეგლებზე დაკვირვება საზოგადოებრივი მეცნიერებები 2 1 X/XI/XII
საქართველოს ეთნოგრაფია საზოგადოებრივი მეცნიერებები 2 1 X/XI/XII
ფოლკლორული ანსამბლი ესთეტიკური აღზრდა 2 1 X/XI/XII
სამხედრო ისტორია და ეროვნული
საზოგადოებრივი მეცნიერებები 2 1 X/XI/XII
თავდაცვა

Codex 365 32 of 420
კინოხელოვნება ესთეტიკური აღზრდა 1 2 X/XI/XII

მუსიკალურ-კომპიუტერული ტექნოლოგიები, ესთეტიკური
1 2 X/XI/XII
პროგრამების პრაქტიკული კურსი აღზრდა
სამედიცინო ბიოლოგია და საბუნებისმეტყველო I მოდ. - X/XI/XII
1 2
ჯანმრთელობა მეცნიერებები II მოდ. - XI/XII
საბუნებისმეტყველო
ქიმიური ტექნოლოგიები 1 2 XI/XII
მეცნიერებები
საბუნებისმეტყველო I მოდ. - XI/XII
შესავალი თანამედროვე ფიზიკაში 1 2
მეცნიერებები II მოდ. - XII
ხაზვა მათემატიკა 1 2 X/XI/XII
საბუნებისმეტყველო
ასტრონომია 1 2 XI/XII
გარემო და მდგრადი განვითარება საბუნებისმეტყველო 1 2 X/XI/XII
საგნები, რომლებიც შეიძლება ისწავლებოდეს ერთ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში
მესამე უცხოური ენა უცხოური ენები X/XI/XII
მცირერიცხოვანი ეთნიკური
უმცირესობების ენა (შესაძლებელია
ისწავლებოდეს მინისტრის
ინდივიდუალურ-სამართლებრივი სახელმწიფო ენა, უცხოური ენა.
აქტით განსაზღვრულ სკოლებში და
კლასებში კვირაში 2-საათიანი
დატვირთვით).
ჭადრაკი (სპეციალური ტექნოლოგიები, მათემატიკა,
II-III
ელექტრონული პროგრამა) სპორტი
მუხლი 21. სარეკომენდაციო საათობრივი ბადე ქართულენოვანი და არაქართულენოვანი საჯარო

სკოლებისთვის/სექტორებისთვის
1. საათობრივი ბადე განსაზღვრავს მოსწავლეთა კვირეული დატვირთვის ოდენობას კლასების,
სემესტრების და საგნების მიხედვით.
2. საათობრივი ბადე ქართულენოვანი საჯარო სკოლების/სექტორების დაწყებითი საფეხურისთვის:
კლასები და სემესტრები I კლასი II კლასი III კლასი IV კლასი V კლასი VI კლასი

საგანი I ს II ს Iს II ს I ს II ს I ს II ს Iს II ს I ს II ს
სახელმწიფო ენა
1 ქართული ენა და ლიტერატურა 7 7 7 7 6 6 6 6 5 5 5 5
მათემატიკა
2 მათემატიკა 4/5 4/5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4
3 პირველი უცხოური ენა 0 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3
4 მეორე უცხოური ენა 2 2 2 2
საზოგადოებრივი მეცნიერებები
5 მე და საზოგადოება 2 2 2 2
6 ჩვენი საქართველო 2 2 3 3
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები
7 ბუნებისმეტყველება 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3
ტექნოლოგიები
8 კომპიუტერული ტექნოლოგიები 0/1 0/1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2

Codex 365 33 of 420
9 სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
10 მუსიკა 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
ფიზიკური აღზრდა და სპორტი
11 ფიზიკური აღზრდა 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2
12 ჭადრაკი 1 1 1 1
სულ კვირეული საათობრივი დატვირთვა 22 24 25 25 26 26 26 26 28 28 28 28
შენიშვნა:
I კლასში კომპიუტერული ტექნოლოგიების სწავლებას სკოლა თავად წყვეტს; თუ სკოლა ასწავლის
კომპიუტერულ ტექნოლოგიებს, მათემატიკას ეთმობა კვირაში 4 საათი.
II, III და IV კლასებში საგანი „კომპიუტერული ტექნოლოგიები“ 1-საათიანი კვირეული დატვირთვით
2022-2023 სასწავლო წლიდან ხდება სავალდებულო.
I და II კლასებში სკოლისთვის საგანი "ჭადრაკი" იმ შემთხვევაში არის სავალდებულო, თუკი ჰყავს
შესაბამისად მომზადებული მასწავლებელი.
V და VI კლასებში საგანში "ქართული ენა და ლიტერატურა" ენის სწავლებას უნდა დაეთმოს ცალკე
საგაკვეთილო საათი, რომლის რაოდენობას პედაგოგი განსაზღვრავს კლასის საჭიროების მიხედვით."
3. საათობრივი ბადე ქართულენოვანი საჯარო სკოლების/სექტორების საბაზო საფეხურისთვის
კლასები VII კლასი VIII კლასი IX კლასი

საგნები Iს II ს Iს II ს Iს II ს
1 ქართული ენა და ლიტერატურა 5 5 5 5 5 5
2 მათემატიკა 5 5 5 5 5 5
3 პირველი უცხოური ენა 3 3 3 2 2 2
4 მეორე უცხოური ენა 2 2 2 2 2 2
5 ისტორია 2 2 2 3 3 3
6 გეოგრაფია 2 2 2 2 2 2
7 სამოქალაქო განათლება 2 2 1 1 2 2
8 ბიოლოგია 2 2 2 2 2 2
9 ფიზიკა 2 2 2 2 2 2
10 ქიმია 2 2 2 2
11 სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება 2 2 2 1 1 2
12 მუსიკა 2 2 1 2 2 1
სპორტი

Codex 365 34 of 420
13 ფიზიკური აღზრდა და სპორტი 2 2 2 2 2 2

სულ საათების რაოდენობა 31 31 31 31 32 32
შენიშვნა
VII-IX კლასებში საგანში "ქართული ენა და ლიტერატურა" ენის სწავლებას უნდა დაეთმოს ცალკე
საგაკვეთილო საათი, რომლის რაოდენობას პედაგოგი განსაზღვრავს კლასის საჭიროების მიხედვით.
4. საათობრივი ბადე ქართულენოვანი საჯარო სკოლების/სექტორების საშუალო საფეხურისთვის
კლასები X კლასი XI კლასი XII კლასი

1 ქართული ენა და ლიტერატურა 5 5 5 5 5 5
4 მეორე უცხოური ენა 2 2 2 2 2 2
5 ისტორია 2 2 2 2 2 2
6 საქართველოს ისტორია 2 2 2 2 2 2
7 გეოგრაფია 2 2 2 2 2 2
8 მოქალაქეობა 2 2 2 2 2 2
9 ბიოლოგია 2 2 2 2 2 2
10 ფიზიკა 2 2 2 2 2 2
11 ქიმია 2 2 2 2 2 2
სპორტი
არჩევითი საგნები
13 არჩევითი საგანი 2 2 2 2 2
სულ საათების რაოდენობა 32 32 32 31 32 30
პროექტი სამოქალაქო განათლებაში 1 1 1 1 1
პროექტი სახვით და გამოყენებით ხელოვნებაში / მუსიკაში 1 1 1 1
საშუალო საფეხურის საათობრივი ბადე XII კლასისთვის ამოქმედდება 2024-2025 სასწავლო წლიდან.
X-XII კლასებში საგანში "ქართული ენა და ლიტერატურა" ენის სწავლებას უნდა დაეთმოს ცალკე
საგაკვეთილო საათი, რომლის რაოდენობას პედაგოგი განსაზღვრავს კლასის საჭიროების მიხედვით.
მოსწავლემ X კლასში სახელოვნებო ბლოკის ორი პროექტიდან უნდა აირჩიოს ერთ-ერთი პროექტი: ან
სახვით და გამოყენებით ხელოვნებაში, ან მუსიკაში; თუ X კლასში აირჩია პროექტი სახვით და გამოყენებით
ხელოვნებაში, XI კლასში (მომდევნო სასწავლო წლიდან) აირჩევს პროექტს მუსიკაში ან პირიქით.
5. საათობრივი ბადე არაქართულენოვანი საჯარო სკოლების/სექტორების დაწყებითი

საფეხურისთვის:
N საგანი I კლასი II კლასი III კლასი IV კლასი V კლასი VI კლასი

Iს II ს Iს II ს Iს II ს Iს II ს Iს II ს Iს II ს
ქართული ენა (არაქართულენოვანი
1 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
სკოლებისთვის/სექტორებისთვის)
2 მათემატიკა 4/5 4/5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4
ეთნიკური უმცირესობების ენები
3 ეთნიკური უმცირესობების ენა 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5

Codex 365 35 of 420
4 პირველი უცხოური ენა 0 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3
5 მეორე უცხოური ენა 0-2 0-2 0-2 0-2
6 მე და საზოგადოება 2 2 2 2
7 ჩვენი საქართველო 2 2 3 3
8 ბუნებისმეტყველება 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3
ტექნოლოგიები
9 კომპიუტერული ტექნოლოგიები 0/1 0/1 0/1 0/1 0/1 0/1 0/1 0/1 2 2 2 2
10 სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
11 მუსიკა 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
ფიზიკური აღზრდა და სპორტი
12 ფიზიკური აღზრდა 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2
13 ჭადრაკი 1 1 1 1
სულ კვირეული საათობრივი დატვირთვა 23-25 25-27 25-28 25-28 27-30 27-30 27-30 27-30 29-31 29-31 29-31 29-31
I კლასში კომპიუტერული ტექნოლოგიების სწავლებას სკოლა თავად წყვეტს; თუ სკოლა ასწავლის
კომპიუტერულ ტექნოლოგიებს, მათემატიკას ეთმობა კვირაში 4 საათი.
II, III და IV კლასებში საგანი „კომპიუტერული ტექნოლოგიები“ ერთსაათიანი კვირეული
დატვირთვით 2023-2024 სასწავლო წლიდან იმ სკოლებისთვის ხდება სავალდებულო, ვისაც შესაბამისი
კადრი ჰყავს.
I და II კლასებში სკოლისთვის ჭადრაკი იმ შემთხვევაში არის სავალდებულო, თუკი ჰყავს შესაბამისად
მომზადებული მასწავლებელი.
6. საათობრივი ბადე არაქართულენოვანი საჯარო სკოლების/ სექტორების საბაზო საფეხურისთვის
კლასები VII კლასი VIII კლასი IX კლასი

საგნები I ს II ს I ს II ს I ს II ს
1 ქართული ენა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) 5 5 5 5 5 5
ეთნიკური უმცირესობების ენა
3 ეთნიკური უმცირესობების ენა 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5
5 მეორე უცხოური ენა 0-2 0-2 0-2 0-2 0-2 0-2
6 ისტორია 2 2 2 3 3 3
7 გეოგრაფია 2 2 2 2 2 2
8 სამოქალაქო განათლება 2 2 1 1 2 2
9 ბიოლოგია 2 2 2 2 2 2
10 ქიმია 2 2 2 2
11 ფიზიკა 2 2 2 2 2 2
Codex 365 36 of 420
12 სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება 2 2 2 1 1 2

13 მუსიკა 2 2 1 2 2 1
სპორტი
სულ საათების მინიმალური რაოდენობა 32 32 32 32 33 33
შენიშვნა: არაქართულენოვან სკოლებში/სექტორებზე ჯამური საათობრივი დატვირთვა არ უნდა

აღემატებოდეს კვირაში 35 საათს.
7. საათობრივი ბადე არაქართულენოვანი საჯარო სკოლების/სექტორების საშუალო საფეხურისთვის
კლასები X კლასი XI კლასი XII კლასი

1 ქართული ენა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) 5 5 5 5 5 5
ეთნიკური უმცირესობების ენა
3 ეთნიკური უმცირესობების ენა 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5 3-5
5 მეორე უცხოური ენა 0-2 0-2 0-2 0-2 0-2 0-2
6 ისტორია 2 2 2 2 2 2
7 საქართველოს ისტორია 2 2 2 2 2 2
8 გეოგრაფია 2 2 2 2 2 2
9 მოქალაქეობა 2 2 2 2 2 2
10 ბიოლოგია 2 2 2 2 2 2
11 ფიზიკა 2 2 2 2 2 2
12 ქიმია 2 2 2 2 2 2
სპორტი
არჩევითი საგნები
14 არჩევითი საგანი 2 2 2 2 2
საათების მინიმალური რაოდენობა 33 33 33 32 33 31
პროექტი სამოქალაქო განათლებაში 1 1 1 1 1
პროექტი სახვით და გამოყენებით ხელოვნებაში / მუსიკაში 1 1 1 1
საშუალო საფეხურის საათობრივი ბადე XI კლასისთვის ამოქმედდება 2024-2025 სასწავლო წლიდან,

XII კლასისთვის – 2025-2026 სასწავლო წლიდან.
მოსწავლემ მე-10 კლასში სახელოვნებო ბლოკის ორი პროექტიდან უნდა აირჩიოს ერთ-ერთი
პროექტი: ან სახვით და გამოყენებით ხელოვნებაში, ან მუსიკაში; თუ X კლასში აირჩია პროექტი სახვით და
გამოყენებით ხელოვნებაში, XI კლასში (მომდევნო სასწავლო წლიდან) აირჩევს პროექტს მუსიკაში ან
პირიქით.
მუხლი 22. სახელმწიფო ენები

1. ქართული ენისა და ლიტერატურის სტანდარტი
ქართული ენა და ლიტერატურა დაწყებით საფეხურზე
ქართული ენა და ლიტერატურა

Codex 365 37 of 420
საგანი „ქართული ენა და ლიტერატურა“ დაწყებით საფეხურზე (I-VI კლასებში) გულისხმობს

ქართული ენისა და ქართული საბავშვო ლიტერატურის სწავლებას. ქართული ენა დაწყებით საფეხურზე
ისწავლება ფუნქციურ კონტექსტებზე დაყრდნობით.
სტანდარტში შედეგებისა და სამიზნე ცნებების სახით განსაზღვრულია საგნის გრძელვადიანი
მიზნები.
სტანდარტის შინაარსი წარმოდგენილია ქვეცნებებისა და თემატური ჩარჩოს სახით, რომლებზე
დაფუძნებითაც ჩამოყალიბდება კონკრეტული სასწავლო საკითხები.
სტანდარტს ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ისინი დაჯგუფებულია სამიზნე ცნებების
მიხედვით და მიგვითითებს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში ამა თუ იმ თემის
შესწავლისას. ინდიკატორები დაკონკრეტდება ცალკეულ თემაში წარმოდგენილი შინაარსის
გათვალისწინებით.
ა) I-IV კლასების სტანდარტი
დაწყებითი საფეხურის სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც
მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს. მაგ., ქართ. დაწყ. (I).1
„ქართ.“- მიუთითებს საგანს „ქართული ენა და ლიტერატურა“;
„დაწყ.(I).”- მიუთითებს I-IVკლასების სტანდარტს;
„1“- მიუთითებს სტანდარტის შედეგის ნომერს.
ქართული ენისა და ლიტერატურის სტანდარტი

(I-IV კლასები)
შედეგების
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები
ინდექსი
სტრატეგიების გამოყენებით, სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების ტექსტი
ქართ.დაწყ.(I).1 მოსმენა/წაკითხვა და გაგება ცოდნა-გამოცდილების გამდიდრების (შედეგები: (I).1, 2, 3, 4, 5)
მიზნით.
გაწაფული კითხვა ტექსტების შინაარსის შეუფერხებელი სიტყვა, წინადადება, ტექსტი
ქართ.დაწყ.(I).2
წვდომისთვის. (სიტყვიდან ტექსტამდე)
საკუთარი ან/და ლიტერატურული გამოცდილების გამოყენება (შედეგები: (I).4, 5, 6)
ქართ.დაწყ.(I).3 ტექსტში მოცემული ინფორმაციის (მაგ., პერსონაჟის ქცევის)
შეფასების, პირადი დამოკიდებულების გამოხატვის მიზნით. გრამატიკა (პრაქტიკული)
სტრატეგიების გამოყენებით, მცირე ზომის ტექსტების შედგენა (შედეგები: (I).5, 6)
ქართ.დაწყ.(I).4 სხვადასხვა მიზნით (მაგ., წაკითხულზე რეაგირების, ამბის
გადმოცემის). წარმოთქმული და დაწერილი
ენობრივ-გრამატიკული საშუალებებისა და ლექსიკის ცოდნის სიტყვა (I კლასისთვის)
ფუნქციურად გამოყენება კონკრეტული ამოცანების გადასაჭრელად (შედეგები: (I) 2, 4, 6)
(მაგ., წაკითხულის გაგება-გააზრებისას, ახალი ტექსტის
შედგენისას). დეკოდირება-კოდირება (I
ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში ადეკვატური სამეტყველო კლასისთვის)
ქმედების განხორციელება. (შედეგები: (I). 2, 4, 6)
თემატური ჩარჩო
სასწავლო თემები უნდა უკავშირდებოდეს შემდეგ თემატიკას:
თანატოლების ცხოვრება, სურვილები, ოცნებები, ფანტაზიები;
თამაში, გართობა, სპორტი, დღესასწაულები; მოგზაურობა;
ოჯახი/სახლი; ურთიერთობები ოჯახის წევრებს შორის;
სკოლა; სწავლა-აღზრდა; შრომა;
ფასეულობები (მაგ., ზრუნვა, თანაგანცდა, სიკეთე და ბოროტება);
ბუნება, ადამიანისა და ბუნების ურთიერთობა;
სამშობლო, მშობლიური კულტურა; კულტურული მრავალფეროვნება (მაგ., დღესასწაულები).
საფეხურის საკვანძო შეკითხვები

საფეხურის საკვანძო შეკითხვების საშუალებით გამოიკვეთება აქცენტები, რომლებზე
ორიენტირებითაც უნდა წარიმართოს სწავლა-სწავლების პროცესი.
როგორ გავიგო ტექსტი? როგორ შევადგინო ტექსტი? (სამიზნე ცნება - ტექსტი)

Codex 365 38 of 420
როგორ შევარჩიო სიტყვები და წინადადებები სათქმელის გამოსახატავად? როგორ გავიმდიდრო

სიტყვების მარაგი? (სამიზნე ცნება -სიტყვა, წინადადება, ტექსტი (სიტყვიდან ტექსტამდე)
როგორ აღმოვაჩინო და გამოვიყენო გრამატიკის წესები? (სამიზნე ცნება - გრამატიკა (პრაქტიკული)
სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები
სამიზნე ცნებები ქვეცნებები

ტექსტი მხატვრული ჟანრები
(მაგ., ზღაპარი, მოთხრობა, იგავი, თქმულება, ლექსი, კომიქსი, ჩანახატი);
(მაგ., საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტი, საინფორმაციო-ყოფითი ტექსტი, წერილი, რეკლამა,
საინსტრუქციო ტექსტი, პოსტერი, დღიური, რეპორტაჟი, ინტერვიუ);
მულტიმედიური ტექსტები
(მაგ., საბავშვო ფილმი (მხატვრული, ანიმაციური), საბავშვო სპექტაკლი, სიმღერა).
შინაარსობრივი მხარე
მაგალითად:
თემა;
მთავარი იდეა/დედააზრი, ძირითადი საკითხი/პრობლემა;
მთავარი და არამთავარი ინფორმაცია; დეტალი (არსებითი/ მნიშვნელოვანი, არაარსებითი);
პირდაპირ მოცემული და ნაგულისხმევი ინფორმაცია;
მხატვრული კონფლიქტი;
სიუჟეტის განვითარების საფეხურები (დასაწყისი, შუა ნაწილი, დასასრული);
ეპიზოდი; დიალოგი;
მოქმედების დრო და ადგილი;
პერსონაჟი - ქცევა, მოტივაცია, შინაგანი სამყარო (ემოციები, ფასეულობები, დამოკიდებულებები);
პიროვნული მახასიათებლები, ემოციები, ურთიერთობები სხვა პერსონაჟებთან;
ავტორი, მთხრობელი;
ხედვის კუთხე (ავტორის, პერსონაჟის).
ენობრივი მხარე
თემატური ლექსიკა;
მხატვრული ხერხები/ტროპები (მაგ., ეპითეტი, შედარება, ჰიპერბოლა);
წარმოებული სიტყვები (მაგ., მეპურე, ჯოხიანი);
რთული სიტყვები (მაგ., ხელჯოხიანი, თავქუდმოგლეჯილი, და-ძმა);
მარტივი ფრაზეოლოგიზმები;
სიტყვათა სემანტიკური კავშირები (სინონიმები, ანტონიმები, ლექსიკური ბუდეები).
სტრუქტურა / აგებულება
ტექსტის მაორგანიზებელი სიტყვიერი (ვერბალური) ელემენტები - სათაური, ქვესათაური, აბზაცი,
რუბრიკა, წარწერა.
ტექსტის მაორგანიზებელი არასიტყვიერი (არავერბალური) ელემენტები - ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო;
ტიპოგრაფიული მინიშნებები: დახრილი, წვრილი/მსხვილი შრიფტი, მუქი შრიფტი, ხაზგასმა; ხმის
ტემბრი, დინამიკა (აწევ-დაწევა); ინტონაცია, ჟესტიკულაცია, მიმიკა.
სტრატეგია (ტექსტის გაგება-გააზრებისა და პროდუცირებისთვის)

მოსმენის სტრატეგიები - მოსმენის პროცესის თითოეული ეტაპისთვის (მოსმენამდე, მოსმენის დროს,

მოსმენის შემდეგ);
კითხვის სტრატეგიები - კითხვის პროცესის თითოეული ეტაპისთვის (კითხვის დაწყებამდე, კითხვის

დროს, წაკითხვის შემდეგ); გაწაფული კითხვის სტრატეგიები;
ლექსიკის სწავლის სტრატეგიები - სიტყვის მნიშვნელობის ამოცნობა კონტექსტზე დაყრდნობით,

სიტყვის აგებულებაზე დაკვირვება, ლექსიკონის გამოყენება, ლექსიკონის შედგენა, წინადადების
შედგენა ახალი სიტყვ(ებ)ის გამოყენებით;
წერის სტრატეგიები - წერის პროცესის თითოეული ეტაპისთვის (წერის დაწყებამდე, წერის დროს,

Codex 365 39 of 420
წერის შემდეგ).
სიტყვა, სამეტყველო ქმედებები და მათი სტრუქტურა/აგებულება
წინადადება, მაგალითად:
ტექსტი თხრობა - თხრობის სამნაწილიანი სტრუქტურა (დასაწყისი, შუა ნაწილი, დასასრული);
(სიტყვიდან აღწერა - აღწერის შემადგენელი ნაწილები/ელემენტები (ატრიბუტები/ნიშან-თვისებების კატეგორიები
ტექსტამდე) და მათი შესაბამისი მაგალითები);
შედარება - შედარების შემადგენელი ნაწილები/ელემენტები (საერთო ნიშან-თვისებების მიხედვით
დაჯგუფებული მსგავსება-განსხვავების გამომხატველი მაგალითები)
დასაბუთება - დასაბუთების შემადგენელი ნაწილები/ელემენტები (მოსაზრება, ახსნა/არგუმენტი,
სამეტყველო ქმედებათა განსახორციელებელი ენობრივი საშუალებები

დროითი მიმართებების გამომხატველი ენობრივი საშუალებები (მაგ., ჯერ, უწინ, ადრე, შემდეგ,
დასასრულ);
მდებარეობის/სივრცეში ლოკალიზების, ნიშან-თვისებების; ზომის, ფორმის, ფერის, გემოს,
სუნის/სურნელის, ტექსტურის, ტემპერატურის, რაოდენობის, შემადგენლობის/მასალის; ფუნქცია-
დანიშნულების, მსგავსება-განსხვავების გამომხატველი ენობრივი საშუალებები (მაგ., შორს, მრგვალი,
პრიალა, მჟავე; სხვანაირი, მსგავსი; ისეთივე, როგორიც... და მისთ.)
ლოგიკური კავშირების, შეფასება-დამოკიდებულების გამომხატველი ენობრივი საშუალებები (მაგ.,
იმიტომ, რომ, იმისთვის, რომ; რადგან).
ტექსტის ერთეულები
სიტყვა, წინადადება, სტრიქონი, აბზაცი, ტექსტი, სათაური.
საკომუნიკაციო სიტუაციის მახასიათებლები

საკომუნიკაციო ამოცანა; კომუნიკაციის მონაწილეები (ადრესანტი, ადრესატი); კომუნიკაციის დრო,
ადგილი.
სამეტყველო ეტიკეტი
სასაუბრო ფორმები;
თავაზიანი მეტყველების ფორმები.
გრამატიკა გრამატიკის საკითხები
(პრაქტიკული)
ფუნქციურ კონტექსტებში წარმოჩენილი:
სიტყვათა მორფოლოგიური აგებულება და ფორმაცვალება (ბრუნება, უღლება, რიცხვის წარმოება,
ფუძე);
სახელის ბრუნვისა და ზმნის პირის ნიშნებთან დაკავშირებული მართლწერის წესები;
ზედსართავი სახელის ხარისხის ფორმები;
სიტყვაწარმოება;
ფორმაცვალებადი და ფორმაუცვლელი სიტყვები;
სხვადასხვა შინაარსის/მოდალობის წინადადებები (თხრობითი, კითხვითი, ძახილის, ბრძანებითი,
კითხვა-ძახილის) და მათი შესაბამისი სასვენი ნიშნები;
სასვენი ნიშნები: წერტილი, მძიმე, ორწერტილი, მრავალწერტილი, ბრჭყალები, დეფისი, ტირე,
ფრჩხილები;
სიტყვამონაცვლე კონტექსტებში ამოსავალი სიტყვის ჩანაცვლება ნაცვალსახელით, სინონიმური
ლექსიკით;
ზმნისწინები და მათი მეშვეობით გამოხატული ძირითადი მნიშვნელობები;
მართლმეტყველება, მართლწერა
მართლწერისა და კალიგრაფიის ელემენტარული ნორმები;
მართლმეტყველების ელემენტარული ნორმები;
სიტყვის გადატანის წესები.
წარმოთქმული და
დაწერილი სიტყვა სიტყვის ხმოვანი და გრაფემული ხატი
(I კლასის სიტყვის ხმოვანი ხატი, ზეპირი მარცვალი, ბგერა;
წინასაანბანო სიტყვის გრაფემული ხატი.
დეკოდირება-
სიტყვის ხმოვანი და გრაფემული ხატი
კოდირება
დაწერილი სიტყვა (გრაფემული ხატი) - ასო, მარცვალი;
(I კლასის საანბანო
ხმოვანი და თანხმოვანი ბგერები.

Codex 365 40 of 420
შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები
სტანდარტის შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები დაკონკრეტდება ცალკეულ თემაში წარმოდგენილი შინაარსის
ტექსტი (შედეგები: (I).1, 2, 3, 4, 5)
მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

კონკრეტული ჟანრის ტექსტის გაგება, ჟანრული მახასიათებლების ამოცნობა;
ტექსტის ხმამაღლა, გამართულად და შეუფერხებლად წაკითხვა;
ნაცნობი ჟანრის მცირე ზომის ტექსტის (მაგ., წერილის) შექმნა ნასწავლი ლექსიკისა და ჟანრული მახასიათებლების ცოდნის
გამოყენებით.
სიტყვა, წინადადება, ტექსტი (სიტყვიდან ტექსტამდე) (შედეგები: (I).4, 5, 6)
მიზნის შესაბამისი სამეტყველო ქმედების (მაგ., თხრობის, აღწერის, დასაბუთების) განხორციელება ზეპირად ან/და
წერილობით;
მიზნის შესაბამისი ლექსიკისა და ენობრივი საშუალებების შერჩევა; სამეტყველო ეტიკეტის ნასწავლი ნორმების დაცვა.
გრამატიკა (პრაქტიკული) (შედეგები: (I).5, 6)

სიტყვის მორფოლოგიური აგებულების, სიტყვის ფორმაცვალების კონკრეტული წესის ამოცნობა და მათი ცოდნის
ფუნქციურად გამოყენება;
გრამატიკული ფორმების მართლწერის წესების დაცვა წინადადების/ფრაზის აგებისას;
სასვენი ნიშნების (წერტილის, კითხვისა და ძახილის ნიშნების, მძიმის) მართებულად გამოყენება;
მართლმეტყველების, კალიგრაფიისა და მართლწერის ელემენტარული ნორმების დაცვა;
წარმოთქმული და დაწერილი სიტყვა (I კლასის წინასაანბანო პერიოდისთვის)

(შედეგები: (I) 2, 4, 6)
ბგერების/მარცვლების ამოცნობა წარმოთქმულ სიტყვაში;
ბგერების/მარცვლების რაოდენობის განსაზღვრა წარმოთქმულ სიტყვაში/მარცვალში;
მიმართებების ამოცნობა სიტყვის ხმოვან და გრაფემულ ხატებს შორის.
დეკოდირება-კოდირება (I კლასის საანბანო პერიოდისთვის)

(შედეგები: (I). 2, 4, 6)
ანბანური პრინციპის გაგება და გამოყენება;
სიტყვების/წინადადებების წაკითხვა;
ასოების, სიტყვების, წინადადებების დაწერა ბადიან რვეულში (კალიგრაფიის ელემენტარული ნორმების დაცვით).
ბ) V-VI კლასების სტანდარტი

მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს. მაგ., ქართ.დაწყ. (II).1
„ქართ.“- მიუთითებს საგანს „ქართული ენა და ლიტერატურა“;
„დაწყ. (II).”- მიუთითებს V-VI კლასების სტანდარტს;
ქართული ენისა და ლიტერატურის სტანდარტი
(V-VI კლასები)
შედეგების ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები
ქართ.დაწყ.(II). 1 სტრატეგიების გამოყენებით, სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების ტექსტი
მოსმენა/წაკითხვა და გაგება ცოდნა-გამოცდილების გამდიდრების, (შედეგები: (II). 1,2,4,5)
ინფორმაციის მოპოვების მიზნით.
ქართ.დაწყ.(II). 2 საკუთარი ან/და ლიტერატურული გამოცდილების, რეალური ფაქტების სიტყვა, წინადადება,
ცოდნის გამოყენება ტექსტის ინტერპრეტირების, შეფასების, პირადი ტექსტი (სიტყვიდან
დამოკიდებულების გამოხატვის, დასკვნების გამოტანის თუ ახსნა- ტექსტამდე)
დასაბუთების მიზნით. (შედეგები: (II). 4,5,6)
ქართ.დაწყ.(II). 3 სტრატეგიების გამოყენებით, ნაცნობი ჟანრის ტექსტების შედგენა
სხვადასხვა მიზნით (მაგ., თვითგამოხატვის, შთაბეჭდილების გრამატიკა
გადმოცემის, წაკითხულის ინტერპრეტირების). (შედეგები: (II). 1,3,4,6)
ქართ.დაწყ.(II). 4 ენობრივ-გრამატიკული ფორმების, ტექსტის სტრუქტურული
ელემენტების ამოცნობა და ფუნქციურად გამოყენება კონკრეტული
ამოცანების გადასაჭრელად (მაგ., ტექსტების ინტერპრეტირებისას,

Codex 365 41 of 420
შექმნისას).
ქართ.დაწყ.(II). 5 ჟანრული მახასიათებლების ცოდნის, ნასწავლი ლექსიკის მიზნობრივად
გამოყენება კონკრეტული ამოცანების გადასაჭრელად (მაგ., ნაცნობი
ჟანრის ტექსტის შედგენისას).
ქართ.დაწყ.(II). 6 სამეტყველო ქცევის წარმართვა საკომუნიკაციო სიტუაციის
მახასიათებლების გათვალისწინებითა და სათანადო ენობრივი
საშუალებების გამოყენებით.
სასწავლო თემები უნდა უკავშირდებოდეს შემდეგ თემატიკას:
თანატოლების ცხოვრება, სურვილები, ოცნებები, ფანტაზიები;
თამაში, გართობა, სპორტი, დღესასწაულები; მოგზაურობა;
ოჯახი/სახლი;
სკოლა; სწავლა-აღზრდა; შრომა;
ურთიერთობები (მაგ., უფროს და უმცროს თაობას შორის), კონფლიქტები (თანატოლებს, თაობებს
შორის);
ფასეულობები (მაგ., სამართლიანობა, პასუხისმგებლობა, პატრიოტიზმი, სიკეთე და ბოროტება);
სამყარო, ცოცხალი და არაცოცხალი ბუნება, ადამიანისა და ბუნების ურთიერთობა;
სამშობლო (მაგ., სამშობლოს ისტორია, წარსულის გმირები), მშობლიური კულტურა (მაგ., ენა,
კულტურის ძეგლები); კულტურული მრავალფეროვნება (მაგ., საქართველოს კუთხეების ფოლკლორის
ძეგლები);
საინფორმაციო გარემო, ტექნოლოგიები და ინოვაციები.

ტექსტი მხატვრული ჟანრები
(მაგ., ზღაპარი, მოთხრობა, იგავი, თქმულება, ლექსი, კომიქსი, ჩანახატი);
(მაგ., საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტი, საინფორმაციო-ყოფითი ტექსტი, წერილი, რეკლამა,
საინსტრუქციო ტექსტი, პოსტერი, დღიური, რეპორტაჟი, ინტერვიუ);
მულტიმედიური ტექსტები
(მაგ., საბავშვო ფილმი (მხატვრული, ანიმაციური), საბავშვო სპექტაკლი, სიმღერა).

შინაარსობრივი მხარე
თემა,
მთავარი იდეა/დედააზრი, ძირითადი საკითხი/პრობლემა;
მხატვრული კონფლიქტი;
მთავარი და არამთავარი ინფორმაცია; დეტალი (არსებითი/მნიშვნელოვანი, არაარსებითი);
პირდაპირ მოცემული და ნაგულისხმევი ინფორმაცია;
სიუჟეტი და მისი განვითარების საფეხურები (დასაწყისი, შუა ნაწილი, დასასრული);
ეპიზოდი; დიალოგი, მონოლოგი;
მოქმედების დრო და ადგილი;
პერსონაჟი - მთავარი და არამთავარი პერსონაჟ(ებ)ი, პერსონაჟის ქცევა, მოტივაცია, შინაგანი
სამყარო (ფასეულობები, შეხედულებები, ემოციები), მეტყველება; პიროვნული მახასიათებლები,
ურთიერთობები/დამოკიდებულებები სხვა პერსონაჟებთან ან/და პირიქით;
ავტორი, მთხრობელი;
ხედვის კუთხე (ავტორის, მთხრობლის, პერსონაჟის);
ფაქტი და მოსაზრება.
ენობრივი მხარე
თემატური ლექსიკა;
იშვიათად ხმარებული სიტყვები;
მხატვრული ხერხები/ტროპები (მაგ., ჰიპერბოლა, ეპითეტი, გაპიროვნება, მხატვრული შედარება,
მეტაფორა);
სიტყვის გადატანითი მნიშვნელობით გამოყენება;
ფრაზეოლოგიზმები; ფრთიანი გამონათქვამი, ხატოვანი სიტყვა-თქმა;
მარტივი დარგობრივი ლექსიკა/ტერმინოლოგია;
რთული სიტყვები;
Codex 365 42 of 420
წარმოქმნილი სიტყვები;
სიტყვათა სემანტიკური კავშირები (სინონიმები, ანტონიმები, ლექსიკური ბუდეები).
სტრუქტურა/აგებულება
ტექსტის მაორგანიზებელი სიტყვიერი (ვერბალური) ელემენტები - სტრიქონი; სათაური,
ქვესათაური, აბზაცი, რუბრიკა, წარწერა.
ტექსტის მაორგანიზებელი არასიტყვიერი (არავერბალური) ელემენტები - სასვენი ნიშნები;
ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო; ტიპოგრაფიული მინიშნებები: დახრილი, წვრილი/მსხვილი შრიფტი,
მუქი შრიფტი, ხაზგასმა; ხმის ტემბრი, დინამიკა (აწევ-დაწევა); ინტონაცია, ჟესტიკულაცია, მიმიკა.
სტრატეგია (ტექსტის გაგება-გააზრებისა და პროდუცირებისთვის)

მოსმენის სტრატეგიები - მოსმენის პროცესის თითოეული ეტაპისთვის (მოსმენამდე, მოსმენის

დროს, მოსმენის შემდეგ);
ლაპარაკის სტრატეგიები (ლაპარაკის დაწყებამდე, ლაპარაკის დროს, ლაპარაკის შემდეგ);
კითხვის სტრატეგიები - კითხვის პროცესის თითოეული ეტაპისთვის (კითხვის დაწყებამდე,

კითხვის დროს, წაკითხვის შემდეგ); გაწაფული კითხვის სტრატეგიები;
ლექსიკის სწავლის სტრატეგიები - სიტყვის მნიშვნელობის ამოცნობა კონტექსტზე დაყრდნობით,

სიტყვის აგებულებაზე დაკვირვება, ლექსიკონის გამოყენება, ლექსიკონის შედგენა, წინადადების
შედგენა ახალი სიტყვ(ებ)ის გამოყენებით;
წერის სტრატეგიები - წერის პროცესის თითოეული ეტაპისთვის (წერის დაწყებამდე, წერის დროს,
წერის შემდეგ).
სიტყვა, წინადადება, სამეტყველო ქმედებები და მათი სტრუქტურა/აგებულება
ტექსტი (სიტყვიდან მაგალითად:
ტექსტამდე) თხრობა - თხრობის სამნაწილიანი სტრუქტურა (დასაწყისი, შუა ნაწილი, დასასრული);
აღწერა - აღწერის შემადგენელი ნაწილები/ელემენტები (ატრიბუტები/ნიშან-თვისებების
კატეგორიები და მათი შესაბამისი მაგალითები);
შედარება - შედარების შემადგენელი ნაწილები/ელემენტები (საერთო ნიშან-თვისებების მიხედვით
დაჯგუფებული მსგავსება-განსხვავების გამომხატველი მაგალითები);
დასაბუთება - დასაბუთების შემადგენელი ნაწილები/ელემენტები (მოსაზრება, ახსნა/არგუმენტი,
სამეტყველო ქმედებათა განსახორციელებელი ენობრივი საშუალებები

დროითი მიმართებების გამომხატველი ენობრივი საშუალებები;
მდებარეობის/სივრცეში ლოკალიზების, ნიშან-თვისებების; ზომის, ფორმის, ფერის, გემოს,
სუნის/სურნელის, ტექსტურის, ტემპერატურის, რაოდენობის, შემადგენლობის/მასალის; ფუნქცია-
დანიშნულების, მსგავსება-განსხვავების გამომხატველი ენობრივი საშუალებები;
ლოგიკური კავშირების, შეფასება-დამოკიდებულების გამომხატველი ენობრივი საშუალებები.
ტექსტის ერთეულები
აბზაცი, ტექსტი, სათაური.
საკომუნიკაციო სიტუაციის მახასიათებლები

საკომუნიკაციო ამოცანა; კომუნიკაციის მონაწილეები (ადრესანტი, ადრესატი); კომუნიკაციის დრო,
ადგილი.
სამეტყველო ეტიკეტი
სასაუბრო ფორმები;
თავაზიანი მეტყველების ფორმები.
გრამატიკა მორფოლოგია
სიტყვათა ძირითადი კლასები (მეტყველების ნაწილები);
სიტყვათა მორფოლოგიური აგებულება და ფორმაცვალება (ბრუნება, უღლება, რიცხვის წარმოება,
ფუძე);
სახელისა და ზმნის ძირითადი გრამატიკულ-სემანტიკური კატეგორიები (არსებითი სახელის
ჯგუფები; ზმნის დრო, კილო, ასპექტი);
სიტყვაწარმოება.

Codex 365 43 of 420
წინადადებათა შინაარსი/მოდალობა (თხრობითი, კითხვითი, ბრძანებითი, ძახილის, კითხვა-

ძახილის);
სასვენი ნიშნები (წერტილი, კითხვისა და ძახილის ნიშნები, მძიმე, ორწერტილი, ბრჭყალები,
მრავალწერტილი);
ზმნისწინები და მათი მეშვეობით გამოხატული ძირითადი მნიშვნელობები.
მართლწერა, მართლმეტყველება
ნასწავლ გრამატიკულ კანონზომიერებებთან/საკითხებთან დაკავშირებული მართლწერისა და
მართლმეტყველების ნორმები;
სალიტერატურო ენა და კუთხური მეტყველება (მაგ., დიალექტური ფორმები).
შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები
სტანდარტის შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები დაკონკრეტდება ცალკეულ თემაში წარმოდგენილი შინაარსის
ტექსტი (შედეგები: (II). 1, 2, 4, 5)

კონკრეტული ჟანრის ტექსტის გაგება-გააზრება, ჟანრული მახასიათებლების (მაგ., შინაარსობრივი, ენობრივი და
სტრუქტურული) ამოცნობა;
სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების ჟანრული მახასიათებლებს შორის მსგავსება-განსხვავების აღმოჩენა;
მხატვრული ტექსტის ესთეტიკური შეფასება (საწყის დონეზე);
ნაცნობი ჟანრის ტექსტის შექმნისას შესაბამისი ლექსიკისა და ჟანრული მახასიათებლების (მაგ., შინაარსობრივი, ენობრივი
და სტრუქტურული) ადეკვატურად გამოყენება.
სიტყვა, წინადადება, ტექსტი (სიტყვიდან ტექსტამდე) (შედეგები: (II). 4, 5, 6)

კონკრეტული სამეტყველო ქმედების მახასიათებლების ცოდნის ფუნქციურად გამოყენება ზეპირი ან/და წერითი
მეტყველების დროს;
საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინებით, მიზნის შესაბამისი ლექსიკისა და ენობრივი საშუალებების შერჩევა-
გამოყენება;
სამეტყველო ქცევის მართვა საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინებით.
გრამატიკა (შედეგები: (II). 1, 3, 4, 6)

მორფოლოგიისა და სინტაქსის ნასწავლი საკითხების ცოდნის ფუნქციურად გამოყენება;
სასვენი ნიშნების (წერტილის, მძიმის, კითხვის, ძახილის, კითხვა-ძახილის ნიშნების) მართებულად გამოყენება;
მართლმეტყველებისა და მართლწერის ნასწავლი ნორმების დაცვა.
1.2. ქართული ენა და ლიტერატურა საბაზო საფეხურზე
შესავალი
საბაზო საფეხურზე ქართულ ენასა და ლიტერატურაში მოსწავლეები შეისწავლიან სხვადასხვა ტიპისა
და ჟანრის ტექსტებს (ქართველ კლასიკოსთა თხზულებებს, თანამედროვე მხატვრულ ლიტერატურას,
არამხატვრულ ლიტერატურას და სხვ.). სწავლა-სწავლების პროცესში აქცენტები კეთდება ისეთ მასალაზე,
რომელიც შეიცავს პრობლემას (პრობლემებს), განსხვავებულ თვალსაზრისებს და მოითხოვს ამ პრობლემების
გადაჭრის ალტერნატიული გზების ძიებას, თვალსაზრისების შეჯერებასა და საკუთარი დამოკიდებულების
გამოხატვას.
საგნის სწავლა-სწავლებისას მოსწავლე ჩართული იქნება აქტივობებში, რომლებიც მას შეძენილი
ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენების საშუალებას მისცემს.
სტანდარტის შედეგები და შინაარსი
სტანდარტის შედეგები საგნის ცნებებზე დაფუძნებით განსაზღვრავს მიზნობრივ ორიენტირებს და
პასუხობს შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს საბაზო საფეხურის მოსწავლეს საგან „ქართული ენისა და
ლიტერატურის“ ფარგლებში?
სტანდარტის შინაარსი განსაზღვრავს, რა უნდა იცოდეს მოსწავლემ. შინაარსი აღიწერება
სავალდებულო ცნებების, თემატური ბლოკებისა და საგნობრივი საკითხების სახით.

Codex 365 44 of 420
საკითხავი ლიტერატურა შეთავაზებულია 3 ძირითადი თემატური ბლოკის სახით. ესენია: ადამიანი

და მისი ცხოვრება (I თემატური ბლოკი), სამყაროს შეცნობა, ახლის ძიება (IIთემატური ბლოკი), მარადიული
ძიებები (III თემატური ბლოკი).
თემატური ბლოკები შემოსაზღვრავს ზოგად შინაარსობრივ კონტექსტებს და საფუძველს ქმნის
სტანდარტის შედეგების მიღწევისთვის. თითოეული თემატური ბლოკი მოიცავს შესაბამის სასწავლო თემებს,
განსაზღვრულს ლიტერატურის უნივერსალური მოტივების (/თემების) გათვალისწინებით. აქვეა
წარმოდგენილი ჩამონათვალი სავალდებულო ნაწარმოებებისა, რომლებიც დამუშავდება შეთავაზებული
თემატური ბლოკების ფარგლებში. საბაზო საფეხურის თითოეულ კლასში მოსწავლეებს უნდა შევთავაზოთ
სამივე თემატური ბლოკის შესაბამისი მასალა.
ცნებების სახით განსაზღვრულია ის ცოდნა, რომელსაც მოსწავლე საგნის ფარგლებში უნდა
დაეუფლოს. ცნებები შედეგებთან ერთად უნდა დამუშავდეს მოსწავლისთვის ნაცნობ კონტექსტებში. ეს
კონტექსტები ზემოაღნიშნული სავალდებულო თემატური ბლოკებისა და მათი შესაბამისი სარეკომენდაციო
თემების სახითაა წარმოდგენილი.
ქვეცნებები, საკითხები - საგნობრივი ქვეცნებები უშუალოდ გამომდინარეობს შესაბამისი ცნებებიდან,
ხოლო საკითხების მეშვეობით ხდება იმის განსაზღვრა, თუ კონკრეტულად, რა მასალის საფუძველზე
წარიმართება ცნებებზე მუშაობა.
სწავლა-სწავლების პროცესში სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები, ცნებები და
ქვეცნებები/საკითხები ინტეგრირებულად დამუშავდება ყველა კონკრეტულ სასწავლო თემაში.
ინდექსების განმარტება
საბაზო საფეხურზე სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც
მიუთითებს საგანს, სწავლების საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს, მაგ., ქართ. საბ. 1.
„ქართ.“- აღნიშნავს საგანს „ქართული ენა და ლიტერატურა“;
„საბ.“ - მიუთითებს საბაზო საფეხურს;
„1“- მიუთითებს საგნობრივი სტანდარტის შედეგის ნომერს.
ქართული ენისა და ლიტერატურის სტანდარტის შედეგები (VII-IX კლასები)

მიმართულება: ტექსტის გაგება-გაანალიზება
ინდექსი სამიზნე ცნებები
ქართ.საბ.1. ტექსტში მოცემული ფაქტობრივი და კონცეპტუალური ინფორმაციის ტექსტის ტიპი და
ამოცნობა-გააზრება; ჟანრი (შედეგები 3, 5,
ქართ.საბ.2. ტექსტის ცალკეულ ნაწილებს შორის არსებული მიმართებების გაანალიზება 6, 8, 11, 12)
და სათანადო დასკვნების გამოტანა; კომპოზიცია
ქართ.საბ.3. ტექსტის ჟანრობრივი და კომპოზიციური ელემენტების გააზრება მთლიანი (შედეგები 1, 2, 6, 8,
ტექსტის ფარგლებში; 11, 12)
ქართ.საბ.4. ტექსტის კრიტიკული გააზრება კონტექსტური
ფაქტორებისგათვალისწინებით. ტექსტის
მიმართულება: ცოდნისა და იდეების გაზიარება სტრუქტურა,
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ორგანიზება
ქართ.საბ.5. ტექსტის ინტერპრეტაცია პირად ან/და ლიტერატურულ გამოცდილებაზე (შედეგები 8, 10, 11,
დაყრდნობით (მაგ., ხედვის პერსპექტივის შეცვლით, დროსა თუ სივრცეში 12)
გადანაცვლებით); ენობრივ-
ქართ.საბ.6. ერთსა და იმავე თემაზე/საკითხზე, პრობლემატიკაზე შექმნილი სხვადასხვა გამომსახველობითი
ტიპისა და ჟანრის ტექსტების შედარება, მსჯელობა მათ მსგავსება- საშუალებები
განსხვავებებზე სხვადასხვა კუთხით (მაგ., ტიპობრივი, ჟანრობრივი, (შედეგები: 9, 10,11)
ინტერტექსტობრივი მიმართებების) და სათანადო დასკვნის გამოტანა; კონტექსტი
(შედეგები: 4, 6, 11,
ქართ.საბ.7. საკუთარ გამოცდილებაზე დაყრდნობით ტექსტის შეფასება, ტექსტის მიმართ
12)
პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა და ახსნა-დასაბუთება;
ქართ.საბ.8. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის ტექსტების
ტექსტის
შედგენა-გაზიარება საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინებით (ზეპირი
სიტუაციური
ან/და წერითი მეტყველების დროს).
მახასიათებლები
მიმართულება: ენობრივი და სტრუქტურული მახასიათებლების გამოყენება
(საკომუნიკაციო
სიტუაცია)
ქართ.საბ.9. ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებებისა და გრამატიკის საკითხების
(შედეგები: 8, 11, 12)
ცოდნის ფუნქციურად გამოყენება კონკრეტული მიზნით(ზეპირი ან/და
წერითი მეტყველების დროს);
ქართ.საბ.10. სტრუქტურული და ორგანიზაციული ელემენტების ცოდნის ფუნქციურად
(შედეგები:9, 11, 12)
გამოყენება კონკრეტული მიზნით (ზეპირი ან/და წერითი მეტყველების
Codex 365 45 of 420
დროს).
მიმართულება: სტრატეგიების გამოყენება სტრატეგიები
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: (შედეგები: 11, 12)
ქართ.საბ.11. ზეპირმეტყველების, კითხვის, წერის სტრატეგიების მიზნის შესაბამისად
შერჩევა და ადეკვატურად გამოყენება;
ქართ.საბ.12. სწავლის პროცესში გამოყენებული სტრატეგიების გაცნობიერება, გაანალიზება
და შეფასება მიზანშეწონილობისა და ეფექტურობის თვალსაზრისით.
ცნებები და ქვეცნებები/საკითხები
ტექსტი
ტიპები - მხატვრული, არამხატვრული
ჟანრები
მხატვრული: მოთხრობა, ნოველა, იგავი, მითი, ზღაპარი, ლეგენდა, ლექსი, პოემა, სხვ.
არამხატვრული: საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტი; ისტორიული წყარო; ესე; პუბლიცისტური
წერილი, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გამოქვეყნებული მასალა (მაგ., საინფორმაციო ქრონიკა,
ინტერვიუ, რეპორტაჟი, სტატია, რეკლამა); მემუარული პროზა; ბიოგრაფიული/ავტობიოგრაფიული ტექსტი;
პირადი/არაფორმალური წერილი; საჯარო გამოსვლა, ინსტრუქცია; ოფიციალურ-საქმიანი სტილის ტექსტები
(მაგ., განცხადება, რეზიუმე/CV, ავტობიოგრაფია, ფორმალური წერილი).
კომპოზიციური ელემენტები - თემა, ქვეთემა, იდეა; მოქმედების დრო და ადგილი; თხრობა, აღწერა;
პერსონაჟები; დიალოგი; ავტორისეული დახასიათება; პეიზაჟი; პორტრეტი; ხედვის კუთხე/პერსპექტივა
(ავტორის/მთხრობელის, პერსონაჟის); ლირიკული გადახვევა; მორალი/შეგონება (იგავის); ფაბულა, სიუჟეტი
და მისი განვითარების საფეხურები; კონფლიქტი; რითმა, მეტრი, სტროფი, ტაეპი.
სტრუქტურული და ორგანიზაციული ელემენტები - სათაური; თავი; რუბრიკა; აბზაცი (აბზაცის
სახეები და სტრუქტურა); მიმართვა; ხელმოწერა; არავერბალური ელემენტები (ილუსტრაცია, ლოგო, სქემა,
შრიფტის სახესხვაობა და ზომა).
კონტექსტი - ტექსტის შექმნის ეპოქა, ადგილი; ეპოქის ზოგადი კონტექსტი (მაგ., რეალიები,
ფასეულობები, ცოდნის დონე); ავტორის ცხოვრებისეული და სულიერი გამოცდილება (მაგ., შეხედულებები,
დამოკიდებულებები).
მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა) - ალუზია; ციტირება.
ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუაცია) - კომუნიკაციის ადგილი;
კომუნიკაციის მიზანი; ავტორი; აუდიტორია, მკითხველი; მონაწილეები (დისკუსიის, დებატების);
არავერბალური მეტყველება (მაგ., სხეულის ენა, ხმის ძალა, ინტონაცია).
ინტერპრეტაცია - ჟანრი; თემა, ქვეთემა, იდეა; მოქმედების დრო და ადგილი; სიუჟეტი; ხედვის
კუთხე/პერსპექტივა.
ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები (ლექსიკა, სტილი, მხატვრული ხერხები, რიტორიკული
ხერხები)
ლექსიკა, სტილი - ომონიმი, დიალექტიზმი, ბარბარიზმი, ჟარგონი, არქაიზმი, ნეოლოგიზმი;
ფრაზეოლოგიზმი; აფორიზმი; სიტყვაწარმოება; სიტყვის პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობა;
სტილისტური ხარვეზი (ტავტოლოგია, კალკი, პარონიმები); სხვადასხვა ფუნქციური სტილი (სასაუბრო,
მხატვრული, პუბლიცისტური, ოფიციალურ-საქმიანი, სამეცნიერო);
მხატვრული სტილის ენობრივი ფიგურები - ტროპები (ეპითეტი, შედარება, ჰიპერბოლა, მეტაფორა,
ალიტერაცია, ალეგორია, ირონია).
რიტორიკის ელემენტები - თეზისი, არგუმენტი; რიტორიკული შეკითხვა, რიტორიკული მიმართვა,
განმეორება; რიტორიკული სტილის ძირითადი მახასიათებლები (სარწმუნოობა, ლოგიკა, ემოცია).
სტრატეგიები
ზეპირმეტყველების (ლაპარაკის, მოსმენის) სტრატეგიები (მაგ., კომუნიკაციის სიტუაციური
მახასიათებლების განსაზღვრა, წინარე ცოდნის მობილიზება, რეპეტიციის გავლა, პარაფრაზირება; წინასწარი
ვარაუდების გამოთქმა, დამაზუსტებელი კითხვების დასმა, ჩანაწერების კეთება).
კითხვის სტრატეგიები (მაგ., წინარე ცოდნის გააქტიურება, დაკავშირება, ვარაუდების გამოთქმა,
წაკითხულის ვიზუალიზაცია, შეჯამება, შეკითხვების დასმა, ხელახლა წაკითხვა, დაჯგუფება-დახარისხება,
კონტექსტზე დაყრდნობით/ლექსიკონის გამოყენებით სიტყვის მნიშვნელობის ამოცნობა-დადგენა).

Codex 365 46 of 420
წერის სტრატეგიები (მაგ., კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლების განსაზღვრა; იდეების

გენერირება; იდეების დაჯგუფება; ცოდნის მობილიზება; გეგმის შედგენა; პირველადი ვარიანტის შედგენა;
პირველადი ვარიანტის გაუმჯობესება; ნაწერის გაფორმება და წარდგენა-გაზიარება).
მეტაკოგნიტური სტრატეგიები (მაგ., აქტივობის/დავალების ღირებულების გააზრება; დაფიქრება
სწავლის პროცესზე, წინსვლა-განვითარების შემაფერხებელი და ხელშემწყობი ფაქტორების გაცნობიერება,
სწავლის პროცესის დაგეგმვა).
მეტყველების ფუნქციური ტიპები: თხრობა, აღწერა, მსჯელობა.
ქართული ენის ისტორია: მსოფლიოს ენათა ოჯახები; ქართული ენა, ქართულის მონათესავე ენები,
ქართული ენის დიალექტები; ქართული სალიტერატურო ენა, ქართული დამწერლობა (ანბანი).
ქართული მწერლობის დარგები: საერო და სასულიერო ლიტერატურა.
გრამატიკის საკითხები
მორფოლოგია
ფორმაცვალებადი მეტყველების ნაწილები:
სახელები (არსებითი, ზედსართავი, რიცხვითი, ნაცვალსახელი): სახელთა ჯგუფები შინაარსის
მიხედვით; სახელთა ბრუნება; სახელთა წარმოქმნა; კომპოზიცია.
ზმნა: ძირითადი ზმნური კატეგორიები; გარდამავლობა; ზმნისწინი; ზმნის უღლება; თავისებური
ზმნები.
სახელზმნები (საწყისი და მიმღეობა).
ფორმაუცვლელი მეტყველების ნაწილები:
ზმნიზედა (ადგილის, დროის, ვითარების, მიზეზისა და მიზნის);
თანდებული (ცალკე მდგომი და შერწყმული);
კავშირი და მისი ჯგუფები;
ნაწილაკი და მისი ჯგუფები;
შორისდებული და მისი ჯგუფები.
სიტყვათა შორის სინტაქსური ურთიერთობის სახეები - შეთანხმება, მართვა, მირთვა;
წინადადების წევრები: მთავარი და არამთავარი წევრები;
წინადადება: წინადადება მოდალობის მიხედვით; წინადადება აგებულების მიხედვით; მარტივი
წინადადება და მისი სახეები; შერწყმული წინადადება; რთული წინადადების სახეები; წინადადებათა
შეერთების საშუალებები; დამოკიდებული წინადადების სახეები რთულ ქვეწყობილ წინადადებაში.
განკერძოებული სიტყვები და გამოთქმები;
პირდაპირი და ირიბი ნათქვამი.
აღნიშნულ ენობრივ-გრამატიკულ საკითხებთან დაკავშირებული სალიტერატურო ენის ნორმები,
მართლწერა, პუნქტუაცია.
საკითხავი ლიტერატურა
საბაზო საფეხურის მოსწავლეთა საკითხავი ლიტერატურის საყრდენს წარმოადგენს ქართული
მწერლობა. მათგან ცალკე ჯგუფს ქმნის სავალდებულო ნაწარმოებები - ქართული მწერლობის კლასიკოსთა
დროში გამოცდილი თხზულებები, რომლებმაც მყარად დაიმკვიდრეს ადგილი ქართული ლიტერატურის
ისტორიაში და წარმოადგენენ საყრდენ ტექსტებს ცალკეული თემების შესწავლის დროს (სავალდებულო
ნაწარმოებების ჩამონათვალი იხ. თემატური ბლოკების ქვემოთ).
სწავლა-სწავლების პროცესში, ამა თუ იმ თემატური ბლოკის ან/და სასწავლო თემის ფარგლებში,
სავალდებულო ნაწარმოებებთან ერთად მოსწავლეებს უნდა შევთავაზოთ არასავალდებულო ლიტერატურაც -
მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები, რომლებიც შეესაბამება მოსწავლეთა ასაკობრივ ინტერესებს და
დაეხმარება მათ სტანდარტით განსაზღვრული საგნობრივი ცნებებისა და საკითხების ათვისებაში,
უნივერსალური ლიტერატურული მოტივების (/თემების) წვდომა-გააზრებაში.
ძირითადი თემატური ბლოკები და სასწავლო თემები
I თემატური ბლოკი - ადამიანი და მისი ცხოვრება
ადამიანის ცხოვრების გზა (მაგ., ადამიანის ყოფა-ცხოვრება, საქმიანობა, ურთიერთობა სხვა
ადამიანთან), ადამიანის შინაგანი სამყარო (მაგ., ემოციები, გრძნობები, განცდები, ოცნებები; წარმოსახვა-
ფანტაზია);

Codex 365 47 of 420
საზოგადოებაში თანაცხოვრება (მაგ., ადამიანის ადგილი საზოგადოებაში, საზოგადოების ზეგავლენა

ადამიანზე, ადამიანის ზეგავლენა საზოგადოებაზე).
II თემატური ბლოკი - სამყაროს შეცნობა, ახლის ძიება
მშობლიური სამყარო (მაგ., მშობლიური ქვეყნის წარსული, აწმყო, მომავალი; ენა, კულტურა,
ტრადიციები; მშობლიური ქვეყნის მრავალფეროვნება);
ბუნებასთან ურთიერთობა (მაგ., ბუნების მშვენიერება, ჰარმონიულობა; წონასწორობა/ბალანსი
ადამიანსა და ბუნებას შორის, კონფლიქტი ბუნებასთან და მისი შედეგები; ზრუნვა ბუნებაზე/გარემოზე
თანამედროვე ეპოქაში);
ახალი სამყაროს აღმოჩენა-შემეცნება (მაგ., ახლის/სიახლის აღმოჩენის გზები, ახლის
ნახვით/აღმოჩენით მიღებული ცოდნა და გამოცდილება, ურთიერთმიმართება ახალსა და ნაცნობს/ჩვეულს
შორის).
III თემატური ბლოკი -მარადიული ძიებები
სიკეთე და ბოროტება(მაგ., სიკეთისა და ბოროტების ურთიერთმიმართება, ადამიანის ნების როლი
სიკეთისა და ბოროტების დაპირისპირებაში);
ცხოვრების საზრისი (მაგ., ადამიანის არსებობის მიზანი, ადამიანური პოტენციალის რეალიზების
გზების ძიება-გააზრება).
სავალდებულო ნაწარმოებები
ლეონტი მროველი - „ცხორებაჲ და მოქალაქობაჲ ღირსისა და მოციქულთა სწორისა ნეტარის ნინოსი“:
მირიანის ნადირობა და მზის დაბნელება (ადაპტირებული სახით);
შოთა რუსთველი - „ვეფხისტყაოსანი“: „ამბავი როსტევან არაბთა მეფისა“, „ნახვა არაბთა მეფისაგან მის
ყმისა ვეფხისტყაოსნისა“, „ანდერძი ავთანდილისა“ (მითითებული სახით), „თათბირი ნურადინ ფრიდონისა“,
„თათბირი ავთანდილისა“, „თათბირი ტარიელისა“;
სულხან-საბა ორბელიანი - „წიგნი სიბრძნე-სიცრუისა“: ცალკეული იგავები, შერჩეული სამი
ძირითადი თემატური ბლოკის გათვალისწინებით (ადაპტირებული სახით);
დავით გურამიშვილი - ,,დავითიანი“: 3 თავი (ლეკთაგან დატყვევება; სიზმარი ტყვეობასა შინა;
ტყვეობიდან გაპარვა) (მითითებული სახით);
ნიკოლოზ ბარათაშვილი - „ბედი ქართლისა“, „ფიქრნი მტკვრის პირას“;
ილია ჭავჭავაძე - „ბაზალეთის ტბა“, „სარჩობელაზედ“, „რა გითხრათ? რით გაგახაროთ?“
(მითითებული სახით), „სიტყვა წინამძღვრიანთკარის სამეურნეო სკოლის გახსნაზე“ (მითითებული სახით);
აკაკი წერეთელი - „განთიადი“, „თორნიკე ერისთავი“, ,,ბაში-აჩუკი“;
ვაჟა-ფშაველა - „ჩემი ვედრება“, „კაი ყმა“, „ხმელი წიფელი“;
მიხეილ ჯავახიშვილი - „ეშმაკის ქვა“;
გალაკტიონ ტაბიძე - „ქარი ქრის“, „გაგონდება თუ არა“, „წამყე ბეთანიისაკენ“, „მამული“;
კონსტანტინე გამსახურდია - „მთვარის მოტაცება“: ფრაგმენტი (მითითებული სახით);
კოლაუ ნადირაძე - „25 თებერვალი“;
ანა კალანდაძე - „ვაჟაო, დილის მზის სხივო...“;
ჭაბუა ამირეჯიბი - „დათა თუთაშხია“: მოსე ზამთარაძის ნაამბობი.
საფეხურებრივი საკვანძო შეკითხვები:
საფეხურებრივი საკვანძო შეკითხვები სტანდარტის ცნებებსა და საკითხებს აკავშირებს შედეგებთან:
რა მიზნით ვკითხულობ? რა შეიძლება გავაკეთო იმისთვის, რომ უკეთ გავიგო/გავიაზრო ტექსტი?
(/როგორ მოქმედებენ კარგი მკითხველები, როდესაც არ ესმით ტექსტი?)
რატომაა მნიშვნელოვანი ტექსტის ტიპის და ჟანრის განსაზღვრა? რატომ არის ეს ტექსტი მოთხრობა
(/პოემა, იგავი, პირადი წერილი და ა.შ.)? როგორ გამოვიყენო ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა ტექსტების
კითხვისა და შედგენის დროს?
რატომ/რა მიზნით იყენებს ავტორი ამა თუ იმ ენობრივ-გრამატიკულ ფორმასა და ლექსიკურ
საშუალებებს, მხატვრულ და სტილურ ხერხებს?
როგორ წარმოვაჩინო ტექსტის თემისა და მთავარი იდეის გაგება?
როგორ წარმოვაჩინო ტექსტის სხვადასხვა ნაწილს ან სხვადასხვა ტექსტს შორის არსებული
მიმართებების გაგება?
რამდენად და როგორ ახასიათებს პერსონაჟს მისი სიტყვები, აზრები, დამოკიდებულებები,
ურთიერთობა სხვა პერსონაჟებთან? რამდენად და როგორ ახასიათებს პერსონაჟს სხვა პერსონაჟების
მოსაზრებები მის შესახებ, დამოკიდებულებები მის მიმართ? რამდენად და როგორ ახასიათებს პერსონაჟს
Codex 365 48 of 420
ავტორის მიერ მოწოდებული ინფორმაცია (მაგ., პერსონაჟის გარეგნობის, საცხოვრებლის აღწერა,

ავტორისეული დახასიათება)?
რამდენად და როგორ მეხმარება ნაწარმოების სტრუქტურა ტექსტის გაგება-გააზრებაში?
როგორ/რა საშუალებებით ცდილობს ავტორი მკითხველზე გავლენის მოხდენას, განწყობის შექმნას,
პოზიციის დასაბუთებას? რამდენად ეფექტურია მისი მცდელობები?
რამდენად და როგორ მეხმარება ჩემი წინარე ცოდნა და გამოცდილება ტექსტის გაგებაში, მის
ინტერპრეტაცია-შეფასებაში?
რატომაა მნიშვნელოვანი ტექსტის კონტექსტის ცოდნა? /რამდენად მეხმარება კონტექსტის ცოდნა
ნაწარმოების უკეთ გაგებაში (/რას ამბობს ნაწარმოები კონკრეტულ ეპოქაზე, ავტორზე?)
როგორ გამოვიყენო ტექსტში მოცემული მასალა/ინფორმაცია ინტერპრეტაციის, საკუთარი
დამოკიდებულების გამოხატვის ან/და შეფასების მიზნით?
რითია ეს ტექსტი გამორჩეული, უნიკალური (/რით გამოირჩევა ეს ტექსტი ამავე თემაზე, საკითხზე,
პრობლემაზე შექმნილი სხვა ტექსტებისგან?)?
რატომაა მნიშვნელოვანი ინტერტექსტობრივი მიმართებების განსაზღვრა? როგორ შევძლებ მათ
განსაზღვრას?
რამდენად/როგორ დამეხმარება ეს ტექსტი რეალური სამყაროს გაცნობაში, საკუთარი თავის
შემეცნებაში, სხვა ტექსტის (წიგნის, ფილმის) გაგებაში?/რამდენად და რითია ეს ტექსტი საინტერესო პირადად
ჩემთვის, თანამედროვე ადამიანებისთვის?
რამდენად და როგორ მეხმარება ენობრივ-გრამატიკული ნორმების ცოდნა კითხვის, წერის, მოსმენისა
და ლაპარაკის დროს?
რატომაა მნიშვნელოვანი ლექსიკური მარაგის გამდიდრება?
როგორ დავამყარო წარმატებული კომუნიკაცია? (/რა განსაზღვრავს კომუნიკაციის წარმატება-
წარუმატებლობას?)
1.3. ქართული ენა და ლიტერატურა საშუალო საფეხურზე

ქართული ენისა და ლიტერატურის სავალდებულო კურსი საშუალო საფეხურზე გულისხმობს ენისა
და ლიტერატურის ინტეგრირებულად სწავლებას.
სტანდარტში შედეგებისა და სამიზნე ცნებების სახით განსაზღვრულია გრძელვადიანი მიზნები.
სტანდარტის შინაარსი აღიწერება ქვეცნებებისა და თემების სახით.
ეროვნული სასწავლო გეგმა საგანში „ქართული ენა და ლიტერატურა“ სავალდებულოდ განსაზღვრავს
თემებს, სოლო მათ შესასწავლად საჭირო ქვეცნებებსა თუ საკითხებს სკოლები თავად ირჩევენ.
თემებს ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ისინი მიგვითითებს, თუ რა უნდა შეფასდეს
სწავლა-სწავლების პროცესში. თითოეულ კრიტერიუმთან აღნიშნულია, თუ რომელ სამიზნე ცნებასთანაა ის
დაკავშირებული.
საფეხურის შედეგები:
საშუალო საფეხურის სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც
მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს, მაგ., ქართ. საშ. 1.
„ქართ.“- აღნიშნავს საგანს „ქართული ენა და ლიტერატურა“;
„საშ.“ - მიუთითებს საშუალო საფეხურს;
„1“- მიუთითებს საგნობრივი სტანდარტის შედეგის ნომერს.
ქართული ენისა და ლიტერატურის სტანდარტის შედეგები

საშუალო საფეხურზე
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები
ქართ.საშ.1 ჟანრულ-კომპოზიციური ელემენტებისა და ენობრივ-გამომსახველობითი

საშუალებების (მაგ., მთავარი იდეის, ხედვის კუთხის, პერსონაჟების, ჟანრი
მხატვრული ხერხების) ცოდნის გამოყენება წაკითხული ნაწარმოების (ქართ.საშ.1,4,6,7)
კრიტიკულად გაანალიზებისა და ინტერპრეტირებისთვის, მისი მხატვრულ-
ესთეტიკური მნიშვნელობის გააზრებისთვის. კომპოზიცია
ქართ.საშ.2 ნაწარმოების აღქმა-გააზრება კონტექსტური ფაქტორების (მაგ., ავტორის (ქართ.საშ.1,3,4,6,7)
ბიოგრაფიის, სოციოისტორიულის) ცოდნის გამოყენებით და მისი
ინტერპრეტირება როგორც შექმნის თანადროული ეპოქის, ისე
თანამედროვეობის ჭრილში. ენობრივ-
Codex 365 49 of 420
ქართ.საშ.3 საკუთარი პოზიციისა თუ დამოკიდებულებების წარმოსაჩენად ამა თუ იმ გამომსახველობითი

ეპოქასა ან/და კულტურაში შექმნილი ნაწარმოებების გამოყენება მათში ასახულ საშუალებები
პრობლემატიკაზე, ფასეულობებსა და შეხედულებებზე მსჯელობის გზით. (ქართ.საშ.4,6,7)
ქართ.საშ.4 ამა თუ იმ ეპოქასა ან/და კულტურაში შექმნილი ნაწარმოებების ერთმანეთთან
შედარება და მსგავსება-განსხვავებების ანალიზი მათი საერთო
მახასიათებლებისა თუ სპეციფიკურობის/ უნიკალურობის გამოსაკვეთად. კონტექსტი
ქართ.საშ.5 ერთსა და იმავე ნაწარმოებთან დაკავშირებული სხვადასხვა ინტერპრეტაციის (ქართ.საშ.2,5)
ერთმანეთთან შედარება ტექსტის განსხვავებული პერსპექტივების/მიდგომების
ჭრილში შესაფასებლად.
ქართ. საშ.6 სხვადასხვა ფორმატის, ტიპისა და ჟანრის ტექსტების შედგენა ამა თუ იმ მიზნით
(მაგ., ტექსტის ანალიზის შედეგების წარმოსაჩენად, თვითგამოხატვისთვის,
განწყობილებების, შთაბეჭდილებების, ემოციების გადმოსაცემად).
ქართ.საშ.7 ტექსტების შედგენისას ჟანრულ-კომპოზიციური და ენობრივ-
გამომსახველობითი საშუალებების (მაგ., მსჯელობითი ტექსტისთვის
დამახასიათებელი სტრუქტურის, სინტაქსური კონსტრუქციების, მხატვრული
ენის, სტილის ელემენტების) მიზნის შესაბამისად გამოყენება (მაგ., ტექსტის
ინტერპრეტირებისას, შემოქმედებითი წერისას).
სავალდებულო თემები
სავალდებულო (საბაზისო) კურსი მოსწავლეებს სთავაზობს ლიტერატურის შესწავლას
ქრონოლოგიურ-თემატური პრინციპის საფუძველზე. ეს გულისხმობს, რომ მოსწავლეებს უნდა შევთავაზოთ
მაღალმხატვრული ნაწარმოებები, რომლებიც საუკეთესოდ ასახავენ მათი თანადროული ეპოქების
სპეციფიკას, მსოფლმხედველობასა და ესთეტიკურ შეხედულებებს. ამ გზით მოსწავლეები შეიქმნიან
წარმოდგენას ქართული ლიტერატურის ძირითად პერიოდებზე და სხვადასხვა ლიტერატურულ
მიმდინარეობაზე. კერძოდ, მოსწავლეები ლიტერატურულ ნაწარმოებებს გააანალიზებენ მათი შექმნის
თანადროული ეპოქის კონტექსტში, ეპოქისა, რომელიც განსაზღვრავდა ძირითად პრობლემატიკას,
მსოფლმხედველობრივ პრინციპებს, მორალურ-ეთიკურ თუ ესთეტიკურ ორიენტირებს. მხატვრული
ლიტერატურის გარდა, მოსწავლეებს შესაძლებელია შევთავაზოთ ქართველი მწერლების პუბლიცისტური
თხზულებები და ესეები, რომლებშიც ასახულია ამა თუ იმ კონკრეტული ეპოქისთვის დამახასიათებელი
პრობლემატიკა, იდეები, ესთეტიკური შეხედულებები.
V- XVIII საუკუნეების ქართული ლიტერატურა

XIX საუკუნის ქართული ლიტერატურა
XX-XXI საუკუნეების ქართული ლიტერატურა
თითოეული სასწავლო თემა ისწავლება ქვეთემების მეშვეობით, რომლებიც განისაზღვრება

ლიტერატურის უნივერსალური თემების/მოტივების გათვალისწინებით (მაგ., ცხოვრების საზრისის ძიება,
ადამიანი საზოგადოების პირისპირ, სიყვარული, ადამიანის კონფლიქტი ბუნებასთან და მისთ.).
საკითხავი მასალის ფარგლებში ცალკე ჯგუფს ქმნის სავალდებულო ნაწარმოებები - ქართული
მწერლობის კლასიკოსთა თხზულებები, რომლებმაც მყარად დაიმკვიდრეს ადგილი ქართული
ლიტერატურის ისტორიაში და წარმოადგენენ საყრდენ ტექსტებს ცალკეული თემების შესწავლის დროს.
სავალდებულო ლიტერატურის ჩამონათვალი
იაკობ ხუცესი - „შუშანიკის წამება“;
იოვანე საბანისძე - „აბოს წამება“ (I-III თავები);
გიორგი მერჩულე - „გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება“ (მითითებული სახით. იხ. დანართი);
სულ მცირე, ორი ჰაგიოგრაფიული თხზულება.
შოთა რუსთველი - „ვეფხისტყაოსანი“: „დასაწყისიდან“ „ტარიელის თათბირის“ ჩათვლით;
„დასასრული“;
სულხან-საბა ორბელიანი - „წიგნი სიბრძნე სიცრუისა“: ლეონის თავგადასავალი;
დავით გურამიშვილი - „დავითიანი“: ,,ქართლის ჭირი“ (ისტორიული ნარატივი);
გრიგოლ ორბელიანი - „თამარ მეფის სახე ბეთანიის ეკლესიაში“;
ნიკოლოზ ბარათაშვილი - „მერანი“, „შემოღამება მთაწმინდაზედ“;
ილია ჭავჭავაძე - „მგზავრის წერილები“, „ოთარაანთ ქვრივი“, „კაცია-ადამიანი?!“;
აკაკი წერეთელი - „გამზრდელი“;

Codex 365 50 of 420
ვაჟა-ფშაველა - „ალუდა ქეთელაური“, „სტუმარ-მასპინძელი“;

დავით კლდიაშვილი - „სამანიშვილის დედინაცვალი“;
ტიციან ტაბიძე - „ლექსი მეწყერი“, „ანანურთან“;
მიხეილ ჯავახიშვილი - ,,ჯაყოს ხიზნები’’;
ნ. ლორთქიფანიძე - „შელოცვა რადიოთი“;
ლეო ქიაჩელი - „ჰაკი აძბა“;
გალაკტიონ ტაბიძე - „თოვლი“, „სილაჟვარდე ანუ ვარდი სილაში“, „შერიგება“, „მე და ღამე“,
„მთაწმინდის მთვარე“, „ქებათა-ქება ნიკორწმინდას“;
გიორგი ლეონიძე - „ყივჩაღის პაემანი“;
კონსტანტინე გამსახურდია - „დიდოსტატის მარჯვენა“;
გურამ რჩეულიშვილი - სულ მცირე, ერთი თხზულება;
ჯემალ ქარჩხაძე - სულ მცირე, ერთი თხზულება;
ოთარ ჭილაძე - სულ მცირე, ერთი თხზულება;
გურამ დოჩანაშვილი - სულ მცირე, ერთი თხზულება.
სწავლა-სწავლების პროცესში სავალდებულო ნაწარმოებებთან ერთად მოსწავლეებს უნდა

შევთავაზოთ არასავალდებულო ლიტერატურაც - მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები, რომლებიც
შეესაბამება მოსწავლეთა ასაკობრივ ინტერესებს და დაეხმარება მათ სტანდარტით განსაზღვრული
საგნობრივი ცნებებისა და ქვეცნებების გაცნობიერებაში, უნივერსალური ლიტერატურული მოტივების
(/თემების) წვდომა-გააზრებაში.
ქართული ლიტერატურის გარდა, მოსწავლეებს შესაძლებელია შევთავაზოთ უცხოური
ლიტერატურის ნიმუშებიც, რაც დაეხმარება მათ, გაიაზრონ მშობლიური ლიტერატურა მსოფლიო
ლიტერატურის კონტექსტში (სხვადასხვა კულტურის ტექსტებს შორის მსგავსება-განსხვავებების აღმოჩენის
გზით).
ჟანრი
მხატვრული ნაწარმოებები: ლექსი, მოთხრობა, ნოველა, პოემა, რომანი, ეპოსი, დრამატურგიული
ნაწარმოებები (კომედია, დრამა, ტრაგედია), ალეგორიული ჟანრის ლიტერატურა (მაგ., იგავ-არაკი),
არამხატვრული ნაწარმოებები: ბიოგრაფიული ტექსტები, მემუარული ლიტერატურა; სამეცნიერო
(სამეცნიერო და სამეცნიერო-პოპულარული სტატია); საგაზეთო სტატია, სხვადასხვა პერიოდის
პუბლიცისტიკა; სხვადასხვა სახის ესე, რეფერატი.
თემა, დედააზრი/მთავარი იდეა, მთავარი/ძირითადი საკითხი; ქვეტექსტური ინფორმაცია;
ავტორი, პერსონაჟი, ლირიკული გმირი; პერსონაჟთა სახეები; ხედვის კუთხე (ავტორის, მთხრობლის,
პერსონაჟის);
მონოლოგი, მისი სტრუქტურული და სტილისტური თავისებურებანი; მონოლოგის სახეები;
დიალოგი, პოლილოგი და მათი ფუნქციები;
პეიზაჟი, ინტერიერი და მათი ფუნქციები; განწყობა;
ავტორისეული ჩანართები; ლირიკული გადახვევა;
ტექსტის სტრუქტურული ელემენტები (სათაური, აბზაცი, სტროფი, ტაეპი, თავი, ქვეთავი, პარაგრაფი,
ეპიგრაფი);
წინადადებათა გადაბმის სახეები (ჯაჭვური, პარალელური);
მხატვრული კონფლიქტის განვითარების საფეხურები (პროლოგი, ექსპოზიცია, კვანძის შეკვრა,
მოქმედების განვითარება, კულმინაცია, კვანძის გახსნა, ეპილოგი);
სტრუქტურა-ორგანიზება: ტექსტის სტრუქტურული ელემენტები (სათაური, აბზაცი, სტროფი, ტაეპი,
ეპიგრაფი, პარაგრაფი, თავი, ქვეთავი); რითმა, მეტრი;
სხვადასხვა სახის საორგანიზაციო ყალიბები (მაგ., შედარება-შეპირისპირება, ქრონოლოგიური
თანამიმდევრობა, მიზეზშედეგობრიობა, ახსნა-განმარტებითობა, პრობლემა და მისი გადაწყვეტა).
ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები

Codex 365 51 of 420
ფუნქციური სტილი - სასაუბრო, მწიგნობრული; სამეცნიერო, ოფიციალურ-საქმიანი,

პუბლიცისტური, მხატვრული.
ენობრივი ფიგურები - ფონოლოგიური ფიგურები (ალიტერაცია, ევფონია), სემანტიკური ფიგურები
(მაგ., იდიომები, ევფემიზმი); სტილისტური ფიგურები (ელიფსისი, გამეორება, ანაფორა).
ინტერტექსტუალური მიმართებები და მათი გამოხატვის საშუალებები - ალუზია, ციტატა.
ენობრივ-გრამატიკული ფორმები - დროით-სივრცული და ლოგიკური მიმართებების გამომხატველი
სინტაქსური კონსტრუქციები თხრობითი, მსჯელობითი და აღწერითი ხასიათის ტექსტებში; ჩართული
სიტყვები და გამონათქვამები, ანაფორული ნაცვალსახელები და ზმნიზედები, სინონიმური და ანტონიმური
ჩანაცვლებები, დამხმარე ზმნების სტრუქტურა და ფუნქციები.
მხატვრულ-გამომსახველობითი ხერხები - ალეგორია, გაპიროვნება, ეპითეტი, მეტაფორა, შედარება,
ჰიპერბოლა, სიმბოლო და სხვ.
ლექსიკისა და სტილის საკითხები - არქაიზმი; სინონიმური და ანტონიმური ჩანაცვლებები;
ტავტოლოგია; კალკი, ატროფია; პარონიმები; ბარბარიზმი, ჟარგონი, სლენგი; კლიშე.
რიტორიკის ელემენტები - თეზისი, არგუმენტი, კონტრარგუმენტი, რიტორიკული ხერხები (მაგ.,
რიტორიკული შეკითხვა); რიტორიკული სტილის მახასიათებლები.
საკომუნიკაციო სიტუაცია - თემა, მიზანი, აუდიტორია, კომუნიკაციის სახეები, არხები, ფორმები;
სოციოკულტურული გარემო.
ისტორიული და სოციოკულტურული - ქართული ლიტერატურის პერიოდები; თხზულების
თანადროული ეპოქის ისტორიული ვითარება/ისტორიული რეალიები, საზოგადოებრივი ცხოვრების
რეალიები; ეპოქისთვის დამახასიათებელი თემატიკა/პრობლემატიკა, ღირებულებები; წარმოდგენები
სამყაროზე, ადამიანზე, დამოკიდებულებები, შეხედულებები განათლებაზე/სწავლა-აღზრდაზე;
მსოფლმხედველობრივი და მორალურ-ეთიკური ორიენტირები; ლიტერატურული მიმდინარეობები.
ბიოგრაფიული კონტექსტი - მწერლის ბიოგრაფიის კონკრეტული ფაქტები, მოვლენები, სოციალური
გარემო, განათლება, სულიერი გამოცდილება; კულტურათა დიალოგი.
თემა: V- XVIII საუკუნეების ქართული ლიტერატურა
თემის ფარგლებში განიხილება:

V-X საუკუნეები (შესაძლებელია ისწავლებოდეს X კლასის სასწავლო წლის პირველ სემესტრში)
სასულიერო მწერლობა; ჰაგიოგრაფიული ლიტერატურის ქვეჟანრები; ჰაგიოგრაფიულ თხზულებათა ინტერტექსტუალურობა;
ჰაგიოგრაფიული გმირი/პერსონაჟი (გმირის იდეალი); სულიერი ავტორიტეტი; სულიერების, სიწმინდის/წმინდანობის გაგება;
დამოკიდებულება ღმერთთან (/„მიბაძვა“), ხსნის გზის ძიება; ჰაგიოგრაფიული თხზულება, როგორც ისტორიული წყარო.
XII-XVIII საუკუნეები (შესაძლებელია ისწავლებოდეს X კლასის მეორე სემესტრში)
აზროვნების სეკულარიზაცია და ქართული საერო მწერლობა; ახალი ჟანრები (საგმირო-სამიჯნურო ეპოსი, იგავ-არაკები,
ლირიკა, ისტორიული პოემა); ლიტერატურული გმირის/ადამიანის ახალი იდეალი (რენესანსული იდეალები - ადამიანის
ფიზიკური და სულიერი ჰარმონიულობა, თავისუფალი არჩევანი); ინტერტექსტუალურობა; თვითშემეცნების გზების ძიება;
დამოკიდებულება სამყაროსთან, ცოდნასთან.
სტანდარტის ზოგადი კრიტერიუმები დაკონკრეტდება ცალკეულ თემაში წარმოდგენილი შინაარსის გათვალისწინებით.
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით
ჟანრი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების შესწავლა-დამუშავება, ცალკეული ჟანრის დანიშნულებისა და არსობრივი მახასიათებლების
განსაზღვრა; მსჯელობა ერთი რომელიმე ჟანრისთვის დამახასიათებელ საერთო ნიშნებზე;
სხვადასხვა ჟანრის მახასიათებლების შედარებითი ანალიზის საფუძველზე საერთო ან/და განსხვავებული ჟანრული
მახასიათებლების განსაზღვრა ამა თუ იმ ჟანრისთვის დამახასიათებელი უნიკალურობის/სპეციფიკურობის წარმოჩენით;
მსჯელობა იმაზე, თუ რა ურთიერთმიმართებაა ჟანრებს შორის ან/და რა განსხვავებული მიდგომებია გამოყენებული
სხვადასხვა ჟანრის ტექსტებში ერთი და იმავე თემის/საკითხის, პრობლემის წარმოსაჩენად;
დასახული ამოცანის შესაბამისი ჟანრის შერჩევა და შესაბამისი ჟანრული მახასიათებლების ურთიერთდაკავშირებული
გამოყენება.
კომპოზიცია - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ნაწარმოების გაანალიზება კომპოზიციის ელემენტებზე დაკვირვების მეშვეობით, მსჯელობა კომპოზიციის ელემენტებზე მათი
ურთიერთკავშირის წარმოჩენით;
ტექსტების შედარება კომპოზიციის ელემენტების კუთხით, მსგავსება-განსხვავებების აღმოჩენა, მსჯელობა, ინტერპრეტირება

Codex 365 52 of 420
სხვადასხვა პერსპექტივიდან და დასკვნების გამოტანა;

მსჯელობა ავტორის პოზიციისა და იმის შესახებ, როგორ გამოიხატება ეს პოზიცია ნაწარმოებში;
ტექსტების შედგენისას კომპოზიციის ელემენტების ურთიერთდაკავშირებულად წარმოჩენა მთლიან ტექსტში.
ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების რაობისა და ფუნქციის განსაზღვრა (მაგ., განწყობის, ემოციური ფონის შექმნა;
მკითხველზე შთაბეჭდილების, ზეგავლენის მოხდენა);
მსჯელობა პოეტური ნაწარმოების რიტმზე, ბგერწერით ეფექტებზე (მაგ., ასონანსზე, ალიტერაციაზე, რითმაზე);
ტექსტებში გამოყენებული ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების შეფასება მათი ეფექტიანობის, მკითხველზე
ზეგავლენის მოხდენის კუთხით.
ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების, მათ შორის გრამატიკული ფორმებისა და სინტაქსური კონსტრუქციების
ადეკვატური გამოყენება სხვადასხვა მიზნით (მაგ., წაკითხულის ინტერპრეტირების, შეფასების, საკუთარი პოზიციის
წარმოჩენის, თვითგამოხატვის);
ენის, როგორც აზრის გამოხატვის ინსტრუმენტის მიზანმიმართული გამოყენება;
საკომუნიკაციო ფაქტორების (მაგ., თემის, აუდიტორიის, კომუნიკაციის არხის) გათვალისწინებით ვერბალური და
არავერბალური საშუალებების შერჩევა-გამოყენება წარმატებული კომუნიკაციის დასამყარებლად;
ქართული სალიტერატურო ენის, მართლწერისა და მართლმეტყველების ნორმების, პუნქტუაციის წესების დაცვა.
კონტექსტი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ტექსტში კონტექსტური ფაქტორების განსაზღვრა, მსჯელობა კონტექსტის (მაგ., ავტორის სულიერი თუ ცხოვრებისეულ
გამოცდილებისა) და ტექსტის ურთიერთმიმართებაზე;
მხატვრულ ნაწარმოებში წარმოდგენილი კონფლიქტის/პრობლემის, ასევე ავტორის, მთხრობლის, პერსონაჟის პოზიცის
გააზრება ტექსტის თანადროული ეპოქის კონტექსტში;
მსჯელობა იმაზე, თუ რამდენად და როგორაა ასახული კონტექსტური ფაქტორები სხვადასხვა ტექსტში;
მსჯელობა იმაზე, თუ როგორ შეიძლება შეცვალოს ნაწარმოების შინაარსი დრო-სივრცითი ფაქტორების ცვლილებამ;
ერთსა და იმავე ან/და სხვადასხვა ეპოქაში შექმნილ ტექსტებში ასახული მსგავსი თემების, იდეების, პრობლემების
ინტერპრეტაციის ურთიერთშედარება, მსჯელობა მსგავსება-განსხვავებაზე და დასკვნების გამოტანა;
მსჯელობა ტექსტზე, მისი შეფასება თანამედროვეობის გადასახედიდან.
თემა: XIX საუკუნის ქართული ლიტერატურა

რომანტიზმი - რომანტიზმის, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობის მთავარი მოტივები (მაგ., სწრაფვა
უსაზღვროებისკენ, აწმყოთი უკმაყოფილება, გაიდეალება წარსულის, სიყვარულის, ბუნების), ჟანრები; რომანტიკული
გმირი/პერსონაჟი და მისი ტრაგიზმი; კონფლიქტი/გაუცხოება საზოგადოებასთან, რომანტიკული მსოფლაღქმა: ფოკუსირება
ინდივიდზე/ინდივიდუალურზე, ემოციებზე, სუბიექტურზე; ორი სამყაროს (ცნობიერისა და იდეალურის/ცნობიერების მიღმა
არსებულის) კონცეპტი.
რეალიზმი - რეალიზმის, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობის სახასიათო ჟანრები; რეალისტური ნაწარმოებების
პერსონაჟი, ტიპობრივი პერსონაჟი; კომპლექსური ურთიერთობები რეალისტური კონცეფციის გმირებს/პერსონაჟებსა და
საზოგადოებას შორის;
თერგდალეულთა მოძრაობა.



Codex 365 53 of 420

ტექსტში კონტექსტური ფაქტორების განსაზღვრა, მსჯელობა კონტექსტის (მაგ., ავტორის სულიერი თუ ცხოვრებისეული
გამოცდილების) და ტექსტის ურთიერთმიმართებაზე;
მხატვრულ ნაწარმოებში წარმოდგენილი კონფლიქტის/პრობლემის, ასევე ავტორის, მთხრობლის, პერსონაჟის პოზიციის
თემა: XX-XXI საუკუნეების ქართული ლიტერატურა

მოდერნიზმი - ახალი ფორმების, ახალი პოეტური ტექნიკების ძიება; მოდერნისტული ნაწარმოებების გმირი/პერსონაჟი; ორი
სამყაროს (ცნობადისა და ცნობიერების მიღმა არსებულის) კონცეპტი; ფოკუსირება ინდივიდზე, მის შინაგან სამყაროზე
(/არაცნობიერზე); ასოციაციურობა (ასოციაციური თხრობა, ცნობიერების ნაკადი); სამყარო/საზოგადოება, როგორც გამოწვევა
ინდივიდის მთლიანობისთვის; ცისფერყანწელთა ორდენი.
პოსტმოდერნიზმი - პოსტმოდერნიზმის მახასიათებლები: მაგ.: თამაში, ფრაგმენტულობა, პირობითობა, ირონია; სუბიექტური
მთხრობელი, თვითრეფლექსია; ინტერტექსტუალურობა; პოსტმოდერნიზმის, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობის
ეკლექტური ბუნება.




Codex 365 54 of 420

__________________________________
2. ქართული ენის (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) სტანდარტი
ქართული ენა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) დაწყებით საფეხურზე
დაწყებით საფეხურზე სწავლა-სწავლების მთავარ საფუძველს შეადგენს თითოეული მოსწავლის მოტივაციის
გაძლიერება. მოზარდებმა უნდა შეიყვარონ ქართული ენის სწავლის პროცესი და თვით ქართული ენა და
კულტურა. ამ საგნის სწავლება დაწყებით საფეხურზე ხელს უწყობს ისეთი კომპეტენციების განვითარებას,
როგორებიცაა: მულტილინგვური კომპეტენცია, პერსონალური, სოციალური და სწავლის სწავლის
კომპეტენცია, სამოქალაქო კომპეტენცია, კულტურული მიკუთვნებულობა და თვითგამოხატვა.
შინაარსი აღიწერება თემატური ჩარჩოს, საგნობრივი ქვეცნებებისა და საკითხების სახით. ამ შინაარსზე

დაყრდნობით ყალიბდება შუალედური მიზნები.
თემატური ჩარჩო სასწავლო თემებისათვის აჩვენებს იმ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა შეძლოს მოსწავლემ
ქართული ენის გაგება-გამოყენება.
სტანდარტში სავალდებულოდ განსაზღვრულია თემატური ჩარჩო და ქვეცნებები, რომელთა საფუძველზეც

სკოლები თავად განსაზღვრავენ კონკრეტულ თემებსა და საკითხებს.
შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები დაჯგუფებულია სამიზნე ცნებების მიხედვით და

განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში. ინდიკატორები შერჩეული თემების
კონტექსტში დაკონკრეტდება.

მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ქ.ე.დაწყ.(I).1.
„ქ.ე.“ - მიუთითებს საგანს „ქართული ენა“;
„დაწყ.(I).” - მიუთითებს I-IV კლასების სტანდარტს;
ქართული ენის სავალდებულო კურსის სტანდარტის შედეგები (I-IV კლასები)

ქ.ე.დაწყ.(I). 1. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით, მცირე სამეტყველო ქმედება
ზომის სხვადასხვა ტიპის მარტივი ტექსტის მოსმენა და/ან (შედეგები: 1, 2, 3, 6)
წაკითხვა ძირითადი შინაარსის გასაგებად;
ქ.ე.დაწყ.(I).2. მოდელის მიხედვით ან გარკვეული საყრდენების
ტექსტი (შედეგები: 1, 2, 3, 6)
Codex 365 55 of 420
დახმარებით მცირე ზომის სხვადასხვა ტიპის მარტივი

ტექსტის ზეპირად ან წერილობით შექმნა მარტივი ლექსიკა და გრამატიკა
საკომუნიკაციო ამოცანების გადასაჭრელად; (პრაქტიკული) (შედეგი 5)
ქ.ე.დაწყ.(I).3. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით
ილუსტრაციების აღწერა და მარტივ დიალოგში დეკოდირება და კოდირება
მონაწილეობა ნასწავლ თემებზე სასაუბროდ; (სიტყვის, წინადადების
წაკითხვა და დაწერა) (შედეგი
ქ.ე.დაწყ.(I).4. სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით გაწაფული კითხვა 2, 4)
ტექსტების შინაარსის შეუფერხებელი წვდომისთვის.
ქ.ე.დაწყ.(I).5. ნასწავლი ლექსიკის, საკომუნიკაციო სიტუაციის შესატყვისი

ენობრივი გამოთქმების, კონკრეტული სიტყვათშეხამებებისა
და გრამატიკული საშუალებების ამოცნობა და მათი
ფუნქციური გამოყენება კონკრეტული საკომუნიკაციო
ამოცანების გადასაჭრელად;
ქ.ე.დაწყ.(I).6. ილუსტრაციებზე/ტექსტებში ასახული კულტურული,
სიმბოლური, საყოფაცხოვრებო რეალიების გაგება-გააზრება
კულტურული განსხვავებების მიმართ ინტერესისა და
პოზიტიური დამოკიდებულების გამოსავლენად.
სავალდებულო თემატური ბლოკები და სასწავლო თემები

თემატურ ბლოკებში წარმოდგენილია ის სავალდებულო შინაარსობრივი საკითხები, რომლებიც
ითვალისწინებს მოსწავლეთა ასაკობრივ ინტერესებსა და მოთხოვნებს და შეესაბამება ენობრივი ცოდნის
მოცემულ დონეს.
I. მე და სამყარო:
საკუთარი თავის შესახებ (მაგ., პირადი მონაცემები, დაბადების დღე, საქმიანობა, ინტერესები);
სახლი და უახლოესი გარემო (მაგ., ოჯახი/ნათესავები; ქალაქი/სოფელი; საცხოვრებელი ადგილი, სახლის
ინტერიერი, ავეჯი / საყოფაცხოვრებო ნივთები);
ყოველდღიური ცხოვრება (მაგ., სკოლა, სასწავლო საგნები, სასკოლო ნივთები და აქტივობები; დღის განრიგი);
თავისუფალი დრო, გართობა (მაგ., თამაში / სათამაშოები, სპორტი, სეირნობა,); არდადეგები;
ცხოველთა სამყარო;
ტრანსპორტი;
ჯანმრთელობა (მაგ., სხეულის ნაწილები; ავადმყოფობა, წამალი, ექიმი);
საჭმელ-სასმელი (მაგ., ხილი, ბოსტნეული, სურსათი; ჭურჭელი);
საყიდლები (მაგ., ტანსაცმელი/ფეხსაცმელი; მაღაზიები);
ამინდი (მაგ., წელიწადის დროები, თვეები, კვირის დღეები; ბუნების მოვლენები).
II. სოციოკულტურა და კულტურა:

ტრადიციული საბავშვო თამაშები, პერსონაჟები;
დღესასწაულები და ტრადიციები (მაგ., ახალი წელი; კერძები; სამოსი);
ყოფითი რეალიები (მაგ., ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები);
მასწავლებლის თუ ავტორის მიერ შერჩეული სასწავლო თემები დაწყებითი საფეხურის I-IV კლასებისთვის
უნდა გამომდინარეობდეს სტანდარტის თემატური ჩარჩოდან.
ქვეცნებები / საკითხები
ცნებები ქვეცნებები, ქვესაკითხები
ფუნქციური სამეტყველო აქტები

სამეტყველო ქმედება
(შედეგები:1,2,3) ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში (მაგ., მისალმება-დამშვიდობება, მოკითხვა, გაცნობა,
მადლობის გადახდა, მილოცვა, თანხმობა/უარი, ტელეფონით საუბარი);
ინტერაქცია ინფორმაციის მოსაპოვებლად (მაგ., პირადი მონაცემების გაცვლა (ვინაობა, ასაკი,
ეროვნება, სადაურობა, საცხოვრებელი ადგილი, ტელეფონის ნომერი); ადამიანის / ცხოველის /
საგნის აღწერა/დახასიათება (გარეგნობა, ფერი, ფორმა, ზომა...); თარიღის, ჯანმრთელობის, ამინდის
გაგება; საკუთარი ან სხვისი ყოველდღიური საქმიანობა);
Codex 365 56 of 420
ინტერაქცია შეხედულებებისა და დამოკიდებულებების შესახებ (მაგ., მოწონება/არ მოწონება;

სურვილისა და ინტერესის გამოხატვა; დადებითი და უარყოფითი შეფასება (კარგია, ცუდია...);
ინტერაქცია ემოციებისა და შეგრძნებების შესახებ (მაგ., მარტივი ემოციებისა და შეგრძნებების
გამოხატვა (სიხარული, ტკივილი, სიცივე, სიცხე...);
ინტერაქცია დროისა და სივრცის შესახებ (მაგ., დროის მითითება (საათის / დღის / კვირის / თვის /
წლის), მოქმედების ქრონოლოგიური თანამიმდევრობის განსაზღვრა (ჯერ / შემდეგ),
ადგილმდებარეობისა და მიმართულების მითითება).
ლოგიკური კავშირების გამოხატვა (მაგ., მიზეზი, შედეგი)
ტექსტი (შედეგები:1,2,3) მეტყველების ფუნქციური ტიპი (თხრობა, აღწერა)
ტექსტის ტიპი - მხატვრული, არამხატვრული
ტექსტის ჟანრი:
მხატვრული ლიტერატურა (მაგ., პროზაული და პოეტური ნაწარმოებები - ენის გასატეხები,
გამოცანები, საბავშვო ლექსები, ადაპტირებული მოთხრობები და ზღაპრები);
არამხატვრული ლიტერატურა (მაგ., ა) პრაგმატული ტექსტები - გაკვეთილების ცხრილი, განრიგი,
ტელეპროგრამა, რეცეპტი, განცხადება, ანკეტა; ბ) მარტივი კორესპონდენცია - ღია ბარათი, პირადი
წერილი, ინტერვიუ; გ) მარტივი საინფორმაციო და შემეცნებითი ტექსტები, ადაპტირებული
სტატიები საბავშვო წიგნებიდან, ჟურნალებიდან და გაზეთებიდან);
მედია/მულტიმედია ტექსტები (მაგ., ქართული ანიმაციური ფილმები და საბავშვო სპექტაკლები,
საბავშვო სიმღერები, აუდიო–ვიდეო სასწავლო რესურსები საპროგრამო თემატიკაზე);
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები - თემატური დიალოგები, მარტივი
თხრობითი ან აღწერითი ტექსტები, ადაპტირებული კომიქსები.
ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება

ტექსტის მაორგანიზებელ სიტყვიერი/ვერბალური ელემენტები (მაგ., სათაური, ქვესათაური, აბზაცი,
რუბრიკა, წარწერა);
ტექსტის მაორგანიზებელი არასიტყვიერი/არავერბალური ელემენტები (მაგ., ილუსტრაცია, სვეტი,
სქემა, ცხრილი, ლოგო,; ტიპოგრაფიულ მინიშნებები - დახრილი, წვრილი/მსხვილი შრიფტი,
ხაზგასმა, სასვენი ნიშნები; ინტონაცია, მიმიკა, ჟესტიკულაცია, ხმის ტემბრი);
სიტუაციური მახასიათებლები (კომუნიკაციის მიზანი, კომუნიკაციის თემა; კომუნიკაციის

მონაწილეები);
ლექსიკა და გრამატიკა გრამატიკა:
(პრაქტიკული) ფონეტიკა და ორთოეპია: ბგერა/ასო; ხმოვანი და თანხმოვანი; ქართულისათვის დამახასიათებელი
(შედეგი 5) სპეციფიკური თანხმოვნები; მარცვალი;
მორფოლოგია: სახელის რიცხვი; კონკრეტულ ბრუნვათა ფორმა და ფუნქციები; ზედსართავი
რაოდენობითი და რიგობითი რიცხვითი სახელები; სახელი; პირის, კითხვითი და კუთვნილებითი
ნაცვალსახელები; სახელთა წარმოქმნის ცალკეული შემთხვევები; პირისა და რიცხვის გამოხატვა
ზმნაში; ნასწავლი ზმნების სხვადასხვა დროის ფორმები (აწმყო, უწყვეტელი/წყვეტილი, მყოფადი);
თანდებულები და ზმნიზედები კონკრეტული ფუნქციით (დრო, ადგილი, მოქმედების ინტენსივობა
და ქრონოლოგიური თანამიმდევრობა);
სინტაქსი: წინადადება მოდალობის მიხედვით - თხრობითი და კითხვითი წინადადებები; მარტივი
სინტაქსური კონსტრუქციები;
პუნქტუაცია: წერტილი, მძიმე, კითხვის ნიშანი, ტირე.
ლექსიკა: სინონიმი, ანტონიმი; თემატური ლექსიკა.

დეკოდრიება და
კოდირება (სიტყვის, გაშიფვრა: ანბანი, ხმოვანი, თანხმოვანი; ბგერა, ასო, მარცვალი; ასოთშეთანხმება; ინტონაცია,
წინადადების წაკითხვა მახვილი, წარმოთქმა;
და დაწერა) (შედეგი 2, 4)
სასწავლო თემების ფარგლებში შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები

სამეტყველო ქმედება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების განხორციელება ვერბალური და არავერბალური
ენის გამოყენებით;
ზეპირი და წერითი მეტყველების სათანადო სტრატეგიების გამოყენება მიღწევების გასაუმჯობესებლად.
ტექსტი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ტექსტის შინაარსის ამოცნობა და შინაარსობრივად მსგავსი ტექსტების შექმნა.
ლექსიკა და გრამატიკა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სათანადო ლექსიკისა და გრამატიკის ფუნქციური გამოყენება.
ლექსიკისა და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიების გამოყენება ენობრივი ცოდნის ასათვისებლად.

Codex 365 57 of 420
დეკოდირება და კოდირება (სიტყვის, წინადადების წაკითხვა და დაწერა) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

წინადადებებისა და მარტივი მიკროტექსტების ნაწერიდან ან ნაბეჭდი წყაროდან გადაწერა; კარნახით ან კონკრეტული
მითითებების მიხედვით წერა;
ნაცნობი მიკროტექსტების თავისუფლად შესაბამისი ინტონაციითა და პაუზების გამოყოფით წაკითხვა.

მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ქ.ე.დაწყ.( II).1.
„ქ.ე.“ - მიუთითებს საგანს „ქართული ენა“;
„დაწყ.(I).” - მიუთითებს V-VI კლასების სტანდარტს;
ქართული ენის სავალდებულო კურსის სტანდარტის შედეგები

ქ.ე.დაწყ.(II). 1. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით, სხვადასხვა სამეტყველო ქმედება
ტიპის ტექსტის მოსმენა და/ან წაკითხვა მთლიანი შინაარსის (შედეგები: 1, 2, 3, 4)
გასაგებად;
ქ.ე.დაწყ.(II).2. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით სხვადასხვა
ტიპის ტექსტის ზეპირად ან წერილობით შექმნა კონკრეტული ტექსტი
საყრდენების მიხედვით საკომუნიკაციო ამოცანების გადასაჭრელად; (შედეგები: 1, 2, 3, 4)
ქ.ე.დაწყ.(II).3. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით დიალოგის ლექსიკა და გრამატიკა

წარმართვა ან მარტივ ინტერაქციაში მონაწილეობა ნაცნობ თემებზე / (პრაქტიკული)
საკითხებსა თუ მარტივ პრობლემებზე სასაუბროდ; (შედეგი 5)
ქ.ე.დაწყ.(II).4. საკუთარი ან სხვისი გამოცდილების გამოყენება ზეპირად და/ან კულტურათა დიალოგი

წერილობით ტექსტში მოცემული კონკრეტული ინფორმაციის ან (შედეგები: 6)
პერსონაჟის გარშემო საკუთარი შეფასების გამოხატვისა და მარტივი
დასკვნების გამოტანის მიზნით;
ქ.ე.დაწყ.(II).5. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით ნასწავლი
ლექსიკის, სინტაქსური კონსტრუქციებისა და კონკრეტული
გრამატიკული ფორმების ამოცნობა და მათი ფუნქციური გამოყენება
კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანების გადასაჭრელად;
ქ.ე.დაწყ.(II).6. განსხვავებული კულტურული ნორმებისა და ღირებულებების
გაგება-გააზრება კულტურული მრავალფეროვნების მიმართ
პოზიტიური დამოკიდებულების გამოსავლენად;
სავალდებულო თემატური ბლოკები და სასწავლო თემები
თემატურ ბლოკებში წარმოდგენილია ის სავალდებულო შინაარსობრივი საკითხები, რომლებიც

საკუთარი თავის შესახებ (მაგ., პირადი მონაცემები, საქმიანობა);
სახლი და უახლოესი გარემო (მაგ., ოჯახი და ნათესავები; მეგობრები და ახლობლები; პროფესიული
საქმიანობა / ხელობა);
ყოველდღიური ცხოვრება (მაგ., სკოლა და სასკოლო აქტივობები; დღის რეჟიმი - დილით / შუადღისას /
საღამოს; ყოველდღიური ყოფითი საქმიანობა);
თავისუფალი დრო, გართობა (მაგ., დასვენება, სეირნობა; დღესასწაულები; გარემო/ბუნება; სტუმრად წასვლა);
ინტერესები (მაგ., ჰობი; ლაშქრობა / მოგზაურობა; მუსიკა და სპორტი).

დღესასწაულები და ტრადიციები (მაგ., ფესტივალები, კარნავალები; შესაბამისი აქსესუარები; რიტუალები);
წეს-ჩვეულებები;
ყოფითი რეალიები (მაგ., ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები);
Codex 365 58 of 420
ღირსშესანიშნაობები.
მასწავლებლის თუ ავტორის მიერ შერჩეული სასწავლო თემები დაწყებითი საფეხურის V-VI კლასებისთვის
უნდა გამომდინარეობდეს სტანდარტის თემატური ჩარჩოდან.
ცნებები ქვეცნებები, ქვეასკითხები

სამეტყველო ქმედება ფუნქციური სამეტყველო აქტი
(შედეგები:1,2,3,4)
ინტერაქცია სოციალურ სიტუაციებში (მაგ., წარდგენა (საკუთარი თავის/სხვისი), მობოდიშება,
შეთავაზება, დახმარების თხოვნა, ნებართვის აღება/მიცემა, თავაზიანობის გამოხატვა);
ინტერაქცია ინფორმაციის მოსაპოვებლად (მაგ., პირადი და სხვისი მონაცემების გაცვლა
(წარმომავლობა, სადაურობა, მისამართი); ადამიანის / ცხოველის აღწერა/დახასიათება
(გარეგნობა, ხასიათი, ბუნება...); გარემოს, საქმიანობის აღწერა/დახასიათება; მომავალი
გეგმების / საქმიანობის გაგება);
ინტერაქცია შეხედულებებისა და დამოკიდებულებების შესახებ (მაგ., ინტერესები და
მოთხოვნილებები; დადებითი და უარყოფითი შეფასება; დათანხმება / უარყოფა; ვარაუდის
გამოთქმა, პოზიციის გამოხატვა);
ინტერაქცია ემოციებისა და შეგრძნებების შესახებ (მაგ., გრძნობების, ემოციებისა (სიხარული,
ბრაზი, უკმაყოფილება, შიში) და შეგრძნებების (ტკივილი, წყურვილი, შიმშილი, სიცივე, სიცხე)
გამოხატვა);
ინტერაქცია დროისა და სივრცის შესახებ (მაგ., დროის მითითება, მოქმედების
ქრონოლოგიური თანამიმდევრობისა და ინტენსივობის (სიხშირე, ხანგრძლივობა) განსაზღვრა,
ადგილმდებარეობისა და მიმართულების მითითება);
ლოგიკური კავშირების გამოხატვა (მაგ., მიზეზი, შედეგი).
ტექსტი მეტყველების ფუნქციური ტიპი (თხრობა, აღწერა, მსჯელობა)
(შედეგები:1,2,3,4)
ტექსტის ტიპი - მხატვრული, არამხატვრული
ტექსტის ჟანრი:
მხატვრული ლიტერატურა (მაგ., პროზაული და პოეტური ნაწარმოებები - ლექსები,
ადაპტირებული მოთხრობები, ლეგენდები და ზღაპრები; ლიტერატურული ზღაპრები);
არამხატვრული ლიტერატურა (მაგ., ა) პრაგმატული ტექსტები - ტელეპროგრამა, რეცეპტი,
განცხადება, კატალოგი, მარშრუტი, შეტყობინება, ინსტრუქცია, გზამკვლევი; ბ) მარტივი
კორესპონდენცია - ღია ბარათი, პირადი წერილი, ინტერვიუ; გ) მარტივი საინფორმაციო და
შემეცნებითი ტექსტები, ადაპტირებული სტატიები საბავშვო წიგნებიდან, ჟურნალებიდან და
გაზეთებიდან; დ) ბიოგრაფიული ტექსტები - დღიური, ბიოგრაფია);
მედია/მულტიმედიური ტექსტები (მაგ., საბავშვო სიმღერები, ქართული ანიმაციური ფილმები
და საბავშვო სპექტაკლები; საბავშვო გასართობ-შემეცნებითი გადაცემები; აუდიო–ვიდეო
სასწავლო რესურსები საპროგრამო თემატიკაზე);
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები - თემატური დიალოგები,
მარტივი თხრობითი ან აღწერითი ტექსტები, ადაპტირებული კომიქსები.

ტექსტის მაორგანიზებელ სიტყვიერი/ვერბალური ელემენტები (მაგ., სათაური, ქვესათაური,
აბზაცი, სტროფი, სტრიქონი, რუბრიკა, წარწერა);
ტექსტის მაორგანიზებელი არასიტყვიერი/არავერბალური ელემენტები (მაგ., ილუსტრაცია,
სვეტი, სქემა, ცხრილი, ლოგო,; ტიპოგრაფიულ მინიშნებები - დახრილი, წვრილი/მსხვილი
შრიფტი, ხაზგასმა, სასვენი ნიშნები; ინტონაცია, მიმიკა, ჟესტიკულაცია, ხმის ტემბრი).

მონაწილეები, ადრესატი, ადრესანტი; კომუნიკაციის ადგილი, დრო).
ლექსიკა და გრამატიკა გრამატიკა:
(პრაქტიკული) (შედეგი 5) მორფოლოგია: არსებითი სახელის ბრუნვა და ცალკეულ ბრუნვათა კონკრეტული ფუნქციები;
ნაცვალსახელი; ზედსართავი სახელი და მისი ფუნქცია წინადადებაში; ზედსართავი სახელის
ხარისხის ფორმები; პირისა და რიცხვის გამოხატვა ზმნაში; წარსულში შესრულებული
მოქმედების ორგვარი გამოხატვა (წყვეტილი / უწყვეტელი); მომავალში შესასრულებელი
მოქმედება (II კავშირებითი და მისი ფუნქციები); წართქმითი და უკუთქმითი ბრძანებითი;
ზმნისწინის ფუნქციები (მოქმედების მიმართულება, მრავალგზისობის გამოხატვა);
თანდებულის ფუნქციები (წარმომავლობა, ადგილის გამოხატვა, დროში სიხშირის განსაზღვრა).
სინტაქსი: წინადადება მოდალობის მიხედვით - თხრობითი, კითხვითი და ძახილის
წინადადებები; მარტივი სინტაქსური კონსტრუქციები; შეთანხმებული მსაზღვრელ-
საზღვრული; მოქმედების მიზეზისა და მიზნის გამოხატვა და შესაბამისი სინტაქსური
Codex 365 59 of 420
კონსტრუქციები (რატომ? რა მიზეზით? / რისთვის? რა მიზნით?).

პუნქტუაცია: წერტილი, მძიმე, კითხვისა და ძახილის ნიშნები; ორი წერტილი, ტირე.
ლექსიკა: სინონიმი, ანტონიმი; სიტყვაწარმოება (როგორც ენის ლექსიკური მარაგის

გამდიდრების საშუალება, მაგ., ქუდი-ქუდიანი-უქუდო; თევზი-მეთევზე; პური-მეპურე...);
მარტივი პროფესიული და დარგობრივი ლექსიკა
კულტურათა დიალოგი სოციოკულტურული რეალიები (მაგ., დღესასწაულები და ტრადიციები (ფესტივალები,
(შედეგი: 6) კარნავალები; შესაბამისი აქსესუარები; რიტუალები); წეს-ჩვეულებები; ტრადიციული საბავშვო
თამაშები, პერსონაჟები; ღირსშესანიშნაობები; ყოფითი რეალიები (ყოფით სიტუაციებში
ქცევები და ურთიერთობები).


საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი გამონათქვამების გამოყენება
ტექსტის სტრუქტურისა და შინაარსის ამოცნობა და ნასწავლი ტექსტების მსგავსი ტექსტების შექმნა.
ლექსიკა და გრამატიკა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სათანადო ლექსიკისა და გრამატიკის ფუნქციური გამოყენება;
კულტურათა დიალოგი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

განსხვავებულ კულტურებს შორის პარალელების გავლება და საკუთარ სოციოკულტურულ გარემოსთან მსგავსება-
განსხვავებების განსაზღვრა;
კულტურათა დიალოგისთვის ხელის შეწყობა.

სამეტყველო ქმედება:
როგორ და რა სტრატეგიების გამოყენებით უნდა განვახორციელო საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი
სამეტყველო ქმედებები?
როგორ შევძლო მიზნობრივად და მართებულად წერა და მეტყველება?
ტექსტი:
რით განსხვავდება სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის ტექსტი ერთმანეთისაგან?
როგორ უნდა გამოვიყენო ტექსტის ჟანრობრივი მახასიათებლებისა და სტრუქტურული ელემენტების ცოდნა
როგორც ტექსტის გაგება-გააზრებისათვის, ისე კონკრეტული მიზნით მსგავსი ტექსტების შედგენისას?
ენობრივ-გრამატიკული საშუალებები:
რა ენობრივი ცოდნა და სტრატეგიები უნდა გამოვიყენო ზეპირი და წერილობითი ტექსტის როგორც გაგება-
გააზრებისათვის, ისე მის შესადგენად?
რა სტრატეგიები დამეხმარება ლექსიკისა და გრამატიკული საკითხების ასათვისებლად?
კულტურათა დიალოგი:
რით ჰგავს და რით განსხვავდება ქართული ენა და კულტურა ჩემი მშობლიური ენისაგან?
როგორ, რა სტრატეგიების გამოყენებით წარმოვაჩინო სოციოკულტურული და კულტურული
თავისებურებები, მშობლიურ და სხვა ენასა და კულტურას შორის არსებული მსგავსება-განსხვავებები?
2.2. ქართული ენა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) საბაზო საფეხურზე
საბაზო საფეხურზე ქართული ენის (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) შესწავლისას
მოსწავლეები სახელმწიფო ენას ფუნქციურად გამოიყენებენ კომუნიკაციური მიზნებისა თუ სასწავლო
საქმიანობათა განსახორციელებლად; დაეუფლებიან ენის სწავლის უნარებსაც. საბაზო საფეხურზე ღრმავდება
ის საგნობრივი ცოდნა და უნარ-ჩვევები, რომლებიც მოსწავლემ შეიძინა დაწყებით საფეხურზე.
ქართული ენის (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) მთავარ გამოწვევას წარმოადგენს
მოსწავლის მომზადება ისეთი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილების მისაღებად, როგორიცაა კონკრეტული
გეზის არჩევა (აქტიურ ცხოვრებაში ჩაბმა, პროფესიული განათლების მიღება, სკოლაში სწავლის გაგრძელება).
Codex 365 60 of 420
ამის გათვალისწინებით, ქართული ენის (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) საბაზო

საფეხურის სტანდარტი განსაზღვრავს მოსწავლის აღჭურვას იმგვარი ცოდნით, რომელმაც ხელი უნდა
შეუწყოს მას – გზა გაიკვალოს თანამედროვე ცხოვრებაში.
საგნის სწავლა-სწავლებისას მოსწავლე ჩართული იქნება აქტივობებში, რომლებიც მას შეძენილი ცოდნის
პრაქტიკაში გამოყენების საშუალებას მისცემს.

სტანდარტის შედეგები საგნის ცნებებზე დაფუძნებით განსაზღვრავს მიზნობრივ ორიენტირებს და პასუხობს
შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს საბაზო საფეხურის მოსწავლეს ქართული ენის (არაქართულენოვანი
სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) ლიტერატურის ფარგლებში.
სტანდარტის შინაარსი განსაზღვრავს, რა უნდა იცოდეს მოსწავლემ. შინაარსი აღიწერება სავალდებულო

ცნებების, თემატური ბლოკებისა და საგნობრივი საკითხების სახით.
სტანდარტის შედეგების ინდექსების განმარტება

საბაზო საფეხურზე სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც მიუთითებს
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ქ.ე.საბ. 1.
„ქ.ე.“ – მიუთითებს საგანს „ქართული ენა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის)“;
„საბ. – მიუთითებს საბაზო საფეხურის სტანდარტს;
„1“ – მიუთითებს სტანდარტის შედეგის ნომერს.
ქართული ენის (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) სტანდარტის შედეგები (VII-IX კლასები)
მიმართულება: კომუნიკაცია ცნებები
შედეგების ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ქ.ე.საბ.1. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით, ნაცნობ ტექსტი, ტექსტის ტიპები;
თემასა თუ საკითხზე სხვადასხვა ტიპის მოსასმენი და/ან წასაკითხი ტექსტის ჟანრები
ტექსტის გაგება/გააზრება და ტექსტის ინფორმაციაზე დაყრდნობით
დასკვნების გამოტანა; მეტყველების ფუნქციური
ტიპები
ქ.ე.საბ.2. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით სხვადასხვა
ტიპის ტექსტის ზეპირად ან წერილობით შექმნა კონკრეტული სტრატეგიები
საყრდენების მიხედვით; სამეტყველო აქტები
ქ.ე.საბ.3. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით, ნაცნობ
თემებზე, აქტუალურ საკითხებსა თუ პრობლემებზე საუბარი, ენობრივი საკითხები:
დიალოგის წარმართვა ან სხვების საუბარში ჩართვა; მორფოლოგია,
სინტაქსი,
მართლწერისა და
ქ.ე.საბ.4. საკუთარ გამოცდილებაზე დაყრდნობით ტექსტის შეფასება, პუნქტუაციის საკითხები,
საკუთარი დამოკიდებულების ზეპირად და/ან წერილობით ლექსიკა
გამოხატვა და ახსნა-დასაბუთება;
ქ.ე.საბ.5. ნასწავლი ენობრივი საშუალებებისა და სტრუქტურული
ელემენტების ამოცნობა და მათი ფუნქციური გამოყენება;
ქ.ე.საბ.6. ტექსტების შედგენა-გადმოცემის დროს შემოქმედებითი უნარ-

ჩვევების გამოვლენა.
მიმართულება: სოციოკულტურა და კულტურა

ქ.ე.საბ.7. სოციოკულტურული თვალსაზრისით კონკრეტული ინფორმაციის
ან მთლიანი ტექსტის გაანალიზება;
ქ.ე.საბ.8. განსხვავებული კულტურული ნორმებისა და ღირებულებების

გაგება-გააზრება და კულტურული მრავალფეროვნების მიმართ
პოზიტიური დამოკიდებულების გამოვლენა;

Codex 365 61 of 420
ქ.ე.საბ.9. განსხვავებულ კულტურულ კონტექსტებში ინტერპერსონალური

უნარების გამოვლენა, თავისუფლად ორიენტირება.
მიმართულება: სწავლის სწავლა

ქ.ე.საბ.10. სასწავლო საქმიანობის მართვის უნარ-ჩვევების გამოვლენა
(დაგეგმვა, განხორციელება და მონიტორინგი);
ქ.ე.საბ.11. სხვებთან თანამშრომლობა და ამ პროცესში კონსტრუქციული

დამოკიდებულებების გამოვლენა;
ქ.ე.საბ.12. სათანადო სტრატეგიებისა და საგანმანათლებლო რესურსების
(ბეჭდვითი და მულტიმედია რესურსების, ინფორმაციულ-
საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების) გააზრებულად გამოყენება.
ცნებები და საკითხები
ტექსტი
მხატვრული ლიტერატურა: პროზაული და პოეტური ნაწარმოებები – ლექსები; ადაპტირებული მოთხრობები,
იგავ-არაკები, მითები და ლეგენდები;
არამხატვრული ლიტერატურა: ა) პრაგმატული ტექსტები – ტელეპროგრამა, რეკლამა, აფიშა, ანონსი,
ანოტაცია, გამოხმაურება ბ) საქმიანი ქაღალდები – განცხადება, სამოტივაციო წერილი, რეზიუმე (CV); გ)
კორესპონდენცია – პირადი და მარტივი ოფიციალური წერილები, ინტერვიუ; დ) საინფორმაციო და
შემეცნებითი ტექსტები – სტატიები წიგნებიდან, ჟურნალებიდან და გაზეთებიდან; ე) ბიოგრაფიული
ტექსტები – ავტობიოგრაფია, ბიოგრაფია, ბიოგრაფიული ცნობარი/პორტრეტები, დღიური, მოგონება;
მედია/მულტიმედია ტექსტები: მხატვრული და დოკუმენტური ფილმები, სპექტაკლები; გასართობ-
შემეცნებითი გადაცემები; სტატიები ვებგვერდიდან, ვებპორტალიდან; საპროგრამო თემატიკაზე მორგებული
აუდიო-ვიდეო სასწავლო რესურსები;
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები: თემატური დიალოგები, თხრობითი ან
აღწერითი ტექსტები; კითხვარები, მინიკვლევები, ანგარიშები.
მეტყველების ფუნქციური ტიპები:

თხრობა
აღწერა
მსჯელობა
მოსმენის/კითხვის წინარე სტრატეგიები – ვარაუდების გამოთქმა; ცოდნის მობილიზება (წინარე ცოდნის
გააქტიურება);
მოსმენის სტრატეგიები – გაუგებარ მონაკვეთებთან მიბრუნება; დამაზუსტებელი კითხვების დასმა;
ინფორმაციის დაჯგუფება;
კითხვის სტრატეგიები – გაცნობითი კითხვა: დაკვირვება ტექსტის აგებულებაზე, სათაურზე, აბზაცებზე,
ილუსტრაციებზე, წარწერებზე, გამოყოფილ სიტყვებზე და ა.შ.; შესწავლითი კითხვა: გაუგებარ
მონაკვეთებთან მიბრუნება; შეკითხვების დასმა; ინფორმაციის დაჯგუფება; ძიებითი კითხვა კონკრეტული
ამოცანების გადაჭრის მიზნით;
ლაპარაკის სტრატეგიები – ცოდნის მობილიზება, საჭირო რესურსების წინასწარ მომზადება; რეპეტიცია;
გაუგებრობის შემთხვევაში განმარტების თხოვნა, შეკითხვების დასმა; საკომპენსაციო საშუალებების
(არავერბალური ენა, პერიფრაზირება, სიტყვიერი განმარტება...) გამოყენება; მხედველობითი კონტაქტის
დამყარება;
წერის წინარე სტრატეგიები – მიზნისა და ადრესატის განსაზღვრა; იდეებისა და ცოდნის მობილიზება;
აუცილებელი რესურსების (ფოტოილუსტრაცია, სქემები და დიაგრამები და ა.შ.) თავმოყრა;
Codex 365 62 of 420
წერის სტრატეგიები – გეგმის შედგენა; პირველადი ვარიანტის შედგენა; პირველი ვერსიის გაუმჯობესება;
ნაწერის გაფორმება და წარდგენა;
სტრატეგიები ლექსიკისა და გრამატიკის შესასწავლად – ენათშორისი პარალელების გავლება; დედუქცია,
ინდუქცია, დამახსოვრების ხერხების გამოყენება; კონტექსტის, გამოცდილების ან ლექსიკონის დახმარებით
უცხო სიტყვათა მნიშვნელობების დაზუსტება;
მეტაკოგნიტური სტრატეგიები – აქტივობის/დავალების ღირებულების განჭვრეტა, მეტაკოგნიტური პაუზა:
სასწავლო აქტივობაში გამოყენებული სტრატეგიების გახსენება, გაანალიზება და შეფასება
მიზანშეწონილობისა და ეფექტიანობის თვალსაზრისით. სწავლის პროცესზე დაფიქრება-რეფლექსია,
ხელშემწყობი და შემაფერხებელი პირობების გაცნობიერება და წინსვლის ხელშეწყობა.
სამეტყველო აქტები:
ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში (კომუნიკაციის დაწყება/დასრულება, თავაზიანობის გამოხატვა,
დახმარების თხოვნა, დაპატიჟება, შეხვედრის დანიშვნა, წახალისება/შექება);
ინტერაქცია ინფორმაციის მოსაპოვებლად (პირადი და სხვისი მონაცემების გაცვლა;
ადამიანის/ცხოველის/გარემოს, საქმიანობის აღწერა/დახასიათება; საჭიროებების/
მოთხოვნილებების/სურვილების გაზიარება (თავისუფალი დრო, საქმიანობა, გეგმები/განზრახვა,
მგზავრობა/მოგზაურობა და ა.შ.);
ინტერაქცია გრძნობა/ემოციისა და შეხედულებების/დამოკიდებულებების შესახებ (დადებითი და
უარყოფითი გრძნობებისა და ემოციების, შთაბეჭდილების, შეფასების, პოზიციის გამოხატვა:
კმაყოფილება/უკმაყოფილება, სინანული, გაკვირვება, ეჭვი, ვარაუდი, ინტერესი/ ინდიფერენტულობა...);
ინტერაქცია დროისა და სივრცის შესახებ (დროში ლოკალიზება, მოქმედების ქრონოლოგია, სიხშირე და
ხანგრძლივობა, თანადროულობა; ადგილმდებარეობისა და მიმართულების მითითება/ განსაზღვრა:
დანიშნულების ადგილი, მარშრუტი...).
ენობრივი საკითხები:
მორფოლოგია: არსებითი სახელი; ბრუნვები და ბრუნვათა ფუნქციები; ნაცვალსახელის ჯგუფები და მათი
ფუნქციები; ზედსართავი და რიცხვითი სახელები; პირთა კომბინაციები სხვადასხვა ტიპის ზმნებში
(სუბიექტური და ობიექტური პირების გამოხატვა); ზმნის აქტიური და პასიური ფორმები; სასურველი და
სავარაუდო მოქმედების გამოხატვა (II კავშირებითი/ ხოლმეობითი); აუცილებლად შესასრულებელი და
აკრძალული მოქმედების გამოხატვა (წართქმითი და უკუთქმითი ბრძანებითი); შესრულებელი მოქმედების
გამოხატვა წარსულში (ფორმა და შინაარსი – ერთგზისი და მრავალგზისი მოქმედება, შესრულებული
მოქმედების პროცესი და შედეგი, უნახავი მოქმედების გამოხატვა – I თურმეობითი); ასპექტის წარმოება;
თავისებური ზმნები; საწყისი და მიმღეობა და მათი ფუნქციები; სახელთა წარმოქმნა; ფორმაუცვლელი
სიტყვები და მათი ფუნქციები (ზმნიზედა, თანდებული, კავშირი და ნაწილაკი);
სინტაქსი: წინადადება მოდალობის მიხედვით – თხრობითი, კითხვითი, ძახილისა და ბრძანებითი
წინადადებები; რთული სინტაქსური კონსტრუქციები (კავშირიანი და უკავშირო შეერთება რთულ ქვეწყობილ
წინადადებაში); აქტიური და პასიური კონსტრუქციები; ქვემდებარის ადგილი და ბრუნვა აქტიური და
პასიური ზმნის კონსტრუქციაში; მსაზღვრელ-საზღვრული; პირობისა და შედეგის გამოხატვა და შესაბამისი
სინტაქსური კონსტრუქციები (რა შემთხვევაში? რა პირობებში?);
მართლწერისა და პუნქტუაციის საკითხები: რიცხვითი სახელების მართლწერა (რთული რიცხვითი სახელები,
რიგობითი რიცხვითი სახელების გამოხატვა არაბული და რომაული ციფრებით); ნაცვალსახელები და მათთან
დაკავშირებული მართლწერის საკითხები (მისი/თავისი; ჩემს მეგობარს, შენს ქალაქში; თავისი/თავიანთი;
რიცხვსა და ბრუნვაში შეთანხმების საკითხები; რთული სიტყვების (კომპოზიტების) მართლწერის საკითხები;
სხვათა სიტყვის ნაწილაკების მართლწერის საკითხები; სასვენი ნიშნების ხმარება პირდაპირ და ირიბ
ნათქვამში, განკერძოებულ სიტყვებთან და გამოთქმებთან);
ლექსიკა: სინონიმი, ანტონიმი; კომპოზიტი; დანართი, ჩართული.

საბაზო საფეხურის სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები და ცნებები უნდა დამუშავდეს მოსწავლისთვის
ნაცნობ კონტექსტებში. ეს კონტექსტები სავალდებულო თემების სახითაა განსაზღვრული და თავმოყრილია
თემატურ ბლოკებში იმ ძირითად შინაარსობრივ საკითხებთან ერთად, რომლებიც ითვალისწინებს
მოსწავლის ასაკობრივ ინტერესებსა და მოთხოვნებს და შეესაბამება ენობრივი ცოდნის მოცემულ დონეს.
Codex 365 63 of 420
თემატური ბლოკები
ყველაფერი ჩემ შესახებ (მონაცემები, უახლოესი გარემო, ყოველდღიური ყოფითი საქმიანობა, ჯანმრთელობა,
თავისუფალი დრო, ჰობი, ინტერესები, უახლოესი გეგმები, მომავლის დაგეგმვა/არჩევანის გაკეთება);
ფიზიკური გარემო (დედამიწა, მსოფლიოს გარშემო – ქვეყნები და ქალაქები; ეკოლოგია, ბუნებრივი
კატასტროფები, გეოგრაფიული გარემო, მხარეები, აღმოჩენები).

ყოველდღიური ცხოვრება (ეტიკეტი, სოციალური ქცევის წესები, ქცევები ყოფით სიტუაციებში, კვებითი
ჩვევები, თავისუფალი დროის გატარება);
პიროვნებათშორისი ურთიერთობები (ოჯახური ურთიერთობები, თანატოლებს / თაობებს შორის
ურთიერთობები);
ღირებულებები და ფასეულობები (კულტურა, ტრადიციები, დღესასწაულები და ფესტივალები,
ღირსშესანიშნაობები; ისტორიული პიროვნებები და მოვლენები; უმცირესობები - ეთნიკური / რელიგიური,
სხვა ქვეყნები და ხალხები).
საფეხურებრივი საკვანძო შეკითხვები

საკვანძო შეკითხვები სტანდარტის ცნებებსა და საკითხებს უკავშირებს სტანდარტის შედეგებს და აჩვენებს
თუ რისთვის, რა მიზნით უნდა გამოიყენოს მოსწავლემ შინაარსით განსაზღვრული ცოდნა.
რა მსგავსება და განსხვავება აქვს ტექსტში ასახულ კულტურულ-სოციალურ გარემოს ჩემს მშობლიურ
კულტურულ-სოციალურ გარემოსთან? შეიცვალა თუ არა ჩემი წარმოდგენები ამ გარემოსთან მიმართებით და
რატომ?
როგორ გავიგო ტექსტი? რა ენობრივ ცოდნასა და სტრატეგიებს ვიყენებ ტექსტის (ინფორმაციის) გასაგებად?
საკომუნიკაციო ამოცანების გადასაჭრელად?
რამ შემიშალა ხელი ტექსტის (ინფორმაციის) გაგებაში და რატომ?
როგორ შემიძლია გადმოვცე ჩემი ცოდნა, გამოვხატო აზრები, ფიქრები და დამოკიდებულებები ტექსტის,
თემის, პრობლემის/საკითხის მიმართ? რა ენობრივ ცოდნასა და სტრატეგიებს ვიყენებ ამისთვის?
რას ვეყრდნობი საკუთარი აზრის გამოხატვისას / ჩემი შეფასებისას? რის საფუძველზე (რატომ) გამომაქვს ესა
თუ ის დასკვნა?
როგორ შემიძლია თვითგამოხატვა? არის თუ არა ჩემი აზრი/იდეა ორიგინალური და სხვებისგან
განსხვავებული და რით?
როგორ დავგეგმო საკუთარი სასწავლო საქმიანობა? მიჭირს თუ არა საკუთარი სწავლის (სასწავლო
საქმიანობის) დაგეგმვა?
რა გავაკეთე ან არ/ვერ გავაკეთე იმისათვის, რომ მიზნისთვის მიმეღწია? რა სტრატეგიები და
საგანმანათლებლო რესურსები გამოვიყენე ამისათვის?
მოვახერხე თუ არა თანამშრომლობა სხვებთან? რამ შემიწყო ან შემიშალა ხელი? რა გავაკეთე იმისათვის, რომ
შეთანხმებისათვის მიმეღწია?
2.3. ქართული ენა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) საშუალო საფეხურზე
საშუალო საფეხურზე ქართული ენა ისწავლება ყველასთვის სავალდებულო კურსის სახით.
შინაარსი აღიწერება თემატური ჩარჩოს, საგნობრივი ქვეცნებებისა და საკითხების სახით.

თემატური ჩარჩო სასწავლო თემებისათვის აჩვენებს იმ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა შეძლოს მოსწავლემ
ქართული ენის გაგება-გამოყენება.
თითოეულ თემას უნდა ახლდეს შეფასების კრიტერიუმები, რომლებიც განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს
სწავლა-სწავლების პროცესში. შეფასების კრიტერიუმები ჯგუფდება ცნებების მიხედვით.

Codex 365 64 of 420
საფეხურის სტანდარტი
საშუალო საფეხურის სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც მიუთითებს
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ქ.ე.საშ. 1.
„ქ.ე.“ - მიუთითებს საგანს „ქართული ენა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის)“;

„საშ.- მიუთითებს საშუალო საფეხურის სტანდარტს;
ქართული ენის (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისთვის) სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

ქ.ე.საშ.1. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით, ნაცნობ სამეტყველო ქმედება (ქ.ე.საშ.1,
თემასა თუ საკითხზე სხვადასხვა ტიპის ტექსტის მოსმენა და/ან 2, 3, 4, 6, 8)
წაკითხვა მისი გაგება/გააზრებისა და შესაბამისი დასკვნების
გამოსატანად;
ქ.ე.საშ.2. სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით სხვადასხვა ტიპის ტექსტი
ტექსტის ზეპირად ან წერილობით შექმნა კონკრეტული (ქ.ე.საშ.1,2,3,4,6)
საკომუნიკაციო ამოცანების გადასაჭრელად;
ქ.ე.საშ.3. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით დიალოგის ენობრივ-გრამატიკული
წარმართვა ან სხვების საუბარში ჩართვა ნაცნობ თემებზე, საშუალებები
აქტუალურ საკითხებსა თუ პრობლემებზე სასაუბროდ; (ქ.ე.საშ.5)
ქ.ე.საშ.4. საკუთარი გამოცდილების გამოყენება ტექსტის შეფასების,

საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვისა და ახსნა-
კულტურათა დიალოგი
დასაბუთების მიზნით ზეპირად და/ან წერილობით;
(ქ.ე.საშ.7)
ქ.ე.საშ.5. ნასწავლი ენობრივი საშუალებებისა და სტრუქტურული
ელემენტების ამოცნობა და მათი ფუნქციური გამოყენება
კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანების გადასაჭრელად;
ქ.ე.საშ.6. ტექსტების შედგენა-გადმოსაცემად შემოქმედებითი უნარ-
ჩვევების გამოვლენა.
ქ.ე.საშ.7. განსხვავებული კულტურული ნორმებისა და ღირებულებების
გაგება-გააზრება კულტურული მრავალფეროვნების მიმართ
პოზიტიური დამოკიდებულებისა და განსხვავებულ
კულტურულ კონტექსტებში ინტერპერსონალური უნარების
გამოსავლენად;
ქ.ე.საშ.8. სასწავლო საქმიანობის მართვის უნარ-ჩვევების გამოვლენა
(დაგეგმვა, განხორციელება და მონიტორინგი) სწავლის პროცესის
გასააზრებლად და ეფექტური შედეგის მისაღწევად;
თემატური ბლოკები წარმოდგენილია მიმართულებებად, სადაც თავმოყრილია ის სავალდებულო

შინაარსობრივი საკითხები, რომლებიც ითვალისწინებს მოსწავლეთა ასაკობრივ ინტერესებსა და მოთხოვნებს
და შეესაბამება ენობრივი ცოდნის მოცემულ დონეს.
ყველაფერი ჩემ შესახებ (მონაცემები, უახლოესი გარემო, ოჯახი და სახლი; ირგვლივ მყოფი ხალხი;
პროფესიული არჩევანი; სამსახური/სწავლა; მომავლის დაგეგმვა/არჩევანის გაკეთება; ყოველდღიური
ცხოვრება; ჯანმრთელობა, თავისუფალი დრო, ჰობი, ინტერესები, არაფორმალური შეხვედრები, გასართობი
ღონისძიებები, დასვენება...);
ფიზიკური გარემო (დედამიწა, მსოფლიოს გარშემო - ქვეყნები და ქალაქები; ეკოლოგია, ბუნებრივი
კატასტროფები, გეოგრაფიული გარემო, მხარეები, აღმოჩენები; გამქრალი ცივილიზაციები, სამყარო და მისი
წარმოშობა...).

Codex 365 65 of 420
პიროვნებათშორისი ურთიერთობები (ოჯახური ურთიერთობები, თაობებს შორის ურთიერთობები,
ურთიერთობები თანატოლებთან; საზოგადოების წევრებს/ჯგუფებს შორის ურთიერთობები;
საზოგადოებრივი ქცევის ტრადიციულად დადგენილი წესები სხვადასხვა ქვეყანაში...);
ღირებულებები და ფასეულობები (კულტურა, ტრადიციები, დღესასწაულები და ფესტივალები,
ღირსშესანიშნაობები; ისტორიული პიროვნებები და მოვლენები; უმცირესობები - ეთნიკური/ რელიგიური,
სხვა ქვეყნები და ხალხები; პროფესიული ჯგუფები; პოლიტიკა, ხელოვნება, არქიტექტურა...).
წლის განმავლობაში შესაძლებელია დამუშავდეს, დაახლოებით, 5-6 თემა. შესაბამისად, ერთ სემესტრში
რეალურია 3 თემის დამუშავება (ორივე ბლოკიდან).
ცნებები ქვეცნებები, საკითხები/ქვესაკითხები

ფუნქციური სამეტყველო აქტები
სამეტყველო ქმედება ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში (კომუნიკაციის დაწყება/დასრულება, წარდგენა,
(ქ.ე.საშ.1,2,3,4,6,8) თხოვნა, ნებართვის აღება, შეთავაზება, წახალისება/შექება, კეთილი
სურვილების/თავაზიანობის გამოხატვა, მადლობის გადახდა, მობოდიშება);
ადამიანის გარეგნობა, ჩაცმულობა, ხასიათი/თვისებები; გარემოს, საქმიანობის/მოვლენის
აღწერა/დახასიათება; საჭიროებების/ მოთხოვნილებების/სურვილების გაზიარება (ჰობი და
ინტერესები, საქმიანობა, ჯანმრთელობა, შეგრძნებები, გეგმები/განზრახვა და ა.შ.);
ინტერაქცია გრძნობა/ემოციისა და შეხედულებების/დამოკიდებულებების შესახებ
(დადებითი და უარყოფითი გრძნობებისა და ემოციების, შთაბეჭდილების, შეფასების,
პოზიციის გამოხატვა: კმაყოფილება/ უკმაყოფილება, სინანული, გაკვირვება, ეჭვი, ვარაუდი,
ინტერესი/ ინდიფერენტულობა...);
ინტერაქცია დროისა და სივრცის შესახებ (დროში ლოკალიზება, მოქმედების ქრონოლოგია,
სიხშირე და ხანგრძლივობა, თანადროულობა; ადგილმდებარეობისა და მიმართულების
მითითება/განსაზღვრა..);
ლოგიკური კავშირების გამოხატვა (მიზეზი, შედეგი, ოპოზიცია, პირობითობა, მიზანი)

მონაწილეები, ადრესატი, ადრესანტი; კომუნიკაციის ადგილი, დრო);
მეტყველების ფუნქციური ტიპები (თხრობა, აღწერა, მსჯელობა)
ენის სწავლის სტრატეგიები

მოსმენის სტრატეგიები მოსმენის პროცესის თითოეული ფაზისათვის (მოსმენამდე, მოსმენის
დროს, მოსმენის შემდეგ);
კითხვის სტრატეგიები კითხვის პროცესის თითოეული ფაზისთვის (კითხვამდე, კითხვის
დროს, კითხვის შემდეგ);
ლაპარაკის სტრატეგიები ზეპირი კომუნიკაციამდე და კომუნიკაციის დროს;
წერის სტრატეგიები წერის პროცესის თითოეული ფაზისთვის (წერის დაწყებამდე, წერის
დროს, პირველი ვარიანტის შექმნის შემდეგ);
მეტაკოგნიტური სტრატეგიები:
დავალების ღირებულების განჭვრეტა, დავალების მოთხოვნების განსაზღვრა; დავალების
დაგეგმვა, მიღწევების თვითშეფასება, თანაშეფასება; სწავლის სტრატეგიების შეფასება;
წინსვლის დაგეგმვა.
ტექსტი ტექსტის ტიპები - მხატვრული, არამხატვრული
(ქ.ე.საშ.1,2,3,4,6)
ტექსტის ჟანრები:
მხატვრული ლიტერატურა: პროზაული და პოეტური ნაწარმოებები - ლექსები;
ადაპტირებული ისტორიული თხზულებები, მოთხრობები, ნოველები, იგავ-არაკები, მითები
და ლეგენდები;
არამხატვრული ლიტერატურა:
ა) კორესპონდენცია - პირადი და ოფიციალური წერილები, ინტერვიუ;
ბ) საგაზეთო პუბლიკაციები - სტატია, გამოხმაურება, ქრონიკა, რეპორტაჟი;
გ) ბიოგრაფიული ტექსტები - ბიოგრაფია, ბიოგრაფიული ნარკვევები, პორტრეტები,
მოგონებები;
დ) საინფორმაციო და შემეცნებითი ტექსტები - სტატიები წიგნებიდან, ჟურნალებიდან და
Codex 365 66 of 420
გაზეთებიდან; ესსე;
ე) სამეცნიერო-პოპულარული ტექსტები, მარტივი ენით დაწერილი დარგობრივი ტექსტები;
მედია/მულტიმედია ტექსტები: მხატვრული და დოკუმენტური ფილმები, სპექტაკლები;
საინფორმაციო, გასართობი და შემეცნებითი ტელეგადაცემები; სტატიები ვებგვერდიდან,
ვებპორტალიდან; საპროგრამო თემატიკაზე მორგებული აუდიო–ვიდეო სასწავლო
რესურსები;
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები: თემატური დიალოგები,
თხრობითი ან აღწერითი ტექსტები; კითხვარები, მინიკვლევები, ანგარიშები.
ტექსტის მაორგანიზებელ სიტყვიერი/ვერბალური ელემენტები (მაგ., სათაური, ქვესათაური,
აბზაცი, რუბრიკა, წარწერა, შემოკლებული სიტყვები);
ტექსტის მაორგანიზებელი არასიტყვიერი/არავერბალური ელემენტები (მაგ., ილუსტრაცია,
სვეტი, სქემა, ცხრილი, ლოგო; ტიპოგრაფიულ მინიშნებები - დახრილი, წვრილი/მსხვილი
შრიფტი, ხაზგასმა, სასვენი ნიშნები; ინტონაცია, მიმიკა, ჟესტიკულაცია, ხმის ტემბრი);
აბზაცის სტრუქტურა - თემატური წინადადება, დამხმარე წინადადებები (დამატებითი
ინფორმაციის შემცველი მაგალითი, დეტალი, მონაცემი), დასკვნითი წინადადება.
ენობრივ-გრამატიკული გრამატიკა:
საშუალებები (ქ.ე.საშ.5) მორფოლოგია: სახელები და მათი წარმოება და ფუნქციები (არსებითი სახელი, რიცხვითი
სახელი, ზედსართავი სახელი, ნაცვალსახელი); ზმნა: მწკრივთა წარმოება და ფუნქციები;
დამხმარე ზმნები; ზმნის მარტივი და რთული (I თურმეობითი, II თურმეობითი, III
კავშირებითი) ფორმები; რთულფუძიანი ზმნები და მათი წარმოება (მაგ., ვავადმყოფობ,
ცხადვყოფ და სხვა); თავისებური ზმნები და მათი წარმოება; მოქმედების შესრულების დრო
და გამოხატვის ფორმები (მწკრივები, დროის ზმნიზედები, სახელები და საწყისები,
შესაბამისი სინტაქსური კონსტრუქციები); მოქმედების მრავალგზისობა და მისი გამოხატვის
ფორმები; სუბიექტური და ობიექტური პირები და მათი ფუნქციები; ერთპირიანი,
ორპირიანი და სამპირიანი ზმნური კონსტრუქციები; ზმნისწინი და მისი ფუნქციები
(მიმართულება, ასპექტი, სიტყვაწარმოება); ქცევა (წარმოება და ფუნქციები); კონტაქტი
(წარმოება და ფუნქცია); საწყისი და მიმღეობა (წარმოება და ფუნქციები); ზმნიზედები და
მათი ფუნქცია; კავშირი (აგებულება და ფუნქციები); ნაწილაკი (მისი ადგილი წინადადებაში
და ფუნქციები); შორისდებული და მისი ფუნქცია;
სინტაქსი: მსაზღვრელ-საზღვრულის ურთიერთობა (მსაზღვრელის რაოდენობა, ადგილი,
ფუნქცია, ბრუნვა და რიცხვი); რთული წინადადება (წინადადებათა თანწყობა და ქვეწყობა;
აზრობრივი მიმართებები თანწყობილ წინადადებაში; დამოკიდებული წინადადებები და
მათი ფუნქციები; დამოკიდებული წინადადების ადგილი ქვეწყობილ წინადადებაში,
საკავშირებელი სიტყვები, კავშირიანი და უკავშირო შეერთება, ზმნის ფორმები; ქვემდებარის
ადგილი და ბრუნვა რთულ ქვეწყობილ წინადადებაში); სიტყვათა რიგი მარტივ და რთულ
წინადადებებში; მიმართებითი სიტყვები და წევრ-კავშირები (ზოგიერთი მიმართებითი
სიტყვისა და წევრ-კავშირის ფუნქცია წინადადებაში; წევრ-კავშირი „რომელიც“ და მასთან
დაკავშირებული საკითხები); სინტაქსური კავშირები და მათი გამოხატვის ძირითადი
ენობრივი საშუალებები (სიტყვის ფორმა, დამხმარე სიტყვები, სიტყვათა რიგი, ინტონაცია);
პირობით-შედეგობითი წინადადებები; პირდაპირი და ირიბი ნათქვამი; პირდაპირი
ნათქვამის ირიბად გადაკეთება და პირიქით; რთული წინადადების მარტივად გადაკეთება
და პირიქით;
მართლწერისა და პუნქტუაციის საკითხები: სახელები (რთული რიცხვითი სახელები,
რიგობითი რიცხვითი სახელების გამოხატვა არაბული და რომაული ციფრებით;
ნაცვალსახელი - მისი/თავისი; ჩემს მეგობარს, შენს ქალაქში; თავისი/თავიანთი) და მათთან
დაკავშირებული მართლწერის საკითხები; რიცხვსა და ბრუნვაში შეთანხმების საკითხები;
რთული სიტყვების (კომპოზიტების) მართლწერის საკითხები; სხვათა სიტყვის ნაწილაკების
მართლწერის საკითხები; სასვენი ნიშნების ხმარება რთულ სინტაქსურ კონსტრუქციებში,
პირდაპირ და ირიბ ნათქვამში, განკერძოებულ სიტყვებთან და გამოთქმებთან;
რთულფუძიანი ზმნების მართლწერა; წევრ-კავშირების ხმარება რთულ წინადადებაში
(განცხადება, რომელშიც თუ განცხადება, სადაც? და სხვა);
ლექსიკა:
სინონიმი, ანტონიმი; დანართი, ჩართული; ფრაზეოლოგიზმები; კომპოზიტები, მათი
შედგენილობა და მნიშვნელობა; პროფესიული და დარგობრივი ლექსიკა; ჩართული,
დანართი; განკერძოებული სიტყვები და გამოთქმები.
ლექსიკისა და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიები:

ენათშორისი პარალელების გავლება;
დამახსოვრების სხვადასხვა ხერხის გამოყენება;
დედუქცია - ენის სწავლების კონტექსტში გულისხმობს ენობრივი კანონზომიერების/წესის
ამოცნობას, განზოგადებას და გამოყენებას კონკრეტულ მაგალითებში.
ინდუქცია - ენის სწავლების კონტექსტში გულისხმობს კონკრეტულ მაგალითებზე
დაყრდნობით წესის გამოყვანას.

Codex 365 67 of 420

(ქ.ე.საშ.7) წეს-ჩვეულებები (ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები, ქცევისა და
მეტყველების ეტიკეტი); ტრადიციები (ფესტივალები, კარნავალები; შესაბამისი აქსესუარები;
რიტუალები), ეროვნული და რელიგიური დღესასწაულები, სახელმწიფო სიმბოლიკა და
ყოფითი რეალიები; ფასეულობები; ღირსშესანიშნაობები; კულტურული მემკვიდრეობის
ძეგლები; იუნესკო და საქართველო; სამყაროსეული ხედვა; კულტურული ნორმები.

კომპოზიტები, ანდაზები, მყარი შესიტყვებები, ფრაზეოლოგიზმები.

საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების განხორციელება ვერბალური და არავერბალური
ენის გამოყენებით;
ზეპირი და წერითი მეტყველების სათანადო სტრატეგიების გამოყენება მიღწევების გასაუმჯობესებლად.
ტექსტის ჟანრული და სტრუქტურული მახასიათებლების ამოცნობა და მათი მიზნობრივად გამოყენება მსგავსი ტექსტების
შექმნისას.
ენობრივ-გრამატიკული საშუალებები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სათანადო ენობრივი ცოდნის (ლექსიკის/გრამატიკის) ფუნქციური გამოყენება საკომუნიკაციო ამოცანების გადასაჭრელად;
კულტურათა დიალოგი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
განსხვავებულ კულტურებს შორის პარალელების გავლება და საკუთარ სოციოკულტურულ გარემოსთან მსგავსება-
განსხვავებების განსაზღვრა;
კულტურათა დიალოგისთვის ხელის შეწყობა.
მუხლი 23. აფხაზური ენის სტანდარტი

(აფხაზურ ენაზე)
F(CEF <SPI~TB FKBNTHFNEHTB

FPTB(I {~)F
Fvbkf0n` fqfhfn` gkfy f=s fu`0fysn` f[`0f f9cef ,spi`f ffyyfrskjbn. F9cef ,spi`f ^sh0n`skf firjk6`f h=s f9cef ,spi`tb
fkbnthfnehtb f[mofkf bllshqjbn.
F,;mfhn` irjk6`f h=s frn`b frkfcc byfhrys f9im,fn`b frkfcc f7syof 9csi`fkf fqfhf hqjbn> f9im,fn`b frkfcc ffvsim0f[m> fqf8w`f
f9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hehjr6`f tcsvif bhpsv8f9shujbn. F9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hscnfylfhn fu`sw f,spi`f ffyfh9ietbn>
f,spi`f fef8sn`s8cf b[fn`ffh9ihtb> b[`swhf6`f hffh9ihtb hps b[fh[`fujeg. F,spi`f bimf6`]fhuskfhjeg fkif6`tb fimwskfhf6`tb bfre
hcbcntvf cf[mf f0fys. F,spi`f fef8sn`s8cf b[fn`b> b9c0fpffhfn`b> bcjwbfkn`b vf bpfyff0n`b feflf8hf6`f hs=fuskfhtb
h0s96`qfhtb fghjwtcc bfw[hffhjeg. Bfpu`f0fnèg> qf7fn`b f8fofhf= bfbep fkif6`f> b=swe fimwskf6`f hsh=bfhfps imf0fc
bffh9ispfh bis7fkj. Bfhf e,fc> fef8sn`s8cf bw[hffh 7fkjbn frjvgkt6cn` f6nbdhtb> fbynthf6nbdn` rjvveybrfwbfn`
bybwfbfnbdtb> b[ms9isv frhbnbrfn` fyfkbpb> f=swhf6`f hffh9ihf f0f[[fhtb bpw`shqhf=.
F9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hshqfhf f[s6`rs

Fef8sn`s8cf bptb9i rekmnehtb> brjvveybrfwbfn`b bpfyff0n`b fkif6`tb bimwskf6`tb f=bfhf
hjejbn b[fn`s ,spi`tb fkbnthfnehtb bhsimf0frys. Eh0 hs,pjehfkf bf9qf[jbn fef8s
b[ms9isv b=bfhf fghjwtcc6`f ptums.
F9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hsh=bfhf fghbjhbntnn` [s6`r6`f hjeg:
· f=fh fimf0fn` fw`f;`fhfn` fkif6`f hs=bfhf (f8hf> f9[mfhf> fpsosh8hf> fw`f;`fhf);
· f8shfn`b> =sh]`fkfn`b> fw`f;`fhfn`b frekmnehf f=bfhf);
· f[fn` u`ffyfufhf fkjubrfn` ffh9ihtb> [s6`rskf tb9isv f8shfn` nt6cn6`f hf9qfhtb hps
fkifhf f=bfhf);
· b[ms9isv> f7fpfhfn`b fhtakt6cn`b f[`swhf fkifhf;
· f9[mfhf f,pbf,fhf fhqfhf> f;`f f7fpfhtb frekmnehtb haf6n tb9i> fkbnthfnehf fp[`swhf
fkifhf fhqfhf;

Codex 365 68 of 420
· f9cf[hf6`tb f=bfhtb tb9sh7mfv fghjwtcc tb9i fvbkf0n`b fptb9ieffn`s8cfn`b frekmnehf

fp[`swhf fkifhf
F9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hqfhf fimf0fn` f]fcf,6`f> fecyfuofn`6`f

Fqfhfn` [sr`r6`f bhsimfi`fkfys> firjk f=s f9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hshqfhfkf brjyrhtne
f]fcf,6`f yfuof[fhjeg. Fhb tb9i f]fcf,6`f hjeg:
· frfkbuhfabfn` rekmnehf fhqfhf
· fkt6cbrfn` q`f[s fwqfhtb> fpsh]fhtb
· bffhrmf=ys> b,pbfys> f[is8 hs0fys fu`ffyfufhf6`f hffh9ihf
· fw`f;`fhfn` tnbrf fyjhvf6`f hs[mxfhf
· fb=w`f;`fhf fkifhf fh=bfhf
· f,spi`fn` (fnt6cnn`) lshhf6`f bhsimf0frys f[`swhf f7fpfhf (fyfkbp> fb=sh9ihf>
fbptb[imfkfhf) hsh=bfhff
· qfrsktb faeyrwbfktb b[rshfw`je fnt6cn6`f hqfhtb> hsp[`swhtb fkifhf fb=rffhf
· f7fpfhf ufyf[mfkf fnt6cn6`f hspys7`fhf fqfhf
· flbcreccbf f-fkf[`hf> fvjyjkjun`b flbfkjun`b fw`f;`fimf fkif6`tb> fimwskf6`tb htb=rffhf
· fnt6cn fp[`swhf> fyfkbp fkifhf fb=rffhf
· tbetb9isv f;`fh6`tb> b7je tbetb9isv f[sh[fuf6`tb (f,b,kbj0trf> fbynthytn e,.tum)
h[fh[`fhf fkif6`f hfbehf
· b7je fpfr`fy6`f byhs6`sh9iys fnt6cn fb6`shi`fhf
· [s6`rsn` f]fcf,sh,f6`f bhsimfi`fkje fcnbkm fkf f8htb fw`f;`fhtb
· fjhajuhfabfn`b fgeyrnefwbfn`b fyjhvf6`f h[fh[`fhf
· tbetb9isv fnbgb> fcnbkb> f;fyhb pvje fnt6cn6`f hfyfkbpb> hf9qfhtb fkif6`f hfbehf
· fce,bt6nn`b (fi`7`s88s b9c0fpffhf b[flfhje faf6n6`tb fvjvtyn6`tb) fj,bt6nn`b (ftgj[f
fptb9i rjynt6cn) af6njh6`f byhs6`sh9iys> fi`7`s88s b9qfv0f fp[`swhf
· fkbnthfnehfn` 9qfv0f= bffh9ie fghj,ktvf bfprys f[fn` u`ffyfufhtb fgjpbwbtb hffh9ihtb
fqfq/`shrhf fkifhtb
· fkbnthfnehfn` 9qfv0f= bfh,je [`spvjehf6`f hffh9ihtb> eh0 bhsprys f[fn` u`ffyfufhf
f]`fhtb
· fleytbn`> bfhf e,fc f9cef fkbnthfnehfn` ghjwtcc6`tb feybdthcfkn` kbnthfnehfn` ntvf6`tb
htbps7fpffimf6`f hsp[`swhf.
F9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hqfhf f[sh[fh0f6`f

F9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hqfhf fimf0fn` [sh[fh0f6`fys b7jeg fw`f;`fhtb> fpsosh8htb>
f9[mfhtb> f8htb. F,fh0 f[sh[fh0f6`f fyfuofhf hjejbn b[flje [-cathfr h=s. Eh0 hjeg f,spi`tb>
fhbnjhbrtb> fkbnthfnehtb.
f. Fkif6`tb imwskf6`tb hsh=bfhf fec flspekj f[sh[fh0f6`f:

1. F;`f]`f. Fhb f[sh[fh0f tbl]`fkje fw`f;`fimf 8-rjvgjytynr tblyfrskjbn: fpsosh8htb
fw`f;`fhtb. E,hb f7ysn`> fkif6`tb fimwskf6`tb b9rffe hsh=bfhf [s6`rsc bfvjeg p[s
bf6`sb0e> ]ffv0fpn`b frjvveybrfbwfps b[mbje fef8sn`s8cf bffofhf. F,hb ptums bf[skqetbn
fw`f;`fimtb> fu`fffyfufhf ffh9ihf fkifhtb> fpsosh8hf frekmnehtb> fbynthf6nbdn`
fkifhf6`tb hsh=bfhf> bu`s]fkfke> bnjkthfyne> tumsh0 hu`ffyfufhf gfne f6`spqj fef8s bffofhf
bfimf0fr[jbn.
2. F9[mfhf – fqfhtb flshhtb bhsimf0jeg> fef8syfof btb=rffhf= plf 9cs[`f s7fv

0fuskfpffimjeg. Fhb f[sh[fh0f> f8shfn` lshhf6`f hs9[mfhf-h[fh[`fhf fkif6`tb fimwskf6`tb
hsh=bfhtb> f[fn` kbnthfnehtb> fn`sv kbnthfnehtb htbkrffhtb bfw[hffetbn. Fqf8s> fnt6cn
fk[htb> frhbnbrfn` f9[mfhfps b0f[e flshhf6`f hs9iffhtb> bfhf e,fc fuhfvvfnbrfn`b>
fcnfnbrfn`b> frjynt6cnn`b flshhf6`f h[fh[`fhfps b[s bfbh[`fhjeg f9[mfhf fimf0fn`
cnhfntubf6`tb> f;`fh6`tb> bfhf e,fc> bhwwfrys> flbaathtywbf fpeys fnt6cn f9[mfhtb> fyfkbp
f7fqfhtb bkifhjeg.
3. Flshhf6`tb f[fn` [`swhf6`tb 8shfkf hffh9ihf> f8hf frekmnehf f=bfhf fef8sn`s8cf

bbyntkkt6nefkn` fkifhf6`f hsyfuofhf plf 9cs[`f fvfv 0fuskfpffimjeg. Fqf8s b[fn`s
f9qfhfn` fkifhf ffh9ihtb f=bfhtb> fu`ffyfufhf6`tb fps7fpffhtb hffh9ihtb> tbetb9isv
fnt6cn6`f hf9qfhfps f;`tbl]`fkfuf6`f hsk[htb> pffn`b fgkfy fb=rffhtb> hf9[mfofn`b
fyqfv0f6`f hsh-tbhtb bkifhjeg> bfhf e,fc> f8shfkf fu`ffyfufhf ffh9ihtb> f8shf97fhf6`tb
Codex 365 69 of 420
fgey6nefwbtb blshefpfhjeg.
Fvf0`fh f[sh[fh0f6`f
F,spi`f f[`swhtb frjvveybrfwbtb h[fh[`fujeg. E,hb f7ysn`> f,spi`f fqfhf – f,fh0 8-

aey6wbfr h=bfhtb bghbjhbntne [s6`rys hs7fqfhtb bfw[hffhjeg.
1. F[`swhf f[fh[`fhf tb9i> fbyajhvfwbf fbkrffhtb> fyfkbpb f[ìmfhf0fhtb> fef8sn`s8cf

b[fn`ffh9ihf f,spi`fn` [fh[`fuf fvfpfhtb> f,spi`f fctvfynbrfn`b fcnhe6nehfn`b
fpfr`fytbpi`fhf flshhf ffyfujbn; fqf8w`f f[fn`s ,spi`f f8shf97fhf6`tb> bbfifys
fw`f;`fimf fimf0fn` yjhvf6`tb hqjbn. F[fn`s ,spi`f fqfhf fimf0fn`b ghbywbg6`f hjeg -
f,spi`f f6nbdn` f[fh[`fhf fkif6`tb fimwskf6`tb hs7fpffhf; fuhfvvfnbrfn` lshhf
fb7ì`fhf vfwfhf fr`svr`f> bfhf e,fc f,spi`f byfoje f=bfhf. E,hb f7ysn`> f6wtyn 7fqjeg
fuhfvvfnbrf fntjhbfn` rehc fhqfhf vfwfhf fr`svr`f> fghf6nbrfn` uhfvvfnbrf frehc f9qfhfps.
Fcnfylfhn bfimfi`fkje> fkt6cbrjkjubf-fvjhajkjubf-fcbynf6cbc fpqffhf6`f fqf8s
bptbkshrffnèg fnt6cn byf6`sh9iys.
2. F,spi`f fqfhf f,fh0 frjvgjytyn6`f bhsl]`fkjeg f,spi`f frjvveybrfnbdn` fcgt6n6`f;

eh0 [s6`rsc bhsvjeg> tbetb9isv fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimf6`f hffy> fqf8s bf7hfnè
f[ìmfhf0fhtb fw`f;`fhfn` [ys7ùfimtb hffh9ihf bkifhfn`s f7fqfhf. F,spi`f fhqfhf fhb
frjvgjytyn [s6`rsc bfvjeg fcjwbfkn` bynthf6wbfps bf0f[e fkif6`tb fimwskf6`tb.
3. F;`f> f7fpfhf tb9iq`7mf> fcf[mfhrshfn` nt6cn f7ys> f9c0fpffhf feflf8hf6`tb> f,pfpfhtb

ffyfh9ietbn> bfkrffeg fblttb> fleytb[`f9isimtb> ftcntnbrfn` yshhf6`f hshfw`fhtb hskf;
e,hb fpjeg fkbnthfnehfn` atyjvty f[fn`zslfhf6`f byhs6`sh9iys> fcf[mfhrshfn` nt6cn6`f
htbkrffhtb> hfyfkbpb> hs[ìmfhf0fhtb hffy fqf8s b[fn` 7fpimf6`f hffh9ihtb b[fn` leytb
fbkrffhtb fgthcgt6nbdf6`f bpbpw`shqef.
Fkbnthfnehf fhqfhf fghjwtcc - fqf8s ws9[mfof bvje> beybrfke fbylbdblefkn`- f9qfhfn`
gjntywbfk ffh9ihf bfw[hffhjeg.
F[f=s bf[m p[s h[je fhqfhfn` ghjwtccffy> fbylbdbl b[fn` 9si`f bfimf0frys> fcf[mfhrshfn`
nt6cn f=s b6ùskje fpqffhf6`tb feflf8hf6`tb htbkrffhtb> hs[ìmfhf0fhtb bfw[hffef fqfhfn`
0fuskfpffimf tb=brffhjeg.
Fkbnthfnehf lfyflrmsckj> fqf8s bcf[mfhrshfn`b btcntnbrfn`b fumfvf f=bfhf fbehjeg>
f8yeq7fn`b f6nbdhtb f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihf f0f[[fhtb bpw`shqhjeg.
Fcnfylfhn fbkfpffimf
Fcnfylfhn> frkfccws9[mfof fqs[`n`fyn`b fkqi`f6`tb> fh0 fkqi`f6`f hu`f0fhf fbylbrfnjh6`tb
hskf bimf6ùskjeg. Fkqi`f6`tb fbylbrfnjh6`tb b[flje [-[sh[fh0fr hskf bijeg (fw`f;`fimtb>
f9[mfhtb> f8htb); e,fh0 hjeg fkifhf6`tb fimwskf6`tb hsh=bfhf [s6`rsc bpvje f[sh[fh0f6`f
(fcnfylfhn fb=rffimf eflf8svs[fhw fps> hf9[mfofn`b fhtlf6wbf= bfh,fp> fvf0`fhn` [sh[fh0f6`f
hskf fbpifhf bf7`sh[bn). {sh[fh0fws9[mfof=s 3 bylshrys ! h7syof fkqi`f6`f ffujeg.
Fbylbrfnjh6`f - 2 bylshrys 1% h7syof. Fkqi`f fbehfps> fqf8s fbylbrfnjh6`f ptums hsyfuofhf
blsv; zslfkf eb hslrmfckjbn fb]f,shfn` rkfcc6`f hqf8w`f. Fcnfylfhn bfweg fghjuhfvvf fqfrs.
Fghjuhfvvf fqfrs (fvfnthbfk6`f) fvf0`fhn` [sh[fh0fkf - f,spi`tb (fbyajhvfwbf fbkrffhtb>
fyfkbpb> f[ìmfhf0fhtb), fhbnjhbrtb (fcjwbfkn` bynthf6wbf), fkbnthfnehtb (fcf[mfhrshfn` nt6cn
fbkrffhtb f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihtb) fcathf6`f h7syn` brjyrhtne fpqffhf6`f hskjeg. Fhqfuf
i`7`s fdnjh> flufkfhf f]fcf,kf fhb fghjuhfvvf b[s bfbh[`fh bkijbn> bfhf e,fc> flufkfhf
fcf[mfkf fcnfylfhn bfweg f9cef i`7`s88w`f hcbf.
Fqfhf fimfg=fh9cf6`f h7fpimfh,fuf
F. Fkfufv0fn`b fimfg=fh9cf (I-VI frkfcc6`f)

Fkfufv0fn`b fqfhf asis6`cfn`b fwbrk fkf bimf6ùskjeg; firjk fhb fgthbjl ffy fqfhf
fpqffhf6`f fbyntuhfwbtb frjjhlbyfwbtb fcf[mf hs0fys bffh9ieg. {flfhf pkje ghbywbgys
b9[mfojeg fvf0`fh (f,spi`tb fkbnthfnehtb) fqfrsn` frpffhf.
Fkfufv0fn`b fimfg=fh9cf lfyf[sckfrm fqf8s bkifhjeg:

Codex 365 70 of 420
f. Flshhf (fbyajhvfwbf) fbkrffhtb> fyfkbp fpehtb> f[ìmfhf0fhtb.

· [rskf tbetb9isv fnt6cn6`f hpsosh8hf;
· lps9[mfp
· f]`je6`tb fnt6cn6`tb f,spi`fn` fyfkbp hpehtb fcby0tp f7fqfhtb;
· tbetb9isv fnt6cn6`f [is8psim0hfkf hs9[mfhtb> hsp[`swhtb;
· fnt6cn6`f h=s bffuje fuhfvvfnbrfn` rjycnhe6wbf6`f hfkrffhtb> bf[`0je fbnthghtnfwbfkf hffh9ihtb;
· fqf8s blshef fntvf6`f hps bbfifys fnt6nc6`f hs8hf;
· fuhfvvfnbrtb> fjhajuhfabtb> fgeyrnefwbtb> fghf6nbrfn` vbybvevb [is8kf h[fh[`fhf
F,spi`f frjvveybrfnbdn` fcgt6n6`f (fpqffhf6`f).

· tbetb9isv fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimffy bf7hfnè f6`=s0hf;
· fbvfrb> flbcreccbtb fb=w`f;`fhtb hcnhfntubf6`f hfkrffhf;
· frjvveybrfwbf ftcntnbrfn` yjhvf6`f byhs6`sh9iys frjvveybrfnbdn` fkif6`tb
fimwskf6`tb hsh-tbhtb hshbfihtb;
· f9[mfhf fimf0fn` cnhfntubf6`f hlshhf;
· f7fpimtb> fcf[mtb> f[s6`rb> fprb hskf tb9isv f8shfn` nt6cn6`f hf9qfhf.
d. Fcf[mfhrshfn` nt6cn fbkrffhtb f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihtb

· tbetb9isv fkbnthfnehfn` ;fyh6`f hskf bf9qje fnt6cn6`f hpsosh8htb> hf9[mfhtb>
eb bfl]`fkfys f[fn` u`ffyfufhf6`f hffh9ihtb;
· bppsosh8sp vf bps9[mfp fcf[mfhrshfn` 9qfv0tb f[fn` 9si`tb htbl]`fkfhf;
· fnt6cn fws9q`f[f6`f htbl]`fkfhtb> fntvf [flf fbkrffhtb;
· fash[fqf b[sv8f9ufimf fvjhfkn` f[ìmfhf0fhf;
· fcf[mfhrshfn` vtnjl6`f hfkrffhtb> eh0 pspre fbkshrffhtb;
· fcf[mfhrshfn` nt6cn6`f hs9qfhf;
· f[fn` bynthtc6`f byhs6`sh9iys> lps9[mfimf fkbnthfnehf fk[hf.
FGHJUHFVVF FIMF)FN~ QFRS FKFUFV)FN~B FIMFG+FH(CF+S
Fkfufv0fn`b fimfg=fh9cf=s f[fn`s ,spi`f fqfhf> b[flje f[sh[fh0f6`f ptums hskf -

fpsosh8hf> fw`f;`fhf> f9[mfhf> f8hf - f,spi`fn` fkif6`tb fimwskf6`tb. Bfhf e,fc> fhb
fghjwtcc fvbybvfkn` fkt6cbrfn` rjvgjytyn6`f tb=yfrffetbn> f,spi`f fghf6nbrfn` [fh[`fhf
fufyf[mfkf eb [flfhf fvjeg> f[`szs bbyntkkt6nefkn` fkifhf6`tb bbynthtc6`tb bhyffkjbn.
F[fn`s ,spi`tb fkbnthfnehtb hqfhf f]fcf,n`6`f pkfyfhsuoj fimf0fn` htcehc6`f (fnt6cn6`f)> 8-
[rsrys bf]ifhw ]fkijbn: fcf[mfhrshfn`-fh=bfhfn`b fjabwbfkn`-fecehfn`b. Eh0
fh=bfhfn`b> fqfhfn`b> fghfuvfnbrfn`b fcf[mf6`f pvje fnt6cn6`f tblshrskjbn (fnt6cn6`f
htbpifhtb hcbtb fc[tvf fcf[mfkf qf7f bfh,jeg).
Fnt6cn6`f tbetb9isv fnbg6`f bf9shqjbn tbetb9isv f9c0fpffhfn`b fpfyff0n`b
tbps7fpffimf6`f hps fqf8s lfps7fpqj fntvfnbrfn` 0fuskfpffimf6`f. Fqf8w`f> fcf[mfhrshfn`b>
fh=bfhfn`b f,pfpfhfn`b fnt6cn6`f hf9qfhtb> htbkrffhtb hbynthghtnfwbtb hskifhjeg. Eh0 fnt6cn
h[s bf6`sb0ys f9qfhtb> fnt6cn f=s bffuje fpqffhf6`f bhsprys flshhf6`f hs9iffhtb> fyfkbp
hpehtb hqfhjeg> h[fn` gjpbwbf ffh9ihtb f[ìmfhf0fhtb hskifhjeg.
Fntvfnbrf
F9cf,fhf> fys7`fhf> f[0sc> fafynfcnbrf> f0ffw`fhf> f6`kfw`f hs9c0fpffhf> f\mtb fqfhtb>

fu`s]fkfkhf> f9cflumsk> f0jehs[> flby> fvjhfkn` =sh9in`6`f> feff htbps7fpffimf6`f.
Fkfufv0fn`b fimfg=fh9cf=s fqf8s bjep fkif6`tb fimwskf6`tb> fimf0fn`b fimfg=fh9cf=s bf]f

Codex 365 71 of 420
b=bffetbn. Fqfhf fhb ftnfg f=s fqf8s fabkjcjabfn` vf f9cb[jkubfn` f[`swhf fimwskf6`f
ffbh9ietbn. E,hb f7syn`> f9cef ,spi`tb fkbnthfnehtb hqfhf=s f6`s/`/`fhf 7fqjeg
fghj,ktvtb (fghj,ktvf6`f)> tb9isv fu`ffyfufhf6`f pkje fvfnthbfk6`tb hps; fhb fghj,ktvf
fo,fhfps fkmnthyfnbdn` v8f6`f hs9iffhtb> fu`ffyfufhf6`f htblrskfhtb> f[fn` fpytbimf
ffh9ihtb f0f[eg. Fimf0fn`b fqfhf [s-is6`cfn`b fwbrk fkf bimf6ùskjeg. Fimf0fn`b
fimfg=fh9cf f[shrìfhf ffvsim0f[m fqf8s bkifhjeg:
f. Flshhf (fbyajhvfwbf) fbkrffhtb> fyfkbp fpehtb> f[ìmfhf0fhtb

· tbetb9isv fnt6cn6`f hpsosh8htb htbkrffhtb;
· fnt6cn f[`0f6`f fkjubrfn` qfrskf htbl]`fkfhtb> fhb fkjubrfn` fbvflfhf ffpsh9ief
fcbynf6cbc-cnbkbcnbrfn` vtnjl6`f h[fh[`fhtb;
· fu`ffyfufhf ffh9ihfps> f0fuskfpffimf bf6`yfuf[fif ftvjwbfn` yshhf pvje f;`f6`tb
f]`je6`tb hfk[htb> fqfrs bfimfi`fkfys h[fh[`fhtb;
· fcf[mtb (fkbnthfnehfn`b> bfhf e,fc f0qffhflshhf-gjgekbfhn`b> fge,kbwbcnbrfn`b>
fecehfn`b)> fcnbkb> f;fyhb hskf tb9isv fnt6cn6`f eflf8hflf htbkrffhtb> f,spi`fn`
fyfkbpb hpehtb fcby0tpb;
· fnt6cn fbkfpffimf fbkrffhtb> eb f[`0f6`f htbvflfhf fp[`swhtb;
· fbkfpffhtb> fcf[mtb (fh=bfhfn`b> fbkrffhfn`b> fghfuvfnbrfn`b) fntvf6`tb hskf tb9isv
fnt6cn6`f bbfifys hs8hf; fuhfvvfnbrtb> fjhajuhfabtb> fgeyrnefwbtb hlshhf> fnt6cn
f9qfhffy> fh-tbhffy bfifys eh0 h[fh[`fhf.
83
,. F,spi`f frjvveybrfnbdn` fcgt6n6`f (fpqffhf6`f)

f[fn` rjvveybrfnbdn` [ys7ùfimf bf7hfnè f[ìmfhf0fhf;
bffuje frekmnehfn` 6`s9iskfhf=s fимаки адискуссиеи раан f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihfps qfcys
bimf6ùskje fcnhfntubf6`tb fkif6`tb fimwskf6`tb hqfhf;
fnt6cn f9[mfhtb> fec flekfhtb fp[`swhtb hps plf 9cs[`f s7fv fcnhfntubf6`f hqfhf;
tbetb9isv =sh]`fkfn`bb f8shfn`b fnt6cn6`f hrjvveybrfnbdn` [s6`r6`f hffh9ihtb> fhb
fufyf[mfkf fnt6cn ftaat6nhf f[ìmfhf0fhtb;
f8hffy frjvveybrfnbdn` [s6`rs f[is8 fpsim0ys> faey6wbfn` cnbkm bbfifys fk[hf; f[fn` 8sv0f
fh-tbhtb frjhht6nehf fps7fqfhtb.
d. Fcf[mfhrshfn` nt6cn fbkrffhtb f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihtb

fcf[mfhrshfn` nt6cn f=s fcf[mfh,fufn` [fh[`fuf6`f hfkrffhtb> eh0 htaat6nhf f[ìmfhf0fhtb;
fkbnthfnehfn` 9qfv0f= bfh,je f[0sc6`tb> fghj,ktvf6`tb> fce,bt6nn` 9si`fhtb htbl]`fkfhf;
tbetb9isv fkbnthfnehfn` 9qfv0f6`f h=s bfh,je fghj,ktvfnbrf fbl]`fkfhtb> fb=sh9ihtb>
fb=fhuskfhtb;
fh=bfv0f=s b7je fghj,ktvfn` pqffhf6`f bbfifys hbynthghtnfwbf;
fkbnthfnehfn` 9qfv0f=s fcjwbjrekmnehfn` rjynt6cn fyshhf6`f hs9iffhf;
tbetb9isv fef8hfn` 9si`fhf6`f (fh=bfhfn`b> fbkrffhfn`b> ft0brfn`b) hffh9ihfps fkbnthfnehf
f[flfhf fp[`swhf;
f;fyh6`tb fcf[mf6`tb hskf tb9isv fnt6cn6`f hsyqfhtb> fbkfpffimf hs0fhtb> htb=rffhtb; fhb
fghjwtcc ffy fkbnthfnehfn` umfvtb> fh=bfhfn`b bynthtc6`tb f0f[[fhf6`tb ffh9ispfhjeg.
D F<:MFHFN~B FIMFG+FH(CF (X-XII FRKFCC^~F)
Fptb9i qfhf f,;mfhfn`b fimfg=fh9cf> fqfhf [sis6`cfn`b fwbrk fkf bimf6ùskjeg (X-XII
frkfcc6`f). Eb [sv9flfn`bv> fqf8s bhtb]foje fqfhfbeh0f l0fkfhw fps lfps7fyfqjbn.
X-XII frkfcc6`f h=s f]evfybnfhn`b b]evfybnfhsvb fpfyff0n` u`s96`f hps f9cef ,spi`tb
fkbnthfnehtb hcnfylfhn6`f tb9isv; f]evfybnfhn` rkfcc6`f h=s bzslje fvf0`fh6`f ffv0f bf]f
bhfw`fys bhpfk[eg> fhb f[sh[fh0fkf fqf8s b9si`-fkifhf6`f hsh=bfhf bf]f hs[is8
fpshim0etbn; f[f fptb9i fqfhf pvje fqf8s blshe fcnfylfhn (bpfyff0n` jhbtynfwbf
bf[ms9isvref) lfpffbu`fpfhjeg. F0qffhfn` fkif6`tb fimwskf6`tb> fpfyff0 fbehf= bw[hffif
fkif6`tb bvfpfhjeg.
F,;mfhfn`b fimfg=f9cf f[shrìfhf ffvsim0f[m fqf8s bkifhjeg:

f. Flshhf (fbyajhvfwbf) fbkrffhtb> fyfkbpb fpehtb f[ìmfhf0fhtb.
· f,spi`fn`-fcf[mfh,fufn` [fh[`fuf6`f hufyf[mfkf tbetb9isv =sh]`fkfn`b fnt6cn6`f fyfkbp
hpehf;
Codex 365 72 of 420
· bf7hfn`ys> bbfifys> fu`hf[fqfhfkf fw`f;`fhf;

· lps9[mfp fnt6cn f,spi`fn` fyfkbpb fcby0tpb;
· tbkfpffimf-uhfvvfnbrfn` vf fcnbkbcnbrfn` 7fpimf6`f imf0fc bhs0fys> fnt6cn6`f hnbg6`f
htbkrffhtb h]`ff6`qfhtb;
· fnt6cn6`f h=s bffuje fuhfvvfnbrfn` rjycnhe6wbf6`f hfkrffhf> bbfije fbynthghtnfwbfkf
hffh9ihf;
· fnbgb fcnbkb hskf tb9isv fnt6cn6`f bbfifys hs8hf; fnt6cn f9qfhtb fh-tbhtb hffy
fuhfvvfnbrtb> fjhajuhfabtb> fgey6nefwbtb hs97fhf6`f f[is8 hpsim0ys h[fh[`fhf.
F,spi`f frjvveybrfnbdn` fcgt6n6`f (fpqffhf6`f).
· fcjwbfkn` tbkfuskfpffimf= f[f=s btb7hfn`ys bffh9ihf tb6`pshi`j frjvveybrfnbdn`
fkif6`tb fimwskf6`tb hcnhfntubf6`f h=bfhf; fw`f;`fhtb> flbcreccbtb> flt,fn6`tb>
tbetb9isv fntvf6`f hs[w`f;`fhf;
· hrjvveybrfnbdn` [s6`rs i9ffys> [rskf tb9isv =sh]`fkfn`b f8shfn`b fnt6cn6`f f[ìmfhf
hs0fhf;
· fqf8s lps9[mfp fnt6cn f[ìmfhf0fhf tbetb9isv frhbnthb6`f hskf;
· b0rffe fpqffhf f0qffhfps flshhf6`f hjehtb> frhbnbrf fpeys fu`f0fhtb flshhf6`f h,fyr
f=bfhtb;
· fpsosh8w`f hps p[s6`rb> pnbgb tb9isv f8shfn` nt6cn6`f hs9qfhf.
d. Fcf[mfhrshfn` nt6cn fbkrffhtb f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihtb.
· tbetb9isv f;fyh6`f pvje fcf[mfhrshfn` nt6cn6`f h=s bfh,je fleytb[`f9isimf fpqffhf6`tb
fkbnthfnehfn` [fn`zslfhf6`tb> fhuevtyn6`f hskf hs[w`f;`fhf;
· fkbnthfnehfn` 9qfv0f bfprys fce,bt6nbdn` u`ffyfufhf fvfpffhtb ffh9ihtb;
· fkbnthfnehfn` 9qfv0f= fcf[mfhrshfn` [`swhf fajhvf6`f hbltynbabrfwbtb> htb=fh9ihtb>
htb=fuskfhtb> htbl]`fkfhtb hfyfkbpb;
· tbetb9isv ftgj[f6`f hffyn`b fkbnthfnehfn` nt6cn f=s bfh,je frekmnehfn` 9cfhf6`f
hsp[`swhtb> eh0 bhsprys f[fnù`ffyfufhf ffh9ihtb;
· tbetb9isv fkbnthfnehfn` ;fyh pvje fnt6cn f9qfhf fghjwtccffy f9c0fpffhfn`b fh=bfhfn`b
f9si`f fhtfkbpfwbf;
· f8shfn` nt6cn6`f h=s f[fn` gjpbwbtb f9cfhfn` fpys7`fimtb tbetb9isv fkbnthfnehfn`
ajhvf6`f hskf hffh9ihf;
· fleytbn`b f9cetb fkbnthfnehfn` ghjwtcc6`tb feybdthcfkn` kbnthfnehfn` ntvf6`tb htbvflfhf6`f
hs9iffhf.
I FRKFCC
F9cef I 1. Fqf8s bvfhbje F9cef I 5. Fqf8s lps9[mfp F9cef I $. Fqf8s flb6nfyn6`tb

flshhf (fbyajhvfwbf) bvfhbje fnt6c06`f hqfrs brms9[me fnt6cn6`tb b8etbn
lfpsosh8etbn> bf7hfn`ys bif6`yfuje tb9i tbkbrffetbn
tbkbrffetbn; bfhf bps blshe F9cef I 1%. Fqf8s bfhf blshef
fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimf6`f F9cef I !. Fqf8s fnt6cn f=s fntvf6`f hps bvfhbje f]`je6`f
hffy bbfije fhtf6wbf bvjeg bvfhbje f,spi`f frhf6`f imf6`sbhuskjbn
b9iffetbn
F9cef I 2. Fqf8s blshef frkfccn` /`s bfye bvfhbje
fntvf6`f bhspre bvfhbje F9cef I @. Fqf8s fi`7`s fec f]`je f8hf bkijbn
flshhf (fbyajhvfwbf) flekfhf fimf0fn` qfc6`f F9cef I 11. Fqf8s bfye
f[w`f;`fhf bkijbn blshetbn fnt6cn6`f huhfabrfn` tb=rffimf
blshetbn> bif[`0j tb9i b[s bfbh[`jbn
F9cef I 3. Fqf8s fw`f;`fhf F9cef I #. Fqf8s lps9[mfp
bvfhbje f97fhf6`f blshetbn fnt6cn bfprys bu`ffyfufhf6`f
ffbh9ietbn
F9cef I 4. Fqf8s bfhf
blshef fntvfnbrfkf bf9qje
fnt6cn [`sz6`f
lshpsosh8etbn> bgjpbwbf
ffbh9ietbn
F9cef I 1. Fqf8s bvfhbje flshhf (fbyajhvfwbf) lfpsosh8etbn> bf7hfn`ys

tbkbrffetbn; bfhf blshef fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimf6`f bbfifys bhs6`=b0etbn
Fkqi`f ]fvjeg> fqf8s:
· fhqf8s bvfhbje blqf6`f hsyfuofhf;
· blshsv f;`f6`f hqfrs fbkrffhfps fpqffhf6`f hs6`shuskfhf;

Codex 365 73 of 420
· f0fuskfpffimfn` [`vfhhf6`tb> fu`s9 f6nbdhtb h-fkf[`hf> bfyf0f[e bf7hfn`ys fw`f;`fhfn`

hjkm6`f htb0ys9cf[kfhf (tumsh0 hpsosh8hf> f0fr f7fqfhf);
· fw`f;`fhfn` tnbrf f,spi`fn` ajhvekf6`f (f9ci`f]`fhf> f0fvpffhf> f0f,eehf) hfkrffhf>
h[fh[`fhf bkijpfh.
F9cef I 2. Fqf8s bfhf blshef fntvf6`f bhspre bvfhbje flshhf (fbyajhvfwbf)

f[w`f;`fhf bkijbn
· fpu`f0f6`tb> fbkkbecnhfwbf6`tb e,. tum. hsw[shffhfkf lsppsosh8sp fnt6cn fqfrs fb0f]`fhf;
· fbkkbecnhfwbf (fvf0`fh6`f hs[mo6`f h]`fhf> eh0 bf[ms6` f0s96`f: 9[mf7f> qf7f> im0f[m7f>
fh/mfhf[mfkf> fhvfhf[mfkf - bbfifys fpu`f0fhf) f[w`f;`fhf;
· fw`f;`fhffy f]`je6`f hvjltkm6`tb (fb0f]`fhf> fpqffhf> f]`fhf> flqfhf) bf0f[e
fbynjyfwbf6`tb h[fh[`fhf;
· pffyfq bffuje fgkfy/fbycnhe6wbfkf faf6n6`f bytbim0fhuskfys hffufhf bkijpfh.
F9cef I 3. Fqf8s fw`f;`fhf bvfhbje f97fhf6`f blshetbn

· f;`f=s fim0s,;m tbkrffys f]`fhf;
· f;`f6`f hs,;mfhf ff0uskfhf f7fqfhf;
· fbl]`fkfufn` f;`f6`f (f[f> fhb fps…) bbfifys h[fh[`fhf;
· ff0uskfhtb bf0f[e fbynjyfwbtb hskf f]`je fyq`fv0f fh,fhf;

· ff0uskfhf6`f hffy fgfhfpbnn` f,;mfuskf6`f (sss> f,fc…) h[fhsv[`fhf bkijpfh.
F9cef I 4. Fqf8s bfhf blshef fntvfnbrfkf bf9qje fnt6cn [`sz6`f lshpsosh8etbn>
bgjpbwbf ffbh9ietbn
· f;`tbyhffktb> f;`fhwwfrb fweafhtb h]`ff6`qfhf;
· fajhvfkf> fkfr` fkfufv0tb fyq`fv0tb htbkrffhf (ls7fy…; cfhums fhf[m cffbn> cfhums e,hf7f
cs7fy…);
· lsppsosh8sp fnt6cn fps fpqffhf6`f hs6`shuskfhf/f0fr f7fqfhf;
· fash[fw`f hw`fyshhf6`f (fu`sh/mfhf> fu`f7hf> f\mimfhf) ptb9ihje fbkrffhf;
· fash[fw`f f[ìmfhf hs0fhf f-fkf[`hf;
· fnt6cn fbycwtybhhf f-fkf[`hf> bhjkm bf6`yfuj fbynjyfwbf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef I 5. Fqf8s lps9[mfp bvfhbje fnt6c06`f hqfrs bif6`yfuje tb9i tbkbrffetbn
· f;`fkf tb6`shi`je bvfhbje f]`je6`f hskf fnt6cn [`szs (f[`sz6`f hf;`tbyhffkf6`tb>
fweafhf6`tb> f;`f97f6`tb> f;`fhwwfr6`tb> f;`f,;m6`f hws9q`f[f6`tb) b,;ms hleys
f9[mfhf;
· lps9[mfp fnt6cnb fbkkbecnhfwbf6`tb htbl]`fkfhf (bf]]`fg> fnt6cn bfh,fy ws9q`f[jeptb
fbkkbecnhfwbf bfys9ief);
· fnt6cn vf eb fws9q`f[f bfl]`fkje fcf[mf6`f h0s[hf;
· bif0f[e tb9i f9[mfhtb> f9cimfhfn` lshuf6`f f[ms7je ff0uskfhf6`f hs7fqfhtb;
· f]`je f]`ff6`f h=s ff0uskfhf;
· lf-fo`s lspkfufp f9[mfhf fyfuofhf;
· fnt6cn f=s fhqf8s btb]`j f0s9 9iffys f9[mfhf fyfuofhf;
· lps9[mfp fnt6cn bfprys fpqffhf6`f hs6`shuskfhtb> fhqf8s bpqffhf6`f hps f0fr f7fqfhtb
bkijpfh.
F9cef I !. Fqf8s fnt6cn f=s bvfhbje f,spi`f frhf6`f b9iffetbn

bif6`yfuje tb9i htbkrffhf;
· fnt6cn f=s f]`je6`f h]`ff6`f hs9iffhtb htbkrffhtb
· bkijpfh.
· f,;ms7f6`tb fws,;ms7f6`tb htb=fh9ihf;
Codex 365 74 of 420
· f;`f6`f h=s fwshf6`f hs9iffhf;

· fpqffhf b6`shuskfys fh=bfhf6`tb> fvf0`fh6`tb eh0 h7fpimf6`tb ffpsh9ief f;`f6`f
F9cef I @. Fqf8s fi`7`s fec flekfhf fimf0fn` qfc6`f blshetbn

· fi`7`s f[7mtb> flf7mf6`tb> fnt6c [fltb htbkshufhf;
· f9[mfhffy fi`7`s bbfifys frhf/f6`qfhf;
· f9[mfhffy bblshef fqfc (bf]]`fg> fyfw`rmsc f[fh[`fhf) f[fh[`fhf;
· fajhvfkn` lshuf6`f hskf (fbkkbecnhfwbf6`tb> fihban e,. tum.) f[`szn`s i`7`s vf f;ehyfk
f9iffhf;
· fi`7`s f[mob> fnt6cn [fltb> fi`7`s fdnjh b[mob b;`ktb> fnt6cn fqs[`n`fys bffuje
fpqffhf6`tb htbkshufhf;
· f;`f6`f pkjeb> f;`f6`f pkfvb fnt6cn f[`0f6`f htbkshufhf;
· b,;ms hleys fnt6cn f9[mfhtb> bfhf e,fc> fwshf6`f hskf fifhtb> f;`f6`f hs9iffhtb
hs9[mfhtb> f9[mfhffy b[fkf fu[f6`f hsh-tbhtb bkijpfh.
F9cef I #. Fqf8s lps9[mfp fnt6cn bfprys bu`ffyfufhf6`f ffbh9ietbn

· lps9[mfp f[ìmfhf0fhf (bcu`f9[tbn/bcu`fv9[tbn);
· fash[fqtb b[ys7ùfimtb f[ìmfhf hs0fhf (ls,pbjeg/l,ff9ceg);
· lps9[mfp tb9ie f;`f,;m fu`fkfi`fhf;
· fgthcjyf; bw`fyshhf6`f (lu`sh/mjbn> b\mtbimjbn) htbkrffhf bkijpfh.

· bif[`0je tb9i> bbfije f[sh[fh0tb fghjgjhwbf6`tb hskf fy,fy6`f hs8hf;
· fy,fy6`f hs,;mfhf f0s96`f hffys;mhf;
· fim0s,;m6`f huhfabrfn` cf[mf6`f – fy,fy6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· bffuje fim0s,;m6`tb fy,fy6`tb hskf =sh]`fkf f;`f6`f hf9qfhtb> eh0 hs8htb;
· brms9[me vf f/`s bfye fnt6cn bbfifys fntnhfl f[m fbfufhf;
· f;`f6`f bbfifys hs8hf bkijpfh.

· f8hf fghjwtcc ffy fvf0`fh6`tb> eh0 hzslfhf6`tb h0fuskfpffimtb ffpsh9ief f;`f6`f
h[fh[`fhf;
· flqf=s bffuje f;`f6`f hskf bvfhbje f]`je fb6`shi`fhf;
· f;`f6`f htbl]`fkfhfps fbl]`fkfuf6`f (vf> f[f.. ) bbfifys h[fh[`fhf;
· bvfhbje fpqffhf6`f b8ys h0fr f7fqfhf bkijpfh.

· brms9[meb yfgskf b8eb f0t6cn6`f pktb9isv fbkrffhf;
· bvfhbje> yfgskf b8e fnt6cn bbfifys fajhvf f0fhf: fnt6cn f[mob f[`0f [fltb hfkrffhf
bkijpfh.
FGHJUHFVVF FQFRS
Fkqi`f fbehf 7fkjbn bffuje fqfrs bfimf0frys:
1. Fbyahjvfwbf (flshhf) fbkrffhf> fyfkbp> f[ìmfhf0fhf
B[flje fntvfnbrf: fim0s,;m6`tb fy,fy6`tb; fwshf6`f. Fbl]`fkfuf6`f tb9isv f8fofhf6`f

hs,;mfhf: f;`f - f]`je; bvfhbje f]`je6`f htb6`shi`fhf; f;`f,;mn`b> fpqffhfn`b> flqfhfn`b
f]`je6`f fbynjyfwbfkf hffh9ihf; f]`je – byfoje f[is8qfr.
2. F,spi`f frjvveybrfnbdn` fcgt6n6`f (fpqffhf6`f)

B[flje fntvfnbrf: fpsosh8htb fw`f;`fimf fqfc6`tb; ]f0shkf fw`f;`fimf; fw`f;`fimf
ft0brfn` ajhvf6`f (f9ci`f]`fhf> f0fvpffhf> f0f,eehf> f]`fhf); =sv0 frjvveybrfwbf (f;tcn6`f>
fvbvbrf); b8e fnt6cn fuhfabrfn` cnhe6nehf; nbgkf tb9isv fihban6`f (fy,fy6`f),
fbkkbecnhfwbf6`f. Fnt6cn> f[mo> fdnjh.

Codex 365 75 of 420
3. Fcf[mfhrshfn` nt6cn fbkrffhtb f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihtb

B[flje fntvfnbrf: f6`kfw`tb> f9cflumskb> f8spw`tb> fef8htb> f9cffn`6`tb> f,pbfhtb>
fwùmfhtb> fef8sn`s8ctb> f9cf,fhtb htbps7fpffimf6`f bhspre fkfr`6`tb> f;`f,;m6`tb
f;`tbyhffkf [`sz6`tb.
F9[mfhfps fvfnthbfk6`f: ;`kfh hkfr6`f> fkbnthfnehfn` kfr`6`f; fajkmrkjhn` nt6cn [`sz6`f:
f;`fhwwfr6`f> fweafhf6`f> f;`f97f6`f> f;`tbyhffkf6`f. Fn`svb f9cetb f[`szn`s rkfccbrtb
]ffv0fpn`b fi`7`s88w`f hkfr`6`tb> hf;`f,;m6`tb> frjvbrc6`tb> f9cef [`szn`s ;`tbyhffkf6`tb.
II FRKFCC
Fis6`c fyq`fv0fpn`b fkqi`f6`f
F[sh[fh0f:
F;`f]`f F9[mfhf F8hf
F9cef II 1. Fqf8s bvfhbje F9cef II 4. Fqf8s bvfhbje F9cef II @. Fqf8s flhtcfn
fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimf6`f hffy f9[mfhfn` cnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn. bbynthtc6`f lhsp[`swys>
b[s bbfifys bys7`sbujbn> bvfhbje frjvveybrfnbdn`
bhtf6bf bbfijeg. F9cef II 5. Fqf8s fnt6cn [`sz6`f lhs9[mjbn> nt6cn6`f bf9bqjbn.
tbkbrffetbn
F9cef II 2. Fqf8s bfhf blsheа F9cef II #. Fqf8s> bfhf blshef
fntvfnbrfkf bf9qje fnt6cn F9cef II !. Fqf8s bvfhbje fnt6cn f=s f;`tbyhffkf6`f bhsimf0frys
[`sz6`f lshpsosh8etbn> f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` lshuf6`f eflf8hflf fnt6cn [`sz6`f
tbkbrffetbn> b[fn` u`ffyfufhf b9iffetbn. bf9bqjbn
ffbh9ietbn.
F9cef II $. Fqf8s> fnt6cn
F9cef II 3. Fqf8s lfyw`f;`j [`sz6`f hf9qfhffy fimf0fn`b
f6nbdn` kt6cbrtb fimf0fn`b fuhfvvfnbrfn` tktvtyn6`f b[s
f,spi`fn` ajhvf6`tb b[s bfbh[`jbn.
bfbh[`jbn.
F9cef II 1%. Fqf8s f8shf fhtbhf
bvfhbje fvtnjl6`f b[s
bfbh[`jbn.
Fis6`c fyq`fv0fpn`b fkqi`f6`tb fbylbrfnjh6`tb
F9cef II 1. Fqf8s bvfhbje fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimf6`f hffy bbfifys b[s

ys7`sbujbn> b6`=s0hf bbfijeg.
· fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimf7syn` flhtcfyn (bw`f;`j)> flhtcfn (lpfw`f;`j) bpec0w`je> bpfr`sn`
ntvjeptb bps[w`f;`j fbkrffhf;
· fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimtb flhtcfnb byhs6`sh9iys bbfije fahfpf (ei9f7je?/
i`si9f7je?)fk[hf;
· fqf8s bfhf blshef fntvf6`f hps (f]`fhtb> flufkfhtb e,.tum.)> flhtcfn bib[`0je ftnbrfn`
lbfkju fv8f9ufhf bkijpfh.
F9cef II 2. Fqf8s bfhf blshef fntvfnbrfkf bf9qje fnt6cn [`sz6`f lshpsosh8etbn>

tbkbrffetbn> b[fn` u`ffyfufhf ffbh9ietbn.
· lsppsosh8sp fnt6cn fqfrs fb0f]`fhf;
· fnt6cn f[mo f0fhf;
· lf-fq`s lspkfufp f;`f,;m]`fhf fyfuofhf;
· fgthcjyf; b7fpimf6`f (lscu`f9[jbn/lscu`f9[jv> b,pbfys/b,ff9cys> ls,pbjeg> l7`sieg
e,.bq.) hps b[fn` gjpbwbf ffh9ihf;
· fnt6cn lfpsosh8ys> eb fqfrs bfpffbu`je fvekmnabkmv vf f[`szn`s abkmv fbkrffhf;
tb9ie vf tb9isv f0s96`f hu`fkfhi`fhf;
· lsppsosh8sp fnt6cn f=s bffuje f;`f,;mb b[fn` 9c0fpffhtb htbl]`fkfhf;
· brjyrhtne fgthcjyf; b[ys7ùfimf bf[skqsp fw`fyshhf6`f (bf]]`fg> b\mfcimtbn>
lhsw]fcimtbn.. ) hffh9ihf;
· fgthcjyf;> fj,bt6n vf f[0sc u`s9kf f[w`f;`fhf f-fkfh[`hf bkijpfh.

Codex 365 76 of 420
F9cef II 3. Fqf8s lfyw`f;`j f6nbdn` kt6cbrtb fimf0fn`b f,spi`fn` ajhvf6`tb b[s

bfbh[`jbn.
· bkf,=f,je flshuf6`f hskf bfhf blshef fvf0`fh f[w`f;`fhf;
· f]`je fvjlfkhf6`f (fb0f]`fhf> fpqffhf> flqfhf…) htbkrffhtb bf[`0je fbynjyfwbfkf f]`fhtb;
· f;`f,;m f]`fhffy bfhf blshef fajhvf6`f h[fh[`fhf> eh0 hskf bvfhbje f]`je6`f hf9qfhf;
· bfyf0f[e fbl]`fkfuf6`f h[fh[`fhf;
· fpqffhfn` ]`je6`tb (bfh,fy? lfh,fy?)> vfgrhfn` [`0fz6`tb> f[msowsy[`hf6`tb (f[f=sn`>
f[fn`s) frjynt6cn f=s bbfifys h[fh[`fhf;
· f,spi`fn` ajhvf6`f htbkrffhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef II 4. Fqf8s bvfhbje f9[mfhfn` cnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn.
· fhqfuf i`7`f=s bffuje f[ms9ihfn` lshuf6`f hu`f0fhtb h[fh[`fhtb;
· frjynt6cn byf6`sh9iys blshsv f;`f6`f hqfrs f[w`f;`fhf;
· fi`7`s f[6`tb> fnt6cn ffvsim0f[m bffuje fbkshufhf6`tb h[fh[`fhf;
· bf0f[e f,pfq> fnt6cn fkfufv0tb fyq`fv0tb hfkrffhf;
· fi`7`s bvfhbje fcnhe6nehf: fi`7`s f[7mf> fi`7`s f[mob fdnjhb bf[mfye f8yeq7fn`b
flf7mtb> fnt6cnb hlshhf;
· fbkkbecnhfwbf6`f hskf fnt6cn vf fi`7`s fqfrs f9iffhf;
· fi`7`f=s brjyrhtne 0s9r f9iffhfps fqfc f[`swhf bkijpfh.
F9cef II 5. Fqf8s fnt6cn [`sz6`f lhs9[mjbn> tbkbrffetbn

· f,;ms hleys (bifv f;`f6`f hskf) f[`szn`s f;`tbyhffkf6`tb> fweafhf6`tb> f;`f97f6`tb>
f;`fhwwfr6`tb> fkfr`6`tb> f;`f,;m [`sz6`tb hs9[mfhf;
· f]`je f=s b=swe fahfpf6`tb f;`f6`tb hfkrffhf> fpqffhf6`f hsw[shffhfkf eh0 hqfrs
fbkrffhf;
· lps9[mfp fnt6cn bfpre fpqffhf6`f bbfifys h0fr f7fqfhf;
· bbqfp f;`f =sw6`f hskf lps9[mfp fnt6cn fqfrs fb0f]`fhf;
· lps9[mfp fnt6cnb fbkkbecnhfwbf6`tb htbl]`fkfhf> fnt6cn f=s fbkkbecnhfwbf pspre
fws9q`f[f (ftgbpjl) f9iffhf;
· fbkkbecnhfwbf6`f hskf fnt6cn fqfrs fbkrffhf;
· fnt6cn bfpre fbkkbecnhfwbf6`f h0s[hf;
· bf0f[e fbynjyfwbfkf b0rffys f9[mfhf> f]`je6`f hs,;mfhf ff0uskfhf bkijpfh.
F9cef II !. Fqf8s bvfhbje fnt6cn f=s f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` lshuf6`f b9iffetbn.

· f,;ms hleys fnt6cn lfyf9[mj f]`je6`f h]`ff6`f hfkrffhf; ff0uskfhf6`f hs7fqfhf;
· frjynt6cn bu`fkfhi`fys blshsv f;`f6`f hs[w`f;`fhf;
· fgthcjyf;/fj,bt6n bpre f;`f6`f hqfrskf fbkshufhf;
· f;`f6`f htb=sh9ihf> eh0 u`s9-u`s9kf htbpifhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F8hf
F9cef II @. Fqf8s flhtcfn bbynthtc6`f lhsp[`swys> bvfhbje frjvveybrfnbdn`
nt6cn6`f bf9bqjbn.
· b8spw`tb b[fkf b[`swsp fash[fw`tb fcfkfv i`7`6`f hps8hf;
· flhtcfn byb6`sh9iys (f8spf> fhqf8s…) frjvveybrfwbfn` tnbrtn (fcfkfv]`fhf>
flys]`fkfhf6`f…) fk[hf;
· fhpf]fk6`tb> fu`-fyqfhfn` f6`8shf6`tb hsimf6`shuskfhf bkijpfh.
F9cef II #. Fqf8s> bfhf blshef f;`tbyhffkf6`f bhsimf0frys> eflf8hflf fnt6cn

[`sz6`f bf9bqjbn
Codex 365 77 of 420
· bvfhbje fnt6cn [`sz6`f hs8htb f[mo hs[qfhtb;

· b[fn` 9si`f bfprys bffhrmf=ys f8hf (f9[syhfp ffv0f isv8f9bufp bfprys> cfhf c8spf>
f8yfn` 9cffn`6`f…);
· pys =sh]`fkf> fyf8c f8shfkf fpqffhf6`f h0fr f7fqfhf;
· flbrnfyn6`f hs8hf;
· f8spw`tb b[fkf b[`swsp fgthcjyf;6`tb fcfkfv i`7`6`f hps8hf;
· fhpf]fk6`tb> fu`-fyqfhfn` f6`8shf6`tb hf9qfhf (i`svi`fy> vf bobn fkf);
· bfhf blshef fvf0`fh6`f vf feff f[ìmfhf hs0fhf bkijpfh.
F9cef II $. Fqf8s> fnt6cn [`sz6`f hf9qfhffy fimf0fn`b fuhfvvfnbrfn` tktvtyn6`f

b[s bfbh[`jbn.
· f[mo6`tb fehfyfuofhtb ffpsh9ief f;`f6`f fhfw`f [s9[mfofhf[m bbfifys hbfufhf;
· frjynt6cn byf6`sh9iys f7fqfh,f ffv0f6`f (ef;`n`b> bbfc[mje> b7fkfif) bbfifys
h[fh[`fhf;
· f]`je f=s f;`f6`f htbl]`fkfhffy fbl]`fkfuf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· f;`f,;mn`b> fpqffhfn`b> flqfhfn`b f]`je6`f bbfifys h[fh[`fhf> f]`je fqs[`fy bf0f[e
flshuf6`f hfk[hf bkijpfh.
F9cef II 1%. Fqf8s f8shf fh-tbhf bvfhbje vtnjl6`f b[s bfbh[`jbn.

· b[fn` 8sv0f b,;ms hleys f9[mfhtb> bb,fp fu[f6`f hshbfifhtb;
· fhqf8s bbhbfifp fajhvf6`tb f]`je6`tb hfk8ffhf (f]`je6`f hshbfifhtb e,. bq.)….
FGHJUHFVVF FQFRS

1.Fbyahjvfwbf (flshhf) fbkrffhf> fyfkbp fpehf> f[ìmfhf0fhf
B[flje fntvfnbrf:
Fkt6cbrjkjubfn` fcgt6n: f;`f6`f tbetb9isv fctvfynbrf fflsh9ietbn: fvf0`fh> f7fpimf>
fh=bfhf e,.tum.; f;`fr tbetb9isv fqfrs fvfpfh fkijbn; f[is8qfr bf]f b,pbfys ffh9ihfps>
fqfrs bf6`yfuf[fif f;`f fk[nèg.
Fuhfvvfnbrfn` fcgt6n: f,;ms7tb fws,;ms7tb; f;`f fim0s,;m6`f hfyfkbpb hcby0tpb. F;`f
fajhvf fyfkbp fpehf fhqfhf; fbl]`fkfutb tbetb9isv f8fofhf6`f htb9isvhtb: f;`f - f]`je -
fnt6cn; bvfhbje f]`je6`f htb6`shi`fhf> ff0uskfhfn` lshuf [flf6`f h[fh[`fhf; f8hffy> bh]`fp
f]`je fbynjyfwbf ffh9ihf; f]`fhffy> b8e f]`je fbynjyfwbf ff9ihf; f]`je f=s f;`f6`f
qfrskf htbl]`fhfkf; f]`je – byfoje f[is8qfr; bffuje f;`f6`f hskf f]`je fb6`shi`fhf;
f\mimfhfn`b> f;`f,;mn`b> fpqffhfn`b f]`je6`f.
2.F,spi`f frjvveybrfnbdn` fcgt6n6`f (fpqffhf6`f)

B[flje fntvfnbrf: fw`f;`fhf fntvf> flhtcfnb flhtcfynb; ftnbrfn` lbfkju6`f. Fpsosh8hf
fcnhfntubf6`f (fntvf> f[mo> fimf0fn`b f;`f6`f). F0qffhfn` pqffhf6`f (fqfhfn` nt6cn f9[mfhf
fcnhfntubf6`f: f[mob f,pfw6`tb hskf fpqffhf6`f hs6`shuskfhf> fimf0fn`b f;`f6`f hfkrfhf);
fnt6cn bvfhbfys fh-tbhf. Fnt6cn fntvfnbrfn`b qfrskfn`b frhf. Fnt6cn f[mo6`f hnbg6`f.
Fnt6cn fcnhe6nehfn`-qfrskfn`b f[`0f6`f: fkfufkf;`f> f[`0f [flf> fyq`fv0f. F[8skffhtb
f[w`f;`fhtb. {s6`rskfn`b =sh]`fkfn`b frjvveybrfnbdn` bvfhbje fnt6cn6`f (fcfkfv i`7`s>
flbfkju> fhpf]fk).

B[flje fntvfnbrf:.f6`kfw`tb> f9cflumskb> fbfifhtb> f8spfhtb> feffn`s8cf
htbps7fpffimf6`tb> fef8sn`s8ctb f9cf,fhtb htbps7fpffimf6`tb> f,pbfhtb fwùmfhtb bhspre
f;`tbyhffkf6`tb> f;`f,;m6`tb> fkfr`6`tb.
B[flje fntvfnbrf:.fkbnthfnehfn` kfr`6`f> ;`kfh hkfr`6`f> f;`fvffyf6`f; fajkmrkjhn`
;fyh6`f: f;`fhwwfr6`f> fweafhf6`f> f;`f97f6`f> f;`tbyhffkf6`f. F9cef> fn`svn` f[`szn`s
rkfccbrf> f;`f,;m6`tb> frjvb6c6`tb> f[`sz6`f hps f9cef ;`tbyhffkf6`tb.
III FRKFCC
Codex 365 78 of 420
F[sh[fh0f:
F9cef III 1. Fqf8s fnt6cn F9cef III 4. Fqf8s eflf8hflf F9cef III $. Fqf8s ls8etbn>
lfpsosh8ys eb flhtcfnb (b,;ms hleys/=sv0) lf9[mjbn> bfhf p[s6`rs vfhbje tbetb9isv
f[s6`rb tbkbrffetbn; flhtcfn blshef fntvf6`f hskf bf9qje fnt6cn6`f bhs[`0je fajhvf
lptb9ihje f7ysn` fw`f;`fimf tbetb9isv fnt6cn6`f tbkbrffetbn. hb0jbn.
fvfythf fkb[etbn.
F9cef III 5. Fqf8s> b,;ms hleys> F9cef III 1%. Fqf8s
F9cef III 2. Fqf8s bfhf blshef fcf[mfhrshfn` ghjpf eflf8hflf fnt6cn [`sz6`f
fkbnthfnehfn` nt6cn6`f fahfuvtyn [`sz6`f lhs9[mjbn. bf9bqjbn; tbksrrf
lshpsosh8etbn> tbkbrffetbn> bu`ffyfufhf ffbh9ietbn.
eh0 hqfrs tb0tb]`jbn. F9cef III !. Fqf8s fkbnthfnehfn`
nt6cn bfprys b[fn` u`ffyfufhf F9cef III 11. Fnt6cn f9qfhffy
F9cef III 3. Fqf8s bif[`0je ffbh9ietbn.. fqf8s bif[`0je tb9i
tb9i b[s bfbh[`jbn fuhfvvfnbrfn` tktvtyn6`f
f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` F9cef III @. Fqf8s b[s fbh[`jbn b[s bfbh[`jbn.
[fh[`fuf6`f. f9[mfhfn` cnhfntubf6`fr.
F9cef III 12. Fqf8s b[s
F9cef III #. Fqf8s> bvfhbje fnt6cn bfbh[`jbn fnt6cn fh-tbhf
f=s b[flje f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` bvfhbje fvtnjl6`f.
lshuf6`f b9iffetbn.
F[sh[fh0f: F;`f]`f
F9cef III 1. Fqf8s fnt6cn lfpsosh8ys eb flhtcfnb> fnt6cn f[s6`rb tbkbrffetbn;

flhtcfn byb6`sh9iys fw`f;`fimf fvfythf fkb[etbn.
· frjvveybrfwbfn`b [s6`rsn`b fnt6cn6`f hflhtcfn lspec0je (f6`kf> fb[f,s> fgthcjyf;) fbkrffhf>
flhtcfn byb6`sh9iys fw`f;`fhfn` tnbrtn bdth,fksv [fh[`fuf6`f hfk[hf;
· fu`s9 f6nbdhf> f0fuskfpffimfn` [`vfhhf6`f h-fkf[`htb> tbetb9isv flhtcfnw`f h7ys fntvfr
fps flbfkju fv8f9ufhtb> bif[`0je tb9i fw`f;`fhfn` cnbkm fk[htb bkijpfh.
F9cef III 2. Fqf8s fkbnthfnehfn` nt6cn6`f lshpsosh8etbn> tbkbrffetbn> eh0 hqfrs tb0tb]`jbn.
· fnt6cn f[mo byf6`sh9iys fnt6cn fqfrs f[w`f;`fhf;
· lsppsosh8sp fnt6cn f=s bfh,je faf6n6`tb fash[fw`tb hs[m6`f f]`fhf;
· bzslje f7fpimf6`f bhsimf0frys fvf0`fh6`tb fash[fw`tb f7fpimf hs0fhtb hs[w`f;`fhtb;
· lsppsosh8sp fnt6cn fqfrs fb0f]`fhf;
· bvfhbje fgkfykf lps9[mfp fnt6cn fb0f]`fhf;
· fbycwtybhjdrf6`f h-fkf[`htb> fhjkm bf6`yfuf[fif fbynjyfwbf6`f hfk[htb;
· lsppsosh8sp fnt6cn f=s bfh,je f[0scb b[fn` 9si`tb fbwn`fh hs,;mfqfhf;
· bvfhbje fahfpf6`f hskf (bcu`f9[jbn/bcu`f9[jv fbynthtc fkjeg/fbynthtc fkfv…) f9qfv0tb>
fash[fw`tb> hs[ys7ùfimtb> f[ìmfhf hs0fhtb b[fn` u`ffyfufhf (bcu`f9[jv> bp,fy fr`pfh….;
cf6ìf]f0sv> bp,fy fr`pfh…) ffh9ihtb;
· bf]f b,pbfys fqfrs fbkrffhfps> fpqffhf6`f hs6`shuskfhffy fahfpf6`tb f;`f =sw6`tb hqfrs
fbkrffhfbkijpfh.
F9cef III 3. Fqf8s bif0f[e tb9i b[s bfbh[`jbn f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f.

· fw`f;`fhfn` ntvf6`f hps (fis6`c ffv0f6`f> f9cffn`6`f> f6fkf6m> f6s0f…) bzslje fkt6cbrf
f[fh[`fhf;
· f;`f6`f htbl]`fkfhfps fbl]`fkfuf6`f h[fh[`fhf;
· f[fn`s> fpqffhfn`> vfgrhfn`> fh,fufn` [msowsy[`hf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· bf[mf0f[e> frjynt6cn byf6`sh9iys> f;`f6`f: ptums> \mjers (imjers), fo`svpfh - bbfifys
h[fh[`fhf;
Codex 365 79 of 420
· fpqffhf6`f (bfh,fy? lfh,fy? if7f?) bbfifys hs6`shuskfhtb fpqffhf6`f h0fr6`f bbfifys

hs7fqfhtb;
· f[mso7tb f7fqfh,tb h[f=6`tb h[s9[mfofhtb bbfifys hf9qfhf;
· f7fqfh,f fajhvf6`f bbfifys h[fh[`fhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef III 4. Fqf8s eflf8hflf (b,;ms hleys/=sv0) lf9[mjbn> bfhf blshef fntvf6`f hskf bf9qje tbetb9isv fnt6cn6`f
tbkbrffetbn.
· f;`f,;m ]`sz6`f> f;`fvffyf6`f> f[`szn`s f;`tbyhffkf6`f> fnt6cn6`f (foshufhf6`f>
fbycnhe6wbf6`f…) hs9[mfhf;
· lps9[mfp fnt6cn fntvf fbkrffhtb f[mo f[qfhtb;
· bvfhbje [s6`rskfn`b fnt6cn6`f h[s6`rs fimf6`shuskfhf (foshufhf> fhpf]fk> f]f6msv blqf>
fxsc fh[bfhf fhtwtgn> f[ì` fhtwtgn…);
· fnt6cn f[mob fqfrs htbl]`fkfhf;
· fqfrs byf6`sh9iys> fnt6cn [`0f–[`0fkf fifhtb> eh0 f[mo hs[qfhtb;
· fash[fw`f htbps7fpffimf6`f hs[w`f;`fhf;
· blshsv f;`f6`f frjynt6cn fkf hqfrs fbkrffhtb hs[w`f;`fhtb;
· f[`szn`s ;ehyfk6`tb fufpt06`tb bhye fht,ec6`tb> frhjccdjhl6`tb bbfifys htbkrffhtb
h[fh0`ffhtb> tbetb9isv f-fhimwskfhf6`f hs7fqfhtb bkijpfh.
F9cef III 5. Fqf8s> b,;ms hleys> bfhf blshef fcf[mfhrshfn` ghjpf fahfuvtyn [`sz6`f lhs9[mjbn.
· bb0f[e fahfuvtyn fk[ys> brkfcc fqf8w`f h=f9[mf fhtgtnbwbf6`f lsh[scsh;
· fahfuvtyn f=s bfh,je fw`fyshhf fbynjyfwbfkf ffh9ihf;
· fnt6cn fqfrs byf6`sh9iys fw`f;`fimf fntvgb> f,;ms fntv,hb hs9cf[hf;
· lsppsosh8sp f,fhfn` fbvflfhf fimf6`shuskfhf bkijpfh.
F9cef III !. Fqf8s fkbnthfnehfn` nt6cn fprys b[fn` u`ffyfufhf ffbh9ietbn.

· fnt6cn f9[mfhffy bpw`shqsp ftvjwbf6`f> fw`fyshhf6`f hffh9ihf;
· f9[mfhffy bu`fkfi`fp> fnt6cn fqfrs tb9ie fvekmnabkmv6`tb> fcf[mf6`tb> f0s[sv0f6`tb>
lsppsosh8sp vf lps9[mfp fh=bfv0f6`tb f[mo hs[qfhf;
· fh=bfv0f fash[fw`f h[sv8f9ufimf fvjnbd (e,fc bps7fhqfp) ffh9ihtb eb f[ìmfhf0fhtb;
· bu`f9[j fgthcjyf; btbkrffhtb eb lspbu`f9[j f]`fhtb;
· lps9[mfp fh=bfv0fkf fbkkbecnhfwbf6`f h0s[htb> tumsh0 f[`sz6`f hcf[mf6`f f[ìmfhf
hs0fhtb;
· bu`f9[j fh=bfv0f vf f[`szn`s i`7`s fvfrtn f7fqfhf bkijpfh.
F9cef III @. Fqf8s b[s bfbh[`jbn f9[mfhfn` cnhfntubf6`fr.

· frjynt6cn fkf blshsv f;`f6`f htbkrffhf;
· fhqf8s bw[shffhfkf fnt6cn bvfhbje fgkfy fb6`shi`fhf (f;`f6`f vf fcf[mf6`f hskf);
· firjk fi`7`s9[mfh0f frfnfkju6`f h[fh[`fhf> fh=bfv0f f[mob fdnjhb hskf bb0f[e fi`7`s
f9iffhf> f[mo6`f hskf f[`szn`s ;ehyfk6`tb fufpt06`tb hs9iffhf bkijpfh.
F9cef III #. Fqf8s> bvfhbje fnt6cn f=s b[flje f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` lshuf6`f b9iffetbn.
· f7fpimf6`f ffpsh9ief f;`f6`f hqfrs tbkrffys (fvf0`fh f7fpimf> f[s9[mfofhf ffpsh9ief
fkt6cbrf> f0fuskfpffimf/fehfyfuofhf ffpsh9ief fkt6cbrf)> fgthcjyf;6`f vf fj,bt6n6`f f[mo
hs[qfhf;
· fpqffhf6`f hsw[shffhfkf u`s9-u`s9kf f;`f6`f hifhf> htb=sh9ihf (bfh,fy? lfh,fy?
lptb9ihjeptb? if7f? b7fbqjb?) bkijpfh.
F[sh[fh0f: F8hf
F9cef III $. Fqf8s ls8etbn> p[s6`rs vfhbje tbetb9isv fnt6cn6`f bhs6`yfuje fajhvf hb0jbn.
Codex 365 80 of 420
· bvfhbje fbycnhe6wbf6`f b8etbn (bf]]`fg> fv8f f[schffy b7fqfnè> f8yfn` 9cffn`6`f

bish[skf9inè> firjkn` vf0`fh6`f iys7ùfnè);
· brjyrhtne [s6`rb flhtcfnb hskf ff9[mfhfn` i`7`s fb6`shi`fhf;
· bvfhbje flbfkju6`f hf9qfhf> htb6`shi`fhf;
· bbfije fkt6cbrfkf f[rsn` nt6cn fb6`shi`fhf (f]fef f[w`f;`fhf> flumsk[8skffhfn` kfuskfpffimf f[w`f;`fhf> fvfntvfnbrfn` f]fcf,n`)
bkijpfh.
F9cef III 1%. Fqf8s eflf8hflf fnt6cn [`sz6`f bf9bqjbn; tbksrrf bu`ffyfufhf ffbh9ietbn.
· ;fyhkf tb9isv fnt6cn [`sz6`f hf9qfhf;
· tbetb9isv fvf0`fh6`f hqfhffy bjep flshhf6`f byhs6`sh9iys> f;`f,;m [`sz6`f hf9qfhf
bvfhbje fb=sh9ihf6`f) h[fh[`fhf bkijpfh.
· b[fn` 9c0fpffhf7syn` brjyrhtne faf6n/f[0sc f[w`f;`fhf;
· b9rffys fqfrs lf[w`f;`jbn;
· =swys bbqfp f;`f6`tb fahfpf6`tb fnt6cn f9qfhffy h[fh[`fhf;
· fnt6cn vf ftgpjl fqfrs ffh9ihffy> fdnjh bkt6cbrf> fcf[mfhrshfn` vtnjl6`fr (ftgbntn6`f> (bf]]`fg> “)fufkfy”> “F8yfn`
9cffn`6`f”.. );
F9cef III 11 Fnt6cn f9qfhffy fqf8s bif0f[e tb9i fuhfvvfnbrfn` tktvtyn6`f b[s bfbh[`jbn.
· f7fqfh,f f[f=sn` f[s9[mfofhfn` ajhvf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· bvfhbje b9bje f]`je6`f hs[`0f6`f htbl]`fkfhfps> fbl]`fkfuf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· f[f=sn`> fh,fufn`> fpqffhfn` [msowsy[`hf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· frjynt6cn f=s f;`f6`f: ptums> \mjers> foùms - bbfifys h[fh[`fhf;
· f7fqfh,tb f[mob bbfifys htbl]`fkfhf;
· qfrskf tb9ie fkt6cbrfn` frhf6`f h7syn` bffuje frjynt6cn fps bbfije f;`f6`f hfk[hf;
· flbfkju fh[bfhfps bbfije f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f h[fh[`fhf (f7fqfh,f f8,fn`b
f[f=s fajhvf6`f> fgey6nefwbf flshuf6`f);
· f;`f6`f wshf-wshfkf bbfifys hifhtb> hbfufhtb;
· ff0uskfhfn` lshuf6`f (fr`f9> f=fhq`b> 8-r`f9r> fpqffhfn` lshuf> f\mimfhfn` lshuf> fhq`b6`f>
f[sw6`f) bbfifys h[fh[`fhf bkijpfh.
F9cef III 12 Fqf8s b[s bfbh[`jbn fnt6cn fh-tbhf bvfhbje fvtnjl6`f.

· b[fn` 8sv0f ltb0f9[mfys> fnt6cn fh-tbhtb;
· bb8sp flb6nfynb fjhbubyfkb htb=sh9ihtb fh-tbhtb;
· f8sv0f= bfhf blshef ff0uskfhfn` lshuf6`f hu`f0fhtb hsh-tbhtb bkijpfh.
FGHJUHFVVF FQFRS
1.Fbyahjvfwbf (flshhf) fbkrffhf> fyfkbp fpehf> f[ìmfhf0fhf B[flje fntvfnbrf:
Fkt6cbrjkjubfn` fcgt6n: f6nbdn` kt6cbrfn` ajyl; u`s9-u`s9kf f;`f6`f hifhf> qfrskfn`b
ft6cghtccbfn`b fufyf[mfkf htb=sh9ihf; fcf[mfhrshfn` ahfpf6`tb fahfptjkjubpv6`tb.
Fuhfvvfnbrfn` fcgt6n: f]`je fimf0fn`b f[`0f6`f: f7fqfh,f - fp]`f> eb bfl]`fkje> fh=bfhf bfkf[` f[f=s (fce,bt6n); f7fqfh,tb
f0fuskfpffimfn` f;`f6`tb; fbl]`fkfuf6`f f]`je f=s.
F[mo6`tb f7fqfh,f6`tb hajhvf6`f hs9cf[hf; fjhajuhfabfn` u[f6`f hsh-tbhf f97fhf6`f;
fimf0fn`b ff0uskfhfn` lshuf6`f (fr`f9> f=fhq`b> 8-r`f9r> fpqffhfn` lshuf> f\mimfhfn` lshuf> fhq`b6`f> f[sw6`f).

B[flje fntvfnbrf:
Frjvveybrfnbdn` f]fcf,h,tb f[s6`rb: [s6`rsn`b fnt6cn6`f qfrsc bhsvje> hflhtcfn.
Fw`f;`fhtb fbvfrb hntvf; fu`s9n`b f6nbdhf> f0fuskfpffimfn` [`vfhhf6`f> brjyrhtne fhjkm;
f[`szn`s ,b,kbj0trf f[fh[`fhf fqfc6`f; f9[mfhf fcnhfntubf6`f (fntvf> b[flje b[flfv fash[fw`f>
fnt6cn f[mob fqfrb htbl]`fkfhf). Fnt6cn fnbg6`f: [s6`rskfn`b fnt6cn (fhtwtgn> foshufhf> fhpf]fk
e,.tum.)> f[rsn` nt6cn6`f (flumsk[8skffhf f[w`f;`fhf> f]fef fp9[mfu`f0f> fvfntvfnbrfn` ]fcf,sh,f); fnt6cn f-htbhf bvfhbje
vtnjl6`f.

Codex 365 81 of 420
3. Fcf[mfhrshfn` nt6cn fbkrffhtb f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihtb F9[mfhfps fvfnthbfk6`f:

f9cef kfr`6`f> fleytb ;`kfh hkfr`6`f> f;`fvffyf6`f> f;`f,;m6`f> fimf[`syqf6`f> fvba6`f;
flfgnfwbf pvje fkbnthfnehfn` nt6cn6`f> fkbhbrfn` cbe;tn6`f pvje f;`tbyhffkf6`f> (bleev)
fghjpfn` ;`f,;m6`f> fbynthtc pqje fcbe;tn6`f.
Fntvfnbrf: f6`kfw`f hs9c0fpffhf> f[0sc> fbevjhbcnn` 9qfv0f6`f> flblf6nbrfn` cf[mf pvje
f;`f,;m6`f.
IV FRKFCC
F[sh[fh0f:
F9cef.IV.1. Fqf8s btbetb9isv F9cef.IV.5. Fqf8s b[s lf6`b0ys btbetb9isv F9cef.IV.#. Fqf8s btbetb9isv
fnt6cn6`f bbfifys tbkbrffetbn> fntvf6`f pvje fnbg pvje fnt6cn [`sz6`f hs8hf bkijbn.
eh0 hqfrs fb0f]`fhf bkijbn. fcf[mfhrshfn`/bcf[mfhrshfv fnt6cn6`f
lhs9[mjbn. F9cef.IV.$. Fqf8s bqfp fnt6cn fqfrs f8htb
F9cef.IV.2. Fqf8s fcf[mfhrshfn` 9qfv0f f[fn`ffh0ihtb bkijbn.
bfprys b[fn` u`ffyfufhf ffh9ihf bkijbn. F9cef.IV.!. Fqf8s lps9[mfp fnt6cn
(fcf[mfhrshfn`/bcf[mfhrshfv) F9cef.IV.1%. Fqf8s f]`je6`f
F9cef.IV3. Fqf8s fw`f;`fimtb bfprys ftcntnbrfn`b ftnbrfn` hsimf6`shuskfhfps fuhfvvfnbrfn`b
frjvveybrfnbdn` [s6`rb ht=fuskfhf bkijbn. f[ìmfhf0fhf f0fhf b0f[eg. fjhajuhfabfn`b ufyf[mfkf bbfije fajhvf6`tb>
fgey6nefwbf bbfije f97fhf6`tb h[fh[`fhf
F9cef.IV.4. Fqf8s bfimfi`fkje f,spi`fn`- F9cef.IV.@. Fqf8s flshhf6`f bkijbn.
uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f brjyrhtne hfbehtb brjyrhtne fpqffhf fec
f0fuskfpffimf= h[fh[`fhf bkijbn. flekfhtb hps btbebt9isv F9cef.IV.11. Fqf8s f8hf fimf0fn`b
fcnhfntubf6`f h[fh[`fhf
bkijbn.

F[sh[fh0f: F;`f]`f
F9cef IV 1. Fqf8s btbetb9isv fnt6cn6`f bbfifys tbkbrffetbn> eh0 hqfrs fb0f]`fhf bkijbn.
· b6`kf bfimfi`fkje fw`f;`fhfn` fnt6cn6`f (fb0f]`fhf> f[w`f;`fhf> flbfkju) hcf[mf6`f htbkrffhf;
· fqfrs ffh9ihtb fb0f]`fhtb;
· br`shije f0fuskfpffimffy bif]`0je fw`f;`fhf fcnbkb fjabwbfkn` 0fuskfpffimf f,spi`tb htbkrffhtb h[fh]`fhtb;
· f[`szn`b> fvepsrfn`b> fcgjhnn`b fbyajhvfwbfn`b lshhf0fhf6`f h7fpimfh,fuf6`f htbkrffhf;
· b9bje b9bfv f;`f[` hfkrffhtb h[fh[`fhtb;
· fw`f;`fhffy fdnjh bkt6cbrf f[fh[`fhf;
· fcf[mfhrshfn` 9qfv0f fcbe;tnn` w`f]`f fkrffhtb> btbim0fhuskfys faf6n6`tb f[0sc6`tb
hs[w`f;`fhf;
· bcf[mfhrshfv fnt6cn fqfrs fb0f]`fhf bkijpfh.
F9cef IV 2. Fqf8s fcf[mfhrshfn` 9qfv0f bfprys b[fn` u`ffyfufhf ffh9ihf bkijbn.

· bfhf bps fbynthtc pvje f9qfv0f= bffh9ie f[0scb fgthcjyf;6`tb hs[w`f;`fhf;
· lfpsosh8sp fnt6cn f=s ftcntnbrfn` 9cfhf6`f h0s96`f hffh9ihf;
· fash[fqf b[ys7ùfimf f[ìmfhf0fhtb b[fn` gjpbwbf ffh9ihtb;
· fgthcjyf; b[ys7ùfimtb b[fn` 9c0fpffhfn` 9si`tb htb=fuskfhf;
· fcf[mfhrshfn` nt6cn bfprys b7je flbccreccbf f-fkfh[`hf;
· f[`szn` cgt6nfrkm vf fkfr` f[w`f;`fhf= f-fkfh[`hf;
· b[fn` tvjwbf6`f hffh9ihf bkijpfh.
F9cef IV 3. Fqf8s fw`f;`fimtb frjvveybrfnbdn` [s6`rb ht=fuskfhf bkijbn.

· fu`s9 f=s bv8f9scef f6nbdhf6`f h-fkfh[`hf;
· fhjkm fyfuofhffy fw[shffhfn` [fh[`fuf6`f bbfifys h[fh[`fhf ;

Codex 365 82 of 420
· brjhht6nys> ftnbrf f[mxfhfkf b[fn` u`ffyfufhf ffh9ihf;

· fhjkm bfimfi`fkje fdbpefkn` vfnthbfk6`f hfk[hf;
· frkfcc f=f9imf f,;ms hleeys blshe fnt6cn f7syn` fws9q`f[f f9[mfhffy ftvjwbf6`f
hffh9ihfps bbfije fbynjyfwbf fk[hf;
· fbynjyfwbf f9cimfhfn` lshuf6`f haey6wbfys h[fh[`fhf;
· by0rffys fw`f;`fhf bkijpfh.
F9cef IV 4. Fqf8s bfimfi`fkje f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f brjyrhtne f0fuskfpffimf=

h[fh[`fhf bkijbn.
· f,pfpfhfn` 0fuskfpffimf6`f hffh9ihffy bzslje fkt6cbrf f[fh[`fhf;
· fhqf8s fqf8w`f bbh,fp f=sh9in`fkf f;`f6`f hctvfynbrfn` fbl]`fkfhf f[fh[`fhf;
· frjynt6cn6`f h=s f[mso7f6`f hwsy]`hfc bbfifys f[msowsy[`hf6`f h[fh[`fhf;
· frjynt6cnkf f7fqfh,f ffv0fkfn`b fajhfvf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· fw`f;`fhffy f7fqfh,f6`f hajhvf6`f bffifys h[fh[`fhf
bkijpfh.
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef IV 5. Fqf8s b[s lf6`b0ys btbetb9isv fntvf6`f pvje fcf[mfhrshfn`/bcf[mfhrshfv fnt6cn6`f lhs9[mjbn
· fnt6cn f[mob fqfrb htbps7fpffimf6`f hs[w`f;`fhf;
· fnt6cn f[mo fkmnthyfnbdn` dfhbfyn f9iffhf;
· lps9[mfp fnt6cn fntvtb> fpqffhf [flf6`tb hfkrffhtb hs[w`f;`fhtb;
· fvf0`fh6`tb f[0sc6`tb f8yeq7fn`b fl`ys7fn`b 7fpimf6`f hffh9ihf;
· fnt6cn f=s fdnjhb fgthcjyf;b hf;`f6`tb> flbfkjub fvjyjkjub hfkrffhf;
· b[s lf6`b0ys fnt6cn f=s> fgthcjyf;b> faf6n6`tb> f[0sc6`tb hffh9ihfps fdnjh b[s bfbh[`fp
f;`f6`tb f]`je6`tb hs9iffhf;
· f9qfv0f= bffh9ie f[0sc gthcjyf;r bgjpbwbf f7syn` fb0f]`fhf;
· fnt6cn bf]f b,pbfys fbkrffhfps fpqffhf6`f hs6`shuskfhf;
· fnt6cn f=s bffuje flshhf6`tb b[fn` 9si`fhtb htbl]`fkfhf bkijpfh.
F9cef I !. Fqf8s lps9[mfp fnt6cn (fcf[mfhrshfn`/bcf[mfhrshfv) bfprys ftcntnbrfn`b ftnbrfn`

f[ìmfhf0fhf f0fhf b0f[eg.
· ptum htb]f ,pbf bb,j fi`7`s> fnt6cn vf fcf[mfhrshfn` 9qfv0f f[mo> fdnjh> fgthcjyf; hs[mo6`f
h]`fhf;
· brjyrhtne fnt6cn bfhf bps fbynthtc pspkje ffh9ihf;
· fnt6cn bpbu`f9[j ffh9ihf;
· lps9[mfp fnt6cn bfprys flbcreccbf f-fkf[`hf; b[fn` u`ffyfufhf fimf6`sh/`/`fhfps fnt6cn f7syn` bfimfi`fkje f0s96`f h[fh[`fhf
bkijpfh.
F9cef IV @. Fqf8s flshhf6`f hfbehtb brjyrhtne fpqffhf fec flekfhtb hps btbebt9isv fcnhfntubf6`f h[fh[`fhf bkijbn
· f[`szn` ,b,kbjntrf fy,fyn`b fvf0`fhn`b rfnfkju6`f h[fh[`fhf;
· f,b,kbjntrf frfnfkju f=s bfye flshhf6`f bbfifys htbkrffhtb h[fh[`fhtb;
· f,b,kbjntrf=s f[`szn` 0s;mhf6`f bbfifys hs9iffhf;
· f[`szn` i`7`f7ys bffuje fkjuj vf fc[tvf bbfifys h[fh[`fhf;
· f;`f fqfrs fbkrffhfps f;`fh f[fh[`fhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F8hf
F9cef IV #. Fqf8s btbetb9isv fnbg pvje fnt6cn [`sz6`f hs8hf bkijbn.
· f9c0fpffhfn` bu`sim0fyqf6`f hskf fnt6cn [`szs f8hf;
· fkt6cbrf f[fh[`fhfkf fec[rsn`b fnt6cn fb6`shi`fhf (frkbvfn ptb9ihje> flumsk[8skffhfn`
kfuskfpffhf f[w`f;`fhf);
· fdnjh b7ys fb=w`f;`fhf bvjei`f> fpqffhf6`f hsimf6`shuskfhf;

Codex 365 83 of 420
· flhtccfn bf[m fi`7`s f8hf

bkijpfh.
F9cef IV $. Fqf8s bqfp fnt6cn fqfrs f8htb f[fn`ffh0ihtb bkijbn.

· qfrskfn`b fbim0fhuskfhf f[mxfhf;
· f9qfv0f fqfrs fb-f]`fhffy> fdnjh bkt6cbrtb cfc[mfhrshfn` cf[mf6`tb h[fh[`fhf;
· btbetb9isv fajhvf6`f hskf fgthcjyf; bfprys bgjpbwbf ffh9ihf;
· f9qfv0f fyq`fv0f bfhf bdthcbf f8hf bkijpfh.
F9cef IV 1%. Fqf8s f]`je6`f hsimf6`shuskfhfps fuhfvvfnbrfn`b fjhajuhfabfn`b

ufyf[mfkf bbfije fajhvf6`tb> fgey6nefwbf bbfije f97fhf6`tb h[fh[`fhf bkijbn.
· f;`f6`f hkt6cbrfn` qfrs hsp[`swhtb> frjynt6cn f=s f;`f6`f h0s9 f9iffhtb;
· f[mso7f6`f hajhvf6`f hs9cf[hf f97fhf6`f biblshef ffh9ihf;
· f;`f6`f: ptums> \mjers> imjers> frfrfkf bfifys h[fh[`fhf;
· bfhf bps blshe fuhfvvfnbrfn` ajhvf6`f f]`je fb6`shi`fhffy bbfifys h[fh[`fhf;
· fr`f9b> fpqffhfn` lshutb> f\mimfhfn` lshutb> 8-r`f9rb bbfifys h[fh[`fhf
bkijpfh.
F9cef IV 11. Fqf8s f8hf fimf0fn`b fcnhfntubf6`f blshetbn.

· fqf8s f8shfn` lqf fgkfy rmf= fimf6`shuskfhf;
· f8hf lfkfuffyof fnt6cn [s6`rb flhtcfnb htbkrffhf;
· f8sv0f= bvfhbje fu[f6`f hsh-tbhf;
· b[fn` u[f6`f htbkrffhtb hsh-tbhtb;
· f,;ms hleeys b[fn` 8sv0f f9[mfhtb> fnt6cn f0s96`f ftcntnbrfn` ufyf[mfkf bf]f b,pbje
dfhbfynkf f9cf[htb bkijpfh.
FGHJUHFVVF FQFRS

1.Fbyahjvfwbf (flshhf) fbkrffhf> fyfkbp> f[ìmfhf0fhf B[flje fntvfnbrf:
Fkt6cbrjkjubfn` fcgt6n: fkt6cbrfn` ajyl f[fh0`ffhf> bzslje fkt6cbrtb fnthvbyjkjubtb; f;`f6`f
hctvfynbrfn` fbl]`fkfhf; bf6nbdys h[fh[`fhf.
Fuhfvvfnbrfn` fcgt6n: f[mso7tb f7fqfh,tb bbfifys> fuhfvfnbrfn` 97fhf6`f hskf hs8hf;
f6`s9iskfhfn`b> ffv0fkfn`b> [s6`rskfn`b [sh[fh0f6`f ffpsh9ief f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn`
[fh[`fuf6`f htbps7fpffimfhf; ffimf0fn`b f;`f6`f hrkfcc6`f> b[flje fcbynf6cbcnn` fbvflfhf6`f>
f;`f6`f hvjhajkjubfn` imf6ùskfimf> fgey6nefwbf lshuf6`f.

B[flje fntvfnbrf: frjvveybrfnbdn` [s6`rs; fu`s9n` f6nbdhf; f,spi`f faey6wbfn` cnbkm6`tb eh0
h[fh[`fhtb; [s6`rskfn`b fnt6cn6`f> eh0 hs8htb hajhvf0fhtb f97fhf6`f.

F9[mfhfps fvfnthbfk6`f: f9cef ;`kfh h=f9sqn` ]`fv9f6`f> fleytb ;`kfh6`f hajkmrkjh>
fkfr`6`f> f;`f,;m6`f> fvba6`f. }ffv0fpn`b f9cef ,spi`fkf b8e f9qfv0f6`f> fkbnthfnehfn`
kfr`6`f> f;`tbyhffkf6`f. Bvfhbje bcf[mfhrshfv kbnthfnehf.
B[flje fntvfnbrf: fntvfnbrf 0,ff[jbn> flblf6nbrfn` ;`f,;m6`f> fafynfcnbrf> fbevjhbcnn`b
fcfnbhfn`b 9qfv0f6`f> f,pfpfhfn`b> fgfnhbjnn`b> futhjbrfn`b ntvf6`f.
V FRKFCC
F[sh[fh0f:
Codex 365 84 of 420
F9cef.V.1. Fqf8s b6`kf bfimfi`fkje F9cef.V.!. Fqf8s f,;ms hleeys f9[mfhf F9cef.V.13. Fqf8s btbetb9isv fnbg pvje
fnt6cn6`f hpsosh8htb hbynthghtnfwbtb bkijbn. fnt6cn6`f b[m9isvys
bkijbn. f9qfhf bkijbn.
F9cef.V.@. Fqf8s bkijbn bfhf bu`f9[j
F9cef.V.2. Fqf8s fu`s9n`bb fbylbdblefkn`bb fntvfnbrf pkje btbetb9isv bcf[mfhrshfv F9cef.V.14. Fqf8s f8shfn` lqf [s6`rs
frjvveybrfnbdn` ]fcf,6`f hsyfuofhf bkijbn. fnt6cn6`f hs9[mfhtb htbkrffhtb. fbkrffhtb faey6wbfn` cnbkm fk[htb bkijbn.
F9cef.V.3. Fqf8s bkijbn f,spi`fn`- F9cef.V.#. Fqf8s bkijbn btbetb9isv F9cef.V.15. Fqf8s bkijbn fuhfvvfnbrfn`
uhfvvfnbrfn` ajhvf6`f htbkrffhtb bfimfi`fkje ;fyh pvje fcf[mfhrshfn` nt6cn6`f 97fhf6`tb f8simf97fhf6`tb bbfifys h[fh[`fhf.
fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimffy eh0 h[fh[`fhtb. hs9[mfhtb bbfifys htbkrffhtb.
F9cef.V.4. Fqf8s fkbnthfnehfn` 9qfv0f6`f F9cef.V.$. Fqf8s bkijbn lps9[mfp

htcntnbrfn` [ìmfhf0fhf fimf0f6`f bvjeg. fcf[mfhrshfn` nt6cn fbynthghtnfwbf
f7fqfhf.
F9cef.V.5. Fqf8s bkijbn flbccreccbfn`
cnhfntubf6`f F9cef.V.1%. Fqf8s bkijbn btbetb9isv
htbkrffhtb h[fh[`fhtb. 7fpimf pvje fnt6cn6`f fcnhe6nehfn`b
f,spi`fn`b f[fn`zslfhf6`f htbkrffhf.
F9cef.V.11. Fqf8s fnt6cn fdth,fkn`b

bdth,fksv f[`0f6`f htbl]`fkfhtb>
fbynthghtnfwbf fpehtb> htbps7fpffimf6`f
hs[w`f;`fhtb bkijbn.
F9cef.V.12. Fqf8s fnt6cn bf]f b,pbfys

fbklshrffhfps> bkijbn btbetb9isv
fcnhfntubf6`f h[fh[`fhf.
F[sh[fh0f: F;`f]`f
F9cef V 1. Fqf8s b6`kf bfimfi`fkje fnt6cn6`f hpsosh8htb hbynthghtnfwbtb bkijbn.
· btbetb9isv cf[mf pvje fbyajhvfwbfn` nt6cn6`f hpsosh8htb> faf6n6`tb fu`ffyfufhf6`tb
htb=fuskfhtb;
· lfpsosh8sp fnt6cn bf]f b,pbfys fbkrfhfps fpqffhf6`f hs6`shuskfhf;
· fbyajhvfwbfn` nt6cn6`f h=s bffuje faf6n6`f lsihspys7`j ffh9ihf;
· fntvfr bfpre fkbnthfnehfn` nt6cn6`f lshpsosh8ys> fb9ihf6`tb fb9isvhf6`tb hs9iffhf;
· f9qfv0f fash[fqf b7fpimf6`f hffh9ihf
bkijpfh.
F9cef V 2. Fqf8s fu`s9n`bb fbylbdblefkn`bb frjvveybrfnbdn` ]fcf,6`f hsyfuofhf

bkijbn.
· fu`s9 f7ys =sh]`fkfn`b f6ùskfhfps f-fps7fqfhf;
· fu`s9 f[mofkf f;`fkf f6ùskfhf> bu`s9 fkf[`s8w`f hu`ffyfufhf6`f hffh9ihf;
· [s6`rskf ftnbrtnn` lbfkju6`tb fcf[mfhrshfn` cnbkb hfk[hf;
· Fpqffhf f6ùskfhtb> f]`fhtb> flqfhtb> fyshhf6`f hffh9ihtb hffy f;`f6`f htbim0fhuskfhf
f[mxfhtb bfimfi`fkje fbynjyfwbf fk[htb bkijpfh.
F9cef V 3. Fqf8s bkijbn f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` ajhvf6`f htbkrffhtb bfimfi`fkje fw`f;`fhfn` 0fuskfpffimffy eh0
h[fh[`fhtb.
· frjynt6cn f=s f7fqfh,f6`f bbbfifys h[fh[`fhf;
· fntvtb> flhtccfnb> [s6`rb hskf fcnbkm fk[hf; bkijpfh.
F9cef V 4. Fqf8s fkbnthfnehfn` 9qfv0f6`f htcntnbrfn` [ìmfhf0fhf fimf0f6`f bvjeg.

· fcf[mfhrshfn` 9qfv0f fpsosh8htb> b[fn` u`ffyfufhf6`tb ftvjwbf6`tb hffh9ihf;
· fgjtnbrfn` 9qfv0f= bffh9ie fyshhf6`f lhs[w`f;`jbn;
· fkbnthfnehfn` 9qfv0f bfprys bv8f9scef flbcreccbf f-fkfh[`htb> f[fn` u`ffyfufhf6`tb
fgjpbwbtb hffh9ihtb;

Codex 365 85 of 420
· fnt6cn f=s bfhf bps fbynthtc pkje f0s96`f hfk[hf bkijpfh.
F9cef V 5. Fqf8s bkijbn flbccreccbfn` cnhfntubf6`f htbkrffhtb h[fh[`fhtb.

· fu`s9 f=s fbvfrn` ntvf fk[hf; flbcreccbf fqfc6`f hs[mxfhf: fhtukfvtynb> fbim0fhuskfhtb>
ftnbrtb e,. tum.;
· fpsosh8hffy beflf8 f;`f6`tb fahfpf6`tb hspu`f0fhf;
· fpsosh8hffy flbcreccbf= bffh9ie fu`ffyfufhf6`f htbkrffhtb> fhuevtyn6`f hsyqfhtb;
· fu`s9 fkf[`skfw`f hu`ffyfufhf6`f hpsosh8htb> fh0 fu`ffyfufhf6`f u`s96`fys hifhtb;
· fh0 fu`ffyfufhf6`f hffh9ihfps bvfhbje fgkfy fimf6`shuskfhf;
· flbcreccbfn` ntvf bfprys fdbpefkn` vfnthbfk f0iffhf vf fb6`shi`fhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef V !. Fqf8s f,;ms hleeys f9[mfhf bkijbn.
· f,;ms hleys fnt6cn lfyf9[mj b8spw`f; ff0uskfhf6`f hs7fnt6cn fws9q`f[f6`f hf9[mfhf;
· bif-f[e fbynjyfwbf f[mxfhf;
· fnt6cn fqfrskf fw`tb;m f,spi`f (fvbvbrf> f;tcnbrekbfwbf) f9cf[hf bkijpfh.
F9cef V @. Fqf8s bkijbn bfhf bu`f9[j fntvfnbrf pkje btbetb9isv bcf[mfhrshfv fnt6cn6`f hs9[mfhtb htbkrffhtb.
· fnt6cn f7syn` fpqffhf [flf6`f hfkrffhf;
· fnt6cn f7ys ft6cgkbwbnys bffuje flshhf6`f htbkrffhf;
· faf6n6`tb> f[0sc6`tb htbl]`fkfhtb> fb[imffkf6`tb hs7fqfhf;
· fnt6cn f[`0fr vf btbetb9isv f[`0f6`f h=s bfh,je f[0sc6`tb> faf6n6`tb hs,;mfhf b7je
fkjubrfn` fbvflfhf ffh9ihf;
· faf6n6`tb fu`ffyfufhf6`tb htb9isvhf ffh9ihf;
· fvf0`fh6`tb f[-sc6`tb h9tb9in`b hqfrskfn`b 7fpimfh,fuf6`f htbkrffhf;
· flshf6`f brjyrhtne lshuf6`f hskf hifhf;
· fnt6cn lfp[`swys f[is8krff f7fqfhf
bkijpfh.
F9cef V #. Fqf8s bkijbn btbetb9isv ;fyh pvje fcf[mfhrshfn` nt6cn6`f hs9[mfhtb bbfifys htbkrffhtb.
· fnt6cnb eb f[mob htbl]`fkfhf;
· b[flje fash[fw`tb b[flfv fash[fw`tb htbkrffhf;
· brjyrhtne flshhf6`f hfk[hf;
· fash[fw`f hs[ys7ùfimf fvjnbd6`f hs[w`f;`fhtb hs[ìmfhf0fhtb;
· fnt6cn qfrskfn`b f[`0f6`f hskf fifhf;
· fash[fw`f hs,;mfhf b7je fbps7fpffimf6`f hs[w`f;`fhf;
· bfhf blshef fvf0`fh6`f vf feff f[ìmfhf hs0fhf
· b[fn` f;`f6`f hskf fnt6cn fqfrs fb0f]`fhf;
· fnt6cn f[`0f6`f h=s bffuje flshhf6`f htb0f]`fhf; bkijpfh.
F9cef V $. Fqf8s bkijbn lps9[mfp fcf[mfhrshfn` nt6cn fbynthghtnfwbf f7fqfhf.

· f9qfv0f fntvf fbkrffhf;
· fntvfnbrfkf tb9ie f9qfv0f6`f hs,;mfhf fgfhfkktkm f7fqfhf;
· bfhf bps fbynthtc okje fpqffhf6`f hs[w`f;`fhtb> b[fn` gjpbwbf ffh9ihtb;
· f9qfv0f f[0sc6`f btbetb9isv fgthcjyf;6`f hgjpbwbf7syn` f[ìmfhf0fhf;
· bvfhbje fcf[mfhrshfn` cbvdjk6`f hfkrffhf bkijpfh..
F9cef V 1%. Fqf8s bkijbn btbetb9isv 7fpimf pvje fnt6cn6`f fcnhe6nehfn`b

f,spi`fn`b f[fn`zslfhf6`f htbkrffhf.
· btbetb9isv [s6`rskfn`b nt6cn fps b7fpimfh,fuje f,spi`fn`-cnbkbcnbrfn` [fh[`fuf6`f

Codex 365 86 of 420
hfkrffhf;
· fnt6cnr f8yeq7f fnt6cn faey6wbfn` nbg6`f hfkrffhf;
· fnt6cn f=s f[flfn`b vjlfkhf6`f hfkrffhtb> hs[w`f;`fhtb;
· f;`f6`f hvjhajkjubfn` imf6ùskfimfkf htb=sh9ihf;
· f;`f6`f hs,;mfhf [flfhf pkje fcbynf6cbcnn` fbvflfhf6`f htbkrffhf;
· f7fqfh,f b[flje frfntujhbf6`f htbkrffhf bkijpfh.
F9cef V 11. Fqf8s fnt6cn fdth,fkn`b bdth,fksv f[`0f6`f htbl]`fkfhtb> fbynthghtnfwbf fpehtb> htbps7fpffimf6`f
hs[w`f;`fhtb bkijbn.
· fnt6cn bfu`skje fbkkbecnhfwbf6`f hsp[`swhf;
· fbkkbecnhfwbf6`f hskf blshsv vf bbqfp fnt6cn fqfrb> fntvfnbrtb> ffv0tb> f0s9b e,tum.
hs[w`f;`fhf;
· lps9[mfp vf lfpsosh8sp fnt6cn fbkkbecnhfwbf6`f hf9qfhf bkijpfh.
F9cef V 12. Fqf8s fnt6cn bf]f b,pbfys fbklshrffhfps> bkijbn btbetb9isv fcnhfntubf6`f h[fh[`fhf.
· btbetb9isv [fh[`fuf6`f hskf blshsv f;`f6`f hqfrs fbkrffhf;
· btbetb9isv ftktvtyn6`f hskf fnt6cn f[`06`fr hqfrs f[w`f;`fhf;
· brjyrhtne flshhf6`f hs9iffhfps fnt6cn fcnhe6nehf fbkrffhf;
· f9[mfhfn` flqf fyfuofhf ffvsim0f[m b[s bfbh[`fp fcnhfntubf6`f hs[w`f;`fhf;
· brjyrhtne flshhf6`f hs9iffhfps f[`szn`s tywbrkjgtlbf fcnfnbf6`f h[fh[`fhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F8hf
F9cef V 13. Fqf8s btbetb9isv fnbg pvje fnt6cn6`f b[m9isvys f9qfhf bkijbn.
· f8hf lfkfuffyof fntvf fk[hf;
· btbetb9isv f;fyh6`f pvje fnt6cn f9qfhffy fcf[mfhrshfn` [fh[`fuf6`f h[fh[`fhf;
· frkfccn` ufpt06`tb f;ehyfk6`tb hps fatkmtnjy6`tb f;`f,;m rmf=6`tb hs8hf;
· f8hffy b[flje fvjvtyn6`f f6`s/`/`fhf f7fqfhf;
· faf6n6`tb f[0sc6`tb btbim0fhuskfys hfh9ihf bkijpfh.
F9cef V 14. Fqf8s f8shfn` lqf [s6`rs fbkrffhtb faey6wbfn` cnbkm fk[htb bkijbn.
· qfrskfn`b> f,spi`fn`b> fajhvfkn`b lshuf6`f hskf ftnbrfn` lbfkju6`f> fqfhfn`-0qffhflshhfn`> fcf[mfhrshfn` ,spi`f fk[hf;
· fnt6cn byfqfrys f,spi`f bbfifys f9cf[hf;
· fnt6cn [s6`rskf bbfije fkt6cbrtb fuhfvvfnbrfn` ajhvf6`tb hfk[hf;
· btb9ie fqfrs pvje f;`f6`f h7syn` frjynt6cnkf bbfije f;`f6`f hfk[hf;
· btbetb9isv f6`hf pvje feff hf[m fcfkfv i`7`6`f hs8hf
bkijpfh.
F9cef V 15. Fqf8s bkijbn fuhfvvfnbrfn` 97fhf6`tb f8simf97fhf6`tb bbfifys h[fh[`fhf

· f;`f]`f [`0f6`f fimf0fn`b ajhvf6`f hzslfhf6`f f6nbdhf h[fh[`fhf;
· btbetb9isv faey6wbfn` cnbkm6`f hps b7fpimfh,fuje f,spi`fn` uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f
h[fh[`fhf;
· fuhfvvfnnbrfn` fu[f6`f hsh-tbhf> hshbfifhf bkijpfh.
FGHJUHFVVF FQFRS
Fkt6cbrjkjubfn` fcgt6n: b0,ff[jbn fqf8s bkt6cbrf> eb f6nbdys fahfptjkjubpv6`f h[fh[`fhf
lhskfujbn> fkt6cbrfn` fbvflfhf6`f h[fh[`fhf bkijbn> blshetbn f;`f6`f b9bfv hqfrs.
Fuhfvvfnbrfn` fcgt6n: f7fqfh,f6`f hffv0f6`f bbfifys h[fh[`fhf bkijbn> bfhf e,fc bkijbn
fhrmsyff6`f bbfifys h[fh[`fhf. Blshetbn fuhfvvfnbrfn`-ctvfynbrfn` rfntujhbf ps[moe.

Codex 365 87 of 420
B[flje fntvfnbrf: fu`s9 f7ys bkijbn frjvveybrfwbfn` [s6`rs ffh9ihf> fu`s9 f7ys fpqffhf fh[bfhtb> f;`f[` f9qfhtb. Flbcreccbfn`
cnhfntubf6`tb [fh[`fuf6`tb> flbcreccbfn` tnbrtnb fcnhfntubf6`tb. Fvfnthbfk f9iffhf> fec flekfhf> f9[mfhf fcnhfntubf6`f.
F,spi`f fcnbkm6`f> fnt6cn fnbg6`f> qfrskfn`b fnt6cn6`f hsimf6ùskfimf.

B[flje fntvfnbrf:.f[`sz6`f hafynfpbf6`tb hu`f]`n`6tb> heflf8hf6`tb> f9c0fpffhfn` 0fuskfpffimf6`tb bhspre fafynfcnbrfn`
f;`f,;m6`f> fgfnhbjnn`b fn`skfef8hfn`b> f0jehs[n`b
ntvfnbrf pkje f9qfv0f6`f.
F9[mfhfps fvfnthbfk6`f: fajkmrkjh> fkfr`6`f> ;`kfh hkfr`6`f> fktutylf6`f> f;`tbyhffkf6`f> flblfrnbrfn` 7fpimf pvje
f;`f,;m6`f> f,b,kbfn` f;`f,;m6`f> fn`svn`b f9cef rkfccbrw`f hs9qfv0f6`1f> f9cef kbhbrf f=sh9in`6`f.
VI frkfcc

F[sh[fh0f: F;`f]`f
F9cef VI 1. Fqf8s flshhf fbehtb f0fhtb bkijbn.
· bbfifys fw`f;`fhtb> fghtptynfwbf fv8f9ufhffy bdth,fksv [fh[`fuf6`f h[fh[`fhf bkijbn;
· faf6n6`f hsprys b[fn` gjpbwbf ffh9ihf;
· fqfrshfw`f pvje f;`f6`f htbkrffhtb bbfifys h[fh[`fhtb;
· fw`f;`fhffy lf-fo`s b]`fv0f fgfhfahfp f[fh[`fhfkf ffh9ihf bkijpfh.
F9cef VI 2. Fqf8s fcf[mfhrshfn` nt6cn fp[`swhfps [flfhf pkje fltnfkm6`f

hs[ìmfhf0fhf bkijbn.
· fnt6cn f=s [s6`rskfn`b fcf[mfhrshfn`b qfrs pvje f0s96`f hs9iffhf;
· fbvfrn`b vf fb=fuskfhfn`b qfrs pvje ftgbpjl6`f hffy fash[fw`f hs[ìmfhf0fhf;
· btb9etb9isv fash[fw`f hgjpbwbf7syn` f[0sc6`f hs[ìmfhf0fhf;
· fnt6cn f=s f[0sc6`tb faf6n6`tb htbvflfhf6`f hs[w`f;`fhf;
· fnt6cn f=s bffh9ie fghj,ktvf f0s96`qfhf fkmnthyfnbdn` vf86`f hs9iffhf;
· f9qfv0f= bffh9ie fghj,ktvf f0s86`qfhf b[fn` dthcbf flufkfhf
bkijpfh.
F9cef VI 3. Fqf8s bkijbn b[fn` fw`f;`fhfn` [ys7ùfimf bbfifys bffbh9ish.

· btbetb9isv flshhf6`f fec hslekfhf;
· pff bimf6`bhuskfp fgkfykf =sh]`fkfn`b f6ùskfhf f7fqfhf;
· [s6`rskfn`b fnt6cn6`f htbkshufhf;
· ffbyajhvfwbfn` [fh[`fuf6`f h=s bf]fp flshhf6`f bbfifys htbkrffhf> btbetb9isv f[`szn` ghjuhfvvf6`f hs[`f9ihf;
· fh0 fghjuhfvvf6`f hcnhe6nehtb hsimf6ùskfimtb fghbywbg [flf6`f htbkrffhf;
· lsp[`f9isp flshhf0fhf bfprys fb6`kfw`f h7ys fw`f;`fhf bkijpfh.
F9cef VI 4. Fqf8s bkijbn lfpsosh8ys btbetb9isv fnbg pvje fnt6cn6`f f,spi`fn`-

uhfvvfnbrfn` cnhe6nehfkf htb=fhuskfhf.
· fw`f;`fhffy f[flfhf pkje fkt6cbrtbbfuhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`tb h[fh[`fhf;
· flshfh bf]f b,pbfys fbkrffhfps fpqffhf6`f hs6`shuskfhf;
· f7fqfh,f frfntjuhbf6`f hcf[mf6`f hffh9ihf;
· hf9[mfofn`b f9cef kbnthfnehfn` ,spi`f f[fn`zslfhf6`f hs[w`f;`fhf bkijpfh.
F9cef VI 5. Fqf8s bkijbn flbccreccbf f-fkfh[`hf.

· bffuje frekmnehfn` 6`s9iskfhf= b7je f9qfhhf6`tb> ftnbrtnb fcnhfntubf6`tb h[fh[`fhf.;
· flbcreccbf f-fkfh[`hf;
· fptb9i gjpbwbf f[mxfhfps fhuevtyn6`f hffh9ihf;

Codex 365 88 of 420
· b[fn` u`ffyfufhf f[mxfhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef VI !. Fqf8s fpsosh8s fnt6cn vf fnt6cn f[`0f bpb9[mfh bkijbn.
· lf9[mffyof> fnt6cn fqfrs fp[`shf;
· fbynjyfwbfkf fnt6cn f=s b7je ftvjwbf6`f hffh9ihf;
F9cef VI @. Fqf8s btbetb9isv cf[mf pvje fcf[mfhrshfn`bb bcf[mfhrshfv nt6cn6`f

hs9[mfhtb htbkrffhtb bkijbn.
· fnt6cn f7syn` frjvveybrfwbfn` 0fuskfpffimf6`f hfkrffhf;
· flshhf =swb effyof vfp flshhf6`tb htbl]`fkfhf;
· fnt6c n f=s bffuje btbetb9isv flshhf6`f htbl]`fkfhf;
· f[0sc6`tb> faf6n6`tb bhs,;mje fkjubrfn`b f[hjyjkjubfn`b fbvflfhf6`f htbkrffhf;
· fnt6cn ptum lfp[`swys f[is8krff f7fqfhf;
· b[flje b[flfv fash[fw`f hfkrffhf;
· fash[fw`f hsys7ùfimf fvjnbdrf htbkrffhf;
· b[flje flahhf6`f b[fn` f;`f6`f hskf hffh9ihf bkijpfh.
F9cef VI #. Fqf8s bkijbn b[s lf6`b0ys btbetb9isv fnbgb fqfrb pvje fnt6cn6`f hs9[mfhf.
· fbyajhvfwbfn` fb[imffktb> f;`f,;m f]`fhtb> bvfhbje fbycnhe6wbf6`tb> =sh]`fkfn`b
frjvveybrfwbtb htb9isvhf ffh9ihf;
· flvbybcnhfnbdn` cf[mf pvje bvfhbje fnt6cn6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· bf[`szn`b tumsh0 f;ehyfk6`tb fufpt06`tb htb9isvhf ffh9ihf;
· fnt6cn fbynjyfwbtb> ff0uskfhf6`tb> qfrskfn`b f6wtyn6`f bbfifys htbkrffhf
bkijpfh.
F9cef VI $. Fqf8s bkijbn b[fn` 9si`fhf imf0fc f0fys f9qfv0f= bffh9ie fghj,ktvf6`f hs[w`f;`fhf.
· fghj,ktvf f[w`f;`fhffy byshhf6`f hffh9ihf;
· fkbnthfnehfn` 9qfv0f6`f hs,;mfhf f;fyhb> fntvtb> fghj,ktvfnbrtb hskf fgfhfkktkm6`f
hs7fqfhf;
· bfhf bps fbynthtc okje fpqffhf6`f hs[w`f;`fhtb> b[fn` gjpbwbf ffh9ihtb;
· f9qfv0f f[0sc6`f btbetb9isv fgthcjyf;6`f hgjpbwbf7syn` f[ìmfhf0fhf;
· bvfhbje fcf[mfhrshfn` cbvdjk6`f hfkrffhf
bkijpfh..
F9cef VI 1%. Fqf8s bkijbn f9[mfhf fghjwtcc ffy bpw`shqsp fyshhf6`f hffh9ihf.
· fnt6cn f=s bfhf bps b[flje f0s96`f hfkrffhf;
· fnt6cnr f8yeq7f fnt6cn faey6wbfn` nbg6`f hfkrffhf> fpqffhf6`f hs6`shuskfhf;
· fnt6cn f=s f[flfn`b cbe;tn f[0sc6`f hfkrffhtb> hs[w`f;`fhtb;
· bfhf bps fbynthtc pkje fash[fqf bgfnht0 f9qfhf;
· ftcntnbrf ufyf[mfkf bfhf bps fbynthtc pkje f0s96`f hffh9ihf;
· pls9[mfp f9qfv0tb ftrhfybpfwbtb htb=fh9ihf bkijpfh.
F9cef VI 11. Fqf8s btbetb9isv fnbg pvje fnt6cn6`f f,spi`fn` h[fn`zslfhf6`f

hs[w`f;`fhf bkijbn.
· bbvlshef f;`f6`tb fahfpf6`tb fcbyjybv6`f hskf hs9cf[hf;
· fvjlfkhf6`f ffpsh9ief f;`f6`f htbkrffhf;
· f7fqfh,f fimf0fn`b rfntujhbf6`f hs[w`f;`fhf;
· f[mso7f> f7fpimfh,f> f9[mfofhf[mos hffh9ihf;
· fnt6cn f=s tumsh0 hf;`f6`f hs9iffhf bkijpfh.

Codex 365 89 of 420
F9cef VI 12. Fqf8s fvtlbfnt6cn6`f hsp[`swhf bkijbn. Fvekmnbvtlbfn` nt6cn6`f fec

hslekfhf bkijbn.
· lps9[mfp f9qfv0tb ftrhfybpfwbtb htb=sh9ihf;
· bfhf bps fbynthtc pkje fash[fqf bgfnht0 f9qfhf;
· lps9[mfp bbu`f9[fp fnt6cn fash[fqf vf fash[fw`f hdt, -lf7mf vf fcjwbfkn` [f6`f hps
fghjabkm f9qfhf;
· fhb fps fnt6cn fps fash[fqf bprys flshhf6`f htbpufhf> fdbpefkn` vfnthbfk6`f hs9iffhf;
· lps9[mfp vf lfpsosh8sp fnt6cn ftgbpjlr fht;bccbjhn` cwtyfh cf[mf f0fys ffh9ihf;
· frfhbrfnehf6`tb> fggkbrfwbf6`tb> fajncf[mf6`tb hsw[shffhfkf bvfhbje fofhushf6`f hf9qfhf;
· [s6`rskfn`b fnt6cn6`f hf9qfhfps btbetb9isv cathf6`f h=s bjep flshhf6`f h[fh[`fhf
F9cef VI 13. Fqf8s f9[mfhf fcnhfntubf6`f [s6`rskf h[fh[`fhf bkijbn.

· f9[mfhffy bw`shqsp feflf8hf6`f btbetb9isv [fh[`fuf6`f hskf h0s96`qfhf: fb0f9[mfhf>
f;`fh6`f h[fh[`fhf;
· btbetb9isv ftktvtyn6`f h[fh[`fhfkf> fnt6cn fqfrs f[w`f;`fhf;
· b6`kfw`f bhsvfp flqf6`f hs[w`f;`fhf> hsp[`swhf;
· fnt6cn fcf[mf6`tb f9[mfhfn` f]fcf,b hskf brjyrhtne fcnhfntubf fk[hf;
· f9[mfhfn` lqf fyfuofhf ffvsim0f[m> fcnhfntubf f[w`f;`fhf f-fkf[`hf;
· ftywbrkjgtlbf6`tb> f;`fh6`tb fbynthytnb hsw[shffhfkf fnt6cn f=s bb9skj blshsv f;`f6`f htbkrffhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F8hf
F9cef VI 14. Fqf8s f8hffy [fp[f0fkfn`bb fh=bfhfn`b 9si`fhf bkijbn> fcf[mfhrshfn` [`swhf6`f hffh9ihf bkijbn.
· fnt6cn frjvgjpbwbf ftktvtyn6`f bbfifys htbkrffhf;
· bfhf bps fbynthtc pke fws9q`f[f vf f[`0f frjvvtynfh fpehf;
· b[fn` yshhf ffh9ihfps bfhf bbu`f9[j fcf[mfhrshfn` ajhvf fk[hf;
· brjyrhtne fkbnthfnehfn` ;fyh pvje fnt6cn fkfufv0fkf> tb9ie fcf[mfhrshfn` ajhvf pvje
f9qfv0f [`szs f8hf bkijpfh.
F9cef VI 15. Fqf8s bkijbn btbetb9isv cf[mf pvje [s6`rskfn`b fnt6cn b[s lf6`b0ys f9qfhf.
· fbyjhvfwbfn` nt6cn6`tb> f;`f,;m6`tb hs8hf bzslje fnthvbyjkjubf f[fh[`fhfkf;
· frfhbrfnehf6`tb> fggkbrfwbf6`tb> fajncf[mf6`tb hsw[shffhfkf bvfhbje fofhushf6`f hf9qfhf;
· [s6`rskfn`b fnt6cn f9qfhfps pff fvfnthbfk fhvfptbhf;
· bzslje fqfc6`f hs[mxfhfkf fajhvf f0fys flshhf0fhfn`b flvbybcnhfnbn`b nt6cn6`f hf9qfhf
bkijpfh.
F9cef VI 1!. Fqf8s bkijbn fjhajuhfabtb fgey6nefwbtb f97fhf [flf6`f h[fh[`fhf> fuhfvvfnbrf ufyf[mfkf bbfije
f;`fajhvf6`f htb=rffhf.
· b9bfv f;`f]`f bbfifys ffh9ihf;
· f[msowsy[`hf6`f hu`s96`f hffh9ihf> eh0 hajhvf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· fbl]`fkfuf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· f8simf97fhhf6`f hlshhtb h[fh[`fhtb;
· fcnbkbcnbrfn`b f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f hsw[shffhfkf fhpf]fk6`f hs9hf>
fyrtnf6`f h[fh0`ffhf> [fn`,bjuhfabf f8hf;
· fgey6nefwbf flshuf6`f bbfifys h[fh[`fhf bkijpfh.
FGHJUHFVVF FQFRS
B[flje fntvfnbrf:
Fkt6cbrjkjubfn` fcgt6n: b0,ff[jbn fqf8s bkt6cbrf> eb f6nbdys fahfptjkjubpv6`f h[fh[`fhf
lhskfujbn> fkt6cbrfn` fbvflfhf6`f h[fh[`fhf bkijbn> blshetbn f;`f6`f b9bfv hqfrs.
Fuhfvvfnbrfn` fcgt6n: f7fqfh,f6`f hffv0f6`f bbfifys h[fh[`fhf bkijbn> bfhf e,fc bkijbn
Codex 365 90 of 420
fhrmsyff6`f bbfifys h[fh[`fhf. Blshetbn fuhfvvfnbrfn`-ctvfynbrfn` rfntujhbf ps[moe.

Fw`f;`fimf frekmnehf fb/mn`hf-f=bfhf: fjhajuhfabf qfc6`f hlshhf> fhbnvb> fntvgb hhjkb
hqfrb f;`f]`f=.
B[flje fntvfnbrf: fu`s9 f7ys bkijbn frjvveybrfwbfn` [s6`rs ffh9ihf> fu`s9 f7ys fpqffhf
fh[bfhtb> f;`f[` f9qfhtb. Flbcreccbfn` cnhfntubf6`tb [fh[`fuf6`tb> flbcreccbfn` tnbrtnb
fcnhfntubf6`tb. Fvfnthbfk f9iffhf> fec flekfhf> f9[mfhf fcnhfntubf6`f. F,spi`f fcnbkm6`f>

fnt6cn fnbg6`f> qfrskfn`b fnt6cn6`f hsimf6ùskfimf.

B[flje fntvfnbrf:.f[`sz6`f hafynfpbf6`tb hu`f]`n`6tb> heflf8hf6`tb> f9c0fpffhfn`
0fuskfpffimf6`tb bhspre fafynfcnbrfn` f;`f,;m6`f> fgfnhbjnn`b fn`skfef8hfn`b> f0jehs[n`b
ntvfnbrf pkje f9qfv0f6`f.
F9[mfhfps fvfnthbfk6`f: fajkmrkjh> fkfr`6`f> ;`kfh hkfr`6`f> fktutylf6`f> f;`tbyhffkf6`f>
flblfrnbrfn` 7fpimf pvje f;`f,;m6`f> f,b,kbfn` f;`f,;m6`f> fn`svn`b f9cef rkfccbrw`f
hs9qfv0f6`f> f9cef kbhbrf f=sh9in`6`f> blshe feff hs9c0fpffhf7syn` fbynthtc pkje
ftgbpjl6`f.
VII frkfcc
F[sh[fh0f:
F9cef VII 1. Fqf8s bpsvlshef F9cef VII @. Fqf8s tbetb9isv fnt6cn6`f F9cef VII 11. Fqf8s tbetb9isv f[s6`r6`f hps
fbyajhvfwbf pkje fnt6cn lfpsosh8ys> lhs9[mjbn; eh0 lsihspys7`j ffbh9ietbn. f8shfn` nt6cn6`f bf9bqjbn.
=swys tbkbrffp flshhf6`f fpsosh8w`f h=f9[mf
=sh]`fkf tb0tb]`jbn. F9cef VII #. Fqf8s> fnt6cnb> brjyrhtne F9cef VII 12. Fqf8s> f[s6`rb fpsosh8w`tb
f[s6`rb> fpsosh8w`tb itbl]`fkje byhs6`sh9iys> f8shfn` nt6cn fajhvtb fcnbkb
F9cef VII 2. Fqf8s> tumsh0 hw`f;`fimf tbkbrffetbn. fkb[etbn.
lfpsosh8ys> eh0 hrjvveybrfnbdn` f]fcf,n`6`f
f[ìmfhf hb0jbn. F9cef VII $. Fqf8s fnt6cn fbkfpffimfn`b F9cef VII 13. Fqf8s f8shfn` nt6cn
f,spi`fn`b f7fpimfh,fuf6`f fyfkbp hpbetbn. fb6`shi`fimf f97fhf6`tb f,spi`fn`
F9cef VII 3. Fqf8s> frjvveybrfnbdn` yjhvf6`tb b[mxjbn.
fpsosh8w`tb f]fcf,sh,tb byhs6`sh9iys> F9cef VII 1%. Fqf8s f9[mfhf f[s6`rs
bw`f;`fimf b9cf[etbn. bfpffbu`je fcnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn. F9cef VII 14. Fqf8s> f8sv0f bf]f ftaat6n
fbehw fps> f8shfn` cnhfntubf6`f b[s
F9cef VII 4. frkfccn`b firjkn`b flbccrecbf6`f bfbh[`jbn.
lhskf[èg.
F9cef VII 5. Fqf8s> f,spi`f fimf0fn`b

=sh]`fkfn`b f7fpimfh,fuf6`f bfkrffys> b[s
bfbh[`jbn.
F9cef VII !. Fqf8s> =sh]`fkfn`b

frjvveybrfwbfn` cnhfntubf6`f
bfkrffys b[s bfbh[`jbn.

F[sh[fh0f: F;`f]`f
F9cef VII 1. Fqf8s bpsvlshef fbyajhvfwbf pkje fnt6cn lfpsosh8ys> =swys tbkbrffp flshhf6`f fpsosh8w`f
h=f9[mf =sh]`fkf tb0tb]`jbn.
· =sv0r`f fpsosh8hf> b[flje faaf6n6`tb f0fuskfpffimf6`tb> b[fn` u`ffyfufhf6`tb bdth,fksv
f[fh[`fuf6`f hskf hffh9ihf: fkfr0tb> fxxfhtb e,.tum hskf;
· fw`f;`fhf ffy bptbksvrffp tbkbrffhw fps (bcptbksvrffbn> tb0fi`]`jvf? bi`]`jb?)
lps=w`f;`j b]`fhf;
· f[is8qfr fbkrffhfps lf-fo`s b]`fv0f fb0f]`fhf (bitbkscrffp> iù`ffyfufhfkf…);
· fpsosh8hf ffvsim0f[m bfimfi`fkje fpqffhf6`f hs6`shuskfhf;
· lsppsosh8sp flshhf= faf6n6`tb fu`ffyfufhf6`tb htb=fuskfhtb> f[is8qfr [flf tbkrffys>
f[shrìf fcf[mfkf fpsosh8w`f h=f9[mf ffh9ihtb;
Codex 365 91 of 420
· brjyrhtne fpqffhfps fu`s9 f7ys bhslshrskfp fo,fhf bfprys flshhf6`f hffh9ihtb> fhb fo,fhf
hslshrskffyof bv8f9scsp fghjwtcc6`f hs[w`f;`fhtb;
· =sh]`fkfn`b f6ùskfhffy fntvf fk[htb> f;`f[` fb6`shi`fhtb> fpsosh8w`f h=f9[mf fw`shufhtb;
· =sh]`fkfn`b f6ùskfhf ffy f[s6`rs [flf6`tb f6wtyn6`tb (fbynjyfwbfkf vf lf-frfkf b]`fys )
hs7fqfhf;
· fdbpefkn` vfnthbfk6`f (fgkfrfn> fc[tvf) hf9qfhf vf hshvfptbhf bkijpfh.
F9cef VII 2. Fqf8s> tumsh0 hw`f;`fimf lfpsosh8ys> eh0 hrjvveybrfnbdn` f]fcf,n`6`f f[ìmfhf hb0jbn.
· lpspw`f;`j brjvveybrfnbdn` ]fcf,n` (firjk f[m bffbp fcfcb> fntkt- vf fhflbjlshhf0fhf6`f
hskf[`skfw`f htb=w`f;`fhf6`tb lshpsosh8ys> [s6`rsc bhsvje fbkrffhf) fbkrffhf;
· fntkt[`f9ihfkf lsp[`f9isp fb=w`f;`fhf vf flbcreccbf fyfkbp (flshhf0fhf fntvf [flf>
flshhf0fhf= cfcsc fhb fef8s lsphsvfp> fv8f9uf8 lef8 9csi`fpvf> fcfc lbpsosh8efpvf) fpehf;
· b6`kfw`f bps9[mfp f;`tbyhffkf> f;`fvffyf> fkfr`> fghjpf7syn` fws9q`f[f vf flshhf
f[w`f;`fhf bkijpfh.
F9cef VII 3. Fqf8s> frjvveybrfnbdn` fpsosh8w`tb f]fcf,h,tb byhs6`sh9iys> bw`f;`fimf b9cf[etbn.

· fpsosh8w`f bdth,fke vf bdth,fksv hs6`=s0hf6`f bhs6`=b0etbn (bf]fp bf]f b,;ms hleys vf
bfkrffys tb0f]`fhf> bf;`f fhwwfrhf);
· f;`tbyhffkf vf fcf[mfhrshfn` ghjpf fahfuvtyn6`f hf9[mfhffy fbynjyfwbf fw[shffhfkf>
fh=bfv0f= bfh,je fw`fyshhf6`f hffh9ihtb> fnt6cn fqfrs bfimfi`fkfys fw`f;`fimf fntvgb>
f,;ms fntv,hb hs9cf[htb;
· tbetb9isv f0fuskfpffimf6`f hffy> f[`vfhhffy> tbetb9isv fw`fyshhf6`f (fu`sh/mfhf>
f9fumfhf> fktbi`fwùmfhf) ffpsh9ief fbynjyfwbfkf fhtgkbrf f]`fhf;
· fpsosh8w`f byhs6`sh9iys> flshhf tbetb9isv fdthcbf6`f =sh]`fkf hffh9ihf bkijpfh.
F9cef VII 4. frkfccn`b firjkn`b flbccrecbf6`f lhskf[èg.

· fu`s9 lhswys flbcreccbfn` f6ùskfhf fhvfptbhf;
· fu`s9 vf frkfcc f7syn` f6ùskf8 bf]fcf,kf> eh0 bhptb9ie fu`ffyfufhf6`f hffh9ihf;
· fw`f;`fhffy brjyrhtne fntvf f]`ff6`qfhtb> fptb9i pqffhf6`f hps f0f7 hs7fqfhtb;
· lpspw`f;`j fef8s bu`ffyfufhf fpsosh8htb> b=fuskfhf vf b6ìf]f0[fhf;
· flbcreccbffy gjpbwbf [flf ffyrskfhtb> b[fn` u`ffyfufhf f[mxfhtb;
· fqfc6`tb ftnbrtnb hs[mxfhfkf lbcreccbf [`szs fv8f9ufhf bkijpfh.
F9cef VII 5. Fqf8s> f,spi`f fimf0fn`b =sh]`fkfn`b f7fpimfh,fuf6`f bfkrffys> b[s bfbh[`jbn.
· fw`f;`fhfps b7fpimfh,fuje flshuf6`f hfkrffhtb h[fh[`fhtb;
· tbetb9isv faey6wbfn`b cnbkm6`f hps b7fpimfh,fuje fcbynf6cbc fbkfpffimf6`f htb=sh9ihtb
bbfifys h[fh[`fhtb;
· fgjtnbrfn` 9qfv0f=s fim0s,;mn`b ftaat6n6`f ffpsh9ief ftktvtyn6`f hfkrffhf;
· fbynjyfwbtb f;`f6`f hcbuyfk6`tb hskf> lpspw`f;`j fef8s brjvveybrfwbfn` f]fcf,n` fbkrffhf;
· f[ìmfhf0fhf ffpsh9ief f;`f6`f htbkrffhtb h[fh[`fhtb;
· fb0f]`fhffy> b9bfv f;`f]`f ffpsh9ief fajhvf6`f bbfifys h[fh[`fhf; frn`b f[f=s btb0tb]`fp
f;`f,;m> f[9fn`b f[f=s fi7f fbfufhf;
· f[0sc6`tb htbim0fuskfpffimtb ffpsh9ief f;`f6`f bbfifys h[fh[`fhf
bkijpfh.
F9cef VII !. Fqf8s> =sh]`fkfn`b frjvveybrfwbfn` cnhfntubf6`f bfkrffys b[s bfbh[`jbn.

· fw`f;`fhffy> fpsosh8w`f hbynthtc fh/`/`fhf fvpspkf> fpsosh8w`f hps fyshhf bdth,fksv
f[fh[`fuf6`f h[fh[`fhf;
· fpsosh8w`f hs6`=s0hf fbkrffhtb> eb bf0frys fcnhfntubf6`f h[fh[`fhtb;
· fpsosh8w`f h=f9[mf f6ùskfhfyof fhtgtnbwbf6`f h[schf;
· f;`f[` fkf f6ùskfhffy> f6`=bfhf bfw[hffp vf bf9sh[fuf[fp faf6njh6`f fyfkbp hpehf bkijpfh.

Codex 365 92 of 420
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef VII @. Fqf8s> tbetb9isv fnt6cn6`f lhs9[mjbn; eh0 lsihspys7`j ffbh9ietbn.
· [s6`rsktb> f;fyh6`tb hskf tb9isv fcf[mfhrshfn`b bcf[mfhrshfv fnt6cn6`f hs9[mfhf;
· fpsosh8w`tb fnt6cnb [s6`rsc bhsvje fbkrffhf;
· fnt6cn f[s6`rb fpsosh8w`tb f[ìmfhf hs0fhf;
· lps9[mfp fnt6cn f=s tbkbrffp vf bptbksvrffp> bu`f9[fp vf bu`fv9[fp, lfp[`swys f[w`f;`fhf;
· lps9[mfp flshhf fbltbf [flf fbkrffhtb> faf6n6`tb f[ìmfhf0fhtb htb=fhuskfhtb> f[shrìf
hps7fqfhtb;
· fash[fw`f h[sv8f9ufimf f[ìmfhf0fhf;
· f;`f,;m p]`j> brjyrhtne fash[fqf lsibpys7`j ffh9ihf;
· fash[w`f h[sv8f9fuimf f=squf fbkrffhf> f[fn` 9si`f fl]`fkfhf;
· ptum htb]f ,pbf bb,j fi`7s> fi`7`s88s> fash[fqf hs[w`f;`fhtb bkijpfh.
F9cef VII #. Fqf8s> fnt6cnb brjyrhtne f[s6`rb fpsosh8w`tb bitbl]`fkje tbkbrffetbn.

· fnt6cn f[mob fnt6cn fqfrb bitbl]`fkje f[w`f;`fhf;
· fcf[mfhrshfn` 9qfv0f= flbfkjub> fleytb[`f9isimtb> fcbe;tnb> fw`fyshhtb haey6wbf f[w`f;`fhf;
· fh=bfv0f= fdnjh bw`fyshhf ptb9ihje fbkrffhtb> f9[mf8 bbynthtc psl]`fkj fpu`f0fhtb;
· fash[fw`f h[f=cf[mf6`f hf9qfhf f[fh[`fuf6`f ptb9ihje fbkrffhf;
· f9[mf8 fbynthtc bpw`shufhf=s fufpt0 [fh[`fufc bfvje fpu`f0fhf;
· fbyahjvfwbfn` cnfnbf=s [flfhf pkje f,pfwb> fw[shffhfn` f,pfw6`tb htbkrffhf;
· fbltbf [flf fbkrffhtb> tbetb9isv fcf[mfhrshfn` ltnfkm6`f fbltbf [flf ffh9ihf bifw[hffef
Fbkrffhtb bkijpfh.
F9cef VII $. Fqf8s fnt6cn fbkfpffimfn`b f,spi`fn`b f7fpimfh,fuf6`f fyfkbp hpbetbn.

· tbetb9isv faey6wbfn` cnbkm6`f hfkrffhtb h7fpimf fu`f0fhtb;
· fnt6cn f]`ff6`f byhsqfrys> fnt6cn faey6wbfn` cnbkm6`f hfkrffhtb eh0 hsprhf f[w`f;`fhtb;
· f;fyh6`f hskf tb9isv fnt6cn6`f b[flje htktvty6`f hqfrs ffh9ihtb fkrffhtb;
· f9[mf8 faf6nb fu`ffyfufhtb tb8spij fahfpf6`tb f;`f6`tb hs9iffhtb htbkrffhtb;
· fcnbkbcnbrfn` taat6n6`fr hs9iffhtb htbkrffhtb;
· fh=bfv0f fw`fyshhf fp0j f;`f6`tb fahfpf6`tb htbkrffhf;
· fcf[mfhrshfn` cf[mf6`tb (fb=sh9ihf> fvtnfajhf) eh0 f,spi`fn` 7fpimfh,fuf6`tb htbkrffhtb>
fnt6cn f=s haey6wbf6`f hffh9ihtb;
· fcbe;tn f=bfhf fimfg=fh9cf6`f bf[mfkfuj vf bf[msyq`j> e,hb fps h[s bflsh[`fp fvfhrth6`f
ptb9ihje ffh9ihf;
· fnt6cn frn`b vf f[9fn`b f[f=f=s bptb0f]`je fbkrffhf; ft6cgthbvtyn fv8f9ufhf> frn`b
f[f=f7syn` f[9fn`b f[m fbfufhf> bfbef ftaat6n f[w`f;`fhf;
· f7fqfh,f ffv0f6`f ft6cgthbvtyn hpsv8f9ufhf;
· fpsosh8w`f hps fyshhf pvje fnt6cn f[fh[`fuf6`f hfkrffhtb hs[w`f;`fhtb;
· fnt6cn f=s f,spi`f brjydthcbfn`sv f[fh[`fhf fvpsp6`f hs[w`f;`fhf
bkijpfh.
F9cef VII 1%. Fqf8s f9[mfhf f[s6`rs bfpffbu`je fcnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn.
· fi`7`s fbkrffhfps> f9[mfhf flshhfn` [fh[`fuf6`f h[fh[`fhf;
· brjyrhtne flshhf6`f hs9iffhfps> bhkfcys fnt6cn f9[mfhtb> b[flje f;`f6`tb> f[6`tb>
fgfhfuhfa6`f hs[mo6`tb hs9iffhtb;
· b,pbfys fbkrffhfps> fnt6c 9imffkf f9[mfhtb> f[`0f6`fr htb0f9[mfhtb;
· fpsosh8w`f h=f9[mf f6ùskfhffy b,;ms hleys f9[mfhtb> fvfnthbfk iblshef ffh9ihtb;
· fqf8s> bpsvlshef f;`f6`f hqfrs fbkrffhf fvpspkf f9[mfhffy tbetb9isv fcnhfntubf6`f
h[fh[`fhf;
· f;`f =sw6`f hskf f;`fh fb6`shi`fhf bkijpfh.

Codex 365 93 of 420
F[sh[fh0f: F8hf
F9cef VII 11 Fqf8s tbetb9isv f[s6`r6`f hps f8shfn` nt6cn6`f bf9bqjbn.
· lps9[mfp fi`7`s> lsp[`f9isp fcgt6nfrkm bhsprys b[fn` u`ffyfufhf f8hf;
· fufpt0 f=s brms9[me fu`ffyfufhf fluskfhf vf f=fuskfhf; f[fn` gjpbwbf fimf6`sh/`/`fhf;
· firjkn` ufpt0 fps fbyajhvfwbfn` cnfnbf f8htb> bf0f[e fcnbkb fajhvtb hs[mxfhtb;
· foshufhfn` nt6cn f8hf;
· fecehfn` nt6cn f8hf;
· fbycnhe6wbf f8hf;
· fb0f]`fhf fcf[mfkf fnt6cn6`f hs8hf;
· fb0f]`fhfn` nt6cn fkfufv0f 8,f7f-[9f7f dthcbfr hf9qfhf bkijpfh.
F9cef VII 12 Fqf8s> f[s6`rb fpsosh8w`tb byhs6`sh9iys> f8shfn` nt6cn fajhvtb fcnbkb fkb[etbn.
· b6`kfw`f flufkfhf6`f f[mhbb0j> ,pbf bb,j fi`7`s fps fkfufkf;`f f8hf;
· tbetb9isv fgjpbwbf6`f h7syn`> bffhrmf=ys> lps9[mfp fi`7`s fqfrs f8hf;
· frkbit6`tb> finfvg6`tb hslf tbetb9isv flhtcfnw`f hps flys]`fkfhfn` vf ff9[mfhfn`
fi`7`6`f hs8hf;
· tbetb9isv fpsosh8w`f hps foshufhfn` nt6cn6`f hs8hf;
· f[`sz6`tb flew`tb hps 0jehs[r f8hf;
· fcnbkm 9cf[ys> b8spf> fi`7`s fdnjh> fash[fqf vf blshe fef8s bf[m fcfkfv i`7`s f8hf
bkijpfh.
F9cef VII 13 Fqf8s f8shfn` nt6cn fb=rffimtb f97fhf6`tb f,spi`fn` yjhvf6`tb b[mxjbn.
· f,pfwb fbkfpffimf fh,fuf6`tb bbfifys h[fh[`fhf;
· b9rffys f;`f[` fb6`shi`fhf> [`0fr f7syn` lf-f [`0fr f[m fbfchfps bbfije f;`f6`f (eb ffvsim0f[m> pys> fyf8c…) h[fh[`fhf;
· tbetb9isv fnbg6`tb> fbkfpffimtb fehtb pvje f]`je6`f h[fh[`fhf;
· flbfkjub fwbnfnf6`tb hffy ff0uskfhfn` lshuf6`f bbfifys h[fh[`fhf;
· b9bje b9bfv f;`f]`f flshuf6`f bbfifys hs8hf;
· f8simf97fhf6`tb fgey6nefwbtb hs[mxfhf bkijpfh.
F9cef VII 14 Fqf8s f8sv0f bf]f ftaat6n fbehw fps > f8shfn` cnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn.
· f8hf lfkfuffyof> fpsosh8w`tb f[s6`rb hfkrffhf; fvfnthbfk6`f htbpufhf;
· fnt6cn fgkfy fimf6`shuskfhf;
· fnt6cn hf9[mfofn`b fdfhbfyn f8hf;
· tbetb9isv fhtcehc6`f (f;`fh> fi`7`s9[mfh0f) h[fh[`fhf;
· bb8ef fnt6cn fh-tbhtb> fqfrsn`b fcnbkmn`b ftktvtyn6`f h[fh[`fhtb;
· fo` bw[shffhflf bkb eflf8hflf fqs[`n`fyn`b fhtlf6wbf fec flekfhf vf tumsh0 hsw[shffhfkf
fgey6nefwbfn`b> fcnbkbcnn`b fjhajuhfabfn`b fu[f6`f hsh-tbhf;
· fhqf8s bw[shffhfkf fu[f6`f hshbfifhf bkijpfh.
FGHJUHFVVF FQFRS
Fnt6cnb f,spi`tb htbl]`fkfhf. Fuhfvvfnbrf fqfhffy> faey6wbfn`-ctvfynbrfn` fpytbimf fb]fhfrhf; f,spi`f fehjr6`f hffy> f,spi`f
fcbcntvf f[w`f;`fhtb frdfkbabrfwbtb vfwfhf fr`svr`f> fw`f;`fhfn` f]fcf,n` bfyffkfif> bbfije> fcnbkbcnbrf pvje f,spi`fn`-
cf[mfh,fhfn`
[fh[`fuf6`f hs9iffhf. Fuhfvvfnbrfn` vfnthbfk fcnfylfhn bfimfi`fkje fw`f;`fhfn` f]fcf,n`6`f
byhs6`sh9iys bfk[nèg.
Fntvfnbrf:
F9cef ,spi`f bfpre fptb9i lshhf6`f. F9cef ,spi`f f9cf,fhf. Fleytb f,spi`f6`f hs,;mfhf f9cef ,spi`f f0s9.
F9cef ,spi`f fim0s,;mn`b fbkfpffimf. Fim0s,;m. Fcf[mfhrshfn` nt6cn fim0s,;mn`b tb=rffhf: fkkbnthfwbf> fcjyfyc>
fhbavf. Fhbavf fcf[mf6`f> fhbavf0fhf. Fim0s,;mb fqfrb.
Fim0s,;m6`f hs8hf qfrskfn`b faey6wbf.
Codex 365 94 of 420
Fbynjyfwbf. Fbynjyfwbf fimf0fn` ftktvtyn6`f: fkjubrfn` f6`s/`/`fhf> ff0uskfhf> fvtkjlbrf>

fw`f;`fhf fntvg> f,;ms fntv,h; fcbynf6cbcn` rjycnhe6wbf6`f hbynjhfwbfn` c[tvf. Fcf[mfhrshfn` 9qfv0f fbynjyfwbfn` fyfkbpb
b0rffys f9[mfhtb.
Fkjubrfn` f6`s/`/`fhf. Fnt6cn f=s b[flje f0s96`f hfkrffhfps f]`je f=s f;`f fkjubrfn` f6`s/`/`fhf.
Ff0uskfhf (fgfepf). Ff0uskfhtb eb fqfrb. Fkjubrfn`b f9cb[jkjubfn`b ff0uskfhf6`f. F8shfn` nt6cn f=s ff0uskfhf fpu`f0fhf.
F8shfn` nt6cn fuhfabrfn`-cf[mfh,fhfn` [fh[`fuf6`f. F8shfn` nt6cn fbkfpffimf. F;`f6`tb fw`f]`f6`tb h0s9. Fdbpefkn`
taat6n6`f: fnt6cn fh9iofhf> fihban f9cf[hf.
Fjhajuhfabf. Fjhajuhfabf fqfc6`f hs[mxfhf – f8shfn` nt6cn bf6`yfuj f7fpimfh,fuf6`f.
Fjhajuhfabfn` ;`fh. Fcf[mfhrshfn`-cf[mfh,fufn` vtnjl tb9i> fjhajuhfabf fbkshufhf.
Fgey6nefwbf. Fgey6nefwbtb fqfrb. Fgey6nefwbtb fbynjyfwbtb. Fgey6nefwbf flshuf6`f
fcnbkbcnbrfn` kifhf6`f. Fcf[mfhrshfn`-cf[mfh,fufn` vtnjl tb9i> fgey6nefwbf lshuf6`f vfg
hsw`rhf.
Fkt6cbrjkjubf. F9cef ,spi`f f;`f[sh=bfhfn` zslfhf6`f. F;`f[sh=bfhfn` vjltkm. F;`f
fcf[mfhrshfn` nt6cn f=s. F;`f fbfufhfn` qfrs. Fcbyuybv6`tb> fjvjybv6`tb> fynjybv6`tb>
flbfkt6nbpv6`tb> f;fhujyb> fh[fbpv6`tb> fytjkjubpv6`tb> fpfyff0n` kt6cbrtb> fcf[mfhrshfn` nt6cn
f=s h[fh[`fhtb.
VII frkfcc f=s fvjhajkjubfn` pqffhf6`tb> f[mso7tb> f[msowsy[`htb> f7fqfh,tb tumsh0 f;`f]`f [`0f6`tb fcf[mfh,fhfn` kifhf6`tb
bhspre fpqffhf6`f hqjbn> IX frkfcc f=s – fcbynf6cbcn` fbkfpffimf fcf[mfh,fhfn` kifhf6`f.

B[flje fbkrffhf6`f: =sh]`fkfn`b f8shfn`b frjvveybrfwbf. Frjvveybrfnbdn` 0fuskfpffimf.
Frjvveybrfnbdn` f]fcf,n`. Frjvveybrfwbf flhtcfn. Frjvveybrfwbf f[r6`f: bjabwbfksv>
bjabwbfke. Fw`f;`fimf. +sh]`fkfn`b f;`f]`f: f,;ms> fbynjyfwbf> f;tcn> fvbvbrf. Fpsos8hf 8-
[rsr. +sh]`fkfn`b f;`f]`f fcnhfntubf6`f. F9[mfhf: flshhfn`b> f0qffhfn`b> fqfhfn`b.
3. Fnt6cn> f,spi`fn` fr tb9i

B[flje fbkrffhf6`f. Fnt6cn. Fnt6cn fntvf> f[mo> b[flje f;`f6`f> fbltbf [flf> fbynjyfwbf>
flbfkju> fvjyjkju> f;fyh> fcnbkm> f;`f]`f fnbg6`f. Fnt6cn fb0f]`fhf.
F;`f]`f faey6wbfn` nbg6`f. F[w`f;`fhf> fb0f]`fhf> f[`f9ihf.
Fnt6cn faey6wbfn` nbg6`f. Fb=w`f;`fhfn` (fi`7`s f8spf bf[m> fb=w`f;`fhf> flbcreccbf);

fqfhflshhfn`; fjabwbfkn`-ecehfn`; fcf[mfhrshfn`; fge,kbwbcnbrfn`.

F,spi`fn`b fkbnthfnehfn`b fvfnthbfk6`f fcnfylfhn bfimfi`fkje f]fcf,n`6`f bh[ms9iys
bfk[nèg. Fqf8s fkbnthfnehfn` 9qfv0f bu`f9[fhjeg> lps9[mfp f[w`f;`fhtb fbkshufhtb
b0f[[fhjeg. Hf9[mfof bhuskfys> lps9[mfp tbkbrffhjeg> fyf8c> bfhf bynhtcc bvje fntvf
bfprspfhjeg> fqs[`n`fys> bfkrffe fbkfpffimf fvfpfhjeg.
Fgjtnbrfn` 9qfv0f6`f bhsk[nèg fim0s,;mn`b taat6n6`f pvje fnt6cn6`f> eh0 f,spi`fn`-

cf[mfh,fhfn` [fh[`fuf6`f: fhbavtb> fcjyfycb> fkbnthfwbtb hqfhf bfw[hffetbn.
F;fyhn` 7fpimfh,fuf6`f hskf, VII frkfcc f=s fvba6`tb> fkfr`6`tb> fimf[`syqf6`tb>

f;`f,;m6`tb> fyjdtkkf6`tb> f;`fvffyf6`tb f;`tbyhffkf6`tb hqfhfps flufkfhf 7f]qjbn.
Fkbnthfnehflshhfn` fcgt6n6`f. Fhbavf> fhbnv> fkbnthfwbf> fb=sh9ihf> fvtnfajhf>

tbetb9isv faey6wbfn` cnbkm6`f; fnt6cn faey6wbfn` nbg6`f; fajhbpv; fcf[mfhrshfn` nt6cn f=s
f,pfw fqfrs; fcnbkbcnbrfn` taat6n6`f tb=sprffef ff[mfh,fhfn`(?) [fh[`fuf6`f.
XI FRKFCC
F[sh[fh0f:
F9cef XI 1. Fqf8s> brjyrhtne f[s6`rskf F9cef XI 5. Fqf8s> tbetb9isv fgthbjl6`f F9cef XI $. Fqf8s> f8shfkf
brjyrhtne fpsosh8w`f h=f9[mf fhufvf hffyn`b fnt6cn6`f lhs9[mjbn> eh0 h=s fcf[mfhrshfn` 9qfv0f fyfkbp
f;`f[`(=sh]`fkfn`b f6ùskfhf) 7fbqjbn. bffh9ie flshhf6`tb> fntvf6`tb> fbltbf6`tb fpbetbn.
fghj,ktvfnbrtb fyfkbp hpbetbn.
Codex 365 95 of 420
F9cef XI 2. Fqf8s fhufvf b7fqje f;`f]`6`f F9cef XI 1%. Fqf8s> tbetb9isv

lshpsoshetbn> frhbnbrfn` F9cef XI !. Fqf8s> fnt6cn ftcct6`f b8etbn.
f[ìmfhf hb0jbn . fbynthghtnfwbffy>fcf[mfhrshfn` vf
bcf[mfhrshfv ftktvtyn6`f h[s F9cef XI 11. Fqf8s> lps9[mfp
F9cef XI 3. Fqf8s> fhufvf b6ùskfhf bf]f biflsh[`fp lf[w`f;`jbn... fi`7`s vf fcf[mfhrshfn`
ftaat6n fbehw fps bf0f[e f[fh[`fuf6`f 9qfv0fps fhtwtypbf b8etbn.
bkb[etbn> h[fh[`fhf bkijbn. F9cef XI @. Fqf8s> fcf[mfhrshfn`
9qfv0f= f,spi`f f[fh[`fuf6`f F9cef XI 12. Fqf8s> tbetb9isv
F9cef XI 4. Fqf8s> fhufvf b6ùskfhffy> haey6wbf6`f fyfkbp hpbetbn. bcf[mfhrshfv fnt6cn6`f b8etbn.
=sh]`fkfn`b frjvveybrfwbf fcnhfntubf6`f
b[s bfbh[`jbn. F9cef XI #. Fqf8s> f9[mfhf F9cef XI 13. {rskf tb9isv
btaat6ne fcnhfntubf6`f fkb[etbn> fnt6cn6`f hf9qfhfps> fqf8s
b[s bfbh[`jbn. bfimfi`kje f,spi`fn`-
uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f b[s
bfbh[`jbn.
F9cef XI 14. Fqf8s f8sv0f bf]f

b,pbfys fb=rffhfps> f8hf
fcnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn.
F[sh[fh0f: F;`f]`f
F9cef XI 1. Fqf8s> brjyrhtne f[s6`rskf brjyrhtne fpsosh8w`f h=f9[mf fhufvf f;`f[`(=sh]`fkfn`b f6ùskfhf)
7fbqjbn.

· fhufvf f6ùskfhf f[s6`rs (fpsosh8w`f h=f9[mf flshhf6`f hw`shufhf/fghjdjwbhhf .. ) pffyfq fp[`swhtb> fnt6cn fnbgb> f,spi`tb
hfk[htb> brjyrhtne f]fcf,sh,fkf =sh]`fkfn`b f6ùskfhf fnt6cn fimf6`shuskfhtb;
· fpsosh8w`f ]fcf, hpehf (fpsosh8w`f bpec0w`je> hcjwbfkn`-rekmnehfn` bynthtc6`tb hqfhflshhf f8fofhtb e,.tum.);
· pffyfq tb6`shi`fp fgkfykf f;`f[` f7fqfhf;
· lps[w`f;`j fpqffhf6`tb> fghj,ktvf6`tb> h[s6`rb by0rffys> bfkrffys hffh9ihf;
· brjyrhtne fntvf fzslfhf6`f bhsimfi`fkje fnthvby6`tb> fahfpf6`tb hskf fw`f;`fhf;
· fbltbf [flf fimf6`sh/`/`fhtb> b[fn` u`ffyfufhf6`tb b[`swhf6`tb hffh9ihtb hps> fcf[mfhrshfn` 9qfv0f6`tb> f0qffhflshhfn`
kbnthfnehtb> fkbnthfnehfn` rhbnbrtb tbetb9isv fbyajhvfwbfn` hhtcehc6`f h[fh[`fhf;
· tbetb9isv fb=rffhfn` vjltkm6`f h[fh[`fhf (fb=sh9ihf - fb=fhuskfhf; f[hjyjkjubfn` tbim0fhuskfhf; f6`s9iskfhfn` kfuskfpffimf;
fvpsp -fb[imffkf; f[flfhf f8fofhf; fghj,ktvf –
f0s96`qfhf);
· fbvvbnfwbfn` 0fuskfpffimf6`f h-fkf[`hf bkijpfh.
F9cef XI 2. Fqf8s fhufvf f;`f]`6`f lshpsoshetbn> frhbnbrfn` f[ìmfhf hb0jbn.

· f6ùskfhf6`tb> fu`ffyfufhf6`tb> flshhf =sw6`tb> fljrevtynn` vfnthbfk6`tb hpsosh8htb> eh0
h=s bps[w`f;`jp fubgjntp6`tb fu`ffyfufhf6`tb bhsprys f[fn` u`ffyfufhf6`f hffh9ihtb;
· b[fn` f;`f[`b> tumsh0 hf;`f[`b h7syn` fb[imffkf6`f hs7fqfhf;
· fnt6cn fkfufkf;`f= fbltbf [fltb> b[flje fpqffhf6`tb> fghj,ktvfnbrtb iffhi9e f[w`f;`fhf;
· fkfufkf;`tb fnt6cn f[`0f [fltb htbps7fimfhf ptb9ihje fp[`swhf;
· =sh]`fkfn`b fnt6cn f=s bffuje f[is8krff6`tb> fnt6cn f[`0f [fltb itbyffkj f[w`f;`fhf bkijpfh.
F9cef XI 3. Fqf8s> fhufvf f6ùskfhf bf]f ftaat6n fbehw fps bf0f[e f[fh[`fuf6`f fkb[etbn> h[fh[`fhf bkijbn.
· =sh]`fkfn`b f,spi`f fhbnjhbrfn` [fh[`fuf6`f h[fh[`fhtb htbkrffhtb;
· fpsosh8wf hbynthtc ffh9ihtb> fghjwtcc h-fkfh[`hf fvpspkf flbfkju fkfufhtb;
· fpsosh8w`f hps fyshhf fvpspkf tbetb9isv fvtnjl6`f h[fh[`fhf;
· frfntujhbfn` njy b[s bfvsh[`fref> b[fn` u`ffyfufhf6`f hffh9ihfps> fbynhghtnfwbf6`f hfw`f
pvje fahfpf6`f h[fh[`fhf;
· fpsosh8w`f hps fyshhf fvpspkf> f6ùskfhf fyq`fv0fp> [flfhf pkje fvjvtyn6`f lf-fpysr
btaat6nys htb0f]`fhf bkijpfh.
F9cef XI 4. Fqf8s> fhufvf f6ùskfhffy> =sh]`fkfn`b frjvveybrfwbf fcnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn.

Codex 365 96 of 420

· b[s bfbh[`fp fbyajhvfwbfn` [sq[sh0f6`f hnbg6`f htb=sh9ihf> bf]]`fg> CD-ROM, fbynthytn>
f0qffhflshhfn` cnfnbf> fufpt0n` i`7`s f[ìmfhf0fhf;
· fpsosh8w`f h=f9[mf ls6ùskffyof> pffyfq fnt6cn f8htb> fhtgtnbwbf6`f h[schtb> fghtptynfwbfps fw[shffhfn` vfnthbfk
fh[bfhtb;
· fimf0fn` bltbf vf flshhf fyfkbp fpehfps> tbetb9isv fv8f6`f hskf bf0f[e fvfnthbfk6`f hs9iffhf;
· fcnhfntubf6`f pkfimf6`lsh/`/`j flshuf6`f hsimf0f6`f htbkrffhtb> f[w`f;`fhf fbim0fhuskfimf f[ìmfhf0fhtb hps> =sh]`fkfn`b
f6ùskfhf fpsosh8hffy tbetb9isv fcnhfntubf6`f h[fh[`fhf;
· fimf0fn`b fgthbathbfn`b fbltbf6`tb> tbetb9isv frfntujhbf6`f hskf flshhf6`f hifhtb>
htbim0fhuskfhf fb=rffhtb hps fyyjnfwbf6`f hs7fqfhf;
· fpsosh8w`f fbynthtc hspw`shqshw fps> bfyf0f[e> pffyfq bhvfptbp fnt6cn fwsy[`hfc fbvgjdbpfwbf f7fqfhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef XI 5. Fqf8s> tbetb9isv fgthbjl6`f bhsqfyfref fnt6cn6`f lhs9[mjbn> eh0 h=s bffh9ie flshhf6`tb>
fntvf6`tb> fbltbf6`tb fghj,ktvfnbrtb fyfkbp hpbetbn.
· brjyrhtne ftgj[f fkbnthfnehfn` ntvf6`tb> fbltbf6`tb> fghj,ktvfnbrtb fbyajhvfwbf fzslfhf6`tb bi]`ff6`yfqj f[w`f;`fhf;
· brjyrhtne ftgj[fps b7fpimfh,fuje flshuf6`tb> fkbnthfnehfn` 9qfv0f6`f h=s bffh9isp fghj,ktvfnbrf f0s96`qfimfps eh0 hyshhtb
f[w`f;`fhf;
· gthbjlr bfqfyfref fnt6cn6`f h=s bfh,je fghj,ktvf6`tb> fntvf6`tb> fbltbf6`tb htb=sh9ihf-htb=fhuskfhf fufyf[mfkf fyfkbp hpehf;
· tbetb9isv ftgj[f6`f bhsqfyfref fnt6cn6`f bhptb9ie fbltbf6`tb> fghj,ktvf6`tb> fntvf6`tb htb=sh9ihtb htb=fhuskfhtb;
· frekmnehfn` rjynt6cn fkf> ftgj[fps b7fpimfh,fuje fntvf6`tb> fbltbf6`tb> fghj,ktvf6`tb f[ìmfhf hs0fhf;
· tbetb9isv fh=bfv0f6`f h=s brjyrhtne ftgj[fps b7fpimfh,fuje fntvf6`tb> fbltbf6`tb> fghj,ktvf6`tb hfkrffhtb> ftgj[fps
b7fpimfh,fuje f9cfhf6`f hskf fr`svr`f> fytbnhfkn` gjpbwbf7syn` f[ìmfhf hs0fhtb bkijpfh.
F9cef XI !. Fqf8s> fnt6cn fbynthghtnfwbffy fcf[mfhrshfn` vf bcf[mfhrshfv ftktvtyn6`f h[s biflsh[`fp

lf[w`f;`jbn.
· fnt6cn fb=rffimf f[fn`zslfhf6`f hs[w`f;`fhf;
· fkbnthfnehfn` ;fyh6`f hzslfhfn` lshuf6`f byhs6`sh9iys fh=bfv0f f;fyh fbkrffhf;
· fgjkb;fyhn` 9qfv0f= tbetb9isv f;fyh6`f hps b7fpimfh,fuje flshuf6`f hs9iffhf;
· ftgbrfn`b fcwtyfn`b f;`f,;m6`f htb=fhuskfhf> eh0 h[fn`zslfhf6`f hs[w`f;`fhf;
· fnt6cn f=s fcf[mfhrshfn` fbvfr f=bfhf fimfg=fh9cf6`f hfkrffhf;
· fh=bfv0f= fbkfpffimfn` tktvtyn6`f (ft6cgjpbwbf> fghjkju> ftgbkju> fhtnhjcgt6wbf)
hs[w`f;`fhf bkijpfh.
F9cef XI @. Fqf8s> fcf[mfhrshfn` 9qfv0f= f,spi`f f[fh[`fuf6`f hsprhf6`f fyfkbp hpbetbn.

· fcf[mfhrshfn` 9qfv0f fcnbkm ffpsh9ief f,spi`fn` abuehf6`f: fajyjkjubfn` abuehf6`f>
fctvfynbrfn` abuehf6`f> fcbynf6cbcnn` abuehf6`f hsprhf f[w`f;`fhf;
· f;`tbyhffkf fhbavfn` ajhvtb ftvjwbfn` bynjyfwbtb htb=sh9ihf;
· fim0s,;mn`b ftaat6nb f;`tbyhffkf fu`fkf7fpffhtb hsimf6`huskfhfps> fhbnvb fhbnv fprhtb
htbkrffhf;
· f;`tbyhffkf= ftdajybf f9qfhf f[fh[`fuf6`f hs9iffhtb hfkrffhtb;
· fdnjh bvtnfajhf f[w`f;`fhf;
· fcf[mfhrshfn` nt6cn f=s f,spi`fn`b fcf[mfhrshfn`b fqfrs ffh9ihf bfh,fypffkfr f[fh[`fuf6`f hs[w`f;`fhf;
· f;`tbyhffkf fim0s,;mn`b> bfhf e,fc> tumsh0 ftaat6n6`tb imf6`pshuskj> tbkrffv>
fcf[mfhrshfn` qfrs pvje fahfpf6`f fyfkbp hpehf;
· f,spi`fn` yjyctyc fw[shffhfkf bffh9ie fcf[mfhrshfn` qfrs f[w`f;`fhf bkijpfh.
F9cef XI #. Fqf8s> f9[mfhf btaat6ne fcnhfntubf6`f fkb[etbn> b[s bfbh[`jbn.

· f9[mfhf f[s6`rs ffh9ihtb> bfimfi`fkje fcnhfntubf6`f h[fh[`fhtb (bf]]`fg> fi`7`s bfprys flshhf6`f bjehw fps> fdnjh b[mob>
fi`7`s f[mob> fyyjnfwbtb> ftgbuhfab> f[6`f hs[mo6`tb hf9[mfhf> fbkkbecnhfwbf6`tb fc[tvf6`tb hs[`f9ihf);
· ftgj[f bfprys blshef flshhf6`tb> fhb ftgj[f bfpre f9qfv0tb htb=sh9ihf> tbkbrffhw b0f[e fpqffhf6`f htb6`s9[mfofhf;

Codex 365 97 of 420
· fh=bfv0f=> ftgj[fps b7fpimfh,fuje fkt6cbrtb f0jehs[n`-tnyjuhfabfn` ,pfpfhtb hps b7fpimfh,fuje fgfccf;6`f hspu`f0fhf;
· flshhfn` f9[mfhffy blshsv f;`f6`f hqfrs fbkrffhfps> tbetb9isv fcnhfntubf6`f h[fh[`fhf
(frjynt6cn> f;`f6`f htbkfpffimf> f;`fh);
· fkt6cbrfn` q`f[s fpsh]fhfps f;`fh f7fqfhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F8hf
F9cef XI $. Fqf8s> f8shfkf fcf[mfhrshfn` 9qfv0f fyfkbp fpbetbn.
· fh=bfv0f fntvtb fblttb hfkrffhf;
· eb frjvgjpbwbfn` [fn`zslfhf6`tb fbkfpffimf ftktvtyn6`tb lhs[w`f;`jbn;
· fash[fw`f h[f=cf[mf6`f fyfkbp hpehtb> fbvfr f-fkfh[`hf byf6`sh9iys u`s9-u`s9kf hifhtb> fcbe;tn f=bfhf=s eh0 hhjkm
fbkrffhtb;
· fdnjh bgjpbwbtb> fh=bfv0f= eb ffh9isimtb hs[w`f;`fhf;
· fcf[mfhrshfn`-cf[mfh,fhfn` fufyf[mfkf fnt6cn fyfkbp fpehf;
· fcf[mfhrshfn` 9qfv0tb f0jehs[n` rjynt6cnb htbl]`fkfhf bkijpfh.
F9cef XI 1%. Fqf8s> tbetb9isv ftcct6`f b8etbn.

· b[fn`s vf fkbnthfnehfn` 9si`f bfimf0frys> bffuje fntvf fghj,ktvfnbrf bfprys ftcct f8hf;
· f8hffy> fh=bfv0fn`b> ftcntnbrfn`b fufyf[mfkf fnt6cn bpys7`fimf ffpsh9ief fcf[mfhrshfn`-
cf[mfh,fhfn` [fh[`fuf6`f h[fh[`fhf;
· bffuje fntvf byf6`sh9iys f[sq[sh0f6`tb> fkbnthfnehfn` fbwn`fhf6`tb hs9iffhtb> f9c0fpffhf7syn` faf6n6`f hffufhtb;
· fash[fqf b7fpimf6`f ffpsh9ief> vf fh=bfv0f= bffh9ie fghj,ktvf bfpre f[w`f;`fhfn` tcct f8hf;
· fash[fqf b7fpimtb> b[ys7ùfimf fvjnbdb> b9cfhf6`tb hs[w`f;`fhf;
· fkbnthfnehfn` vf f9c0fpffhfn` fbwn`fhf6`f h[fh[`fhfkf> fh=bfv0f= bffh9ie fghj,ktvf f[w`f;`fhf;
· f[fn` u`ffyfufhf ffh9ihtb> fyshhf fimf6ùskfhtb> ftvjwbf6`f hffh9ihtb hps ftcct f8hf
bkijpfh.
F9cef XI 11. Fqf8s> lps9[mfp fi7`s vf fcf[mfhrshfn` 9qfv0fps fhtwtypbf b8etbn.

· lps9[mfp fnt6cn> f[fn` 9si`tb fkbnthfnehfn` 9si`tb hrjynt6cn fkf f[`f9ihf;
· fh=bfv0f bfpre fghj,ktvtb> fhb fghj,ktvf f0s96`qfhfps fdnjh bdfhbfyn bfpre
bu`ffyfufhtb hffh9ihf;
· bfimfi`fkje fhuevtyn6`f hsw[shffhfkf> fdnjh bgjpbwbf f=fuskfhf vf fluskfhf;
· fnt6cn f=s bfhf blshefp> tbkbrffp> vf bpsvlshefp> bptbksvrffp frhbnbrfn` f[ìmfhf0fhf;
· tbetb9isv fhtcehc6`f h[fh[`fhfkf: fkbnthfnehfn` rhbnbrf7syn` fws9q`f[f6`tb>
ftgbpjl6`tb – bfhf bbynthtcc bvje> b[flje fpqffhf6`f fyfkbp hpehf bkijpfh.
F9cef XI 12 Fqf8s> tbetb9isv bcf[mfhrshfv nt6cn6`f b8etbn.

· bfimfi`fkje fvjltkm6`tb fpfyff0n` nthvby6`tb h[fh[`fhfkf f[fn`s vf fjabwbfkn` i`7`6`f hs8hf;
f7fqfhf;
· CV f8hf bkijpfh.
F9cef XI 13. {rskf tbetb9isv fnt6cn6`f hf9qfhfps> fqf8s btb7hfnè f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f b[s
bfbh[`jbn.

· fb0f]`fhfn`b> f[w`f;`fhfn`b> f[]`ffn`b fcf[mf pvje fnt6cn6`f hps b7fpimfh,fuje f7fqfh,ffp]`
f fajhvf6`tb> fdnjh bgjpbwbf ffpsh9ief f7fqfh,f6`tb> f;`f,;m fcf[mf pvje fnt6cn6`f
hps b7fpimfh,fuje fcbynf6cbcnn` rjycnhe6wbf6`tb> f,fh0 frjycnhe6wbf6`f htbl]`fkfuf6`tb>
f7fqfh,f-fp]`f fajhvf6`tb> f[msowsy[`hf6`tb> fkf[`hf6`tb> f;`f fkt6cbrfn`b fctvfynbrfn`b
fb0f]`fhf6`tb> fcbyjybvn`b fynjybvn`b fqfhusktb h[fh[`fhf;
· frjynfvbyfwbfn` nt6cn byfqfrys> fb0f]`fhtb> f[w`f;`fhtb> f[]`ffb tb0ys9cf[kj> faey6wbfn` cnbkm6`f htb0ys9cf[kfhf bbfifys
f[fh[`fhf;
· f,spi`fn`b fcnbkbcnbrfn`b f[fh[`fuf6`f f[is8 hpsim0ys> tb9isv fajhvfkf f]`fn`s [flf
ffh9ihf;
Codex 365 98 of 420
· bbfije f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` [fh[`fuf6`f h[fh[`fhfkf> f8shfn` nt6cn f=s tbetb9isv

fvfnthbfk6`f hffh9ihf bkijpfh.
F9cef XI 14. Fqf8s> f8sv0f bf]f bvfyi`fkfys fb=rffhfps> f8hf fcnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn.
· f[s6`rs fbkrffhf; fpsosh8w`tb f[s6`rb byhs6`sh9iys fcnhfntubf fk[hf;
· fecehfn` bkb pffyfqn`b dfhbfyn fb6`shi`fhtb f8htb;
· f8shfn` nt6cn f9qfhfps> fvfnthbfk6`f pffyfq hshvfptbhtb htbpufhtb;
· fgkfy byf6`sh9iys f]`fv0f fb6`shi`fhf;
· tbetb9isv frhbnthb6`f hskf> [flfhf pkjeb fgthbathbfn`b fbltbf6`tb fbyajhvfwbf6`tb
htbks[hfps fyqfv0f6`f h[fh[`fhf;
· f8sv0f fecehfn` dfhbfyn bkb pffyfqn`b fdfhbfyn f8hf ffvsim0f[m> f8sv0f fec flekfhf> fhtbhf;
· fqs[`n`fyn`b fdfhbfyn fh-tbhffy> fuhfvvfnbrfn`b fgey6nefwbfn`b fjhajuhfabfn`b fu[f6`f hsh-tbhf bkijpfh.
FGHJUHFVVF FQFRS

Fkt6cbrjkjubfn` fcgt6n6`f: fpfyff0n` kt6cbrtb> fec[rsn` kt6cbrtb; flbfkt6nbpv6`tb> fh[fbpv6`tb> fytjkjubpv6`tb h[fh[`fhf.
Fuhfvvfnbrfn` fcgt6n. ffv0f fbim0fhuskfhtb (eb ffvsim0f[m> -yof> fhb yf[sc…)
f6`s9iskfhtb ffpsh9ief f7fpimfh,f6`tb> f;`tbwqfhf6`tb f;`f-tbl]`fkfuf6`tb; fvpspfb[ imffkfn` fbps7fpffimf ffpsh9ief f,spi`fn`-
uhfvvfnbrfn` (fkt6cbrfn`> fvjhajkjubfn`> fcbynfrcbcnn`) [fh[`fuf6`f; tbetb9isv fbynthghtnfwbf6`f ffpsh9ief fvjlfkn` ;`f6`tb>
fbl]`fkfuf6`tb> f]`je fb=fhn`fimtb; ftgbrfn`b fcwtyfn`b fb0f]`fhfps b7fpimfh,fuje
fcbynf6cbcnn` rjycnhe6wbf6`tb> f,fh0 frjycnhe6wbf6`f htbl]`fkfuf6`tb> f7fqfh,f-fp]`f ffv0fhrmsyffn` ajhvf6`tb> f;`f
kfufkf6`tb> f]`fimf kfufkf6`tb> fyfajhn` [msowsy[`hf6`tb
f7fpimfh,f6`tb> f;`f fkt6cbrfn`b fctvfynbrfn`b fb0f]`fhf6`f> fcbyjybvn`b fynjybvn`b
f,;mfuskf6`f> fdnjh bgjpbwbf ffpsh9ief fw[shffuofn` 7fqfh,f6`f htbkfpffimtb hsprhtb;

+sh]`fkfn`b f;`f[` (fhufvf f6ùskfhf). F;`f[` f[s6`rs> f;`f[` fgkfyim0s[htb> fb6`shi`fhtb. Fimf0fn` [is8qfr6`tb> fhuevtyn6`tb>
f[is8krff6`tb. +sh]`fkfn`b f6ùskfhf> fpsosh8w`f> eb flshhf f8fofhtb fbynthtc6`tb. +sh]`fkfn`b f6ùskfhf ftaat6n fh/`/`fhfn`
cnhfntubf.
Fnt6cn fnbg6`f: [rskf tbetb9isv fhtwtypbf6`f> f[f=sn`b fjabwbfkn`b fi`7`6`f> f97fyqf>
fbyajhvfwbfn` f]fcf,sh,f.

Fqfhf fhb ftnfg f=s> beflf8e tbetb9isv fkbnthfnehfn` vfnthbfk fksh[etbn. Fqf8s tbetb9isv
ffv0fpn`b fnt6cn6`f fyfkbp hpehtb> eh0 h=s bffh9ie fbyajhvwbf fntvf6`tb> fbltbf6`tb
fghj,ktvfnbrtb hufyf[mfkf htb=sh9ihtb bkifhjeg. Tbetb9isv ftgj[f6`f hps b7fpimfh,fuje
fntvf6`tb> fbltbf6`tb fghj,ktvf6`tb hfkrffhf> fkbnthfnehfn` 9qfv0f= bffh9ie fghj,ktvf
fo,fimfps ftgj[f yshhfc bfvje ffh9ihf. Fh0 fghj,ktvf6`f bpkfhs[`f9inè f9cfhf6`f
hrjynt6cn. Bfk[sp fnt6cn f;fyh6`f hs[rshfw`fhfkf bfkrffeg: fgjtpbf bhtb/me fh=bfv0f6`f
fvfwfhf hfr`svr`f> ftgbrfn`b flhfvfn` f;fhy fh=bfv0f6`tb> fge,kbwbcnbrtb> fvtvefhn`b
f[fn`,bjuhfabfn`b f;`f,;m6`tb> fkbnthfnehfn` tcct6`tb> fgjkb;fyhn` 9qfv0f6`tb hfk[hfums
7fkjbn. F9cef kbnthfnehf fh=bfv0f6`f hslfums> [sv9flf fn`svn`skfn` kbnthfnehfn` 9qfv0f6`fums llshqfnèg.
XII FRKFCC
F[sh[fh0f:
F9cef XII 1. Fqf8s> fpsosh8w`f h=f9[mf F9cef XII 5. Fqf8s> tbetb9isv F9cef XII 11. Fqf8s> f0qffhf v8f9bujbn
fqfhfn` ghjt6n w`shbujbn ffv0f6`f bhnè> fn`skf frekmnehf (f0qffhflshhfn` 9qfv0f
bfl]`fkje fnt6cn6`f lhs9[mjbn> eh0 [`szs b8etbn).
F9cef XII 2. Fqf8s> b6`kfw`f bw`shshufp h=s bffh9ie flshhf6`tb> fntvf6`tb>
fqfhfn` ghjt6n frhbnbrfn` fyfkbp fpeys fbltbf6`tb> fghj,ktvfnbrtb fyfkbp F9cef XII 12. Fqf8s> 8,f7f-[9f7f [sq[sh0fr
Codex 365 99 of 420
f[ìmfhf fb0jbn. hpbetbn. b[s bfbh[`fys> fqfhfn` htathfn b8etbn.
F9cef XII 3. Fqf8s> fqfhfn` ghjt6n F9cef XII !. Fqf8s> tbetb9isv F9cef XII 13. Fqf8s f8shfkf fcf[mfhrshfn`
fghtptynfwbfps bf0f[e f[fh[`fuf6`f b[s fnt6cn6`f h=s bffh9ie f9cfhf6`tb 9qfv0f fyfkbp fpbetbn.
bfbh[`jbn. fu`ffyfufhf6`tb tb=fbh9ietbn.
F9cef XII 14. Fqf8s f8hf
F9cef XII 4. Fqf8s> fqfhfn` ghjt6n F9cef XII @. Fqf8s> frekmnehfn`b> bfimfi`fkje fcnhfntubf b[s
fghtptynfwbfps tbetb9isv fcnhfntubf6`f b[s fcjwbfkn`b> f0jehs[n`b f9cfhf6`f bfbh[`tbn.
bfbh[`jbn. fnt6cnb eb fbynthghtnfwbf6`tb hps
yshhfc bhsvje lf[w`f;`jbn.
F9cef XII #. Fqf8s> fcf[mfhrshfn`

cf[mf bf9spqj f,spi`fn` [fh[`fuf6`f
fyfkbp hpbetbn.
F9cef XII $. Fqf8s> fdnjh b[s

bfbh[`fp f,spi`f ftaat6nhtb> tumsh0
f[fh[`fuf6`tb b[fn` bynthghtnfwbf
bf=fh9iys f[ìmfhf hb0jbn.
F9cef XII 1%. Fqf8s> f9[mfhf

btaat6ne fcnhfntubf6`f fk[ys b[s
bfbh[`jbn.
F[sh[fh0f: F;`f]`f
F9cef XII 1. Fqf8s> fpsosh8w`f h=f9[mf fqfhfn` ghjt6cn w`shbujbn
· fqfhfn` ghjt6n f=s p0s9 b6`qje fntvtb fghj,ktvtb fu`s9 f=s f[w`f;`fhf;
· fghjt6n f[s6`rs by0rffys ffh9ihf;
· fghjt6n fghtptynfwbfps fvfnthbfk6`f hfk[hf;
· fghjt6cn fghtptynfwbfps tbetb9iv fdbpefkn` [fh[`fuf6`f hfk[htb h[fh[`fhtb
bkijpfh.
F9cef XII 2. Fqf8s> b6`kfw`f bw`shshufp fqfhfn` ghjt6n frhbnbrfn` fyfkbp fpeys f[ìmfhf fb0jbn.
· fghjt6n f=s bffh9ie fghj,ktvf f6nefkhf f[w`f;`fhf;
· f[s6`rb> fghj,ktvtb> f0qffhfn` ntvtb hffh9ihf f[ìmfhf0fhf;
· fghjt6n f[s6`rb eb fyfuofhf fv8f6`tb/f[fh[`fuf6`tb htb7hfn`hf f[ìmfhf0fhf;
· bw`shufp ghjt6n (f,spi`tb> fkt6cbrtb> fnthvbyjkjubtb e,.tum. hufyf[mfkf) fpsosh8w`f
bf[msyof tbkshrffp f[w`f;`fhf;
· fghjt6n fw`shufhf fghtptynf,tkhf f[ìmfhf0fhf;
· fghjt6n fghtptynfwbffy b[s bfbh[`fp fdbpefkn` vfnthbfk ftaat6nhf f[ìmfhf0fhf
bkijpfh.
F9cef XII 3. Fqf8s> fqfhfn` ghjt6n fghtptynfwbf bfimfi`fkje f[fh[`fuf6`f b[s bfbh[`jbn.
· ptbkfpfimf tbksrrffe fghjt6n fw`shufhf: fkfufkf;`f> pffyfqn`b f0qffhf fkqi`f6`f>
fghj,ktvf fbkrffhf> f[s6`r6`tb f]fcf,sh,f6`tb> fyfuofhf v8f6`f> fkqi`f6`f> f[ìmfhf0fhf
· f]`fv0f bvfhbfys> tbksrrf fb6`shi`fhf (beflf8e frjycnhe6wbf6`f hslf> fyjvbyfkn` ]`je fc[tvfn` f[w`f;`fhfps bvfhbje fbkfpffimf
f[fh[`fhf);
· fghtptynfwbffy fghjt6n f[`0f6`f tbksrrf hspu`f0fhtb> f[`0f6`f htbl]`fkfhtb hfkrffhtb;
· fpsosh8s b[is8psim0hf fbehf (fpsosh8s bps fbynthtc pkje f[`0f bzslje fkt6cbrtb>
fahfpf6`tb> fu`skfqf6`tb> fhbnjhbrfn` pqffhf6`tb> fbydthcbtb hskf bfpu`tb0jbn. Bf]]`fg>
“Bitbkrff[fp fkf> fhb fc tb9i fr`sv bis7je…”> “ Fhf \mfimf[`sc b7jb?”);
· fghjt6n f[`0f6`f htbl]`fkfuf6`f bzslje f,spi`fn` [sh[`fuf6`f hskf hffh9ihf bkijpfh.
F9cef XII 4. Fqf8s> fqfhfn` ghjt6n fghtptynfwbfps tbetb9isv fcnhfntubf6`f b[s bfbh[`jbn
· pffyfq fghtptynfwbf fh[bfhf (fghtptynfwbf fhsw[` b]`ff6`bqjbn> f]`fv0f [flf fkb[etbn>

Codex 365 100 of 420
fdbpefkn` vfnthbfk bhvfptbetbn;

· b8spw`f> b0ffw`f hf9[mf vf fcfhrmf f9[mf fhtgtnbwbf6`f h[schf;
· fghtptynfwbfyof fpsosh8w`f hsprys flshhf6`f hjehtb> fpsosh8w`f hqfhf f8fofhtb> hs6`htb>
hbynthtc6`tb byhs6`sh9iys> f9cf[hf6`f hs7fqfhf;
· fghtptynfwbf fqfrs bfimfi`fkfys> f,;ms fvjlekbfqbf
· ([flfhf pkje fbltbf vf f[is8qfr ff0uskfhf6`f hskf vf b,;ms hleys h]`fhf> fkjubrfn`
f6`s/`/`fhf f[fh[`fhf;
· fghjt6n [`0fr f7syn` lf-f [`0fr f[m fbfufhffy ff0uskfhf f7fqfhtb> fghjt6n fhb f[`0f
bfl]`fkfys pqffhf6`fr hsvfpfh ]`f> fpsosh8w`f hfpqffhf;
· =sh]`fkfn`b f6ùskfhfps> [flfhf pkje fahfpf6`tb> fhsw[`6`tb> flshhf6`tb pffyfq f,/msw6`f
h=s hfk8ffhf;
· fghtptynfwbffy fh,fhfn` fbvflfhf f[mxfhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F9[mfhf
F9cef XII 5. Fqf8s> tbetb9isv ffv0f6`f bhnè> fn`skf frekmnehf bfpre fnt6cn6`f lhs9[mjbn> eh0 h=s bffh9ie
flshhf6`tb> fntvf6`tb> fbltbf6`tb> fghj,ktvfnbrtb fyfkbp hpbetbn.
· tbetb9isv ffv0f6`tb> ftgj[f6`tb> frekmnehfn` rjynt6cn6`tb fghj,ktvf6`tb ffpsh9ief fnt6cn6`f htb=sh9ihtb> eh0 bpktb9ie vf
bpktb9isv f[w`f;`fhtb;
· fnt6cn f9qfhf ffv0f bf6`yfuje frjynt6cn fkf> fnt6cn f=s bffuje flshhf6`f hs[w`f;`fhf;
· fcf[mfhrshfn` nt6cn f7syn`> brjyrhtne ftgj[f vf frekmnehfn` rjynt6cn ptum htb]f b,pbfys
bffpsh9ief fltnfkm6`f hfk[hf;
· tb9ie vf ghj,ktvfr bfpre tbetb9isv fn`skf6`f vf frekmnehf6`f bhspre fnt6cn6`f fyfkbp
hpehtb hs0qffhtb;
· lf-f cjwbfkn`> frekmnehfn` vf f0jehs[n` rjynt6cn ffh9ihffy brjyrhtne fnt6cn bis9cf[[jp
f[w`f;`fhf;
· tbetb9isv ftgj[f6`f hffyn`b fkbnthfnehfn` 9qfv0f6`f hfyfkbp bfimf0frys> fnhflbwbfn`b
]ffv0fpn`b f9cfhf6`f htb=sh9ihf;
· fnt6cn f=s bffh9ie fghj,ktvf fbynthghtnfwbffy> brjyrhtne ftgj[f f[fn`zslfhf6`f
(frekmnehfn`b> f0jehs[n`b> fgcb[jkjubfn`b fcgt6n6`f) f[is8 hpsim0hf;
· tbetb9isv frekmnehfn` rjynt6cn f=s bf9qf[fp fkbnthfnehfn` 9qfv0f6`f hs9[mfhtb> eh0 h=s
bffh9ie fptb9i ghj,ktvf6`f hs[w`f;`fhtb;
· fb0fuf6`f hs9[mfhtb> 9qfv0fr tbetb9isv fb0fuf6`f hs[w`f;`fhtb
(bcu`f9[tbn/bcu`fv9[tbn), bgjpbwbf fimf6`sh/`/`fhtb
bkijpfh.
F9cef XII !. Fqf8s> tbetb9isv fnt6cn6`f h=s bffh9ie f9cfhf6`tb fu`ffyfufhf6`tb tb=fbh9ietbn.
· tbetb9isv f9qfv0f6`f h=s bffh9ie f9cfhf6`tb> fgjpbwbf6`tb htb9ihf/htb9isvhf f[w`f;`fhf;
· tbetb9isv f9qfv0f6`f h=s bffh9ie fgjpbwbf6`tb f9cfhf6`tb htb9isvhf psl]`fkje faf6njh6`f hs[w`f;`fhf;
· f9qfv0f=s bffh9ie brjyrhtne f0jehs[n` rjynt6cn (f0s9> ffv0f> feffn`s8cf htbps7pffimf6`f hajhvf6`f) f9cf[htb; frekmnehfn`b>
fcjwbfkn`b f0jehs[n`b 9cfhf6`f fghj,ktvf fqfrs fbkrffhtb f0s96`qfhtb bifyshef f[w`f;`fhtb
bkijpfh.
F9cef XII @. Fqf8s> frekmnehfn`b> fcjwbfkn`b> f0jehs[n`b 9cfhf6`f fnt6cnbeb fbynthghtnfwbf6`tb hps
yshhfc bhsvje lf[w`f;`jbn.
· f9qfv0f= bffh9ie f0s9b> ffv0tb> frekmnehfn`-cjwbfkn` 0fuskfpffimtb f[ìmfhf hs0fhf;
· f9qfv0f= brjyrhtne ftgj[f f9cfhf6`f hs[w`f;`fhf;
· fnt6cn f=s bffh9ie fbvfr bfl]`fkfys fdnjh/fash[fqf b9cfhf6`tb bu`ffyfufhf6`tb hs[w`f;`fhf;
· fdnjh/fash[fqf brjyrhtne ftgj[f f9cfhf6`f lsihspys7`j f[w`f;`fhf;
· fh0 faf6njh6`tb f9qfv0f fqfrb htbl]`fkfhf;
· f9qfv0f fash[fqf vf fdnjh bu`ffyfufhf6`f hsluskfhf/hslhsvrskfhf; b[fn` u`ffyfufhf6`f
hffh9ihtb> fhuevtyn6`f hskf f[fn` gjpbwbf f[mxfhtb;
· fnt6cn f=s> brjyrhtne frekmnehtb f0jehs[n` ffv0tb hps b7fpimfh,fuje feybdthcfkn`
lshuf6`f hqfrs f[w`f;`fhtb htbkshufhtb;
· fcjwbfkn`b> f0jehs[n`b> frekmnehfn`b f0fuskfpffimf6`f hs9cf[hf> f9[mf8 bbynthghtnfwbf
Codex 365 101 of 420
bif9cf[ef f[w`f;`fhf bkijpfh.
F9cef XII #. Fqf8s> fcf[mfhrshfn` f[f=cf[mf bf9spqj f,spi`fn` [fh[`fuf6`f fyfkbp hpbetbn.
· lps9[mfp f9qfv0f= fcf[mfhrshfn` [f=cf[mf6`f hs9iffhtb> eh0 hqfrb htaat6nhtb f[ìmfhf
hs0fhtb;
· fcf[mfhrshfn` 9qfv0f= f[0sc6`f fj,bt6nn`b fce,bt6nn`b f[ìmfhf hs0fhf fbkshufhf;
· f,spi`f> fcf[mfhrshfn` [f=cf[mf6`f hf9qfhf f[fh[`fuf tb9i fpys7`fhf;
· fcf[mfhrshfn` vf bcf[mfhrshfv fnt6cn6`f h=s fbyajhvfwbf fqfrs f[ìmfhf0fhtb>
fcf[mfhrshfn` [f=cf[mf f9qfhf f[fh[`fuf tb9i fbyajhvfwbf f[w`f;`fhtb;
· bcf[mfhrshfv nt6cn fhtfkhf iffyfh9ief> bfhf e,fc fcf[mfhrshfn` nt6cnb brjyrhtne
f0[sc6`tb pys-psykf itbl]`fkfv> b[m9isv fcf[mfhrshfn` atyjvty iffyfh9ief>
f[w`f;`fhf;
· fgjtnbrfn` kjubrf fcgtwbabrf flrskfhf;
· fgjtn bleytb[`f9isimb fgjtn b[`f9ihtb htb8lshffhf;
· fcf[mfhrshn` cf[mf6`f hcbcntvf= brjyrhtne fcf[mfhrshfn` cf[mf f9cfhf6`f hslrskfhf
bkijpfh.
F9cef XII $. Fqf8s> tumsh0 hbynthghtnfwbtb b[fn` bynthghtnfwbtb htb=sh9ihf bfimf0frys> fdnjh bfkb[sp
f,spi`f ftaat6nhf f[ìmfhf fb0jbn.
· fdnjh b]flbufkfp fcnbkm fkrffhf;
· fdnjh b]flbufkfp fcnbkb> fdnjh b[s bfbh[`fp f,spi`fn`-uhfvvfnbrfn` rjycnhe6wbf6`tb
fkt6cbrtb itbyffkj f[w`f;`fhf;
· feffn`s8cf htbps7fpffimf6`tb> f[fn` leytb[`f9isimf ffh9ihtb hps> fdnjh bbylbdblefkn`
cnbkm f[flfhf f[ìmfhf0fhf;
· f9qfv0f= brjyrhtne fghj,ktvf bfprys> fdnjh/fash[fqf bytbnhfkn` gjpbwbf bjhlbyfksv vf fcnthtjnbgn` fprhf6`f ffpsh9ief
fcf[mfhrshfn`-cf[mfh,fhfn` vtnjl6`f hs[w`f;`fhf bkijpfh.
F9cef XII 1%. Fqf8s> f9[mfhf btaat6ne fcnhfntubf6`f fk[ys b[s bfbh[`jbn.
· f9[mfhf f[s6`rs f]`ff6`qfhtb> f[s6`rs bfimfi`fkje fcnhfntubf fk[htb;
· fnt6cn fvfhrbhhf f[fn` cbcntvf f[fh[`fhf;
· lps9[mfp f7syn` tbetb9isv fn`skf6`f hps b7fpimfh,fuje fh[fbpv6`tb fytjkjubpv6`tb
hfk8ffhf/hspu`f0fhtb> f;`fh [`szs f9qfhtb;
· tbetb9isv frekmnehf6`tb> fn`skf6`tb> ftgj[f6`tb hffyn`b f9qfv0f6`f h=s bffh9ie
f[0sc6`f bf]f b,pbfys htbkrffhfps> tbetb9isv f[sq[sh0f6`f hlshhf6`f h[fh[`fhf bkijpfh.
F[sh[fh0f: F8hf
F9cef XII 11 Fqf8s> f0qffhf b8etbn (f0qffhflshhfn` 9qfv0f [`szs).
· pffyfq bfkb[sp fntvfps fvfnthbfk fk[htb fyfkbp fpehtb;
· tbetb9isv f[fh[`fuf6`f (f;`fh> fbkshrffuf> ftywbrkjgtlbfn` cnfnbf e]`f tumsh0…) h7syn`
bfkb[sp fvfnthbfk6`f tbetb9isv frhbnthb6`f hskf hu`f0fhf;
· bfkb[sp f[sq[sh0f6`f bhskb8ffp fvfnthbfk6`f fqfc6`f hs[mxfhfkf h[fh[`fhf;
· f[sq[sh0f6`f> fvfnthbfk6`f> fpqffhf f0qffhf f0jehs[ byf6`sh9iys> fecev0f f[is8qfr
[flf ffh9ihtb fgkfy fb6`shi`fhtb;
· f0qffhflshhfn` ecev0f fajhvfn f[mxfhf bkijpfh.
F9cef XII 12. Fqf8s> 8,f7f-[9f7f [sq[sh0fr b[s bfh[`fys> fqfhfn` htathfn b8etbn.
· fhtathfn fps fntvf/fntvf6`f hfk[hf;
· brjyrhtne frhbnthb6`f hs9iffhtb> eh0 byhs6`sh9iys fhtathfn fps f[sq[sh0f6`f hfk[htb;
· fhtathfn fps imf0fc b7fkj f[sq[sh0f6`f h7syn` bfk[sp fvfnthbfk6`f/fpqffhf6`f hfk8ffhf;
· fhtathfn fgkfy fb6`shi`fhf;
· bf6`yfuje fajhvfn fkf fhtathfn f8hf;
· fhtathfn fps bfk[e tbetb9isv f[sq[sh0f6`f by0rffys hspu`f0fhtb> fgkfykf fecehtb:
Codex 365 102 of 420
fkfufkf;`f (f[sq[sh0f6`f hs[mo> hrms9[mhf fhsw[`> f0s9; fdnjh bps flshhf6`f; fdnjh b[s
bfbh[`fp f0qffhf fvtnjl;
· f[sq[sh0f6`f h=s bffh9ie fpqffhf6`tb> fghj,ktvf6`tb bfkb[sp fbim0fhuskfhfkf
hffh9ihf; tbetb9isv f[sq[sh0f6`f h=s bffuje fu`ffyfufhf6`f f[ìmfhf hs0fhtb>
htb=sh9ihtb> htb=fhuskfhtb bkijpfh.
F9cef XII 13 Fqf8s f8shfkf fcf[mfhrshfn` 9qfv0f fyfkbp fpbetbn.

· f9qfv0f frjywtgnefkn` bltbf ffh9ihf;
· fcf[mfhrshfn` nt6cn fyfkbp fb=rffimf-fbkfpffimf eflf8hflf fb6`shi`fhf;
· fash[fqf b7fpimfh,fhf; fash[fw`f hgcb[jkjubfn` [f=cf[mf6`f hffh9ihf;
· fbvfr fimf0f ffh9ihtb> fbvfrb fash[w`tb htbps7fpffimf6`f fyfkbp hpehtb;
· fdnjh> f9qfv0f= bffh9ie f9cfhf6`tb fleytb[`f9isimtb lsihspys7`j f8hf;
· fnt6cn fcf[mfhrshfn`-cf[mfh,fhfn` [fh[`fuf6`f fyfkbp hpehtb> f,fh0 f[fh[`fuf6`tb f9qfv0f
fqfrs [fltb htbimfi`fkfhf f[w`f;`fhtb;
· f[fn` fhuevtyn6`f hsimf6`sh/`/`fhfps tumsh0 fhuevtyn6`f h[fh[`fhf;
· brjyrhtne f0jehs[n` tgj[f frekmnehfn` 9cfhf6`f bhsprys fdnjh b[`f9isimf f[w`f;`fhf
bkijpfh.
F9cef XII 14 Fqf8s f8hf bfimfi`fkje fcnhfntubf b[s bfbh[`jbn.

· tbetb9isv fnt6cn6`f hps fgkfy fb6`shi`fhf;
· qfrskfn`b fgkfy fb6`shi`fhf;
· f9qfv0f fecehfn` fdfhbfyn f8htb> f8sv0f fec flekfhtb;
· f9cef kbnthfnehfn` ,spi`f fyjhvf6`f byhs6`sh9iys f8sv0f fjhajuhfabfn`b
fgeyrnefwbfn`b fu[f6`f hsh-tbhf bkijpfh.
FGHJUHFVVF FQFRS
Fkqi`f fbehf 7fkjbn bffuje fqfrs fimf0fkf:

Fuhfvvfnbrfn` fcgt6n: fcnbkm; fnfdnjkjubtb fgfhjyjvfpbtb> frfkmr> fnhjabf; faey6wbfn` cnbkm
f[fh[`fhtb fqfrb; f,spi`flshhfn`b fgjtnbrfn`b fcnbkbcnbrf; fcf[mfhrshfn` nt6cn fkbyudbcnbrfn`
fyfkbp; fhbnjhbrfn` pqffhf6`f hqfrb htbkfpffimtb; fvpsp-fb[imffkfn`b rjycnhe6wbf6`f>
f[ms9ihfn` ]`je6`f> ffv0f f[hjyjkjubtb fkjubrfn` fbps7fpffimf6`tb ffpsh9ief f;`tbwqfhf6`tb
f]`je fbkfpffimtb; f,spi`f> fcf[mfhrshfn` [f=cf[mf6`f hf9qfhf f[fh[`fuf; fcf[mfhrshfn`
[f=cf[mf6`f hf9qfhf fvt[fybpv; fgjtpbf f,spi`f; fgjtnbrfn` kjubrf; b9bje> b9bfv> b[f=sn`sv
b9bje f;`f]`f; b[f=sn`sv b9bje f;`f]`f f[r6`f; fnt6cn fh-tbhfps plf 9cs[`f b7fv
fuhfvvfnbrfn`b> fgey6nefwbfn`b> fjhajuhfabfn`b f97fhf6`tb fyjhvf6`tb.

Fqfhfn` ghjt6n: fghjt6n fgkfy fb6`shi`fhf> pffyfqn`b f0qffhf6`tb fkqi`f6`tb; fghjt6n
f8shfn` ajhvf6`tb> fghtptynfwbtb.
Fnt6cn fnbg6`f: fqfhfn` ghjt6n> f0qffhf6`f (f0qffhflshhfn` ecev0f [`szs), fqfhfn` htathfn.

XII frkfcc lfyfkuj> fqf8s bhtb]foje fqfhfbeh0f= 6`=bfhfkf fqfhf fkifhf bp0j> fkif6`tb
fimwskf6`tb bvfpfhjeg> fqfhf fhb ftnfgffy f[is8psim0hf fbejbn f0qffhfn` fkif6`tb
fimwskf6`tb htb=rffhf. XI frkfcc f=s fqf8s tbetb9isv ffv0f6`f bhnè fkbnthfnehfn` vfnthbfk
f=s bffh9isp fbltbf6`tb fghj,ktvf6`tb hqfhtb> hyfkbp hpehtb> htb=sh9ihtb hps fkifhf bvfy>
XII frkfcc f=s eb fhb fec yfbuojbn tbetb9isv fgthbjl6`tb> fn`skf6`tb frekmnehf6`tb bhspre
fnt6cn6`f bhsimf0frys. Fqf8s tumsh0 fn`skf6`tb frekmnehf6`tb bhspre fnt6cn6`tb> frekmnehfn`b>
fcjwbfkn`b> f0jehs[n`b 9cfhf6`f pvje fnt6cn6`tb h=s bffh9ie fptb9i ghj,ktvf6`f hso,fhfps
fv8f6`f b9iffhjg> b0bqffhjeg. E,hb fpjeg fqs[`n`fyn`b frkfcc f=s tb0fuje fkbnthfnehf
f[s9[mfofhf bpsp]fef. F;fyh6`tb fntvfnbrtb hskf tbetb9isv fkbnthfnehfn` vfnthbfk vfwfhf
fr`sv6`f> fhb ftnfgffy fqf8s> fkbnthfnehfn` rhbnbrtb> f0qffhflshhfn`b f0qffhfn`b f7fpimf pvje
fkbnthfnehtb> fpqffhf f0qffhf f0jehs[b ffpsh9ief fvfnthbfk6`fums b0bqffh ,pbjeg.

Codex 365 103 of 420
F9cef i`7`s88w`f
Fuh,f Dkflbvbh
Fusylbf Cthutb
Fu`vff ^mffpsv
Fkfvbf Utyflb
Fy6`f, Dkflbvbh
Fhuey Fks6mcf
F\msy\mfk Fyfnjkb
F\msy\mfk Imfkjlbf
Fvfhimfy Dbnfkb
F[mb,f Dbnfkb
F]fi,f Vthb
F]fi,f Veimyb
Fqyfhbf Dkflbvbh
F\m,f Nfba
F\msy\mfk Ifkjlbf
F]`,f |mevf
<t,bf Gkfnjy
</f;`,f {`[`0
Djp,f Fyfnjkb
Uf,ybf Ij0f
Uth[mtkbf R`fc0f
U`s,kbf Umfhum
U`kbf Lshvbn
U`shu`skbf <jhbc
Ujuèf Fks6mcf
Lfhcfkbf Ofo
Ltk,f Cfblf
Pfy0fhbf Dbnfkb
R`fhzbf Fk[fc
R`sqybf Ktefhcf
R`sqybf Ybr`fkf
R`qybf-9]f U`sylf
Rj/jybf Bef
Kf,f[èf Ktjynb
Kfu`kff Fyfnjkb
Kfrsh,f Vb[f
Kfi`hbf Fks6mcf
Kfi`hbf Veimyb
Kfi`hbf Hfekm
Kjvbf R`sva
Vb6fbf Veimyb
Vs6`,f Fypjh
Gfgfc6msh Befy
(kbf Ifvbk
Cvsh Heim,tb
Cf6fybf-9]f U`sylf
Nfgf/ef |mjnf
)fh,f Befy
)fh-9]f Ytkkb
)fhrmsk Cfhbjy
{`fhwrbf Bujh
}fisu Ybr`fkf
Q`s\m,f Hflbjy
Q`s\m,f Ifkef
Xfx,f Umfhum
Xfx[fkbf Rmshimfk
Zfy,f Cfvcjy

Codex 365 104 of 420
Zfybf Nthtyn
Zrflef Gkfnjy
Zrflef Imj0f
Zjkfhbf Dkflbvbh
Imsy6`,f <fuhfn
|mtybf Fks6mcf
|mjyef Fks6mcf
|mjyef Zbzbrj
მუხლი 24. მათემატიკის სტანდარტი
დაწყებით საფეხურზე
(მოქმედებს ქართულენოვანი სკოლების III და IV კლასებისთვის - 2024 წლის 15 სექტემბრამდე და V და VI
კლასებისთვის - 2025 წლის 15 სექტემბრამდე, ხოლო არაქართულენოვანი სკოლების/სექტორების I და II
კლასებისთვის - 2024 წლის 15 სექტემბრამდე, III და IV კლასებისთვის - 2025 წლის 15 სექტემბრამდე და V და
VI კლასებისთვის - 2026 წლის 15 სექტემბრამდე)
მათემატიკის საგნობრივ სასწავლო გეგმაში გამოყოფილია ოთხი მიმართულება: რიცხვები და მოქმედებები;
გეომეტრია და სივრცის აღქმა; მონაცემთა ანალიზი, სტატისტიკა და ალბათობა; კანონზომიერებები და
ალგებრა.
ეს მიმართულებები მჭიდრო ურთიერთკავშირშია და მოიცავს იმ ცოდნასა და უნარ-ჩვევებს, რომლებსაც

მოსწავლე უნდა დაეუფლოს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში. მიმართულებებად დაყოფა არ
გულისხმობს კურსის ანალოგიურ დაყოფას, იგი მხოლოდ წარმოაჩენს შესასწავლი მასალის სპექტრს და
საშუალებას იძლევა მიეთითოს, თუ რაზე უნდა გამახვილდეს მეტი ყურადღება სწავლების ამა თუ იმ
საფეხურზე.
მიმართულება: რიცხვები და მოქმედებები
რიცხვები, მათი გამოყენება და რიცხვის წარმოდგენის საშუალებები;
მოქმედებები რიცხვებზე და რიცხვითი თანაფარდობები;
რაოდენობათა შეფასება და მიახლოება;
სიდიდეები, ზომის ერთეულები და რიცხვების სხვა გამოყენება.
ამ მიმართულების ძირითადი მიზნებია „რიცხვის შეგრძნების” განვითარება, თვლის პრინციპების ათვისება,
არითმეტიკული მოქმედებებისა და მათი თვისებების შესწავლა, გამოთვლის ხერხების ათვისება და
შედეგების შეფასება; რიცხვის ჩაწერის პოზიციური სისტემების შესწავლა, მათი ურთიერთშედარება და
გამოყენება არითმეტიკული მოქმედებების შესრულებისას და პრაქტიკული ამოცანების გადაჭრისას;
რიცხვითი სისტემების შესწავლა.
დაწყებით საფეხურზე უნდა მოხდეს არითმეტიკული მოქმედებების და მათი ადეკვატურად გამოყენების

უნარის ჩამოყალიბება; არითმეტიკული მოქმედებების თვისებებისა და მათ შორის, კავშირების გააზრება;
არითმეტიკული მოქმედებების შედეგისა და რიცხვითი გამოსახულების მნიშვნელობის შეფასების უნარის
განვითარება.
გარდა ამისა, მოსწავლეს უნდა ჩამოუყალიბდეს ათობითი პოზიციური სისტემის სრულყოფილი გაგება და
მრავალნიშნა რიცხვებზე მოქმედებების შესრულებისას მისი გამოყენების უნარი; მთელის ნაწილების
(ნახევრის, მესამედის, მეოთხედის) აღქმის, მოდელებზე დემონსტრირების, კონსტრუირებისა და მათი
შედარების უნარი.
მიმართულება: გეომეტრია და სივრცის აღქმა

გეომეტრიული ობიექტები: მათი თვისებები, ურთიერთმიმართება და კონსტრუირება;
ზომა და გაზომვის საშუალებები;
გარდაქმნები და ფიგურათა სიმეტრიულობა;

Codex 365 105 of 420
კოორდინატები და მათი გამოყენება გეომეტრიაში.

ამ მიმართულების ძირითადი მიზანია გეომეტრიული ობიექტებისა და მათი თვისებების, გაზომვების,
გეომეტრიული გარდაქმნებისა და გეომეტრიული ობიექტების ალგებრული მეთოდებით შესწავლა,
გეომეტრიის გამოყენებითი ასპექტების წარმოჩენა.
დაწყებით საფეხურზე მიმართულების ძირითადი მიზანია გეომეტრიული ობიექტების ურთიერთგანლაგების

აღწერისა და დემონსტრირების უნარის განვითარება; გეომეტრიულ ობიექტთა კომპონენტების ამოცნობისა
და მათი ურთიერთმიმართების აღწერის უნარის განვითარება; ატრიბუტების მიხედვით ფიგურათა
დაჯგუფების, სიტყვიერი აღწერილობის მიხედვით ფიგურის ამოცნობისა და მისი მოდელის შექმნის უნარის
განვითარება, ორ წერტილს შორის მანძილის შეფასებისა და სიგრძის სტანდარტულ ერთეულებში გაზომვის,
მარშრუტის აღწერისა და სქემატური გამოსახვის უნარის განვითარება.
მიმართულება: მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა და სტატისტიკა
მონაცემთა წყაროები და მონაცემთა მოპოვების საშუალებები;
მონაცემთა მოწესრიგების ხერხები და მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებები;
მონაცემთა შემაჯამებელი რიცხვითი მახასიათებლები;
ალბათური მოდელები;
შერჩევითი მეთოდი და შერჩევის რიცხვითი მახასიათებლები.
ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში სტატისტიკური ცნებებისა და აპარატის შემოტანის მიზანია
მონაცემთა შესახებ მოსწავლეთა ინტუიციური წარმოდგენების მოწესრიგება, სტრუქტურებად ჩამოყალიბება
და მოსწავლეების ალბათურ-სტატისტიკური ხერხების გამოყენების უნარისა და ინტუიციის განვითარება.
დაწყებით საფეხურზე მიმართულების სწავლების მიზანია მოსწავლეები გაეცნონ აღწერითი სტატისტიკის

ელემენტებს – თვისებრივი და დისკრეტული რაოდენობრივი მონაცემების შეგროვების, მოწესრიგების,
წარმოდგენისა და ინტერპრეტაციის საშუალებებს.
მიმართულება: კანონზომიერებები და ალგებრა
სიმრავლეები, ასახვები, ფუნქციები და მათი გამოყენება;

დისკრეტული მათემატიკის ელემენტები და მათი გამოყენება;
ალგორითმები და მათი გამოყენება;
ალგებრული ოპერაციები და მათი თვისებები.
ამ მიმართულების ძირითადი მიზანია, მოსწავლეს ჩამოუყალიბდეს კანონზომიერებების, ალგებრული
მიმართებებისა და ფუნქციური დამოკიდებულებების ამოცნობისა და აღწერის, აგრეთვე მათი საშუალებით
მოვლენების მოდელირებისა და პრობლემების გადაჭრის უნარები.
დაწყებით საფეხურზე მიმართულების მიზანია მარტივი კანონზომიერებებისა და სიდიდეებს შორის

დამოკიდებულების ამოცნობის უნარის განვითარება, არითმეტიკული ოპერაციების თვისებებისა და ასოითი
აღნიშვნების გამოყენების შესწავლა.
IV კლასის ბოლოს მისაღწევი შედეგები

დაწყებით საფეხურზე სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც მიუთითებს
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მათ.დაწყ.(I).1.:
„მათ.“ - მიუთითებს საგანს „მათემატიკა“;
„დაწყ.“ - მიუთითებს დაწყებით საფეხურს;
„(I)“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი მოიცავს I-IV კლასებს;
„1“ - მიუთითებს შედეგის ნომერს.
მათემატიკის სტანდარტის შედეგები (I-IV კლასები)

Codex 365 106 of 420
მიმართულება - რიცხვები და მოქმედებები
ქვემიმართულებები შედეგების ინდექსი
რიცხვები, მათი მათ.დაწყ.(I).1 მოსწავლე უნდა ფლობდეს და იყენებდეს რიცხვის ცნებას და რიცხვის
გამოყენება და რიცხვის წარმოდგენის საშუალებებს; მოსწავლემ უნდა შეძლოს რიცხვების შედარება
წარმოდგენის და კლასიფიცირება.
მოქმედებები რიცხვებზე მათ.დაწყ.(I).2 მოსწავლემ უნდა შეძლოს ძირითადი არითმეტიკული ოპერაციების
და რიცხვითი შესრულება რიცხვებზე.
თანაფარდობები
რაოდენობათა შეფასება და მათ.დაწყ.(I).3 მოსწავლემ უნდა შეძლოს ნატურალურ რიცხვებზე მოქმედების შედეგის
მიახლოება მიახლოებით შეფასება და რიცხვების დამრგვალება.
სიდიდეები, ზომის მათ.დაწყ.(I).4 მოსწავლემ უნდა შეძლოს ზომის სხვადასხვა ერთეულის გამოყენება და
ერთეულები და ერთმანეთთან დაკავშირება.
რიცხვების სხვა გამოყენება
მიმართულება - გეომეტრია და სივრცის აღქმა
ქვემიმართულებები შედეგების ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
გეომეტრიული მათ.დაწყ.(I).5 ფიგურების იდენტიფიკაცია, კლასიფიცირება, გამოსახვა.

ობიექტები: მათი
თვისებები,
ურთიერთმიმართება და
კონსტრუირება
ზომა და გაზომვის მათ.დაწყ.(I).6 საგანთა და ფიგურათა ზომებისა და ობიექტთა შორის მანძილების პოვნა.
კოორდინატები და მათი მათ.დაწყ.(I).7 ორიენტირება სიბრტყეზე.

გამოყენება გეომეტრიაში
მიმართულება - კანონზომიერებები და ალგებრა
სიმრავლეები, ასახვები, მათ.დაწყ.(I).8 საგნებს შორის ან საგნებსა და მათ ატრიბუტებს შორის მოცემული
ფუნქციები და მათი შესაბამისობის გავრცობა, გამოსახვა და გამოკვლევა.
ალგებრული ოპერაციები მათ.დაწყ.(I).9 რიცხვითი გამოსახულების შემცველი ტოლობის შედგენა და მისი
და მათი თვისებები გამოყენება პრობლემის გადასაჭრელად.
მიმართულება - მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა და სტატისტიკა
ქვემიმართულებები შედეგების ინდექსი
მონაცემთა წყაროები და მათ.დაწყ.(I).10 მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს ელემენტარული წარმოდგენები ინფორმაციის

მონაცემთა მოპოვების მოპოვების საშუალებების შესახებ.
მონაცემთა მოწესრიგების მათ.დაწყ.(I).11 მოსწავლე უნდა ფლობდეს ინფორმაციის მოწესრიგებისა და წარმოდგენის
ხერხები და მონაცემთა ხერხებს (საშუალებებს).
წარმოდგენის
მონაცემთა შემაჯამებელი მათ.დაწყ.(I).12 მოსწავლემ უნდა შეძლოს თვისებრივ და რაოდენობრივ მონაცემთა
რიცხვითი ინტერპრეტაცია და ელემენტარული ანალიზი.
მიმართულება - მსჯელობა-დასაბუთება, პრობლემის გადაჭრა
ქვემიმართულებები
მსჯელობა-დასაბუთება მათ.დაწყ.(I).13 მოსწავლემ უნდა შეძლოს ყოველდღიური ცხოვრებიდან ან

ბუნებისმეტყველების დარგებიდან მომდინარე მარტივი ამოცანების
Codex 365 107 of 420
პრობლემის გადაჭრა ამოხსნა.
1. რიცხვის ცნება. რიცხვების გამოყენება (მაგ., ჭდე, რიგი);
2. ნატურალური რიცხვები მილიონის ფარგლებში. ათობითი პოზიციური სისტემა. უმარტივესი
წარმოდგენები სხვა რიცხვითი სისტემების შესახებ (ანბანი და ასოების რიცხვითი შესატყვისები; რომაული
3. არითმეტიკული მოქმედებები ნატურალურ რიცხვებზე. გაყოფა ნაშთით. რიცხვების შედარება და
არითმეტიკული მოქმედებების შედეგის შეფასება. არითმეტიკული მოქმედებების თვისებები: შეკრებისა და
გამრავლების კომუტაციურობა (გადანაცვლებადობა), ასოციაციურობა (ჯუფთებადობა) და შეკრების მიმართ
გამრავლების დისტრიბუციულობა (განრიგებადობა);
4. ტექსტური ამოცანები, რომლებიც შეკრების, გამოკლებისა და გამრავლების შემცველი რიცხვითი
გამოსახულებით იხსნება;
5. ზომის ერთეულები, ზომის ერთეულებს შორის კავშირები და ზომის ერთეულების გამოყენება;
6. გეომეტრიული ფიგურები (ბრტყელი, სივრცული). ფიგურის ელემენტები და გამოსახვა;
7. ფიგურათა კლასიფიკაცია სხვადასხვა ნიშნით (მაგ.ბრტყელი და სივრცული);
8. ფიგურის ზომები: საზომი ხელსაწყოები და სიგრძის საზომი ერთეულები. მრავალკუთხედის პერიმეტრი;
9. სივრცული ფიგურების მოდელები, შლილები.
10. ზოგადი წარმოდგენები თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების საჭიროებაზე (დანიშნულებაზე)
შეგროვების საშუალებანი: გაზომვა, დაკვირვება, გამოკითხვა; მონაცემთა ამოკრება მონაცემთა უმარტივესი
წყაროებიდან (მაგ. ცნობარიდან);
11. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების ორგანიზება: მონაცემთა დაჯგუფება; რაოდენობრივ
მონაცემთა დალაგება ზრდადობა-კლებადობით; თვისებრივ მონაცემთა დალაგება (მაგ., ლექსიკოგრაფიული
მეთოდით);
12. მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებანი: ცხრილი, პიქტოგრამა, დიაგრამა;
13. მონაცემთა შემაჯამებელი რიცხვითი მახასიათებლები თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემებისთვის:
მონაცემთა საერთო რაოდენობა, უდიდესი და უმცირესი მნიშვნელობები.

მისაღწევი შედეგები VI კლასის ბოლოს
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მათ.დაწყ.(II).1.:
„(II)“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი მოიცავს V-VI კლასებს;
მათემატიკის სტანდარტის შედეგები (V-VI კლასები)

მიმართულება: რიცხვები და მოქმედებები
რიცხვები, მათი გამოყენება და რიცხვის მათ.დაწყ.(II).1. ნატურალური და არაუარყოფითი რაციონალური რიცხვების

წარმოდგენის საშუალებები გამოსახვა, კლასიფიცირება და გამოყენება.
მოქმედებები რიცხვებზე და რიცხვითი მათ.დაწყ.(II).2. ნატურალურ და არაუარყოფით რაციონალურ რიცხვებზე

თანაფარდობები არითმეტიკული მოქმედებების შესრულება.
რაოდენობათა შეფასება და მიახლოება მათ.დაწყ.(II).3. ნატურალურ რიცხვებზე მოქმედების შედეგის მიახლოებით

შეფასება და რიცხვების დამრგვალება.
სიდიდეები, ზომის ერთეულები და მათ.დაწყ.(II).4. ზომის სხვადასხვა ერთეულის ერთმანეთთან დაკავშირება და

რიცხვების სხვა გამოყენება. გამოყენება.

Codex 365 108 of 420
მიმართულება: გეომეტრია და სივრცის აღქმა

გეომეტრიული ობიექტები: მათი თვისებები, მათ.დაწყ.(II).5. ბრტყელი და სივრცული გეომეტრიული ფიგურების
ურთიერთმიმართება და კონსტრუირება ამოცნობა, აღწერა და გამოსახვა, ფიგურებს შორის და
ფიგურის ელემენტებს შორის მიმართებების დადგენა.
ზომა და გაზომვის საშუალებები მათ.დაწყ.(II).6. ბრტყელი ფიგურის ფართობის გამოთვლა და გამოყენება

რეალური ვითარების შესაბამის ამოცანებში.
გარდაქმნები და ფიგურათა სიმეტრიულობა მათ.დაწყ.(II).7. გეომეტრიული გარდაქმნების დემონსტრირება.
კოორდინატები და მათი გამოყენება მათ.დაწყ.(II).8. ორიენტირება ბადით დაფარულ არეზე.

გეომეტრიაში
მიმართულება: კანონზომიერებები და ალგებრა

სიმრავლეები, ასახვები, ფუნქციები და მათი მათ.დაწყ.(II).9. სიდიდეებს შორის დამოკიდებულების გამოსახვა და აღწერა.
ალგებრული ოპერაციები და მათი თვისებები მათ.დაწყ.(II).10. ალგებრული გამოსახულების შედგენა და გამარტივება.

მიმართულება: მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა და სტატისტიკა

მონაცემთა წყაროები და მონაცემთა მათ.დაწყ.(II).11. დასმული ამოცანის ამოსახსნელად საჭირო თვისებრივი და
მოპოვების საშუალებები რაოდენობრივი მონაცემების მოპოვება.
მონაცემთა მოწესრიგების ხერხები და მათ.დაწყ.(II).12. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების დასმული
მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებები ამოცანის ამოსახსნელად ხელსაყრელი ფორმით წარმოდგენა.
მონაცემთა შემაჯამებელი რიცხვითი მათ.დაწყ.(II).13. თვისებრივ და რაოდენობრივ მონაცემთა ინტერპრეტაცია და

მახასიათებლები ელემენტარული ანალიზი.
მიმართულება: მსჯელობა-დასაბუთება, პრობლემის გადაჭრა
ქვემიმართულება შედეგების ინდექსი

მსჯელობა-დასაბუთება მათ.დაწყ.(II).14. მოსწავლემ უნდა შეძლოს პრობლემების გადაჭრა
პრობლემის გადაჭრა გამოთვლების, ვარიანტების დათვლის და ობიექტებსა და მათ
თვისებებს შორის მიმართებების გამოყენებით.
1. ნატურალური რიცხვები და მათზე მოქმედებები;
2. მილიონზე მეტი ნატურალური რიცხვები (მილიარდი, ტრილიონი და ა.შ.);
3. სხვა რიცხვითი სისტემების გაცნობა;
4. მოქმედებები სხვადასხვა მნიშვნელის მქონე არაუარყოფით წილადებზე;
5. არაურყოფითი ათწილადები; კავშირები ათწილადი წილადი და წილადი ათწილადი (სასრული
ათწილადის შემთხვევა);
6. მოქმედებები არაუარყოფით ათწილადებზე;
7. კავშირი სიგრძის, ფართობისა და მოცულობის ერთეულებს შორის;
8. დროის ერთეულები (საათი, წუთი, წამი; წელი, ნაკიანი წელი);
9. სიგრძისა და მოცულობის ერთეულები და მათ შორის, კავშირები;
10. ორ სიდიდეს შორის დამოკიდებულებები, რომლებიც შეკრების, გამოკლების ან გამრავლების შემცველი
გამოსახულებით მოიცემა;
11. შეკრების, გამოკლების ან გამრავლების შემცველი რიცხვითი და ასოითი გამოსახულებები, მათი
გამარტივება და მათი გამოყენება ტექსტური ამოცანების ამოხსნისას;
12. შეკრების, გამოკლების ან გამრავლების შემცველი რიცხვითი უტოლობები და მათი თვისებები;
13. გეომეტრიული გარდაქმნები სიბრტყეზე: ღერძული სიმეტრია, პარალელური გადატანა;
14. ბრტყელი ფიგურის ფართობი;

Codex 365 109 of 420
15. სივრცული ფიგურების ელემენტებს შორის რაოდენობრივი დამოკიდებულება (მაგალითად, ეილერის

ფორმულა);
16. სივრცული ფიგურების მოდელები, კუბის და მართკუთხა პარალელეპიპედის შლილები;
17. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების შეგროვების საშუალებანი: გაზომვა, დაკვირვება,
გამოკითხვა; მონაცემთა ამოკრება წყაროებიდან (მაგალითად, ცნობარი, კატალოგი, ინტერნეტი),
სტატისტიკური ექსპერიმენტი;
18. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების ორგანიზება: ინტერვალებად დაჯგუფებული
რაოდენობრივი მონაცემები;
19.მონაცემთა მოწესრიგებული ერთობლიობების თვისებრივი ნიშნები: განმეორების ტიპის
კანონზომიერებანი;
20. მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებანი რაოდენობრივი და თვისებრივი მონაცემებისთვის: სვეტოვანი და
წრიული დიაგრამები;
21. მონაცემთა შემაჯამებელი რიცხვითი მახასიათებლები თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემებისათვის:
ცენტრალური ტენდენციის საზომი – მონაცემთა საშუალო; უდიდესი და უმცირესი მნიშვნელობები.
1. 2. დაწყებითი საფეხურზე
(მოქმედებს ქართულენოვანი სკოლების III და IV კლასებისთვის - 2024 წლის 15 სექტემბრიდან და V და VI
კლასებისთვის - 2025 წლის 15 სექტემბრიდან, ხოლო არაქართულენოვანი სკოლების/სექტორების I და II
კლასებისთვის - 2024 წლის 15 სექტემბრიდან, III და IV კლასებისთვის - 2025 წლის 15 სექტემბრიდან და V და
VI კლასებისთვის - 2026 წლის 15 სექტემბრიდან; მოქმედებს გრიფირების მიზნებისთვის)
დაწყებითი საფეხურზე მათემატიკის სწავლების ფარგლებში მოსწავლეები იწყებენ
მათემატიკური მოდელების გაცნობას და რეალური პროცესების მოდელირებას მათემატიკური ენის
საშუალებით, კანონზომიერებების შემჩნევას აღწერას და წარმოდგენას სხვადასხვა ფორმით.
შინაარსი აღიწერება თითოეულ მიმართულებაში სამიზნე ცნებების/თემების მიხედვით, რომელიც
დაკავშირებულია საგნობრივ საკითხებთან.
შედეგების მიღწევის ინდიკატორები კი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მათ.დაწ(I).1.:
„მათ.“ – მიუთითებს საგანს „მათემატიკა’’;
„დაწყ.“ – მიუთითებს დაწყებით საფეხურს;
„I” - მიუთითებს, I-IV კლასებს
„1“ – მიუთითებს სტანდარტის შედეგის ნომერს
მათემატიკის სტანდარტის შედეგები (I-IV კლასები)

მათ.დაწ.(I).1 მათემატიკური ცნებების, ტერმინების და აღნიშვნების კორექტულად მათემატიკური მოდელი
გამოყენება ყოფითი ან მათემატიკური პრობლემის გასააზრებლად და მათ.დაწ.(I). 1,2,3,4,5,6
წარმოსადგენად.
მათ.დაწ.(I).2 რიცხვებს შორის, სიდიდეებს შორის, საგნებსა და საგნების კანონზომიერება მათ.დაწ.
ატრიბუტებს შორის კანონზომიერების ამოცნობა, აღწერა და (I). 1,2,3,4,5,6
გაგრძელება მათემატიკური, საბუნებისმეტყველო ან ყოფითი
მოვლენების გასააზრებლად. ლოგიკა (მსჯელობა,
მათ.დაწ.(I).3 რეალური მოვლენის ანალიზის დროს მიზეზშედეგობრივი დასაბუთება)
კავშირების გარკვევა და ახსნა, ლოგიკური მსჯელობით, შესაბამისი მათ.დაწ.(I). 1,2,3,4,5,6
ლოგიკური ტერმინების გამოყენებით უმარტივესი დასკვნის გამოტანა,
მსჯელობის ხაზის განვითარება;
მათ.დაწ.(I).4 ყოველდღიურ ცხოვრებაში ობიექტებსა და პროცესებში მათემატიკური

ცნებების, მოდელებისა და მიმართებების შემჩნევა, მათი თვისებების
გამოყენება მათემატიკური მოდელის აგებისას, პრაქტიკული

Codex 365 110 of 420
ამოცანების გადაჭრისას;
მათ.დაწ.(I).5 პრობლემის გადასაჭრელად მათემატიკური მეთოდების ანდა
თვალსაჩინოების საშუალებით ზუსტი ან მიახლოებითი გამოთვლების
შესრულება და მათი შედეგების შეფასება;
მათ.დაწ.(I).6 პრობლემის გადაჭრისთვის საჭირო ინფორმაციის შეგროვება,
მოწესრიგება, კლასიფიცირება, წარმოდგენა მათემატიკური
მოდელების გამოყენებით, მონაცემების ელემენტარული ანალიზი და
შედეგების ინტერპრეტაცია.

სამიზნე ცნება ქვეცნებები
მათემატიკური მოდელი რიცხვი, ასოითი გამოსახულება, განტოლება, უტოლობა;
გეომეტრიული ფიგურა (ბრტყელი გეომეტრიული ფიგურა, სივრცული გეომეტრიული
ფიგურა);
დიაგრამა;
კანონზომიერება შესაბამისობა, სიდიდეებს შორის დამოკიდებულება;
მონაცემთა ანალიზი;
ლოგიკა სიმრავლე; ლოგიკური კავშირები;
მსჯელობა (მჯელობისთვის საჭირო სიტყვები).
თემატური ბლოკები და თემები

თემატური თემები
ბლოკი I კლასი II კლასი III კლასი IV კლასი
რიცხვები, რიცხვები რიცხვები, რიცხვები რიცხვები, რიცხვები 1000- რიცხვები, რიცხვები
რიცხვები და 20-ის ფარგლებში 100-ის ფარგლებში; ის ფარგლებში; 100000-ის ფარგლებში;
მოქმედებები შეკრება, გამოკლება შეკრება, გამოკლება შეკრება, გამოკლება; შეკრება, გამოკლება;
(ტოლობის გამრავლება და გაყოფა; გამრავლება და
თვისებები) გაყოფა;
მთელი და ნაწილი.
ალგებრა გამოსახულება, გამოსახულება, გამოსახულება, ტოლობა, შესაბამისობა,

ტოლობა, უტოლობა ტოლობა, უტოლობა უტოლობა სიდიდეებს შორის
დამოკიდებულება;
გამოსახულება,
განტოლება,
უტოლობა
სიდიდე, ზომის სიდიდე, ზომის სიდიდე, ზომის ერთეული: სიდიდე, ზომის
გაზომვა ერთეული: ფულის ერთეული: ფულის ფულის ნიშნები, სიგრძე, ერთეული: სიგრძე,
ნიშნები, სიგრძე, ნიშნები, სიგრძე, დრო. დრო, მასა. ფულის ნიშნები,
დრო. დრო, მასა.
გეომეტრია და გეომეტრიული გეომეტრიული გეომეტრიული ფიგურა; გეომეტრიული
სივრცის აღქმა ფიგურა; ფიგურა; ორიენტირება; ფიგურა;
ორიენტირება; ორიენტირება; ორიენტირება;
სტატისტიკა და მონაცემი, მონაცემთა მონაცემი, მონაცემთა მონაცემი, მონაცემთა მონაცემი, მონაცემთა

ალბათობა ანალიზი ანალიზი ანალიზი ანალიზი
საგნის შინაარსი მიმართულებების მიხედვით (I-IV კლასები)

თემატური ბლოკი - რიცხვები და მოქმედებები
თემა1: რიცხვები

Codex 365 111 of 420
ნატურალური რიცხვები და 0
რიცხვის და ციფრის ცნება;
რიცხვის ჩაწერა ათობით პოზიციურ სისტემაში;
რაოდენობის წარმოდგენა სხვადასხვა თვლის ფუძით (სამეულები, ხუთეულები, ოცეულები და სხვა);
რიცხვების წარმოდგენა თვალსაჩინო მოდელებით, სქემებით;
შესაბამისობა რიცხვებსა და წერტილებს შორის რიცხვით ღერძზე; ბიჯით თვლა;
რიგობითი რიცხვითი სახელები და მათი ჩანაწერები. მათი შესაბამისობა რომაულ ციფრებთან;
რიცხვი, როგორც ნომრის აღმნიშვნელი; რიცხვი, როგორც ჭდე;
რიცხვების შედარება; შედარებისას შესაბამისი აღნიშვნების გამოყენება: ;
რიცხვების დალაგება ზრდადობის ან კლებადობის მიხედვით;
კანონზომიერების შემჩნევა რიცხვებში, რიცხვთა ჩამონათვალში და მისი აღწერა, ჩამოყალიბება
მთელი და ნაწილი;
მთელის ნაწილები და მათი წარმოდგენა ვიზუალური მოდელებით.
თემის ფარგლებში შედეგის მიღწევის ინდიკატორები:
მათემატიკური მოდელი, კანონზომიერება, ლოგიკა-მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

რიცხვის ცნების გააზრება, ფლობა და გამოყენება; რიცხვების დათვლა, წაკითხვა;
ყოფითი ან მათემატიკური პრობლემის განხილვისას რაოდენობათა წარმოდგენა შესაბამისი რიცხვის, სიმბოლოს და
თვალსაჩინო მოდელების გამოყენებით; რიცხვებს, რიცხვით სახელებსა და რაოდენობებს შორის შესაბამისობის გარკვევა;
რიგობრივი რიცხვითი სახელების გამოყენება;
რიცხვის ჩანაწერში თანრიგში მდგომი ციფრების შესაბამისი მნიშვნელობების დასახელება; რიცხვის ჩაწერა სხვადასხვა
ფორმით (მათ შორის თანრიგების გამოყენებით და თვალსაჩინო მოდელებით);
უცნობი რაოდენობის აღნიშვნა სიმბოლოს გამოყენებით;
რიცხვების შედარება და დალაგება პოზიციური სისტემის გამოყენებით; რიცხვების დამრგვალება უახლოეს თანრიგამდე;
კანონზომიერების აღმოჩენა მიმდევრობაში, მისი გაგრძელება და სიტყვიერი ჩამოყალიბება; მიმდევრობაში გამოტოვებული
წევრის დადგენა; კანონზომიერების დამრღვევი წევრის გარკვევა;
მთელის და ნაწილების ამოცნობა და დასახელება სხვადასხვა მოდელზე;
შესაბამისობის გარკვევა რიცხვებსა და წერტილებს შორის რიცხვით ღერძზე.
რიცხვების გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში და მათ მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
თემა 2: მოქმედებები რიცხვებზე

მოქმედებები რიცხვებზე
შეკრება, გამოკლება, გამრავლება, გაყოფა (მათ შორის ნაშთით) - ცნებები;
არითმეტიკული მოქმედებების შესაბამისი აღნიშვნების ცოდნა და გამოყენება:
ოთხივე არითმეტიკული მოქმედების კომპონენტების შინაარსი და სახელწოდება;
არითმეტიკული მოქმედებები რიცხვითი ღერძის გამოყენებით;
არითმეტიკულ მოქმედებებს შორის კავშირი, თვისებების დემონსტრირება თვალსაჩინო მოდელებით;
მრავალკომპონენტიანი მოქმედებების შესრულება რიცხვითი ღერძის გამოყენებით;
გონებაში გამოთვლის (ზეპირი) ანგარიშის ხერხები გამოყენება;
ჯუფთებით/გროვებით თვლა, შესაბამისი გამოსახულების ჩაწერა და წაკითხვა;
რიცხვის წინა და მომდევნო რიცხვის დასახელება;
მიახლოებითი გამოთვლა და შეფასება (მათ შორის რიცხვით ღერძზე);
რეალური და მათემატიკური შინაარსის პრობლემების მოდელირება რიცხვითი გამოსახულებით და პრობლემის გადაჭრა,
მათ შორის ტექსტური ამოცანები ამოცანები, რომლებიც შეკრების, გამოკლებისა და გამრავლების შემცველი რიცხვითი
გამოსახულებით იხსნება.
შეკრება-გამოკლება სხვადასხვა ხერხის გამოყენებით (შეფასება, ზეპირი ანგარიში, წერითი ალგორითმი); კონკრეტული
მაგალითისთვის ხელსაყრელი ხერხის არჩევა;
რეალური სიტუაციის მოდელირება რიცხვითი გამოსახულების მეშვეობით, პრობლემის გადასაჭრელად, საჭირო
არითმეტიკული მოქმედების/მოქმედებების გამოყენება;
გამრავლება გაყოფის მოქმედების შესრულების დროს იყენებს ზეპირ ანდა წერით ალგორითმს და განმარტავს გამოყენებულ
ხერხს; შესაბამის შემთხვევაში უთითებს ნაშთს;
მათემატიკური მეთოდების ანდა თვალსაჩინო მოდელების საშუალებით ზუსტი ან მიახლოებითი გამოთვლების შესრულება
და შედეგის შეფასება.
თემატური ბლოკი - გაზომვა

თემა 3: სიდიდე, ზომის ერთეულები
ფულის ნიშნები, სიგრძე, მასა, დრო
ფულის ეროვნული ერთეულები; კავშირი ფულის ერთეულებს შორის;
სიგრძის სტანდარტული და არასტანდარტული ერთეულები; კავშირის სიგრძის სტანდარტულ ერთეულებს შორის;
მასის სტანდარტული ერთეულები; კავშირი მასის ერთეულებს შორის;
დროის აღრიცხვა; დროის ერთეულები; შესაბამისობა დროის ერთეულებს შორის;
Codex 365 112 of 420
საზომი ხელსაწყოები (საათი, სასწორი, სახაზავი და სხვა);

მრავალკუთხედის პერიმეტრი;
მანძილი, მისი ადიციურობა (პრაქტიკული ამოცანები);
მიახლოებითი გაზომვები
თემის ფარგლებში შედეგის მიღწევის ინდიკატორები :
საზომი ხელსაწყოების გამოყენება და გაზომვის შედეგების შეფასება;
რეალური მოვლენის განხილვისას შესაბამის სიდიდეთა დასახელება და გამოყენება;
სიდიდეების ერთმანეთთან დაკავშირება; ზომის სხვადასხვა ერთეულების ერთმანეთთან დაკავშირება და გამოყენება;
გაზომვისას სხვადასხვა ერთეულის საჭიროებაზე მსჯელობა;
საგანთა და ფიგურათა ზომებისა და ობიექტთა შორის მანძილების პოვნა, გაზომვის შედეგის შეფასება;
თემატური ბლოკი - ალგებრა

თემა 4: განტოლება, უტოლობა
გამოსახულება, განტოლება, უტოლობა
არითმეტიკული ოპერაციები და მათი თვისებები;
რიცხვითი ტოლობის და რიცხვითი უტოლობის თვისებები: ტოლობის/უტოლობის ორივე მხარეს ერთი და იმავე რიცხვის
მიმატება, გამოკლება, გამრავლება, გაყოფა (ნულის გარდა) - თეორიის გარეშე, ვიზუალური მოდელებით;
უცნობი რაოდენობა და მისი შესაბამისი ასოითი ჩანაწერი;
განტოლების თვალსაჩინო მოდელი;
ოთხივე არითმეტიკული მოქმედების უცნობი კომპონენტის მოძებნა;
უტოლობის თვალსაჩინო მოდელები და უცნობი კომპონენტის მოძებნა;
არითმეტიკული მოქმედებების თვისებები: შეკრებისა და გამრავლების კომუტაციურობა (გადანაცვლებადობა),
ასოციაციურობა (ჯუფთებადობა) და შეკრების მიმართ გამრავლების დისტრიბუციულობა (განრიგებადობა);
ერთმოქმედებიანი ასოითი გამოსახულება, რეალური სიტუაციის შესაბამისი მათემატიკური მოდელის შედგენა.
უცნობი რაოდენობის წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით;
ტოლობის, უტოლობის წარმოდგენა ვიზუალური მოდელის მეშვეობით (მაგალითად: სასწორი).
უცნობის შემცველი გამოსახულებების შედგენა და უცნობის პოვნა;
ცხოვრებაში მიმდინარე მოვლენის მათემატიკური მოდელირება (უმარტივესი მაგალითები) და წარმოდგენა უცნობის
შემცველი გამოსახულების, ასევე გამოსახულებების ტოლობის/უტოლობის საშუალებით და პრობლემის გადაჭრა.
თემა 5: შესაბამისობა, დამოკიდებულება

შესაბამისობის დამყარება საგნებს შორის, რაოდენობებს შორის, შესაბამისობის წარმოდგენა ცხრილის და სქემების
მეშვეობით;
კანონზომიერების აღმოჩენა, წარმოდგენა და გაგრძელება; კანონზომიერებაში უცნობი წევრის პოვნა; კანონზომიერების
დამრღვევი წევრის პოვნა;
კანონზომიერი მიმდევრობის შედგენა (რიცხვების, საგნების, სიდიდეების, ნახატების, ფიგურების, სიტყვების მეშვეობით და
სხვა);
ცვლილება, ცვალებადობა და უცვლელობა - პრაქტიკული ნიმუშები.
მათემატიკურ ცნებებს შორის კავშირის გარკვევა/დამყარება; სხვადასხვა ფორმით წარმოდგენილ ინფორმაციებს შორის
კავშირის დადგენა;
შესაბამისობის, დამოკიდებულების შესახებ ვარაუდის გამოთქმა, მსჯელობის ხაზის განვითარება; განზოგადებით ან
დაკონკრეტებით მიღებული დასკვნების დასაბუთება ან უარყოფა;
კანონზომიერების აღწერა, ამოცნობა, განზოგადება და შედგენა;
რეალური მოვლენის შესწავლისას ვარაუდის გამოთქმა და დასაბუთება შესაბამისი ტერმინებითა და გამონათქვამებით;
თემატური ბლოკი - გეომეტრია და სივრცის აღქმა
თემა 6: გეომეტრიული ფიგურები
ბრტყელი გეომეტრიული ფიგურები, მათი თვისებები და კონსტრუირება

წერტილი, მონაკვეთი, ტეხილი, მრუდი (შეკრული და გახსნილი ტეხილი და მრუდი)
ბრტყელი გეომეტრიული ფიგურები: სამკუთხედი, ოთხკუთხედი (მათ შორის, მართკუთხედი/კვადრატი) ხუთკუთხედი,
ექვსკუთხედი , მრავალკუთხედი და წრე
მრავალკუთხედის წვერო და გვერდი;
ფიგურების ტოლობა; ფიგურათა ტოლობის დემონსტრირება მათი ურთიერთშეთავსებით; (გეომეტრიული ფიგურების
შედარება ერთმანეთზე დადებით);
ფიგურების კლასიფიკაცია; საკლასიფიკაციო სქემების გამოყენება;
ფიგურის შიგა და გარე არეები; საზღვარი; საერთო საზღვრის მქონე ფიგურები, მათი საერთო გვერდები და წვეროები;
შედგენილი ფიგურები; ფიგურათა კომპოზიცია;
Codex 365 113 of 420
სივრცული გეომეტრიული ფიგურები, მათი თვისებები და კონსტრუირება

სივრცული გეომეტრიული ფიგურები (მართი პრიზმა, მათ შორის მართკუთხა პარალელეპიპედი/კუბი, პირამიდა, კონუსი,
ცილინდრი, ბირთვი)
სივრცული ფიგურების (მრავალწახნაგების) ელემენტები (წვერო, წიბო, წახნაგი);
სივრცული ფიგურის (მრავალწახნაგას) ელემენტთა ურთიერთგანლაგება (მაგ.: მოსაზღვრე წახნაგები, საერთო წვეროს მქონე
წიბოები);
სივრცული ფიგურების (პრიზმის, პირამიდის) შლილები;
ფიგურათა კლასიფიკაცია სხვადასხვა ნიშნით (მაგ.:ბრტყელი/სივრცული);
მოდელირება გეომეტრიული ფიგურებით;

გეომეტრიული ფორმების ამოცნობა, აღწერა, კლასიფიკაცია, გამოსახვა; გეომეტრიულ ობიექტებთან დაკავშირებული
ტერმინების, აღნიშვნების ცოდნა და კორექტულად გამოყენება;
ბრტყელი და სივრცული გეომეტრიული ფიგურების გრაფიკული გამოსახულებებისა და მოდელის შექმნა;
ინფორმაციის წაკითხვა ანდა წარმოდგენა ნახაზის საშუალებით;
ფიგურებს შორის და ფიგურის ელემენტებს შორის მიმართებების გარკვევა;
გეომეტრიულ ობიექტებთან დაკავშირებული ლოგიკური და რაოდენობრივი მსჯელობა; (დასკვნის დასაბუთება მათ შორის
წერილობით);
ბრტყელი გეომეტრიული ფიგურების გამოყენებით სხვადასხვა ფორმების აგება; შედგენილი ფიგურების დაშლა,
ნაწილების დასახელება და აღწერა;
რეალურ ცხოვრებაში სიგრძის გაზომვასთან და ბრტყელი გეომეტრიული ფიგურის პერიმეტრთან დაკავშირებული
ამოცანების ამოხსნა;
გეომეტრიულ ობიექტებთან დაკავშირებული მსჯელობის ხაზის განვითარება; განზოგადებით ან დაკონკრეტებით
მიღებული დასკვნების დასაბუთება; ამოცანის/პრობლემის კონტექსტში მათემატიკური ახსნა-განმარტება;
ვარაუდის გამოთქმა და დასაბუთება შესაბამისი ტერმინებითა და გამონათქვამებით;
თემა 7: ორიენტირება
ორიენტირება სიბრტყეზე/სივრცეში, კოორდინატი
ორიენტირება: წინ, უკან,მარჯვნივ, მარცხნივ, ზევით, ქვევით, მაღლა, დაბლა;
რიცხვით ღერძი; ათვლის სათავე;
საკოორდინატო სიბრტყის პირველი მეოთხედი ( საკოორდინატო ბადე), კოორდინატი;
ორიენტაცია სიბრტყეზე და ობიექტების ურთიერთგანლაგება; რეალურ ვითარებაში ურთიერთგანლაგების აღმწერი სქემები
და მიმართული ბიჯები;
მარტივი სქემები სიბრტყეზე (მაგალითად, წირებით შეერთებული წერტილები); მარშრუტი
სივრცეში საგნების მდებარეობის და მიმართულებას აღწერა;
სიბრტყეზე და სივრცეში ობიექტების ურთიერთმდებარეობის განსაზღვრა/გარკვევა;
შესაბამისობის გარკვევა რიცხვებსა და წერტილებს შორის რიცხვით ღერძზე. ორიენტირება რიცხვით ღერძზე;
მარშრუტის აღმწერი მარტივი სქემის შექმნა; მოცემული ადგილმდებარეობის გეგმების და მარტივი სქემების საშუალებით
ორიენტირება;
ობიექტების ადგილმდებარეობის განსაზღვრა საკოორდინატო ბადის დახმარებით (პირველ მეოთხედში); ობიექტის
მოძრაობა საკოორდინატო ბადეზე და შესაბამისი ჩანაწერის გაკეთება.
თემატური ბლოკი - სტატისტიკა და ალბათობა
თემა 8: მონაცემი, მონაცემთა ანალიზი
მონაცემი, მონაცემთა მოპოვება და ორგანიზება:

საკვლევი კითხვის დასმა, კითხვასთან დაკავშირებული მონაცემების შეგროვება;
მონაცემები, რაოდენობრივი და თვისებრივი მონაცემები;
თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების შეგროვების საშუალებანი: გამოკითხვა, გაზომვა, დაკვირვება, უმარტივესი
ექსპერიმენტის ორგანიზება;
მონაცემთა ამოკრება მონაცემთა წყაროებიდან: სიიდან, ცხრილიდან, ტექსტიდან, ცნობარიდან, პიქტოგრამიდან,
დიაგრამიდან, ინტერნეტიდან, და სხვა;
თვისებრივ და რაოდენობრივ მონაცემთა მონაცემთა შეგროვება და აღრიცხვა; სიხშირეთა ცხრილის შედგენა; (მათ შორის
ლოგიკური სქემების აგება);
მონაცემთა წარმოდგენა, ელემენტარული ანალიზი და შედეგების ინტერპრეტაცია

მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებანი რაოდენობრივი და თვისობრივი მონაცემებისთვის: ცხრილი, პიქტოგრამა, სვეტოვანი
დიაგრამა, წერტილოვანი დიაგრამა;
თვისებრივ/რაოდენობრივ მონაცემთა დაჯგუფება; (გარდა ინტერვალთა კლასებად დაყოფისა); რაოდენობრივ მონაცემთა

Codex 365 114 of 420
დალაგება ზრდადობა-კლებადობით; მონაცემთა შედარება; თვისობრივ მონაცემთა დალაგება (მაგ. ლექსიკოგრაფიული

მეთოდით და სხვა);
მონაცემთა უმარტივესი ანალიზი; მონაცემთა შემაჯამებელი რიცხვითი მახასიათებლები თვისებრივი და რაოდენობრივი
მონაცემებისთვის;
რაოდენობრივი და თვისებრივ მონაცემების დამუშავება და წარმოდგენა სხვადასხვა გრაფიკული მეთოდებით (ცხრილი,
სვეტოვანი დიაგრამა, პიქტოგრამა); ამოცანების ამოხსნა დიაგრამით მოცემული ინფორმაციიდან გამომდინარე;
მონაცემთა ანალიზის საფუძველზე საკვლევ კითხვასთან დაკავშირებული პასუხის არგუმენტირებული დასაბუთება; მიზეზ-
შედეგობრივი კავშირების დამყარება მონაცემების საფუძველზე.
მისთვის საინტერესო საკითხის შესწავლასთან დაკავშირებით საკვლევი კითხვის ფორმულირება, რომელზე პასუხის
გასაცემად საჭირო იქნება მონაცემების შეგროვება და მოწესრიგება;
მონაცემთა შეგროვების შესაფერისი საშუალებების (გაზომვა, დაკვირვება, გამოკითხვა) გამოყენება; მონაცემთა ამოკრება
ცხრილიდან, დიაგრამიდან, ასაკის შესაბამისი ტექსტიდან.
უმარტივესი ექსპერიმენტის ორგანიზება და მონაცემების შეგროვება; (კავშირი ბუნებისმეტყველებასთან, მე და
საზოგადოებასთან და სხვა დისციპლინებთან);
მონაცემთა შეგროვება და აღრიცხვა ცხრილში; ცხრილის, სქემის, კითხვარის/ანკეტის სწორად შევსება;
მონაცემების ორგანიზება და წარმოდგენა თვალსაჩინო დიაგრამების (პიქტოგრამა, სვეტოვანი დიაგრამა, წერტილოვანი
დიაგრამა) გამოყენებით. ამოცანის გადასაჭრელად შესაბამისი სქემის, სვეტოვანი დიაგრამის, პიქტოგრამის აგება და
კითხვებზე პასუხის გაცემა;
მონაცემთა ელემენტარული ანალიზი: მონაცემთა დაჯგუფება; რაოდენობრივ მონაცემთა დალაგება ზრდადობა-
კლებადობით; უდიდესი და უმცირესი მნიშვნელობის მონაცემის დასახელება; უდიდეს და უმცირეს მონაცემთა სხვაობის
პოვნა; მონაცემთა განმეორება, პოზიცია და თანმიმდევრობა ერთობლიობაში/ქვეჯგუფში; თვისობრივ მონაცემთა დალაგება;
რაოდენობრივი და თვისებრივ მონაცემების დამუშავება და წარმოდგენა სხვადასხვა გრაფიკული მეთოდებით (ცხრილი,
სვეტოვანი დიაგრამა, წერტილოვანი დიაგრამა, პიქტოგრამა), წარმოდგენის ფორმებზე მსჯელობა;
საფეხურის საკვანძო კითხვები:

გ) საფეხურის საკვანძო შეკითხვების საშუალებით გამოიკვეთება აქცენტები, რომლებზე ორიენტირებითაც
უნდა წარიმართოს სწავლა-სწავლების პროცესი.
სამიზნე ცნება: მათემატიკური მოდელი
როგორ ვახდენთ რაოდენობების წარმოდგენას/ჩაწერას?
რა შეგიძლია თქვა რიცხვის თაობაზე? რაში მდგომარეობს რიცხვის ჩაწერის პოზიციური სისტემის არსი?
როგორ ხდება რაოდენობის ჩაწერა თანრიგების მეშვეობით?
როგორ უნდა ჩაიწეროს მათემატიკურ ენაზე სიტყვიერად აღწერილი ამოცანა?
როგორ არის შესაძლებელი ინფორმაციის წარმოდგენა?
როგორ ვიყენებთ გეომეტრიულ ფიგურებს ჩვენი გარემომცველი ობიექტების აღწერისას?
როგორ გვეხმარება ცხრილები, დიაგრამები რეალური სიტუაციის წარმოდგენაში?
სამიზნე ცნება: კანონზომიერება
რა ტიპის კანონზომიერებები იცით?
მნიშვნელოვანი არის თუ არა კანონზომიერების შემჩნევა, აღწერა და შესაბამისი ჩანაწერის გაკეთება ჩვენს
გარემომცველ სამყაროში?
როგორ ვიყენებთ რიცხვით მიმდევრობებს კანონზომიერების აღსაწერად? რა კანონზომიერების დანახვა
შეიძლება რიცხვების ბიჯით თვლისას?
შეგიმჩნევიათ თუ არა რაიმე კანონზომიერებები ჩვენს გარემომცველ სამყაროში? რა ტიპის?
სამიზნე ცნება: ლოგიკა
როდის არის ორი რაოდენობა ტოლი?
როგორ ვადარებთ რაოდენობებს? როგორ გვეხმარება ლოგიკური მსჯელობა რაოდენობების შედარებასა და
ზრდადობა კლებადობით დალაგებაში?
როგორ გვეხმარება რიცხვებზე მოქმედებათა თვისებები რიცხვითი გამოსახულების მნიშვნელობის
გამოთვლაში?
როგორ და რატომ ვაგროვებთ მონაცემებს?
რატომ არის საჭირო გაზომვებისას ზომის სტანდარტული ერთეულების გამოყენება?

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მათ.დაწ(II).1.:
Codex 365 115 of 420

„II” - მიუთითებს V-VI კლასებს
მათემატიკის სტანდარტის შედეგები (V-VI კლასები)

შედეგების მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები
მათ.დაწ.(II).1 მათემატიკური ცნებების, ტერმინების და აღნიშვნების კორექტულად
გამოყენება ყოფითი ან მათემატიკური პრობლემის გასააზრებლად და
წარმოსადგენად. მათემატიკური მოდელი
მათ.დაწ.(II). 1,2,3,4,5,6
მათ.დაწ.(II).2 რიცხვებს შორის, სიდიდეებს შორის, საგნებსა და საგნების ატრიბუტებს
შორის კანონზომიერების ამოცნობა, აღწერა და გაგრძელება მათემატიკური, კანონზომიერება მათ.დაწ.
საბუნებისმეტყველო ან ყოფითი მოვლენების გასააზრებლად. (II). 1,2,3,4,5,6
მათ.დაწ.(II).3 რეალური მოვლენის ანალიზის დროს მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
გარკვევა და ახსნა, ლოგიკური მსჯელობით, შესაბამისი ლოგიკური ლოგიკა (მსჯელობა,
ტერმინების გამოყენებით უმარტივესი დასკვნის გამოტანა, მსჯელობის ხაზის დასაბუთება)
განვითარება; მათ.დაწ.(II). 1,2,3,4,5,6
მათ.დაწ.(II).4 ყოველდღიურ ცხოვრებაში ობიექტებსა და პროცესებში მათემატიკური

ცნებების, მოდელებისა და მიმართებების შემჩნევა, მათი თვისებების
გამოყენება მათემატიკური მოდელის აგებისას, პრაქტიკული ამოცანების
გადაჭრისას;
მათ.დაწ.(II).5 პრობლემის გადასაჭრელად მათემატიკური მეთოდების ანდა

თვალსაჩინოების საშუალებით ზუსტი ან მიახლოებითი გამოთვლების
შესრულება და მათი შედეგის შეფასება;
მათ.დაწ.(II).6 პრობლემის გადაჭრისთვის საჭირო ინფორმაციის შეგროვება, მოწესრიგება,
კლასიფიცირება, წარმოდგენა მათემატიკური მოდელების გამოყენებით,
მონაცემების ელემენტარული ანალიზი და შედეგების ინტერპრეტაცია.

მათემატიკური მოდელი რიცხვი, ასოითი გამოსახულება, განტოლება, უტოლობა; წილადი, ათწილადი;
გეომეტრიული მოდელი (ბრტყელი გეომეტრიული ფიგურები, სივრცული გეომეტრიული
ფიგურები);
დიაგრამა, გრაფიკი;
კანონზომიერება შესაბამისობა; სიდიდეებს შორის დამოკიდებულება; პროპორცია
მონაცემთა ანალიზი;
ლოგიკა სიმრავლე; ლოგიკური კავშირები;
მსჯელობა (მსჯელობისთვის საჭირო სიტყვები).
თემატური ბლოკი - რიცხვები და მოქმედებები

თემა 1: რიცხვი
ნატურალური რიცხვები
ნატურალური რიცხვების ამოცნობა, დათვლა და ჩაწერა ათობით პოზიციურ სისტემაში; მათი ჩაწერა სიტყვიერად და
სიტყვიერად მოცემული რიცხვის შესაბამისი ჩანაწერის გაკეთება;
რიცხვების წარმოდგენა თანრიგების საშუალებით (ერთეული, ათეული, ასეული, ათასეული და ა.შ.)
ნაშთით გაყოფა, ნაშთი და გაყოფადობის ზოგიერთი ნიშანი;
მარტივი, შედგენილი რიცხვები და მათ შორის განსხვავება.
წილადის ცნება
წესიერი და არაწესიერი არაუარყოფითი წილადები; ეკვივალენტური წილადები;
შერეული რიცხვი;
წილადი რიცხვების წარმოდგენა თვალსაჩინო მოდელებით;
წილადი რიცხვების შესაბამისობა რიცხვით სხივის წერტილებთან;
ათწილადის ცნება
კავშირები ათწილადი-წილადი და წილადი ათწილადი (სასრული ათწილადის შემთხვევა).
არაუარყოფითი ათწილადი რიცხვების წარმოდგენა თვალსაჩინო მოდელებით;
Codex 365 116 of 420
არაუარყოფითი ათწილადი რიცხვების შესაბამისობა რიცხვით სხივთან;

ათწილადი რიცხვების წარმოდგენა თანრიგობის საშუალებით.
რიცხვების შედარება
არაუარყოფითი რაციონალური რიცხვების შედარება; არაუარყოფითი რაციონალური რიცხვების დალაგება ზრდადობის და
კლებადობის მიხედვით;
კანონზომიერების აღმოჩენა არაუარყოფით რაციონალურ რიცხვებში და მისი წარმოდგენა;
პროცენტის ცნება; (მთელი პროცენტი არაუმეტეს 100 -სა)

შესაბამისობა სიდიდის პროცენტსა და ამ სიდიდის წილადურ/ათწილადურ ჩანაწერებს შორის.
თემის ფარგლებში შედეგის მიღწევის ინდიკატორი:
მათემატიკური მოდელი, კანონზომიერება, ლოგიკა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
რიცხვებს, რიცხვით სახელებსა და რაოდენობებს შორის შესაბამისობის გარკვევა; რიცხვის ამოცნობა, წაკითხვა და რაოდენობის
წარმოდგენა შესაბამისი რიცხვით;
რაოდენობის წარმოდგენა ეკვივალენტური ფორმით (მათ შორის, თანრიგების გამოყენებით);
პოზიციური სისტემის გამოყენებით ნატურალური რიცხვების დალაგება (ზრდადობა/კლებადობის) მიხედვით, მათი შედარება,
დამრგვალება;
წილადების ამოცნობა და წარმოდგენა სხვადასხვა ვიზუალური მოდელების, სიმბოლოების გამოყენებით; წილადების შეფასება,
შედარება და დალაგება;
ათწილადების ამოცნობა, წარმოდგენა ვიზუალური მოდელების სიმბოლოების გამოყენებით; ათწილადების შეფასება, შედარება
და დალაგება;
წილადს, ათწილადსა და პროცენტს შორის შესაბამისობის გარკვევა; წილადის და ათწილადის წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით;
კანონზომიერების აღმოჩენა რიცხვებში, მათი გაგრძელება და სიტყვიერად ჩამოყალიბება; მიმდევრობაში გამოტოვებული
წევრის დადგენა; კანონზომიერების დამრღვევი წევრის გარკვევა;
ნატურალური და არაუარყოფითი რაციონალური რიცხვების კლასიფიცირება.
თემა 2 : მოქმედებები რიცხვებზე

მოქმედებები არაუარყოფით რიცხვზე
მილიონზე მეტი ნატურალური რიცხვების წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით (მათ შორის ათწილადების და წილადების
გამოყენებით) და მოქმედებები მათზე
რიცხვებზე მოქმედებების თვისებები;
რიცხვის გამყოფი და ჯერადი;

მარტივი და შედგენილი რიცხვები; ნატურალური რიცხვის დაშლა მარტივ მამრავლებად;
ნატურალური რიცხვების უდიდესი საერთო გამყოფი და უმცირესი საერთო ჯერადი, მარტივი ნიმუშები;
ნაშთით გაყოფა
ნაშთი და გაყოფადობის ზოგიერთი ნიშანი; (2,3,5,9, 10-ზე გაყოფადობის ნიშნები);
მოქმედებები წილადებზე და ათწილადებზე

მოქმედებები არაუარყოფით წილადებზე ;
მოქმედებები არაუარყოფით ათწილადებზე;
წილადის ძირითადი თვისება, წილადის შეკვეცა;
წილადის მიახლოებითი შეფასება; არაუარყოფით რაციონალურ რიცხვებზე მოქმედების შედეგის მიახლოებითი შეფასება;
დამრგვალება;
წილადებზე მოქმედებების თვალსაჩინო მოდელები.
ნატურალურმაჩვენებლიანი ხარისხი
რიცხვის კვადრატი, კუბი; 10-ის მთელი ხარისხები;
წილადებზე მოქმედებების თვალსაჩინო მოდელები.
რიცხვითი გამოსახულების გამოყენება მათემატიკურ მოდელად;

რეალური სიტუაციის მოდელირება და პრობლემის გადაჭრა. რეალური კონტექსტის შესაბამისი ტექსტური ამოცანების ამოხსნა

Codex 365 117 of 420

რიცხვებზე მოქმედებების შესრულება სხვადასხვა ხერხის გამოყენებით (ზეპირი ანგარიშით, ვიზუალური მოდელით, წერითი
ალგორითმით, შეფასებით); გამოყენებული ხერხის ახსნა;
რეალური სიტუაციის მოდელირება რიცხვითი გამოსახულების მეშვეობით, რომელიც ოთხივე მოქმედებასთან არის
დაკავშირებული (მათ შორის ხარისხი) და პრობლემის გადაჭრა;
წილადებზე შეკრება/გამოკლების, გამრავლების და გაყოფის მოქმედებების დემონსტრირება და მოქმედებათა შედეგის
ინტერპრეტაცია მოდელის გამოყენებით;
ათწილადებზე შეკრება/გამოკლების, გამრავლების და გაყოფის მოქმედებების დემონსტრირება და მოქმედებათა შედეგის
შეფასება;
მათემატიკური მეთოდების ანდა თვალსაჩინო მოდელების საშუალებით ზუსტი ან მიახლოებითი გამოთვლების შესრულება
და შედეგის შეფასება;
რეალური სიტუაციის მოდელირება არაუარყოფითი რიცხვითი გამოსახულების მეშვეობით და პრობლემის გადაჭრა.
თემატური ბლოკი- გაზომვა

თემა 3: სიდიდე, ზომის ერთეულები
სიდიდეები და ზომის ერთეულები (დრო, მასა, სიჩქარე)
ფულის ერთეულები; შესაბამისობა ფულის ერთეულებს შორის; ვალუტის კურსი;
დროის ერთეულები (საათი, წუთი, წამი; წელი, ნაკიანი წელი); საათის 12 და 24 საათიანი ფორმატი; დროის სარტყელი;
შესაბამისობა დროის ერთეულებს შორის;
მასის ერთეულები (ტონა, ცენტნერი, კილოგრამი, გრამი, მილიგრამი); შესაბამისობა ერთეულებს შორის;
სიჩქარე და მისი ერთეულები.
სიგრძე, ფართობი, მოცულობა
სიგრძის ერთეულები; შესაბამისობა სიგრძის ერთეულებს შორის;
ფართობის ერთეულები (სმ2 , მ2); შესაბამისობა ფართობის ერთეულებს შორის;
მოცულობის ერთეულები (სმ3, მ3); შესაბამისობა მოცულობის ერთეულებს შორის;
სიდიდეებს შორის შესაბამისობის და დამოკიდებულების დამყარება, გამოსახვა;
ზომის სხვადასხვა ერთეულის (სიგრძის, ფართობის, მოცულობის) ერთმანეთთან დაკავშირება და გამოყენება;
საზომი ხელსაწყოების გამოყენება და შედეგების შეფასება;
გაზომვისას სხვადასხვა ერთეული საჭიროებაზე მსჯელობა;
რეალური ვითარების განხილვისას დროის მონაკვეთის პოვნა; დროს ერთეულებს შორის თანაფარდობის დადგენა;
პრობლემის გადასაჭრელად ან რეალური სიტუაციის მოდელირებისთვის სიდიდეთა შეფარდების, პროპორციის, სკალის,
მასშტაბის გამოყენება.
თემატური ბლოკი - ალგებრა
თემა 4 : ასოითი გამოსახულება, განტოლება, უტოლობა
მოქმედებათა თვისებები
კომუტაციურობის (გადანაცვლებადობის), ასოციაციურობისა (ჯუფდებადობის) და დისტრიბუციულობის (განრიგებადობის)
თვისებების გამოყენება ასოითი გამოსახულებების გასამარტივებლად და ალგებრული გამოსახულებების ეკვივალენტურობის
გასარკვევად;
ტოლობისა და უტოლობის თვისებები; თვალსაჩინო მოდელები (ტოლობის/უტოლობის ორივე მხარეს ერთი და იგივე რიცხვის
მიმატება და გამოკლება, გამრავლება და გაყოფა - თეორიის გარეშე);
რეალური პროცესების მათემატიკური მოდელები

რეალური სიტუაციის მოდელირება ასოითი გამოსახულებით, ტოლობით ან უტოლობით (მარტივი ნიმუშები);
რეალური ვითარების ან მისი სიტყვიერი აღწერის შესაბამისი განტოლების (წრფივი გამოსახულებით მოცემული) შედგენა და
პრობლემის გადაჭრა;
ფორმულა და მისი პრაქტიკული მაგალითები.
უცნობი სიდიდის წარმოდგენა ცვლადის საშუალებით და ცვლადის შემცველი გამოსახულების შედგენა;
ერთუცნობიანი განტოლების ამოხსნის დროს ტოლობის თვისებების დემონსტრირება;
რიცხვითი და ასოითი გამოსახულების გასამარტივებლად შეკრებისა და გამრავლების კომუტაციურობის (გადანაცვლებადობის),
ასოციაციურობას (ჯუფდებადობის) და შეკრების მიმართ გამრავლების დისტრიბუციულობის (განრიგებადობის) თვისებების
რეალური ვითარების შესაბამისი მათემატიკური მოდელის (ასოითი გამოსახულების, განტოლების, უტოლობის) შედგენა და
თემა 5: შესაბამისობა, დამოკიდებულება
ორ სიდიდეს შორის დამოკიდებულება

Codex 365 118 of 420
ორ სიდიდეს შორის დამოკიდებულების აღმოჩენა, სიტყვიერი აღწერა, გამოსახვა ცხრილით და გრაფიკულად (პირველი
მეოთხედი);
სვეტოვანი დიაგრამით მოცემული დამოკიდებულების შესაბამისი ცხრილის შედგენა და პირიქით.
შეფარდება, პროპორცია;
სიდიდეთა შეფარდება; სიჩქარე, როგორც განვლილი გზის შეფარდება დროის ერთეულთან;
პროპორცია და მისი თვისებები; პროპორციის უცნობი წევრის მოძებნა; ორ სიდიდეს შორის პროპორციული დამოკიდებულება;
სკალა, მასშტაბი;
ამოცანების ამოხსნა პროპორციის გამოყენებით;
კანონზომიერება
კანონზომიერი მიმდევრობის შედგენა (რიცხვების, საგნების, ნახატების, ფიგურების, სიტყვების და სხვა)
კანონზომიერების აღმოჩენა, გაგრძელება, შედგენა;
ცვლილება და ინვარიანტობა - პრაქტიკული ნიმუშები

სიდიდეებს შორის შესაბამისობის და დამოკიდებულების დამყარება, გამოსახვა და აღწერა;
მარტივ პროპორციულ დამოკიდებულებასთან დაკავშირებული ამოცანების ამოხსნა;
რაიმე ხერხით (მაგალითად, სიტყვიერად, ცხრილის ან სქემის საშუალებით) მოცემული შესაბამისობისათვის მითითებული
ელემენტის წინასახის პოვნა; შესაბამისობის ცხრილის ან სქემის საშუალებით გამოსახვა;
საგნებს შორის, რაოდენობებს შორის, საგანსა და მის ატრიბუტებს შორის შესაბამისობის დამყარება და წარმოდგენა;
პრობლემის გადასაჭრელად ან რეალური სიტუაციის მოდელირებისთვის სიდიდეთა შეფარდების, სკალის გამოყენება;
შესაბამისობის, დამოკიდებულების შესახებ ვარაუდის გამოთქმა და დასაბუთება შესაბამისი ტერმინებითა და გამონათქვამებით;
რეალური სიტუაციის შესაბამისი მათემატიკური მოდელის შექმნა პროპორციის გამოყენებით, პრობლემის გადაჭრა.
თემატური ბლოკი - გეომეტრია და სივრცის აღქმა
თემა 6: გეომეტრიული ფიგურები და ზომები
ბრტყელი გეომეტრიული ფიგურები

კუთხე (არაფორმალურად, როგორც მრავალკუთხედის ელემენტი); კუთხის საზომი ხელსაწყო;
სამკუთხედების კლასიფიკაცია; ცნებები - ბლაგვკუთხა, მართკუთხა, მახვილკუთხა, ტოლგვერდა, ტოლფერდა;
მრავალკუთხედის გვერდებს შორის მიმართება. (პარალელოგრამი ცნება; ტრაპეციის ცნება).
წრე/წრეწირი-ცენტრი, რადიუსი, დიამეტრი, ქორდა, რკალი, სექტორი);

წრეწირების ურთიერთგანლაგება;
სივრცული გეომეტრიული ფიგურები

კუბის, მართკუთხა პარალელეპიპედის, პირამიდის და სამკუთხა პრიზმის შლილები;
ცილინდრი, დიამეტრი, სიმაღლე; (შლილი)
მრავალწახნაგას წახნაგებს შორის მიმართება, მაგალითად პარალელური და თანამკვეთი წახნაგები;
სივრცული ფიგურების ელემენტებს შორის რაოდენობრივი დამოკიდებულება;
რეალური სიტუაციის აღწერა გეომეტრიული ფორმებით/მოდელებით.
გაზომვა
სიგრძის, მანძილის ცნება და გაზომვა; მანძილის ადიციურობა;
ფართობის ცნება და გაზომვა; კვადრატის, მართკუთხედის ფართობის გამოსათვლელი ფორმულები;
მოცულობის, ტევადობის ცნება; მოცულობის ადიციურობა;
კვადრატების, მართკუთხედებისგან და მათი ნაწილებისგან შედგენილი ფიგურების ფართობის გამოთვლა ადიციურობის
გამოყენებით;
კუბის და მართკუთხა პარალელეპიპედის მოცულობა; მოცულობის გამოსათვლელი ფორმულა.
გეომეტრიული ფორმების ამოცნობა, აღწერა, კლასიფიკაცია, გამოსახვა;
გეომეტრიულ ობიექტებთან დაკავშირებული ტერმინების, აღნიშვნების ცოდნა და კორექტულად გამოყენება;
ფიგურებს შორის და ფიგურის ელემენტებს შორის მიმართებების გარკვევა;
საგანთა და ფიგურათა ზომებისა და ობიექტთა შორის მანძილების პოვნა, გაზომვის შედეგის შეფასება;
ინფორმაციის წაკითხვა ანდა წარმოდგენა ნახაზის საშუალებით;
გეომეტრიულ ობიექტებთან დაკავშირებული აბსტრაქტული ან/და რაოდენობრივი მსჯელობა; (მათ შორის მსჯელობის
წერილობით დასაბუთება);
გეომეტრიულ ობიექტებთან დაკავშირებული მსჯელობის ხაზის განვითარება; განზოგადებით ან დედუქციით მიღებული
დასკვნების დასაბუთება;
ამოცანის/პრობლემის კონტექსტში მათემატიკური ახსნა -განმარტებების მოყვანა;
ვარაუდის გამოთქმა და დასაბუთება შესაბამისი ტერმინებითა და გამონათქვამებით.

Codex 365 119 of 420
თემა 7: ორიენტირება
ორიენტირება და კოორდინატი;
ორიენტირება მოცემული ადგილმდებარეობის გეგმების და მარტივი სქემების საშუალებით (თვალსაჩინო ნიმუშები);
ორიენტირება ბადით დაფარულ არეზე, კოორდინატი;
გეომეტრიული გარდაქმნები სიბრტყეზე (თვალსაჩინო ნიმუშები)
ღერძული სიმეტრია; პარალელური გადატანა.
მოცემული ადგილმდებარეობის გეგმების და მარტივი სქემების საშუალებით ორიენტირება სიბრტყეზე, სივრცეში და
ობიექტების ურთიერთმდებარეობის განსაზღვრა/გარკვევა;
მარშრუტის აღმწერი მარტივი სქემის შექმნა;
სიმბოლოების გამოყენება სქემაზე მითითებულ წერტილებს შორის მარშრუტის აღსაწერად;
ორიენტირება რიცხვით ღერძზე; კოორდინატი; ორიენტირება საკოორდინატო სიბრტყეზე (პირველ მეოთხედზე).
თემატური ბლოკი - სტატისტიკა და ალბათობა
თემა 8: მონაცემი, მონაცემთა ანალიზი
მონაცემი, მონაცემთა მოპოვება და ორგანიზება:

საკვლევი კითხვის დასმა (სტატისტიკური კითხვის) და მონაცემების მოპოვება; სტატისტიკური კითხვის განსხვავება
არასტატისტიკური კითხვისგან.
თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების შეგროვების საშუალებანი:
გაზომვა, დაკვირვება, გამოკითხვა; მონაცემთა ამოკრება მონაცემთა წყაროებიდან: სიიდან, ცხრილიდან, ტექსტიდან,
ცნობარიდან, დიაგრამიდან, ინტერნეტიდან და სხვა;
უმარტივესი ექსპერიმენტის ორგანიზება და მონაცემების შეგროვება; ცდების გამეორება და შედეგების ორგანიზება ცხრილში;
მონაცეთა შეგროვება და აღრიცხვა; სიხშირე, ფარდობითი სიხშირის დადგენა;
რაოდენობრივი და თვისობრივი ცვლადი მონაცემების კლასიფიკაცია;
თვისობრივი და რაოდენობრივი მონაცემების ორგანიზაცია: ინტერვალებად დაჯგუფებული რაოდენობრივი მონაცემები.
მონაცემთა წარმოდგენა, ელემენტარული ანალიზი და შედეგების ინტერპრეტაცია

მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებანი რაოდენობრივი და თვისობრივი მონაცემებისთვის: წერტილოვანი, სვეტოვანი და
წრიული დიაგრამები;
წრიული დიაგრამიდან ინფორმაციის წაკითხვა და აგება;
კუთხეებზე, წილადებსა და ათწილადებზე ცოდნის გამოყენება წრიული დიაგრამების აგებისას;
ტექნოლოგიების გამოყენება სხვადასხვა დიაგრამის ასაგებად;
რაოდენობრივი მონაცემების განაწილების ძირითადი მახასიათებლები: ცენტრალური ტენდენციის საზომი – მონაცემთა
საშუალო, მედიანა, მოდა; უდიდესი და უმცირესი მნიშვნელობები. ამოვარდნილი მონაცემი;
ექსტრემუმის გავლენა საშუალოზე;
ცენტრი, საშუალო, როგორც თანაბარი წილი, მედიანა, როგორც მონაცემთა დალაგებული რიგის შუა მნიშვნელობა;
ცვალებადობა: დიაპაზონი, როგორც სხვაობა უდიდეს და უმცირეს მნიშვნელობას შორის და მონაცემების საშუალოსგან
გადახრის ერთეულთა რაოდენობა;
მონაცემების განაწილება დიაგრამის გამოყენებით; ცენტრალური მნიშვნელობის და ვარიაბელობის (ცვალებადობის)
დაკავშირება მონაცემთა განაწილებასთან მათი შეგროვების კონტექსტიდან გამომდინარე. განაწილების ფორმა,
გროვების/კლასტერების რაოდენობა;
ორ ცვლად მონაცემს/სიდიდეს შორის კავშირის (ან მიზეზ-შედეგობრივი) კავშირის დადგენა; სხვადასხვა პირობებში მყოფ ორ
ჯგუფს შორის მონაცემების ანალიზი და აღწერა;
მონაცემების მნიშვნელობები ცხოვრებაში: საშუალო დატვირთვა ლიფტში, საშუალო ტემპერატურა დღე-ღამის განმავლობაში,
საშუალო ხელფასი და ა.შ.;
ორი სპორტსმენის მონაცემების შეგროვება და შედარება;
კლასში ტესტში მიღებული შედეგების შედარება და სხვა.
მონაცემების ანალიზის საფუძველზე ინფორმირებული გადაწყვეტილების მიღება (ასევე პროგნოზის გაკეთება).
მსჯელობა, თუ რა მცდარ დასკვნებამდე შეიძლება მიგვიყვანოს გაზეთებსა და ჟურნალებში მონაცემების არასწორად
წარმოდგენამ და მათმა არასწორმა ინტერპრეტაცია; როგორ მოვიქცეთ.
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით:
საკითხის შესწავლასთან დაკავშირებით საკვლევი კითხვის ფორმულირება, რომელზე პასუხის გასაცემად საჭირო იქნება
მონაცემების შეგროვება და მოწესრიგება; საკვლევი კითხვის განსხვავება არასაკვლევი კითხვისგან;
შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებით საჭირო მონაცემთა შესაგროვებლად შესაფერისი კითხვის/კითხვების დასმა;
მონაცემთა შეგროვების შესაფერისი საშუალებების (გაზომვა, დაკვირვება, გამოკითხვა, მონაცემთა ამოკრება მონაცემთა
უმარტივესი წყაროებიდან, უმარტივესი ცდის/ ექსპერიმენტის მეშვეობით) გამოყენება;
რაოდენობრივი რაოდენობრივი და თვისებრივი მონაცემების კლასიფიკაცია;
მონაცემთა შეგროვების შესაფერისი საშუალებების (გაზომვა, დაკვირვება, გამოკითხვა, მონაცემთა ამოკრება მონაცემთა
უმარტივესი წყაროებიდან, სტატისტიკური ექსპერიმენტი) გამოყენება;
თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების ორგანიზაცია (ინტერვალებად დაჯგუფებული რაოდენობრივი მონაცემები);

Codex 365 120 of 420
მონაცემების განაწილება დიაგრამის გამოყენებით და მსჯელობა, თუ როგორ არის მონაცემები განაწილებული; ცენტრალური
მნიშვნელობის და ვარიაბელობის (ცვალებადობის) დაკავშირება მონაცემთა განაწილებასთან მათი შეგროვების კონტექსტიდან
გამომდინარე.
მონაცემთა განაწილების ძირითადი მახასიათებლების (მონაცემთა საშუალო, მედიანა, მოდა, უდიდესი და უმცირესი
მნიშვნელობები, “ამოვარდნილი” მონაცემები) მოძებნა;
მონაცემების დამუშავება და წარმოდგენა სხვადასხვა გრაფიკული მეთოდებით: სვეტოვანი დიაგრამა, წერტილოვანი დიაგრამა,
წრიული დიაგრამა; ტექნოლოგიების გამოყენება სხვადასხვა დიაგრამების ასაგებად;
მონაცემთა ანალიზი და საკვლევ კითხვაზე არგუმენტირებული პასუხის გაცემა;
მონაცემების ანალიზის საფუძველზე ინფორმირებული გადაწყვეტილების მიღება, ან სავარაუდო პროგნოზის გაკეთება;
მონაცემების არასწორად წარმოდგენის და მათი არასწორი ინტერპრეტაციის შედეგად გამოტანილ მცდარ დასკვნებზე
მსჯელობა;
მსჯელობა, თუ რა მცდარ დასკვნებამდე შეიძლება მიგვიყვანოს გაზეთებსა და
ჟურნალებში მონაცემების არასწორად წარმოდგენამ და მათმა არასწორმა ინტერპრეტაცია.
საფეხურის საკვანძო კითხვები:

გ) საფეხურის საკვანძო შეკითხვების საშუალებით გამოიკვეთება აქცენტები, რომლებზე ორიენტირებითაც
უნდა წარიმართოს სწავლა-სწავლების პროცესი.
სამიზნე ცნება: მათემატიკური მოდელი
რაში მდგომარეობს რიცხვის ჩაწერის პოზიციური სისტემის არსი? რა წარმოადგენს წილადი რიცხვი?
როგორ უნდა ჩაიწეროს მათემატიკურ ენაზე ვერბალურად აღწერილი ამოცანა?
როგორ არის შესაძლებელი ინფორმაციის წარმოდგენა?
როგორ ვიყენებთ გეომეტრიულ ფიგურებს ჩვენი გარემომცველი ობიექტების აღწერისას?
როგორ გვეხმარება ცხრილები, დიაგრამები რეალური სიტუაციის წარმოდგენაში?
სამიზნე ცნება: კანონზომიერება

მნიშვნელოვანი არის თუ არა კანონზომიერების შემჩნევა, აღწერა და შესაბამისი ჩანაწერის გაკეთება ჩვენს
გარემომცველ სამყაროში?
როგორ ვიყენებთ რიცხვით მიმდევრობებს კანონზომიერების აღსაწერად? რა კანონზომიერების დანახვა
შეიძლება რიცხვების ბიჯით თვლისას?
შეგიმჩნევიათ თუ არა რაიმე კანონზომიერებები ჩვენს გარემომცველ სამყაროში? რა ტიპის?
პროპორციული დამოკიდებულების დროს, როგორ არის სიდიდეების ერთმანეთზე დამოკიდებული?
როგორ არის შესაძლებელი კანონზომიერების აღმოჩენის საფუძველზე ვარაუდის გამოთქმა ან მოვლენების
პროგნოზირება?
სამიზნე ცნება: ლოგიკა

როგორ ვადარებთ რაოდენობებს? როგორ გვეხმარება ლოგიკური მსჯელობა რაოდენობების შედარებასა და
ზრდადობა კლებადობით დალაგებაში?
როგორ გვეხმარება რიცხვებზე მოქმედებათა თვისებები რიცხვითი გამოსახულების მნიშვნელობის
გამოთვლაში?
რატომ არის საჭირო გაზომვების წარმოება და ზომის დადგენა სტანდარტული ერთეულების გამოყენებით?
როგორ, რა წესის გამოყენებით ანგარიშობთ გონებაში მარტივად? კონკრეტული მაგალითის შემთხვევაში,
როგორ ხვდებით ანგარიშის რა მეთოდია (ზეპირი ანგარიშით, ვიზუალური მოდელით, წერითი
ალგორითმით, შეფასებით, ტექნოლოგიებით) მეტად ხელსაყრელი?
2. მათემატიკა საბაზო საფეხურზე
საბაზო საფეხურზე საგანი „მათემატიკა“ რიცხვებზე მოქმედებების, ალგებრის, გეომეტრიის, მონაცემთა
ანალიზისა და სტატისტიკის, ალბათობის შესწავლას გულისხმობს.

Codex 365 121 of 420
სტანდარტის შედეგები საგნის სწავლა-სწავლების მიზნებიდან გამომდინარეობს. ისინი პასუხობს შეკითხვას:

რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს მათემატიკაში საბაზო საფეხურის ბოლოს.

ცნებების, თემატური ჩარჩოს, საგნობრივი საკითხების სახით.

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მათ.საბ.1.:
მათემატიკის სტანდარტის შედეგები (საბაზო საფეხური)
შედეგების ინდექსი მსჯელობა-დასაბუთება

მოსწავლემ უნ და შეძლოს:
მათ.საბ.1. მათემატიკური ან სხვა საგნებიდან მომდინარე ამოცანების განხილვისას ჰიპოთეზების ჩამოყალიბება,
მათი მართებულობის დადგენა ან უარყოფა;
მათ.საბ.2. მსჯელობის ხაზის განვითარება; განზოგადებით ან დედუქციით მიღებული დასკვნების დასაბუთება.

რაოდენობრივი, ლოგიკური მსჯელობა;
მათემატიკური ენა, კომუნიკაციის მათემატიკური ხერხები, კავშირები
მათ.საბ.3. მათემატიკური ობიექტების განსაზღვრებებისა და თვისებების სწორად ჩამოყალიბება; მათემატიკური

ტერმინების, აღნიშვნებისა და სიმბოლოების კორექტულად და ლოგიკურად გამოყენება.
მათ.საბ.4 მათემატიკურ დებულებათა ფორულირების ხერხების კორექტულად გამოყენება;
მათ.საბ.5 მათემატიკურ იდეებს შორის კავშირის დადგენა. მათემატიკისა და სხვა საგნებს შორის კავშირების
დადგენა. კანონზომიერების აღმოჩენა;
მათ.საბ.6. გრაფიკულად გადმოცემული მათემატიკური შინაარსის ინფორმაციის წაკითხვა; მათემატიკური

ობიექტების გრაფიკული ხერხით (გრაფიკების, დიაგრამების და ნახაზების სახით) წარმოდგენა.
მათემატიკური მოდელირება, პრობლემების გადაჭრა

მათ.საბ.7. ყოველდღიურ ცხოვრებაში, არსებული ობიექტებისა და პროცესების მათემატიკური ფორმულირება,
წარმოდგენა გამოსახულების, განტოლების, გრაფიკის სახით. მათემატიკური მოდელის შექმნა და
არსებული რეალური საკითხის აღნიშნული გზით გადაჭრა.
კვლევის დაგეგვმა, პროცედურის, მონაცემების აღრიცხვის ფორმების განსაზღვრა, სათანადო
რესურსების შერჩევა);
მათ.საბ.8. ამოცანის შინაარსის აღქმა, ამოცანის მონაცემებისა და საძიებელი სიდიდეების გააზრება-გამიჯვნა,

პრობლემის გამოკვეთა და მისი ჩამოყალიბება;
მათ.საბ.9. კომპლექსური (რთული) პრობლემის საფეხურებად, მარტივ ამოცანებად დაყოფა და ეტაპობრივად

გადაჭრა/ამოხსნა;
მათ.საბ.10. ამოცანის ამოხსნის შემდეგ მიღებული შედეგის კრიტიკული შეფასება, ანალიზი, ამოცანის
კონტექსტის გათვალისწინებით.
მათ.საბ.11 ტექნოლოგიების გამოყენება მათემატიკური პრობლემის ამოხსნითვის. ტექნოლოგიების გამოყენებით

საკითხის ვიზუალური წარმოდგენა, მოდელის შექმნა. კომპიუტერული აპლიკაციების გამოყენება
მათემატიკური პრობლემის გადაჭრისთვის.
სამიზნე ცნებები

Codex 365 122 of 420
იმისათვის რომ მოსწავლემ გაიაზროს მათემატიკის იდეები ღრმად, უნდა ხედავდეს მათემატიკას როგორც
მთლიან საგანს, რისთვისაც საწყის ეტაპზე უნდა გაიაზროს მათეამტიკის სფეროები: რიცხვები, ალგებრა,
გეომეტრია და გაზომვები, სტატისტიკა და ალბათობა. ასევე აუცილებელია ფლობდეს ძირითად ცნებებს,
რომელიც შემდგომში წარმოდგენილი იქნება როგორც სამიზნე ცნებები.
რიცხვები ალგებრა
სიმრავლე, რიცხვითი სიმრავლეები ალგებრული გამოსახულება
ფარდობა, პროპორცია, პროცენტი განტოლება, უტოლობა,
(განტოლებათა და უტოლობათა სისტემები)
დამოკიდებულება, ფუნქცია
მიმდევრობა
გეომეტრია და გაზომვები სტატისტიკა და ალბათობა

გეომეტრიული ფიგურ„; ბრტყელი ფიგურები მონაცემთა ანალიზი
სივრცული სხეულები ხდომილობა, ხდომილობის ალბათობა
ფიგურათა ტოლობა, მსგავსება
ტრიგონომეტრიული თანაფარდობა
ანალიზური გეომეტრია, გარდაქმნები
პროცედურები
მათემატიკური უნარები და პროცედურები, რაოდენობრივი და აბსტრაქტული მსჯელობასთან ერთად,
მოიცავს პროცედურული უნარების ფლობას როგორიცაა: განტოლებებისა და უტოლობების ამოხსნათა
ხერხები, არითმეტიკული ოპერაციების შესრულება, გამოთვლების დროს მოქმედებათა თანმიმდევრობის
დაცვა, სიმრავლესთან დაკავშირებული ცნებების და ოპერაციების გამოყენება; მონაცემთა მოპოვება და
ანალიზი, გაზომვები, შედარება, კლასიფიკაცია, კვლევის წარმოება, მოდელირება და ა.შ.
ამოცანებთან მუშაობისას მოსწავლეს უნდა შეეძლოს

საკითხის გააზრება
აბსტრაქტული და რაოდენობრივი მსჯელობა
მათემატიკური მოდელირება
საკითხიდან გამომდინარე შესაბამისი სტრატეგიის შერჩევა
მსჯელობა-დასაბუთება
სიზუტის დაცვა და სტრუქტურის გააზრება.
მათემატიკურ პრობლემასთან მუშაობის დროს მოსწავლეს უდნა შეეძლოს სხვადასხვა მეთოდების გამოყენება.
უნდა შეეძლოს: მსჯელობა-დასაბუთება, კანონზომიერების აღმოჩენა, კავშირების დამყარება, მოდელის
შექმნა, ანალიზი, გაზომვები, გამარტივება, ვარაუდის გამოთქმა, იფორმაციის წარმოდგენა სხვადასხვა
ფორმით და ა.შ.
თემატური არეალი
რიცხვები და მათი გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში და მეცნიერების სხვა დარგებში;
რეალური პროცესების მათემატიკური მოდელები;
გარემომცველი სამყარო და გეომეტრიული ობიექტები;
მონაცემთა ინტერპრეტაცია და ანალიზი.
რიცხვები
თემატური არეალი: რიცხვები და მათი გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში და მეცნიერების სხვა დარგებაში
მაკრო ცნებები: რაოდენობა/რაოდენობრივი მსჯელობა, კანონზომიერება, ფორმა, წარმოდგენა
კავშირები, მოდელი/მოდელები
სამიზნე ცნებები საკითხები/ქვესაკითხები

რიცხვითი სიმრავლეები
სიმრავლე და რიცხვითი ნატურალური რიცხვები
სიმრავლეები მთელი რიცხვები
რაციონალური რიცხვები
ირაციონლური რიცხვები
Codex 365 123 of 420
ნამდვილი რიცხვები
რიცხვის მოდული (მოდულის თვისებები, გეომეტრიული აზრი)
ნაშთი (ნაშთთა არითმეტიკა, იგულისხმება ნაშთის მარტივი თვისებები: რისი ტოლია ჯამის
ნაშთი, ნამრავლის ნაშთი და ა.შ.)
მოქმედებები რიცხვებზე/სიმრავლეებზე
რიცხვის წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით (მათ შორის სტადნარტული)
რიცხვის წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით და კავშირი მათ შორის
რიცხივითი გამოსახულების გამრტივება/მოქმედებათა თანმიმდევრობა
რიცხვების წარმოდგენა რიცხვით ღერძზე, შედარება.
რიცხვით მიმდევრობაში კანონზომიერების აღმოჩენა და შემდეგი წევრის პოვნა
მიახლოებითი გამოთვლები
რიცხვის მოდული
რიცხვის ჩაწერის პოზიციური და არაპოზიციური სისტემები. რომაული და ძველი ქართული
ნუმერაცია.
ნაშთი, ნაშთთა არითემტიკა ( ნაშთის მარტივი თვისებები)
სიმრავლეები
სიმრავლის ელემენტები
ვენის დიაგრამა
მოქმედებები სიმრავლეებზე (თანაკვეთა, გაერთიანება, გამოკლება, სიმრავლის დამატება) ,
უნივერსალური სიმრავლე, ცარიელი სიმრავლე
ვენის დიაგრამის მეშვეობით მოქმედებების წარმოდგენა
ვენის დიაგრამის მეშვეობით ამოცანების ახმოხსნა.
რეალური სიტუაციის მოდელირება ვენის დიაგრამის მეშვეობით
ხარისხი:
მთელმაჩვენებლიანი ხარისხი
ხარისხის თვისებები
ხარისხის თვისებების გამოყენებით ხარისხის შემცველი რიცხვითი გამოსახულებების
გამარტივება
ფესვი
არითმეტიკული ფესვი (კვადრატული და კუბური ფესვი)
ფესვის შემცველი გამოსახულების გამარტივება
ფესვის თვისებების გამოყენებით ფესვის შემცველი რიცხვითი გამოსახულებების გამარტივება
ზომის ერთეულები
ზომის ერთეულები: სიჩქარის, მასის, დროის
ფარდობა, პროპორცია ფარდობა
სიჩქარე როგორც განვლილი გზისა და დროის ფარდობა
პროპორცია
პროპორციის თვისებები
პირდაპირპროპორციული და უკუპროპორციული დამოკიდებულება
რაოდენობის მოცემულ თანაფარდობად დაყოფა
რაოდენობებს შორის კავშირის დადგენა პროპორციის მეშვეობით
სიჩქარის, როგორც ფარდობის წარმოდგენა ( განვილი გზა/დროსთან).
პროცენტი პროცენტი
რიცხვის პროცენტის პოვნა
ერთი რიცხვი მეორის რამდენი პროცენტია
რაოდენობის პროცენტით გაზრდა ან შემცირება
პროცენტული ცვლილება
ყოფით ცხოვრებასთან დაკავშირებული ამოცანების ამოხნსა პროცენტის მეშვეობით.
სამომხმარებლო არითმეტიკა
მარტივი და რთული პროცენტი, ცვეთა, მარტივი ბუღალტერია, გადასახადები
შეფასების ინდიკატორები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
რიცხვების წაკითხვა, გამოსახვა, შედარება და დალაგება პოზიციური სისტემის გამოყენებით; რიცხვების თვისებების გამოკვლევა
პოზიციური სისტემის გამოყენებით (მათ.საბ.3,4)
რაოდენობრივი მსჯელობის, რიცხვით გამოსახულებებთან მუშაობის დროს მოქმედებათ თანმიმდევრობის დაცვა. (მათ. საბ. 2.4. 9,
11)
რიცხვების წარმოდეგნა სხვადასხვა ფორმით ( მათ. საბ.: 3, 5, 6, 7, 9, 11)
ზომის სხვადასხვა ერთეულის ერთმანეთთან დაკავშირება და მათი გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას (მათ.საბ.7).
პოზიციური სისტემის და რიცხვის ჩაწერის სტანდარტული ფორმის გამოყენება (მათ.საბ.4,5);
რიცხვებზე მოქმედებების შესრულება და მათი შედეგის შეფასება (მათ.საბ.1,2,3,4,5);
მსჯელობა-დასაბუთების ზოგიერთი ხერხის გამოყენება რიცხვებთან დაკავშირებული დებულებების დამტკიცებისას
(მათ.საბ.1,2,3,4);
გამოთვლებთან და რაოდენობის შეფასებასთან დაკავშირებული ამოცანების ამოხსნა (მათ.საბ.8,9,10).
სიმრავლური ცნებებისა და ოპერაციების გამოყენება ამოცანის ამოხსნისას (მათ.საბ.7,8,9).

Codex 365 124 of 420
საკვანძო შეკითხვები:
რით განსახვავდება და როგორ ურთიერთკავშირშია ნამდვილ რიცხვთა ქვესიმრავლეები: ნატურალური
რიცხვები, მთელი რიცხვები, რაციონალური რიცხვები, ირაციონალური რიცხვები?
რაში მდგომარეობს რიცხვის ჩაწერის პოზიციური სისტემის არსი? რა განაპირობებს იმ ფაქტს, რომ
მეცნიერების და ტექნიკის გარკვეულ მიმართულებებში იყენებენ სხვადასხვა ფუძიან პოზიციურ სისტემებს?
რა კავშირია რიცხვის წარმოდგენის ფორმებს შორის? როგორ შეიძლება სხვადასხვა ფორმით წარმოდგენილი
რიცხვების დაკავშირება?
როგორ გვეხმარება რიცხვებზე მოქმედებათა თვისებები რიცხვითი გამოსახულებების მნიშვნელობის
გამოთვლისას?
რითია სასარგებლო ხარისხის თვისებების ცოდნა მათემატიკური და რეალური ვითარებიდან მომდინარე
ამოცანების ამოხსნისას?
როგორ გამოვიყენებთ რიცხვების თვისებებს/რაოდენობრივ მსჯელობას პირადი ხარჯთაღრიცხვის
წარმოებასთან დაკავშირებული ან მეცნიერების სხვა დარგებიდან მომდინარე ამოცანების ამოხსნისას?
ალგებრა
თემატური არეალი: რეალური პროცესების მათემატიკური მოდელები
მაკრო ცნებები: ფორმა, წარმოდგენა, კავშირები, კანონზომიერება, მოდელი/მოდელირება
სამინზე ცნება საკითხები/ქვესაკითხები
ალგებრული გამოსახულება
ცვლადი, უცნობი სიდიდე, ფორმულა, იგივური გამოსახულებები
ერთწევრის ორწევრზე გამრავლება
ორწევრის ორწევრზე გამრავლება
შემოკლებული გამრავლების ფორმულები
ჯამის წარმოდგენა ნამრავლად, ნამრავლის წარმოდგენა ჯამად.
კვადრატული სამწევრის ნამრავლად წარმოდგენა.
კვადრატული და კუბური ფესვის შემცველი ალგებრული გამოსახულებების გამარტივება (მარტივი
გამოსახულებები)
ალგებრული წილადი, მოქმედებები ალგებრულ წილადებზე ( მარტივი ფორმა)
სრული კვადრატის გამოყოფა
მრავალწევრები
რეალური მოვლენების გამოხატვა/მოდელირება ალგებრული გამოსახულების მეშვეობით.
ნიმუში:
ალგებრული მანიპულაციები და გამარტივებები სირთულის მიხედვით:
ალგებრული
გამოსახულება
ჯამის წარმოდგენა ნამრავლად:
(სადაც
ალგებრული მანიპულაციები ( მარტივი ფორმა):
; ;
; ;
; ;
განტოლება, უტოლობა განტოლება

(განტოლებათა და წრფივი ერთუცნობიანი განტოლება/ფესვი

Codex 365 125 of 420
კვადრატული განტოლება/დისკრიმინანტი/ვიეტის თეორემა

მოდულის შემცველი განტოლება (მარტივი ფორმით)
რაციონალური განტოლება (რაციონალური განტოლება, რომელიც უმარტივეს ფორმამდე დაიყვანება)
ეკვივალენტური განტოლებები
მოდულის შემცველი მარტივი განტოლება
წრფივ განტოლებათა სისტემა
კვადრატულ განტოლებათა სისტემა ( ერთი განტოლება წრფივია მეორე
კვადრატული)
წრფივი უტოლობა
კვადრატული უტოლობა
ყოფით ცხოვრებასთან დაკავშირებული ამოცანების ამოხნსა განტოლებების/უტოლობის/განტოლებათ
სისტემის მეშვეობით
განტოლებათა სისტემები და პროცედურები
წრფივ განტოლებათა სისტემის ამოხსნა (გრაფიკულად, ჩასმის მეთოდით, შეკრების მეთოდით)
კვადრატული სისტემა (ერთი განტოლება წრფივი მეორე კვადრატული) ამოხსნა გრაფიკულად, ჩასმის
მეთოდით
წრფივი და კვადრატული უტოლობის ამოხსნა ინტერვალთა მეთოდით
უტოლობის ამოხსნა რიცხვითი ღერძის მეშვეობით
უტოლობათა
წრფივი უტოლობათა სისტემის ამოხსნა რიცხვითი ღერძის მეშვეობით
სისტემები)
განტოლების ამოხსნა ალგებრულად და გრაფიკულად.
სირთულის ნიმუში
კვადრატული განტოლებების ამოხსნა:

0
(
კვადრატული განტოლების ამოხსნა დისკრიმინანტით; ნულის წესი
რაციონალური განტოლებები:
დამოკიდებულება, წრფივი დამოკიდებულება

ფუნქცია, გრაფიკი პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულება
უკუპროპორციული დამოკიდებულება
სიდიდეებს შორის პირდაპირპროპორციული/უკუპროპორციული დამოკიდებულების გამოსახვა
გრაფიკის და ცხრილის საშუალებით.
დამოკიდებულების გამოსახვა დიაგრამის, ცხრილის, გრაფიკის და განტოლების მეშვეობით
ფუნქცია
ფუნქცია, განსაზღვრის არე, მნიშვნელობათა სიმრავლე;
გრაფიკი (გრაფიკის საშუალებით შემდეგ ცნებათა ინტერპრეტაცია: ფუნქციის ზრდადობა, კლებადობა,
მუდმივობა, ნიშანმუდმივობის შუალედები, ნულები, ფუნქციის უდიდესი და უმცირესი მნიშვნელობები
მოცემულ შუალედზე, ღერძების გადაკვეთის წერტილები, რეალური სიტუაციის შესაბამისი გრაფიკის
ანალიზი).
მანძილი, დრო, სიჩქარე გრაფიკის განხილვა;
წრფივი ფუნქცია;
კვადრატული ფუნქცია.
წრფივი ფუნქცია
წრფივი ფუნქციის წარმოდგენა სტანდარტული და კუთხური კოეფიციენტის ფორმით.
კვადრატული ფუნქცია
კვადრატული ფუნქცია, კვადრატული ფუნქციის წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით
მიმდევრობა მიმდევრობა
კანონზომიერების აღმოჩენა მიმდევრობაში.
Codex 365 126 of 420
კანონზომიერების ფორმულირება
არითმეტიკული პროგრესია
არითმეტიკული/გეომეტრიული პროგრესიის n -ური წევრისა და პირველი n წევრის ჯამის
გამოსათვლელი ფორმულები.
გეომეტრიული პროგრესია
n
გეომეტრიული პროგრესიის -ური წევრისა და პირველი n წევრის ჯამის გამოსათვლელი ფორმულები.
ვერბალურად აღწერილი სიტუაციის ალგებრული გამოსახულების (ფორმულის) სახით ჩაწერა (მათ.საბ.4,5,7,8);
ალგებრული გამოსახულების გამარტივება და მათი რიცხვითი მნიშვნელობების გამოთვლა ცვლადთა სხვადასხვა
მნიშვნელობებისათვის (მათ.საბ.4);
განტოლების ამოხსნა და ამონახსნის გეომეტრიული ინტერპრეტაცია (მათ.საბ.1,2,3,7);
სიტუაციის მოდელირება, ვერბალურად მოცემული ამოცანის პირობის შესაბამისად განტოლების შედგენა და პრობლემის გადაჭრა.
(მათ.საბ.1,2,3,5, 7, 9, 10);
სიდიდეებს შორის პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულების ამოცნობა და გამოსახვა (მათ.საბ.7,8,9);
ვერბალურად აღწერილი სიტუაციის ალგებრული გამოსახულების (ფორმულის) სახით ჩაწერა (მათ.საბ.4,5,6,7,8,9);
ალგებრული გამოსახულების წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით. (მათ.საბ: 3, 5, 6, 7, 9);
ალგებრული გამოსახულების რიცხვითი მნიშვნელობების გამოთვლა ცვლადთა სხვადასხვა მნიშვნელობებისათვის
(მათ.საბ.1,2,3,4,8,9,10);
განტოლების ამოხსნა და ამონახსნის გეომეტრიული ინტერპრეტაცია (მათ.საბ.2,3,4,5);
განტოლებების შედგენა ვერბალურად მოცემული ამოცანის შესაბამისად, განტოლების შესაბამისი ამოცანის შედგენა
(მათ.საბ.3,4,7,8,9);
სიდიდეებს შორის წრფივი დამოკიდებულების ამოცნობა, გაანალიზება და გამოსახვა (მათ.საბ.3,4,5);
მიმდევრობების და მათი თვისებების გამოყენება პრობლემების გადაჭრისას (მათ.საბ.1,2,3,4,7,8,9);
ფუნქციებისა და მათი თვისებების გამოყენება სიდიდეებს შორის დამოკიდებულების აღსაწერად და გამოსაკვლევად
(მათ.საბ.1,2,3,8,9,10);
ფუნქციის წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით (მათ. საბ.: 1,2,3,4,8,9,10)
როგორ უნდა ჩაიწეროს მათემატიკურ ენაზე ვერბალურად აღწერილი ამოცანა?
როგორ გვეხმარება გამარტივებები ალგებრული გამოსახულების/განტოლების ეკვივალენტური ფორმების
მისაღებად?
როგორ ვქმნით რეალური ვითარების მათემატიკურ მოდელს? როგორ ვამოწმებთ და ვადასტურებთ მის
მართებულობას?
ყოველთვის ემთხვევა თუ არა რეალური ვითარების და ამ ვითარების მათემატიკური მოდელის ამონახსნები
ერთმანეთს? ახსენით თქვენი მოსაზრება და მოიყვანეთ მაგალითები.
როგორ გამოიყენებთ ფუნქციების თვისებებს ორ სიდიდეს შორის დამოკიდებულების შესასწავლად?
რა კავშირია ფუნქციის მოცემის ფორმებს შორის?
რა გრაფიკული და ალგებრული მეთოდები გამოიყენება ფუნქციების თვისებების შესასწავლად?
მნიშვნელოვანია თუ არა კანონზომიერებების შემჩნევა და აღწერა ჩვენს გარემომცველ სამყაროში?
როგორ გამოიყენებთ მიმდევრობებს რეალურ ვითარებებში კანონზომიერებების შესასწავლად და აღსაწერად?
გეომეტრია და გაზომვები
თემატური არეალი: გარემომცველი სამყარო და გეომეტრიული ობიექტები
სამიზნე ცნება: ლოგიკა, რაოდენობრივი მსჯელობა, ფორმა და წარმოდგენა
კავშირები, მოდელი/მოდელები, ზომა/გაზომვები, განზომილება
ცნებები/სასწავლო თემები საკითხები/პროცედურები

ლოგიკის ელემენტები:
ცნება, განსაზღვრება, მსჯელობა, დასკვნა
აქსიომა, თეორემა
ძირითადი ცნებები
წეტილი, წრფე, სიბრტყე, მონაკვეთი, წრფე, სხვივი, ტეხილი, მრუდი, ბრტყელი ფიგურა, სივრცული
ფიგურა;
ბრტყელი ფიგურები (ორგანზომილებიანი ფიგურები)
კუთხე
გეომეტრიული სამკუთხედი
ფიგურები: ოთხკუთხედი
მრავალკუთხედი
ბრტყელი ფიგურები წრე
წრფეები/კუთხეები
Codex 365 127 of 420
წრფეთა მართობულობა
ორი პარალელური წრფის მესამე წრფით გადაკვეთისას მიღებული კუთხეები და კუთხეების
სივრცული სხეულები თვისებები
თალესის თეორემა
სამკუთხედები
სამკუთხედის შიდა კუთხეების ჯამი, სამკუთხედის გარე კუთხე
სამკუთხედის ელემენტები: მედიანა, ბისექტრისა, სიმაღლე და მათი თვისებები. სამკუთხედის
შუახაზი და მისი თვისება
სამკუთხედის შიდა კუთხეების ჯამი, სამკუთხედის გარე კუთხე
ტოლფერდა/ტოლგვერდა სამკუთხედის თვისებები
სამკუთედების კლასიფიკაცია გვერდებისა და კუთხეების მიხედვით
პითაგორას თეორემა
პითაგორას თეორემა (განსაკუთრებული მართკუთხა სამკუთხედები: ტოლფერდა მართკუთხა, 90-60-
30 გრადუსის მქონდე კუთხეები)
ოთხკუთხედები
პარალელოგრამი, პარალელოგრამის თვისებები
მართკუთხედი, მართკუთხედის თვისებები
რომბი, რომბის თვისებები
ტრაპეციის, ტრაფეციის ელემენტები: ფუძე, ფერდი, სიმაღლე, შუახაზი. ტრაპეციის კერძო სახეები:
ტოლფერდა ტრაპეცია, მართკუთხა ტრაპეცია და მათი თვისებები;
წრე, წრეწირი
წრეწირი და წრე: მათთან დაკავშირებული მონაკვეთები (ქორდა, მხები, მკვეთი, მხებისა და ქორდის
თვისებები)
ცენტრალური და ჩახაზული კუთხეები
წრეწირის მხების და ქორდის თვისებები: ურთიერთგადამკვეთი ქორდების თვისებები, ერთი
წერტილიდან წრეწირისადმი გავლებული მხებისა და მკვეთის თვისება
წრეწირის სიგრძე
სამკუთხედში ჩახაზული/შემოხაზული წრეწირი და მისი რადიუსი
გეომეტრიული ადგილის ცნება და მისი გამოყენება აგების ამოცანებში
სივრცული სხეულები (სამგანზომილებიანი ფიგურები)

მართი პრიზმა
მართკუთხა პარალელეპიპედი, კუბი
პირამიდა
ცილინდრი
კონუსი
სფერო
ზომის ერთეულები:
სიგრძის ერთეული, პერიმეტრი, წრეწირის სიგრძე
ფართობი - ფართობის ერთეული
მოცულობა - მოცულობის ერთეული
ასევე: დროის, კუთხის, სიჩქარის ერთეულები
ბრტყელი ფიგურების ფართობი

სამკუთხედის, მართკუთხედის, პარალელოგრამის, ტრაპეციის, წრის ფართობი
სივრცული ფიგურები, ზედაპირის ფართობი და მოცულობა

პრიზმა, პირამიდა, ცილინდრის ზედაპირის ფართობი
მართი პრიზმისა, წესიერი პირამიდის, ცილინდრის ზედაპირის ფართობი
მოცულობა
მართი პრიზმის, ცილინდრის, პირამიდის, სივრცული ფიგურების მოცულობა, მოცულობის თვისება:
სხეულის მოცულობა ამ სხეულის შემადგენელი ნაწილების მოცულობების ჯამის ტოლია
მართობი, დახრილი და გეგმილი.

მანძილი წერტილიდან წრფემდე.
ფიგურათა ტოლობა, ფიგურათა ტოლობა
მსგავსება, სამკუთხედების ტოლობის ნიშნები
მართკუთა სამკუთხედის ტოლობის ნიშნები
მსგავსება
ტრიგონომეტრიული მსგავსების ცნება, ფიგურათა მსგავსება
ფარდობა სამკუთხედების მსგავსების ნიშნები

Codex 365 128 of 420
მსგავსების კოეფიციენტი
მსგავსი სამკუთხედების პერიმეტრის და ფართობის შეფარდება
ტრიგონომეტრიული ფარდობები
მახვილი კუთხის სინუსი, კოსინუსი და ტანგენსი
მართკუთხა სამკუთხედების ამოხსნა ტრიგონომეტრიული თანაფარდობების მეშვეობით
საკოორდინატო სიბრტყე
წერტილის კოორდინატები ღერძზე, დეკარტის კოორდინატთა სისტემა
წერტილის კოორდინატები სიბრტყეზე
ანალიზური გეომეტრია
კოორდინატთა სისტემა: სიბრტყეზე ორ წერტილს შორის მანძილის გამოსახვა კოორდინატებში
ანალიზური გეომეტრია შუა წერტილის კოორდინატები
კოორდინატების გამოყენება ფიგურათა თვისებების კვლევაში
გარდაქმნები
ვექტორები
ვექტორი. ვექტორის კომპონენტები, ოპერაციები ვექტორებზე - სკალარზე გამრავლება, შეკრება,
სხვაობა
ვექტორის დაშლა ჯამად მიმართულებების მიხედვით
ვექტორის კომპონენტები
გეომეტრიული გადაქმნები
გეომეტრიული გარდაქმნები სიბრტყეზე: მობრუნება
სიმეტრია (ღერძული და ცენტრული სიმეტრია)
მობრუნება
ჰომოთეტია
პარალელური გადატანა
გეომეტრიული ფიგურების ამოცნობა, მათი სახეობების შედარება და კლასიფიცირება, ფორმის, ზომის მიხედვით
(მათ.საბ.1,2,5,6,7);
გეომეტრიული გარდაქმნების განხორციელება და მათი გამოყენება ფიგურათა თვისებების დასადგენად (მათ.საბ.1,2,3);
გეომეტრიული ამოცანების ამოხსნა ბრტყელ ფიგურებთან და სივრცულ სხეულებთან დაკავშირებული ცნებებისა და ფაქტების
გამოყენებით (მათ.საბ.1,2,3,8,9,10);
ფიგურისა და მისი ელემენტების ზომების მოძებნა (მათ.საბ.1,2,5,6,7);
მსჯელობა დასაბუთების მეშვეობით გეომეტრიული ფიგურის ელემენტებს შორის კავშირის დადგენა, ასევე გეომეტრიული
დებულებების მართებულობის დასაბუთება (მათ.საბ.1,2,3);
ფიგურების ან მათი ელემენტების ზომების მოძებნა/შეფასება და მათი გამოყენება პრაქტიკული პრობლემების გადაჭრისას
(მათ.საბ.1,2,5,6,7,8);
რეალურ ცხოვრებასა და სამყაროში მიმდინარე მოვლენების აღწერა გეომეტრიული ობიექტების მეშვეობით. (მათ. საბ.: 7);
ტექნოლოგიების გამოყენებით ნახაზის აგება და პრობლემის გადაჭრა ( მათ.საბ 11).
როგორ გამოიყენებთ გეომეტრიულ ფიგურებს ჩვენი გარემომცველი ობიექტების აღწერისას?
რა განსხვავებაა ფიგურის აღწერას, დახასიათებას და განსაზღვრებას შორის?
როგორ ფიქრობთ, რა შემეცნებითი ღირებულება აქვს მსჯელობას?
რა ხერხებს გამოიყენებთ ფიგურათა სახეობებს შორის მიმართებების გამოსახვის მიზნით?
როგორ შეიძლება კოორდინატთა მეთოდის გამოყენება სიბრტყეზე ორიენტირებისათვის?
სად და როგორ შეიძლება გეომეტრიული გარდაქმნების გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში?
სტატისტიკა, ალბათობა
თემატური არეალი: მონაცემთა ინტერპრეტაცია და ანალიზი. კვლევის დაგეგვმა და წარმოდგენა.
სამიზნე ცნებები: რაოდენობა/რაოდენობრივი მსჯელობა, ფორმა, წარმოდგენა, კავშირები
მოდელი/მოდელები, კვლევა
ცნებები/სასწავლო თემები საკითხები/პროცედურები

Codex 365 129 of 420
სტატისტიკა მონაცემები
ცენტრალური ტენდენციის საზომები (საშუალო, მედიანა, მოდა). მონაცემთა გაფანტულობის
საზომი - გაბნევის დიაპაზონი;
მონცამები: დისკრეტული მონაცემები, მონაცემთა დაჯგუფება;
მონაცემთა ანალიზი მონაცემთა მოწესრიგებული ერთობლიობების რაოდენობრივი და თვისებრივი ნიშნები: მონაცემთა
რაოდენობა, პოზიცია და თანმიმდევრობა, მონაცემთა სიხშირე და ფარდობითი სიხშირე;
განმეორების ტიპის კანონზომიერებანი; გამორჩეული (მაგალითად: ექსტრემალური, იშვიათი)
მონაცემები;
მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებანი: წრიული დიაგრამა ფარდობითი სიხშირის დიაგრამა
(ჰისტოგრამა) და შედარებები; რომელი უპირატესია და რა დროს;
მონაცემთა წარმოდგენის საშუალებანი რაოდენობრივი და თვისებრივი მონაცემებისთვის: სია,
ცხრილი, პიქტოგრამა, წერტილოვანი, ხაზოვანი, სვეტოვანი, წრიული დიაგრამები.
კითხვარი, ანკეტა, დიაგრამა
კვლევის დაგეგვმა, კითხვარის შედგენა;
მონაცემთა შეგროვების საშუალებანი: კითხვარის/ანკეტის შედგენა და რესპონდენტთა გამოკითხვა
(წარმომადგენლობითი ჯგუფის შერჩევის გარეშე);
კვლევის დაგეგვმა, მონაცემთა წარმოდგენა და ანალიზი;
მონაცემების წარმოდგენის სხვადასხვა გზები;
მონაცემთა ანალიზი: ფოთლებიანი ღეროების მსგავსი დიაგრამა; (სასურველია სხვა ტიპის
დიაგრამით მონაცემების ანალიზი და შედარება).
ალბათობა ხდომილობა, ექსპერიმეტნი, კომბინატორიკა, ალბათობა
ალბათობა; ელემენტალური ხდომილობების სივრცე; ხდომილობა; ელემენტარული და
კომბინატორიკა თანაბრადმოსალოდნელი, აუცილებელი და შეუძლებელი ხდომილობები, ალბათობა;
შემთხვევითი ექსპერიმენტი;
ხდომილობა, აუცილებელი და შეუძლებელი ხდომილობები; მოცემული ხდომილობის საწინააღმდეგო
ხდომილობის ალბათობა ხდომილობა;
შემთხვევითობის წარმოქმნელი მოწყობილობები - მონეტა, ურნა, კამათელი, რულეტი;
ელემენტალური ხდომილობები;
ვარიანტების დათვლის ხერხები: გადანაცვლებათა რაოდენობა, ჯუფთებათა რაოდენობა, წყობათა
რაოდენობა;
ხისებრი დიაგრამა;
ვარიანტების დათვლის ხერხების გამოყენება შემთხვევითი ექსპერიმენტის აღსაწერად.
დასმული ამოცანის ამოსახსნელად საჭირო თვისობრივი და რაოდენობრივი მონაცემების მოპოვება (მათ.საბ.1,2,3,8,9);
თვისობრივ და რაოდენობრივ მონაცემთა წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით, ანალიზი ამოცანის კონტექსტის გათვალისწინებით
(მათ.საბ.1,2,3,7,8,9, 11);
ამოცანის ამოსახსნელად (პრობლემის გადასაჭრელად) საჭირო მონაცემების მოპოვება (მათ.საბ.4,7,8,9);
საკვლევი თემის მოფიქრება, კვლევის დაგეგვმა, მონაცემების მოგროვება, წარმოდგენა და ანალიზი. ( მათ. საბ.: 1, 8, 9, 10, 11)
მონაცემების მოწესრიგება და წარმოდგენა დასმული ამოცანის ამოსახსნელად ხელსაყრელი ფორმით (მათ.საბ.4,5,6);
შემთხვევითი მოვლენების ამოცნობა და ხდომილობათა ალბათობების გამოთვლა (მათ.საბ.1,2,3,4,8);
ხდომილობათა ალბათობების შეფასება და მსჯელობა ხდომილობათა მოსალოდნელობის შესახებ ფარდობით სიხშირესა და
ალბათობას შორის კავშირის გამოყენებით (მათ.საბ.1,2,3,4,8,9,10);
როგორ შეგვიძლია მონაცემების დახარისხება და წარმოდგენა?
როგორ გეხმარება დიაგრამები, ცხრილები და გრაფიკები მონაცემების ინტერპრეტაციაში?
როგორ დგინდება და გადმოიცემა ხდომილობის სავარაუდობა?
რატომ არის მნიშვნელოვანი ვარიანტების დათვლა?
3. მათემატიკა საშუალო საფეხურზე
კურსი განკუთვნილია საშუალო საფეხურის მოსწავლეებისთვის. მის ფარგლებში ფართოვდება და ღრმავდება
საბაზო საფეხურზე მათემატიკაში შეძენილი ცოდნა.
შინაარსი აღიწერება თითოეულ მიმართულებაში სამიზნე ცნებების, თემების მიხედვით, რომელიც

დაკავშირებულია საგნობრივ საკითხებთან.

Codex 365 130 of 420
შედეგების მიღწევის ინდიკატორები კი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში.
საფეხურის შედეგები
საშუალო საფეხურზე სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც მიუთითებს
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მათ.საშ.1.:
„საშ.“ – მიუთითებს საშუალო საფეხურს;
მათემატიკის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

ინდექსები მიმართულება: რიცხვები და მოქმედებები სამიზნე ცნებები
მათ.საშ.1. რეალურ ცხოვრებაში სხვადასხვა საკვლევი, სამეცნიერო საკითხისა თუ სიდიდეები, რიცხვები, მათი
ყოფითი მოვლენის განხილვისას სიდიდეების წარმოდგენა შესაბამისი თვისებები, რიცხვითი
რიცხვითი მახასიათებლებით; რაოდენობის ჩაწერა; სიდიდეებსა და მათ გამოთვლები
ერთეულებს შორის თანაფარდობის გამოთვლა; რიცხვების, რიცხვითი
გამოსახულებებისა და სიდიდეების წარმოდგენა ეკვივალენტური ფორმით;
მათემატიკური მეთოდების ან/და ტექნოლოგიების საშუალებით ზუსტი ან
მიახლოებითი გამოთვლების შესრულება; ფარდობითი ცდომილების
გარკვევა; მიახლოებით გამოთვლათა და შეფასებათა ხერხების გამოყენება.
მიმართულება: ალგებრა და კანონზომიერება
მათ.საშ.2. უცნობი რაოდენობის, ცვლადი სიდიდის წარმოდგენა; რიცხვებზე ალგებრული გამოსახულება,
ოპერაციების თვისებების განზოგადება; ალგებრულ გამოსახულებათა განტოლება, უტოლობა,
ფორმებს შორის კავშირის დამყარება; ცხოვრებაში მიმდინარე მოვლენის სისტემა
მათემატიკური მოდელირება და წარმოდგენა ცვლადის, ალგებრული
გამოსახულების, განტოლების ან უტოლობის საშუალებით და პრობლემის
გადაჭრა; მათემატიკური სამუშაოს შესრულებისას ტექნოლოგიების
გამოყენება. შესაბამისობა, გრაფიკი,
მათ.საშ.3. შესასწავლი მოვლენიდან გამომდინარე ცვლად თუ მუდმივ სიდიდეთა ფუნქცია
შორის შესაბამისობის, ფუნქციური კავშირის დამყარება და წარმოდგენა დამოკიდებულება
შესაბამისი ერთი ან რამდენიმე ფორმით; ფუნქციის გამოყენება სხვადასხვა (სიდიდეებს შორის
კონტექსტში ცვლილებათა გასაანალიზებლად და რეალური მოვლენების დამოკიდებულება)
მოდელირებისთვის.
მიმართულება: გეომეტრია და გაზომვა
მათ.საშ.4. რეალურ ცხოვრებაში გეომეტრიული ფორმების ამოცნობა, აღწერა, გეომეტრიული ობიექტები,
კლასიფიკაცია; გეომეტრიული ობიექტების განსაზღვრებათა და თვისებათა ზომები
სწორად ჩამოყალიბება; გეომეტრიული ობიექტის ზომის (სიგრძე, ფართობი,
მოცულობა) გამოთვლა;
მათ.საშ.5. გეომეტრიული ობიექტების ადგილმდებარეობის გარკვევა სიბრტყეზე და
სივრცეში (კოორდინატების გამოყენებით); გეომეტრიული გარდაქმნების ანალიზური გეომეტრია,
საშუალებით რეალური სიტუაციების ანალიზი და ტექნოლოგიების გეომეტრიული გარდაქმნები
საშუალებით სიტუაციის მოდელირება (მაგ.: გარდაქმნები ბუნებრივ
მოვლენებში, ხელოვნებაში, არქიტექტურაში და სხვა).
მიმართულება: სტატისტიკა და ალბათობა
მათ.საშ.6. საკვლევი თემის განსაზღვრა, კვლევის დაგეგმვა, მონაცემების შეგროვება, მონაცემები
მოწესრიგება, დამუშავება/ანალიზი, წარმოდგენა და შემოწმება (სხვადასხვა
მოდელის გამოყენებით);
მათ.საშ.7. რეალურ მოვლენაზე დაკვირვების შედეგად, ცდებისა და ექსპერიმენტების ხდომილობის ალბათობა
ჩატარებით ხდომილობის სტატისტიკური ალბათობის და თეორიული (მათ
შორის გეომეტრიული) ალბათობის შეფასება და ამ გზით პროცესების
შედეგების პროგნოზირება.
მიმართულება: ლოგიკის საწყისები

მათ.საშ.8. სიმრავლეთა თეორიაზე დაყრდნობით, ლოგიკური მსჯელობითა და სიმრავლე
დასაბუთებით, ამოცანის ფორმულირება ან/და პრობლემის გადაჭრა.
მათ.საშ.9. პრობლემის გადაჭრისას გამონათქვამებისა და მათზე ოპერაციების ლოგიკური ოპერაციები;
გამოყენებით, დებულების დასაბუთების პირდაპირი და არაპირდაპირი გამონათქვამი
მეთოდების ფლობით ლოგიკური დასკვნების გამოტანა.

Codex 365 131 of 420
შედეგები ჩამოყალიბებულია თითოეული სამიზნე ცნებისთვის, თითოეული შედეგი მოიცავს შემდეგ

კომპონენტებს: (1) მათემატიკური ცნებისა და მასთან დაკავშირებული უნარებისა და პროცესების ცოდნა-
გამოყენება; (2) პრობლემის გადაჭრა და მოდელირება; (3) მსჯელობა/ დასაბუთება, (4) გამოთვლითი
აზროვნება და ციფრული ტექნოლოგიები:.
1. მათემატიკური ცნებისა და მასთან დაკავშირებული პროცესების ცოდნა და გამოყენება (სტანდარტული

მეთოდების ცოდნა და გამოყენება) - რეალურ ცხოვრებაში მიმდინარე მოვლენების ან საბუნებისმეტყველო,
სამეცნიერო თემების შესწავლისა და კვლევისას მათემატიკური ობიექტებისა და მათ თვისებათა
ცოდნა/დაკავშირება, მათემატიკური ცნებებისა და მასთან დაკავშირებული უნარ-ჩვევების ფლობა და
გამოყენება, გამოთვლების შესრულება;
2. პრობლემის გადაჭრა, მოდელირება - მათემატიკური ან/და ცხოვრებისეული პრობლემის გადაჭრისას
პრობლემის გამოკვეთა, პრობლემის დაყოფა მარტივ ამოცანებად, ნაწილებსა და პრობლემას შორის კავშირის
დამყარება, საჭირო ინფორმაციის ამოცნობა ან მოძიება, პრობლემის შესაბამისი მათემატიკური მოდელის
შექმნა, ალგორითმის შემუშავება, პრობლემის მათემატიკური გადაწყვეტა და შემოწმება პრობლემის
კონტექსტში. მოდელის გაუმჯობესება;
3. მსჯელობა დასაბუთება - მათემატიკური ცნებების გააზრება, მათემატიკური და სხვა სამეცნიერო თემების
ანდა რეალური მოვლენის შესწავლისას აბსტრაქტული ან რაოდენობრივი მსჯელობა, ჰიპოთეზების
ჩამოყალიბება, მათი მართებულობის გარკვევა ან უარყოფა: მსჯელობის ხაზის განვითარება, მათემატიკური
არგუმენტების და მტკიცებულებების წარმოდგენა, განზოგადება/დაკონკრეტება, ინდუქციური/დედუქციური
მსჯელობით მიღებული დასკვნების დასაბუთება ან უარყოფა;
4. გამოთვლითი აზროვნება და ციფრული ტექნოლოგიები - მათემატიკური ან რეალური პრობლემაზე
მუშაობის, კვლევისა თუ ექსპერიმენტის განხორცილებისას ინფორმაციის აღრიცხვა, მოწესრიგება და
დამუშავება, კომპიუტერული სიმულაციების გამოყენება, პრობლემიდან გამომდინარე მისი ვიზუალური
წარმოდგენა, ტექნოლოგიების მეშვეობით ზუსტი და მიახლოებითი გამოთვლების განხორციელება.
მიმართულების/თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები
მათემატიკის საშუალო საფეხურის სტანდარტის შედეგები

1 სტანდარტული მეთოდების ცოდნა და გამოყენება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
რეალურ ცხოვრებასთან, მათემატიკის ან საბუნებისმეტყველო საგნებთან დაკავშირებული ამოცანების

შესწავლისას:
მათემატიკური ცნებების/ობიექტების, ტერმინებისა და აღნიშვნების ცოდნა და გამოყენება; მათემატიკური ცნების,
პროცედურებისა და მასთან დაკავშირებულ უნარ-ჩვევათა ფლობა და გამოყენება, გამოთვლების შესრულება;
მათემატიკური ობიექტების ამოცნობა, აღწერა, აგება, გაზომვა; განსაზღვრებათა და თვისებათა სწორად
ჩამოყალიბება; ობიექტის ელემენტებს შორის კავშირის დამყარება ან გარკვევა;
სხვადასხვა ფორმით წარმოდგენილი ინფორმაციის წაკითხვა; მონაცემების აღრიცხვა, მოწესრიგება, დამუშავება;
ინფორმაციის წარმოდგენა სხვადასხვა ფორმით (ცხრილით, სქემით, გრაფიკით, დიაგრამით, გამოსახულებით,
განტოლებით, უტოლობით); ობიექტების კლასიფიკაცია საკლასიფიკაციო სქემების გამოყენებით (ხისებრი
დიაგრამა, ვენის დიაგრამა);
სტანდარტული ამოცანების ამოხსნა; მათემატიკური ოპერაციების, ალგორითმების ცოდნა და გამოყენება.
2 პრობლემის გადაჭრა, მოდელირება - ამოცანების ამოხსნა სხვადასხვა კონტექსტში - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მათემატიკური და რეალური პრობლემების გადაჭრისას:
პრობლემის გამოკვეთა, პრობლემის დაყოფა შედარებით მარტივ ამოცანებად, ნაწილებსა და პრობლემას შორის
კავშირის დამყარება, საჭირო ინფორმაციის ამოცნობა ან მოძიება, პრობლემის შესაბამისი მათემატიკური მოდელის
შექმნა, ალგორითმის შემუშავება; პრობლემის მათემატიკური გადაწყვეტა და მიღებული შედეგების შემოწმება
პრობლემის კონტექსტში, საჭიროებისამებრ მოდელის გაუმჯობესება.
3 მსჯელობა, დასაბუთება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მათემატიკური ცნებების გააზრება, ცნებებს შორის ლოგიკურ მიმართებათა გარკვევა; რეალურ ცხოვრებასთან,
მათემატიკის ან საბუნებისმეტყველო საგნებთან დაკავშირებული ამოცანების შესწავლისას:
აბსტრაქტული ან/და რაოდენობრივი მსჯელობა;
ჰიპოთეზების ჩამოყალიბება, მათი დადასტურება ან დასაბუთებული უარყოფა.
4 ციფრული ტექნოლოგიების გამოყენება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მათემატიკურ და რეალურ პრობლემაზე მუშაობისას:
ტექნოლოგიების საშუალებით ზუსტი და მიახლოებითი გამოთვლების შესრულება;
კვლევისა თუ ექსპერიმენტის განხორცილებისას ინფორმაციის აღრიცხვა, მოწესრიგება და დამუშავება;
კომპიუტერული სიმულაციების გამოყენება;
პრობლემიდან გამომდინარე სიტუაციის თვალსაჩინო წარმოდგენა და ინტერპრეტაცია.
Codex 365 132 of 420
საგნის შინაარსი მიმართულებების მიხედვით

მიმართულება - რიცხვები და მოქმედებები
რეალური ვითარების მოდელირება რიცხვითი გამოსახულების საშუალებით; განზოგადება; რიცხვების გამოყენება: საფინანსო
საქმეში, პრაქტიკაში, მეცნიერებაში, ყოველდღიურ ცხოვრებაში და სხვა.
კომპიუტერული სიმულაციები, კომპიუტერული პროგრამების გამოყენება რეალური მოვლენების მოდელირებისთვის.
N1 სიდიდეები, რიცხვები, თვისებები და რიცხვითი გამოთვლები
ძირითადი საკითხი:
რიცხვები, რიცხვითი სიმრავლეები (

რიცხვების ჩაწერის სხვადასხვა ფორმას შორის კავშირის დამყარება; არითმეტიკული მოქმედებები რიცხვებზე და მოქმედებათა
თვისებები; ზუსტი და მიახლოებითი გამოთვლებისა და შეფასების ხერხები; ფარდობითი ცდომილება;
n - ური ხარისხის ფესვი; არითმეტიკული ფესვი;
ხარისხი (მთელმაჩვენებლიანი ხარისხი, რაციონალურმაჩვენებლიანი ხარისხი და თვისებები);
სხვადასხვა ფორმით მოცემული ნამდვილი რიცხვების შედარება/დალაგება.
რიცხვის ხარისხი და ლოგარითმი;
რიცხვის ჩაწერის სხვადასხვა პოზიციური სისტემა (ორობითი სისტემა, კავშირი ათობით და ორობით პოზიციურ სისტემებს
შორის)
ნაშთთა არითმეტიკის ელემენტები
ფარდობა, პროპორცია, პროცენტი, პროცენტული ცვლილება (ცხრილით, დიაგრამებით მოცემული ინფორმაციის დამუშავება;
რაოდენობრივი მსჯელობა).
სამომხმარებლო არითმეტიკა; ფინანსური მათემატიკის საწყისები.
სიდიდეები, გაზომვები, ზომა, ზომის ერთეულები: მასის, დროის, სიგრძის, ფართობის, მოცულობის, სიჩქარის და სხვა.
სიდიდეებსა და მათ ერთეულებს შორის თანაფარდობის გამოთვლა;
რეალურ ცხოვრებაში სხვადასხვა საკვლევი, სამეცნიერო საკითხისა თუ ყოფითი მოვლენის განხილვისას სიდიდეების
წარმოდგენა შესაბამისი რიცხვითი მახასიათებლებით;
ალგებრა და კანონზომიერება
რეალური მოვლენების მათემატიკური მოდელირება ალგებრაში; მოდელირება ტექნოლოგიებისა და სიმულაციების მეშვეობით.
N2 ალგებრული გამოსახულება, განტოლება, უტოლობა, სისტემა
ძირითადი საკითხები:
ცვლადი, ალგებრული გამოსახულება, ალგებრულ გამოსახულებათა ფორმებს შორის კავშირის დამყარება; მუდმივი და ცვლადი
სიდიდეები;
ერთწევრი და მრავალწევრები; მოქმედებები მრავალწევრებზე (იგივური გარდაქმნები);
რაციონალური გამოსახულებები; მოქმედებები რაციონალურ გამოსახულებებზე;
განტოლება, უტოლობა, სისტემა
ტოლობის და უტოლობის თვისებები;
წრფივი, კვადრატული, რაციონალური განტოლებები;
წრფივი და კვადრატული უტოლობები; უმარტივესი რაციონალური უტოლობა;
ორუცნობიან განტოლებათა სისტემა, სადაც ერთი განტოლება მაინც წრფივია, მეორის ხარისხი არ უნდა აღემატებოდეს ორს).
მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული განტოლებები (მარტივი ნიმუშები).
უმარტივესი ტრიგონომეტრიული განტოლებები; ( კუთხის რიცხვითი მნიშვნელობა);
რეალური პროცესების მოდელირება ცვლადის, ალგებრული გამოსახულების, განტოლების ან უტოლობის საშუალებით,
წრფივი დაპროგრამების ამოცანები (ორი ცვლადის შემთხვევა).
N3 შესაბამისობა, გრაფიკი, დამოკიდებულება, ფუნქცია
შესაბამისობა, ფუნქცია და გრაფიკი; ფუნქციის მოცემის ხერხები;
ფუნქციის კვლევა გრაფიკის საშუალებით.
ფუნქციის განსაზღვრის არე და მნიშვნელობათა სიმრავლე; დამოუკიდებელი და დამოკიდებული ცვლადები; ფუნქციის ნულები
(გრაფიკის მიხედვით დადგენა); ღერძებთან გადაკვეთის წერტილები; ზრდადობა-კლებადობის და ნიშანმუდმივობის
შუალედები; ფუნქციის უდიდესი და უმცირესი მნიშვნელობები; განსახილველ ფუნქციათა გრაფიკები:
პირდაპირპროპორციული და უკუპროპორციული ფუნქციათა გრაფიკები, წრფივი და კვადრატული, მოდულის შემცველი,
საფეხურებრივი, ბუნებრივი მოვლენების ან რეალურ ცხოვრებაში მიმდინარე პროცესების აღმწერი გრაფიკები.
ფუნქციის გარდაქმნა და მისი შესაბამისი გრაფიკები
განსახილველი ფუნქციები: ; ;
გარდაქმნები: ; ; ;
ფუნქციების გრაფიკების აგება ტექნოლგიების გამოყენებით
წრფივი ფუნქცია, ფუნქციის მოცემის ხერები; წრფივი ფუნქციის თვისებები;

Codex 365 133 of 420
k - საკუთხო კოეფიციენტი; ცვლილების სიჩქარე;

თემა: „თანაბარი მოძრაობა; სიჩქარე, დრო, გავლილი გზა; სხვადასხვა სიჩქარით მოძრაობისა და შეჩერებათა საფეხურებრივი
გრაფიკები.
კვადრატული ფუნქცია, ფუნქციის მოცემის ხერხები; კვადრატული ფუნქციის თვისებები
თემა: კუთხით გასროლილი სხეულის მოძრაობის აღწერა
ტრიგონომეტრიული ფუნქციები და პერიოდული მოვლენები
პერიოდული მოვლენების აღმწერი ფუნქციების გრაფიკების განხილვა; ფუნქციის პერიოდულობა და პერიოდი;
ერთეულოვანი წრე; ძირითადი ტრიგონომეტრიული იგივეობები;
ტრიგონომეტრიული ფუნქციები და მათი გრაფიკები - მარტივი ნიმუშების განხილვა; ( ; ; ;
და ფუნქციების გარდაქმნებით მიღებული გრაფიკები, მათ შორის ფაზით წანაცვლება; სხვადასხვა პერიოდის,
სიხშირისა და ამპლიტუდის მქონე ჰარმონიული რხევები;
უმარტივესი ტრიგონომეტრიული განტოლებების ამოხსნა გრაფიკულად;
მიმდევრობები; არითმეტიკული და გეომეტრიული პროგრესია; არითმეტიკული და გეომეტრიული პროგრესიის n-ური წევრისა
და n წევრის ჯამის გამოსათვლელი ფორმულები;
მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული ფუნქცია; გრაფიკების აგება;
თემა: ფინანსური მათემატიკა (მარტივი პროცენტი, რთული პროცენტი, სესხი, ანაბარი და სხვა).
რეალური სიტუაციის მოდელირება და პრობლემის გადაჭრა ფუნქციისა და გრაფიკის საშუალებით;
ფუნქციის გამოყენება სხვადასხვა კონტექსტში ცვლილებათა გასაანალიზებლად და რეალური მოვლენების მოდელირებისთვის.
STEM/STEAM ინტეგრირებული პროექტები, ოპტიმიზაციის ამოცანები
გეომეტრია და გაზომვა
თემატური ბლოკები:
გეომეტრიული მოდელები, მათი გამოყენება რეალურ ცხოვრებაში (არქიტექტურა, დიზაინი და ა.შ.);
ტექნოლოგიების გამოყენება გეომეტრიასა და ყოველდიური პრობლემების გადაჭრაში.
N4 გეომეტრიული ობიექტები, ზომები
გეომეტრიული ობიექტები, გეომეტრიული ობიექტების აღწერა, კლასიფიკაცია; რეალურ ცხოვრებაში გეომეტრიული ფორმების
ამოცნობა;
გეომეტრიული ობიექტების განსაზღვრებათა და თვისებათა სწორად ჩამოყალიბება;
კუთხეების კლასიფიკაცია; კუთხის გრადუსული და რადიანული ზომა;
ფიგურათა ტოლობა და მსგავსება;
მრავალკუთხედები, წრე, წრეწირი და მათი ზომები (წრფივი ზომები, ფართობი); გეომეტრიული ფიგურების
ურთერთმდებარეობა და კომბინაციები (მაგ., გარემდებარე და შიდამდებარე წრეები, ჩახაზული და შემოხახული წრეები და სხვა).
გეომეტრია და ტრიგონომეტრია
მართკუთხა სამკუთხედი და ტრიგონომეტრია; ტრიგონომეტრიული თანაფარდობები მართკუთხა სამკუთხედში;
სინუსებისა და კოსინუსების თეორემები; მათი გამოყენება რეალური პრობლემების გადასაჭრელად;
სტერეომეტრიის საწყისები:
მიმართებები სივრცეში: წრფეებს შორის, წრფესა და სიბრტყეს შორის, სიბრტყეებს შორის; წერტილის, მონაკვეთის
ორთოგონალური დაგეგმილება სიბრტყეზე; მანძილი წერტილიდან სიბრტყემდე;
კუთხე სიბრტყეებს შორის; კუთხე წრფესა და სიბრტყეს შორის; ორწახნაგა კუთხე და მისი ზომა.
სიბრტყისადმი მართობი და დახრილი; თეორემა სამი მართობის შესახებ.
სივრცული ფიგურები, შლილები და ზომები (მრავალწახნაგა, პრიზმა, პირამიდა, ცილინდრი, კონუსი, სფერო, ბირთვი) და მათი
ელემენტები; სხეულების ლოგიკური კლასიფიკაცია; ზედაპირის ფართობი, მოცულობა
აგების ამოცანები, ხედებისა და კვეთების მარტივი ნიმუშები.
N5 ანალიზური გეომეტრია, გარდაქმნები
საკოორდინატო სიბრტყე; ორ წერტილს შორის მანძილი სიბრტყეზე;
მართკუთხა კოორდინატთა სისტემა სივრცეში, წერტილის კოორდინატები. ნამდვილ რიცხვთა წყვილის (სამეულის) გამოსახვა
საკოორდინატო სივრცეში;
ვექტორები, ვექტორის სიგრძე, ვექტორების ჯამი და სკალარზე გამრავლება (კოორდინატებში);
გარდაქმნები კოორდინატებით (სიმეტრია, ჰომოთეტია, პარალური გადატანა, მობრუნება ცენტრით სათავეში - 900, 1800, 2700,
3600- იანი კუთხეებით). გეომეტრიული გარდაქმნების კომპოზიციები.
გეომეტრიული გარდაქმნების საშუალებით რეალური სიტუაციების ანალიზი და ტექნოლოგიების საშუალებით სიტუაციის
მოდელირება (მაგ.: გარდაქმნები ბუნებრივ მოვლენებში, ხელოვნებაში, არქიტექტურაში და სხვა).
სტატისტიკა და ალბათობა
სტატისტიკური მოდელების გამოყენება კვლევის დაგეგმვა, პროგნოზირებაში
კომპიუტერული სიმულაციების გამოყენება, საკვლევი მოდელის შექმნა, სტატისტიკური მონაცემების დამუშავება და
პროგნოზირება
N6 მონაცემთა ანალიზი

Codex 365 134 of 420
საკვლევი თემის განსაზღვრა, კვლევის დაგეგმვა, მონაცემების შეგროვება, აღრიცხვა, მოწესრიგება, დამუშავება/ანალიზი.
მონაცემთა თვალსაჩინოდ წარმოდგენის ხერხები.
მონაცემთა თვალსაჩინოდ წარმოდგენის ხერხები. გრაფიკული ანალიზი.
ორგანზომილებიან სიხშირეთა ცხრილი;
ცენტრალური ტენდენციის საზომები: საშუალო, მოდა, მედიანა, დიაპაზონი, უდიდესი/უმცირესი მონაცემები; ამოვარდნილი
მონაცემები; მონაცემების გაფანტულობა; საშუალო კვადრატული გადახრა (სტანდარტული გადახრა).
ჰისტოგრამა; ნორმალური განაწილება (მარტივად, გრაფიკის ანალიზით).
მოდელირება ფუნქციით და სტატისტიკა (საუკეთესო მიახლოების წრფე/წირი მხოლოდ თვალსაჩინო დონეზე, მიახლოებითი
წარმოდგენა)
დაწყვილებული მონაცემები, კორელაცია ( ძლიერი, ზომიერი, სუსტი); კლასტერი;
N7 ხდომილობის ალბათობა
ხდომილობა და მისი ალბათობა;
დამოუკიდებელი და დამოკიდებული ხდომილობები; ხდომილობათა ჯამი და ნამრავლი; ჯამის და ნამრავლის ალბათობა;
გეომეტრიული ალბათობა; (მონაკვეთზე და ბრტყელი ფიგურის შემთხვევაში);
კომბინატორიკა
გადანაცვლებათა, ჯუფთებათა და წყობათა რაოდენობები;
სიმრავლის ქვესიმრავლეთა რაოდენობის ფორმულა.
თეორიული და სტატისტიკური ალბათობა; რეალურ მოვლენაზე დაკვირვების შედეგად, ცდების ჩატარებით ხდომილობის
სტატისტიკური ალბათობის და თეორიული (მათ შორის გეომეტრიული) ალბათობის შეფასება; შედეგების პროგნოზირება.
ლოგიკა
ლოგიკის მნიშვნელობა მათემატიკასა და ყოველდღიურ ცხოვრებაში
N8 სიმრავლე
ოპერაციები სიმრავლეებზე:
სიმრავლე, ქვესიმრავლე, ელემენტი, სიმრავლეთა ტოლობა, გაერთიანება, თანაკვეთა (შესაბამისი აღნიშვნებით), თანაუკვეთი
სიმრავლეები, სიმრავლის კლასიფიკაცია; სასრული და უსასრულო სიმრავლეები;
სიმრავლული ოპერაციების გამოყენებით, ლოგიკური მსჯელობითა და დასაბუთებით, ამოცანის ფორმულირება ან პრობლემის
გადაჭრა.
N9 ლოგიკური ოპერაციები; გამონათქვამი
ცნება და ცნებათა შორის ლოგიკური მიმართებები
ცნება, ტერმინი, ცნების განსაზღვრება/განმარტება; ცნებათა შორის 4 შესაძლო ლოგიკური მიმართება. შესაბამისი ვენის
დიაგრამები.
გამონათქვამი და ლოგიკური კავშირები; გამონათქვამთა ლოგიკა;
„და“, „ან“, „ თუ მაშინ“, „ მაშინ და მხოლოდ მაშინ“ - ლოგიკური კავშირები; დაკავშირება სიმრავლეთა თეორიასთან და ვენის
დიაგრამები; რთული გამონათქვამის მართებულობა; გამონათქვამების ტოლფასობა; სიმბოლოების „ ;
აუცილებელი პირობა, საკმარისი პირობა, აუცილებელი და საკმარისი პირობა.
უარყოფა; მაგალითი და კონტრმაგალითი; „ სიმბოლოს გამოყენება
ინდუქციური და დედუქციური მსჯელობა;
დედუქციური თეორიის აგება გეომეტრიის მაგალითზე: პირველადი ცნებები, სხვა ცნებათა განსაზღვრება, აქსიომა და თეორემა;
ლოგიკა და ციფრული ტექნოლოგიები, პროგრამირების ელემენტები: ალგორითმები, ალგორითმის წარმოდგენა ბლოკ-სქემების
მეშვეობით (მაგალითად ევკლიდეს ალგორითმი)
მე-10 კლასში რეკომენდებულია მიმართულებებიდან შემდეგი სამიზნე ცნებების დამუშავება:
I სემესტრი
ლოგიკის საწყისები სიმრავლე;

ოპერაციები სიმრავლეებზე:
ლოგიკური ოპერაციები; გამონათქვამი.
ცნება და ცნებათა შორის ლოგიკური მიმართებები.
გამონათქვამი და ლოგიკური კავშირები; გამონათქვამთა ლოგიკა; მსჯელობა და დამტკიცება.
ლოგიკა და ციფრული ტექნოლოგიები, პროგრამირების ელემენტები.
რიცხვები და სიდიდეები, რიცხვები, მათი თვისებები და გამოთვლები
მოქმედებები არითმეტიკა გამეორება;
რიცხვითი სიმრავლეები და გამოთვლები;
ფარდობა, პროპორცია, პროცენტი;
სამომხმარებლო არითმეტიკა;
რაოდენობრივი მსჯელობა;

Codex 365 135 of 420
სიდიდეები, გაზომვები, ზომა, ზომის ერთეულები.

სტატისტიკა და მონაცემები
ალბათობა კვლევის დაგეგმვა;
მონაცემთა წარმოდგენის ხერხები;
ცენტრალური ტენდენციის საზომი ერთეულები.
ხდომილობა და მისი ალბათობა;
ალბათობა, ხდომილობის ალბათობა, თეორიული და სტატისტიკური ალბათობა (კავშირი
მეცნიერებასთან);
ვარაუდის გამოთქმა; პროგნოზირება.
II სემესტრი
ალგებრა და ალგებრული გამოსახულება, განტოლება, უტოლობა, სისტემა

კანონზომიერება მრავალწევრები
მრავალწევრი, მოქმედებები მრავალწევრებზე;
რეალური მოვლენების მათემატიკური მოდელირება.
განტოლება უტოლობა
წრფივი, კვადრატული რაციონაური ირაციონალური განტოლებები;
წრფივი უტოლობა;
წრფივი სისტემები.
რეალური პროცესების მოდელირება ალგებრაში
რეალური პროცესების მოდელირება ცვლადის, ალგებრული; გამოსახულების, განტოლების ან
უტოლობის საშუალებით, პრობლემის გადაჭრა.
შესაბამისობა, ფუნქცია, გრაფიკი, დამოკიდებულება
ასახვა, ფუნქცია, გრაფიკი;
ფუნქციათა ოჯახები, გრაფიკის გარდაქმნები;
წრფივი ფუნქცია და კვლევა;
რეალური პროცესების მოდელირება ფუნქციათა გრაფიკებით;
კვადრატული ფუნქცია და კვლევა;
რეალური პროცესების მოდელირება ფუნქციათა გრაფიკებით;
რეალური სიტუაციის მოდელირება და პრობლემის გადაჭრა ფუნქციისა და გრაფიკის
საშუალებით;
მოდელირება ფუნქციით და სტატისტიკა.
გეომეტრია და გეომეტრიული ობიექტები და ზომები
გაზომვები გეომეტრიული ობიექტები, გეომეტრიული ობიექტების აღწერა, კლასიფიკაცია; რეალურ
ცხოვრებაში გეომეტრიული ფორმების ამოცნობა;
ფიგურათა მსგავსება და ტოლობა
მრავალკუთხედები, წრე, წრეწირი და მათი ზომები;
გეომეტრია და ტრიგონომეტრია
ანალიზური გეომეტრია, გარდაქმნები
გარდაქმნები კოორდინატებით.
მუხლი 25. უცხოური ენები
პირველი უცხოური ენის (ინგლისური ენის) სტანდარტი
პირველი უცხოური ენა (ინგლისური ენა) დაწყებით საფეხურზე

დაწყებით საფეხურზე პირველი უცხოური ენა ისწავლება სავალდებულო კურსის სახით. საგანი მოსწავლეებს
უღვივებს ინტერესს ინგლისური ენისა და კულტურის მიმართ და უვითარებს ამ ენაზე საკომუნიკაციო უნარ-
ჩვევებს.
შინაარსი აღიწერება საგნობრივი ქვეცნებებისა და თემატური ბლოკების/თემების სახით, რომლებზე

დაფუძნებითაც ჩამოყალიბდება კონკრეტული სასწავლო საკითხები.
სტანდარტს ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ისინი დაჯგუფებულია სამიზნე ცნებების მიხედვით
და მიგვითითებს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში ამა თუ იმ თემის შესწავლისას.
ინდიკატორები დაკონკრეტდება ცალკეულ თემაში წარმოდგენილი შინაარსის გათვალისწინებით.

Codex 365 136 of 420

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., Iუცხ.დაწყ.(I)1.:
„Iუცხ.“ - მიუთითებს საგანს „პირველ უცხოურ ენას (ინგლისური ენა)“;
„1“ - მიუთითებს სტანდარტის შედეგის ნომერს.
პირველი უცხოური ენის სტანდარტის შედეგები (I-IV კლასები)

შედეგის ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები
Iუცხ.დაწყ.(I)1. ნასწავლი ლექსიკური ერთეულებისა და გამონათქვამების ტექსტი

ცოდნის გამოყენებით დიდაქტიზებული ტექსტების (შედეგები: (I) 1, 2, 3, 5, 6, 7)
მოსმენა/მოსმენა-ყურება და გაგება კონკრეტული ინფორმაციის
მოსაპოვებლად. სამეტყველო ქმედება
Iუცხ.დაწყ.(I)2. ნასწავლი ლექსიკური ერთეულებისა და გამონათქვამების (შედეგები: (I) 3, 4, 5, 6)
ცოდნის გამოყენებით მარტივი ტექსტების წაკითხვა და გაგება
კონკრეტული ინფორმაციის მოსაპოვებლად. ენობრივი საშუალებები
Iუცხ.დაწყ.(I)3. სიტყვების წერილობით და ხმოვან ხატებს შორის არსებული შედეგები: (I) 1, 2, 3, 4, 5, 6)
მიმართებების დაცვით ტექსტების გაწაფულად კითხვა
შინაარსის შეუფერხებელი წვდომისთვის.
Iუცხ.დაწყ.(I)4. ნაცნობ თემატიკაზე ზეპირი ინტერაქცია მარტივი ენის
Iუცხ.დაწყ.(I)5. უცხოური ენისათვის დამახასიათებელი ბგერების, გამოთქმისა,
მახვილებისა და ინტონაციის დაცვით საბავშვო ტექსტების
(მაგ., ლექსების, სკეტჩების, გათვლების) ზეპირად თქმა
საკომუნიკაციო უნარების გასავითარებლად.
Iუცხ.დაწყ.(I)6. ნასწავლი სიტყვების, წინადადებების გამოყენებით მარტივი,

მოკლე ტექსტის დაწერა ნიმუშის მიხედვით (მაგ., მისალოცი
ბარათი).
Iუცხ.დაწყ.(I)7. ყოველდღიურობასთან დაკავშირებული სოციოკულტურული
რეალიების ამოცნობა, მშობლიურ რეალიებთან შედარება და
მათ შორს არსებული მსგავსებებისა და განსხვავებების
წარმოჩენა (მაგ., საკუთარი სახელი და მათი კნინობითი
ფორმები).
ქვეცნებები სამიზნე ცნებების მიხედვით
სამიზნე ცნებები ქვეცნებები/ქვესაკითხები
ტექსტი კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები:
(შედეგები: (I) 1, 2, 3, 5, 6, 7) კომუნიკაციის მიზანი;
კომუნიკაციის მონაწილეები, მიმღები (ადრესატი), გამგზავნი (ადრესანტი), აუდიტორია
და მათი ვინაობა;
კომუნიკაციის არხები/ფორმატი.
დისკურსული ჟანრები:
პრაგმატული ტექსტები (მაგ., სია, აბრა, გაკვეთილების ცხრილი, დღის განრიგი, საბავშვო
ტელეგადაცემების პროგრამა, საბავშვო კატალოგი, ღია ბარათი, ანკეტა პირადი
მონაცემებით);
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები (მაგ., თემატური
დიალოგები/მონოლოგები, მარტივი თხრობითი ან აღწერითი ტექსტები; საინფორმაციო
ტექსტები);
მულტიმედიური ტექსტები (მაგ., ადაპტირებული კომიქსები, ანიმაციური ფილმები,
საბავშვო სიმღერები, აუდიო-ვიდეო სასწავლო რესურსები საპროგრამო თემატიკაზე,
საბავშვო სპექტაკლი).
საბავშვო ლიტერატურა (მაგ., ლექსები, გათვლები, ენის გასატეხები, ზღაპრები).

Codex 365 137 of 420
ტექსტის სტრუქტურა
მაორგანიზებელი ვერბალური და არავერბალური ელემენტების განლაგება წერილობით
ტექსტებში (მაგ., სათაური, ქვესათაური, აბზაცი, რუბრიკა, ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო);
არავერბალური კომუნიკაციის საშუალებები ზეპირ ტექსტებში (ინტონაცია, მახვილი,
პაუზა, ხმის ტემბრი, მეტყველების ტემპი). ზეპირი ინტერაქციის სტრუქტურირება:
საუბრის წამოწყება, საუბარში ჩართვა, რეპლიკაზე ადეკვატური პასუხის გაცემა);
სასვენი ნიშნები;
ვიზუალური ეფექტები (ილუსტრაციები, ტიპოგრაფიული მინიშნებები - დახრილი,
წვრილი/მსხვილი შრიფტი, ხაზგასმა).
სამეტყველო ქმედება ფუნქციური სამეტყველო ქმედებები - ცალკეული ფუნქციური
(შედეგები: (I) 3, 4, 5, 6) გამონათქვამები/გამონათქვამთა ბმული თანამიმდევრობა ინტერაქციისთვის:
სოციალურ რიტუალებში (მაგ., მისალმება-დამშვიდობება, დაბადების დღის მილოცვა,

მადლობის გადახდა);
ინფორმაციის მოსაპოვებლად (მაგ.,სახელი, გვარი, ასაკი, ცხოველის / საგნის
აღწერა/დახასიათება (გარეგნობა, ფერი, ფორმა, ზომა...);
შეხედულებებისა და დამოკიდებულებების შესახებ (მაგ., მოწონება/არ მოწონება;
სურვილისა და ინტერესის გამოხატვა; დადებითი და უარყოფითი შეფასება (კარგია,
ცუდია...);
ემოციებისა და შეგრძნებების შესახებ (მაგ., მარტივი ემოციებისა და შეგრძნებების
გამოხატვა (სიხარული, ტკივილი, სიცივე, სიცხე);
ქმედებებისა და საქმიანობების შესახებ (მაგ., ბრძანების ან ინსტრუქციის მიცემა,
დახმარების თხოვნა, თხოვნაზე პასუხის გაცემა დათანხმებით, ყოყმანით, უარის თქმით;
რაიმეს გაკეთების შეთავაზება, შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი პასუხის გაცემა;
გაფრთხილება; ნებართვის თხოვნა/მიცემა);
დროისა და სივრცის შესახებ (მაგ., დღის / კვირის/ წელიწადის დროის), მოქმედების
ქრონოლოგიური თანამიმდევრობის განსაზღვრა - ჯერ / შემდეგ, ადგილმდებარეობისა და
მიმართულების მითითება).
(შედეგები: (I) 1, 2, 3, 4, 5, 6) სემანტიკური კავშირები - სინონიმები, ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები;
ორთოეპია (მართლმეტყველება) - უცხოური ენისათვის დამახასიათებელი ბგერები,
ბგერათშენაერთები, გამოთქმა, მახვილები, ინტონაცია;
მართლწერის საკითხები - ასოები, ასოთშენაერთები, მთავრული/არამთავრული ასოები.
Nouns (e.g., singular, plural, countable, uncountable)
Articles
Definite & Indefinite – A, An, The 0 article
There is/ There are Constructions
Adjectives (e.g., colours, describe people/animals)
Possessive adjectives.
Numerals -Cardinal and Ordinal
Pronouns
Personal subject and object pronouns
Possessive pronouns (e.g., mine, yours)
Demonstrative pronouns (this, these, that, those).
Tenses:
Present Simple Forms (positive, negative, question)
Present Continuous Forms (positive, negative, question)
Past Simple – regular & irregular forms
Future Simple ‘will’
Modal verbs:
Can or can’t for abilities (i.e. I can’t swim. I can cook. )
Can for asking for permission (i.e. Can I bring my dog to work?)
Can for possibility ( i.e. I can see you after work)
Obligation with must and mustn’t (i.e. I must study. You mustn’t clean the dishes.)
Adverbs
Definite time- now, today, yesterday, last week,
Frequency
Prepositions
Time: (e.g., at, in, on)
Place: (e.g., in, on, at, next, near, behind, between)
Conjunctions: (e.g., and, but, then, or)
Question words & structures

Codex 365 138 of 420
თემატურ ბლოკებში წარმოდგენილია ის შინაარსობრივი საკითხები, რომლებიც ითვალისწინებს მოსწავლეთა
ასაკობრივ ინტერესებსა, ცხოვრებისეულ გამოცდილებას და შეესაბამება ენობრივი ცოდნის მოცემულ დონეს.
I. მე და სამყარო
სახლი და უახლოესი გარემო (მაგ., ოჯახი/ნათესავები; ქალაქი/სოფელი; საცხოვრებელი ადგილი, სახლის
ინტერიერი, ავეჯი / საყოფაცხოვრებო ნივთები);
თანატოლები (მაგ., კლასელები, მეგობრები, ასაკი, გარეგნობა, საყვარელი აქტივობები, ინეტერესები);
ყოველდღიური ცხოვრება (მაგ., სკოლა, სასწავლო საგნები, სასკოლო ნივთები და აქტივობები; დღის განრიგი,
ყოველდღიური საქმიანობები);
თავისუფალი დრო, გართობა (მაგ., თამაში / სათამაშოები, სპორტი, სეირნობა);
ბუნება (მაგ., მთა, ტბა, მზე, მთვარე, ზღვა, მდინარე, ცხოველები, მცენარეები, ბუნების მოვლენები, ამინდი).
ჯანმრთელობა (მაგ., სხეულის ნაწილები; ავადმყოფობა, წამალი, ექიმი, საავადმყოფო);
საჭმელ-სასმელი (მაგ., ხილი, ბოსტნეული, სურსათი; ჭურჭელი);
საყიდლები (მაგ., ტანსაცმელი/ფეხსაცმელი; მაღაზიები);
კალენდარი (მაგ., წელიწადის დროები, თვეები, კვირის დღეები, დაბადების დღე).

წეს-ჩვეულებები (მაგ., ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები);
საკუთარი სახელები და კნინობითი ფორმები;
დღესასწაულები და ტრადიციები (მაგ., ახალი წელი; კერძები; სამოსი);
ყოფითი რეალიები.
შესასწავლი ქვეყნის დედაქალაქი, ცნობილი ღირსშესანიშნაობები.
შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით

სტანდარტის ზოგადი ინდიკატორები დაკონკრეტდება ცალკეულ თემაში წარმოდგენილი შინაარსის
შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით
ტექსტი (შედეგები: (I) 1, 2, 3, 5, 6, 7) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

მოსმენა/ მოსმენა-ყურება/კითხვა - ნასწავლი თემატიკის შესახებ კონკრეტული ტექსტზე დაყრდნობით მოსასმენი/საკითხავი
ამოცანების გადაჭრა სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით;
ხმამაღლა კითხვა - ნაცნობი ტექსტის უშეცდომოდ და სწორი გამოთქმით წაკითხვა;
წერა - ნაცნობ თემატიკაზე მცირე ზომის ტექსტების შექმნა მოდელზე დაყრდნობით სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით;
ლაპარაკი - ნასწავლ თემატიკაზე ინტერაქცია;
სამეტყველო ქმედება (შედეგი : (I) 3, 4, 5, 6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების მიზნობრივად განხორციელება სათანადო, ნასწავლი
გამონათქვამების ცოდნის გამოყენებით;
ენობრივი საშუალებები (შედეგები: (I) 1, 2, 3, 4, 5, 6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ნასწავლი ლექსიკური თემატიკისა და ენობრივი ფორმების ცოდნის წარმოჩენა.

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., Iუცხ.დაწყ.(II).1.:
„Iუცხ.“ - მიუთითებს საგანს „პირველი უცხოური ენა (ინგლისური ენა)“;
„(II)“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი მოიცავს V- VI კლასებს;
პირველი უცხოური ენის სტანდარტის შედეგები (დაწყებითი საფეხური)

Codex 365 139 of 420
Iუცხ.დაწყ.(II) 1. ნასწავლი ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული ტექსტი

საშუალებებისა და სტრატეგიების ცოდნის გამოყენებით მარტივი (შედეგები: (II) 1, 2, 3, 4)
ტექსტების მოსმენა/მოსმენა-ყურება და გაგება ძირითადი შინაარსის
გასაგებად; სამეტყველო ქმედება
(შედეგი: (II) 3, 4, 5)
ენობრივი საშუალებები
Iუცხ.დაწყ.(II) 2. ნასწავლი ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული (შედეგები: (II)1, 2, 3, 4, 5)
საშუალებებისა და სტრატეგიების ცოდნის გამოყენებით მარტივი
ტექსტების წაკითხვა და გაგება საჭირო ინფორმაციის მოსაპოვებლად. კულტურათა დიალოგი
Iუცხ.დაწყ. (II) 3. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით (შედეგები: (II) 5)
ილუსტრაციებზე დაყრდნობით ან ნიმუშისა მიხედვით დიალოგის
წარმართვა, მარტივ ინტერაქციაში მონაწილეობა ნაცნობ თემებზე
სალაპარაკოდ ან პრეზენტაციის გაკეთება.
Iუცხ.დაწყ.(II)4. ნასწავლი ენობრივ-გრამატიკული საშუალებებისა და ნიმუშების

გამოყენებით მცირე ზომის ტექსტების წერა საკომუნიკაციო
ამოცანების გადასაჭრელად;
Iუცხ.დაწყ. (II) 5. სხვადასხვა ქვეყნის სოციოკულტურულ კონტექსტებსა და

კულტურებს შორის არსებული მსგავსებებისა და განსხვავებების
გაგება და დაფასება.

სამიზნე ცნებები ქვეცნებები / ქვესაკითხები
(შედეგები: (II) 1, 2, 3, 4) კომუნიკაციის მიზანი;
კომუნიკაციის მონაწილეები, მიმღები (ადრესატი), გამგზავნი (ადრესანტი), აუდიტორია და
მათი ვინაობა (მაგ., გამყიდველი, მყიდველი, ექიმი, გამყიდველი, თანატოლები
კომუნიკაციის ადგილი და დრო;
კომუნიკაციის თემა;
დისკურსული ჟანრები:
წერითი კომუნიკაციის ჟანრები
პრაგმატული ტექსტები (მაგ., ღონისძიების პროგრამა, გზის მარშრუტი, ინსტრუქცია,
სავარჯიშოს პირობა, ანკეტა, კვირის განრიგი, მენიუ, კულინარიული რეცეპტი, ამინდის
პროგნოზი);
კორესპონდენცია (მაგ., ღია ბარათი, ბლოგპოსტი, მეგობრული წერილი, მარტივი
შეტყობინება/SMS/CHAT )
ადაპტირებული საინფორმაციო ტექსტები (მაგ., სტატია საბავშვო ჟურნალ-გაზეთებიდან,
ბროშურა, კედლის გაზეთი, პოსტერი);
ადაპტირებული მხატვრული საბავშვო ტექსტები (მაგ., ზღაპარი, იგავი, ლეგენდა, კომიქსი);
ზეპირი კომუნიკაციის ჟანრები - (მაგ., დიალოგი, მონოლოგი, ინტერვიუ, პრეზენტაცია).
მაორგანიზებელი ვერბალური და არავერბალური ელემენტების განლაგება წერილობით
ტექსტში (მაგ., სათაური, ქვესათაური, აბზაცი, რუბრიკა, ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო);
არავერბალური კომუნიკაციის საშუალებები ზეპირ ტექსტებში: (ინტონაცია, მახვილი, პაუზა,
ხმის ტემბრი, მეტყველების ტემპი); ზეპირი ინტერაქტიის სტრუქტურირება: საუბრის
წამოწყება, საუბარში ჩართვა, რეპლიკაზე ადეკვატური პასუხის გაცემა);
სტრატეგიები - კითხვის, მოსმენის, ლაპარაკისა და წერის სტრატეგიები.

სამეტყველო ქმედება ფუნქციური სამეტყველო ქმედებები - ცალკეული ფუნქციური
(შედეგი : (II) 3,4, 5) გამონათქვამები/გამონათქვამთა ბმული თანამიმდევრობა ინტერაქციისთვის:
სოციალურ სიტუაციებში - (მაგ., წარდგენა, საკუთარი თავის/სხვისი), მობოდიშება, მოკითხვა,

გაცნობა, მადლობის გადახდა, მილოცვა, თანხმობა/უარი);
Codex 365 140 of 420
ინფორმაციის მოსაპოვებლად (პირადი მონაცემების გაცვლა (ვინაობა, ასაკი, ეროვნება,

სადაურობა, საცხოვრებელი ადგილი, ტელეფონის ნომერი); ადამიანის აღწერა/დახასიათება
(გარეგნობა, ხასიათი, ბუნება...); თარიღის, ჯანმრთელობის, ამინდის გაგება; საკუთარი ან
სხვისი საქმიანობა);
შეხედულებებისა და დამოკიდებულებების შესახებ (მოწონება/არ მოწონების სხვადასხვა
ხარისხები - ძალიან მომწონს, საშინელებაა, ულამაზესია, ვერ ვიტან; ინტერესები და
მოთხოვნილებები; დადებითი და უარყოფითი შეფასება; დათანხმება / უარყოფა);
ემოციებისა და შეგრძნებების შესახებ (გრძნობების, ემოციებისა (სიხარული, ბრაზი,
უკმაყოფილება, შიში) და შეგრძნებების (ტკივილი, წყურვილი, შიმშილი, სიცივე, სიცხე)
გამოხატვა);
ქმედებებისა და საქმიანობების შესახებ (მაგ., ბრძანების ან ინსტრუქციის მიცემა, დახმარების
თხოვნა, თხოვნაზე პასუხის გაცემა დათანხმებით, ყოყმანით, უარის თქმით; რაიმეს გაკეთების
შეთავაზება, შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი პასუხის გაცემა; გაფრთხილება;
ნებართვის თხოვნა/მიცემა);
დროისა და სივრცის შესახებ: (დროის მითითება - საათის, თვის, წელიწადის დროის,
ადგილმდებარეობისა და მიმართულების მითითება, მოქმედების ქრონოლოგიური
თანამიმდევრობისა და ინტენსივობის - სიხშირე, ხანგრძლივობა განსაზღვრა);
ლოგიკური კავშირების გამოსახატად (მიზეზი, შედეგი).
(შედეგები: (II)1, 2, 3, 4, 5) სემანტიკური კავშირები - სინონიმები, ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები (ერთი
ფუძისგან შემდგარი სიტყვები) (მაგ., პური, მეპურე, საპურე);
სიტყვები და შესიტყვებები დროითი, სივრცითი, რაოდენობრივი, თვისებრივი
მოცემულობებისა და ლოგიკური კავშირების გამოსახატავად.
Nouns ((e.g., singular, plural, countable, uncountable)
Articles
Definite & Indefinite – a, an, the.
There is / There are Constructions
Adjectives (e.g., colours, describe people/animals)
Possessive adjectives
Degrees of adjectives
Numerals -Cardinal and Ordinal
Pronouns
Personal; Subject and Object pronouns
Possessive pronouns (e.g., mine, yours)
Possessive with ‘s (i.e. Tom’s diner, Susan’s song)
Demonstrative pronouns (this, these, that, those.)
Indefinite Pronouns: (i.e.something, anything)
Tenses
Present Simple forms (positive, negative, question)
Present Continuous Forms ( positive, negative, question)
Present Perfect Simple forms (positive, negative, question
Past Simple- regular & irregular forms
Future Simple forms (positive, negative, question
To be going to
Past Continuous Forms (positive, negative, question)
Imperative (i.e. Stand up! Do this!)
Modal verbs:
Can or can’t for abilities (i.e. I can’t swim. I can cook.)
Past simple of can or can’t for abilities (i.e. I could swim when I was five. I couldn’t sing as a child).
Polite request with could and couldn’t (i.e. could you help me to find the purse? Couldn’t you be
quicker?)
Obligation with must and mustn’t (i.e. I must study. You mustn’t clean the dishes.)
Prohibition with mustn’t (i.e. You mustn’t smoke around children.)
Necessity with need and needn’t (i.e. You need to finish by 5 p.m. You needn’t hurry.)
Needn’t for permissions (i.e. Do I need to wear a uniform?)
Can for asking for permission (i.e. Can I bring my dog to work?)
Can for possibility (i.e. I can see you after work)
Shall for suggestions (i.e. Shall I walk you to work?)
Conditionals
Zero conditional (i.e. If you are ill, go to the doctor.)
First conditional (i.e. If it rains tomorrow, I will stay home.)
Adverbs
Definite time now, today, yesterday, last week,

Codex 365 141 of 420
Frequency
Actions
Prepositions
Time: (e.g., at, in, on)
Place: (e.g., in, on, at, next, near, behind, between)
Prepositional phrases: (i.e. on foot.)
Conjunctions (e.g., and, but, then)
Question words & structures
სტრატეგიები - ლექსიკის და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიები.

(შედეგები:(II).5.) კულტურული არტეფაქტები
თემატურ ბლოკებში წარმოდგენილია ის სავალდებულო შინაარსობრივი საკითხები,
რომლებიც ითვალისწინებს მოსწავლეთა ასაკობრივ ინტერესებსა და მოთხოვნებს და
შეესაბამება ენობრივი ცოდნის მოცემულ დონეს.
საკუთარი თავის შესახებ (მაგ., პირადი მონაცემები, საქმიანობა);
სახლი და უახლოესი გარემო (მაგ., ოჯახი და ნათესავები; მეგობრები და ახლობლები;
პროფესიული საქმიანობა / ხელობა, ადგილები);
ყოველდღიური ცხოვრება (მაგ., სკოლა და სასკოლო აქტივობები; დღის რეჟიმი - დილით /
შუადღისას / საღამოს; ყოველდღიური ყოფითი საქმიანობა);
თავისუფალი დრო, გართობა (მაგ., დასვენება, სეირნობა; დღესასწაულები; გარემო/ბუნება;
სტუმრად წასვლა);
ინტერესები (მაგ., ჰობი; ლაშქრობა / მოგზაურობა; მუსიკა და სპორტი).

დღესასწაულები და ტრადიციები (მაგ., ფესტივალები, კარნავალები; შესაბამისი
აქსესუარები; რიტუალები);
წეს-ჩვეულებები (მაგ., ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები);
ტრადიციული საბავშვო თამაშები, პერსონაჟები, სიმღერა, სპექტაკლი;
სახელმწიფო სიმბოლიკა და ყოფითი რეალიები;
ღირსშესანიშნაობები;
კომპოზიტები, ანდაზები, ენის გასატეხები, მყარი შესიტყვებები, ფრაზეოლოგიზმები.
შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით

სტანდარტის ზოგადი ინდიკატორები დაკონკრეტდება ცალკეულ თემაში წარმოდგენილი
შინაარსის გათვალისწინებით.
შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით
ტექსტი (შედეგები: (II) 1, 2, 3, 4) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

მოსმენა/ კითხვა/ მოსმენა-ყურება - ნასწავლ თემატიკაზე კონკრეტული წერილობითი/ ზეპირი ჟანრის ტექსტებზე
დაყრდნობით მოსასმენი/საკითხავი ამოცანების გადაჭრა სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით;
წერა/წერითი მეტყველება - ნაცნობ თემატიკაზე წერილობითი ჟანრის ტექსტების შექმნა ნიმუშზე დაყრდნობით სათანადო
სტრატეგიების გამოყენებით;

Codex 365 142 of 420
ლაპარაკი/ზეპირი მეტყველება - ნაცნობ თემატიკაზე ზეპირი ჟანრის ტექსტის (მაგ, ინტერვიუ, დიალოგი, პრეზენტაცია)
მახასიათებლების დაცვით გასაგებად და თანმიმდევრულად ლაპარაკი;
სამეტყველო ქმედება (შედეგი : (II) 3, 4, 5) - - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების მიზნობრივად განხორციელება სათანადო
ნასწავლი გამონათქვამებისა და ლექსიკურ-გრამატიკული ცოდნის გამოყენებით;
ენობრივი საშუალებები (შედეგები: (II) 1, 2, 3, 4, 5)- მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით თემაში ნასწავლი ლექსიკური თემატიკისა და გრამატიკული საკითხების ცოდნის
წარმოჩენა და მათი ფუნქციურ კონტექსტებში მართებულად გამოყენება;
კულტურათა დიალოგი (შედეგები: (II) 5) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
თემაში შესწავლილი კულტურული და სოციოკულტურული თავისებურებების წარმოჩენა და გაზიარება.
საფეხურის შეკითხვები
საფეხურის საკვანძო შეკითხვების საშუალებით გამოიკვეთება აქცენტები, რომლებზე

ორიენტირებითაც უნდა წარიმართოს სწავლა-სწავლების პროცესი.
ტექსტი
რა ხერხები გამოვიყენო ზეპირი/წერილობითი ტექსტის უკეთ გასაგებად-გასააზრებლად?
რა ხერხები დამეხმარება ზეპირი/წერილობითი ტექსტის უკეთ შექმნაში/პროდუცირებაში?
როგორ შევძლო სამეტყველო ქმედებების თანმიმდევრულად განხორციელება?
რომელი გამონათქვამები, რომელი ენობრივ-გრამატიკული ფორმები უნდა გამოვიყენო
კონკრეტული ფუნქციის გამოსახატავად?
როგორ დავიმახსოვრო ლექსიკური მასალა და გრამატიკული ფორმები ?
როგორ გავიგო და ავითვისო გრამატიკული კანონზომიერებები?
როგორ წარმოვაჩინო მშობლიურისა და უცხოური ენების კულტურათა შორის არსებული
მსგავსებები და განსხვავებები?
როგორ შევუწყო ხელი კულტურათა დიალოგს?
1.2. პირველი უცხოური ენა საბაზო საფეხურზე
საბაზო საფეხურზე უცხოური ენის შესწავლისას მოსწავლეები უცხოურ ენას ფუნქციურად

გამოიყენებენ კომუნიკაციური მიზნებისა თუ სასწავლო საქმიანობათა
განსახორციელებლად; დაეუფლებიან ენის სწავლის უნარებს.
ქვემოთ მოცემულ ცხრილში წარმოდგენილია პირველი და მეორე უცხოური ენების

სტანდარტებისა და ევროსაბჭოს ენის ფლობის დონეების საორიენტაციო შესაბამისობა.
პირველი უცხოური ენა მეორე უცხოური ენა

მოსმენა და კითხვა წერა და მოსმენა და კითხვა წერა და ლაპარაკი
ლაპარაკი
V-VI კლასების სტანდარტი A2.2 A2.1 A1.2 A1.2
VII–IX კლასების სტანდარტი B1.2 B1.1 A2.3 A2.2

სასკოლო კონტექსტთან ადაპტირების მიზნით ეროვნული სასწავლო გეგმაში A1, A2; B1 დონეები შემდეგ
ქვესიმრავლეებადაა დაშლილი:
Codex 365 143 of 420

კითხვას, რა უნდა შეეძლოს საბაზო საფეხურის მოსწავლეს პირველ უცხოურ ენაში.
ცნებების, თემატური ჩარჩოების, საგნობრივი საკითხების სახით.
ცნებების სახით განსაზღვრულია ის ცოდნა, რომელსაც მოსწავლე საგნის ფარგლებში უნდა დაეუფლოს.
ცნებები შედეგებთან ერთად უნდა დამუშავდეს მოსწავლისთვის ნაცნობ კონტექსტებში. ეს კონტექსტები
თემების სახით უნდა იყოს წარმოდგენილი.

სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც მიუთითებს საგანს, სწავლების
საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., Iუცხ.საბ.1.:
„Iუცხ“- მიუთითებს პირველ უცხოურ ენას;
„საბ“ - მიუთითებს საბაზო საფეხურს;
პირველი უცხოური ენის სტანდარტის შედეგები (საბაზო საფეხური)
შედეგის ინდექსი მიმართულება: ტექსტის მოსმენა/წაკითხვა და გაგება ცნებები

(რეცეფციული უნარები)
Iუცხ.საბ.1. ტექსტის გაგება-გააზრება ნასწავლი ენობრივ-გრამატიკული, ზეპირი კომუნიკაცია
სტრუქტურული და ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის გამოყენებით; (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5, 8)
Iუცხ.საბ.2. ტექსტის გაგებამდე, გაგების პროცესში და გაგების შემდგომ შესაბამისი

სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება ტექსტის გაგება-გააზრების
პროცესებისა და ენობრივ-გრამატიკული ცოდნის გაუმჯობესების
ხელშესაწყობად; წერითი კომუნიკაცია
Iუცხ.საბ. 3. ტექსტის გააზრებისას, კომუნიკაციისას წარმოქმნილი პრობლემების (შედეგები: 1, 2, 3, 6, 7, 8)
გაანალიზება, მათი გადაჭრის გზების დადგენა (სწავლის პროცესის
მართვა - მეტაკოგნიტური სტრატეგია).
მიმართულება: წერა და ლაპარაკი (პროდუცირება)
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ენობრივ-კულტურული

თვითმყოფადობა
Iუცხ.საბ. 4. ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციებში ზეპირი კომუნიკაციის დამყარება (შედეგები 9, 10)
ნასწავლი სამეტყველო მოქმედებებისა და ენობრივ-გრამატიკული
ცოდნის გამოყენებით;
Iუცხ.საბ.5. ზეპირი კომუნიკაციის დამყარებამდე და კომუნიკაციის დროს შესაბამისი
სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება წარმატებული კომუნიკაციის
უზრუნველსაყოფად;
Iუცხ.საბ.6. საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი წერითი ტექსტის შექმნა ენობრივ-
გრამატიკული, შინაარსობრივი, სტრუქტურული თუ ჟანრობრივი
მახასიათებლების დაცვით, საბოლოო ვარიანტის სათანადოდ გაფორმება;
Iუცხ.საბ.7. წერამდე, წერის დროს და წერის შემდგომ ფაზებში შესაბამისი
სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება წარმატებული წერითი
კომუნიკაციის უზრუნველსაყოფად;
Iუცხ.საბ.8. ზეპირი და წერითი კომუნიკაციისას წარმოქმნილი პრობლემების
გაანალიზება, მათ გადასალახად სამოქმედო გეგმის შედგენა (სწავლის
პროცესის მართვა - მეტაკოგნიტური სტრატეგია).
მიმართულება: კულტურათა დიალოგი

Iუცხ.საბ.9. ტექსტებსა და კონტექსტებში ასახული სოციოკულტურული და
კულტურული თვითმყოფადობის გამომხატველი რეალიების ამოცნობა,
მშობლიურთან შედარება, მსგავსება-განსხვავებების გამოვლენა და
კომუნიკაციისას გათვალისწინება;

Codex 365 144 of 420
Iუცხ.საბ.10. კულტურათშორისი დიალოგის ხელშემწყობი ინიციატივების გამოვლენა

და რეალიზება, სოციოკულტურული თავისებურებების დაფასება და
გაზიარება.
ცნებები ქვეცნებები, საკითხები
ზეპირი კომუნიკაცია კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები: კომუნიკაციის მიზანი, კომუნიკაციის
(შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5, 8) მონაწილეები და მათი ვინაობა (ინფორმაციის გამცემი, მაგ., ავტორი, ადრესანტი, გამომსვლელი;
ინფორმაციის მიმღები, მაგ., ადრესატი, მკითხველი, მსმენელი); კომუნიკაციის ადგილი, დრო;
კონრეტულ საკომუნიკაციო სიტუაციასთან დაკავშირებული ფუნქციური მაკრო და მიკრო
სამეტყველო მოქმედებები
მაკრო-ფუნქციები:
აღწერა, თხრობა, ახსნა-განმარტება;
აღწერითი, თხრობითი, ახსნა-განმარტებითი, მსჯელობითი აბზაცის აგება;
მიკრო-ფუნქციები:
ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში - მისალმება; ვინმეს/საკუთარი თავის წარდგენა; ვინმეს
მიღება; მილოცვა; კეთილი სურვილის გამოხატვა; გამომშვიდობება; ტელეფონზე ინტერაქცია
(ზარზე პასუხი, თანამოსაუბრის ვინაობის დადგენა, მობოდიშება, დალოდების თხოვნა, საუბრის
დასრულება); მადლობის გადახდა;
ინტერაქცია ინფორმაციის შესახებ: სახელდება, მითითება, აღნიშვნა; ინფორმაციის
მოთხოვნა/გაცემა: რაიმე საგნის/პიროვნების შესახებ (რა არის, ვინ არის); დროის შესახებ (დროის
მონაკვეთების აღნიშვნა; დროში - აწმყოში, წარსულსა თუ მომავალში - ლოკალიზება;
თანადროულობის, წინმსწრებობის, მერმინდელობის გამოხატვა, დასაწყისის, დასასრულის
აღნიშვნა; განმეორებადობის, ხანგრძლივობის, სიხშირის აღნიშვნა); სივრცის შესახებ
(ადგილის/ადგილმდებარეობის აღნიშვნა; მანძილის დაზუსტება; მოძრაობის,
მიმართულების/ორიენტაციის აღნიშვნა); ვითარების შესახებ; რაოდენობისა და ხარისხის შესახებ;
მიზეზის შესახებ; ფაქტის დადასტურება/ უარყოფა; ინფორმაციის შესწორება;
ინტერაქცია შეხედულებებისა და დამოკიდებულების შესახებ: საკუთარი თვალსაზრისის
გამოხატვა; მიმხრობა-გაზიარება; შეწინააღმდეგება, უარყოფა; დაპირისპირება; გამოხატვა იმისა,
რომ რაიმე იცი ან არ იცი, შეგიძლია/არ შეგიძლია; გამოხატვა იმისა, რომ რაიმე გახსოვს ან
დაგავიწყდა; რაიმეს შეხსენება; ეჭვის, დაურწმუნებლობისა თუ დარწმუნებულობის გამოხატვა;
საკუთარი სურვილების, განზრახვის გამოხატვა; ვალდებულების, აუცილებლობის გამოხატვა;
შედარება: მსგავსების/განსხვავების, მეტობის/ნაკლებობის აღნიშვნა; მიზეზშედეგობრივი
კავშირები; მიზნის, პირობითობის გამოხატვა;
ინტერაქცია ემოციებსა და გრძნობებზე: სიხარულის, სიამოვნების, ბედნიერების განცდის
გამოხატვა; მოწყენილობის, სევდის გამოხატვა; ნუგეშისცემა, დამშვიდება; იმედის,
გულდაწყვეტის გამოხატვა; შიშის, წუხილის, ფიზიკური ტკივილის გამოხატვა; მოწონების/არ
მოწონების, აღფრთოვანების გამოხატვა; გამოხატვა იმისა, თუ რა გირჩევნია;
კმაყოფილების/უკმაყოფილობის გამოხატვა; ბრაზის გამოხატვა; ინტერესის გამოხატვა რაიმეს
მიმართ; გაკვირვების/ინდიფერენტული დამოკიდებულების, მადლიერების გამოხატვა;
ინტერაქცია ქმედებებსა და საქმიანობებზე: ბრძანების ან ინსტრუქციის მიცემა; დახმარების
თხოვნა; შეკვეთის მიცემა (მაგ., კაფეში, რესტორანში); თხოვნაზე პასუხის გაცემა დათანხმებით,
ყოყმანით, უარის თქმით; რაიმეს გაკეთების თხოვნა; რაიმეს გაკეთების შეთავაზება;
შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი პასუხის გაცემა; რჩევის მიცემა, გაფრთხილება;
გამხნევება; ნებართვის თხოვნა/მიცემა; აკრძალვა; დამუქრება; დაპირება; საყვედურის მიცემა.
ლექსიკა
ლექსიკური თემატიკა (მაგ., ბუნებრივი მოვლენები, სურსათი, ტყის ცხოველები, მუსიკალური
ინსტრუმენტები, პროფესიები, სანათესავო და სხვ.);
სემანტიკური კავშირები - სინონიმები, ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები (მაგ., პური,
მეპურე, საპურე);
შესიტყვებები, ფრაზეოლოგიზმები.
ფონეტიკის საკითხები (თავისებურები ბგერების წარმოთქმა);
მორფოლოგიის საკითხები;
ორთოეპიის საკითხები;
სინტაქსის საკითხები;
(სარეკომენდაციო საკითხები ენების მიხედვით იხ. უცხოური ენების სტანდატების დანართებში)
კონკრეტულ საკომუნიკაციო სიტუაციასთან დაკავშირებული ზეპირი მეტყველების

არავერბალური კომუნიკაციის ხერხები: ინტონაცია, მახვილი, პაუზა, ხმის ტემბრი, მეტყველების
ტემპი.

Codex 365 145 of 420
ზეპირი მეტყველების ჟანრები - დიალოგი, ინტერვიუ, რეპორტაჟი, პრეზენტაცია, განცხადება,

დისკუსია, მულტიმედიური ტექსტები და სხვ.
მოსმენის/კითხვის სტრატეგიები
კითხვის/მოსმენის მიზნის გააზრება და შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა;
ვარაუდების გამოთქმა ტექსტის შინაარსის შესახებ;
ცოდნის მობილიზება - საჭირო ცოდნის (ენობრივი, ტექსტობრივი, თემასთან დაკაშირებული და
სხვ.) გონებაში მოჩხრეკა-გააქტიურება; საჭიროებისამებრ, დამატებითი ინფორმაციის მოძიება
სათანადო რესურსებში;
გაცნობითი კითხვა - ტექსტის ზოგადი შინაარსის გასაგებად ყურადღების მიმართვა ტექსტის
მთლიან სტრუქტურაზე, მის მაორგანიზებელ ელემენტებზე (მაგ., სათაურზე, ქვესათაურზე,
ილუსტრაციაზე, ილუსტრაციის წარწერაზე, ლოგოზე, ტიპოგრაფიულ მახასიათებლებზე/მაგ.,
მსხვილ შრიფტზე/საკვანძო სიტყვებზე, აბზაცების დასაწყისზე, გამოყოფილ სიტყვებზე და სხვ.);
გაცნობითი მოსმენა - პირველი მოსმენისას ნაცნობ სიტყვებსა და შესიტყვებებზე, არავერბალურ
ელემენტებზე (ინტონაცია, მიმიკა-ჟესტიკულაცია, ხმის ტემბრი და სხვ.) დაყრდნობით
ყურადღების გამახვილება ზოგად შინაარსზე (საკომუნიკაციო სიტუაცია, თემა, მონაწილეები);
შესწავლითი კითხვა/მოსმენა - ტექსტის ეტაპობრივი დამუშავება შემდეგი სტრატეგიების
გამოყენებით:
მთლიანად გადაკითხვა/მოსმენა - ტექსტის ჩაკითხვა/მოსმენა (უცნობ სიტყვებზე შეჩერების
გარეშე) თემატიკის/მთავარი საკითხების შესახებ აზრის შესაქმნელად;
გონებაში დამუშავება - ტექსტის ცალკეული მონაკვეთის/აბზაცის შინაარსის წარმოდგენაში
გაცოცხლება, წინარე ცოდნასთან დაკავშირება და დამუშავება;
გამოცნობა - ნაცნობ სიტყვიერ და არასიტყვიერ ელემენტებზე დაყრდნობით უცნობი
მნიშვნელობის ამოცნობა;
უცნობი სიტყვების ამოწერა, ლექსიკონის დახმარებით უცხო სიტყვების მნიშვნელობის ამოცნობა;
გაუგებარ, რთულ, ბუნდოვან მონაკვეთებთან მიბრუნება;
ინფორმაციის ორგანიზების სხვადასხვა ხერხის (სემანტიკური რუკის, სქემატური ჩანაწერების,
ტაბულის, გრაფიკის) გამოყენება;
ტექსტის სხვადასხვა მონაკვეთის/აბზაცის შეჯამება;
სელექციური კითხვა/მოსმენა - ტექსტის სიტყვიერ და არასიტყვიერ მაორგანიზებელ
ელემენტებზე დაყრდნობით სასურველი ინფორმაციის მოძიება/ამოცნობა და ამოკრება;
დასკვნების გამოტანა - გაგების სხვადასხვა ეტაპზე ნაცნობ ელმენტებსა და მინიშნებებზე
დაყრდნობით დასკვნების გამოტანა;
დასკვნების გადამოწმება - ტექსტის/ტექსტის ეპიზოდის წაკითხვის/მოსმენის შემდეგ წინასწარ
გამოტანილ დასკვნებთან მიბრუნება და მათი გადამოწმება.
ლაპარაკის სტრატეგიები:
საკომუნიაციო სიტუაციის მახასიათებლების გაცნობიერება - კომუნიკაციის მიზნის, ადრესატის,
თემისა და ტექსტის ჟანრის განსაზღვრა;
ცოდნის მობილიზება და ჩანიშვნების გაკეთება - საჭირო ენობრივი რესურსების (მოდელების,
გამოთქმების, კლიშეების, საკვანძო სიტყვების) მობილიზება და ჩანიშვნა საკომუნიკაციო აქტის
განხორცილებისას გამოყენების მიზნით;
რეპეტიცია, ღელვის შემცირება - აუდიტორიის წინაშე გამოსვლამდე რეპეტიციის გავლა (მარტო,
მეწყვილესთან ან ჯგუფის წევრებთან);
გარკვევა-გადამოწმება - გაუგებრობის შემთხვევაში განმარტების, ნელა და გარკვევით
წარმოთქმის, გამეორების თხოვნა;
პარაფრაზირება - სიტყვის დავიწყების/არცოდნის შემთხვევაში საკომპენსაციო საშუალებების
(მაგ., ჟესტიკულაციით მითითება, ნაგულისხმევი საგნის აღწერა ან მისი დანიშნულების აღნიშვნა)
ურთიერთშეფასება - მონაწილეობა თანაშეფასებაში შედეგის გაუმჯობესების ხელშესაწყობად;
სტრატეგიები გრამატიკის შესასწავლად;
დამახსოვრების სტრატეგიები;
მიღწევების მონიტორინგი (მიღწევების თვითშეფასება, ძლიერი და სუსტი მხარეების დადგენა);
სწავლის პროცესის მონიტორინგი (შემაფერხებელი ფაქტორების იდენტიფიცირება,
გამოყენებული სტრატეგიების შეფასება);
წინსვლის, მიღწევების გაუმჯობესების გეგმის შედგენა.
წერითი კომუნიკაცია კონკრეტული საკომუნიკაციო სიტუაციის:
(შედეგები: 1, 2, 3, 6, 7, 8) თემატიკა
ადრესატი, მკითხველი
მიზანი;
ადგილი,
დრო

Codex 365 146 of 420
კონკრეტულ საკომუნიკაციო სიტუაციასთან დაკავშირებული ფუნქციური მაკრო და მიკრო

სამეტყველო მოქმედებები;
ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში - მისალმება; ვინმეს/საკუთარი თავის წარდგენა; ვინმეს
მიღება; მილოცვა; კეთილი სურვილის გამოხატვა; გამომშვიდობება; ტელეფონზე ინტერაქცია
(ზარზე პასუხი, თანამოსაუბრის ვინაობის დადგენა, მობოდიშება, დალოდების თხოვნა, საუბრის
დასრულება); მადლობის გადახდა;
მოთხოვნა/გაცემა: რაიმე საგნის/პიროვნების შესახებ (რა არის, ვინ არის); დროის შესახებ (დროის
მონაკვეთების აღნიშვნა; დროში - აწმყოში, წარსულსა თუ მომავალში - ლოკალიზება;
თანადროულობის, წინმსწრებობის, მერმინდელობის გამოხატვა, დასაწყისის, დასასრულის
აღნიშვნა; განმეორებადობის, ხანგრძლივობის, სიხშირის აღნიშვნა); სივრცის შესახებ
(ადგილის/ადგილმდებარეობის აღნიშვნა; მანძილის დაზუსტება; მოძრაობის,
მიმართულების/ორიენტაციის აღნიშვნა); ვითარების შესახებ; რაოდენობისა და ხარისხის შესახებ;
მიზეზის შესახებ; ფაქტის დადასტურება/ უარყოფა; ინფორმაციის შესწორება;
გამოხატვა; მიმხრობა-გაზიარება; შეწინააღმდეგება, უარყოფა; დაპირისპირება; გამოხატვა იმისა,
რომ რაიმე იცი ან არ იცი, შეგიძლია/არ შეგიძლია; გამოხატვა იმისა, რომ რაიმე გახსოვს ან
დაგავიწყდა; რაიმეს შეხსენება; ეჭვის, დაურწმუნებლობისა თუ დარწმუნებულობის გამოხატვა;
საკუთარი სურვილების, განზრახვის გამოხატვა; ვალდებულების, აუცილებლობის გამოხატვა;
შედარება: მსგავსების/განსხვავების, მეტობის/ნაკლებობის აღნიშვნა; მიზეზშედეგობრივი
კავშირები; მიზნის, პირობითობის გამოხატვა;
გულდაწყვეტის გამოხატვა; შიშის, წუხილის, ფიზიკური ტკივილის გამოხატვა; მოწონების/არ
მოწონების, აღფრთოვანების გამოხატვა; გამოხატვა იმისა, თუ რა გირჩევნია;
კმაყოფილების/უკმაყოფილობის გამოხატვა; ბრაზის გამოხატვა; ინტერესის გამოხატვა რაიმეს
მიმართ; გაკვირვების/ინდიფერენტული დამოკიდებულების, მადლიერების გამოხატვა;
თხოვნა; შეკვეთის მიცემა (მაგ., კაფეში, რესტორანში); თხოვნაზე პასუხის გაცემა დათანხმებით,
ყოყმანით, უარის თქმით; რაიმეს გაკეთების თხოვნა; რაიმეს გაკეთების შეთავაზება;
შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი პასუხის გაცემა; რჩევის მიცემა, გაფრთხილება;
გამხნევება; ნებართვის თხოვნა/მიცემა; აკრძალვა; დამუქრება; დაპირება; საყვედურის მიცემა.
ლექსიკური თემატიკა (მაგ., ბუნებრივი მოვლენები, სურსათი, ტყის ცხოველები, მუსიკალური
ინსტრუმენტები, სანათესავო და სხვ.);
სემანტიკური კავშირები (სინონიმები, ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები);
მართლწერის საკითხები;
(სარეკომენდაციო საკითხები ენების მიხედვით იხ. უცხოური ენების სტანდატების დანართებში,

ncp.ge).
წერილობითი კომუნიკაციის გრაფიკულ-მაორგანიზებელი საშუალებები
ტექსტის სტრუქტურა (მაორგანიზებელი ვერბალური და არავერბალური ელემენტების
განლაგება; მაგ., სათაური, ქვესათაური, აბზაცი, რუბრიკა, ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო);
წერითი მეტყველების ჟანრები
პრაგმატული ტექსტები (მაგ., განრიგი/პროგრამა, გზის მარშრუტი, ბეჭდური რეკლამა, აფიშა);
კორესპონდენცია (მაგ. ღია ბარათი, მეგობრული წერილი, შეტყობინება/SMS/CHAT);
საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტები (მაგ., ცნობარი, ანოტაცია, ბუკლეტი, პირადი
გამოხმაურება, საყმაწვილო ენციკლოპედიის სტატია და სხვ.).

Codex 365 147 of 420
წერის სტრატეგიები;
წერის წინარე სტრატეგიები:
წერის მიზნის, ადრესატის, თემისა და ტექსტის ჟანრის განსაზღვრა;
გონებრივი იერიში - იდეების მოფიქრება-ჩამოწერა;
ცოდნის მობილიზება - საჭირო ცოდნის (ენობრივი, ტექსტობრივი, თემასთან დაკავშირებული და
სხვ.) გონებაში მოჩხრეკა-გააქტიურება; საჭიროებისამებრ, დამატებითი ინფორმაციის მოძიება
სათანადო რესურსებში;
იდეების გენერირება (დაბადება) - იდეების მოფიქრება-ჩანიშვნა;
იდეების დაჯგუფება - იდეების დახარისხება, ურთიერთდაკავშირება მაორგანიზებელი სქემების
დამხმარე რესურსების მობილიზება - ოპერატიული სასწავლო ინსტრუმენტის შექმნა (მაგ.,
სტუქტურული მოდელის, საკვანძო სიტყვების, გრამატიკული ცნობარის, დახარისხებული
ლექსიკური ერთეულის, ჩანიშვნების).
სტრატეგიები წერის დროს და წერის შემდეგ
პირველადი ვარიანტის შედგენა; საჭიროებისამებრ, გეგმაში, წინა ნაწილებში ცვლილებების
შეტანა;
პირველადი ნაწერის გაუმჯობესება - ნაწერის პოტენციური მკითხველის თვალით წაკითხვა -
შეფასება წინასწარ შედგენილი კრიტერიუმების გამოყენებით, მისი (ნამუშევრის) სრულყოფა-
გაუმჯობესება შინაარსობრივი, სტრუქტურული, ენობრივი თვალსაზრისით; გრამატიკული და
ორთოგრაფიული შეცდომების გასწორება დამხმარე რესურსებისა და ისტ-ის გამოყენებით;
გაფორმება და გამოქვეყნება.
სტრატეგიები გრამატიკის შესასწავლად

დედუქცია - კანონზომიერების/წესის გააზრება და გამოყენება კონკრეტულ მაგალითებში;
ინდუქცია - კონკრეტულ მაგალითებზე დაყრდნობით კანონზომიერების აღმოჩენა და წესის
გამოყვანა.
დამახსოვრების სტრატეგიები:
გონებაში გაცოცხლება-დაფიქსირება კონკრეტული ხერხის გამოყენებით (ასოცირება,
კატეგორიზება, გამეორება და სხვ.);
ხანგრძლივ მეხსიერებაში დაფიქსირება გარკვეული პერიოდულობით გახსენების გზით (საღამოს,
ორი დღის შემდეგ, 1 კვირის თავზე, 1 თვის თავზე, 6 თვის თავზე, 1 წლის თავზე).
მეტაკოგნიტური სტრატეგიები
მიღწევების მონიტორინგი (მიღწევების თვითშეფასება, ძლიერი და სუსტი მხარეების დადგენა);
ენობრივ-კულტურული სოციოკულტურული რეალიები
თვითმყოფადობა ზნე-ჩვეულებები, ადათ-წესები;
(შედეგები: 9, 10) ქცევისა და მეტყველების ეტიკეტი;
ზეიმები და დღესასწაულები;
სამზარეულო;
სასკოლო განათლების თავისებურებები (მაგ., სასკოლო საგნები, სასკოლო დღის განრიგი,
სასკოლო კალენდარი, საფეხურების მოწყობა და სხვ.).
სიმღერა, სპექტაკლი, სახვითი ხელოვნების ნიმუში, მულტფილმი, პოეზიის ნიმუში და სხვ.
თემატური ჩარჩო საბაზო საფეხურის სასწავლო თემებისათვის

ქვემოთ მოცემული ჩარჩო აღწერს იმ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა შეძლოს მოსწავლემ უცხოური ენის
გაგება-გამოყენება. შესაბამისად, საბაზო საფეხურის სამივე კლასის სასწავლო თემები მთლიანობაში უნდა
შეესაბამებოდეს სტანდარტის თემატური ჩარჩოს.
ინდივიდის აქტივობის სფეროები

პარამეტრები პირადი საზოგადოებრივი საგანმანათლებლო
ადგილი კერძო სივრცეები, მაგ., საჯარო სივრცეები სოფელსა თუ სკოლის შენობა და მისი
სახლი, ბინა, ეზო. ქალაქში (მაგ., უბანი, ქუჩა, მოედანი, მიმდებარე ტერიტორია,
სხვადასხვა ტიპის ტრანსპორტი, პარკი, კოლეჯი, ლიცეუმი,
კაფე, აეროპორტი, მაღაზია, პროფესიული სასწავლებელი.
ბიბლიოთეკა, სადგური).
Codex 365 148 of 420
ინსტიტუცია ოჯახი, თემი. მერია, პოლიცია, სამაშველო სამსახური, სკოლა და სასკოლო

საქველმოქმედო საზოგადოება. საზოგადოება, ზოგადი და
პროფესიული განათლება.
ადამიანი ოჯახის წევრები, სხვადასხვა საქმიანობის და პროფესიის სკოლის პერსონალი (მაგ.,
ნათესავები, წინაპრები, ადამიანები (მაგ., მეხანძრე, ექიმი, მასწავლებელი, დამრიგებელი,
თანატოლები, მეგობრები, მზარეული, მწერალი, მოგზაური), დირექტორი, ბიბლიოთეკარი,
ნაცნობები. მოქალაქე, მგზავრი, მაყურებელი, დარაჯი), მოსწავლე, მშობელი.
გულშემატკივარი და სხვ.
საგანი ავეჯი, სამოსი, ფული, საფულე, სურსათი, საქონელი, სასკოლო აღჭურვილობა და
საყოფაცხოვრებო ნივთები, წამლები, ოფიციალური დოკუმენტები ნივთები (მაგ., წიგნი, დაფა,
სპორტული აღჭურვილობა (მაგ., პირადობის მოწმობა, მართვის ცარცი, კომპიუტერი,
და სხვ. მოწმობა). პროექტორი, სპორტული
ინვენტარი).
მოვლენა ოჯახური დღესასწაულები, ბუნებრივი მოვლენები, უბედური სასწავლო წლის
ავადმყოფობა, დღეობები, შემთხვევა, ბაზრობა, კონკურსი, დასაწყისი/დასასრული,
სტუმრობა, წვეულება, სპექტაკლი, სამოქალაქო და კლასგარეშე ღონისძიებები,
კულტურული და რელიგიური ზეიმი და სხვ. კონკურსები, კონფლიქტები
სპორტული აქტივობები, სკოლაში და სხვ.
არდადეგები და სხვ.
მოქმედება ყოველდღიური ყოფითი, ყოფითი, შემოქმედებით- სწავლა და სწავლება;
შემოქმედებით- ინტელექტუალური, სპორტული, კლასგარეშე შემოქმედებით-
ინტელექტუალური, გასართობი აქტივობები ინტელექტუალურ, სპორტულ
სპორტული, გასართობი საზოგადოებრივი თავშეყრის და გასართობ აქტივობებში
საქმიანობები (მაგ., ჭამა, ადგილებში (მაგ., საყიდლებზე მონაწილოება, მშობელთა კრება.
ჩაცმა, კითხვა, მეცადინეობა, სიარული, თეატრში წასვლა, სპორტულ
კოლექციონერობა, შეჯიბრში მონაწილოება), მგზავრობა,
ტელევიზორის ყურება). მოგზაურობა.
ბუნება, შინაური და გარეული ცხოველები, ყვავილები, ხეები, ტყე, მდინარე, ტბა, უდაბნო, ზღვა, მთა, მინდორი,
ცხოველთა კოსმოსი.
სამყარო,
მცენარეთა
სამყარო
მასწავლებლის თუ ავტორის მიერ შერჩეული სასწავლო თემები საბაზო საფეხურის სამივე კლასისთვის უნდა
გამომდინარეობდეს სტანდარტის თემატური ჩარჩოდან. თემატური ჩარჩო საბაზო საფეხურის სასწავლო
თემებისათვის აჩვენებს იმ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა შეძლოს მოსწავლემ უცხოური ენის გაგება-
თითოეულ თემას უნდა ახლდეს შეფასების კრიტერიუმები. კრიტერიუმები ორიენტირებული უნდა იყოს
გრძელვადიან მიზნებზე (შედეგებსა და სამიზნე ცნებებზე). გთავაზობთ ზოგად კრიტერიუმებს, რომლების
მორგებაც უნდა მოხდეს კონკრეტული თემის კონტექსტზე.
ზეპირი კომუნიკაცია
საკომუნიკაციო სიტუაციის მახასიათებლებიდან გამომდინარე, უნდა შეარჩიოთ და ფუნქციურად
გამოიყენოთ ენობრივ-გრამატიკული საკითხებისა და არავერბალური გამომსახველობითი ხერხების ცოდნა;
დავალების წარდგენის შემდეგ უნდა აღწეროთ, რა სტრატეგიები გამოიყენეთ დავალების განხორციელების
სხვადასხვა ეტაპზე, შეაფასოთ მათი მიზანშეწონილობა და ეფექტიანობა.
წერითი კომუნიკაცია
ენობრივ-კულტურული თვითმყოფადობა
რით არის უნიკალური განსახილველი ობიექტი;
რა მსგავსება-განსხვავებაა ორი სხვადასხვა ქვეყნის ენობრივ-კულტურულ სამყაროებს შორის.
Codex 365 149 of 420

როგორ მოვიქცე, რომ შევძლო ინგლისურენოვანი სხვადასხვა ჟანრის ტექსტის გაგება?
რატომაა მნიშვნელოვანი ტექსტის ტიპის და ჟანრის განსაზღვრა?
როგორ გამოვიყენო ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა ტექსტების კითხვისა და შედგენის დროს?
როგორ მოვიქცე, რომ შევძლო საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი სამეტყველო მოქმედებების შესრულება?
რატომაა მნიშვნელოვანი კომუნიკაციური მახასიათებლების ამოცნობა ან გათვალისწინება? /რამდენად
მეხმარება სიტუაციური მახასიათებლების გათვალისწინება ტექსტის უკეთ გაგებაში?
როგორ მოვიქცე, რომ წარმატებით გავართვა თავი წერით საკომუნიკაციო ამოცანას?
რატომ გამიჭირდა საკომუნიკაციო ამოცანის შესრულება? როგორ გადავლახო ეს სიძნელე? რომელი
სტრატეგია უნდა გამოვიყენო და რატომ?
რამდენად და როგორ მეხმარება ენობრივ-გრამატიკული ნორმების ცოდნა კითხვის, წერის, მოსმენისა და
ლაპარაკის დროს?
როგორ შევუწყო ხელი კულტურათშორის დიალოგს, სოციოკულტურულ თავისებურებათა წარმოჩენასა და
გაცვლა-გაზიარებას?
რით ჰგავს, რით განსხვავდება უცხოური ენა და კულტურა მშობლიურისაგან?
1.3. პირველი უცხოური ენა საშუალო საფეხურზე
კურსის ფარგლებში ფართოვდება და ღრმავდება საბაზო საფეხურზე უცხო ენაში შეძენილი ცოდნა.
შინაარსი აღიწერება საგნობრივი ქვეცნებებისა და თემატური ჩარჩოს/თემების სახით.
შედეგების მიღწევის ინდიკატორები მიგვითითებს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში
სასწავლო თემის ფარგლებში. თითოეულ კრიტერიუმთან აღნიშნულია, თუ რომელ სამიზნე ცნებასთანაა ის
საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., I უცხ.საშ.1.:
„Iუცხ“- მიუთითებს პირველ უცხოურ ენას;
„საშ“ - მიუთითებს საშუალო საფეხურს;
პირველი უცხოური ენის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

შედეგის ინდექსი სამიზნე ცნებები
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ჟანრი

Iუცხ.საშ.1. ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების, ჟანრული მახასიათებლების ცოდნისა და (Iუცხ.საშ.1,2,3,5,6)
სტრატეგიების გამოყენებით სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების მოსმენა/წაკითხვა და
გაგება საჭირო ინფორმაციის მოსაპოვებლად. სამეტყველო
Iუცხ.საშ.2. ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების, ჟანრული მახასიათებლების ცოდნისა და ქმედება
სტრატეგიების გამოყენებით ზეპირი მეტყველება/ლაპარაკი კომუნიკაციის (Iუცხ.საშ.2,3,4,5,6)
დასამყარებლად განსხვავებულ ფიზიკურ თუ ვირტუალურ საკომუნიკაციო ენობრივი
სიტუაციებში. საშუალებები
Iუცხ.საშ.3. ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების, ჟანრული მახასიათებლების ცოდნისა და (Iუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6)
სტრატეგიების გამოყენებით წერითი მეტყველება/წერა კომუნიკაციის კულტურათა
დამყარების მიზნით განსხვავებულ საკომუნიკაციო სიტუაციებში, ტრადიციულ დიალოგი
თუ ელექტრონულ ფორმატში. (Iუცხ.საშ.6)
Iუცხ.საშ.4. უცხოურენოვანი სხვადასხვა ჟანრის ზეპირი თუ წერილობითი ტექსტების

შინაარსი ხელმისაწვდომი გახადოს დაინტერესებულ პირთათვის (მაგ.,
თანაგუნდელისთვის, უცხოელი თანატოლისთვის) თარგმნის, თარჯიმნობის,
შეჯამებისა თუ ინტერპრეტირების გზით.
Codex 365 150 of 420
Iუცხ.საშ.5 სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით ინტერაქციის წარმართვა

ან სხვების ინტერაქციაში ჩართვა ნაცნობ თემებზე, აქტუალურ საკითხებსა თუ
პრობლემებზე ინფორმაციის გასაცვლელად.
Iუცხ.საშ.6. სხვადასხვა ქვეყნის სოციოკულტურულ კონტექსტებსა და კულტურებს შორის
არსებული მსგავსებებისა და განსხვავებების გაგება, დაფასება და გაზიარება
განსხვავებულ ენობრივ-კულტურულ საზოგადოებრივ ჯგუფებს შორის
დიალოგის ხელშეწყობის მიზნით.
საგნის შინაარსი
ქვეცნებები
ჟანრი კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები:
კომუნიკაციის მიზანი;
(Iუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6 კომუნიკაციის მონაწილეები, ადრესატი, ადრესანტი, აუდიტორია და მათი ვინაობა (მაგ., გამყიდველი,
) შეკვეთის მიმღები, თანატოლები, ბლოგერი, კონფერენციის მონაწილეები და სხვ.);

პრაგმატული ტექსტები (მაგ., განრიგი/პროგრამა, გზის მარშრუტი, ბეჭდური რეკლამა, აფიშა,
განცხადება, ანონსი, რეზიუმე და სხვ.);
კორესპონდენცია (მაგ., ღია ბარათი, მეგობრული წერილი, ოფიციალური წერილი, გზავნილი,
შეტყობინება/SMS/CHAT);
ესე მოსწავლისათვის ნაცნობ თემებზე;
საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტები (მაგ., ცნობარი, ანოტაცია, ბუკლეტი, პოსტერი, ბროშურა,
ტურისტული გზამკვლები, პირადი გამოხმაურება, საგაზეთო სტატია და სხვ.);
ოფიციალური-საქმიანი ტექსტები (მაგ., განცხადება, რეზიუმე/CV, სამოტივაციო წერილი, ბიოგრაფია,
ავტობიოგრაფია, მოგონება, დღიური, და სხვ.);
მხატვრული ტექსტები (მაგ., მოგონება, ისტორიული მონათხრობი, მოთხრობა, იგავ-არაკი, ნოველა,
ლეგენდა, ლექსი, პოემა).
ზეპირი მეტყველების ჟანრები - დიალოგი, ინტერვიუ, რეპორტაჟი, პრეზენტაცია, ზეპირი განცხადება,

დისკუსია, ყოფით-საინფორმაციო რადიო ან ტელეგადაცემა (კულინარული, ამინდის პროგნოზი,
სპორტული, შოუ და სხვ.).
მაორგანიზებელი ვერბალური და არავერბალური ელემენტების განლაგება (მაგ., სათაური, ქვესათაური,
აბზაცი, რუბრიკა, ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო);
ვიზუალური ეფექტები (ილუსტრაციები, ტიპოგრაფიული მინიშნებები - დახრილი, წვრილი/მსხვილი
შრიფტი, ხაზგასმა);
არავერბალური კომუნიკაციის საშუალებები: ინტონაცია, მახვილი, პაუზა, ხმის ტემბრი, მეტყველების
ტემპი (ზეპირ ტექსტში);
ზეპირი ინტერაქციის სტრუქტურირება/ზეპირი დისკურსი - საუბრის/დისკუსიის წამოწყება,
საუბარში/დისკუსიაში ჩართვა, გადამოწმება იმის, რომ თანამოსაუბრემ გაიგო სათქმელი;
საუბრის/დისკუსიის დასრულება; სასაუბრო/სადისკუსიო თემის შემოტანა, გაშლა-განვითარება, თემის
შეჯამება/დასრულება;
სტრატეგიები: კითხვის, მოსმენის, ლაპარაკი და წერის სტრატეგიები.
სამეტყველო დისკურსული ფუნქციები (ფუნქციური სამეტყველო ქმედებები): ცალკეული ფუნქციური

ქმედება გამონათქვამები/გამონათქვამთა ბმული თანამიმდევრობა ინტერაქციისთვის:
ინფორმაციის მოსაპოვებლად ან მის შესახებ (მაგ., სახელდება, აღწერა, თხრობა, უარყოფა/დადასტურება,
(Iუცხ.საშ.2,3,4,5,6) ჩასწორება, კითხვის დასმა, პასუხის გაცემა მოთხოვნილ ინფორმაციაზე და სხვ.);
ემოცია-გრძნობისა და შეხედულება-დამოკიდებულებების შესახებ;
აქტივობებსა და ქმედებებზე (ნებართვის აღება, დაპირება, რაიმე გაკეთების შეთავაზება და სხვ.);
სოციალურ რიტუალებში (მაგ., ბოდიშის მოხდა, მილოცვა, წარდგენა და სხვ.);
დროისა და სივრცის შესახებ.
ენობრივი ლექსიკა
საშუალებები სემანტიკური კავშირები - სინონიმები, ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები (მაგ., პური,
მეპურე, საპურე);
(Iუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6 შესიტყვებები, ფრაზეოლოგიზმები;
) სიტყვები და შესიტყვებები დროითი, სივრცითი, რაოდენობრივი, თვისებრივი მოცემულობებისა და
Codex 365 151 of 420
ლოგიკური კავშირების გამოსახატავად;
ფონეტიკა
ორთოეპია
მართლწერის საკითხები
სტრატეგიები: ლექსიკის და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიები
კულტურათა სოციოკულტურული რეალიები
დიალოგი ზნე-ჩვეულებები, ადათ-წესები;
(Iუცხ.საშ.6) ქცევისა და მეტყველების ეტიკეტი;
სასკოლო განათლების თავისებურებები (მაგ., სასკოლო საგნები, სასკოლო დღის განრიგი, სასკოლო
კალენდარი, საფეხურების მოწყობა და სხვ.).
სიმღერა, სპექტაკლი, სახვითი ხელოვნების ნიმუში, ფილმი, პოეზიის ნიმუში და სხვ.
თემატური ჩარჩო საშუალო საფეხურის სასწავლო თემებისათვის

კატეგორია სფერო
პირადი საზოგადოებრივი საგანმანათლებლო
ადგილი კერძო სივრცეები, მაგ., საჯარო სივრცეები სოფელსა სკოლის შენობა და მისი მიმდებარე
სახლი, ბინა, ეზო. თუ ქალაქში (მაგ., უბანი, ქუჩა, ტერიტორია, კოლეჯი, ლიცეუმი,
მოედანი, სხვადასხვა ტიპის პროფესიული სასწავლებელი,
ტრანსპორტი, პარკი, კაფე, უნივერსიტეტი, აუდიტორია.
რესტორანი, მაღაზია, ბანკი,
ბიბლიოთეკა/ მედიათეკა,
საგამოფენო დარბაზი, კინო,
თეატრი, საავადმყოფო,
აეროპორტი, სადგური).
ინსტიტუცია ოჯახი, თემი, სოციალური მერია, პოლიცია, სამაშველო სკოლა და სასკოლო საზოგადოება,
ქსელები. სამსახური, სახელმწიფო, განათლების სისტემა (ზოგადი,
ხელისუფლების ორგანოები, პროფესიული და უმაღლესი
საერთაშორისო განათლება), სამეცნიერო
ჰუმანიტარული დაწესებულება.
ორგანიზაციები.
ადამიანი ოჯახის წევრები, სხვადასხვა საქმიანობის და სკოლისა და უნივერსიტეტის
ნათესავები, წინაპრები, პროფესიის ადამიანები პერსონალი (მაგ., მასწავლებელი,
თანატოლები, მეგობრები, მოქალაქე, მგზავრი, დამრიგებელი, დირექტორი,
ნაცნობები. მაყურებელი, გულშემატკივარი ლექტორი, რექტორი,
და სხვ. ბიბლიოთეკარი, დარაჯი,
მოსწავლე, სტუდენტი).
მოვლენა ოჯახური დღესასწაულები, ბუნებრივი მოვლენები, სასწავლო წლის
ავადმყოფობა, დღეობები, ეკოლოგიური პრობლემები, დასაწყისი/დასასრული, კლასგარეშე
სტუმრობა, წვეულება, ბუნებრივი კატასტროფები, ღონისძიებები, კონკურსები,
კულტურული და ცხოველებისა და გარემოს კონფლიქტები სკოლაში და სხვ.
სპორტული აქტივობები, დაცვა, უბედური შემთხვევა,
არდადეგები, ექსკურსიები ბაზრობა, სპექტაკლი,
და სხვ. ფესტივალი, სამოქალაქო და
რელიგიური ზეიმები და სხვ.
მოქმედება ყოველდღიური ყოფითი, შემოქმედებით- სწავლა და სწავლება; კლასგარეშე
ყოფითი, შემოქმედებით- ინტელექტუალური, შემოქმედებით-ინტელექტუალურ,
ინტელექტუალური, სპორტული, გასართობი სპორტულ და გასართობ
სპორტული, გასართობი აქტივობები საზოგადოებრივი აქტივობებში მონაწილოება,
საქმიანობები (მაგ., ჭამა, თავშეყრის ადგილებში (მაგ., მშობელთა კრება.
ჩაცმა, კითხვა, მეცადინეობა, საყიდლებზე სიარული,
კოლექციონერობა, თეატრში წასვლა, სპორტულ
ტელევიზორის ყურება). შეჯიბრში მონაწილოება),
მგზავრობა, მოგზაურობა.
Codex 365 152 of 420
მასწავლებლის თუ ავტორის მიერ შერჩეული სასწავლო თემები საშუალო საფეხურის სამივე კლასისთვის
უნდა გამომდინარეობდეს სტანდარტის თემატური ჩარჩოდან. თემატური ჩარჩო საშუალო საფეხურის
სასწავლო თემებისათვის აჩვენებს იმ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა შეძლოს მოსწავლემ უცხოური ენის
გაგება-გამოყენება.
სასწავლო თემების ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები

სტანდარტის ზოგადი კრიტერიუმები დაკონკრეტდება ცალკეულ თემაში წარმოდგენილი შინაარსის
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით
ჟანრი (Iუცხ.საშ.1, 2, 3, 4, 5, 6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

მოსმენა/კითხვა/მოსმენა-ყურება - განსახილველ თემატიკაზე კონკრეტული წერილობითი/ზეპირი ჟანრის ტექსტებზე
დაყრდნობით მოსასმენი/საკითხავი ამოცანების გადაჭრა სათნადო სტრატეგიების გამოყენებით;
წერა/წერითი მეტყველება - ნაცნობ თემატიკაზე წერილობითი ჟანრის ტექსტების შექმნა სათანადო სტრატეგიების
გამოყენებით: სტრუქტურული მახასიათებლების დაცვა, მიზნის შესაბამისად აზრის თანმიმდევრულად ჩამოყალიბება
(ქრონოლოგიური, სივრცითი თუ ლოგიკური კავშირების გამოკვეთა მარტივი ენობრივი საშუალებების გამოყენების გზით);
ლაპარაკი/ზეპირი მეტყველება - ზეპირი ჟანრის ტექსტების (მაგ, ინტერვიუ, დიალოგი, პრეზენტიცია) მახასიათებლების
დაცვით ნაცნობ თემატიკაზე გასაგებად და თანმიმდევრულად ლაპარაკი საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი
არავერბალური კომუნიკაციის საშუალებებისა (ინტონაციის, მახვილის, პაუზის, მიმიკა-ჟესტიკულაციის) და სტრატეგიების
ინტერაქცია - ნასწავლ თემატიკაზე ზეპირ თუ წერილობით ინტერაქციაში მონაწილეობა, ინტერაქციის სტრუქტურირება -
ინტერაქციის წამოწყება, ინტერაქციაში თანმიმდევრულად ჩართვა, ინტერაქციის დასრულება;
მედიაცია - ნაცნობი თემატიკის შემცველი უცხოენოვანი ზეპირი და წერილობითი ჟანრის ტექსტების შინაარსის მესამე
პირისთვის გაზიარება სხვადასხვა გზით (შეჯამება, ჩანიშვნება, ინტერპრეტირება, თარგმნა, თარჯიმნობა).
სამეტყველო ქმედება (Iუცხ.საშ.2, 3, 4, 5, 6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების მიზნობრივად განხორციელება სათანადო ნასწავლი
გამონათქვამებისა და ლექსიკურ-გრამატიკული ცოდნის გამოყენებით;
ენობრივი საშუალებები (Iუცხ.საშ.1, 2, 3, 4, 5, 6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ფუნქციურ კონტექსტებში მართებულად გამოყენება;
კულტურათა დიალოგი (Iუცხ.საშ.6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
დანართი - ინგლისური ენა, საშუალო საფეხურის ენობრივი შინაარსი
GRAMMAR (UPPER SECONDARY LEVEL)
Articles:
Indefinite, definite, zero: A(n), the, 0
Nouns:
Countable/Uncountable
Regular/Irregular
Case
Number
Numbers:
Cardinal/Ordinal
Pronouns
Personal
Impersonal (e.g one, you, they),
Possessive
Codex 365 153 of 420
Indefinite
Demonstrative
Relative
Reflexive
Interrogative
Quantifiers and determiners:

All, much, many, little, few, any, no
Each, both, every
Either, neither, none of
Adjectives
Comparative and superlative degrees
-ed/-ing adjectives
Intensifiers: such, enough
Order of adjectives
Collocation of adjective
Adverbs
Adverbial phrases of time and place
Adjectives and adverbs
Adverbial phrases of degree/extent
Comparative and superlative form of adverbs
Intensifiers (such as too, so, enough)
Wide range (such as extremely, much, too)
Wordbuilding:
Suffixes/Prefixes/Compound words
Types of sentences:
Declarative/Imperative/Interrogative/Exclamatory
Sentence Structures and word order

Sentence structures: Simple/Compound/Complex/Compound-complex
Sentence patterns: Subject/Verb/Object; Subject-Verb-Adjective; Subject-Verb-Adverb; Subject-Verb-Noun
Word order: adjectives, adverbs, indirect objects
Impersonal sentences (e.g. It takes two hours to get there; it’s a good idea!)
Cleft sentences for making emphasis (e.g. it was him who invented this machine)
Conjunctions:
Coordinating and subordinating (with the focus on B1 level connecting words expressing cause and effect, contrast,
purpose and reason).
Question forms:
Yes/No
Wh questions
Question tags with negative and positive statements (e.g. you’re tired, aren’t you? You won’t go, will you?) for checking
agreement and disagreement – meaning, form and intonation.
Verb Tenses:
Active voice:
Present simple/continuous/perfect; perfect continuous
Past simple/continuous/perfect;
Used to
Codex 365 154 of 420
‘Would’ expressing habit in the past (e.g. During the summer holiday we would get up early).
Future forms –will and be going to (prediction), present continuous (planned future), present simple (timetables,
schedules), future continuous
Passive voice:
Present simple/continuous/perfect/
Past simple/continuous
Future forms
Modals
Modals of probability (e.g. it may rain)
Modals of obligation (e.g. you have to/must study)
Modals of deduction in the present (certainty/uncertainty; possibility/impossibility) (e.g. your eyes are red, you must be
tired; they look somewhat alike, they might be siblings)
Conditionals
Zero Conditional (general truth): If+present simple, present simple
First conditional (real future): If+present simple, will+infinitive
Second Conditional (unreal present): If+past simple, would+infinitive
Reported speech:
Range of tenses (see the list of tenses above): reported statements/ questions/imperatives
Phrasal verbs
Repertoire meeting B1 level requirements
2. მეორე უცხოური ენის სტანდარტი

2.1. მეორე უცხოური ენა დაწყებით საფეხურზე

შინაარსი აღიწერება საგნობრივი ქვეცნებებისა და თემატური ბლოკების/თემების სახით.

სასწავლო თემის ფარგლებში.
V-VI კლასების სტანდარტი

საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., IIუცხ.დაწყ.1.:
„IIუცხ.“- მიუთითებს მეორე უცხოურ ენას;

მეორე უცხოური ენის სტანდარტის შედეგები (V-VI კლასები)
IIუცხ.დაწყ.1. ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული საშუალებებისა და

სტრატეგიების ცოდნის გამოყენებით სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების ტექსტი
მოსმენა/მოსმენა-ყურება და გაგება საჭირო ინფორმაციის მოსაპოვებლად. (შედეგები: 1,2,3,4,5)

Codex 365 155 of 420
IIუცხ.დაწყ.2. ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული საშუალებებისა და (შედეგები: 3, 4, 5, 6)

სტრატეგიების ცოდნის გამოყენებით სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების
წაკითხვა და გაგება საჭირო ინფორმაციის მოსაპოვებლად. ენობრივი
IIუცხ.დაწყ.3. ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული საშუალებებისა და საშუალებები
სტრატეგიების ცოდნის გამოყენებით ლაპარაკი კომუნიკაციის (შედეგები: 1,2,3,4,5,6)
დასამყარებლად განსხვავებულ ფიზიკურ თუ ვირტუალურ საკომუნიკაციო
სიტუაციებში.
IIუცხ.დაწყ.4. ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული საშუალებებისა და კულტურათა
სტრატეგიების ცოდნის გამოყენებით წერა კომუნიკაციის დამყარების მიზნით დიალოგი (შედეგები:
განსხვავებულ საკომუნიკაციო სიტუაციებში, ტრადიციულ თუ 5, 6)
ელექტრონულ ფორმატში.
IIუცხ.დაწყ.5. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით ინტერაქციის

წარმართვა ან სხვების ინტერაქციაში ჩართვა ნაცნობ თემებზე ინფორმაციის
გასაცვლელად, მოსაზრებების, დამოკიდებულებების გასაზიარებლად.
IIუცხ.დაწყ.6 სხვადასხვა ქვეყნის სოციოკულტურულ კონტექსტებსა და კულტურებს შორის

არსებული მსგავსებებისა და განსხვავებების გაგება, დაფასება და გაზიარება
განსხვავებულ ენობრივ-კულტურულ საზოგადოებრივ ჯგუფებს შორის

(შედეგები: 1,2,3,4,5) კომუნიკაციის მონაწილეები, ადრესატი, ადრესანტი, აუდიტორია და მისი რაგვარობა (მაგ.,
გამყიდველი, მყიდველი, ექიმი, თანატოლები);
დისკურსული ჟანრები
წერითი კომუნიკაციის ჟანრები:
პრაგმატული ტექსტები (მაგ., განრიგი/პროგრამა, გზის მარშრუტი, მითითება, სავარჯიშოს
პირობა, ინსტრუქცია, საჯარო წარწერა (მაგ., გამაფრთხილებელი წარწერა,
გაჩერების/მაღაზიის/საჯარო შენობის დასახელება, აბრა, ანკეტა, დღის/კვირის განრიგი,
გაკვეთილების ცხრილი, ბილეთი, კატალოგი, მენიუ, კულინარიული რეცეპტი, ამინდის
პროგნოზი;
კორესპონდენცია (მაგ., ღია ბარათი, მეგობრული წერილი, ბლოგპოსტი, მარტივი
შეტყობინება/SMS);
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) და ადაპტირებული ტექსტები (მაგ.,
თემატური დიალოგი, მონოლოგი, მარტივი თხრობითი ან აღწერითი ტექსტები, სტატია საბავშვო
ჟურნალ-გაზეთებიდან, ზღაპარი, კომიქსი, ლექსი);
საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტები (მაგ., პოსტერი, აფიშა, კედლის გაზეთი).
ზეპირი კომუნიკაციის ჟანრები - დიალოგი, მონოლოგი, მარტივი თხრობითი ან აღწერითი

ტექსტები, ინტერვიუ, პრეზენტაცია, გათვლები, ენის გასატეხები, საბავშვო სიმღერები, ლექსები,
ანიმაციური ფილმები, საბავშვო რადიო ან ტელეგადაცემები.
მაორგანიზებელი ვერბალური და არავერბალური ელემენტების განლაგება (მაგ., სათაური,
ქვესათაური, აბზაცი, რუბრიკა, ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო);
ვიზუალური ეფექტები (მაგ., ილუსტრაციები, ტიპოგრაფიული მინიშნებები - დახრილი,
არავერბალური კომუნიკაციის საშუალებები: ინტონაცია, მახვილი, პაუზა, ხმის ტემბრი,
მეტყველების ტემპი (ზეპირ ტექსტში).
ზეპირი ინტერაქციის სტრუქტურირება: საუბრის წამოწყება, საუბარში ჩართვა, რეპლიკაზე
ადეკვატური პასუხის გაცემა.
სტრატეგიები: კითხვის, მოსმენის, ლაპარაკისა და წერის სტრატეგიები.
Codex 365 156 of 420
სამეტყველო ქმედება ფუნქციური სამეტყველო ქმედებები - ცალკეული ფუნქციური გამონათქვამები/გამონათქვამთა

ბმული თანამიმდევრობა ინტერაქციისთვის:
(შედეგები: 3,4,5,6) სოციალური ურთიერთობებისას: მისალმება, მოკითხვა, დამშვიდობება, გაცნობა, მობოდიშება,
მადლობის გადახდა, მილოცვა, შეთავაზება, ნებართვის აღება/მიცემა;
ინფორმაციის მოსაპოვებლად: სახელი, გვარი, ასაკი, ცხოველის/საგნის აღწერა/დახასიათება
(გარეგნობა, ფერი, ფორმა, ზომა...); თარიღის, საქმიანობის, ჯანმრთელობის, ამინდის გაგება;
შეხედულებებისა და დამოკიდებულებების შესახებ: მოწონება/არმოწონება; სურვილისა და
ინტერესის გამოხატვა; დადებითი და უარყოფითი შეფასება; დათანხმება, უარყოფა, აკრძალვა;
ქმედებებისა და საქმიანობების შესახებ (მაგ., ბრძანების ან ინსტრუქციის მიცემა, დახმარების
თხოვნა, თხოვნაზე პასუხის გაცემა დათანხმებით, ყოყმანით, უარის თქმით; რაიმეს გაკეთების
შეთავაზება, შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი პასუხის გაცემა; გაფრთხილება; ნებართვის
თხოვნა/მიცემა);
ემოციებისა და შეგრძნებების შესახებ: მარტივი ემოციებისა და შეგრძნებების გამოხატვა (მაგ.,
სიხარული, ტკივილი, სიცივე, სიცხე);
დროისა და სივრცის შესახებ: დღის/კვირის/წელიწადის დროის, მოქმედების ქრონოლოგიური
თანამიმდევრობის განსაზღვრა - ჯერ/შემდეგ, ადგილმდებარეობისა და მიმართულების
მითითება.
სემანტიკური კავშირები - ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები;
(შედეგები: 1,2,3,4,5,6) სიტყვები და შესიტყვებები დროითი, სივრცითი, რაოდენობრივი, თვისებრივი მოცემულობებისა
და ლოგიკური კავშირების გამოსახატავად;
სტრატეგიები: ლექსიკისა და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიები.
დღესასწაულები და ტრადიციები: რამდენიმე მნიშვნელოვანი დღესასწაული, მათი
(შედეგები: 5,6) თავისებურებები, დეკორაციები, ტრადიციული კერძები, პერსონაჟები და სხვ.
კვება: მოზარდის ჩვეული საუზმე;
თავისუფალი დრო/გართობა/დასვენება: ტიპობრივი აქტივობები;
სასკოლო საგნები, სასკოლო კვირის განრიგი;
საკუთარი სახელები და კნინობითი ფორმები;
შესასწავლი ქვეყნის სახელმწიფო სიმბოლოები;
შესასწავლი ქვეყნის დედაქალაქი/ქალაქი და მისი რამდენიმე ღირსშესანიშნაობა.
ენის გასატეხები, მყარი შესიტყვებები.
თემატურ ბლოკებში წარმოდგენილია ის შინაარსობრივი საკითხები, რომლებიც ითვალისწინებს მოსწავლეთა
ასაკობრივ ინტერესებს, ცხოვრებისეულ გამოცდილებას და შეესაბამება ენობრივი ცოდნის მოცემულ დონეს.
I. მე და სამყარო
სახლი და უახლოესი გარემო (ოჯახი/ნათესავები; ქალაქი/სოფელი; საცხოვრებელი ადგილი, სახლის
ინტერიერი, ავეჯი/საყოფაცხოვრებო ნივთები);
თანატოლები (კლასელები, მეგობრები, ასაკი, გარეგნობა, საყვარელი აქტივობები, ინეტერესები);
ყოველდღიური ცხოვრება (სკოლა, სასწავლო საგნები, სასკოლო ნივთები და აქტივობები; დღის განრიგი,
ყოველდღიური საქმიანობები);
თავისუფალი დრო, გართობა (თამაში/სათამაშოები, სპორტი, სეირნობა);
ბუნება (მთა, ტბა, მზე, მთვარე, ზღვა, მდინარე, ცხოველები, მცენარეები, ბუნების მოვლენები, ამინდი);
ჯანმრთელობა (სხეულის ნაწილები; ავადმყოფობა, წამალი, ექიმი, საავადმყოფო);
საჭმელ-სასმელი (ხილი, ბოსტნეული, სურსათი, ჭურჭელი);
საყიდლები (ტანსაცმელი/ფეხსაცმელი; მაღაზიები);
კალენდარი (წელიწადის დროები, თვეები, კვირის დღეები, დაბადების დღე).

Codex 365 157 of 420

წეს-ჩვეულებები (ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები);
დღესასწაულები და ტრადიციები (ახალი წელი კერძები, სამოსი);
ყოფითი რეალიები;
შესასწავლი ქვეყნის დედაქალაქი/ქალაქი, ცნობილი ღირსშესანიშნაობები.

ტექსტი (შედეგები: 1,2,3,4,5) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

მოსმენა/ კითხვა/ მოსმენა-ყურება - განსახილველი თემატიკის შესახებ კონკრეტული წერილობითი/ზეპირი ჟანრის ტექსტებზე
წერა/წერითი მეტყველება - ნაცნობი თემატიკის შესახებ წერილობითი ჟანრის ტექსტების შექმნა ნიმუშზე დაყრდნობით
სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით;
ლაპარაკი/ზეპირი მეტყველება - ზეპირი ჟანრის ტექსტების (მაგ., ინტერვიუ, დიალოგი, პრეზენტიცია) მახასიათებლების
სამეტყველო ქმედება (შედეგები: 3,4,5,6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების მიზნობრივად განხორციელება სათანადო
ნასწავლი გამონათქვამებისა და ლექსიკურ-გრამატიკული ცოდნის გამოყენებით;
ენობრივი საშუალებები (შედეგები: 1,2,3,4,5,6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
კულტურათა დიალოგი (შედეგები: 5,6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
საფეხურის შეკითხვები
საფეხურის საკვანძო შეკითხვების საშუალებით გამოიკვეთება აქცენტები, რომლებზე ორიენტირებითაც უნდა

წარიმართოს სწავლა-სწავლების პროცესი.
ტექსტი
რა ხერხები გამოვიყენო ზეპირი/წერილობითი ტექსტის უკეთ გასაგებად-გასააზრებლად?
რა ხერხები დამეხმარება ზეპირი/წერილობითი ტექსტის უკეთ შექმნაში/პროდუცირებაში?
როგორ შევძლო სამეტყველო ქმედებების თანმიმდევრულად განხორციელება?
რომელი გამონათქვამები, რომელი ენობრივ-გრამატიკული ფორმები უნდა გამოვიყენო კონკრეტული
ფუნქციის გამოსახატავად?
როგორ დავიმახსოვრო ლექსიკური მასალა და გრამატიკული ფორმები ?
როგორ გავიგო და ავითვისო გრამატიკული კანონზომიერებები?
როგორ წარმოვაჩინო მშობლიურისა და უცხოური ენების კულტურათა შორის არსებული მსგავსებები და
განსხვავებები?
როგორ შევუწყო ხელი კულტურათა დიალოგს?
დანართები - დაწყებითი საფეხურის ენობრივი შინაარსი ენების მიხედვით

Codex 365 158 of 420
ა) ფრანგული ენა
La phonétique
La prononciation des sons – les sons spécifiques de la langue française : / ɛ/- frère; /ə/- le; /y/ –une; /ø/ – deux; /œ/ – heure; /wa/– moi;
/wi/– oui; /ɥi/ – huit; /ij/ - fille; /ã/-ans; /ɔ/-
̃ on; /œ̃ / - un; /ɛ/-
̃ main;
L’intonation dans la phrase déclarative, interrogative et exclamative ;
Les groupes rythmiques ;
L’enchaînement et la liaison ;
L’article
L’article indéfini : un, une, des ;
L’article défini : le, la, l’, les ;
L’article contracté : au, aux; du, des ;
L’article partitif : du, de la, de l’, des ;
Le nom
La formation du féminin des noms
Règle générale: le masculin + e : un ami/une amie, un Français/une Française, etc.
La terminaison ne change pas : un élève/une élève, un artiste/une artiste, etc.
Les règles particulières - la terminaison change : un écolier/une écolière,
un chanteur/une chanteuse, etc.
Les cas particuliers: un homme/une femme; un coq/une poule, etc.
La formation du pluriel des noms

Règle générale : le singulier + s : un crayon/des crayons, etc.
La terminaison ne change pas : un fils/des fils, un bras/des bras, etc.
Les règles particulières - la terminaison change : un gâteau/des gâteaux, un hibou/des hiboux, un animal/des animaux, etc.
Les cas particuliers : un œil/des yeux, un monsieur/des messieurs, etc.
L’adjectif
La formation du féminin des adjectifs qualificatifs
Règle générale: le masculin + e : court/courte, etc.
La terminaison ne change pas : jaune/jaune, rouge/rouge, etc.
Les règles particulières - la terminaison change : premier/première, joyeux/joyeuse, etc.
Les cas particuliers: beau/belle, blanc/blanche, etc.
La formation du pluriel des adjectifs qualificatifs

Règle générale : singulier + s : grand/grands, etc.
La terminaison ne change pas : gris/gris, vieux/vieux, etc.
Les règles particulières - la terminaison change : beau/beaux, international/internationaux, etc.
Les cas particuliers : natal/natals, etc.
Les adjectifs possessifs : mon, ma, mes, ton, ta, tes, son, sa, ses, notre, nos, votre, vos, leur, leurs
Les adjectifs possessifs devant un nom féminin commençant par une voyelle ou par un h muet : mon amie, son horloge, etc.
Les adjectifs interrogatifs : quel, quelle, quels, quelles;
Les adjectifs numéraux cardinaux;
Le pronom
Les pronoms personnels sujets (atones) : je, tu, il, elle, nous, vous, ils, elles ;
Les pronoms personnels toniques : moi, toi, lui, elle, nous, vous, eux, elles ;
Le pronom personnel indéfini : on ;
Le verbe
Les verbes du 1er et 3e groupe ;
Les verbes pronominaux ;
Les verbes impersonnels ;
Les modes et les temps du verbe
L'indicatif présent ;
Le futur proche ;
L'impératif présent;
La forme négative des temps simples : ne – verbe – pas/rien/plus, etc.

La forme interrogative avec: intonation, « est-ce que », inversion, pronom/adjectif/adverbe interrogatif ;
Les présentatifs : voici, voilà, c’est… / ce sont… ;
L’expression : il y a ;
L’adverbe
Les adverbes de lieu : ici, là, là-bas, etc.
Les adverbes de temps : aujourd’hui, demain, maintenant, etc.
Codex 365 159 of 420
Les adverbes de quantité : beaucoup, peu, trop, etc.

Les adverbes de manière: bien, mal, vite, etc.
La préposition
Les prépositions de lieu et de temps: à, sur, sous, dans, en, près de/loin de, etc.
L’interjection
Les interjections émotionnelles: Ah! Aïe! Bof! Zut! Tiens!
La conjonction
Les conjonctions: et, mais, ou ;
Les différents types de phrases

La phrase interrogative ;
La phrase négative ;
La phrase exclamative ;
La phrase déclarative simple ;
La phrase complexe ;
L’ordre des mots dans la phrase déclarative et interrogarive.
ბ) გერმანული ენა
Phonetik
Vokale: a, e, i, o, u
Konsonanten: b,d,g,z und p,t,k,s
Diphthonge : ei, au, äu und eu
Umlaute: Ä/ä, Ö/ö, Ü/ü
,,Ng“ und nasalkonsonant ,,n“
Zahlen 0-20 nachsprechen
Intonation von Fragen und Antworten
Artikelwörter
der bestimmte Artikel der, die, das; (Plural)
der unbestimmter Artikel: ein (e)
Akkusativ bestimmter und ubestimmter Artikel
Negation kein,keine, kein ) im Nominativ und im Akkusativ.
Nomen:
Genus: der/die/das
Numerus: Singular/Plural der Nomen
Kasus: Nominativ, akkusativ
Wortbildung
Adjektiv:
der Adjektive -Positiv : nett, doof, lustig, blöd, sympathisch, langweilig, Freundlich, streng, groß,
klein, praktisch, gemütlich, nützlich, schlecht, gut, prima, super, toll, interessant,
schwer,langweilig, uninteressant (Das Buch ist dick/interessant.......)
Komparativ: gern-lieber
Adverbial: Ich esse gern/lieber
Pronomen:
Personalpronomen Nominativ Singular + Plural: (ich, du, er/sie, wir, sie)
Personalpronomen Akkusativ 3. Person Singular + Plural : (ihn, sie, es/sie)
Personalpronomen Dativ( mir, dir, Ihnen)
Demonstrativprononmen: Das (ist) …
Possessivartikel: mein / meine, dein / deine
Unpersönliches pronomen :,,es,, (Es gibt..)
Indefinit: man
Verb:
Verben : heißen, , wohnen, sprechen, essen, nehmen, brauchen,
Codex 365 160 of 420
finden, sehen, fahren (Sg., Pl.)
Konjugation Präsens
Präsens der Hilfsverben ,,haben” und ,,sein,, (Sg., Pl.)
Modalverb: mogen (Ich möchte …)
Unregelmäßige Verben mit Vokalwechsel: fahren, laufen, essen, lesen, sehen (Sg., Pl.)
Trennbare Verben: aufstehen, fernsehen, zurückfahren, anfangen, anrufen
Präposition
Präpositionen: von, in, bei, aus / aus der …
von...bis (temporal);
Präposition: in + Akkusativ
Temporal-Ergänzungen mit: am, um
Interjektionen
Emotionale : Ah! oh! juhu!
Konnektor Konjunktor:
Und, aber, oder
Syntax
Aussagesatz ;
trennbare Verben im Aussagesatz;
Fragesätze:
Ja / Nein-Fragen;
W-Fragen;
Temporale Fragewörter: Wann? Wie lange? …
Die Negation : nicht.
გ) რუსული ენა
Грамматика
1. Фонетика.
Гласные и согласные звуки. Звонкие и глухие, сонорные, шипящие согласные.
Твёрдые и мягкие.Обозначение мягкости согласных ( согласные с ь, е, ё, ю, я).
Слог.Ударение и ритмика. Правила переноса слов.
2. Орфография. Орфоэпия.
Изменение звуков в речевом потоке.
Произношение и правописание безударных гласных.
Произношение и правописание гласных после шипящих и ц.
Произношение и правописание буквосочетаний чк, чн, щн, нч, нщ.
Правописание –тся и –ться в глаголах. Частица не с глаголами.
3. Морфемика.
Виды морфем (корень, префикс, постфикс, флексия).
4. Лексика. Речь. Текст.

Слово как единица языка, его лексическое значение.
Однозначные и многозначные слова.
Антонимы.
Речь диалогическая и монологическая.
Текст.Тема текста. Основная мысль текста. Простой план.
5. Морфология.
Имя существительное.

Codex 365 161 of 420
Одушевлённые и неодушевлённые,собственные и нарицательные имена существительные.

Род. Число. Падеж. Существительные, имеющие форму только единственного (молоко, дружба) и только
множественного числа (очки, ножницы).
Система падежей русского языка. Употребление падежей.
Именительный падеж для обозначения лица или предмета, грамматически не зависимых от других слов.
Родительный падеж места и направления движения с предлогами из, до, от, у, около, с.
Дательный падеж
адресата без предлога;
адресата , приближения или присоединения с предлогами к,по.
Винительный падеж
объекта;
места с предлогами в, на.
Творительный падеж
совместимости действия с предлогом с;
места с предлогами над, под, перед.
Предложный падеж
с предлогом о для обозначения субъектных отношений;
места с предлогами в, на.
Сопоставление винительного и предложного падежей места с предлогами в, на.
Имя прилагательное.
Род.Число. Падеж. Зависимость рода, числа и падежа имени прилагательного от имени существительного.
Использование согласования существительного с прилагательным в именительном падеже.
Местоимение.
Род.Число. Падеж. Разряды местоимений:
Личные местоимения (я ,ты ,он,она, оно, мы ,вы, они).
Притяжательные местоимения (мой, твой, его, её, наш, ваш, их).
Указательные местоимения (этот, эта, это, тот, та, то).
Возвратное местоимение (себя).
Склонение личных и притяжательных местоимений.
Имя числительное.
Количественные и порядковые числительные. Простые, сложные и составные числительные (в пределах 100).
Употребление числительных с существительными (год, час, месяц, лар).
Глагол.
Инфинитив. Время глагола. Лицо и число. Возвратные глаголы.
Глаголы движения (пешком и на транспорте), однонаправленные и разнонаправленные.
Понятие о наречии.
Отдельные наречия
образа действия (громко, весело и т.д.);
меры (очень, немного и т.д.) и степени (медленно, быстро и т.д.);
места (далеко, близко и т.д.) и времени (рано, давно и т.д.)
Служебные части речи.

Предлог.
Предлоги в, на, с,из, о,от, до, к, около, по, над, под, перед с существительными в падежах.
Союз.
Союзы а, и, или в простых предложениях.
Codex 365 162 of 420
Союзы а, но, и в сложно-сочинительных предложениях.
Частица
Частицы давай, давайте для образования повелительного наклонения.
Частица не с глаголами в отрицательных предложениях.
3.6. Синтаксис. Пунктуация.

Простое предложение.
Понятие о субъекте и предикате в предложении.
Способы выражения грамматического субъекта:
имя существительное или местоимение в форме именительного падежа (Маша рисует.и т.д.)
Способы выражения логического субъекта:
имя существительное или местоимение в форме винительного падежа (Меня зовут Георгий.и т.д.);
имя существительное или местоимение в форме родительного падежа (У меня есть телефон.и т.д.)
Способы выражения предиката:
глагол в изъявительном наклонении.
Согласование между подлежащим и сказуемым в предложении.
Предложения утвердительные и отрицательные.
Способы выражения лексико-смысловых отношений в предложении:
объектные отношения (падежные конструкции существительных): (Я рисую мишку. и т.д.);
атрибутивные отношения (согласованное определение):(Это интересная книга.и т.д.);
пространственные отношения (предложно-падежные конструкции существительных):(Я живу в Тбилиси. и т.д.);
временные отношения (наречия): (Я долго спал.и т.д.)
Невопросительные предложения:
повествовательные, утвердительные (Сегодня я сдала экзамен. Дима слушает музыку.и т.д.);
отрицательные (Я не иду в школу. и т.д.)
Вопросительные предложения (Что это?Куда ты идёшь?и т.д.)
Двухкомпонентные модели (Сестра играет.Мама-доктор.и т.д.)
Простые предложения с противительным союзом а (Это не шашки, а шахматы. и т.д.)
Обращение и его выражение.Формы выражения приветствия.(Здравствуйте, Анна Ивановна. и т.д.)
Сложное предложение.
Понятие о бессоюзном и союзном(сложносочинённом) предложении.
2.2. მეორე უცხოური ენა საბაზო საფეხურზე

საბაზო საფეხურზე უცხოური ენის შესწავლისას მოსწავლეები უცხოურ ენას ფუნქციურად გამოიყენებენ
კომუნიკაციური მიზნებისა თუ სასწავლო საქმიანობათა განსახორციელებლად; დაეუფლებიან ენის სწავლის
უნარებს.
ქვემოთ მოცემულ ცხრილში წარმოდგენილია პირველი და მეორე უცხოური ენების სტანდარტებისა და
ევროსაბჭოს ენის ფლობის დონეების საორიენტაციო შესაბამისობა.
პირველი უცხოური ენა მეორე უცხოური ენა

მოსმენა და კითხვა წერა და მოსმენა და კითხვა წერა და ლაპარაკი
ლაპარაკი
V-VI კლასების სტანდარტი A2.2. A2.1 A1.2. A1.2
VII–IX კლასების სტანდარტი B1.2 B1.1. A2.3 A2.2
სასკოლო კონტექსტთან ადაპტირების მიზნით ეროვნულ სასწავლო გეგმაში A1, A2, B1 დონეები შემდეგ
ქვესიმრავლეებადაა დაშლილი:

Codex 365 163 of 420

შეკითხვას, რა უნდა შეეძლოს საბაზო საფეხურის მოსწავლეს მეორე უცხოურ ენაში.

ცნებების, თემატური ჩარჩოების, საგნობრივი საკითხების სახით.
თემების სახით უნდა იყოს წარმოდგენილი.

საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., IIუცხ.საბ.1.:
„IIუცხ“- მიუთითებს მეორე უცხოურ ენას;
„საბ“ - მიუთითებს საბაზო საფეხურს;
მეორე უცხოური ენის სტანდარტის შედეგები (საბაზო საფეხური)

შედეგის ინდექსი მიმართულება: ტექსტის მოსმენა/წაკითხვა და გაგება (რეცეფციული ცნებები
უნარები)
IIუცხ.საბ.1. ტექსტის გაგება-გააზრება ნასწავლი ენობრივ-გრამატიკული, ზეპირი კომუნიკაცია

სტრუქტურული და ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5, 8)
IIუცხ.საბ.2. ტექსტის გაგებამდე, გაგების პროცესში და გაგების შემდგომ
შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება ტექსტის გაგება-
გააზრების პროცესებისა და ენობრივ-გრამატიკული ცოდნის
გაუმჯობესების ხელშესაწყობად; წერითი კომუნიკაცია
IIუცხ.საბ. 3. ტექსტის გააზრებისას, კომუნიკაციისას წარმოქმნილი პრობლემების (შედეგები: 1, 2, 3, 6, 7, 8)
გაანალიზება, მათი გადაჭრის გზების დადგენა (სწავლის პროცესის
მართვა - მეტაკოგნიტური სტრატეგია).
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ენობრივ-კულტურული

თვითმყოფადობა
(შედეგები: 9, 10)
IIუცხ.საბ. 4. ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციებში ზეპირი კომუნიკაციის

დამყარება ნასწავლი სამეტყველო მოქმედებებისა და ენობრივ-
გრამატიკული ცოდნის გამოყენებით;
IIუცხ.საბ.5. ზეპირი კომუნიკაციის დამყარებამდე და კომუნიკაციის დროს
შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება წარმატებული
IIუცხ.საბ.6. საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი წერითი ტექსტის შექმნა
ენობრივ-გრამატიკული, შინაარსობრივი, სტრუქტურული თუ
ჟანრობრივი მახასიათებლების დაცვით, საბოლოო ვარიანტის
სათანადოდ გაფორმება;
IIუცხ.საბ.7. წერამდე, წერის დროს და წერის შემდგომ ფაზებში შესაბამისი
სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება წარმატებული წერითი
IIუცხ.საბ.8. ზეპირი და წერითი კომუნიკაციისას წარმოქმნილი პრობლემების
გაანალიზება, მათ გადასალახად სამოქმედო გეგმის შედგენა
(სწავლის პროცესის მართვა - მეტაკოგნიტური სტრატეგია).
მიმართულება: კულტურათა დიალოგი

IIუცხ.საბ.9. ტექსტებსა და კონტექსტებში ასახული სოციოკულტურული და
კულტურული თვითმყოფადობის გამომხატველი რეალიების
Codex 365 164 of 420
ამოცნობა, მშობლიურთან შედარება, მსგავსება-განსხვავებების

გამოვლენა და კომუნიკაციისას გათვალისწინება;
IIუცხ.საბ.10. კულტურათშორისი დიალოგის ხელშემწყობი ინიციატივების
გამოვლენა და რეალიზება, სოციოკულტურული თავისებურებების
დაფასება და გაზიარება.
ცნებები ქვეცნებები, საკითხები
ზეპირი კომუნიკაცია კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები: კომუნიკაციის მიზანი, კომუნიკაციის
(შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5, 8) მონაწილეები და მათი ვინაობა (ინფორმაციის გამცემი, მაგ., ავტორი, ადრესანტი,
გამომსვლელი; ინფორმაციის მიმღები, მაგ., ადრესატი, მკითხველი, მსმენელი);
კომუნიკაციის ადგილი, დრო;

აღწერა, თხრობა, ახსნა-განმარტება, დასაბუთება;
ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში - მისალმება; ვინმეს/საკუთარი თავის წარდგენა;
ვინმეს მიღება; მილოცვა; კეთილი სურვილის გამოხატვა; გამომშვიდობება; ტელეფონზე
ინტერაქცია (ზარზე პასუხი, თანამოსაუბრის ვინაობის დადგენა, მობოდიშება, დალოდების
თხოვნა, საუბრის დასრულება); მადლობის გადახდა;
მოთხოვნა/გაცემა: რაიმე საგნის/პიროვნების შესახებ (რა არის, ვინ არის); დროის შესახებ
(დროის მონაკვეთების აღნიშვნა; დროში - აწმყოში, წარსულსა თუ მომავალში -
ლოკალიზება; თანადროულობის, წინმსწრებობის, მერმინდელობის გამოხატვა, დასაწყისის,
დასასრულის აღნიშვნა; განმეორებადობის, ხანგრძლივობის, სიხშირის აღნიშვნა); სივრცის
შესახებ (ადგილის/ადგილმდებარეობის აღნიშვნა; მანძილის დაზუსტება; მოძრაობის,
მიმართულების/ორიენტაციის აღნიშვნა); ვითარების შესახებ; რაოდენობისა და ხარისხის
შესახებ; მიზეზის შესახებ; ფაქტის დადასტურება/უარყოფა; ინფორმაციის შესწორება;
გამოხატვა; მიმხრობა-გაზიარება; შეწინააღმდეგება, უარყოფა; დაპირისპირება; გამოხატვა
იმისა, რომ რაიმე იცი ან არ იცი, შეგიძლია/არ შეგიძლია; გამოხატვა იმისა, რომ რაიმე
გახსოვს ან დაგავიწყდა; რაიმეს შეხსენება; ეჭვის, დაურწმუნებლობისა თუ
დარწმუნებულობის გამოხატვა; საკუთარი სურვილების, განზრახვის გამოხატვა;
ვალდებულების, აუცილებლობის გამოხატვა; შედარება: მსგავსების/განსხვავების,
მეტობის/ნაკლებობის აღნიშვნა; მიზეზშედეგობრივი კავშირები; მიზნის, პირობითობის
გამოხატვა;
გულდაწყვეტის გამოხატვა; შიშის, წუხილის, ფიზიკური ტკივილის გამოხატვა;
მოწონების/არ მოწონების, აღფრთოვანების გამოხატვა; გამოხატვა იმისა, თუ რა გირჩევნია;
კმაყოფილების/უკმაყოფილობის გამოხატვა; ბრაზის გამოხატვა; ინტერესის გამოხატვა
რაიმეს მიმართ; გაკვირვების/ინდიფერენტული დამოკიდებულების, მადლიერების
თხოვნა; შეკვეთის მიცემა (მაგ., კაფეში, რესტორანში); თხოვნაზე პასუხის გაცემა
დათანხმებით, ყოყმანით, უარის თქმით; რაიმეს გაკეთების თხოვნა; რაიმეს გაკეთების
შეთავაზება; შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი პასუხის გაცემა; რჩევის მიცემა,
გაფრთხილება; გამხნევება; ნებართვის თხოვნა/მიცემა; აკრძალვა; დამუქრება; დაპირება;
საყვედურის მიცემა.
ლექსიკური თემატიკა (მაგ., ბუნებრივი მოვლენები, სურსათი, ტყის ცხოველები,
მუსიკალური ინსტრუმენტები, პროფესიები, სანათესავო და სხვ.);
სემანტიკური კავშირები - სინონიმები, ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები (მაგ.,
პური, მეპურე, საპურე);
ფონეტიკის საკითხები (თავისებურები ბგერების წარმოთქმა);
Codex 365 165 of 420
(სარეკომენდაციო საკითხები ენების მიხედვით იხ. უცხოური ენების სტანდატების
დანართებში)
კონკრეტულ საკომუნიკაციო სიტუაციასთან დაკავშირებული ზეპირი მეტყველების

არავერბალური კომუნიკაციის ხერხები: ინტონაცია, მახვილი, პაუზა, ხმის ტემბრი,
მეტყველების ტემპი.
ზეპირი მეტყველების ჟანრები - დიალოგი, ინტერვიუ, რეპორტაჟი, პრეზენტაცია,

განცხადება, დისკუსია, მულტიმედიური ტექსტები და სხვ.
მოსმენის/კითხვის სტრატეგიები;
კითხვის/მოსმენის მიზნის გააზრება და შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა;
ვარაუდების გამოთქმა ტექსტის შინაარსის შესახებ;
ცოდნის მობილიზება - საჭირო ცოდნის (ენობრივი, ტექსტობრივი, თემასთან დაკაშირებული
და სხვ.) გონებაში მოჩხრეკა-გააქტიურება; საჭიროებისამებრ, დამატებითი ინფორმაციის
მოძიება სათანადო რესურსებში;
გაცნობითი კითხვა - ტექსტის ზოგადი შინაარსის გასაგებად ყურადღების მიმართვა ტექსტის
მთლიან სტრუქტურაზე, მის მაორგანიზებელ ელემენტებზე (მაგ., სათაურზე, ქვესათაურზე,
ილუსტრაციაზე, ილუსტრაციის წარწერაზე, ლოგოზე, ტიპოგრაფიულ მახასიათებლებზე
/მაგ., მსხვილ შრიფტზე/ საკვანძო სიტყვებზე, აბზაცების დასაწყისზე, გამოყოფილ
სიტყვებზე და სხვ.);
გაცნობითი მოსმენა - პირველი მოსმენისას ნაცნობ სიტყვებსა და შესიტყვებებზე,
არავერბალურ ელემენტებზე (ინტონაცია, მიმიკა-ჟესტიკულაცია, ხმის ტემბრი და სხვ.)
დაყრდნობით ყურადღების გამახვილება ზოგად შინაარსზე (საკომუნიკაციო სიტუაცია,
თემა, მონაწილეები).
შესწავლითი კითხვა/მოსმენა - ტექსტის ეტაპობრივი დამუშავება შემდეგი სტრატეგიების
გამოყენებით:
მთლიანად გადაკითხვა/მოსმენა - ტექსტის ჩაკითხვა/მოსმენა (უცნობ სიტყვებზე შეჩერების
გარეშე) თემატიკის/მთავარი საკითხების შესახებ აზრის შესაქმნელად;
გონებაში დამუშავება - ტექსტის ცალკეული მონაკვეთის/აბზაცის შინაარსის წარმოდგენაში
გაცოცხლება, წინარე ცოდნასთან დაკავშირება და დამუშავება;
გამოცნობა - ნაცნობ სიტყვიერ და არასიტყვიერ ელემენტებზე დაყრდნობით უცნობი
მნიშვნელობის ამოცნობა;
უცნობი სიტყვების ამოწერა, ლექსიკონის დახმარებით უცხო სიტყვების მნიშვნელობის
გაუგებარ, რთულ, ბუნდოვან მონაკვეთებთან მიბრუნება;
ინფორმაციის ორგანიზების სხვადასხვა ხერხის (სემანტიკური რუკის, სქემატური
ჩანაწერების, ტაბულის, გრაფიკის) გამოყენება;
ტექსტის სხვადასხვა მონაკვეთის/აბზაცის შეჯამება;
სელექციური კითხვა/მოსმენა - ტექსტის სიტყვიერ და არასიტყვიერ მაორგანიზებელ
ელემენტებზე დაყრდნობით სასურველი ინფორმაციის მოძიება/ამოცნობა და ამოკრება;
დასკვნების გამოტანა - გაგების სხვადასხვა ეტაპზე ნაცნობ ელმენტებსა და მინიშნებებზე
დაყრდნობით დასკვნების გამოტანა;
დასკვნების გადამოწმება - ტექსტის/ტექსტის ეპიზოდის წაკითხვის/მოსმენის შემდეგ
წინასწარ გამოტანილ დასკვნებთან მიბრუნება და მათი გადამოწმება.
ლაპარაკის სტრატეგიები:
საკომუნიაციო სიტუაციის მახასიათებლების გაცნობიერება - კომუნიკაციის მიზნის,
ადრესატის, თემისა და ტექსტის ჟანრის განსაზღვრა;
ცოდნის მობილიზება და ჩანიშვნების გაკეთება - საჭირო ენობრივი რესურსების
(მოდელების, გამოთქმების, კლიშეების, საკვანძო სიტყვების) მობილიზება და ჩანიშვნა
საკომუნიკაციო აქტის განხორცილებისას გამოყენების მიზნით;
რეპეტიცია, ღელვის შემცირება - აუდიტორიის წინაშე გამოსვლამდე რეპეტიციის გავლა
(მარტო, მეწყვილესთან ან ჯგუფის წევრებთან);
გარკვევა-გადამოწმება - გაუგებრობის შემთხვევაში განმარტების, ნელა და გარკვევით
წარმოთქმის, გამეორების თხოვნა;
პარაფრაზირება - სიტყვის დავიწყების/არცოდნის შემთხვევაში საკომპენსაციო
საშუალებების (მაგ., ჟესტიკულაციით მითითება, ნაგულისხმევი საგნის აღწერა ან მისი
დანიშნულების აღნიშვნა) გამოყენება;
ურთიერთშეფასება - მონაწილეობა თანაშეფასებაში შედეგის გაუმჯობესების
ხელშესაწყობად;
სტრატეგიები გრამატიკის შესასწავლად;

Codex 365 166 of 420
დამახსოვრების სტრატეგიები;
მიღწევების მონიტორინგი (მიღწევების თვითშეფასება, ძლიერი და სუსტი მხარეების
დადგენა);
წერითი კომუნიკაცია კონრეტული საკომუნიკაციო სიტუაციის:
(შედეგები: 1, 2, 3, 6, 7, 8) თემატიკა;
ადრესატი, მკითხველი;
მიზანი;
ადგილი;
დრო.

ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში - მისალმება; ვინმეს/საკუთარი თავის წარდგენა;
ვინმეს მიღება; მილოცვა; კეთილი სურვილის გამოხატვა; გამომშვიდობება; ტელეფონზე
ინტერაქცია (ზარზე პასუხი, თანამოსაუბრის ვინაობის დადგენა, მობოდიშება, დალოდების
თხოვნა, საუბრის დასრულება); მადლობის გადახდა;
მოთხოვნა/გაცემა: რაიმე საგნის/პიროვნების შესახებ (რა არის, ვინ არის); დროის შესახებ
(დროის მონაკვეთების აღნიშვნა; დროში - აწმყოში, წარსულსა თუ მომავალში -
ლოკალიზება; თანადროულობის, წინმსწრებობის, მერმინდელობის გამოხატვა, დასაწყისის,
დასასრულის აღნიშვნა; განმეორებადობის, ხანგრძლივობის, სიხშირის აღნიშვნა); სივრცის
შესახებ (ადგილის/ადგილმდებარეობის აღნიშვნა; მანძილის დაზუსტება; მოძრაობის,
მიმართულების/ორიენტაციის აღნიშვნა); ვითარების შესახებ; რაოდენობისა და ხარისხის
შესახებ; მიზეზის შესახებ; ფაქტის დადასტურება/ უარყოფა; ინფორმაციის შესწორება;
გამოხატვა; მიმხრობა-გაზიარება; შეწინააღმდეგება, უარყოფა; დაპირისპირება; გამოხატვა
იმისა, რომ რაიმე იცი ან არ იცი, შეგიძლია/არ შეგიძლია; გამოხატვა იმისა, რომ რაიმე
გახსოვს ან დაგავიწყდა; რაიმეს შეხსენება; ეჭვის, დაურწმუნებლობისა თუ
დარწმუნებულობის გამოხატვა; საკუთარი სურვილების, განზრახვის გამოხატვა;
ვალდებულების, აუცილებლობის გამოხატვა; შედარება: მსგავსების/განსხვავების,
მეტობის/ნაკლებობის აღნიშვნა; მიზეზ-შედეგობრივი კავშირები; მიზნის, პირობითობის
გულდაწყვეტის გამოხატვა; შიშის, წუხილის, ფიზიკური ტკივილის გამოხატვა;
მოწონების/არ მოწონების, აღფრთოვანების გამოხატვა; გამოხატვა იმისა, თუ რა გირჩევნია;
კმაყოფილების/უკმაყოფილობის გამოხატვა; ბრაზის გამოხატვა; ინტერესის გამოხატვა
რაიმეს მიმართ; გაკვირვების/ინდიფერენტული დამოკიდებულების, მადლიერების
თხოვნა; შეკვეთის მიცემა (მაგ., კაფეში, რესტორანში); თხოვნაზე პასუხის გაცემა
დათანხმებით, ყოყმანით, უარის თქმით; რაიმეს გაკეთების თხოვნა; რაიმეს გაკეთების
შეთავაზება; შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი პასუხის გაცემა; რჩევის მიცემა,
გაფრთხილება; გამხნევება; ნებართვის თხოვნა/მიცემა; აკრძალვა; დამუქრება; დაპირება;
საყვედურის მიცემა.
ლექსიკური თემატიკა (მაგ., ბუნებრივი მოვლენები, სურსათი, ტყის ცხოველები,
მუსიკალური ინსტრუმენტები, სანათესავო და სხვ.);
სემანტიკური კავშირები (სინონიმები, ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები);
მართლწერის საკითხები;

Codex 365 167 of 420
(სარეკომენდაციო საკითხები ენების მიხედვით იხ. უცხოური ენების სტანდატების

დანართებში, ncp.ge).
წერილობითი კომუნიკაციის გრაფიკულ-მაორგანიზებელი საშუალებები

ტექსტის სტრუქტურა (მაორგანიზებელი ვერბალური და არავერბალური ელემენტების
განლაგება; მაგ., სათაური, ქვესათაური, აბზაცი, რუბრიკა, ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო);
წერითი მეტყველების ჟანრები
პრაგმატული ტექსტები (მაგ., განრიგი/პროგრამა, გზის მარშრუტი, ბეჭდური რეკლამა,
აფიშა);
საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტები (მაგ., ცნობარი, ანოტაცია, ბუკლეტი, პირადი
გამოხმაურება, საყმაწვილო ენციკლოპედიის სტატია და სხვ.).
წერის სტრატეგიები;
წერის წინარე სტრატეგიები
წერის მიზნის, ადრესატის, თემისა და ტექსტის ჟანრის განსაზღვრა;
გონებრივი იერიში - იდეების მოფიქრება-ჩამოწერა;
ცოდნის მობილიზება - საჭირო ცოდნის (ენობრივი, ტექსტობრივი, თემასთან
დაკავშირებული და სხვ.) გონებაში მოჩხრეკა-გააქტიურება; საჭიროებისამებრ, დამატებითი
ინფორმაციის მოძიება სათანადო რესურსებში;
იდეების გენერირება (დაბადება) - იდეების მოფიქრება-ჩანიშვნა;
იდეების დაჯგუფება - იდეების დახარისხება, ურთიერთდაკავშირება მაორგანიზებელი
სქემების გამოყენებით;
დამხმარე რესურსების მობილიზება - ოპერატიული სასწავლო ინსტრუმენტის შექმნა (მაგ.,
სტუქტურული მოდელის, საკვანძო სიტყვების, გრამატიკული ცნობარის, დახარისხებული
ლექსიკური ერთეულის, ჩანიშვნების);
სტრატეგიები წერის დროს და წერის შემდეგ
პირველადი ვარიანტის შედგენა; საჭიროებისამებრ, გეგმაში, წინა ნაწილებში ცვლილებების
შეტანა;
პირველადი ნაწერის გაუმჯობესება - ნაწერის პოტენციური მკითხველის თვალით წაკითხვა -
შეფასება წინასწარ შედგენილი კრიტერიუმების გამოყენებით, მისი (ნამუშევრის)
სრულყოფა-გაუმჯობესება შინაარსობრივი, სტრუქტურული, ენობრივი თვალსაზრისით;
გრამატიკული და ორთოგრაფიული შეცდომების გასწორება დამხმარე რესურსებისა და ისტ-
ის გამოყენებით;
გაფორმება და გამოქვეყნება;
სტრატეგიები გრამატიკის შესასწავლად

დედუქცია - კანონზომიერების/წესის გააზრება და გამოყენება კონკრეტულ მაგალითებში;
ინდუქცია - კონკრეტულ მაგალითებზე დაყრდნობით კანონზომიერების აღმოჩენა და წესის
გამოყვანა.
დამახსოვრების სტრატეგიები:
გონებაში გაცოცხლება-დაფიქსირება კონკრეტული ხერხის გამოყენებით (ასოცირება,
კატეგორიზება, გამეორება და სხვ.);
ხანგრძლივ მეხსიერებაში დაფიქსირება გარკვეული პერიოდულობით გახსენების გზით
(საღამოს, ორი დღის შემდეგ, 1 კვირის თავზე, 1 თვის თავზე, 6 თვის თავზე, 1 წლის თავზე).
მეტაკოგნიტური სტრატეგიები
მიღწევების მონიტორინგი (მიღწევების თვითშეფასება, ძლიერი და სუსტი მხარეების
დადგენა);
წინსვლის, მიღწევების გაუმჯობესების გეგმის შედგენა;
ენობრივ -კულტურული სოციოკულტურული რეალიები
თვითმყოფადობა ზნე-ჩვეულებები, ადათ-წესები;
(შედეგები: 9, 10) ქცევისა და მეტყველების ეტიკეტი;

Codex 365 168 of 420

თემატური ჩარჩო საბაზო საფეხურის სასწავლო თემებისათვის

ქვემოთ მოცემული ჩარჩო აღწერს იმ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა შეძლოს მოსწავლემ უცხოური ენის
გაგება-გამოყენება. შესაბამისად, საბაზო საფეხურის სამივე კლასის სასწავლო თემები მთლიანობაში უნდა
შეესაბამებოდეს სტანდარტის თემატურ ჩარჩოს.
ინდივიდის აქტივობის სფეროები

პარამეტრები პირადი საზოგადოებრივი საგანმანათლებლო
ადგილი კერძო სივრცეები, მაგ., საჯარო სივრცეები სოფელსა თუ სკოლის შენობა და მისი
სახლი, ბინა, ეზო. ქალაქში (მაგ., უბანი, ქუჩა, მოედანი, მიმდებარე ტერიტორია, კოლეჯი,
სხვადასხვა ტიპის ტრანსპორტი, ლიცეუმი, პროფესიული
პარკი, კაფე, აეროპორტი, მაღაზია, სასწავლებელი.
ბიბლიოთეკა, სადგური).
ინსტიტუცია ოჯახი, თემი. მერია, პოლიცია, სამაშველო სკოლა და სასკოლო
სამსახური, საქველმოქმედო საზოგადოება, ზოგადი და
საზოგადოება. პროფესიული განათლება.
ადამიანი ოჯახის წევრები, სხვადასხვა საქმიანობის და სკოლის პერსონალი (მაგ.,
ნათესავები, პროფესიის ადამიანები (მაგ., მეხანძრე, მასწავლებელი, დამრიგებელი,
წინაპრები, ექიმი, მზარეული, მწერალი, დირექტორი, ბიბლიოთეკარი,
თანატოლები, მოგზაური), მოქალაქე, მგზავრი, დარაჯი), მოსწავლე, მშობელი.
მეგობრები, მაყურებელი, გულშემატკივარი და
ნაცნობები. სხვ.
საგანი ავეჯი, სამოსი, ფული, საფულე, სურსათი, საქონელი, სასკოლო აღჭურვილობა და
საყოფაცხოვრებო წამლები, ოფიციალური დოკუმენტები ნივთები (მაგ., წიგნი, დაფა,
ნივთები, სპორტული (მაგ., პირადობის მოწმობა, მართვის ცარცი, კომპიუტერი, პროექტორი,
აღჭურვილობა და სხვ. მოწმობა). სპორტული ინვენტარი).
მოვლენა ოჯახური ბუნებრივი მოვლენები, უბედური სასწავლო წლის

დღესასწაულები, შემთხვევა, ბაზრობა, კონკურსი, დასაწყისი/დასასრული,
ავადმყოფობა, სპექტაკლი, სამოქალაქო და კლასგარეშე ღონისძიებები,
დღეობები, სტუმრობა, რელიგიური ზეიმი და სხვ. კონკურსები, კონფლიქტები
წვეულება, სკოლაში და სხვ.
კულტურული და
სპორტული
აქტივობები,
არდადეგები და სხვ.
მოქმედება ყოველდღიური ყოფითი, შემოქმედებით- სწავლა და სწავლება; კლასგარეშე
ყოფითი, ინტელექტუალური, სპორტული, შემოქმედებით-
შემოქმედებით- გასართობი აქტივობები ინტელექტუალურ, სპორტულ და
ინტელექტუალური, საზოგადოებრივი თავშეყრის გასართობ აქტივობებში
სპორტული, ადგილებში (მაგ., საყიდლებზე მონაწილოება, მშობელთა კრება.
გასართობი სიარული, თეატრში წასვლა,
საქმიანობები (მაგ., სპორტულ შეჯიბრში მონაწილოება),
ჭამა, ჩაცმა, კითხვა, მგზავრობა, მოგზაურობა.
მეცადინეობა,
კოლექციონერობა,
ტელევიზორის
ყურება).
ბუნება, ცხოველთა შინაური და გარეული ცხოველები, ყვავილები, ხეები, ტყე, მდინარე, ტბა, უდაბნო, ზღვა, მთა,
სამყარო, მცენარეთა მინდორი, კოსმოსი.
სამყარო
მასწავლებლის თუ ავტორის მიერ შერჩეული სასწავლო თემები საბაზო საფეხურის სამივე კლასისთვის უნდა
გამომდინარეობდეს სტანდარტის თემატური ჩარჩოდან. თემატური ჩარჩო საბაზო საფეხურის სასწავლო

Codex 365 169 of 420
თემებისათვის აჩვენებს იმ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა შეძლოს მოსწავლემ უცხოური ენის გაგება-
თითოეულ თემას უნდა ახლდეს შეფასების კრიტერიუმები. კრიტერიუმები ორიენტირებული უნდა იყოს
გრძელვადიან მიზნებზე (შედეგებსა და სამიზნე ცნებებზე). გთავაზობთ ზოგად კრიტერიუმებს, რომლების
მორგებაც უნდა მოხდეს კონკრეტული თემის კონტექსტზე.
ზეპირი კომუნიკაცია
წერითი კომუნიკაცია
ენობრივ-კულტურული თვითმყოფადობა
რით არის უნიკალური განსახილველი ობიექტი;
რა მსგავსება-განსხვავებაა ორი სხვადასხვა ქვეყნის ენობრივ-კულტურულ სამყაროებს შორის.

როგორ მოვიქცე, რომ შევძლო უცხოურენოვანი სხვადასხვა ჟანრის ტექსტის გაგება?
რატომაა მნიშვნელოვანი ტექსტის ტიპის და ჟანრის განსაზღვრა?
როგორ გამოვიყენო ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა ტექსტების კითხვისა და შედგენის დროს?
როგორ მოვიქცე, რომ შევძლო საკომუნიკაციო სიტუაციის შესაბამისი სამეტყველო მოქმედებების შესრულება?
რატომაა მნიშვნელოვანი კომუნიკაციური მახასიათებლების ამოცნობა ან გათვალისწინება? /რამდენად
მეხმარება სიტუაციური მახასიათებლების გათვალისწინება ტექსტის უკეთ გაგებაში?
როგორ მოვიქცე, რომ წარმატებით გავართვა თავი წერით საკომუნიკაციო ამოცანას?
რატომ გამიჭირდა საკომუნიკაციო ამოცანის შესრულება? როგორ გადავლახო ეს სიძნელე? რომელი
სტრატეგია უნდა გამოვიყენო და რატომ?
რამდენად და როგორ მეხმარება ენობრივ-გრამატიკული ნორმების ცოდნა კითხვის, წერის, მოსმენისა და
ლაპარაკის დროს?
რით ჰგავს, რით განსხვავდება უცხოური ენა და კულტურა მშობლიურისაგან?
2.3. მეორე უცხოური ენა საშუალო საფეხურზე

კურსის ფარგლებში ფართოვდება და ღრმავდება საბაზო საფეხურზე უცხო ენაში შეძენილი ცოდნა.
შინაარსი აღიწერება საგნობრივი ქვეცნებებისა და თემატური ბლოკის/თემების სახით.

სასწავლო თემის ფარგლებში.
Codex 365 170 of 420
საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., II უცხ.საშ.1.:
„IIუცხ“- მიუთითებს “მეორე უცხოურ ენას”;

მეორე უცხოური ენის სტანდარტის შედეგები (საშუალო საფეხური)

შედეგების ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს სამიზნე ცნებები
IIუცხ.საშ.1. ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების, ჟანრული მახასიათებლების ჟანრი
ცოდნისა და სტრატეგიების გამოყენებით სხვადასხვა ჟანრის ავტენტური (IIუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6)
ტექსტების მოსმენა/წაკითხვა და გაგება კრიტიკულად
გაანალიზებისთვის. სამეტყველო ქმედება
IIუცხ.საშ.2. ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების, ჟანრული მახასიათებლების (IIუცხ.საშ.2,3,4,5,6)
ცოდნისა და სტრატეგიების გამოყენებით ზეპირი მეტყველება/ ლაპარაკი
კომუნიკაციის დასამყარებლად განსხვავებულ ფიზიკურ თუ
ვირტუალურ საკომუნიკაციო სიტუაციებში. ენობრივი საშუალებები
IIუცხ.საშ.3. ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების, ჟანრული მახასიათებლების (IIუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6)
ცოდნისა და სტრატეგიების გამოყენებით წერითი მეტყველება/წერა
კომუნიკაციის დამყარების მიზნით განსხვავებულ საკომუნიკაციო
სიტუაციებში, ტრადიციულ თუ ელექტრონულ ფორმატში. კულტურათა დიალოგი
IIუცხ.საშ.4. უცხოურენოვანი სხვადასხვა ჟანრის ზეპირი თუ წერილობითი (IIუცხ.საშ.6)
ტექსტების შინაარსი ხელმისაწვდომი გახადოს დაინტერესებულ
პირთათვის (მაგ., თანაგუნდელისთვის, უცხოელი თანატოლისთვის)
თარგმნის, თარჯიმნობის, შეჯამებისა თუ ინტერპრეტირების გზით.
IIუცხ.საშ.5. სათანადო სტრატეგიების შერჩევითა და გამოყენებით ინტერაქციის
წარმართვა ან სხვების ინტერაქციაში ჩართვა ნაცნობ თემებზე,
აქტუალურ საკითხებსა თუ პრობლემებზე ინფორმაციის გასაცვლელად.
IIუცხ.საშ.6. სხვადასხვა ქვეყნის სოციოკულტურულ კონტექსტებსა და კულტურებს
შორის არსებული მსგავსებებისა და განსხვავებების გაგება, დაფასება და
გაზიარება განსხვავებულ ენობრივ-კულტურულ თემებს შორის

ჟანრი კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები:
(IIუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6) კომუნიკაციის მიზანი;
კომუნიკაციის მონაწილეები, ადრესატი, ადრესანტი, აუდიტორია და მათი ვინაობა (მაგ.,
გამყიდველი, შეკვეთის მიმღები, თანატოლები, ბლოგერი, კონფერენციის მონაწილეები და სხვ.);

პრაგმატული ტექსტები (მაგ.,ბეჭდური რეკლამა, აფიშა, განცხადება, ანონსი, რეზიუმე და სხვ.);
კორესპონდენცია (მაგ., ღია ბარათი, მეგობრული წერილი, ოფიციალური წერილი, გზავნილი,
შეტყობინება/SMS/CHAT);
ესე მოსწავლისათვის ნაცნობ თემებზე;
საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტები (მაგ., ცნობარი, ანოტაცია, ბუკლეტი, პოსტერი,
ბროშურა, ტურისტული გზამკვლები, პირადი გამოხმაურება, საგაზეთო სტატია და სხვ.);
ოფიციალური-საქმიანი ტექსტები (მაგ., განცხადება, რეზიუმე/CV, სამოტივაციო წერილი,
ბიოგრაფია, ავტობიოგრაფია, მოგონება, დღიური და სხვ.);
მხატვრული ტექსტები (მაგ., მოგონება, ისტორიული მონათხრობი, მოთხრობა, იგავ-არაკი,
ნოველა, ლეგენდა, ლექსი).
ზეპირი მეტყველების ჟანრები - დიალოგი, ინტერვიუ, რეპორტაჟი, პრეზენტაცია, ზეპირი
განცხადება, დისკუსია, ყოფით-საინფორმაციო რადიო ან ტელეგადაცემა (კულინარული,
ამინდის პროგნოზი, სპორტული, შოუ და სხვ.).
მაორგანიზებელი ვერბალური და არავერბალური ელემენტების განლაგება (მაგ., სათაური,
ქვესათაური, აბზაცი, რუბრიკა, ილუსტრაცია, სქემა, ლოგო);
Codex 365 171 of 420

არავერბალური კომუნიკაციის საშუალებები: ინტონაცია, მახვილი, პაუზა, ხმის ტემბრი,
მეტყველების ტემპი (ზეპირ ტექსტში).
ზეპირი ინტერაქციის სტრუქტურირება/ზეპირი დისკურსი - საუბრის/დისკუსიის წამოწყება,
საუბარში/დისკუსიაში ჩართვა, გადამოწმება იმის, რომ თანამოსაუბრემ გაიგო სათქმელი;
საუბრის/დისკუსიის დასრულება; სასაუბრო/სადისკუსიო თემის შემოტანა, გაშლა-განვითარება,
თემის შეჯამება/დასრულება;
სტრატეგიები: კითხვის, მოსმენის, ლაპარაკი და წერის სტრატეგიები
სამეტყველო ქმედება ფუნქციური სამეტყველო ქმედებები: ცალკეული ფუნქციური გამონათქვამები/გამონათქვამთა
ბმული თანამიმდევრობა ინტერაქციისთვის:
(IIუცხ.საშ.2,3,4,5,6) სოციალურ რიტუალებში (კომუნიკაციის დაწყება/დასრულება, წარდგენა, თხოვნა, ნებართვის
აღება, აკრძალვა, შეთავაზება, წახალისება/შექება, თავაზიანობის გამოხატვა, სხვ.);
ინფორმაციის მოსაპოვებლად ან მის შესახებ (მაგ., ადამიანის გარეგნობა, ხასიათი/თვისებები;
გარემოს, საქმიანობის/მოვლენის აღწერა/დახასიათება;
საჭიროებების/მოთხოვნილებების/სურვილების გაზიარება (ჰობი და ინტერესები, საქმიანობა,
ჯანმრთელობა, შეგრძნებები, გეგმები/განზრახვა და ა.შ.);
ინტერაქცია გრძნობა/ემოციისა და შეხედულებების/ დამოკიდებულებების შესახებ (დადებითი
და უარყოფითი გრძნობებისა და ემოციების, შთაბეჭდილების, შეფასების, პოზიციის გამოხატვა:
კმაყოფილება/უკმაყოფილება, სინანული, გაკვირვება, ეჭვი, ვარაუდი,
ინტერესი/ინდიფერენტულობა);
დროისა და სივრცის შესახებ (დროში ლოკალიზება, მოქმედების ქრონოლოგია, სიხშირე,
ხანგრძლივობა, თანადროულობა, წინსმსწრებობა, შემდგომობა, ადგილმდებარეობისა და
მიმართულების მითითება განსაზღვრა);
ლოგიკური კავშირების გამოხატვა (მიზეზი, შედეგი, ოპოზიცია, პირობითობა, მიზანი).
სემანტიკური კავშირები - სინონიმები, ანტონიმები, ომონიმები, ლექსიკური ბუდეები (მაგ.,
(IIუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6) პური, მეპურე, საპურე);
შესიტყვებები, ფრაზეოლოგიზმები;
სიტყვები და შესიტყვებები დროითი, სივრცითი, რაოდენობრივი, თვისებრივი
მოცემულობებისა და ლოგიკური კავშირების გამოსახატავად;
სტრატეგიები: ლექსიკის და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიები
(IIუცხ.საშ.6) ზნე-ჩვეულებები, ადათ-წესები;
ქცევისა და მეტყველების ეტიკეტი;
სიმღერა, სპექტაკლი, სახვითი ხელოვნების ნიმუში, ფილმი, პოეზიის ნიმუში და სხვ.

თემატური ბლოკებში წარმოდგენილია ის სავალდებულო შინაარსობრივი საკითხები, რომლებიც
I. საზოგადოებაში ცხოვრება (სამომავლო ცხოვრებისეული გეგმები, პროფესიული არჩევანი, შრომის სამყარო,

კონფლიქტები, მოდა, სოციალური ურთიერთობები, სამოქალაქო აქტივობა, კეთილდღეობა, ზრუნვა,
საქველმოქმედო ორგანიზაციები, მოხალისეები, მედია, ტექნოლოგიები).
II. ადამიანი და გარემო (ბუნებრივი კატასტროფები, ეკოლოგიური პრობლემები, უბედური შემთხვევები,
გარემოს დაცვა, ბუნებისდამცველი საერთაშორისო ორგანიზაციები).

Codex 365 172 of 420
III. ცნობები სამიზნე ქვეყნის შესახებ

კულტურა (ხელოვნების დარგები, ცნობილი მოღვაწეები/პიროვნებები, ღირსშესანიშნაობები, რეგიონალური
თავისებურებები, ხალხური ხელოვნება, რეწვა);
ისტორია (ცნობილი ისტორიული მოვლენა, პიროვნება);
სოციოკულტურა (ქცევის წესები, ეტიკეტი, ზნე-ჩვეულებები, კულინარია, ტრადიციები, საერო და
რელიგიური დღესასწაულები, ფესტივალები);
ქვეყნის პოლიტიკური წყობა და ადმინისტრაციული მოწყობა;
ენის სტატუსი და გავრცელების არეალი (ფრანკოფონია, გერმანულენოვანი ქვეყნები);
საერთაშორისო სამთავრობო და არასამთავრობო ორგანიზაციები.


ჟანრი (IIუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მოსმენა/კითხვა/მოსმენა-ყურება - განსახილველ თემატიკაზე კონკრეტული წერილობითი/ ზეპირი ჟანრის ტექსტებზე
წერა/წერითი მეტყველება - ნაცნობ თემატიკაზე წერილობითი ჟანრის ტექსტების შექმნა სათანადო სტრატეგიების
გამოყენებით: სტრუქტურული მახასიათებლების დაცვა, მიზნის შესაბამისად აზრის თანმიმდევრულად ჩამოყალიბება
(ქრონოლოგიური, სივრცითი თუ ლოგიკური კავშირების გამოკვეთა მარტივი ენობრივი საშუალებების გამოყენების გზით);
ლაპარაკი/ზეპირი მეტყველება - ზეპირი ჟანრის ტექსტების (მაგ, ინტერვიუ, დიალოგი, პრეზენტიცია) მახასიათებლების
მედიაცია - ნაცნობი თემატიკის შემცველი უცხოენოვანი ზეპირი და წერილობითი ჟანრის ტექსტების შინაარსის მესამე
პირისთვის გაზიარება სხვადასხვა გზით (შეჯამება, ჩანიშვნა, ინტერპრეტირება, თარგმნა, თარჯიმნობა).
სამეტყველო ქმედება (IIუცხ.საშ.2, 3, 4, 5, 6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების მიზნობრივად განხორციელება სათანადო ნასწავლი
გამონათქვამებისა და ლექსიკურ-გრამატიკული ცოდნის გამოყენებით;
ენობრივი საშუალებები (IIუცხ.საშ.1,2,3,4,5,6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
კულტურათა დიალოგი (IIუცხ.საშ.6) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

დანართები - საშუალო საფეხურის ენობრივი შინაარსი ენების მიხედვით

ა) ფრანგული ენა
L’article
L’article défini
L’article indéfini
L’article partitif
L’article contracté
L’article élidé
L’omission de l’article
Le nom
La formation du féminin et du pluriel
L’adjectif
Les adjectifs qualificatifs : la formation du féminin et du pluriel
Les adjectifs démonstratifs
Les adjectifs possessifs
Les adjectifs indéfinis
Les adjectifs interrogatifs et exclamatifs
Les adjectifs numéraux cardinaux et ordinaux
Le pronom
Codex 365 173 of 420
Les pronoms personnels sujets, les pronoms personnels compléments direct et indirect
Les pronoms démonstratifs
Les pronoms possessifs
Les pronoms indéfinis
Les pronoms interrogatifs
Les pronoms relatifs simples et composés
les pronoms adverbiaux « y » et « en »
L’adverbe
Les adverbes de lieu
Les adverbes de temps
Les adverbes de quantité
Les adverbes de manière
Le comparatif et superlatif avec
l’adjectif
l’adverbe
le nom
les cas particuliers
Le verbe
Les trois groupes de verbes
Le mode, le temps
La forme active / la forme passive
La forme pronominale
La forme impersonnelle
Le mode indicatif et ses temps

L’indicatif présent
Le futur proche / le futur immédiat
Le passé récent / le passé immédiat
L’imparfait
Le passé composé
Le participe passé
Le plus-que-parfait
Le futur simple
Le futur dans le passé
Le futur antérieur
La concordance des temps à l’indicatif
Les modes personnels autres que l’indicatif

L’impératif présent
Le conditionnel présent
Le conditionnel passé
Le subjonctif présent
Les modes impersonnels - infinitif et participe

Le mode infinitif, la proposition infinitive
Le mode participe
Le participe présent
Le gérondif
L’adjectif verbal
La préposition
La conjonction
de coordination
de subordination
L’interjection
Les différents types de phrases
La phrase interrogative
La phrase négative
La phrase exclamative
La phrase simple
La phrase complexe
La phrase juxtaposée
La phrase coordonnée
La phrase subordonnée
Le discours direct – le discours rapporté/indirect
La mise en relief
Codex 365 174 of 420
L’expression de la condition et de l’hypothèse

Les phrases hypothétiques avec « si »
Formation des mots
ბ) რუსული ენა
1. Грамматика
1.1. Фонетика
Соотношение звуков и букв. Гласные и согласные звуки. Твердые и мягкие, звонкие и глухие согласные. Слово,
слог. Ударение и ритмика. Типы интонационных конструкций: ИК1-ИК7.
1.2. Словообразование
Понятие об основе слова. Основа слова и окончание; корень, суффикс, префикс.
Морфологический способ словообразования. Лексико-семантический способ словообразования.
Понятие об аббревиатурах и сложных словах.
1.3. Морфология
Имя существительное.
Разряды имен существительных по значению: собственные и нарицательные, конкретные и абстрактные,
вещественные и собирательные.
Одушевленные и неодушевленные имена существительные.
Существительные мужского, женского, среднего, общего рода. Род несклоняемых имен существительных.
Число имен существительных. Существительные, имеющие форму только единственного или только
множественного числа.
Система падежей в русском языке. Склонение разносклоняемых имен существительных (в ограниченном
объеме). Значение и употребление падежей.
Имя прилагательное
Разряды имен прилагательных по значению: качественные, относительные, притяжательные.
Род, число и падеж имен прилагательных. Зависимость рода, числа и падежа прилагательного от
существительного. Склонение прилагательных. Полные и краткие прилагательные. Степени сравнения
прилагательных.
Местоимение
Разряды местоимений по значению: личные, вопросительные, относительные, притяжательные, указательные,
определительные, отрицательные, неопределенные местоимения. Возвратное местоимение.
Склонение местоимений.
Имя числительное
Разряды числительных по значению: количественные, порядковые, собирательные. Разряды числительных по
строению: простые, сложные, составные.
Согласование числительных с существительным и прилагательными. Склонение числительных (в органиченном
объеме).
Глагол
Инфинитив. I и II спряжение глаголов. Настоящее, прошедшее и будущее время глагола. Образование и
значение форм времени. Изъявительное наклонение. Несовершенный и совершенный виды глагола. Их
основные значения и правила употребления.
Разноспрягаемые глаголы: хотеть, бежать. Глаголы движения.
Императив. Условное наклонение. Глагольное управление. Переходные и и непереходные глаголы. Возвратные
глаголы. Особенности их спряжения.
Наречие
Разряды наречий: образа действия, места, времени, цели, причины, меры и степени. Указательные
местоименные и вопросительные наречия.
Причастие.

Codex 365 175 of 420
Действительные и страдательные причастия. Время. Краткое страдательное причастие. Образование и

использование форм причастий. Склонение. Причастный оборот.
Деепричастие
Деепричастия совершенного и несовершенного вида. Деепричастный оборот.
Союзы
Простые сочинительные союзы: соединительные, противительные, разделительные. Подчинительные союзы.
Союзные слова.
Предлоги.
Простые непроизводные предлоги. Сложные предлоги (из-за, из-под).
Принадлежность предлогов падежам.
Производные предлоги.
Частица
Отрицательные, модальные, формообразующие.
1.4. Синтаксис
Словосочетание.
Согласование как тип связи в словосочетании. Управление как тип связи в словосочетании. Примыкание как тип
связи в словосочетании.
Простое предложение
Простое предложение: типы предложений по цели высказывания. Главные и второстепенные члены
предложения. Двусоставное и односоставное; распространенные и нераспространенное, полное и неполное,
осложненное и неосложненное. Однородные члены предложения.
Сложное предложение: сложносочиненные и сложноподчиненные. Виды подчиненных предложений.
Бессоюзное сложное предложение. Прямая и косвенная речь. Цитата, способы цитирования.
1.5. Правописание.
Орфография и орфоэпия
Употребление строчной и прописной букв.
Правописание и произношение гласных (безударные гласные, проверяемые и непроверяемые ударением) и
согласных в корнях слов.
Правила переноса.
Слитное и раздельное написание не с глаголами.
Употребление ь в падежных формах имен существительных и глаголах.
Правописание предлогов, союзов, частиц (в объеме, установленном стандартами для данного уровня).
Правописание гласных после шипящих и ц.
Правописание окончаний в именах существительных, прилагательных, наречиях.
Гласные э и е в начале слова и под ударением; правописание и произношение.
Гласные ы и и; правописание и произношение.
Гласные е, е, ю, я в начале и в середине слова; правописание и произношение.
Произношение слов с разделительным ь.
Произношение твердых и мягких, звонких и глухих согласных. Двойные согласные.
Произношение сочетания согласных чн, чт, тц, тьс, сч, стн, здн, лнц и др.
Произношение заимствованных слов.
Произношение родительного падежа имен прилагательных.
Ассимилятивное смягчение согласных перед мягкими зубными (стена).
Произношение ш и щ.
Пунктуация
Знаки препинания в конце предложения.
Знаки препинания в простом предложении (тире между подлежащим и сказуемым: Москва столица России.
Тбилиси - столица Грузии.).
Знаки препинания в простом предложении с одиночными союзами а, но, и, или.
Знаки препинания при обращении.
Знаки препинания в предложении с однородными членами (простейшие конструкции без обобщающих слов).
Знаки препинания в бессоюзном сложном предложении со значением перечисления.
Codex 365 176 of 420
Знаки препинания в сложносочиненном и сложноподчиненном предложениях.

Знаки препинания в предложениях с причастными и деепричастными оборотами.
მუხლი 26. ეთნიკური უმცირესობების ენები
ეთნიკური უმცირესობების ენების სტანდარტები (მშობლიური ენა და ლიტერატურა არაქართულენოვანი

სკოლებისათვის/სექტორებისთვის).
მშობლიური ენა და ლიტერატურა არაქართულენოვანი სკოლებისათვის/სექტორებისთვის დაწყებით

საფეხურზე
ენისა და ლიტერატურის სწავლების ძირითად მიმართულებებს წარმოადგენს ზეპირმეტყველების, კითხვისა
და წერის უნარ-ჩვევების განვითარება.
მიმართულებების აღწერა
მიმართულება: ზეპირმეტყველება
ზეპირმეტყველება (მოსმენა და ლაპარაკი) უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს ცოდნის შეძენისა და ენობრივი
უნარ-ჩვევების განვითარების პროცესში. გასათვალისწინებელია, რომ კითხვისა და წერისგან განსხვავებით,
ზეპირმეტყველების უნარები მოსწავლეებს უკვე მეტ-ნაკლებად განვითარებული აქვთ სკოლაში მისვლისას:
მათ ადრეული ცოდნა, ძირითადად, შეთვისებული აქვთ მოსმენით; კომუნიკაციისა თუ თვითგამოხატვის
მიზნით კი ამ ასაკის მოსწავლეები, უმეტესწილად, ლაპარაკს იყენებენ.
სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლეთა ზეპირმეტყველების უნარების განვითარებას სისტემური და

თანამიმდევრული ხასიათი უნდა მიეცეს. მოსმენილის ზეპირად გადმოცემა/თხრობა, მასზე აზრის გამოთქმა,
პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა და მისთ. ხელს უწყობს გაგება-გააზრების პროცესებს; სწავლების
პროცესში მოსმენილი ტექსტობრივი მასალის ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებებისა და შესწავლილი
სიტყვების აქტიურად გამოყენებით კი თანდათანობით მდიდრდება მოსწავლეთა ლექსიკური მარაგი,
იხვეწება მათი მეტყველება.
I-IV კლასებში საგანგებო ყურადღება უნდა მიექცეს მოსწავლეთა ფონოლოგიური უნარ-ჩვევების

განვითარებას, რაც კითხვისა და მართლმეტყველების საფუძველს წარმოადგენს. ეს, თავის მხრივ, ხელს
შეუწყობს მართლწერისა და, ზოგადად, წერითი მეტყველების უნარ-ჩვევების განვითარებას.
V-VI კლასებში სათანადო ყურადღება უნდა მიექცეს კრიტიკული მოსმენის, მოსმენილის ინტერპრეტაციისა
და შეფასების უნარ-ჩვევების გამომუშავებას; ინდივიდუალური და ჯგუფური საკომუნიკაციო უნარების,
ასევე თვითგამოხატვის უნარ-ჩვევების განვითარებას.
მიმართულება: კითხვა
საწყის ეტაპზე კითხვის სწავლების უპირველესი მიზანია მოსწავლეებში წერილობითი ტექსტის გაშიფვრის
(გაშიფვრა, იგივე დეკოდირება - სიტყვის გრაფიკული ხატის აკუსტიკურ ხატად კონვერტირება, ანუ ასოების
ამოცნობა და მათი დაკავშირება შესაბამის ბგერებთან; ბგერების სიტყვად გამთლიანება; აკუსტიკური ხატის
სიტყვის მნიშვნელობასთან დაკავშირება). უნარის გამომუშავება. ეს საშუალებას მისცემს მოსწავლეებს
გამოიმუშაონ გაწაფული კითხვის უნარ-ჩვევები, თუმცა მუშაობა იმავდროულად უნდა წარიმართოს
წაკითხულის გაგება-გააზრების უნარის განვითარების მიმართულებითაც - მოსწავლეებს უნდა ესმოდეთ ის,
რასაც კითხულობენ. სწორედ ეს უნარი აძლევს მათ საშუალებას, შეიძინონ ცოდნა და მიიღონ ინფორმაცია
სხვადასხვა ტიპისა და დანიშნულების ტექსტებიდან.
კითხვის სწავლების საბოლოო მიზანია წაკითხულის გააზრება, რაც გულისხმობს მკითხველის აქტიურ
მონაწილეობას კითხვის პროცესის სამივე ეტაპზე: კითხვის დაწყებამდე, კითხვის დროსა და კითხვის შემდეგ.
კითხვის ტექნიკის თანდათანობით სრულყოფა საშუალებას მისცემს მოსწავლეებს, გახდნენ გაწაფული
მკითხველები, გაიგონ და გაიაზრონ წაკითხული.
Codex 365 177 of 420
წაკითხულის გაგება-გააზრება მნიშვნელოვანწილადაა დამოკიდებული ლექსიკურ მარაგზე - რაც უფრო

მდიდარია მოსწავლის ლექსიკური მარაგი, მით უფრო წარმატებულია იგი, როგორც მკითხველი. ამდენად,
ლექსიკური მარაგის შევსება-გამდიდრებაზე ზრუნვას სწავლების საწყის ეტაპზევე საგანგებო ყურადღება
უნდა მიექცეს. ზეპირი და ბეჭდური ვერბალური ტექსტების გარდა, მუშაობა უნდა წარიმართოს ასევე
მულტიმედიური ტექსტების კითხვა-გაგების მიმართულებითაც, რაც ხელს შეუწყობს მოსწავლეებში ზოგადი
წიგნიერების უნარ-ჩვევების განვითარებას.
V-VI კლასებში ღრმავდება მოსწავლეთა ენობრივი კომპეტენციები როგორც რეცეფციულ, ისე ფუნქციურ
დონეზე, მოსწავლეებს თანდათან უყალიბდებათ ესთეტიკური და ემოციური დამოკიდებულება მხატვრული
ტექსტების მიმართ. ამ შინაგანი პროცესების სტიმულირებას სათანადო ყურადღება უნდა მიექცეს. მუშაობა
უნდა წარიმართოს იმ მიმართულებითაც, რომ მოსწავლეებს გამოუმუშავდეთ და განუვითარდეთ ქვეტექსტის
(იმპლიციტური ინფორმაციის) წვდომის უნარი, რაც ტექსტის შედარებით ღრმა ანალიზს მოითხოვს, ასევე
მასალის კონტექსტში გააზრებისა და ინტერპრეტაციის უნარი. სწავლების ამ ეტაპზე ყურადღება უნდა
მიექცეს ასევე მოსწავლეთა კრიტიკული აზროვნებისა და წაკითხულის შეფასების უნარების განვითარებას.
მიმართულება: წერა
მოსწავლეთა უმრავლესობა წერას სწავლების პირველ წელს სწავლობს. წერაში კარგი შედეგების მისაღწევად
აუცილებელია, მოსწავლეებმა წერონ ხშირად და მიზანმიმართულად.
სხვადასხვა სახისა და ტიპის ტექსტების შედგენაზე მუშაობა თავდაპირველად უნდა წარიმართოს

მასწავლებლის ხელმძღვანელობით, საყრდენების/მინიშნებების გამოყენებითა თუ მოდელის მიხედვით.
მკაფიო და გასაგები ინსტრუქციების თანხლებით, მრავალფეროვანი კონტექსტის მქონე წერითი დავალებების
შესრულების გზით მოსწავლეები თანდათან გაიწაფებიან წერაში, შეიქმნიან გარკვეულ წარმოდგენას წერის
პროცესზე, რაც გულისხმობს მოსწავლეთა აქტიურ მონაწილეობას წერის სამივე ეტაპზე: წერის დაწყებამდე,
წერის დროს, წერის შემდეგ.
V-VI კლასებში მუშაობა უნდა წარიმართოს იმ მიმართულებით, რომ მოსწავლეებს გამოუმუშავდეთ

გამართული წერითი მეტყველების, აზრის თანამიმდევრულად და ლოგიკურად გადმოცემის უნარ-ჩვევები.
სათანადო ყურადღება უნდა დაეთმოს ასევე მოსწავლეთა თვითგამოხატვისა და შემოქმედებითი უნარების
განვითარებას.

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., „მშ. დაწყ.(I).1.”
„მშ.“ - მიუთითებს საგანს „მშობლიური ენა და ლიტერატურა“,
„დაწყ.(I).” - მიუთითებს I-IV კლასების სტანდარტს,
„1“- მიუთითებს სტანდარტის შედეგის რიგს (1 = სტანდარტის პირველი შედეგი).
მშობლიური ენისა და ლიტერატურის სტანდარტის შედეგები არაქართულენოვანი სკოლებისთვის (I-IV კლასები)

შედეგების ინდექსი სტანდარტის შედეგები

მშ. დაწყ.(I).1. მკაფიოდ და გასაგებად მეტყველება; სამეტყველო ეტიკეტის საბაზისო ნორმების დაცვა; მეტყველების
არავერბალური საშუალებების (მაგ., ჟესტების, მიმიკის) ამოცნობა და სათანადოდ გამოყენება.
მშ. დაწყ.(I).2. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების შინაარსის გაგება და გადმოცემა
ლოგიკური ხაზის დაცვით; მოსმენილი ტექსტის თემის, დანიშნულების, ადრესატის ამოცნობა;
ტექსტში კონკრეტული ინფორმაციის ამოცნობა; ტექსტის ცალკეული მონაკვეთების ერთმანეთთან
დაკავშირება.

Codex 365 178 of 420
მშ. დაწყ.(I).3. პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის თემის, მასში განხილული საკითხების შესახებ;
მხატვრული ნაწარმოების პერსონაჟ(ებ)ის, მისი/მათი ქცევის შეფასება და საკუთარი თვალსაზრისის
ახსნა.
მშ. დაწყ.(I).4. აქტიური ლექსიკისა და ნასწავლი ენობრივი ფორმების მეტყველებაში გამოყენება;
მართლმეტყველების საბაზისო ნორმების დაცვა.
მშ. დაწყ.(I).5. გაწაფულად კითხვა; სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების წაკითხვა და
გაგება-გააზრება; ინფორმაციის მოძიება; მარტივი პრაგმატული ტექსტის ავტორის, ადრესატისა და
დანიშნულების ამოცნობა; ტექსტში ვერბალური და არავერბალური ფორმით მოწოდებული
ინფორმაციის (მაგ., ილუსტრაციისა და ტექსტის) ურთიერთადაკავშირება.
მშ. დაწყ.(I).6. მცირე ზომის მხატვრული ტექსტების ინტერპრეტირება ვერბალური და არავერბალური გზით (მაგ.,
პანტომიმით, ჟესტებით, როლური თამაშით); ვერბალური ინფორმაციის ვიზუალურად გარდაქმნა
და/ან პირიქით (მაგ., ტექსტზე დაყრდნობით ილუსტრაციის შექმნა, ნახატზე დაყრდნობით ამბის
გადმოცემა).
მშ. დაწყ.(I).7. წაკითხული ტექსტის მიმართ პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა და ახსნა; წაკითხულის
დაკავშირება პირად გამოცდილებასთან; დაკვირვება პერსონაჟის თვისებებსა და ქცევაზე; დასკვნის
გამოტანა.
მშ. დაწყ.(I).8. პრაგმატული ტექსტების სტრუქტურული მახასიათებლების ამოცნობა, სიუჟეტის განვითარების
ძირითადი საფეხურების (ამბის დასაწყისის, ძირითადი ნაწილისა და დასასრულის) გამოყოფა.
მშ. დაწყ.(I).9. დაკვირვება ტექსტის ლექსიკურ და სემანტიკურ მხარეზე (მაგ., სინონიმების, ანტონიმების ამოცნობა;
ფრაზეოლოგიზმებზე დაკვირვება).
მშ. დაწყ.(I).10. კითხვის ნაცნობი სტრატეგიების ადეკვატურად გამოყენება.
მშ. დაწყ.(I).11. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის მცირე ზომის ტექსტების შექმნა ნაცნობ თემატიკაზე
მოდელის და/ან საყრდენების გამოყენებით.
მშ. დაწყ.(I).12. ნაცნობი მხატვრული ტექსტის/ტექსტის მონაკვეთის შინაარსის გადმოცემა, გეგმის შედგენა.
მშ. დაწყ.(I).13. შესწავლილ ტექსტებში ასახული თემების, საკითხების, პერსონაჟების მიმართ საკუთარი
დამოკიდებულებისა და წაკითხულით გამოწვეული შთაბეჭდილების წერილობით გადმოცემა.
მშ. დაწყ.(I).14. კალიგრაფიისა და მართლწერის საბაზისო ნორმების დაცვა; აზრის თანამიმდევრულად გადმოცემა;
ნასწავლი ლექსიკისა და ენობრივ-სინტაქსური კონსტრუქციების ადეკვატურად გამოყენება.
მშ. დაწყ.(I).15. მოსწავლემ უნდა შეძლოს: წერის ნაცნობი სტრატეგიების ადეკვატურად გამოყენება.
I-IV კლასების მოსწავლეთა ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინებით, ქვემოთ ჩამოთვლილი
ენობრივი საკითხების, ასევე ტერმინებისა და ცნებების სწავლება უნდა მიმდინარეობდეს პრაქტიკული
აქტივობებით. სწავლების ამ ეტაპზე მიზანშეწონილი არ არის გრამატიკული წესებისა და ენობრივი
კანონზომიერებების თეორიული სწავლება.
ენობრივი ცოდნა და უნარ-ჩვევები
ენის ლექსიკოლოგიური ასპექტი
აქტიური ლექსიკური ფონდის შევსება; სიტყვიერი მარაგის გამდიდრება დარგობრივი ლექსიკური
ერთეულებით; სიტყვათა სემანტიკური და ლექსიკური კავშირების (სინონიმის, ანტონიმის, ერთი
სემანტიკური ჯგუფის სიტყვების) ამოცნობა და გამოყენება; სიტყვაწარმოება ელემენტარულ დონეზე; მარტივ
ფრაზეოლოგიზმებზე, სიტყვათა მრავალმნიშვნელიანობაზე დაკვირვება.
ენის გრამატიკული ასპექტი
თხრობითი, კითხვითი, ბრძანებითი და ძახილის წინადადებების ამოცნობა და გამოყენება; სასვენი ნიშნების
(წერტილის, კითხვისა და ძახილის ნიშნების, მძიმის, ორწერტილის, ტირეს) ამოცნობა და გამოყენება ნასწავლ
კონტექსტებში (მაგ., ჩამონათვალში, დიალოგში); სიტყვათა ფორმაცვალების კანონზომიერებათა აღმოჩენა
(მაგ., ზმნის უღლება, სახელის ბრუნება, მხოლობითისა და მრავლობითის ფორმების წარმოება); სივრცული,
დროითი და მიზეზ-შედეგობრივი მიმართებების გამომხატველი ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების
ამოცნობა და გამოყენება; მართლმეტყველებისა და მართლწერის საბაზისო ნორმების დაცვა.
ცნებები და ტერმინები
სიტყვის აგებულება: ბგერა, ხმოვანი და თანხმოვანი ბგერები; ასო, მარცვალი;
ტექსტის აგებულება: სიტყვა, წინადადება, სტრიქონი, აბზაცი, ტექსტი, სათაური, თავი, მიმართვა, ხელმოწერა;
სასვენი ნიშნები (წერტილი, მძიმე, კითხვის ნიშანი, ძახილის ნიშანი, ტირე, ორწერტილი);

Codex 365 179 of 420
ლიტერატურათმცოდნეობის საბაზისო ცნებები: მოთხრობა, ზღაპარი, იგავ-არაკი, ლექსი, პოემა,

თქმულება/ლეგენდა, ავტორი, პერსონაჟი/გმირი; მოქმედების დრო, ადგილი; ამბის დასაწყისი, შუა ნაწილი,
დასასრული; დიალოგი, მონოლოგი.
მოსწავლეთა ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინებით, ცნებების დამუშავება უნდა მიმდინარეობდეს
თვალსაჩინო მაგალითების საფუძველზე. მოსწავლე კონკრეტული მაგალითების მეშვეობით გაიაზრებს მათ
მნიშვნელობას და გამოიყენებს შესაბამისად. ამ ეტაპზე დაუშვებელია ცნებებისა და მათი განმარტებების
თეორიული სწავლება.
საკითხავი ტექსტების ტიპები

მხატვრული:
პროზაული და პოეტური ნაწარმოებები, ფოლკლორის ნიმუშები: ლექსები, ზღაპრები, თქმულებები,
ლეგენდები, მითები; მცირე ფოლკლორული ჟანრები: ენის გასატეხები, გამოცანები, ანდაზები, სხვ.
არამხატვრული:
ა) პრაგმატული ტექსტები: რეკლამა, რეცეპტი, განრიგი, ტელეპროგრამა, მოსაწვევი ბარათი, სია, სამახსოვრო
წესები, ცხრილი, გეგმა, ინსტრუქცია, გამაფრთხილებელი წარწერა/აბრა, ღია ბარათი, ინტერვიუ, განცხადება
(მაგ., საყმაწვილო ჟურნალში), წერილი (მეგობრული ან სხვა სახის).
ბ) ასაკის შესაბამისი სირთულის საინფორმაციო და შემეცნებითი ტექსტები: სტატიები საბავშვო
ენციკლოპედიიდან, ჟურნალიდან, გაზეთიდან, სხვ.
გ) დიდაქტიზებული ტექსტები (საანბანო და სასაუბრო ტექსტები, სხვ.).
მულტიმედიური:
კომიქსი, მულტფილმი, საბავშვო სიმღერა, კინოფილმი, სასწავლო-შემეცნებითი ფილმი, სხვადასხვა სახის
ვიდეო-, აუდიო-, აუდიო-ვიდეო მასალა (რეკლამა, ანონსი, რეპორტაჟი, სლაიდშოუ), საბავშვო სპექტაკლი;
სტატიები საბავშვო ვებგვერდიდან, ვებპორტალიდან, პლაკატი, მიმიკური მიზანსცენა, სხვ.

VI კლასის ბოლოს მისაღწევი შედეგები
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., „მშ. დაწყ.(II).1.“
„მშ.“ - მიუთითებს საგანს „მშობლიური ენა და ლიტერატურა“,
„დაწყ.(II).” - მიუთითებს V-VI კლასების სტანდარტს,
„1“- მიუთითებს სტანდარტის შედეგის რიგს (1 = სტანდარტის პირველი შედეგი).
მშობლიური ენისა და ლიტერატურის სტანდარტის შედეგები არაქართულენოვანი სკოლებისთვის (V-VI კლასები)
შედეგების ინდექსი სტანდარტის შედეგები

მშ. დაწყ.(II).1. ჯგუფური და ინდივიდუალური საკომუნიკაციო ამოცანების განხორციელება; სამეტყველო
ქცევის წარმართვა მიზნისა და კონტექსტის შესაბამისად.
მშ. დაწყ.(II).2. ასაკის შესაფერისი სირთულის ტექსტების მოსმენა, გაგება და ინტერპრეტაცია, ასევე
მხატვრული ტექსტის გააზრებისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე დეტალების, ზოგადად,
ლიტერატურული ნაწარმოების ესთეტიკური შეფასება საწყის დონეზე.
მშ. დაწყ.(II).3. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების ენობრივ-გრამატიკული ნიშნების
ამოცნობა და გამოყენება შესაბამის სამეტყველო სიტუაციებში.
მშ. დაწყ.(II).4. დისკუსიაში მონაწილეობის ნაცნობი სტრატეგიების მიზნის შესაბამისად შერჩევა და გამოყენება.
სტანდარტის შედეგები
მშ. დაწყ.(II).5. ტექსტის ხმამაღლა წაკითხვა მსმენელისათვის.
მშ. დაწყ.(II).6. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის მხატვრული და არამხატვრული ტექსტების
დამოუკიდებლად წაკითხვა და გაგება-გააზრება.
მშ. დაწყ.(II).7. სხვადასხვა ჟანრის მხატვრული ტექსტების დამოუკიდებლად წაკითხვა, გაგება-გაანალიზება და
ინტერპრეტირება (საწყის დონეზე); მსჯელობა ნაწარმოებში ასახული მისთვის გასაგები და

Codex 365 180 of 420
მნიშვნელოვანი პრობლემების შესახებ; დაკვირვება ნაწარმოების ესთეტიკურ მხარეზე; კითხვით

გამოწვეული განწყობილებისა და შთაბეჭდილების გადმოცემა.
მშ. დაწყ.(II).8. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების ენობრივ და სტრუქტურულ
თავისებურებებზე დაკვირვება და მსჯელობა.
მშ. დაწყ.(II).9. ტექსტის ვერბალური და არავერბალური ნაწილების ერთმანეთთან დაკავშირება და შედარება;
მულტიმედიური ტექსტების გაანალიზება, შეფასება და შექმნა; მედიაწიგნიერების საწყისი
უნარ-ჩვევების გამოყენება.
მშ. დაწყ.(II).10. კითხვის ნაცნობი სტრატეგიების მიზნის შესაბამისად შერჩევა და გამოყენება.
მშ. დაწყ.(II).11. მცირე ზომის მარტივი მხატვრული ტექსტების შექმნა; პიროვნული და შემოქმედებითი
გამოცდილების, ასევე წარმოსახვის უნარის გამოყენება წერის პროცესში.
მშ. დაწყ.(II).12. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის პრაგმატული ტექსტის დამოუკიდებლად
შექმნა შესაბამისი ფუნქციური სტილის გამოყენებით.
მშ. დაწყ.(II).13. წერისას გრამატიკის, ორთოგრაფიისა და პუნქტუაციის ძირითადი წესების დაცვა.
მშ. დაწყ.(II).14. წერის ნაცნობი სტრატეგიების მიზნის შესაბამისად შერჩევა და გამოყენება.
ისევე, როგორც I-IV კლასებში, დაწყებითი საფეხურის დამამთავრებელ ეტაპზეც, ენობრივი საკითხების
სწავლება უნდა მიმდინარეობდეს პრაქტიკული აქტივობებით. არც ამ ეტაპზე არ არის მიზანშეწონილი
ძირითადი აქცენტის გადატანა გრამატიკული წესებისა და ენობრივი კანონზომიერებების თეორიულ
დასწავლაზე. თუმცა, იმის გათვალისწინებით, რომ V-VI კლასებიდან უკვე იწყება მოსწავლეთა მეტაენობრივი
უნარების განვითარებაზე ზრუნვა, აუცილებელია, რომ ენობრივ-გრამატიკული საკითხების დამუშავებას
უფრო სისტემური და თანამიმდევრული ხასიათი მიეცეს.

აქტიური ლექსიკური ფონდის შევსება სხვადასხვა დარგობრივი ცნებებითა და ტერმინებით, მხატვრული
ნაწარმოებების შესწავლისას ათვისებული ლექსიკური ერთეულებითა თუ ფრაზეოლოგიზმებით; ახალი
სიტყვებისა და ფრაზების გააზრებულად წარმოება ნაცნობი მოდელების მიხედვით.

სიტყვათა მორფოლოგიური აგებულება (სახელთა ბრუნვის ფორმები და მათი ფუნქციები); ზოგიერთი
გრამატიკულ-სემანტიკური კატეგორია (არსებითი სახელის ჯგუფები; ზმნის დრო, კილო, ასპექტი);
წინადადებათა მოდალობები; წინადადების ძირითადი წევრები; ძირითადი სინტაქსური მიმართებები
სიტყვებს შორის (შეთანხმება ზმნასა და სახელს შორის პირსა და რიცხვში); სახელისა და ზმნის ძირითადი
გრამატიკული კატეგორიები და მათი სინტაქსური ფუნქციები წინადადებაში.
პროგრამით გათვალისწინებული გრამატიკული და გრამატიკულ-სემანტიკური კატეგორიების აღმნიშვნელი
ცნებები.
ტექსტის აგებულება: ქვეთავი.
ტექსტის ფუნქციური ტიპები: თხრობა, აღწერა, მსჯელობა.
ლიტერატურათმცოდნეობის საბაზისო ცნებები და ტერმინები: ლიტერატურა, მხატვრული ლიტერატურა,
არამხატვრული ლიტერატურა, ნოველა; ნაწარმოების თემა, მთავარი აზრი (დედააზრი), ეპითეტი, შედარება,
მეტაფორა.

Codex 365 181 of 420
ლეგენდები, მითები; მცირე ფოლკლორული ჟანრები: ენის გასატეხები, გამოცანები, ანდაზები...
ა) ბიოგრაფიული ტექსტები, პრაგმატული ტექსტები: რეკლამა, რეცეპტი, განრიგი, ტელეპროგრამა, მოსაწვევი
ბარათი, სია, სამახსოვრო წესები, ცხრილი, გეგმა, ინსტრუქცია, გამაფრთხილებელი წარწერა/აბრა, ღია ბარათი,
ინტერვიუ, განცხადება (მაგ., საყმაწვილო ჟურნალში), წერილი (მეგობრული, ოფიციალური).
ბ) საინფორმაციო და შემეცნებითი ტექსტები: სტატიები საბავშვო ენციკლოპედიიდან, ჟურნალიდან,
გაზეთიდან, სხვ.
კომიქსი, მულტფილმი, საბავშვო სიმღერა, მხატვრული და/ან დოკუმენტური ფილმები, სასწავლო-
შემეცნებითი ფილმი, სხვადასხვა სახის ვიდეო-, აუდიო-, აუდიო-ვიდეო მასალა (რეკლამა, ანონსი,
რეპორტაჟი, სლაიდშოუ), საბავშვო სპექტაკლი; სტატიები საბავშვო ვებგვერდიდან, ვებპორტალიდან,
პლაკატი, მიმიკური მიზანსცენა, სხვ.
1.2. მშობლიური ენა და ლიტერატურა არაქართულენოვანი სკოლებისათვის/სექტორებისთვის საბაზო

საბაზო საფეხურზე მშობლიურ ენასა და ლიტერატურაში მოსწავლეები შეისწავლიან სხვადასხვა ტიპისა და
ჟანრის ტექსტებს (კლასიკურ და თანამედროვე მხატვრულ ლიტერატურას, არამხატვრულ ლიტერატურას,
სხვ.). სწავლა-სწავლების პროცესი აგებულია ისეთ მასალაზე, რომელიც შეიცავს პრობლემას ან პრობლემებს,
განსხვავებულ თვალსაზრისებს და მოითხოვს ამ პრობლემების გადასაჭრელად ალტერნატიული გზების
ძიებას, თვალსაზრისების შეჯერებასა და საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვას.
საგნის სწავლა-სწავლებისას მოსწავლე ჩართული იქნება კომპლექსურ და პროექტულ აქტივობებში,

რომლებიც მას შეძენილი ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენების საშუალებას მისცემს.

სტანდარტის შედეგები ამ საგნის ცნებებზე დაფუძნებით განსაზღვრავს, რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს
მშობლიური ენისა და ლიტერატურის ფარგლებში საბაზო საფეხურის დასრულებისას.
სასწავლო შედეგები საგნის სწავლა-სწავლების მიზნებიდან გამომდინარეობს. მათი საშუალებით მოსწავლეს
განუვითარდება: ტექსტების კრიტიკული გააზრების, ინტერპრეტაციის, საკუთარი დამოკიდებულების
გამოხატვა-დასაბუთების, კვლევის, არგუმენტირებული მსჯელობის, პრობლემის გადაჭრის უნარები;
სხვადასხვა ტიპის ტექსტების შედგენის უნარი (ზეპირი ან/და წერილობითი სახით); ჩამოუყალიბდება
კრიტიკული აზროვნება, ეთიკური ღირებულებები და პასუხისმგებლობის გრძნობა.
სტანდარტის შინაარსი მოიცავს იმ ცნებებს, საკითხებსა და საკითხავ ლიტერატურას, რაც უნდა იცოდეს
მოსწავლემ.
ცნებებისა და საკითხების სახით განსაზღვრულია ის ცოდნა, რომელსაც მოსწავლე უნდა დაეუფლოს საგნის
სწავლა-სწავლებისას.
საკითხავი ლიტერატურის ფარგლებში შეთავაზებულია 3 ძირითადი თემატური ბლოკი. ესენია: ადამიანი და

მისი ცხოვრება (I თემატური ბლოკი), სამყაროს შეცნობა, ახლის ძიება (II თემატური ბლოკი), მარადიული
ძიებები (III თემატური ბლოკი). თემატური ბლოკები შემოფარგლავს ზოგად შინაარსობრივ კონტექსტებს და
საფუძველს ქმნის სტანდარტის შედეგების მიღწევისთვის. თითოეული თემატური ბლოკი მოიცავს შესაბამის
სასწავლო თემებს, განსაზღვრულს ლიტერატურის უნივერსალური მოტივების (/თემების) გათვალისწინებით.
აქვეა წარმოდგენილი ჩამონათვალი სავალდებულო ნაწარმოებებისა, რომლებიც დამუშავდება
შეთავაზებული თემატური ბლოკების ფარგლებში.
სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები, ცნებები და საკითხები ინტეგრირებულად დამუშავდება ყველა
კონკრეტული სასწავლო თემის ფარგლებში.

Codex 365 182 of 420
ზემოაღნიშნული სავალდებულო თემატური ბლოკებისა და მათი შესაბამისი სარეკომენდაციო თემების
სახითაა წარმოდგენილი.
ქვეცნებები, საკითხები - საგნობრივი ქვეცნებები უშუალოდ გამომდინარეობს შესაბამისი ცნებებიდან, ხოლო
საკითხების მეშვეობით ხდება იმის განსაზღვრა, თუ კონკრეტულად, რა მასალის საფუძველზე წარიმართება
ცნებებზე მუშაობა.
საბაზო საფეხურის თითოეულ კლასში მოსწავლეებს უნდა შევთავაზოთ სამივე თემატური ბლოკის
შესაბამისი მასალა.
სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ ინდექსი აქვს დართული:
მაგალითად, მშ. საბ. 1:
„მშ.“ - მიუთითებს საგანს „ მშობლიური ენა და ლიტერატურა“,
„საბ.“ - მიუთითებს საბაზო საფეხურს,
„1“ - მიუთითებს შედეგის რიგს (აქ: პირველ შედეგს).
მშობლიური ენისა და ლიტერატურის სტანდარტის შედეგები
მიმართულება: ტექსტის გაგება-გაანალიზება სამიზნე ცნებები სამიზნე

ცნებები სამიზნე ცნებები
შედეგების ნდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მშ.საბ.1. ტექსტში მოცემული ფაქტობრივი და კონცეპტუალური ტექსტის ტიპი და ჟანრი
ინფორმაციის ამოცნობა-გააზრება. (შედეგები 3, 5, 6, 8, 11, 12)
მშ.საბ.2. ტექსტის ცალკეულ ნაწილებს შორის არსებული მიმართებების კომპოზიცია (შედეგები 1, 2, 6, 8,
გაანალიზება და სათანადო დასკვნების გამოტანა. 11, 12)
ტექსტის სტრუქტურა,
მშ.საბ.3. ტექსტის კომპოზიციური ელემენტების გააზრება მთლიანი ტექსტის ორგანიზება (შედეგები 8, 10, 11,
ფარგლებში. 12)
ენობრივ-გამომსახველობითი
მშ.საბ.4. ტექსტის კრიტიკული გააზრება კონტექსტური ფაქტორების
საშუალებები (შედეგები: 9,
10,11)
მიმართულება: ცოდნისა და იდეების გაზიარება
კონტექსტი (შედეგები: 4, 6, 11,
12)
ტექსტის სიტუაციური
მშ.საბ.5. ტექსტის ინტერპრეტაცია პირად თუ ლიტერატურულ
გამოცდილებაზე დაყრდნობით (მაგ. ხედვის პერსპექტივის
(საკომუნიკაციო სიტუაცია)
შეცვლით, დროში ან სივრცეში გადატანით).
(შედეგები: 8, 11, 12)
მშ.საბ.6. ერთსა და იმავე თემაზე/საკითხზე, პრობლემატიკაზე შექმნილი
სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის შექმნილი ტექსტების შედარება და
გრამატიკა (შედეგები:9, 11, 12)
მსჯელობა მათ მსგავსება-განსხვავებებზე სხვადასხვა კუთხით (მაგ.,
ტიპობრივი, ჟანრობრივი, ინტერტექსტობრივი მიმართებების) და
სტრატეგიები (შედეგები: 11, 12)
სათანადო დასკვნის გამოტანა;.
მშ.საბ.7. საკუთარ გამოცდილებაზე დაყრდნობით ტექსტის შეფასება,
ტექსტის მიმართ პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა და ახსნა-
დასაბუთება.
მშ.საბ.8. სტანდარტით განსაზღვრული ტიპისა და ჟანრის ტექსტების
შედგენა-გაზიარება საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინებით
(ზეპირი ან/და წერითი მეტყველების დროს).
მიმართულება: ენობრივი და სტრუქტურული მახასიათებლების გამოყენება
მშ.საბ.9. ენობრივ-გრამატიკული ფორმებისა და მხატვრულ-

გამომსახველობითი ხერხების ცოდნის ფუნქციურად გამოყენება
კონკრეტული მიზნით (ზეპირი ან/და წერითი მეტყველების დროს).
მშ.საბ.10. სტრუქტურული და ორგანიზაციული ელემენტების ცოდნის
ფუნქციურად გამოყენება კონკრეტული მიზნით (ზეპირი ან/და
წერითი მეტყველების დროს).
მიმართულება: სტრატეგიების გამოყენება

Codex 365 183 of 420

მშ.საბ.11. ზეპირმეტყველების, კითხვის, წერის სტრატეგიების მიზნის
შესაბამისად შერჩევა და ადეკვატურად გამოყენება.
მშ.საბ.12. სწავლის პროცესში გამოყენებული სტრატეგიების გაცნობიერება,
გაანალიზება და შეფასება მიზანშეწონილობისა და ეფექტიანობის
თვალსაზრისით.
ცნებები და ქვეცნებები/საკითხები
ტექსტი
მხატვრული: პროზა (მოთხრობა, მინიატურა, იგავ-არაკი, მითი, ლეგენდა), პოეზია (ლექსი, პოემა) და სხვა.
არამხატვრული: საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტი; ისტორიული მატიანე; ესე; პუბლიცისტური წერილი,
მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გამოქვეყნებული მასალა (მაგ., ინტერვიუ, რეპორტაჟი, სტატია);
მემუარული პროზა; ბიოგრაფიული/ავტობიოგრაფიული ტექსტი; პირადი/არაფორმალური წერილი; საჯარო
გამოსვლა.
კომპოზიციური ელემენტები (მაგ., თემა, ქვეთემა, იდეა; მოქმედების დრო და ადგილი; თხრობა, აღწერა;
პერსონაჟები; დიალოგი; ავტორისეული დახასიათება; პეიზაჟი; პორტრეტი; ხედვის კუთხე/პერსპექტივა
(ავტორის, მთხრობელის, პერსონაჟის); ლირიკული გადახვევა; მორალი/შეგონება (იგავის); სიუჟეტი და მისი
განვითარების საფეხურები; კონფლიქტი; რითმა, მეტრი, სტროფი, ტაეპი.
სტრუქტურული და ორგანიზაციული ელემენტები (მაგ., სათაური; თავი; რუბრიკა; აბზაცი; მიმართვა;
ხელმოწერა; არავერბალური ელემენტები (ილუსტრაცია, ლოგო, სქემა, შრიფტის სახესხვაობა და ზომა).
კონტექსტი - ტექსტის შექმნის ეპოქა, ადგილი; ეპოქის ზოგადი კონტექსტი (მაგ., რეალიები, ფასეულობები,
ცოდნის დონე); ავტორის ცხოვრებისეული და სულიერი გამოცდილება (მაგ., შეხედულებები,
დამოკიდებულებები).
მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა) - ალუზია; ციტირება.
ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუაცია) - კომუნიკაციის ადგილი; კომუნიკაციის

მიზანი; ავტორი; აუდიტორია, მკითხველი; მონაწილეები (დისკუსიის, დებატების).
ინტერპრეტაცია - ჟანრი; თემა, ქვეთემა, იდეა; მოქმედების დრო და ადგილი; სიუჟეტი; ხედვის
კუთხე/პერსპექტივა.
ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები (ლექსიკა, სტილი, მხატვრული ხერხები, რიტორიკული ხერხები)

ლექსიკა, სტილი - ომონიმი, დიალექტიზმი, ბარბარიზმი, ჟარგონი, არქაიზმი, ნეოლოგიზმი;
ფრაზეოლოგიზმი; აფორიზმი; სიტყვაწარმოება; სიტყვის პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობა;
სტილისტური ხარვეზი (ტავტოლოგია, კალკი, პარონიმები); სხვადასხვა ფუნქციური სტილი (სასაუბრო,
მხატვრული, პუბლიცისტური, ოფიციალურ-საქმიანი, სამეცნიერო);
მხატვრული ხერხები - (ეპითეტი, შედარება, ჰიპერბოლა, მეტაფორა, ალიტერაცია, ალეგორია, ირონია).
რიტორიკის ელემენტები - თეზისი, არგუმენტი; რიტორიკული შეკითხვა, რიტორიკული მიმართვა,
გამეორება; რიტორიკული სტილის ძირითადი მახასიათებლები (სარწმუნოობა, ლოგიკა, ემოცია).
ზეპირმეტყველების (ლაპარაკის, მოსმენის) სტრატეგიები (მაგ., კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლების
განსაზღვრა, წინარე ცოდნის მობილიზება, რეპეტიციის გავლა, პარაფრაზირება; წინასწარი ვარაუდების
გამოთქმა, დამაზუსტებელი კითხვების დასმა, ჩანაწერების კეთება).
კითხვის სტრატეგიები (მაგ., წინარე ცოდნის გააქტიურება, დაკავშირება, ვარაუდების გამოთქმა, წაკითხულის
ვიზუალიზაცია, შეჯამება, შეკითხვების დასმა, ხელახლა წაკითხვა, დაჯგუფება- დახარისხება, კონტექსტზე
დაყრდნობით/ლექსიკონის გამოყენებით სიტყვის მნიშვნელობის ამოცნობა-დადგენა).
Codex 365 184 of 420
წერის სტრატეგიები (მაგ., კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლების განსაზღვრა; იდეების გენერირება;

იდეების დაჯგუფება; ცოდნის მობილიზება; გეგმის შედგენა; პირველადი ვარიანტის შედგენა; პირველადი
ვარიანტის გაუმჯობესება; ნაწერის გაფორმება და წარდგენა-გაზიარება).
მეტაკოგნიტური სტრატეგიები (მაგ., აქტივობის/დავალების ღირებულების გააზრება; დაფიქრება სწავლის
პროცესზე, წინსვლა-განვითარების შემაფერხებელი და ხელშემწყობი ფაქტორების გაცნობიერება, სწავლის
პროცესის დაგეგმვა).
მშობლიური ენის ისტორია: მსოფლიოს ენათა ოჯახები; მშობლიური ენა, მისი მონათესავე ენები, მშობლიური
ენის დიალექტები; სალიტერატურო ენა და დამწერლობა (ანბანი).
მშობლიური მწერლობის დარგები: საერო და სასულიერო ლიტერატურა.
გრამატიკა - მორფოლოგია, სინტაქსი

(ცალკეული ენის გრამატიკის საკითხები, იხ. დანართები)
საბაზო საფეხურის მოსწავლეთა საკითხავი ლიტერატურის ძირითად ბირთვს წარმოადგენს მშობლიური
მწერლობის ნიმუშები, მშობლიური მწერლობის კლასიკოსთა დროში გამოცდილი თხზულებები, რომელთაც
მყარად დაიმკვიდრეს ადგილი მშობლიური ლიტერატურის ისტორიაში და წარმოადგენენ საყრდენ ტექსტებს
ცალკეული თემების შესწავლის დროს (მშობლიური ენების მიხედვით სავალდებულო ნაწარმოებების
ჩამონათვალი, იხ. დანართი).
სწავლა-სწავლების პროცესში, ამა თუ იმ თემატური ბლოკის ან/და სასწავლო თემის ფარგლებში,

სავალდებულო ნაწარმოებებთან ერთად მოსწავლეებს უნდა შევთავაზოთ არასავალდებულო ლიტერატურაც -
მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები, რომლებიც შეესაბამება მოსწავლეთა ასაკობრივ ინტერესებს და
დაეხმარება მათ სტანდარტით განსაზღვრული საგნობრივი ცნებებისა და საკითხების ათვისებაში,
უნივერსალური ლიტერატურული მოტივების (/თემების) წვდომა-გააზრებაში, ასევე ქართული
ლიტერატურის ნიმუშებიც, რაც გააფართოებს მოსწავლეთა კულტურულ ჰორიზონტს და ხელს შეუწყობს მათ
განვითარებას ინტერკულტურული კუთხით.
I თემატური ბლოკი. ადამიანი და მისი ცხოვრება
ადამიანის ცხოვრების გზა (მაგ., ადამიანის ყოფა-ცხოვრება, საქმიანობა, ურთიერთობა სხვა ადამიანთან),
ადამიანის შინაგანი სამყარო (მაგ., ემოციები, გრძნობები, განცდები, ოცნებები; წარმოსახვა-ფანტაზია);
საზოგადოებაში თანაცხოვრება (მაგ., ადამიანის ადგილი საზოგადოებაში, საზოგადოების ზეგავლენა

ადამიანზე, ადამიანის ზეგავლენა საზოგადოებაზე).
II თემატური ბლოკი. სამყაროს შეცნობა, ახლის ძიება

მშობლიური სამყარო (მაგ., მშობლიური ქვეყნის წარსული, აწმყო, მომავალი; ენა, კულტურა, ტრადიციები;
მშობლიური ქვეყნის მრავალფეროვნება);
ბუნებასთან ურთიერთობა (მაგ., ბუნების მშვენიერება, ჰარმონიულობა; წონასწორობა/ბალანსი ადამიანსა და
ბუნებას შორის, კონფლიქტი ბუნებასთან და მისი შედეგები; ზრუნვა ბუნებაზე/გარემოზე თანამედროვე
ეპოქაში);
ახალი სამყაროს აღმოჩენა-შემეცნება (მაგ., ახლის/სიახლის აღმოჩენის გზები, ახლის ნახვით/აღმოჩენით
მიღებული ცოდნა და გამოცდილება, ურთიერთმიმართება ახალსა და ნაცნობს/ჩვეულს შორის).
III თემატური ბლოკი. მარადიული ძიებები

სიკეთე და ბოროტება(მაგ., სიკეთისა და ბოროტების ურთიერთმიმართება, ადამიანის ნების როლი სიკეთისა
და ბოროტების დაპირისპირებაში);
Codex 365 185 of 420
ცხოვრების საზრისი (მაგ., ადამიანის არსებობის მიზანი, ადამიანური პოტენციალის რეალიზების გზების
ძიება-გააზრება).
საფეხურებრივი საკვანძო კითხვები:

საფეხურებრივი საკვანძო კითხვები სტანდარტის ცნებებს აკავშირებს შედეგებთან.
რატომ/რა მიზნითა არის გამოყენებული მოცემული ენობრივ-გრამატიკული ფორმები და ლექსიკური
საშუალებები, მხატვრული და სტილური ხერხები? რატომ არის ეს ტექსტი მოთხრობა (/პოემა, იგავი, პირადი
წერილი და ა. შ.)?
როგორ/რა საშუალებებით ცდილობს ავტორი მკითხველზე გავლენის მოხდენას, აზრის გამოხატვას,
პოზიციის დასაბუთებას? რამდენად ეფექტიანია მისი მცდელობები?
რამდენად მეხმარება ნაწარმოების სტრუქტურა ტექსტის გაგება-გააზრებაში?
რას მეუბნება ტექსტი მისი შექმნის ეპოქაზე, ავტორზე?
რა შეიძლება გავაკეთო იმისთვის, რომ უკეთ გავიგო/გავიაზრო ტექსტი?
რა ვიცი მოცემულ თემაზე, საკითხზე, პრობლემაზე? რით გამოირჩევა ეს ტექსტი ამავე თემაზე, საკითხზე,
პრობლემაზე შექმნილი სხვა ტექსტებისგან? (/რითია ეს ტექსტი გამორჩეული, უნიკალური?)
რას მასწავლის ტექსტი? რამდენად/როგორ დამეხმარება ტექსტი რეალური სამყაროს გაცნობაში, საკუთარი
თავის შეცნობაში, სხვა ტექსტის (წიგნის), ფილმის გაგებაში? რამდენად და რითია ტექსტი საინტერესო
პირადად ჩემთვის, თანამედროვე ადამიანებისთვის?
რის საფუძველზე გამომაქვს დასკვნა?
როგორ გადმოვცე ჩემი ცოდნა, გამოვხატო აზრები, ფიქრები და დამოკიდებულებები ტექსტის, თემის,
პრობლემის/საკითხის მიმართ? რა ენობრივი საშუალებები გამოვიყენო ამ კონკრეტულ საკომუნიკაციო
სიტუაციაში (/ამ კონკრეტული ნამუშევრის შესადგენად)?
როგორ შემიძლია თვითგამოხატვა მოცემულ თემაზე, პრობლემაზე/საკითხზე?
როგორ დავეხმარო მკითხველს/მსმენელს ჩემი ნამუშევრის უკეთ გაგებაში?
მშობლიური ენა და ლიტერატურა არაქართულენოვანი სკოლებისათვის/სექტორებისთვის საშუალო

საშუალო საფეხურზე ეთნიკური უმცირესობების მშობლიური ენა და ლიტერატურა ინტეგრირებულად

ისწავლება.
გრძელვადიანი მიზნები განსაზღვრულია სტანდარტის შედეგებისა და სამიზნე ცნებების სახით, ხოლო

შინაარსი აღიწერება ქვეცნებების და თემების სახით. ამ შინაარსებზე დაყრდნობით ყალიბდება შუალედური
ეროვნული სასწავლო გეგმა ეთნიკური უმცირესობის ენისა და ლიტერატურის სავალდებულო კურსში

(არაქართულენოვანი სკოლებისა და სექტორებისათვის) ცალკეულ თემებს, ასევე მათ შესასწავლად საჭირო
ქვეცნებებსა თუ საკითხებს სავალდებულო სახით არ განსაზღვრავს.
თემებს ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ისინი მიუთითებს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-
სწავლების პროცესში. თითოეულ კრიტერიუმთან აღნიშნულია, თუ რომელ სამიზნე ცნებასთანაა ის
კურსის ფარგლებში ფართოვდება და ღრმავდება საბაზო საფეხურზე მშობლიურ ენაში შეძენილი ცოდნა.
სტანდარტში გრძელვადიანი მიზნები განსაზღვრულია შედეგებისა და სამიზნე ცნებების სახით.
შინაარსი აღიწერება საგნობრივი ქვეცნებებისა და თემატური ჩარჩოს/თემების სახით.
სასწავლო თემის ფარგლებში. თითოეულ კრიტერიუმთან/შედეგთან მითითებულია მასთან დაკავშირებული
სამიზნე ცნება.

Codex 365 186 of 420
საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს, მაგ., მშ.საშ.1.:
„მშ.“- მიუთითებს „მშობლიური ენა და ლიტერატურა (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/
სექტორებისათვის)“
მშობლიური ენისა და ლიტერატურის (არაქართულენოვანი სკოლებისთვის/სექტორებისათვის) სტანდარტის შედეგები საშუალო

მშ.საშ.1 ჟანრულ-კომპოზიციური ელემენტებისა და ენობრივ-გამომსახველობითი ჟანრი

საშუალებების (მაგ., მთავარი იდეის, ხედვის კუთხის, პერსონაჟების, (მშ.საშ.1,4,6,7)
მხატვრული ხერხების) ცოდნის გამოყენება წაკითხული ნაწარმოების
კრიტიკულად გაანალიზებისა და ინტერპრეტირებისთვის, მისი კომპოზიცია
მხატვრულ-ესთეტიკური მნიშვნელობის გააზრებისთვის. (მშ.საშ.1,3,4,6,7)
მშ.საშ.2 ნაწარმოების აღქმა-გააზრება კონტექსტური ფაქტორების (მაგ., ავტორის
ბიოგრაფიის, სოციოისტორიულის) ცოდნის გამოყენებით და მისი
ინტერპრეტირება როგორც შექმნის თანადროული ეპოქის, ისე ენობრივ-
თანამედროვეობის ჭრილში. გამომსახველობითი
მშ.საშ.3 საკუთარი პოზიციისა თუ დამოკიდებულებების წარმოსაჩენად ამა თუ იმ საშუალებები
ეპოქის ან/და კულტურის ნაწარმოების გამოყენება მასში ასახულ (მშ.საშ.4,6,7)
პრობლემატიკაზე, ფასეულობებსა და შეხედულებებზე მსჯელობის გზით.
მშ.საშ.4 ამა თუ იმ ეპოქასა ან/და კულტურაში შექმნილი ნაწარმოებების
ერთმანეთთან შედარება და მსგავსება-განსხვავებების ანალიზი მათი კონტექსტი
საერთო მახასიათებლებისა თუ სპეციფიკურობის/უნიკალურობის (მშ.საშ.2,5)
გამოსაკვეთად.
მშ.საშ.5 ერთსა და იმავე ნაწარმოებთან დაკავშირებული სხვადასხვა
ინტერპრეტაციის ერთმანეთთან შედარება ტექსტის განსხვავებული
პერსპექტივების/მიდგომების ჭრილში შესაფასებლად.
მშ.საშ.6 სხვადასხვა ფორმატის, ტიპისა და ჟანრის ტექსტების შედგენა ამა თუ იმ
მიზნით (მაგ., ტექსტის ანალიზის შედეგების წარმოსაჩენად,
თვითგამოხატვისთვის, განწყობილებების, შთაბეჭდილებების, ემოციების
გადმოსაცემად).
მშ.საშ.7 ტექსტების შედგენისას ჟანრულ-კომპოზიციური და ენობრივ-
გამომსახველობითი საშუალებების (მაგ., მსჯელობითი ტექსტისთვის
დამახასიათებელი სტრუქტურის, სინტაქსური კონსტრუქციების,
მხატვრული ენის, სტილის ელემენტების) მიზნის შესაბამისად გამოყენება
(მაგ., ტექსტის ინტერპრეტირებისას, შემოქმედებითი წერისას).
სავალდებულო (საბაზისო) კურსი აგებულია ლიტერატურის შესწავლის ქრონოლოგიურ-თემატურ
პრინციპზე: მოსწავლეებს უნდა შევთავაზოთ მაღალმხატვრული ნაწარმოებები, რომლებიც საუკეთესოდ
ასახავენ მათი თანადროული ეპოქების სპეციფიკას, მსოფლმხედველობასა და ესთეტიკურ შეხედულებებს. ამ
გზით მოსწავლეები შეიქმნიან წარმოდგენას მშობლიური ლიტერატურის ძირითად პერიოდებზე, სხვადასხვა
ლიტერატურულ მიმდინარეობაზე და გაიაზრებენ მათი წარმოშობის კულტურულ თუ სოციოისტორიულ
წანამძღვრებს. კერძოდ, მოსწავლეები ლიტერატურულ ნაწარმოებებს გააანალიზებენ მათი შექმნის
თანადროული ეპოქის კონტექსტში, ეპოქისა, რომელიც განსაზღვრავდა ძირითად პრობლემატიკას,
მსოფლმხედველობრივ პრინციპებს, მორალურ-ეთიკურ თუ ესთეტიკურ ორიენტირებს. მხატვრული
ლიტერატურის გარდა, მოსწავლეებს შესაძლებელია შევთავაზოთ პუბლიცისტური თხზულებები და ესეები,
რომლებშიც ასახულია ამა თუ კონკრეტული ეპოქისთვის დამახასიათებელი პრობლემატიკა, იდეები,
ესთეტიკური შეხედულებები.

Codex 365 187 of 420
თითოეული სასწავლო თემა ისწავლება ქვეთემების მეშვეობით, რომლებიც განისაზღვრება ლიტერატურის

უნივერსალური თემების/მოტივების გათვალისწინებით (მაგ., ცხოვრების საზრისის ძიება, ადამიანი
საზოგადოების პირისპირ, სიყვარული, ადამიანის კონფლიქტი ბუნებასთან და მისთ.).
საკითხავი მასალის ფარგლებში ცალკე ჯგუფს ქმნის სავალდებულო ნაწარმოებები - მშობლიური მწერლობის
კლასიკოსთა დროში გამოცდილი თხზულებები, რომლებმაც მყარად დაიმკვიდრეს ადგილი მშობლიური
ლიტერატურის ისტორიაში და წარმოადგენენ საყრდენ ტექსტებს ცალკეული თემების შესწავლის დროს.
სავალდებულო ლიტერატურის ჩამონათვალი

სწავლა-სწავლების პროცესში სავალდებულო ნაწარმოებებთან ერთად მოსწავლეებს უნდა შევთავაზოთ
არასავალდებულო ლიტერატურაც - მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები, რომლებიც შეესაბამება
მოსწავლეთა ასაკობრივ ინტერესებს და დაეხმარება მათ სტანდარტით განსაზღვრული საგნობრივი ცნებებისა
და ქვეცნებების გაცნობიერებაში, უნივერსალური ლიტერატურული მოტივების (/თემების) წვდომა-
გააზრებაში.
მშობლიური ლიტერატურის გარდა, მოსწავლეებს შესაძლებელია შევთავაზოთ ქართული და უცხოური

ლიტერატურის ნიმუშებიც, რაც დაეხმარება მათ, გაიაზრონ მშობლიური ლიტერატურა სხვა
ლიტერატურების კონტექსტში (სხვადასხვა კულტურის ტექსტებს შორის მსგავსება-განსხვავებების აღმოჩენის
გზით).

ჟანრი
მხატვრული ნაწარმოებები: ლექსი, მოთხრობა, ნოველა, პოემა, რომანი, ეპოსი, დრამატურგიული
ნაწარმოებები (კომედია, დრამა, ტრაგედია), ალეგორიული ჟანრის ლიტერატურა (მაგ., იგავ-არაკი),
არამხატვრული ნაწარმოებები: ბიოგრაფიული ტექსტები, მემუარული ლიტერატურა; სამეცნიერო
(სამეცნიერო და სამეცნიერო-პოპულარული სტატია); საგაზეთო სტატია, სხვადასხვა პერიოდის
პუბლიცისტიკა; სხვადასხვა სახის ესე, რეფერატი.
თემა, დედააზრი/მთავარი იდეა, მთავარი/ძირითადი საკითხი; ქვეტექსტური ინფორმაცია;
ავტორი, პერსონაჟი, ლირიკული გმირი; პერსონაჟთა სახეები; ხედვის კუთხე (ავტორის, მთხრობლის,
პერსონაჟის);
მონოლოგი, მისი სტრუქტურული და სტილისტური თავისებურებანი; მონოლოგის სახეები;
დიალოგი, პოლილოგი და მათი ფუნქციები;
პეიზაჟი, ინტერიერი და მათი ფუნქციები; განწყობა;
ავტორისეული ჩანართები; ლირიკული გადახვევა,
ტექსტის სტრუქტურული ელემენტები (სათაური, აბზაცი, სტროფი, ტაეპი, თავი, ქვეთავი, პარაგრაფი,
ეპიგრაფი);
წინადადებათა გადაბმის სახეები (ჯაჭვური, პარალელური);
მხატვრული კონფლიქტის განვითარების საფეხურები (პროლოგი, ექსპოზიცია, კვანძის შეკვრა, მოქმედების
განვითარება, კულმინაცია, კვანძის გახსნა, ეპილოგი);
სტრუქტურა-ორგანიზება: ტექსტის სტრუქტურული ელემენტები (სათაური, აბზაცი, სტროფი, ტაეპი,
ეპიგრაფი, პარაგრაფი, თავი, ქვეთავი); რითმა, მეტრი;
სხვადასხვა სახის საორგანიზაციო ყალიბები (მაგ., შედარება-შეპირისპირება, ქრონოლოგიური
თანამიმდევრობა, მიზეზშედეგობრიობა, ახსნა-განმარტებითობა, პრობლემა და მისი გადაწყვეტა);
ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები -
ფუნქციური სტილი - სასაუბრო, მწიგნობრული; სამეცნიერო, ოფიციალურ-საქმიანი, პუბლიცისტური,
მხატვრული;

Codex 365 188 of 420
ენობრივი ფიგურები - ფონოლოგიური ფიგურები (ალიტერაცია, ევფონია), სემანტიკური ფიგურები (მაგ.,

იდიომები, ევფემიზმი); სტილისტური ფიგურები (ელიფსისი, გამეორება, ანაფორა);
ინტერტექსტუალური მიმართებები და მათი გამოხატვის საშუალებები - ალუზია, ციტატა.
ენობრივ-გრამატიკული ფორმები - დროით-სივრცული და ლოგიკური მიმართებების გამომხატველი
სინტაქსური კონსტრუქციები თხრობითი, მსჯელობითი და აღწერითი ხასიათის ტექსტებში; ჩართული
სიტყვები და გამონათქვამები, ანაფორული ნაცვალსახელები და ზმნიზედები, სინონიმური და ანტონიმური
ჩანაცვლებები, დამხმარე ზმნების სტრუქტურა და ფუნქციები.
მხატვრულ-გამომსახველობითი ხერხები - ალეგორია, გაპიროვნება, ეპითეტი, მეტაფორა, შედარება,
ჰიპერბოლა, სიმბოლო და სხვ.;
ლექსიკისა და სტილის საკითხები - არქაიზმი; სინონიმური და ანტონიმური ჩანაცვლებები; ტავტოლოგია;
კალკი, ატროფია; პარონიმები; ბარბარიზმი, ჟარგონი, სლენგი; კლიშე.
რიტორიკის ელემენტები - თეზისი, არგუმენტი, კონტრარგუმენტი, რიტორიკული ხერხები (მაგ.,
რიტორიკული შეკითხვა); რიტორიკული სტილის მახასიათებლები.
საკომუნიკაციო სიტუაცია - თემა, მიზანი, აუდიტორია, კომუნიკაციის სახეები, არხები, ფორმები;
სოციოკულტურული გარემო.
ისტორიული და სოციოკულტურული - მშობლიური ლიტერატურის პერიოდები; თხზულების თანადროული
ეპოქის ისტორიული ვითარება/ისტორიული რეალიები, საზოგადოებრივი ცხოვრების რეალიები; ეპოქისთვის
დამახასიათებელი თემატიკა/პრობლემატიკა, ღირებულებები; წარმოდგენები სამყაროზე, ადამიანზე,
დამოკიდებულებები, შეხედულებები განათლებაზე/სწავლა-აღზრდაზე; მსოფლმხედველობრივი და
მორალურ-ეთიკური ორიენტირები; ლიტერატურული მიმდინარეობები.
ბიოგრაფიული კონტექსტი - მწერლის ბიოგრაფიის კონკრეტული ფაქტები, მოვლენები, სოციალური გარემო,
განათლება, სულიერი გამოცდილება; კულტურათა დიალოგი.
თემა: XIX საუკუნემდელი მშობლიური ლიტერატურა
სასულიერო მწერლობა; ჰაგიოგრაფიული ლიტერატურის ქვეჟანრები; ჰაგიოგრაფიულ თხზულებათა

ინტერტექსტუალურობა; ჰაგიოგრაფიული გმირი/პერსონაჟი (გმირის იდეალი); სულიერი ავტორიტეტი; სულიერების,
სიწმინდის/წმინდანობის გაგება; დამოკიდებულება ღმერთთან (/„მიბაძვა“), ხსნის გზის ძიება; ჰაგიოგრაფიული
თხზულება, როგორც ისტორიული წყარო.
აზროვნების სეკულარიზაცია და მშობლიური საერო მწერლობა; ახალი ჟანრები (საგმირო-სამიჯნურო ეპოსი, იგავ-
არაკები, ლირიკა, ისტორიული პოემა); ლიტერატურული გმირის/ადამიანის ახალი იდეალი (რენესანსული იდეალები -
ადამიანის ფიზიკური და სულიერი ჰარმონიულობა, თავისუფალი არჩევანი); პროვიდენციალიზმი; ინტერტექსტუალობა;
თვითშემეცნების გზების ძიება; დამოკიდებულება სამყაროსთან, ცოდნასთან.

სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების შესწავლა-დამუშავება, ცალკეული ჟანრის დანიშნულებისა და არსობრივი
მახასიათებლების განსაზღვრა; მსჯელობა ერთი რომელიმე ჟანრისთვის დამახასიათებელ საერთო ნიშნებზე;

ნაწარმოების გაანალიზება კომპოზიციის ელემენტებზე დაკვირვების მეშვეობით, მსჯელობა კომპოზიციის ელემენტებზე
მათი ურთიერთკავშირის წარმოჩენით;
ტექსტების შედარება კომპოზიციის ელემენტების კუთხით, მსგავსება-განსხვავებების აღმოჩენა, მსჯელობა,
ინტერპრეტირება სხვადასხვა პერსპექტივიდან და დასკვნების გამოტანა;


Codex 365 189 of 420

არავერბალური საშუალებების შერჩევა-გამოყენება წარმატებული კომუნიკაციის დასამყარებლად.

თემა: XIX საუკუნის ქართული ლიტერატურა
XIX საუკუნის მშობლიური ლიტერატურა (რომანტიზმი - რომანტიზმის, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობის

მთავარი მოტივები (მაგ., სწრაფვა უსაზღვროებისკენ, აწმყოთი უკმაყოფილება, გაიდეალება წარსულის, სიყვარულის,
ბუნების), ჟანრები; რომანტიკული გმირი/პერსონაჟი და მისი ტრაგიზმი; კონფლიქტი/გაუცხოება საზოგადოებასთან,
რომანტიკული მსოფლაღქმა: ფოკუსირება ინდივიდზე/ინდივიდუალურზე, ემოციებზე, სუბიექტურზე; ორი სამყაროს
(ცნობიერისა და იდეალურის/ცნობიერების მიღმა არსებულის) კონცეპტი.
რეალიზმი - რეალიზმის, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობის სახასიათო ჟანრები; რეალისტური ნაწარმოებების
პერსონაჟი, ტიპობრივი პერსონაჟი;
ტიპი და პროტოტიპი; კომპლექსური ურთიერთობები რეალისტური კონცეფციის გმირებს/პერსონაჟებსა და საზოგადოებას
შორის.



ზეგავლენის მოხდენის კუთხით;
Codex 365 190 of 420


თემა: XX-XXI საუკუნეების მშობლიური ლიტერატურა
მოდერნიზმი - ახალი ფორმების, ახალი პოეტური ტექნიკების ძიება; მოდერნისტული ნაწარმოებების გმირი/პერსონაჟი; ორი
სამყაროს (ცნობადისა და ცნობიერების მიღმა არსებულის) კონცეპტი; ფოკუსირება ინდივიდზე, მის შინაგან სამყაროზე
(/არაცნობიერზე); ასოციაციურობა (ასოციაციური თხრობა, ცნობიერების ნაკადი); სამყარო/საზოგადოება, როგორც გამოწვევა
ინდივიდის მთლიანობისთვის.
პოსტმოდერნიზმი - პოსტმოდერნიზმის მახასიათებლები: მაგ.: თამაში, ფრაგმენტულობა, პირობითობა, ირონია,
მანიპულირება კლასიკური ტექსტ(ებ)ით; სუბიექტური მთხრობელი, თვითრეფლექსია; ინტერტექსტუალურობა;
პოსტმოდერნიზმის, როგორც ლიტერატურული მიმდინარეობის ეკლექტური ბუნება.
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიედვით




Codex 365 191 of 420

ეთნიკური უმცირესობების ენების სტანდარტები ქართულენოვანი სკოლების/სექტორების მცირერიცხოვანი

ეთნიკური უმცირესობებისათვის (არჩევითი საგანი) – A სტანდარტი
ეთნიკური უმცირესობების ენა დაწყებით საფეხურზე, A სტანდარტი (I-VI კლასები)
A სტანდარტი განკუთვნილია იმ მოსწავლეებისათვის, რომლებმაც სკოლაში მისვლისას იციან მშობლიური
ენა.
მშობლიური ენისა და ლიტერატურის სწავლების ძირითად მიმართულებებს წარმოადგენს

ზეპირმეტყველების, კითხვისა და წერის უნარ-ჩვევების განვითარება. მშობლიური ენისა და ლიტერატურის
სწავლება დაწყებით საფეხურზე ეფუძნება მდიდარ ტექსტურ კორპუსს - სხვადასხვა სახის მხატვრულ და
არამხატვრულ, ასევე მულტიმედიურ ტექსტებს.
ზეპირმეტყველება. ეს მიმართულება ორ ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებულ სამეტყველო ქცევას

აერთიანებს, ესენია: მოსმენა და ლაპარაკი. ამ სამეტყველო ქცევებთან დაკავშირებული უნარ-ჩვევების
თანამიმდევრული განვითარება მიზნად ისახავს თავისუფალი, თანამედროვე კომუნიკაციისათვის
მზადმყოფი პიროვნების ჩამოყალიბებას. ეს გულისხმობს ზეპირი მეტყველების, აზრის გამოხატვის უნარ-
ჩვევების, მოსმენის კულტურის, სოციალური კომუნიკაციისა და ინტერაქტიური უნარების განვითარებას.
მათი განვითარება საფუძველს უყრის ჰუმანური, ტოლერანტული, სხვათა აზრის დამფასებელი პიროვნების
აღზრდას.
კითხვა. ეს მიმართულება ემსახურება მშობლიურ ლიტერატურასთან ზიარებას, ლიტერატურულ

ნაწარმოებებში ასახული ფასეულობების აღქმა-გააზრებას, მშობლიური კულტურის თავისებურებებზე
ყურადღების გამახვილებას, პარალელების გავლებას საკუთარ კულტურულ გამოცდილებასა თუ გარემოსთან,
კულტურული კუთვნილების განცდის გაღრმავებას, ენობრივ-კულტურული იდენტობის გაცნობიერებას.
ამასთანავე, ნაირგვარი წერილობითი ტექსტის წაკითხვის, მათში მოცემული ინფორმაციის გაგების,
გააზრებისა და გამოყენების უნარ-ჩვევების გამომუშავებას. სწავლის პროცესში მოსწავლემ უნდა გამოიყენოს
კითხვის ძირითადი სტრატეგიები, რათა შეეძლოს ტექსტის შერჩევა, მასში სასურველი ინფორმაციის
დამოუკიდებლად მოძიება, გრამატიკული, სტატიკური და კონტექსტური მონაცემების გამოყენება ტექსტის
ღრმად წვდომის მიზნით; ტექსტების სწრაფი და დიფერენცირებული კითხვა, მიღებული ინფორმაციის
დამუშავება, მონაცემთა ანალიზი და დასკვნების გამოტანა.
წერა. ინფორმაციისა და საკუთარი აზრის წერილობითი გადმოცემა და წერის კულტურის ჩამოყალიბება

პიროვნების ინტელექტუალური შესაძლებლობების რეალიზაციის აუცილებელი პირობაა. მოსწავლემ უნდა
შეძლოს ინდივიდუალური შემოქმედებითი უნარის გამოვლენა და განვითარება, აზრებისა და
დამოკიდებულებების გამოხატვის ენობრივ-სტილისტური საშუალებების დაუფლება, მიზნის შესაბამისი
სტრატეგიების გამოყენება (წინასწარი გეგმის შედგენა, საკვანძო სიტყვების შერჩევა, „შავი“ ხელნაწერის
გასწორება-რედაქტირება და ა.შ.). მოსწავლე უნდა დაეუფლოს აზრის წერილობით ჩამოყალიბების უნარ-
ჩვევებს, აგრეთვე მკაფიო ხელწერას, მართლწერისა და პუნქტუაციის სავალდებულო ნორმებს.
ა) I-VI კლასების A სტანდარტი

საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., „მშA.დაწყ.1.“
„მშA“ - მიუთითებს საგანს „მშობლიური ენა და ლიტერატურა მცირერიცხოვანი ეთნიკური
უმცირესობებისათვის, A სტანდარტი“;
„დაწყ.” - მიუთითებს I-VI კლასების სტანდარტს;
ეთნიკური უმცირესობების ენის A სტანდარტის შედეგები (I-VI კლასები)

Codex 365 192 of 420

მშA.დაწყ.1. ჯგუფური და ინდივიდუალური საკომუნიკაციო ამოცანების განხორციელება; სამეტყველო ქცევის
წარმართვა მიზნისა და კონტექსტის შესაბამისად.
მშA.დაწყ.2. ასაკის შესაფერისი სირთულის ტექსტების მოსმენა, გაგება და გადმოცემა ლოგიკური ხაზის
დაცვით; ტექსტში კონკრეტული ინფორმაციის ამოცნობა; ტექსტის ცალკეული მონაკვეთების
ერთმანეთთან დაკავშირება.
მშA.დაწყ.3. პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის თემის, მასში განხილული საკითხების მიმართ;
მხატვრული ნაწარმოების პერსონაჟ(ებ)ის, მისი/მათი ქცევის შეფასება და საკუთარი
თვალსაზრისის ახსნა.
მშA.დაწყ.4. აქტიური ლექსიკისა და ნასწავლი ენობრივი ფორმების მეტყველებაში გამოყენება;
მართლმეტყველების საბაზისო ნორმების დაცვა.

მშA.დაწყ.5. ტექსტის ხმამაღლა წაკითხვა მსმენელისათვის.
მშA.დაწყ.6. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის მხატვრული და არამხატვრული ტექსტების
დამოუკიდებლად წაკითხვა და გაგება-გააზრება.
მშA.დაწყ.7. მცირე ზომის მხატვრული ტექსტების ინტერპრეტირება ვერბალური და არავერბალური გზით
(მაგ., პანტომიმით, ჟესტებით, როლური თამაშით); ვერბალური ინფორმაციის ვიზუალურად
გარდაქმნა და/ან პირიქით (მაგ., ტექსტზე დაყრდნობით ილუსტრაციის შექმნა, ნახატზე
დაყრდნობით ამბის გადმოცემა).
მშA.დაწყ.8. სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების ენობრივი და სტრუქტურული
მახასიათებლების ამოცნობა, სიუჟეტის განვითარების ძირითადი საფეხურების (ამბის დასაწყისის,
ძირითადი ნაწილისა და დასასრულის) გამოყოფა.
მშA.დაწყ.9. დაკვირვება ტექსტის ლექსიკურ და სემანტიკურ მხარეზე (მაგ., სინონიმების, ანტონიმების
ამოცნობა, ფრაზეოლოგიზმებზე დაკვირვება).
მშA.დაწყ.10. კითხვის ნაცნობი სტრატეგიების მიზნის შესაბამისად შერჩევა და გამოყენება.
მშA.დაწყ.11. მცირე ზომის მარტივი მხატვრული ტექსტების შექმნა; პიროვნული და შემოქმედებითი
გამოცდილების, ასევე წარმოსახვის უნარის გამოყენება წერის პროცესში.
მშA.დაწყ.12. ნაცნობი მხატვრული ტექსტის/ტექსტის მონაკვეთის შინაარსის გადმოცემა, გეგმის შედგენა.
მშA.დაწყ.13. კალიგრაფიისა და მართლწერის საბაზისო ნორმების დაცვა; აზრის თანამიმდევრულად გადმოცემა;
ნასწავლი ლექსიკისა და ენობრივ-სინტაქსური კონსტრუქციების ადეკვატურად გამოყენება.
მშA.დაწყ.14. წერის ნაცნობი სტრატეგიების მიზნის შესაბამისად შერჩევა და გამოყენება.

I-IV კლასებში ენობრივი საკითხების სწავლება უნდა მიმდინარეობდეს პრაქტიკული აქტივობებით. არც V-VI
კლასებიდან არ არის მიზანშეწონილი ძირითადი აქცენტის გადატანა გრამატიკული წესებისა და ენობრივი
კანონზომიერებების თეორიულ დასწავლაზე. თუმცა იმის გათვალისწინებით, რომ უკვე იწყება მოსწავლეთა
მეტაენობრივი უნარების განვითარებაზე ზრუნვა, აუცილებელია, რომ ენობრივ-გრამატიკული საკითხების
დამუშავებას უფრო სისტემური და თანამიმდევრული ხასიათი მიეცეს.
აქტიური ლექსიკური ფონდის შევსება სხვადასხვა დარგობრივი ცნებებითა და ტერმინებით, მხატვრული
ნაწარმოებების შესწავლისას ათვისებული ლექსიკური ერთეულებითა თუ ფრაზეოლოგიზმებით; ახალი
სიტყვებისა და ფრაზების გააზრებულად წარმოება ნაცნობი მოდელების მიხედვით.
სიტყვათა მორფოლოგიური აგებულება (სახელთა ბრუნვის ფორმები და მათი ფუნქციები); ზოგიერთი
გრამატიკულ-სემანტიკური კატეგორია (არსებითი სახელის ჯგუფები; ზმნის დრო, კილო, ასპექტი);
წინადადებათა მოდალობები; წინადადების ძირითადი წევრები; ძირითადი სინტაქსური მიმართებები
სიტყვებს შორის (შეთანხმება ზმნასა და სახელს შორის პირსა და რიცხვში); სახელისა და ზმნის ძირითადი
გრამატიკული კატეგორიები და მათი სინტაქსური ფუნქციები წინადადებაში.

Codex 365 193 of 420
სიტყვის აგებულება: ბგერა, ხმოვანი და თანხმოვანი ბგერები; ასო, მარცვალი;
ტექსტის აგებულება: სიტყვა, წინადადება, სტრიქონი, აბზაცი, ტექსტი, სათაური, თავი, მიმართვა, ხელმოწერა;
სასვენი ნიშნები (წერტილი, მძიმე, კითხვის ნიშანი, ძახილის ნიშანი, ტირე, ორწერტილი);
ლიტერატურათმცოდნეობის საბაზისო ცნებები: მოთხრობა, ზღაპარი, იგავ-არაკი, ლექსი, პოემა,
თქმულება/ლეგენდა, ავტორი, პერსონაჟი/გმირი; მოქმედების დრო, ადგილი; ამბის დასაწყისი, შუა ნაწილი,
დასასრული; დიალოგი, მონოლოგი, ნაწარმოების თემა, მთავარი აზრი (დედააზრი), ეპითეტი, შედარება,
მეტაფორა.

ლეგენდები, მითები; მცირე ფოლკლორული ჟანრები: ენის გასატეხები, გამოცანები, ანდაზები, სხვ.
ა) ბიოგრაფიული ტექსტები, პრაგმატული ტექსტები: რეკლამა, განრიგი, ტელეპროგრამა, მოსაწვევი ბარათი,
სია, სამახსოვრო წესები, ცხრილი, გეგმა, ინსტრუქცია, ღია ბარათი, ინტერვიუ, წერილი (მეგობრული,
ოფიციალური).
ბ) საინფორმაციო და შემეცნებითი ტექსტები: სტატიები საბავშვო ენციკლოპედიიდან, ჟურნალიდან,
გაზეთიდან, სხვ.
მულტფილმი, საბავშვო სიმღერა, მხატვრული და/ან დოკუმენტური ფილმები, სასწავლო-შემეცნებითი
ფილმი, სხვადასხვა სახის ვიდეო-, აუდიო-, აუდიო-ვიდეო მასალა, საბავშვო სპექტაკლი; სტატიები საბავშვო
ვებგვერდიდან, ვებპორტალიდან, პლაკატი, მიმიკური მიზანსცენა, სხვ.
2.2. ეთნიკური უმცირესობების ენა საბაზო საფეხურზე, A სტანდარტი (VII-IX კლასები)

A სტანდარტი განკუთვნილია იმ მოსწავლეებისათვის, რომლებიც სახლში, ოჯახში მშობლიურ ენაზე
საუბრობენ.
საბაზო საფეხურზე მოსწავლეები შეისწავლიან სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის ტექსტებს, მშობლიურ ენას
ფუნქციურად გამოიყენებენ კომუნიკაციური მიზნებისა თუ სასწავლო საქმიანობათა განსახორციელებლად,
დაეუფლებიან ენის სწავლის უნარებსაც.
A სტანდარტის შედეგები და შინაარსი

შეკითხვას, რა უნდა შეეძლოს საბაზო საფეხურის მოსწავლეს მშობლიურ ენაში.

ცნებების, თემატური ჩარჩოსა და საგნობრივი საკითხების სახით.
თემატური ჩარჩო საბაზო საფეხურის სასწავლო თემებისათვის აჩვენებს იმ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა
შეძლოს მოსწავლემ მშობლიური ენის გაგება-გამოყენება. მასწავლებლის თუ ავტორის მიერ შერჩეული
სასწავლო თემები საბაზო საფეხურის სამივე კლასისთვის უნდა გამომდინარეობდეს სტანდარტის თემატური
ბლოკიდან.
A სტანდარტის შედეგების ინდექსების განმარტება

საგანს, სწავლების საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., A. მშ. საბ.1.
Codex 365 194 of 420
„A.“- მიუთითებს სტანდარტის ტიპს, რომელიც განკუთვნილია მშობლიური ენის მცოდნე მოსწავლეთათვის;
„მშ.“ - მიუთითებს საგანს „ეროვნული უმცირესობების მშობლიური ენა“;
„საბ.- მიუთითებს საბაზო საფეხურის სტანდარტს;
მშობლიური ენის A სტანდარტის შედეგები

შედეგის ინდექსი მიმართულება: ტექსტის გაგება-გაანალიზება ცნებები
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ტექსტი,
A.მშ.საბ.1. ტექსტის ცალკეულ ნაწილებს შორის არსებული მიმართებების ტექსტის ტიპი, ტექსტის
გაანალიზება და სათანადო დასკვნების გამოტანა. ჟანრი
A.მშ.საბ.2. ტექსტის ინტერპრეტირება და მის მიმართ საკუთარი ტექსტის სტრუქტურული

დამოკიდებულების გამოხატვა. ელემენტები
A.მშ.საბ.3. ტექსტის კრიტიკული გააზრება კონტექსტური ფაქტორების
საკომუნიკაციო სიტუაცია
A.მშ.საბ.4. ტექსტის გაანალიზება ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების,
კულტურათშორისი
ჟანრული და სტრუქტურულ- კომპოზიციური მახასიათებლების
დიალოგი
მიხედვით.
A.მშ.საბ.5. ტექსტის გაგებამდე, გაგების პროცესში და გაგების შემდგომ
შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება.
A.მშ.საბ.6. დასაბუთებული მსჯელობა დისკუსიის დროს; ფუნქციური სამეტყველო

მოქმედებები
A.მშ.საბ.7. ზეპირი გამოსვლის/პრეზენტაციის წარდგენა;
A.მშ.საბ. 8. სტანდარტით განსაზღვრული ტიპის წერილობითი ტექსტების

შედგენა საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინებით (ზეპირი
ან/და წერითი მეტყველების დროს).
A.მშ.საბ.9. წერამდე, წერის დროს და წერის შემდგომ ფაზებში შესაბამისი
სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება.
A.მშ.საბ.10. ზეპირი და წერითი კომუნიკაციისას წარმოქმნილი პრობლემების
გაანალიზება, მათ გადასალახად სამოქმედო გეგმის შედგენა.
მიმართულება: საქმიანობა მშობლიური ენის გამოყენებით

A.მშ.საბ.11. კულტურათშორისი დიალოგის ხელშემწყობი ინიციატივების
გამოვლენა და რეალიზება, სოციოკულტურული თავისებურებების
გაზიარება.
A.მშ.საბ.12. ზეპირი და წერითი კომუნიკაციის უნარების გამოყენებით საქმიანი
იდეების განხორციელება.
ტექსტი
მხატვრული ლიტერატურა: პროზაული და პოეტური ნაწარმოებები - ლექსები; ადაპტირებული მოთხრობები,
იგავ-არაკები, მითები და ლეგენდები;
არამხატვრული ლიტერატურა: ა) პრაგმატული ტექსტები - ტელეპროგრამა, რეკლამა, აფიშა, ანონსი,
ანოტაცია, გამოხმაურება ბ) საქმიანი ქაღალდები - განცხადება, სამოტივაციო წერილი, რეზიუმე (CV); გ)
კორესპონდენცია - პირადი და მარტივი ოფიციალური წერილები, ინტერვიუ; დ) საინფორმაციო და
შემეცნებითი ტექსტები - სტატიები წიგნებიდან, ჟურნალებიდან და გაზეთებიდან; ე) ბიოგრაფიული
ტექსტები - ავტობიოგრაფია, ბიოგრაფია, ბიოგრაფიული ცნობარი/პორტრეტები, დღიური, მოგონება;

Codex 365 195 of 420
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები: თემატური დიალოგები, თხრობითი ან

აღწერითი ტექსტები; კითხვარები, მინიკვლევები, ანგარიშები.
მოსმენის სტრატეგიები მოსმენის პროცესის თითოეული ფაზისათვის (მოსმენამდე, მოსმენის დროს, მოსმენის
შემდეგ)
კითხვის სტრატეგიები კითხვის პროცესის თითოეული ფაზისთვის (კითხვამდე, კითხვის დროს, კითხვის
შემდეგ)
ლაპარაკის სტრატეგიები ზეპირ კომუნიკაციამდე და კომუნიკაციის დროს;
წერის სტრატეგიები წერის პროცესის თითოეული ფაზისთვის (წერის დაწყებამდე, წერის დროს, პირველი
ვარიანტის შექმნის შემდეგ)
ლექსიკისა და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიები;
სწავლის პროცესის მართვა (მეტაკოგნიტური სტრატეგიები)
ლექსიკა - ანტონიმი, სინონიმი, ომონიმი, ფრაზეოლოგიზმი/მყარი შესიტყვება;

გრამატიკა - ფონეტიკა, მორფოლოგია, სინტაქსი
ლექსიკურ-გრამატიკული ცოდნა კომუნიკაციურ მიზნების განხორციელებას უნდა ემსახურებოდეს.

შესაბამისად, ლექსიკა და გრამატიკული საკითხები ცალკეულ სასწავლო თემის საკომუნიკაციო მიზნებიდან
გამომდინარე განისაზღვრება.
ფუნქციური სამეტყველო მოქმედებები

ქვემოთ წარმოდგენილია იმ ფუნქციური სამეტყველო მოქმედებების ჩამონათვალი, რომელთა შესრულებაც
უნდა შეძლოს მოსწავლემ სხვადასხვა კონტექსტსა თუ სიტუაციებში კომუნიკაციისას. სტანდარტი გამოყოფს
მიკრო-ფუნქციებს და მაკრო-ფუნქციებს.
თხრობა
აღწერა
მსჯელობა
სამეტყველო აქტები:
ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში (კომუნიკაციის დაწყება/დასრულება, თავაზიანობის გამოხატვა,
დახმარების თხოვნა, დაპატიჟება, შეხვედრის დანიშვნა, წახალისება/შექება).
ადამიანის/ცხოველის/გარემოს, საქმიანობის აღწერა/დახასიათება; საჭიროებების/ მოთხოვნილებების /
სურვილების გაზიარება (თავისუფალი დრო, საქმიანობა, გეგმები/განზრახვა, მგზავრობა/მოგზაურობა და
ა.შ.);
ინტერაქცია გრძნობა/ემოციისა და შეხედულებების/დამოკიდებულებების შესახებ (დადებითი და
უარყოფითი გრძნობებისა და ემოციების, შთაბეჭდილების, შეფასების, პოზიციის გამოხატვა
(კმაყოფილება/უკმაყოფილება, სინანული, გაკვირვება, ეჭვი, ვარაუდი, ინტერესი/ ინდიფერენტულობა...));
ინტერაქცია დროისა და სივრცის შესახებ (დროში ლოკალიზება, მოქმედების ქრონოლოგია, სიხშირე და
ხანგრძლივობა, თანადროულობა; ადგილმდებარეობისა და მიმართულების მითითება/განსაზღვრა
(დანიშნულების ადგილი, მარშრუტი...)).
ენობრივი საკითხები:
მართლწერა და პუნქტუაცია

Codex 365 196 of 420
თემატური ბლოკები შემოსაზღვრავს ზოგად შინაარსობრივ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა დამუშავდეს

სტანდარტის შედეგები და ცნებები. საფეხურის სამივე კლასისთვის მასწავლებლის თუ ავტორის მიერ
შერჩეული სასწავლო თემები უნდა გამომდინარეობდეს თემატური ბლოკიდან.
კატასტროფები, გეოგრაფიული გარემო, მხარეები, აღმოჩენები)

პიროვნებათშორისი ურთიერთობები (ოჯახური ურთიერთობები, თანატოლებს/თაობებს შორის
ღირებულებები და ფასეულობები კულტურა, ტრადიციები, დღესასწაულები და ფესტივალები,
ღირსშესანიშნაობები; სამშობლო/ისტორიული სამშობლო, ისტორიული პიროვნებები და მოვლენები;
უმცირესობები - ეთნიკური/ რელიგიური, სხვა ქვეყნები და ხალხები).
საფეხურებრივი საკვანძო კითხვები

რამდენად/როგორ დამეხმარება ტექსტი საკუთარი თავის შეცნობაში?
როგორ მოვიქცე, რომ წარმატებით გავართვა თავი წერით საკომუნიკაციო ამოცანას
ეთნიკური უმცირესობების ენების სტანდარტები ქართულენოვანი სკოლების/სექტორების მცირერიცხოვანი

ეთნიკური უმცირესობებისათვის (არჩევითი საგანი) – B სტანდარტი
ეთნიკური უმცირესობების ენა დაწყებით საფეხურზე, B სტანდარტი (I-VI კლასები)

B სტანდარტი განკუთვნილია იმ მოსწავლეთათვის, რომლებმაც სკოლაში მისვლისას საერთოდ არ იციან
მშობლიური ენა.
მშობლიური ენის სწავლება ოთხი მიმართულებით გაიშლება: მოსმენა, კითხვა, წერა, ლაპარაკი.
მოსმენა - ამ ეტაპზე მოსმენა ენის ათვისების ძირითად საშუალებას წარმოადგენს. სწავლების დროს
განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს სიტყვიერ ჯაჭვში ბგერების, სიტყვების, მარტივი
წინადადებების მოსმენით გარჩევას.
ენისათვის დამახასიათებელ ჟღერადობებზე სმენის გამახვილება აუცილებელია გაგების უნარისა და სწორი

გამოთქმის ჩამოსაყალიბებლად.
მოსასმენი ტექსტები გამოიყენება ნიმუშებად ზეპირმეტყველებისათვის, ამიტომ ტექსტები უნდა შეიცავდეს
ნაცნობ ლექსიკასა და გრამატიკულ კონსტრუქციებს.
ლაპარაკი – პირველ ეტაპზე სწავლების სტრატეგია რეპროდუცირებისკენ უნდა იყოს მიმართული.

რეპროდუცირების მიზანია სწორი გამოთქმის ჩამოყალიბება და ლექსიკური მარაგის გამდიდრება-
განმტკიცება.

Codex 365 197 of 420
პროდუცირება გამოიყენება შეზღუდული სახით. მოსწავლეები შესწავლილი ლექსიკური მასალის

გამოყენებით დასვამენ/უპასუხებენ კითხვებს და ნიმუშების მიხედვით გაითამაშებენ მარტივ სცენებს.
კითხვა - მოსწავლეები მუშაობენ როგორც კითხვის ტექნიკაზე (ანუ სიტყვების, წინადადებების გაშიფრვაზე),
ისე მათს გაგებაზე. მოსწავლემ უნდა შეძლოს წინასწარ დასმული კონკრეტული ამოცანის საშუალებით
საკითხავი დავალების მთავარი მიზნის მიღწევა.
წერა - აღნიშნულ ეტაპზე სწავლება, ძირითადად, რეპროდუცირებას დაეფუძნება. წერითი დავალებები

მრავალფეროვან, სახალისო და შინაარსიან კონტექსტებზე უნდა აიგოს, რაც ხელს შეუწყობს როგორც კითხვის
უნარის გაუმჯობესებას, ისე ენობრივი მასალის დამახსოვრებას.
ა) I-VI კლასების B სტანდარტი

საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., „მშB.დაწყ.1.“
„მშB“ - მიუთითებს საგანს „მშობლიური ენა და ლიტერატურა მცირერიცხოვანი ეთნიკური
უმცირესობებისათვის, B სტანდარტი“;
„დაწყ.” - მიუთითებს I-VI კლასების სტანდარტს;
ეთნიკური უმცირესობების ენის B სტანდარტის შედეგები (I-VI კლასები)

1. მიმართულება: მოსმენა
მშB.დაწყ.1. სტანდარტით განსაზღვრული თემატიკის შემცველი მცირე ზომის დიდაქტიზებული ტექსტებისა და
მარტივი საკლასო ინსტრუქციების გაგება.

მშB.დაწყ.2. ნაცნობი თემატიკის შემცველი ტექსტების ხმამაღლა წაკითხვა გარკვევით და გამართულად.
მშB.დაწყ.3. სტანდარტით განსაზღვრული ტექსტის ტიპების ზოგადი შინაარსის გაგება, კონკრეტული დეტალების
ამოცნობა და მათში კონკრეტული ინფორმაციის მოძიება.
მშB.დაწყ.4. სტანდარტით განსაზღვრული ტექსტის ტიპების სტრუქტურული მახასიათებლების ამოცნობა;
ტექსტებში ნასწავლი ენობრივი ფორმების ამოცნობა-გარჩევა.
მშB.დაწყ.5. წერილობითი ტექსტის სტრუქტურის დაცვა, ტექსტის შედგენისას ელემენტარული ენობრივი უნარ-
ჩვევების ადეკვატურად გამოყენება.
მშB.დაწყ.6. მოდელის მიხედვით მარტივი პრაგმატული ტექსტების შედგენა.
მიმართულება: ლაპარაკი
მშB.დაწყ.7. სიტყვების, წინადადებებისა და ტექსტების გარკვევით წარმოთქმა შესაბამისი ინტონაციისა თუ

მახვილების დაცვით.
მშB.დაწყ.8. სტანდარტით განსაზღვრულ თემატიკაზე მარტივი ენით ინტერაქცია; რამდენიმე წინადადებიანი

მონოლოგის წარმოთქმა.
შედეგების მიღწევა დაეფუძნება შემდეგ შინაარსს:
თემატიკა

Codex 365 198 of 420
ინდივიდი: პირადი მონაცემები, წარმომავლობა, სხეული, გარეგნობა, ტანსაცმელი;

ინდივიდის გარემოცვა: ოჯახი, ნათესავები, მეგობრები; საცხოვრებელი ადგილი, საყოფაცხოვრებო ნივთები;
ცხოველთა/ფრინველთა სამყარო;
ბუნება/ბუნების მოვლენები; ამინდი,
ქალაქი, სოფელი;
სკოლა/სასკოლო ნივთები, სასკოლო საგნები;
საჭმელ-სასმელი, ხილი, ბოსტნეული, სურსათი, კვება;
დღესასწაულები / ზეიმები;
აქტივობები: ყოველდღიური საქმიანობა, განრიგი, გართობა, ჰობი, სპორტი, თამაშები;
წელიწადის დროები, თვეები, კვირის დღეები, დღე და ღამე;
მახასიათებლები: ფერი, ზომა, ფორმა, რაოდენობა.
სოციოკულტურა და კულტურა
დღესასწაულები და ტრადიციები: მათი თავისებურებები, ტრადიციული კერძი, პერსონაჟები და სხვა;
წეს-ჩვეულებები (ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები);
საკუთარი სახელები და კნინობითი ფორმები.
ტექსტის ტიპები
პრაგმატული ტექსტები:
მითითება, შეტყობინება, სავარჯიშოს პირობა, ინსტრუქცია, თამაშის წესები, კვირის განრიგი, სავარჯიშოს პირობა, ინსტრუქცია, თამაშის
წესები, ამინდის პროგნოზი;
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები:
ა) თემატური დიალოგი, მონოლოგი, მარტივი თხრობითი და/ან აღწერითი ტექსტები, სხვ.
ბ) ლექსები, გათვლები, ენის გასატეხები, ადაპტირებული ლეგენდები, თქმულებები და ზღაპრები.
მულტიმედიური ტექსტები:
ადაპტირებული კომიქსები, საბავშვო სიმღერები, სხვადასხვა სახის აუდიო-ვიდეო რესურსები, ანიმაციური ფილმები, საბავშვო
გადაცემები, სხვ.
დაწყებით საფეხურზე ენობრივი საკითხების სწავლება ხორციელდება/ მიმდინარეობს პრაქტიკული აქტივობებით, აბსტრაქტული
ტერმინების, წესებისა და თეორიული განმარტებების გარეშე.
მოსწავლეები კონტექსტში ამოიცნობენ და იყენებენ საკომუნიკაციო მიზნის განსახორციელებლად საჭირო გრამატიკულ საშუალებებს.
სამეტყველო აქტები
ინტერაქცია სოციალური ურთიერთობებისას: მისალმება, მოკითხვა, დამშვიდობება, გაცნობა, მობოდიშება, მადლობის გადახდა,
მილოცვა, შეთავაზება, დახმარების თხოვნა, ნებართვის აღება/მიცემა;
ინტერაქცია ინფორმაციის მოსაპოვებლად: პირადი მონაცემების (ვინაობა, წარმომავლობა, ასაკი, მისამართი, ტელეფონის ნომერი)
გაცვლა; ადამიანის/ცხოველის/საგნის/საქმიანობის აღწერა/დახასიათება; თარიღის, საქმიანობის, ჯანმრთელობის, ამინდის გაგება;
ინტერაქცია შეხედულებებისა და დამოკიდებულებების შესახებ: მოწონება/არ
მოწონება; სურვილისა და ინტერესის გამოხატვა; დადებითი და უარყოფითი შეფასება; დათანხმება, უარყოფა, აკრძალვა;
ინტერაქცია ემოციებისა და შეგრძნებების შესახებ: ემოციებისა (სიხარული, ბრაზი, წუხილი, გაოცება, შიში) და შეგრძნებების (ტკივილი,
წყურვილი, შიმშილი, სიცივე, სიცხე) გამოხატვა;
ინტერაქცია დროისა და სივრცის შესახებ: დროის მითითება, ადგილმდებარეობისა
და მიმართულების მითითება.

აქტიური ლექსიკური ფონდის შევსება; სიტყვათა სემანტიკური და ლექსიკური კავშირების (სინონიმების, ანტონიმების, ერთი
სემანტიკური ჯგუფის სიტყვების) ამოცნობა და გამოყენება; სიტყვაწარმოება ელემენტარულ დონეზე; სიტყვათა
მრავალმნიშვნელიანობაზე დაკვირვება.
თხრობითი, კითხვითი, ბრძანებითი და ძახილის წინადადებების ამოცნობა და გამოყენება; სასვენი ნიშნების (წერტილის, კითხვისა და
ძახილის ნიშნების, მძიმის, ორწერტილის, ტირეს) ამოცნობა და გამოყენება ნასწავლ კონტექსტებში; სიტყვათა ფორმაცვალების
კანონზომიერებათა აღმოჩენა (მაგ., ზმნის უღლება, სახელის ბრუნება, მხოლობითი და მრავლობითი ფორმების წარმოება); სივრცული,
დროითი და მიზეზ-შედეგობრივი მიმართებების გამომხატველი ენობრივ-გრამატიკული საშუალებების ამოცნობა და გამოყენება;
მართლმეტყველებისა და მართლწერის საბაზისო ნორმების დაცვა.
ეთნიკური უმცირესობების ენა საბაზო საფეხურზე, B სტანდარტი (VII-IX კლასები)

B სტანდარტი განკუთვნილია იმ მოსწავლეებისათვის, რომლებიც სახლში, ოჯახში არ საუბრობენ მშობლიურ ენაზე.
საბაზო საფეხურზე მოსწავლეები შეისწავლიან სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის ტექსტებს, მშობლიურ ენას ფუნქციურად გამოიყენებენ
კომუნიკაციური მიზნებისა თუ სასწავლო საქმიანობათა განსახორციელებლად; დაეუფლებიან ენის სწავლის უნარებსაც.

Codex 365 199 of 420
საგნის სწავლა-სწავლების მიზნები

მშობლიური ენის სწავლა-სწავლების მიზნებია, მოსწავლეს ჩამოუყალიბოს/განუვითაროს:
მშობლიურ ენაზე წარმატებული კომუნიკაციის უნარი თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით;
სხვადასხვა სოციალურ კონტექსტში მშობლიური ენის მიზნობრივად და ფუნქციურად გამოყენების უნარი;
ენის დამოუკიდებლად სწავლის უნარი;
საკუთარი კულტურის უკეთ გაგებისა და მის მიმართ პასუხისმგებლობის გრძნობა;
ასევე, სხვა კულტურათა მიმართ პატივისცემის უნარი და პასუხისმგებლობის გრძნობა;
სამოქალაქო ცნობიერება.
ამ მიზნებზე მუშაობით მშობლიური ენა თავის წვლილს შეიტანს ეროვნული სასწავლო გეგმის მისიისა და მიზნებით
გათვალისწინებული უნარებისა და ღირებულებების განვითარებასა და ჩამოყალიბებაში.
B სტანდარტის შედეგები და შინაარსი

სტანდარტის შედეგები საგნის ცნებებზე დაფუძნებით განსაზღვრავს მიზნობრივ ორიენტირებს და პასუხობს კითხვას, რა უნდა შეეძლოს
საბაზო საფეხურის მოსწავლეს მშობლიურ ენაში.
სტანდარტის შინაარსში განსაზღვრავს, რა უნდა იცოდეს მოსწავლემ. შინაარსი აღიწერება სავალდებულო ცნებების, თემატური ბლოკის,
საგნობრივი საკითხების სახით.
საბაზო საფეხურის სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები და ცნებები უნდა დამუშავდეს შინაარსიან კონტექსტებში. ეს კონტექსტები
სავალდებულო თემატური ბლოკების სახითაა წარმოდგენილი.
B სტანდარტის შედეგების ინდექსების განმარტება

საბაზო საფეხურზე სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც მიუთითებს საგანს, სწავლების საფეხურსა
და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., B. მშ. საბ.1.
„B.“- მიუთითებს სტანდარტის ტიპს, რომელიც განკუთვნილია მშობლიური ენის არმცოდნე მოსწავლეთათვის;
„მშ.“ - მიუთითებს საგანს „ეროვნული უმცირესობების მშობლიური ენა“;
„საბ.- მიუთითებს საბაზო საფეხურის სტანდარტს;
მშობლიური ენის B სტანდარტის შედეგები

შედეგის ინდექსი მიმართულება: ტექსტის მოსმენა/წაკითხვა და გაგება (რეცეფციული ცნებები
უნარები)
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ტექსტის ტიპი
B.მშ.საბ.1. მოსმენამდე/წაკითხვამდე ტექსტის ტიპის განსაზღვრა მისი
სტრუქტურული და სიტუაციური მახასიათებლების ამოცნობის გზით; ტექსტის სტრუქტურული
ელემენტები
B.მშ.საბ.2. ნასწავლი ენობრივი საშუალებების გამოყენებით ტექსტის შინაარსის
გააზრება და საკუთარ გამოცდილებასთან დაკავშირება; საკომუნიკაციო სიტუაცია
B.მშ.საბ.3. ტექსტებში ასახული სოციოკულტურული თავისებურებების ამოცნობა და
მათ მიმართ პოზიტიური დამოკიდებულების გამოვლენა; კულტურათშორისი
B.მშ.საბ.4. ტექსტის გაგებამდე, გაგების პროცესში და გაგების შემდგომ შესაბამისი დიალოგი
სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება;
B.მშ.საბ.5 ტექსტის გააზრებისას წარმოქმნილი პრობლემების გაანალიზება, მათი
გადალახვის გზების დადგენა. (სწავლის პროცესის მართვა - ლექსიკა
მეტაკოგნიტური სტრატეგია).
მიმართულება: წერა და ლაპარაკი (პროდუცირება) გრამატიკა
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ფუნქციური სამეტყველო

B.მშ.საბ.6 ზეპირი საკომუნიკაციო სიტუაციის/მიზნის შესაბამისი სამეტყველო მოქმედებები
მოქმედებების შესრულება სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით;
B.მშ.საბ.7. ნასწავლი ენობრივი საშუალებებით საკომუნიკაციო მიზნის შესაბამისი
წერილობითი ტექსტის პირველადი ვარიანტის შემუშავება;
B.მშ.საბ.8. პირველადი ვარიანტის ცალკეული აბზაცის, მთლიანი ტექსტის ენობრივი,
შინაარსობრივი თუ სტრუქტურული გაუმჯობესება, საბოლოო ვარიანტის
სათანადოდ გაფორმება;
B.მშ.საბ.9. წერამდე, წერის დროს და წერის შემდგომ ფაზებში შესაბამისი სტრატეგიების
შერჩევა და გამოყენება;
B.მშ.საბ.10. ზეპირი და წერითი კომუნიკაციისას წარმოქმნილი პრობლემების
გაანალიზება, მათ გადასალახად სამოქმედო გეგმის შედგენა (სწავლის
პროცესის მართვა - მეტაკოგნიტური სტრატეგია).
მიმართულება 3. საქმიანობა მშობლიურ ენის გამოყენებით

Codex 365 200 of 420
B.მშ.საბ.11. კულტურათშორისი დიალოგის ხელშემწყობი ინიციატივების გამოვლენა და

რეალიზება, სოციოკულტურული თავისებურებების გაზიარება;
B.მშ.საბ.12 ზეპირი და წერითი კომუნიკაციის უნარების გამოყენებით საქმიანი იდეების
განხორციელება.
ტექსტის ტიპი
სასწავლო მიზნით შექმნილი (დიდაქტიზებული) ტექსტი (მაგ., თემატური დიალოგი/მონოლოგი, აღწერითი,
თხრობითი ტექსტი);
პრაგმატული ტექსტები (მაგ., განრიგი/პროგრამა, გზის მარშრუტი, რეკლამა, აფიშა);
საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტები (მაგ., ცნობარი, ანოტაცია, ინტერვიუ, ბუკლეტი, პირადი
გამოხმაურება, საყმაწვილო ენციკლოპედიის სტატია);
გასართობ-შემოქმედებითი ტექსტები (მაგ., სიმღერა, ლექსი, სკეტჩი, რიტმული ტექსტი, რეპი, კარიკატურა,
კლიპი).
ტექსტის სტრუქტურული ელემენტები (მაგ., სათაური, რუბრიკა, ილუსტრაცია, სქემა, აბზაცი)

აბზაცი - სტრუქტურა: თემატური წინადადება, დამხმარე წინადადებები (დამატებითი ინფორმაციის
შემცველი მაგალითი, დეტალი, მონაცემი თემატურ წინადადებაში ასახული მთავარი იდეის შესახებ),
დასკვნითი წინადადება;
ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები/საკომუნიკაციო სიტუაცია (მაგ., კომუნიკაციის ადგილი, მიზანი,
მონაწილეები, ადრესატი, ავტორი);
სოციოკულტურული თავისებურება (მაგ., რეალიები, ფასეულობები, ზნე-ჩვეულებები, კულტურული
ნორმები)
კულტურათშორისი დიალოგი;
მოსმენის სტრატეგიები მოსმენის პროცესის თითოეული ფაზისათვის (მოსმენამდე, მოსმენის დროს, მოსმენის
შემდეგ);
კითხვის სტრატეგიები კითხვის პროცესის თითოეული ფაზისთვის (კითხვამდე, კითხვის დროს, კითხვის
შემდეგ);
ლაპარაკის სტრატეგიები ზეპირი კომუნიკაციამდე და კომუნიკაციის დროს;
წერის სტრატეგიები წერის პროცესის თითოეული ფაზისთვის (წერის დაწყებამდე, წერის დროს, პირველი
ვარიანტის შექმნის შემდეგ);
ლექსიკისა და გრამატიკის სწავლის სტრატეგიები;
სწავლის პროცესის მართვა (მეტაკოგნიტური სტრატეგიები).
ლექსიკა - ანტონიმი, სინონიმი, ომონიმი, ფრაზეოლოგიზმი/მყარი შესიტყვება;

გრამატიკა - ფონეტიკა, მორფოლოგია, სინტაქსი;
ლექსიკურ-გრამატიკული ცოდნა კომუნიკაციურ მიზნების განხორციელებას უნდა ემსახურებოდეს.

შესაბამისად, ლექსიკა და გრამატიკული საკითხები ცალკეულ სასწავლო თემის საკომუნიკაციო მიზნებიდან
გამომდინარე განისაზღვრება.
ფუნქციური სამეტყველო მოქმედებები

ქვემოთ წარმოდგენილია იმ ფუნქციური სამეტყველო მოქმედებების ჩამონათვალი, რომელთა შესრულებაც
უნდა შეძლოს მოსწავლემ სხვადასხვა კონტექსტებსა თუ სიტუაციებში კომუნიკაციისას. სტანდარტი
გამოყოფს მიკრო-ფუნქციებს და მაკრო-ფუნქციებს.
ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში - მისალმება; ვინმეს/საკუთარი თავის წარდგენა; ვინმეს მიღება;
მილოცვა; კეთილი სურვილის გამოხატვა; გამომშვიდობება; ტელეფონზე ინტერაქცია (ზარზე პასუხი,

Codex 365 201 of 420
თანამოსაუბრის ვინაობის დადგენა, მობოდიშება, დალოდების თხოვნა, საუბრის დასრულება); მადლობის

გადახდა;
ინტერაქცია ინფორმაციის შესახებ: სახელდება, მითითება, აღნიშვნა; ინფორმაციის მოთხოვნა/გაცემა: რაიმე
საგნის/პიროვნების შესახებ (რა არის, ვინ არის); დროის შესახებ (დროის მონაკვეთების აღნიშვნა; დროში -
აწმყოს, წარსულსა თუ მომავალში - ლოკალიზება; თანადროულობის, წინსმწრებობის, მერმინდელობის
გამოხატვა, დასაწყისის, დასასრულის აღნიშვნა; განმეორებადობის, ხანგძრლივობის, სიხშირის აღნიშვნა);
სივრცის შესახებ (ადგილის/ადგილმდებარეობის აღნიშვნა; მანძილის დაზუსტება, მოძრაობის,
მიმართულება/ორიენტაციის აღნიშვნა); ვითარების შესახებ; რაოდენობისა და ხარისხის შესახებ; მიზეზის
შესახებ; ფაქტის დადასტურება/ უარყოფა; ინფორმაციის შესწორება.
ინტერაქცია შეხედულებების და დამოკიდებულების შესახებ: საკუთარი თვალსაზრისის გამოხატვა;
მიმხრობა-გაზიარება; შეწინააღმდეგება, უარყოფა; დაპირისპირება; გამოხატვა იმისა, რომ რაიმე იცი ან არ იცი,
შეგიძლია/არ შეგიძლია; გამოხატვა იმისა, რომ რაიმე გახსოვს ან დაგავიწყდა; რაიმეს შეხსენება; ეჭვის,
დაურწმუნებლობისა თუ დარწმუნებულობის გამოხატვა; საკუთარი სურვილების, განზრახვის გამოხატვა;
ვალდებულების, აუცილებლობის გამოხატვა; შედარება: მსგავსების/განსხვავების, მეტობის/ნაკლებობის
აღნიშვნა, მიზეზშედეგობრივი კავშირები, მიზნის, პირობითობის გამოხატვა.
ინტერაქცია ემოციებსა და გრძნობებზე: სიხარულის, სიამოვნების, ბედნიერების განცდის გამოხატვა;
მოწყენილობის, სევდის გამოხატვა; ნუგეშისცემა, დამშვიდება; იმედის, გულდაწყვეტის გამოხატვა; შიშის,
წუხილის, ფიზიკური ტკივილის გამოხატვა; მოწონების/არ მოწონების, აღფრთოვანების გამოხატვა; გამოხატვა
იმისა, თუ რა გირჩევნია; კმაყოფილების/უკმაყოფილობის გამოხატვა; ბრაზის გამოხატვა; ინტერესის
გამოხატვა რაიმეს მიმართ; გაკვირვების/ინდიფერენტული დამოკიდებულების, მადლიერების გამოხატვა;
ინტერაქცია ქმედებებსა და საქმიანობებზე: ბრძანების ან ინსტრუქციის მიცემა; დახმარების თხოვნა; შეკვეთის
მიცემა (მაგ. კაფეში, რესტორანში); თხოვნაზე პასუხი გაცემა დათანხმებით, ყოყმანით, უარის თქმით; რაიმეს
გაკეთების თხოვნა; რაიმე გაკეთების შეთავაზება; შეთავაზება; შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი
პასუხის გაცემა; რჩევის მიცემა, გაფრთხილება; გამხნევება; ნებართვის თხოვნა/მიცემა; აკრძალვა; დამუქრება;
დაპირება; საყვედურის მიცემა.
სიტყვის, სათქმელის სტრუქტურირება - გეგმის წარდგენა; თემის წამოწყება, თემის/საკითხის გაშლა-
განვითარება დაჯგუფების, შედარების, აღწერის, თხრობის საშუალებით; მაგალითის მოყვანა; სხვისი
ნათქვამის მოყვანა; თემის შეჯამება;
ზეპირი ინტერაქციის სტრუქტურირება - თანამოსაუბრესთან საუბრის დაწყება; საუბარში ჩართვა/სიტყვის
თხოვნა; სიტყვის მნიშვნელობის დაზუსტება/პარაფრაზირება, გადამოწმება იმის, რომ თანამოსაუბრეს ჩვენი
ესმის; კითხვის დასმით გადამოწმება, რომ მართებულად გვესმის თანამოსაუბრისა; გაუგებრობის
შემთხვევაში თანამოსაუბრისთვის თხოვნა, რომ უფრო ნელა ისაუბროს, დამარცვლოს, ნათქვამი
გაიმეოროს,/პარაფრაზირებით განმარტოს.
მაკრო-ფუნქციები: აღწერა, თხრობა, ახსნა-განმარტება
თემატური ბლოკები შემოსაზღვრავს ზოგად შინაარსობრივ კონტექსტებს, რომლებშიც უნდა დამუშავდეს

სტანდარტის შედეგები და ცნებები. საფეხურის სამივე კლასისთვის მასწავლებლის თუ ავტორის მიერ
შერჩეული სასწავლო თემები უნდა გამომდინარეობდეს თემატური ბლოკიდან.
კატასტროფები, გეოგრაფიული გარემო, მხარეები, აღმოჩენები)

Codex 365 202 of 420
პიროვნებათშორისი ურთიერთობები (ოჯახური ურთიერთობები, თანატოლებს/თაობებს შორის
ღირებულებები და ფასეულობები კულტურა, ტრადიციები, დღესასწაულები და ფესტივალები,
ღირსშესანიშნაობები; სამშობლო/ისტორიული სამშობლო, ისტორიული პიროვნებები და მოვლენები;
უმცირესობები - ეთნიკური/ რელიგიური, სხვა ქვეყნები და ხალხები).

რამდენად/როგორ დამეხმარება ტექსტი საკუთარი თავის შეცნობაში?
როგორ მოვიქცე, რომ წარმატებით გავართვა თავი წერით საკომუნიკაციო ამოცანას
მუხლი 27. საზოგადოებრივი მეცნიერებების სტანდარტი
საზოგადოებრივი მეცნიერებები დაწყებით საფეხურზე
ა) „მე და საზოგადოების“ სტანდარტი

საგანი „მე და საზოგადოება“ ისტორიის, გეოგრაფიის და მოქალაქეობის ინტეგრირებულ სწავლებას
გულისხმობს.
სტანდარტში შედეგებისა და სამიზნე ცნებების სახით განსაზღვრულია გრძელვადიანი მიზნები. საფეხურის

საკვანძო შეკითხვები სწავლა-სწავლების პროცესს გრძელვადიანი მიზნებისკენ მიმართავს.
შინაარსი აღიწერება თემების, საკითხებისა და ქვეცნებების სახით. ამ შინაარსებზე დაყრდნობით ყალიბდება
შუალედური მიზნები.
სტანდარტში სავალდებულოდ განსაზღვრულია თემები და ქვეცნებები, რომელთა საფუძველზეც საკითხებს
სკოლები თავად აკონკრეტებენ.
შედეგები მუშავდება თითოეულ თემაში. თემებს ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ისინი
განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში.
III-IV კლასების სტანდარტი
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., საზ.მეც.დაწყ.(I).1.:
„საზ.მეც.“ - მიუთითებს საზოგადოებრივ მეცნიერებებს;
„(I)“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი მოიცავს III-IV კლასებს;
„მე და საზოგადოების“ სტანდარტის შედეგები (III-IV კლასები)

საზ.მეც.დაწყ.(I).1. საკუთარი თავის აღქმა უნიკალურ პიროვნებად, საზოგადოებრივი პიროვნება
ჯგუფების (მაგალითად, ოჯახის, სამეგობროს, სკოლის) წევრად (საზ.მეც.დაწყ. (I).
წარმატებული სოციალიზაციისა და თვითგამოხატვისთვის. 1,2,3,6,7)
საზ.მეც.დაწყ.(I).2. ასაკის შესატყვისი ზნეობრივი ღირებულებებისა და საზოგადოებაში
მიღებული ეთიკის ნორმების (სამართლიანობა, პასუხისმგებლობა, საზოგადოება
განსხვავებულობის მიმღებლობა) გათავისება; რეალურ ცხოვრებისეულ (საზ.მეც.დაწყ.(I). 1, 2, 3,
სიტუაციებთან მათი დაკავშირება სოციუმში ადეკვატურად და ეთიკურად 4, 6)
მოქმედებისთვის.

Codex 365 203 of 420
საზ.მეც.დაწყ.(I).3. ჯანსაღ ცხოვრებასთან, სამოქალაქო უსაფრთხოებასთან (საგანგებო და

ცხოვრებისეულ სიტუაციები: საგზაო უსაფრთხოება, კატასტროფების ინსტიტუცია
რისკის შემცირება), ბუნებრივი გარემოსა და კულტურული (საზ.მეც.დაწყ.(I). 4)
მემკვიდრეობის დაცვასთან დაკავშირებული საკითხების შესწავლა
საკუთარი თავის, საზოგადოების წევრების, ქვეყნის მიმართ მზრუნველი ზრუნვა (საზ.მეც.დაწყ.
დამოკიდებულების გამოსავლენად. (I). 1, 2, 3, 4)
საზ.მეც.დაწყ.(I).4. ინსტიტუციების ფუნქციების გააზრება საზოგადოებისთვის აქტუალური
პრობლემების მოგვარებაზე ზრუნვისთვის. ცვლილება
საზ.მეც.დაწყ.(I).5. მოვლენების, ცხოვრებისეული საკითხების დროში ცვალებადობის (საზ.მეც.დაწყ.(I). 5)
გაანალიზება საზოგადოებისთვის აქტუალური საკითხების, პრობლემების
გასააზრებლად.
საზ.მეც.დაწყ.(I).6. ემოციების ამოცნობა და სახელდება განსხვავებული კულტურის,
რელიგიის (აღმსარებლობის), ეროვნების, შესაძლებლობების,
შეხედულების ადამიანების მიმართ შემწყნარებლობის გამოსავლენად;
საზ.მეც.დაწყ.(I).7. საკუთარი საქმიანობის დაგეგმვა, მისი მოსალოდნელი შედეგების
გაცნობიერება, რესურსების რაციონალურად დაგეგმვა და დაზოგვა ასაკის
შესატყვისი სამომხმარებლო და ეკონომიკური უნარ-ჩვევების
გამოსამუშავებლად, სხვადასხვა პროფესიის საჭიროებისა და
მნიშვნელობის გასაცნობიერებლად.
სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები:

პიროვნება ადამიანის მოთხოვნები და საჭიროებები (ფიზიოლოგიური მოთხოვნილებები (მაგალითად, საკვები,
დასვენება); უსაფრთხოების მოთხოვნილება (მაგალითად, შიში, სტაბილურობის განცდა); სიყვარული
და მიკუთვნებულობის განცდა (მაგალითად, ოჯახი, მეგობრები, საყვარელი ადამიანები); აღიარების
საჭიროება (მაგალითად, საზოგადოებრივი სტატუსი, კარიერული წინსვლა)
რწმენა და რელიგია
ღირებულებები და მსოფლმხედველობა
ძალადობა (პირადი სივრცის დარღვევა, პირადი ინფორმაცია, ბულინგი, კიბერბულინგი,
განსხვავებული იდეების თავს მოხვევა)
საზოგადოება საზოგადოებრივი ჯგუფი (მაგალითად, ოჯახი, სკოლა, ქვეყანა)
დღესასწაული (სახელმწიფო და რელიგიური)
თანასწორობა (სტერეოტიპები)
ურთიერთობები (კონფლიქტია, კომუნიკაცია, მონაწილეობა, თანამშრომლობა)

ზრუნვა ემოცია (ემოციების გამოხატვა, ბრაზის მართვა)
ჯანსაღი ცხოვრება (ჰიგიენა, ჯანსაღი კვება, ვარჯიში, მავნე ჩვევა)
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა
სამოქალაქო უსაფრთხოება (მოულოდნელი სიტუაცია, საგზაო უსაფრთხოება, კატასტროფების

რისკის შემცირება)
ინსტიტუცია სახელმწიფო სამსახურები
კულტურულ-საგანმანათლებლო ინსტიტუტები
რელიგიური ინსტიტუტები
მედია საშუალებები
საზოგადოებრივი ორგანიზაციები (მაგალითად, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი
საზოგადოება, გარემოს დაცვაზე ორიენტირებული არასამთავრობო ორგანიზაციები, საქველმოქმედო
ორგანიზაციები)
ეკონომიკური პროფილის ინსტიტუტები

ცვლილება სიძველეები ჩვენს გარშემო
სავალდებულო თემები:

Codex 365 204 of 420
III კლასი
ჩემი ოჯახი;
სასკოლო გარემო, მეგობრები და თანატოლები;
გარემო, რომელშიც ვცხოვრობ;
IV კლასი
სად და როგორ ვიღებ განათლებას;

მედია და ინფორმაცია;
მე და ჩემი ქვეყანა.
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები

III კლასი
თემა - ჩემი ოჯახი
პიროვნება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
საკუთარი უნიკალური პიროვნული თვისებების გაანალიზება, რომელიც მას ოჯახის წევრებთან ჰარმონიულ
ურთიერთობებში ეხმარება;
საზოგადოება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
საკუთარი ოჯახის/ოჯახის წევრების საჭიროებებზე მსჯელობა; საკუთარი ჩართულობით საოჯახო პრობლემების გადაჭრაზე
ზრუნვა;
ზრუნვა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ოჯახის წევრების მიმართ პატივისცემისა და მზრუნველი დამოკიდებულების გამოვლენა;
ინსტიტუცია - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ოჯახის წევრების საქმიანობის/საოჯახო საჭიროებების დაკავშირება კონკრეტული ინსტიტუციების ფუნქციებთან (მაგ.:
სახელმწიფო სამსახურები, ეკონომიკური პროფილის ორგანიზაციები, რელიგიური ინსტიტუციები);
ცვლილება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
საოჯახო ტრადიციებთან და ძველ ნივთებთან (საოჯახო რელიკვია, ძველი ფოტო-სურათები), დაკავშირებული ისტორიების
გაანალიზება; მათი დაკავშირება გარდასული დროის კონკრეტულ მონაკვეთებთან.
თემა - სკოლა, მეგობრები და თანატოლები

საკუთარი უნიკალური პიროვნული თვისებების გაანალიზება, რომელიც მას სასკოლო საზოგადოების წევრებთან,
მეგობრებთან ჰარმონიულ ურთიერთობებში ეხმარება;
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც სკოლაში მოღვაწე ადამიანებს ერთ საზოგადოებად აქცევს;
სასკოლო საზოგადოების წევრების (მათ შორის განსხვავებული კულტურის, ეროვნების, რელიგიის (აღმსარებლობის),
შესაძლებლობების მქონე სასკოლო საზოგადოების წევრების) მიმართ პატივისცემისა და მზრუნველი დამოკიდებულების
გამოვლენა;
საკუთარი სკოლის/სასკოლო საზოგადოების წევრებისთვის (თანაკლასელები, მასწავლებლები, სკოლის ადმინისტრაცია და
სხვა) აქტუალური პრობლემების იდენტიფიცირება და საკუთარი ჩართულობით მათ გადაჭრაზე ზრუნვა;
სკოლასთან დაკავშირებული ინსტიტუციების ფუნქციების გაანალიზება; მათი საქმიანობის დაკავშირება სკოლის/სასკოლო
საზოგადოების წევრების საჭიროებებთან;
სასკოლო ტრადიციებისა და სიმბოლოების (მათ შორის იმ ცნობილ ადამიანებზე რომლებმაც მოსწავლის სკოლა დაასრულეს)
მნიშვნელობის შესახებ მსჯელობა; მათი დაკავშირება გარდასული დროის კონკრეტულ მონაკვეთებთან.
თემა - გარემო, რომელშიც ვცხოვრობთ

საკუთარი უნიკალური პიროვნული თვისებების გაანალიზება, რომელიც მას სამეზობლო თემის წევრებთან ჰარმონიულ
ურთიერთობებში ეხმარება;
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც სამეზობლო თემის წევრებს ერთ საზოგადოებად აქცევს;
სამეზობლო თემის წევრების (მათ შორის განსხვავებული კულტურის, ეროვნების, რელიგიის (აღმსარებლობის),
შესაძლებლობების მქონე სასკოლო საზოგადოების წევრების) მიმართ პატივისცემისა და მზრუნველი დამოკიდებულების
გამოვლენა;
სამეზობლო თემისთვის/სამეზობლო თემის წევრებისთვის აქტუალური პრობლემების იდენტიფიცირება და საკუთარი
ჩართულობით მათ გადაჭრაზე ზრუნვა;
სამეზობლო თემის წევრების საქმიანობის/სამეზობლო თემის საჭიროებების დაკავშირება კონკრეტული ინსტიტუციების
ფუნქციებთან;
Codex 365 205 of 420

სამეზობლო თემთან დაკავშირებული სიძველეების, ტრადიციებისა და სიმბოლოების (მაგალითად, მემორიალური დაფის)
შესახებ მსჯელობა; მათი დაკავშირება გარდასული დროის კონკრეტულ მონაკვეთებთან.
IV კლასი
თემა - მედია და ინფორმაცია
გააანალიზოს საკუთარი პასუხისმგებლობა იმ ინფორმაციასთან მიმართებით, რომელსაც იღებს და ავრცელებს;
საზოგადოება, ზრუნვა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მედიასაშუალებების მნიშვნელობისა და შესაძლებლობების გაანალიზება საზოგადოებისთვის აქტუალური პრობლემების
გასაშუქებლად/გადასაჭრელად;
ინფორმაციის დამუშავებაზე პასუხისმგებელი ინსტიტუციების (მაგალითად, რადიო, ტელევიზია) მნიშვნელობისა და სამუშაო
პრინციპების გაანალიზება;
ინფორმაციის გადაცემის ძველად და ახლა არსებულ საშუალებებს შორის არსებული განსხვავებების გამოკვეთა; მათი
განვითარების/ტრანსფორმაციის დაკავშირება საზოგადოების განვითარებასთან და გარდასული დროის კონკრეტულ
მონაკვეთებთან.
თემა - სად და როგორ ვიღებ განათლებას

საკუთარ თავზე (პიროვნებაზე), როგორც მუდმივად განვითარებად ინდივიდზე მსჯელობა, რომელიც პიროვნული
განვითარების გზაზე იძენს და ივითარებს ცოდნას, უნარ-ჩვევებს და ღირებულებს;
საზოგადოება. ზრუნვა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
გაანალიზოს, თუ როგორ უზიარებენ საზოგადოების წევრები ერთმანეთს ინფორმაციას აქტუალურ საკითხებთან მიმართებით
(მაგ. ჯანსაღ ცხოვრება, სამოქალაქო უსაფრთხოება, ბუნებრივი გარემოსა და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა,
ტრადიციები და ღირებულებები).
ცოდნის შემუშავებაზე / მომავალი თაობებისთვის განათლების მიცემაზე პასუხისმგებელი ინსტიტუციების მნიშვნელობისა
და სამუშაო პრინციპების გაანალიზება;
განათლების შეძენის ძველად და ახლა არსებულ საშუალებებს შორის არსებული განსხვავებების გამოკვეთა; მათი
განვითარების/ტრანსფორმაციის დაკავშირება საზოგადოების განვითარებასთან და გარდასული დროის კონკრეტულ
მონაკვეთებთან.
-
თემა - მე და ჩემი ქვეყანა
საკუთარი უნიკალური პიროვნული თვისებების გაანალიზება, რომელიც მას ქვეყნის, თანამოქალაქეების მიმართ მზრუნველი
დამოკიდებულების გამოვლენაში ეხმარება;
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც საქართველოში მცხოვრებ ადამიანებს ერთ საზოგადოებად აქცევს;
თანამოქალაქეების მიმართ (მათ შორის განსხვავებული კულტურის, ეროვნების, რელიგიის (აღმსარებლობის),
შესაძლებლობების მქონე ადამიანების მიმართ) პატივისცემისა და მზრუნველი დამოკიდებულების გამოვლენა;
ქვეყნისთვის აქტუალური პრობლემებსა და გამოწვევებზე მსჯელობა და საკუთარი ჩართულობით მათ გადაჭრაზე ზრუნვის
შესაძლებლობის გამოკვეთა;
კონკრეტული სახელმწიფო/საზოგადოებრივი/რელიგიური ინსტიტუციების მნიშვნელობის გაანალიზება; მათი ფუნქციების
დაკავშირება ქვეყნისთვის აქტუალურ კონკრეტულ პრობლემებთან.
ქვეყნისთვის სიძველეების, ტრადიციებისა და სიმბოლოების (მათ შორის სახელმწიფო სიმბოლიკის) მნიშვნელობის შესახებ
მსჯელობა; მსჯელობის დაკავშირება გარდასული დროის კონკრეტულ მონაკვეთებთან.

რატომ და როგორ უნდა ვიზრუნო თვითგანვითარებაზე? რისი სწავლა შემიძლია სხვა ადამიანებისგან და
ცხოვრებისეული სიტუაციებიდან? (სამიზნე ცნება - პიროვნება);
რატომ მოვიაზრებთ თავს ამა თუ იმ საზოგადოებრივი ჯგუფის (მაგალითად, ოჯახი, სკოლა, სამეგობრო)
წევრად? (სამიზნე ცნება - საზოგადოება);

Codex 365 206 of 420
რატომ არსებობს სხვადასხვა ინსტიტუცია (სახანძრო, საავადმყოფო და სხვა) ჩვენს გარშემო? (სამიზნე ცნება -
ინსტიტუცია);
რატომ და როგორ უნდა ვზრუნავდეთ ერთმანეთზე? რისი გაკეთება შემიძლია მე, როგორც საზოგადოების
ერთ-ერთ წევრს, ჩემი ოჯახისთვის/სკოლისთვის/ქვეყნისთვის? (სამიზნე ცნება - ზრუნვა);
რას და როგორ მოგვითხრობს ძველი ნივთები/შემობები? როგორ ასახავს ისინი ჩვენს გარშემო მომხდარ
ცვლილებებს? (სამიზნე ცნება - ცვლილება).
ბ) „ჩვენი საქართველოს“ სტანდარტი

საგანი „ჩვენი საქართველო“ მოსწავლეს ისტორიის, გეოგრაფიის და მოქალაქეობის ინტეგრირებულ სწავლებას
გულისხმობს.

შინაარსი აღიწერება თემების, საკითხების და ქვეცნებების სახით. ამ შინაარსებზე დაყრდნობით ყალიბდება
თითოეულ თემას ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ისინი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს
სწავლა-სწავლების პროცესში.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., საზ.მეც.დაწყ.(II).1.:
dაწყებით საფეხურზე სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის ინდექსი, რომელიც მიუთითებს
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., საზ.მეც.დაწყ.(II).1.:
„საზ.მეც“- მიუთითებს საზოგადოებრივ მეცნიერებებს;
„დაწყ“ - მიუთითებს დაწყებით საფეხურს;
საგან „ჩვენი საქართველოს“ სტანდარტის შედეგები (V-VI კლასების)

შედეგების ინდექსი მოსწავლეს შეუძლია: სამიზნე ცნება
საზ.მეც.დაწყ. საქართველოს სხვადასხვა მხარისთვის დამახასიათებელი სივრცე (მხარე, რეგიონი)
(II).1. ლანდშაფტების დახასიათება და ერთმანეთთან შედარება ქვეყნის (საზ.მეც.დაწყ.(II) 1)
კლიმატური პირობების მრავალფეროვნების ჩამოყალიბების
მიზეზების გასააზრებლად; მეურნეობა
საზ.მეც.დაწყ. საქართველოს სხვადასხვა მხარისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის (საზ.მეც.დაწყ.(II) 2,4,5)
(II).2. დარგების ერთმანეთთან შედარება საქართველოს მოსახლეობის
ყოველდღიური ყოფისა და ეთნოგრაფიული ტრადიციების დრო (ცვლილება)
მრავალფეროვნების გასააზრებლად; (საზ.მეც.დაწყ.
საზ.მეც.დაწყ. ლეგენდების, მითების, თქმულებების, ისტორიული მოვლენების, (II) 3, 5)
(II).3. პიროვნებების მოღვაწეობის ლოკალურ გარემოსთან და
ქრონოლოგიასთან დაკავშირება ისტორიულ-კულტურული საზოგადოება
მემკვიდრეობის მნიშვნელობის გასაცნობიერებლად და მის მიმართ (საზ.მეც.დაწყ.(II) 5)
მზრუნველი დამოკიდებულების გამოსავლენად;
საზ.მეც.დაწყ. საქართველოს ეთნიკური, რელიგიური და კულტურული მრავალფეროვნება
(II).4. მრავალფეროვნების დახასიათება მრავალფეროვნების მიმართ (ყოფითი თავისებურებები)
პოზიტიური განწყობის ჩამოსაყალიბებლად; (საზ.მეც.დაწყ.(II) 4 )
საზ.მეც.დაწყ. საზოგადოებისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების (მაგ.
(II).5. ჯანსაღი ცხოვრება, სამოქალაქო უსაფრთხოება, კატასტროფების სახელმწიფო (საზ.მეც.დაწყ.
რისკის შემცირება) გააზრება სივრცე-დროით ჭრილში; საკუთარი (II)5,6)
ჩართულობით მათი გამოსწორების მექანიზმების გასაცნობიერებლად;

Codex 365 207 of 420
საზ.მეც.დაწყ. ინსტიტუციების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი, რელიგიური)

(II).6. ფუნქციების გაანალიზება სახელმწიფოს რაობისა და
ფუნქციონირების მექანიზმების გასააზრებლად.

სივრცე დაცული ტერიტორია
(მხარე, რეგიონი) ტურისტულ-რეკრეაციული ზონა
გეოგრაფიული მოვლენა/სტიქიური მოვლენა
გეოგრაფიული ობიექტი
მეურნეობა სოფლის მეურნეობის დარგი
ხელოსნობისა და შინამრეწველობის დარგი
ტურიზმი
მრეწველობა
დრო ისტორიული ეპიზოდი
(ცვლილება) ლოკალური ტრადიცია / ლეგენდა / თქმულება
საზოგადოება საზოგადო მოღვაწე
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა
მრავალფეროვნება ეთნოგრაფიული ყოფა
რელიგიური, ეთნიკური, კულტურული მრავალფეროვნება
სახელმწიფო სახელმწიფო ინსტიტუტი
ადამიანის უფლებების დაცვა
V კლასი
სახელმწიფო - ჩვენი საქართველო
ქართლი
სამეგრელო
იმერეთი
აჭარა
VI კლასი
კახეთი
აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთი (თუშეთი, ფშავ-ხევსურეთი, ხევი, მთიულეთი, გუდამაყარი, ერწო-თიანეთი)
სვანეთი
რაჭა-ლეჩხუმი
გურია
აფხაზეთი
სამცხე-ჯავახეთი
საქართველოს დედაქალაქი - თბილისი
თემებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები:

V კლასი
თემა: საქართველო - ჩვენი სახელმწიფო
სივრცე (მხარე, რეგიონი) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
საქართველოსთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების მრავალფეროვნების ჩამოყალიბების მიზეზებზე მსჯელობა;
მეურნეობა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
საქართველოსთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების მრავალფეროვნების ჩამოყალიბების მიზეზებზე და მათი
განვითარების პერსპექტივებზე მსჯელობა;
დრო (ცვლილება) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
საქართველო ისტორიის საკვანძო ეპიზოდების განხილვა სივრცე-დროით ჭრილში; მათი დაკავშირება ქვეყნის ისტორიულ-
კულტურულ მემკვიდრეობასთან და ისტორიის სხვადასხვა პერიოდთან;
საქართველოსთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გამოკვეთა და გაანალიზება; საკუთარი ჩართულობით მათი
გამოსწორების მექანიზმებზე მსჯელობა;
მრავალფეროვნება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
Codex 365 208 of 420
საქართველოსთვის დამახასიათებელი რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება; კულტურული

მრავალფეროვნების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
სახელმწიფო - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
კონკრეტულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი, რელიგიური)
ფუნქციების გაანალიზება სახელმწიფოს ფუნქციონირების მექანიზმების გასააზრებლად.
თემა: ქართლი
ქართლისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი ჩამოყალიბების
მიზეზებზე მსჯელობა;
ქართლისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
პერსპექტივებზე მსჯელობა;
ქართლთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით ჭრილში
განხილვა; მათი დაკავშირება ქვეყნის ისტორიულ-კულტურულ მემკვიდრეობასთან და ისტორიის სხვადასხვა პერიოდთან;
ქართლის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
საკუთარი ჩართულობით მათი გამოსწორების მექანიზმებზე მსჯელობა;
ქართლისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
კულტურული მრავალფეროვნების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
ქართლთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტის (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
რელიგიური) ფუნქციების გაანალიზება სახელმწიფოს ფუნქციონირების მექანიზმების გასააზრებლად.
თემა: სამეგრელო

სამეგრელოსთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი
ჩამოყალიბების მიზეზებზე მსჯელობა;
სამეგრელოსთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
სამეგრელოსთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით
ჭრილში განხილვა; მათი დაკავშირება ქვეყნის ისტორიულ-კულტურულ მემკვიდრეობასთან და ისტორიის სხვადასხვა
პერიოდთან;
სამეგრელოს მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
სამეგრელოსთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
სამეგრელოსთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
-
თემა: იმერეთი
იმერეთისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი ჩამოყალიბების
იმერეთისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
იმერეთთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით ჭრილში
იმერეთის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
Codex 365 209 of 420

იმერეთისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
იმერეთთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
თემა: აჭარა
აჭარისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი ჩამოყალიბების
აჭარისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
აჭარასთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით ჭრილში
აჭარის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
აჭარისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
აჭარასთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
VI კლასი
თემა: კახეთი
კახეთისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი ჩამოყალიბების
კახეთისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
კახეთთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით ჭრილში
კახეთის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
კახეთისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
კახეთთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
-
თემა: აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთი

Codex 365 210 of 420

აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან
შედარება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე მსჯელობა;
აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების
მიზეზებზე და განვითარების პერსპექტივებზე მსჯელობა;
აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების
სივრცე-დროით ჭრილში განხილვა; მათი დაკავშირება ქვეყნის ისტორიულ-კულტურულ მემკვიდრეობასთან და ისტორიის
სხვადასხვა პერიოდთან;
აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ
და თანამედროვე ჭრილში; საკუთარი ჩართულობით მათი გამოსწორების მექანიზმებზე მსჯელობა;
აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული
მრავალფეროვნების დახასიათება; კულტურული მრავალფეროვნების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების
(სახელმწიფო, საზოგადოებრივი, რელიგიური) ფუნქციების გაანალიზება სახელმწიფოს ფუნქციონირების მექანიზმების
თემა: სვანეთი
სვანეთისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი ჩამოყალიბების
სვანეთისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
სვანეთთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით ჭრილში
სვანეთის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
სვანეთისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
სვანეთთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
თემა: რაჭა-ლეჩხუმი

რაჭა-ლეჩხუმისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი

რაჭა-ლეჩხუმისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და

რაჭა-ლეჩხუმთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით

რაჭა-ლეჩხუმის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე
ჭრილში; საკუთარი ჩართულობით მათი გამოსწორების მექანიზმებზე მსჯელობა;

Codex 365 211 of 420
რაჭა-ლეჩხუმისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების

დახასიათება; კულტურული მრავალფეროვნების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;

რაჭა-ლეჩხუმთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
თემა: გურია
გურიისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი ჩამოყალიბების
გურიისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
გურიასთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით ჭრილში
გურიის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
გურიისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
გურიასთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
-
თემა: აფხაზეთი

აფხაზეთისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი ჩამოყალიბების
აფხაზეთისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
აფხაზეთთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით ჭრილში
აფხაზეთის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
აფხაზეთისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
აფხაზეთთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
თემა: სამცხე-ჯავახეთი
სამცხე-ჯავახეთისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი
სამცხე-ჯავახეთისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და
სამცხე-ჯავახეთთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით
Codex 365 212 of 420
სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე
ჭრილში; საკუთარი ჩართულობით მათი გამოსწორების მექანიზმებზე მსჯელობა;
სამცხე-ჯავახეთისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების
დახასიათება; კულტურული მრავალფეროვნების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
სამცხე-ჯავახეთთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,
-
თემა: თბილისი - საქართველოს დედაქალაქი
თემის აღწერილობა:
თემისთვის შერჩეული საკითხები კავშირში უნდა იყოს საქართველოს უახლეს ისტორიასთან. შერჩეულ საკითხებზე
დაყრდნობით მოსწავლემ უნდა დაინახოს საქართველო ერთ მთლიანობად და უნდა შეაჯამოს სასწავლო კურსის ფარგლებში
შეძენილი ცოდნა საქართველოს შესახებ.
თბილისისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების აღწერა და საქართველოს სხვა მხარეებთან შედარება; მათი ჩამოყალიბების
თბილისისთვის დამახასიათებელი მეურნეობის დარგების დახასიათება; მათი ჩამოყალიბების მიზეზებზე და განვითარების
თბილისთან დაკავშირებული ლეგენდების, მითების, თქმულებების და ისტორიული ეპიზოდების სივრცე-დროით ჭრილში
თბილისის მოსახლეობისთვის აქტუალური პრობლემების/მოვლენების გაანალიზება ისტორიულ და თანამედროვე ჭრილში;
თბილისისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული ყოფისა და რელიგიურ-კულტურული მრავალფეროვნების დახასიათება;
თბილისთან დაკავშირებულ მაგალითებზე დაყრდნობით სხვადასხვა ინსტიტუტების (სახელმწიფო, საზოგადოებრივი,

რა განაპირობებს საქართველოს ბუნებრივი პირობების მრავალფეროვნებას? (სამიზნე ცნება - სივრცე);
რატომ არის განვითარებული საქართველოს სხვადასხვა მხარეში მეურნეობის ესა თუ ის დარგი? რა გავლენას
ახდენს ის მოსახლეობის ყოფაზე? (სამიზნე ცნება - მეურნეობა);
რატომ შემორჩა ხალხის მეხსიერებას ესა თუ ის ლეგენდა / ტრადიცია / ისტორიული მოვლენა / პიროვნების
სახელი? (სამიზნე ცნება დრო (ცვლილება));
რითი ჰგავს და რით განსხვავდება ერთმანეთისგან საქართველოს სხვადასხვა მხარეში არსებული
ტრადიციები? რატომ ხდის კულტურული მრავალფეროვნება ჩვენს ქვეყანას კიდევ უფრო მეტად
საინტერესოს? (სამიზნე ცნება - მრავალფეროვნება);
რა ყოველდღიური საზრუნავი აქვს საქართველოს სხვადასხვა მხარეში მცხოვრებ ადამიანებს? რით შემიძლია
საკუთარი წვლილის შეტანა საზოგადოებრივი პრობლემების გადაჭრაში? (სამიზნე ცნება - საზოგადოება).
როგორ მონაწილეობს სახელმწიფო/სახელმწიფო ინსტიტუტები საქართველოს ამა თუ იმ მხარის
მოსახლეობის ცხოვრებაში? როგორ ეხმარება მათ ყოველდღიური სოციალური პრობლემების გადაჭრაში?
(სამიზნე ცნება - სახელმწიფო)
2. საზოგადოებრივი მეცნიერებები საბაზო საფეხურზე

2.1. ისტორიის სტანდარტი საბაზო საფეხურზე
საბაზო საფეხურზე საგანი „ისტორია“ საქართველოსა და მსოფლიო ისტორიის ინტეგრირებულ სწავლა-
სწავლებას გულისხმობს. სასწავლო კურსის განმავლობაში მოსწავლე გაეცნობა საქართველოს ისტორიის
უმთავრეს ეპიზოდებს უძველესი დროიდან დღემდე და დაუკავშირებს მათ მსოფლიო ისტორიის საკვანძო
Codex 365 213 of 420
მოვლენებს; შეისწავლის სხვადასხვა ეპოქის სოციალურ ისტორიას (რელიგია, კულტურა, ეკონომიკა);

დაინახავს, რომ თანამედროვეობა და წარსული ერთმანეთთან მჭიდროდაა დაკავშირებული.

სტანდარტის შედეგები განსაზღვრავს მიზნობრივ ორიენტირებს და პასუხობს შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს
მოსწავლეს ისტორიაში საბაზო საფეხურის ბოლოს.
ცნებებისა და თემების სახით.
სავალდებულო თემების სახითაა წარმოდგენილი.
თითოეულ თემას ახლავს შეფასების ინდიკატორები. ისინი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-
სწავლების პროცესში (თითოეულ კრიტერიუმს ახლავს შესაბამისი შედეგის ინდექსის ნომერი, რომელიც
განსაზღვრავს, თუ რომელი შედეგიდან/შედეგებიდან გამომდინარეობს იგი).

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ.,ისტ. საბ. 1.:
„ისტ.“ – მიუთითებს საგანს „ისტორია’’;
„საბ.“ – მიუთითებს საბაზო საფეხურს;
ისტორიის სტანდარტის შედეგები (VII-IX კლასები)

შედეგების მიმართულება: ისტორიული ინტერპრეტაცია და კვლევა სამიზნე ცნებები
ისტ. საბ. 1. მოსწავლემ უნდა შეძლოს: წყარო/ ინტერპრეტაცია
საკუთარი მოსაზრების/პოზიციის წყაროს/მტკიცებულების საფუძველზე (შედეგები: 1, 2, 5, 6)
დასაბუთება; იმის გაცნობიერება, რომ ახალი წყაროების აღმოჩენის
შემთხვევაში შესაძლებელია ნებისმიერი მოვლენის ახლებურად
გააზრება/გადაფასება; დრო (შედეგი: 3, 7, 8)
ისტ. საბ. 2. სხვადასხვა ტიპის (პირველადი და მეორადი) წყაროსა და თვალსაჩინოებების
(მაგ, ისტორიული რუკა, გენეალოგიური ტაბულა) მიზნის შესაბამისად
გამოყენება; წყაროების კრიტიკული ანალიზი; სივრცე (შედეგი: 3, 9)
ისტ. საბ. 3. ისტორიული მოვლენების გადმოცემისას ქრონოლოგიური ერთეულებისა და
ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების ადეკვატური გამოყენება;
ისტ. საბ. 4. ისტორიული მოვლენის/ფაქტების ტიპოლოგიური დაჯგუფება საზოგადოება
(პოლიტიკური, სოციალური ნიშნით); (შედეგი: 7.8.10,11,12)
ისტ. საბ. 5. ფაქტების, ინტერპრეტაცია/მოსაზრებების და სტერეოტიპების ერთმანეთისგან
გარჩევა;
ისტ. საბ. 6. ერთი და იმავე ისტორიული მოვლენის განსხვავებულად ინტერპრეტირება, ძალაუფლება
გაანალიზება და შეფასება: ისტორიულ მოვლენაზე და პიროვნებაზე (შედეგი: 7,8,10,11,12)
განსხვავებული ინტერპრეტაციების არსებობის მიზეზების ახსნა,
განსხვავებული ინტერპრეტაციების შედარება და შეფასება.
ისტორიული მოვლენა /
მიმართულება: ისტორიული ეპოქის აღქმა/ანალიზი
პროცესი
(შედეგი: 4, 5, 6, 8, 9)
ისტ. საბ. 7. ისტორიული ეპოქის მახასიათებლების (სოციალურ-კულტურული
განვითარება, რელიგია და მსოფლმხედველობა, სახელმწიფოებრივი
განვითარება და პოლიტიკა) გამოყოფა, ეპოქის უნიკალურობის ჩვენება;
ისტ. საბ. 8. ისტორიული მოვლენების და პროცესების დანახვა/შეფასება კონკრეტულ
ეპოქაში მცხოვრები ადამიანების თვალით;
ისტ. საბ. 9. კონკრეტული მაგალითების მოშველიებით ისტორიული მოვლენებისა და
პროცესების მსგავსება-განსხვავებებზე მსჯელობა.
მიმართულება: ღირებულებები და დამოკიდებულებები
ისტ. საბ. 10. ქვეყნის წარსულის, აწმყოსა და მომავლის ერთიან კონტექსტში გააზრება;

Codex 365 214 of 420
ისტ. საბ. 11. პოზიტიური დამოკიდებულების გამოვლენა კულტურული, ეთნიკური და

რელიგიური მრავალფეროვნების მიმართ;
ისტ. საბ. 12. ისტორიული მაგალითების მოშველიებით სახელმწიფოებრივი აზროვნებისა
(პატრიოტიზმი) და დემოკრატიის პრინციპების (თანასწორობა, მონაწილეობა)
საჭიროების დასაბუთება.
სასწავლო თემები
VII კლასი
პრეისტორია/ქვის ხანა;
ბრინჯაოს ხანა/ძველი აღმოსავლეთი;

ანტიკური და გვიანანტიკური ხანა.
VIII კლასი
შუა საუკუნეები;
გვიანი შუა საუკუნეები და ადრეული ახალი დრო.
IX კლასი
ახალი დრო (საქართველო და მსოფლიო XVII-XIX საუკუნეებში);
საქართველო და გარესამყარო მსოფლიო ომებისა და ცივი ომის პერიოდში;

საქართველო და თანამედროვე მსოფლიო.
საკითხები
ეროვნული სასწავლო გეგმა თემების გასაშლელად საჭირო საკითხებს სავალდებულო სახით არ განსაზღვრავს.
პედაგოგებსა და სახელმძღვანელოს ავტორებს უფლება აქვთ, თითოეული თემისთვის საკითხები თავად
შეარჩიონ. თუმცა, სავალდებულოა შემდეგი მოთხოვნების გათვალისწინება:
თითოეულ თემაში წარმოდგენილი უნდა იყოს საკითხები როგორც მსოფლიო, ისე საქართველოს
ისტორიიდან;
საკითხების შერჩევისას აქცენტი უნდა გაკეთდეს საქართველოს ისტორიისთვის საკვანძო მოვლენებისა და
პიროვნებების წარმოჩენაზე.
VII კლასი
თემა: პრეისტორია/ქვის ხანა

თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს
წყარო / ინტერპრეტაცია
პრეისტორიასთან/ქვის ხანასთან დაკავშირებული ფაქტების, მოვლენებისა და პროცესების სხვადასხვა ტიპის წყაროების
მონაცემების საფუძველზე შესწავლა-ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროებისა და მათი ინტერპრეტირების
საფუძველზე გამოთქმული მოსაზრებების სანდოოს გაანალიზება (ისტ.საბ.1,2,5,6);
დრო
ქვის ხანის/პრეისტორიის, როგორც ისტორიული ეპოქის, მნიშვნელობის დახასიათება; მასთან სხვადასხვა ისტორიული
ფაქტების, მოვლენებისა და პროცესების დაკავშირება;
პრეისტორიულ ეპოქაში/ქვის ხანაში არსებული დროის აღრიცხვის ფორმების დახასიათება და მათი სხვა ისტორიულ
ეპოქებთან შედარება (ისტ.საბ. 3,7,8);
სივრცე
პირველყოფილი ადამიანის ყოფაზე ბუნებრივი პირობების გავლენის დახასიათება; პრეისტორიულ ეპოქაში/ქვის ხანაში
ადამიანის განსახლების არეალზე მსჯელობა (ისტ.საბ. 3, 9, 10);
საზოგადოება
არსებითი ნიშან-თვისებების საფუძველზე (მსოფლმხედველობა, იდენტობის საშუალებები, „კულტურული სხვა“, ინტერესები
და საზრუნავი, ქცევის წესები, ღირებულებები და ტრადიციები, სოციალური ფენები, მეურნეობის ფორმები,
მსოფლმხედველობა) პირველყოფილი საზოგადოების თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის საზოგადოებასთან
შედარება (ისტ.საბ.7,8,10,11,12);
ძალაუფლება
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც ქვის ხანაში/პრეისტორიულ ეპოქაში
ძალაუფლებისთვის ბრძოლაზე ახდებდა გავლენას;
პრეისტორიაში/ქვის ხანაში არსებული საზოგადოებრივი ინსტიტუციების აღწერა და მათი სხვა ისტორიული ეპოქების
მმართველობით სტრუქტურებთან შედარება (7,8, 10,11,12).
ისტორიული მოვლენა / პროცესი

Codex 365 215 of 420
პრეისტორიულ ეპოქაში მიმდინარე ისტორიული მოვლენების/პროცესების (მაგალითად, „ნეოლითური

რევოლუცია“)მიზეზებსა და შედეგებზე მსჯელობა; მსოფლიო ისტორიისთვის მათი მნიშვნელობის შეფასება; სხვა ეპოქის
ისტორიულ მოვლენებთან შედარება (ისტ.საბ.4,5,6,8,9).
თემა: ბრინჯაოს ხანა/ძველი აღმოსავლეთი

თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ძველაღმოსავლურ პერიოდთან დაკავშირებული ფაქტების/მოვლენების/პროცესების სხვადასხვა ტიპის წყაროების მონაცემების
საფუძველზე შესწავლა-ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროების და მათი ინტერპრეტაციის საფუძველზე
გამოთქმული მოსაზრებების სანდოობის გაანალიზება (ისტ.საბ.1,2,5,6);
დრო
ძველაღმოსავლური პერიოდის, როგორც ისტორიული ეპოქის, მნიშვნელობის დახასიათება; მასთან სხვადასხვა ისტორიული
ფაქტების, მოვლენებისა და პროცესების დაკავშირება;
ძველაღმოსავლურ პერიოდში არსებული დროის აღრიცხვის სისტემების დახასიათება და მათი სხვა ისტორიულ ეპოქებთან
შედარება (ისტ.საბ. 3,7,8);
სივრცე
ძველაღმოსავლური პერიოდის საზოგადოების განვითარებაზე გეოგრაფიული ფაქტორების ზეგავლენის გაანალიზება;
ძველი აღმოსავლეთის ისტორიაზე მსჯელობისას შესაბამისი პერიოდის ისტორიულ-გეოგრაფიული ცნებებისა და ტერმინების
გამოყენება (ისტ.საბ. 3, 9, 10);
მსოფლმხედველობა) ძველაღმოსავლური პერიოდის საზოგადოების თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის
საზოგადოებასთან შედარება (ისტ.საბ.7,8,10,11,12);
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც ძველაღმოსავლურ ხანაში ძალაუფლებისთვის
ბრძოლაზე ახდებდა გავლენას;
ძველაღმოსავლურ ხანაში არსებული საზოგადოებრივი ინსტიტუციების აღწერა და მათი სხვა ისტორიული ეპოქების

ძველაღმოსავლურ პერიოდში მიმდინარე ისტორიული მოვლენების/პროცესების მიზეზებსა და შედეგებზე მსჯელობა;
მსოფლიო ისტორიისთვის მათი მნიშვნელობის შეფასება და სხვა ეპოქის მსგავს ფაქტებთან/მოვლენებთან/პროცესებთან
შედარება (ისტ.საბ.4,5,6,8,9).
ანტიკური და გვიანანტიკური ხანა

ანტიკურ და გვიანანტიკურ ხანასთან დაკავშირებული ფაქტების/მოვლენების/პროცესების სხვადასხვა ტიპის წყაროების
მონაცემების საფუძველზე შესწავლა-ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროების და მათი ინტერპრეტაციის
საფუძველზე გამოთქმული მოსაზრებების სანდოობის გაანალიზება (ისტ.საბ.1,2,5,6);
დრო
ანტიკური და გვიანანტიკური ხანის, როგორც ისტორიული ეპოქის, მნიშვნელობის დახასიათება; მასთან სხვადასხვა
ისტორიული ფაქტების, მოვლენებისა და პროცესების დაკავშირება;
ანტიკურ და გვიანანტიკურ ხანაში არსებული დროის აღრიცხვის სისტემების დახასიათება და მათი სხვა ისტორიულ ეპოქებთან
შედარება (ისტ.საბ. 3,7,8);
სივრცე
ანტიკური და გვიანანტიკური ხანის საზოგადოების განვითარებაზე გეოგრაფიული ფაქტორების ზეგავლენის გაანალიზება;
ანტიკური და გვიანანტიკური ხანის ისტორიაზე მსჯელობისას შესაბამისი პერიოდის ისტორიულ-გეოგრაფიული ცნებებისა და
ტერმინების გამოყენება (ისტ.საბ. 3, 9, 10);
მსოფლმხედველობა) ანტიკური და გვიანანტიკური ხანის საზოგადოების თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც ანტიკურ და გვიანანტიკურ ხანაში ძალაუფლებისთვის
ბრძოლაზე ახდებდა გავლენას;
ანტიკურ და გვიანანტიკურ ხანაში არსებული საზოგადოებრივი ინსტიტუციების აღწერა და მათი სხვა ისტორიული ეპოქების
ისტორიული მოვლენა/პროცესი
ანტიკურ და გვიანანტიკურ ხანაში მიმდინარე ისტორიული მოვლენების/პროცესების მიზეზებსა და შედეგებზე მსჯელობა;
მსოფლიო ისტორიისთვის მათი მნიშვნელობის შეფასება და სხვა ეპოქის მსგავს ფაქტებთან/მოვლენებთან/პროცესებთან
Codex 365 216 of 420
შედარება (ისტ.საბ.4,5,6,8,9).
თემა: შუა საუკუნეები

შუა საუკუნეებთან დაკავშირებული ფაქტების/მოვლენების/პროცესების სხვადასხვა ტიპის წყაროების საფუძველზე შესწავლა-
ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროების და მათი ინტერპრეტაციის საფუძველზე გამოთქმული მოსაზრებების
სანდოობის გაანალიზება (ისტ.საბ.1,2,5,6);
დრო
შუა საუკუნეების, როგორც ისტორიული ეპოქის, მნიშვნელობის დახასიათება; მასთან სხვადასხვა ისტორიული ფაქტების,
მოვლენებისა და პროცესების დაკავშირება;
შუა საუკუნეებში არსებული დროის აღრიცხვის სისტემების დახასიათება და მათი სხვა ისტორიულ ეპოქებთან შედარება
(ისტ.საბ. 3,7,8);
სივრცე
შუა საუკუნეების პერიოდის საზოგადოების განვითარებაზე გეოგრაფიული ფაქტორების ზეგავლენის გაანალიზება;
შუა საუკუნეების ისტორიაზე მსჯელობისას შესაბამისი პერიოდის ისტორიულ-გეოგრაფიული ცნებებისა და ტერმინების
გამოყენება (ისტ.საბ. 3, 9, 10);
მსოფლმხედველობა) შუა საუკუნეების პერიოდის საზოგადოების თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც შუა საუკუნეებში ძალაუფლებისთვის ბრძოლაზე
ახდენდა გავლენას;
შუა საუკუნეებში არსებული საზოგადოებრივი ინსტიტუციების აღწერა და მათი სხვა ისტორიული ეპოქების მმართველობით
სტრუქტურებთან შედარება (7,8, 10,11,12).
შუა საუკუნეებში მიმდინარე ისტორიული მოვლენების/პროცესების მიზეზებსა და შედეგებზე მსჯელობა; მსოფლიო
ისტორიისთვის მათი მნიშვნელობის შეფასება და სხვა ეპოქის მსგავს ფაქტებთან/მოვლენებთან/პროცესებთან შედარება
(ისტ.საბ.4,5,6,8,9).
თემა: გვიანი შუა საუკუნეები და ადრეული ახალი დრო

გვიან შუა საუკუნეებთან/ადრეულ ახალ დროსთან დაკავშირებული ფაქტების/მოვლენების/პროცესების სხვადასხვა ტიპის
წყაროების მონაცემების საფუძველზე შესწავლა-ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროების და მათი ინტერპრეტაციის
დრო
გვიანი შუა საუკუნეებთან/ადრეულ ახალ დროის, როგორც ისტორიული ეპოქის, მნიშვნელობის დახასიათება; მასთან სხვადასხვა
ისტორიული ფაქტების, მოვლენებისა და პროცესების დაკავშირება;
გვიან შუა საუკუნეებში/ადრეულ ახალ დროში არსებული დროის აღრიცხვის სისტემების დახასიათება და მათი სხვა ისტორიულ
სივრცე
გვიანი შუა საუკუნეების/ადრეული ახალი დროის საზოგადოების განვითარებაზე გეოგრაფიული ფაქტორების ზეგავლენის
გაანალიზება;
გვიანი შუა საუკუნეების/ადრეული ახალი დროის ისტორიაზე მსჯელობისას შესაბამისი პერიოდის ისტორიულ-გეოგრაფიული
ცნებებისა და ტერმინების გამოყენება (ისტ.საბ. 3, 9, 10);
არსებითი ნიშან-თვისებების საფუძველზე (მსოფლმხედველობა, იდენტობის საშუალებები, „კულტურული სხვა“, ინტერესები და
საზრუნავი, ქცევის წესები, ღირებულებები და ტრადიციები, სოციალური ფენები, მეურნეობის ფორმები, მსოფლმხედველობა)
გვიან შუა საუკუნეებთან/ადრეულ ახალ დროის საზოგადოების თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის საზოგადოებასთან
შედარება (ისტ.საბ.7,8,10,11,12);
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც გვიან შუა საუკუნეებში/ადრეულ ახალ დროში
ძალაუფლებისთვის ბრძოლაზე ახდენდა გავლენას;
გვიან შუა საუკუნეებში/ადრეულ ახალ დროში არსებული საზოგადოებრივი ინსტიტუციების აღწერა და მათი სხვა ისტორიული
ეპოქების მმართველობით სტრუქტურებთან შედარება (7,8, 10,11,12).
გვიან შუა საუკუნეებთან/ადრეულ ახალ დროში მიმდინარე ისტორიული მოვლენების/პროცესების მიზეზებსა და შედეგებზე
მსჯელობა; მსოფლიო ისტორიისთვის მათი მნიშვნელობის შეფასება და სხვა ეპოქის მსგავს
Codex 365 217 of 420
ფაქტებთან/მოვლენებთან/პროცესებთან შედარება (ისტ.საბ.4,5,6,8,9).
IX კლასი
თემა: ახალი დრო (საქართველო და მსოფლიო XVII-XIX საუკუნეებში)
ახალ დროსთან დაკავშირებული ფაქტების/მოვლენების/პროცესების სხვადასხვა ტიპის წყაროების მონაცემების საფუძველზე
შესწავლა-ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროების და მათი ინტერპრეტაციის საფუძველზე გამოთქმული
მოსაზრებების სანდოობის გაანალიზება (ისტ.საბ.1,2,5,6);
დრო
ახალი დროის (აბსოლუტიზმის, ,,ხანგრძლივი XIX საუკუნის’’) როგორც ისტორიული ეპოქის, მნიშვნელობის დახასიათება;
მასთან სხვადასხვა ისტორიული ფაქტების, მოვლენებისა და პროცესების დაკავშირება;
ახალი დროის ისტორიულ პერიოდში არსებული დროის აღრიცხვის სისტემების დახასიათება და მათი სხვა ისტორიულ
სივრცე
ახალი დროის საზოგადოების განვითარებაზე გეოგრაფიული ფაქტორების ზეგავლენის გაანალიზება
ახალი დროის ისტორიაზე მსჯელობისას შესაბამისი პერიოდის ისტორიულ-გეოგრაფიული არეალების დახასიათება (ისტ.საბ. 3,
9, 10);
ახალი დროის საზოგადოების თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის საზოგადოებასთან შედარება (ისტ.საბ.7,8,10,11,12);
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც ახალ დროში ძალაუფლებისთვის ბრძოლაზე ახდენდა
გავლენას;
ახალი დროის ისტორიულ ეპოქაში არსებული საზოგადოებრივი ინსტიტუციების აღწერა და მათი სხვა ისტორიული ეპოქების
ახალ დროში მიმდინარე ისტორიული მოვლენების/პროცესების მიზეზებსა და შედეგებზე მსჯელობა; მსოფლიო ისტორიისთვის
მათი მნიშვნელობის შეფასება და სხვა ეპოქის მსგავს ფაქტებთან/მოვლენებთან/პროცესებთან შედარება (ისტ.საბ.4,5,6,8,9).
თემა: საქართველო და გარესამყარო მსოფლიო ომებისა და ცივი ომის პერიოდში

წყარო/ინტერპრეტაცია
I და II მსოფლიო ომთან და ცივი ომის პერიოდთან დაკავშირებული ფაქტების/მოვლენების/პროცესების სხვადასხვა ტიპის
წყაროების მონაცემების საფუძველზე შესწავლა-ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროების და მათი ინტერპრეტაციის
დრო
მსოფლიო ომების პერიოდის, ასევე ცივი ომის პერიოდის როგორც ისტორიული ეპოქის, მნიშვნელობის დახასიათება; მასთან
სხვადასხვა ისტორიული ფაქტების, მოვლენებისა და პროცესების დაკავშირება; მე-20 საუკუნეში არსებული დროის აღრიცხვის
სისტემების დახასიათება და მათი სხვა ისტორიულ ეპოქებთან შედარება (ისტ.საბ. 3,7,8);
სივრცე
პირველ და მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში არსებული საზოგადოების განვითარებაზე გეოგრაფიული ფაქტორების ზეგავლენის
ცივი ომის პერიოდში მსოფლიოში ორ ბანაკად გადანაწილებული საზოგადოების განვითარებაზე გეოგრაფიული ფაქტორების
ზეგავლენის გაანალიზება;
მსოფლიო ომების დროინდელ და ცივი ომის პერიოდის ისტორიაზე მსჯელობისას შესაბამისი პერიოდის ისტორიულ-
გეოგრაფიული ცნებებისა და ტერმინების გამოყენება (ისტ.საბ. 3, 9, 10);
პირველი და მეორე მსოფლიო ომების პერიოდის საზოგადოების ერთმანეთთან, თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის
ცივი ომის პერიოდის საზოგადოების თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის საზოგადოებასთან შედარება
(ისტ.საბ.7,8,10,11,12);
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც პირველ და მეორე მსოფლიო ომის ეპოქაში
ძალაუფლებისთვის ბრძოლაზე ახდენდა გავლენას;
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც ცივი ომის პერიოდში ძალაუფლებისთვის ბრძოლაზე
ახდენდა გავლენას (ისტ.საბ. 7, 8, 10, 11,12);
პირველი და მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში არსებული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ინსტიტუციების აღწერა და მათი
ერთმანეთთან და სხვა ისტორიული ეპოქების მმართველობით სტრუქტურებთან შედარება;
Codex 365 218 of 420
ცივი ომის პერიოდში საბჭოთა კავშირში არსებული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ინსტიტუციების აღწერა და მათი
მოწინააღმდეგე ბანაკის ლიდერი ქვეყნისა და სხვა ისტორიული ეპოქების მმართველობით სტრუქტურებთან შედარება (7,8,
10,11,12).
მსოფლიო ომებისა და ცივი ომის პერიოდში მიმდინარე ისტორიული მოვლენების/პროცესების მიზეზებსა და შედეგებზე
მსჯელობა; მსოფლიო ისტორიისთვის მათი მნიშვნელობის შეფასება და სხვა ეპოქის მსგავს
ფაქტებთან/მოვლენებთან/პროცესებთან შედარება (ისტ.საბ.4,5,6,8,9).
თემა: საქართველო და თანამედროვე მსოფლიო

წყარო/ინტერპრეტაცია
საქართველოს თანამედროვე ისტორიასთან დაკავშირებული ფაქტების/მოვლენების/პროცესების სხვადასხვა ტიპის წყაროების
მონაცემების საფუძველზე შესწავლა-ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროების და მათი ინტერპრეტაციის საფუძველზე
გამოთქმული მოსაზრებების სანდოობის გაანალიზება (ისტ.საბ.1,2,5,6);
დრო
თანამედროვე ისტორიული პერიოდის, მნიშვნელობის დახასიათება; მასთან სხვადასხვა ისტორიული ფაქტების, მოვლენებისა და
პროცესების დაკავშირება (ისტ.საბ. 3,7,8);
სივრცე
თანამედროვე ისტორიაზე მსჯელობისას შესაბამისი პერიოდის ისტორიულ-გეოგრაფიული ცნებებისა და ტერმინების გამოყენება
(ისტ.საბ. 3, 9, 10);
თანამედროვე საზოგადოების თანამედროვე და/ან სხვა ისტორიული ეპოქის საზოგადოებასთან შედარება (ისტ.საბ.7,8,10,11,12);
ფაქტორების (რესურსები, იდეოლოგია და სხვა) გამოკვეთა, რომლებიც თანამედროვე ეპოქაში ძალაუფლებისთვის ბრძოლაზე
ახდენს გავლენას;
თანამედროვე ეპოქაში არსებული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ინსტიტუტების აღწერა და მათი სხვა ისტორიული ეპოქების
მმართველობით სტრუქტურებთან შედარება (7,8, 10,11,12);
თანამედროვე პერიოდში მიმდინარე ისტორიული მოვლენების/პროცესების მიზეზებსა და შედეგებზე მსჯელობა; მსოფლიო
ისტორიისთვის მათი მნიშვნელობის შეფასება და სხვა ეპოქის მსგავს ფაქტებთან/მოვლენებთან/პროცესებთან შედარება
(ისტ.საბ.4,5,6,8,9).

საიდან ვიცით, რომ წარსულში ყველაფერი მართლაც ისე ხდებოდა, როგორც ამას ისტორიკოსები
გადმოგვცემენ?
როგორ უნდა გავარკვიოთ, რა მოხდა სინამდვილეში, როდესაც სხვადასხვა წყარო ერთმანეთისგან
განსხვავებულ ინფორმაციას გვაწვდის? რომელი ისტორიული წყარო იმსახურებს ნდობას?
რატომ იცვლება ყველაფერი (ყოფა-ცხოვრება, ტექნოლოგიები, ტრადიციები,
ღირებულება/დამოკიდებულებები) ჩვენ გარშემო? რატომ არის ცვალებადობა ისტორიის განუყოფელი
ნაწილი? რატომ განსხვავდება ისტორიული ეპოქები ერთმანეთისგან?
რატომ უნდა გავითვალისწინო ფაქტების, მოვლენებისა და პროცესების შეფასებისას ისტორიული გარემო
(კონტექსტი), რომელსაც ისინი უკავშირდება?
როგორ ცხოვრობდნენ ადამიანები საქართველოში სხვადასხვა ისტორიულ ეპოქაში (როგორი იყო მათი ყოფა,
ყოველდღიური ცხოვრება, მსოფლმხედველობა)?
რატომ უნდა ვსწავლობდე საკუთარი ქვეყნისა და მსოფლიოს ისტორიას?
როგორ ვისწავლო ისტორია?
2.2. გეოგრაფიის სტანდარტი საბაზო საფეხურზე
საბაზო საფეხურზე საგანი „გეოგრაფია“ კონტინენტების, განვითარებული და განვითარებადი სამყაროს,
კავკასიისა და საქართველოს გეოგრაფიის შესწავლას გულისხმობს; მოსწავლე შეიმეცნებს
ზოგადგეოგრაფიულ კანონზომიერებებს, საზოგადოებრივ და ბუნებრივ სისტემებს შორის არსებულ მიზეზ-
შედეგობრივ კავშირებს.

Codex 365 219 of 420
შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს საგან „გეოგრაფიის“ ფარგლებში საბაზო საფეხურის ბოლოს.
თითოეულ თემას ახლავს შეფასების ინდიკატორები. შეფასების ინდიკატორები განსაზღვრავს, თუ რა უნდა
შეფასდეს კონკრეტულ თემაში (თითოეულ ინდიკატორს ახლავს შესაბამისი შედეგის ინდექსის ნომერი,
რომელიც განსაზღვრავს, თუ რომელი შედეგიდან/შედეგებიდან გამომდინარეობს იგი).

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს;
მაგ.,გეო. საბ. 1.:
„გეო.“ – მიუთითებს საგანს „გეოგრაფია’’;
გეოგრაფიის სტანდარტის შედეგები (VII-IX კლასები)
შედეგების ინდექსი მიმართულება: რუკა და გეოგრაფიული ანალიზი სამიზნე ცნებები
გეო.საბ.1. პირობითი აღნიშვნების გამოყენებით სხვადასხვა შინაარსის რუკის გეოგრაფიული კვლევა და

კითხვა და ანალიზი; ანალიზი
გეო.საბ.2. სხვადასხვა გეოგრაფიული ობიექტის ადგილმდებარეობის
განსაზღვრა ადგილსა და რუკაზე; გეოგრაფიული გარსი
გეო.საბ.3. სხვადასხვა ტიპის წყაროდან (რუკა, ფოტო, ცხრილი, გრაფიკი, გეოგრაფიული მოვლენა,
დიაგრამა, აერო და კოსმოსური სურათები, მულტიმედია გეოგრაფიული პროცესი
საშუალებები) ინფორმაციის ამოკითხვა და გაანალიზება; კვლევის
შედეგების ცხრილების, გრაფიკების და დიაგრამების სახით მოსახლეობა და
წარმოდგენა; მეურნეობა
მიმართულება: ბუნებრივი და საზოგადოებრივი სისტემები
მდგრადი განვითარება
გეო.საბ.4. გეოგრაფიული გარსის მთლიანობის აღქმა და მისი გეოსფეროების
(ლითოსფერო, ატმოსფერო, ჰიდროსფერო, ბიოსფერო, ნოოსფერო,
დედამიწის შინაგანი აგებულება) ურთიერთდამოკიდებულების
გეო.საბ.5. შინაგანი და გარეგანი ძალების დაკავშირება დედამიწის

თანამედროვე სახის ჩამოყალიბების პროცესთან;
გეო.საბ.6. გეოგრაფიული აღმოჩენების მნიშვნელობის გააზრება საზოგადოების

განვითარებისთვის;
გეო.საბ.7. ბუნებრივი პირობებისა და რესურსების ზეგავლენის გაანალიზება

მოსახლეობის სამეურნეო საქმიანობასა და ცხოვრების წესზე;
გეო.საბ.8. მოსახლეობის ძირითადი მახასიათებლების (ბუნებრივი და

მექანიკური მოძრაობა, სტრუქტურა, სიმჭიდროვე, განსახლება)
ცვალებადობის გამომწვევი მიზეზებისა და შედეგების გააზრება;

Codex 365 220 of 420
გეო.საბ.9. ცალკეული გეოგრაფიული ერთეულების (კონტინენტი, რეგიონი,

ბუნებრივი ზონა, ლანდშაფტი) კომპლექსური დახასიათება;
მიმართულება: მდგრადი განვითარება და უსაფრთხოება
გეო.საბ.10. გარემოსადმი მზრუნველი დამოკიდებულების გამოვლენა;
გეო.საბ.11. მდგრადი განვითარების გარემოსდაცვითი, სოციალური და

ეკონომიკური მნიშვნელობის გააზრება მოსახლეობის
კეთილდღეობისთვის;
გეო.საბ.12. გარემოზე ადამიანის საქმიანობის (ანთროპოგენური ზემოქმედების)
შედეგების შეფასება;
გეო.საბ.13. სხვადასხვა სახის ბუნებრივი კატასტროფის ნიშნების ამოცნობა;

წარმოქმნის მიზეზების გაანალიზება; მათი თავიდან
აცილებისთვის/ზიანის შერბილებისთვის საჭირო ღონისძიებების
მნიშვნელობის გააზრება; უსაფრთხო ქცევის წესების დაცვა
VII კლასი
დედამიწა
აფრიკა
ავსტრალია და ოკეანეთი
ანტარქტიდა
სამხრეთი ამერიკა
ჩრდილოეთი ამერიკა
აზია
ევროპა
კავკასია
IX კლასი
საქართველო-ბუნებრივი და საზოგადოებრივი სისტემები
დასავლეთ საქართველო (იმერეთი, რაჭა-ლეჩხუმი-ქვემო სვანეთი, სამეგრელო-ზემო სვანეთი, გურია აჭარა, აფხაზეთი)
აღმოსავლეთ საქართველო (თბილისი, შიდა ქართლი, ქვემო ქართლი, კახეთი, მცხეთა მთიანეთი)
სამხრეთ საქართველო (სამცხე-ჯავახეთი)
საკითხები:
ეროვნული სასწავლო გეგმა სავალდებულო სახით არ განსაზღვრავს საკითხებს. პედაგოგებსა და
სახელმძღვანელოს ავტორებს უფლება აქვთ, თითოეული თემისთვის საკითხები თავად შეარჩიონ, თუმცა
სავალდებულოა შემდეგი მოთხოვნების გათვალისწინება - ჩამონათვალში აუცილებლად უნდა იყოს:
რომელიმე ქვეყანა ან რეგიონი და ბუნებრივი ზონა, რომელიც კომპლექსურად დახასიათდება (არ ეხება
თემებს: „დედამიწა“ და „კავკასია’);
მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული აღმოჩენები;
სავალდებულო თემის კონტექსტის შესაბამისი გეოგრაფიული მოვლენები და პროცესები;
გარემოს დაცვასა და მდგრად განვითარებასთან დაკავშირებული საკითხები.
VII კლასი
სასწავლო თემა: დედამიწა
გეოგრაფიული კვლევა და ანალიზი
სხვადასხვა თემატური რუკისა და გლობუსის გამოყენებით დედამიწის (რელიეფის, კლიმატური სარტყლების, მსოფლიო
ოკეანის, მოსახლეობის) დახასიათება, გეოგრაფიული ობიექტების მდებარეობის განსაზღვრა (გრძედი, განედი, პოლუსები,
ეკვატორი, საწყისი მერიდიანი, თარიღთა ცვლის ხაზი) (გეო.საბ.1,2,3,9);
დედამიწის შესახებ სხვადასხვა დროს არსებული წარმოდგენების ცვალებადობის მიზეზების გაანალიზება (გეო.სტ.საბ. 3,6);
გეოგრაფიული გარსი
გეოგრაფიული გარსის მთლიანობის აღქმა და მისი გეოსფეროების (ლითოსფერო, ატმოსფერო, ჰიდროსფერო, ბიოსფერო,
ნოოსფერო) ურთიერთდამოკიდებულების გაანალიზება; ბუნებრივი ზონების წარმოქმნისა და თავისებურებების განხილვა

Codex 365 221 of 420
(გეო.საბ. 4,5,7,9,10,11,12,13);
გეოგრაფიული მოვლენა, გეოგრაფიული პროცესი
დედამიწაზე არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
დამყარება და მათი დაკავშირება დედამიწის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან (გეო.საბ.4,5,13);
მოსახლეობა და მეურნეობა
დედამიწაზე მოსახლეობის არათანაბარი განაწილების მიზეზების გაანალიზება (გეო.საბ. 8);
გლობალური ეკოლოგიური პრობლემების (კლიმატის გლობალური ცვლილება, მსოფლიო ოკეანის დაბინძურება)
გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების მნიშვნელობის გააზრება
(გეო.საბ.7,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: აფრიკა


სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით აფრიკის (მდებარეობის, რელიეფის, კლიმატური სარტყლების, სასარგებლო
წიაღისეულის, მოსახლეობის) დახასიათება; გეოგრაფიული ობიექტების მდებარეობის განსაზღვრა (გეო.საბ.1,2,3,9);
აფრიკის მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
აფრიკისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონების კომპლექსური დახასიათება და მათი ერთმანეთთან შედარება
სხვადასხვა არსებითი ნიშნის მიხედვით (გეოლოგია, ამინდი და ჰავა, ჰიდროლოგია, ფლორა და ფაუნა, ადამიანის
ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,11,12)
აფრიკაში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
დამყარება და მათი დაკავშირება აფრიკის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან (გეო.საბ.4,5,13);
აფრიკის მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა და მათი დინამიკის (მაღალი შობადობა, მაღალი
მოკვდაობა/სიკვდილიანობა) გამომწვევი მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
აფრიკის მაგალითზე გარემო-ადამიანი(მოსახლეობა)-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების გაანალიზება
(გეო.საბ.5,6,7,8,10,11,12,13);
აფრიკისთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების (გეოგრაფიული აღმოჩენები, კოლონიზაცია,
დაავადებების გავრცელება, ჰუმანური განვითარება, იძულებითი მიგრაცია) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება
(გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11,2,13);
აფრიკისთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (გაუდაბნოება, სიღარიბე) გაანალიზება; მათზე
რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების მნიშვნელობის გააზრება (გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: ავსტრალია და ოკეანეთი


სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით ავსტრალიისა და ოკეანეთის (მდებარეობის, რელიეფის, კლიმატური
სარტყლების, სასარგებლო წიაღისეულის, მოსახლეობის) დახასიათება; გეოგრაფიული ობიექტების მდებარეობის
განსაზღვრა (გეო.საბ.1,2,3,9);
ავსტრალიისა და ოკეანეთის მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
ავსტრალიისა და ოკეანეთისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონების კომპლექსური დახასიათება და მათი
ერთმანეთთან შედარება სხვადასხვა არსებითი ნიშნის მიხედვით (გეოლოგია, ამინდი და ჰავა, ჰიდროლოგია, ფლორა და
ფაუნა, ადამიანის ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,11,12);
ავსტრალიასა და ოკეანეთში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი
კავშირების დამყარება და მათი დაკავშირება ავსტრალიისა და ოკეანეთის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან
(გეო.საბ.4,5,13);
ავსტრალიისა და ოკეანეთის მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა და მათი დინამიკის (არათანაბარი სიმჭიდროვე)
გამომწვევი მიზეზების და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
ავსტრალიისა და ოკეანეთის მაგალითზე გარემო-ადამიანი(მოსახლეობა)-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი
კავშირების გაანალიზება (გეო.საბ.5,6,7,8,10,11,12,13);
ავსტრალიისა და ოკეანეთისთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების (გეოგრაფიული
აღმოჩენები, ჰუმანური განვითარება, იმიგრაცია) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11.,2,13);
ავსტრალიისა და ოკეანეთისთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (მარჯნის რიფების
ეკოსისტემების განადგურება) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების

Codex 365 222 of 420
მნიშვნელობის გააზრება (გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: ანტარქტიდა

სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით ანტარქტიდის (მდებარეობის, კლიმატური სარტყლების) დახასიათება;
გეოგრაფიული ობიექტების მდებარეობის განსაზღვრა (გეო.საბ.1,2,3,9);
ანტარქტიდის მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
ანტარქტიდისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონის კომპლექსური დახასიათება (გეოლოგია, ამინდი და ჰავა,
ჰიდროლოგია, ფლორა და ფაუნა, ადამიანის ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,11,12);
ანტარქტიდაზე არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
დამყარება და მათი დაკავშირება ანტარქტიდის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან (გეო.საბ.4,5,13);
მდგრადი განვითრება
ანტარქტიდისთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ოზონის ხვრელი, ზეწრული მყინვარების
დნობა) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების მნიშვნელობის გააზრება
(გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: სამხრეთი ამერიკა
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს::
სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით სამხრეთ ამერიკის (მდებარეობის, რელიეფის, კლიმატური სარტყლების,
სასარგებლო წიაღისეულის, მოსახლეობის) დახასიათება; გეოგრაფიული ობიექტების მდებარეობის განსაზღვრა
(გეო.საბ.1,2,3,9);
სამხრეთ ამერიკის მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
სამხრეთ ამერიკისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონების კომპლექსური დახასიათება და მათი ერთმანეთთან
შედარება სხვადასხვა არსებითი ნიშნის მიხედვით (გეოლოგია, ამინდი და ჰავა, ჰიდროლოგია, ფლორა და ფაუნა, ადამიანის
ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,11,12);
სამხრეთ ამერიკაში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი
კავშირების დამყარება და მათი დაკავშირება სამხრეთ ამერიკის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან (გეო.საბ.4,5,13);
სამხრეთ ამერიკის მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა და მათი დინამიკის (მაღალი ბუნებრივი მატება) გამომწვევი
მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
სამხრეთ ამერიკის მაგალითზე გარემო-ადამიანი (მოსახლეობა)-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
გაანალიზება (გეო.საბ.5,6,7,8,10,11,12,13);
სამხრეთ ამერიკისთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების (ფსევდო-ურბანიზაცია, რასების
ასიმილაცია) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11.,2,13);
სამხრეთ ამერიკისთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ნიადაგის ეროზია, ტყის ჩეხვა,
უმუშევრობა) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების მნიშვნელობის გააზრება
(გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: ჩრდილოეთი ამერიკა

სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით ჩრდილოეთ ამერიკის (მდებარეობის, რელიეფის, კლიმატური სარტყლების,
სასარგებლო წიაღისეულის, მოსახლეობის) დახასიათება; გეოგრაფიული ობიექტების მდებარეობის განსაზღვრა
(გეო.საბ.1,2,3,9);
ჩრდილოეთ ამერიკის მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
ჩრდილოეთ ამერიკისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონების კომპლექსური დახასიათება და მათი ერთმანეთთან
შედარება სხვადასხვა არსებითი ნიშნის მიხედვით (გეოლოგია, ამინდი და ჰავა, ჰიდროლოგია, ფლორა და ფაუნა,
ადამიანის ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,11,12);
ჩრდილოეთ ამერიკაში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი
კავშირების დამყარება და მათი დაკავშირება ჩრდილოეთ ამერიკის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან
(გეო.საბ.4,5,13);
Codex 365 223 of 420
ჩრდილოეთ ამერიკის მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა და მათი დინამიკის (მოსახლეობის არათანაბარი
სიმჭიდროვე, ეთნიკური მრავალფეროვნება) გამომწვევი მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
ჩრდილოეთ ამერიკის მაგალითზე გარემო-ადამიანი(მოსახლეობა)-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
ჩრდილოეთ ამერიკისთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების (იმიგრაცია, მეგაპოლისების
ჩამოყალიბება, ჰუმანური განვითარების მაღალი ინდექსი) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.
4,7,8,9,10,11,2,13);
ჩრდილოეთ ამერიკისთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ტორნადოები, ქარიშხლები,
ტერორიზმი, უკანონო მიგრანტები) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების
მნიშვნელობის გააზრება (გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: აზია

სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით აზიის (მდებარეობის, რელიეფის, კლიმატური სარტყლების, სასარგებლო
აზიის მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
აზიისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონების კომპლექსური დახასიათება და მათი ერთმანეთთან შედარება
აზიაში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
დამყარება და მათი დაკავშირება აზიის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან (გეო.საბ.4,5,13);
აზიის მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა და მათი დინამიკის (მოსახლეობის არათანაბარი განაწილება, ეთნიკური,
რელიგიური და ლინგვისტური მრავალფეროვნება) გამომწვევი მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
აზიის მაგალითზე გარემო-ადამიანი(მოსახლეობა)-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების გაანალიზება
(გეო.საბ.5,6,7,8,10,11,12,13);
აზიისთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების (ურბანიზაცია, დემოგრაფიული პოლიტიკა)
მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11,2,13);
აზიისთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ნიადაგების დამლაშება, წყლისა და ჰაერის
დაბინძურება, ტერორიზმი და კონფლიქტები, განათლების არათანაბარი ხელმისაწვდომობა, კეთილდღეობის
უზრუნველყოფა) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების მნიშვნელობის გააზრება
(გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: ევროპა

სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით ევროპის (მდებარეობის, რელიეფის, კლიმატური სარტყლების, სასარგებლო
ევროპის მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
ევროპისთვის დამახასიათებელი ბუნებრივი ზონების კომპლექსური დახასიათება და მათი ერთმანეთთან შედარება
ევროპაში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
დამყარება და მათი დაკავშირება ევროპის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან (გეო.საბ.4,5,13);
ევროპის მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა და მათი დინამიკის (სიცოცხლის მაღალი ხანგრძლივობა) გამომწვევი
მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
ევროპის მაგალითზე გარემო-ადამიანი (მოსახლეობა)-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების გაანალიზება
(გეო.საბ.5,6,7,8,10,11,12,13);
ევროპისთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების (სუბურბანიზაცია, რურბანიზაცია,
მოსახლეობის „დაბერება“, იმიგრაცია, ცხოვრების მაღალი სტანდარტი) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.
4,7,8,9,10,11,2,13);
ევროპისთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ზღვების დაბინძურება, ანთროპოგენური
ზემოქმედება) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების მნიშვნელობის გააზრება
(გეო.საბ.9,10,11,12,13).
Codex 365 224 of 420
თემა: კავკასია
სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით კავკასიის (მდებარეობის, რელიეფის, კლიმატური სარტყლების, სასარგებლო
კავკასიის მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
კავკასიის ოროგრაფიული ერთეულების (იმიერკავკასიის ვაკე, კავკასიონი, სამხრეთ კავკასიის ბარი, მცირე კავკასიონი,
თალიშის მთები, სამხრეთ კავკასიის ვულკანური მთიანეთი) არსებითი ნიშნების მიხედვით (გეოლოგიური, ატმოსფერული
პროცესები, ჰიდროლოგია, ფლორა და ფაუნა, ადამიანის ზეგავლენა) ერთმანეთთან შედარება (გეო.საბ. 4,5,7,9,10,11);
კავკასიაში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
დამყარება და მათი დაკავშირება კავკასიის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან (გეო.საბ.4,5,13);
კავკასიის მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა, დინამიკის, ეთნიკური და რელიგიური სიჭრელის გამომწვევი
მიზეზების და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
კავკასიის მაგალითზე გარემო-მოსახლეობა-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების გაანალიზება
(გეო.საბ.5,6,7,8,10,11,12,13);
კავკასიისთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების (ურბანიზაცია, მთიდან ბარში მიგრაცია,
კონფლიქტები) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11,2,13);
კავკასიისთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (შავი და კასპიის ზღვის ეკოლოგიური
პრობლემები, ღვარცოფები, მეწყრები, ზვავები, არათანაბარი შესაძლებლობები - განათლება, ცხოვრების დონე, ეთნიკური
პრობლემები) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების მნიშვნელობის გააზრება
(გეო.საბ.9,10,11,12,13).
IX კლასი
სასწავლო თემა: საქართველო - ბუნებრივი და საზოგადოებრივი სისტემები
სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით საქართველოს (მდებარეობის, რელიეფის, ჰავის, მცენარეთა და ცხოველთა
სამყაროს, სასარგებლო წიაღისეულის, მოსახლეობის) დახასიათება; გეოგრაფიული ობიექტების მდებარეობის განსაზღვრა
(გეო.საბ.1,2,3,9);
საქართველოს მკვლევრებისა და მოგზაურების მიერ დაგროვილი ინფორმაციის ანალიზი (გეო.სტ.საბ. 3,6);
საქართველოს ლანდშაფტების ზოგადი დახასიათება (გეოლოგიური, ატმოსფერული პროცესები, ჰიდროლოგია, ფლორა და
ფაუნა, ადამიანის ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,10,11);
საქართველოში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
დამყარება და მათი დაკავშირება საქართველოს თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებასთან (გეო.საბ.4,5,13);
საქართველოს მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა და მათი დინამიკის გამომწვევი მიზეზებისა და შედეგების
გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
საქართველოს მაგალითზე გარემო-ადამიანი(მოსახლეობა)-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
საქართველოსთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების მიზეზებისა და შედეგების
გაანალიზება (გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11,2,13);
საქართველოსთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ზღვის დაბინძურება, ღვარცოფები,
მეწყრები, მიწისძვრები, ეროზია, ადამიანის გარემოზე ზემოქმედება, ზვავი, არათანაბარი შესაძლებლობები - განათლება,
ცხოვრების დონე) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების მნიშვნელობის გააზრება
(გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: დასავლეთ საქართველო (აფხაზეთი, აჭარა, იმერეთი, რაჭა-ლეჩხუმი-ქვემო სვანეთი, სამეგრელო-ზემო
სვანეთი, გურია)

Codex 365 225 of 420

სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით დასავლეთ საქართველოს (მდებარეობის, რელიეფის, ჰავის, მცენარეთა და
ცხოველთა სამყაროს, სასარგებლო წიაღისეულის, მოსახლეობის) დახასიათება; გეოგრაფიული ობიექტების მდებარეობის
დასავლეთ საქართველოს შესახებ არსებული ინფორმაციის მოპოვება სხვადასხვა წყაროდან და მათი ანალიზი (გეო.სტ.საბ.
1,3,6,8);
დასავლეთ საქართველოს ლანდშაფტების ზოგადი დახასიათება (გეოლოგიური, ატმოსფერული პროცესები, ჰიდროლოგია,
ფლორა და ფაუნა, ადამიანის ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,10,11);
დასავლეთ საქართველოში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი
კავშირების დამყარება (გეო.საბ.4,5,13);
დასავლეთ საქართველოს მხარეების მაგალითზე საქართველოს მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა, დინამიკისა და
სიმჭიდროვის მიზეზების და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
დასავლეთ საქართველოს მაგალითზე გარემო-მოსახლეობა-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
დასავლეთ საქართველოსთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების (რეკრეაცია, ურბანიზაცია,
დეპოპულაცია) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11,2,13);
დასავლეთ საქართველოს მაგალითზე საქართველოსთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ზღვის
დაბინძურება, სანაპირო ზოლის მდგრადობა, ინფრასტრუქტურა, ტყის ჭრა, მყინვარების დნობა) გაანალიზება; მათზე
რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების, დაცული ტერიტორიების შექმნის, მათი ფართობის ზრდისა და
ბიომრვალფეროვნების მნიშვნელობის გააზრება (გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: აღმოსავლეთ საქართველო (თბილისი, შიდა ქართლი, ქვემო ქართლი, კახეთი, მცხეთა-მთიანეთი)
სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით აღმოსავლეთ საქართველოს (მდებარეობის, რელიეფის, ჰავის, მცენარეთა და
აღმოსავლეთ საქართველოს შესახებ არსებული ინფორმაციის მოპოვება სხვადასხვა წყაროდან და მათი ანალიზი
(გეო.სტ.საბ. 1,3,6,8);
აღმოსავლეთ საქართველოს ლანდშაფტების ზოგადი დახასიათება (გეოლოგიური, ატმოსფერული პროცესები,
ჰიდროლოგია, ფლორა და ფაუნა, ადამიანის ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,10,11);
აღმოსავლეთ საქართველოში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-
შედეგობრივი კავშირების დამყარება (გეო.საბ.4,5,13);
აღმოსავლეთ საქართველოს მხარეების მაგალითზე საქართველოს მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა, დინამიკის,
შობადობის მაღალი დონის საქართველოს საშუალო მაჩვენებელთან შედარებით, დეპოპულაციის და მთის დაცლის
პრობლემის მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
აღმოსავლეთ საქართველოს მაგალითზე გარემო-მოსახლეობა-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
აღმოსავლეთ საქართველოს მაგალითზე საქართველოსთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული
პროცესების (ფსევდო-ურბანიზაცია, შიდა მიგრაცია) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11,2,13);
აღმოსავლეთ საქართველოსთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ზვავები, ქარისმიერი ეროზია,
ღვარცოფები, მეწყრები, გვალვა, გაუდაბნოება) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო
ღონისძიებების, დაცული ტერიტორიების შექმნის, მათი ფართობის ზრდისა და ბიომრვალფეროვნების მნიშვნელობის
გააზრება (გეო.საბ.9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: სამხრეთ საქართველო (სამცხე-ჯავახეთი)

Codex 365 226 of 420

სხვადასხვა თემატური რუკის გამოყენებით სამხრეთ საქართველოს (მდებარეობის, რელიეფის, ჰავის, მცენარეთა და
სამხრეთ საქართველოს შესახებ არსებული ინფორმაციის მოპოვება სხვადასხვა წყაროდან და მათი ანალიზი (გეო.სტ.საბ.
1,3,6,8);
სამხრეთ საქართველოს ლანდშაფტების ზოგადი დახასიათება (გეოლოგიური, ატმოსფერული პროცესები, ჰიდროლოგია,
ფლორა და ფაუნა, ადამიანის ზეგავლენა) (გეო.საბ. 4,5,7,9,10,11);
სამხრეთ საქართველოში არსებულ მნიშვნელოვან გეოგრაფიულ პროცესებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი
კავშირების დამყარება (გეო.საბ.4,5,13);
სამხრეთ საქართველოს მხარეების მაგალითზე საქართველოს მოსახლეობის მახასიათებლების შესწავლა, დინამიკის,
ეთნიკური და რელიგიური სიჭრელის მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ.7,8);
სამხრეთ საქართველოს მაგალითზე გარემო-მოსახლეობა-მეურნეობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
სამხრეთ საქართველოს მაგალითზე საქართველოსთვის დამახასიათებელი საზოგადოებრივ-გეოგრაფიული პროცესების
(რეკრეაცია) მიზეზებისა და შედეგების გაანალიზება (გეო.საბ. 4,7,8,9,10,11,2,13);
სამხრეთ საქართველოსთვის დამახასიათებელი მდგრადი განვითარების პრობლემების (ეროზია, ტყის ჭრა, ხანძრები,
ცხოვრების დონე/სტანდარტი) გაანალიზება; მათზე რეაგირებისა და პრევენციისთვის საჭირო ღონისძიებების, დაცული
ტერიტორიების შექმნის, მათი ფართობის ზრდისა და ბიომრვალფეროვნების მნიშვნელობის გააზრება
(გეო.საბ.9,10,11,12,13).

როგორ ჩამოყალიბდა დედამიწა? როგორ მიიღო თანამედროვე იერსახე?
როგორ ურთიერთქმედებს გეოგრაფიული გარსის სხვადასხვა კომპონენტი ერთმანეთთან? რატომ მიიჩნევენ
გეოგრაფიულ გარსს ერთ მთლიან სისტემად?
როგორ უწყობდა ხელს გეოგრაფიული აღმოჩენები საზოგადოების განვითარებას?
რატომ იცვლება მოსახლეობის მახასიათებლები?
როგორ გამოვიყენოთ რუკა, ცხრილი, გრაფიკი, დიაგრამა გეოგრაფიული პროცესებისა და მოსახლეობის
მახასიათებლების ცვალებადობის წარმოსაჩენად?
რატომ განსხვავდება ქვეყნები განვითარების მიხედვით?
როგორი ურთიერთკავშირია ბუნებასა და ადამიანს შორის?
როგორ მოვიქცეთ სხვადასხვა ბუნებრივი და ანთროპოგენური სტიქიური პროცესის დროს?
რატომ და როგორ უნდა ვისწავლო გეოგრაფია?
2.3. "მოქალაქეობის" სტანდარტი საბაზო საფეხურზე
საგან „მოქალაქეობის“ ფარგლებში მოსწავლე გაეცნობა საზოგადოებას, რომელშიც ცხოვრობს; შეისწავლის
ლოკალურ, სახელმწიფოებრივ და გლობალურ დონეზე მიმდინარე სოციალურ-პოლიტიკურ პროცესებს.
საგნის სწავლა-სწავლებისას მოსწავლე ჩართული იქნება სამოქალაქო აქტივობებში, რომლებიც მას შეძენილი
ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენების საშუალებას მისცემს.
შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს საგან „მოქალაქეობის“ ფარგლებში საბაზო საფეხურის ბოლოს.
ცნებები შედეგებთან ერთად უნდა დამუშავდეს შინაარსიან კონტექსტებში. ეს კონტექსტები სავალდებულო
თემების სახითაა წარმოდგენილი.
თითოეულ თემას ახლავს თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ინდიკატორები
განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს კონკრეტული თემის ფარგლებში (თითოეულ ინდიკატორს ახლავს
Codex 365 227 of 420
შესაბამისი შედეგის ინდექსის ნომერი, რომელიც განსაზღვრავს, თუ რომელი შედეგიდან/შედეგებიდან

გამომდინარეობს იგი).

სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ ინდექსი აქვს დართული, რომელიც მიუთითებს საგანს,
სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ. მოქ.საბ.1.
„მოქ“ მიუთითებს საგანს – „მოქალაქეობა“;
„საბ“ – საფეხურს (საბაზო საფეხური), რომლის ბოლოსაც არის მისაღწევი შედეგი;
„1“ – შედეგის რიგს (1 = პირველი შედეგი).
მოქალაქეობის სტანდარტის შედეგები (VII-IX კლასები)
შედეგების ინდექსი მიმართულება: პიროვნული განვითარება და სოციალიზაცია სამიზნე ცნებები

მოქ.საბ.1. საკუთარი შეხედულებების, ქცევების შეფასება და კორექტირება, სოციალიზაცია

ემოციების მართვა (თვითრეფლექსია); (პიროვნება, ინდივიდი,
მოქ.საბ.2. საკუთარი თავის საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფის (მაგალითად, საზოგადოება)
სასკოლო თემის) წევრად აღქმა; (შედეგები: 1, 2)
მოქ.საბ.3. საკუთარი და სხვა ადამიანების უფლება-მოვალეობების გაცნობიერება
და დაცვა;
დემოკრატია (ადამიანის
მოქ.საბ.4. დემოკრატიის პრინციპების ცხოვრებისეულ სიტუაციებთან დაკავშირება. უფლებები,
სამართლებრივი
მიმართულება: ინიციატივა და მეწარმეობა დოკუმენტები,
დემოკრატიის
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: პრინციპები)
(შედეგები: 3, 4, 13)
მოქ.საბ.5. მოკლე და გრძელვადიანი მიზნების დასახვა; იდეების ჩამოყალიბება,
ინიციატივის გამოვლენა და მისი განხორციელებისთვის საჭირო
ნაბიჯების დაგეგმვა; ინიციატივა და
მოქ.საბ.6. მომავალი პროფესიის შერჩევისთვის საკუთარი შესაძლებლობების, მეწარმეობა
მოთხოვნილებებისა და საჭიროებების გააზრება; (შედეგები: 5, 6, 7)
მოქ.საბ.7. ასაკის შესაბამისი ფინანსური უნარ-ჩვევების (მაგ., პირადი ფინანსების
დაგეგმვა და პასუხისმგებლობით განკარგვა) გამოვლენა.
სამოქალაქო მონაწილეობა
მიმართულება: სამოქალაქო მონაწილეობა და უსაფრთხოება (შედეგები: 8, 9, 12, 13)

მოქ.საბ.8. სამოქალაქო აქტივობებში მოხალისეობის საფუძველზე ჩართულობის
(შედეგები: 7, 10, 11)
მნიშვნელობის გაცნობიერება და დემოკრატიის პრინციპების
საფუძველზე მოქმედების საჭიროების დანახვა;
მოქ.საბ.9. საზოგადოებისა და ქვეყნისთვის აქტუალური პრობლემების ამოცნობა

და საკუთარი ჩართულობით მათ გამოსწორებაზე ზრუნვა;
კონფლიქტების არაძალადობრივი გზებით მოგვარება;
მოქ.საბ.10. მდგრადი განვითარების პრინციპების გააზრება და მათ საფუძველზე
მოქმედება;
მოქ.საბ.11. ცხოვრებისეულ და საგანგებო (ბუნებრივი და ტექნოგენური მიზეზებით

გამოწვეულ) ვითარებაში უსაფრთხოების წესების დაცვით მოქმედება;
მოქ.საბ.12. სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფებთან და სახელმწიფო უწყებებთან

თანამშრომლობა (ინფორმაციის მოპოვება, ლობირება, ადვოკატირება,
ადვოკატირების გზით ხელისუფლების ანგარიშვალდებულება და
მონიტორინგი);
მოქ.საბ.13. საკუთარი გადაწყვეტილებების/შეხედულებების უმთავრესი

სამართლებრივი დოკუმენტების (საქართველოს კონსტიტუცია,
ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია, ბავშვის უფლებების
კონვენცია) საფუძველზე დასაბუთება.

Codex 365 228 of 420
სავალდებულო სასწავლო თემები

VII კლასი
თემატური ბლოკი: ინდივიდი და საზოგადოება
1. თემი, რომელშიც ვცხოვრობთ
2. სასკოლო გარემო/სასკოლო საზოგადოება
3. ჯანსაღი ცხოვრება
4. ბუნებრივი გარემოსა და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა
5. ეკონომიკური ურთიერთობები თემში
თემატური ბლოკი: მოქალაქე, სამოქალაქო საზოგადოება და ადგილობრივი ხელისუფლება
1. სამოქალაქო საზოგადოება
2. ადგილობრივი თვითმმართველობა
IX კლასი
თემატური ბლოკი: მოქალაქე, სახელმწიფო და გლობალური პროცესები
1. ცენტრალური ხელისუფლება
2. ეკონომიკა და სახელმწიფო
3. სამშვიდობო პროცესები
4. გარემოს დაცვა
ეროვნული სასწავლო გეგმა სავალდებულო თემების გასაშლელად საჭირო საკითხებს სავალდებულო სახით არ განსაზღვრავს.
პედაგოგებსა და სახელმძღვანელოს ავტორებს უფლება აქვთ თითოეული თემისთვის საკითხები თავად შეარჩიონ. თემატური საკითხები
უნდა უკავშირდებოდეს/გამომდინარეობდეს თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორებიდან.
VII კლასი
თემატური ბლოკი: ინდივიდი და საზოგადოება
სასწავლო თემა: თემი, რომელშიც ვცხოვრობთ
სოციალიზაცია (პიროვნება, ინდივიდი, საზოგადოება)
სათემო აქტივობების დაგეგმვისას განსხვავებული შეხედულებების ადამიანებთან თანამშრომლობა; თემში მცხოვრები ყველა
ადამიანის ინტერესისა და უფლებების (ძალადობისგან დაცვა, გამოხატვის თავისუფლება) გათვალისწინება
(მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,8,9,12);
დემოკრატია (ადამიანის უფლებები, სამართლებრივი დოკუმენტები, დემოკრატიის პრინციპები)
პირადი და სათემო აქტივობების დაგეგმვისა და განხორციელებისას მდგრადი განვითარებისა და დემოკრატიის პრინციპების
(თანასწორობა, კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა, ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდებით
მოქმედება, ტოლერანტობა) გათვალისწინებით მოქმედება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,12).
ინიციატივა და მეწარმეობა
თემში არსებული სოციალური და ინფრასტრუქტურული პრობლემების (დაწერილი და დაუწერელი წესების თანაარსებობა,
არასრულწლოვანთა დანაშაული, საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოება, ბუნებრივი საფრთხეები) იდენტიფიცირება, მათი
გადაჭრის გზებისა და ამისათვის საჭირო რესურსების დაგეგმვა (მოქ.საბ.5,6,7);
საკუთარი ჩართულობით თემში არსებული სოციალური და ინფრასტრუქტურული პრობლემების (დაწერილი და დაუწერელი
წესების თანაარსებობა, არასრულწლოვანთა დანაშაული, საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოება, ბუნებრივი საფრთხეები)
გადაჭრაზე ზრუნვა (მოქ.საბ.2,4,8,9,10,11,12,13);
პირადი და სათემო აქტივობების დაგეგმვისა და განხორციელებისას მდგრადი განვითარების პრინციპებით მოქმედება
(მოქ.საბ.1,2,3,5,6,7,8,9,10,11,12).
სასწავლო თემა: სასკოლო გარემო/სასკოლო საზოგადოება

სასკოლო თვითმმართველობაში (სასკოლო კლუბები, თანატოლთა მედიაცია) მონაწილეობა; საჭიროების შემთხვევაში,
სკოლაში არსებულ სხვა სტრუქტურულ ერთეულებთან (დირექციასთან, სამეურვეო საბჭოსთან) თანამშრომლობა
(მოქ.საბ.1,2,3,4,5,7,8, 9,12,13);
სასკოლო აქტივობების დაგეგმვისას განსხვავებული შეხედულებების ადამიანებთან თანამშრომლობა, მათი ინტერესებისა და
უფლებების გათვალისწინება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,8,9,12);
პირადი და სასკოლო აქტივობების დაგეგმვისას მდგრადი განვითარებისა და დემოკრატიის პრინციპების (თანასწორობა,
კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა, ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდებით მოქმედება,
ტოლერანტობა) გათვალისწინებით მოქმედება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,12).
სკოლაში არსებული სოციალური და ინფრასტრუქტურული პრობლემების (ჩაგვრა (ბულინგი), განათლების უფლების
რეალიზაცია, უსაფრთხო სკოლა) იდენტიფიცირება; მათი გადაჭრის გზებისა და ამისათვის საჭირო რესურსების დაგეგმვა
(მოქ.საბ.5,6,7,9);
Codex 365 229 of 420
საკუთარი ჩართულობით სკოლაში არსებული სოციალური და ინფრასტრუქტურული პრობლემების (ჩაგვრა (ბულინგი),
განათლების უფლების რეალიზაცია, უსაფრთხო სკოლა) გადაჭრაზე ზრუნვა (მოქ.საბ.2,4,5,7,8,9,10,11,12,13);
პირადი და სასკოლო აქტივობების დაგეგმვისას მდგრადი განვითარების პრინციპების გათვალისწინებით მოქმედება
(მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,12).
სასწავლო თემა: ჯანსაღი ცხოვრება

როგორც საკუთარი კეთილდღეობის, ისე საზოგადოებასთან ჰარმონიული თანაარსებობისთვის პირადი ჰიგიენისა და ჯანსაღი
ცხოვრების წესის დაცვის საჭიროებაზე მსჯელობა; მათი დაცვისას წარმოქმნილი (ჯანსაღ კვება, ასაკობრივი თავისებურებები)
სირთულეების გაანალიზება (მოქ.საბ.1,2,3,6,7,9,10);
საკანონმდებლო დოკუმენტებზე დაყრდნობით იმის გაანალიზება, თუ რა შეიძლება გახდეს ჯანმრთელობისა და განათლების
უფლების დარღვევის საფუძველი (ადრეულ ასაკში ქორწინება, არასრულწლოვანთა შრომითი ექსპლუატაცია)
(მოქ.საბ.1,3,4,5,6,7,8,9,10,12,13);
ადამიანსა და საზოგადოებაზე ადიქციის სხვადასხვა ფორმის მავნე ზემოქმედების შედეგების გაანალიზება, მათი პრევენციის
გზებისა და ამისათვის საჭირო რესურსების დაგეგმვა (მოქ.საბ.2,3,4,5,7,8,9,10,11,12);
ჯანსაღი ცხოვრების წესის განმტკიცებისკენ მიმართულ აქტივობებში მონაწილეობა (მოქ.საბ.2,4,5,7,8,9,10,11,12,13);
საკუთარი ფიზიკური აქტივობებისა და ჯანსაღი კვების რეჟიმის დაგეგმვა (მოქ.საბ.1,3,5,7,10).
სასწავლო თემა: ბუნებრივი გარემოსა და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა

გარემოსდაცვითი აქტივობების დაგეგმვისას განსხვავებული შეხედულებების ადამიანებთან თანამშრომლობა, მათი
ინტერესებისა და უფლებების გათვალისწინება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,8,9,12);
ეკოლოგიური, გარემოსდაცვითი, კულტურულ მემკვიდრეობასთან დაკავშირებული პრობლემების ანალიზისას მდგრადი
განვითარებისა და დემოკრატიის პრინციპების (თანასწორობა, კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა,
ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდებით მოქმედება, ტოლერანტობა) გათვალისწინება (მოქ.საბ.3,4,9,10,11,13).
საკუთარ დასახლებაში/რეგიონში არსებული ეკოლოგიური, გარემოსდაცვითი, კულტურულ მემკვიდრეობასთან
დაკავშირებული პრობლემების (ვანდალიზმი, ბრაკონიერობა) იდენტიფიცირება; მათი გადაჭრის გზებისა და ამისათვის
საჭირო რესურსების დაგეგმვა (მოქ.საბ.5,6,7);
პირადი ჩართულობით საკუთარ დასახლებაში/რეგიონში არსებული ეკოლოგიური, გარემოსდაცვითი, კულტურულ
მემკვიდრეობასთან დაკავშირებული პრობლემების (ვანდალიზმი, ბრაკონიერობა) გადაჭრაზე ზრუნვა (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,
7,8,9,10,11,12);
ბუნებრივი და კულტურული მემკვიდრეობის განადგურების საფრთხეების, მათი დაცვის საჭიროებისა და გზების გაანალიზება
(მოქ.საბ.3,4,7,9,10,11,13).
სასწავლო თემა: ეკონომიკური ურთიერთობები თემში

გააანალიზოს, თუ რა განაპირობებს ადამიანების ეკონომიკურ აქტივობას; რა ლოგიკით იღებენ ისინი ამა თუ იმ ფინანსურ
გადაწყვეტილებას (მოქ.საბ.2,3,4,5,7,8,9,10,11,12,13);
ფინანსურ-ეკონომიკური ხასიათის გადაწყვეტილების მიღებისას დემოკრატიის პრინციპების (თანასწორობა, კანონის
უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა, ინკლუზიურობა, ტოლერანტობა) გათვალისწინება (მოქ.საბ.3,4,9,10,11,13);
საკუთარი ფინანსური შესაძლებლობებისა და კონკრეტული მიზნების შესაბამისად პირადი ბიუჯეტის დაგეგმვა
(მოქ.საბ.1,3,5,6,7,10);
თემში არსებულ ეკონომიკურ ურთიერთობებში საკუთარი ჩართულობის მნიშვნელობისა და გზების გაცნობიერება
(მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6, 7,8,9,10,11,12);

Codex 365 230 of 420
გააანალიზოს, თუ როგორ ყალიბდება ბაზარი (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,12).
თემატური ბლოკი: მოქალაქე, სამოქალაქო საზოგადოება და ადგილობრივი ხელისუფლება
სასწავლო თემა: სამოქალაქო საზოგადოება

სოციალური აქტივობების დაგეგმვისას სამოქალაქო საზოგადოების (ადგილობრივი მედია, ეკონომიკური, სათემო და
არასამთავრობო ორგანიზაციები, საინიციატივო ჯგუფები და სხვ.) როლის განსაზღვრა და, საჭიროების შემთხვევაში, მათთან
თანამშრომლობა; მუნიციპალიტეტში მცხოვრები მაქსიმალურად ყველა ადამიანის ინტერესისა და უფლებების (გაერთიანების
უფლება) გათვალისწინება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,8,9,10,12,13);
საზოგადოებრივი ინსტიტუციებთან თანამშრომლობისას, მათი საქმიანობის შეფასებისას ან/და მათთვის რეკომენდაციების
შემუშავებისას დემოკრატიის პრინციპების (თანასწორობა, კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა,
ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდებით მოქმედება, დისკრიმინაციის აკრძალვა, ტოლერანტობა) გათვალისწინება
(მოქ.საბ.1,3,4,10,11,12,13);
საერთო საზოგადოებრივი საჭიროებების იდენტიფიცირება, საკუთარი ჩართულობით მათი დაკმაყოფილების გზებისა და
ამისათვის საჭირო რესურსების დაგეგმვა (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,7,8,9,10,11,12,13);
საზოგადოებრივი ინსტიტუციების მიერ განხორციელებულ სოციალურ აქტივობებში საკუთარი მონაწილეობის მნიშვნელობის
გაცნობიერება (მოქ.საბ.2,6,8,9);
საზოგადოებრივი ინსტიტუციებთან თანამშრომლობისას, მათი საქმიანობის შეფასებისას ან/და მათთვის რეკომენდაციების
შემუშავებისას მდგრადი განვითარების პრინციპების გათვალისწინება (მოქ.საბ.1,3,4,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: ადგილობრივი თვითმმართველობა

სათემო აქტივობების დაგეგმვისას მუნიციპალური (წარმომადგენლობითი და აღმასრულებელი) ორგანოების როლის
განსაზღვრა; საჭიროების შემთხვევაში, მათთან თანამშრომლობა (საჯარო ინფორმაციის მოპოვება); თემში მცხოვრები ყველა
ადამიანის ინტერესისა და უფლებების გათვალისწინება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,8,9,10,12,13);
ადგილობრივი თვითმმართველობის საქმიანობის შეფასებისას/მისთვის რეკომენდაციების შემუშავებისას დემოკრატიის
პრინციპების (მოქალაქეთა მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღებაში, თანასწორობა, კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა,
პასუხისმგებლობა, ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდებით მოქმედება, ტოლერანტობა) გათვალისწინება
(მოქ.საბ.1,3,4,10,11,12,13);
მუნიციპალიტეტში არსებული სოციალური და ინფრასტრუქტურული საჭიროებების იდენტიფიცირება; საკუთარი
ჩართულობით მათი გადაჭრის გზებისა და ამისათვის საჭირო რესურსების დაგეგმვა (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,7,8,9,10,11,12,13);
ადგილობრივი თვითმმართველობის განხორციელების პროცესში მოქალაქის აქტიური მონაწილეობის მნიშვნელობის
გაცნობიერება (მოქ.საბ.2,6,8,9);
ადგილობრივი თვითმმართველობის საქმიანობის შეფასებისას/მისთვის რეკომენდაციების შემუშავებისას მდგრადი
განვითარების პრინციპების გათვალისწინება (მოქ.საბ.1,3,10,11,12,13).
IX კლასი
თემატური ბლოკი: მოქალაქე, სახელმწიფო და გლობალური პროცესები
სასწავლო თემა: ცენტრალური ხელისუფლება

სათემო აქტივობების დაგეგმვისას ცენტრალური ხელისუფლების ორგანოებთან თანამშრომლობის ფორმების (ინფორმაციის
მოპოვება, მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში) გააზრება (მოქ.საბ.1,3,4,5,8,9,12,13);
სახელმწიფოს მოწყობის, ხელისუფლების დანაწილებისა და პოლიტიკური პროცესების გაანალიზება დემოკრატიის
პრინციპების (ადამიანის უფლებების (საარჩევნო უფლება, სამართლიანი სასამართლოს უფლება, მიმოსვლის და გამოხატვის
თავისუფლება) დაცვა, თანასწორობა, სამართლიანი არჩევნები, კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა,
ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდებით მოქმედება, ტოლერანტობა) გათვალისწინებით (მოქ.საბ.3,4,7,9,10,11,12,13);
სახელმწიფოში არსებული სოციალური და ინფრასტრუქტურული პრობლემების (საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოება, საგანგებო
სიტუაციები) იდენტიფიცირება; საკუთარი ჩართულობით მათი გადაჭრის გზებისა და ამისათვის საჭირო რესურსების
Codex 365 231 of 420
დაგეგმვა (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13);
სახელმწიფოში მიმდინარე სოციალურ-ეკონომიკურ და პოლიტიკურ პროცესებით მოქალაქის დაინტერესების და მათში
აქტიური მონაწილეობის მნიშვნელობის გაცნობიერება (მოქ.საბ.2,6,8,9);
სახელმწიფოს მოწყობის, ხელისუფლების დანაწილებისა და პოლიტიკური პროცესების გაანალიზება მდგრადი განვითარებისა
პრინციპების გათვალისწინებით (მოქ.საბ.3, 7,9,10,11,12,13).
სასწავლო თემა: ეკონომიკა და სახელმწიფო

ფინანსურ-ეკონომიკურ ინსტიტუტებთან ურთიერთობის სწორი ფორმების გაანალიზება (მოქ.საბ.1,3,4,5,6, 7,8,9,12,13);
მომხმარებლის უფლებებისა და პასუხისმგებლობების, ასევე მომხმარებლის უფლებების (შრომისა და მეწარმეობის
თავისუფლება, საკუთრების უფლება) დაცვის მექანიზმების გაანალიზება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13);
გააანალიზოს, თუ რა ფაქტორების გათვალისწინებით იკვეთება პრიორიტეტები სახელმწიფო ბიუჯეტის დაგეგმვისას (მოქ.საბ.
2, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 13);
სახელმწიფოში არსებულ ეკონომიკურ ურთიერთობებში საკუთარი ჩართულობის მნიშვნელობისა და გზების გაცნობიერება
(მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6, 7,8,9,10,11,12);
ფინანსური გადაწყვეტილებების განხილვისას მდგრადი განვითარების პრინციპების გათვალისწინება (მოქ.საბ.5,6, 7, 8, 10, 11,
13).
სასწავლო თემა: სამშვიდობო პროცესები


მიგრაციის თანამედროვე გამოწვევებზე (ლტოლვილობა, დევნილობა, თავშესაფრის მაძიებლები, ჰუმანიტარული სტატუსის
მქონე პირები) მსჯელობისას ემპათიისა და შემწყნარებლობის გამოვლენა (მოქ.საბ.1,2,3,4);
სამშვიდობო პროცესების გაანალიზება დემოკრატიის პრინციპების (ადამიანის უფლებები, თანასწორობა, კანონის უზენაესობა,
გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა, ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდებით მოქმედება, ტოლერანტობა)
გათვალისწინებით (მოქ.საბ.1,2,3,4,10,11,13);
საერთაშორისო საფრთხეებისა (ტრეფიკინგი, ფუნდამენტალიზმი, ტერორიზმი, ექსტრემიზმი, რადიკალიზმი,
ავტორიტარიზმი, ტოტალიტარიზმი, შეიარაღებული კონფლიქტი) და მიგრაციის თანამედროვე გამოწვევების (ლტოლვილობა,
დევნილობა, თავშესაფრის მაძიებლები, ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირები) იდენტიფიცირება; მათი გადაჭრის შესაძლო
გზებსა და ამისთვის საჭირო რესურსებზე მსჯელობა (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6,7, 8,9,10,11,12,13);
სამშვიდობო პროცესებში მოქალაქის აქტიური მონაწილეობის მნიშვნელობის გაცნობიერება (მოქ.საბ.2,6,8,9);
სამშვიდობო პროცესების გაანალიზება მდგრადი განვითარების პრინციპების გათვალისწინებით (მოქ.საბ.1,2,3,10,11,13).
სასწავლო თემა: გარემოს დაცვა

ბუნებრივი და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის საჭიროების გაანალიზება ადამიანის უფლებების (ჯანმრთელობის
დაცვის უფლება, უფლება სუფთა გარემოზე, ჰაერზე, წყალსა და საკვებზე, უფლება სათანადო საცხოვრისზე, კულტურული
იდენტობის შენარჩუნების უფლება) ჭრილში (მოქ.საბ.1,2,3,5,6,8,9,10,11,13);
ეკოლოგიური, გარემოსდაცვითი, კულტურულ მემკვიდრეობასთან დაკავშირებული პრობლემების ანალიზისას დემოკრატიის
პრინციპების (თანასწორობა, კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა, ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი
მეთოდებით მოქმედება, ტოლერანტობა) გათვალისწინება (მოქ.საბ.3,4,5,7,10,11,13);
მსოფლიოში არსებული ეკოლოგიური (კლიმატის ცვლილება, გარემოს დაცვა შეიარაღებული კონფლიქტის დროს),
გარემოსდაცვითი, კულტურულ მემკვიდრეობასთან დაკავშირებული (კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა შეიარაღებული
კონფლიქტის პირობებში) პრობლემების ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირება; საკუთარი ჩართულობით მათი გადაჭრის
გზებისა და ამისათვის საჭირო რესურსების გაანალიზება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6, 7,8,9,10,11,12,13);
Codex 365 232 of 420
მსოფლიოში არსებული ეკოლოგიური, გარემოსდაცვითი, კულტურულ მემკვიდრეობასთან დაკავშირებული პრობლემების

მოგვარებაში მოქალაქის აქტიური მონაწილეობის მნიშვნელობის გაცნობიერება (მოქ.საბ.1,2,3,4,5,6, 7,8,9,10,11,12,13);
ეკოლოგიური, გარემოსდაცვითი, კულტურულ მემკვიდრეობასთან დაკავშირებული პრობლემების ანალიზისას მდგრადი
განვითარების პრინციპების გათვალისწინება (მოქ.საბ.3,5,7,10,11,13).

რატომ სჭირდება ინდივიდს საზოგადოება და საზოგადოებას კი – ინდივიდი?
რატომ არის მოვალეობები ადამიანის უფლებების განუყოფელი ნაწილი?
როგორ ვიზრუნო საკუთარ ქვეყანაზე? როგორ უნდა ვიქცეოდე, რომ ჩვენი სახელმწიფოს ღირსეული
მოქალაქე ვიყო?
როგორ შეუძლია ერთ ადამიანს საზოგადოებისა და ქვეყნისთვის საჭირო და მნიშვნელოვანი ცვლილებების
განხორციელება?
რატომ და როგორ უნდა ვიზრუნოთ ჩვენს ქალაქში/დაბაში/რეგიონში პრობლემების მოგვარებაზე/ არსებული
მდგომარეობის გაუმჯობესებაზე (მაგ., უსაფრთხო გარემოს შექმნაზე, კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის
მოვლაზე)?
როგორ ვიურთიერთო საერთაშორისო, სახელმწიფო და საზოგადოებრივ ინსტიტუტებთან?
რატომ სჭირდება მოქალაქეს კანონების ცოდნა?
3. საზოგადოებრივი მეცნიერებები საშუალო საფეხურზე

3.1. ისტორიის სტანდარტი (საგანი „ისტორია“ და საგანი „საქართველოს ისტორია“)
სტანდარტი განკუთვნილია საშუალო საფეხურის მოსწავლეებისთვის. მის საფუძველზე უნდა მომზადდეს
ორი კურსი: (1) პირველი მათგანი - „ისტორია“ გულისხმობს მსოფლიო ისტორიული მნიშვნელობის მქონე
მოვლენების/პროცესების შესწავლას და მათთან საქართველოს ისტორიის საკითხების დაკავშირებას; (2)
მეორე კურსის - „საქართველოს ისტორია“ ფარგლებში კი აქცენტი კეთდება ქართული ისტორიოგრაფიისთვის
აქტუალური პრობლემების კვლევაზე/სიღრმისეულ გააზრებაზე.
შინაარსი აღიწერება თემების (ქვეთემების), საკითხების და ქვეცნებების სახით. ეროვნულ სასწავლო გეგმა
განსაზღვრავს სავალდებულო თემებს. თემების შესაბამის საკითხებს კი სკოლები თავად ირჩევენ.
სწავლა-სწავლების პროცესში. ინდიკატორები დაჯგუფებულია სამიზნე ცნებების მიხედვით.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ.,ისტ. საშ.1:
„ისტ.“ – მიუთითებს საგანს ისტორია;
ისტორიის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

შედეგების ინდექსი შედეგები სამიზნე ცნებები
ისტ.საშ.1. მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ისტორიული წყარო
ისტორიული წყაროს გამოყენება საკუთარი (ისტ.საშ.1,2,4,5)
მოსაზრების/პოზიციის დასაბუთებისთვის; ისტორიოგრაფიის
განვითარების კანონზომიერებების დაკავშირება იმის დრო (ისტორიული პერიოდი)
გაცნობიერებასთან, რომ ახალი წყაროების/მტკიცებულებების (ისტ.საშ.
აღმოჩენის შემთხვევაში შესაძლებელია ნებისმიერი მოვლენის 1,2,3,4,5,6)
ახლებურად გააზრება/გადაფასება;
ისტ.საშ.2 ისტორიული მოვლენების ანალიზისას ქრონოლოგიისა და სივრცე (გარემო, ტერიტორია)
Codex 365 233 of 420
ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების ადეკვატური გამოყენება;

ისტორიულ პროცესებზე სივრცე-დროითი ასპექტების კვლევა
ცვალებადობის ფენომენის გასააზრებლად;
ისტ.საშ.3 ისტორიული მოვლენის/პროცესების კლასიფიცირება და
ტიპოლოგიური დაჯგუფება (პოლიტიკური, სოციალური,
ეკონომიკური, კულტურული და ა.შ. ნიშნით) სხვადასხვა
ისტორიულ ეპოქასა და თანამედროვეობაში არსებული ტიპურად
მსგავსი მოვლენებისა და პროცესების
ურთიერთდაკავშირებულად განსახილველად;
ისტ.საშ.4 ერთი და იმავე ისტორიული მოვლენის/პროცესის/პიროვნების
მოღვაწეობის განსხვავებულად ინტერპრეტირება, გაანალიზება
და შეფასება მულტიპერსპექტიული მიდგომების უპირატესობის
გასააზრებლად; (ისტ.საშ.1,2,3,4,5,6)
ისტ.საშ.5 ისტორიული მოვლენების და პროცესების დანახვა/შეფასება,
როგორც კონკრეტულ ეპოქაში მცხოვრები ადამიანების თვალით, საზოგადოება
ასევე ეპოქისგან დისტანცირებით ერთი მხრივ ეპოქის (ისტ.საშ.1,2,3,4,5,6)
უნიკალობის, მეორე მხრივ კი უნივერსალურ იდეათა
განვითარების კანონზომიერებების გასააზრებლად; ძალაუფლება
ისტ.საშ.6 ქვეყნის წარსულის, აწმყოსა და მომავლის ერთიან კონტექსტში (ისტ.საშ.3,4,5,6,7,8)
გააზრება; ისტორიულ მაგალითებზე დაყრდნობით დემოკრატიის
პრინციპების (კულტურული, ეთნიკური და რელიგიური
მრავალფეროვნების მიმართ პოზიტიური დამოკიდებულება, ისტორიული მოვლენა/
თანასწორობა, სამშვიდობო პროცესები) დაკავშირება პროცესი
სახელმწიფოებრიობასა და პატრიოტიზმთან. (ისტ.საშ.3,4,5,6)
„ისტორიისა“ და „საქართველოს ისტორიის“ კურსის სწავლა-სწავლება წარიმართება პარალელურად. ქვემოთ
მოცემული ცხრილი აჩვენებს, თუ რომელი სავალდებულო თემები უნდა ისწავლებოდეს
ურთიერთდაკავშირებულად.
ისტორია საქართველოს ისტორია

X კლასი X კლასი
პრეისტორია და ძველი აღმოსავლეთი საქართველო ქვის და ბრინჯაოს ხანაში
ანტიკური ხანა (ახ.წ. III საუკუნემდე) საქართველო ანტიკურ ხანაში (ახ.წ. III საუკუნემდე)
გვიანანტიკური ხანა და ადრეული შუა საუკუნეები საქართველო გვიანანტიკურ და ადრეული შუა საუკუნეების
(1014 წლამდე) პერიოდში (1014 წლამდე)
XI კლასი XI კლასი
შუა საუკუნეები განვითარებული შუა საუკუნეები საქართველოში
გვიანი შუა საუკუნეები და ადრეული ახალი დრო საქართველო XV-XVIII საუკუნეებში
„ხანგრძლივი XIX საუკუნე“ საქართველო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში
XII კლასი XII კლასი
“ხანმოკლე XX საუკუნე“ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა

საქართველო საბჭოთა კავშირში
მსოფლიო ათასწლეულების მიჯნაზე საქართველო და თანამედროვე მსოფლიო
სწავლა-სწავლების პროცესში სკოლებმა უნდა დაიცვან თემების ზემოთ შემოთავაზებული თანმიმდევრობა (X

კლასში შესაძლებელია თემები გადანაწილდეს შემდეგნაირად: პირველ სემესტრში ორი თემა, მეორე
სემესტრში - ერთი თემა; XI კლასში: პირველ სემესტრში - ერთი თემა, მეორე სემესტრში - ორი თემა; XII
კლასში: პირველ სემესტრში - „ისტორია“- ერთი თემა, „საქართველოს ისტორია“ - ორი თემა, მეორე სემესტრში
- ერთი თემა).
ა.ა) ისტორია
სავალდებულო თემებისა და შეფასების ინდიკატორების დამაკავშირებელი ცხრილები:
თითოეულ ცხრილში მოცემულია შეფასების ინდიკატორები, რომლებიც წარმოაჩენს, თუ როგორ
რეალიზდება შედეგები კონკრეტულ თემაში.
X კლასი
Codex 365 234 of 420
თემა: პრეისტორია და ძველი აღმოსავლეთი

წყარო - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (არქეოლოგიური მონაცემები, წერილობითი წყაროები) დაყრდნობით პრეისტორიული და
ძველაღმოსავლური პერიოდის ისტორიული მოვლენების/პროცესების გაანალიზება.
დრო - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

პრეისტორიასთან და ძველაღმოსავლურ პერიოდთან დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების დაკავშირება
პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან (მაგალითად, არქეოლოგიური პერიოდიზაციასთან; ისტორიულ
პერიოდიზაციასთან);
მსოფლიო ისტორიის პერიოდიზაციის სქემების დაკავშირება საქართველოს ისტორიის პერიოდიზაციის სისტემასთან;
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც პრეისტორიულ და ძველაღმოსავლურ პერიოდში ცვალებადობის/დროის ფენომენის
სპეციფიკურად აღქმას განაპირობებდა.
სივრცე - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

პრეისტორიასთან/ბრინჯაოს ხანასთან დაკავშირებულ მოვლენებზე/პროცესებზე მსჯელობისას მართებული ისტორიულ-
გეოგრაფიული ტერმინების გამოყენება;
ქვის და ბრინჯაოს ხანისთვის საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების (მათ შორის კავკასიის)
მნიშვნელობის დახასიათება;
ძველაღმოსავლურ პერიოდში გეოგრაფიული ცოდნის განვითარებაზე მსჯელობა.

პრეისტორიული/ბრინჯაოს ხანის საზოგადოების თავისებურებების (იდენტობის საშუალებები, „კულტურული სხვა“-ს
ფენომენი, სოციალური ფენები, ყოველდღიურობა) გამოკვეთა და სხვა ისტორიული პერიოდების საზოგადოებებთან
შედარება.
ძალაუფლება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ძალაუფლების ფენომენთან დაკავშირებული საკითხების (სიმბოლოები, სახელისუფლებო სტრუქტურები, ძალაუფლების
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) გაანალიზება
ძველაღმოსავლური პერიოდის საქართველოსა და მახლობელი აღმოსავლეთის ქვეყნების მაგალითებზე დაყრდნობით.
ისტორიული მოვლენა/პროცესი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

პრეისტორიასთან/ბრინჯაოს ხანასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური მოვლენებისა და პროცესების
გაანალიზება (საკვლევ თემასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება; სხვადასხვა
პერსპექტივიდან გაანალიზება; მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა; საკვლევი თემის ისტორიული
მნიშვნელობის გააზრება; მისი ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით); მათი დაკავშირება/შედარება შესაბამისი
პერიოდის საქართველოს ისტორიის საკითხებთან.
თემა: ანტიკური ხანა (ახ.წ. III საუკუნემდე)


სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (არქეოლოგიური მონაცემები, წერილობითი წყაროები, ნუმიზმატიკური მასალა) დაყრდნობით
ანტიკური ხანის ისტორიული მოვლენების/პროცესების გაანალიზება.
ანტიკურ პერიოდთან დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების დაკავშირება პერიოდიზაციის სხვადასხვა
სისტემასთან (მაგალითად, არქეოლოგიური პერიოდიზაციასთან; ისტორიულ პერიოდიზაციასთან);
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც ანტიკურ პერიოდში ცვალებადობის/დროის ფენომენის სპეციფიკურად აღქმას
განაპირობებდა.
ანტიკურ ხანასთან დაკავშირებულ მოვლენებზე/პროცესებზე მსჯელობისას მართებული ისტორიულ-გეოგრაფიული
ტერმინების გამოყენება;
ანტიკური ხანისთვის საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების (მათ შორის კავკასიის) მნიშვნელობის
დახასიათება;
ანტიკურ პერიოდში გეოგრაფიული ცოდნის განვითარებაზე მსჯელობა.
ანტიკური ხანის საზოგადოების თავისებურებების (იდენტობის საშუალებები, „კულტურული სხვა“-ს ფენომენი, სოციალური
ფენები, ყოველდღიურობა) გამოკვეთა და სხვა ისტორიული პერიოდების საზოგადოებებთან შედარება.
Codex 365 235 of 420

ანტიკურ ხანის საქართველოს, მახლობელი აღმოსავლეთისა და ხმელთაშუაზღვისპირეთის ქვეყნების მაგალითებზე
დაყრდნობით.
ანტიკურ ხანასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური მოვლენების/პროცესების გაანალიზება (საკვლევ თემასთან
დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება; სხვადასხვა პერსპექტივიდან გაანალიზება; მათ
შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა; საკვლევი თემის ისტორიული მნიშვნელობის გააზრება; მისი
ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით); მათი დაკავშირება/შედარება შესაბამისი პერიოდის საქართველოს
ისტორიის საკითხებთან.
თემა: გვიანანტიკური ხანა და ადრეული შუა საუკუნეები (1014 წლამდე)


გვიანანტიკური ხანისა და ადრეული შუა საუკუნეების ისტორიული მოვლენების/პროცესების გაანალიზება.
გვიანანტიკურ ხანასა და ადრეულ შუა საუკუნეებთან დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების დაკავშირება
პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან (მაგალითად, ისტორიულ პერიოდიზაციასთან, რელიგიურ პერიოდიზაციასთან);
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც გვიანანტიკურ ხანასა და ადრეულ შუა საუკუნეებში ცვალებადობის/დროის ფენომენის
სპეციფიკურად აღქმას განაპირობებდა.
გვიანანტიკურ ხანასთან და ადრეულ შუა საუკუნეებთან დაკავშირებულ მოვლენებზე/პროცესებზე მსჯელობისას მართებული
ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების გამოყენება;
გვიანანტიკური ხანისა და ადრეული შუა საუკუნეებისთვის საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების
(მათ შორის კავკასიის) მნიშვნელობის დახასიათება;
გვიანანტიკურ ხანასა და ადრეულ შუა საუკუნეებში გეოგრაფიული ცოდნის განვითარებაზე მსჯელობა.
გვიანტიკური ხანისა და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდის საზოგადოების თავისებურებების (იდენტობის საშუალებები,
„კულტურული სხვა“-ს ფენომენი, სოციალური ფენები, ყოველდღიურობა) გამოკვეთა და სხვა ისტორიული პერიოდების
საზოგადოებებთან შედარება.
გვიანანტიკურ ხანასა და ადრეულ შუა საუკუნეებში ძალაუფლების ფენომენთან დაკავშირებული საკითხების (სიმბოლოები,
სახელისუფლებო სტრუქტურები, ძალაუფლების დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების
ფენომენისადმი დამოკიდებულება) გაანალიზება საქართველოს, მახლობელი აღმოსავლეთისა და ევროპის ქვეყნების
მაგალითებზე დაყრდნობით.
გვიანანტიკურ ხანასთან და ადრეულ შუა საუკუნეებთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური
მოვლენების/პროცესების გაანალიზება (საკვლევ თემასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად
დაჯგუფება; სხვადასხვა პერსპექტივიდან გაანალიზება; მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა; საკვლევი
თემის ისტორიული მნიშვნელობის გააზრება; მისი ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით); მათი
დაკავშირება/შედარება შესაბამისი პერიოდის საქართველოს ისტორიის საკითხებთან.
XI კლასი
თემა: შუა საუკუნეები


შუა საუკუნეების ისტორიული მოვლენების/პროცესების გაანალიზება.
შუა საუკუნეებთან დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების დაკავშირება პერიოდიზაციის სხვადასხვა
სისტემასთან (მაგალითად, ისტორიულ პერიოდიზაციასთან, რელიგიურ პერიოდიზაციასთან);
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც შუა საუკუნეებში ცვალებადობის/დროის ფენომენის სპეციფიკურად აღქმას
განაპირობებდა.
შუა საუკუნეებთან დაკავშირებულ მოვლენებზე/პროცესებზე მსჯელობისას მართებული ისტორიულ-გეოგრაფიული
ტერმინების გამოყენება;
შუა საუკუნეებისთვის საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების (მათ შორის კავკასიის) მნიშვნელობის
დახასიათება;
შუა საუკუნეებში გეოგრაფიული ცოდნის განვითარებაზე მსჯელობა.
Codex 365 236 of 420
შუა საუკუნეების პერიოდის საზოგადოების თავისებურებების (იდენტობის საშუალებები, „კულტურული სხვა“-ს ფენომენი,
სოციალური ფენები, ყოველდღიურობა) გამოკვეთა და სხვა ისტორიული პერიოდების საზოგადოებებთან შედარება.
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) გაანალიზება შუა
საუკუნეების საქართველოს, მახლობელი აღმოსავლეთისა და ევროპის ქვეყნების მაგალითებზე დაყრდნობით.
შუა საუკუნეებთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური მოვლენების/პროცესების გაანალიზება (საკვლევ თემასთან
ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით); მათი დაკავშირება/შედარება შესაბამისი პერიოდის საქართველოს
თემა: გვიანი შუა საუკუნეები და ადრეული ახალი დრო

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (მაგალითად, წერილობითი წყაროები) დაყრდნობით გვიან შუა საუკუნეებთან და ადრეულ
ახალ დროსთან დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების გაანალიზება.
გვიან შუა საუკუნეებთან და ადრეულ ახალ დროსთან დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების დაკავშირება
პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან (მაგალითად, ისტორიულ პერიოდიზაციასთან, რელიგიურ პერიოდიზაციასთან);
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც გვიან შუა საუკუნეებსა და ადრეულ ახალ დროში ცვალებადობის/დროის ფენომენის
ახლებურად გააზრებას განაპირობებდა.
გვიან შუა საუკუნეებთან და ადრეულ ახალ დროსთან დაკავშირებულ მოვლენებზე/პროცესებზე მსჯელობისას მართებული
ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების გამოყენება;
გვიან შუა საუკუნეებისა და ადრეულ ახალი დროისთვის საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების
გვიან შუა საუკუნეებსა და ადრეულ ახალ დროში გეოგრაფიული ცოდნის განვითარებაზე მსჯელობა.
გვიანი შუა საუკუნეებისა და ადრეული ახალი დროის საზოგადოების თავისებურებების (იდენტობის საშუალებები,
გვიანი შუა საუკუნეებისა და ადრეული ახალი დროის საქართველოს, მახლობელი აღმოსავლეთისა და ევროპის ქვეყნების
მაგალითებზე დაყრდნობით.
ისტორიული მოვლენა / პროცესი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
გვიან შუა საუკუნეებთან და ადრეულ ახალ დროსთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური
თემა: „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე დაყრდნობით XIX საუკუნესთან (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) დაკავშირებული
ისტორიული მოვლენების/პროცესების გაანალიზება.
XIX საუკუნესთან (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების
დაკავშირება პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან;
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც XIX საუკუნეში (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) ცვალებადობის/დროის
ფენომენის გააზრებაზე ახდენდა გავლენას.
XIX საუკუნესთან (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) დაკავშირებულ მოვლენებზე/პროცესებზე მსჯელობისას
მართებული ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების გამოყენება;
XIX საუკუნისთვის (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული
სივრცეების (მათ შორის კავკასიის) მნიშვნელობის დახასიათება;
XIX საუკუნეში (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) გეოგრაფიული ცოდნის განვითარებაზე მსჯელობა.
Codex 365 237 of 420
XIX საუკუნის (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) საზოგადოების თავისებურებების (იდენტობის საშუალებები,
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) გაანალიზება XIX
საუკუნის (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) საქართველოსა და ევროპის ქვეყნების მაგალითებზე დაყრდნობით.
XIX საუკუნესთან (იგულისხმება „ხანგრძლივი XIX საუკუნე“) დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური
XII კლასი
თემა: “ხანმოკლე XX საუკუნე“


სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (მაგალითად, წერილობითი წყაროები, აუდიო-ფოტო-ფონო მასალა) დაყრდნობით XX
საუკუნესთან (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების გაანალიზება.
XX საუკუნესთან (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების
დაკავშირება პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან;
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც XX საუკუნეში (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) ცვალებადობის/დროის
ფენომენის ახლებურად გააზრებაზე ახდენდა გავლენას.
XX საუკუნესთან (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) დაკავშირებულ მოვლენებზე/პროცესებზე მსჯელობისას
მართებული ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების გამოყენება;
XIX საუკუნისთვის (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც XX საუკუნეში (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) სივრცის ფენომენის ახლებურად
გააზრებაზე ახდენდა გავლენას.
XX საუკუნის (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) საზოგადოების თავისებურებების (იდენტობის საშუალებები,
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) გაანალიზება XX
საუკუნის (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) საქართველოსა და ევროპის ქვეყნების მაგალითებზე დაყრდნობით.
XX საუკუნესთან (იგულისხმება „ხანმოკლე XX საუკუნე“) დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური
თემა: მსოფლიო ათასწლეულების მიჯნაზე

Codex 365 238 of 420

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (მაგალითად, წერილობითი წყაროები, აუდიო-ფოტო-ფონო-მასალები) დაყრდნობით „ცივი
ომის“ შემდგომ პერიოდთან დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების გაანალიზება.
„ცივი ომის“ შემდგომ პერიოდთან დაკავშირებული ისტორიული მოვლენების/პროცესების დაკავშირება პერიოდიზაციის
სხვადასხვა სისტემასთან;
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც „ცივი ომის“ შემდგომ პერიოდში ცვალებადობის/დროის ფენომენის გააზრებაზე ახდენს
გავლენას.
„ცივი ომის“ შემდგომ პერიოდთან დაკავშირებულ მოვლენებზე/პროცესებზე მსჯელობისას მართებული ისტორიულ-
გეოგრაფიული ტერმინების გამოყენება;
„ცივი ომის“ შემდგომი პერიოდისთვის საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების (მათ შორის
კავკასიის) მნიშვნელობის დახასიათება;
ფაქტორების გაანალიზება, რომლებიც „ცივი ომის“ შემდგომ პერიოდში სივრცის ფენომენის გააზრებაზე ახდენს გავლენას.
„ცივი ომის“ შემდგომი პერიოდის საზოგადოების თავისებურებების (იდენტობის საშუალებები, „კულტურული სხვა“-ს
ფენომენი, სოციალური ფენები, ყოველდღიურობა) გამოკვეთა და სხვა ისტორიული პერიოდების საზოგადოებებთან
შედარება.
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) გაანალიზება „ცივი
ომის“ შემდგომ პერიოდის საქართველოსა და მსოფლიოს სხვა ქვეყნების მაგალითებზე დაყრდნობით.
„ცივი ომის“ შემდგომ პერიოდთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური მოვლენების/პროცესების გაანალიზება
(საკვლევ თემასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება; სხვადასხვა პერსპექტივიდან
გაანალიზება; მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა; საკვლევი თემის ისტორიული მნიშვნელობის გააზრება;
მისი ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით); მათი დაკავშირება/შედარება შესაბამისი პერიოდის საქართველოს
ა.ბ) საქართველოს ისტორია

თითოეულ ცხრილში მოცემულია შეფასების ინდიკატორები, რომლებიც წარმოაჩენს, თუ როგორ
X კლასი
თემა: საქართველო ქვის და ბრინჯაოს ხანაში

თემა გულისხმობს ქვის და ბრინჯაოს ხანის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული საკვანძო მოვლენებისა და
პროცესების კვლევას. საკვლევ საკითხებზე დაყრდნობით ეპოქის მახასიათებლების/ სულისკვეთების/თავისებურებების
წარმოჩენას.
წყარო/ინტერპრეტაცია - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სხვადასხვა ტიპის წყაროზე (არქეოლოგიური მონაცემები, წერილობითი წყაროები) დაყრდნობით ქვის და ბრინჯაოს ხანის
საქართველოს ისტორიისთვის აქტუალური პრობლემების კვლევა (კომპლექსური ამოცანის დასახვა, ცოდნათა ორგანიზება და
ურთიერთდაკავშირება საკვლევი პრობლემის გადასაჭრელად, საკუთარი კვლევის შედეგების დაკავშირება
ისტორიოგრაფიაში გამოთქმულ მოსაზრებებთან).
ქვის და ბრინჯაოს ხანის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების დაკავშირება
პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან (არქეოლოგიური პერიოდიზაცია; ისტორიული პერიოდიზაცია); მათი
გაანალიზება წინარე და შემდგომი პერიოდის მოვლენებთან კავშირში.
ქვის და ბრინჯაოს ხანის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების კვლევისას მართებული
ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების გამოყენება; საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების
(მაგალითად, „ნაყოფიერი ნახევარმთვარე“, შუამდინარეთი, მახლობელი აღმოსავლეთი და სხვა) მნიშვნელობის დახასიათება.
ქვის და ბრინჯაოს ხანაში საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა,
იდენტობის საშუალებები, „კულტურულ სხვა“ - სთან დამოკიდებულება) და ყოველდღიური ცხოვრების (მეურნეობის
ფორმები, კომუნიკაციის საშუალებები, დასახლების ტიპები, ტრადიციები და სხვა) კვლევა; ისტორიული
ეპოქის/არქეოლოგიური პერიოდის დანახვა მისი თანამედროვეების თვალით.

Codex 365 239 of 420

დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა ქვის და
ბრინჯაოს ხანის მაგალითების გამოყენებით.
ისტორიული მოვლენა / პროცესი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ქვის და ბრინჯაოს ხანის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული მოვლენების/პროცესების კვლევა (მაგალითად,
როდიდან ჩნდება საქართველოს ტერიტორიაზე „კომპლექსური საზოგადოება“); საკვლევ თემასთან დაკავშირებული
ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება; სხვადასხვა პერსპექტივიდან გაანალიზება; მათ შორის მიზეზ-
შედეგობრივი კავშირების დადგენა; საკვლევი თემის ისტორიული მნიშვნელობის გააზრება; მისი ინტერპრეტირება მოვლენის
თანამედროვის თვალით).
თემა: საქართველო ანტიკურ ხანაში (ახ.წ. III საუკუნემდე)

თემა გულისხმობს ანტიკური ხანის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული საკვანძო მოვლენებისა და პროცესების
კვლევას. საკვლევ საკითხებზე დაყრდნობით ეპოქის მახასიათებლების/სულისკვეთების/ თავისებურებების წარმოჩენას.

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (არქეოლოგიური მონაცემები, წერილობითი წყაროები) დაყრდნობით ანტიკური ხანის
ანტიკური ხანის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების დაკავშირება პერიოდიზაციის
სხვადასხვა სისტემასთან; მათი გაანალიზება წინარე და შემდგომი პერიოდის ისტორიულ მოვლენებთან კავშირში.
ანტიკური ხანის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების კვლევისას მართებული
(მაგალითად, კოლხეთი, იბერია, პონტო, არმენია) დახასიათება.
ანტიკური ხანის საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა,
იდენტობის საშუალებები, „კულტურულ სხვა“-სთან დამოკიდებულება) და ყოველდღიური ცხოვრების (მეურნეობის
ფორმები, კომუნიკაციის საშუალებები, დასახლების ტიპები, ტრადიციები და სხვა) კვლევა; ისტორიული ეპოქის დანახვა მისი
თანამედროვეების თვალით.
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა ანტიკური
ხანის მაგალითზე დაყრდნობით.
ანტიკური ხანის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური მოვლენების/პროცესების
კვლევა (მაგალითად, რატომ დააარსეს ბერძნებმა ახალშენები საქართველოს ტერიტორიაზე?); საკვლევ თემასთან
ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით.
თემა: საქართველო გვიანანტიკურ და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდში (1014 წლამდე)

თემა გულისხმობს გვიანანტიკური ხანისა და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან
დაკავშირებული საკვანძო მოვლენებისა და პროცესების კვლევას. საკვლევ საკითხებზე დაყრდნობით ეპოქის
მახასიათებლების/სულისკვეთების/თავისებურებების წარმოჩენას.

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (არქეოლოგიური მონაცემები, წერილობითი წყაროები) დაყრდნობით გვიანანტიკური ხანისა და
ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიისთვის აქტუალური პრობლემების კვლევა (კომპლექსური
ამოცანის დასახვა, ცოდნათა ორგანიზება და ურთიერთდაკავშირება საკვლევი პრობლემის გადასაჭრელად, საკუთარი
კვლევის შედეგების დაკავშირება ისტორიოგრაფიაში გამოთქმულ მოსაზრებებთან).
გვიანანტიკური ხანისა და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული
პრობლემური საკითხების დაკავშირება პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან; ისტორიული პერიოდიზაცია); მათი
გვიანანტიკური ხანისა და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული
პრობლემური საკითხების კვლევისას მართებული ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების (მაგალითად, დარიალის კარი,
დარუბანდის კარი) გამოყენება; საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების დახასიათება.

Codex 365 240 of 420
გვიანანტიკურ და ადრეული შუა საუკუნეების საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა, იდენტობის

საშუალებები, „კულტურული სხვისადმი“ დამოკიდებულება) და ყოველდღიური ცხოვრების (მეურნეობის ფორმები,
კომუნიკაციის საშუალებები, დასახლების ტიპები, ტრადიციები და სხვა) კვლევა; ისტორიული ეპოქის დანახვა მისი
თანამედროვეების თვალით.
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა
გვიანანტიკური და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდის მაგალითებზე დაყრდნობით.
გვიანანტიკური და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული სოციალური და
პოლიტიკური მოვლენების/პროცესების კვლევა (მაგალითად, რომელი სოციალურ-პოლიტიკური სივრცეების ნაწილს
წარმოადგენდა საქართველო გვიანანტიკურ ხანასა და ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდში); საკვლევ თემასთან
XI კლასი
თემა: განვითარებული შუა საუკუნეები საქართველოში

თემა გულისხმობს განვითარებული შუა საუკუნეების საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული საკვანძო მოვლენებისა
და პროცესების კვლევას. საკვლევ საკითხებზე დაყრდნობით ეპოქის მახასიათებლების/სულისკვეთების/თავისებურებების

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (არქეოლოგიური მონაცემები, წერილობითი წყაროები) დაყრდნობით შუა საუკუნეების
პერიოდის საქართველოს ისტორიისთვის აქტუალური პრობლემების კვლევა (კომპლექსური ამოცანის დასახვა, ცოდნათა
ორგანიზება და ურთიერთდაკავშირება საკვლევი პრობლემის გადასაჭრელად, საკუთარი კვლევის შედეგების დაკავშირება

შუა საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების დაკავშირება
პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან; მათი გაანალიზება წინარე და შემდგომი პერიოდის მოვლენებთან კავშირში.

შუა საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების კვლევისას მართებული
ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების (მაგალითად, სამცხე-საათაბაგო, კლდეკარის საერისთავო) გამოყენება; საკვანძო
მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების დახასიათება.

შუა საუკუნეების პერიოდის საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა, იდენტობის საშუალებები,
„კულტურული სხვისადმი“ დამოკიდებულება) და ყოველდღიური ცხოვრების (მეურნეობის ფორმები, კომუნიკაციის
საშუალებები, დასახლების ტიპები, ტრადიციები და სხვა) კვლევა; ისტორიული ეპოქის დანახვა მისი თანამედროვეების
თვალით.

დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა შუა
საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიის მაგალითებზე დაყრდნობით.

შუა საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური
მოვლენების/პროცესების კვლევა (მაგალითად, როდიდან ყალიბდება ფეოდალური ურთიერთობები საქართველოში; რა
თავისებურებები ჰქონდა მას?); საკვლევ თემასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება;
სხვადასხვა პერსპექტივიდან გაანალიზება; მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა; საკვლევი თემის
ისტორიული მნიშვნელობის გააზრება; მისი ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით.
თემა: საქართველო XV-XVIII საუკუნეებში

თემა გულისხმობს „ხანგრძლივი შუა საუკუნეების“ პერიოდის (XV-XVIII საუკუნეები) საქართველოს ისტორიასთან
დაკავშირებული საკვანძო მოვლენებისა და პროცესების კვლევას. საკვლევ საკითხებზე დაყრდნობით ეპოქის
მახასიათებლების/სულისკვეთების/თავისებურებების წარმოჩენას.

Codex 365 241 of 420

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე (არქეოლოგიური მონაცემები, წერილობითი წყაროები) დაყრდნობით XV-XVIII საუკუნეების
XV-XVIII საუკუნეების საქართველოს ისტორიისთვის საკვანძო პრობლემების დაკავშირება პერიოდიზაციის სხვადასხვა
სისტემასთან; პრობლემების გაანალიზება წინარე და შემდგომი პერიოდის მოვლენებთან კავშირში.
XV-XVIII საუკუნეების საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების კვლევისას მართებული
ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერმინების (მაგალითად, საბარათიანო, სამოქალაქო) გამოყენება; საკვანძო მნიშვნელობის
ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების დახასიათება.
XV-XVIII საუკუნეების საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა, იდენტობის საშუალებები, „კულტურული
სხვისადმი“ დამოკიდებულება) და ყოველდღიური ცხოვრების (მეურნეობის ფორმები, კომუნიკაციის საშუალებები,
დასახლების ტიპები, ტრადიციები და სხვა) კვლევა; ისტორიული ეპოქის დანახვა მისი თანამედროვეების თვალით.
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა XV-XVIII
საუკუნეების საქართველოს ისტორიის მაგალითებზე დაყრდნობით.
XV-XVIII საუკუნეების პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური
მოვლენების/პროცესების კვლევა (მაგალითად, რატომ გაჩნდა საქართველოში სათავადოები? რატომ დაიშალა საქართველო
სამეფო-სამეფოებად?); საკვლევ თემასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება;
სხვადასხვა პერსპექტივიდან გაანალიზება; მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა; საკვლევი თემის
ისტორიული მნიშვნელობის გააზრება; მისი ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით.
თემა: საქართველო რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში

თემა გულისხმობს 1801-1917 წლების საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული საკვანძო მოვლენებისა და პროცესების

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე დაყრდნობით 1801-1917 წლების საქართველოს ისტორიისთვის აქტუალური პრობლემების
კვლევა (კომპლექსური ამოცანის დასახვა, ცოდნათა ორგანიზება და ურთიერთდაკავშირება საკვლევი პრობლემის
გადასაჭრელად, საკუთარი კვლევის შედეგების დაკავშირება ისტორიოგრაფიაში გამოთქმულ მოსაზრებებთან).
1801-1917 წლების საქართველოს ისტორიის საკითხების დაკავშირება პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან; მათი
1801-1917 წლების საქართველოს ისტორიის პრობლემური საკითხების კვლევისას მართებული ისტორიულ-გეოგრაფიული
ტერმინების (მაგალითად, თბილისის გუბერნია, გორის მაზრა) გამოყენება; საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-
გეოგრაფიული სივრცეების დახასიათება.
1801-1917 წლების საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა, იდენტობის საშუალებები, „კულტურული
დასახლების ტიპები, ტრადიციები და სხვა) კვლევა; ეპოქის დანახვა მისი თანამედროვეების თვალით.
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა 1801-1917
პერიოდის საქართველოს ისტორიის მაგალითებზე დაყრდნობით.
1801-1917 წლების საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური მოვლენების/პროცესების
კვლევა (მაგალითად, რა შედეგები მოუტანა საქართველოს მიხეილ ვორონცოვის რეფორმებმა); საკვლევ თემასთან
XII კლასი
თემა: საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა

Codex 365 242 of 420
თემა გულისხმობს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ისტორიასთან დაკავშირებული საკვანძო მოვლენებისა და

პროცესების კვლევას. საკვლევ საკითხებზე დაყრდნობით ეპოქის მახასიათებლების/ სულისკვეთების/თავისებურებების

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე დაყრდნობით 1918-1921 წლების პერიოდის საქართველოს ისტორიისთვის აქტუალური
პრობლემების კვლევა (კომპლექსური ამოცანის დასახვა, ცოდნათა ორგანიზება და ურთიერთდაკავშირება საკვლევი
პრობლემის გადასაჭრელად, საკუთარი კვლევის შედეგების დაკავშირება ისტორიოგრაფიაში გამოთქმულ მოსაზრებებთან).
1918-1921 წლების პერიოდის საქართველოს ისტორიის პრობლემური საკითხების დაკავშირება პერიოდიზაციის სხვადასხვა
სისტემასთან; მათი გაანალიზება წინარე და შემდგომი პერიოდის მოვლენებთან კავშირში.
1918-1921 წლების საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების კვლევისას მართებული
დახასიათება.
1918-1921 წლების საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა, იდენტობის საშუალებები, „კულტურული
დასახლების ტიპები, ტრადიციები და სხვა) კვლევა; ეპოქის დანახვა მისი თანამედროვეების თვალით.
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა 1918-1921
წლების საქართველოს ისტორიის მაგალითებზე დაყრდნობით.
1918-1921 წლების საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური მოვლენების/პროცესების
კვლევა (მაგალითად, რატომ არ მიიღეს საქართველო ერთა ლიგაში?); საკვლევ თემასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და
მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება; სხვადასხვა პერსპექტივიდან გაანალიზება; მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივი
კავშირების დადგენა; საკვლევი თემის ისტორიული მნიშვნელობის გააზრება; მისი ინტერპრეტირება მოვლენის
თანამედროვის თვალით.
თემა: საქართველო საბჭოთა კავშირში

თემა გულისხმობს საბჭოთა პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული საკვანძო მოვლენებისა და პროცესების

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე დაყრდნობით საბჭოთა პერიოდის საქართველოს ისტორიისთვის აქტუალური პრობლემების
კვლევა (კომპლექსური ამოცანის დასახვა, ცოდნათა ორგანიზება და ურთიერთდაკავშირება საკვლევი პრობლემის
გადასაჭრელად, საკუთარი კვლევის შედეგების დაკავშირება ისტორიოგრაფიაში გამოთქმულ მოსაზრებებთან).
საბჭოთა პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების დაკავშირება პერიოდიზაციის
სხვადასხვა სისტემასთან; მათი გაანალიზება წინარე და შემდგომი პერიოდის მოვლენებთან კავშირში.
საბჭოთა პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების კვლევისას მართებული
საბჭოთა პერიოდის საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა, იდენტობის საშუალებები, „კულტურული სხვა“)
და ყოველდღიური ცხოვრების (მეურნეობის ფორმები, კომუნიკაციის საშუალებები, დასახლების ტიპები, ტრადიციები და
სხვა) კვლევა; ისტორიული პერიოდის დანახვა მისი თანამედროვის თვალით.
დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა საბჭოთა
პერიოდის საქართველოს ისტორიის მაგალითზე.
საბჭოთა პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური მოვლენების/პროცესების
კვლევა (მაგალითად, რა ფაქტორებმა შეუწყო ხელი საბჭოთა კავშირის დაშლას?); საკვლევ თემასთან დაკავშირებული
ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება; სხვადასხვა პერსპექტივიდან გაანალიზება; მათ შორის მიზეზ-
შედეგობრივი კავშირების დადგენა; საკვლევი თემის ისტორიული მნიშვნელობის გააზრება; მისი ინტერპრეტირება მოვლენის
თანამედროვის თვალით.

Codex 365 243 of 420
თემა: საქართველო და თანამედროვე მსოფლიო

თემა გულისხმობს 1990-იანი წლების და შემდგომ პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული საკვანძო
მოვლენებისა და პროცესების კვლევას. საკვლევ საკითხებზე დაყრდნობით ეპოქის მახასიათებლების წარმოჩენას.

სხვადასხვა ტიპის წყაროებზე დაყრდნობით 1990-იანი წლების შემდგომი პერიოდის საქართველოს ისტორიისთვის
აქტუალური პრობლემების კვლევა (კომპლექსური ამოცანის დასახვა, ცოდნათა ორგანიზება და ურთიერთდაკავშირება
საკვლევი პრობლემის გადასაჭრელად, საკუთარი კვლევის შედეგების დაკავშირება ისტორიოგრაფიაში გამოთქმულ
მოსაზრებებთან).

1990-იანი წლების შემდგომი პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების დაკავშირება
პერიოდიზაციის სხვადასხვა სისტემასთან; მათი გაანალიზება წინარე და შემდგომი პერიოდის მოვლენებთან კავშირში.

1990-იანი წლების შემდგომი პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული პრობლემური საკითხების კვლევისას
მართებული გეოგრაფიული ცნებების გამოყენება; საკვანძო მნიშვნელობის ისტორიულ-გეოგრაფიული სივრცეების

1990-იანი წლების შემდგომი პერიოდის საზოგადოების მახასიათებლებისა (მსოფლმხედველობა, იდენტობის საშუალებები,
„კულტურული სხვა“) და ყოველდღიური ცხოვრების (მეურნეობის ფორმები, კომუნიკაციის საშუალებები, დასახლების
ტიპები, ტრადიციები და სხვა) კვლევა; ისტორიული პერიოდის დანახვა მისი თანამედროვის თვალით.

დანაწილება, ძალაუფლებისათვის ბრძოლის ფორმები, ძალაუფლების ფენომენისადმი დამოკიდებულება) კვლევა 1990-იანი
წლების შემდგომი პერიოდის მაგალითზე დაყრდნობით.

1990 - იანი წლების შემდგომი პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული მოვლენებისა და პროცესების კვლევა
(საკვლევ თემასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება; სხვადასხვა პერსპექტივიდან
მისი ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით).

1990-იანი წლების შემდგომი პერიოდის საქართველოს ისტორიასთან დაკავშირებული სოციალური და პოლიტიკური
მოვლენების/პროცესების კვლევა (მაგალითად, რა გამოწვევების წინაშე აყენებს საქართველოს გლობალიზაცია?); საკვლევ
თემასთან დაკავშირებული ფაქტებისა და მოვლენების ტიპოლოგიურად დაჯგუფება; სხვადასხვა პერსპექტივიდან
მისი ინტერპრეტირება მოვლენის თანამედროვის თვალით.
3.2. გეოგრაფიის სტანდარტი საშუალო საფეხურზე

საბაზო საფეხურზე გეოგრაფიაში შეძენილი ცოდნა.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., გეო.საშ.1.:
„გეო.“ – მიუთითებს საგანს „გეოგრაფია’’;

Codex 365 244 of 420

გეოგრაფიის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე
შედეგების მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები:

ინდექსები
გეო.საშ.1. გეოგრაფიული გარსის მთლიანობის აღქმა და მისი გეოსფეროების გეოგრაფიული გარსი

(ლითოსფერო, ატმოსფერო, ჰიდროსფერო, ბიოსფერო, ნოოსფერო, (შედეგები 1,2,3,4,)
დედამიწის შინაგანი აგებულება) ურთიერთდამოკიდებულების
გაანალიზება გეოგრაფიული გარსის კანონზომიერებების
დასადგენად; მოსახლეობა და მეურნეობა
(შედეგები 3,4)
გეო.საშ.2. ბუნებრივი პირობების გავლენის გაანალიზება მოსახლეობის
სამეურნეო საქმიანობასა და ცხოვრების წესზე განვითარების
ზოგადი სივრცითი კანონზომიერებების დასადგენად; მდგრადი განვითარება
(შედეგები 1,2,3,4,)
გეო.საშ.3. მოსახლეობის ძირითადი მახასიათებლებისა და დინამიკის
გაანალიზება ბუნებრივ და საზოგადოებრივ სისტემებზე მათი
გავლენის დასადგენად;
გეო.საშ.4 მომავალი თაობების ინტერესების გათვალისწინებით რესურსების

რაციონალური მოხმარება და მართვა.
X კლასი
გლობალური დემოგრაფიული გამოწვევები და ცვლილებები
რესურსების გამოყენებისა და მართვის გლობალური გამოწვევები და ცვლილებები
XI კლასი
კლიმატის გლობალური ცვლილება
გლობალური პოლიტიკური გამოწვევები და ცვლილებები
XII კლასი
განვითარებული და განვითარებადი სამყარო
გლობალური თანამშრომლობა და კავშირები
რეკომენდებულია, სწავლა-სწავლების პროცესში სკოლებმა დაიცვან თემების ზემოთ შემოთავაზებული თანმიმდევრობა

(რეკომენდებულია ერთ სემესტრში ერთი თემის სწავლება).
თითოეულ ცხრილში მოცემულია თემის დასახელება, მისი აღწერა და შეფასების ინდიკატორები, რომლებშიც ნაჩვენებია, თუ როგორ
X კლასი
თემა: გლობალური დემოგრაფიული გამოწვევები და ცვლილებები
თემა გულისხმობს დემოგრაფიული პროცესების/მოვლენების მიზეზების და შედეგების შესწავლას. კერძოდ, იმის შესწავლას,
თუ რა გავლენას ახდენს ბუნებრივი გარემო ადამიანის საქმიანობაზე, განსახლებასა და მათ სივრცით კანონზომიერებებზე; რა
გავლენა აქვს მოსახლეობას ბუნებრივ სისტემებზე. როგორ უნდა ვმართოთ დემოგრაფიული პროცესები სათანადოდ, რათა
თავიდან ავიცილოთ გართულებები და მოსალოდნელი საფრთხეები.
გეოგრაფიული გარსი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

გააანალიზოს დემოგრაფიული პროცესებით გამოწვეული ცვლილებებისა (მაგ.: მიგრაცია, მეურნეობის სხვადასხვა დარგის
განვითარება, „მწვანე რევოლუცია“) და გეოგრაფიული გარსის (ლითოსფერო, ატმოსფერო, ჰიდროსფერო, ბიოსფერო,
ნოოსფერო) ურთიერთდაკავშირებულობა და ურთიერთზეგავლენა;

Codex 365 245 of 420
მოსახლეობა და მეურნეობა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

მოსახლეობის ძირითადი მახასიათებლებისა და დინამიკის (მოსახლეობის ცვლილება, დემოგრაფიული სიტუაცია -
ხანდაზმულთა ხვედრითი წილის ზრდა, გაახალგაზრდავება, დემოგრაფიული პოლიტიკა, დემოგრაფიული ტენდენციები -
გადასვლის ფაზები) გაანალიზება ბუნებრივ და საზოგადოებრივ სისტემებზე მათი გავლენის დასადგენად.
მდგრადი განვითარება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
გლობალურ დემოგრაფიულ პროცესებზე მსჯელობისას მომავალი თაობების ინტერესების გათვალისწინება (ნიადაგის
დაბინძურება და ეროზია).
თემა: რესურსების გამოყენებისა და მართვის გლობალური კანონზომიერებები

თემა გულისხმობს რესურსების გამოყენებისა და მართვის გლობალური კანონზომიერებების შესწავლას, კერძოდ, იმის
გაანალიზებას, თუ როგორ შეიძლება განსაზღვროს ამა თუ იმ რესურსის სიჭარბემ, ცალკეული ქვეყნების ეკონომიკური
პროფილი და მსოფლიო მნიშვნელობის ისეთი პროცესები, როგორიცაა მაგალითად, სამეურნეო საქმიანობა, რესურსების
არათანაბარი განაწილება, ნარჩენების მდგრადი მართვა.

გააანალიზოს რესურსების გამოყენებასთან დაკავშირებული პროცესებისა და პრობლემების (მაგ.: რესურსების არათანაბარი
განაწილება და რესურსურსუზრუნველყოფა) ზეგავლენა გეოგრაფიულ გარსზე.

მოსახლეობის ძირითადი მახასიათებლებისა და განლაგების (სიმჭიდროვე, ეკომიგრაცია) გაანალიზება რესურსების
გამოყენებაზე მათი გავლენის დასადგენად.

რესურსების გამოყენებაზე და მართვაზე მსჯელობისას მომავალი თაობების ინტერესების გათვალისწინება (გაუდაბნოება,
ნარჩენების მართვა, მდგრადი ტურიზმი).
XI კლასი
თემა: კლიმატის გლობალური ცვლილება
თემა გულისხმობს მოსახლეობისა და მისი სამეურნეო საქმიანობის შედეგად გამოწვეულ კლიმატის ცვლილების შედეგების
შესწავლას გლობალურ დონეზე. მათი დამანგრეველი და ზიანის მომტანი საფრთხეების შერბილებას, მიტიგაციასა და
პრევენციას.

გეოგრაფიული გარსის მთლიანობის აღქმა და მისი გეოსფეროების (ლითოსფერო, ატმოსფერო, ჰიდროსფერო, ბიოსფერო,
ნოოსფერო) ურთიერთდამოკიდებულების გაანალიზება გეოგრაფიული გარსის კანონზომიერებების (მთლიანობა,
რიტმულობა) დასადგენად და მათი დაკავშირება კლიმატის გლობალურ ცვლილებებთან (მყინვარების დნობა,
ჰიდროლოგიურ-მეტეროლოგიური ბუნებრივი საფრთხეები).

მოსახლეობის ძირითადი მახასიათებლებისა და მოსახლეობის სამეურნეო საქმიანობის (ლტოლვილები, დევნილები,
ენერგიის ალტერნატიული წყაროები, „მწვანე ეკონომიკა“) დაკავშირება კლიმატის გლობალურ ცვლილებასთან.

რესურსების რაციონალურად მოხმარება და მართვა მომავალი თაობების კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად (ჰაერის
დაბინძურება, მტკნარი წყლის პრობლემა, ბუნებრივი საფრთხეების საადაპტაციო ღონისძიებები-მიტიგაცია და პრევენცია).
თემა: გლობალური პოლიტიკური გამოწვევები და ცვლილებები
თემა გულისხმობს პოლიტიკური მოვლენებისა და პროცესების მიზეზებისა შედეგების შესწავლას. კერძოდ, იმის
გაანალიზებას, თუ რა გავლენას ახდენს ბუნებრივი გარემო ქვეყნის კონფიგურაციას, მათ საზღვრის ტიპებს, გლობალურ
პოლიტიკურ, სოციალურ და კულტურულ მახასიათებლებსა და განვითარებაზე. როგორ უნდა ვმართოთ ეს პროცესები
სათანადოდ, რათა თავიდან ავიცილოთ გართულებები და მოსალოდნელი საფრთხეები.

Codex 365 246 of 420

გააანალიზოს გეოგრაფიული გარსის ზეგავლენა მსოფლიო ქვეყნების მახასიათებლებსა (მაგ.: ქვეყნების კონფიგურაცია,
საზღვრის ტიპები) და გლობალურ პოლიტიკურ და გეოპოლიტიკურ პროცესებზე (ქვეყნების დაჯგუფება - ჩრდილოეთი და
სამხრეთი, პოლიტიკური და კულტურული გლობალიზაცია);
პოლიტიკურ პროცესებსა და მოსახლეობის ძირითად სოციალურ მახასიათებლებს (ჯანდაცვა, განათლება, შიმშილი) შორის
ურთიერთზეგავლენის გაანალიზება.
გლობალურ პოლიტიკურ პროცესებზე (კონფლიქტები, რესურსული „ომები“, ტერორიზმი, უსაფრთხოება, მშვიდობის დაცვა)
მომავალი თაობების ინტერესების გათვალისწინებით მსჯელობა.
XII კლასი
თემა: განვითარებული და განვითარებადი სამყარო
თემა გულისხმობს განვითარებულ და განვითარებად სამყაროში მოსახლეობის განსახლებისა და დასახლების ტიპების,

სამეურნეო საქმიანობის განსხვავებულობის მიზეზებისა და შედეგების დადგენას და კვლევას. ქვეყნების შედარებას
სხვადასხვა მახასიათებლის მიხედვით და განვითარების სხვადასხვა დონის დადგენას უთანასწორობის შესამცირებლად.

გააანალიზოს განვითარებული და განვითარებადი სამყაროსთვის დამახასიათებელ ურბანულ და სამრეწველო
ლანდშაფტების ჩამოყალიბებასა და სახეცვლილებაში გეოსფეროების როლი.
განვითარებულ და განვითარებად სამყაროში მიმდინარე მოვლენებისა და პროცესების (ურბანიზაცია, ქალაქის იერ-სახე,
ფუნქციები, იერარქია, დაგეგმარება, აგლომერაცია, კონურბაცია, მეგა და ჭკვიანი ქალაქები) დაკავშირება ეკონომიკურ
განვითარებასთან (ჰუმანური განვითარების ინდექსი, ჯინის ინდექსი).
განვითარებული და განვითარებადი სამყაროსთვის დამახასიათებელ მოვლენებსა და პროცესებზე მომავალი თაობების
ინტერესების გათვალისწინებით მსჯელობა (ქალაქური პრობლემები, უთანასწორობის შემცირება და აღმოფხვრა).
თემა: გლობალური თანამშრომლობა და კავშირები

თემა გულისხმობს მსოფლიო მნიშვნელობის სოციალურ-ეკონომიკური, პოლიტიკური პროცესებისა და მოვლენების
მიზეზებისა და შედეგების დადგენას და გაანალიზებას. რემიტანსებისა და ტრანსეროვნული კომპანიების საქმიანობის
დადებითი და უარყოფითი შედეგების შეფასებას გლობალურ დონეზე. საერთაშორისო ორგანიზაციების როლის
გაანალიზებას ქვეყნების პოლიტიკურ და სოციალურ-ეკონომიკურ ცხოვრებაში.

გააანალიზოს, როგორ ხდება გლობალური თანამშრომლობის (მაგ. სანაპირო ზოლის ერთობლივი ათვისება, ტრანსეროვნული
მდინარეები) პირობებში გეოგრაფიული გარსის კანონზომიერებების (მთლიანობა) გათვალისწინება;
განვითარებულ და განვითარებად სამყაროში მიმდინარე პროცესების (მაგალითად, რემიტანსებისა და ტრანსეროვნული
კომპანიების საქმიანობის) დაკავშირება ქვეყნების სოციალური-ეკონომიკურ განვითარებასთან (კოფის ინდექსი,
გლოკალიზაცია, გლოსალიზაცია) და საერთაშორისო ორგანიზაციების (მაგალითად, გაერო, ნატო, ევროკავშირი)
მნიშვნელობის გააზრება.
გლობალურ თანამშრომლობასა და კავშირებზე მომავალი თაობების ინტერესების გათვალისწინებით მსჯელობა (კრიტიკული
ეკორეგიონები და დაცული ტერიტორიები, იუნეკოს მსოფლიო მემკვიდრეობა, მსოფლიო ოკეანის დაბინძურება) და „მწვანე
პოლიტიკის“ მნიშვნელობის გააზრება.
3.3. "მოქალაქეობის" სტანდარტი საშუალო საფეხურზე

საბაზო საფეხურზე მოქალაქეობის ფარგლებში შეძენილი ცოდნა.
Codex 365 247 of 420
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მოქ. საშ.1.:
„მოქ.“ – მიუთითებს საგანს „მოქალაქეობა“;
მოქალაქეობის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

შედეგების ინდექსი სამიზნე ცნებები
მოქ.საშ.1. გადაწყვეტილებების მიღებისა და შესაბამისი ქმედებისას საზოგადოება (პიროვნება,
უმთავრესი სამართლებრივი დოკუმენტების (მათ შორის, ინდივიდი, სოციალიზაცია)
საქართველოს კონსტიტუცია, ადამიანის უფლებათა (მოქ.საშ.1, 2, 4)
საყოველთაო დეკლარაცია, ბავშვის უფლებების კონვენცია)
გათვალისწინება; დემოკრატია (ადამიანის
მოქ.საშ.2. საზოგადოებისთვის აქტუალური გლობალური და უფლებები, სამართლებრივი
ლოკალური სოციალურ-პოლიტიკური პრობლემების დოკუმენტები, დემოკრატიის
ამოცნობა და საკუთარი ჩართულობით მათ გამოსწორებაზე პრინციპები)
ზრუნვა, დემოკრატიის პრინციპების გათვალისწინებით; (მოქ.საშ.1,2,3,4)
მოქ.საშ.3. მდგრადი განვითარების პრინციპების გააზრებით მოქმედება სამოქალაქო მონაწილეობა

(მათ შორის, ყოველდღიურ და საგანგებო (ბუნებრივი და (მოქ.საშ.2,4)
ტექნოგენური მიზეზებით გამოწვეულ) ვითარებაში
უსაფრთხოების წესების დაცვით მოქმედება); მდგრადი განვითარება (მოქ.საშ.3)
მოქ.საშ.4. საზოგადოებაში პოზიტიურ ცვლილებებზე ორიენტირებული
იდეების ლობირება და ადვოკატირება სხვადასხვა ინტერესთა
ჯგუფებთან და სახელმწიფო უწყებებთან თანამშრომლობით.
X კლასი
1. გლობალური მოქალაქეობა
2. სამართლებრივი კულტურა
XI კლასი
3. მეწარმეობა და ბიზნესი
4. პოლიტიკა და პოლიტიკური კულტურა
XII კლასი
5. საქართველო და გლობალიზაცია
6. გლობალური ეკონომიკა და საქართველო
რეკომენდებულია, სწავლა-სწავლების პროცესში სკოლებმა დაიცვან თემების ზემოთ შემოთავაზებული

თანმიმდევრობა (რეკომენდებულია ერთ სემესტრში ერთი თემის სწავლება).

თითოეულ ცხრილში მოცემულია თემის დასახელება, მისი აღწერა და შეფასების ინდიკატორები, რომლებშიც
ნაჩვენებია, თუ როგორ რეალიზდება შედეგები კონკრეტულ თემაში.
X კლასი
თემა 1. გლობალური მოქალაქეობა

თემა გულისხმობს მოქალაქეობის არსის შესწავლა-გაცნობიერებას დიაქრონულ ჭრილში − ანტიკური პერიოდიდან
თანამედროვე გლობალური მოქალაქის კონცეფციამდე, მოქალაქის უფლებების განვითარების კვალდაკვალ. ყურადღება
გამახვილებულია საქართველოში მოქალაქეობის მინიჭების შესაძლებლობებზე, დემოკრატიული კულტურისა და ციფრული
კომპეტენციების მნიშვნელობაზე გლობალური მოქალაქის ჩამოყალიბების პროცესზე. გაანალიზებულია ადამიანის
მსოფლმხედველობასა და პიროვნულ განვითარებაზე მოქმედი ფაქტორები (იდენტობა, თვითრეფლექსია, ემპათია,
ასერტულობა, ემოციებისა და კონფლიქტების მართვა, მასების ფსიქოლოგია). თემა მოიცავს დეზინფორმაციისა და ყალბი
ახალი ამბების, როგორც დემოკრატიული საზოგადოების განვითარების ხელშემშლელ პირობის, და მასთან დაკავშირებული

Codex 365 248 of 420
კონტრსტრატეგიების მნიშვნელობის გააზრებას. აქცენტი კეთდება საზოგადოებასა და პოლიტიკაზე სოციალური მედიის

ზეგავლენაზე.
ადამიანის პიროვნული განვითარებისა და გლობალურ მოქალაქედ ჩამოყალიბებისთვის არსებითი ფაქტორების (იდენტობა,
თვითრეფლექსია, თვითმართვა, სოციალური ცნობიერება, ურთიერთობის უნარი, გადაწყვეტილების მიღებაზე
პასუხისმგებლობის აღება, ემპათია, ასერტულობა, კონფლიქტების არაძალადობრივი მეთოდებით მართვა, მედიაწიგნიერება
და ციფრული კომპეტენციები) გაანალიზება;
დემოკრატია - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ადამიანის სოციალური უნარებისა და გლობალური მოქალაქეობის არსებითი მახასიათებლებისა დემოკრატიის პრინციპებთან
(თანასწორობა, კანონის უზენაესობა, გამჭვირვალობა, პასუხისმგებლობა, ინკლუზიურობა, არაძალადობრივი მეთოდების
გამოყენება, ტოლერანტობა) დაკავშირება;
სამოქალაქო მონაწილეობა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
გლობალური მოქალაქის თვალსაწიერიდან აქტუალური პრობლემების გამოკვეთა და მათი გადაჭრის გზების შერჩევა (მათ
შორის, სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფებთან და სახელმწიფო უწყებებთან თანამშრომლობის გზების დასახვა, კონფლიქტების
მშვიდობიანად მოგვარება, დეზინფორმაციის ამოცნობა და მხილება);
გლობალური მოქალაქეობის არსებითი მახასიათებლების მდგრადი განვითარების პრონციპებთან დაკავშირება.
თემა 2. სამართლებრივი კულტურა

თემა გულისხმობს სამართლებრივი კულტურის ჩამოყალიბებისთვის მნიშვნელოვან ასპექტების (კანონმორჩილება, ადამიანის
უფლებების აღიარება) შესწავლას, კონკრეტული მექანიზების, მაგალითებისა და დილემების განხილვას იმასთან
დაკავშირებით, თუ როგორ ხდება სამართალზე დაფუძნებული ბერკეტების ამოქმედებით კონკრეტული პრობლემების
გადაჭრა (მაგალითად, ძალადობის პრევენცია, კიბერუსაფრთხოების უზრუნველყოფა და სხვა).
საზოგადოებაში არსებული პრობლემების გამოკვეთა და გაანალიზება, რომლებიც ხელს უწყობს/უშლის სამართლებრივი
კულტურის დამკვიდრებას;
სამართლებრივი სახელმწიფოს მახასიათებლების, მართლმსაჯულების სისტემისა და ადამიანის უფლებების დაცვის
მექნიზმების გაანალიზება დემოკრატიის პრინციპების ჭრილში;
სამართლებრივი კულტურის დამკვიდრების ხელშეწყობისთვის მოქალაქის პერსონალური როლისა და კონკრეტული
აქტივობების განსაზღვრა;
სამართლებრივ კულტურასთან დაკავშირებული პრობლემებზე და დილემებზე მსჯელობისას მდგრადი განვითარების
პრინციპების გათვალისწინება.
XI კლასი
თემა 3. მეწარმეობა და ბიზნესი
თემა გულისხმობს კონკრეტული მაგალითებისა და დილემების საშუალებით მეწარმეობისა და ბიზნესის ფუნქციონირების
განხილვას. ბიზნეს მდგრადობაზე მოქმედი ფაქტორების (მაგალითად, კონკურენციის, მეწარმის წინაშე არსებული რისკების
და მათი პრევენციის გზების) გაანალიზებას.
მეწარმის, როგორც დამსაქმებლის, საქონლის/მომსახურების მიმწოდებლის საზოგადოებაზე/მოსახლეობაზე/სოციუმზე
პოზიტიური გავლენის დასაბუთება.
ადამიანის მოთხოვნებისა და საჭიროებების დაკავშირება მის ეკონომიკურ უფლებებთან; სახელმწიფოს ეკონომიკურ
ფუნქციებთან (მაგალითად, სახელმწიფოსა და ბიზნესს შორის ურთიერთობა) დაკავშირებული დილემების განხილვა
დემოკრატიის პრინციპების ჭრილში კონკრეტულ ცხოვრებისეულ მაგალითებზე დაყრდნობით;
მეწარმეობის კონკრეტული იდეების ადვოკატირებასა და ლობირებასთან დაკავშირება; იდეის შესაბამისი ადვოკატირების
ფორმებისა და რესურსების მოპოვების გზების შერჩევა;
ეკონომიკასთან დაკავშირებულ საკითხებზე მსჯელობისას/სამეწარმეო საქმიანობის დაგეგმვისას მდგრადი განვითარების
პრინციპების გათვალისწინება.
თემა 4. პოლიტიკა და პოლიტიკური კულტურა

თემა გულისხმობს ძირითადი პოლიტიკური იდეების, იდეოლოგიებსა და მათი განვითარების კანონზომიერებების
შესწავლას. აქცენტი კეთდება საერთაშორისო ურთიერთობებზე, იმ ორგანიზაციებსა და მოძრაობებზე, რომლებზეც გავლენას
ახდენდნენ აღნიშნული პოლიტიკური იდეები და იდეოლოგიები. გაანალიზებულია ძირითადი პოლიტიკური რეჟიმები.
თემაში განხილულია პოლიტიკოსისა და სახელმწიფო მოხელის არსი და როლი საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაში,
ჯანსაღი და არაჯანსაღი პოლიტიკური პროცესები და მოვლენები.
Codex 365 249 of 420

ინდივიდზე სხვადასხვა პოლიტიკური იდეების/იდეოლოგიის ზეგავლენის გაანალიზება; პოლიტიკურ პროცესებში
მოქალაქისა და საზოგადოების როლის დახასიათება;
პოლიტიკური იდეოლოგიებისა და რეჟიმების, ადგილობრივ და საერთაშორისო დონეზე მიმდინარე პოლიტიკური
პროცესების, ადგილობრივი და საერთაშორისო ორგანიზაციების თუ კონკრეტული პოლიტიკოსების საქმიანობის შეფასება
დემოკრატიის პრინციპების საფუძველზე;
ადგილობრივ და საერთაშორისო პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობისთვის კონკრეტული სფეროების/იდეების
გამოკვეთა; პოლიტიკურ პროცესებში მოქალაქეთა ჩართულობის ფორმების გაანალიზება;
ადილობრივ და საერთაშორისო პოლიტიკურ პროცესებზე მსჯელობისას მდგრადი განვითარების პრინციპების
გათვალისწინება.
XII კლასი
თემა 5. საქართველო და გლობალიზაცია
თემა გულისხმობს გლობალური პროცესების და ამ პროცესებში საქართველოს ადგილის შესწავლას. გაანალიზებულია
გლობალიზაციის დადებითი და უარყოფითი მხარეები, შესაძლებლობები, რომელსაც გლობალიზაცია აძლევს ადამიანებს
განვითარებისთვის და საფრთხეები, რომელსაც იგი ქმნის. განხილულია ნაციონალიზმისა და გლობალიზაციის, ეროვნული,
ევროპული და ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების ურთიერთმიმართება.
ინდივიდზე, პიროვნებასა და საზოგადოებაზე გლობალიზაციის გავლენის შედეგების გაანალიზება;
გლობალური პროცესების დემოკრატიის პრინციპების ჭრილში შეფასება;
გლობალური და ლოკალური გამოწვევებისა და საფრთხეების (მაგალითად, რადიკალიზმი, ექსტრემიზმი) ამოცნობა და
მოქალაქეების როლის განსაზღვრა ამ გამოწვევების დაძლევასა თუ საფრთხეების შემცირებაში; სამოქალაქო მონაწილეობის
კონკრეტული ფორმების შერჩევა, რომელთა საშუალებითაც საკუთარ წვლილს შეიტანს გამოკვეთილი სირთულეების
აღმოფხვრაში;
გლობალიზაციასთან დაკავშირებით მსჯელობისას/კონკრეტული იდეების მხარდაჭერაზე ორიენტირებული აქტივობების
დაგეგმვისას მდგრადი განვითარების პრინციპების გათვალისწინება.
თემა 6. გლობალური ეკონომიკა და საქართველო

თემა მოიცავს გლობალიზებული ეკონომიკისა, ფინანსური ურთიერთობებისა და საერთაშორისო ვაჭრობის გავლენების
შესწავლას მოქალაქეთა კეთილდღეობაზე. მიმოხილულია XX-XXI საუკუნეების მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისები.
ყურადღება ეთმობა ფინანსური თაღლითობა და ფინანსური უსაფრთხოების საკითხების შესწავლას.
გლობალური ეკონომიკური შესაძლებლობებისა და გამოწვევების (შეღავათიანი საგარეო სავაჭრო რეჟიმები, მასშტაბური
რეგიონული პროექტები, საერთაშორისო ვაჭრობა, სამუშაო ძალის საერთაშორისო მიგრაცია; კაპიტალის საერთაშორისო
მიგრაცია; ოფშორული ზონები) ამოცნობა და საზოგადოებაზე მათი გავლენის გაანალიზება;
გლობალურ ეკონომიკურ პრობლემებთან და გამოწვევებთან მიმართებით დაინტერესებულ მხარეთა
(ინდივიდი/მომხმარებელი, საზოგადოება, სახელმწიფო, ბიზნესი, საერთაშორისო ორგანიზაციები) ქმედებების გაანალიზება;
პროცესების ანალიზისას გამოკვეთილი დილემების დაკავშირება დემოკრატიის პრინციპებთან.
გლობალური ეკონომიკურ გამოწვევებსა და მომხდარ ცვლილებებთან ასოცირებული სხვადასხვა ტიპის ინფორმაციის
მოპოვება, დამუშავება, გააზრება და ამ ინფორმაციის თანატოლთა ცნობიერების ასამაღლებლად გამოყენება.
გლობალური ეკონომიკური პრობლემებისა და გამოწვევების გადაჭრის გზებზე მსჯელობისას მდგრადი განვითარების
პრინციპების (გარემოსდაცვითი, სოციალური, ეკონომიკური კეთილდღეობა) გათვალისწინება.
3.4. სამოქალაქო განათლება - პროექტი

საშუალო საფეხურზე სამოქალაქო განათლების ფარგლებში მოსწავლეებისთვის შეთავაზებულია
სავალდებულო პროექტები X, XI და XII კლასებში. თითოეულ პროექტზე მუშაობა მიმდინარეობს 1 სემესტრის
განმავლობაში. საგანში უნდა განხორციელდეს ჯამში 6 პროექტი.

Codex 365 250 of 420
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., „მოქ.პროექტი.1.:
„მოქ.“ – მიუთითებს საგანს „მოქალაქეობა“;
„პროექტი“ – მიუთითებს, რომ სწავლების ფორმაა პროექტის შესრულება;
სამოქალაქო განათლების სავალდებულო პროექტების სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

შედეგების ინდექსი მიმართულება: პიროვნული განვითარება და სოციალიზაცია სამიზნე ცნებები
მოქ.პროექტი.1. გადაწყვეტილებების მიღებისას უმთავრესი სამართლებრივი საზოგადოება
დოკუმენტების (მათ შორის, საქართველოს კონსტიტუცია, (მოქ.პროექტი.1,2)
ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია, ბავშვის
უფლებების კონვენცია) შინაარსის გათვალისწინება; დემოკრატია (ადამიანის
მოქ.პროექტი.2. საზოგადოებისა და ქვეყნისთვის აქტუალური სოციალურ- უფლებები, სამართლებრივი
პოლიტიკური პრობლემების ამოცნობა და საკუთარი დოკუმენტები,
ჩართულობით მათ გამოსწორებაზე ზრუნვა დემოკრატიის დემოკრატიის პრინციპები)
პრინციპების გათვალისწინებით; (მოქ.პროექტი.1,2,3,4)
მოქ.პროექტი.3. მდგრადი განვითარების პრინციპების გააზრება და მათ
საფუძველზე მოქმედება (მათ შორის, ცხოვრებისეულ და
(მოქ.პროექტი.2,4)
საგანგებო (ბუნებრივი და ტექნოგენური მიზეზებით
გამოწვეულ) ვითარებაში უსაფრთხოების წესების დაცვით
მოქმედება);
(მოქ.პროექტი.3)
მოქ.პროექტი.4. ცალკეული იდეების ლობირება, ადვოკატირება სხვადასხვა
ინტერესთა ჯგუფებთან და სახელმწიფო უწყებებთან
თანამშრომლობით.
სავალდებულო პროექტების ჩამონათვალი სამოქალაქო განათლებაში

ქვემოთ მოცემულია სამოქალაქო განათლების პროექტის სხვადასხვა ტიპი. რომელი ტიპის პროექტს აირჩევს
მოსწავლე/მოსწავლეთა ჯგუფი/სკოლა და რა თანმიმდევრობით, თავად სკოლის გადასაწყვეტია. პროექტები
შესაძლოა განხორციელდეს ჯგუფურად ან ინდივიდუალურად.
პროექტის ტიპები
ტიპი აღწერილობა/შინაარსი დავალების ფორმა ინტეგრაციის შესაძლებლობა
ქველმოქმედება პროექტები, რომლებიც გულისხმობს საზოგადოებრივი ქართული ენა და
სხვადასხვა მოწყვლადი ჯგუფების საქმიანობით სწავლება ლიტერატურა - კონკრეტულ
დახმარებას: მუშაობა სხვადასხვა ლიტერატურულ
მოხუცთა თავშესაფრებში მოწყობილ ინსტიტუციაში; ნაწარმოებებში გამოკვეთილი
ღონისძიებებში მონაწილეობა, მოხალისეობა. დილემების დაკავშირება
დევნილების/ლტოლვილების ოჯახების საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ
დახმარება, სამოქალაქო პროცესების ცხოვრებასთან;
სნეულთა მოვლა-პატრონობაში სიმულაცია:
მონაწილეობა, მონაწილეობა იმიტირებულ ისტორია - ისტორიული
მცირეწლოვნების მოვლა-აღზრდაში სასამართლო პროცესში; ფაქტებისა და მოვლენების
მონაწილეობა, მონაწილეობა დისპუტში; განხილვა სამოქალაქო-
თანატოლგანმანათლებლობა მონაწილეობა დებატებში; პოლიტიკური ცხოვრებისთვის
(რეპეტიტორობა), პერფორმანსი; აქტუალურ პრობლემებთან
შინაური ცხოველების მოვლა და სხვა. პრეზენტაცია; მიმართებით;
ინფორმირება პროექტები, რომლებიც გულისხმობს აუდიო-ვიდეო-ფონო
ადამიანების ინფორმირებას მასალების შექმნა; გეოგრაფია - მდგრად
საზოგადოებისთვის აქტუალურ და სხვა განვითარებასთან
პრობლემებთან დაკავშირებით: დაკავშირებული პრობლემების
ჯანსაღი ცხოვრება; ანალიზი;
გარემოს დაცვა;
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა; საბუნებისმეტყველო
ადამიანის უფლებები; მეცნიერებები - მდგრად
სამოქალაქო უსაფრთხოება; განვითარებასთან
ფინანსური წიგნიერება და სხვა. პრობლემების ანალიზი,
ადვოკატირება პროექტები, რომლებიც ორიენტირებულია ტექნოლოგიების
კონკრეტული იდეის მხარდაჭერაზე: განვითარებასთან

Codex 365 251 of 420
ბრძოლა სახელმწიფო მხრიდან დაკავშირებული დილემების

ნეგატიური უფლებების დაცვის ანალიზი საზოგადოებრივ
მხარდაჭერად; ცხოვრებასთან მიმართებ;
ბრძოლა სახელმწიფოს მხრიდან
პოზიტიური ვალდებულებების ხელოვნება, მუსიკა -
განსახორციელებლად; ხელოვნებისა და მუსიკის
ბრძოლა ადამიანის კოლექტიური საშუალებით გადმოცემული
უფლებებისთვის. იდეების დაკავშირება
ინფრასტრუქტუ ღონისძიებები, რომლებიც სამოქალაქო-პოლიტიკურ
რული პროექტი ორიენტირებულია კონკრეტული ცხოვრებასთან; ხელოვნებისა
მიზნობრივი ინფრასტრუქტურული და მუსიკის საშუალებით
პროექტების განხორციელებაზე: სამოქალაქო პროტესტის
უსაფრთხოების დაცვასთან გამოხატვა.
დაკავშირებული პროექტები;
სამუშაო და სოციალური სივრცეების
კეთილმოწყობასთან დაკავშირებული
პროექტები.
მუხლი 28. საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სტანდარტები
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები დაწყებით საფეხურზე
(მოქმედებს ქართულენოვანი სკოლების III და IV კლასებისთვის - 2024 წლის 15 სექტემბრამდე და V და VI
კლასებისთვის - 2025 წლის 15 სექტემბრამდე, ხოლო არაქართულენოვანი სკოლების/სექტორების I და II
კლასებისთვის - 2024 წლის 15 სექტემბრამდე, III და IV კლასებისთვის - 2025 წლის 15 სექტემბრამდე და V და
VI კლასებისთვის - 2026 წლის 15 სექტემბრამდე)
ა) ბუნებისმეტყველება
სწავლების დაწყებით საფეხურზე (I-VI კლასები) საფუძველი უნდა ჩაეყაროს მოსწავლის მიერ გარემოს
პასიური აღქმიდან აქტიურ შემეცნებაზე გადასვლას. მოსწავლეს უნდა გაუჩნდეს გარემოს მიმართ ინტერესი
და მისი კვლევის სურვილი. არსებითია, რომ ბუნებისმეტყველების სწავლება ითვალისწინებდეს იმ
კონტექსტს, რომელშიც მოსწავლე ცხოვრობს. ბუნებისმეტყველების სწავლებამ ხელი უნდა შეუწყოს
მოსწავლეში კრიტიკული, შემოქმედებითი აზროვნებისა და გარემოსადმი სწორი დამოკიდებულების
ჩამოყალიბებას. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ჯანსაღი და უსაფრთხო ცხოვრების წესის
ელემენტარული უნარ-ჩვევების გამომუშავებას. მოსწავლემ უნდა შეძლოს მიღებული ცოდნისა და შეძენილი
გამოცდილების ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირება.
დაწყებით საფეხურზე ისწავლება ინტეგრირებული საგანი ,,ბუნებისმეტყველება”, რომელიც აერთიანებს
ცოდნას ბიოლოგიის, ფიზიკის, ქიმიისა და დედამიწათმცოდნეობის სფეროებიდან.
საგანი ,,ბუნებისმეტყველება’’ მოიცავს 4 მიმართულებას:
მეცნიერული კვლევა-ძიება;
ცოცხალი სამყარო (ბიოლოგიის ელემენტები);
სხეულები და მოვლენები (ფიზიკისა და ქიმიის ელემენტები);
დედამიწა და გარესამყარო (დედამიწათმცოდნეობისა და ასტრონომიის ელემენტები).
მიმართულება: მეცნიერული კვლევა-ძიება

დაწყებით საფეხურზე მიმართულების ფარგლებში მოსწავლე ეცნობა მეცნიერული კვლევა-ძიების
საფუძვლებს. ის სწავლობს კვლევითი კითხვის დასმას, ვარაუდის გამოთქმას, მარტივი პრაქტიკული
აქტივობების დაგეგმვას, ჩატარებას, დაკვირვებას, აღწერას, მოდელების შექმნა-გამოყენებას, მიღებული
შედეგების ორგანიზებას, გაანალიზებას, დასკვნის გამოტანას, საკუთარ ვარაუდთან შედარებას და
ნამუშევრის თანაკლასელებისთვის წარდგენას. ამ ყველაფერს მოსწავლე თავდაპირველად მასწავლებლის
დახმარებით აკეთებს, ხოლო საფეხურის ბოლოს, ანუ მეექვსე კლასის დასრულებისას, მისი დამოუკიდებლად
მუშაობის ხარისხი იზრდება და ცდილობს, კვლევა დაგეგმოს და ჩაატაროს მასწავლებლის აქტიური
დახმარების გარეშე.
მიმართულება მეცნიერული კვლევა-ძიება გამჭოლია და ეფუძნება დანარჩენი სამი მიმართულების შინაარსს.
Codex 365 252 of 420
მიმართულება: ცოცხალი სამყარო

მიმართულების ფარგლებში მოსწავლე ეცნობა ცოცხალი ბუნების მრავალფეროვნებას, ორგანიზმების
აგებულებისა და ცხოვრების თავისებურებებს, ძირითად სასიცოცხლო მოთხოვნილებებს, ორგანიზმების
ძირითადი ჯგუფების მახასიათებლებს, მათ სასიცოცხლო ციკლებსა და გარემოსთან შეგუების ფორმებს.
მოსწავლე გარემომცველ სამყაროს შეიცნობს მარტივი კვლევითი აქტივობების საშუალებით. აკვირდება
ცოცხალ სამყაროს საკუთარი შეგრძნების ორგანოების ან მარტივი ხელსაწყოების გამოყენებით; აგროვებს და
ამუშავებს მონაცემებს; გამოთქვამს ვარაუდს და ამოწმებს მისთვის საინტერესო იდეას პრაქტიკული
აქტივობის საშუალებით; მოიძიებს ინფორმაციას, აყალიბებს დასკვნას საკუთარი დაკვირვებისა და
მოსაზრებების საფუძველზე.
მიმართულება: სხეულები და მოვლენები

მიმართულების ფარგლებში მოსწავლე სწავლობს ფიზიკური და ქიმიური მოვლენების შესახებ ვარაუდების
გამოთქმას საკუთარი დაკვირვებების საფუძველზე, მარტივ, თვალსაჩინო პრაქტიკულ აქტივობებზე
დაფუძნებით შეისწავლის ახალ ცნებებს. ის ეცნობა ფიზიკის და ქიმიის ელემენტარულ კონცეფციებსა და
მარტივ ტერმინოლოგიას რეალური სიტუაციებისა და ყოველდღიური ცხოვრებისეული მაგალითების
საფუძველზე, რაც შემდგომ საფეხურზე გაუადვილებს იმავე და ახალი თემების გაღრმავებულ შესწავლას.
მიმართულება: დედამიწა და გარესამყარო

მიმართულების ფარგლებში მოსწავლე ეცნობა შეხედულებებს დედამიწის, მზის სისტემისა და სხვა
კოსმოსური სხეულების შესახებ, ივითარებს წარმოდგენას დროსა და სივრცეში ორიენტირების შესახებ.
მოსწავლე შეისწავლის ბუნებაში მიმდინარე ციკლურ პროცესებს, ეცნობა დედამიწაზე სიცოცხლის
არსებობისათვის აუცილებელ რესურსებს, მათი გამოყენების გზებსა და საშუალებებს. გარემოს შეცნობის
მეთოდების დასაუფლებლად გათვალისწინებულია პრაქტიკული სამუშაოები, მათ შორის, უშუალო
დაკვირვება და სასწავლო ცდები, მარტივი ხელსაწყოების გაცნობა და გაზომვა-გამოთვლითი სამუშაოების
ჩატარება, ადგილზე ორიენტირება, რუკების გამოყენება, ობიექტების და პროცესების მოდელირება და სხვ.
I-IV კლასების სტანდარტი

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ბუნ.დაწყ.(I).1.:
„ბუნ.“ - მიუთითებს ბუნებისმეტყველებას;
„(I)“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი მოიცავს I-IVკლასებს;
ბუნებისმეტყველების სტანდარტის შედეგები (I-IV კლასები)
შედეგების მიმართულება: მეცნიერული კვლევა-ძიება

ბუნ.დაწყ.(I).1. მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

პრაქტიკულ აქტივობებში მონაწილეობა და ელემენტარული კვლევითი უნარ-ჩვევების დემონსტრირება.

ორგანიზმების (მცენარეებისა და ცხოველების) აღწერა და დახასიათება ძირითადი ნიშან-თვისებების
მიხედვით;
ორგანიზმების დაჯგუფება, ჯგუფების დახასიათება და შედარება, მათი ტიპური წარმომადგენლების
აგებულების, ცხოველქმედებისა და სასიცოცხლო ციკლის თავისებურებებზე მსჯელობა;
ორგანიზმების სასიცოცხლო მოთხოვნილებებისა და მათზე გარემო ფაქტორების ზემოქმედების შესახებ
მსჯელობა.

Codex 365 253 of 420
სხეულებისა და მათი შემადგენელი მასალების/ნივთიერებების თვისებების დახასიათება;

ბგერის, სინათლისა და სითბოს წყაროებსა და გავრცელებაზე მსჯელობა;
აგრეგატული მდგომარეობის ცვლილებაში სითბოს გადაცემის როლზე მსჯელობა;
ადვილად დაკვირვებადი მოძრაობებისა და ძალების დახასიათება.

ლოკალურ გარემოში ორიენტირება;
წყლისა და ხმელეთის მნიშვნელოვანი ობიექტების აღწერა და მათი ამოცნობა სხვადასხვა სახის გეგმასა და
რუკაზე;
ბუნებრივი რესურსების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
ციკლური ბუნებრივი მოვლენების აღწერა და მათ გამომწვევ მიზეზებზე მსჯელობა.
ორგანიზმების სასიცოცხლო ნიშნები: კვება, ზრდა, სუნთქვა, მოძრაობა, გამრავლება;
ორგანიზმების სასიცოცხლო მოთხოვნილებები: საკვები, წყალი, ჰაერი, სითბო, სინათლე, თავშესაფარი;
მცენარეების და ცხოველების აგებულება, მათი ცალკეული ნაწილების/ორგანოების ფუნქციები;
ორგანიზმთა ჯგუფები და მათი ტიპური წარმომადგენლები;
ორგანიზმთა ძირითადი ჯგუფების სასიცოცხლო ციკლები;
ორგანიზმებზე გარემოს ზემოქმედება.

ნივთიერებების/მასალების თვისებები: მაგ., გამჭვირვალობა, სითბოგამტარობა, ტივტივის უნარი;
სხეულის დანიშნულების კავშირი მის დასამზადებლად გამოყენებული ნივთიერების/მასალის თვისებებთან;
მაგნიტის პოლუსები; მაგნიტის ურთიერთქმედება მეორე მაგნიტთან და სხვადასხვა მასალისაგან
დამზადებულ სხეულებთან;
სინათლისა და სითბოს ბუნებრივი და ხელოვნური წყაროები და გავრცელების მარტივი კანონზომიერებები;
ჩრდილის სიგრძის დამოკიდებულება სხეულისა და სინათლის წყაროს ურთიერთგანლაგებაზე;
ბგერის წყარო და მისი მარტივი მახასიათებლების (ხმამაღლობა და ტონალობა) კავშირი მერხევი სხეულის
რხევის სიძლიერესა და სიგრძესთან;
სხეულის მოძრაობის სისწრაფისა და მიმართულების ცვლილების დაკავშირება ამ სხეულზე უშუალოდ
(ბიძგი, მოქაჩვა) და მანძილზე (მაგნიტური ურთიერთქმედება, დედამიწის მიზიდულობა) მოქმედ ძალებთან;
წყლის აგრეგატული მდგომარეობები და მათი თვისებები;
სითბოს როლი წყლის აგრეგატული მდგომარეობების ცვლილებაში;
წყლის ერთი აგრეგატული მდგომარეობიდან მეორეში გარდაქმნის შექცევადობა და გავლენა ბუნებაში
მიმდინარე მოვლენებზე.

გარემოში ორიენტირება და მიზანმიმართული გადაადგილება;
გარემოში არსებული ობიექტების ამოცნობა;
დედამიწის ბრუნვა საკუთარი ღერძის და მზის გარშემო;
მთვარის ბრუნვა დედამიწის გარშემო;
მზე - დედამიწისთვის სინათლისა და სითბოს წყარო;
მთვარის ხილული ფორმის ცვლილების მიზეზები;
წყლისა და ხმელეთის გეოგრაფიული ობიექტები;
ნიადაგი და ქვები/მინერალები სხვადასხვა გარემოში;
ბუნებრივი რესურსები: ჰაერი, წყალი, წიაღისეული და ა.შ.
წყლის წრებრუნვა ბუნებაში და მისი მნიშვნელობა ცოცხალი და არაცოცხალი ბუნებისთვის;
გლობუსი, რუკა და ადგილის გეგმა;
რუკისა და გეგმის ლეგენდა.

Codex 365 254 of 420

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ბუნ.დაწყ.(II).1.:
„ბუნ.“ - მიუთითებს ბუნებისმეტყველებას,
„დაწყ.“ - მიუთითებს დაწყებით საფეხურს,
„(II)“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი მოიცავს V-VI კლასებს,
ბუნებისმეტყველების სტანდარტის შედეგები (V-VI კლასები)
შედეგების ინდექსი მიმართულება: მეცნიერული კვლევა-ძიება
ბუნ.დაწყ.(II).1. მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

პრაქტიკულ აქტივობებში მონაწილეობა და კვლევითი უნარ-ჩვევების დემონსტრირება.

ორგანიზმებისათვის ზოგიერთი ნიშან-თვისების შეგუებითი მნიშვნელობის შესახებ მსჯელობა,
ტიპობრივი ეკოსისტემების დახასიათება და მათში მოქმედი მარტივი კვებითი კავშირების აღწერა;
ბუნებაში ადამიანის უხეში ჩარევით გამოწვეული უარყოფითი შედეგების შეფასება და მათი თავიდან
აცილების გზების დასახვა;
ადამიანის ზოგიერთი ორგანოს ამოცნობა და ორგანიზმის, როგორც ერთი მთლიანის განხილვა;
ჯანმრთელობაზე მოქმედი სხვადასხვა მავნე ფაქტორის შესახებ მსჯელობა.

სხეულის მოძრაობის დახასიათება ტრაექტორიისა და სიჩქარის მიხედვით;
დამუხტული სხეულების ურთიერთქმედების აღწერა და მარტივი ელექტრული წრედის აწყობა;
ენერგიის სხვადასხვა სახესა და მის ერთი სახიდან მეორეში გადასვლაზე მსჯელობა;
ნივთიერებებისა და ნარევების ერთმანეთისგან გარჩევა მათი თვისებების მიხედვით და ნარევების
კომპონენტებად დაყოფა.

მზის სისტემის და ზოგიერთი ასტრონომიული მოვლენის აღწერა;
დედამიწაზე სინათლისა და სითბოს განაწილებაზე მსჯელობა;
დედამიწის სტრუქტურის განმსაზღვრელ და დედამიწის რელიეფის ცვლილების გამომწვევ
ბუნებრივ მოვლენებსა და კატასტროფებს შორის მიზეზ-შედეგობრივ კავშირებზე მსჯელობა.
შეგუებულობები და მათი მნიშვნელობა;
ეკოსისტემა;
კვებითი კავშირები;
ადამიანის ორგანიზმი;
ჯანმრთელობა და ჯანსაღი ცხოვრების წესი;
გარემოს დაცვა და მისი მნიშვნელობა.

მოძრაობა და მისი მახასიათებლები: ტრაექტორია (წრფივი, ტეხილი, მრუდწირული), გავლილი მანძილი,
დრო და სიჩქარე, თანაბარი მოძრაობის სიჩქარის გამოთვლა;
ელექტრული მუხტები და მათი ურთიერთქმედება; მარტივი ელექტრული წრედი და წრედის კომპონენტები;
ენერგიის სახეები; ენერგიის გარდაქმნა ერთი სახიდან მეორეში;
ენერგიის განახლებადი და არაგანახლებადი წყაროები და მათი მნიშვნელობა ადამიანისთვის;
სუფთა ნივთიერებები და ნარევები. ერთგვაროვანი და არაერთგვაროვანი ნარევები;
ნარევების ცალკეულ კომპონენტებად დაყოფის მეთოდები;
Codex 365 255 of 420
ლაბორატორიაში უსაფრთხოდ მუშაობის წესები.

მზის სისტემა: მზე, დედამიწა, მთვარე და პლანეტები;
მზის და მთვარის დაბნელება, ბუნიობა და ნაბუნიობა;
კლიმატური სარტყლები;
დედამიწის ზედაპირის ფორმები, აგებულება და ნამარხი ორგანიზმები;
დედამიწაზე გავრცელებული ძირითადი ბიომები;
ბუნებრივი პროცესებით გამოწვეული კატასტროფები.
1.2. საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები დაწყებით საფეხურზე

(მოქმედებს ბუნებისმეტყველების სტანდარტი ქართულენოვანი სკოლების III და IV კლასებისთვის - 2024
წლის 15 სექტემბრიდან და V და VI კლასებისთვის - 2025 წლის 15 სექტემბრიდან, ხოლო არაქართულენოვანი
სკოლების/სექტორების I და II კლასებისთვის - 2024 წლის 15 სექტემბრიდან, III და IV კლასებისთვის - 2025
წლის 15 სექტემბრიდან და V და VI კლასებისთვის - 2026 წლის 15 სექტემბრიდან; მოქმედებს გრიფირების
მიზნებისთვის)
ა) ბუნებისმეტყველების სტანდარტი (I-IV კლასები)

ბუნებისმეტყველების სავალდებულო კურსი დაწყებით (I-VI) საფეხურზე გულისხმობს ინტეგრირებულ და
ჰოლისტურ მიდგომას, რომელიც მოიაზრებს საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების საფუძვლების გამოყენებას
და ინტერპრეტაციას ჩვენს გარშემო არსებული სამყაროს ასახსნელად.
სტანდარტში შედეგებისა და სამიზნე ცნებების სახით განსაზღვრულია გრძელვადიანი (საფეხურებრივი)
შედეგები მუშავდება თითოეულ თემაში. თემებს ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ისინი
განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ბუნ.დაწყ.(I).1.:
ბუნებისმეტყველების სტანდარტის შედეგები (I-IV კლასები)
შედეგების ინდექსები მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები

პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ- სხეული
ჩვევების გამოყენებით სხეულების შემადგენელი (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)
ბუნ.დაწყ.(I).1 ნივთიერებების/მასალების თვისებების აღწერა მათ შორის მსგავსება-
განსხვავებების დასადგენად / გასაანალიზებლად. მოვლენა
პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ- (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)
ბუნ.დაწყ.(I).2 ჩვევების გამოყენებით სხვადასხვა ბუნებრივი მოვლენის აღწერა და
მარტივი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა. სივრცეში ორიენტირება
პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ- (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)
ბუნ.დაწყ.(I).3 ჩვევების გამოყენებით ორგანიზმთა ჯგუფების სასიცოცხლო
თვისებებისა და საბინადრო / საარსებო გარემოს აღწერა და ცოცხალ და ორგანიზმი, საარსებო გარემო
არაცოცხალ სამყაროს შორის კავშირების დადგენა. (შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5)

Codex 365 256 of 420
ბუნ.დაწყ.(I).4 პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ-

ჩვევების გამოყენებით გარემოს დაცვის აუცილებლობაზე მსჯელობა
მისი მნიშვნელობის დასასაბუთებლად.
ბუნ.დაწყ.(I).5 პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ-
ჩვევების გამოყენებით ჰიგიენის ელემენტარული წესების დაცვა
ჯანმრთელობის შენარჩუნების მიზნით.
სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები (I-IV კლასი)

სხეული ცოცხალი და არაცოცხალი სხეულები
ბუნებრივი და ხელოვნური სხეულები
ბუნებრივი და ხელოვნური მასალები
გამჭვირვალე, არაგამჭვირვალე
წყალგამტარი და წყალგაუმტარი მასალები
ცეცხლგამძლე მასალები
მსუბუქი და მძიმე სხეულები
მყარი, თხევადი და აირადი მდგომარეობა
საქართველოს სასარგებლო წიაღისეულის ფიზიკური თვისებები
მოვლენა სინათლე და მისი გავრცელება
სითბოს გადაცემა, თბოგამტარობა
ბგერა და მისი გავრცელება
ბიძგი, მოქაჩვა, მოძრაობა, მდებარეობა, მიმართულება
რხევითი მოძრაობა
მიზიდვა, განზიდვა
აორთქლება, კონდენსაცია, ლღობა, გამყარება
სტიქიური მოვლენები
წელიწადის დროები, ამინდის ცვალებადობა
სივრცეში გეოგრაფიული ობიექტები (მდინარის სათავე, შესართავი, შენაკადი, ჭალა, ხეობა, კალაპოტი, მთა,
ორიენტირება მწვერვალი, კალთა, დაბლობი, ტბა, ზღვა, ოკეანე, კონტინენტი)
ჰორიზონტი, ჰორიზონტის მხარეები
ადგილის გეგმა, გლობუსი, რუკა
ციური სხეულები (მზის სისტემა)
ორგანიზმი, საარსებო ორგანიზმთა ჯგუფები
გარემო სასიცოცხლო თვისებები (კვება, მოძრაობა, შეგუებულობა, სუნთქვა, გამრავლება, ზრდა-
განვითარება)
საბინადრო გარემო
ადამიანის საცხოვრისი
ბუნებრივი და ხელოვნური გარემო
ჯანმრთელობა და ჰიგიენა
სხეულის ნაწილები
ადამიანი, ადამიანის სხეულის ნაწილები, ადამიანის შეგრძნების ორგანოები
გარემოს დაცვა სუფთა გარემო
გარემოს დაბინძურება
ამოწურვადი და ამოუწურავი ბუნებრივი რესურსები
აღდგენადი და აღუდგენელი რესურსები
რესურსების რაციონალური გამოყენება
მტკნარი წყალი
ნარჩენები (დეგრადირებადი და არადეგრადირებადი ნივთიერებები, მეორადი გადამუშავება,
მასალების წვის შედეგები)
სათბურის ეფექტი, გლობალური დათბობა
გარემოსდაცვითი ღონისძიებები
სავალდებულო / სარეკომენდაციო თემები:
I კლასი
სახლი და სკოლა, როგორც გარემო
ადამიანი

Codex 365 257 of 420
II კლასი
ხმელეთი, როგორც გარემო
წყალი, როგორც გარემო
ჰაერი, როგორც გარემო
III კლასი
ჩემი ქვეყნის ბუნება
მზის სისტემა
IV კლასი
დედამიწა
ციკლური პროცესები ბუნებაში
I კლასი
თემა N1 - სახლი და სკოლა, როგორც გარემო

სხეული - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

მარტივი ექსპერიმენტების საშუალებით სახლისა და სკოლის ტერიტორიაზე არსებული სხეულების შემადგენელი
ნივთიერების/მასალების თვისებების დადგენა, დახასიათება და შედარება.
მოვლენა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სხვადასხვა მოქმედებისთვის სხეულების ამოძრავების გამომწვევი მიზეზების (მოქაჩვა, ბიძგი, მიწოლა) მნიშვნელობაზე
ლოკალურ გარემოზე დაკვირვებით ზოგიერთი ბუნებრივი მოვლენის დღე-ღამისა და წელიწადის დროებთან
დაკავშირებული შესაბამისობის დადგენა (მაგ. ღამე - მთვარე, დღე - მზე, ზამთარი - სიცივე, შემოდგომა - ფოთოლცვენა);
სივრცეში ორიენტირება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ლოკალური (სახლის და სკოლის) გარემოს აღწერა და მასში ორიენტირება.
სკოლისა და სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე ადვილად ამოსაცნობი გეოგრაფიული ობიექტების აღწერა;
სკოლიდან სახლამდე სივრცეში უსაფრთხოდ გადაადგილების წესების მნიშვნელობის დასაბუთება.
ორგანიზმი, საარსებო გარემო - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
სკოლისა და სახლის ტერიტორიაზე არსებული ორგანიზმების (მცენარე, ცხოველი, სოკო) საარსებო გარემოს აღწერა და
მოდელირება (აპლიკაცია, ნახატი, „ვსწავლობთ თამაშით და ა.შ.)
ჰიგიენის წესების აღწერა და ამ წესების დაცვის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
გარემოს დაცვა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ლოკალური გარემოს (სახლის, სკოლის ტერიტორიის) სისუფთავის დაცვის აუცილებლობაზე მსჯელობა;
ორგანიზმებისთვის სუფთა საარსებო გარემოს მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
თემა N2 -ადამიანი

ადამიანის სხეულის გარეგანი აგებულების აღწერა; ადამიანების (უმცროსკლასელი, უფროსკლასელი, მასწავლებელი,
მშობელი) გარეგანი ნიშან-თვისებების მსგავსება-განსხვავებების აღწერა;
ჰიგიენის ელემენტარული წესების დაცვის აუცილებლობაზე მსჯელობა ჯანმრთელობის შენარჩუნების მიზნით;
ადამიანის შეგრძნების ორგანოებსა და მათ ფუნქციას შორის შესაბამისობის დადგენა (მაგ., თვალებით ვხედავთ, ყურებით
გვესმის).
ადამიანის ორგანიზმზე ბუნებრივი მოვლენების ზეგავლენის გაანალიზება (მაგ.; სიცხე, სიცივე, წელიწადის დროების
ცვალებადობა);
ადამიანისთვის საჭირო ნივთების შემადგენელი ნივთიერების/მასალების თვისებების დადგენა, დახასიათება და შედარება.
იმ ტერმინების ჩამოთვლა, რომლითაც ადამიანი სივრცეში ორიენტირებას აღწერს.
ლოკალური (სახლის, სკოლის) გარემოს სისუფთავის დაცვა.
თემა N3 – ხმელეთი, როგორც გარემო (II კლასი)

Codex 365 258 of 420

სახმელეთო სატრანსპორტო საშუალებების აღწერა და ერთმანეთთან შედარება;
მარტივ ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით მასალების თვისებებზე (ფორმის ცვლილება, წყალში ხსნადობა, თბოგამტარობა...)
მარტივი ექსპერიმენტების გამოყენებით ნიადაგის კომპონენტების ჩამოთვლა.
მიწისძვრის და მეწყერის დროს უსაფრთხო ქცევის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
ხმელეთის ობიექტების აღწერა;
ხმელეთის ბინადარი ორგანიზმების აგებულებასა და სასიცოცხლო თვისებებზე მსჯელობა;
ხმელეთის ბინადარი ორგანიზმებისთვის გარემოს მნიშვნელობაზე და მათი გარემოსთან შეგუებულობის შესახებ მსჯელობა.
ხმელეთის დაბინძურების მაგალითების აღწერა და ამ დაბინძურების თავიდან აცილების შესაძლებლობებზე მსჯელობა.
თემა N4 – წყალი, როგორც გარემო (II კლასი)

მარტივი ექსპერიმენტის საშუალებით დაადგინოს და დააჯგუფოს სხეულები წყლის გამტარირიანობის მიხედვით;
წყლის ტრანსპორტის აღწერა და ერთმანეთთან შედარება მახასიათებლების მიხედვით;
მარტივ ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით წყლის ფიზიკური თვისებების (გამჭვირვალობა, სუნი, ფერი, დენადობა) აღწერა და
წყლის მნიშვნელობაზე მსჯელობა;

წყალდიდობისა, წყალმოვარდნის და შტორმის აღწერა;
წყალდიდობების და წყალმოვარდნების დროს უსაფრთხო ქცევის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.

წყლის ობიექტების (მდინარეების, ტბების, ზღვების, ოკეანეების) და მათი შემადგენელი ნაწილების (მაგალითად, სათავე,
ნაპირი, ფსკერი, შესართავი) მიხედვით აღწერა;
ზღვის და მდინარის წყლის შედარება და მათ შორის არსებული განსხვავების მიზეზებზე მსჯელობა.

წყლის ბინადარი ორგანიზმების აგებულებასა და სასიცოცხლო თვისებებზე მსჯელობა;
წყლის ბინადარი ორგანიზმებისთვის გარემოს მნიშვნელობაზე და მათი გარემოსთან შეგუებულობის შესახებ მსჯელობა;
წყალ-ხმელეთა ცხოველების გარემოსთან შეგუებულობაზე მსჯელობა.

წყლის დაბინძურების მაგალითების აღწერა და ამ დაბინძურების თავიდან აცილების შესაძლებლობებზე მსჯელობა.
თემა N5 – ჰაერი, როგორც გარემო (II კლასი)


ჰაერის შემადგენელი ნივთიერებების ჩამოთვლა;
საჰაერო ტრანსპორტის აღწერა და ერთმანეთთან შედარება მათი მახასიათებლების მიხედვით.

ქარის, როგორც ბუნებრივი მოვლენის აღწერა;
სხვადასხვა ტიპის ძლიერი ქარის (ქარიშხალი, ქარბორბალა) დროს უსაფრთხო ქცევის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.

ჰაერში მოძრავი ობიექტების ორიენტირების ხერხების დახასიათება;
ფრინველთა სეზონური მიგრაციების აღწერა.

ფრინველების და სხვა მფრინავი ორგანიზმების (პეპელა, ღამურა, ფუტკარი) გარეგან აგებულებასა და სასიცოცხლო
თვისებებზე მსჯელობა;
ფრინველებისთვის გარემოს მნიშვნელობაზე და მათი გარემოსთან შეგუებულობის შესახებ მსჯელობა.

Codex 365 259 of 420

ჰაერის დაბინძურების მაგალითების აღწერა და ამ დაბინძურების თავიდან აცილების შესაძლებლობებზე მსჯელობა.
თემა N6 – ჩემი ქვეყნის ბუნება (III კლასი)

საქართველოს სასარგებლო წიაღისეულის გამოყენებაზე მსჯელობა ფიზიკური თვისებების მიხედვით.

საქართველოსთვის დამახასიათებელი სტიქიური მოვლენის დროს უსაფრთხოების წესების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
საქართველოს სხვადასხვა რეგიონისთვის სეზონების მიხედვით ცვალებადი ამინდის კომპონენტებზე მსჯელობა.
ჰორიზონტის ძირითადი მხარეების განსაზღვრა;
რუკის წაკითხვა მარტივი ლეგენდის საშუალებით;
საქართველოს მდებარეობის აღწერა;
საქართველოს რეგიონების დაჯგუფება მათი მდებარეობის მიხედვით.
საქართველოში გავრცელებული მცენარეების და ცხოველების (მათ შორის საზოგადოებრივი მწერების) დახასიათება;
მარტივი მოდელის საშუალებით მცენარეთა ორგანოების აღწერა და თითოეული ორგანოს მნიშვნელობის დასაბუთება;
მცენარეთა ზრდა-განვითარებაზე გარემო პირობების (სინათლე, წყალი) მნიშვნელობის შესახებ მსჯელობა;
ადამიანისთვის ჯანსაღი კვების მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
ბუნებრივი რესურსების (ამოწურვადი, ამოუწურავი) დახასიათება;
საქართველოს ბუნებრივი რესურსების შენარჩუნების აუცილებლობასა და ამ რესურსების რაციონალურად გამოყენების
შესახებ მსჯელობა.
თემა N7 – მზის სისტემა (III კლასი)

მარტივი ექსპერიმენტების საშუალებით სინათლის გავრცელების მარტივი კანონზომიერებების აღწერა;
მარტივი ექსპერიმენტების საშუალებით თბოგამტარი და თბოიზოლატორი სხეულების შედარება;
პრაქტიკული სამუშაოების საფუძველზე ჩრდილის ზომების ცვლილებების გამომწვევ მიზეზებზე მსჯელობა.
მზის სისტემაში ბგერის წარმოქმნისა და გავრცელების შესახებ მსჯელობა.
უშუალოდ დაკვირვებადი ციური სხეულების აღწერა;
მოდელის საშუალებით მზის სისტემის აღწერა.
მზის სისტემაში სიცოცხლისთვის აუცილებელი გარემო პირობების განსაზღვრა;
დედამიწისთვის კოსმოსური ნარჩენებით გამოწვეული საფრთხის თავიდან აცილების მნიშვნელობაზე მსჯელობა, არსებული
გზების გაანალიზება.
თემა N8 – დედამიწა (IV კლასი)


მარტივ ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით ნივთიერებების მაგნიტური თვისებების აღწერა, მაგნიტის მნიშვნელობის გააზრება
ყოფა-ცხოვრებაში;
კომპასის აღწერა და მისი გამოყენება;
დედამიწის ქანების და მათში არსებული მინერალების შესახებ მსჯელობა.
დედამიწის ფორმირების შესახებ სხვადასხვა თეორიის აღწერა.
დედამიწის რელიეფის ცვლილებების გამომწვევი ბუნებრივი საფრთხეების (ვულკანი, მიწისძვრა) შესახებ მსჯელობა.
დედამიწის ატმოსფეროში მიმდინარე ელექტრული მოვლენების (ელვა, ჭექა-ქუხილი) წარმოქმნის შესახებ მსჯელობა.
ელექტროხელსაწყოების ყოფა-ცხოვრებაში გამოყენების მაგალითების დასახელება. ელექტრული წრედის ელემენტების
აღწერა. მარტივი ელექტრული წრედის აგება. ელექტროუსაფრთხოების წესების დაცვის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
რუკისა და გლობუსის გამოყენებით მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული ობიექტების (კონტინენტების, ოკეანეების...) აღწერა,
მათი ურთიერთმდებარეობის განსაზღვრა;

Codex 365 260 of 420
დიდი გეოგრაფიული აღმოჩენების მნიშვნელობაზე მსჯელობა.

დედამიწაზე სიცოცხლის განვითარების ზოგიერთი ეტაპის (მაგ. იურული პერიოდის) აღწერა;
სხვადასხვა საცხოვრებელ გარემოში (მაგალითად, ტყე, უდაბნო, ზღვა) ორგანიზმებს შორის არსებული კვებითი კავშირების
აღწერა;
ნამარხი ორგანიზმების ამოცნობა და აღწერა.
დეგრადირებადი და არადეგრადირებადი ნივთიერებების გავლენით გამოწვეული გარემოს ცვლილებების აღწერა;
სხვადასხვა მასალის (მაგ. რეზინი, პლასტმასა) წვით გამოწვეული გარემოს დაბინძურების შესახებ მსჯელობა.
თემა N9 – ციკლური პროცესები ბუნებაში (IV კლასი)


მარტივი ექსპერიმენტების გამოყენებით ნივთიერებების აგრეგატული მდგომარეობების აღწერა;
მარტივ ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით წყლის აგრეგატული მდგომარეობების ურთიერთგარდაქმნის პირობებზე

ბუნებაში წყლის წრებრუნვის დახასიათება და მის მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
დღე-ღამური ცვლილებებისა და სეზონური პროცესების გამომწვევ მიზეზებზე მსჯელობა.

დღე-ღამური ციკლის სხვადასხვა პერიოდში ჰორიზონტის მხარეეების განსაზღვრა მზის, მთვარის, ვარსკვლავების
დახმარებით.

სხვადასხვა ორგანიზმის სასიცოცხლო ციკლის აღწერა და მათი შედარება.

ადამიანის საქმიანობასა და დედამიწაზე წყლის წრებრუნვის ცვლილებას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების შესახებ

რატომ და როგორ განაპირობებს სხეულის შემადგენელი ნივთიერება მის თვისებებს? (სამიზნე ცნება -
სხეული);
რატომ იცვლება ამინდი? რა იწვევს ბუნებრივ მოვლენებს? რატომ განაპირობებს კონკრეტული პროცესები
ცვლილებებს ამა თუ იმ გარემოში? (სამიზნე ცნება - მოვლენა);
როგორ გამოვიყენო ინფორმაციის სხვადასხვა წყარო დედამიწისა და სამყაროს შესასწავლად? როგორ
გამოვიყენო ესა თუ ის გეოგრაფიული ობიექტი სივრცეში ორიენტიებისთვის? (სამიზნე ცნება - სივრცეში
ორიენტირება);
რატომ განსხვავდებიან ორგანიზმები ერთმანეთისგან? როგორი აგებულება აქვს ამა თუ იმ ორგანიზმს?
როგორ ზემოქმედებას ახდენს გარემო და მასში მიმდინარე ცვლილებები სხვადასხვა ორგანიზმზე? (სამიზნე
ცნება - ორგანიზმი, გარემო);
როგორ ზემოქმედებს დაბინძურებული გარემო ორგანიზმებზე? რატომ არის უმნიშვნელოვანესი გარემოს
დაცვა? როგორ დავაფიქროთ ჩვენი საზოგადოება გარემოს დაცვის აუცილებლობაზე? (სამიზნე ცნება -
გარემოს დაცვა).
ბ) V – VI კლასების სტანდარტი

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ბუნ.დაწყ.(II).1.:
Codex 365 261 of 420

„(II)“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი მოიცავს V – VI კლასებს;
ბუნებისმეტყველების სტანდარტის შედეგები დაწყებით საფეხურზე
შედეგების ინდექსები მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები

პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ-ჩვევების
ბუნ.დაწყ.(II).1 გამოყენებით სხეულების შემადგენელი ნივთიერებების / მასალების სხეული
თვისებების აღწერა მათ შორის მსგავსება-განსხვავებების დასადგენად / შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5
გასაანალიზებლად.
პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ-ჩვევების მოვლენა, პროცესი
ბუნ.დაწყ.(II).2 გამოყენებით სხვადასხვა ბუნებრივი მოვლენის აღწერა მარტივი მიზეზ- შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5
შედეგობრივი კავშირების დასადგენად.
პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ-ჩვევების გეოგრაფიული ობიექტი
ბუნ.დაწყ.(II).3 გამოყენებით ორგანიზმთა ჯგუფების სასიცოცხლო თვისებებისა და შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5
საბინადრო / საარსებო გარემოს აღწერა ცოცხალ და არაცოცხალ სამყაროს
შორის კავშირების დასადგენად. ორგანიზმი
ბუნ.დაწყ.(II).4 პრაქტიკული აქტივობებისა და ელემენტარული კვლევითი უნარ-ჩვევების შედეგები: 1, 2, 3, 4, 5
გამოყენებით მდგრადი განვითარების ზოგიერთი პრინციპის დაცვის
აუცილებლობაზე მსჯელობა სწორი დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებისა და მდგრადი განვითარება
საკუთარი მომავალი ცხოვრების ეფექტიანად დაგეგმვის მიზნით. შედეგები 1, 2, 3, 4, 5
ბუნ.დაწყ.(II).5 პრაქტიკული აქტივობების განხორციელების დროს ჰიგიენისა და
უსაფრთხოების წესების დაცვა ჯანმრთელობის შენარჩუნებისა და გარემოზე
ზრუნვის მიზნით.
სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები (V-VI კლასი)
სხეული ნივთიერება, ნივთიერების დანიშნულება

მარტივი ნივთიერება
ნაერთი და ნარევი
მუხტი
გამტარი, არაგამტარი
აგრეგატული მდგომარეობა
სხეულის მოძრაობის სიჩქარე და ტრაექტორია
კოსმოსური სხეულები
მოვლენა, პროცესი მოძრაობა, თანაბარი მოძრაობა
ძალა, ურთიერთქმედება
დამუხტული სხეულების ურთიერთქმედებები
ელექტრული წრედი
მაგნიტური მოვლენები
ენერგიის სახეები და მათი ურთიერთგარდაქმნები (მოძრაობის ენერგია, სითბური ენერგია,
ენერგიის წყარო)
დედამიწაზე სითბოს და სინათლის განაწილება
ელექტრული მოვლენები ატმოსფეროში
ბუნებრივი მოვლენები
ასტრონომიული მოვლენები
ცვლილებები გარემოში
ნივთიერებათა წრებრუნვა
სინათლის გავრცელება
ბგერის გავრცელება
გეოგრაფიული ობიექტი ჰავა
ტიპობრივი ეკოსისტემები
დედამიწის სტრუქტურა (ბირთვი, მანტია, ქერქი)
ორიენტირება
სითბური სარტყლები
კლიმატური სარტყლები
დედამიწის რელიეფი
ორგანიზმი ადამიანის ორგანიზმი
Codex 365 262 of 420
ორგანო
ორგანოთა სისტემა (საყრდენ - მამოძრავებელი, გულ - სისხლძრღვთა, სასუნთქი, საჭმლის
მონელებელი, გამომყოფი, ნერვული)
სასიცოცხლო პირობები
გარდატეხის ასაკი
ადაპტაცია
ბიოტური, აბიოტური და ანთროპოგენური ფაქტორები
მწარმოებელი, მომხმარებელი
ბალახისმჭამელი, ხორცისმჭამელი, ნაირმჭამელი
კვებითი ჯაჭვი, კვებითი ქსელი
კონკურენცია, მტაცებლობა, პარაზიტიზმი, სიმბიოზი, ნეიტრალიზმი
ფოტოსინთეზი
ორგანიზმების სამოძრაო საშუალებები
მდგრადი განვითარება სუფთა გარემო
კლიმატის ცვლილება
ბუნებრივი საფრთხეები
სტიქიური მოვლენები (მიწისძვრა, ვულკანი, წყალდიდობა, წყალმოვარდნა, მეწყერი,
ღვარცოფი)
ჯანსაღი კვება
მავნე ჩვევები
პრევენცია
ჰიგიენა
უსაფრთხოება ბუნებრივი კატასტროფების დროს
ელექტროუსაფრთხოება
ტექნიკური საშუალებები, გარემო და ჯანმრთელობა
გარემოსდაცვითი ღონისძიება
ნარჩენების გადამუშავება, 5R ინიციატივა, კომპოსტი
განახლებადი და არაგანახლებადი ენერგიის წყაროები
რესურსების მართვა
დეგრადირებადი და არადეგრადირებადი ნივთიერებები
სავალდებულო / სარეკომენდაციო თემები

V კლასი
კოსმოსი
ეკოსისტემები
მოვლენები ჩვენს გარშემო
VI კლასი
ენერგია და მისი გარდაქმნა
ნარევები და მათი დაყოფის გზები
ადამიანის სხეული და ჯანმრთელობა
თემა N1 – კოსმოსი (V კლასი)


მარტივ ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით ტრაექტორიის სახეების აღწერა და სხეულების მოძრაობაზე მსჯელობა.
ასტრონომიული სხეულების (გალაქტიკების, პლანეტების, ვარსკვლავების, თანავარსკვლავედების, ასტეროიდების, კომეტების,
მეტეორების და ა.შ.) დახასიათება;
მოვლენა, პროცესი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

სიჩქარის, როგორც მოძრაობის მახასიათებლის აღწერა; მარტივი ექსპერიმენტების საშუალებით სხეულის მოძრაობის სიჩქარის
განსაზღვრა;
ციური სხეულების მოძრაობაზე გრავიტაციის ზეგავლენის მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
სინათლის წყაროებზე, სინათლის სხივის გავრცელებასა და თვისებებზე (არეკვლა, გარდატეხა) მსჯელობა;
ბგერის გავრცელებასა და თვისებებზე (არეკვლა) მსჯელობა;
მარტივი ექსპერიმენტების დაგეგმვა და განხორცილება სინათლის და ბგერის გავრცელების შესწავლის მიზნით;
დედამიწაზე სითბოს და სინათლის არათანაბარი განაწილების აღწერა;
მარტივი ექსპერიმენტების დაგეგმვა და განხორცილება დედამიწის ზედაპირზე სინათლისა და შესაბამისად, სითბოს
არათანაბარი გადანაწილების დადასტურების მიზნით;
მოდელების გამოყენებით მარტივი ექსპერიმენტის საფუძველზე დაადგინოს მზის, მთვარისა და დედამიწის მდებარეობა მზისა
და მთვარის დაბნელების დროს.
ახსნას კავშირი ზღვის მიქცევა-მოქცევასა და მთვარის მიზიდულობას შორის.
Codex 365 263 of 420
გეოგრაფიული ობიექტი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

კოსმოსური სხეულების მდებარეობის განსაზღვრა.
ორგანიზმი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

მზის სისტემაში (მაგალითად, დედამიწაზე და მარსზე) სიცოცხლისთვის აუცილებელი პირობების შესახებ მსჯელობა.

ასტრონავტების უსაფრთხოებაზე და კოსმოსში სასიცოცხლო პირობების შენარჩუნების აუცილებლობაზე მსჯელობა;
საერთაშორისო კოსმოსური სადგურების შესახებ ინფორმაციის მოძიება და მისი მნიშვნელობის შეფასება;
დედამიწისთვის კოსმოსური ნარჩენებით გამოწვეული საფრთხის თავიდან აცილების არსებული გზების გაანალიზება.
თემა N2 – ეკოსისტემები (V კლასი)

ეკოსისტემების ცოცხალი და არაცოცხალი კომპონენტების აღწერა.

ფოტოსინთეზის პროცესის აღწერა და მის მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
მარტივი ექსპერიმენტების დაგეგმვა და განხორციელება ფოტოსინთეზის პროცესის გასააზრებლად;
კვებით ჯაჭვში ნივთიერებებისა და ენერგიის გადაცემის შესახებ მსჯელობა.

დედამიწის კლიმატური სარტყლების დახასიათება;
დედამიწის ბუნებრივი ზონების დახასიათება.

ორგანიზმებზე სინათლის, ტემპერატურის და ტენიანობის გავლენის შესახებ მსჯელობა;
პრაქტიკულ დავალებებზე დაყრდნობით ორგანიზმებისათვის შეგუებულობების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
კვებითი ჯაჭვების აღწერა და ეკოსისტემისთვის მისი თითოეული რგოლის მნიშვნელობის დასაბუთება;
ცოცხალ ორგანიზმებს შორის ურთიერთობის ფორმებზე (კონკურენცია, მტაცებლობა, პარაზიტიზმი, სიმბიოზი,
ნეიტრალიზმი) დახასიათება;
ეკოსისტემაში ადამიანის როლის აღწერა.

ადამიანის ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად სუფთა გარემოს მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
დაბინძურების თავიდან ასაცილებლად გარემოსდაცვითი ღონისძიებების დაგეგმვა და განხორციელება;
ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნების მიზნით დაცული ტერიტორიების და წითელი ნუსხის შექმნის მნიშვნელობის
დასაბუთება;
სხვადასხვა ნივთიერების (სასუქები, პესტიციდები) ზეგავლენის აღწერა ეკოსისტემებზე.
თემა N3 – მოვლენები ჩვენს გარშემო (V კლასი)


მარტივი ექსპერიმენტების შედეგებზე დაყრდნობით დამუხტული სხეულების ურთიერთქმედების აღწერა.
მარტივი ექსპერიმენტების გამოყენებით ნივთიერებების კლასიფიცირება ელექტროგამტარობისა და მაგნიტური თვისებების

ატმოსფეროში მიმდინარე ელექტრული მოვლენების (ელვა, ჭექა-ქუხილი) შესახებ მსჯელობა;
მარტივი ელექტრული წრედის (მიმდევრობითი და პარალელური) აგება და მისი გამოყენების მაგალითების განხილვა;
ადვილად დაკვირვებადი ძალების დახასიათება და მათი მოქმედების შედეგებზე მსჯელობა;
ექსპერიმენტზე დაყრდნობით ბერკეტის მოქმედების პრინციპის ახსნა და მისი დაკავშირება სხვადასხვა სფეროსთან.

დედამიწის შინაგანი აგებულების აღწერა და მის წიაღში მიმდანარე პროცესების შესახებ მსჯელობა;
პრაქტიკულ სამუშაოზე დაყრდნობით, ორიენტირების ხელნაკეთი და თანამედროვე ხელსაწყოების აღწერა და მათი გამოყენება
სივრცეში ორიენტირებისთვის;

Codex 365 264 of 420
ზოგიერთი ორგანიზმის აგებულებისა და ფუნქციების (მაგ. ბუზის თვალი, ჭრიჭინა, ფრინველის ფრთა, ექოლოკაციის უნარი
და ა.შ.) ინჟინერიასა და ტექნოლოგიებთან დაკავშირება;
ცოცხალი ორგანიზმების განსხვავება მოძრაობის საშუალების/ორგანოების მიხედვით;
ელექტროუსაფრთხოების წესების დაცვის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.

ჯანმრთელობაზე სხვადასხვა ტექნიკური საშუალებების (კომპიუტერი, მობილური ტელეფონი, გაჯეტები და ა.შ.) ხანგრძლივი
გამოყენების შედეგად წარმოქმნილი საფრთხეების განსაზღვრა;
სხვადასხვა ტექნიკური საშუალებებით (ელემენტები, სადენები...) გარემოს დაბინძურების შესახებ მსჯელობა.
თემა N4 – ენერგია და მისი გარდაქმნა (VI კლასი)


ენერგიის სხვადასხვა წყაროების დახასიათება.

ენერგიის სხვადასხვა ფორმის აღწერა;
ენერგიის გარდაქმნის მაგალითების დასახელება და აღწერა.

საწვავი წიაღისეულის დედამიწაზე განაწილების ზოგადი დახასიათება.

ორგანიზმებში ენერგიის გარდაქმნის აღწერა.

განახლებადი და არაგანახლებადი ენერგიის წყაროების დახასიათება;
განახლებადი ენერგიის წყაროების მნიშვნელობის შესახებ მსჯელობა.
თემა N5 – ნარევები და მათი დაყოფის ხერხები (VI კლასი)


სხეულების შემადგენელი ნივთიერებების კლასიფიცირება სუფთა ნივთიერებად და ნარევებად;
ატმოსფეროში, წყალსა და ხმელეთზე არსებული ნარევების აღწერა და დახასიათება;
ნარევების კლასიფიცირება შემადგენლობის მიხედვით.

მარტივ ექსპერიმენტებზე დაყრდნობით ნარევების კომპონენტებად დაყოფა.

ოკეანის წყლის, როგორც ნარევის თვისებებისა და გეოგრაფიული გავრცელების მიხედივთ დახასიათება;
ამინდის განმაპირობებელი ელემენტების და მათი ცვლილების გამომწვევი მიზეზების შესახებ მსჯელობა (ნაჯერი, უჯერი
ჰაერი).

ცოცხალ ორგანიზმებში არსებული ნარევების დახასიათება.

მსჯელობა დედამიწაზე სასმელი წყლის დეფიციტზე და წყალდაზოგვითი ღონისძიებების მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
თემა N6 – ადამიანის სხეული და ჯანმრთელობა (VI კლასი)


სხვადასხვა ორგანოთა სისტემების მიერ (სასუნთქი სისტემა, საჭმლის მომნელებელი სისტემა და ა.შ.) განხორციელებული
პროცესების აღწერა.

დაავადებების გავრცელების გეოგრაფიასა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე კლიმატური პირობების გავლენის შესახებ

განსხვავებულ კლიმატური პირობებში ადამიანთა სხეულის ადაპტაციებზე (კანის ფერი, ცხვირის და თვალის ფორმა, თმის
Codex 365 265 of 420
სტრუქტურა და სხვ.) მსჯელობა;

ადამიანის ორგანოების, ორგანოთა სისტემების (საყრდენ - მამოძრავებელი, გულ - სისხლძრღვთა, სასუნთქი, საჭმლის
მონელებელი, გამომყოფი, ნერვული) აგებულებისა და ფუნქციების აღწერა და ამ სისტემების შეთანხმებული მუშაობის შესახებ

ადამიანის ჯანმრთელობის შენარჩუნებისთვის ჯანსაღი კვების მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
ადამიანის ჯანმრთელობის შენარჩუნებისთვის ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვის აუცილებელობაზე მსჯელობა;
იმსჯელოს გარდატეხის ასაკისთვის მზადებასთან დაკავშირებით, იმ ასაკობრივ გარეგან და შინაგან ცვლილებებზე, რაც ხდება
გოგონებში და ბიჭებში (ფიზიკური, ემოციური, სოციალური კუთხით).
იმსჯელოს გარდატეხის ასაკში ჰიგიენის დაცვის აუცილებლობაზე;
იმსჯელოს მავნე ჩვევებზე და მასთან დაკავშირებით სწორი გადაწყვეტილებების მიღებაზე;
ანთროპოგენური ფაქტორების (ნავთოპროდუქტებზე მომუშავე ძრავები, ფაბრიკა-ქარხნები და ა.შ.) ზემოქმედებით გარემოს
დაბინძურებისა და მისი თავიდან აცილების გზების (ელექტროენერგიის მიღების გზები, მზის ენერგიის გამოყენება და ა.შ.)
შესახებ მსჯელობა.

რატომ განსხვავდებიან სხეულები თვისებებით და შემადგენელი მასალების / ნივთიერებების მიხედვით?

(სამიზნე ცნება - სხეული);
რა იწვევს ბუნებრივ მოვლენებს? რატომ განაპირობებს კონკრეტული პროცესები ცვლილებებს ამა თუ იმ
გარემოში? რა განაპირობებს სინათლის სხივის არეკვლასა და გარდატეხას? როგორ ხდება მზისა და მთვარის
დაბნელება? როგორ ვიყენებთ ცოდნას ენერგიის ურთიერთგაქრდაქმნების შესახებ ყოველდღიურ
ცხოვრებაში? (სამიზნე ცნება - მოვლენა, პროცესი);
რატომ არის აუცილებელი გეოგრაფიული ობიექტების აღწერის ცოდნა? როგორ გამოვიყენო ინფორმაციის
სხვადასხვა წყარო დედამიწისა და სამყაროს შესასწავლად? (სამიზნე ცნება - გეოგრაფიული ობიექტი);
როგორი აგებულება აქვს ამა თუ იმ ორგანიზმს, როგორი ურთიერთკავშირია ორგანიზმის ცალკეულ
ნაწილებსა და მათ ფუნქციებს შორის? როგორ ზემოქმედებას ახდენს გარემო და მასში მიმდინარე
ცვლილებები სხვადასხვა ორგანიზმზე? (სამიზნე ცნება - ორგანიზმი)
რატომ არის აუცილებელი რესურსების მდგრადი მართვა? როგორ ავიცილოთ თავიდან მავნე ჩვევების
ჩამოყალიბება ჯანმრთელობის შენარჩუნების მიზნით? როგორ დავსახოთ კლიმატის ცვლილების გარემოზე
გავლენის შემცირების გზები? რატომ უნდა მივანიჭოთ ენერგიის განახლებად წყაროებს უპირატეოსბა?
(სამიზნე ცნება - მდგრადი განვითარება).
2. საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები საბაზო საფეხურზე

2.1. ბიოლოგიის სტანდარტი
საგან „ბიოლოგიის“ სწავლა-სწავლება გულისხმობს ცოცხალი სისტემების (უჯრედიდან ეკოსისტემის
ჩათვლით) შესწავლას, გარემოს დაცვისა და ჯანმრთელობის შენარჩუნების მნიშვნელობის გააზრებას.
სასწავლო კურსის განმავლობაში მოსწავლე გაეცნობა ორგანიზმის სხვადასხვა ჯგუფს, აგრეთვე ზოგიერთ
ევოლუციურ, ეკოლოგიურ და გენეტიკურ კანონზომიერებას.
საგნის სწავლა-სწავლებისას მოსწავლე ჩართული იქნება აქტივობებში, რომლებიც მას მოვლენების არსის
გაგებაში, ახალი ცოდნის შექმნასა და ამ ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენებაში დაეხმარება.
შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს ბიოლოგიაში საბაზო საფეხურის ბოლოს.
ცნებების, თემებისა და საგნობრივი საკითხების სახით.

Codex 365 266 of 420
სწავლების პროცესში (თითოეულ ინდიკატორს ახლავს შესაბამისი შედეგის ინდექსის ნომერი, რომელიც
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ.,ბიოლ.საბ.1.:
„ბიოლ.“ – მიუთითებს საგანს „ბიოლოგია’’;
„საბ.“ – მიუთითებს საბაზო საფეხურს
ბიოლოგიის სტანდარტის შედეგები (საბაზო საფეხური)
შედეგების მიმართულება: ცოცხალი სამყარო სამიზნე ცნებები

ინდექსები მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ბიოლ.საბ.1. სიცოცხლის ორგანიზაციის სხვადასხვა დონეზე მყოფი ცოცხალი სისტემის სტრუქტურა, ფუნქცია
სტრუქტურისა და ფუნქციის დახასიათება; (შედეგები: 1, 2, 3, 5,
6,7,8,9,10)
ბიოლ.საბ.2. ორგანიზმების საერთო სასიცოცხლო თვისებების დახასიათება და მათში
მიმდინარე ენერგიისა და ნივთიერებების გარდაქმნებზე
სასიცოცხლო თვისება
არგუმენტირებული მსჯელობა;
(შედეგები: 1, 2, 5, 6,7,8,9,10)
ბიოლ.საბ.3. ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნებისა და მისი ცვლილების
მნიშვნელობის გააზრება; ბიომრავალფეროვნება
ბიოლ.საბ.4. ჯანსაღი ცხოვრების წესის მნიშვნელობის გაცნობიერება და მისი დაცვა. (შედეგები: 1, 2, 5, 6,7,8,9,10,
11,12,13)
მიმართულება: მეცნიერული კვლევა-ძიება
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ჯანმრთელობა და
ბიოლ.საბ.5. ბიოლოგიური ობიექტების/პროცესის შესწავლის მიზნით კვლევის დაავადება (შედეგები:
დაგეგმვა; 1,2,5,6, 5, 6,7,8,9,10, 11,12,13)
ბიოლ.საბ.6. ბიოლოგიური ობიექტების/პროცესების კვლევისათვის საჭირო
კვლევა
პროცედურების განხორციელება;
(შედეგები:
ბიოლ.საბ.7. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების სხვადასხვა ფორმით ჩაწერა
5,6,7,8,9,10,11,12,13)
და ორგანიზება; მონაცემების ორგანიზებისთვის ინფორმაციულ-
საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება;
ბიოლ.საბ.8. მონაცემების გაანალიზება და არგუმენტირებული მსჯელობის
საფუძველზე დასკვნების გამოტანა;
ბიოლ.საბ.9. მოდელების შექმნა და გამოყენება ცოცხალი სისტემების სტრუქტურისა და
ბიოლოგიური პროცესების საჩვენებლად;
ბიოლ.საბ.10. კვლევის ჩატარებისას უსაფრთხოების წესების დაცვა.
მიმართულება: მეცნიერება და ტექნოლოგიები
ბიოლ.საბ.11. საბუნებისმტყველო მეცნიერებებისა და ტექნოლოგიების მიღწევების
შეფასება მდგრადი განვითარების პრინციპების თვალსაზრისით;
ბიოლ.საბ.12. საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებისა და ტექნოლოგიების მიღწევების

ყოველდღიურობასთან დაკავშირება;
ბიოლ.საბ.13. საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სხვადასხვა

პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან დაკავშირება.
VII კლასი
მიკროორგანიზმები
სოკოები
მცენარეები
ცხოველები

Codex 365 267 of 420
სასიცოცხლო ციკლი
სიცოცხლის ორგანიზაციის დონეები
საყრდენ- მამოძრავებელი სისტემა
ნივთიერებების მიმოცვლა და ტრანსპორტი
ჯანმრთელობა და მავნე ჩვევები.
IX კლასი
ადამიანის მარეგულირებელი სისტემები;
ადამიანის შეგრძნების ორგანოები;
ადამიანის რეპროდუქციული სისტემა და ჯანმრთელობა
4. უჯრედის მეტაბოლიზმი
5. სახეობა და პოპულაცია
თემებისა და შეფასების ინდიკატორების დამაკავშირებელი ცხრილები

თითოეულ ცხრილში მოცემულია თემის დასახელება და შეფასების ინდიკატორების, რომლებშიც ნაჩვენებია,
თუ როგორ რეალიზდება შედეგები კონკრეტულ თემაში.
ეროვნული სასწავლო გეგმა სავალდებულო თემების გასაშლელად საჭირო საკითხებს სავალდებულო სახით
არ განსაზღვრავს. პედაგოგებსა და სახელმძღვანელოს ავტორებს უფლება აქვთ თითოეული თემისთვის
საკითხები თავად შეარჩიონ. თემატური საკითხები უნდა უკავშირდებოდეს/ გამომდინარეობდეს სასწავლო
თემის შეფასების ინდიკატორებიდან.
VII კლასი
თემა: მიკროორგანიზმები

სტრუქტურა და ფუნქცია
სხვადასხვა მიკროორგანიზმის აგებულების და ფუნქციის დახასიათება, მსგავსება-განსხვავების დადგენა
(ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6,);
მიკროორგანიზმების სასიცოცხლო თვისებების დახასიათება და მათში მიმდინარე ენერგიისა და ნივთიერებების
გარდაქმნებზე არგუმენტირებული მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6, 9,10);
მიკროორგანიზმების მრავალფეროვნების შენარჩუნებისა და მისი ცვლილების მნიშვნელობის გააზრება (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6,
9,10);
ჯანმრთელობა და დაავადება
ვირუსული და ბაქტერიული დაავადებების ერთმანეთისაგან განსხვავება; დაავადებების პრევენციის (ჰიგიენა, ვაქცინაცია)
შესახებ მსჯელობა (ბიოლ.საბ.8, 11, 12);
ბუნებასა და ადამიანისათვის ბაქტერიების მნიშვნელობის დასაბუთება (ბიოლ.საბ.4, 10,11,12);
კვლევა
კვლევის საფუძველზე მიკროორგანიზმების აგებულების და სასიცოცხლო თვისებების მიხედვით შედარება
(ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6,7,8,9,10);
მიკროორგანიზმებზე მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ჯანმრთელობის
დაცვა, გარემოს დაცვა, კვების ტექნოლოგია, ვირუსოლოგია, ბაქტერიოლოგია, პარაზიტოლოგია, მიკრობიოლოგია)
(ბიოლ.საბ.11, 12,13).
თემა: სოკოები
სხვადასხვა სახის სოკოს აგებულების და ფუნქციის დახასიათება, მსგავსება-განსხვავებების დადგენა (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6, 9,10);
სხვადასხვა სახის სოკოს სასიცოცხლო თვისებების დახასიათება და მათში მიმდინარე ენერგიისა და ნივთიერებების
გარდაქმნებზე არგუმენტირებული მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6, 9,10);
ბუნებაში სოკოების მრავალფეროვნების შენარჩუნების მნიშვნელობის გააზრება (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6, 9,10);

Codex 365 268 of 420
სოკოების დაავადებების ერთმანეთისაგან განსხვავება; დაავადებების პრევენციის (ჰიგიენა, ვაქცინაცია) შესახებ მსჯელობა
(ბიოლ.საბ.სტ.8, 11, 12);
ბუნებასა და ადამიანისათვის ბაქტერიების მნიშვნელობის დასაბუთება (ბიოლ.საბ.4, 10,11,12);
კვლევა
კვლევის საფუძველზე სოკოების აგებულების და სასიცოცხლო თვისებების მიხედვით შედარება (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6,7,8,9,10);
სოკოების მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ჯანმრთელობის დაცვა,
გარემოს დაცვა, კვების ტექნოლოგია, ვირუსოლოგია, ბაქტერიოლოგია, პარაზიტოლოგია, მიკრობიოლოგია) (ბიოლ.საბ.11,
12,13).
თემა: მცენარეები
კვლევის საფუძველზე მცენარეთა სხვადასხვა სისტემატიკური ჯგუფის (წყალმცენარეები, გვიმრები, ხავსები,
შიშველთესლოვანი, ფარულთესლოვანი) განსხვავება აგებულებისა და სასიცოცხლო თვისებების მიხედვით; გარემოსთან მათი
შეგუებულობების მაგალითების მოყვანა (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6, 9,10);
ფოტოსინთეზის პროცესის აღწერა; კვლევის საფუძველზე მსჯელობა იმ ფაქტორებზე, რომლებიც მოქმედებენ მცენარის
ზრდა-განვითარებასა და ფოტოსინთეზის ინტენსივობაზე (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6, 9,10);
ბუნებასა და ადამიანისათვის მცენარეების და მათი მრავალფეროვნების მნიშვნელობის დასაბუთება (ბიოლ.საბ.სტ.4, 10,11,12);
სხვადასხვა სისტემატიკური ჯგუფის (წყალმცენარეები, გვიმრები, ხავსები, შიშველთესლოვანი, ფარულთესლოვანი)
შეგუებულობების მაგალითების მოყვანა (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6, 9,10);
მცენარეული საფარველის და ბიომრავალფეროვენების დაცვის მნიშვნელობის დასაბუთება (IUCN კატეგორიები საქართველოს
„წითელი ნუსხა”, ენდემური, რელიქტური, ინვაზიური სახეობები) და ადამიანისთვის მცენარეებთან (ალერგენები, შხამიანი
მცენარეები) ურთიერთობის რისკებზე მსჯელობა (ბიოლ. საბაზო.4, 10,11,12);
მცენარეებით გამოწვეული დაავადებების დახასიათება, დაავადებების პრევენციის შესახებ მსჯელობა (ბიოლ.საბ.სტ.8, 11, 12);
კვლევა
კვლევის საფუძველზე მცენარეების აგებულების და სასიცოცხლო თვისებების მიხედვით შედარება
(ბიოლ.საბ.სტ.1,2,3,5,6,7,8,9,10);
მცენარეებზე მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ჯანმრთელობის დაცვა,
გარემოს დაცვა, კვების ტექნოლოგია) (ბიოლ.საბ.სტ.11, 12,13).
თემა: ცხოველები
სხვადასხვა ცხოველის აგებულების და მათი სტრუქტურული ერთეულების ფუნქციის დახასიათება, მსგავსება-განსხვავების
დადგენა (ბიოლ.საბ.1,5, 6, 7, 8,9, 10);
სხვადასხვა ცხოველის სასიცოცხლო თვისებების დახასიათება და მათში მიმდინარე ენერგიისა და ნივთიერებების
გარდაქმნებზე არგუმენტირებული მსჯელობა, მსგავსება-განსხვავების დადგენა (ბიოლ.საბ.1,2,3, 5, 6, 7, 8,9, 10);
ცხოველთა ბიომრავალფეროვენების დაცვის მნიშვნელობის დასაბუთება (IUCN კატეგორიები საქართველოს „წითელი ნუსხა”,
ენდემური, რელიქტური, ინვაზიური სახეობები) და ადამიანისთვის ცხოველებთან ურთიერთობის რისკებზე მსჯელობა
(ბიოლ.საბ. 3, 4, 10,11,12);
ჩატარებული კვლევის საფუძველზე ცხოველთა სხვადასხვა ჯგუფის საარსებო გარემოსთან შეგუებულობების შესახებ
მსჯელობა, მსგავსება-განსხვავების დადგენა (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9);
ცხოველებით გამოწვეული დაავადებების ერთმანეთისაგან განსხვავება; დაავადებების პრევენციის შესახებ მსჯელობა
(ბიოლ.საბ. 4, 8, 11, 12);
კვლევა
ჩატარებული კვლევის (შედარებით-ანატომიური, ლუპით დაკვირვება, ან ქცევის კვლევა) საფუძველზე ცხოველთა სხვადასხვა
სისტემატიკური ჯგუფის (ნაწლავღრუიანები, ჭიები, მოლუსკები, ფეხსახსრიანები, თევზები, ამფიბიები, ქვეწარმავლები,
ფრინველები, ძუძუმწოვრები) ერთმანეთისგან განსხვავება აგებულებისა და სასიცოცხლო თვისებების (უსქესო, სქესობრივი
გამრავლება, სუნთქვა, გაღიზიანებადობა) მიხედვით (ბიოლ.საბ.1,2,3, 5,6,9,10);
ცხოველებზე მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ჯანმრთელობის დაცვა,
გარემოს დაცვა, მედიცინა, სოფლის მეურნეობა) (ბიოლ.საბ.11,12,13).
თემა: სასიცოცხლო ციკლი

სხვადასხვა ორგანიზმის სასიცოცხლო ციკლის დახასიათება და მათი შედარება (ბიოლ.საბ.1,2,3, 5,6,9,10);
სასიცოცხლო თვისებები

Codex 365 269 of 420
სხვადასხვა ორგანიზმის სასიცოცხლო ციკლის დაკავშირება მის სასიცოცხლო თვისებების თავისებურებებთან

(ბიოლ.საბ.1,2,3, 5,6,9,10);
არგუმენტირებულად მსჯელობა ორგანიზმებისათვის განვითარების სტადიების მონაცვლეობის ბიოლოგიურ მნიშვნელობაზე
(ბიოლ.საბ.1,2,3, 5,6,9,10);
გარდატეხის ასაკისათვის დამახასიათებელ ცვლილებებსა და შესაძლო რისკებზე მსჯელობა, (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5, 6, 7,9);
კვლევა
კვლევის (გამოკითხვა, ან ინტერვიუ ფსიქოლოგთან) საფუძველზე გარდატეხის ასაკისათვის დამახასიათებელ ცვლილებების
დადგენა, კვლევის ეთიკის დაცვა (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5, 6, 7,9);
კვლევის საფუძველზე მცენარის ზრდა-განვითარებაზე, მის სასიცოცხლო ციკლზე მსჯელობა და ცხოველებში პირდაპირი და
არაპირდაპირი განვითარების განსხვავება (ბიოლ.საბ.1,2,3, 5,6,9,10);
ორგანიზმების სასიცოცხლო ციკლის შესახებ მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის
სფეროსთან (ჯანმრთელობის დაცვა, გარემოს დაცვა, მედიცინა, სოფლის მეურნეობა, ფსიქოლოგია) (ბიოლ.საბ.11, 12,13).
თემა: სიცოცხლის ორგანიზაციის დონეები

სიცოცხლის ორგანიზაციის დონეების ზოგადი დახასიათება (ბიოლ.საბ.1,2,3);
სიცოცხლის ორგანიზაციის სხვადასხვა დონის დაკავშირება სასიცოცხლო თვისებებთან (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6,7,8,9,10);
შეუსაბამოს სიცოცხლის ორგანიზაციის დონის სხვადასხვა ჯგუფის ორგანიზმი (ბიოლ.საბ.1,2,3,5,6,7,8,9,10);
კვლევა
მიკროსკოპული კვლევის საფუძველზე ქსოვილების ამოცნობა და მათი აგებულების ფუნქციებთან დაკავშირება
(ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9);
მიკროსკოპული კვლევის საფუძველზე ქსოვილთა შედარებითი დახასიათება (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9);
უჯრედული თეორიისა და თანამედროვე მიღწევების მნიშვნელობაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.11,12,13 );
ქსოვილების შესახებ მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ჯანმრთელობის
დაცვა, დაავადებები, მედიცინა, იმუნოლოგია) (ბიოლ.საბ.11,12,13 ).
თემა: ადამიანის საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემა

ილუსტრაციაზე ან მაკეტზე ჩონჩხის ძირითადი ძვლებისა და კუნთების ამოცნობა (ბიოლ.საბ.1,2,3);
კუნთის მუშაობაზე მსჯელობა და კვლევის საფუძველზე კუნთის დაღლის გამომწვევი მიზეზების დადგენა (ბიოლ.საბ.2,
5,6,7,8,9,10);
ფიზიკური აქტივობის მნიშვნელობის დასაბუთება მოზარდის საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის ნორმალური
განვითარებისათვის, (ბიოლ.საბ.4,5,6,7,8);
კვლევა
კვლევის საფუძველზე ძვლის ქიმიური შედგენილობისა და მნიშვნელობის დადგენა (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10);
კვლევის საფუძველზე თანატოლებში ტანადობის დარღვევების (სკოლიოზის) მიზეზებზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.4,5,6,7,8);
ადამიანის საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის შესახებ მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა
პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (პირველადი დახმარება, ჯანმრთელობის დაცვა, მედიცინა, კრიმინალისტიკა)
(ბიოლ.საბ.11,12,13 ).
თემა: ნივთიერებების მიმოცვლა და ტრანსპორტი

ადამიანის სხვადასხვა ორგანოს (სისხლძარღვები, ღვიძლი, კუჭი, გული, ფილტვი, თირკმელი) შესაბამის სისტემას
მიკუთვნება და ორგანოთა სისტემების ფუნქციების შესახებ მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,,5,6,7,8,9.10);
გარემოსა და ადამიანის ორგანიზმს შორის ნივთიერებათა (აირები, წყალი, საკვები ნივთიერებები, ცხოველქმედების
პროდუქტები) მიმოცვლის მოდელირება (ბიოლ.საბ.1,2,4,5,6,7,8,9,10);
კვლევა

Codex 365 270 of 420
კვლევის საფუძველზე ორგანიზმის ჰომეოსტაზის (წყლის ბალანსი, ტემპერატურა) შენარჩუნების მნიშვნელობის დადგენა და
ორგანიზმის დაცვითი შესაძლებლობების (კანი, ლორწოვანი გარსები, ღვიძლი, ტემპერატურის მატება, ფაგოციტები,
იმუნიტეტი) შესახებ მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2, 4,5,6,7,8,9,10);
კვლევის საფუძველზე გარემოს ცვლად პირობებში ორგანიზმში მიმდინარე ცვლილებების (მაგ., პულსის აჩქარება-შენელება,
სუნთქვის სიხშირის შეცვლა, ოფლიანობა, წნევის მომატება) დადგენა (ბიოლ.საბ.1,2,4, 5,6,8,9,10);
ადამიანის ორგანოთა სისტემების შესახებ მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის
სფეროსთან (პირველადი დახმარება, ჯანმრთელობის დაცვა, მედიცინა, კრიმინალისტიკა) (ბიოლ.საბ.სტ.11,12,13 );
საკვების შედგენილობის (ორგანული და არაორგანული ნივთიერებები, ვიტამინები), კვებით ღირებულების და ენერგიის
შემცველობის კვლევა, თითოეული კომპონენტის მნიშვნელობის შესახებ მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2, 4,5,6,7,8,9,10);
ადამიანის ჯანმრთელობაზე მავნე ჩვევების (ქიმიური, ციფრული და სხვ. სახის ადიქციის) უარყოფითი გავლენის შესახებ
მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10);
ჯანმრთელობისათვის ჰომეოსტაზის და იმუნიტეტის შენარჩუნების მნიშვნელობის გააზრება (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10).
თემა: ჯანმრთელობა და მავნე ჩვევები

ადამიანის ორგანოთა სისტემების ფუნქციონირებაზე მავნე ჩვევების გავლენაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3);
დაახასიათოს მავნე ჩვევების/დამოკიდებულებების წარმოქმნის მოქმედება ადამიანის სასიცოცხლო თვისებებზე
(ბიოლ.საბ.1,2,9,10);
კვლევა
კვლევის საფუძველზე მავნე ჩვევების მიზეზების/შედეგების დადგენა და რჩევების/სააგიტაციო მასალის (მაგ., პლაკატი,
აუდიო/ვიდეო) შექმნა (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10);
კვლევის საფუძველზე მავნე ჩვევები გავრცელების ხარისხის დადგენა (ბიოლ.საბ.1,2, 4,5,6,7,8,9,10);
იმ დაავადებების შესახებ მსჯელობა, რომლებიც გამოწვეულია მავნე ჩვევებით (ბიოლ.საბ.1,2, 4,5,6,7,8,9,10);
IX კლასი
თემა: ადამიანის მარეგულირებელი სისტემები

ნერვული სისტემის აგებულებისა და ფუნქციის დახასიათება, პირობითი და უპირობო რეფლექსების შედარება
(ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9);
ენდოკრინული სისტემის ზოგიერთი ჯირკვლის ფუნქციის დარღვევებზე მსჯელობა, მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების
მოდელის შექმნა (ბიოლ.საბ.1,2,3, 5,6,7,8,9);
სხვადასხვა ორგანოთა სისტემების მოქმედების რეგულაციაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3, 5,6,7,8,9);
არსებული მონაცემების საფუძველზე ფსიქოაქტიური ნივთიერებების (ნიკოტინის/ალკოჰოლის და სხვა ნარკოტიკის)
ნერვული სისტემის ფუნქციონირებაზე მოქმედების დასაბუთება (ბიოლ.საბ.1,2,4,5,6,7,8,10);
განსაზღვროს ძილ-ღვიძილის ციკლის, დღის რეჟიმის დარღვევის გავლენა ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე და ფსიქიკური
ჯანმრთელობის ბიოლოგიურ საწყისებზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10);
ციფრული, ქიმიური და სხვა სახის ადიქციის გავლენა ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე და ფსიქიკური ჯანმრთელობის
ბიოლოგიურ საწყისებზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10);
კვლევა
მარტივი რეფლექსური რკალის მოდელის შექმნა (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8);
არგუმენტების მოყვანა ზოგიერთი მეცნიერული და ტექნოლოგიური მიღწევის (პავლოვის ცდები, კომპიუტერული
ტომოგრაფია) მნიშვნელობაზე მედიცინის განვითარებაში (ბიოლ.საბ.7,8,9,11,12);
ადამიანის მარეგულირებელი სისტემების შესახებ მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის
სფეროსთან (პირველადი დახმარება, ჯანმრთელობის დაცვა, მედიცინა, კრიმინალისტიკა) (ბიოლ.საბ.სტ.11,12,13 ).
თემა: შეგრძნების ორგანოები

სტრუქტურსა და ფუნქცია
შეგრძნების ორგანოებში შემავალი სტრუქტურებისა და მათი ფუნქციების აღწერა (ბიოლ.საბ.1,2,9,10);
ადამიანისათვის შეგრძნების ორგანოების მნიშვნელობის დასაბუთება (ბიოლ.საბ.1,2,4,5,6,7,8,9,10);
კვლევა
ბგერის/გამოსახულების აღქმის მექანიზმის სქემატურად გამოხატვა და კვლევის საფუძველზე სმენის/მხედველობის
დარღვევების მიზეზებზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2, 4,5,6,7,8,9,10);
Codex 365 271 of 420
თანამედროვე მიღწევების (ლაზერით მკურნალობა, ხელოვნური ბროლი, ხელოვნური სასმენი ძვლები) მნიშვნელობაზე
მსჯელობა (ბიოლ.საბ.7,8, 10,11,12);
ადამიანის შეგრძნების ორგანოების შესახებ მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის
სფეროსთან (პირველადი დახმარება, ჯანმრთელობის დაცვა, მედიცინა) (ბიოლ.საბ.11,12,13 );
ძლიერი გამღიზიანებლები (ბგერა, სინათლე) შეგრძნების ორგანოებზე (სმენაზე, მხედველობაზე) დამაზიანებელ მოქმედებაზე
მსჯელობა (ბიოლ.საბ.7,8, 10,11,12).
თემა: რეპროდუქციული სისტემა და ჯანმრთელობა

ქალისა და მამაკაცის რეპროდუქციული სისტემის დახასიათება და მათ ფუნქციებზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3);
ორგანიზმების გამრავლებაზე, როგორც მნიშვნელოვან სასიცოცხლო თვისებაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3);
კვლევის საფუძველზე დასაბუთება, როგორ მოქმედებს ნაყოფის განვითარებაზე მშობლის მიერ ჯანსაღი ცხოვრების წესის
დარღვევა (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10);
გადამდები დაავადებების (მათ შორის სქესობრივი გზით) გავრცელების რისკ-ფაქტორებზე მსჯელობა, პირადი ჰიგიენისა და
სანიტარული პირობების მნიშვნელობის გააზრება ინფექციური დაავადებების (მაგ., შიდსი, C-ჰეპატიტი) გავრცელების
პრევენციისათვის (ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10, 11,12,13);
არსებული კვლევების საფუძველზე ადრეულ სქესობრივ კავშირთან, ნაადრევ ქორწინებასა და ორსულობასთან
დაკავშირებული რისკების გაანალიზება, მათ გამომწვევ მიზეზებსა და პრევენციაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ. 8, 9, 10,11,12,13);
ექიმის როლის და მისი რეკომენდაციების მნიშვნელობაზე მსჯელობა და თვითმკურნალობის შედეგების გაანალიზება
(ბიოლ.საბ.1,2,4.6,7, 9,10);
კვლევა
არსებული კვლევების საფუძველზე რეპროდუქციული სისტემის ჰიგიენის დაცვის მნიშვნელობის დასაბუთება
(ბიოლ.საბ.1,2,5,6,7,8,9,10);
ნაყოფის განვითარებაზე მშობლის მავნე ჩვევების უარყოფით მოქმედებაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,7,8);
რეპროდუქციული ჯანმრთელობის სფეროში არსებულ სამეცნიერო-ტექნოლოგიურ მიღწევებზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.10,
11,12);
ადამიანის რეპროდუქციული ჯანმრთელობის შესახებ მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა
პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ჯანმრთელობის დაცვა, უშვილობის დაძლევა, (სექსოლოგი, გინეკოლოგი,
რეპროდუქტოლოგი, ვენეროლოგი, მამოლოგი, ანდროლოგი და სხვ.)) (ბიოლ.საბ.11,12,13).
თემა: უჯრედის მეტაბოლიზმი

ორგანიზმისათვის უჯრედის შემადგენლობაში შემავალი არაორგანული და ორგანული ნივთიერებების მნიშვნელობის
დასაბუთება (ბიოლ.საბ.1,2,3);
ბიოპოლიმერებს შორის მსგავსება - განსხვავების დადგენა (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9);
უჯრედების მრავალფეროვნებაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9);
შვილეულ უჯრედებში ქრომოსომების განაწილების კანონზომიერებების ახსნა (ბიოლ.საბ.1,2,5,9);
პლასტიკური და ენერგეტიკული ცვლის მსგავსება-განსხვავებების დადგენა მცენარეულ და ცხოველურ უჯრედებში
(ბიოლ.საბ.1,2,5,9);
გენის დახასიათება, როგორც დნმ-ის მონაკვეთის, რომელიც კონკრეტული ცილის სინთეზს და შესაბამის ნიშანთვისებას
განსაზღვრავს (ბიოლ.საბ.1,2,3);
უჯრედის მეტაბოლიზმზე მავნე ნივთიერებების (ნიკოტინი, ალკოჰოლი და სხვ.) მოქმედების დასაბუთება (ბიოლ.საბ.2,4,9);
კვლევა
მიტოზის და მეიოზის მარტივი მოდელის შექმნა (ბიოლ.საბ.1,2,5,9);
უჯრედის მეტაბოლიზმთან დაკავშირებული თანამედროვე მიღწევების მნიშვნელობაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.11,12,13 );
უჯრედის მეტაბოლიზმის შესახებ მიღებული ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან
(ჯანმრთელობის დაცვა, დაავადებები, მედიცინა, იმუნოლოგია) (ბიოლ.საბ.11,12,13 ).
თემა: სახეობა და პოპულაცია

Codex 365 272 of 420
სახეობის და პოპულაციის დახასიათება (ბიოლ.საბ.1,2,3);
პოპულაციაზე, როგორც ევოლუციის ერთეულზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3);
შეგუებულობების სახეების დახასიათება და მათ მნიშვნელობაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3);
მოდიფიკაციური ცვალებადობის ეკოლოგიური ფაქტორების მოქმედებასთან დაკავშირება (ბიოლ.საბ.1,2,3);
მემკვიდრული ცვალებადობის გენეტიკურ საფუძვლებზე და ევოლუციურ მნიშვნელობაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3);
სახეობის მდგრადობისათვის შეგუებულობების მნიშვნელობაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3);
სახეობების/პოპულაციების მრავალფეროვნების წარმოქმნის ევოლუციურ, გენეტიკურ და ეკოლოგიურ საფუძვლებზე
სახეობის/პოპულაციის შეგუებულობების მრავალფეროვნებაზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3,9);
კვლევა
კვლევის საფუძველზე ადამიანის ისეთ აქტივობებზე მსჯელობა, რომელთაც შეიძლება შეცვალონ სახეობის ევოლუციური
განვითარება;
კვლევის საფუძველზე მთავარი ევოლუციური ფაქტორის (ბუნებრივი გადარჩევა) მოქმედების დასაბუთება, არსებობისათვის
ბრძოლის სახეების გაანალიზება და ევოლუციის საბოლოო შედეგზე მსჯელობა (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,7,8);
კვლევის ჩატარება ორგანიზმების განვითარებასა და ეკოლოგიური ფაქტორის ინტენსივობას (ოპტიმუმი, გაძლების ზედა და
ქვედა ზღვარი) შორის დამოკიდებულების დასადგენად (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,6,7,8,9 );
სახეობათა მრავალფეროვნების მნიშვნელობის გაანალიზება ადამიანისათვის (ბიოლ.საბ.3,4,9,10);
სახეობათა მრავალფეროვნების მნიშვნელობასთან დაკავშირებით მიღებული ცოდნის გამოყენება სხვადასხვა
პროფესიაში/საქმიანობის სფეროში (ჯანმრთელობის დაცვა, გარემოს დაცვა, სოფლის მეურნეობა, მედიცინა)
(ბიოლ.საბ.11,12,13).

საფეხურებრივი საკვანძო შეკითხვები სტანდარტის ცნებებს აკავშირებს შედეგებთან.
რატომ არის მნიშვნელოვანი ორგანიზმების მრავალფეროვნების შენარჩუნება?
რატომ არის მნიშვნელოვანი გარემოს დაცვა და რა კავშირშია იგი მდგრადი განვითარების პრინციპებთან?
რა მნიშვნელობა აქვს ორგანიზმების მემკვიდრეობითობას და ცვალებადობას ევოლუციის თვალსაზრისით?
როგორ შეიძლება გამოიყენოს ადამიანმა ბიოლოგიასთან დაკავშირებული ცოდნა ყოველდღიურ
ცხოვრებაში/ზოგიერთ პროფესიაში?
როგორ გამოიყენება თანამედროვე ტექნოლოგიების მიღწევები სოფლის მეურნეობაში, მედიცინაში?
როგორ ჩავატარო კვლევა: დაკვირვება, ექსპერიმენტი?
როგორ ხდება ენერგიის ცვლა და ნივთიერებების გარდაქმნა ცოცხალ სისტემებში?
როგორ შეესაბამება სხვადასხვა ორგანიზმის სტრუქტურა მათ ფუნქციებს?
რა უპირატესობა აქვს ჯანსაღ ცხოვრების წესს და როგორ მოქმედებს მავნე ჩვევები ადამიანის ორგანიზმზე?
როგორ დავიცვათ თავი სხვადასხვა გადამდები დაავადებისაგან?
რა ზიანი შეიძლება მიაყენოს სხვადასხვა სახის დამოკიდებულებების (ადიქცია) განვითარებამ ჩემ ფსიქიკურ
ჯანმრთელობას?
2.2. ფიზიკის სტანდარტი საბაზო საფეხურზე

საბაზო საფეხურზე საგან „ფიზიკაში“ შეისწავლება მექანიკისა და სითბური მოვლენების ძირითადი
პრინციპები. მოსწავლე გაეცნობა ბუნებაში მიმდინარე ფიზიკური პროცესების კანონზომიერებებს, მათ
გავლენას გარემომცველ სამყაროზე და როლს მეცნიერებისა და ტექნიკის განვითარებაში.
გაგებაში, ახალი ცოდნის შექმნაში და ამ ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენებაში დაეხმარება.

შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს ფიზიკაში საბაზო საფეხურის ბოლოს.

Codex 365 273 of 420

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ფიზ.საბ.1.:
„ფიზ.“ – მიუთითებს საგანს „ფიზიკა’’;
ფიზიკის სტანდარტის შედეგები (საბაზო საფეხური)
შედეგების მიმართულება: ფიზიკური მოვლენები ცნებები

ინდექსები მოსწავლემ უნდა შეძლოს
ფიზ.საბ.1. მატერიის დახასიათება მისი ფიზიკური თვისებების მიხედვით;

მატერია
ფიზ.საბ.2. სხეულთა ურთიერთქმედებაზე და ურთიერთქმედების შედეგებზე
არგუმენტირებული მსჯელობა; მოძრაობა და ცვლილებები
ფიზ.საბ.3. ენერგიის სახეების დახასიათება და მათ ურთიერთგარდაქმნაზე ენერგია და

არგუმენტირებული მსჯელობა. ურთიერთქმედება
მიმართულება: მეცნიერული კვლევა-ძიება კვლევა
ფიზ.საბ.4. ფიზიკური მოვლენების შესწავლის მიზნით კვლევის (ცდა, ექსპერიმენტი)

დაგეგმვა (ჰიპოთეზების შემუშავება, დამოკიდებული და
დამოუკიდებელი ცვლადების განსაზღვრა, კვლევის პროცედურის,
მონაცემების აღრიცხვის ფორმების განსაზღვრა, სათანადო რესურსების
შერჩევა);
ფიზ.საბ.5. ფიზიკური პროცესებისა და კანონზომიერებების კვლევისათვის საჭირო

პროცედურების განხორციელება (დაკვირვება, გაზომვა, მონაცემების
აღრიცხვა, შესაბამისი მასალისა და აღჭურვილობის ადეკვატურად
გამოყენება);
ფიზ.საბ.6. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების სხვადასხვა ფორმით

(ცხრილებით, დიაგრამებით, გრაფიკებით და სხვ.) ჩაწერა და ორგანიზება;
მონაცემების ორგანიზებისთვის ინფორმაციულ - საკომუნიკაციო
ტექნოლოგიების გამოყენება;
ფიზ.საბ.7. მონაცემების გაანალიზება და არგუმენტირებული მსჯელობის

საფუძველზე დასკვნების გამოტანა, ცვლადებს შორის დამოკიდებულების
აღსაწერად დიაგრამებისა და გრაფიკების გამოყენება;
ფიზ.საბ.8. მოდელების შექმნა და გამოყენება ფიზიკური მოვლენების/

კანონზომიერებების საჩვენებლად;
ფიზ.საბ.9. ცდისა და ექსპერიმენტის დაგეგმვისა და ჩატარებისას უსაფრთხოების

წესების დაცვა.

Codex 365 274 of 420
ფიზ.საბ.10. ფიზიკისა და ტექნოლოგიების მიღწევების შეფასება მდგრადი

განვითარების პრინციპების თვალსაზრისით;
ფიზ.საბ.11. ფიზიკისა და ტექნოლოგიების მიღწევების ყოველდღიურობასთან

დაკავშირება;
ფიზ.საბ.12. ფიზიკის სხვადასხვა პროფესიასთან დაკავშირება.
VII კლასი
მოსამზადებელი პერიოდი
ნივთიერების აგებულება და მისი ფიზიკური თვისებები
თანაბარი და არათანაბარი მოძრაობა
ძალა და წნევა
მექანიკური მოვლენები
სითბური მოვლენები
IX კლასი
არათანაბარი და მრუდწირული მოძრაობა
სტატიკა და დინამიკა

თითოეულ ცხრილში მოცემულია თემის დასახელება და შეფასების ინდიკატორები, რომლებშიც ნაჩვენებია,
VII კლასი
თემა: ნივთიერების აგებულება და მისი ფიზიკური თვისებები

აგრეგატული მდგომარეობის დაკავშირება ნივთიერების ატომურ-მოლეკულურ აგებულებასთან (ფიზ.საბ.1,2,3);
მოძრაობა და ცვლილებები
ნივთიერების აგებულებაზე, მის გარდაქმნაზე და ფუნქციაზე არგუმენტირებული მსჯელობა (ფიზ.საბ.1,2,3);
დიფუზიის როლის შეფასება ბუნებასა და ყოფაცხოვრებაში (ფიზ.საბ.1,2,3,10,11);
ენერგია და ურთიერთქმედება
ნივთიერების აგრეგატული მდგომარეობასა და მასში მიმდინარე ენერგიის ცვლილებაზე არგუმენტირებული მსჯელობა
(ფიზ.საბ.1,2,3);
კვლევა
სიმკვრივის ექსპერიმენტულად განსაზღვრა (ფიზ.საბ.4,5,6,7,9);
დიფუზიის მოვლენის სადემონსტრაციო მოდელის შექმნა და პრობლემაზე დაფუძნებული ამოცანების გადაჭრა
(ფიზ.საბ.4,5,6,7,8,9).
თემა: თანაბარი და არათანაბარი მოძრაობა


Codex 365 275 of 420
ათვლის სისტემისა და ნივთიერი წერტილის მნიშვნელობაზე მსჯელობა თანაბარი მოძრაობის განხილვისას (ფიზ.საბ.1,2, 3,
6);
სხეულის თანაბარი მოძრაობის დამახასიათებელ პარამეტრებზე და მათი ცვლილების მნიშვნელობაზე მსჯელობა(ფიზ.საბ.
1, 2, 3, 6);
მოძრაობის ფარდობითობაზე არგუმენტირებული მსჯელობა(ფიზ.საბ.6, 7);
ვექტორული და სკალარული სიდიდეების დახასიათება(ფიზ.საბ.6, 7);
კვლევა
წრფივი თანაბარი მოძრაობის შესწავლა მოდელის საშუალებით; პრობლემაზე დაფუძნებული ამოცანების გადაჭრა
(ფიზ.საბ.4,5,6,7,9);
სხეულთა სიჩქარის როლის შეფასება ბუნებასა და ყოფაცხოვრებაში (ფიზ.საბ. 10, 11);
სხეულთა მოძრაობის სახეების დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ფიზ.საბ.10, 11, 12).
თემა: ძალა და წნევა

მყარ, თხევად და აირად ნივთიერებებში მოქმედი ძალების თავისებურებებზე არგუმენტირებული მსჯელობა (ფიზ.საბ.1, 2,
3, 6);
ბუნების სხვადასხვა ძალის სხეულზე მოქმედების შედეგებზე მსჯელობა (ფიზ.საბ.1, 2, 3, 6);
ძალების მოქმედების შედეგის შესწავლა მოდელების საშუალებით. პრობლემაზე დაფუძნებული ამოცანების გადაჭრა
(ფიზ.საბ.1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11);
კვლევა
აირებსა და სითხეებში წნევის განაწილების თავისებურებების ექსპერიმენტულად დადგენა და დაკვირვების შედეგების
განზოგადება, შესაბამის პრობლემაზე დაფუძნებული ამოცანების გადაჭრა (ფიზ.საბ.4, 5, 6, 7, 9).
თემა: მექანიკური მოვლენები

მუშაობის დაკავშირება ენერგიის ცვლილებასთან (ფიზ.საბ. 1, 2, 3);
მექანიკური ენერგიის მუდმივობაზე, პოტენციური და კინეტიკური ენერგიების ერთი სახიდან მეორეში გადასვლაზე
მსჯელობა (ფიზ.საბ.1,2,3);
კვლევა
მარტივი მექანიზმების მოქმედების პრინციპის ექსპერიმენტული შესწავლა და პრობლემაზე დაფუძნებული ამოცანების
გადაჭრა (ფიზ.საბ.4,5,6,7,9);
მარტივი მექანიზმების, წონასწორობისა და ენერგიის მუდმივობის კანონის როლის შეფასება ბუნებასა და ყოფა-ცხოვრებაში
(ფიზ.საბ. 10, 11);
სხეულთა წონასწორობის პირობების ცოდნისა და მარტივი მექანიზმების გამოყენების დაკავშირება სხვადასხვა
პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ფიზ.საბ.10,11,12).
თემა: სითბური მოვლენები

ნივთიერების სითბოტევადობისა და წვის კუთრი სითბოს ექსპერიმენტული შესწავლა (ფიზ.საბ. 4, 5, 6, 7, 8, 9);
სითბური ძრავების მოქმედების პრინციპსა და მათი მუშაობით შექმნილ ეკოლოგიურ პრობლემებზე არგუმენტირებული
მსჯელობა (ფიზ.საბ. 1, 2, 3, 10, 11);
სითბოს გადაცემის სახეების დახასიათება და მათ თავისებურებებზე არგუმენტირებული მსჯელობა (ფიზ.საბ.1, 2, 3);
კვლევა
კუთრი სითბოტევადობების და წვის კუთრი სითბოს როლის შეფასება ბუნებასა და ყოფაცხოვრებაში (ფიზ.საბ.1, 2, 3, 10, 11);
ბუნებაში მიმდინარე სითბური პროცესების შესახებ ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის
სფეროსთან (ფიზ.საბ.10,11,12).
IX კლასი
Codex 365 276 of 420
თემა: არათანაბარი და მრუდწირული მოძრაობა

ათვლის სისტემის, ნივთიერი წერტილის და ინერციის მნიშვნელობაზე მსჯელობა არათანაბარი და მრუდწირული
მოძრაობის ანალიზისას (ფიზ.საბ.1,2, 3, 6);
სხეულის არათანაბარი მოძრაობის დამახასიათებელ პარამეტრებზე მსჯელობა (ფიზ.საბ. 1, 2, 3, 6);
მრუდწრიული მოძრაობის დამახასიათებელ პარამეტრებზე და მათი ცვლილების მნიშვნელობაზე მსჯელობა (ფიზ.საბ. 1, 2, 3,
6);
კვლევა
წრფივი თანაბარაჩქარებული და მრუდწირული მოძრაობის გრაფიკების საშუალებით პრობლემაზე დაფუძნებული
ამოცანების გადაჭრა (ფიზ.საბ. 4, 5, 6, 7, 8, 9);
თემა: სტატიკა და დინამიკა
ნიუტონის კანონების საშუალებით სხეულის მოძრაობის დაკავშირება მასზე მოქმედ ძალებთან (ფიზ.საბ. 2,3,7);
მსოფლიო მიზიდულობის ძალის დაკავშირება პლანეტების ხელოვნური თანამგზავრისა და კოსმოსური სადგურების
მოძრაობასთან (ფიზ.საბ.2,3,4,7,8,10,11);
იმპულსის შენახვის კანონის დაკავშირება დაჯახებებთან და რეაქტიულ მოძრაობასთან (ფიზ.საბ. 2,3,7);
კვლევა
ნიუტონის კანონების, სხეულთა ცურვის პირობების ლაბორატორიული შესწავლა მოდელების საშუალებით. პრობლემაზე
დაფუძნებული ამოცანების გადაჭრა (ფიზ.საბ.2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9);
სხეულზე მოქმედი სხვადასხვა ტიპის ძალების როლის შეფასება ბუნებასა და ყოფაცხოვრებაში (ფიზ.საბ. 10, 11);
ნიუტონის კანონების და/ან ცურვის პირობების ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან
(ფიზ.საბ.10,11,12).

როგორ უნდა შევისწავლო ფიზიკური მოვლენები?
როგორ დავგეგმო და ჩავატარო კვლევა ფიზიკური მოვლენების შესასწავლად?
რაში და როგორ შეიძლება გამოვიყენო ფიზიკური კანონზომიერებების ცოდნა?
როგორ გარდაიქმნება ენერგია ერთი სახეობიდან მეორე სახეობად?
როგორ დავაკაშირო ბუნებაში არსებული ძალები მრავალფეროვან ფიზიკურ მოვლენებთან?
რა გავლენას ახდენს ნივთიერების აგებულება ბუნებაში მიმდინარე პროცესებზე?
ქიმიის სტანდარტი საბაზო საფეხურზე
საგან „ქიმიის“ სწავლა-სწავლება გულისხმობს ატომისა და ნივთიერებების აგებულების, პერიოდული
ცხრილის ორგანიზების, ქიმიური პროცესების ზოგადი კანონზომიერებების და არაორგანულ და ორგანულ
ნაერთთა სხვადასხვა კლასის წარმომადგენლების თვისებების შესწავლას, გარემოს დაცვისა და
უსაფრთხოების წესების დაცვის მნიშვნელობის გააზრებას.
გაგებაში, ახალი ცოდნის შექმნასა და ამ ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენებაში დაეხმარება.

შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს ქიმიაში საბაზო საფეხურის ბოლოს.

Codex 365 277 of 420


საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ქიმ.საბ.1.:
„ქიმ.“ – მიუთითებს საგანს „ქიმია’’;
ქიმიის სტანდარტის შედეგები (საბაზო საფეხური)
შედეგების მიმართულება: ქიმიური მოვლენები სამიზნე ცნებები

ინდექსები მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ქიმ.საბ.1. ნივთიერებათა კლასიფიცირება მათი შედგენილობის, ფიზიკური და ნივთიერება

ქიმიური თვისებების მიხედვით; (შედეგები: 1, 2, 5, 8)
ქიმ.საბ.2. ნივთიერებათა თვისებების დაკავშირება მათი მოლეკულების ქიმიური ბმა

შედგენილობაში შემავალი ატომების ელექტრონულ აღნაგობასთან და (შედეგები: 1, 2.)
ქიმიური ბმის ხასიათთან;
ელემენტთა პერიოდულობის
ქიმ.საბ.3. ელემენტთა პერიოდული ცხრილის ორგანიზების პრინციპის ცხრილი
გამოყენება კონკრეტული ამოცანების გადაჭრისთვის; (შედეგები: 3)
ქიმ.საბ.4. ფიზიკური და ქიმიური თვისებებისა და მოვლენების დახასიათება, ფიზიკური და ქიმიური

ერთმანეთისგან განსხვავება და სხვადასხვა სახის ქიმიური რეაქციის მოვლენები
აღწერა; (შედეგები 3, 7, 8, 9)
ქიმ.საბ.5. ფიზიკური და ქიმიური მოვლენების რაოდენობრივი დახასიათება. კვლევა

(შედეგები: 6, 7, 8, 9, 10, 11 ,2, 13,
მიმართულება: მეცნიერული კვლევა-ძიება 14)
ქიმ.საბ.6. ქიმიური პროცესების კვლევის მიზნით კვლევის დაგეგმვა; აღმოჩენა, თეორია, კანონი,
მდგრადი განვითარება,
ქიმ. საბ.7. ქიმიური მოვლენების კვლევისათვის საჭირო პროცედურების ტექნოლოგია
განხორციელება;
ქიმ.საბ.8. თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების სხვადასხვა ფორმით

ჩაწერა და ორგანიზება; მონაცემების ორგანიზებისთვის ინფორმაციულ-
საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება;
ქიმ.საბ.9. მონაცემების გაანალიზება და არგუმენტირებული მსჯელობის

საფუძველზე დასკვნების გამოტანა;
ქიმ.საბ.10. მოდელების შექმნა და გამოყენება ქიმიური პროცესის, მოვლენის,

ნაერთების გარდაქმნის საჩვენებლად;
ქიმ.საბ.11. კვლევის ჩატარებისას უსაფრთხოების წესების დაცვა.

Codex 365 278 of 420
ქიმ.საბ.12. საბუნებისმტყველო მეცნიერებების და ტექნოლოგიების მიღწევების

შეფასება მდგრადი განვითარების პრინციპების თვალსაზრისით;
ქიმ.საბ.13. საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების და ტექნოლოგიების მიღწევების

ყოველდღიურობასთან დაკავშირება;
ქიმ.საბ.14. საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სხვადასხვა პროფესიასთან

დაკავშირება.
წყალი, ხსნარები
ჰაერი
ელემენტების ორგანიზაციის პრინციპი
IX კლასი
ნივთიერებათა მრავალფეროვნება
ნავთობი და მისი პროდუქტები; ბუნებრივი აირი

თემა: წყალი, ხსნარები
ნივთიერება, ქიმიური მოვლენა, ფიზიკური მოვლენა, კვლევა

წყლის ფიზიკური თვისებების და წყლის მონაწილეობით მიმდინარე ქიმიური გარდაქმნების, სხვადასხვა ნივთიერების
წყალში ხსნადობაზე გამოთქმული ვარაუდის ექსპერიმენტულად შესწავლა (ქიმ.საბ.1,4,6,7,8,9,11,12,13);
ქიმიური ბმა, ფიზიკური მოვლენა
წყლის ფიზიკური თვისებების ახსნა ატომის აგებულების და მოლეკულათშორისი კავშირების საფუძველზე
(ქიმ.საბ.2,6,7,8,11);
ქიმიური მოვლენა, ფიზიკური მოვლენა, კვლევა
მოდელების შექმნის სხვადასხვა საშუალების გამოყენებით მარტივ და რთულ ნივთიერებებს შორის განსხვავების ჩვენება,
წყლისა და სხვა ნივთიერებების ფიზიკური და ქიმიური გარდაქმნების ახსნა, ნაერთთა ქიმიური ფორმულების შედგენა
ატომის აღნაგობის საფუძველზე (ქიმ.საბ.2,4,10);
ნივთიერებათა რაოდენობრივი მახასიათებლები, ქიმიური მოვლენა
პრობლემის გადაჭრა წყლის თვისებების, შედგენილობის მუდმივობის, ნარევის კომპონენტებად დაყოფის ხერხების,
სხვადასხვა ტიპის რეაქციების, ხსნარებში ნივთიერებების მასური წილების გამოთვლის გამოყენებით (ქიმ.საბ.1,2,3, 4,5);
აღმოჩენა, თეორია, კანონი, მდგრადი განვითარება, ტექნოლოგია
წყლის ფიზიკური და ქიმიური თვისებების, შედგენილობის მუდმივობის, ხსნარების მნიშვნელობის შეფასება ადამიანის
ყოფა-ცხოვრებასა და ბუნებაში, წყლის რაციონალურად გამოყენების მნიშვნელობაზე მსჯელობა (ქიმ.საბ.4,12,13);
ადამიანის საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება წყლის ფიზიკური და ქიმიური თვისებების ცოდნის
გამოყენებასთან (ქიმ.საბ.4,14).
თემა: ჰაერი

ჰაერის შედგენილობაში შემავალი მარტივი და რთული ნივთიერებების ფიზიკური და ქიმიური თვისებების
ექსპერიმენტულად შესწავლა (ქიმ.საბ.1,4,6,7,8,9,11,12,13);
ქიმიური ბმა, ფიზიკური მოვლენა, ქიმიური მოვლენა
ჰაერის შედგენილობაში შემავალი მარტივი და რთული ნივთიერებების თვისებების ახსნა ატომის აგებულების
Codex 365 279 of 420
საფუძველზე (ქიმ.საბ.2,6,7,8,9,11);
მოდელების შექმნის სხვადასხვა საშუალების გამოყენებით ჰაერის შედგენილობაში შემავალი ნივთიერებების გარდაქმნების
ახსნა, ქიმიური პროცესების აღწერა, ნაერთთა ქიმიური ფორმულების შედგენა ატომის აღნაგობის საფუძველზე
(ქიმ.საბ.2,4,10);
პრობლემის გადაჭრა ნარევის კომპონენტებად დაყოფის ხერხების, ჰაერის შედგენილობაში შემავალი ნივთიერებების
ქიმიური და ფიზიკური თვისებების, გამოთვლების გამოყენებით (ქიმ.საბ.1,2,3,4,5);
ჰაერის შედგენილობაში შემავალი ნივთიერებების მონაწილეობით მიმდინარე ქიმიური გარდაქმნების დახასიათება,
ქიმიური რეაქციის ნიშნების ამოცნობა, შესაბამისი ქიმიური რეაქციის ტოლობის შედგენა მასის მუდმივობის კანონის
საფუძველზე, სხვადასხვა სახის (მაგ., წვის, ჟანგვის) ქიმიური რეაქციების აღწერა ყოველდღიურობასთან კავშირში
(ქიმ.საბ.1,4, 12, 13);
ჰაერის მნიშვნელობის შეფასება ადამიანის ყოფა-ცხოვრებასა და ბუნებაში, დაბინძურებისგან მისი დაცვის
აუცილებლობაზე მსჯელობა (ქიმ.საბ.4, 12, 13);
ადამიანის საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება ჟანგბადის, აზოტის, ნახშირორჟანგის, ინერტული
აირების და სხვა ნივთიერებების თვისებების ცოდნის გამოყენებასთან (ქიმ.საბ.4, 14).
თემა: ელემენტების ორგანიზების პრინციპი

ელემენტების, მათ შორის, მეტალების/არამეტალების და მათი მნიშვნელოვანი ნაერთების თვისებების დახასიათება
პერიოდულ სისტემაში ელემენტთა მდებარეობის საფუძველზე (ქიმ.საბ.1,4,6,7,8,9,11,12,13);
ოქსიდების/მჟავების/ფუძეების/მარილების მნიშვნელოვანი წარმომადგენლების დასახელება, ქიმიური ბმების ზოგადი
დახასიათება (იონური ბმა და იონური ნაერთების დასახელება, კოვალენტური ბმა და კოვალენტური ნაერთების
დასახელება), ინდიკატორების გამოყენებით ნივთიერებების pH-ის განსაზღვრა (ქიმ.საბ.1,4,6,7,8,9,11,12,13);
ელემენტთა პერიოდულობის ცხრილი, ქიმიური მოვლენა, ფიზიკური მოვლენა
ნივთიერებების თვისებების ახსნა ატომის ელექტრონული აღნაგობის საფუძველზე (ქიმ.საბ.2,6,7,8, 9,11);
სხვადასხვა ელემენტის ატომის აღნაგობის დემონსტრირება და დახასიათება, მათი მოდელების შექმნა სხვადასხვა
საშუალების გამოყენებით (ქიმ.საბ.2,4,10);
პრობლემის გადაჭრა ელემენტების თვისებების, მათი ატომის აგებულების, სხვადასხვა ტიპის რეაქციების, გამოთვლების
(ფარდობითი ატომური და მოლეკულური მასები, ნაერთში ელემენტის მასური წილი, გაანგარიშებები ქიმიური რეაქციების
ტოლობების საფუძველზე) გამოყენებით (ქიმ.საბ.1,2,3,4,6,10, 11, 12,12, 14);
ელემენტების და ნივთიერებების მნიშვნელობის შეფასება ადამიანის ყოფა-ცხოვრებასა და წარმოებაში მათი გამოყენების
თვალსაზრისით. ელემენტების შემცველობა ადამიანის ორგანიზმში და მათი მნიშვნელობა (ქიმ.საბ.4,12,13);
ადამიანის საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება პერიოდულობის სისტემაში ელემენტის მდებარეობის
მიხედვით მისი თვისებების ცოდნის გამოყენებასთან (ქიმ.საბ.4,14).
IX კლასი
თემა: ნივთიერებათა მრავალფეროვნება
მარტივი და რთული ნივთიერებების ფიზიკური და ქიმიური თვისებების შედარება მათ შედგენილობაში შემავალი
ელემენტების ატომის აგებულებისა და ნივთიერებებში არსებული ქიმიური ბმების (იონური, კოვალენტური და მეტალური)
საფუძველზე (ქიმ.საბ. 2,6,7,8,9,11);
მოდელების შექმნის სხვადასხვა საშუალების გამოყენებით ნაერთთა სხვადასხვა კლასის წარმომადგენელთა ქიმიური
გარდაქმნების ახსნა, ნაერთთა კლასებს შორის კავშირების ჩვენება (ქიმ.საბ.2, 4, 10);
პრობლემის გადაჭრა ნაერთთა სხვადასხვა კლასის წარმომადგენელთა მონაწილეობით მიმდინარე სხვადასხვა ტიპის
რეაქციების, გამოთვლების (ფარდობითი ატომური და მოლეკულური მასები, ნაერთში ელემენტის მასური წილი, მოლი,
მოლური მასა, ავოგადროს კანონი, ფარდობითი სიმკვრივე, გაანგარიშებები ქიმიური რეაქციების ტოლობების
საფუძველზე) გამოყენებით (ქიმ.საბ.1,2,3, 4, 6, 10, 11, 12,12, 14);
სხვადასხვა კლასის ნაერთთა მნიშვნელობის, ქიმიური გარდაქმნების ტიპების შეფასება ადამიანის ყოფა-ცხოვრებასა და
წარმოებაში მათი გამოყენების თვალსაზრისით. ქიმიური გარდაქმნების მნიშვნელობის შეფასება გარემოს დაბინძურებისა
და მის წინააღმდეგ ბრძოლის კუთხით. არაორგანული ნაერთების რაციონალურად გამოყენებაზე მსჯელობა
(ქიმ.საბ.4,12,13);
ადამიანის საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება სხვადასხვა კლასის ნაერთთა და ქიმიური რეაქციების
ტიპების ცოდნის გამოყენებასთან (ქიმ.საბ.4,14).
Codex 365 280 of 420
თემა: ნავთობი და მისი პროდუქტები; ბუნებრივი აირი

ნახშირწყალბადების თვისებების ექსპერიმენტულად შესწავლა (მაგ., უჯერი ნახშირწყალბადების აღმოჩენა ბრომიანი
წყლით, წვის რეაქცია), შესაბამისი ქიმიური რეაქციების აღწერა (ქიმ.საბ.1,4,6,7,8,9,11,12,13 );
ნახშირწყალბადების მრავალფეროვნების ახსნა ნახშირბადის ატომის თავისებურებების, ამ ნაერთებში არსებული ბმების
საფუძველზე, ჰომოლოგიური რიგის პირველი 7 წევრის მაგალითზე ნომენკლატურის, ჰომოლოგიური სხვაობისა და
იზომერიის ცნების (ჯაჭვის, ჯერადი ბმების მდებარეობის, ცის- და ტრანს- იზომერია) არსის ჩვენება (ქიმ.საბ. 2,6,7,8,9,11);
მოდელების შექმნის სხვადასხვა საშუალების გამოყენებით ნახშირწყალბადების შედგენილობის, მათი მონაწილეობით
მიმდინარე რეაქციების აღწერა (ქიმ.საბ.2,4,10);
პრობლემის გადაჭრა ნახშირწყალბადების მონაწილეობით მიმდინარე რეაქციების (წვა, ჩანაცვლების რეაქცია მეთანის
მაგალითზე, მიერთების და პოლიმერიზაციის რეაქციები ეთილენის მაგალითზე, ჰიდრირება-დეჰიდრირება) და
გამოთვლების გამოყენებით (ქიმ.საბ.1,2,3, 4,5);
ნავთობისა და ბუნებრივი აირის მოპოვება-გადამუშავების დადებითი და უარყოფითი მხარეების შეფასება, მათ
რაციონალურად გამოყენებაზე მსჯელობა (ქიმ.საბ.4,12,13);
ადამიანის საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების გამოყენებასთან
(ქიმ.საბ.4,14).
საფეხურებრივი საკვანძო კითხვები:

როგორ გეხმარებათ ქიმიის შესწავლაში ელემენტთა პერიოდულობის ცხრილი?
რა განაპირობებს ნივთიერებათა მრავალფეროვნებას?
რა კავშირია ნივთიერებათა თვისებებსა და მათ გამოყენებას შორის?
როგორ გამოიყენებთ თანამედროვე ტექნოლოგიების მიღწევებს?
რაში შეიძლება გამოგვადგეს კვლევითი მიდგომის ცოდნა?
რატომ და როგორ იცვლებოდა შეხედულება ნივთიერებების აღნაგობაზე დროთა განმავლობაში?
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები საშუალო საფეხურზე

ბიოლოგიის სტანდარტი
საბაზო საფეხურზე ბიოლოგიაში შეძენილი ცოდნა.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ბიოლ.საშ.1.:
„ბიოლ.“ – მიუთითებს საგანს „ბიოლოგია’’;
„საშ.“ – მიუთითებს საშუალო საფეხურს
ბიოლოგიის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

ბიოლ.საშ.1. მეცნიერების მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების სტრუქტურა, ფუნქცია

Codex 365 281 of 420
გამოყენებით ცოცხალი სისტემის სტრუქტურისა და ფუნქციის (ბიოლ.საშ.1.2,3,4,5)

აღწერა შედარებითი დახასიათებისათვის.
ბიოლ.საშ.2. მეცნიერების მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების სასიცოცხლო თვისება
გამოყენებით სიცოცხლის ორგანიზაციის სხვადასხვა დონის (ბიოლ.საშ.1.2,3,4,5)
ცოცხალი სისტემის თვისებების აღწერა შედარებითი
დახასიათებისათვის. ბიომრავალფეროვნება
(ბიოლ.საშ.1.2,3,4,5)
ბიოლ.საშ.3. მეცნიერების მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების
გამოყენებით ცოცხალ სისტემებში ენერგიის გარდაქმნისა და
ნივთიერებების მიმოცვლის აღწერა მათ შორის მიზეზ-
(ბიოლ.საშ.1.2,3,5)
შედეგობრივი კავშირების დასადგენად.
გამოყენებით ბიომრავალფეროვნების წარმოქმნის
კანონზომიერებების ახსნა, გარემოს დაცვის კუთხით მისი
შენარჩუნების მნიშვნელობის გასაანალიზებლად.
გამოყენებით ადამიანის ჯანმრთელობაზე გარემო ფაქტორების
ზემოქმედების შესწავლა ჯანსაღი ცხოვრების წესის მნიშვნელობის
X კლასი
უჯრედის ბიოლოგია
უჯრედის გამრავლება
XI კლასი
გენეტიკა
ევოლუცია
XII კლასი
ეკოლოგია
ვირუსიდან ადამიანამდე

თანმიმდევრობა (რეკომენდებულია ერთ სემესტრში ერთი თემის სწავლება).
X კლასი
თემა: უჯრედის ბიოლოგია

უჯრედის ძირითადი ორგანოიდები (პლაზმური მემბრანა, ბირთვი, რიბოსომა, ენდოპლაზმური ბადე, გოლჯის კომპლექსი,
ლიზოსომა, მიტოქონდრია, ქლოროპლასტი); უჯრედის ქიმიური ნივთიერებები (წყალი და მინერალური მარილები,
ბიოპოლიმერები); უჯრედული მეტაბოლიზმი (უჯრედული სუნთქვა, ფოტოსინთეზი, მატრიცული სინთეზის რეაქციები).
უჯრედის ძირითადი კომპონენტების სტრუქტურის და ფუნქციის შესაბამისობაზე მსჯელობა;
უჯრედის შემადგენლობაში შემავალი ქიმიური ნივთიერებების მნიშვნელობის დასაბუთება და მათ შორის მსგავსება-
განსხვავებაზე მსჯელობა;
უჯრედის ბიოლოგიასთან დაკავშირებული ცნობილი ექსპერიმენტების მაგალითების განხილვა/გაანალიზება.
უჯრედების/ქსოვილების (მცენარეული, ცხოველური) მრავალფეროვნებაზე მსჯელობა.
უჯრედის სასიცოცხლო თვისებების (მაგ., ენდოციტოზი, ეგზოციტოზი, უჯრედული სუნთქვა, ფოტოსინთეზი, გამრავლება)

Codex 365 282 of 420
აღწერა და პლაზმური მემბრანის თვისებებთან დაკავშირებული კვლევებზე მსჯელობა.
უჯრედის მეტაბოლიზმზე მავნე ნივთიერებების (ნიკოტინი, ალკოჰოლი და სხვ.) მოქმედებაზე მსჯელობა.
თემა: უჯრედის გამრავლება

უჯრედული ციკლი (ინტერფაზა, მიტოზი) მეიოზი; უჯრედების დიფერენცირება, ღეროვანი უჯრედები და მათი
პრაქტიკული გამოყენება; მემკვიდრული ინფორმაციის ორგანიზება პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში; მემკვიდრული
ინფორმაციის გადაცემის გზები პროკარიოტებში (ტრანსდუქცია, ტრანსფორმაცია, კონიუგაცია); მემკვიდრული ინფორმაციის
რეალიზება უჯრედებში.
უჯრედულ გამრავლებასთან დაკავშირებული სტრუქტურების დაკავშირება მათ ფუნქციებთან;
მემკვიდრული ინფორმაციიის ორგანიზების დახასიათება პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში;
პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში მემკვიდრული ინფორმაციის გადაცემის გზების (ტრანსდუქცია, ტრანსფორმაცია,
კონიუგაცია) აღწერა.
უჯრედებში მემკვიდრული ინფორმაციის რეალიზების (ტრანსკრიპცია, ტრანსლიაცია) აღწერა და დაკავშირება
ბიომრავალფეროვნებასთან.
უჯრედის გამრავლების მნიშვნელობის დასაბუთება და სხვა სასიცოცხლო თვისებებთან დაკავშირება;
უჯრედის გამრავლებისას (მიტოზი,მეიოზი) შვილეულ უჯრედებში ქრომოსომების განაწილების კანონზომიერებების ახსნა.
ღეროვანი უჯრედებით სხვადასხვა დაავადებების განკურნების მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
XI კლასი
თემა: გენეტიკა

მემკვიდრული ინფორმაცია (მემკვიდრული ინფორმაციის ორგანიზება პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში); მემკვიდრული
ინფორმაციის რეალიზება უჯრედებში (ტრანსკრიპცია, ტრანსლიაცია; მენდელისეული დამემკვიდრება (მონო-,
დიჰიბრიდული შეჯვარება, ალელურ გენთა ურთიერთქმედება); შეჭიდული დამემკვიდრება; სქესის გენეტიკა; ადამიანის
გენეტიკა (კარიოტიპი, საგვარტომო ნუსხა, გენეტიკური დაავადებები); ცვალებადობა და ცვალებადობის ფორმები;
თანამედროვე ტექნოლოგიები გენეტიკაში, მათი გამოყენების ეთიკური მხარე.
მემკვიდრული ინფორმაციიის ორგანიზების დახასიათება პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში;
გენეტიკასთან დაკავშირებული ცნობილი ექსპერიმენტების მაგალითების განხილვა/გაანალიზება.
პროკარიოტებსა და ეუკარიოტებში მემკვიდრული ინფორმაციის გადაცემის გზებზე (ტრანსდუქცია, ტრანსფორმაცია,
კონიუგაცია) მსჯელობა;
უჯრედებში მემკვიდრული ინფორმაციის რეალიზების (ტრანსკრიპცია, ტრანსლიაცია) აღწერა.
მენდელისეული მემკვიდრეობის (მონო და დიჰიბრიდული შეჯვარების), ალელურ გენთა ურთიერთქმედების
კანონზომიერებებზე მსჯელობა, მისი დაკავშირება ბიომრავალფეროვნების წარმოქმნასთან;
შეჭიდული მემკვიდრეობისა და სქესის გენეტიკის მექანიზმების კვლევების გაანალიზება, დაკავშირება ორგანიზმთა
მრავალფეროვნებასთან;
ცვალებადობის ფორმების დახასიათება და ცვალებადობის მნიშვნელობის დასაბუთება ბიომრავალფეროვნებისთვის.
ადამიანის გენეტიკის (ადამიანის კარიოტიპი, საგვარტომო ნუსხა, გენეტიკური დაავადებები) დაკავშირება ჯანმრთელობის
შენარჩუნებასთან და პრევენციულ ღონისძიებებზე მსჯელობა;
გენეტიკაში თანამედროვე ტექნოლოგიების როლსა და მათი გამოყენების ეთიკურ მხარეზე მსჯელობა.
თემა: ევოლუცია
ორგანული სამყაროს კლასიფიკაცია; ევოლუციის მამოძრავებელი ფაქტორები; პოპულაცია, როგორც ევოლუციის ერთეული;

Codex 365 283 of 420
მიკროევოლუციის შედეგები (შეგუებულობა, შეგუებულობის ფორმები, სახეობადწარმოქმნა); ბუნებრივი გადარჩევის

ფორმები (მასტაბილიზებელი, მამოძრავებელი, დიზრუპტული, სქესობრივი); ევოლუციის დამამტკიცებელი საბუთები
(პალეონტოლოგია, შედარებითი ანატომია).
სახეობის დახასიათება და მის კრიტერიუმებზე მსჯელობა;
პოპულაციაზე, როგორც ევოლუციის ერთეულზე მსჯელობა;
ევოლუციის დამამტკიცებელ საბუთებზე (პალეონტოლოგია, შედარებითი ანატომია) მსჯელობა;
ბუნებრივი გადარჩევის წინაპირობების (გამრავლების ინტენსიობა, გენეტიკური ნაირგვარობა, არსებობისათვის ბრძოლა)
დასაბუთება;
მიკროევოლუციის შედეგების (მგ., სახეობათწარმოქმნა) დასაბუთება;
ევოლუციის მამოძრავებელი ფაქტორების (ბუნებრივი გადარჩევა, მუტაციური პროცესი) შესახებ მსჯელობა;
ბუნებრივი გადარჩევის ფორმების (მასტაბილიზებელი, მამოძრავებელი) დახასიათება;
ევოლუციის ძირითად კანონზომიერებებზე (მაგ., დივერგენცია, კონვერგენცია) მსჯელობა;
ინფექციური დაავადებების გამომწვევების ევოლუციაზე მსჯელობა;
ევოლუციის მიმდინარეობაზე თანამედროვე ტექნოლოგიებისა და მედიცინის განვითარების გავლენაზე მსჯელობა.
XII კლასი
თემა: ეკოლოგია
ეკოსისტემების მდგრადობა; ენერგიისა და ნივთიერებების გადაცემა ეკოსისტემაში (ეკოლოგიური პირამიდები);
ბიოგეოქიმიური ციკლი (ნახშირბადის, ჟანგბადის, აზოტის ციკლის მაგალითზე); ეკოლოგიური პრობლემები და გარემოს
დაცვის მნიშვნელობა;
ბიომრავალფეროვნების წარმოქმნის და შენარჩუნების ეკოლოგიური საფუძველი; ორგანიზმთა მრავალფეროვნების
მნიშვნელობა (საქართველოს ბიომრავალფეროვნება, ბიომრავალფეროვნების დაცვა);
ეკოსისტემის კომპონენტების დახასიათება და თანასაზოგადოების წევრების როლის (პროდუცენტი, კონსუმენტი,
რედუცენტი) მიხედვით;
ეკოსისტემების მდგრადობის შენარჩუნების მნიშვნელობის დასაბუთება;
ეკოლოგიის საკითხებთან დაკავშირებული ცნობილი ექსპერიმენტების მაგალითების განხილვა/გაანალიზება.
კვებით ჯაჭვებში ენერგიისა და ნივთიერებების გადაცემის (ეკოლოგიური პირამიდები) აღწერა;
ბიოგეოქიმიური ციკლის (მაგ., ნახშირბადის, აზოტის ციკლი) მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
სხვადასხვა სახეობის პოპულაციებს შორის ურთიერთქმედების (კონკურენცია, სიმბიოზი და სხვ.) შესახებ მსჯელობა;
ეკოსისტემის თვისებების (მაგ., თვითრეგულაცია, მდგრადობა) მნიშვნელობის დასაბუთება.
ბიომრავალფეროვნების შექმნის და შენარჩუნების ეკოლოგიური კანონზომიერებების მნიშვნელობის დასაბუთება;
საქართველოს ბიომრავალფეროვნების დაცვის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
ეკოლოგიური პრობლემების გადაჭრის გზებსა და გარემოს დაცვის მნიშვნელობაზე მსჯელობა;
ადამიანის ჯანმრთელობაზე დაბინძურებული გარემოს გავლენა და წარმოქმნილი დაავადებების გააანალიზება.
თემა: ვირუსიდან ადამიანამდე

ორგანიზმთა სხვადასხვა ჯგუფების შედარებითი დახასიათება სასიცოცხლო თვისებების მიხედვით, მაგალითად,
ჰომეოსტაზი (კონტროლი სხეულის ტემპერატურაზე, ექსკრეცია: მეტაბოლიზმის მავნე პროდუქტების გამოყოფა,
ოსმორეგულაცია); კოორდინაცია და პასუხი გაღიზიანებაზე (შეგრძნების ორგანო, ენდოკრინული სისტემა; მცენარეების
პასუხი გაღიზიანებაზე); აერობული და ანაერობული სუნთქვა; ნივთიერებათა ტრანსპორტი (ნივთიერებათა ტრანსპორტი
მცენარეებში, ცხოველებსა და ადამიანის ორგანიზმში); მოძრაობა (ჩონჩხის სახეები, კუნთების შეკუმშვა, მოძრაობა ჰაერში,
წყალში; მცენარეების მოძრაობა); გამრავლება (გამრავლების სახეები მცენარეებსა და ცხოველებში); ინფექციური დაავადებები;
ჯანსაღი ცხოვრების წესის დარღვევებთან დაკავშირებული დაავადებები.
სხვადასხვა სისტემატიკური ჯგუფის (სამეფო და კლასის) ტიპური წარმომადგენლის აგებულების და ფუნქციების აღწერა და
Codex 365 284 of 420
მათ შორის არსებული განსხვავებების ახსნა;

სხვადასხვა ორგანიზმის (მათ შორის ადამიანის) მორფოლოგიური და ფიზიოლოგიური შეგუებულობების შესახებ მსჯელობა.
სხვადასხვა სისტემატიკური ჯგუფის (სამეფო და კლასის) ტიპური წარმომადგენელის სასიცოცხლო თვისებების შედარებითი
დახასიათება და მათში მიმდინარე ენერგიისა და ნივთიერებების გარდაქმნებზე არგუმენტირებული მსჯელობა;
გარემოს ცვლად პირობებში ადამიანის ორგანოთა სხვადასხვა სისტემების შინაგანი გარემოს (წყლის, ტემპერატურული)
მუდმივობის მნიშვნელობაზე მსჯელობა.
სხვადასხვა სისტემატიკური ჯგუფის მრავალფეროვნების შენარჩუნების მნიშვნელობის დასაბუთება.
მიკროორგანიზმების, სოკოების, მცენარეების, ცხოველების (მაგ., პარაზიტი ჭიების) მიერ გამოწვეულ დაავადებებზე
ადამიანისთვის ზოგიერთ ორგანიზმთან (ალერგენები, შხამიანი ორგანიზმები) ურთიერთობის რისკებზე მსჯელობა;
იმუნური სისტემის დახასიათება და მის დარღვევებზე (ალერგიული დაავადებები, აუტოიმუნური დაავადებები, ჯანსაღი
ცხოვრების დარღვევები) მსჯელობა.
ფიზიკის სტანდარტი საშუალო საფეხურზე
საბაზო საფეხურზე ფიზიკაში შეძენილი ცოდნა.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ფიზ.საშ.1.:
„ფიზ.“ – მიუთითებს საგანს „ფიზიკა’’;
ფიზიკის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე
შედეგების ინდექსები მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სამიზნე ცნებები:
ფიზ.საშ.1. მეცნიერული მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენებით მატერია

ნივთიერებების შემადგენელი სტრუქტურის დახასიათება და (ფიზ.საშ.1,2,3,4)
ველების მახასიათებელი პარამეტრების შესახებ მსჯელობა მატერიის
სახეების ფიზიკური თვისებებისა და მათი ცვლილების მიზეზების ენერგია
გასააზრებლად; (ფიზ.საშ.1,2,3,4)
ფიზ.საშ.2. მეცნიერული მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენებით

ძალა
ენერგიის სახეებზე და მათი ურთიერთგარდაქმნის
(ფიზ.საშ.1,2,3,4)
მიზეზებზე/შედეგებზე მსჯელობა ბუნებაში მიმდინარე ფიზიკური
მოვლენების დასახასიათებლად;
ფიზიკური პროცესი
ფიზ.საშ.3. მეცნიერული მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენებით (ფიზ.საშ.1,2,3,4)
სხეულთა ურთიერთქმედებებსა და მათ შედეგებზე მსჯელობა
ბუნებაში მიმდინარე პროცესების აღსაწერად;
ფიზ.საშ.4 მეცნიერული მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენებით

ბუნებაში არსებული მიზეზ - შედეგობრივი კავშირების დასაბუთება
ფიზიკური პროცესების/ მოვლენების აღსაწერად და
დასახასიათებლად.

Codex 365 285 of 420
X კლასი
ელექტროსტატიკა
მუდმივი დენის კანონები
XI კლასი
ელექტრომაგნიტური მოვლენები
რხევები და ტალღები
გეომეტრიული ოპტიკა
XII კლასი
მოლეკულური ფიზიკა და თერმოდინამიკა
ატომური, ბირთვული და კვანტური ფიზიკის საწყისები
ასტროფიზიკის საწყისები
რეკომენდებულია სწავლა-სწავლების პროცესში სკოლებმა დაიცვან თემების ზემოთ შემოთავაზებული

თანმიმდევრობა (X კლასში რეკომენდებულია ერთ სემესტრში ერთი თემის სწავლება).
თითოეულ ცხრილში მოცემულია თემის დასახელება, მისი აღწერა და შეფასების ინდიკატორები, რომლებშიც
ნაჩვენებია, თუ როგორ რეალიზდება შედეგები კონკრეტულ თემაში.
X კლასი
თემა: ელექტროსტატიკა
ფიზიკის კვლევის საგანი, ამოცანები და კვლევის მეთოდები; ფიზიკის მიმართულებები (დარგები) და მათი კავშირი სხვა
მეცნიერებებთან; ფიზიკის მიღწევები;
მუხტების ურთიერთქმედება და კულონის კანონი; ელექტრული ველის დაძაბულობა და სუპერპოზიციის პრინციპი;
ელექტროსტატიკური ველის პოტენციალური ენერგია და პოტენციალი; ელექტროტევადობა, ბრტყელი კონდენსატორი.

მატერია - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ელემენტარული მუხტისა და სხეულის მუხტის შესახებ მსჯელობა მუხტის შენახვის კანონის გასაანალიზებლად;
მუხტის მიერ ელექტროსტატიკური ველის წარმოქმნისა და ველის მახასიათებელი პარამეტრების (დაძაბულობა, პოტენციალი)
შესახებ მსჯელობა მუხტებს შორის ელექტრული ურთიერთქმედების აღსაწერად (ანალოგია გრავიტაციული ველის
მახასიათებლებთან);
ნივთიერების დიელექტრიკული შეღწევადობის შესახებ მსჯელობა დიელექტრიკებში ელექტრული ველის გავრცელების
ენერგია - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ელექტრული ველის მიერ შესრულებული მუშაობის შესახებ მსჯელობა მუხტის ველთან ურთიერთქმედების პოტენციალური
ენერგიის დასახასიათებლად;
ბრტყელი კონდენსატორების მოდელების შექმნა, შერეული შეერთების გამოკვლევა, მათი ელექტრული ველის ენერგიის
რაოდენობრივი აღწერა და გამოყენების შესახებ მსჯელობა ყოფა-ცხოვრებასა და ტექნიკაში კონდენსატორის როლის
შესაფასებლად.
ძალა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
სხეულთა წონასწორობის პირობების გამოყენება ელექტრულ ველში უძრავად მოთავსებული (წრფივად და თანაბრად
მოძრავი) მუხტის წონასწორული მდგომარეობის აღსაწერად;
წერტილოვან მუხტებს შორის ურთიერთქმედების ძალის რაოდენობრივად დახასიათება (ანალოგია მსოფლიო მიზიდულობის
კანონთან) და ელექტროსტატიკური ველის სუპერპოზიციის პრინციპის ახსნა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების
გადასაჭრელად;
ჰიპოთეზის ჩამოყალიბება, ექსპერიმენტების დაგეგმვა და მისი უსაფრთხოდ ჩატარება დამუხტული სხეულების

Codex 365 286 of 420
ურთიერთქმედების შესასწავლად.
ფიზიკური პროცესი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
წერტილოვანი მუხტის მოძრაობის დახასიათება ერთგვაროვან ელექტრულ ველში, მოძრაობის მახასიათებელი პარამეტრებისა
და მათი ცვლილების/უცვლელობის მიზეზების შესახებ მსჯელობა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების
გადასაჭრელად.
თემა: მუდმივი დენის კანონები

ელექტრული დენი და გამტარის წინაღობა; ომის კანონი წრედის უბნისათვის; გამტარების მიმდევრობით და პარალელურად
შეერთება; დენის მუშაობა და სიმძლავრე; ჯოულ-ლენცის კანონი; დენის წყაროს ემ ძალა და ომის კანონი ჩაკეტილი
წრედისათვის; ელექტრული დენი სხვადასხვა გარემოში.

ნივთიერების აგებულების დახასიათება მისი ელექტრული გამტარებლობის შესასწავლად;
გამტარის წინაღობის ზომებზე, ნივთიერების გვარობასა და ტემპერატურაზე დამოკიდებულების შესახებ მსჯელობა მისი
ყოფა-ცხოვრებაში პრაქტიკული გამოყენების შესახებ არგუმენტების მოსაყვანად. ზეგამტარობის მოვლენის შესახებ მსჯელობა;
ლითონებში, სითხეებში, აირებსა და ნახევარგამტარებში ელექტრული გამტარებლობის შესწავლა მათი ყოფა-ცხოვრებასა და
პროფესიებთან/ტექნოლოგიებთან დასაკავშირებლად;
P და n ტიპის ნახევარგამტარების კონტაქტის გამოკვლევა ნახევარგამტარული დიოდის მუშაობის პრინციპის ასახსნელად და
ტექნოლოგიებში მისი როლის გასაანალიზებლად.
დენის მუშაობისა და სიმძლავრის შესახებ არგუმენტირებული მსჯელობა/რაოდენობრივი აღწერა პრობლემაზე
ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
ექსპერიმენტების დაგეგმვა (ჰიპოთეზის ჩამოყალიბება, თვისობრივი და რაოდენობრივი მონაცემების სხვადასხვა მეთოდით
ორგანიზება) და მისი უსაფრთხოდ ჩატარება მიმდევრობით/პარალელურად/შერეულად შეერთებულ მომხმარებელთა მიერ
გამომუშავებული სიმძლავრეების დასადგენად.
თავისუფალ მუხტებზე მოქმედ ელექტრულ ძალასა და გამტარებში დენის წარმოქმნას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის
დადგენა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
ელექტროლიტებში გამტარობის წარმოქმნის მექანიზმის ახსნა, ელექტროლიზის მოვლენის
ასახსნელად/ყოფა-ცხოვრებასთან/პროფესიებთან/სხვა დისციპლინებთან დასაკავშირებლად.
გამტარებში არსებული თავისუფალი მუხტების მოძრაობის დახასიათება გამტარის ელექტრულ ველში მოთავსებამდე და
მოთავსების შემდეგ, მასში დენის წარმოქმნის მექანიზმის გასაანალიზებლად;
აირებში დენის წარმოქმნის მექანიზმის ახსნა ატმოსფეროში ელექტრული მოვლენების/ პროცესების აღსაწერად.
XI კლასი
თემა: ელექტრომაგნიტური მოვლენები

მაგნიტური ველის ინდუქცია და მისი წირები; ამპერისა და ლორენცის ძალები; ელექტრომაგნიტური ინდუქციის მოვლენა;
კოჭას ინდუქციურობა და მაგნიტური ველის ენერგია; ელექტრული დენის გენერატორი და ელექტროძრავა.

მაგნიტური ველის წარმოქმნისა და მაგნიტური ურთიერთქმედების შესახებ მსჯელობა ყოფა-ცხოვრებაში მაგნიტებისა და
დედამიწის მაგნიტური ველის როლის შესაფასებლად;
ნივთიერების მაგნიტური თვისებების შესწავლა მისი პრაქტიკული გამოყენებისთვის არგუმენტების მოსაყვანად.
ელექტრომაგნიტური ინდუქციის მოვლენის გაანალიზება ელექტრული დენის გენერატორისა და ელექტროძრავას მუშაობის
პრინციპის ასახსნელად;
კოჭას მაგნიტური ველის ენერგიის რაოდენობრივი აღწერა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად.
ამპერისა და ლორენცის ძალების რაოდენობრივად დახასიათება პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
მარტივი ელექტრომაგნიტის დამზადება და მისი მოქმედების პრინციპის ახსნა ელექტრომაგნიტის ყოფა-ცხოვრებასა და
ტექნოლოგიებში გამოყენების შესახებ არგუმენტების მოსაყვანად.
ერთგვაროვან მაგნიტურ ველში მუხტის მოძრაობის დახასიათება (დინამიკის კანონების გამოყენებით), მოძრაობის
მახასიათებელ ფიზიკურ სიდიდეებსა და მაგნიტური ველის ინდუქციას შორის დამოკიდებულების დადგენა პრობლემაზე
ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
ექსპერიმენტის დაგეგმვა, კვლევისათვის საჭირო პროცედურების უსაფრთხოდ განხორციელება, მონაცემების სხვადასხვა
ფორმით ჩაწერა და გაანალიზება ელექტრომაგნიტური ინდუქციის მოვლენის შესასწავლად.

Codex 365 287 of 420
თემა: რხევები და ტალღები

ჰარმონიული რხევა და მისი მახასიათებლები; განივი და გრძივი ტალღა; ბგერა და მისი გავრცელება; ელექტრომაგნიტური
რხევები - რხევითი კონტური; ცვლადი დენი, ცვლადი დენის გენერატორი; ელექტროენერგიის გადაცემა და
ტრანსფორმატორი; ელექტრომაგნიტური ტალღები და მათი სიხშირის დიაპაზონი.

მათემატიკური ქანქარას მოდელის შექმნა მისი რხევითი მოძრაობის დასახასიათებლად;
გარემოში ბგერის გავრცელების მექანიზმის ახსნა ყოფა-ცხოვრებაში ბგერის როლის შესაფასებლად;
ცდების/ექსპერიმენტების მომზადება და კვლევისათვის საჭირო პროცედურების უსაფრთხოდ ჩატარება განივი და გრძივი
ტალღების გავრცელების აღსაწერად.
ჰარმონიულად მერხევი სისტემის ენერგიის შესახებ მსჯელობა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
ელექტრული ენერგიის გადაცემის შესახებ მსჯელობა ყოფა - ცხოვრებაში მისი როლის შესაფასებლად;
ტრანსფორმატორის მუშაობის პრინციპის ახსნა ყოფა-ცხოვრებასა და ტექნოლოგიებში მისი როლის გასაანალიზებლად;
ცვლადი დენის გენერატორის მუშაობის პრინციპის ახსნა ტექნოლოგიების განვითარებაში მისი როლის გასაანალიზებლად;
პერიოდულად მოქმედი გარეშე ძალის მიერ მერხევ სისტემაზე გადაცემული ენერგიის შესახებ მსჯელობა რეზონანსის
მოვლენის ასახსნელად.
ჰარმონიული რხევის გამომწვევი ძალების დახასიათება და რეზონანსის გამომწვევი ძალის მოქმედების სიხშირის დაკავშირება
მერხევი სისტემის საკუთარი რხევის სიხშირესთან, პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
ექსპერიმენტის დაგეგმვა და კვლევისათვის საჭირო პროცედურების უსაფრთხოდ განხორციელება რეზონანსის მოვლენის
აღსაწერად.
ექსპერიმენტის დაგეგმვა და კვლევისათვის საჭირო პროცედურების უსაფრთხოდ განხორციელება მათემატიკური ქანქარასა
და ზამბარაზე მიმაგრებული ტვირთის რხევითი მოძრაობების დასახასიათებლად;
ჰარმონიულად მერხევი სისტემის მოძრაობის მახასიათებელი ფიზიკური სიდიდეების სხვადასხვა მეთოდით (გრაფიკულად,
ანალიზურად და ა.შ.) რაოდენობრივად აღწერა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
მექანიკური და ელექტრომაგნიტური ტალღის გავრცელების სიჩქარის ტალღის სიგრძესა და სიხშირეზე დამოკიდებულების
შესწავლა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად.
თემა: გეომეტრიული და ტალღური ოპტიკა

სინათლის წრფივი გავრცელება, არეკვლა და გარდატეხა; თხელი ლინზა და ოპტიკური სისტემები;

ექსპერიმენტების ორგანიზება/ჩატარება ვაკუუმსა და ერთგვაროვან ნივთიერებაში სინათლის წრფივი გავრცელების
შესასწავლად;
სინათლის გარდატეხის მოვლენის აღწერა ოპტიკური ილუზიების ასახსნელად.
მზის სხივების დახრის კუთხის მნიშვნელობის შეფასება დედამიწაზე სეზონების ცვლილების ასახსნელად;
ექსპერიმენტის ჩატარება, ოპტიკური სისტემებით (მაგალითად, ლუპით, ლინზით) სინათლის ენერგიის ლოკალიზებაზე
(სხივების ერთ წერტილში თავმოყრაზე) დასაკვირვებლად.
სინათლის გავრცელებაზე გრავიტაციის გავლენის შესახებ საწყისი ცნობების მოძიება ოპტიკური ილუზიების ასახსნელად.
ინფორმაციის მოძიების უნარის გამოყენება სინათლის სიჩქარის გაზომვის სხვადასხვა მეთოდის შესასწავლად;
ექსპერიმენტის დაგეგმვა და უსაფრთხოდ განხორციელება პრიზმაში, ბრტყელ-პარალელურგვერდებიან ფირფიტასა და თხელ
ლინზაში სინათლის სვლის აღსაწერად;
სინათლის არეკვლის კანონების გამოყენებით ბრტყელ სარკეში გამოსახულების აგება მათი ყოფა-ცხოვრებასთან
დასაკავშირებლად;
სინათლის არეკვლის, გარდატეხისა და სრული შინაგანი არეკვლის მოვლენის შესწავლა სხვადასხვა ოპტიკური
ხელსაწყოების/სისტემების მუშაობის პრინციპის ასახსნელად;
სხვადასხვა ოპტიკური ხელსაწყოების/სისტემების მუშაობის პრინციპის ახსნა მათი ყოველდღიურობასთან და სხვადასხვა
პროფესიასთან დასაკავშირებლად.
XII კლასი
თემა: მოლეკულური ფიზიკა და თერმოდინამიკა


Codex 365 288 of 420
მოლეკულურ-კინეტიკური თეორიის ძირითადი დებულებები; იდეალური აირის მდგომარეობის განტოლება და

იზოპროცესები; იდეალური აირის მუშაობა მუდმივი ან წრფივად ცვლადი წნევის დროს; იდეალური აირის შინაგანი ენერგია;
თერმოდინამიკის პირველი კანონი; სითბური ძრავების მქკ; აბსოლუტური და ფარდობითი ტენიანობა; სითხის ზედაპირული
დაჭიმულობა და კაპილარული მოვლენები; სითხის სიბლანტე.

ჰიპოთეზის გამოთქმა, ცდების/ექსპერიმენტების მომზადება, კვლევისათვის საჭირო პროცედურების უსაფრთხოდ ჩატარება
ნივთიერების დისკრეტული აგებულების, შემადგენელი მოლეკულების ქაოსურად მოძრაობისა და მათ შორის შუალედების
არსებობის დასადასტურებლად;
ჰაერის ტენიანობის რაოდენობრივი აღწერა და მისი გამომწვევი მიზეზების შესახებ არგუმენტირებული მსჯელობა ყოფა-
ცხოვრებაში ჰაერის ტენიანობის შესახებ ცოდნის როლის შესაფასებლად;
სითხის ზედაპირული დაჭიმულობისა და კაპილარული მოვლენების გამომწვევ მიზეზებზე არგუმენტირებული მსჯელობა
ბუნებასა და ყოველდღიურობაში მათი როლის გასაანალიზებლად და სხვადასხვა დისციპლინასთან დასაკავშირებლად.
იდეალური აირის მუშაობის რაოდენობრივი აღწერა იზობარული პროცესისა და წრფივად ცვლადი წნევის დროს, ტექნიკის
განვითარებაში იდეალური აირის მუშაობის შესახებ ცოდნის როლის შესაფასებლად;
სითბური ძრავების მუშაობის პრინციპის ახსნა ტექნოლოგიების განვითარებაში მისი როლის გასაანალიზებლად;
სითბური ძრავებით გამოწვეული ეკოლოგიური პრობლემების გაანალიზება და მათი გადაჭრის გზებზე მსჯელობა გარემოს
დაცვის კუთხით დამოკიდებულების შესაქმნელად;
თერმოდინამიკის პირველი კანონის გაანალიზება მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითარებაში მისი როლის
შესაფასებლად.
იდეალური აირის წნევის მის კონცენტრაციასა და ტემპერატურაზე დამოკიდებულების შესწავლა ყოფა-ცხოვრებაში აირის
წნევის როლის შესაფასებლად;
კაპილარულ მოვლენებზე და მის გამომწვევ მიზეზებზე მსჯელობა, ყოფა-ცხოვრებასა და მცენარეებში მისი როლის
გასაანალიზებლად;
სითხის მოლეკულების აგებულების დაკავშირება მის ფიზიკურ თვისებებთან, სითხის სიბლანტის ასახსნელად.
აირის შემადგენელი მოლეკულების მოძრაობის სახეზე მსჯელობა. მოლეკულების მოძრაობის სიჩქარესა და აირის
ტემპერატურას შორის კავშირის დადგენა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
აბსოლუტური ნულის, როგორც ბუნებაში არსებული ყველაზე დაბალი ტემპერატურის შესახებ მსჯელობა მეცნიერებასა და
ყოფა-ცხოვრებაში მისი როლის შესაფასებლად;
ცდების/ექსპერიმენტების მომზადება, ჰიპოთეზის გამოთქმა, კვლევისათვის საჭირო პროცედურების უსაფრთხოდ ჩატარება
იდეალური აირის იზოპროცესების აღსაწერად.
თემა: ატომური, ბირთვული და კვანტური ფიზიკის საწყისები

სინათლის სიჩქარე და პლანკის მუდმივა - კლასიკური და კვანტური ფიზიკის მოქმედების არეალები; სინათლის ორმაგი
ბუნება (დუალიზმი); ფოტონის ენერგია და ფოტოეფექტი; რეზერფორდის ცდა, ატომის პლანეტარული მოდელი; ბორის
პოსტულატები და წყალბადის ატომის ბორის თეორია; ბირთვული ძალები და რადიოაქტივობა; ბირთვის დაშლისა და
სინთეზის რეაქციები; ელემენტარული ნაწილაკების კლასიფიკაციაზე ზოგადი წარმოდგენების ჩამოყალიბება.

რადიოაქტივობის მოვლენის შესახებ მსჯელობა მეცნიერებაში, მედიცინასა და არქეოლოგიაში მისი როლის შესაფასებლად;
ატომის ბირთვის აღნაგობის აღწერა და ბირთვული რეაქციების შესახებ მსჯელობა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების
გადასაჭრელად.
ფოტონის ენერგიისა და ფოტოეფექტის მოვლენის შესახებ მსჯელობა. ყოფა-ცხოვრებასა და ტექნოლოგიებში ფოტოეფექტის
როლის გასაანალიზებლად;
წყალბადის ატომის ენერგეტიკული დონეების შესახებ მსჯელობა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
ბირთვული რეაქტორის მუშაობის პრინციპის ახსნა ყოფა-ცხოვრებაში ბირთვული ენერგიის როლის შესაფასებლად.
ბირთვული ძალების დახასიათება და ბირთვის სტაბილურობის ახსნა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების
გადასაჭრელად;
სინათლის წნევის შესახებ მსჯელობა სინათლის კორპუსკულარული ბუნების გასაანალიზებლად.
ატომის პლანეტარული მოდელის მიხედვით ელექტრონების ბირთვის გარშემო მოძრაობის მახასიათებელი პარამეტრების
აღწერა პრობლემაზე ორიენტირებული ამოცანების გადასაჭრელად;
ამაჩქარებლების, როგორც თანამედროვე კვლევითი ცენტრების მნიშვნელობის შესახებ მსჯელობა ნაწილაკების აღმოჩენასა და
ტექნოლოგიების განვითარებაში მათი როლის შესაფასებლად.

Codex 365 289 of 420
თემა: ასტროფიზიკის საწყისები

თანამედროვე წარმოდგენები სამყაროს წარმოშობის შესახებ (დიდი აფეთქების თეორია); სამყაროს ობიექტები (პლანეტები,
ვარსკვლავები, შავი ხვრელები, გალაქტიკები); სამყაროს ხილული და უხილავი ნაწილი; სამყაროს აჩქარებულად
გაფართოვება.

მატერიის ჩამოყალიბების შესახებ არსებული თეორიის გაცნობა სამყაროს შემადგენლობაზე წარმოდგენების შესაქმნელად;
გალაქტიკებისა და მისი შემადგენელი ობიექტების (შავი ხვრელების, თეთრი ჯუჯების, ნეოტრონული ვასრკვლავების და ა.შ.)
დახასიათება სამყაროს ობიექტების აღსაწერად;
სამყაროს ხილული და უხილავი ნაწილის (შავი მატერიისა და ბნელი ენერგიის) შესახებ არსებული თეორიის გაცნობა,
სამყაროს შემადგენელ მატერიაზე წარმოდგენების შესაქმნელად.
ვარსკვლავებში მიმდინარე თერმობირთვულ რეაქციებზე მსჯელობა მათი ნათების ასახსნელად.
სამყაროს ობიექტებს შორის არსებული ურთიერთქმედების შესახებ მსჯელობა ობიექტების განლაგებისა და მოძრაობის
ასახსნელად;
შავი ხვრელების გრავიტაციაზე მსჯელობა მათ მიერ ინფორმაციის შთანთქმის უნარის შესახებ ზოგადი წარმოდგენების
ჩამოსაყალიბებლად.
სამყაროს აჩქარებულად გაფართოვების შესახებ მსჯელობა მეცნიერების მიღწევებისა და განვითარების გასაანალიზებლად;
სამყაროში არსებული ობიექტების მოძრაობის შესახებ მსჯელობა სხვადასხვა სისტემის (მზის სისტემა, გალაქტიკა)
ქიმიის სტანდარტი საშუალო საფეხურზე
საბაზო საფეხურზე ქიმიაში შეძენილი ცოდნა.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ქიმ.საშ.1.:
„ქიმ.“ – მიუთითებს საგანს „ქიმია’’;
ქიმიის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე
შედეგების მიმართულება: ქიმიური მოვლენები სამიზნე ცნებები

ინდექსები მოსწავლემ უნდა შეძლოს
ქიმ.საშ.1. მეცნიერული მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენება ნივთიერება -

ნივთიერების ქიმიური თვისებებისა და გარდაქმნების დასახასიათებლად; (ქიმ.საშ.1,2,3,4)
ქიმ..საშ.2. მეცნიერული მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენება ქიმიური ბმა -

ნივთიერებების შედგენილობაში შემავალ ატომებსა და ატომთა ჯგუფებს (ქიმ.საშ.1,2,3,4)
შორის არსებული ქიმიური ბმების შესასწავლად და მათი მნიშვნელობის
გასააზრებლად; ფიზიკური და ქიმიური
მოვლენები - (ქიმ.საშ.1,2,3,4)
ქიმ.საშ.3. მეცნიერული მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენება
ფიზიკური და ქიმიური მოვლენების, მათი მიზეზებისა და შედეგების
დასადგენად;

Codex 365 290 of 420
ქიმ.საშ.4 მეცნიერული მიღწევებისა და კვლევითი უნარ-ჩვევების გამოყენება ბუნებაში

მიმდინარე ქიმიური მოვლენების/პროცესების აღსაწერად და არსის
აღსაქმელად.
X კლასი
ატომის აღნაგობა და ქიმიური ბმები
ქიმიური კინეტიკა
XI კლასი
ელექტროლიტური დისოციაცია და ხსნარები
ელექტროქიმია (ჟანგვა-აღდგენა)
არაორგანული ნაერთების მნიშვნელოვანი წარმომადგენლები
XII კლასი
ნახშირწყალბადების ქიმია
ფუნქციური ჯგუფების შემცველი ორგანული ნაერთები

თანმიმდევრობა (X კლასში რეკომენდებულია ერთ სემესტრში ერთი თემის სწავლება).

X კლასი
თემა: ატომის აღნაგობა და ქიმიური ბმა

ატომის აღნაგობა. ატობირთვი, ელექტრონები; პერიოდულობის კანონი და პერიოდულობის ცხრილი; ქიმიური ბმა;
მოლეკულათაშორისი ურთიერთქმედების ძალები.

ნივთიერება - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ატომის აღნაგობის შესახებ თანამედროვე წარმოდგენების საფუძველზე პერიოდულობის კანონის ახსნა. ელემენტების
თვისებებზე მსჯელობა;
ელექტრონების განაწილების ძირითადი პრინციპების გათვალისწინებით s-, p-, d- და f- ელემენტების ატომთა ელექტრონული
კონფიგურაციის გამოსახვა;
ნივთიერებათა მოლეკულური და არამოლეკულური აღნაგობის აღწერა. იონური, ატომური და მოლეკულური კრისტალების
მოდელების შექმნა და გამოყენება მათი აგებულების შედარებითი დახასიათებისთვის, მსგავსი აგებულების ნაერთების
თვისებების (ლღობისა და დუღილის ტემპერატურის, წყალში ხსნადობის და სხვ.) დაკავშირება მათ აღნაგობასთან და
მსჯელობა ამ ნაერთების გამოყენების შესახებ. მაგალითებად მისთვის ნაცნობი ან/და ბუნებაში გავრცელებული კრისტალური
აგებულების ნივთიერებების დასახელება;
ბუნებაში იზოტოპების გავრცელების/არსებობის საფუძველზე ელემენტის საშუალო ატომური მასის გამოთვლა.
ქიმიური ბმა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ნივთიერებათა თვისებების დაკავშირება მათ შედგენილობაში არსებულ ქიმიური ბმის ტიპთან, შესაბამისი სქემების შედგენა,
სხვადასხვა ტიპის ბმების (იონური, პოლარული და არაპოლარული კოვალენტური, მეტალური და წყალბადური) წარმოქმნის
მექანიზმების (მათ შორის, დონორულ-აქცეპტორული მექანიზმის) აღწერა, ვალენტობის არსის გააზრება, ქიმიური ბმის
ელექტრონული მოდელების და ლუისის სტრუქტურების გამოყენება, მოლეკულური და არამოლეკულური აღნაგობის
ნაერთების განსხვავება, მაგალითების დასახელება;

Codex 365 291 of 420
ქიმიური ბმების დახასიათება ბმის წარმომქმნელი ელემენტების ატომების აღნაგობის თავისებურებების (იონიზაციის
ენერგია, ელექტრონისადმი სწრაფვა, ელექტროუარყოფითობა, ატომებისა და იონების რადიუსის სიგრძეები) საფუძველზე;
მოლეკულათშორისი ურთიერთქმედების ძალების დახასიათება და მათთან სხვადასხვა ნივთიერების ფიზიკური და ქიმიური
თვისებების დაკავშირება. წყალბადური ბმის შედარება კოვალენტურ და იონურ ბმებთან.
ფიზიკური და ქიმიური მოვლენები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ერთი და იმავე ჯგუფის/პერიოდის ელემენტების შედარება ატომის აღნაგობის მიხედვით (იონიზაციის ენერგია,
ელექტრონისადმი სწრაფვა, ელექტროუარყოფითობა, ატომებისა და იონების რადიუსის სიგრძეები) და შესაბამისი მარტივი
ნივთიერებების თვისებების ცვლილებების კანონზომიერებების ახსნა;
სხვადასხვა რადიაქტიური ელემენტის ნახევრად დაშლის პერიოდის და ამ მახასიათებლის პრაქტიკულ გამოყენებაზე
მსჯელობა, მაგალითების დასახელება.
თემა: ქიმიური კინეტიკა

ქიმიურ რეაქციათა კლასიფიკაცია; თერმოქიმიური რეაქციები; ქიმიური რეაქციის სიჩქარე და მასზე მოქმედი ფაქტორები;
ქიმიური წონასწორობა.

ლე-შატელიეს პრინციპის გათვალისწინებით ქიმიურ წონასწორობაზე სხვადასხვა ფაქტორის (წნევა, ნივთიერებათა
კონცენტრაცია, ტემპერატურა) გავლენის აღწერა;
კატალიზატორისა და ინჰიბიტორის შედარებითი დახასიათება;
რეაქციის საშუალო და მყისიერი სიჩქარეების არსის გააზრება, ქიმიური რეაქციის სიჩქარის დადგენა შესაბამისი გამოთვლების
შესრულებით და ქიმიური რეაქციების მიმდინარეობის კანონზომიერებების გათვალისწინებით.
შეჯახებათა თეორიის საფუძველზე ქიმიური რეაქციის მიმდინარეობის კანონზომიერების ახსნა. აქტივაციის ენერგიის არსის
გააზრება;
ორგანული და არაორგანული ნივთიერებების მონაწილეობით მიმდინარე შექცევადი და შეუქცევადი, კატალიზური ქიმიური
გარდაქმნების დახასიათება, ქიმიური რეაქციის ნიშნების ამოცნობა, შესაბამისი ქიმიური რეაქციების ტოლობის შედგენა მასის
მუდმივობის კანონის საფუძველზე, მათი მნიშვნელობის აღწერა ყოველდღიურობასთან კავშირში.
XI კლასი
თემა: ელექტროლიტური დისოციაცია და ხსნარები
ხსნარები და მათი თვისებები; გახსნა, როგორც ფიზიკურ-ქიმიური პროცესი; ხსნარის რაოდენობრივი შედგენილობის
გამოსახვის ხერხები; ელექტროლიტური დისოციაციის თეორია და მისი გამოყენება;
ხსნარის pH; მარილთა ჰიდროლიზი, ბუფერული ხსნარები.

მჟავების, ფუძეები, მარილების ხსნარების ფიზიკური და ქიმიური თვისებების ექსპერიმენტულად შესწავლა (მათ შორის, pH
დადგენა;
დისოციაციის ხარისხის, დისოციაციის მუდმივას არსისა და მათი გამოყენების შესახებ მსჯელობა;
ხსნარების რაოდენობრივი შედგენილობის გამოსახვა სხვადასხვა ხერხით - პროცენტული და მოლური კონცენტრაციები;
პრობლემის გადასაჭრელად მათემატიკური გამოთვლების წარმოება და სხვადასხვა ელექტროლიტის დისოციაციის ხარისხის
განსაზღვრა. სუსტი, საშუალო და ძლიერი ელექტროლიტების ერთმანეთთან შედარება;
ტიტრირების მეთოდის არსის გააზრება და მისი გამოყენება მჟავების/ფუძეების კონცენტრაციის ექსპერიმენტულად
დასადგენად;
სხვადასხვა სახის ხსნარების (ნაჯერი, უჯერი, ზენაჯერი, კონცენტრირებული, განზავებული, კოლოიდური) აღწერა,
შესაბამისი გაანგარიშებების შესრულება. ხსნარების გამოყენების მაგალითების განხილვა.
ელექტროლიტური დისოციაციის მექანიზმის ახსნა;
ელექტროლიტთა მონაწილეობით მიმდინარე ქიმიური გარდაქმნების სრული და შეკვეცილი იონური ტოლობების შედგენა.

გახსნის პროცესის აღწერა ამ დროს მიმდინარე ფიზიკური (მათ შორის, სითბური) და ქიმიური პროცესების თვალსაზრისით;
ელექტროლიტთა ხსნარებში მიმდინარე იონური მიმოცვლის რეაქციების დახასიათება, შესაბამისი სრული და შეკვეცილი
იონური ტოლობების შედგენა;
ადამიანის ყოფისა და საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება ელექტროლიტების თვისებების ცოდნის
გამოყენებასთან.

Codex 365 292 of 420
თემა: ელექტროქიმია, ჟანგვა-აღდგენის რეაქციები

ჟანგვა-აღდგენის რეაქციები; მეტალთა ელექტროქიმიური ძაბვის მწკრივი და სტანდარტული ელექტროდური პოტენციალი;
ელექტრული დენის ქიმიური წყაროები; წარმოდგენა ელექტროლიზზე.

ნაერთებში ატომთა ჟანგვის რიცხვის განსაზღვრა, ჟანგვა-აღდგენის პროცესის ამოცნობა, შესაბამისი ქიმიური რეაქციის
ტოლობის შედგენა, შესაბამისი ქიმიური რეაქციების აღწერა ყოველდღიურობასთან კავშირში;
ელექტრული დენის სხვადასხვა სახის ქიმიური წყაროს შედარება მათი ეფექტიანობის თვალსაზრისით;
გალვანური ელემენტის, ბატარეისა და აკუმულატორის მოქმედების პრინციპების აღწერა.

მეტალთა აქტიურობის ექსპერიმენტულად შესწავლა და მიღებული შედეგების სისწორის შემოწმება მეტალთა
ელექტროქიმიური ძაბვის რიგის მიხედვით.
ფიზიკური და ქიმიური მოვლენები- მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ელექტროლიზური პროცესების მნიშვნელობის შეფასება ქიმიურ მრეწველობასა (მეტალთა და არამეტალთა წარმოება,
გალვანოსტეგია) და ტექნიკაში, კოროზიის თავიდან აცილების საქმეში;
ადამიანის საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება ელექტროქიმიასთან დაკავშირებული ცოდნის
გამოყენებასთან.
თემა: არაორგანული ნაერთების მნიშვნელოვანი წარმომადგენლები

მნიშვნელოვანი არაორგანული ნაერთები; წყლის სიხისტე.

მნიშვნელოვანი არაორგანული ნაერთების (S - ბლოკის ელემენტების რეაქცია წყალთან, ჟანგბადთან და ჰალოგენებთან, მათი
ფერი ალის ტესტებში, ბინარული არამეტალების ჰიდრიდების რეაქციები, ნახშირბადის, აზოტისა და გოგირდის ოქსიდების -
CO, CO2, NO, NO2, SO2, SO3 - ძირითადი რეაქციები, ჰალოგენების რეაქცია წყალთან, ამფოტერული ჰიდროქსიდები
ფიზიკური და ქიმიური თვისებების ექსპერიმენტულად შესწავლა;
მნიშვნელოვანი არაორგანული ნაერთების მონაწილეობით მიმდინარე ქიმიური გარდაქმნების დახასიათება, ქიმიური
რეაქციის ნიშნების ამოცნობა, შესაბამისი ქიმიური რეაქციების ტოლობის შედგენა მასის მუდმივობის კანონის საფუძველზე,
სხვადასხვა სახის ქიმიური რეაქციების აღწერა ყოველდღიურობასთან კავშირში;
წყლის სიხისტის გამომწვევი მიზეზების აღწერა, მასთან დაკავშირებული პრობლემების განხილვა და მათი თავიდან
აცილების გზების აღწერა.
მნიშვნელოვანი არაორგანული ნაერთების წარმომადგენლების შედგენილობაში არსებული ქიმიური ბმის ტიპების ამოცნობა
და მათთან ამ ნაერთების თვისებების დაკავშირება.
მნიშვნელოვანი არაორგანული ნაერთების წარმომადგენლების, ადამიანის ყოფა-ცხოვრებასა და წარმოებაში გამოყენების
თვალსაზრისით, მათი ქიმიური გარდაქმნების მნიშვნელობის შეფასება;
არაორგანული ნაერთების ქიმიური გარდაქმნების როლის შეფასება გარემოს დაბინძურებისა და მის წინააღმდეგ ბრძოლის
კუთხით. არაორგანული ნაერთების რაციონალურად გამოყენებაზე მსჯელობა.
XII კლასი
თემა: ნახშირწყალბადების ქიმია
ორგანულ ნაერთთა კლასიფიკაცია და ნომენკლატურა; ორგანული ნაერთების აღნაგობის თეორია; იზომერია; ქიმიური ბმის
ბუნება ორგანულ ნაერთებში; ორგანული რეაქციების ტიპები და მიმდინარეობის მექანიზმები; ნახშირწყალბადების
ცალკეული კლასები; ნახშირწყალბადების ბუნებრივი წყაროები.

ორგანული ნაერთების მრავალფეროვნების ახსნა ორგანული ნაერთების აღნაგობის თეორიის საფუძველზე. ატომის
ფორმალური მუხტისა და ჟანგვის რიცხვის განსაზღვრა ორგანულ ნაერთებში;
ორგანული ნაერთების აღნაგობის ახსნა სავალენტო ელექტრონული ორბიტალების ჰიბრიდიზაციის საფუძველზე;
ორგანულ ნაერთთა რეზონანსული სტრუქტურების აღწერა;
პრობლემის გადაჭრა ალკანების, ალკენების, ალკინების, დიენების, ციკლოალკანების, არენების თვისებების, მათი
მონაწილეობით მიმდინარე რეაქციების და გამოთვლების გამოყენებით;

Codex 365 293 of 420
ორგანული ნაერთების იზომერების ფორმულების შედგენა და დასახელება საერთაშორისო ნომენკლატურის მიხედვით.

ნაჯერი და უჯერი ბმების შედარებითი დახასიათება. უჯერი ბმების წარმოქმნის მექანიზმზე მსჯელობა, σ- და π- ბმების
წარმოქმნის სქემების შექმნა. ნაერთებში ჯერადი ბმების არსებობის ექსპერიმენტული დადასტურება.

ნახშირწყალბადების ცალკეული კლასების წარმომადგენლების თვისებების ექსპერიმენტულად შესწავლა;
ნავთობის გადამუშავების პროცესების აღწერა;
ნავთობისა და ბუნებრივი აირის მოპოვება-გადამუშავების დადებითი და უარყოფითი მხარეების შეფასება, მათ
რაციონალურად გამოყენებაზე მსჯელობა;
ადამიანის საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება ნახშირწყალბადების სხვადასხვა კლასის
წარმომადგენლების - ალკანების, ალკენების, ალკინების, ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების გამოყენებასთან.
თემა: ფუნქციური ჯგუფების შემცველი ორგანული ნაერთები

ნახშირწყალბადების ჰალოგენნაწარმები; ნაერთები ფუნქციური ჯგუფებით; ნახშირწყლები;
აზოტშემცველი ორგანული ნაერთები; წარმოდგენა ჰეტეროციკლურ ნაერთებზე; მაღალმოლეკულური ნაერთები.

ნახშირწყალბადების ფუნქციური ნაწარმების აღმოჩენა ექსპერიმენტულად თვისებითი რეაქციებით;
ორგანულ ნაერთთა კლასებს შორის კავშირების აღწერა და შესაბამისი სქემების შედგენა, სათანადო რეაქციების ტოლობების
დაწერა;
პლასტმასების, კაუჩუკებისა და ბოჭკოების შედგენილობაში შემავალი ფართოდ გამოყენებული პოლიმერების აღწერა.
ფუნქციური ჯგუფების შემცველი ორგანული ნაერთების (ერთ- და მრავალატომიანი სპირტების, ეთერების, ფენოლების,
ალდეჰიდებისა და კეტონების, კარბონმჟავების, ესტერების, ამინების) თვისებების ახსნა ნახშირბადის ატომის
თავისებურებების, ამ ნაერთებში არსებული ქიმიური ბმების საფუძველზე, იზომერიის სხვადასხვა ტიპის ამოცნობა,
ნაერთების დასახელება საერთაშორისო ნომენკლატურის მიხედვით;
ორგანული ფუძეებისა და მჟავების თვისებების ახსნა მათი აღნაგობის საფუძველზე.
პოლიკონდენსაციისა და პოლიმერიზაციის რეაქციების შედარებითი დახასიათება შესაბამისი მაგალითების საფუძველზე.
მათი გამოყენების მაგალითების დასახელება;
ცხიმების, ნახშირწყლების (მონო-, დი- და პოლისაქარიდების), ამინომჟავების, ცილების, ნუკლეინის მჟავების მნიშვნელობის
შეფასება ადამიანის ორგანიზმისთვის;
ნახშირწყალბადების ფუნქციური ნაწარმების მნიშვნელობის შეფასება ადამიანის ყოფა-ცხოვრებასა და საქმიანობაში;
ადამიანის საქმიანობის სხვადასხვა სფეროს/პროფესიის დაკავშირება ნახშირწყალბადების ფუნქციური ნაწარმების ფიზიკური
და ქიმიური თვისებების ცოდნის გამოყენებასთან.
მუხლი 29. ესთეტიკური აღზრდა
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სტანდარტი
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება დაწყებით საფეხურზე

სწავლების დაწყებით საფეხურზე (I–VI კლასები) საგან ,,სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების“ ფარგლებში
მოსწავლეები იწყებენ ხელოვნების ენის, მისი მხატვრულ-გამომსახველობითი ხერხების, მასალისა და
ტექნიკის შესაძლებლობების შესწავლას და გამოყენებას შემოქმედებით საქმიანობაში, ხელოვნების დარგებისა
და ჟანრების, ქართული და მსოფლიო ხელოვნების ნიმუშების, ხალხური შემოქმედების გაცნობას.

შინაარსი აღიწერება თემების (ქვეთემების), საკითხების და ქვეცნებების სახით. ამ შინაარსებზე დაყრდნობით
ყალიბდება შუალედური მიზნები.
სტანდარტში სავალდებულოდ განსაზღვრულია ქვეცნებები, თემატური ბლოკები, ხოლო თემებს, ქვეთემებსა
და საკითხებს სკოლები თავად აკონკრეტებენ.

Codex 365 294 of 420
შედეგები მუშავდება თითოეულ თემაში. თითოეულ თემას ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები.
ისინი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში. კრიტერიუმთან აღნიშნულია, თუ
რომელ სამიზნე ცნებებთანაა დაკავშირებული.
მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ს.გ.დაწყ.(I).1.:
„ს.გ.“ - მიუთითებს საგანს „სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება“;
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სტანდარტის შედეგები (I-IV კლასები)

ს.გ.დაწყ.(I).1. სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების საშუალებებისა და სახვითი და გამოყენებითი
ხერხების გამოყენება ჩანაფიქრის, იდეის, გუნება-განწყობის ხელოვნების მხატვრულ-
(ემოციების), შთაბეჭდილებების გადმოსაცემად ნამუშევარში. გამომსახველობითი საშუალებები
ს.გ.დაწყ.(I).2. სხვადასხვა მასალისა და ტექნიკის შერჩევა და გამოყენება საკუ- (ელემენტები) და ხერხები
თარი ჩანაფიქრის და იდეის განსახორციელებლად. (პრინციპები) (შედეგი: 1, 3, 4)
ს.გ.დაწყ.(I).3. ინდივიდუალური და ერთობლივი ნამუშევრის წარდგენა,
საუბარი შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით საკუთარ, სახვითი და გამოყენებითი
თანაკლასელთა ან ცნობილ ხელოვანთა ნამუშევრებზე აზრის, ხელოვნების ტექნიკა (შედეგი: 2, 3, 4)
იდეების, შთაბეჭდილებების გასაზიარებლად.
ს.გ.დაწყ.(I).4. ხელოვნების სხვადასხვა დარგისა და ჟანრის ნიმუშების სახვითი და გამოყენებითი
ყოველდღიურ ცხოვრებასთან და საკუთარ შემოქმედებით ხელოვნების დარგები (შედეგი: 1,2,3,4)
საქმიანობასთან დაკავშირება ხელოვნების მრავალფეროვნების
აღქმისა და დამოკიდებულების გამომუშავებისათვის. სახვითი ხელოვნების ჟანრები
(შედეგი: 1,2,3,4)
დაწყებითი საფეხური (I-IV კლასები)

სამიზნე ცნება ქვეცნება
სახვითი და გამოყენებითი სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების საშუალებები (ელემენტები):
ხელოვნების მხატვრულ- ხაზი (სხვადასხვა ტიპის სქელი, წვრილი, სწორი, ტალღოვანი, ტეხილი, წყვეტილი,
გამომსახველობითი ზიგზაგი, ჰორიზონტალური, ვერტიკალური, მრუდი, დიაგონალური; კონტური,
საშუალებები (ელემენტები) და შტრიხი);
ხერხები (პრინციპები) ფერი (ძირითადი და შედგენილი, ცივი და თბილი, ღია და მუქი, კონტრასტული, ტონი,
ნახევარტონი);
ფორმა (მარტივი გეომეტრიული და ბუნებაში არსებული, სიბრტყობრივი (2D) და
სივრცითი (3D), სიმეტრიული და ასიმეტრიული).
ფაქტურა. ფონი.
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ხერხები (პრინციპები): რიტმი, ელემენტთა

განმეორებადობა, ძირითადის გამოყოფა, წინა და უკანა ხედი, კონტრასტი, სტატიკა,
დინამიკა, ნამუშევარში გამოსახულებების განაწილება, ვერტიკალური ან
ჰორიზონტალური ფორმატის შერჩევა.
სახვითი და გამოყენებითი ტექნიკა: ხატვა, ძერწვა, აპლიკაცია, კოლაჟი, მოზაიკა, ანაბეჭდი, კონსტრუირება,
ხელოვნების ტექნიკა კომპიუტერული სახატავი პროგრამა და სხვა.
სახვითი და გამოყენებითი დარგები: მხატვრობა (ფერწერა, გრაფიკა), ქანდაკება, არქიტექტურა, დეკორატიულ-
ხელოვნების დარგები გამოყენებითი ხელოვნება.
სახვითი ხელოვნების ჟანრები ჟანრები: პეიზაჟი, პორტრეტი, ნატურმორტი, ყოფითი და სხვ.
სასწავლო თემების ფარგლებში შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები:
დაწყებითი საფეხური (I-IV კლ)

Codex 365 295 of 420
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები (ელემენტები) და ხერხები

(პრინციპები) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ნამუშევარში შთაბეჭდილებების, გუნება-განწყობის (ემოციების) გადმოცემა სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების
საშუალებებისა და ხერხების გამოყენებით;
ნამუშევარში ჩანაფიქრის, იდეის გადმოცემა სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების საშუალებებისა და ხერხების
ნამუშევარზე საუბრისას, აზრის, იდეების, შთაბეჭდილებების გაზიარება შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით.
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ტექნიკა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ჩანაფიქრის და იდეის გადმოსაცემად შესაბამისი მასალისა და ტექნიკის შერჩევა და გამოყენება;
ნამუშევარზე საუბრისას, აზრის, იდეების, შთაბეჭდილებების გაზიარება შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით.
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების დარგები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ხელოვნების სხვადასხვა დარგში ნამუშევრების შექმნა;
ხელოვნების სხვადასხვა დარგის ნიმუშების ამოცნობა და ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირება, აზრის, იდეების,
შთაბეჭდილებების გაზიარება შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით.
სახვითი ხელოვნების ჟანრები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ხელოვნების სხვადასხვა ჟანრში ნამუშევრების შექმნა;
ხელოვნების სხვადასხვა ჟანრის ნიმუშების ამოცნობა და ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირება, აზრის, იდეების,
მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ს.გ.დაწყ.(II).1.:
„ს.გ“ - მიუთითებს საგანს „სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება“;
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სტანდარტი (V-VI კლასები)
შედეგების ინდექსი სტანდარტის შედეგები სამიზნე ცნებები
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების

მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები
(ელემენტები) და ხერხები (პრინციპები).
ს.გ.დაწყ.(II).1. სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების
(შედეგი: 1, 3, 4)
საშუალებებისა და ხერხების მიზანმიმართულად
გამოყენება ჩანაფიქრის, იდეის, გუნება-განწყობის
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების
(ემოციების), შთაბეჭდილებების გადმოსაცემად
ტექნიკა. (შედეგი: 2, 3, 4)
ნამუშევარში.
ს.გ.დაწყ.(II).2. სხვადასხვა მასალისა და ტექნიკის
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების
მიზანმიმართულად შერჩევა და გამოყენება საკუ-
დარგები (შედეგი: 1,2,3,4)
თარი ჩანაფიქრის და იდეის განსახორციელებლად.
ს.გ.დაწყ.(II).3. ინდივიდუალური და ერთობლივი ნამუშევრის სახვითი ხელოვნების ჟანრები (შედეგი:
წარდგენა, საუბარი (მხატვრული საშუალებები და 1,2,3,4)
ხერხები, დარგი, ჟანრი და სხვ.) შესაბამისი
ტერმინების გამოყენებით საკუთარ, თანაკლასელთა სხვადასხვა ეპოქის/ კულტურის ხელოვნების
ან ცნობილ ხელოვანთა ნამუშევრებზე სახასიათო ნიშნები/ მხატვრული
შთაბეჭდილებების გასაზიარებლად და აზრის, მახასიათებლები (შედეგი: 1,2,3,4)
იდეების გასააზრებლად.

Codex 365 296 of 420
ს.გ.დაწყ.(II).4. ქართული და მსოფლიო ხელოვნების ნიმუშებში

მხატვრული მახასიათებლების ამოცნობა,
ისტორიულ, რელიგიურ, კულტურულ და
სოციალურ კონტექსტთან დაკავშირება ხელოვნების
მრავალფეროვნების აღქმისა და დამოკიდებულების
გამომუშავებისათვის.
დაწყებითი საფეხური (V-VI კლ)

სამიზნე ცნება ქვეცნება
სახვითი და გამოყენებითი სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების საშუალებები (ელემენტები):
ხელოვნების მხატვრულ- ხაზი (სხვადასხვა ტიპის ხაზი, კონტური, შტრიხი).
გამომსახველობითი საშუალებები ფერი (ძირითადი და შედგენილი, ცივი და თბილი, კონტრასტული, მონათესავე,
(ელემენტები) და ხერხები ტონი, ნახევარტონი, ფერის გრადაცია).
(პრინციპები). ფორმა (სიბრტყობრივი (2D), სივრცითი (3D), მოცულობითი).
შუქ-ჩრდილი. ფონი. ფაქტურა.
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ხერხები (პრინციპები): კომპოზიციური

განაწილების საფუძველი (ვერტიკალური ან ჰორიზონტალური ფორმატის შერჩევა,
ფორმატზე გამოსახულების განაწილება, გაწონასწორება), რიტმი, ელემენტთა
განმეორებადობა, ძირითადის გამოყოფა, სიმეტრია და ასიმეტრია, კონტრასტი,
სტატიკა, დინამიკა, საგანთა თანაფარდობა და პროპორცია, სივრცე (წინა, შუა და
უკანა ხედები), ხედვის წერტილი.
სახვითი და გამოყენებითი ტექნიკა: ფერწერა, გრაფიკა და მათი ტექნიკები (მონასმი, ლაქა, ანაბეჭდი), ძერწვა,
ხელოვნების ტექნიკა. აპლიკაცია, კოლაჟი, მოზაიკა, მონოტიპია, მოდელირება, კონსტრუირება,
კომპიუტერული ტექნოლოგიები (სახატავი პროგრამა და სხვ.).
სახვითი და გამოყენებითი დარგები: ფერწერა (დაზგური, ხელნაწერთა მინიატურა, კედლის მხატვრობა),

ხელოვნების დარგები გრაფიკა (დაზგური, ბეჭდვითი), ქანდაკება (მრგვალი, რელიეფი), არქიტექტურა,
დეკორატიულ-გამოყენებითი ხელოვნება.
სახვითი ხელოვნების ჟანრები ჟანრები: ნატურმორტი, პეიზაჟი, პორტრეტი, ყოფითი, მითოლოგიური და სხვ.
სხვადასხვა ეპოქის/ კულტურის ეპოქა/ კულტურა და შესაბამისი ხელოვნების ნიმუშები შეირჩევა სწავლა-სწავლების
ხელოვნების სახასიათო ნიშნები/ მიზნების გათვალისწინებით.
მხატვრული მახასიათებლები
სასწავლო თემების ფარგლებში შედეგების მიღწევის ზოგადი ინდიკატორები:
დაწყებითი საფეხური (V-VI კლ)
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები (ელემენტები) და ხერხები

(პრინციპები) - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ნამუშევარში შთაბეჭდილებების, გუნება-განწყობის (ემოციების) გადმოცემა სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების
საშუალებებისა და ხერხების მიზანმიმართულად გამოყენებით;
ნამუშევარში ჩანაფიქრის, იდეის გადმოცემა სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების საშუალებებისა და ხერხების
მიზანმიმართულად გამოყენებით;
ნამუშევარის შესახებ შთაბეჭდილებების გაზიარება, საუბარი მის იდეაზე შესაბამისი ტერმინების (მხატვრულ-
გამომსახველობით საშუალებები და ხერხები) გამოყენებით;
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ტექნიკა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ჩანაფიქრის და იდეის გადმოსაცემად შესაბამისი მასალისა და ტექნიკის მიზანმიმართულად შერჩევა და გამოყენება;
ნამუშევარის შესახებ შთაბეჭდილებების გაზიარება, საუბარი მის იდეაზე შესაბამისი ტერმინების (მასალა, ტექნიკა)
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების დარგები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ხელოვნების სხვადასხვა დარგში ნამუშევრების შექმნა;
ხელოვნების სხვადასხვა დარგის ნიმუშების ამოცნობა და ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირება, აზრის, იდეების,
Codex 365 297 of 420
სახვითი ხელოვნების ჟანრები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ხელოვნების სხვადასხვა ჟანრში ნამუშევრების შექმნა;
ხელოვნების სხვადასხვა ჟანრის ნიმუშების ამოცნობა და ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირება, აზრის, იდეების,
სხვადასხვა ეპოქის/ კულტურის ხელოვნების სახასიათო ნიშნები/ მხატვრული მახასიათებლები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მხატვრული მახასიათებლების მიხედვით ხელოვნების ნიმუშის მიკუთვნება რომელიმე ეპოქასთან, კულტურასთან;
ეპოქის, კულტურის ხელოვნების მხატვრული მახასიათებლების დაკავშირება ისტორიულ, რელიგიურ, კულტურულ და
სოციალურ კონტექსტთან.
დაწყებითი საფეხურის საკვანძო შეკითხვები

რატომ ქმნიან ადამიანები ხელოვნების ნიმუშებს?
რა შეგვიძლია გადმოვცეთ და გავიგოთ ხელოვნების ნიმუშების მეშვეობით?
რისთვის და როგორ ვიყენებ სახვითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობით ხერხებს, ტექნიკას, მასალას
და იარაღს?
თემატური ბლოკები დაწყებით საფეხურზე (I-VI კლასები)

დაწყებით საფეხურზე შემოთავაზებულია სამი თემატური ბლოკი. სასწავლო წლის განმავლობაში უნდა
დამუშავდეს სამივე თემატური ბლოკი, რომლებიც, თავის მხრივ შეიძლება შედგებოდეს თემებისა და
ქვეთემებისგან. დასაშვებია მათი რამდენჯერმე გამეორებაც. თემა/ქვეთემა უნდა წარმოადგენდეს მოსწავლის
პირად გამოცდილებასთან დაკავშირებულ შინაარსიან კონტექსტს (თემის/ქვეთემის დასახელება არ უნდა
ემთხვეოდეს სამიზნე ცნებების, ქვეცნებების დასახელებებს), რომელიც იძლევა სამიზნე ცნებებისა და
ქვეცნებების სიღრმისეულად დამუშავების საშუალებას.
მე და გარესამყარო
ადამიანები და ხელოვნება
ხელოვნება ჩვენ გარშემო
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება საბაზო საფეხურზე

საგან „სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების“ ფარგლებში მოსწავლე შეისწავლის ხელოვნებას, როგორც
თვითგამოხატვისა და კომუნიკაციის საშუალებას. ის აცნობიერებს სამყაროს, როგორც მრავალფეროვანი
გრძნობებისა და იდეების წყაროს, რომელიც შეუძლია შემოქმედებითად ასახოს ნამუშევრებში.
სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლე გაეცნობა ქართული და მსოფლიო, ძველი და ახალი ხელოვნების
ცნობილ ნიმუშებს და ხალხურ შემოქმედებას; მათი შექმნისა და შეფასების განსხვავებულ ისტორიულ,
კულტურულ, სოციალურ და სხვა კონტექსტებს; გამოიკვლევს მათ როლს საზოგადოების ცხოვრებაში.
სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლე მიიღებს მონაწილეობას სხვადასხვა შემოქმედებით პროექტში;
შექმნის სხვადასხვა დარგისა და ჟანრის ნამუშევრებს მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებების,
ხერხების, მასალის, ტექნიკის გამოყენებით.
ამ მიზნებზე მუშაობით სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება თავის წვლილს შეიტანს ეროვნული სასწავლო
გეგმის მისიისა და მიზნებით გათვალისწინებული უნარებისა და ღირებულებების განვითარებასა და
ჩამოყალიბებაში.

შეკითხვას, რა უნდა შეეძლოს საბაზო საფეხურის მოსწავლეს სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების
ფარგლებში.

ცნებების, თემატური ბლოკების სახით.

Codex 365 298 of 420
ქვეცნება/საკითხი არის სამიზნე ცნების შემადგენელი ერთეული, ან მახასიათებელი.

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ.,ს.გ. საბ. 1.:
„ს.გ.“ – მიუთითებს საგანს „სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება’’;
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სტანდარტის შედეგები და სამიზნე ცნებები (VII-IX კლასები)
შედეგების შედეგები სამიზნე ცნებები

მიმართულება: შემოქმედებითობა და პრაქტიკა სახვითი ხელოვნების მხატვრულ-
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: გამომსახველობითი საშუალებები
(ელემენტები) და ხერხები (პრინციპები)
ს.გ.საბ.1. ნამუშევრის შექმნა თვითგამოხატვისათვის, მიზნის შესაბამისად (შედეგები: 1, 2, 3, 4)
მრავალფეროვანი სტრატეგიების, მხატვრულ-გამომსახველობითი
საშუალებებისა და ხერხების, სხვადასხვა მასალისა და ტექნიკის სახვითი ხელოვნების ტექნიკა
გააზრებულად და შემოქმედებითად გამოყენება. (შედეგები: 1, 2, 3, 4)
ს.გ.საბ.2. ნამუშევრის შექმნისას თავად დასახოს და გადაჭრას
შემოქმედებითი ამოცანა, მიზნის შესაბამისად შეარჩიოს სახვითი ხელოვნების დარგები და
მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებები და ხერხები, მასალა, ჟანრები (შედეგები: 1,2, 3, 4)
ტექნიკა, მხატვრული სტილი.
სხვადასხვა ეპოქის/მიმდინარეობის /
მიმართულება: ხელოვნების აღქმა კონტექსტში
სტილის ხელოვნების სახასიათო
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ნიშნები/მხატვრული მახასიათებლები
(შედეგები: 1, 2, 3, 4)
ს.გ.საბ.3. ხელოვნების კონკრეტული ნიმუშის ანალიზი (მხატვრულ-გამომ-
სახველობითი საშუალებები და ხერხები, ეპოქა, სტილი,
მიმდინარეობა, დარგი, ჟანრი, ავტორი), ინტერპრეტაცია და
შეფასება;
ს.გ.საბ.4. სხვადასხვა ეპოქის, კულტურის და სტილის ნამუშევრების

ამოცნობა და ერთმანეთთან შედარება ისტორიული, რელიგიური,
სოციალური და კულტურული კონტექსტის გათვალისწინებით.
სამიზნე ცნებები და ქვეცნებები/საკითხები

სამიზნე ცნება ქვეცნება/საკითხი
სახვითი ხელოვნების მხატვრულ- სახვითი ხელოვნების საშუალებები (ელემენტები) - მაგ.: ხაზი: სხვადასხვა ტიპის და
გამომსახველობითი საშუალებები სისქის, კონტური, შტრიხი. ფერი: ძირითადი და შედგენილი, ცივი და თბილი,
(ელემენტები) და ხერხები ნეიტრალური, კონტრასტული, მონათესავე, ინტენსიური, ფერისა და ტონის გრადაცია,
(პრინციპები) კოლორიტი; შუქ-ჩრდილი, განათება.
ფორმა: ბრტყელი და მოცულობითი (გეომეტრიული და ბუნებაში არსებული,
უტრირებული, სტილიზებული და სხვ.).
ფაქტურა; ფონისა და გამოსახულების ურთიერთმიმართება.
სახვითი ხელოვნების ხერხები (პრინციპები) - მაგ.:

კომპოზიციური განაწილება, წონასწორობა, ნაყში (pattern) (ელემენტების
განმეორებადობა), რიტმი, ძირითადის გამოყოფა, აქცენტი, სიმეტრია-ასიმეტრია,
სტატიკა-დინამიკა, კონტრასტი, მასშტაბი, თანაფარდობა, პროპორცია/დისპროპორცია,
პერსპექტივა (ხაზოვანი და ჰაეროვანი, სივრცე), ხედვის წერტილი, კოლორიტი).
სახვითი ხელოვნების ტექნიკა ტექნიკა - მაგ.: ფერწერა, გრაფიკა და მათი ტექნიკები, ძერწვა, აპლიკაცია, კოლაჟი,
მოზაიკა, მონოტიპია, მოდელირება, კონსტრუირება, ციფრული ტექნოლოგიები.
სახვითი ხელოვნების დარგები და დარგები - მაგ.: ფერწერა (დაზგური, მინიატურა, მონუმენტური - ფრესკა, მოზაიკა,
ჟანრები ვიტრაჟი, გრაფიტი), გრაფიკა (დაზგური, ბეჭდვითი), ქანდაკება, ჭედურობა,
არქიტექტურა, დიზაინი, დეკორატიულ-გამოყენებითი ხელოვნება და სხვ.

Codex 365 299 of 420
ჟანრები - მაგ: ნატურმორტი, პორტრეტი, პეიზაჟი, ყოფითი, ისტორიული და სხვ.

სხვადასხვა ეპოქის/ კულტურის ეპოქა/კულტურა/მიმდინარეობა/სტილი - მაგ.: პრეისტორია, ძველი ცივილიზაციები,
/მიმდინარეობის/ სტილის ანტიკური ხანა, შუა საუკუნეები, აღორძინება, XVII-XIX საუკუნეები, მოდერნიზმი,
ხელოვნების სახასიათო ნიშნები თანამედროვე ხელოვნება და სხვ.
/მხატვრული მახასიათებლები
სავალდებულო თემატური ბლოკები

საბაზო საფეხურზე სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სწავლა-სწავლება წარიმართება სამი ძირითადი
თემატური ბლოკის ფარგლებში. თითოეულ კლასში (VII, VIII, IX) მოსწავლეებს უნდა შევთავაზოთ სამივე
თემატური ბლოკის შესაბამისი მასალა;
თემატური ბლოკი: გარემო და ხელოვნება

სარეკომენდაციო თემები: ბუნებრივი და ადამიანის შექმნილი გარემო; განსხვავებული ხედვა; ახლის ძიება;
გარემო - ადამიანის ინტერესის ობიექტი; გარემოს ზეგავლენა ადამიანზე და ადამიანის ზეგავლენა გარემოზე;
ხელოვნება ჩვენ გარშემო (ხელოვნების დარგები და ჟანრები); სამყაროს მრავალფეროვანი ასახვის გზები -
სტილები, მიმდინარეობები, მხატვრულ-გამომსახველობითი ხერხები; ტექნიკური პროგრესის გავლენა
ხელოვნებაზე.
თემატური ბლოკი: ადამიანი ხელოვნებაში
სარეკომენდაციო თემები: ადამიანი - ხელოვნების ობიექტი; ადამიანის შინაგანი სამყარო; ადამიანის
გამოსახულება და რწმენა-წარმოდგენები; ხელოვნება - პიროვნული რეალიზების საშუალება; მე - კულტურის
ნაწილი; თვითგამოხატვა, ემოციები, გრძნობები, იდეები, შეხედულებები, წარმოდგენები; თვითგამოხატვის
თანამედროვე ფორმები.
თემატური ბლოკი: საზოგადოება და ხელოვნება
სარეკომენდაციო თემები: ხელოვნება და ყოველდღიურობა; ხელოვნება - ინფორმაციის წყარო; ხელოვნება -
ზემოქმედებისა და კომუნიკაციის საშუალება; ხელოვნება - ისტორიული მეხსიერება, რას და როგორ გვიყვება
ხელოვნება; კულტურული მემკვიდრეობა; ყოფითი და ესთეტიკური დანიშნულება, ხელოვნება - საჭიროება
თუ ფუფუნება.

რა არის ხელოვნება?
რატომ ქმნიან ადამიანები ხელოვნების ნიმუშებს?
როგორ და რატომ იცვლებოდა ხელოვნების დანიშნულება?
როგორ ზემოქმედებს ხელოვნება ადამიანზე და საზოგადოების ცხოვრებაზე?
როგორ გავლენას ახდენს ხელოვნებაზე საზოგადოების მოთხოვნები და ინტერესები?
რა შეგვიძლია გადმოვცეთ და გავიგოთ ხელოვნების ნიმუშების მეშვეობით?
რატომ ვსწავლობ სახვით და გამოყენებით ხელოვნებას?
რისთვის და როგორ ვიყენებ სახვითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობით ხერხებს, ტექნიკას, მასალას
და იარაღს?
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება (პროექტი) საშუალო საფეხურზე

საშუალო საფეხურზე სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება ისწავლება სავალდებულო პროექტების სახით X
ან XI კლასში. თითოეულ პროექტზე მუშაობა მიმდინარეობს 1 სემესტრის განმავლობაში. საშუალო
საფეხურის ფარგლებში საგანში უნდა განხორციელდეს 2 პროექტი.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ს.გ.საშ.1.:
„ს.გ.“ – მიუთითებს საგანს „სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება’’;

Codex 365 300 of 420
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სავალდებულო პროექტების სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

შედეგების შედეგები სამიზნე ცნებები
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: სახვითი ხელოვნების მხატვრულ-გამომსახველობითი
საშუალებები (ელემენტები) და ხერხები (პრინციპები)
ს.გ.საშ.1. დასახული ამოცანის შესაბამისად
განსაზღვროს იდეა, შეარჩიოს სახვითი ხელოვნების ტექნიკა
შემოქმედებითი პროდუქტის ფორმა,
მიზნობრივად და შემოქმედებითად სახვითი ხელოვნების დარგები და ჟანრები
გამოიყენოს საკუთარი ცოდნა (ხელოვნების
ენა, მასალა, ტექნიკა, დარგი, ჟანრი, სხვადასხვა ეპოქის/კულტურის/ მიმდინარეობის/
კონკრეტული ხელოვნების ნიმუშის, სტილის ხელოვნების სახასიათო ნიშნები/მხატვრული
სხვადასხვა ეპოქის, კულტურის, მახასიათებლები
მიმდინარეობის, სტილის ხელოვნების
ანალიზი, ინტერპრეტაცია, შეფასება და
სხვ.) საზოგადოების თუ პირად ცხოვრებში
ხელოვნების მნიშვნელობის წარმოსაჩენად.
ქვემოთ მოცემულია სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების პროექტის სხვადასხვა ტიპი. რომელი ტიპის
პროექტს აირჩევს მოსწავლე/მოსწავლეთა ჯგუფი/სკოლა და რა თანმიმდევრობით, თავად სკოლის
გადასაწყვეტია. პროექტები შესაძლოა განხორციელდეს ჯგუფურად ან ინდივიდუალურად.
პროექტების ტიპები
ტიპი აღწერილობა/შინაარსი დავალების ფორმა ინტეგრაციის
შესაძლებლობა
კულტურული გავრცელებული დარგი/დარგები კვლევის შედეგების საზ. მეცნიერებები
მემკვიდრეობის (დარგის ნიმუშების მოძიება, პრეზენტაცია ან მოხსენება; (ისტორია)
პოპულარიზაცია, მაგ: ძეგლების კვლევა, ანალიზი, ბუკლეტის, ვებგვერდის, ხელოვნების
ისტორიული წყაროების, ამ დარგის ფლაერების შექმნა; გამოფენა. ნიმუშების
საქართველოს შესახებ არსებული სამეცნიერო დაკავშირება
კუთხეების ნაშრომების გაცნობა, ადგილობრივი ისტორიულ
კულტურული მოსახლეობის, უხუცესების ფაქტებთან და
მემკვიდრეობის კვლევა გამოკითხვა და სხვ.); მოვლენებთან, მათი
და პოპულარიზაცია ხელოვნების ნიმუშების დღევანდელი ანალიზი და
მდგომარეობის შესწავლა (არის თუ ინეტრპრეტაცია.
არა შენარჩუნებული);
დარგებში მომუშავე ოსტატები საზ. მეცნიერებები
წარსულში და დღეს (გრძელდება თუ (სამოქალაქო
არა ტრადიცია დღესაც, თუ არის განათლება)
ოსტატი, როგორ შეიძლება მისი საზოგადოებისა და
ნამუშევრების პოპულარიზაცია, ქვეყნისთვის
ნაწარმის რეკლამირებისთვის, აქტუალურ
პოპულარიზაციისთვის ბუკლეტის, სოციალურ-
ვებგვერდის, ფლაერების დამზადება. პოლიტიკურ
კვლევა, თუ რომელი ორგანიზაციებია პრობლემებზე და
ამით დაკავებული უკვე და ამ მოვლენებზე საკუთარი
ორგანიზაციებთან დაკავშირება, აქტიური სამოქალაქო
თანამშრომლობის შეთავაზება, პოზიციის გამოხატვა
ერთობლივი საქმიანობის დაგეგმვა, ხელოვნების
რითი შეუძლიათ მოსწავლეებს ხელი საშუალებით.
შეუწყონ მათ საქმიანობაში);
ადგილობრივი მუზეუმი, საგამოფენო სამოქალაქო
სივრცე. განათლება
(მეწარმეობა)
ტიპი აღწერილობა/შინაარსი დავალების ფორმა
კულტურული ანალოგიები; კვლევის შედეგების მეწარმეობის (იდეების
მემკვიდრეობის გავლენები; პრეზენტაცია ან მოხსენება; განვითარება,
პოპულარიზაცია და ანალიზი. ბუკლეტის შექმნა; მაკეტი. დაგეგმვა, ინიციატივა,
დაცვა, მაგ: თანამშრომლობა და
სხვ.) დაკავშირება
საქართველოს სახელოვნებო
რომელიმე მხარის პროფესიებში
ერთი კონკრეტული არსებულ

Codex 365 301 of 420
ძეგლის კვლევა გამოწვევებთან.

ტიპი აღწერილობა/შინაარსი დავალების ფორმა ქართული ენა და
სამეწარმეო პროექტი, შემოსავლის წყარო; კვლევის შედეგების შესახებ ლიტერატურა
მაგ: დასაქმება; პრეზენტაცია ან მოხსენება. სხვადასხვა ეპოქების /
მოთხოვნადია თუ არა; მიმდინარეობების/
დღეს არსებული პროდუქციის რეალიზაცია, გასაღების სტილების გააზრება
სახელოვნებო ბაზარი; ხელოვნებასა და
პროფესიები და მათი ხელის შემწყობი ან შემშლელი ლიტერატურაში
საქმიანობის არეალი ფაქტორები; პარალელების
საზოგადოების დამოკიდებულება; გავლების გზით.
ამ თვალსაზრისით შედარება სხვა საქართველოს
ქვეყნებთან. კუთხეების
ტიპი აღწერილობა/შინაარსი დავალების ფორმა ხელოვნების ან
კვლევა, მაგ: ახალი მიმდინარეობების და კვლევის შედეგების კონკრეტული
სტილების წარმოშობა (ამ პრეზენტაცია ან მოხსენება. ნიმუშების, ძეგლების
ტექნიკური პროგრესის, თვალსაზრისით სახვითი დაკავშირება ზეპირ
სამეცნიერო მიღწევების საშუალებებისა და ხერხების გადმოცემებთან,
გავლენა ადამიანის ანალიზი); თქმულებებთან
საქმიანობის ახალი დარგების, ჟანრების სახეობები; ფოლკლორთან,
სხვადასხვა სფეროზე ხელოვნების ახალი ფორმები; ლეგენდებთან და სხვ.
ახალი მასალი და ტენიკა; ანალიზი და
საზოგადოების დამოკიდებულების ინტერპრეტაცია.
კვლევა.
ტიპი აღწერილობა/შინაარსი დავალების ფორმა საბუნებისმეტყველო
შემოქმედებითი/ არატრადიციული მასალები და კვლევის შედეგების მეცნიერებები
კვლევა, მაგ: ტექნოლოგიები თანამედროვე პრეზენტაცია ან მოხსენება; ტექნიკური
ხელოვნებაში; არატრადიციული, მასალებისა პროგრესის,
არატრადიციული მასალებისა და ტექნოლოგიების და ტექნოლოგიების ტექნოლოგიების
მასალებისა და უსაფრთხოება, გამძლეობა; გამოყენებით თანამედროვე განვითარების კავშირი
ტექნოლოგიების მასალებისა და ტექნოლოგიების ხელოვნების რომელიმე დარგის ხელოვნებასთან
გამოყენება კავშირი თანამედროვე ხელოვნების ან ფორმის ნამუშევრის შექმნა (ხელოვნების ახალი
თანამედროვე დარგებთან და ფორმებთან; და წარდგენა. ფორმები,
ხელოვნებაში ცნობილი თანამედროვე ხელოვანების არატრადიციული
შემოქმედების კვლევა ამ კუთხით. მასალა და სხვ.).
მუსიკა
ტიპი აღწერილობა/შინაარსი დავალების ფორმა სხვადასხვა ეპოქების /
მიმდინარეობების/
შემოქმედებითი/ სასკოლო-ინფრასტრუქტურული ბანერი, პოსტერი, ფლაერი;
გააზრება ხელოვნებასა
სამოქალაქო, მაგ: პროექტი; მაკეტი; პერფორმანსი,
და მუსიკაში
სათემო-ინფრასტრუქტურული ინსტალაცია და სხვ.
პარალელების
სამყაროში მიმდინარე პროექტი;
გავლების გზით.
და პირადად სასკოლო-საგანმანათლებლო პროექტი
მოსწავლეებისთვის (მაგ., დაწყებითი/საბაზო საფეხურის
მნიშვნელოვან მოსწავლეების მენტორინგი, მათი
მოვლენებზე ჩართვა სხვადასხვა პროექტებში,
(კულტურული, აქტივობებში, დახმარება
პოლიტიკური, სპექტაკლების გაფორმებაში,
ეკოლოგიური, საქველმოქმედო აქციებში და სხვ.;
სოციალური და სხვ.) სამოქალაქო ცნობიერების ამაღლება
ხელოვნების გზით (ადამიანის უფლებები,
რეაგირება ხელისუფლების სტრუქტურებთან
თანამშრომლობა, საჯარო
ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა,
ნარკოპრევენცია);
ძალადობის/ჩაგვრის (ბულინგის)
საწინააღმდეგო კამპანია;
ცხოველთა უფლებების დაცვა.
მუსიკის სტანდარტი
მუსიკა დაწყებით საფეხურზე

Codex 365 302 of 420
დაწყებით საფეხურზე მოსწავლე შეისწავლის მუსიკის ენის ელემენტებს; მის გამომსახველობითი
საშუალებებს.
შინაარსი აღიწერება თემების (ქვეთემების), საკითხების და ქვეცნებების სახით. ამ შინაარსებზე დაყრდნობით
ყალიბდება შუალედური მიზნები.
სტანდარტში სავალდებულოდ განსაზღვრულია თემები, ცნება და ქვეცნებები, ხოლო ქვეთემებსა და
საკითხებს სკოლები თავად აკონკრეტებენ.
სწავლა-სწავლების პროცესში.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მუს.დაწყ.1.:
„მუს.“ - მიუთითებს მუსიკის საგანს;
მუსიკის სტანდარტი დაწყებით საფეხურზე (I-VI კლასები)
შედეგის სტანდარტის შედეგები სამიზნე ცნება

ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მუს.დაწყ.1. ბუნებრივად არსებული და ხელოვნურად შექმნილი ხმის, ბგერის, ხმაურის, მღერის და
მუსიკალური ენის ცალკეული ელემენტების (მაგ.: რიტმის, ტემპის, მელოდიის და ა.შ.)
გამოყენება გარკვეული ემოციური მდგომარეობის გადმოსაცემად;
უს.დაწყ.2. ხმის, ხმაურის, მღერის და მუსიკალური ელემენტების (მაგ.: რიტმის, ტემპის, მელოდიის
და ა.შ.) საშუალებით გარესამყაროზე საკუთარი წარმოდგენების
ჩამოყალიბება/განვითარება;
მუს.დაწყ.3. გარესამყაროს ამსახველი ხმოვანი გზავნილის ჩასაწერად სხვადასხვა სიმბოლოების მუსიკა
გამოყენება მუსიკის, როგორც ერთ-ერთი საკომუნიკაციო ენის გასააზრებლად;
მუს.დაწყ.4. მუსიკალური ენის ელემენტების (მაგ.: რიტმის, ტემპის, მელოდიის და ა.შ.) როლზე
მსჯელობა მხატვრული სახის (მაგ. პერსონაჟის, პეიზაჟის) შექმნაში გარესამყაროში
მიმდინარე პროცესების შესახებ საკუთარი დამოკიდებულების გამოსახატად;
მუს.დაწყ.5. მუსიკალურ ელემენტებს (მაგ.: რიტმს, ტემპს, მელოდიას და ა.შ.), ხმაურსა და ვიზუალურ
რიგს შორის ასოციაციური კავშირების გაბმა მუსიკით რაიმე მოვლენის აღსაწერად ან
ამბის გადმოსაცემად;
მუს.დაწყ.6. მუსიკალური ელემენტების (მაგ, ფორმის) გამოყენება იდეის განვითარების
გადმოსაცემად და გასააზრებლად.
სამიზნე ცნება და ქვეცნებები
ცნება ქვეცნებები
მუსიკა ბგერა
ბგერის სიძლიერე (ხმამაღალი, ხმადაბალი, ფორტე, პიანო)
ბგერის გრძლიობა (დიდი, საშუალო, მოკლე გრძლიობები)
ბგერი სიმაღლე (წვრილი, საშუალო სიმაღლის, ბოხი; მაღალი, საშუალო, დაბალი რეგისტრი)
ბგერის ტემბრი (უხეში, მჭექარე, დახშული, რბილი, წკრიალა, თბილი, სასიამოვნო/არასასიამოვნო)
სინთეზური ბგერა (ელექტრონული ბგერა)
რიტმი (მოძრავი, ცოცხალი, მშვიდი, მდორე, აქცენტირებული, საცეკვაო, მარშისებური, რიტმული
ოსტინატო)
ტემპი (ნელი, ზომიერი (საშუალო), სწრაფი)
მეტრი (ძლიერი და სუსტი დრო)
მელოდია
მელოდიის სახეობა (მღერადი, არამღერადი, აღმავალი, დაღმავალი, მელოდია ნახტომებით)
მელოდიის ხასიათი (იდუმალი, საშიში, მხიარული, სევდიანი, საზეიმო, დაძაბული, მშვიდი, და ა.შ.)
მელოდიაში ინტონაციები (ხმაბაძვითი ინტონაცია)
ჰარმონია
კეთილხმოვანი (სასიამოვნო) ჰარმონია; არაკეთილხმოვანი (არა სასიამოვნო) ჰარმონია; მაჟორი; მინორი;
ქრომატიზმი;

Codex 365 303 of 420
ინტერვალი (დიდი დაშორების ინტერვალი, საშუალო დაშორების ინტერვალი, პატარა დაშორების

ინტერვალი)
ფორმა
ფორმის სტრუქტურული ერთეულები (დასაწყისი, შუა ნაწილი, კულმინაცია, დასასრული);
ჟანრი
ბალეტი,
ოპერა,
მიუზილკი,
კინომუსიკა,
თეატრალური მუსიკა.
სავალდებულო თემები I-IV კლასებისთვის:

კლასი თემა
I კლასი სამყაროს ხმები მუსიკაში

ყოფითი საგნები მუსიკაში
თამაშები მუსიკაში
II კლასი ცხოველები მუსიკაში
ბუნების მოვლენები მუსიკაში
წვეულებები და დღესასწაულები სახლში და გარეთ
III კლასი ქალაქის/სოფლის ხმები
მუსიკალური გასეირნება ქალაქში/სოფელში
ჩემი ცხოვრების ერთი დღე
IV კლასი მუსიკა და ტელევიზია
მუსიკა და თავისუფალი დრო
მუსიკა და ანიმაცია
V კლასი ზღაპრული სამყარო მუსიკაში
მუსიკა და თანამედროვე ტექნოლოგიები
მუსიკა მუნჯ კინოში
მუსიკა დრამატულ და პანტომიმის თეატრში
VI კლასი რეალობა და ჩვენი წარმოდგენები მუსიკაში
ადამიანის პორტრეტი მუსიკაში
მუსიკა ხმოვან კინოში
ადამიანის თვითგამოხატვის ფორმები (ოპერაში, მიუზიკლსა და ბალეტში)
თემის ფარგლებში ცნების დასამუშავებლად შერჩეულ უნდა იქნას საკითხი, რომელიც უკავშირდება ქვემოთ ჩამოთვლილ ერთ-ერთ
კატეგორიას:
მუსიკით აღწერა
მუსიკით თხრობა
მუსიკით ემოციის გადმოცემა
მუსიკით განწყობის შექმნა
I კლასი
თემა - სამყაროს ხმები მუსიკაში
თემის ფარგლებში შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნების მიხედვით:

მუსიკა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს
ხმით, ხმაურით, ბგერით სამყაროს შესახებ რაიმე ამბის გადმოცემა;

ხმით, ხმაურით, ბგერით ემოციის, ზოგადი განწყობის გადმოცემა;
მუსიკალური ენის ელემენტების (რიტმი, ტემპი, მელოდია და სხვა) გაანალიზება, რომელთა საშუალებითაც გადმოიცემა
სხვადასხვა კომპოზიციაში სამყაროს შესახებ ამბები, მისით გამოწვეული ემოციები ან განწყობა.
თემა - ყოფითი საგნები მუსიკაში

ხმის, ხმაურის, მღერის და მუსიკალური ელემენტების (მაგ.: რიტმის, ტემპის, მელოდიის და ა.შ.) საშუალებით ყოფითი საგნების
თვისებების აღწერა; აღწერილობის გამოყენება განწყობის შესაქმნელად, საკუთარი ემოციის გადმოსაცემად;
Codex 365 304 of 420
მუსიკალური ელემენტების (რიტმი, ტემპი, მელოდია და სხვა) გაანალიზება, რომელთა საშუალებითაც სხვადასხვა
კომპოზიციაში ყოფითი საგნები აღიწერება.
თემა - თამაშები მუსიკაში

ხმის, ხმაურის, მღერის და მუსიკალური ელემენტების (მაგ.: რიტმის, ტემპის, მელოდიის და ა.შ.) საშუალებით თამაშის აღწერა;
აღწერილობის გამოყენება განწყობის შესაქმნელად, საკუთარი ემოციის გადმოსაცემად;
მუსიკალური ელემენტების (რიტმი, ტემპი, მელოდია და სხვა) გაანალიზება, რომელთა საშუალებითაც სხვადასხვა
კომპოზიციაში თამაშები აღიწერება.
II კლასი
თემა - ცხოველები მუსიკაში

მუსიკალური ენის ელემენტებით (ხმა, ხმაური, ბგერა, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) ცხოველის გარეგნობის, აღნაგობის,
მოძრაობის, ქცევის გადმოცემა;
მუსიკალური ენის ელემენტების (მაგ., ფორმის) გამოყენება ცხოველების შესახებ ამბების გადმოსაცემად;
მუსიკალური ენის ელემენტების გაანალიზება, რომელთა საშუალებითაც სხვადასხვა კომპოზიციაში ცხოველების შესახებ ამბები
გადმოიცემა.
თემა - ბუნებრივი მოვლენები მუსიკაში

ხმის, ხმაურის, ბგერის, მუსიკალური ენის ელემენტების (რიტმი, მელოდია, ჰარმონია, ფორმა) გამოყენება ბუნებრივი
მოვლენების აღსაწერად;
ხმის, ხმაურის, ბგერის, მუსიკალური ენის ელემენტების (რიტმი, მელოდია, ჰარმონია, ფორმა) გამოყენება ბუნებრივი
მოვლენებით გამოწვეული ემოციების ან განწყობის გადმოსაცემად;
ხმის, ხმაურის, ბგერის, მუსიკალური ენის ელემენტების (რიტმი, მელოდია, ჰარმონია, ფორმა) გაანალიზება, რომელთა
საშუალებითაც სხვადასხვა კომპოზიციაში ბუნების მოვლენებით გამოწვეული ემოციები ან განწყობა გადმოიცემა.
თემა - წვეულებები და დღესასწაულები სახლში და გარეთ

მუსიკალური ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია ფორმა, ჟანრი) გამოყენება დღესასწაულისგან
მიღებული ემოციის ან სადღესასწაულო განწყობის გადმოსაცემად;
მუსიკალური ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმის, მელოდიის, ჰარმონიის, ფორმის, ჟანრის) გაანალიზება,
რომლითაც სხვადასხვა კომპოზიციაში დღესასწაულისგან მიღებული ემოცია ან სადღესასწაულო განწყობა გადმოიცემა.
III კლასი
თემა - ქალაქის/სოფლის ხმები

მუსიკალური ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება ქალაქის/სოფლის კუთხის
აღსაწერად; ქალაქთან/სოფელთან დაკავშირებული განწყობის გადმოსაცემად;
მუსიკალური ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გაანალიზება, რომელთა საშუალებითაც
სხვადასხვა კომპოზიციაში ქალაქის/სოფლის კუთხეები აღიწერება; ქალაქთან/სოფელთან დაკავშირებული განწყობა
გადმოიცემა.
თემა - მუსიკალური გასეირნება ქალაქში


Codex 365 305 of 420
მუსიკის სხვადასახვა ფორმის გამოყენება ქალაქში/სოფელში გასეირნების შესახებ ამბის გადმოსაცემად.

მუსიკის სხვადასხვა ფორმის გამოყენება, რომელთა საშუალებითაც სხვადასხვა კომპოზიციაში ქალაქში/სოფელში გასეირნების
შესახებ ამბავი გადმოიცემა.
თემა - ჩემი ცხოვრების ერთი დღე

მუსიკალური ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება ცხოვრების ერთი დღის
(განრიგის, მიღებული ემოციების, განწყობის) აღსაწერად;
სხვადასხვა კომპოზიციაში ცხოვრების ერთი დღე (განრიგის, მიღებული ემოციების, განწყობის) აღიწერება.
IVკლასი
თემა - მუსიკა და ტელევიზია

სხვადასხვა ტელეგადაცემა (გასართობის, ინფორმაციული, სამეცნიერო პოპულარული და ა.შ.) ფორმდება და ტელეგადაცემების
ემოციური მუხტი და აგებულება (დაძაბული რეპორტაჟი, რელაქსაციური ხასიათის სატელევიზიო ნარკვევი და ა.შ.)
გამოიხატება.
თემა - მუსიკა და თავისუფალი დრო

მუსიკალური ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება თავისუფალი დროსთან
დაკავშირებული ემოციების აღსაწერად.
თემა - მუსიკის როლი ანიმაციაში და საყმაწვილო კინოში

ანიმაციური და საყმაწვილო კინოს პერსონაჟების თვისებები გადმოიცემა;
ანიმაციურ თუ საყმაწვილო კინოში შინაარსი, განწყობა გადმოიცემა.
V კლასი
თემა - ზღაპრული სამყარო მუსიკაში

მუსიკალური ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება ზღაპრული სამყაროს
გადმოსაცემად;
მუსიკალური ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) განალიზება, რომელთა საშუალებითაც
სხვადასხვა კომპოზიციაში ზღაპრის სიუჟეტი, დადებითი თუ უარყოფითი გმირების ხასიათები გადმოიცემა.
თემა - მუსიკა და თანამედროვე ტექნოლოგიები

მუსიკის გამოყენება ციფრულ სივრცეში საკუთარი თავის გამოხატვისთვის და მისი მახასიათებლების ამ კუთხით გაანალიზება;
მუსიკის გამოყენება თანამედროვე ტექნოლოგიებში ორიენტირების მიზნით (მაგალითად, ვორდში მუშაობისას ხმოვანი
სიგნალების გამოყენება).

Codex 365 306 of 420
თემა - მუსიკის როლი მუნჯ კინოში

მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება მუნჯი კინოს ენის სპეციფიკის
გადმოსაცემად;
მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება მუნჯ კინოში სიუჟეტის
გადმოსაცემად, პერსონაჟის აღსაწერად.
თემა - მუსიკა დრამატულ და პანტომიმის თეატრში

მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება სპექტაკლის ამბის ემოციური
მუხტის, სპექტაკლის იდეის გადმოსაცემად;
მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გაანალიზება, რომელთა საშუალებითაც
სპექტაკლის რეჟისორის ჩანაფიქრი გადმოიცემა.
VI კლასი
თემა - რეალობა და ჩვენი წარმოდგენები მუსიკაში

მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება ციფრული რეალობის აღწერის,
ციფრული რეალობის შექმნის (მაგ. კომპიუტერული თამაშების სიუჟეტური სვლების გადმოცემის) მიზნით.
თემა - ადამიანის პორტრეტი მუსიკაში

მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება ადამიანის გარეგნობისა და
ხასიათის აღსაწერად; ადამიანის ფიქრების, ზრახვების გადმოსაცემად;
სხვადასხვა კომპოზიციაში ადამიანის გარეგნობა და ხასიათი გადმოიცემა.
თემა - მუსიკის როლი ხმოვან კინოში

მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გამოყენება ხმოვან კინოში მოთხრობილი ამბის
(კომენტირების, შეფასების, მთავარი იდეის) გადმოსაცემად; ვიზუალური რიგის თავისებურებების წარმოსაჩენად;
მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) განალიზება, რომელთა საშუალებითაც ხმოვან
კინოში ამბავი ვიზუალური რიგით გადმოიცემა.
თემა - მუსიკალური თეატრი: ოპერა და მიუზიკლი

მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გაანალიზება, რომელთა საშუალებითაც ოპერასა
და მიუზიკლში ამბავი (პერსონაჟების მახასიათებლები), სიუჟეტი გადმოიცემა;
კინოოპერის და კინომიუზიკლის სიუჟეტი აღიწერება;
მუსიკის ელემენტების (ხმების, ხმაურის, ბგერის, რიტმი, მელოდია, ჰარმონია) გაანალიზება სიუჟეტურ ბალეტში პერსონაჟების
დასახასიათებლად; არასიუჟეტურ ბალეტში სპექტაკლის იდეის გადმოსაცემად.

Codex 365 307 of 420

როგორ გადმოვცე მუსიკის საშუალებით საკუთარი ემოციები?
როგორ ავსახო გარესამყარო მუსიკის საშუალოებით?
მუსიკა საბაზო საფეხურზე

საგან „მუსიკის“ ფარგლებში მოსწავლე შეისწავლის მუსიკას, როგორც თვითგამოხატვისა და კომუნიკაციის
საშუალებას; გაეცნობა, თუ როგორ შეიძლება გადმოიცეს სამყაროს აღქმა, ადამიანის ცხოვრება, მისი შინაგანი
მდგომარეობა, ასევე სოციალური და ეპოქალური ცვლილებები მუსიკალური გამომსახველობითი ხერხებით.
მოსწავლეები გააცნობიერებენ სამყაროს, როგორც მრავალფეროვანი გრძნობებისა და იდეების წყაროს,
რომლებიც შეუძლიათ შემოქმედებითად ასახონ ნამუშევრებში.
მოსწავლე გაეცნობა ქართული და მსოფლიო, ძველი და ახალი მუსიკალური ხელოვნების ცნობილ ნიმუშებს
და ხალხურ შემოქმედებას; მათი შექმნისა და შეფასების განსხვავებულ ისტორიულ, კულტურულ, სოციალურ
და სხვა კონტექსტებს; გამოიკვლევს მათ როლს საზოგადოების ცხოვრებაში.

შეკითხვას, რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს მუსიკის ფარგლებში საბაზო საფეხურის ბოლოს.

ცნებებისა და თემატური ბლოკების სახით.

საფეხურსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ.: მუს.საბ.1.:
„მუს.“ - მიუთითებს მუსიკის საგანს;
მუსიკის სტანდარტის შედეგები (VII-IX კლასები)

შედეგების ინდექსი 1. მიმართულება: შემოქმედებითობა და პრაქტიკა ცნებები
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: მელოდია რიტმი და

მუს.საბ.1. სხვადასხვა რიტმული, ინტონაციური ფორმულებისა და სხვა მუსიკალური მეტრი
ელემენტების გამოყენება იმპროვიზაციის დროს;
მუს.საბ.2. მარტივი მუსიკალური ფორმებით, საკუთარი ან სხვისი მუსიკალური მასალით ჰარმონია
მხატვრული იდეის გადმოცემა; ჟანრი
ფორმა
მუს.საბ.3. სხვადასხვა სიმბოლოს გამოყენებით კომპოზიციების ჩაწერა.
2. მიმართულება: მუსიკის აღქმა კონტექსტში
მუს.საბ.4 ნაწარმოების მოსმენისას მუსიკის გამომსახველობითი ხერხების ამოცნობა და

მხატვრული სახის შექმნაში მათი როლის განსაზღვრა;

Codex 365 308 of 420
მუს.საბ.5. აკადემიური და ხალხური მუსიკის ნიმუშებში მხატვრული კონცეფციის

განსაზღვრა.
სტანდარტის შინაარსი მოიცავს ცნებებსა და თემატურ ბლოკებს.

ეს კონტექსტები სავალდებულო თემატური ბლოკების სახითაა წარმოდგენილი.
ცნებები
საგნის სწავლა-სწავლების პროცესი უნდა წარიმართოს შემდეგი ცნებების დამუშავების საფუძველზე:
მელოდია
ინტონაციური ფორმულა, მოტივი, მუსიკალური თემა;
რიტმი და მეტრი
რიტმული ნახაზი, ზომა;
ჰარმონია
ინტერვალი, აკორდი, ჰარმონიული ფორმულები, ტონალობა, კილო, კონსონანსი, დისონანსი;
ჟანრი
სიმღერა, რომანსი, სონატა, სიმფონია, ოპერა, ბალეტი, მიუზიკლი; კამერული მუსიკა, ინსტრუმენტული და
ვოკალური მუსიკა, ჯაზი, როკმუსიკა;
5. ფორმა
იმპროვიზაცია, მუსიკალური კომპოზიცია, მუსიკალური კოლაჟი, მუსიკალური ციტატა, მცირე ფორმები,
რონდო, ვარიაციები, კუპლეტური ფორმა.
სავალდებულო თემატური ბლოკები
თემატური ბლოკი: მუსიკა სამყაროში და სამყარო მუსიკაში

სარეკომენდაციო თემები: ბუნება და ტექნიკა, ხილული და უხილავი, მითი და რეალობა მუსიკაში;
თემატური ბლოკი: მუსიკა საზოგადოებაში და საზოგადოება მუსიკაში

სარეკომენდაციო თემები: ძველი და ახალი მუსიკაში, თაობები მუსიკაში, სოციალური კატაკლიზმები
მუსიკაში;
თემატური ბლოკი: მე მუსიკაში და მუსიკა ჩემში

სარეკომენდაციო თემები: სიყვარული და სიძულვილი, მარტოობა და ერთობა, გმირი და ანტიგმირი
მუსიკაში.

რა შეგვიძლია გადმოვცეთ და გავიგოთ მუსიკის მეშვეობით?
როგორ გვეხმარება მუსიკა საკუთარი განცდისა თუ საზოგადოებაში არსებული განწყობის გადმოცემაში?
როგორ გადმოვცე საკუთარი ემოციები და შთაბეჭდილებები მუსიკის საშუალებით?
როგორ ზემოქმედებს მუსიკა ადამიანზე და საზოგადოების ცხოვრებაზე?
მუსიკა საშუალო საფეხურზე (პროექტი)

საშუალო საფეხურზე მუსიკა და სახვითი ხელოვნება ისწავლება სავალდებულო პროექტების სახით X ან XI
კლასში. თითოეულ პროექტზე მუშაობა მიმდინარეობს 1 სემესტრის განმავლობაში. საგანში უნდა
განხორციელდეს 2 პროექტი

Codex 365 309 of 420
საშუალო საფეხურზე სავალდებულო პროექტების სტანდარტში გაწერილ თითოეულ შედეგს წინ უძღვის
ინდექსი, რომელიც მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მუს.საშ.1.:
„მუს.“ – მიუთითებს საგანს „მუსიკა’’;
მუსიკის სავალდებულო პროექტების სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე

შედეგების ინდექსები შედეგები სამიზნე ცნებები
მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ბგერა (მუს.საშ.1,2,3)
მუს.საშ.1. მუსიკალური ენის ელემენტებსა (რიტმი, მელოდია ჰარმონია და სხვ,)
და სამყაროზე წარმოდგენებს შორის ურთიერთკავშირების დადგენა; რიტმი (მუს.საშ.1,2,3)
ამ ელემენტების გამოყენება სამყაროს ფილოსოფიურ გააზრებაში
მუსიკის როლის წარმოსაჩენად; მელოდია
(მუს.საშ.1,2,3)
მუს.საშ.2. მუსიკის გამომსახველობით ხერხებზე სხვადასხვა ეპოქის
ესტეთიკური შეხედულებების ზეგავლენების განსაზღვრა და ამ ჰარმონია (მუს.საშ.1,2,3)
გამომსახველობითი ხერხების გამოყენება საზოგადოებრივ
ცხოვრებაში მუსიკის როლის წარმოსაჩენად; ფორმა (მუს.საშ.1,2,3)
მუს.საშ.3. მუსიკის გამომსახველობითი ხერხების ზემოქმედების გააზრება ჟანრი (მუს.საშ.1,2,3)

ადამიანის სულიერ თუ ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე
ყოველდღიურ ცხოვრებაში მუსიკის როლის წარმოსაჩენად.
ქვემოთ მოცემულია მუსიკის პროექტის სხვადასხვა ტიპი. რომელი ტიპის პროექტს აირჩევს
მოსწავლე/მოსწავლეთა ჯგუფი/სკოლა და რა თანმიმდევრობით, თავად სკოლის გადასაწყვეტია. პროექტები
შესაძლოა განხორციელდეს ჯგუფურად ან ინდივიდუალურად.
პროექტების ტიპები
საქართველოს ქართული ტრადიციული მუსიკის როლის კვლევის შედეგების საზ. მეცნიერებები,
კუთხეების განსაზღვრა ეთნო-ეკოლოგიური პრეზენტაცია ან მოხსენება; ეთნო-ეკოლოგიური
კულტურული პრობლემების გადაწყვეტაში ბუკლეტის, ვებგვერდის, პრობლემების
მემკვიდრეობის (ქართული ტრადიციული მუსიკის როლი ფლაერების შექმნა მოქალაქეობრივი
კვლევა და ბუნებასთან და ბუნებრივი რესურსების ცნობიერების
პოპულარიზაცია. გამოყენებასთან დაკავშირებულ ადათ- ჩამოყალიბების
წესებში; სხვადასხვა კუთხის ბუნების გავლენა საკითხებთან
კვლევითი ამავე კუთხის ხალხურ მუსიკაზე; დაკავშიტრება,
პროექტი მუსიკალური ინსტრუმენტები და ბუნებრივი
რესურსები); ქართული ენა და
მუსიკალური ინსტრუმენტების ოსტატებზე ლიტერატურა,
ინფორმაციის მოძიება; მათთან შეხვედრების კონკრეტულ
მოწყობა და საუბარი ამ დარგში არსებულ ლიტერატურულ
პრობლემებთან, ინსტრუმენტებისთვის ნაწარმოებებში
საჭირო მასალასთან, ინსტრუმენტის პერსონაჟების
განვითარების საკითხებთან დაკავშირებით; პიროვნულ
ინფორმაციული ქართულ აკადემიურ მუსიკაში არსებული ჩამოყალიბებაზე
ხასიათის ტენდენციების და მსოფლიო მუსიკალური მშობლიური კუთხის
პროექტი მემკვიდრეობის მასზე გავლენის საკითხის ბუნების, თუ ადათ-
შესწავლა. წესების ზეგავლენის
წარმოჩენის
ტრადიციულ
მუსიკასთან
დაკავშირება;
ისტორია,
ისტორიული
მოვლენების და
ხალხური ადათ-
წესების, ხალხური
სიმღერის

Codex 365 310 of 420
წარმოქმნასთან
კავშირების გაბმა
სახვითი ხელოვნება
ტრადიციული
მუსიკისა და ხალხურ
მრეწველობასთან
კავშირების წარმოჩენა
ეთნო-ტურიზმი ძველებური ადათ-წესების და ტრადიციული ლექცია-კონცერტი; გეოგრაფიაში
და ტრადიციული ქართული მუსიკის ურთიერთგავლენების მუსიკალურ განხილული
მუსიკა წარმოჩენა; ლიტერატურული მონტაჟი სხვადასხვა ქვეყნების
მშობლიური კუთხის წარმოსაჩენად (წარმოდგენა); კულტურული
პერფორმანსი ძველებური რიტუალების რეკონსტრუირება. ფლეშბეკი. თავისებურებების
წარმოჩენა
მუსიკა და მუსიკა, როგორც სხვადასხვა ეპოქის კვლევის შედეგების ისტორია
სოციალური განსხვავებული სოციალური ფენების პრეზენტაცია ან მოხსენება; სხვადასხვა ეპოქის
ცხოვრება გართობის საშუალება; ბუკლეტის შექმნა; მაკეტი. ისტორიული
მუსიკა, როგორ სხვადასხვა დროის რეალიების
ინფორმაციული ესთეტიკური პრიორიტეტების გამოხატვის მუსიკასთან
ხასიათის საშუალება; დაკავშირება
პროექტი მაღალი და დაბალი სოციალური ფენების
ოპერა XVIII–XIX საუკუნეების ევროპულ და
არაევროპულ მუსიკაში.
პერფორმანსი მნიშვნელოვანი სოციალური ძვრები ლექცია-კონცერტი ისტორია
სხვადასხვა კომპოზიტორების შემოქმედებაში. ისტორიული
რეალიების,
მოვლენების
მუსიკალურ
სხვადასხვა იდეოლოგია მუსიკაში. მონტაჟი (წარმოდგენა) გამომსახველობით
ხერხების
თავისებურებებთან
სამოქალაქო
განათლება
საზოგადოებაში
არსებული
სოციალური
პრობლემების მუსიკის
მხატვრულ ენასთან
მუსიკა და მუსიკის როლი განსაკუთრებული საჭიროების კვლევის შედეგების შესახებ
თერაპია მქონე ადამიანების ადაპტირებაში; პრეზენტაცია ან მოხსენება.
მუსიკა და აუტიზმი;
კვლევითი მუსიკა, როგორ ემოციის მართვის და
პროექტი კორექტირების საშუალება.
არატრადიციული ახალი დარგების, ჟანრების სახეობები. კვლევის შედეგების კომპიუტერული
ტექნოლოგიების პრეზენტაცია ან მოხსენება. ტექნოლოგიები
გამოყენება სხვადასხვა
თანამედროვე მუსიალური
მუსიკაში კომპიუტერული
პროგრამების ფლობა
კვლევითი
პროექტი
პერფორმანსი მუსიკალური კომპოზიციების წარმოდგენის
ახალი ფორმები
(მუსიკალური კომპოზიციების შექმნა
Codex 365 311 of 420
კომპიუტერული პროგრამის საშუალებით).
მუხლი 30. კომპიუტერული ტექნოლოგიების სტანდარტი
1. კომპიუტერული ტექნოლოგიები დაწყებით საფეხურზე

დაწყებით საფეხურზე საგანი „კომპიუტერული ტექნოლოგიები“ კომპიუტერული ტექნოლოგიების,
ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებისა და ციფრული წიგნიერების შესწავლას გულისხმობს.
სტანდარტის შედეგები საგნის სწავლა-სწავლების მიზნებიდან გამომდინარეობს. ისინი პასუხობს შეკითხვას:
რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს კომპიუტერული ტექნოლოგიების მიმართულებით დაწყებითი საფეხურის
ბოლოს.
ცნებების, თემატური ჩარჩოს, საგნობრივი საკითხების სახით.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., კომპ.ტექ.დაწყ.1:
„კომპ. ტექ.“ – მიუთითებს საგანს „კომპიუტერული ტექნოლოგიები“;
„1“ – მიუთითებს შედეგის ნომერს.
კომპიუტერული ტექნოლოგიების სტანდარტის შედეგები (დაწყებითი საფეხური)

შედეგების ინდექსი მიმართულება: კომპიუტერული ტექნოლოგიები ცნებები
პირობითი ნიშნების სისტემის დამოუკიდებლად შემუშავება. პირობითი

კომპ. ტექ. დაწყ. 1. პირობითი ნიშნები
ნიშნების საშუალებით ინფორმაციის მიღება და გადაცემა.
კომპიუტერის ძირითადი ნაწილებისა და კომპიუტერის დამატებითი კომპიუტერის

კომპ. ტექ. დაწყ. 2. მოწყობილობების გარჩევა; მარტივი ელექტრონული მოწყობილობის გამართვა, ფუნქციონირების
რთული ელექტრონული მოწყობილობის (მაგ: რობოტის) გამართვა. პრინციპები
ალგორითმის დანიშნულების გააზრება და ალგორითმის დამოუკიდებლად

შემუშავება; პროგრამირების ელემენტების (ციკლები, ოპერატორები...) პროგრამული კოდი
კომპ. ტექ. დაწყ. 3.
მიზნობრივად გამოყენება ვიზუალური პროგრამირების გარემოში სხვადასხვა (ალგორითმი)
კომპიუტერული თამაშებისა და პროგრამების შექმნა.
მიმართულება: ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები

მომხმარებლის
კომპიუტერული პროგრამების მიზნობრივი გამოყენება. მომხმარებლის
კომპ. ტექ. დაწყ. 4. გრაფიკული
გრაფიკული ინტერფეისის სხვადასხვა ელემენტის იდენტიფიცირება.
ინტერფეისი
საძიებო სისტემებთან დამოუკიდებლად მუშაობა. ინტერნეტის საშუალებით
კომპ. ტექ. დაწყ. 5. ინფორმაციის მოძიება და გაზიარება. ონლაინ სივრცეში ერთობლივი სამუშაოს ინტერნეტი
შესრულება.
ციფრული ინფორმაციის მოგროვება, დახარისხება. შესაბამისი პროგრამული
უზრუნველყოფის საშუალებით (ტექსტური რედაქტორი, ცხრილებთან სამუშაო ინფორმაცია
პროგრამა, პრეზენტაციის შესაქმნელი პროგრამა, გრაფიკული რედაქტორი და
სხვა) ციფრული ინფორმაციის დამუშავება.
მიმართულება: ციფრული წიგნიერება
ციფრულ სამყაროში საკუთარი და სხვისი უფლებების (მათ შორის საავტორო ციფრული

უფლებების) დაცვა; საკუთარი ანგარიშის უსაფრთხოდ მართვა; მოქალაქეობა

Codex 365 312 of 420
თემატური ჩარჩო დაწყებითი საფეხურის სასწავლო თემებისათვის

კომპიუტერული ტექნოლოგიები
ცნებები და საკითხები:
პირობითი ნიშნები
პირობითი ნიშნების შემუშავება და მათი საშუალებით ინფორმაციის გადაცემა; პირობითი ნიშნების
საშულებით ბრძანებების გადაცემა და მიღებული ბრძანებების თანამიმდევრული შესრულება; ვიზუალური
პროგრამირება; პირობითი ნიშნები კომპიუტერულ პროგრამირებაში.
კომპიუტერის ფუნქციონირების პრინციპები
კომპიუტერის ძირითადი ნაწილები და კომპიუტერის დამატებითი მოწყობილობები; მარტივი
ელექტრონული მოწყობილობის გამართვა; რთული ელექტრონული მოწყობილობის (მაგ: რობოტის)
გამართვა.
პროგრამული კოდი (ალგორითმი)
ციკლების გამოყენება; ალგორითმი და ალგორითმის შემუშავება; ვიზუალური პროგრამირების გარემოში
(მაგ.: Scratch) წინასწარ შემუშავებული ალგორითმის მიხედვით მარტივი პროგრამის შექმნა (მაგ. ანიმაციის
შექმნა); პროგრამული ენა; ალგორითმში ან ვიზუალური პროგრამირების კოდში პრობლემების
იდენტიფიცირება; პროგრამის ქცევის პროგნოზირება; პროგრამის შექმნა; კომპიუტერული პროგრამა;
უსასრულო და სასრული ციკლები; პარალელური პროგრამირება; პირობითი ოპერატორების (if, else)
გამოყენება პროგრამული კოდის შექმნისას; პროგრამულ კოდში ობიექტების (DateTime) გამოყენება;
ვიზუალური პროგრამირების გარემოში სტატისტიკური ინფორმაციის, მონაცემების დამახსოვრება;
ობიექტების შეჯახების დაფიქსირება და რეაგირება; ჩადგმული პირობითი ოპერატორები; ჩადგმული
ციკლები; არითმეტიკული ოპერატორები; ლოგიკური ოპერატორები; ცვლადები; მოვლენებზე რეაგირება;
მოვლენების დაფიქსირება და მათ
ზე რეაგირება (მაგ., mouse clicked, key pressed და ა.შ.); კონტეინერები და კოლექციები.
ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები
მომხმარებლის გრაფიკული ინტერფეისი
კომპიუტერული პროგრამებისთვის დამახასიათებელი მომხმარებლის გრაფიკული ინტერფეისის
ელემენტები; სხვადასხვა ტიპის ინტერფეისი; სხვადასხვა კომპიუტერული მოწყობილობის ინტერფეისის
(მაგ.: ტელეფონი, ფოტოაპარატი და ა.შ.) ძირითადი ელემენტები და მათი იდენტიფიცირება; გრაფიკული
ინტერფეისის გზამკვლევები; Android-ისა და iOS-ის გზამკვლევები და მათი ძირითადი ელემენტები.
ინტერნეტი
ქსელის ფუნქციონირების პრინციპები; ინტერნეტის ფუნქციონირების პრინციპები; ინტერნეტში ინფორმაციის
მოძიება, მოძიებული ინფორმაციის დახარისხება და გამოყენება; ღრუბლოვანი სერვისების ფუნქციონირების
პრინციპები; ღრუბლოვანი სერვისების სათანადოდ გამოყენება (ფაილის შექმნა, შენახვა, გაზიარება);
სხვადასხვა ონლაინსერვისში საკუთარი ანგარიშის დარეგისტრირება, მასზე ნამუშევრის ატვირთვა ან შექმნა.
ინფორმაცია
ინფორმაციის გამოსახულებისა და ტექსტის საშუალებით გადმოცემა; ფაილის შექმნა კომპიუტერული
პროგრამების მიზნობრივი გამოყენება; პრეზენტაციის შექმნა (Microsoft PowerPoint); ტექსტური რედაქტორი
(Microsoft Word); ტექსტური რედაქტორის მიზნობრივი გამოყენება; კონტენტი; კონტენტის ინტერნეტში
მოძიება; კონტენტისგან ფაილის შექმნა; სხვადასხვა ტიპის ფაილის დახარისხება და აღრიცხვა; ცხრილის
შედგენა (Microsoft Excel); ცხრილში ინფორმაციის სხვადასხვა პრინციპით დახარისხება და გამოთვლების
წარმოება; სხვადასხვა მოწყობილობასთან მუშაობის პრინციპები; ერთ ფაილში სხვადასხვა ტიპის კონტენტის
გაერთიანება და ინტერაქტიული კონტენტის შექმნა (Microsoft PowerPoint).
ციფრული წიგნიერება
ციფრული მოქალაქეობა
ფიზიკური და ვირტუალური გარემო; პაროლი და ლოჯინი; Office 365-ის პირადი ანგარიშის მართვა; პირადი
ანგარიშის დაცვა; საკუთარი ძალებით შექმნილი ინფორმაციის გაზიარება ელ. ფოსტისა და ღრუბლოვანი
სერვისების საშუალებით; საერთო ღრუბლოვან სივრცეში მუშაობა; კონფიდენციალურობის დაცვა; პირადი
ინფორმაციის დაცულად შენახვა, პაროლის შეცვლის პერიოდულობა, პაროლის სირთულე, ბალანსი
Codex 365 313 of 420
ვირტუალურ და რეალურ ცხოვრებას შორის; ინფორმაციული ეთიკის ნორმები; სოციალური

პასუხისმგებლობა, პირადი სივრცე, ონლაინ სერვისებთან მუშაობისას; ციფრულ სამყაროში საკუთარი და
სხვისი უფლებები.
საფეხურის საკვანძო შეკითხვები:

ა) რა ნაწილებისგან შედგება და როგორ ფუნქციონირებს კომპიუტერული მოწყობილობა? როგორ იქმნება
კომპიუტერული პროგრამა?
ბ) სად მოვიძიოთ, როგორ დავახარისხოთ, როგორ გავაზიაროთ ინფორმაცია? როგორ შევქმნათ და
დავამუშაოთ ტექსტური ფაილი, ცხრილი, პრეზენტაცია?
გ) როგორ გამოვიყენოთ კომპიუტერული ტექნოლოგიები მიზნობრივად, უსაფრთხოდ და ეთიკური ნორმების
დაცვით?
მუხლი 31. სპორტის სტანდარტი
1. ფიზიკური აღზრდა დაწყებით საფეხურზე

საგანში „ფიზიკური აღზრდა“ დაწყებით საფეხურზე შეისწავლება: მოძრაობითი (მოტორული) უნარების
განვითარების საშუალებები, ფიზიკური ვარჯიშების სწორი შესრულების ტექნიკა, ცხოვრების ჯანსაღი წესი,
ზოგადგანმავითარებელ ვარჯიშთა კომპლექსები, ბავშვთა ფიტნესი, სპორტის სახეობების ელემენტები
მოძრავი და სახალისო თამაშების სახით.

შინაარსი აღიწერება თემატური ბლოკების, ქვეცნებების, საკითხების და ქვესაკითხების სახით. ამ შინაარსებზე
დაყრდნობით ყალიბდება შუალედური მიზნები.
შედეგები მუშავდება თითოეულ თემაში. თითოეულ თემას ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები.
ისინი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-სწავლების პროცესში. კრიტერიუმთან აღნიშნულია, თუ
რომელ სამიზნე ცნებებთანაა დაკავშირებული.
I-VI კლასების სტანდარტი

მაგ., ფ.ა.დაწ.1.:
„ფ.ა.დაწ.“ – მიუთითებს საგანს „ფიზიკური აღზრდა ’’;
„დაწ.“ – მიუთითებს დაწყებით საფეხურს;
ფიზიკური აღზრდის სტანდარტის შედეგები (I-VI კლასები)

ფ.ა.დაწ.1 ფიზიკურ აქტივობებში მონაწილეობით ფიზიკური თვისებების ფიზიკური თვისებები

განვითარება ჯანმრთელობის განსამტკიცებლად. (ფ.ა.დაწ.1,2,3)
ფ.ა.დაწ.2 გამაჯანსაღებელ აქტივობებში აქტიური მონაწილეობა ცხოვრების ჯანსაღი წესი
ორგანიზებულობის და თვითკონტროლის გამომუშავებისა და (ფ.ა.დაწ.1,2,3)
განვითარების მიზნით. ორგანიზებულობა და
თვითკონტროლი
ფ.ა.დაწ.3 ფიზიკურ-გამაჯანსაღებელ აქტივობებში ჩართულობით ჯანსაღი
(ფ.ა.დაწ.1,2,3)
ცხოვრების წესის მნიშვნელობის გაცნობიერება და ყოველდღიურ
ცხოვრებაში დანერგვა/გამოყენება.
1. ბავშვთა ფიტნესი
2. სახალისო მოძრავი თამაშები

Codex 365 314 of 420
შემოთავაზებული თემატური ბლოკებიდან სკოლა, ინფრასტრუქტურული შესაძლებლობიდან გამომდინარე,

თავად ირჩევს შესაბამის თემას/თემებს, რომლის ფარგლებშიც წარიმართება სასწავლო პროცესი.
სასწავლო თემატური ბლოკი: ბავშვთა ფიტნესი
თემატური ბლოკის ფარგლებში თემებად შეიძლება შეირჩეს მძლეოსნობის ელემენტები, ტანვარჯიშის ელემენტები,
ლაშქრობა, ჯგუფებში გადაადგილება, ზოგადგანმავითარებელი ვარჯიშები, აერობული ვარჯიშები და სხვა აქტივობები,
რომლითაც მოხდება მოსწავლეთა სხეულის თანმიმდევრული ჰარმონიული განვითარება, ტანადობის ჩამოყალიბება.

ორგანიზებულობა და თვითკონტროლი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
 ფიტნეს აქტივობების პროცესში ემოციების მართვა, დისციპლინის გამოვლენა, უსაფრთხოების დაცვა, ვარჯიშების
თანმიმდევრულად და ძირითადი წესების დაცვით შესრულება;
 ჯგუფური გადაადგილებისა და ზოგადგანმავითარებელ ვარჯიშების გამოყენება ფიტნესის ძირითადი ფიზიკური
აქტივობებისთვის მოსამზადებლად.
ფიზიკური თვისებები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
 ფიტნეს აქტივობებში ჩართულობით ფიზიკური თვისებების (ძალა, სისწრაფე, მოქნილობა, გამძლეობა, სიმარჯვე)
წარმოჩენა.
ცხოვრების ჯანსაღი წესი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
 ფიტნეს აქტივობებში ჩართულობით ჯანსაღი ცხოვრების წესის ძირითადი ელემენტების/პრინციპების (ჰიგიენა,
ფიზიკური აქტივობა, სწორი კვება, მავნე ჩვევები, უსაფრთხოების წესები დაცვა, დღის რეჟიმი) დაცვა.
სასწავლო თემაატური ბლოკი: სახალისო მოძრავი თამაშები

თემატური ბლოკის ფარგლებში თემებად შეიძლება შეირჩეს მოსწავლეების სახალისო გასართობი თამაშების (ფეხბურთის,
კალათბურთის, ფრენბურთის, ხელბურთის, თაგ რაგბის) ელემენტები, რომლითაც მოხდება ფიზიკური თვისებებისა და
ძირითადი ტექნიკური უნარების განვითარება.

ორგანიზებულობა და თვითკონტროლი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
 სახალისო მოძრავ თამაშებში აქტივობების პროცესში ემოციების მართვა, დისციპლინის გამოვლენა, უსაფრთხოების
დაცვა, ვარჯიშების თანმიმდევრულად და ძირითადი წესების დაცვით შესრულება;
 ჯგუფური გადაადგილებისა და ზოგადგანმავითარებელ ვარჯიშების გამოყენება სახალისო მოძრავ თამაშებში ძირითადი
ფიზიკური აქტივობებისთვის მოსამზადებლად.
 სახალისო მოძრავ თამაშებში ჩართულობით ფიზიკური თვისებების (ძალა, სისწრაფე, მოქნილობა, გამძლეობა, სიმარჯვე)
ცხოვრების ჯანსაღი წესი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
 სახალისო მოძრავ თამაშებში ჩართულობით ცხოვრების ჯანსაღი წესის ძირითადი ელემენტების/პრინციპების (ჰიგიენა,
მოძრაობითი ფიზიკური აქტივობა, სწორი კვება, მავნე ჩვევები, უსაფრთხოების წესების დაცვა, დღის რეჟიმი) დაცვა.

 რატომ უნდა განვივითარო და როგორ მეხმარება ფიზიკური თვისებების განვითარება? (სამიზნე ცნება -
ფიზიკური თვისებები)
 რატომ და რა წესები/საკითხები უნდა გავითვალისწინო სხვადასხვა სპორტულ აქტივობებში
მონაწილეობისას? (სამიზნე ცნება - ორგანიზებრულობა და თვითკონტროლი)
 როგორ უნდა მივდიო ჯანსაღ ცხოვრებას? რატომ არის მნიშვნელოვანი ჯანსაღი ცხოვრების პრინციპების
გაცნობიერება და ცხოვრებაში გამოყენება? (სამიზნე ცნება - ჯანსაღი ცხოვრების წესი).
2. ფიზიკური აღზრდა და სპორტი საბაზო საფეხურზე

საბაზო საფეხურზე საგან „ფიზიკურ აღზრდასა და სპორტში“ გათვალისწინებულია სპორტის სხვადასხვა
(ინდივიდუალური, სათამაშო (გუნდური, ინდივიდუალური), ორთაბრძოლები) სახეობაში ვარჯიში. მათი
მრავალფეროვანი არჩევანი ყველა მოსწავლეს ერთნაირად აძლევს საშუალებას, განივითარონ და
გამოავლინონ თავიანთი ფიზიკური უნარები.
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის გაკვეთილზე ყველა ბავშვი, მათ შორის შეზღუდული შესაძლებლობის
მქონე მოსწავლეები (მათთვის შემუშავებული ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის საფუძველზე),
ჩართულები იქნებიან ფიზიკურ ვარჯიშსა და თამაშებში; ისინი განახორციელებენ პროექტებს: ჯანსაღი

Codex 365 315 of 420
ცხოვრების წესის, ოლიმპიზმის და სხვ. შესახებ, რაც მოსწავლეებს სასწავლო მასალის მრავალმხრივ
გააზრებაში დაეხმარებათ.

შეკითხვას: რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს საგან „ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის“ ფარგლებში საბაზო
საფეხურის ბოლოს.

ცნებებისა და თემატური ბლოკების სახით.
ცნებები შედეგებთან ერთად უნდა დამუშავდეს შინაარსიან კონტექსტებში. ეს კონტექსტები სავალდებულო
თემატური ბლოკების სახითაა წარმოდგენილი.
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ფ.ა.სპ.სტ.საბ.1.:
„ფ.ა.სპ.“ – მიუთითებს საგანს „ფიზიკური აღზრდა და სპორტი’’;
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის სტანდარტის შედეგები (VII-IX კლასები)
შედეგების მიმართულება: აქტიური მონაწილეობა, ორგანიზებულობა ცნებები

მოსწავლემ უნდა შეძლოს
ფ.ა.სპ.საბ.1. ფიზიკურ აქტივობებში ჩართულობის (როგორც ჯანმრთელობის განმტკიცებისა თვითკონტროლი

და სოციალიზაციის ხელშემწყობი საშუალების) მნიშვნელობის გაცნობიერება; ორგანიზებულობა
ფ.ა.სპ.საბ.2. სპორტულ-გამაჯანსაღებელი აქტივობების საშუალებით ორგანიზებულობის ფიზიკური
განვითარება; თვისებები
ტექნიკური
ფ.ა.სპ.საბ.3. სპორტულ-გამაჯანსაღებელ აქტივობებში თვითკონტროლის (მაგალითად: ელემენტები
ემოციების მართვა, დისციპლინის, უსაფრთხოების, ძირითადი წესებისა,
სამართლიანი თამაშის წესების დაცვა) გამოვლენა.
მიმართულება: მოტორული უნარ-ჩვევები
მოსწავლემ უნდა შეძლოს

ფ.ა.სპ.საბ.4. ტექნიკური ელემენტების (მაგალითად: გადაცემა, ტყორცნა, მიღება, დარტყმა,
ჩაწოდება/მოწოდება, გათამაშება, ტარება, გადაადგილება, დგომი) განვითარება;
ფ.ა.სპ.საბ.5. ფიზიკური თვისებების (მაგალითად: ძალა, სისწრაფე, მოქნილობა, გამძლეობა,

სიმარჯვე) განვითარება.
თვითკონტროლი - ემოციების მართვა, დისციპლინა, ჰიგიენა, უსაფრთხოების დაცვა, კვება, დასვენება,
ფიზიკური ვარჯიში, ძირითადი წესების და სამართლიანი თამაშის წესების დაცვა.
ორგანიზებულობა - სამწყობრო მომზადება (მოწყობა, ბრუნები, სამწყობრო სიარული, მიდგმითი ნაბიჯებით
გადაადგილება, სიარული, მოწყობა გადაწყობა);
ზოგადგანმავითარებელი ვარჯიშები (ზედა, ქვედა კიდურების, წელის ვარჯიშები);
სპეციალური ვარჯიშები (სპორტის სახეობების მიხედვით).
ფიზიკური თვისებები - ძალა, სისწრაფე, მოქნილობა, გამძლეობა, სიმარჯვე, კოორდინაცია.
ტექნიკური ელემენტები - გადაცემა, ტყორცნა, მიღება, დარტყმა, ჩაწოდება/მოწოდება, გათამაშება, ტარება,
გადაადგილება, დგომი.

Codex 365 316 of 420
1. სპორტის ინდივიდუალური სახეობები

2. სპორტის სათამაშო (გუნდური, ინდივიდუალური) სახეობები
3. ორთაბრძოლის სახეობები (არასავალდებულო)
საფეხურებრივი შეკითხვები
 რატომ უნდა ჩავება აქტიურად სპორტულ აქტივობებში?
 რატომ არის საჭირო ფიზიკური ვარჯიში?
 რატომ და როგორ უნდა ვიზრუნო ფიზიკური თვისებების განვითარებაზე?
 რატომ და როგორ უნდა განვივითარო ტექნიკური ელემენტები?
 რატომ არის მნიშვნელოვანი და როგორ გვეხმარება თვითკონტროლისა და ორგანიზებულობის გამოვლენა
ფიზიკური აქტივობების დროს?
3. ფიზიკური აღზრდა და სპორტი საშუალო საფეხურზე

საგნის „ფიზიკური აღზრდა და სპორტი“ სავალდებულო კურსი საშუალო საფეხურზე გულისხმობს
მოსწავლის სისტემატურად ჩართულობას ფიზიკურ აქტივობებში.
საგანში „ფიზიკური აღზრდა და სპორტი“ მოიაზრება მოსწავლის ჩართულობა ფიტნესის გამაჯანსაღებელი და
განმავითარებელი (ფიზიკური და გონებრივი) აქტივობების კომპლექსში, სპორტის სახეობებში, ქართული
ტრადიციული სპორტული სახეობებში და მასობრივ გამაჯანსაღებელ სპორტში.

შინაარსი აღიწერება თემატური ბლოკების, ქვეცნებების, საკითხების და ქვესაკითხების სახით.
მაგ., ფ.ა.სპ.საშ.1.:
„ფ.ა.სპ.“ – მიუთითებს საგანს „ფიზიკური აღზრდა და სპორტი’’;
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის სტანდარტის შედეგები საშუალო საფეხურზე
შედეგების ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს სამიზნე ცნებები
ფ.ა.სპ.საშ.1. ფიზიკურ აქტივობებში (როგორც ჯანმრთელობის განმტკიცებისა და ფიზიკური

სოციალიზაციის ხელშემწყობი საშუალების) რეგულარული თვისებები
ჩართულობით ფიზიკური თვისებების განვითარება; (ფ.ა.სპ.საშ.1,2,3,4)
ფ.ა.სპ.საშ.2. სპორტულ-გამაჯანსაღებელი აქტივობების საშუალებით ჯანსაღი ცხოვრების

ორგანიზებულობის განმტკიცება; წესი
ფ.ა.სპ.საშ.3. სპორტულ-გამაჯანსაღებელ აქტივობებში თვითკონტროლის (ფ.ა.სპ.საშ.1,2,3,4)
მექანიზმების განმტკიცება;
ორგანიზებულობა
ფ.ა.სპ.საშ.4. რეგულარული ფიზიკურ აქტივობებში ჩართულობით ჯანსაღი და
ცხოვრების წესის მნიშვნელობის გაცნობიერება და ყოველდღიურ თვითკონტროლი
ცხოვრებაში დანერგვა/გამოყენება. (ფ.ა.სპ.საშ.1,2,3,4)
ფიტნესი გამაჯანსაღებელი და განმავითარებელი (ფიზიკური და გონებრივი) აქტივობების კომპლექსი;
სპორტის სახეობები;
ქართული ტრადიციული სპორტული სახეობები;
მასობრივ გამაჯანსაღებელი სპორტი.

Codex 365 317 of 420
შემოთავაზებული თემატური ბლოკებიდან სკოლა, ინფრასტრუქტურული შესაძლებლობიდან გამომდინარე,

თავად ირჩევს შესაბამის თემას/თემებს, რომლის ფარგლებშიც წარიმართება სასწავლო პროცესი.
სავალდებულო თემატური ბლოკების აღწერილობა და შეფასების ინდიკატორები
თემატური ბლოკი: ფიტნესი გამაჯანსაღებელი და განმავითარებელი (ფიზიკური და გონებრივი) აქტივობების კომპლექსი
თემატურ ბლოკში შემავალი თემის/თემების ფარგლებში მოხდება მოსწავლეთა ფიზიკური მდგომარეობის, სხეულის
ესთეტიურ-პროპორციული განვითარება, მძლეოსნობის, ჯგუფური აერობიკის, რიტმული ტანვარჯიშის, პილატესის და სხვა
აქტივობების მეშვეობით.
თვითკონტროლი და ორგანიზებულობა - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ემოციების მართვა და დისციპლინის გამოვლენა, უსაფრთხოების და სავარჯიშოების შესრულების წესების თანმიმდევრობის
დაცვა ფიტნეს აქტივობების მეშვეობით;
ფიტნესის ძირითადი აქტივობების დაწყების წინ ზოგადგანმავითარებელ და სპეციალურ ვარჯიშებში ჩართულობა და დროის
რაციონალური განაწილება.
ფიტნეს აქტივობებში ჩართულობით ფიზიკური თვისებების (ძალა, სისწრაფე, მოქნილობა, გამძლეობა, სიმარჯვე) წარმოჩენა;
ჯანსაღი ცხოვრების წესი - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ფიტნეს აქტივობებში ჩართულობით ჯანსაღი ცხოვრების წესის ძირითადი ელემენტების/პრინციპების (ჰიგიენა, მოძრაობითი
ფიზიკური აქტივობა, სწორი კვება, მავნე ჩვევები, უსაფრთხოება, დღის რეჟიმი) გააზრება და დაცვა.
თემატური ბლოკი: სპორტის სახეობები
თემატურ ბლოკში შემავალი თემის/თემების ფარგლებში მოხდება სპორტული ილეთებისა და უნარების დახვეწა.
სპორტის შესაბამის სახეობაში ჩართულობისას ემოციების მართვა, დისციპლინის გამოვლენა, უსაფრთხოების დაცვა,
ძირითადი წესების და სამართლიანი თამაშის წესების გამოვლენა;
შესაბამის სპორტის სახეობაში ფიზიკური აქტივობების დაწყების წინ ზოგადგანმავითარებელი და სპეციალურ ვარჯიშებში
ჩართულობა;
სპორტის შესაბამის სახეობაში სახეობაში ჩართულობისას ფიზიკური თვისებების (ძალა, სისწრაფე, მოქნილობა, გამძლეობა,
სიმარჯვე) წარმოჩენა;
სპორტის შესაბამის სახეობაში ჩართულობისას ჯანსაღი ცხოვრების წესის ძირითადი ელემენტების/პრინციპების (ჰიგიენა,
მოძრაობითი (ფიზიკური) აქტივობა, სწორი (ჯანსაღი) კვება, მავნე ჩვევები, უსაფრთხოება, დღის რეჟიმი) გააზრება და დაცვა.
თემატური ბლოკი: ქართული ტრადიციული სპორტული სახეობები
თემატურ ბლოკში შემავალი თემის/თემების ფარგლებში მოხდება შესაბამისი ტრადიციული სახეობების ილეთებისა და
უნარების დახვეწა.

სპორტის შესაბამის ტრადიციულ სახეობებში აქტივობისას ემოციების მართვა, დისციპლინის გამოვლენა, უსაფრთხოების
დაცვა, ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვა, ძირითადი წესების და სამართლიანი თამაშის წესების გამოვლენა;
სპორტის შესაბამის ტრადიციულ სახეობაში ფიზიკური აქტივობების დაწყების წინ ზოგადგანმავითარებელი და სპეციალურ
ვარჯიშებში ჩართულობა.
სპორტის შესაბამის ტრადიციულ სახეობაში ფიზიკური თვისებების (ძალა, სისწრაფე, მოქნილობა, გამძლეობა, სიმარჯვე)
სპორტის შესაბამის ტრადიციულ სახეობაში ჩართულობისას ჯანსაღი ცხოვრების წესის ძირითადი ელემენტების/პრინციპების
(ჰიგიენა, მოძრაობითი (ფიზიკური) აქტივობა, სწორი (ჯანსაღი) კვება, მავნე ჩვევები, უსაფრთხოება, დღის რეჟიმი) გააზრება და
დაცვა.
თემატური ბლოკი: მასობრივ გამაჯანსაღებელი სპორტი
თემატურ ბლოკში შემავალი თემის/თემების ფარგლებში (სპორტული ორიენტირება, ცურვა, მთასვლელობა, ველოსპორტი და
სხვა) სპორტული აქტივობების შესწავლით მოხდება მოსწავლეთა ფიზიკური მდგომარეობის განვითარება და გაჯანსაღება.

Codex 365 318 of 420

ფიზიკური აქტივობისას ემოციების მართვა, დისციპლინის გამოვლენა, უსაფრთხოების დაცვა, ძირითადი წესების და
სამართლიანი თამაშის წესების გამოვლენა.
ფიზიკური აქტივობების დაწყების წინ ზოგადგანმავითარებელი და სპეციალურ ვარჯიშებში ჩართულობა;
ფიზიკურ აქტივობებში ფიზიკური თვისებების (ძალა, სისწრაფე, მოქნილობა, გამძლეობა, სიმარჯვე) წარმოჩენა;
ჯანსაღი ცხოვრების წესის ძირითადი ელემენტების/პრინციპების (ჰიგიენა, მოძრაობითი (ფიზიკური) აქტივობა, სწორი
(ჯანსაღი) კვება, მავნე ჩვევები, უსაფრთხოება, დღის რეჟიმი) გააზრება და დაცვა.
მუხლი 32. ჭადრაკის სტანდარტი (დაწყებით საფეხურზე)
ჭადრაკის სწავლა-სწავლებას განსაკუთრებული ფუნქცია აქვს დაწყებითი საფეხურის მისიისა და მიზნების

რეალიზებაში. აქ აქცენტირებულად მუშავდება ფუნქციურ-კომპონენტური უნარები, რომელთა
აქტუალიზებაც ხელს შეუწყობს სხვა საგნების სწავლებასაც.
ჭადრაკი ხელს უწყობს ისეთი უნარების განვითარებას, როგორებიცაა კრიტიკული აზროვნება,

შემოქმედებითობა, კომუნიკაცია, თანამშრომლობა, მოქალაქეობა და ხასიათი/ნება/წრთობა.
მიზნები და ამოცანები
ჭადრაკის სწავლების პროცესში მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
1. ჭადრაკის ფიგურების შესაძლებლობების გაანალიზება; იდეების გენერირება ჭადრაკის თამაშისას /

საჭადრაკო ამოცანების შესრულებისას (კრიტიკული აზროვნება, შემოქმედებითობა):
 მოიყვანოს არგუმენტები იმასთან დაკავშირებით, თუ რა აზრი დევს თითოეული სვლის უკან
(მაგალითად, მოცემულ პოზიციაში ქიშის მოგერიების საშუალებების გაანალიზებისას);
 ჭადრაკის თამაშისას/საჭადრაკო ამოცანებზე მუშაობისას პოზიციის შეფასება (მაგალითად, დაცული და
დაუცველი ფიგურების ერთმანეთისგან გარჩევა); სხვა მსგავსი სიტუაციების გახსენება/ანალოგიების
 თამაშის დროს (მაგალითად, დაუცველ ფიგურაზე იერიშისას, ძლიერ ფიგურაზე იერიშისას, ცენტრის
დაკავების მცდელობისას, მეფეზე იერიშისას) საკუთარი შესაძლებლობების ობიექტურად გაანალიზება;
ვარაუდების გამოთქმა სხვადასხვა სიტუაციაში ფიგურის ღირებულებასთან დაკავშირებით; ფიგურების
ღირებულებების ერთმანეთთან შედარება;
 ფიგურების ღირებულების გადაფასება (მაგალითად მეფეზე შეტევის დროს) თამაშის დროს გაკეთებული
დასკვნების/ გამოთქმული ვარაუდების საფუძველზე; ყურადღების გამახვილება დეტალებზე,
რომლებმაც ფუგურის ღირებულების გადაფასება გამოიწვია;
 იდეების განზოგადება/ალტერნატივების ძიება თამაშის დროს წარმოქმნილი პრობლემის გადასაჭრელად/
დასახული მიზნების განსახორციელებლად; ანალიზის პროცესში დეტალებზე ყურადღების მიქცევა;
 ალგორითმების / კანონზომიერებების აღმოჩენა და გაანალიზება ჭადრაკის თამაშის პროცესში
(მაგალითად, შავ და თეთრ უჯრებთან, ვერტიკალურ, ჰორიზონტალურ და დიაგონალურ ხაზებთან
დაკავშირებით).
2. თანაკლასელებთან და მასწავლებელთან თანამშრომლობა საჭადრაკო სიტუაციების ანალიზის

პროცესში (კომუნიკაცია, თანამშრომლობა, მოქალაქეობა):
 ჭადრაკის თამაშისას / საჭადრაკო ამოცანაზე მუშაობისას მასწავლებლის/თანაკლასელების აქტიური
მოსმენა; საკუთარი სათქმელის ნათლად და შინაარსიანად გამოხატვა;
 ჭადრაკის თამაშისას / საჭადრაკო ამოცანაზე მუშაობისას ღიაობისა და კეთილგანწყობის გამოხატვა
მასწავლებლის/თანაკლასელების მიმართ;
 ჭადრაკის თამაშისას / საჭადრაკო ამოცანაზე მუშაობისას შემწყნარებლობის გამოვლენა განსხვავებული
მოსაზრებების/კომენტარების მიმართ;
 ჭადრაკის დაფასთან თამაშის ქცევის წესების დაცვა (მისალმება, გამარჯვების მილოცვა).

Codex 365 319 of 420
3. თვითრეფლექსია საჭადრაკო ამოცანებზე მუშაობის პროცესში (ხასიათი ნება).

 ჭადრაკის თამაშისას / საჭადრაკო ამოცანაზე მუშაობისას კონკრეტული მიზნის დასახვა; მიზნის
მიღწევისთვის საჭირო გეგმისა და სტრატეგიების გაანალიზება;
 ჭადრაკის თამაშისას / საჭადრაკო ამოცანაზე მუშაობისას საკუთარი შესაძლებლობებისა და ინტერესების
შესწავლა და გაანალიზება.
შინაარსობრივი პრიორიტეტები
სასწავლო კურსის ფარგლებში ზემოთ მოცემული კომპეტენციების განვითარება უნდა მოხდეს შემდეგ
საკითხებზე დაყრდნობით:
ძირითადი საკითხები ქვესაკითხები კავშირი სხვა საგნებთან

საჭადრაკო დაფა  თეთრი და შავი უჯრები; საკოორდინატო სიბრტყე; კოორდინატი;
(ფიგურების საწყისი პოზიცია, გეომეტრია- ოთხკუთხედი, კვადრატი,
ჩვენება) გეომეტრიული ფიგურები;
 ჰორიზონტალური, ვერტიკალური
და დიაგონალური ხაზები; ციფრების ცოდნა; ჩანაწერის გაკეთება
 საჭადრაკო დაფის ნაწილები (მაგ.: (კოორდინატის ჩაწერა)
თეთრების ნახევარი, შავების
ნახევარი, ცენტრი, ლაზიერის
ფლანგი, მეფის ფლანგი)
 საჭადრაკო ნოტაცია
ჭადრაკის ფიგურები,  მეფე, ლაზიერი, ეტლი, კუ, ორიენტირება სივრცეში, სიბრტყეზე,
მოძრაობის წესები მხედარი, პაიკი; ფიგურების ფერი; კოორდინატი პარალელური გადატანა,
 ფიგურების რაოდენობა; კანონზომიერება
 ფიგურების მოძრაობის წესები;
 როქი (მოკლე, გრძელი) რიცხვები (ალგებრა) (შესაბამისობა
 ფიგურების ღირებულება ფიგურას და მის ღირებულებას შორის,
ფიგურის ძალების შედარება)
ფიგურების საწყისი განლაგება  მეფე, ლაზიერი, ეტლი, კუ, ორიენტირება სივრცეში, სიბრტყეზე,
საჭადრაკო დაფაზე, ქცევის მხედარი, პაიკი; ფიგურების ფერი; კოორდინატი, პარალელური გადატანა,
წესები კანონზომიერება
საჭადრაკო პარტიის მიზანი:  ქიში ლოგიკა; კომბინატორიკის საწყისები -

ქიში, შამათი  შამათი ვარიანტების დათვლა; კრიტიკული
 მუქარა, დაცვა აზროვნება
 პატი, შედეგი (მოგება, წაგება,
ყაიმი);
თამაში საწყისი პოზიციიდან  ფიგურების განვითარება; ლოგიკა; კომბინატორიკის საწყისები -
 შამათი ერთ სვლაში; ვარიანტების დათვლა; კრიტიკული
 შამათი ორ სვლაში; აზროვნება; გრაფების საწყისები
 მოკლე საჭადრაკო პარტიები
(საბავშვო შამათი - შესაძლებელია
განხილული იყოს შამათი 2,3,4
სვლაში).
მუხლი 33. ალტერნატიული სასწავლო გეგმა გონებრივი განვითარების უმძიმესი და მრავლობითი

დარღვევების მქონე მოსწავლეებისთვის
სტანდარტი განკუთვნილია გონებრივი განვითარების უმძიმესი და მრავლობითი დარღვევების მქონე
მოსწავლეებისთვის. დოკუმენტში ჩამოყალიბებულია მიზნობრივი და მეთოდიკური ორიენტირები,
რომლებზე დაფუძნებითაც მასწავლებელმა უნდა შექმნას ადაპტირებული კურიკუმი.
ალტერნატიული სასწავლო გეგმის მიზანია მოსწავლეს განუვითაროს ფუნქციურ-კომპონენტური უნარები:
კრიტიკული აზროვნება, შემოქმედებითობა, კომუნიკაცია, კოლაბორაცია, მოქალაქეობა, ხასიათი /ნებელობა.
სტანდარტის შედეგი
მოსწავლემ უნდა შეძლოს კონკრეტულ საკითხზე დაფუძნებით სამიზნე ცნების გაგება-გააზრება და სხვადასხვა ფუნქციურ
Codex 365 320 of 420
კონტექსტში ეფექტიანად გამოყენება.
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე ახერხებს:

1. პრაქტიკული ამოცანების გადასაჭრელად საჭირო ინფორმაციის გახსენებას, იდენტიფიცირებას, შედარებას,
მიზეზშედეგობრივი კავშირების დადგენას, შეფასებას, დასკვნის გამოტანას.
2. სათანადო სამეტყველო ქმედების განხორციელებას კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანების გადასაჭრელად (მაგ.,
საკომუნიკაციო სიტუაციის გააზრებას, მეტყველების ტიპის შერჩევას, არავერბალური სიგნალების გამოყენებას)
3. შემოქმედებითი უნარ-ჩვევების გამოვლენას საკუთარი შესაძლებლობებისა და ინტერესების მაქსიმალური
რეალიზებისათვის (მაგ., იდეების შეთავაზებას, სხვადასხვა ელემენტისაგან კომბინაციების შექმნას, საკუთარი
შესაძლებლობებისა და ინტერესების გაცნობიერებას - ვინ ვარ მე)
4. საკუთარი დამოკიდებულებების გამოვლენასა და სხვებთან თანამშრომლობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში
სრულფასოვანი ფუნქციონირებისათვის
სტანდარტის საფუძველზე იქმნება ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა. მისი განვითარების პროცესში საჭიროა
შემდეგი მეთოდიკური რეკომენდაციების გათვალისწინება:
ფენომენზე დაფუძნებული სწავლება - სტანდარტი გულისხმობს ფენომენის შესწავლაზე დაფუძნებულ
ტრანსდისციპლინურ სწავლებას, როდესაც მოვლენა, ობიექტი და სხვა ერთეული თავად ხდება შემეცნების
ცენტრი/ათვლის წერტილი სხვადასხვა საგნობრივი რაკურსიდან. გამომდინარე აქედან ალტერნატიული
სასწავლო გეგმა ცენტრალიზებულად არ განსაზღვრავს სამიზნე ცოდნას კონკრეტული საგნების მიხედვით.
სასწავლო პროცესში შესასწავლი ფენომენები უნდა შეირჩეს იმის გათვალისწინებით, თუ რა თემები და
საკითხები ისწავლება შესაბამის წელს სასკოლო კურიკულუმის მიხედვით სხვადასხვა საგანში.
პროტოტიპის შექმნა - სასწავლო პროცესში ყველა საკითხი უნდა დამუშავდეს, როგორც სამიზნე ცნება.
მონათესავე ბუნების ცნებები უნდა გამოიყენებოდეს შესასწავლი ფენომენის განზოგადებული ვერსიის,
პროტოტიპის შესაქმნელად.
მრავალჯერადი რეპრეზენტაცია - სასწავლო პროცესში საჭიროა ერთი და იმავე ინფორმაციის მრავალჯერ და

განსხვავებულად (ვერბალური, აბსტრაქტული, კონკრეტული, სიმბოლური, გრაფიკული) რეპრეზენტაცია.
თვალსაჩინოებების გამოყენება - განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება თვალსაჩინოების გამოყენებას.

თვალსაჩინოების, როგორც შთაბეჭდილების წყაროს, როლი შეიძლება შეასრულოს უშუალო გარემომ (მაგ.,
საკლასო ოთახი, სკოლა, ეზო, ქუჩა, სახლი, ადამიანები, მოვლენები, ტრანსპორტი, ცხოველები და სხვ.).
მულტისენსორული მიდგომა - უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების

დარღვევის მქონე მოსწავლისთვის განკუთვნილ კურიკულუმში აქტივობა წარმოდგენილ უნდა იქნას
სენსორული შეგრძნებების ჭრილში (მაგ., თუკი გაკვეთილის დროს შერჩეული აქტივობა არის ხატვა,
მასწავლებელმა უნდა მიანიჭოს უპირატესობა თითებით ხატვას სხვადასხვა კონსისტენციისა და
ტემპერატურის მქონე საღებავით, რათა მოსწავლემ მიიღოს რაც შეიძლება მეტი ტაქტილური და ვიზუალური
ინფორმაცია).
მუხლი 34. სენსორული სასწავლო გეგმა უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების
დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის
სენსორული სასწავლო გეგმა მომზადებულია უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური

განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის, რათა მათ ისწავლონ თავიანთი შესაძლებლობებისა და
ინტერესების შესაბამისად შემუშავებული სასწავლო გეგმით და მაქსიმალურად ეფექტურად გამოიყენონ
სწავლისთვის განკუთვნილი დრო.
სენსორული სასწავლო გეგმით სწავლა-სწავლება შესაძლებელია როგორც სპეციალიზირებულ, ასევე

ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაში, იმ შემთხვევაში, თუ მოსწავლე უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და
ფიზიკური განვითარების დარღვევით ხასიათდება და მისთვის სენსორული სასწავლო გეგმა აუცილებელია
იმისთვის, რომ ჩაერთოს სასწავლო პროცესში.

Codex 365 321 of 420
1. ფუნქციური ქართული ენის სენსორული სტანდარტი უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და

ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის
ენა არის საკომუნიკაციო სისტემა, რომელიც საშუალებას იძლევა ფიქრები, გრძნობები თუ სურვილები
გამოიხატოს სხვებისთვის გასაგები შეტყობინებებით და ამავე დროს, სწორად იქნას გაგებული სხვების მიერ
მოწოდებული ინფორმაცია. ეს პროცესი შეიძლება როგორც ვერბალურად (მარცვლების, სიტყვების,
წინადადებების გამოყენებით), ასევე არავერბალურად მიმდინარეობდეს - ჟესტების, სახის გამომეტყველების
ან ინტონაციის საშუალებით.
ენის განვითარება ჩვილობის ასაკიდან იწყება. ჩვეულებრივ, რეცეპტული ენის ჩამოყალიბება (გაგება) უფრო
სწრაფად მიმდინარეობს, ვიდრე ექსპრესიულის (საუბარი). ორ წლამდე ბავშვები ეუფლებიან ისეთ
კომუნიკაციურ უნარებს, როგორიცაა თითით მინიშნება სასურველ ნივთზე, თვალით კონტაქტი და სხვების
საუბრის მოსმენა, მარცვლების სხვადასხვა ინტონაციით გამოთქმა, ჟესტების გამოყენება ან სხვადასხვა
საჭიროების დროს განსხვავებული ვოკალიზაცია (მაგ. შიმშილის ან ტუალეტის მოთხოვნილების დროს),
ცალკეული ბგერების, სიტყვების გამეორება, შემდეგ კი მათი მიზანმიმართულად გამოყენება და ა.შ .
აღსანიშნავია, რომ უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე
ბევრი მოსწავლისათვის ეს უნარებიც მიუწვდომელია. შესაბამისად, მათი სწავლების პროცესში სწორედ ამ
ბაზისურ, უმარტივეს სოციალურ-კომუნიკაციურ უნარებზე უნდა გაკეთდეს აქცენტი. სწავლების მიზანს
მოსწავლეების მიერ იმ ფუნქციური უნარ-ჩვევების დასწავლა წარმოადგენს, რაც დაეხმარება მათ საკუთარი
საჭიროებების სხვებისთვის შეტყობინებასა და დაკმაყოფილებაში, უსაფრთხო ფუნქციონირებაში, სამყაროს
უკეთ შეცნობაში, სოციალური უნარების განვითარებასა და ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაში.
ფუნქციური ქართული ენის სენსორული სტანდარტი შედგება შემდეგი ნაწილებისაგან:
ა) უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისთვის
საგნის სწავლა-სწავლების მიზნები;
ბ) ფუნქციური ქართული ენის სენსორული სტანდარტის შედეგები და შინაარსი;
გ) მეთოდიკური ორიენტირები;
დ) შეფასება.
საგნის სწავლა-სწავლების მიზნები
ფუნქციური ქართული ენის სწავლების ძირითადი მიზნებია:

-მოსწავლის ჩართვა შემოქმედებით საქმიანობაში;
-მოსწავლისათვის თანამშრომლობისა და ორგანიზებულობის უნარების გამომუშავება;
-სხვადასხვა ხერხებით საკუთარი აზრის, განწყობისა და სურვილების გამოხატვის უნარის გამომუშავება;
-მოსწავლის ექსპრესიული და რეცეპტული სფეროს საბაზისო უნარების განვითარება (მოსმენა, ჟესტებისა და
მარტივი ცნებების დასწავლა და გამოყენება );
-მოსწავლის შეგრძნებების განვითარება და სენსორული ინფორმაციის გადამუშავება ცნებების დასწავლის
მიზნით;
-მოსწავლისათვის სოციალური და კომუნიკაციური სფეროს საბაზისო უნარ-ჩვევების გამომუშავება (სხვისი
ემოციების გაგება და საკუთარი განწყობების გამოხატვა - გაზიარება. კომუნიკაციის ინიციატივის გამოჩენა და
ქცევის მართვა);
-მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დასწავლა (კოგნიტური განვითარება).
ამ მიზნებზე მუშაობით ქართულის სენსორული სასწავლო გეგმით სწავლება თავის წვლილს შეიტანს
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისთვის
უნარებისა და ღირებულებების განვითარებასა და ჩამოყალიბებაში.
ფუნქციური ქართული ენის სენსორული სტანდარტის შედეგები და შინაარსი:

სტანდარტის შედეგები განსაზღვრავს მიზნობრივ ორიენტირებს და პასუხობს შეკითხვას, რა უნდა შეეძლოს
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეს ქართული
ენის დაწყებითი საფეხურის ბოლოს.
სტანდარტის შედეგები ჯგუფდება სამი მიმართულებით:

 რეცეპტული უნარები;

Codex 365 322 of 420
 ექსპრესიული უნარები;
 სოციალური კომუნიკაცია და ინტერაქცია.
რეცეპტული უნარები: გულისხმობს იმას, რომ მოსწავლეს შეუძლია ყურადღება მიმართოს სხვების
საუბრისკენ და მოუსმინოს მათ; იკვლიოს და დააკვირდეს სამეტყველო ხმებს; აღმოაჩინოს ახალი სიტყვები
და ფრაზები; გააცნობიეროს, რომ სიტყვებისა და ჟესტების გამოყენებით შეუძლია ითხოვოს დახმარება,
გამოხატოს ემოცია და განწყობა; მოსწავლე აკავშირებს ერთმანეთთან ობიექტის ცნებასა და ამ ობიექტის
სენსორულ მახასიათებლებს - მაგ. ვაშლი არის ის, რაც შეხებით გლუვია, წითელია, აქვს წონა, მრგვალია,
დავარდნისას გამოსცემს სპეციფიურ ხმას და მოტკბო გემო აქვს.
ექსპრესიული უნარები: გულისხმობს საკუთარი იდეების, სურვილებისა და საჭიროებების გამოხატვას
სიტყვიერად ან სხვა მიმანიშნებლებით. ექსპრესიული ენის სწავლება ნიშნავს მოსწავლის ჩართვას
ინტერაქციულ, შემოქმედებით საქმიანობაში; სხვებთან ერთობლივი თამაშისადმი ინტერესის გაღვივების
სტიმულირებას; პროცესისადმი საკუთარი განწყობების, შთაბეჭდილებებისა და ემოციების გამოხატვის
სწავლებას; გარკვეული მიმანიშნებლების, ჟესტებისა თუ ობიექტების გამოყენებით სხვებისთვის
ინფორმაციის მიწოდებას და დახმარების თხოვნას.
სოციალური კომუნიკაცია და ინტერაქცია: გულისხმობს სხვებისთვის ინფორმაციის გაზიარებას, სოციალური
ურთიერთობების ძირითადი წესების ცოდნას, სურვილებისა და ემოციების სწორად გამოხატვას, სხვისი
შეგრძნებების გაგებას და საკუთარი ქცევის კონტროლს.
სოციალური და კომუნიკაციური უნარების სწავლება მოიაზრებს მონაწილეობას საკლასო და სასკოლო
კონცერტებში,ზეიმებსა და სხვა ღონისძიებებში. აღნიშნული უნარების გამოყენებით მოსწავლე იკვლევს და
აკვირდება სხვების ერთმანეთთან ურთიერთობის პროცესს; ეჩვევა საკუთარი ქცევის მართვას კომუნიკაციის
პროცესში; სწავლობს რიგის დაცვას, ემოციებისა თუ განწყობების სხვებისთვის გაზიარებას; აკვირდება
სხვადასხვა ემოციის გამომხატველ ხმებსა და შორისდებულებს; აღმოაჩენს, რომ ჯგუფურ აქტივობებში
ერთმანეთის დახმარება და ზრუნვა მნიშვნელოვანია და რომ არსებობენ ადამიანები, ვისაც შეუძლია
დახმარება სთხოვოს; იგებს, რომ მისი და სხვების შეგრძნებები და რეაქციები შეიძლება შეიცვალოს იმის
მიხედით, თუ რა ხდება გარშემო.
ფუნქციური ქართული ენის სენსორული სტანდარტის შინაარსი აღიწერება სენსორული აღქმის განვითარების
და სარეკომენდაციო თემების სახით.
ცნებები, რომელსაც შესაძლებლობის შესაბამისად უნდა დაეუფლოს მოსწავლე, უნდა დამუშავდეს
მოსწავლისთვის ნაცნობ კონტექსტებში. შერჩეულია სარეკომენდაციო თემები, რომელთა დამუშავების დროს
ინტეგრირებულად მოხდება მოსწავლისათვის კომპლექსური ცოდნის მიწოდება, უნარ-ჩვევის განვითარება
და დამოკიდებულების ჩამოყალიბება.
შეფასების ინდიკატორები განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს კონკრეტულ თემაში (თითოეულ
ინდიკატორთან მითითებულია მასთან დაკავშირებული შედეგის/შედეგების ინდექსი).
მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., სენს.ს.გ.დაწყ.1.:
,,სენს“ - მიუთითებს სენსორულ სასწავლო გეგმას;
„ქართ.“ - მიუთითებს საგანს „ქართული ენა“;
„1,2,3...“ - მიუთითებს სტანდარტის შედეგის ნომერს.
მიმართულება: რეცეპტული უნარები

სენს.ქარ მოსწავლეს შეუძლია საუბრისკენ, ვიზუალურ-აუდიო სტიმულაციისკენ და მასთან კომუნიკაციაში
თ.დაწყ.1 მყოფი პირისკენ ყურადღების მიმართვა, მოსმენა, სხვადასხვა სიტყვებისა და ბგერების
ერთმანეთისგან გარჩევა ჟღერადობის მიხედვით;
სენს.ქარ შეუძლია უმარტივესი სიტყვების, ჟესტების გაგება, საკომუნიკაციო ბარათების მნიშვნელობის
თ.დაწყ.2 აღქმა და სხვა საკომუნიკაციო საშუალებების გამოყენება;
სენს.ქარ მოსწავლე იკვლევს საგნის სენსორულ მახასიათებლებს; აღიქვამს ობიექტს, მის ფუნქციასა და
თ.დაწყ.3 სენსორულ თვისებებს შორის კავშირებს;
ასევე განსაზღვრავს ნაცნობი საგნების თვისებებს;
მიმართულება: ექსპრესიული უნარები

სენს.ქარ მოსწავლე იმეორებს სხვის ქმედებებს დამოუკიდებლად ან დახმარებით;
Codex 365 323 of 420
თ.დაწყ.4
სენს.ქარ მოსწავლე ენას იყენებს მიზანმიმართულად, თავისი სურვილების, განწყობებისა და
თ.დაწყ.5 დამოკიდებულებების გამოსახატად;
სენს.ქარ მოსწავლე იყენებს კომუნიკაციის დამხმარე საშუალებებს დამოუკიდებლად ან სხვისი
თ.დაწყ.6 დახმარებით;
მიმართულება: სოციალური კომუნიკაცია და ინტერაქცია
სენს.ქარ მოსწავლეს შეუძლია ენის გამოყენება კომუნიკაციის მიზნით;
თ.დაწყ.7
სენს.ქარ მოსწავლეს შეუძლია საკუთარი ემოციის ადეკვატურად გამოხატვა და სხვისთვის გაზიარება, ასევე
თ.დაწყ.8 სხვისი ემოციის სწორად აღქმის საფუძველზე ქცევის ცვლილება;
სენს.ქარ ნაცნობ ადამიანებთან ურთიერთობის დროს სოციალური წესების დაცვა(ღიმილი, რიგის დაცვა,
თ.დაწყ.9 თვალით კონტაქტი).
ცნებები:
 ძირითადი ელემენტები: ბგერები, მარცვლები, სიტყვა, წინადადება, ტექსტი;
 სამეტყველო ბგერის თვისებები: სიმაღლე, სიძლიერე, ხანგრძლიობა, ტემბრი;
 სიტყვების შესაბამისი სენსორული მახასითებლები: ობიექტების ფაქტურა, ფერი, ფორმა, სუნი, გემო, წონა,
ტემპერატურა, დანიშნულება, მოძრაობითი მახასიათებლები და ა.შ.
 საკომუნიკაციო სიტუაცია: მსმენელი, მოსაუბრე, რიგის დაცვა, იმპულსის (ბრაზის) შეკავება;
 საკომუნიკაციო საშუალებები: ჟესტები, ნიშნები, სახის გამომეტყველება.
მკვიდრი წარმოდგენები:
 სამეტყველო ბგერები და სიტყვები ერთმანეთისგან ჟღერადობით განსხვავდება;
 სიტყვებს აქვს შინაარსი;
 ცნების შესაბამის ყოველ საგანს აქვს სენსორული მახასიათებლები: ფერი, ფორმა, წონა, ტემპერატურა,
ბგერა, გემო, სუნი და ა.შ.
 საგნებს აქვთ თავიანთი სახელები;
 საგნების, მოვლენების, სურვილების და განწყობების გამოხატვა შესაძლებელია სიტყვით, წინადადებით
და ჟესტებით;
 სიტყვები აღნიშნავს ობიექტებს, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავდებიან ფერით, ფორმით, ზომით,
ფაქტურით, გემოთი და სუნით;
 ობიექტები შეიძლება დაიხატოს;
 გარემოში არსებობს სხვადასხვა ხმა (მაგ., ცხოველის, ადამიანის, მანქანის), რომლებიც შეიძლება
გავიგონოთ;
 მოსმენა აუცილებელია სიტყვების მნიშვნელობის/ინსტრუქციის გასაგებად;
 მისალმებისას/მიმართვისას ვიყენებთ სათანადო სიტყვებს, ჟესტებს, სახის გამომეტყველებას;
 დახმარების თხოვნა შესაძლებელია სიტყვების, ჟესტების და მიმანიშნებლების გამოყენებით;
 სიტყვებით და ჟესტებით გადმოვცემთ ინფორმაციას, გამოვხატავთ ჩვენს სურვილებს, ემოციებს;
 სახის გამომეტყველებას აქვს კონკრეტული შინაარსი და მისი საშუალებით შეგვიძლია გამოვხატოთ
ემოცია;
 სხვებთან ურთიერთობის დროს მნიშვნელოვანია გარკვეული წესების დაცვა - ბრაზის შეკავება, ემოციის
გაზიარება, რიგის დაცვა, მისალმება, დამშვიდობება და სხვ.;
 ემოციები და შეგრძნებები შეიძლება შეიცვალოს გარემოს ცვლილებების შედეგად;
 კომუნიკაციის პროცესში მნიშვნელოვანია დახმარება და თანამშრომლობა.
მეთოდიკური ორიენტირები
მულტისენსორული მიდგომა:
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეს შეიძლება

საერთოდ არ ჰქონდეს განვითარებული მეტყველება და არ ესმოდეს სიტყვების მნიშვნელობა. ამის ერთ-ერთი
მიზეზი კი იყოს აუდიალური ყურადღების მოუმწიფებლობა, ანუ მოსწავლე არ აქცევს ყურადღებას გაგონილ
ბგერებს და შესაბამისად არ შეუძლია სიტყვების და ბგერების ჟღერადობის ერთმანეთისგან განსხვავება,
Codex 365 324 of 420
მოსმენილ საუბარში ბგერებისა და სიტყვების გამოყოფა. საწყის ეტაპზე აუცილებელია ამ უნარების

გამომუშავება. მაგ., მოსწავლე დაიწყებს რეაგირებას გაგონილ ხმაზე (ბარაბნის ხმა) და მათ აღქმას,
დიფერენციაციას (ემოციური პასუხი-ღიმილი, რაც გულისხმობს იმას, რომ მოსწავლეს უნდა ბარაბნით
თამაში).
როდესაც მასწავლებელი მუშაობს საწყისი მეტყველების განვითარებაზე და ლექსიკონის
გამრავალფეროვნებაზე, ნებისმიერი საგანი თუ მოვლენა უნდა იყოს დაშლილი მარტივ და მრავალფეროვან
შეგრძნებებებამდე, რათა მოსწავლეს ჰქონდეს საშუალება აღიქვას და დაიმახსოვროს ცნება/მოვლენა
მისთვის გასაგები მარტივი მახასიათებლებით. მაგ., ცნება „ბანაობის“სწავლების დროს არ იქნება საკმარისი
მხოლოდ ვიზუალური აღქმის, სურათის გამოყენება. მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს საშუალება ცივი და ცხელი
წყლის შეხების, ღრუბლის ფაქტურის აღქმის, საპნის და თმის შამპუნის სუნის აღქმის, შესაბამისი
მოძრაობების შესრულების, მასაჟორების შეგრძნების, ტანსაცმლის გახდის და ა.შ. მხოლოდ ასე,
მულტისენსორულად ის დაიმახსოვრებს ცნებას/სიტყვას - „ბანაობას“.
თვალსაჩინოების გამოყენება:
კონკრეტული საბაზისო ცოდნა-უნარების დასაუფლებლად ძალიან მნიშვნელოვანია თვალსაჩინოებების
გამოყენება. ამ შემთხვევაში, ნამდვილი მასალის გამოყენება ყველაზე ეფექტურია იმისათვის, რომ მოსწავლემ
უშუალოდ შეიგრძნოს იმ საგნის მახასიათებლები და თვისებები, რომელთან დაკავშირებული ცნება თუ
საკითხიც უნდა აითვისოს. მასწავლებელს შეუძლია თვალსაჩინოებად გამოიყენოს ნივთები, სასწავლო
რესურსები, რომლებიც მოსწავლეთათვის ნაცნობია. მასწავლებელს თვალსაჩინოების გამოყენება ეხმარება
მოსწავლეთა შეფასების პროგრესის შეფასაბაშიც.
კეთებით სწავლება: უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე
მოსწავლეებისათვის სწავლა-სწავლების პროცესში ეფექტურ საშუალებას წარმოადგენს ასევე კეთება. ძალიან
მნიშვნელოვანია ისეთი აქტივობების დაგეგმვა, სადაც მოსწავლე შემოქმედების პროცესში, ტაქტილური
მასალის გამოყენებით შეძლებს ახალი ცოდნის ათვისებას. მოსწავლეებს საშუალება უნდა მიეცეთ იმუშაონ
შესასწავლ ობიექტებთან, მონაწილეობა მიიღონ მათ შექმნაში (დახატონ, გამოძერწონ, გამოჭრან) და
უშუალოდ იგრძნონ ამა თუ იმ მოვლენის შედეგები (მაგ. ღრუბელი წყალში სველდება, ცომში ხელები
წებოვანი ხდება). კეთებით სწავლება ეფექტურია თანამშრომლობისა და კომუნიკაციის უნარების
განვითარებისთვისაც.
პრობლემის გადაჭრაზე ორიენტირებული მეთოდოლოგია:
ეს მეთოდოლოგია გულისხმობს იმას, რომ მოსწავლე შეისწავლის ახალ მასალას კონკრეტული ამოცანის
გადაჭრის კონტექსტში. ამგვარი სწავლების უპირატესობა ის არის, რომ მოსწავლე თავად ხედავს ნასწავლის
პრაქტიკულად გამოყენების გზებს. ამ შემთხვევაში მისი ცოდნა განყენებული და ზოგადი კი არ არის, არამედ
მის პირად გამოცდილებას ეყრდნობა, შესწავლილის პრაქტიკული გამოყენებაა.
საგანთაშორისი ინტეგრირება:
საგანთა ინტეგრირება მნიშნელოვან როლს ასრულებს უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური
განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეების სწავლა-სწავლების პროცესში. ეს საშუალებას აძლევს
მასწავლებელს, მოსწავლეებს გაამთლიანებინოს სხვადასხვა საგანში შეძენილი ცოდნა. ქართული ენის,
როგორც საგნისა და სწავლების ენის ფუნქცია ამ მხრივ განსაკუთრებულია, რადგან სწორედ ამ ენაზე ხდება
მოსწავლეთა მიერ სამყაროს გაცნობა და საკუთარი თავის, როგორც სამყაროს ნაწილად აღქმა.
შეფასება
სტანდარტის მოთხოვნათა დასაფარად, მოსწავლეთა შეფასებისას ქართულ ენაში, რეკომენდებულია
სხვადასხვა ტიპის დავალების გამოყენება. დავალებათა ტიპები შეიძლება იყოს ამგვარი:
 შემოქმედებით-პრაქტიკულ საქმიანობაში მონაწილეობა/ჩართულობა;
 საკუთარი აზრის, სურვილის, განწყობის გამოხატვა;
 თანამშრომლობა (მეწყვილესთან, ჯგუფის წევრებთან);
 ცხოველების, ადამიანების ხმებზე და მეტყველებაზე დაკვირვება და შედეგების გამოვლენა მარტივი
ხმების, ბგერებისა თუ მარცვლების იმიტირებით;
 ემოციების გაზიარება.
შეიძლება შეფასდეს შემდეგი ცოდნა და უნარ-ჩვევები:
 მარტივ ინსტრუქციებზე სწორი რეაგირება;
 მარტივი სიტყვის შესაბამისი ობიექტის ამორჩევა ან მზერის შესაბამისი მიმართულებით წარმართვა;

Codex 365 325 of 420
 კომუნიკაციის პროცესში ადეკვატური ქცევა (იმპულსის შეკავება, რიგის დაცვა, აგრესიისა და ბრაზის
შეკავება..);
 კომუნიკაციის პროცესში მისალმებისა და დამშვიდობების შესაბამისი სიტყვების ან ჟესტების გამოყენება;
 საგნების ფუნქციების ცოდნა და მათი ფუნქციის შესაბამისად გამოყენება;
 ემოციების გაზიარება;
 სხვისი ემოციის გაგება;
 პრაქტიკულ საქმიანობაში თანამონაწილეობა.
2. სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სენსორული სტანდარტი უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და

ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სენსორული სასწავლო გეგმა შედგება შემდეგი ნაწილებისგან:
ბ) სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სენსორული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული სტანდარტის
შედეგები და შინაარსი;
„სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების“ ფარგლებში უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური

განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეები მონაწილეობას იღებენ შემოქმედებით პროცესში
თანატოლებთან ერთად, იღებენ სხვადასხვა მოდალობის მულტისენსორულ ინფორმაციას: ხდება სხვადასხვა
მასალის ფერის, ფაქტურის აღქმა. მათ აქვთ მარტივი კომუნიკაციის საშუალება თანატოლებთან ერთად,
ახორციელებენ მარტივ მანიპულაციებს. მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ ისწავლონ თამაშით, კეთებით,
შეგრძნებების გამოყენებით, დააკვირდნენ მათ უშუალო გარემოს და მიღებულ შთაბეჭდილებებს, ემოციები
გადმოსცენ/ასახონ ნამუშევრის კეთების პროცესში, გამოხატონ საკუთარი დამოკიდებულება, ინტერესები;
გამოსცადონ და გამოიყენონ სხვადასხვა მასალა, ტექნიკა, იარაღი, პროცედურა. მულტისენსორული
ინფორმაციის შეგრძნების შედეგად საგნების და მოვლენების შესახებ წარმოდგენების და ცნებების შექმნა.
როდესაც მოსწავლეს აქვს შესაძლებლობა შექმნას ნამუშევარი და პროცესის დროს შეეხოს, უსუნოს და
დაინახოს სხვადასხვა მასალა სტრუქტურირებულ გარემოში განსაზღვრული დროის განმავლობაში მას
ექმნება სხვადასხვა უნარის განვითარების საშუალება. მაგ., მოსწავლე, რომელიც ფუნქციურად არ იყენებს
ხელებს სხვადასხვა მასალის შეხების, დაჭერის და ყურების შედეგად დაიწყებს საკუთარი ხელების შემჩნევას
და მათ გამოყენებას ყოველდღიურ საქმიანობაში, მაგ., დაიწყოს ხელით ჭამა. ხელოვნების გაკვეთილებზე
მიღებული ცოდნა და გამოცდილება აუცილებლად იქნება გამოყენებული სხვა გარემოშიც, მაგ., სხვა
გაკვეთილზე, ქუჩაში, სახლში და სხვ.
გაკვეთილის დაგეგმვა შეიძლება მოხდეს ისე, რომ მოსწავლემ მიიღოს რაც შეიძლება ბევრი სხვადასხვა
მოდალობის სენსორული ინფორმაცია გაკვეთილის თემის კონტექსტში. მაგ., თუ მოსწავლეები ხატავენ
ყვავილის ნატურმორტს, უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის
მქონე მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა ყვავილის ფაქტურის, სუნის და ფერის უშუალოდ შესწავლის
საშუალება და შემდგომ მასწავლებლის ფიზიკური დახმარებით ნატურმორტის გამოსახვა სიბრტყეზე.
ნამუშევარი შეიძლება შევქმნათ როგორც სხვადასხვა მასალით და იარაღით (მაგ., ფუნჯით, ფანქრით,
მაკრატლით), ისე თითებით, ხელებით, ტერფებით და ა.შ. (მაგ., გავაფერადო ან დავხატო საღებავიანი თითით,
ხელისგულით, ხელის ანაბეჭდით და სხვ.);
შეიძლება გამოვცადოთ სხვადასხვა ნაცნობი და უცნობი მასალა, ბუნებრივი და ხელოვნური, იარაღი და

მიღებული გამოცდილება გამოვიყენოთ ნამუშევრის შექმნისას. ნამუშევარი შეიძლება შევქმნათ მარტო და
სხვებთან ერთად;

Codex 365 326 of 420
ნამუშევრის შექმნისას, ხელოვნების გაკვეთილებზე, მუზეუმში, გალერეაში და სხვ. ცნებების დასწავლის

დროს, გამოვიყენოთ თანამედროვე ტექნოლოგიები (მაგ., ციფრული სახატავი პროგრამა, კომპიუტერი,
პლანშეტი, მობილური ტელეფონი, ციფრული კამერა და სხვ.)

დაწყებით საფეხურზე ელემენტარული ცოდნის გადაცემა და სასიცოცხლო უნარ-ჩვევის ჩამოყალიბება უნდა
განხორციელდეს ინტეგრირებული თემების კონტექსტში. შესაბამისად, სტანდარტით განსაზღვრული
შედეგები და ცნებები შეძლებისდაგვარად თემების ფარგლებში უნდა დამუშავდეს.

საგნის სწავლა-სწავლების მიზნები:
 მოსწავლის ჩაბმა შემოქმედებით საქმიანობაში თანატოლებთან ერთად;
 სახვით და გამოყენებით ხელოვნებაში პრაქტიკული უნარ-ჩვევების შეძენა;
 სხეულის ნაწილების ფუნქციური გამოყენება ნამუშევარზე მუშაობისას (ნატიფი მოტორიკა, სხეულის აღქმა,
მიზანმიმართული მოძრაობები);
 ცნებების დასწავლა პრაქტიკული სენსორული ინფორმაციის მეშვეობით, ვიზუალური, ტაქტილური,
პროპრიოცეპტული, ყნოსვითი აღქმის განვითარების გზით;
 ემოციების და დამოკიდებულებების გამოხატვის საშუალება;
 მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დასწავლა (კოგნიტური განვითარება);
 საკომუნიკაციო უნარების განვითარება.
ამ მიზნებზე მუშაობით სენსორულ ჭრილში ნასწავლი სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება თავის წვლილს
შეიტანს უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე
მოსწავლეებისთვის უნარებისა და ღირებულებების განვითარებასა და ჩამოყალიბებაში.
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სენსორული სტანდარტის შედეგები და შინაარსი:

უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეს სახვითი
და გამოყენებითი ხელოვნების ფარგლებში დაწყებითი საფეხურის ბოლოს.
სტანდარტის შედეგები ჯგუფდება ორ მიმართულებად:

შემოქმედებითობა და პრაქტიკა
გულისხმობს მოსწავლეების ჩართვას/მონაწილეობას შემოქმედებით საქმიანობაში. გარემოზე დაკვირვებასა
და შთაბეჭდილებების, ემოციების გადმოცემას/ასახვას პროცესის მიმართ. ელემენტარული
გამომსახველობითი საშუალებების და ხერხების (ელემენტების, პრინციპების) გამოყენებას. სხვადასხვა
ტექნიკის, მასალის, იარაღის, პროცედურის გაცნობას და გამოყენებას. ინტერესისა და ცნობისმოყვარეობის
გაღვივებას პრაქტიკული და შემოქმედებითი პროცესის/საქმიანობის მიმართ. სხვადასხვა მასალის ფაქტურის
შეგრძნებისას და ჰიგიენისა და უსაფრთხოების წესების დაცვის დროს ტოლერანტულობა. სხვადასხვა
მოდალობის სენსორული ინფორმაციის მიღება საბაზისო უნარ-ჩვევების დასწავლისთვის.
კომუნიკაცია და ინტერპრეტაცია
გულისხმობს მონაწილეობას ექსკურსიაში, საკლასო და სასკოლო გამოფენებში, სპექტაკლებში, ზეიმებსა და
სხვა ღონისძიებებში. საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა სხვადასხვა სტიმულაციის და მასალის
მიმართ. არჩევანის გაკეთება, მოწონების/არმოწონების დაფიქსირება.
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების სენსორული სტანდარტის შინაარსი აღიწერება სენსორული აღქმის

განვითარების და სარეკომენდაციო თემების სახით.

მოსწავლისთვის ნაცნობ კონტექსტებში. შერჩეულია სარეკომენდაციო თემები, რომელთა დამუშავების დროს
ინტეგრირებულად მოხდება მოსწავლისათვის კომპლექსური ცოდნის მიწოდება, უნარ-ჩვევის განვითარება
და დამოკიდებულების ჩამოყალიბება.
Codex 365 327 of 420

,,სენს“ - მიუთითებს სენსორულ სასწავლო გეგმას;
„ს.გ.“ - მიუთითებს საგანს „სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება“;
„1,2,3...“ - მიუთითებს სტანდარტის შედეგის ნომერს.
სახვითი ხელოვნების ელემენტები:

მასალის ფაქტურა (გლუვი, წებოვანი, სველი და ა.შ.); ფერი (მაგ., ყვითელი, წითელი, ლურჯი, ნარინჯისფერი,
მწვანე, იისფერი, ცისფერი, ვარდისფერი, ყავისფერი, თეთრი, შავი, ნაცრისფერი და სხვ., ცისარტყელა);
ტემპერატურა (ცივი თიხა, თბილი თიხა, საღებავების ტემპერატურა); ფორმა (მაგ., სამკუთხედი,
ოთხკუთხედი, წრე და სხვ., ბრტყელი და მოცულობითი); სუნი (სურნელოვანი მასალა, პლასტელინი).
სახვითი ხელოვნების პრინციპები:

მაგ., რიტმი, საგანთა თანაფარდობა (მაგ., შედარებით დიდი და შედარებით პატარა), სასურათე
სიბრტყეზე/ფორმატზე გამოსახულების განაწილება.
ტექნიკა და პროცედურა:
მაგ., ფერწერა, გრაფიკა, ძერწვა, აპლიკაცია, კოლაჟი, მოზაიკა, ანაბეჭდი, ქაღალდის პლასტიკა და სხვ.
სარეკომენდაციო მასალა და იარაღი:

მაგ., პასტელი, ხელის საღებავი, საპარსი ქაფი, საზელი ცომი, ფლომასტერი, გუაში, აკვარელი, ნახშირი,
ფერადი ცარცები, ფერადი ქაღალდი, მუყაო, ქსოვილი, პლასტილინი, თიხა, სხვა მასალა (ტრადიციული და
არატრადიციული, ბუნებრივი და ხელოვნური), ფუნჯი, წებო და სხვ.
როდესაც მასწავლებელი გეგმავს გაკვეთილს უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური
განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლისთვის, უნდა წარმოიდგინოს აქტივობა სენსორული შეგრძნებების
ჭრილში. მაგ., თუ კი გაკვეთილის დროს შერჩეული აქტივობა არის ხატვა, მასწავლებელმა უნდა მიანიჭოს
უპირატესობა თითებით ხატვას სხვადასხვა კონსისტენციის და ტემპერატურის საღებავებით, რათა
მოსწავლემ მიიღოს რაც შეიძლება მეტი ტაქტილური და ვიზუალური ინფორმაცია.
თვალსაჩინოებების გამოყენება:
სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების გაკვეთილებზე განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება
თვალსაჩინოების გამოყენებას. თვალსაჩინოების როლი (როგორც შთაბეჭდილების წყარო) შეიძლება
შეასრულოს უშუალო გარემომ (მაგ., საკლასო ოთახი, სკოლა, ეზო, ქუჩა, სახლი, ადამიანები, მოვლენები,
ტრანსპორტი, ცხოველები და სხვ.). უშუალოდ თემასთან კავშირში შესაძლებელია როგორც თვალსაჩინოების,
ასევე სენსორული მასალის მომზადება: მაგ., სხვადასხვა ფაქტურის მქონე მასალა ტაქტილური
სტიმულაციისთვის ვიზუალური რესურსები (მაგ., პლაკატი, ნახატი, ფოტო, რეპროდუქცია; საგნები, ნივთები,
ბუნებრივი და ხელოვნური მასალა, ნაკეთობები და სხვ.) ეს ყველაფერი სხვადასხვა შეგრძნების ორგანოებით
აღქმისთვისაა განკუთვნილი და უბიძგებს მოსწავლეებს უფრო კარგად აღიქვან, ინტერესი გამოხატონ,
გამოსცადონ და თვითონაც გაუჩნდეთ ნამუშევრის შექმნის სურვილი. მოსწავლეთა ნამუშევრების მომდევნო
აქტივობების დროს თვალსაჩინოებად გამოყენება, საკმაოდ ეფექტურია, როგორც მოსწავლეთათვის
მოტივაციის ამაღლების, ასევე, მათი ჩართულობის მიზნით. მათი სასკოლო სივრცეში (კლასი, დერეფანი,
Codex 365 328 of 420
ფოიე და ა.შ.) გამოფენა კი წამახალისებელი და სტიმულის მომცემი იქნება როგორც თავად

მოსწავლეებისთვის, ისე მასწავლებლებისა და მშობლებისთვის. ხელს შეუწყობს სკოლის გარემოში
ხალისიანი, მიმზიდველი ატმოსფეროს შექმნას. შეძლებისდაგვარად ყველა მოსწავლეს უნდა ქონდეს
გამოფენაში მონაწილოების, ნამუშევრის წარდგენის საშუალება, რადგან ეს მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს
მათ, იამაყონ იმით რაც გააკეთეს/შექმნეს, გაუზიარონ, აჩვენონ, წარუდგინონ სხვებს.
კეთებით სწავლა:
სახვით და გამოყენებით ხელოვნების გაკვეთილებზე მნიშვნელოვანი ადგილი კეთებით სწავლებას ენიჭება.
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეების
სასწავლო პროცესში ჩართვის ეფექტიან ფორმას სწორედ კეთება წარმოადგენს. საგნების და მოვლენების
ცნებების ჩამოყალიბებისთვის, სამყაროს შეცნობისთვის, მოსწავლეებს საშუალება უნდა მიეცეთ გამოიყენონ,
გამოსცადონ სხვადასხვა მასალა, სამუშაო იარაღი, შექმნან ნამუშევრები სხვადასხვა (ტრადიციული და
არატრადიციული) ხერხით, მაგ., ხატონ საღებავიანი თითებით, ხელისგულებით და გააკეთონ ანაბეჭდები,
გამოიყენონ სხვადასხვა ნივთები, საგნები, გამოძერწონ, ამოხიონ, დაკუჭონ და ა.შ. კეთებით სწავლის დროს,
როდესაც ერთობლივ ნამუშევარზე მუშაობენ, მოსწავლეები ივითარებენ სოციალურ უნარებს, ეჩვევიან
თანამშრომლობას, ჯგუფში მუშაობას, სამუშაოს განაწილებას, ერთმანეთის დახმარებას, მზრუნველობას,
პასუხისმგებლობას.
საგანთაშორისი ინტეგრირება
მასწავლებელს, მოსწავლეებს გაამთლიანებინოს სხვადასხვა საგანში შეძენილი ცოდნა.
სტანდარტის მოთხოვნათა დასაფარად, მოსწავლეთა შეფასებისას, სახვით და გამოყენებით ხელოვნებაში

რეკომენდებულია სხვადასხვა ტიპის დავალების გამოყენება. დავალებათა ტიპები შეიძლება იყოს ამგვარი:
 მასალის, ტექნიკის, ელემენტების, პრინციპების გამოყენება;
 საკუთარი აზრის გამოთქმა;
 თანამშრომლობა (მეწყვილესთან, ჯგუფის წევრებთან);
 აქტივობებში ჩართულობის სურვილის გამოხატვა;
 სხვადასხვა სტიმულაციის დროს დადებითი ემოციების გამოხატვა და პასიური ჩართულობიდან აქტიურში
გადასვლა (როდესაც მოსწავლე ირჩევს მასალას, იკვლევს მხედველობით, შეხებით, ასრულებს მარტივ
ინსტრუქციას);
შეფასების დროს ასევე ინფორმატიული იქნება მოსწავლის ინდივიდუალური დამოკიდებულება სხვადასხვა

მანიპულაციის მიმართ. მასწავლებელს შეუძლია ითანამშრომლოს ოჯახთან და შეაგროვოს შემდეგი
ინფორმაცია:
 სენსორული ინფორმაცია, რომელიც მოსწავლეს მოსწონს;
 სენსორული ინფორმაცია, რომელიც მოსწავლეს არ მოსწონს;
 რა სახით გამოხატავს მოსწავლე მოწონებას?
 რა სახით გამოხატავს მოსწავლე არმოწონებას?
 რა სენსორული ინფორმაციის მიმართ აქვს მოსწავლეს გამოხატული რეაქცია? (დედის ხმა, მტვერსასრუტის
ხმა, მუსიკა, მამიკოს წვერზე შეხება და ა.შ.);
 რა სახის სენსორული ინფორმაციის ტოლერანტულობის გაზრდაზე ისურვებდით მუშაობას?
2. მუსიკის სენსორული სტანდარტი უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების


Codex 365 329 of 420
მუსიკის სენსორული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული სტანდარტი შედგება შემდეგი ნაწილებისგან:

ბ) მუსიკის სენსორული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული სტანდარტის შედეგები და შინაარსი;
ე) შეფასება.
„მუსიკის“ ფარგლებში უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე

მოსწავლეები მონაწილეობას იღებენ შემოქმედებით პროცესში: გარე სამყაროს ხმების, მუსიკალური
ინტონაციების, რიტმის, მელოდიის ხილულ ანალოგიებთან (საგნებთან, ადამიანთან, ბუნებასთან, ფერებთან)
დაკავშირება. მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ ისწავლონ თამაშით, კეთებით. დააკვირდნენ მათ უშუალო
გარემოს და მიღებული შთაბეჭდილებები, ემოციები გადმოსცენ/ასახონ ხმით, ბგერით, რიტმით, ჟესტით,
მიმიკით და საცეკვაო ელემენტებით. მოსწავლეებს ეძლევათ საშუალება მოისმინონ სხვადასხვა მოდალობის
აუდიალური ინფორმაცია, თავად სცადონ ხმების გადმოცემა საკუთარი სხეულის და ინსტრუმენტების

ძალიან მნიშვნელოვანია ისეთი უნარების განვითარება, როგორიცაა მოსმენის უნარი და სმენითი ყურადღება.
მათ ძალინ ხშირად აქვთ კომუნიკაციის და მეტყველების პრობლემები გამოწვეული ზუსტად ამ უნარების
განუვითარებლობთ. მუსიკის გაკვეთილზე უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური
განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებს ეძლევათ საშუალება მოისმინონ სახვადასხვა ბგერა, ხმა,
შეიგრძნონ რიტმი, მიეჩვიონ ხმაურს, სპეციფიკურ ხმებს, თანაკლასელების ხმებს, ეძლევათ საშუალება
ხმების გადმოცემის, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვის. ბგერების გადმოცემის შედეგად მოსწავლეს
ექმნება მარტივი კომუნიკაციის საშუალება, რაც არის საწყისი იმისა, რომ მოსწავლემ დაიწყოს
მიზანმიმართული ლაპარაკი. მუსიკა ასევე ხელს უწყობს განწყობის ჩამოყალიბებას, მოსწავლის
დამშვიდებას/გააქტიურებას და ინტერესების სფეროს გაფართოებას.

საგნის სწავლა-სწავლების მიზნები:
 მოსწავლის ჩაბმა შემოქმედებით საქმიანობაში;
 საკუთარი განცდის, ემოციის, განწყობის, დამოკიდებულების სხვადასხვა ხერხებით გამოხატვა;
 საკომუნიკაციო უნარების განვითარება;
 სხეულის ნაწილების ფუნქციური გამოყენება ინსტრუმენტებზე დაკვრისას (ნატიფი მოტორიკა, სხეულის
აღქმა, მიზანმიმართული მოძრაობები);
 ცნებების დასწავლა პრაქტიკული სენსორული ინფორმაციის მეშვეობით (აუდიალური, ტაქტილური
სისტემის სტიმულაციის გზით);
 მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დასწავლა (კოგნიტური განვითარება);
 გარკვეული ხმის მიმართ ტოლერანტულობის გაზრდა.
ამ მიზნებზე მუშაობით მუსიკის სენსორული სასწავლო გეგმით სწავლება თავის წვლილს შეიტანს უმძიმესი
და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისთვის უნარებისა
და ღირებულებების განვითარებასა და ჩამოყალიბებაში.
მუსიკის სენსორული სტანდარტის შედეგები და შინაარსი

უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეს მუსიკის
ფარგლებში დაწყებითი საფეხურის ბოლოს.
სტანდარტის შედეგები ჯგუფდება სამ მიმართულებად:

პრაქტიკული უნარ-ჩვევები
ამ მიმართულების უშუალო მიზანია მოსწავლის აუდიალური აღქმის განვითარება, თანატოლებთან ერთად
პროცესში მონაწილეობა. მოსწავლე ეუფლება გარესამყაროში არსებული მოვლენების, სახეების მუსიკალური
Codex 365 330 of 420
გამოხატვის სხვადასხვა ფორმას და გამომსახველობით ხერხს. მას უვითარდება შემოქმედებითი უნარები,

ინტერესები, რაც ხელს უწყობს საკუთარი თავის აღმოჩენაში, გამოხატვასა და განვითარებაში. მოსწავლე
სწავლობს მიზეზ-შედეგობრივ კავშირებს ინსტრუმენტებზე დაკვრისას და უყალიბდება ცნებები საგნების და
მოვლენების შესახებ, მაგ., ბარაბანზე შეიძლება დაკვრა და ის გამოსცემს შესაბამის ხმას.
კომუნიკაცია, ინტერპრეტაცია
გულისხმობს მონაწილეობას საკლასო და სასკოლო კონცერტებში, ზეიმებსა და სხვა ღონისძიებებში. ეჩვევა
საკუთარი ემოციების, ქცევის მართვას სცენაზე. საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვას სხვადასხვა
ნაწარმოების მიმართ, სტიმულაციის და მასალის მიმართ. არჩევანის გაკეთება, მოწონების/არმოწონების
დაფიქსირება.
მუსიკალური ნაწარმოების აღქმა კონტექსტში

გულისხმობს იმას, რომ მოსწავლე აღიქვამს გარემოში არსებულ ხმებს და აკავშირებს მათ გარკვეულ
ადამიანებთან, მოვლენებთან და საკუთარ გამოცდილებასთან, სხვა საგნობრივ დისციპლინებთან. აღიქვამს
მუსიკას, როგორც სამყაროს ნაწილს, იკვლევს და აკვირდება ხმის წარმოქმნის წყაროებს; ეჩვევა ხმოვან
სამყაროსთან, მუსიკასთან კომუნიკაციას - მუსიკის მოსმენას, მუსიკისა და პერფორმანსის შეფასებას, აზრის
გამოთქმას, დამოკიდებულების გამოხატვას, მოსწავლეს უვითარდება წარმოდგენები იმის შესახებ, თუ რა
გარემოში რა ხმების მოსმენა არის მოსალოდნელი, მაგ., მეტროში არსებული ხმები - დაკავშირებულია
ტრანსპორტირებასთან, უნიტაზის ჩარეცხვის ხმა - საპირფარეშო ოთახთან.
სტანდარტის შინაარსი განსაზღვრავს, რა უნდა იცოდეს და რა უნდა შეძლოს მოსწავლემ. შინაარსი აღიწერება
ცნებებისა და სარეკომენდაციო თემების სახით.
მოსწავლისთვის ნაცნობ კონტექსტებში.
შერჩეულია სარეკომენდაციო თემები, რომელთა დამუშავების დროს ინტეგრირებულად მოხდება
მოსწავლისათვის კომპლექსური ცოდნის მიწოდება, უნარ-ჩვევის განვითარება და დამოკიდებულების
ჩამოყალიბება.

მიმართულება: პრაქტიკული უნარ - ჩვევები

სენს.მუს.დაწყ.1 მიმართოს გამოხატვის სხვადასხვა ფორმა გარკვეული განწყობილების

გადმოსაცემად - მოსწავლე გამოხატავს ინტერესს კონკრეტული აუდიალური
სტიმულაციის და მუსიკალური ჟანრის მიმართ.
მიმართულება: კომუნიკაცია, ინტერპრეტაცია
სენს.მუს.დაწყ.2 საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა მოსმენილი მუსიკალური
ნაწარმოების მიმართ.
სენს.მუს.დაწყ.3 მონაწილეობის მიღება სხვადასხვა სახის ღონისძიებაში.
მიმართულება: მუსიკალური ნაწარმოების აღქმა კონტექსტში
სენს.მუს.დაწყ.4 განასხვაოს გარემოში მოსმენილი ხმები.
სენს.მუს.დაწყ.5 მოსმენილი ნაწარმოების ყოველდღიურობასთან დაკავშირება.
Codex 365 331 of 420
მუსიკალური ენის ძირითადი ელემენტები: რიტმი, მელოდია;
ბუნებრივი და ხელოვნურად შექმნილი ხმები;
ბგერის თვისებები: სიმაღლე, სიძლიერე, გრძლიობა, ტემბრი;
ნაცნობი და უცნობი ადამიანების ხმები.
მკვიდრი წარმოდგენები
ბუნებრივი და ხელოვნურად შექმნილ ხმების (სინთეტური ხმები) მეშვეობით მუსიკალური კომპოზიციის
შექმნა შეიძლება;
ხმით, ხმაურით, მელოდიით, რიტმით, ჰარმონიით განწყობა, განცდა, ადამიანის შინაგან მდგომარეობის
გადმოცემა შეიძლება;
რიტმით და მელოდიით მოძრაობის გადმოცემა შეიძლება, სიტყვების წარმოთქმა შეიძლება;
ხმის, ხმაურის, მელოდიის, რიტმის მეშვეობით ბუნების მოვლენების, ხმების მიბაძვა შეიძლება;
ხმის, ხმაურის, მელოდიის, რიტმის მეშვეობით ხასიათის გადმოცემა შეიძლება;
ხმის, ხმაურის, მელოდიის, რიტმის მეშვეობით ქცევის მანერის ჩვენება შეიძლება;
ხმის, ხმაურის, მელოდიის, რიტმის მეშვეობით საგნის, სურათის, ადამიანის, ბუნების მოვლენების და სხვ
აღწერა შეიძლება.

დაწყებით საფეხურზე ელემენტარული ცოდნის გადაცემა, აუდიალური ინფორმაციის აღქმა და სასიცოცხლო
უნარ-ჩვევის ჩამოყალიბება უნდა განხორციელდეს ინტეგრირებული თემების კონტექსტში. შესაბამისად,
სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები და ცნებები შეძლებისდაგვარად თემების ფარგლებში უნდა
დამუშავდეს.
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებს ხშრად
უჭირთ მუსიკის ან გარკვეული ხმების აღქმა და მათზე რეაგირება. ამიტომ საწყის ეტაპზე მნიშვნელოვანი
იქნება ამ უნარების განვითარება. მაგ., მოსწავლე, რომელიც ხმაურზე იწყებს ტირილს მუსიკის გაკვეთილზე
შეუძლია მიეჩვიოს ხმაურს კლასში თანდათანობით, ან მოსწავლე, რომელსაც უჭირს მოსმენა ისწავლის
გარკვეულ ერთიან (ბარაბნის ხმა) ხმებზე ფოკუსირებას და რეაგირებას.
თვალსაჩინოების გამოყენება
მუსიკის გაკვეთილებზე განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება თვალსაჩინოების გამოყენებას.
თვალსაჩინოების როლი (როგორც შთაბეჭდილების წყარო) შეიძლება შეასრულოს უშუალო გარემომ (მაგ.,
საკლასო ოთახი, სკოლა, ეზო, ქუჩა, სახლი, ადამიანები, მოვლენები, ტრანსპორტი, ცხოველები და სხვ.).
თვალსაჩინოებების გამოყენებისას უპირატესობა უნდა მიენიჭოს ბუნებრივი მასალის გამოყენებას, მაგ.,
როგორ ხმას გამოსცემს ჭიქა დავარდნისას, გარკვეული მუსიკალური ინსტრუმენტი, ადამიანის ხმა და ა.შ.
თავლსაჩინოების გამოყენება, საკმაოდ ეფექტურია, როგორც მოსწავლეთათვის მოტივაციის ამაღლების, ასევე,
მათი ჩართულობის მიზნით. სასკოლო სივრცეში (კლასი, დერეფანი, ფოიე და ა.შ.) ხმების, მუსიკალური
ფონის შერჩევა წამახალისებელი და სტიმულის მომცემი იქნება, როგორც თავად მოსწავლეებისთვის, ისე
მასწავლებლებისა და მშობლებისთვის; ხელს შეუწყობს სკოლის გარემოში ხალისიანი, მიმზიდველი
ატმოსფეროს შექმნას.
საგანთაშორისი ინტეგრირება და ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილება

ეს მეთოდოლოგია მნიშვნელოვან როლს თამაშობს უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური
განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლის ცხოვრებისათვის მომზადების პროცესში. სასწავლო
დისციპლინების ინტეგრაციაში მუსიკის მონაწილეობა, მისი სპეციფიკიდან გამომდინარე (თვალსაჩინო-
სახეობრივი ბუნება, სხეულის, ხმის, მიმიკის, ჟესტის გამოყენება, მოტორული უნარების განვითარების
ხელშეწყობა და სხვ.), გარემომცველ სამყაროზე მოსწავლის მთლიანობითი წარმოდგენის ჩამოყალიბებას,

Codex 365 332 of 420
ასევე, მუსიკის, როგორც მისი უშუალო გარემოს შემადგენელი განუყოფელი ნაწილად და, რაც მთავარია, მისი,
როგორც გარე სამყაროსთან საკომუნიკაციო საშუალებად აღქმაში უწყობს ხელს.
სტანდარტის მოთხოვნათა დასაფარად, მოსწავლეთა შეფასებისას, სახვით და გამოყენებით ხელოვნებაში
რეკომენდებულია სხვადასხვა ტიპის დავალების გამოყენება. დავალებათა ტიპები შეიძლება იყოს ამგვარი:
მუსიკალური ელემენტების მარტივი ხერხებით გარე სამყაროს გადმოცემა;
დაკვირვება გარემოს ხმებზე (დაკვირვების შედეგებზე მარტივი მსჯელობა ან მარტივად ასახვა ხმით,
ხმაურით, ჟესტით, საცეკვაო ილეთებით და ა.შ.).
სხვადასხვა ხერხებით გარემოსთან კომუნიკაცია;
შემოქმედებით-პრაქტიკულ საქმიანობაში მონაწილეობა/ჩართულობა;
საკუთარი აზრის გამოთქმა;
შეფასების დროს ასევე ინფორმატიული იქნება მოსწავლის ინდივიდუალური დამოკიდებულება სხვადასხვა

ბგერების და ხმაურის მიმართ. მასწავლებელს შეუძლია ითანამშრომლოს ოჯახთან და შეაგროვოს შემდეგი
ინფორმაცია:
აუდიალური ინფორმაცია რომელიც მოსწავლეს მოსწონს;
სენსორული ინფორმაცია, რომელიც მოსწავლეს არ მოსწონს;
რა სახით გამოხატავს მოსწავლე მოწონებას?
რა სახით გამოხატავს მოსწავლე არმოწონებას?
რა აუდიალური ინფორმაციის მიმართ აქვს მოსწავლეს გამოხატული რეაქცია (დედის ხმა, მტვერსასრუტის
ხმა, მუსიკა და ა.შ.)?
რა სახის სენსორული ინფორმაციის ტოლერანტულობის გაზრდაზე ისურვებდა მშობელი მუშაობას?
3. ფიზიკური აღზრდის სენსორული სტანდარტი უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური

განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის
ფიზიკური აღზრდის სენსორული სტანდარტი უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური
განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის შედგება შემდეგი ნაწილებისაგან:
ა) უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეების
სწავლა-სწავლების მიზნები;
ბ) ფიზიკური აღზრდის სენსორული სტანდარტის შედეგები და შინაარსი;
„ფიზიკური აღზრდის“ ფარგლებში უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების

დარღვევის მქონე მოსწავლეებთან ხდება: სხეულის აღქმის, მსხვილი და ნატიფი მოტორიკის, წონასწორობის,
მეტყველებისა და კომუნიკაციის, ემოციური რეგულაციების, თანატოლებთან ურთიერთობის, სპორტულ და
გუნდურ თამაშებში ჩართულობის გაუმჯობესება.

ფიზიკური და სოციალურ-ემოციური უნარების განვითარება თანატოლებთან ერთად არის ძალიან
მნიშვნელოვანი, თუმცა ჩვეული დავალებები და გაკვეთილის მსვლელობა შეიძლება იყოს დაკავშირებული
დიდ გამოწვევებთან. მოსწავლეს შეიძლება არ ჰქონდეს განვითარებული მსხვილი და ნატიფი მოტორული
უნარები და უჭირდეს გადაადგილება დამხმარე საშუალების გარეშე. ამიტომ მნიშვნელოვანია, ნებისმიერი
აქტივობის დაშლა სენსორულ შეგრძნებებამდე, როგორიცაა სხვადასხვა ფორმის, ფაქტურის, სიმძიმის,
მოქმედების და მოძრაობის აღქმა, ვესტიბულური და პროპრიოცეპტულ სტიმულირებაზე ფოკუსირება.
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეების

სწავლა-სწავლების მიზნები:
Codex 365 333 of 420
ფიზიკური აღზრდის საგნის სწავლების მიზანია შეიქმნას პოზიტიური გარემო მოსწავლის ფიზიკური და
სოციალური-ემოციური შესაძლებლობების განვითარების, მისი პირადი და სოციალური კეთილდღეობის
ამაღლებისთვის.
დაწყებით საფეხურზე საგნის სწავლების ამოცანებია:
მოსწავლის ფიზიკურ აქტივობებში ჩაბმა და ამ გზით მისი ფიზიკური განვითარებისათვის ხელის შეწყობა;
მოძრაობითი ჩვევების დაუფლება და ფიზიკური თვისებების განვითარება;
ფიზიკური ვარჯიშობისადმი ინტერესის ამაღლება და სიყვარულის გაღვივება;
დამოუკიდებელი მოტორული ქმედებების სტიმულირება და ფორმირება;
სწორი მოძრაობითი უნარ-ჩვევების გამომუშავება;
სხვა ადამიანის ხელით შეხების მიმართ მიმღებლობის გაზრდა;
მოსწავლის სხეულის აღქმის გაუმჯობესება, რათა შევუწყოთ ხელი მოსწავლის სივრცეში გადაადგილებას
დამხმარე საშუალებით. მოსწავლის პროპრიოცეპტული და ვესტიბულური სისტემების განვითარება მსხვილი
მოტორული უნარების განვითარებისთვის.
ამ მიზნებზე მუშაობით სენსორული სასწავლო გეგმის მიხედვით ფიზიკური აღზრდა თავის წვლილს შეიტანს
ფიზიკურ და სოციალურ-ემოციური უნარებისა და ღირებულებების განვითარების ჩამოყალიბებაში უმძიმესი
და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის.

მოსწავლეს დაწყებითი საფეხურის ბოლოს.
შედეგები ჯგუფდება ერთი მიმართულების ირგვლივ:

მოძრაობა და მოტორული უნარ-ჩვევები:
ამ მიმართულების ფარგლებში უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების
დარღვევის მქონე მოსწავლეები სწავლობენ ფიზიკურ აქტივობაში (მოძრავი თამაშები, ტანვარჯიში,
მძლეოსნობა და სხვა) მონაწილეობისათვის აუცილებელ მოძრაობით მოქმედებებს, ფიზიკურ ვარჯიშებს და
სხეულის მდგომარეობის თავისებურებებს, მოძრავ თამაშებსა და რიტმულ მოძრაობებს. სახალისო,
გასართობი მოძრავი თამაშების საშუალებით ივითარებენ ფიზიკურ თვისებებს, ეუფლებიან სხვადასხვა სახის
მოტორულ უნარ-ჩვევებს.
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეები

განსხვავდებიან ფიზიკური მონაცემებით. უმეტესობას შეზღუდული აქვს გადაადგილების საშუალება.
კუნთთა ანომალური ტონუსის გამო მათ ექნებათ სხეულის მოძრაობების შეზღუდვები. ზოგი მოსწავლე
შეძლებს დამოუკიდებლად წამოდგომას, ზოგი მოსწავლისთვის ეს შეუძლებელი დავალებაა. გაკვეთილზე
მნიშვნელოვანი ადგილი უნდა დაეთმოს მოსწავლის უნარებიდან გამომდინარე მის მაქსიმალურ
გააქტიურებას, მაგ., იმისათვის რომ შეეხოს ბურთს მოსწავლე დამოუკიდებლად უნდა გადავიდეს ზურგზე
წოლიდან გვერდზე წოლის პოზიციაში, ლეიბზე წოლისას, ფეხი კრას ბურთს და ა.შ.
მოსწავლე, რომელიც სარგებლობს ეტლით აუცილებელია გაკვეთილზე ასევე დავსვათ სხვა ზედაპირზე, რათა
მას ჰქონდეს სხვადასხვა ზედაპირის შეგრძნების და პოზის მიღების საშუალება. მოსწავლემ უნდა მიიღოს
სხვადასხვა ვესტიბულური, პროპრიოცეპტული და ტაქტილური სტიმულაცია სხეულის აღქმის
განვითარებისთვის.
გაკვეთილზე გამოყენებული ყველა დავალება და აქტივობა უნდა იყოს შეთანხმებული ოკუპაციურ

თერაპევტთან.
მნიშვნელოვანია მოსწავლეების მონაწილეობა სასკოლო და კლასგარეშე მასობრივ სპორტულ ღონისძიებებში,

ლაშქრობებში და სხვა. ასე ისინი იღებენ უამრავ სტიმულაციას, რაც დაეხმარება მათ სამყაროს აღქმაში.
შეიძლება, მოსწავლემ ვერ მოახერხოს უშუალოდ ღონისძიების ფარგლებში დაგეგმილ აქტივობებში
ჩართულობა, მაგრამ ის მიიღებს მნიშვნელოვან სოციალურ-ემოციურ და სენსორულ სტიმულაციას.
(სხვადასხვა სუნი, ვიზუალური გაფორმება, ტრანსპორტირება, მოსწავლებთან შეხება და ა.შ.).

Codex 365 334 of 420
სტანდარტის შინაარსი განსაზღვრავს, რა უნდა იცოდეს და რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს. შინაარსი აღიწერება
მოსწავლისთვის ნაცნობ კონტექსტებში. მასწავლებელს ასევე შეუძლია სკოლის ეზოს და რესურს/სენსორული
ოთახის გამოყენება.
შერჩეულია სარეკომენდაციო თემები, რომელთა დამუშავების დროს ინტეგრირებულად მოხდება

მოსწავლისათვის კომპლექსური ცოდნის მიწოდება, უნარ-ჩვევების განვითარება და დამოკიდებულების
ჩამოყალიბება.
შეფასების ინდიკატორები კი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს კონკრეტულ თემაში (თითოეულ

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ალტ. ფ.ა.დაწყ.. 1.:
„სენს.“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი არის სენსორული და განკუთვნილია უმძიმესი და მრავლობითი
გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის;
„ფ.ა.“ – მიუთითებს საგანს „ფიზიკური აღზრდა“;
ფიზიკური აღზრდის სტანდარტი

შდეგების ინდექსი სტანდარტის შედეგები
მიმართულება: მოძრაობა და მოტორული უნარ-ჩვევები
სენს.ფ.ა.დაწყ.1. მოსწავლე სწავლობს სხეულის ამოძრავებას, მისი ცალკეული ნაწილებით
მანიპულირებას და საერთო სივრცის გამოყენებას:
1.1. მოსწავლე გადაადგილდება გარემოში უსაფრთხოდ;
1.2. მოსწავლე მიყვება მითითებებს მოძრაობების განმეორებისთვის/იმიტირებისთვის.
სენს.ფ.ა.დაწყ..2. მოსწავლე ავითარებს მოძრაობით უნარებს ენერგიული თამაშებში ჩართულობით:
2.1. მოსწავლეს შეუძლია მისთვის საინტერესო საგნისკენ წვდომა რათა დაიჭიროს ის;
2.2. მოსწავლეს შეუძლია მოძრაობა სხვადასხვანაირად.
სწორი პოზის მიღება (90 გრადუსის დაცვით), სხეულის წონის გადატანა სხვადასხვა მხარეს წონასწორობის
შენარჩუნებით, საგნისკენ წვდომა, საგნის დაჭერა ხელში, საგნის გადატანა ერთი ხელიდან მეორეში, საგნის
სროლა, საგნის სროლა მიზნისკენ, საგნის აღება ბრტყელი ზედაპირიდან, ლეიბზე წოლისას დამოუკიდებელი
მოტრიალება ზურგიდან მუცელზე და მუცლიდან ზურგზე, სწორ ზედაპირზე დამოუკიდებელი ჯდომა,
დამოუკიდებელი დგომა, ნაბიჯების გადადგმა, ჯგუფურ აქტივობაში ჩრთულობა, რიგითობის აცვა.
საგნის შესწავლა შეიძლება მისი ხელში დაჭერით, თითებით შესწავლით და პირთან მიტანის მეშვეობით;
საგნის პერმანენტულობა, საგანი არსებობს სივრცეში მიუხედავად იმისა, ვეხები მას მე თუ არა;
სხვადასხვა მოძრაობის შესრულებით შესაძლებელია გადაადგილება და საგნისკენ წვდომა;
თამაშის წესები თამაშის განუყოფელი ნაწილია.
ფიზიკურ და სოციალურ-ემოციური უნარების განვითარების უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და

ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისთვის დაწყებით საფეხურზე ელემენტარული
ცოდნის გადაცემა და სასიცოცხლო უნარ-ჩვევის ჩამოყალიბება უნდა განხორციელდეს ინტეგრირებული
თემების კონტექსტში. შესაბამისად, სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები, ცნებები და საკითხები
შეძლებისდაგვარად, თემების ფარგლებში უნდა დამუშავდეს.

Codex 365 335 of 420
ფიზიკური აღზრდის გაკვეთილებზე განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება თვალსაჩინოების
გამოყენებას. თვალსაჩინოების როლი (როგორც შთაბეჭდილების წყარო) შეიძლება შეასრულოს უშუალო
გარემომ (მაგ., საკლასო ოთახი, სკოლა, ეზო, ქუჩა, სახლი, ადამიანები, მოვლენები, ტრანსპორტი, ცხოველები
და სხვ.). მასწავლებელმა შეძლებისდაგვარად უნდა გამოიყენოს ისეთი ნივთები, რომლებსაც ახასიათებთ
ძლიერი სენსორულ ინფორმაცია, მაგ., მკვეთრი ფერის საგნები, ხაოებიანი ზედაპირის მქონე ნივთები და ა.შ.
ფიზიკური აღზრდის გაკვეთილებზე მნიშვნელოვანი ადგილი კეთებით სწავლებას ენიჭება. უმძიმესი და
მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეების სასწავლო პროცესში
ჩართვის ეფექტიან ფორმას სწორედ კეთება წარმოადგენს. მსხვილი და ნატიფი მოტორიკის
განვითარებისთვის მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს საშუალება დამოუკიდებლად სხვადასხვა მანიპულაციის
გაკეთების, მაგ., სხვადასხვა ზომის და სიმძიმის ბურთის დაჭერა, შეგრძნება, ბურთის დაჭერის და
გადაგდების მცდელობა, გადაადგილების საშუალება და ა.შ.
როდესაც მასწავლებელი გეგმავს გაკვეთილს უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური
განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლისთვის, უნდა წარმოიდგინოს აქტივობა სენსორული შეგრძნებების
ჭრილში. მაგ., თუ კი გაკვეთილის დროს შერჩეული აქტივობა არის ვარჯიში სხვადასხვა მოძრაობების
შესრულებით, მასწავლებელმა უნდა მიანიჭოს უპირატესობა ხელით ხელზე მოკიდების ტექნიკას (როდესაც
მასწავლებელი მოსწავლის ხელით აკეთებს შესაბამის მოქმედებებს), რათა მოსწავლემ მიიღოს ინფორმაცია
მოძრაობების შესახებ. როდესაც აქტივობა გულისხმობს ბურთის გამოყენებას, უმძიმესი და მრავლობითი
გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლე შეიგრძნობს ბურთის ფორმას,
ტემპერატურას, ფერს, სიმძიმეს, დავარდნისას არსებულ ხმას და ა.შ. ეს ყველაფერი ეხმარება მას ცნებების
დასწავლაში სამყაროს შეცნობის მიზნით.
საგანთაშორისი ინტეგრირება:
მასწავლებელს, მოსწავლეებს გაამთლიანებინოს სხვადასხვა საგანში შეძენილი ცოდნა.
შეფასების დროს აქტიურად უნდა იყოს ჩართული სკოლის ოკუპაციური და ფიზიო თერაპევტი. მათ მიერ
გაკეთებული უნარების შეფასება გაუადვილებს მასწავლებელს აქტივობების შერჩევას და მისცემს მოსწავლის
პოზების კონტროლის, კუნთთა ტონუსის მართვის და მსხვილი და ნატიფი მოტორიკის განვითარების
შესახებ ინფორმაციას.
სტანდარტის მოთხოვნათა დასაფარად რეკომენდირებულია შემაჯამებელ დავალებათა მრავალი ფორმის

გამოყენება. ფიზიკურ აღზრდაში შეიძლება შეფასდეს შემდეგი ცოდნა, უნარ-ჩვევები და ფიზიკური
თვისებები:
ფიზიკური თვისებები (ძალა, სისწრაფე, გამძლეობა, მოქნილობა, სიმარჯვე, კოორდინაცია და სხვ.);
მსხვილი და ნატიფი მოტორიკა;
წონასწორობა;
ემოციური რეგულაციები;
თანატოლებთან ურთიერთობა;
სპორტულ და გუნდურ თამაშებში ჩართულობა.
5. ბუნებისმეტყველების სენსორული სტანდარტი უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური

განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის
ბუნებისმეტყველების სენსორული სტანდარტი შედგება შემდეგი ნაწილებისაგან:

Codex 365 336 of 420
ა) უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეების

სწავლა-სწავლების მიზნები;
ბ) ბუნებისმეტყველების სენსორული სტანდარტის შედეგები და შინაარსი;
ბუნებისმეტყველების სენსორული სტანდარტით სწავლა-სწავლება გულისხმობს მოსწავლეთა მიერ უშუალო

გარემოს შეცნობას შეგრძნების ორგანოების მეშვეობით, ინტერესის და ცნობისმოყვარეობის
გაჩენას/გაღვივებას, ცხოვრებისეულ სიტუაციებთან დაკავშირებული უმარტივესი პრობლემების გადაჭრის
გზების დასწავლას, მოვლენებს შორის არსებული მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების შესწავლასა და შეძენილი
გამოცდილების ცხოვრებაში გამოყენებას.
საგნის სწავლა-სწავლებისას მოსწავლე ჩართული იქნება აქტივობებში, რომლებიც მას ცოდნის შექმნასა და ამ
ცოდნის პრაქტიკულ გამოყენებაში დაეხმარება.
საგნის სწავლა-სწავლების მიზნები უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების

ბუნებისმეტყველების სწავლა-სწავლება მიზნად ისახავს:
მოსწავლეს გაუჩნდეს ინტერესი და დადებითი დამოკიდებულება ცოცხალი სამყაროს მიმართ;
მოსწავლეს ჩამოუყალიბდეს გარე სამყაროს მიმართ მზრუნველი დამოკიდებულება;
მოსწავლეს გამოუმუშავდეს ყოველდღიურ, ნაცნობ რუტინასთან დაკავშირებული მოლოდინები;
მოსწავლემ აღმოაჩინოს გარე სამყაროსთან დაკავშირებული მარტივი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირები
(მაგ.ღილაკზე დაჭერით ირთვება შუქი, ხმის ამოღებაზე მასწავლებელი ტრიალდება ჩემსკენ, და ა.შ.)
მოსწავლეს გამოუმუშაოს დადებითი დამოკიდებულება ჰიგიენური პროცედურების დროს;
შეიძინოს კოორდინაციისა და ნავიგაციის უნარები.
ამ მიზნებზე მუშაობით ბუნებისმეტყველების სენსორული სტანდარტი წვლილს შეიტანს უმძიმესი და
მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეების უნარებისა და
ღირებულებების განვითარება/ჩამოყალიბებაში.

მოსწავლეს დაწყებითი საფეხურის ბოლოს.
შედეგები ჯგუფდება ექვს მიმართულებად:
კვლევა-ძიება - გულისხმობს მოსწავლის ჩართვას უმარტივეს ექსპერიმენტებში. მოსწავლე სწავლობს
დაკვირვებას და მრავალი სტიმულიდან ერთ კონკრეტულ სტიმულზე ყურადღების ფოკუსირებას. ატარებს
მარტივ ცდებს და შედეგებს უზიარებს თანაკლასელებს - მაგ. ათავსებს ღრუბელს წყალში და აკვირდება,
როგორ იცვლება ღრუბელი. გარემოს გამოკვლევის შედეგად იმახსოვრებს ნაცნობ ადგილებს, მარტივ მიზეზ-
შედეგობრივ კავშირებს და ა.შ.
ცოცხალი სამყარო - გულისხმობს მოსწავლისათვის ცოცხალი სამყაროს მრავალფეროვნების გაცნობას,
ცოცხალი ორგანიზმის მახასიათებლების შეგრძნებას; ადამიანის სხეულის ნაწილების და მათი
თავისებურებების შესახებ ცოდნის განვითარებას - სწავლობს, როგორ მუშაობს მისი სხეულის სხვადასხვა
ნაწილები; სწავლობს სხეულის ნაწილების ფუნქციურად გამოყენებას.
სხეულები და მოვლენები - გულისხმობს საკუთარი დაკვირვებებისა და მარტივი აქტივობების საფუძველზე,
გამოცდილების მიღებას და მის ყოველდღიურ სიტუაციაში გამოყენებას მაგ. სწავლობს, რომ ჩამრთველზე
თითის დაჭერით ინთება ოთახში შუქი.
დედამიწა და გარესამყარო - გულისხმობს დროსა და სივრცეში ორიენტირების უნარის გამომუშავებას;
საკუთარი სხეულის და მისი მოძრაობის გარესამყაროსთან მიმართების სწორად განსაზღვრას; საგნების
ზომებისა და ფორმების გათვალისწინებას; ბუნებრივი მოვლენების მიმართ დამოკიდებულების
ჩამოყალიბებას.
ჯანმრთელობა - გულისხმობს ტოლერანტულობის გაზრდას, როდესაც მასზე სხვები ზრუნავენ და ჰიგიენის
დაცვაში ეხმარებიან - მაგალითად, ხელის აწევა, როდესაც მაისურს აცმევენ და სხვა;

Codex 365 337 of 420
ტექნოლოგიები და უსაფრთხოება - გულისხმობს მოსწავლის მიერ მარტივი ტექნოლოგიების დანიშნულების

გაცნობიერებას და მისი უსაფრთხოდ გამოყენების უნარ-ჩვევის განვითარებას.
სტანდარტის შინაარსი განსაზღვრავს, რა უნდა იცოდეს და რა უნდა შეეძლოს მოსწავლეს. შინაარსი აღიწერება

მოსწავლისთვის ნაცნობ კონტექსტებში.
შეფასების ინდიკატორები კი განსაზღვრავს, თუ რა უნდა შეფასდეს კონკრეტულ თემაში (თითოეულ

ვისთვის არის განკუთვნილი სტანდარტი, მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის
ნომერს. მაგ. სენს. ბუნ. დაწყ.1
„სენს.“ - მიუთითებს, რომ სტანდარტი არის სენსორული და განკუთვნილია უმძიმესი და მრავლობითი
გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევების მქონე მოსწავლეებისთვის;
„ბუნ.“ - მიუთითებს საგანს - ბუნებისმეტყველებას;
„დაწყ.“- მიუთითებს დაწყებით საფეხურს;
1, 2, 3, 4 ... - მიუთითებს სტანდარტის შედეგის ნომერს.
ბუნებისმეტყველების სენსორული სტანდარტი
მიმართულება კვლევა-ძიება
შედეგების მოსწავლემ უნდა შეძლოს
სენს.ბუნ.დაწყ.1 პრაქტიკულ აქტივობებში მონაწილეობა და დაკვირვების შედეგების გამოყენება
სენს.ბუნ.დაწყ.2 ხმაურიან გარემოში ან სივრცეში, სადაც ბევრი სტიმულია კონკრეტულ ობიექტზე თუ

მოვლენაზე ყურადღების კონცენტრაცია
სენს.ბუნ.დაწყ.3 უმარტივესი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების აღმოჩენა
სენს.ბუნ.დაწყ.4 კვლევა-ძიების შედეგების სხვისთვის გაზიარება
მიმართულება ცოცხალი სამყარო
სენს.ბუნ.დაწყ.5 ცოცხალი სამყაროს დაკვირვება და მის მიმართ მზრუნველობის გამოჩენა
სენს.ბუნ.დაწყ.6 საკუთარი და სხვისი სხეულის ნაწილების (კიდურები, ცხვირი, თვალი..) მუშაობის
პრინციპების ცოდნა და გათვალისწინება
სენს.ბუნ.დაწყ.7 შეგრძნების ორგანოების სათანადოდ გამოყენება
მიმართულება სხეულები და მოვლენები
სენს. ბუნ.დაწყ.8 სხეულების, ნივთიერებებისა და მოვლენების შესახებ მიღებული გამოცდილების
ყოველდღიურობაში გამოყენება
მიმართულება დედამიწა და გარესამყარო
სენს. ბუნ.დაწყ.9 დროისა და სივრცის აღქმა და მათთან შესაბამისი აქტივობების განხორციელება
სენს. ბუნებრივი მოვლენების მიმართ სწორი დამოკიდებულებების ჩამოყალიბება,

ბუნ.დაწყ.10 შესაბამისი მოლოდინების ფორმირება და აქტივობების განხორციელება
მიმართულება ჯანმრთელობა და გარემო

შედეგების სტანდარტის შედეგები
სენს. სხვების დახმარება და ტოლერანტულობის გამომუშავება, როდესაც სხვები მის
ბუნ.დაწყ.11 ჯანმრთელობაზე და ჰიგიენაზე ზრუნავენ
Codex 365 338 of 420
მიმართულება ტექნოლოგიები და უსაფრთხოება

შედეგების სტანდარტის შედეგები
სენს. ტექნიკის ძირითადი ფუნქციების ათვისება და დანიშნულების შესაბამისად გამოყენება
ბუნ.დაწყ.12
ცოცხალი და არაცოცხალი სამყარო, მცენარეები (მორწყვა, მოვლა), ცხოველები (საბინადროები, დიდი,
პატარა, ცხოველებზე ზრუნვა), ტანსაცმელი (სუფთა, ჭუჭყიანი), ჩაცმა-გახდა, სამზარეულო (დაკვირვება,
ცივი, ცხელი, თხევადი, მყარი, სხეული, მძიმე, მსუბუქი, დიდი, პატარა, კვება, საკვების მომზადება, შენახვა,
სუფრის გაწყობა, საზომი ერთეულები, საკუთარი თავის მოვლა, დასუფთავება, სხეულის ნაწილები, სითბო,
სინათლე, ხმაური, ტრანსპორტი, მოძრაობა (შუქნიშნები, მარჯვნივ, მარცხნივ, წინ, უკან, ზევით, ქვევით),
ამინდი (თოვლი, წვიმა, მზე, ღრუბელი, ქარი), ტემპერატურა, ოჯახის წევრები, მეგობრები, სპორტული
აქტივობები, ფიზიკური აქტიურობა, თამაში, მავნე ჩვევა, შეგრძნების ორგანოები, სოციალიზაცია,
უსაფრთხოება, ტექნოლოგიების უსაფრთხოდ გამოყენება, ტუალეტი, პირადი ჰიგიენა, გარემოზე ზრუნვა.
ცხოველები და მცენარეები ცოცხალი არსებები არიან და ამიტომაც მათ
ესაჭიროებათ საკვები, წყალი, ჰაერი, სითბო, სინათლე, თავშესაფარი;
 ცხოველები და მცენარეები იზრდებიან (არიან დიდები და პატარები);
 ადამიანებსა და ცხოველებს ჰყავთ შვილები;
 ადამიანები უვლიან მცენარეებს, რომ შეუნარჩუნონ სიცოცხლე;
 ჩვენს შეგრძნების ორგანოებს სხვადასხვა დანიშნულება აქვს: თვალებით ვხედავთ, ყურების საშუალებით
გვესმის ხმაური და ა..შ.;
 ჩვენი სხეულის სხვადასხვა ნაწილებს სხვადასხვა ფუნქცია აქვთ;
 სხეულებრივი დისკომფორტის შემთხვევაში მნიშვნელოვანია დახმარების თხოვნა სიტყვით ან
მიმანიშნებლების (ჟესტების, სიმბოლოების) გამოყენებით;
 ცეცხლი გვაძლევს სითბოს. ასევე, მისი დახმარებით შეგვიძლია მოვამზადოთ საკვები;
 აუცილებელია ადამიანს ეცვას ტანსაცმელი, როდესაც სახლიდან გადის ან სხვა ადამიანებთან აქვს
კომუნიკაცია;
 ტუალეტის მოთხოვნილების დროს უნდა ითხოვოს დახმარება;
 თვითმოვლა და ჰიგიენის წესების დაცვა მნიშვნელოვანია;
 ყურადღებით უნდა ვიმოძრაოთ, რაიმეს რომ არ დავეჯახოთ;
 აუცილებელია სხვების მხრიდან როგორც დახმარების მიღება, ასევე გაცემა;
 ადამიანები ერთმანეთს ზრდილობიანად ექცევიან;
 იმისათვის, რომ ვისწავლოთ, უნდა დავაკვირდეთ;
 ცხელ ობიექტებთან უნდა გამოვიჩინოთ სიფრთხილე, რომ არ დავიწვათ;
 უნდა გამოვიჩინოთ სიფრთხილე ისეთ მოწყობილობებთან, რომელიც დენს ატარებს;
 ჭამის დროს გვჭირდება შესაბამისი ობიექტები - ჩანგლები, დანები, ჭიქები და თეფშები;
 პერსონალური ნივთების ადგილმდებარეობა უნდა ვიცოდეთ, რათა ადვილად ვიპოვოთ საჭიროების
შემთხვევაში;
 გარემოს სისუფთავეზე ზრუნვა მნიშვნელოვანია.
სტანდარტის ამ ნაწილში განსაზღვრულია, თუ როგორ და რა პრინციპების საფუძველზე უნდა წარიმართოს
სწავლა-სწავლების პროცესი. უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის
მქონე მოსწავლისთვის კონკრეტული ცოდნის შეძენა და მისი გამოყენების უნარის გამომუშავება ხდება
შესაბამისი მეთოდოლოგიით და სქემით.
სწავლების პროცესში უმნიშვნელოვანესია ისეთი აქტივობების დაგეგმვა, რომელიც საშუალებას მისცემს
მოსწავლეს მიიღოს შესასწავლი ობიექტებისა და მოვლენების შესახებ სრული სენსორული ინფორმაცია. ამ
პროცესში, აუცილებელია აუდიალური, ტაქტილური და ვიზუალური მასალის აქტიური გამოყენება და
მოსწავლისთვის უშუალო დაკვირვების საშუალების მიცემა იმ მოვლენებისთვის, რომელთა შინაარსის
Codex 365 339 of 420
წვდომაც არის მასწავლებლის მიზანი. აუცილებელია მოსწავლე თავად ხედავდეს, რა შედეგი მოაქვს,
მაგალითად, მცენარეების მორწყვას (მცენარე იზრდება); არათავაზიანად მიმართვას ადამიანებისადმი (მათ
სწყინთ) და ა.შ. სასწავლო პროცესში გამოყენებული უნდა იყოს თვალსაჩინო საგნები და სათამაშოები. ამავე
დროს, ცნებების შესწავლის პროცესი დაკავშირებული უნდა იყოს მოსწავლის ყოველდღიურობასთან. დიდი
მნიშვნელობა ენიჭება იმას, რომ სწავლების პროცესი მიმდინარეობდეს როგორც სასკოლო გარემოში (საკლასო
თუ რესურსოთახში), ასევე ეზოში და ბუნებაში.
სწავლებისა და შეფასების პროცესში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება თვალსაჩინოების გამოყენებას.
აქტიურად უნდა იყოს გამოყენებული სურათები, ნახატები, ვიდეოები, კონკრეტული საგნები და რეალური
მოვლენები. რეკომენდირებულია, რომ მოსწავლემ უშუალოდ აღიქვას და დაინახოს ცოცხალი თუ
არაცოცხალი ორგანიზმების მახასიათებლები, რათა მიღებული გამოცდილება ეფექტურად გამოიყენოს
ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლის სასწავლო
პროცესში ჩართვის ეფექტიან ფორმას წარმოადგენს კეთება. მნიშვნელოვანია მოსწავლემ კეთების და
შემოქმედების პროცესში აღმოაჩინოს გარკვეული მიზეზ-შედეგობრივი კავშირები. დასწავლილი
ინფორმაციის გასამყარებლად ეფექტური აქტივობებია ძერწვა, ხატვა, გამოჭრა, შეხება და საგნებით უშუალო
მანიპულირება, მათზე დაკვირვება და გამოკვლევა. აღსანიშნავია ისიც, რომ კეთებით სწავლება სახალისო
პროცესია და დადებითად აისახება მოსწავლეების მოტივაციაზე, მათ სოციალურ უნარებზე და
თანამშრომლურ ქცევაზე.
პრობლემის გადაჭრაზე ორიენტირებული მეთოდოლოგია:
ეს მეთოდოლოგია გულისხმობს მოსწავლის მიერ პირადი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებასთან და
საფრთხესთან დაკავშირებული პრობლემის ამოცნობას და ადეკვატურ რეაგირებას (ჰიგიენის ნორმების დაცვა,
ფიზიოლოგიური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება და სხვ.).
შეფასება:
იმისათვის, რომ შედეგი ჩაითვალოს მიღწეულად, მასწავლებელი უნდა დააკვირდეს და შეაფასოს
მოსწავლეთა მიერ გამომუშავებული უნარები, ხშირად მისცეს განმეორებისა და სხვადასხვა სიტუაციაში
გამოყენების საშუალება, რათა დარწმუნდეს უნარ-ჩვევის გენერალიზაციის დონეზე
გამოყენებაში/განმტკიცებაში. მასწავლებელი აკვირდება მოსწავლის მიერ დავალების შესრულების პროცესს,
მის მიერ მიღწეულ შედეგებს ადარებს მოკლევადიან მიზნებს და აძლევს განმავითარებელ შეფასებას.
მოსწავლეთა შეფასებისას ბუნებისმეტყველებაში რეკომენდებულია სხვადასხვა ტიპის დავალებების
გამოყენება. დავალებათა ტიპები შეიძლება იყოს ამგვარი:
 ცოცხალი ორგანიზმების (მაგ. მცენარეები, ცხოველები) ზრუნვის პროცესზე დაკვირვება და შედეგების
აღმოჩენა;
 მარტივი ცდების ჩატარება მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების აღმოსაჩენად;
 დავალებები დაკვირვების შედეგად მიღებული გამოცდილების პრაქტიკაში გამოსაყენებლად;
 საჭირო ნივთების ძიება;
 ჩაცმის ან კვების პროცესში უფროსის დახმარება და შესაბამისი აქტივობების განხორცილება (მაგ. ხელის
აწევა მაისურის ჩაცმის დროს..).

 უვლის და ხელს უწყობს მცენარის ზრდას (წყალს უსხამს მცენარეს);
 თავაზიანად ეპყრობა სხვებს (არ ურტყამს, არ ავლენს აგრესიას);
 ითხოვს დახმარებას ტუალეტის მოთხოვნილების დროს;
 იყენებს ნივთებს ფუნქციის შესაბამისად (მაკრატლით ჭრის, პულტით რთავს ტელევიზორს);
 ერიდება მისი უსაფრთხოებისთვის საშიშ ნივთებს;
 ითხოვს ამინდის შესაბამის ნივთს (ქუდს - სიცხეში; ქოლგას - წვიმაში).
სარეკომენდაციო ნაწილი:
Codex 365 340 of 420
შესავალი:
სარეკომენდაციო დოკუმენტის სტრუქტურა
სარეკომენდაციო ნაწილში მოცემულია აქტივობები, რომლებიც ხელს უწყობს უმძიმესი და მრავლობითი
ფიზიკური და გონებრივი განვითარების დარღვევების მქონე მოსწავლისათვის აუცილებელი ცოდნის
მიწოდებას, ფუნქციური უნარ-ჩვევების განვითარებასა და გარემოსთან ეფექტური ადაპტაციისთვის საჭირო
ძირითადი, უმარტივესი საკითხების შესახებ მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებას.
მოცემულია ასევე ზოგადი რეკომენდაციები, რომელთა გამოყენებაც მნიშვნელოვანია სწავლების პროცესში და
შეფასების სარეკომენდაციო კრიტერიუმები, რომელიც შეირჩევა მოსწავლის საჭიროებიდან გამომდინარე.
ზოგადი რეკომენდაციები მასწავლებლებისათვის:
აქტივობების გამოყენების პროცესში, როდესაც ცდილობს წაახალისოს რაიმე მოქმედება მოსწავლის მხრიდან,
მასწავლებელი არ ეუბნება მას ‘’თქვი’’ ან ‘’გაიმეორე!’’. მხოლოდ აჩვენებს აქტივობას და ელოდება, როდის
გაიმეორებს მოსწავლე თავისი ინიციატივით. იმ შემთხვევაში, თუ მოსწავლი არ ბაძავს მის ქცევებსა თუ
ჟესტებს, ფრთხილად ეხება მას და ეხმარება მოქმედების განხორციელებაში;
თუ მოსწავლს შეხება არ სიამოვნებს, მასწავლებელი (სარეკომენდაციო ნაწილში მოცემული სხვადასხვა
რეკომენდაციების საფუძველზე) ცდილობს, გამოუმუშავოს მოსწავლს შეხებისადმი ტოლერანტული
დამოკიდებულება;
თამაშის დროს, მასწავლებელი ხშირად იმეორებს მოსწავლისთვის ნაცნობი საგნების, სათამაშოების თუ
ადამიანების სახელებს.
სწავლების პროცესში, მასწავლებელს აქვს კეთილგანწყობილი და ღიმილიანი სახე, რათა მოსწავლისათვის
გარემო სანდოდ, პროცესი კი სახალისოდ იქნას აღქმული;
მასწავლებელი აქებს მოსწავლეებს ყოველი მცდელობის შემდეგ - უღიმის და ეუბნება: ‘’რა ყოჩაღი ხარ’’. ხოლო
როდესაც შეცდომებს უშვებენ, თავს იკავებს შემდეგი გამოთქმებისგან: ‘’არა, არასწორია’’; ‘’ასე ნუ აკეთებ’’ ...
აქტივობის დაწყებამდე, სხვადასხვა ხერხებით ცდილობს, მიიქციოს მოსწავლის ყურადღება - ახლოს მიაქვს
სახე და ამყარებს მზერით კონტაქტს, ხელით ეხება, ხმამაღლა ეძახის, რეკავს ზარს და ა.შ.
ყურადღების მიქცევის ხერხის შერჩევის დროს, აუცილებელია მოსწავლის ინდივიდუალური
თავისებურებეის გათვალისწინება - მაგალითად, თუ შეხება არ სიამოვნებს, შეიძლება გამოყენებულ იქნას
სმენითი სტიმულაცია - მაგ.ზარის დარეკვა..
მასწავლებელი მოსწავლებს წამღერებითი ინტონაციით ესაუბრება. სამიზნე სიტყვებს ამბობს ხმამაღლა,
გაწელილად, ინტონირებულად და მკაფიოდ;
კომუნიკაციისთვის აქტიურად იყენებს ჟესტებს;
გარკვეული აქტივობის დაწყების წინ, ყოველთის აფრთხილებს მოსწავლეებს - ‘’მოემზადეთ, ვიწყებთ’’;
აქტივობის დამთავრების შემდეგ ეუბნება: ‘’მორჩა, დამთავრდა’’, რათა მოსწავლეებმა გააცნობიერონ, რომ
აქტივობა დასრულდა. მაგალითად, აუდიალური სტიმულაციის დამთავრების დროს გააცნობიერონ, რომ
სიჩუმე დადგა;
რუტინული აქტივობების დაწყების წინ, მასწავლებელი როგორც სიტყვით, ასევე ჟესტითაც ატყობინებს
მოსწავლეებს. მაგალითად, ჭამის წინ ეუბნება: ‘’ჭამის დროა’’ და აჩვენებს შესაბამის ჟესტს - მუცელზე იდებს
ხელს და აკეთებს წრიულ მოძრაობას;
რუტინული აქტივობის დაწყების წინ იყენებს შესაბამის საკომუნიკაციო ბარათებს, მაგ. აჩვენებს ჭამის
ბარათს სადილის დაწყების წინ;
არჩევს ერთ კონკრეტულ ჩვევას დასასწავლად და რამდენიმე გაკვეთილს უთმობს მას, მაგალითად, ერთი
ემოციის სწავლებაზე ან ერთი საგნის სენსორული მახასიათებლების შესწავლასა და გაცნობაზე მუშაობს
რამდენიმე გაკვეთილის განმავლობაში;
ცდილობს უზრუნველყოს, რომ მოსწავლემ მიიღოს რაც შეიძლება მეტი სენსორული ინფორმაცია შესასწავლ
საგანთან თუ მოვლენასთან დაკავშირებით - მაგალითად, შეიგრძნოს ვაშლის გემო, ფაქტურა, სუნი... აჩვენებს
და ხელს უწყობს, რომ მოსწავლემ შეიგრძნოს ვაშლის თვისებები სხვადასხვა მდგომარეობაში - გათლილი,
გაჭრილი, დაქუცმაცებული.
მასწავლებელი ცდილობს არა მხოლოდ მოსწავლე წაახალისოს მისი ქმედებებისა თუ ვოკალიზაციის
გამეორებაში, არამედ თავადაც იმეორებს მის ქცევებს. მაგ:
1. აკვირდება მის თამაშს (არ ერევა) და მოქმედებებს იმეორებს. მაგალითად, იცინის, როცა მოსწავლე იცინის;
ურტყამს იგივე რითმს დრამზე, რასაც მოსწავლე; შემოჰკრავს ტაშს, თუ მოსწავლე აკეთებს ამას და ა.შ.
2. იმეორებს მოსწავლის ქცევებს, ვოკალიზაციებსა თუ სახის გამომეტყველებებს.

Codex 365 341 of 420
ამგვარად მასწავლებელი ცდილობს დაამყაროს მოსწავლესთან ნდობაზე დაფუძნებული ურთიერთობა. გარდა

ამისა, ურთიერთობის მსგავსი სტილი ეფექტურია მოსწავლთან სწავლებაზე ორიენტირებული და სახალისო
კომუნიკაციის დასამყარებლად.
სარეკომენდაციო თემები
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლისათვის

დაწყებით საფეხურზე მოცემულია სარეკომენდაციო თემები, რომელიც ასახავს მათთვის ნაცნობ გარემოს და
კონტექსტს. შესაძლებელია თემების შეცვლა (გამრავალფეროვნება) მოსწავლეთა საჭიროების მიხედვით.
1. ჩემი სახლი, ჩემი ეზო;
2. ჩემი სკოლა;
3. ტყე, ზღვა, მდინარე და სხვ.;
სარეკომენდაციო თემებისა და ცნებების დამაკავშირებელი ცხრილი

ცხრილში მოცემულია თემები, რომელთა კონტექსტში დაწყებით საფეხურზე უმძიმესი და მრავლობითი
გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებმა უნდა მიიღონ ელემენტარული
ცოდნა და ჩამოუყალიბდეთ სასიცოცხლო უნარ-ჩვევები.
ასევე, მოცემული ცნებები, შეძლებისდაგვარად, თემების ფარგლებში უნდა დამუშავდეს.
სარეკომენდაცი ცნებები
ო თემები
ჩემი სახლი, სახვითი ხელოვნების ელემენტები:
ჩემი ეზო ხაზი (ხაზების გავლება)
ფერი (მაგ., ყვითელი, წითელი, ლურჯი, ნარინჯისფერი, მწვანე, იისფერი, ცისფერი,
ვარდისფერი, ყავისფერი, თეთრი, შავი, ნაცრისფერი და სხვ., ცისარტყელა);
ფორმა (მაგ., სამკუთხედი, ოთხკუთხედი, წრე და სხვ., ბრტყელი, მოცულობითი);
ჩემი სკოლა ტექნიკა და პროცედურა (მაგ., ძერწვა, გაფერადება, ანაბეჭდი და სხვა;.
სახვითი ხელოვნების პრინციპები (მაგ., რიტმი, საგანთა თანაფარდობა (მაგ., შედარებით

დიდი და შედარებით პატარა),
ტყე, ზღვა,
მდინარე და სარეკომენდაციო მასალა და იარაღი (მაგ., პასტელი, ფლომასტერი, გუაში, ფერადი ცარცები,
სხვ. ფერადი ქაღალდი, მუყაო, ქსოვილი, პლასტილინი, თიხა, ძაფი, თოკი, მავთული, სხვა მასალა
(ტრადიციული და არატრადიციული, ბუნებრივი და ხელოვნური - მაგ: ღილები, მძივები,
ძაფი, რბილი მავთული, ჯოხები, ფოთლები, გირჩები, მარცვლები და სხვ.), ფუნჯი,
მაკრატელი, წებო და სხვ.).
სარეკომენდაციო თემების და შეფასების ინდიკატორების დამაკავშირებელი ცხრილები
თითოეულ ცხრილში მოცემულია თემის დასახელება, შეფასების ინდიკატორები, რომლებშიც ნაჩვენებია,

თუ როგორ რეალიზდება შედეგები კონკრეტულ თემაში და რა უნდა შეძლოს მოსწავლემ დამოუკიდებლად ან
ფიზიკური/ვერბალური დახმარებით, მკვიდრი წარმოდგენები, რომლებზეც უნდა იმუშაოს მასწავლებელმა
შესაბამის კონტექსტში.
თემა: ჩემი სახლი, ჩემი ეზო

შეფასების ინდიკატორები:
 გააცნობიეროს, რომ ნაცნობი ნივთების, მცენარეების, შინაური ცხოველების გამოსახვა შესაძლებელია ფოტოზე; ასევე
ნახატზე; პლასტელინზე ან თიხაზე შესაბამისი ფორმების გამოყენებით (ყვავილის, მცენარეების ფორმები). (სენს.
ს.გ.დაწყ.2)
 ფურცლების, სადაც გამოსახული და ამოჭრილია ნაცნობი ნივთების, მცენარეების, შინაური ცხოველების გამომსახველი
ნახატები, გაფერადება სხვადასხვა ფერის ხელის საღებავებით, ცარცით, პასტელით და ა.შ. (სენს. ს.გ.დაწყ.1)
 ნამუშევართან დაკავშირებული ემოციების ჟესტებით ან ვოკალიზაციით გამოხატვა. (სენს.ს.გ.დაწყ.4)
 სახლის კონკრეტულ სივრცესთან ასოცირებული ნივთების, მასალის, იარაღის (მაგ., კბილის ჯაგრისის, ღრუბლის, ბამბის,
საწრუპების და სხვ.) უსაფრთხო გამოყენება ნამუშევარში. (სენს. ს.გ.დაწყ.1)

Codex 365 342 of 420
 თანამშრომლობა (თანაკლასელთან, მასწავლებელთან) ნამუშევრის შესაქმნელად. (სენს.ს.გ.დაწყ.3)
 სახლის, ოჯახის წევრების, საყვარელი ნივთების, ნაცნობი ცხოველების, ეზოს მცენარეების გამოსახვა შეიძლება ფოტოზე
ან ნახატზე ფერებით, ფორმებით, სხვადასხვა მასალით, ტექნიკით, იარაღით;
 ყოველდღიური ნივთებით, რომლებსაც სახლში ვიყენებთ, შეიძლება ნამუშევრის შექმნა;
 ეზოში ნაპოვნი სხვადასხვა მასალა შეგვიძლია გამოვიყენოთ ნამუშევარში;
 სამუშაო იარაღი და მასალა ფრთხილად უნდა გამოვიყენოთ;
 ხელოვნების ნიმუშზე (ნახატზე, ფოტოზე და სხვ.) შეიძლება ამოვიცნოთ შინაური ცხოველები, ეზოს მცენარეები, ნაცნობი
ნივთები და სხვ.;
 საკუთარი/სხვისი ნამუშევრის შესახებ შეგვიძლია გამოვხატოთ ჩვენი დამოკიდებულება (მომწონს, არ მომწონს).
თემა: ჩემი სკოლა

შეფასების ინდიკატორები:
 გააცნობიეროს, რომ სკოლასთან დაკავშირებული ნივთების გამოსახვა შესაძლებელია ფოტოს ან ნახატის საშუალებით,
პლასტელინზე, თიხაზე და ა.შ. (სენს. ს.გ.დაწყ.2)
 ნამუშევართან დაკავშირებით საკუთარი შთაბეჭდილების, დამოკიდებულების, გრძნობებისა და განწყობის გადმოცემა
ჟესტებით ან ვოკალიზაციით. (სენს.ს.გ.დაწყ.4)
 სკოლის, ეზოს, საკლასო ოთახის გალამაზება-გაფორმებაში მონაწილეობა, მუშაობისას მასალის, იარაღის უსაფრთხო
გამოყენება. (სენს.ს.გ.დაწყ.3)
 თანამშრომლობა (თანაკლასელთან, მასწავლებელთან) ნამუშევრის შექმნისას. (სენს.ს.გ.დაწყ.3)
 ხაზების, ფერების, ფორმების ამოცნობა, განსხვავება ნამუშევარში. (სენს. ს.გ.დაწყ.1)
 სკოლის, კლასელების, მასწავლებლის, სასკოლო ნივთების, ოთახის მცენარეების გამოსახვა შეიძლება ფოტოებზე;
 სკოლაში ვსწავლობთ, როგორ გამოვიყენოთ უსაფრთხოდ სხვადასხვა მასალა, ტექნიკა, იარაღი ნამუშევრის შექმნისას;
 სკოლის ეზოში მოგროვილი სხვადასხვა მასალით (ფოთლები, ტოტები, ბალახები, კენჭები და სხვ.) შეგვიძლია კლასში
ნამუშევარი შევქმნათ;
 სკოლაში შეგვიძლია კლასელებთან ერთად შევქმნათ ნამუშევარი;
 ჩვენი ნამუშევრები შეგვიძლია გამოვფინოთ კლასში/სკოლის დერეფანში და წარვუდგინოთ მასწავლებელს, კლასელებს,
სკოლელებს, მშობლებს;
 სკოლაში შეგვიძლია მონაწილეობა მივიღოთ ზეიმში, დღესასწაულში;
 შეგვიძლია მონაწილეობა მივიღოთ საკუთარი სამუშაო ადგილის, საკლასო ოთახის, სკოლის ეზოს მოწესრიგებასა და
გალამაზებაში.
თემა: ტყე, ზღვა, მდინარე და სხვ.

შეფასების ინდიკატორები
 გააცნობიეროს, რომ ტყის და წყლის ბინადრების გამოსახვა შესაძლებელია ფოტოზე, ნახატზე, პლასტელინზე შესაბამისი
ფორმების გამოყენებით. შესაძლებელია მათი ნახატების გაფერადება პასტელების, ცარცის ან ხელის საღებავების
საშუალებით. (სენს. ს.გ.დაწყ.2)
 ნამუშევართან დაკავშირებით ემოციების გამოხატვა ჟესტების ან ვოკალიზაციის საშუალებით. (სენს. ს.გ.დაწყ.4)
 მცენარეების გამოყენება ნამუშევრის შესაქმნელად. (სენს. ს.გ.დაწყ.1)
 ცხოველების, მცენარეების გამოსახვა პლასტელინზე ან თიხაზე სპეციალური ფორმების მეშვეობით ან მათი ნახატების
გაფერადება. (სენს. ს.გ.დაწყ.2)
 ტყეში, მინდორში, ზღვის, ტბის, მდინარის სანაპიროზე შეგროვილი მასალით ნამუშევრების შექმნა. (სენს. ს.გ.დაწყ.1)
 თანამშრომლობა (თანაკლასელთან, მასწავლებელთან) ნამუშევრის შექმნისას. (სენს. ს.გ.დაწყ.3)
 ტყე, ზღვა, მდინარე და მათი ბინადრები შეიძლება ბევრნაირად გამოვსახოთ (ფოტოებით, ნახატით..);
 ტყის მცენარეები შეიძლება გამოვიყენოთ ნამუშევრის შექმნისას;
 ტყე ბევრნაირი ფერით შეიძლება გამოვსახოთ;
 ტყეში ან ზღვის/მდინარის ნაპირზე შეგროვებული ბუნებრივი მასალით შესაძლებელია ნამუშევრები შევქმნათ.
მუსიკა
სარეკომენდაციო ნაწილის სტრუქტურა
სარეკომენდაციო ნაწილში მოცემულია შეფასების სარეკომენდაციო კრიტერიუმები, რომლებიც შეირჩევა
მოსწავლის საჭიროებიდან გამომდინარე, კონკრეტული დავალებისა და შეფასების რუბრიკის ნიმუში,
სარეკომენდაციო აქტივობები, რომლებიც ხელს უწყობს მოსწავლისათვის აუცილებელი ცნებების მიწოდებას
და მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებას, სარეკომენდაციო თემები, ანუ მოსწავლეთათვის ნაცნობი

Codex 365 343 of 420
კონტექსტები, რომელთა ფარგლებშიც ხდება ცნებების დამუშავება და სარეკომენდაციო ინტეგრირებული

აქტივობები, რამდენიმე საგნის ინტეგრირებულად სწავლების ნიმუშად.
მუსიკის გაკვეთილზე უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე

მოსწავლის ჩართვა არის ძალიან მნიშვნელოვანი, რადგან მას ექმნება საშუალება მიიღოს უნიკალური
აუდიალური ინფორმაცია, როგორიცაა: მასწავლებლის და თანაკლასელების სიმღერის მოსმენა, სხვადასხვა
ინსტრუმენტის ხმის მოსმენა და თავად დაკვრა, ინსტრუმენტების ჟღერადობის, შეხების, ვიზუალური ხატის
აღქმა და ა.შ. მოსწავლეს ექმნება საშუალება მიიღოს მონაწილეობა საერთო ჯგუფურ აქტივობაში თავისი
შესაძლებლობებიდან გამომდინარე.
შეფასების სარეკომენდაციო კრიტერიუმები
მიმართულება პრაქტიკული უნარ ჩვევები

სტანდარტის შედეგები შეფასების კრიტერიუმები
სენს.მუს.დაწყ.1 მოსწავლე:
მოსწავლეს შეუძლია მიმართოს  რეაგირებს გარემოში/აუდიო ჩანაწერში მოსმენილ ხმებზე (ღიმილი,
გამოხატვის სხვადასხვა ფორმას ტირილი, სხეულის მოძრაობები და ა.შ.);
გარკვეული განწყობილების  ამოიცნობს გარემოში/აუდიო ჩანაწერში მოსმენილ ხმებს (მაგ., საყვარელ
გადმოსაცემად - მოსწავლე მუსიკას, დედის ხმას და ა.შ.);
გამოხატავს ინტერესს კონკრეტული  ხმით/ხმაურით ამოიცნობს საგანის მდებარეობას;
აუდიალური სტიმულაციის და  იმეორებს მოსმენილ რიტმულ ლექსებს/სიმღერას (მარტივი მიმსგავსება);
მუსიკალური ჟანრის მიმართ  ამოიცნობს სხვადასხვა მარტივ მელოდიას;
 თანამშრომლობს, ურთიერთობს მასწავლებელთან, კლასელებთან
მუსიკალური პერფორმანსის შექმნისას;
 მონაწილეობს გუნდურ სამუშაოში;
 უსმენს თანაკლასელებს, მასწავლებელს.
მიმართულება კომუნიკაცია, ინტერპრეტაცია
სენს.მუს.დაწყ.2 მოსწავლე:
მოსწავლეს შეუძლია საკუთარი  სხვადასხვა ხერხით (საგნებით, ხმით და ა.შ.) ბაძავს გარემოში არსებულ
დამოკიდებულების გამოხატვა ხმებს;
მოსმენილი მუსიკალური  რიტმით გადმოსცემს ემოციას (გაბრაზება, სიხარული, მოწყენა და ა.შ.);
ნაწარმოების მიმართ  სხვადასხვა შთაბეჭდილებას გადმოსცემს რაიმე ინტონაციით.
სენს.მუს.დაწყ.3  მონაწილეობს საკლასო ან სასკოლო ზეიმში;
მოსწავლეს შეუძლია  უსმენს თანაკლასელებს, მასწავლებელს;
მონაწილეობის მიღება სხვადასხვა  მონაწილეობს გუნდურ სამუშაოში;
სახის ღონისძიებაში  თანამშრომლობს, ურთიერთობს მასწავლებელთან, კლასელებთან
მუსიკალური პერფორმანსის შექმნისას.
მიმართულება მუსიკალური ნაწარმოების აღქმა კონტექსტში
სენს.მუს.დაწყ.4  რეაგირებს გარემოში/აუდიო ჩანაწერში მოსმენილ ხმებზე (ღიმილი,
მოსწავლეს შეუძლია განასხვაოს ტირილი, სხეულის მოძრაობები და ა.შ.);
გარემოში მოსმენილი ხმები  იმეორებს მოსმენილ რიტმულ ლექსებს/სიმღერას (მარტივი მიმსგავსება);
 იმეორებს გარემოში/აუდიო ჩანაწერში მოსმენილ ხმებს.
სენს.მუს.დაწყ.5  მოსწავლე აღიქვამს ნაცნობი ადამიანების ხმებს (დედის ხმა, ოჯახში
მოსწავლეს შეუძლია მოსმენილი საყოფაცხოვრებო ტექნიკის ხმა და ა.შ.);
ნაწარმოების ყოველდღიურობასთან  მოსწავლეს უპირატესობას ანიჭებს გარკვეულ მელოდიებს და სიმღერებს.
დაკავშირება
ბუნებისმეტყველება

ბუნებისმეტყველების სენსორულ სტანდარტს ახლავს სარეკომენდაციო ნაწილი, რომელშიც წარმოდგენილია
სავარაუდო აქტივობები (ინდივიდუალური და ჯგუფური), კონკრეტული საკითხები თუ სავარჯიშოები
საგნობრივი მიმართულებების მიხედვით. მათზე დაყრდნობით შესაძლებელია სტანდარტში მოცემული
შედეგების მიღწევა. სარეკომენდაციო ნაწილში წარმოდგენილია აგრეთვე შეფასების სარეკომენდაციო
კრიტერიუმები მიმართულებების მიხედვით. აღნიშნული კრიტერიუმები სხვადასხვა სირთულისაა და
მოსწავლის ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და საჭიროებების შესაბამისად დასაშვებია მათი

Codex 365 344 of 420
დაწყებითი საფეხურის სხვადასხვა ეტაპზე (კლასში) დაფარვა. მასწავლებელი შეფასების კრიტერიუმებს

მოსწავლის საჭიროებების მიხედვით შეარჩევს.
უმძმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეები ცნების და

პროცესის დასწავლისთვის საჭიროებენ რაც შეიძლება ბევრ გამოცდილებას როგორც დამოუკიდებლად, ასევე
სხვისი დახმარებით. ეს გამოცდილება უმეტესად უნდა იყოს მულტისენსორული, რათა იყოს გასაგები
მოსწავლისთვის.
მულტისენსორული მიდგომა დაეხმარება ბუნებისმეტყველების მასწავლებელს უმძმესი და მრავლობითი
გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლის ჩართვაში ჯგუფურ აქტივობებში. მაგ.,
თუ კი მოსწავლეები სწავლობენ მცენარეთა მოვლას და აკვირდებიან ზრდის პროცესს, უმძმესი და
მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეს შეუძლია ხელის ჩაყოფა
მარცვლებიან კონტეინერში, სხვადასხვა მცენარის ფოთლების შეხება, დაქუცმაცება, მათი სუნის აღქმა,
მშრალი და სველი მიწის შეგრძნება და ა.შ.
ნებისმიერი აქტივობა საჭიროებს ეტაპებად დაშლას ჯაჭვისებურად ისე, რომ მოსწავლეს პირველ ეტაპზე
მოუწიოს ან დასაწყისში ან ბოლოში მარტივ ამოცანაზე მუშაობა. მაგ., დავშალოთ დამოუკიდებლად კოვზით
ჭამის აქტივობა:
1. მაგიდიდან ან თეფშიდან კოვზის აღება;
2. კოვზის ამოვსება;
3. კოვზის პირთან მიტანა;
4. პირის გაღება და კოვზის ჩადება პირში;
5. პირის მოკუმვა კოვზის ირგვლივ;
6. ლუკმის გადატანა პირში ტუჩების მეშვეობით;
7. კოვზის უკან დადება და ერთდროულად ლუკმის გადაღეჭვა და ჩაყლაპვა.
ამის მიხედვით მოსწავლეს შეიძლება დაევალოს ან პირველი (კოვზის ხელში აღება), ან ბოლო (კოვზის
დადება თეფშზე) ამოცანის შესრულება. შესაძლებელია ასევე, შუაში არსებული ამოცანის შესრულება
დამოუკიდებლად მოსწავლის უნარებიდან გამომდინარე, მაგ., ლუკმის აღება ტუჩებით.
ბუნებისმეტყველების საგნის ფარგლებში ისწავლება ასევე თვითმოვლის უნარები. უმძმესი და მრავლობითი
გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისთვის თვითმოვლა იყოფა 6
ნაწილად:
1. ჭამა და დალევა
2. ჩაცმა და გახდა
3. ტუალეტის გამოყენება
4. პირის ღრუს მოვლა
5. თმის დავარცხნა
6. დაბანა და შხაპის მიღება
უმძიმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლე შეიძლება
იკვებებოდეს ზონდით. აუცილებლად გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან, მეტყველების თრაპევტთან და
ოკუპაციურ თერაპევტთან იმის შესახებ, თუ როგორი უნდა იყოს მოსწავლის კვების პროცესი. ჩაცმა/გახდის
პროცესში მოსწავლე სავარაუდოდ ყოველთვის იქნება დამოკიდებული მომვლელზე, ასევე ტუალეტის
ჰიგიენის პროცედურებზე - დეფიკაცია, მოშარდვა და მენსტრუაციის მართვა.
სარეკომენდაციო კრიტერიუმები შეფასებისთვის:
მიმართულება კვლევა-ძიება
სენს.ბუნ.დაწყ.1 მოსწავლე:
პრაქტიკულ აქტივობებში  ახერხებს მოქმედებაზე, საგნებზე მზერის, ყურადღების ფოკუსირებას;
მონაწილეობა და  ტოლერანტულია სენსორული გამღიზიანებლების მიმართ, მაგ., ხმაური,
დაკვირვების შედეგების ნათელი შუქი და ა.შ.;
გამოყენება  შეუძლია საგნების ხელში დაჭერა, გაშვება, მანიპულირება;
 გამოხატავს მოწონებას/არმოწონებას სოციალურად მისაღები გზით.
ხმაურიან გარემოში ან  აღიქვამს გარემოში არსებულ ხმებს, განასხვავებს მათ და შესაბამისად
სივრცეში, სადაც ბევრი რეაგირებს ( მაგ., კარის ხმაზე თავის მობრუნება);
Codex 365 345 of 420
სტიმულია კონკრეტულ  ტოლერანტულია სხვადასხვა ხმის და ხმაურის მიმართ (მაგ., ზარის

ობიექტზე თუ მოვლენაზე დარეკვაზე მშვიდი რეაგირება);
ყურადღების კონცენტრაცია  რეაგირებს ხმაურიან გარემოში არსებულ კონკრეტულ ხმაზე (მაგ., კლასში
არსებული ხმაურის მიუხედავად ახერხებს საკუთარ დავალებაზე
ფოკუსირებას).
უმარტივესი მიზეზ-  ამუშავებს მექანიკურ სათამაშოებს (მაგ., ჩამრთველზე აჭერს ხელს);
შედეგობრივი კავშირების  ახერხებს საგნებით მანიპულირებას (მაგ., ბარაბანზე ხელის დადებისას ხდება
აღმოჩენა ხმის გამოცემა);
 ახერხებს მარტივი კუმუნიკაციის დამყარებას (მაგ., თუ იტყვის სიტყვას ან
ბგერას მასწავლებელი იხედება მისკენ).
კვლევა-ძიების შედეგების  ახერხებს კლასში ნასწავლი ცოდნის გენერალიზაციას სახლში
სხვისთვის გაზიარება (მაგ.,გარკვეული ბგერის თქმა, ან ჟესტის შესრულება);
 ტოლერანტულია სენსორული გამღიზიანებლების მიმართ გარემოს
მიუხედავად.
მიმართულება ცოცხალი სამყარო
ცოცხალი სამყაროს  გამოხატავს პოზიტიურ რეაქციას და სიფრთხილეს, როდესაც ეხება ცოცხალ
დაკვირვება და მის მიმართ არსებას (მაგ., შინაური ცხოველის მოფერებისას);
მზრუნველობის გამოჩენა  ეხება სხვადასხვა ფაქტურას (მაგ., ეხება ბეწვს );
 უსმენს ცხოველების ხმებს (მაგ., ძაღლის ყეფა);
 აკვირდება ცხოველების ქცევებს.
საკუთარი და სხვისი  ტოლერანტულია, როდესაც სხვები ეხებიან (მაგ., ჰიგიენური პროცედურების
სხეულის ნაწილების ჩატარებისას);
(კიდურები, ცხვირი,  ფუნქციურად იყენებას სხეულის ნაწილებს (მაგ., იყენებს ზედა კიდურებს
თვალი..) მუშაობის საგნების ასაღებად);
პრინციპების ცოდნა და  ცნობს სხეულის რამდენიმე ნაწილს (მაგ., აძლევს მასწავლებელს ხელს
გათვალისწინება მისალმების ჟესტად);
 ჩართულია ჩაცმა/გახდის პროცესში (მაგ., ახერხებს ხელების გაყრას, ფეხის
მომზადებას შარვლის ჩასაცმელად და ა.შ.);
 სხვისი სხეულის ნაწილებთან მიმართებაში ახორციელებს შესაბამის
ქმედებებს (უფროსს ნივთს აწვდის ხელში, ყვავილი მიაქვს მის ცხვირთან,
სურნელი რომ შეიგრძნოს და ა.შ.).
შეგრძნების ორგანოების  სათანადოდ რეაგირებს ვიზუალურ, აუდიალურ, ტაქტილურ, ვესტიბულურ,
სათანადოდ გამოყენება პროპრიოცეპტულ, ყნოსვით და გემოვნებით ინფორმაციაზე (მაგ., საჭმლის
სუნისას იწყებს პირით მოძრაობების შესრულებას);
 სხვადასხვა შეგრძნების ორგანოებს იყენებს ფუნქციურად - მაგ. ხმის უკეთ
აღსაქმელად, ყურთან მიაქვს სათამაშო;
 ტოლერანტულია ყველა სახის სენსორულ სტიმულაციაზე;
 იღებს სიამოვნებას, სენსორული სტიმულაციის დროს.
მიმართულება სხეულები და მოვლენები

სენს. ბუნ.დაწყ.8 მოსწავლე:
სხეულების, ნივთიერებებისა  აღიქვამს განსხვავებას სხვადასხვა ტემპერატურას შორის (მაგ., ცივი, თბილი,
და მოვლენების შესახებ ცხელი და შესაბამისად რეაგირებს ამინდის ცვლილებებზე);
მიღებული გამოცდილების  აღიქვამს საგნების სენსორულ მახასიათებლებს და ტოლერანტულია მათ
ყოველდღიურობაში მიმართ ყოველდღიურობაში (მაგ., ჭექა-ქუხილის ხმაზე );
გამოყენება  აკეთებს სკოლაში მიღებული ცოდნის გენერალიზაციას სხვა გარემოში, მაგ.,
სახლში, სტუმრად ყოფნისას და ა.შ.
მიმართულება დედამიწა და გარესამყარო
სენს. ბუნ.დაწყ.9  მოსწავლეს დარეგულირებული აქვს ძილ-ღვიძილის რეჟიმი;
დროისა და სივრცის აღქმა და  მოსწავლე ერთვება დილის და ღამის ჰიგიენურ პროცედურებში.
მათთან შესაბამისი
აქტივობების
განხორციელება
სენს. ბუნ.დაწყ.10  მოსწავლე ტოლერანტულია ბუნებრივი მოვლენების მიმართ და აქვს სწორი

ბუნებრივი მოვლენების მოლოდინები (მაგ., როდესაც წვიმაში სველდება, ჭექა-ქუხილის ხმა და ა.შ.).

Codex 365 346 of 420
მიმართ სწორი
დამოკიდებულებების
ჩამოყალიბება, შესაბამისი
მოლოდინების ფორმირება და
აქტივობების განხორციელება
მიმართულება ჯანმრთელობა და გარემო
სენს. ბუნ.დაწყ.11 ჭამა და დალევა
სხვების დახმარება და მოსწავლე:
ტოლერანტულობის  აღიქვამს კვების მიღების და დალევის პროცესს (მაგ., იწყებს ლუკმის ღეჭვას,
გამომუშავება, როდესაც ყლაპვას);
სხვები მის ჯანმრთელობაზე  დადებითად განწყობილია საკვების მიღების პროცესში (მაგ., აღებს პირს
და ჰიგიენაზე ზრუნავენ კოვზის მოახლოებისას);
 მიირთმევს დაბლენდერებულ, პიურესმაგვარ საკვებს;
 სვამს სხვადასხვა სითხეს: რძე, წყალი, წვენი და ა.შ.;
 ჭამს დაჭყლეტილ საკვებს;
 ჭამს საკვებს, რომელშიც არეულია პატარა ნაჭრები;
 ჭამს მშრალ საკვებს ხელებით;
 იყენებს კოვზს ჭამის დროს;
 იყენებს ადაპტურ აღჭრვილობას (მაგ., კოვზი მსხვილი ტარით);
 იყენებს ორსახელურებიან ჭიქას თავსახურით სითხის დასალევად
(გამოიყენება წყლის დამოუკიდებლად დალევის დაწყებისას ჩვილებში);
 სითხის დალევისას იყენებს ერთსახელურიან ჭიქას;
 იყენებს ჭიქას სახელურების გარეშე წყლის დასალევად;
 სვამს საწრუპით;
 პირის და ხელების გასაწმენდად ხელსახოცის გამოყენება.
ჩაცმა და გახდა
მოსწავლე:
 აღიქვამს ჩაცმა/გახდის პროცესს (მაგ., ამოძრავებს თავს, კიდურებს
შესაბამისად);
 კეთილად არის განწყობილი ტანსაცმლის ჩაცმა/გახდისას (მაგ.,
მოდუნებულია);
 ტოლერანტულია სხვადასხვა ფაქტურის და ზომის ტანსაცმლის მიმართ;
 იშვერს კიდურებს ჩაცმა-გახდისას (მაგ., ხელის აწევა მკლავში ჩაყოფისას);
 ნაწილობრივ ჩართულია ჩაცმა/გადის პროცესში (მაგ., შეუძლია შარვლის
ჩაწევა, აწევა);
 იხდის ტანსაცმელს დამოუკიდებლად (მაგ., ქუდის მოხდა, ჟლეტის გახდა და
ა.შ.);
 დამოუკიდებლად წევს შარვალს დაბლა/მაღლა (მაგ., ტუალეტის
სარგებლობისას);
 იცვამს სწორ პოზიციაში მიწოდებულ ტანსაცმელს (მაგ., შარვლის ჩაცმა).
ტუალეტის გამოყენება
 აღიქვამს დასვრილ საფენს (სახის მიმიკის შეცვლა, კიდურების ამოძრავება);
 ითხოვს დახმარებას, დასვრილი საფენის შემჩნევის დროს (კონკრეტული
ვოკალიზაცია, ტირილი, ხელით მინიშნება და ა.შ.);
 კეთილგანწყობილია საფენის გამოცვლისას (მაგ.,ადუნებს სხეულს);
 ჯდება ქოთანზე/უნიტაზზე რეგულარულად (ტუალეტის უნარჩვევებზე
მუშაობისას);
 ჯდება უნიტაზზე დამდგარი პოზიციიდან ან ჯდომის პოზიციიდან
(ეტლიდან უნიტაზზე);
 იყენებს უნიტაზს ან ქოთანს ყოველთვის, როდესაც უფროსი წაიყვანს
საპირფარეშოში;
 ხვდება ტუალეტის სარგებლობის საჭიროებას ტუალეტთან დაკავშირებული
ნივთის ან სურათის დანახვისას (მაგ., როდესაც ხედავს საფენების ყუთს ან
ბარათს, სადაც საპირფარეშოა გამოსახული);
 დგას, როდესაც უფროსი უცვლის საფენს;
 ხვდება შესაბამისი სიტყვის (ტუალეტში წასვლის) „......“ მნიშვნელობას;
 ანიშნებს უფროსს ტუალეტით სარგებლობის საჭიროებას (მაგ., ტუალეტისკენ
ყურება, სიტყვის თქმა და ა.შ.);
 მიდის ტუალეტში როდესაც საჭიროებს მოშარდვას/ დეფეკაციას.
პირის ღრუს მოვლა
 აღიქვამს კბილების გახეხვის პროცესს (სახის მიმიკის შეცვლა, კიდურების
ამოძრავება);

Codex 365 347 of 420
 კეთილგანწყობილია კბილების გახეხვის მიმართ (მაგ., აღებს პირს);

 შეუძლია ელექტრო/ვიბრო ჯაგრისის მოთავსება პირში და წინა კბილების
გამოხეხვა;
 კბილის პასტის დოზირება ჯაგრისზე (მაგ., კბილის პასტის ტუბის გახსნა და
მოჭერა).
თმის მოვლა
 აღიქვამს თმის დავარცხნის პროცესს (სახის მიმიკის შეცვლა, თავის
მოტრიალება);
 კეთილგანწყობილია თმის დავარცხნის პროცესისადმი (მაგ., თავს წევს
ზევით);
 უჭირავს სავარცხელი;
 ვარცხნის სხვას, მაგ., სათამაშო თოჯინას;
 ნაწილობრივად ვარცხნის საკუთარ თმას.
დაბანა და შხაპის მიღება:
 აღიქვამს დაბანის/გამშრალების პროცესს (სახის მიმიკის შეცვლა, კიდურების
ამოძრავება);
 კეთილგანწყობილია სხეულის გარკვეული ნაწილების ან მთლიანად დაბანის
მიმართ (მაგ., ადუნებს სხეულს);
 იბანს/იმშრალებს ხელებს ნიჟარასთან;
 იბანს/იმშრალებს სახეს ნიჟარასთან;
 ჩართულია სხეულის დაბანის პროცესში (მაგ., ცდილობს სხეულის
დასაპნვას);
 იბანს უფროსის დახმარებით.
მიმართულება ტექნოლოგიები და უსაფრთხოება
სენს. ბუნ.დაწყ.12 მოსწავლე:
ტექნიკის ძირითადი  რთავს ჩამრთველს რათა აამუშავოს ტექნიკა (მაგ., ტელეფონს უსვამს ხელს, ან
ფუნქციების ათვისება და აჭერს შესაბამის ღილაკს);
დანიშნულების  აჭერს კომპიუტერის კლავიატურას რათა ჩართოს/გამორთოს სიმღერა.
შესაბამისად გამოყენება
სარეკომენდაციო თემებისა და ცნებების დამაკავშირებელი ცხრილი
ცხრილში მოცემულია თემები, რომელთა კონტექსტში უნდა განხორციელდეს უმძმესი და მრავლობითი

გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეებისთვის დაწყებით საფეხურზე
ელემენტარული ცოდნის გადაცემა და სასიცოცხლო უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება. ასევე, მოცემული ცნებები,
შეძლებისდაგვარად, თემების ფარგლებში უნდა დამუშავდეს.
სარეკომენდაციო თემები: ცნებები

ჩემი სახლი, ჩემი ეზო სახლში არსებული სუნი (კოსმეტიკური საშუალებები, საჭმელი, სარეცხი
საშუალებები და ა.შ.), ოჯახის წევრები, ოჯახის წევრების ხმები,
საყოფაცხოვრებო ტექნიკის ხმები (მაგ., მტვერსასრუტი), სამზარეულო
(დაკვირვება, აღწერა, ცივი, ცხელი, თხევადი, მყარი, სხეული, მძიმე, მსუბუქი,
სხვადასხვა სუნი, კვება, ჯანსაღი კვება, საკვების მომზადება, შენახვა, სუფრის
გაწყობა, შინაური და გარეული ცხოველები, ტემპერატურა, წელიწადის
დროები, ჩაცმა/გახდა, თვითმოვლა, აქტიური დასვენება.
ჩემი სკოლა მასწავლებლები, თანაკლასელები, სხვადასხვა საკლასო ოთახი, საპირფარეშო,
სენსორული სტიმულაცია, სხვადასხვა გაკვეთილი.
ქალაქი და სოფელი შინაური და გარეული ცხოველები, მცენარეები, ტრანსპორტი, რესტორანი/კაფე,
მდინარე/ტბა, ბუნებრივი მოვლენები.
ტყე, ზღვა, მდინარე და მცენარეები, გარეული ცხოველები, ამინდი, წყალი.
სხვ.
მე და ადამიანები ჩემ მეგობრები, სპორტული აქტივობები, ფიზიკური აქტიურობა, თამაში, მავნე
გარშემო ჩვევა, შეგრძნების ორგანოები, სოციალიზაცია, უსაფრთხოება, ტექნოლოგიების
უსაფრთხოდ გამოყენება, ტუალეტი, პირადი ჰიგიენა, გარემოზე ზრუნვა.
ყველა აქტივობის შესრულებისას გამოიყენეთ ვერბალური ინსტრუქცია. თუ მოსწავლე ვერ ხვდება რას
ითხოვთ მისგან, მიეცით მინიშნება საგნის ჩვენებით ან გამოიყენეთ ხელი ხელზე მოკიდების ტექნიკა.

Codex 365 348 of 420
ჩემი სახლი
დღეს სკოლის პერსონალი სტუმრად მიდის მოსწავლის სახლში.
გარემოს მომზადება:
სახლის ფოტოების მომზადება, სხვადასხვა ოთახის სურათი;
სხვადასხვა ზომის კონსტრუქტორი;
მოსწავლის ოჯახის წევრების ფოტოები;
სახლში არსებული სუნი (ჰაერის გასაწმენდი საშუალება, სარეცხი საშუალების სუნი);
სხვადასხვა ოთახში არსებული ხმაურის ჩანაწერი, მაგ., საპირფარეშოში არსებული ხმები, სამზარეულოში
ჭურჭლის გარეცხვის ხმა;
ჭურჭელი;
საწმენდი საშუალებები (აქანდაზი, ტილო, და სხვ.).
აქტივობები თემის ფარგლებში:

აჩვენეთ მოსწავლეს როგორ გამოიყურება სხვადასხვა სახლი მინი მოდელებზე ან სურათების გამოყენებით;
ააშენეთ სახლი კონსტრუქტორის გამოყენებით, აჩვენეთ ძირითადი ელემენტები, კარი, ფანჯარა, ოთახები,
კიბე და ა.შ.;
მიეცით მოსწავლეს საშუალება მოისმინოს ყველა ის ხმა, რომელიც სახლის ტერიტორიაზე ისმის, მაგ., ოჯახის
წევრების ლაპარაკი, ტელე გადაცემის ხმა, ოთახში არსებული მოქმედების ხმა (მაგ., უნიტაზის ჩარეცხვა);
გამოიყენეთ ის სუნები, რომელსაც იყენებენ მოსწავლის სახლში, მაგ., საპნის სუნი, ჰაერის გასაწმენდი
საშუალება;
აჩვენეთ მოსწავლეს სახლში არსებული აქტივობები, მაგ., სუფრის გაშლა ჭურჭლით და ამ დროს მისი
სენსორული მახასიათებლების დათვალიერება.
ჩემი ეზო
ვიზიტი მოსწავლის სახლთან არსებულ ეზოში. მასწავლებელს შეუძლია სკოლის ეზოს გამოყენება ან ოთახში
შექმნას მულტისენსორული გარემო.
გარეთ გასვლისთვის აუცილებელი ტანსაცმელი;
ეზოში არსებული ხმების ჩანაწერები (ადამიანების ხმები, ჩიტების ხმა, ფოთლების შრიალი, მანქანების ხმა და
ა.შ.);
ეზოში არსებული მასალების მომზადება, მაგ., ქვიშა, ასფალტის ნაწილი, ბალახი, მიწა, ქვაფენილი და ა.შ.;
ეზოში/შენობაში არსებული საქანელები, სასრიალოები, სამოსწავლო აქტივობები;
სხვადასხვა ტემპერატურის აღქმა, ცივი და თბილი ამინდისთვის;
ნათურა ან მზე დღის და ღამის იმიტირებისთვის;
ვენტილატორი ან ქარი ქარიანი ამინდის იმიტირებისთვის;
სხვადასხვა ტაქტილური ბილიკის გაკეთება ბალახის, ფოთლების და კენჭების გამოყენებით.

იმისათვის, რომ გავიდეთ ეზოში აუცილებელი პროცედურაა ტანსაცმლის ჩაცმა. თავად ჩაცმის პროცესი არის
ძალიან ძლიერი ტაქტილური სტიმულაციის მიმცემი აქტივობა. დაყავით აქტივობა ბიჯებად და შეგიძლიათ
მხოლოდ ჩაიცვათ ქუდი და ჟილეტი. აუხსენით მოსწავლეს რისთვის იცვამთ;
მოასმენინეთ მოსწავლეს ეზოში არსებული ხმები ცოცხლად ან ჩანაწერების მეშვეობით. გამოიყენეთ
ადამიანების ხმები, ჩიტების ხმა, ფოთლების შრიალი, მანქანების ხმა და ა.შ.;
მოამზადეთ სენსორული კონტეინერები. მოაგროვეთ ეზოში არსებული მასალები მაგ., ქვიშა, ასფალტის
ნაწილი, ბალახი, მიწა, ქვაფენილი და ა.შ. მიეცით მოსწავლეს საშუალება შეიგრძნოს ისინი ხელების, ფეხების
და სხეულის სხვა ნაწილების გამოყენებით. შეეხეთ, უსუნეთ და ზოგჯერ დააგემოვნეთ ისინი;
აჩვენეთ მოსწავლეს მცენარეები, რომელიც იზრდება ეზოში ნამდვილი ტოტების ჩვენებით. უსუნეთ
ფოთლებს, წიწვებს და ა.შ. გააკეთეთ ფოთლის შრიალის იმიტირება, სხვადასხვა კოლაჟები და ა.შ.;
გამოიყენეთ ეზოში/შენობაში არსებული საქანელები, სასრიალოები, სამოსწავლო აქტივობები. ეს შეიძლება
დაიგეგმოს ჯგუფურად სხვა მოსწავლეების ჩართვით;
გაიყვანეთ მოსწავლე გარეთ სხვადასხვა ამინდში, რათა მან შეიგრძნოს ტემპერატურის ცვლილებები.
გააკეთეთ სხვადასხვა ამინდის იმიტირება, მაგ., დაასხით წყლის წვეთები მოსწავლის ხელზე რათა მოხდეს
Codex 365 349 of 420
წვიმის იმიტირება (ამ დროს გამოიყენეთ წვიმის ხმის ჩანაწერი, რათა გამოცდილება იყოს
მულტისენსორული), მიანათეთ ნათურა მზის და ჩრდილის იმიტირებისთვის, ჩართეთ ვენტილატორი ქარის
იმიტირებისთვის და ა.შ.;
მოამზადეთ სხვადასხვა ტაქტილური ბილიკი ბალახის, ფოთლების, კენჭების გამოყენებით და ეზოში
არსებული სხვა მასალის გამოყენებით. მიეცით მოსწავლეს საშუალება შეეხოს მათ ხელებით, ფეხებით,
იგორაოს ბილიკზე, დადგეს მასზე. მოსწავლეს შეიძლება დაჭირდეს თქვენი ფიზიკური დახმარება.
ჩემი სკოლა
გაისეირნეთ მოსწავლესთან ერთად სკოლის დერეფანში და სხვადასხვა კაბინეტში ან გამოიყენეთ მასალები
საკლასო ოთახში.
სკოლის პერსონალის და მოსწავლის თანაკლასელების ფოტოსურათები;
მოსწავლის თანაკლასელების და მასწავლებლების ხმების ჩანაწერები;
სხვადასხვა დერეფანში და ოთახებში არსებული ხმების ჩანაწერები, ზარის ხმა;
გამოიყენეთ მოსწავლის ვიზუალური გაკვეთილების ცხრილი, მაგ., ბუნებისმეტყველების გაკვეთილი
ასოცირდება ფოთლებთან, ქართულის წიგნთან, სპორტის გაკვეთილი ბურთთან და ა.შ.;
ბურთი, ლახტი სპორტული აქტივობებისთვის;

გამოიყენეთ სკოლის პერსონალის და მოსწავლის თანაკლასელების ფოტოსურათები და დაასახელეთ ისინი.
დააკვირდით მოსწავლის რეაქციას. შეგიძლიათ თავიდან გამოიყენოთ მხოლოდ კლასის დამრიგებლის და
რამდენიმე მოსწავლის სურათი. სურათების გამოყენებასთან ერთად გამოიყენეთ თანაკლასელების და
მასწავლებლების ხმების ჩანაწერები როდესაც ისინი მას ელაპარაკებიან;
გააკეთეთ სხვადასხვა დერეფანში და ოთახებში არსებული ხმების აუდიო/ვიდეო ჩანაწერები, მაგ.,
შესვენებაზე არსებული მოსწავლეების ხმა, ზარის ხმა, სასადილოში არსებული ხმა და ა.შ.;
შექმენით მოსწავლის ვიზუალური გაკვეთილების ცხრილი. ამისთვის შეგიძლიათ გამოიყენოთ როგორც
სურათები, ასევე ნივთები, მაგ., ბუნებისმეტყველების გაკვეთილი ასოცირდება ფოთლებთან, ქართულის
წიგნთან, სპორტის გაკვეთილი ბურთთან და ა.შ.;
გამოიყენეთ ის სიმღერები, აქტივობები, რაც სპეციფიკურად კონკრეტულ გაკვეთილზე სრულდება, მაგ.,
ბურთით თამაში სპორტის გაკვეთილზე;
გაისეირნეთ სხვადასხვა ოთახში რათა მოსწავლემ შეიგრძნოს ყველა ოთახში არსებული სუნი, ტემპერატურა
და აკუსტიკა.
ქალაქი და სოფელი
მოსწავლესთან ერთად გეგმავთ გასეირებას ქალაქში და სოფელში სკოლის ტერიტორიის გამოყენებით.
სათამაშო მანქანები, სახლები;
შინაური ცხოველების სათამაშოები, ტაქტილური წიგნები ბეწვის ნაჭრებით;
ქალაქში არსებული ხმების აუდიო ჩანაწერები, მაგ., ტრანსპორტის ხმები, რესტორანში არსებული ხმები,
ადამიანების სიარულის ხმა, ქუჩის მუსიკოსების ხმა და ა.შ.;
სხვადასხვა ზედაპირი (ქვაფენილი, ასფალტი, ბალახი და ა.შ.);
ვიბრაციული ლეიბი;
ბატუტი;
სხვადასხვა მცენარე;
შინაური ცხოველების და ფრინველების ხმები.

გამოიყენეთ სათამაშო მანქანები, სახლები რათა შექმნათ ქალაქის მინი მაკეტი. გაახმოვანეთ მანქანის ხმები და
მოსწავლესთან ერთად გააგორეთ ისინი ბრტყელ ზედაპირზე. გააგორეთ მანქანები მოსწავლის სხეულზე,
რათა მან მიიღოს ტაქტილური სტიმულაცია;

Codex 365 350 of 420
მოამზადეთ ქალაქში არსებული ხმების აუდიო ჩანაწერები, მაგ., ტრანსპორტის ხმები, რესტორანში არსებული
ხმები, ადამიანების სიარულის ხმა, ქუჩის მუსიკოსების ხმა და ა.შ. გაუხმოვანეთ მოსწავლეს რა ხმები ესმის და
რა დანიშნულება აქვს ყოველ ობიექტს;
გაატარეთ მოსწავლე სხვადასხვა ზედაპირზე (ქვაფენილი, ასფალტი, ბალახი და ა.შ.), მიეცით მას მათი
ხელებით შესწავლის საშუალება;
გამოიყენეთ ვიბრაციული ლეიბი რათა შექმნათ ტრანსპორტში მგზავრობის იმიტაცია. გააჩერეთ ვიბრაცია,
გაახმოვანეთ გაჩერებები და გააგრძელეთ გზა;
დასვით ან დააწვინეთ მოსწავლე ბატუტზე და აამოძრავეთ ის ნელი ტალღების მისაღებად. ეს მისცემს
მოსწავლეს ასევე ტრანსპორტში ჯდომის დროს მიღებულ სენსორულ სტიმულაციას, ვესტიბულურ
სტიმულაციას;
შეაგროვეთ სხვადასხვა მცენარე, ხილ-ბოსტნეული სოფელში არსებული რთველის იმიტირებისთვის. აიღეთ
ტოტებზე დამაგრებული ხილი, რათა მოსწავლემ შეძლოს მათი მოკრეფა, შეაგროვეთ ფოთლები ყუთში რათა
მოსწავლემ ჩაყოს ხელი და უსუნოს, მოკიდოს ხელი ფოთლებს, ბალახს და გირჩებს. გასინჯეთ, შეეხეთ და
უსუნეთ არსებულ ხილ-ბოსტნეულს;
ჩართეთ კომპიუტერში შინაური ცხოველების და ფრინველების ხმები და გაახმოვანეთ რომელი ცხოველი
გამოსცემს ხმას. ამასთან ერთად გამოიყენეთ შინაური ცხოველების სათამაშოები, ტაქტილური წიგნები ბეწვის
ნაჭრებით. თუ სკოლას ექნება საშუალება, გაიყვანეთ მოსწავლე ეზოში და მოაკიდებინეთ ხელი კატაზე,
ძაღლზე , წიწილებზე და ა.შ.
ტყე, ზღვა, მდინარე და სხვ.

კლასთან ერთად გასეირნება ტყეში, მდინარეზე და ზღვაზე. შექმენით ამ ადგილებისთვის დამახასიათებელი
სენსორული შეგრძნებები.
ფოთლების ყუთი (მწვანე და გამხმარი), ფოთლებისგან და ტოტებისგან გაკეთებული დაკიდული ფარდა;
მიწა (სველი და ხმელი), ბალახი, გირჩები, სოკო, კენკრა;
ტყეში და ზღვაზე არსებული ხმების აუდიო ჩანაწერები (ზღვის ტალღების ხმა, გემის ხმა, თოლიების ხმა,
ფოთლების შრიალი, ჩიტების ჭიკჭიკი, ტყეში მაცხოვრებელი ცხოველების ხმები, მდინარის ხმა);
სხვადასხვა ტემპერატურის წყლის თასები და მათში არსებული თევზების სათამაშოები, კენჭები;
ქვიშა, სილა, ქვიშის სათამაშოები;
დიდი ზომის ჯამი.

მოამზადეთ და გამოიყენეთ სხვადასხვა სენსორული ფოთლების ყუთი მაგ., ფოთლების ყუთი, მიწის ყუთი,
გირჩების ყუთი, ქვიშიანი კონტეინერი ნიჟარებით და ა.შ. გამოიყენეთ კონტექსტის შესაბამისად, ტყის და
ზღვის აღწერისას. მოკიდეთ მოსწავლეს ხელი და ერთად ჩაყავით ისინი ამ ყუთებში;
მოაგროვეთ მიწა და გამოიყენეთ ორი ჯამი, ორივეში ჩაყარეთ მიწა, ხოლო ერთი დაასველეთ მოსწავლესთან
ერთად. შეიგრძენით მიწა წვიმამდე და წვიმის შემდეგ;
მოისმინეთ თემატურად ტყეში და ზღვაზე არსებული ხმების აუდიო ჩანაწერები (ზღვის ტალღების ხმა, გემის
ხმა, თოლიების ხმა, ფოთლების შრიალი, ჩიტების ჭიკჭიკი, ტყეში მაცხოვრებელი ცხოველების ხმები,
მდინარის ხმა). აუხსენით მოსწავლეს, თუ რას უსმენს ის დროის გარკვეულ მონაკვეთში და დააკვირდით მის
რეაქციას, ხომ არა აქვს მას გარკვეული ხმისადმი განსაკუთრებული რეაქცია;
მოამზადეთ დიდი ზომის ჯამი, ჩაყარეთ შიგნით კენჭები და აავსეთ წყლით. ამ ჯამში შესაძლებელია
მოსწავლის ფეხების და ხელების ჩაყოფა, მდინარის და ზღვის შეგრძნებების მისაღებად. ჩაყარეთ შიგნით
პლასტმასის თევზები და აუხსენით მოსწავლეს თევზების შესახებ;
გამოიყენეთ სკოლის ტერიტორიაზე არსებული ქვიშის სათამაშო ყუთი, ან დიდი ზომის კონტეინერი სილით.
დაასველეთ ქვიშა და გამოძერწეთ სხვადასხვა ფიგურა, დამალეთ მოსწავლის ხელები ქვიშაში, დახატეთ
სხვადასხვა ფორმა და ა.შ..
მე და ადამიანები ჩემ გარშემო

მოსწავლის უახლოესი სოციალური წრის აღწერა, მეგობრები, ოჯახის წევრები, მასწავლებლები.
მოსწავლის, მისი მეგობრების, ოჯახის წევრების და მასწავლებლის ფოტოსურათები;
Codex 365 351 of 420
მოსწავლის, მისი მეგობრების, ოჯახის წევრების და მასწავლებლის აუდიო/ვიდეო ჩანაწერები;

თოჯინა და ადამიანის მაკეტები;
კანის საღებავები;
სხვადასხვა სამოსწავლო სიმღერა სხეულის ნაწილებზე;
პროფესიებისთვის დამახასიათებელი ნივთები (მაგ., სტეტასკოპი, სასტვენი და სხვ.).
ოჯახის წევრებისთვის დამახასიათებელი სუნი, მაგ., სუნამოების მაგალითები ბამბის დისკზე).

გამოიყენეთ მოსწავლის, მისი მეგობრების, ოჯახის წევრების და მასწავლებლის ფოტოსურათები,
ფოტოებთან ერთად გამოიყენეთ ვიდეო/აუდიო ჩანაწერები. დაასახელეთ ადამიანის სახელები და
დააკვირდით მოსწავლის რეაქციას გარკვეული ადამიანების მიმართ და საკუთარი თავის მოსმენისას;
გამოიყენეთ თოჯინა და ადამიანის მაკეტები რათა ასწავლოთ მოსწავლეს სხეულის ნაწილები. აიღეთ
საღებავები და დაახატეთ მოსწავლის სხეულის ნაწილებზე სხვადასხვა გამოსახულება და გაუხმოვანეთ სად
დახატეთ ნახატი;
იმღერეთ სხვადასხვა სამოსწავლო სიმღერა სხეულის ნაწილებზე, მაგ., „თავი, მხრები, ფეხები“
სიმღერები. ამ დროს აამოძრავეთ შესაბამისი სხეულის ნაწილი ან დაადეთ თქვენი ხელები შესაბამის
ნაწილზე;
აიღეთ უახლოესი ადამიანების პროფესიებისთვის დამახასიათებელი ნივთები (მაგ., სტეტასკოპი,
სასტვენი და სხვ.) აუხსენით მოსწავლეს რომელი ადამიანი რა პროფესიისაა და რას აკეთებს. პროფესიის
ირგვლივ გამოიყენეთ ყველა სენსორული შეგძნება, მაგ., მასწავლებლისთვის დამახასიათებელი წიგნები,
ექიმისთვის სტეტასკოპი და ა.შ.
ფიზიკური აღზრდა

ფიზიკური აღზრდის სენსორულ სტანდარტს ახლავს სარეკომენდაციო ნაწილი, რომელშიც წარმოდგენილია
სავარაუდო აქტივობები (ინდივიდუალური და ჯგუფური), კონკრეტული საკითხები თუ სავარჯიშოები
საგნობრივი მიმართულებების მიხედვით. მათზე დაყრდნობით შესაძლებელია სტანდარტში მოცემული
შედეგების მიღწევა. სარეკომენდაციო ნაწილში წარმოდგენილია აგრეთვე შეფასების სარეკომენდაციო
კრიტერიუმები მიმართულებების მიხედვით. აღნიშნული კრიტერიუმები სხვადასხვა სირთულისაა და
მოსწავლის ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა და საჭიროებების შესაბამისად დასაშვებია მათი
დაწყებითი საფეხურის სხვადასხვა ეტაპზე (კლასში) დაფარვა. მასწავლებელი შეფასების კრიტერიუმებს
მოსწავლის საჭიროებების მიხედვით შეარჩევს.
უმძმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე მოსწავლეები

მოძრაობის დასწავლისთვის საჭიროებენ რაც შეიძლება ბევრ გამოცდილებას როგორც დამოუკიდებლად,
ასევე სხვისი დახმარებით. ჯდომისთვის, დგომისთვის და გადაადგილებისთვის ზოგი მოსწავლე საჭიროებს
დამხმარე საშუალებებს. მოსწავლეებთან მოძრაობითი მიზნების მიღწევაზე პარალელურად შეიძლება
მუშაობდეს ფიზიო/ოკუპაციური თერაპევტი და მათთან აუცილებელია კონსულტაციის გავლა ფიზიკური
დატვირთვის სპეციფიკაზე.
სწავლების მიზნები ჯგუფდება 4 სფეროს ირგვლივ:
სხეულის აღქმა;
ნატიფი მოტორიკა ( წვდომა, ხელში დაჭერა, ხელიდან გაშვება, მანიპულირება);
მსხვილი მოტორიკა ( ჯდომა, დგომა, სიარული);
მობილურობა ( გადაადგილება შიგნით, გადაადგილება გარეთ).
სხეულის აღქმა:
სხეულის აღქმა იწყება იმით, რომ მოსწავლე აძლევს სხვა ადამიანს შეხების და სხვადასხვა მანიპულაციის
შესრულების უფლებას. შემდგომში პასიური მოძრაობები უნდა გადავიდეს მოსწავლის აქტიურ
ჩართულობაზე. მანიპულაციების მთავარი მიზანია მოსწავლის მიერ მიზანმიმართული მოძრაობების
შესრულება და სხეულის მოძრაობების კონტროლი. ასევე იგულისხმება სხვადასხვა პოზიცია, რომელშიც

Codex 365 352 of 420
მოსწავლე ასრულებს სხვადასხვა აქტივობას. ამასობაში მოსწავლის რეაქცია შეიძლება იყოს

ინდივიდუალური, დახამხამებიდან სხეულის ამოძრავებამდე.
ნატიფი მოტორიკის განვითარება:

ნატიფი მოტორიკის განვითარების მთავარი მიზანია, მოსწავლემ დაიწყოს საგნების აღება, დათვალიერება,
შესწავლა რაც ასევე ხელს შეუწყობს მოსწავლის კოგნიტურ განვითარებას. ნატიფი მოტორიკა იყოფა 4
ძირითად სფეროდ: წვდომა, ხელში დაჭერა, ხელიდან გაშვება, მანიპულირება.
მსხვილი მოტორიკის განვითარება:

მსხვილი მოტორიკის განვითარება ძალიან მნიშვნელოვანია მოსწავლისთვის, რათა მან შეძლოს ნივთების
დაჭერა, პოზების შეცვლა, თამაში და გადაადგილება. მსხვილ მოტორიკაზე მუშაობაზე
გასათვალისწინებელია ასევე მოსწავლის გადაყვანა/გადასვლა ერთი პოზიციიდან მეორეში - ტრანსფერი.
ხშირად, ამისთვის იყენებენ სპეციალურ მოწყობილობას - ჰოიერის ამწევს. სკოლის ოკუპაციურ თერაპევტს
შეუძლია ასწავლოს შესაბამის პერსონალს გადაყვანის სწორი ტექნიკები. მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს
საშუალება საკუთარი ფიზიკური შესაძლებლობების მაქსიმალურად გამოყენების.
მსხვილი მოტორული უნარების დაყოფა შეიძლება 3 მიმართულებად: ჯდომა, დგომა, სიარული.
მობილურობის განვითარება:
მობილურობის განვითარება ხდება უშუალოდ მოსწავლის ფიზიკური უნარების განვითარებით, მაგრამ მაინც
სასურველია ამ სფეროს ცალკე გამოყოფა. მობილობა იყოფა ორ ნაწილად: მობილურობა გარეთ და შიგნით.
სკოლის ტერიტორიაზე აუზის არსებობის შემთხვევაში, მობილურობა წყალში სპეციალისტთან ერთად
დაგეგმილი პროგრამით დაეხმარება მობილურობის შეზღუდვის მქონე მოსწავლეს, რადგან თბილ წყალში
მოძრაობების შესრულება არის ზოგი მოსწავლისთვის მოძრაობის ერთადერთი საშუალება. სესიის
ხანგრძლივობა როგორც წესი არ აღემატება 30 წუთს.
სარეკომენდაციო კრიტერიუმები შეფასებისთვის:
მიმართულება მოძრაობა და მოტორული უნარ-ჩვევები

სენს.ფ.ა.დაწყ.1. სხეულის აღქმა :
მოსწავლე სწავლობს მოსწავლეს უნდა შეეძლოს:
სხეულის ამოძრავებას,  რეაგირება სხეულის სხვადასხვა ნაწილის მასაჟირებაზე (ხელები, ტერფები, ფეხები
მისი ცალკეული და ა.შ.) და სენსორულ სტიმულაციაზე (მაგ., ფეხების სპა პროცედურები,
ნაწილებით სხვადასხვა ნაჭრის შეხებაზე, ჰაერის ნაკადზე და ა.შ.);
მანიპულირებას და  რეაგირება მთლიანი სხეულის ამოძრავებაზე (მაგ., ქანაობა, გორაობა და ა.შ.);
საერთო სივრცის  რეაგირება სხეულის პოზიციის შეცვლაზე (მაგ., თავდაყირა დადგომაზე,
გამოყენებას; დაწოლაზე და ა.შ.);
 რეაგირება სხეულის მდგომარეობაზე (მაგ., სხეული რაღაცის ქვეშ, რაღაცაზე და
სენს.ფ.ა.დაწყ..2. ა.შ.);
მოსწავლე ავითარებს  რეაგირება სხვადასხვა სახის მოძრაობაზე (მაგ., ნელი მოძრაობები, ჩქარი
მოძრაობით უნარებს მოძრაობები, ნაზი, უხეში და ა.შ.);
ენერგიული თამაშებში  რეაგირება იმაზე, თუ რა ეხება მისი სხეულის ზედაპირს (მაგ., ცივი, რბილი, უხეში,
ჩართულობით; ხორკლიანი მასალა);
 რეაგირება ზედა კიდურების ამოძრავებაზე პასიურად (მაგ., სიმღერის დროს ტაშის
დაკვრა);
 ხელების და მკლავების ამოძრავება ხელი ხელის ქვეშ/ხელით ხელზე დაჭერის
ტექნიკით;
 მოძრაობების შესრულება გარკვეული მუსიკის ფონზე ან თამაშის დროს (მაგ.,
„ფეხი, მკლავი, თავი“ სიმღერა);
 აქტიურად ამოძრავებს სხეულს და მის ცალკეულ ნაწილებს.
ნატიფი მოტორიკა:
მოსწავლეს უნდა შეეძლოს:
წვდომა:
 მოსწავლეს მიაქვს ხელები შუახაზთან (ამ მოძრაობის შესრულება მოსწავლისთვის
შეიძლება იყოს უფრო მოხერხებული გვერდზე წოლისას, რადგან დედამიწის
მიზიდულობის ძალა დაეხმარება მის კიდურებს შუახაზთან მიტანაში);
 მოსწავლეს ხელებში უჭირავს სხვადასხვა საგნები;
 მოსწავლე ეხება სხვადასხვა საგნებს ხელებით;

Codex 365 353 of 420
 მოსწავლეს უჭირავს საგანი შუახაზის დონეზე და კვეთს შუახაზს საგნებისკენ

წვდომისას;
 მოსწავლეს უჭირავს საგანი ერთ ხელში, ორივე ხელით;
 მოსწავლე ხრის და შლის ხელს იდაყვის სახსარში;
 მოსწავლე წვდება საგანს, რომელიც მდებარეობს სხეულისგან შორს (ხელის
სიგრძეზე მეტი დისტანცია);
 მოსწავლე ცდილობს მიწვდეს საგანს და მიაქვს ის სხეულთან ახლოს (არ არის
აუცილებელი საგნის აღება - ერთი ხელით/ორივე ხელით/შუახაზის გადაკვეთისას
მარჯვნივ-მარცხნივ);
 მოსწავლე წვდება საგანს და იღებს მას ზედაპირიდან მთლიანი ხელის
 მოსწავლე წვდება საგანს და იღებს მას ზედაპირიდან პინცეტისებრი გრასპის
გამოყენებით (საჩვენებელი და ცერა თითის გამოყენებით);
 მოსწავლე იყენებს ფეხებს რათა მიწვდეს საგანს/ისროლოს მიზნისკენ.
ტაცება:
 მოსწავლე ეხება საგნებს;
 შლის და ხრის ხელის მტევანს მუშტში;
 მოსწავლე ცდილობს საგნის აღებას, კეცავს ხელის თითებს საგანზე შეხებისას;
 წვდება სასურველ ხელისგულის ზომის საგანს და ცდილობს მის აღებას;
 უჭირავს ხელისგულის ზომის საგანი ერთ ხელში მთლიანი ხელისგულის
 აჭერს, აწვება საგანს ხელში დაჭერისას (მაგ., წრიპინა სათამაშოს);
 მთლიანი ხელის გამოყენებით აწვება ჩამრთველს;
 იღებს საგნებს ზედაპირიდან მთლიანი ხელისგულის გამოყენებით;
 იღებს ზედაპირიდან და დებს უკან ნივთებს რამდენიმე თითის გამოყენებით;
 იღებს პატარა ზომის ნივთებს ზედაპირიდან;
 იღებს პატარა ზომის ნივთებს ზედაპირიდან პინცეტისებრი გრასპის გამოყენებით
და უჭირავს ის გარკვეული დროის განმავლობაში;
 ამოძრავებს მტევანს თითებით საგნის დაჭერისას;
 ამოძრავებს მკლავებს თითებით საგნის დაჭერისას;
 უჭირავს ხელში ნივთი და აერთიანებს მას სხვა ნივთთან (მაგ., სათამაშო ჯაჭვის,
კონსტრუქტორის აწყობა, ნივთების ჩაყრა ყუთში);
 გადაადგილდება როდესაც ხელში უჭირავს საგანი;
 იღებს ნივთს, რომელსაც ვერ ხედავს, (მაგ., ტომრიდან ნივთების ამოღება).
ხელიდან გაშვება:
 მოსწავლე აძლევს ნებას სხვა ადამიანს მისი ხელიდან საგნის აღების;
 უშვებს ხელისგულის ზომის ნივთებს;
 დებს ნივთებს მაგიდაზე მთლიანი ხელისგულის გამოყენებით;
 გადააქვს საგანი ხელიდან ხელში;
 ორივე ხელით უჭირავს საგანი და გადააქვს ხან ერთში ხან მეორეში;
 შეუძლია წინამხრის როტაცია და აგდებს საგანს;
 იღებს და დებს საგნებს შესვენების გარეშე (აღების და გაშვების თანმიმდევრობა).
მანიპულაცია:
 მოსწავლეს მიაქვს საგანი პირთან;
 იყენებს ხელებს საგნებით მანიპულირებისთვის (მაგ., ანჯღრევს, აგდებს, კრავს
ხელს და ა.შ.);
 იყენებს მთლიან ხელს ან თითებს სხვადასხვა სახის ჩამრთველის ასამუშავებლად
(მაგ., შუქის ჩამრთველი, კომპიუტერის კლავიატურა, სათამაშოზე ღილაკები და
ა.შ.);
 იყენებს საჩვენებელ თითებს ღილაკზე დაჭერისას, საგანზე ჩვენებისას;
 ხელის აწევის მეშვეობით აგდებს ნივთებს კონტეინერში;
 ალაგებს ნივთებს კონტეინერში;
 აწყობს მარტივ ფაზლს (ფორმების ჩასმა);
 ახერხებს საგნების მოტრიალებას ხელებში დაჭერისას;
 შეუძლია საგნის ამოტრიალება თავდაყირა აღების შემთხვევაში.
მსხვილი მოტორიკა:
ჯდომა:
 მოსწავლეს შეუძლია თავის დაჭერა დამოუკიდებლად ჯდომისას;
 მოსწავლე ამოძრავებს თავს ყველა მიმართულებით;
 მოსწავლე ზის მთლიანად საყრდენის გამოყენებით;

Codex 365 354 of 420
 მოსწავლე ზის სკამზე, რომელსაც აქვს გვერდები;

 მოსწავლე ზის სკამზე გვერდების გარეშე (სასკოლო სკამი);
 მოსწავლე ზის სხვადასხვა სკამზე;
 მოსწავლე ზის საწოლის კიდეზე, იატაკზე, ტაბურეტზე და ა.შ.;
 მოსწავლე იყენებს კიდურებს ჯდომით პოზიციაში;
 მოსწავლე ამოძრავებს ზედა სხეულს ჯდომისას (მაგ., იხრება წინ საგნის ასაღებად);
 მოსწავლეს შეუძლია წამოჯდომა წოლითი პოზიციიდან.
დგომა:
 მოსწავლე დგას სრული დახმარებით;
 მოსწავლე დგას ხელებზე დაყრდნობილი;
 მოსწავლე დგას დამოუკიდებლად საყრდენის გარეშე;
 მოსწავლე ამოძრავებს კიდურებს დგომისას;
 დგომისას მოსწავლე ტრიალდება გვერდებზე;
 მოსწავლე დამოუკიდებლად დგება ჯდომითი პოზიციიდან ხელების გამოყენებით;
 დამოუკიდებლად დგება სკამიდან;
 დგება იატაკზე ჯდომისას;
 ჯდება სკამზე, როდესაც ეხება ხელებით საყრდენს;
 დამოუკიდებლად ჯდება სკამზე ხელების გამოყენების გარეშე;
 შეუძლია ჩაკუზვა და ადგომა საყრდენის გარეშე.
სიარული:
 მოსწავლე დადის სრული საყრდენით (სპეციალური აღჭურვილობის გამოყენებით);
 მოსწავლე გადაადგილდება კედელზე და ავეჯზე დაყრდნობილი;
 მოსწავლე გადაადგილდება ხელებზე დაყრდნობით, (მაგ., ვალკერის გამოყენებით);
 მოსწავლე გადაადგილდება ერთ ხელზე დაყრდნობით;
 მოსწავლე დადის დახმარების გარეშე;
 მოსწავლე დადის უკუსვლით;
 სიარულისას მოსწავლე ცვლის მიმართულებას;
 მოსწავლე დადის სხვადასხვა ზედაპირზე;
 მოსწავლე ადის/ჩადის კიდეებზე მოაჯირის დახმარებით;
 მოსწავლე ადის/ჩადის პანდუსზე მოაჯირის დახმარებით;
 მოსწავლე ადის/ჩადის კიბეზე დამოუკიდებლად;
 მოსწავლე ადის/ჩადის პანდუსზე დამოუკიდებლად.
მობილურობა:
მობილურობა შიგნით:
 მოსწავლე ცოცავს ან გადაადგილება ჯდომით ხელების დახმარებით;
 მოსწავლე ცურდება გვერდზე/მუცელზე/ზურგზე წოლისას;
 მოსწავლე გორაობს;
 მოსწავლეს შეუძლია ავეჯის დახმარებით საკუთარი სხეულის მოწევა/გაწევა;
 მოსწავლეს შეუძლია ბატუტზე ხტუნვა ნებისმიერ პოზიციაში;
 მოსწავლეს შეუძლია საგნების გადაგდება და დაჭერა;
 მოსწავლეს შეუძლია გადაადგილება საგნების ზედაპირზე და მათ ქვეშ (მაგ.,
მაგიდის ქვეშ, დივანზე სიარული და ა.შ.).
მობილურობა გარეთ:
 მოსწავლე იყენებს სათამაშო მოედანზე არსებულ აღჭურვილობას (საქანელა,
აიწონა-დაიწონა, სასრიალო და ა.შ.);
 მოსწავლე ატარებს ნებისმიერი სტილის ველოსიპედს;
 მოსწავლე გადაადგილდება სხვადასხვა ზედაპირზე (ბალახი, ქვაფენილი, მიწა და
ა.შ.);
გაკვეთილის დაგეგმვისას მასწავლებელი ირჩევს აქტივობებს, სხეულის აღქმის, მსხვილი და ნატიფი

მოტორიკის და მობილურობის განვითარებისთვის. აუცილებელია მოსწავლის ძლიერი მხარეების მიხედვით
ინდივიდუალური და ჯგუფური აქტივობების დაგეგმვა, მაგ., თუ მოსწავლეს შეუძლია გადაადგილება
მხოლოდ გორაობით, მასწავლებელს შეუძლია მხიარული სტარტების დაგეგმვა ისე, რომ ყველა მოსწავლეს
მოუწიოს გორაობით გადაადგილება.
სენსორული სასწავლო გეგმის ფარგლებში, სპორტის მასწავლებლისთვის ყველაზე მთავარი მიზანია
მოძრაობითი არხების განვითარება: ვესტიბულური და პროპრიოცეპტული სისტემების განვითარება. თუმცა,
თუ მიზნის მისაღწევად მას ასევე ჭირდება სხვა მოდალობის აღქმის განვითარება მასწავლებელს შეუძლია
Codex 365 355 of 420
სხვა არხების განვითარებაც. მაგ., თუ მასწავლებლის მთავარი მიზანია მოსწავლემ დაიწყოს ბურთის ხელში
ჭერა, როდესაც მოსწავლე არც კი უყურებს ბურთს, მიზანშეწონილი იქნება ასევე ვიზუალურ აღქმაზე
მუშაობა.
ძალიან ხშირად, უმძმესი და მრავლობითი გონებრივი და ფიზიკური განვითარების დარღვევის მქონე
მოსწავლეები ასაკით არიან გადანაწილებული სწავლების საშუალო საფეხურზე, მაგ., მე-8 კლასში.
შესაბამისად თემატიკა, ინტერესები და აქტივობაბი მაქსიმალურად უნდა იყოს შერჩეული ასაკის
შესაბამისად, განსაკუთრებულად ჯგუფური აქტივობების დაგეგმვისას. მაგ., ფიზიკური ვაჯიშის დროს
თანამედროვე მუსიკის ფონზე ვარჯიში, ან კალათბურთის თამაშში მოსწავლის ჩართვა დროის უმცირესი
მონაკვეთით (ბურთის ჩაწოდება) და ა.შ.
მუხლი 35. გაფართოებული სასწავლო გეგმა მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის
ზოგადი ნაწილი
გაფართოებული სასწავლო გეგმა მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეების სასკოლო სასწავლო
პროცესის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს. მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეები, როგორც წესი,
მხედველი თანატოლების მსგავსად ეუფლებიან ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ საგნებს და
გადიან იმავე შედეგზე, რაზეც მათი მხედველი თანაკლასელები. თუმცა მხედველობის დარღვევიდან
გამომდინარე, ისინი მოკლებულნი არიან სპონტანურ სწავლას. შესაბამისად, მათ რიგი უნარების
განსავითარებლად ესაჭიროებათ სპეციფიკური მეთოდებისა და სტრატეგიების გამოყენებით სწავლება.
გაფართოებული სასწავლო გეგმა 9 სფეროს აერთიანებს, რომლებზე მუშაობაც უნდა ხორციელდებოდეს,
როგორც საკლასო გარემოში ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ გაკვეთილებზე, ასევე,
ინდივიდუალურად. ეს სფეროებია:
1. კომპენსატორული აკადემიური უნარები;
2. ტექნიკური აღჭურვილობა და დამხმარე საშუალებების გამოყენება;
3. ნარჩენი მხედველობის გამოყენება;
4. სოციალური ინტერაქცია;
5. დამოუკიდებელი ცხოვრება;
6. დასვენება და თავისუფალი დრო;
7. პროფესია და კარიერა;
8. თვითადვოკატირება;
9. მობილობა-ორიენტაცია (იხ. მობილობა-ორიენტაციის სტანდარტი).
ზემოთ აღნიშნულ სფეროებზე მუშაობაში აქტიურად უნდა იყვნენ ჩართული, როგორც საგნების
მასწავლებლები, ასევე: სპეციალური მასწავლებელი, ფსიქოლოგი, ოკუპაციური თერაპევტი, მობილობისა და
ორიენტაციის სპეციალისტი. თუ მოსწავლე მრავლობითი დარღვევის მქონეა, საჭიროებისამებრ, შეიძლება
ჩაერთოს დამატებითი სპეციალისტიც, მაგ., მეტყველების თერაპევტი, ფსიქოლოგი და სხვ.
გაფართოებული სასწავლო გეგმის სასწავლო მიზნები და ამოცანები
გაფართოებული სასწავლო გეგმის მიზნები და ამოცანებია:
გაუჩინოს მოსწავლეს სურვილი, იყოს დამოუკიდებელი, თვითმყოფადი პიროვნება;
შესძინოს მოსწავლეს დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის აუცილებელი უნარ-ჩვევები;
დაეხმაროს მოსწავლეს, საკუთარი შეზღუდული შესაძლებლობის, უნარებისა და შესაძლებლობების
გააზრებაში;
მოსწავლემ შეძლოს საკუთარი დროის იმგვარად განაწილება, რომ შეძლოს, როგორც დაკისრებული სამუშაოს
შესრულება, ასევე დასვენება;
მოსწავლემ შეძლოს სასურველი დამხმარე საშუალების იდენტიფიცირება და გამოყენება საჭიროებისამებრ;
მოსწავლე ფლობდეს დამოუკიდებლად და უსაფრთხოდ გადაადგილების უნარ-ჩვევებს;
მოსწავლე მაქსიმალურად ეფექტიანად იყენებდეს ნარჩენ მხედველობას ნაცნობ და უცნობ გარემოში;
მოსწავლე კომუნიკაციას ამყარებდეს საჭიროებისა და სურვილისამებრ, კონსტრუქციული ფორმით;
მოსწავლემ შეძლოს, როგორც დახმარების თხოვნა, ასევე არასაჭირო დახმარებაზე უარის თქმა თავაზიანი
ფორმით;

Codex 365 356 of 420
მოსწავლემ შეძლოს მეტად გავრცელებული პროფესიების იდენტიფიცირება და მათი წარმომადგენლების

ფუნქცია-მოვალეობების განსაზღვრა;
მოსწავლემ შეძლოს საკუთარი შესაძლებლობებისა და უნარების გათვალისწინებით, თავისთვის შესაფერისი
პროფესიების იდენტიფიცირება.
გაფართოებული სასწავლო გეგმის, მობილობა-ორიენტაციის სწავლების ორგანიზება და საათობრივი

განაწილება
გაფართოებული სასწავლო გეგმით სწავლება ხორციელდება სკოლის დაწყებით, საბაზო და საშუალო
საფეხურებზე მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის. მისი ელემენტების ინტეგრირება ხდება
სხვადასხვა საგანზე და ასევე სხვადასხვა სპეციალისტის მიერ (მაგ. ფსიქოლოგი, სპეცმასწავლებელი,
მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი, ოკუპაციური თერაპევტი) ინდივიდუალური მუშაობის დროს.
მაგ., კომპენსატორული აკადემიური უნარების განვითარებაზე მუშაობს როგორც ქართული ენისა და
ლიტერატურის, ასევე მათემატიკისა და სპეციალური მასწავლებელი; დამხმარე საშუალებების გამოყენებას
მოსწავლე შესაძლოა ეუფლებოდეს ესგ-ით გათვალისწინებულ გაკვეთილებზეც, მაგ., ქართული, მათემატიკა,
ბუნებისმეტყველება, ისტორია, ფიზიკური აღზრდა და მისთ., ასევე სპეციალურ მასწავლებელთან ან
ოკუპაციურ თერაპევტთან ინდივიდუალურად მუშაობისას. აღნიშნული უნარების განვითარებაზე მუშაობის
პროცესი, მიზნები, აქტივობები, პასუხისმგებელი პირები და სხვა რეგულირდება მოსწავლის
ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის საფუძველზე. გაფართოებული სასწავლო გეგმის სწავლების
ორგანიზებასთან დაკავშირებით ასევე იხ. დანართი N1 „გაფართოებული სასწავლო გეგმის, მობილობა-
ორიენტაციის სწავლების ორგანიზება და საათობრივი განაწილება“.
გაფართოებული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული შედეგების მიღწევისათვის გამოიყენება განმავითარებელი
შეფასების ელემენტები. საჭიროების შემთხვევაში, მასწავლებელს შეუძლია მოსწავლეს მისცეს საშინაო
დავალება, რაც ძირითადად მოიცავს დასწავლილის პრაქტიკულად განხორციელებას, გარემოზე დაკვირვებას
და სირთულეების იდენტიფიცირებას და/ან მცირე მასშტაბიანი პროექტის მომზადებას მშობლების
ჩართულობით.
მულტისენსორული მიდგომა
უსინათლო და მცირემხედველი ბავშვების სწავლების პროცესში, უმნიშვნელოვანესია, მულტისენსორული
მიდგომის გამოყენება. სამყაროს შემეცნების პროცესში, ისევე, როგორც ცალკეული ცნებების ათვისებისას, მათ
ესაჭიროებათ ამა თუ იმ მოვლენისა და საგნის შესახებ ინფორმაციის სხვადასხვა სენსორული არხებით
მიღება. ამ დროს, მასწავლებელი კარგად უნდა იცნობდეს მოსწავლის შესაძლებლობებს და მისი ძლიერი
მხარეების გამოყენებით, შეეცადოს, განავითაროს არსებული ყველა სენსორული არხი. მაგალითად, თუ
მოსწავლეს ვასწავლით სკოლის ბუფეტამდე მარშრუტს, შეგვიძლია გამოვიყენოთ, როგორც ტაქტილური
მიმანიშნებლები, ასევე, სმენა, ყნოსვა, არსებობის შემთხვევაში, ნარჩენი მხედველობა. განვიხილოთ
აღნიშნული შემთხვევა: უსინათლო/მცირემხედველი მოსწავლე საკლასო ოთახიდან მიდის ბუფეტში. გზად,
მან უნდა გაიაროს დერეფანი, მესამე საკლასო ოთახის კარის შემდეგ, მოუხვიოს მარცხნივ, იპოვოს მოაჯირი,
კიბე, ჩავიდეს კიბეზე, მოუხვიოს მარჯვნივ, გაყვეს კედელს პირდაპირ, იპოვოს ბუფეტის კარი და შევიდეს
შიგნით. ამ მარშრუტის გავლისას, მოსწავლე გამოიყენებს თეთრ ხელჯოხს, ყველა საორიენტაციო პუნქტის
მოსაძებნად. ასევე, ხელს, მოაჯირზე გასაყოლებლად, მაგრამ ამასთანავე, მას შეუძლია გამოიყენოს სმენა კიბის
უჯრედის საპოვნელად, რადგან კიბის უჯრედი ღია სივრცეა, საიდანაც ჰაერის ნაკადი უფრო თავისუფლად
მოდის, ვიდრე დერეფანში, სადაც კედლებია. ასევე, კიბის უჯრედში, დასვენებაზე, მეტი ხმაურია და ისმის
საფეხურებზე სიარულის ხმა. გარდა ამისა, მოსწავლეს შეუძლია, სმენით განსაზღვროს, თუ სად იწყება ან
მთავრდება უწყვეტი კედელი დერეფანში. შემდგომ, ყნოსვის გამოყენებით, შეუძლია, მოახდინოს ბუფეტის
ლოკალიზება. მცირემხედველ მოსწავლეს, შეუძლია გამოიყენოს დერეფნის ბოლოს ან კიბის უჯრედში
მდებარე ფანჯრიდან მომავალი სინათლე, იმისათვის, რომ ადვილად, სწრაფად და უსაფრთხოდ
ორიენტირდეს გარემოში.
განვიხილოთ მეორე მაგალითი: მოსწავლეს სურს, გაიგოს, თუ რა არის კოკორი. მასწავლებელს შეუძლია,
აუხსნას მოსწავლეს ვერბალურად, თუ რა არის კოკორი. ამასთან, მცირემხედველ მოსწავლეს, შეიძლება
აჩვენოს ფოტო ან ვიდეო მასალა შესაბამისი გამადიდებელი ტექნოლოგიის გამოყენებით. თუმცა ეს მაინც არ
იქნება რეალური და სრულყოფილი გამოცდილება არც უსინათლო და არც მცირემხედველი მოსწავლისათვის.
Codex 365 357 of 420
დამატებით, საჭიროა, მასწავლებელმა მოსწავლე გაიყვანოს ეზოში, სადაც ბუჩქზე ან ხეზე აჩვენებს კოკორს,
მისცემს საშუალებას, მოწყვიტოს იგი, უსუნოს, გასრისოს და ა.შ. შესაძლებელია, მასწავლებელმა ეს აქტივობა
შეასრულოს მოსწავლესთან ერთად, მაშინ, როცა კოკორი არის ბუჩქზე, ადრეულ გაზაფხულზე, ხოლო
მოგვიანებით, გაივლის თემას კოკორთან დაკავშირებით. ეს, გარკვეულწილად, მოემსახურება ცოდნის
გამყარებასაც.
უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეებისათვის ისეთი ცნებების ასახსნელად, რაზე ხელით შეხებაც
შეუძლებელი ან საფრთხის შემცველია, შეგვიძლია, გამოვიყენოთ თვალსაჩინოება. თვალსაჩინოების
გამოყენება, შესაძლოა, იყოს წინაპირობა რეალურ გარემოში, რეალური საგნებით გამოცდილების
მიღებისთვისაც. მაგალითად, უსინათლო ბავშვი ხელს ვერ მოკიდებს ელვას, ჰორიზონტს, ცისარტყელას და
სხვა. ასევე, არ არის შესაძლებელი, ხელით შეეხოს ვეფხვს, სპილოს, მარტორქას და ა.შ. შესაბამისად, მცირე
ზომის, რეალურ ობიექტთან მაქსიმალურად მიახლოვებული მაკეტი, ნახაზი ან სხვაგვარი თვალსაჩინოება
საუკეთესო გამოსავალი იქნება მასწავლებლისათვის. აუცილებელია, თვალსაჩინოება ისე იყოს
დამზადებული, რომ მაქსიმალურად გავდეს ნამდვილს, როგორც ტაქტილურად, ასევე ვიზუალურად
მცირემხედველი მოსწავლეებისათვის. ამისათვის, გასათვალისწინებელია, ფაქტურა, ფერი, ფორმა, ობიექტის
სხვადასხვა შემადგენელი ნაწილების ურთიერთპროპორცია და სხვა. მნიშვნელოვანია, რომ თვალსაჩინოება
ხელით ადვილად აღსაქმელი იყოს. მისი ზომა იმხელა უნდა იყოს, რომ მოსწავლემ ორი ხელით შეძლოს მისი
სრულად დათვალიერება. ასევე, მასზე დატანილი დეტალები არ უნდა იყოს იმდენად ბევრი და მცირე ზომის,
რომ შეუძლებელს ხდიდეს მის აღქმას.
კეთებით სწავლება
უსინათლო და მცირემხედველი ბავშვების სწავლების ერთ-ერთი უმთავრესი პრინციპია, კეთებით სწავლება.
მოსწავლე ამ დროს, იღებს უნიკალურ გამოცდილებას, როდესაც იგი თავად აქტიურ მონაწილეობას იღებს
შესწავლის პროცესში. ეს, განსაკუთრებულ აქტუალობას იძენს, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების,
ბუნებრივი მოვლენების, საყოფაცხოვრებო უნარების ათვისებისას, პროფესიების შესახებ მრავალფეროვანი
ინფორმაციის მიღებისას და სხვადასხვა სოციალური თემების შესწავლისას.
პრობლემის გადაჭრაზე ორიენტირებული მეთოდოლოგია

იმისათვის, რომ უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებს განუვითარდეთ დამოუკიდებლობის უნარები,
თვითმყოფადობის განცდა და შეძლონ თვითრეალიზება, მოგვიანებით, საჭიროა, აითვისონ პრობლემის
გადაჭრის უნარები. მასწავლებელმა მოსწავლეებს უნდა მიაწოდოს იმგვარად ორგანიზებული დავალებები და
აქტივობები, რომლის დროსაც, მოსწავლეები შეძლებენ, დამოუკიდებლად ან ჯგუფურად იმუშაონ
კონკრეტულ სირთულეებთან გასამკლავებლად. ამგვარი მიდგომა, უსინათლო და მცირემხედველ
მოსწავლეებს მისცემს შესაძლებლობას, მიიღონ მრავალფეროვანი გამოცდილება, შეიმეცნონ სამყარო
მოვლენებთან უშუალო ურთიერთობით და მიიღონ რეალური ცხოვრებისეული სირთულეების მოგვარების
გამოცდილება.
სენსორული თავისებურებებისა და ზღურბლის გათვალისწინება

უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებთან მუშაობისას, გასათვალისწინებელია, მათი ინდივიდუალური
თავისებურებები. მაგალითად, ზოგიერთ უსინათლო მოსწავლეს, შესაძლოა, ძალიან აღიზიანებდეს ხმაური,
სხვას კი, ხმაურიან გარემოში ყოფნა სიამოვნებას ანიჭებდეს. ასევე, განსხვავებულია სინათლის ინტენსივობა,
რომელიც შესაძლოა საკმარისი ან გამაღიზიანებელი იყოს მცირემხედველი მოსწავლეებისათვის. ერთი და
იგივე განათება, შესაძლოა, ზედმეტად გადანათებულს ხდიდეს გარემოს ერთი მოსწავლისათვის, მეორისთვის
კი, არასაკმარისი იყოს. ამასთან, მასწავლებელმა ყურადღება უნდა მიაქციოს, მოსწავლეთა ტაქტილურ
შეგრძნებებსა და წინა გამოცდილებებსაც. ზოგიერთ მოსწავლეს არ სიამოვნებს ან ეშინია კიდევაც ბეწვის,
ბუმბულის და სხვა. მრავალფეროვანი ფაქტურების გამოყენება აუცილებელია უსინათლო და
მცირემხედველი მოსწავლეების სწავლებისას, თუმცა საჭიროა, სიახლეები დავამატოთ ნაბიჯ-ნაბიჯ, არა
ერთდროულად და დავაკვირდეთ მოსწავლეების რეაქციებს. შესაძლოა, დროის გასვლასთან და მოსწავლის
გამოცდილების გამრავალფეროვნებასთან ერთად, მისაღები გახდეს სხვადასხვა, მანამდე მიუღებელი
ტაქტილური, აუდიალური თუ ვიზუალური სტიმულები. შიში შესაძლოა ვლინდებოდეს მხოლოდ იმის
გამოც, რომ მოსწავლემ არ იცის, რაზე ვესაუბრებით. მაგალითად, მას არასდროს უნახავს საქანელა, სასრიალო
Codex 365 358 of 420
და ა.შ. თუ პირველ ეტაპზე, მივცემთ შესაძლებლობას, ჯერ ხელით შეისწავლოს იგი, შემდეგ მოსინჯოს, თუ
როგორ ქანაობენ ან სრიალებენ სხვები და შემდეგ, მასწავლებელთან ერთად ჩამოვასრიალებთ ან ვაქანავებთ
საქანელაზე, მომდევნო ეტაპზე, მოსწავლე შეძლებს შიშის დაძლევას. ამასთან, მისი დამოუკიდებლობის
ხარისხიც ნაბიჯ-ნაბიჯ გაიზრდება.
ცნებების დაუფლება
უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეების განვითარებისა და სწავლების პროცესში, წამყვანი ადგილი
უჭირავს ცნებების განვითარებას. ცნებების ათვისებისათვის, მათ ესაჭიროებათ ვერბალური ახსნა, უშუალო
გამოცდილების მიღება, თვალსაჩინოების გამოყენება და სხვა. მხედველობის შეზღუდვის გამო,
გართულებულია, როგორც კონკრეტული, ასევე აბსტრაქტული ცნებების ათვისების პროცესი. აუცილებელია,
მასწავლებელმა გამოკვეთოს ის ცნებები, რაც საჭიროა ახალი მასალისა თუ უნარის ათვისებისას და მათზე
იმუშაოს წინასწარ. მაგალითად, თუ მოსწავლეს ვასწავლით ფეხსაცმლის თასმის შეკვრას, ჯერ მოსწავლეს
უნდა ვასწავლოთ, თუ რა ნაწილებისაგან შედგება ფეხსაცმელი, სად არის მისი წინა და უკანა ნაწილები, ძირი,
ქუსლი, ყელი, ენა, სად არის გაყრილი თასმები და ამის შემდეგ დავიწყოთ მუშაობა თასმების შეკვრაზე. თუ
გვსურს, რომ მოსწავლეს ვასწავლოთ წყლის აგრეგატული მდგომარეობები, პირველ რიგში, მას უნდა
ვაჩვენოთ, თუ რა არის ყინული, ორთქლი, წყალი, რომელიც მოდის ონკანში, წვიმა და ა.შ.
ვერბალური თანხლება
ყოველივე ზემოთ აღნიშნული ნაკლებად ეფექტური იქნება ვერბალური ახსნის გარეშე. უსინათლო და
მცირემხედველ მოსწავლეებს ესაჭიროებათ, მათ გარშემო არსებული ობიექტების, მოვლენების, გარემოს
აღწერა. ასევე, ახალი მასალის ათვისებისას, აუცილებელია ყველაფრის ახსნა ვერბალურად. მაშინაც კი,
როდესაც ვიყენებთ თვალსაჩინოებას, უნდა დავრწმუნდეთ, რომ მისი ყველა კომპონენტი მოსწავლისათვის
სრულად არის გასაგები.
ხელი ხელზე და ხელი ხელის ქვეშ

უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეების დამოუკიდებლობის ხარისხის გაზრდისას, მნიშვნელოვანია,
გამოვიჩინოთ სიფრთხილე და მათი გამოცდილება მაქსიმალურად პოზიტიური იყოს. ამისათვის, შეგვიძლია,
გამოვიყენოთ ტექნიკები - ხელი ხელზე და ხელი ხელის ქვეშ. მასწავლებელი დგება მოსწავლის უკან ან
გვერდით და სთხოვს მოსწავლეს, მასწავლებლის ხელებზე დაალაგოს თვისი ხელები. მოსწავლის თითები
უნდა ეხებოდეს მასწავლებლის თითებს, ხოლო ხელის გულები - ხელის ზურგებს. მასწავლებელი
ახორციელებს მანიპულაციას, რომლის სწავლებაც მოსწავლისთვის უნდა ისე, რომ მოსწავლე ხელით გრძნობს
ამ მანიპულაციებს. შემდგომ ეტაპზე, მასწავლებელი ხელს კიდებს მოსწავლის ხელებს, ისე, რომ თითები ეხება
თითებს, ხოლო მასწავლებლის ხელის გული - მოსწავლის ხელის ზურგს. მასწავლებელი თავისი ხელებისა და
თითების მოძრაობით ეხმარება მოსწავლეს, მანიპულაციის განხორციელებაში. შემდგომ ეტაპზე, მოსწავლე
მასწავლებლის მცირეოდენი, პერიოდული დახმარებით ან დახმარების გარეშე ახორციელებს მანიპულაციას.
გასათვალისწინებელია, რომ თითოეული მოქმედების ან ტექნიკის გამეორება შესაძლოა, არაერთხელ იყოს
საჭირო.
საათის პრინციპი
ეს უნივერსალური მეთოდი უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებთან მუშაობის სპეციფიკურ მეთოდს
წარმოადგენს. აღნიშნულის გამოყენება შესაძლებელია, როგორც სიბრტყეზე, ასევე სივრცეში
ორიენტირებისას. მოსწავლეს ვუხსნით, რომ მის წინ, სიბრტყეზე დევს საათი, რომლის ციფრებიც
შემდეგნაირად არის განლაგებული: 6 - მოსწავლის წინ, ახლოს, 12 მოსწავლის წინ, მოშორებით, 6-იანის
პირდაპირ, 3 მოსწავლის წინ და მარჯვნივ, ხოლო 9 მოსწავლის წინ და მარცხნივ. დანარჩენი საათები კი მათ
შორის არის მოთავსებული, ზუსტად ისე, როგორც ნამდვილ საათზეა. ნივთების მდებარეობის
განსასაზღვრად, მარტივად ვეუბნებით მოსწავლეს, ფანქარი დევს 3 საათზე, წიგნი დევს 12 საათზე, რვეული
დევს 6 საათზე და სხვა. საათის პრინციპის სივრცეში გამოყენებისას კი, უნდა წარმოვიდგინოთ, რომ მოსწავლე
დგას ისრების ადგილზე. მის წინ არის 12 საათი, მარჯვნივ - 3, ხოლო მარცხნივ - 9. 4, 5, 6, 7, 8 საათებს
სივრცეში არ ვიყენებთ. გასათვალისწინებელია, რომ საათის მითითებისას, მასწავლებელმა უნდა გამოიყენოს
მოსწავლის პოზიცია და არა საკუთარი ან სხვა ობიექტის.
რეფლექსია და უკუკავშირი
Codex 365 359 of 420
აუცილებელია, მასწავლებელმა ხშირად მიიღოს უკუკავშირი მოსწავლეებისაგან. მოსწავლეს უნდა ვთხოვოთ,

თავად მოგვიყვეს, თუ რა გაიგო, რა შეკითხვები გაუჩნდა, რა იყო მისთვის გაუგებარი, რა მოეწონა ან არ
მოეწონა გაკვეთილის განმავლობაში. ამ გზით, დავრწმუნდებით, რომ მოსწავლემ ნამდვილად სწორად გაიგო
მიწოდებული ინფორმაცია. ამასთან, მივიღებთ ინფორმაციას, მისი დისკომფორტისა თუ დადებითი
განცდების შესახებ, რაც მომავალში დაგვეხმარება, უფრო ეფექტიანად დავგეგმოთ გაკვეთილი.
გენერალიზება და ტრანსფერი
უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებს ესაჭიროებათ მრავალფეროვანი გამოცდილების მიღება
იმისათვის, რომ შეძლონ საკუთარი ცოდნის გენერალიზება. მაგალითად, თუ მოსწავლეს მთლიანად არ
დავათვალიერებინებთ მაგიდას, არ ვაჩვენებთ მის ფეხებს, უჯრებს, თაროებს, შესაძლოა, უსინათლო
მოსწავლემ იფიქროს, რომ მაგიდა მხოლოდ ის ზედაპირია, რომელზეც საკუთარ ნივთებს ალაგებს. ასევე, მან
უნდა იცოდეს, რომ არსებობს, მრგვალი, ოთხკუთხედი, ოვალური მაგიდები. მათ შეიძლება სხვადასხვა
ფუნქცია და დანიშნულება ჰქონდეთ და ა.შ. შესაბამისად, სხვადასხვა მოვლენებზე საუბრისას,
უმნიშვნელოვანესია, უსინათლო/მცირემხედველი მოსწავლეები წავიყვანოთ სხვადასხვა გარემოში, მივცეთ
საშუალება, გამოცადონ სხვადასხვა მოვლენები, და სხვა. მაგალითად, შეიძინონ პროდუქტი, როგორც
გაკვეთილზე, სიმულაციურ მაღაზიაში, ასევე, პატარა მაღაზიაში და სუპერმარკეტში; დაესწრონ სასკოლო
ღონისძიებას, მიიღონ მასში მონაწილეობა, დაესწრონ სპექტაკლს თეატრში, წავიდნენ კონცერტზე და ა.შ.
ინტერდისციპლინური მუშაობა
გაფართოებული კურიკულუმის თემების სწავლება საჭიროა ინტეგრირდეს სასკოლო საგნების სწავლებაში.
რიგ საკითხებზე მუშაობა უნდა მოხდეს, როგორც საგნობრივ გაკვეთილებზე, ასევე სპეციალურ
მასწავლებელთან, ფსიქოლოგთან, ოკუპაციურ თერაპევტთან, მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტთან
ერთად. გარდა ამისა, ყველა სპეციალისტი, ვინც ერთსა და იმავე მოსწავლესთან მუშაობს, რეგულარულად
უნდა ცვლიდეს ინფორმაციას, მიღწევებისა და სირთულეების შესახებ. ასევე, იმ მეთოდებზე, რასაც იყენებენ
კონკრეტულ მოსწავლესთან. დაწყებით კლასებში, განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს ერთსა და იმავე
თემაზე სხვადასხვა გარემოში, სივრცეში, სხვადასხვა სპეციალისტის მიერ მუშაობა. თუმცა გამოწვევაა ის, რომ
სხვადასხვა მასწავლებელი სხვადასხვა მიდგომას არ იყენებდეს ან განსხვავებული მიდგომები ეფუძნებოდეს
ერთი მეორეს.
უსაფრთხოების ზომების უზრუნველყოფა

უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებთან მუშაობისას, საჭიროა, მასწავლებელმა გამოიჩინოს
სიფრთხილე და გაითვალისწინოს უსაფრთხოების წესები. ამასთან, გამომდინარე იქედან, რომ მოსწავლეები
ვერ ახერხებენ გარემოს ვიზუალურ კონტროლს, მათთვის საფრთხის შემცველი შესაძლოა აღმოჩნდეს იმგვარი
რაღაცები, რასაც ჩვეულებრივ, მასწავლებელი არ მიაქცევდა ყურადღებას. მასწავლებელმა უნდა
გაითვალისწინოს უსაფრთხოების ზომები, თუმცა ამასთან, არ შეზღუდოს მოსწავლის დამოუკიდებლობა.
საჭიროა, მოსწავლეები გავაფრთხილოთ არსებული და მოსალოდნელი საფრთხეების შესახებ, მივაწოდოთ
ინფორმაცია და შესაძლებლობის ფარგლებში, ვაჩვენოთ მათ საფრთხის შემცველი ადგილები ან საგნები.
ყველა საჭირო ზომის მიღების შემდგომ კი ჩავრთოთ აქტივობაში უსინათლო/მცირემხედველი მოსწავლეები.
თვითგამოცდილება
უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეების მასწავლებლებისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია
თვითგამოცდილების მიღება. ეს გულისხმობს, თვალების ახვევას და იმ აქტივობების ამგვარად
განხორციელებას, რაც გვსურს, რომ მოსწავლეს შევასრულებინოთ. თვითგამოცდილების ნაწილი შესაძლოა
გახდეს იმ თვალსაჩინოებებისა თუ მაკეტების ტაქტილურად შესწავლა, რომლის გამოყენებასაც ვგეგმავთ
მოსწავლეებთან. ამგვარ თვითგამოცდილების მიღებას უნდა ჰქონდეს არა ერთჯერადი, არამედ
განმეორებითი ხასიათი.

Codex 365 360 of 420
გაფართოებული სასწავლო გეგმის სტანდარტები

გაფართოებული კურიკულუმი დაწყებით საფეხურზე
დაწყებით საფეხურზე, გაფართოებული სასწავლო გეგმა მხედველობის დარღვევის მქონე
მოსწავლეებისათვის მოიცავს შემდეგ მიმართულებებს:
1. კომპენსატორული აკადემიური უნარები;
2. ტექნიკური აღჭურვილობა და დამხმარე საშუალებები;
3. ნარჩენი მხედველობის გამოყენება;
4. სოციალური ინტერაქცია;
5. დამოუკიდებელი ცხოვრება;
6. დასვენება და თავისუფალი დრო;
7. პროფესია და კარიერა;
8. თვითადვოკატირება;
9. მობილობა-ორიენტაცია (იხ. თავი XXXII. მობილობა-ორიენტაცია);
I-VI კლასების სტანდარტი

საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ.:გაფ.დაწყ. 1.:
„გაფ.“ - მიუთითებს გაფართოებულ კურიკულუმს;
გაფართოებული კურიკულუმის სტანდარტი
შედეგების ინდექსი სტანდარტის შედეგი
1. მიმართულება: კომპენსატორული აკადემიური უნარები
გაფ.დაწყ.1. მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
ბაზისური სასწავლო-ორგანიზაციული უნარების გამოყენება;
მოსმენის უნარის გამოვლენა;
ასაკის შესაბამისად კლასიფიცირება;
საჭირო ცნებების კომპლექსური გაგების წარმოჩენა.
2. მიმართულება: ტექნიკური აღჭურვილობა და დამხმარე საშუალებები
საჭირო ტექნიკური და ადაპტური მოწყობილობების გამოყენება;
ბრაილის სისტემის გამოყენება სასწავლო პროცესების შესაბამისად;
საანგარიშოს გამოყენება ასაკის შესაბამისად;
ოპტიკური საშუალებების მორგება, გამოყენება და მოვლა;
ნაბეჭდი მასალის სასწავლო და საყოფაცხოვრებო მიზნების შესაბამისად გამოყენება.
3. მიმართულება: ნარჩენი მხედველობის გამოყენება
ნარჩენი მხედველობის ეფექტურად გამოყენება ინფორმაციის მისაღებად.
4. მიმართულება: სოციალური ინტერაქცია
თანატოლებთან მონაწილეობა ჯგუფურ აქტივობებში;
ურთიერთობა და თანამშრომლობა.
5. მიმართულება: დამოუკიდებელი ცხოვრება
კვებისთვის აუცილებელი რესურსებისა და უნარების გამოყენება;
ტანსაცმლის გამოყენება და მოვლა სეზონის შესაბამისად;
საყოფაცხოვრებო ნივთების მოვლა და გამოყენება დამოუკიდებლად და უსაფრთხოდ;
პირადი ჰიგიენის ელემენტარული წესების დაცვა;
მარტივი ფულადი ოპერაციების განხორციელება;
უსაფრთხოების წესების დაცვა ჩვეულ საყოფაცხოვრებო აქტივობებში და ნაცნობ ყოფით
სიტუაციებში.
6. მიმართულება: დასვენება და თავისუფალი დრო
თანატოლებთან ერთად ასაკის შესაბამის თამაშებში ჩართვა.
7. მიმართულება: პროფესია და კარიერა
ელემენტარული ცოდნის და დამოკიდებულების გამოვლენა ძირითად პროფესიებთან მიმართებით.
8. მიმართულება: თვითადვოკატირება

Codex 365 361 of 420

საკუთარი სპეციფიკური საჭიროებების გაცნობიერება და საჭირო დახმარების თხოვნა/მოპოვება.
9. მიმართულება: მობილობა-ორიენტაცია
გაფ.დაწყ.9. მოსწავლემ უნდა შეძლოს: (იხ. მობილობა-ორიენტაციის სტანდარტი).
თემები და კონტექსტები
ჩემი სხეული;
ჩემი სივრცე (ჩემი ოთახი, ჩემი მაგიდა, ჩემი ჩანთა, ჩემი საწოლი, ჩემი კარადა და სხვა);
ჩემი ნივთები;
ოჯახი და მეგობრები;
ჩემი ურთიერთობები (კომუნიკაციის დაწყება/დამთავრება, დახმარების თხოვნა/დახმარებაზე უარის თქმა,
გუნდური მუშაობა, დასვენება/გართობა/თამაში, უფროსებთან ურთიერთობა, არავერბალური სიგნალები,
ემოციების გაგება და გამოხატვა);
კვება (მომზადება საკუთარი თავისთვის, მომზადება სხვებისთვის, გამასპინძლება, გაზიარება, ჰიგიენა,
ესთეტიკა, ჭურჭლის გამოყენება, საკვების მირთმევა);
მგზავრობა, მოგზაურობა და ლაშქრობა;
საყიდლები;
გადაადგილება სხვადასხვანაირ ამინდში/სხვადასხვაგვარ რელიეფზე/სხვადასხვა დამხმარე საშუალებით;
გართობა (კონტექსტის შესაბამისი სამოსის შერჩევა, სამაგიდო თამაშები, აქტიური ფიზიკური თამაშები და
სპორტული აქტივობები, პასიური თამაშები, ვირტუალური თამაშები, სათამაშო სივრცის ორგანიზება და
მასში ორიენტირება);
დრო და სივრცე;
ჩემი მომავალი (პროფესია, რწმენები, ღირებულებები, დამოუკიდებლობის შესახებ წარმოდგენა, ინტერესები).
მიმართულება N1: კომპენსატორული აკადემიური უნარები
შედეგების ინდექსი: გაფ.დაწყ.1.
სასწავლო-ორგანიზაციული უნარები
საკუთარი მერხის, სასწავლო ნივთების, ჩანთის/ზურგჩანთის ორგანიზება;
კალენდრის რომელიმე მისაღები ფორმატით გამოყენება (ტაქტილური, ელექტრონული ან სხვა);
თავისუფალ დროს სასწავლო/განმავითარებელი მასალის გამოყენება გართობის მიზნით;
გარემოში არსებული ნაცნობი ხმების გამოყენება, გარკვევა, თუ რისია ეს ხმა;
საჭირო დამხმარე კომპენსატორული მეთოდების შემუშავება და გამოყენება (სამუშაო ფურცლებზე მუშაობა,
დაანგარიშება, ჩანიშვნა და სხვა);
„იარლიყის/ნიშნების“ პირად ნივთებზე მიკვრა და შემდეგ მინიჭებული სიმბოლოების ცნობა;
დღის მონაკვეთები, საათის არსი და საათის ცნობა რომელიმე მისაღები ფორმატით;
ასაკის შესაბამისი დავალებების შესრულება კომპიუტერის გამოყენებით.
მერხი, სკამი, ჩანთა, ჯიბე, შესაკრავი, ელვა შესაკრავი, ფხრიწიანი შესაკრავი, ჩანთის სახელური, ჩანთის
მხრები, ზურგჩანთა, ჩალაგება, ამოლაგება, დაკეცვა, გადაფერთხვა, ამოსუფთავება, საკიდი, თარო, უჯრა,
საკეტი, გასაღები, გაღება, დაკეტვა, გადატრიალება, შერჭობა, გამოძრობა, გადატრიალება, დახურვა,
კალენდარი, გადაშლა, გადაფურცვლა, ჩანიშვნა, კვირის დღეები, თვე, წელი, დასვენების დღეები, სამუშაო
დღეები, კვირის ბოლო, არდადეგები, სასწავლო წელი, სეზონები, თავისუფალი დრო, სამეცადინო დრო,
ჭიკჭიკი, ხმაური, ბღუილი, ჩუხჩუხი, შრიალი, ბრახუნი, ჭახუნი, ზარი, დავარდნა, კაკუნი, ტაში, კივილი,
ყვირილი, ჩურჩული, ზუზუნი, გადაკეცვა, ფურცლის ნაკეცი, ზამბარა, ყდა, სამაგრი, სანიშნე, წიგნი, რვეული,
კრებული, ბლოკნოტი, საქაღალდე, პენალი, სახაზავი, სათლელი, საშლელი, ბრაილის დაფა, ბრაილის
ფანქარი, ფლომასტერი, კალამი, მარკერი, ცარცი, დაფა, ბრაილერი, დილა, შუადღე, საღამო, დაისი, აისი,
გარიჟრაჟი, განთიადი, ღამე, ნაშუადღევი, მოსაღამოვდა, გათენება, დაღამება, გუშინ, დღეს, ხვალ, გუშინწინ,
ზეგ, მაზეგ.
 სასკოლო ჩანთა შეიძლება იყოს მხარზე გადასაკიდებელი, ხელში დასაჭერი ან ზურგზე მოსაკიდებელი;

Codex 365 362 of 420
 ჩანთას აქვს ჯიბეები, რომელშიც ვალაგებთ ნივთებს;

 ჩანთაში შეგვიძლია ნივთები ისე ჩავალაგოთ, რომ შემდეგ ადვილად შევძლოთ მათი პოვნა;
 რაც უფრო ორგანიზებულად ჩავალაგებთ ჩანთას, შემდგომში მით უფრო ადვილად ვიპოვით ნივთებს;
 მერხიდან შეიძლება ნივთები გადაცვივდეს;
 ყველა კალენდარს აქვს, თავისი ორგანიზების სტრუქტურა, რომ ადვილად ვიპოვოთ სასურველი თვე და დღე
ან წელი;
 კალენდარი შეიძლება იყოს 1 წლის ან რამდენიმე წლის;
 კალენდარში შეგვიძლია ვიპოვოთ როგორც განვლილი დღეები, ასევე დღევანდელი და მომავალი დღეები;
 სასწავლო დავალებები და აქტივობები სწავლის გარდა, შეიძლება გამოვიყენოთ თავისუფალ დროს
გასართობად და ვისიამოვნოთ მათი შესრულებით;
 სამყაროში ობიექტების ერთმანეთთან და სხვადასხვა ზედაპირთან შეხების დროს გამოიცემა სხვადასხვანაირი
ხმა;
 ცოცხალი ორგანიზმები გამოსცემენ ხმებს;
 ხმა შეიძლება მოდიოდეს ერთი კონკრეტული ადგილიდან ან მოძრაობდეს;
 ჩვენ შეგვიძლია გამოვცეთ ხმები, როგორც პირით, სხეულის სხვადასხვა ნაწილებით და ასევე სხვადასხვა
საგანზე ზემოქმედებით;
 შესაძლოა, ზოგიერთი ადამიანის ფეხის ან საუბრის ხმა ჰგავდეს სხვა ადამიანის ხმას;
 ფურცელზე მკრთალად გაკეთებული ტაქტილური მონიშვნა შეიძლება წაიშალოს სხვადასხვა ზემოქმედებით;
 ფურცელზე შესაძლებელია გაკეთდეს მონიშვნა როგორც ტაქტილურად, ასევე თვალისთვის ხილულად,
მაგრამ ხელისთვის შეუმჩნევლად;
 ფურცელი შეიძლება დაიკუჭოს, გაიხეს, დასველდეს ან სხვანაირად დაზიანდეს;
 შესაძლებელია კონკრეტული ინფორმაცია აღვნიშნოთ სხვადასხვა სიმბოლოთი;
 სიმბოლოები შესაძლებელია იყოს სხვა ადამიანებისთვისაც ადვილად აღქმადი ან ჰქონდეს შინაარსობრივი
დატვირთვა მხოლოდ ჩვენთვის;
 სხვადასხვა მასალის იარლიყი შესაძლოა დაზიანდეს სხვადასხვაგვარად ზემოქმედების შემთხვევაში, მაგ.
დასველდეს და ა.შ.;
 დღის სხვადასხვა მონაკვეთში არის სხვადასხვა რაოდენობის მზის სინათლე;
 მზე როცა ამოდის თენდება, როცა ჩადის - ღამდება;
 სიბნელეში, სინათლის ხელოვნური წყაროს გარეშე, ძნელია დანახვა;
 საათი გვაძლევს ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რა დროა ახლა;
 კომპიუტერის კლავიატურის გამოყენებით შეგვიძლია ავკრიფოთ ტექსტი;
 კომპიუტერის ეკრანზე მოცემული ინფორმაცია შეგვიძლია გავახმოვანოთ ეკრანის წამკითხველი პროგრამის
საშუალებით, გავზარდოთ, შევამციროთ, შევუცვალოთ ფერი და ფონი.
მოსმენის უნარები
ხმოვანი სტიმულისკენ მიბრუნება;
ხმოვან მითითებებზე რეაგირება, რომლებიც ეხება უსაფრთხოებას;
ნაცნობი რამდენიმე საფეხურიანი ვერბალური ინსტრუქციების სხვადასხვა გარემოში შესრულება (სახლი,
სპორტული დარბაზი, მაღაზია და სხვა);
სხვის მიერ მისთვის წაკითხული ტექსტის შინაარსის აზრობრივი გაყოლა;
ნაკარნახები ინფორმაციის ბეჭდვა;
ნაკარნახები/მოსმენილი ინფორმაციის ბრაილით წერა;
გართობის მიზნით, აუდიო ჩანაწერების მოსმენა.
მოსმენა, გაგონება, ხმა, თავის მიბრუნება, ტანის მიბრუნება, სტოპ, შეჩერდი, მოიცადე, ფრთხილად, საფრთხე,
საშიშროება, ბარიერი, დაბრკოლება, საშიში, წესი, კარნახი, ბეჭდვა, აბზაცი, ფრაზა, გადახვევა, დაპაუზება,
ჩართვა, გამორთვა, აჩქარება, შენელება, ჩაწერა.
ჩვენ შეგვიძლია შევიცვალოთ სხეულის პოზიცია, რათა კონკრეტული ობიექტი აღმოჩნდეს ჩვენ წინ, უკან,
გვერდით;
Codex 365 363 of 420
გარემოში არსებული ხმები ხშირად გვაწვდის ინფორმაციას საფრთხის შესახებ;

გარემოში არსებულ ხმებზე დაკვირვებით შეგვიძლია ავირიდოთ საფრთხე;
ჩვენ შეგვიძლია წიგნი წავიკითხოთ მხედველობით, თითების საშუალებით ბრაილის შრიფტით ან
მოვუსმინოთ სხვა ადამიანის წაკითხულს, ასევე აუდიო ვერსიას ან ეკრანის წამკითხველი პროგრამით;
კლასიფიკაცია
სხვადასხვა გეომეტრიული ფორმის იდენტიფიცირება, შედარება, კლასიფიკაცია;
ობიექტების დახარისხება და დაჯგუფება არათვალსაჩინო (აბსტრაქტული და ფუნქციური) ნიშნების
მიხედვით. მაგალითად, ცხოველთა კატეგორია, ფრინველთა კატეგორია;
გართობისთვის, სწავლისთვის და სხვა პროცესებისთვის საჭირო ნივთებისა და აქტივობების დაჯგუფება.
კლასიფიკაცია, შედარება, განსხვავება, ფორმა, ზომა, წონა, ფაქტურა, მასალა, საერთო ნიშანი,
განმასხვავებელი ნიშანი, ჯგუფი, ქვეჯგუფი, ფიგურა, სამკუთხედი, ოთხკუთხედი, წრე, ოვალი, რომბი,
ფუნქცია, დანიშნულება.
 ნებისმიერ ორ ან მეტ ობიექტს შესაძლოა ჰქონდეთ როგორც საერთო, ისე განმასხვავებელი ნიშნები;
 ნივთების და ობიექტების დაჯგუფება შესაძლებელია სხვადასხვა ნიშნის მიხედვით;
 ერთ ჯგუფში შემავალ ობიექტებს აუცილებელია, რომ ჰქონდეთ მინიმუმ ერთი საერთო ნიშანი.
მიმართულება N2: ტექნიკური აღჭურვილობა და დამხმარე საშუალებები

შედეგების ინდექსი: გაფ.დაწყ. 2.
ტექნიკური და ადაპტური მოწყობილობების გამოყენება
ბრაილის საბეჭდი მანქანის ძირითადი დანიშნულება;
ხმის ჩამწერების და სინთეზატორების გამოყენება ნაბეჭდ მასალებზე მუშაობისთვის;
საკითხავი დაფის გამოყენება მაღალი ინტენსივობის ნათურით;
სახაზავის და საზომის გამოყენება;
ტაქტილური გრაფიკების გამოყენება;
ადაპტირებული კედლის და მაჯის საათის გამოყენება;
დამხმარე საშუალებების უსაფრთხოდ შენახვა, პოვნა და გამოყენება.
ბრაილის წერტილი, ბრაილის უჯრა, ბეჭდვა, ბრაილერი, ჩაწერა, ეკრანის წამკითხველი პროგრამა,
სინთეზატორი, კლავიში, ნათურა, ეკრანი, საზომი ერთეული, სახაზავი, ფანქარი, გრაფიკი, ხაზი, თითის
გაყოლება, ხაზიდან ხაზზე გადასვლა, ქვედა ხაზი, ზედა ხაზი, ფურცლის მინდორი, მოფრთხილება, მოვლა.
 ბრაილის საბეჭდი მანქანით შესაძლებელია ასოების დაწერა;
 წერა შესაძლებელია როგორც ბრაილერით, ასევე ბრაილის დაფით და ფანქრით, კომპიუტერის
კლავიატურაზე, კალმით, მარკერით, ფანქრით, ცარცით და აშ. სხვა საშუალებებით;
 დამხმარე საშუალებებს ჭირდება მოვლა და შესაძლოა დაზიანდეს გაუფრთხილებლობით;
 ჩვენ შეგვიძლია შევქმნათ რეალური ობიექტების გამოსახულება სიბრტყეზე, მაგ. ფურცელზე და სხვა.
ბრაილის სისტემის გამოყენება

მარცხნიდან მარჯვნივ ფურცელზე ტაქტილური ხაზების გავლება;
საგნების ძირითადი ფორმები (წრე, სამკუთხედი, კვადრატი, ოთხკუთხედი);
ბრაილის შრიფტით დაწერილი ტექსტების კითხვა;
სახელმძღვანელოს/ტექსტის ფორმატის ცნობა;
ბრაილით ჩანაწერების გაკეთება, ტექსტის რედაქტირების გაკეთება;
რუკის და გლობუსის გამოყენება;
მარტივი გრაფიკების და ცხრილების წაკითხვა;
მათემატიკური სიმბოლოებისა და ციფრების წაკითხვა და გამოყენება.

Codex 365 364 of 420
ტაქტილური, ამობურცული, ჩაზნექილი, რელიეფი, ფორმები, გეომეტრიული ფიგურები, სათაური, ტექსტი,
აბზაცი, სასვენი ნიშანი, ციფრის ნიშანი, გვერდი, ფურცელი, რუკა, მასშტაბი, ლეგენდა, გლობუსი, ქვეყანა,
ოკეანე, კონტინენტი, მერიდიანი, განედი, გრძედი, პოლუსი, ეკვატორი, გრადუსი, სასაათე ზოლი, გრაფიკი,
ცხრილი, უჯრა, სვეტი, რიგი, ჰორიზონტალური, ვერტიკალური, საზღვარი, კიდე, სიმბოლო.
 ბრაილის შრიფტით წერისას, ერთი და იმავე სიმბოლოთი შესაძლოა აღინიშნოს როგორც ასო, ასევე ციფრი,
მათ განმასხვავებლად საჭიროა ციფრის ნიშანი;
 გლობუსზე და რუკაზე ქვეყნები მონიშნულია მცირე მასშტაბით;
 მასშტაბი პროპორციული ერთეულია;
 ცხრილის სვეტებში და ხაზებში მოცემულია კონკრეტული მონაცემები.
საანგარიშოს გამოყენება
1:1 შესაბამისობა;
საანგარიშოს გამოყენებისთვის აუცილებელი ბაზისური ცნებები: რიცხვთა კლასები და თანრიგები, მიმატება,
გამოკლება;
საანგარიშოს გამოყენებით შეკრება/გამოკლება/ და გამრავლება/გაყოფა ასაკის და კლასის შესაბამისად.
პროპორცია, შესაბამისობა, რაოდენობა, შეკრება, გამოკლება, მიმატება, გაყოფა, გამრავლება, ჯამი, სხვაობა,
ნამრავლი, განაყოფი, შესაკრები, რიცხვთა კლასები და თანრიგები, ერთეული, ათეული, ასეული, ათასეული,
საანგარიშო, ანგარიში. მკვიდრი წარმოდგენები:
 საანგარიშოს გამოყენებით მარტივადაა შესაძლებელი განისაზღვროს ერთეული, ათეული, ასეული,
ათასეული, ნამრავლი, განაყოფი, შესაკრები, ჯამი და სხვაობა;
 საანგარიშოს გამოყენებით შესაძლებელია მოქმედებების შესრულება ერთეულებზე, ათეულებზე, ასეულებზე,
ათასეულებზე და აშ.
 საანგარიშოს ერთი რიგი ერთ თანრიგს შეესაბამება;
 საანგარიშოს ყოველი შემდგომი რიგის ერთი რგოლი შეესაბამება მისი წინა რიგის ათ რგოლს;
ოპტიკური საშუალებების მორგება, გამოყენება და მოვლა
სხვადასხვა სასწავლო მასალიდან და ფორმატიდან ყველაზე ეფექტურის შერჩევა;
იმ სიტუაციების განსაზღვრა, როცა ოპტიკური აღჭურვილობები დასჭირდება;
საკუთარი დამხმარე საშუალებების პარამეტრების კვლევა და საკუთარ საჭიროებებზე მორგება;
პერსონალური ოპტიკური საშუალებების გამოყენება;
ტელესკოპური აღჭურვილობის გამოყენება გარემოში სხვადასხვა ნიშნის იდენტიფიცირებისათვის;
დამოუკიდებლად სასწავლო ნივთების პოვნა;
შორს და ახლოს მდებარე ნაბეჭდი მასალის გადაწერა;
CCTV-ს გამოყენება დავალებების შესრულებისთვის და გართობისთვის.
სასწავლო მასალა, ფორმატი, შერჩევა, მორგება, სიტუაცია, სათვალე, ლუპა, ლინზა, მონოკლი, ბინოკლი,
გამადიდებელი, ელექტრონული, მექანიკური, ოპტიკური, CCTV, პორტატული, სტაციონარული, პირადი,
ინდივიდუალური, ტელესკოპური აღჭურვილობა.
 სხვადასხვა ტექნიკური აღჭურვილობით შესაძლებელია ტექსტის ზომის გადიდება და შემცირება;
 სხვადასხვა ადამიანს შესაძლოა მოსწონდეს სხვადასხვა შრიფტი, ფერი, ფონი, ზომა;
 სხვადასხვა გარემოში შესაძლოა საჭირო იყოს სხვადასხვა მოწყობილობის და აღჭურვილობის გამოყენება,
ასევე ერთი და იმავე მოწყობილობის სხვადასხვა რეჟიმის ჩართვა.
ნაბეჭდი მასალის გამოყენება სასწავლო და საყოფაცხოვრებო მიზნებისთვის

გამადიდებლის მახასიათებლების შეცვლა ნაბეჭდის მახასიათებლების მიხედვით;
კომპიუტერის ეკრანზე ნაბეჭდი მასალის პარამეტრების შეცვლა;
მარტივი რუკების, ცხრილების და გრაფიკების წაკითხვა;
Codex 365 365 of 420
ნაბეჭდი მასალის გამოყენება გართობის მიზნით კითხვისას;

ბეჭდური წარწერების, ანოტაციების, ინსტრუქციების კითხვა.
გამადიდებელი, პარამეტრები, მახასიათებლები, ანოტაცია, ინსტრუქცია.
 კომპიუტერის და მისი მსგავსი ციფრული მოწყობილობების ეკრანზე შესაძლებელია შრიფტის ზომის გაზრდა
და დაპატარავება, ფერის, ფონისა და კონტრასტის ცვლილება;
 შესაძლებელია სამგანზომილებიანი ობიექტის ორგანზომილებიანი მოდელის შექმნა;
 ორგანზომილებიანი ნახაზი შესაძლოა წარმოადგენდეს სამგანზომილებიანი სივრცული ობიექტის მოდელს;
 ცხრილში ვერტიკალურ ხაზებს ეწოდება სვეტები, ხოლო ჰორიზონტალურს - რიგები;
 ნაბეჭდი ფორმით შეიძლება არსებობდეს როგორც წიგნი, ასევე გაზეთი, ანოტაცია, საყოფაცხოვრებო
ინფორმაცია და სხვა.
მიმართულება N3: ნარჩენი მხედველობის გამოყენება

ნარჩენი მხედველობის გამოყენება ინფორმაციის მისაღებად
ობიექტების ძირითადი ფორმის ვიზუალურად განსაზღვრა;
წიგნის შესაბამისი გვერდების თვალით ძიება და პოვნა;
გარემოში არსებული მიმანიშნებლების გამოყენება;
გავრცელებული საყოფაცხოვრებო ობიექტების თვალით ცნობა;
მოძრავ ობიექტებზე მზერის გაყოლება;
ნაცნობი ობიექტების ფერების და მახასიათებლების იდენტიფიცირება სხვადასხვა მანძილიდან;
გარემოს სტატიკურ კონტურებზე მზერის გაყოლება;
პოზიციის განსაზღვრა და დასახელება, რომელშიც ყველაზე უკეთ ხედავს;
იმის დასახელება, თუ რას ხედავს/ვერ ხედავს სხვადასხვა გარემოსა და დისტანციაზე.
ნარჩენი მხედველობა, ფუნქციური მხედველობა, მცირემხედველობა, ვიზუალური სკანირება, თვალის
მიდევნება, მზერის გაყოლება, მიმანიშნებელი, საორიენტაციო ნიშნები, კონტური, პოზიცია, მანძილი,
გარემოება.
 სხვადასხვა ადამიანის მხედველობა შესაძლოა განსხვავებული იყოს;
 ერთი ადამიანის მხედველობა შესაძლოა განსხვავდებოდეს სხვადასხვა სიტუაციაში;
 არსებობს გარემოს/სივრცის დათვალიერების სხვადასხვა სტრატეგია;
 შესაძლებელია გარემოში არსებული ობიექტების საორიენტაციოდ გამოყენება;
 საორიენტაციო ნიშნები შესაძლოა იყოს მუდმივი ან დროებითი;
 მოძრავ ობიექტებზე მზერის გაყოლება უფრო რთულია, ვიდრე უძრავი ობიექტების დანახვა, შემჩნევა და
დათვალიერება;
 მანძილის და დაშორების ცვლილებასთან ერთად, შესაძლოა შეიცვალოს ჩვენი აღქმა ობიეტების ზომის,
ფორმის და ფერის შესახებ;
მიმართულება N4: სოციალური ინტერაქცია

თანატოლებთან ერთად მონაწილეობა ჯგუფურ აქტივობებში, ურთიერთობა და თანამშრომლობა.
თამაშის დროს რიგის დაცვა;
სათამაშოების განაწილება დამოუკიდებლად, მითითების გარეშე;
სხეულის ენის გამოყენება სხვებთან ურთიერთობისას;
უცხო პირების და შეუსაბამო მოთხოვნების მიმართ სიფრთხილის გამოჩენა;
სხვების მოსმენა (არ აწყვეტინებს საუბარს);
Codex 365 366 of 420
გაცნობიერება, რომ სხვა ბავშვები განსხვავებულად ხედავენ;

სხვების დახმარების თხოვნა და გამოყენება;
ტელეფონის ნომრების შენახვა და გამოყენება;
ტელეფონის გამოყენება საკომუნიკაციოდ.
კომუნიკაცია, ნომრის აკრეფა, დარეკვა, ზარზე პასუხი, საუბრის დაწყება/გაგრძელება/ შეწყვეტა/დასრულება,
სიფრთხილე, რიგის დაცვა, რიგში დგომა, ჩემი/შენი/მისი ჯერია, დალოდება, სხეულის ენა, არავერბალური
სიგნალები, განაწილება, გაზიარება, თხოვება.
 ტელეფონის გამოყენება შესაძლებელია როგორც ინფორმაციის ორგანიზებისთვის, ასევე ხალხთან
კომუნიკაციისთვის, დასარეკად და შეტყობინების მიღება-გაგზავნისთვის;
 როცა დახმარება გვესაჭიროება, შეგვიძლია ვთხოვოთ სხვა ადამიანს;
 არასაჭირო ან არასასურველი დახმარების შემოთავაზებაზე შეგვიძლია ვთქვათ უარი თავაზიანად;
 თამაშს აქვს წესები;
 თამაშის დროს საჭიროა წესების დაცვა და საკუთარი რიგის დალოდება;
 ზოგიერთი თამაშისთვის საჭიროა სპეციალური სათამაშოები;
 კომუნიკაციისთვის შესაძლოა სიტყვების გარდა გამოვიყენოთ სხვა, არავერბალური სიგნალები;
 უცხო პირებთან ურთიერთობისას საჭიროა სიფრთხილის გამოჩენა;
 ჩვენ გვაქვს უფლება, არ გავცეთ საკუთარი პირადი ინფორმაცია;
მარტივი ჯგუფური ან წყვილური თამაშების თამაში და მონაწილეობა თამაშებში, რომლებიც გაშლილ

სივრცეში მოძრაობას მოითხოვს
მოსაუბრესთან თვალით კონტაქტის დამყარება;
კითხვებზე პასუხი, რომლებიც მხედველობის დარღვევებს უკავშირდება;
უფროსებთან საუბრის/აქტივობის ინიცირება.
თვალით კონტაქტი, მზერა, მხედველობის დარღვევა, მდგომარეობა, დიაგნოზი.
 ადამიანები საუბრის დროს ერთმანეთს უყურებენ და სახეს ერთმანეთისკენ აბრუნებენ, ზოგჯერ მთლიანად
ტანსაც;
 უფროს ადამიანებთან საუბრისას ვიყენებთ თავაზიან და მიმართვის ზრდილობიან ფორმას;
 როცა გვსურს, შეგვიძლია საუბარი თავად წამოვიწყოთ;
 ადამიანებს აინტერესებთ სხვათა განსხვავებული მდგომარეობები და ხშირად სვამენ კითხვებს ამასთან
დაკავშირებით.
მიმართულება N5: დამოუკიდებელი ცხოვრება
კვებისთვის აუცილებელი რესურსები და უნარები
კოვზის, ჩანგლის, დანის გამოყენება;
შეფუთული საკვების გახსნა;
თეფშზე სხვადასხვა სპეციფიკური საკვების განლაგების განსაზღვრა;
მაგიდასთან კვებისას მოსაუბრისაკენ გახედვა/თავის მიტრიალება;
თხევადი საკვების დამოუკიდებლად მირთმევა;
სხვადასხვა კონტეინერიდან სითხის ჩამოსხმა დაღვრის გარეშე;
როგორც მშრალი, ისე თხევადი ინგრედიენტების ოდენობის განსაზღვრა.
კოვზი, დანა, ჩანგალი, ლანგარი, თეფში, ჩამჩა, ფინჯანი, ჭიქა, ლამბაქი, დოქი, შეფუთვა, კვების ეტიკეტი,
სოციალური ნორმა, თხევადი, მყარი, ფანტია, ფაფისებრი, ფხვიერი, დაღვრა, დაქცევა, დასხმა, დოქის ტუჩი,

Codex 365 367 of 420
ჭურჭლის სახელური, ჭურჭლის პირი, ინგრედიენტები, რაოდენობა, ოდენობა, კონსისტენცია, დანის პირი,
ტარი, ჩანგლის კბილი.
 საჭმელი შეგვიძლია მივირთვათ სხვადასხვა ინსტრუმენტით;
 სხვადასხვა კონსისტენციის საკვები უნდა მივირთვათ სხვადასხვა ჭურჭლიდან სხვადასხვა ინსტრუმენტის
 დანის პირი შესაძლოა იყოს მჭრელი და სახიფათო;
 ჩანგლის კბილები შესაძლოა იყოს ბასრი და წვეტიანი;
 ერთ თეფშზე ერთდროულად შესაძლოა იდოს რამდენიმე სხვადასხვა საკვები, განსხვავებული კონსისტენციის
და განსხვავებული ტემპერატურის;
 დანა შესაძლოა გამოვიყენოთ როგორც საკვების დასაჭრელად, ასევე ჩანგალთან ერთად, დამხმარედ,
ჩანგალზე საკვების მოსათავსებლად;
 მაგისდასთან კვების დროს მოსაუბრეები ერთმანეთს უყურებენ და ერთმანეთისკენ ატრიალებენ თავს;
 ჭამის დროს, შესაძლოა დაგვესვაროს როგორც სახე და ხელები, ასევე ტანსაცმელი;
 დავარდნისას, როგორც თხევადი, ასევე მყარი და ფანტია საკვები შესაძლოა გაიფანტოს, გაიშხეფოს და
გადანაწილდეს ზედაპირზე.
საყოფაცხოვრებო ნივთების მოვლა და გამოყენება დამოუკიდებლად და უსაფრთხოდ

ნაგვის გადაყრა პატარა კონტეინერიდან დიდ ყუთში;
ნივთებისთვის საკუთარი ადგილის მიჩენა, სხვისი დახმარებით.
სახლის მოვლაში მონაწილეობა: დალაგება, რეცხვა, საჭმლის მომზადება, ჭურჭლის რეცხვა;
სახლის მოვლისთვის საჭირო და სხვა საყოფაცხოვრებო ნივთების იარლიყების ან სხვა ნიშნების მეშვეობით
ცნობა;
უსაფრთხოების წესების დაცვა სამზარეულოში.
ნაგვის გადაყრა, ადგილის მიჩენა, დალაგება, გადალაგება, შელაგება, გაწმენდა, გარეცხვა და სხვა.
 ონკანში შეიძლება მოდიოდეს ცივი ან ცხელი წყალი;
 სახლის მოვლის საშუალებები შესაძლოა იყოს ჯანმრთელობისთვის სახიფათო;
 დაუშვებელია ჰიგიენური საშუალებების გემოს გასინჯვა, ხელის პირში ჩადება ან თვალში ამოსმა;
 იმ ნივთების პოვნა, რომელთაც მუდმივი უცვლელი ადგილი აქვთ, ბევრად უფრო ადვილია, ვიდრე იმათი,
რომლებიც სხვადასხვა ადგილას შეიძლება იდოს;
 დალაგებული ნივთების პოვნა ადვილია.
ტანსაცმლის მოვლა და გამოყენება სეზონის შესაბამისად

ჩაცმა და გახდა დამოუკიდებლად;
შესაკრავების და თასმების შეკვრა და გახსნა;
ამინდის/სეზონის შესაფერისი ტანსაცმლის შერჩევა;
გასარეცხი ტანსაცმლის შესაბამის ადგილზე მოთავსება;
ტანსაცმლის ფერების დამოუკიდებლად შეხამება;
მარტივი ნივთების (ცხვირსახოცი, მაისური და ა. შ.) გარეცხვა და დაუთოვება;
ტანსაცმლის მოწესრიგება გარდერობში და მარტივად პოვნა;
ტანსაცმლის ფერის განსაზღვრა სპეციალური იარლიყების და ნიშნების მეშვეობით.
სეზონი, იარლიყი, მარკა, გარდერობი, დაუთოვება, უთო, მოხდენა, გარეცხილი, გასარეცხი, გაუთოვებული,
გასაუთოვებელი, ფერი, სტილი, მოდა, თასმა, ღილი, პეტლი, ელვა შესაკრავი, ბალთა, ქამარი, საქამრე,
ფეხსაცმლის ენა, აქსესუარი, სამკაული.
 საჭიროა სეზონის შესაბამისი ტანსაცმლის შერჩევა;
 ტანსაცმელს და ფეხსაცმელს ვარჩევთ ამინდის მიხედვით;
Codex 365 368 of 420
 ტანსაცმელს აქვს შიდა და გარე, წინა და უკანა მხარეები;

 ტანსაცმელი შეგვიძლია განვასხვავოთ ერთმანეთისგან ფერის, ფაქტურის, ფორმის, სტილის, ზომის
მიხედვით;
 გასარეცხ და გარეცხილ ტანსაცმელს ვათავსებთ სხვადასხვა ადგილას;
 ჩართული უთოს ძირი ცხელდება, თუმცა არა სახელური;
 უთოთი შესაძლოა დაიწვას ნაჭერი, ასევე, ხელი - ცხელ ძირზე შეხებისას;
 ზოგჯერ გასაუთოვებლად საჭიროა დანამვა.
პირადი ჰიგიენის ელემენტარული წესების დაცვა

თმის დავარცხნა;
კბილების გახეხვა;
ხელ-პირის დაბანა საპნის გამოყენებით;
ბანაობისთვის აუცილებელი ნივთების შერჩევა;
უფროსის დახმარებით ბანაობა;
სუფთა ტანსაცმლის გარჩევა/შერჩევა;
სხვა ჰიგიენური პროცედურების აღწერა და გამოყენება (მაგ.: ყურების, ფრჩხილების მოვლა და სხვა).
ფრჩხილი, ნუნა, ყურის ჩხირი, ფრჩხილების მაკრატელი, ქლიბი, დასაბანი ღრუბელი, მყარი საპონი, თხევადი
საპონი, საპარსი, კბილის ჯაგრისი, კბილის პასტა, სავარცხელი, თმის ჯაგრისი.
 პირადი ჰიგიენის პროცედურები ყოველდღიურობის ნაწილია;
 სისუფთავე საჭიროა როგორც ჩვენი ჯანმრთელობისთვის, ასევე სილამაზისთვის და ჩვენი
ურთიერთობებისთვის;
 საპონი შეიძლება იყოს მყარი ან თხევადი ფორმით;
 ბანაობისთვის საჭირო ნივთები წინასწარ უნდა მოვამზადოთ;
 ბანაობა და სხვა პირადი ჰიგიენის პროცედურები ძალიან პირადი პროცესია.
ფულადი ოპერაციების განხორციელება

ხურდა ფულის დახარისხება და შედარება მეტობა-ნაკლებობის მიხედვით;
ხურდა ფულის ოდენობის განსაზღვრა;
ხურდისა და ქაღალდის კუპიურების ურთიერთმიმართების ცოდნა და გამოყენება;
მარტივი საგნების ყიდვისას საჭირო თანხის დათვლა და იმის განსაზღვრა, თუ რა რაოდენობის ხურდა
ერგება;
გადახდის აპარატების გამოყენება;
მაღაზიაში ვიზიტისას სხვადასხვა ბრენდის დასახელებით და ფასით დაინტერესება.
ბრენდი, კომპანია, ფირმა, ფასი, ხარისხი, იაფი, ძვირი, მწარმოებელი, გადახდის აპარატი, ტერმინალი, ბანკის
ბარათი, სალარო, სალარო აპარატი, ხურდის დაბრუნება, ქაღალდის კუპიურა, ხურდა ფული, დახურდავება,
გამყიდველი, მყიდველი, კონსულტანტი, მოლარე.
 სხვადასხვა რამის საყიდლად სხვადასხვა რაოდენობის ფულია საჭირო;
 შესაძლოა ერთი და იგივე პროდუქტი სხვადასხვა ფასი ღირდეს სხვადასხვა დღეს ან სხვადასხვა მაღაზიაში;
 გამყიდველს შეგვიძლია მივცეთ იმაზე მეტი ღირებულების კუპიურა, ვიდრე ღირს საყიდელი და უკან
დავიბრუნოთ ხურდა;
 გადახდა შესაძლებელია როგორც ხურდით, ასევე ქაღალდის ფულით ან საბანკო ბარათით;
 სხვადასხვა ქვეყანაში გამოიყენება სხვადასხვა ფულის ერთეული.
უსაფრთხო ცხოვრების წესი

ჯანმრთელობისათვის მავნე საკვების ჩამოთვლა;
ცეცხლის დეტექტორზე რეაგირების წესები;
Codex 365 369 of 420
უსაფრთხოების ზომების აღწერა და დაცვა სხვადასხვა საგანთან შეხებისას;

საცხოვრებლის მისამართის და მშობლების სახელების დასახელება;
უცხო პირებთან ურთიერთობისას უსაფრთხოდ მოქცევის წესები;
ტექნიკური მოწყობილობების უსაფრთხოდ ჩართვა/გამორთვა;
უსაფრთხოების ზომების დაცვა თვალის მოვლის პროცედურების შესრულებისას;
ოჯახის წევრის ტელეფონზე დარეკვა;
საგანგებო სიტუაციების დროს მოქცევა;
თამაშისთვის უსაფრთხო ადგილების დასახელება და ცნობა, საფრთხის ამოცნობა;
ტექსტური შეტყობინების გაგზავნა და მიღება, ტელეფონის სხვა ფუნქციების გამოყენება.
შეტყობინება, მავნე, სასარგებლო, საზიანო, ცეცხლის დეტექტორი, ხანძარი, უსაფრთხოების ზომები,
უსაფრთხოების წესები, მისამართი, საგანგებო სიტუაციები.
 ზოგიერთი საკვები შესაძლოა იყოს საზიანო ჩვენი ჯანმრთელობისთვის;
 ბასრ, წვეტიან, მჭრელ, მახვილ, ცხელ საგნებთან საჭიროა სიფრთხილე;
 განგაშის დროს და სახიფათო სიტუაციებში ვრეკავთ 112-ზე;
 უცხო პირებთან არ გავცემთ საკუთარ და სხვის პირად ინფორმაციას, გარდა განსაკუთრებული შემთხვევებისა
(პოლიცია, ექიმი, გამომძიებელი და სხვა);
 ყველა მოწყობილობას აქვს უსაფრთხოდ მოხმარების წესები;
 არსებობს მოვლის და უსაფრთხოების წესები, რომლებიც უნდა დავიცვათ პროთეზებთან, ლინზებთან,
სათვალეებთან, თვალის წვეთებთან, მედიკამენტებთან და სხვა დამხმარე საშუალებებთან დაკავშირებით.
მიმართულება N6: დასვენება და თავისუფალი დრო

ასაკის შესაბამისი თამაშები თანატოლებთან ერთად
თამაშის დროს პარტნიორის შერჩევა;
საყვარელი თამაშების დასახელება, შერჩევა;
სასურველ თამაშში მონაწილეობის მიღების შესახებ სურვილის დაფიქსირება;
სხვა მოთამაშეების ინტერესების გათვალისწინება თამაშისას;
ცნობილი თამაშების სტრატეგიების გაგება (ფეხბურთი, კალათბურთი და მსგავსი თამაშები).
მოთამაშე, მეწყვილე, პარტნიორი, გუნდის წევრი, შენიანი/ჩემიანი, მოწინააღმდეგე, მომხრე,
გულშემატკივარი, არჩევანი, არადანი, გათვლა, მოგება, წაგება.
 შესაძლოა გვიყვარდეს ან არ გვიყვარდეს კონკრეტული თამაში;
 თამაშის მიმართ დამოკიდებულებები შესაძლოა შეიცვალოს გამოცდილების მიღებასთან ერთად;
 თამაშებს აქვთ წესები;
 არსებობს თამაშის სტრატეგიები;
 თამაშის დროს აუცილებელია წესების მოსმენა და სხვათა აზრის გათვალისწინება;
 ყველას აქვს უფლება, შეწყვიტოს თამაში, სურვილისამებრ.
მიმართულება N7: პროფესია და კარიერა

ელემენტარული ცოდნისა და დამოკიდებულების გამოვლენა პროფესიებთან მიმართებაში
პროფესიები საზოგადოებრივი სამსახურებიდან;
თამაშისას სხვადასხვა პროფესიის მქონე ადამიანების როლების განსახიერება (მაგ.: ექიმი, მასწავლებელი,
პოლიციელი);
პროფესიასთან დაკავშირებული ოცნებების და სურვილებს გამოხატვა (პოლიციელი გამოვალ, ბალერინა
ვიქნები და ა.შ.);
Codex 365 370 of 420
ნაცნობი მოზრდილი ადამიანის, მათ შორის, მშობლების სამუშაოს დასახელება, მარტივად აღწერა.
პროფესია, საქმიანობა, კარიერა, სამუშაო, სამსახური, როლი.
 ადამიანები ირჩევენ პროფესიას, თუმცა შესაძლოა შეიცვალონ იგი;
 ყველა პროფესიას აქვს თავისი საჭირო ცოდნა და უნარები, რაც ადამიანებმა უნდა განივითარონ და აითვისონ;
 ჩვენ შეგვიძლია ვითამაშოთ და მოვირგოთ სხვადასხვა პროფესიის როლი;
 ზოგიერთი პროფესიის ადამიანები ატარებენ სპეციალურ ტანსაცმელს, აღჭურვილობას, ნივთებს და სხვა.
მიმართულება N8: თვითადვოკატირება
საკუთარი სპეციფიკური საჭიროებების გაცნობიერება და საჭირო დახმარების მოპოვება.
საკუთარი თავის აღწერა, როგორც უსინათლოს/მცირემხედველის;
ზრდილობიანი უარი არასაჭირო დახმარებაზე;
იმ შეკითხვებზე პასუხის გაცემა, რომლებიც, შესაძლოა, დაუსვას თვალის ექიმმა;
შესაბამისი ფორმით მასწავლებელთან მიმართვა, როდესაც ვერ იგებს, რა იყო წარმოდგენილი;
საჭიროების შემთხვევაში, დახმარების ზრდილობიანად მოთხოვნა;
საკუთარი საჭიროების დაფიქსირება ადაპტირებასთან დაკავშირებით (მაგ.: სთხოვს მასწავლებელს,
მოახდინოს დაფაზე დაწერილის ვერბალიზება, სასწავლი მასალის ადაპტირება და ა.შ.);
მხედველობის დარღვევის შესახებ კითხვებზე ზრდილობიანი პასუხის გაცემა;
თვალის დაღლის ან დროის ლიმიტის შესახებ უფროსისთვის შეტყობინება, მაგ. კითხვითი აქტივობების
შესრულებისას.
ზრდილობა, უარი, თავაზიანობა, სურვილი, საკუთარი ინტერესები, პირადი ინფორმაცია, დაღლა,
საჭიროებები, ადაპტირება, მისაწვდომობა, მორგება, უზრუნველყოფა, შერჩევა, მიმართვა, აღწერა.
 საჭიროა ვისაუბროთ საკუთარი დისკომფორტის ან სურვილების შესახებ;
 ჩვენ გვაქვს უფლება უარი ვთქვათ არასაჭირო დახმარების შემოთავაზებაზე;
 ჩვენ გვაქვს უფლება, ვითხოვოთ დახმარება;
 ადამიანებთან საუბრისას საჭიროა ზრდილობიანი ფორმის შერჩევა.
სარეკომენდაციო აქტივობები გაფართოებული სასწავლო გეგმისთვის

ნარჩენი მხედველობის გამოყენება
„სად არის სათამაშო?“

მიზანი: სხვადასხვა ვიზუალურ ველში, სხვადასხვა დისტანციაზე მყოფი ობიექტების ადგილმდებარეობის განსაზღვრის უნარის
განვითარება, ნორმალური განათების პირობებში.
მასალა: სხვადასხვა ზომის და ფერის სათამაშოები ( ხელის თოჯინები, ბურთები, კუბები და ა.შ.).
პროცედურა:
 წარუდგინეთ მოსწავლეს სათამაშო მისთვის სასურველ მხარეს, თუ სასურველი მხარე არ არის გამოყოფილი, მაშინ,
წარუდგინეთ სათამაშო მარჯვენა ან მარცხენა მხარეს;
 დააკვირდით მოსწავლის რეაქციას (თვალების, თვალების და თავის, თავის ან სხეულის მიტრიალება ობიექტის მხარეს);
 თანდათანობით გაიტანეთ ობიექტი სასურველი ველის გარეთ ან სხვა მხარეს და დააკვირდით ბავშვის საპასუხო რეაქციას;
 წაახალისეთ ბავშვი, მიწვდეს ობიექტს ან იმოძრაოს ობიექტისკენ.
კვების დროს, მიაწოდეთ ბავშვს დანა-ჩანგალი, ბოთლი, ფინჯანი სხვადასხვა მანძილიდან ან სხვადასხვა ვიზუალური ველიდან.
„მიჰყევი სათამაშოს“
მიზანი: მოძრავი ობიექტისთვის თვალყურის დევნების უნარის განვითარება.

მასალა: სხვადასხვა ზომის და ფერის ობიექტები.
 წარუდგინეთ ბავშვს ობიექტი;
 როდესაც ბავშვი მოახდენს მზერის ფიქსაციას ობიექტზე, დაიწყეთ ობიექტის ნელა ამოძრავება. ამოძრავეთ ობიექტი
ბავშვის ვიზუალური ველის სხვადასხვა მხარეს და სხვადასხვა მანძილზე.
Codex 365 371 of 420
ვარიაცია:
 წაახალისეთ ბავშვი, შეინარჩუნოს ტაქტილური კონტაქტი მოძრავ სათამაშოსთან;
 წაახალისეთ ბავშვი, თავად ამოძრაოს სათამაშო სხვადასხვა მიმართულებით და გააყოლოს მას თვალი;
 შეიყვანეთ ბავშვი ოთახში, სადაც ბევრი ხალხი მოძრაობს და მიმართეთ ბავშვის მზერა მათი მოძრაობისკენ.
„სინათლის ციმციმი“
მიზანი: სინათლის ერთი წყაროდან მეორეზე, ვიზუალური ყურადღების გადატანის უნარის განვითარება;
მასალა: ნათურიანი ორი კალამი.
 წარუდგინეთ ბავშვს გამორთული ნათურა თავთან ახლოს, რომელიმე მხარეს (ჰორიზონტალურად ან ვერტიკალურად);
 აანთეთ ერთი ნათურა;
 ჩააქრეთ ნათურა, როდესაც მოსწავლე მიატრიალებს თავს ნათურისკენ;
 აანთეთ მეორე ნათურა, სანამ მოსწავლე მოატრიალებს თავს და გადაიტანს ყურადღებას მეორე ნათურისკენ.
გაფრთხილება: დარწმუნდით, რომ კალამი არ გამოსცემს ხმას, ნათურის ანთებისას.
 ცვალეთ მიწოდებული ობიექტების ან სინათლის წყაროს მიმართულება;
 ცვალეთ განათებული ობიექტის მოძრაობის სიჩქარე.
„თვალიერება“
მიზანი: სამამდე ობიექტის თვალიერების უნარის განვითარება.

მასალა: ერთი ზომის სამი ობიექტი.
 წარუდგინეთ მოსწავლეს სამი ერთი ზომის ობიექტი მარცხნიდან მარჯვნივ, მისთვის სასურველ ვიზუალურ ველში;
 ჩაინიშნეთ ბავშვის თვალის მოძრაობა ობიექტების თვალიერებისას.
 თუ მოსწავლე არ ათვალიერებს ობიექტებს თანმიმდევრულად, ეცადეთ, მიანათოთ ობიექტებს სინათლე
თანმიმდევრულად;
 წაახალისეთ მოსწავლე დაათვალიეროს და გააკეთოს არჩევანი სამი მსგავსი ზომის საკვებ ობიექტს შორის (ცვალეთ
ასარჩევი ობიექტები).
„იპოვნე და შეისწავლე“
მიზანი: სხვადასხვა ადგილას და სხვადასხვა მანძილზე, ასევე, სხვადასხვა ვიზუალურ ველში მყოფი ობიექტის პოვნის,
შესწავლის და მანიპულაციის უნარის განვითარება.
მასალა: სხვადასხვა ფერის და ზომის ობიექტები.
 წარუდგინეთ ბავშვს ობიექტი სხვადასხვა ვიზუალურ ველში;
 წაახალისეთ ბავშვი იპოვნოს და დაათვალიეროს სათამაშო;
 თანდათანობით შეცვალეთ ობიექტების ოთახში განთავსების ადგილი, წაახალისეთ ბავშვი, იპოვნოს ობიექტი ოთხის
მაშტაბით;
 მოსწავლეს, რომელსაც გაურთულდება ობიექტის მოძებნა, სთხოვეთ მიიტანოს თითი თვალთან და გააყოლოს
ობიექტისკენ მოძრავ თითს თვალი;
 გამოიყენეთ სხვადასხვაგვარი ფონები, ცვალეთ მაღალი კონტრასტი დაბალი კონტრასტისკენ;
 გენერალიზების მიზნით, გაიყვანეთ ბავშვი გარეთ და გაამეორებინეთ აქტივობა განათების სხვადასხვა პირობებში.
„დააწყვილე“
მიზანი: ორი მსგავსი ობიექტის ან სურათის იდენტიფიკაცია (დაწყვილება) ფერის, ფორმის და ზომის მიხედვით შემდეგი
თანმიმდევრობით:
 ობიექტი ობიექტთან;
 ობიექტი სურათთან;
 სურათი სურათთან.
მასალა: ბავშვისთვის ნაცნობი და უცნობი ობიექტები, ერთმანეთის შესაბამისი და შეუსაბამო ფოტოები.
 დაიწყეთ ნაცნობი ობიექტებით. წარუდგინეთ ბავშვს სამი ობიექტი (ორი ერთნაირი და ერთი განსხვავებული), წაახალისეთ
Codex 365 372 of 420
მოსწავლე მიგითითოთ იმ ორ ობიექტზე, რომელიც მსგავსია. თუ ბავშვს გაუჭირდა, მიეცით ინსტრუქცია, გაჩვენოთ
განსხვავებული ობიექტი;
 წარუდგინეთ ბავშვს ობიექტი ობიექტის შესაბამის და შეუსაბამო ფოტოსთან ერთად, წაახალისეთ მოსწავლე მოათავსოს
ობიექტი მის შესაბამის ფოტოზე;
 წარუდგინეთ ბავშვს სამი ფოტო ან სურათი (ორი მსგავსი და ერთი განსხვავებული), სთხოვეთ მას, მიგითითოთ ან აიღოს
ხელში ორი სურათი, რომელიც მსგავსია.
 გაზარდეთ ობიექტების, ფოტოების და სურათების რაოდენობა;
 აჩვენეთ მოსწავლეს ნაცნობი ადამიანების ფოტოები და სთხოვეთ დააწყვილოს ფოტო ადამიანთან;
 მიეცით ბავშვს ფერადი სურათები ობიექტებთან დასაწყვილებლად;
 ჩაცმის აქტივობების შესრულებისას, მიეცით ბავშვს სამი წინდა და სთხოვეთ აარჩიოს და ჩაიცვას ორი ერთნაირი წინდა;
 დასუფთავების აქტივობის შესრულებისას, მიეცით ბავშვს ინსტრუქციები, მაგ.: მაგიდიდან აალაგოს მხოლოდ კოვზები,
აიღოს ხელში მხოლოდ ერთი ზომის ან ერთი ფერის კუბები.
„დამალობანა“
მიზანი: ნახევრად დამალული ობიექტების იდენტიფიკაცია.

მასალა: ბავშვის საყვარელი სათამაშოები, ობიექტები, სურათები. მასალა ობიექტების დასამალად, ბურთები, ქაღალდები.
 წარუდგინეთ ბავშვს სათამაშო ან ობიექტი, რომელიც ნახევრად დაფარულია;
 სთხოვეთ ბავშვს, გამოიცნოს ობიექტი.
 გაჭერით სურათი შუაზე და სთხოვეთ მოსწავლეს, შეაერთოს ნაწილები;
 მიეცით ბავშვს სათამაშოებით სავსე კალათა, წაახალისეთ ბავშვი, ამოიღოს კალათიდან ის სათამაშო, რომელსაც თქვენ
დაასახელებთ.
სენსორული კომპენსატორული უნარები
სხეულის გახეხვა
მიზანი: ტაქტილური ინფორმაციის მიღების უზრუნველყოფა და ტაქტილურ სტიმულაციაზე მიმღებლობის გაზრდა.

მასალა: სხვადასხვა ზომის და სისქის ფუნჯები და საღებავი.
 მიეცით ბავშვს ფუნჯი;
 უთხარით მოსწავლეს, წარმოიდგინოს, რომ ღებავს საკუთარ ხელს, ფეხს, მუხლს და ა.შ.
ვარიაციები:
 გამოიყენეთ სხვადასხვა ქსოვილი;
 სთხოვეთ მოსწავლეს დახუჭოს თვალები, გაუსვით მოსწავლეს სხეულის სხვადასხვა ნაწილზე სხვადასხვა ფაქტურის
ქსოვილი და სთხოვეთ დაასახელოს, სხეულის რომელ ნაწილზე ეხებით და დაახასიათოს ქსოვილი თავისი სიტყვებით;
 თუ ბავშვი სრულიად უსინათლოა, აღუწერეთ ვერბალურად აქტივობა მის დაწყებამდე და ტაქტილური სტიმულაციის
პროცესში;
 თუ ბავშვს მეტყველების პრობლემები აქვს, შესაძლებელია, ინსტრუქტორმა თავად დაასახელოს სხეულის ნაწილები და
ნაჭრის ფაქტურა;
 მსგავსი აქტივობების განხორციელება შესაძლებელია ბანაობის დროს ღრუბლის, ჯაგრისის ან პირსახოცის გამოყენებით.
გაფრთხილება:
 დააკვირდით ბავშვის რეაქციებს, როგორიცაა: თავის არიდება, გრიმასა, გაქცევის სურვილი. დააკვირდით ბავშვის
ვერბალურ მესიჯებს. შეწყვიტეთ
აქტივობა თუ რომელიმე აღნიშნულ რეაქციას ექნება ადგილი. გააცანით ბავშვს აქტივობა და დააწექით ბავშვს მყარად, არა
ფაქიზად;
 დააკვირდით, ხომ არ არის ბავშვი ალერგიული?
ბურთების აბაზანა
მიზანი: სხეულის აღქმის განვითარება, საკუთარ სხეულზე ორიენტაციის უნარი, ძებნის უნარი, ტაქტილური ინფორმაციის
მიღების უზრუნველყოფა და ტაქტილურ სტიმულაციაზე მიმღებლობის გაზრდა.
მასალა: მანეჟი ბურთებით.
 ჩასვით მოსწავლე მანეჟში;
 შეარჩიეთ სხეულის ნაწილი და დაუფარეთ ის ბავშვს ბურთებით;
 მასწავლებელმა, შესაძლოა, დაასახელოს სხეულის რომელიმე ნაწილი და სთხოვოს მოსწავლეს განსაზღვროს ბურთებით
დაფარული სხეულის ნაწილი.

Codex 365 373 of 420
 მიეცით ბავშვს საშუალება იმოძრაოს და იცუროს ბურთებში;

 დამალეთ ბურთებში სხვადასხვა საგნები და სთხოვეთ ბავშვს, იპოვნოს ისინი;
 ეს აქტივობა, შესაძლოა, განხორციელდეს უფრო მომცრო ზომის ნივთებზეც, როგორებიცაა მაკარონი და ბრინჯი;
 თუ მოსწავლე ტოტალურად უსინათლოა, მიეცით აქტივობის ვერბალური აღწერილობა წინასწარ და ტაქტილური
სტიმულაციის განმავლობაში.
ტაქტილური ბილიკი

მასალა: მუყაოს ნაჭრები, ბურთები, ვანილი, ტანსაცმელი და ა. შ.
 გააკეთეთ ბილიკი მსხვილი მუყაოს ნაჭრებისგან, ბურთებისგან, ვანილისაგან;
 უთხარით ბავშვს, მიჰყვეს ბილიკს ხელებზე და მუხლებზე დაყრდნობილი ან გაიაროს ბილიკი ფეხშიშველმა;
 ცვალეთ მასალა;
 ცვალეთ ბილიკის ფორმა: მოგრძო, სამკუთხედი, მრუდე;
 ცვალეთ მოსწავლის პოზები ბილიკზე სიარულისას: ხტუნვა, მუხლებზე ცოცვა, თითის წვერებზე სიარული;
სტიმულაციის განმავლობაში;
 დღის განმავლობაში, ფეხშიშველი სიარულისას, ესაუბრეთ ბავშვს სხვადასხვა ზედაპირის ფაქტურის შესახებ: ბალახი,
ქვიშა, ხალიჩა, ტროტუარი.
წავშალოთ წერტილი
მასალა: ცარცი, ფქვილი, ფხვნილი, ძაფის გორგალი, პატარა ხალიჩა.
 დასვით წერტილი ცარცის, ფქვილის ან ფხვნილის გამოყენებით ბავშვის ხელზე, მკლავზე, ფეხზე და ა.შ.
 სთხოვეთ ბავშვს, მოიშოროს წერტილი ტანსაცმლის ან ტილოს გამოყენებით;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, დაასახელოს სხეულის ნაწილი მისი გასუფთავებისას;
 დახატეთ რომელიმე ასო-ბგერა პატარა ხალიჩაზე ცარცით და სთხოვეთ მოსწავლეს, წაშალოს ის ხელით და მკლავით;
სტიმულაციის განმავლობაში.
ტრიალა ბურთი

მასალა: დიდი ზომის გასაბერი ბურთი, ტანვარჯიშის ბურთი ან ფიზიობურთი.
 დააწვინეთ ბავშვი მუცელზე;
 გადაატარეთ დიდი ზომის ბურთი ბავშვის სხეულზე (ფრთხილად დააწექით);
 სთხოვეთ ბავშვს გადმოტრიალდეს ზურგზე;
 გადაატარეთ ბურთი ბავშვის ზურგს.
თუ მოსწავლე ტოტალურად უსინათლოა, მიეცით აქტივობის ვერბალური
აღწერილობა წინასწარ და ტაქტილური სტიმულაციის განმავლობაში.
დააკვირდით ბავშვის რეაქციებს როგორიცაა: თავის არიდება, გრიმასა, გაქცევის სურვილი. დააკვირდით ბავშვის ვერბალურ
მესიჯებს. შეწყვიტეთ აქტივობა თუ რომელიმე აღნიშნულ რეაქციას ექნება ადგილი.
ტაქტილური შეგრძნებები
მიზანი: ტაქტილური სტიმულის აღქმის განვითარება და ტაქტილურ სტიმულაციაზე მიმღებლობის გაზრდა.

მასალა: სხვადასხვა ნივთები და ნივთიერებები განსხვავებული შეგრძნებების გამოსაწვევად: ბამბა, მუყაოს ნაჭერი, მენთოლი,
ალკოჰოლი.
 შეახეთ ბავშვს ხელზე სხვადასხვა ფაქტურის მასალა;
 სთხოვეთ, აღწეროს რას გრძნობს: სითბოს, სიგრილეს, უხეშ ზედაპირს, სირბილეს, მაგარ ზედაპირს და ა. შ.
 ჩააყოფინეთ ბავშვს ხელი კონტეინერში, რომელშიც, შესაძლოა, მოთავსებული იყოს ცივი წყალი, თბილი წყალი,
ფხვნილი. სთხოვეთ, აღწეროს რა შეიგრძნო;
 თუ მოსწავლე ტოტალურად უსინათლოა ან მეტყველების პრობლემების გამო არ შეუძლია თავად აღწეროს შეგრძნება,

Codex 365 374 of 420
მიეცით მას აქტივობის ვერბალური აღწერილობა წინასწარ და ტაქტილური სტიმულაციის განმავლობაში, თავად
დაუსახელეთ შეგრძნებები;
 დააკვირდით ბავშვის რეაქციებს როგორიცაა: თავის არიდება, გრიმასა,
გაქცევის სურვილი. დააკვირდით ბავშვის ვერბალურ მესიჯებს. შეწყვიტეთ აქტივობა, თუ რომელიმე აღნიშნულ რეაქციას
ექნება ადგილი;
 ყურადღება მიაქციეთ, რომ ბავშვმა პირში არ ჩაიდოს რომელიმე ნივთიერება ან არ ჰქონდეს ალერგია რომელიმე
ნივთიერებაზე.
ესაუბრეთ მოსწავლეს დღის განმავლობაში სხვადასხვა შეგრძნებებზე: „პერანგი რბილია,“ „თოვლი ცივი და სველია.“
ყუთი

მასალა: ყუთი, რომელსაც ერთ-ერთი მხარე ექნება ამოჭრილი იმ ზომაზე, რომ მოსწავლის ხელი ჩაეტიოს. შესაძლებელია,
ასევე, ტომრის გამოყენება. სხვადასხვა ფაქტურის ოთხკუთხედები: მუყაო, ტანსაცმელი, ფოლგა, ბეწვი, ატლასი, ტყავი,
ბუმბული, ხე, პლასტმასი. იქონიეთ ერთი და იმავე ფაქტურის ორი ოთხკუთხედი.
 მოათავსეთ სხვადასხვა ფაქტურის ოთხკუთხედები ყუთში ან ტომარაში;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, ჩაყოს ყუთში ხელი, ამოიღოს ერთი ოთხკუთხედი და აღწეროს მისი ფაქტურა: უხეშია, რბილია,
ბასრია, მჩატეა, მძიმეა, წებოვანია, პრიალაა და ა. შ. დაეხმარეთ ბავშვს ფაქტურის განსაზღვრაში;
 თანდათანობით გაურთულეთ ბავშვს ამოცანა და დაავალეთ, ამოიცნოს ისეთი ფაქტურები, როგორიცაა: შალი, აბრეშუმი,
ცელოფანი და ა. შ.;
 სთხოვეთ ბავშვს, იპოვნოს ორი ერთნაირი ფაქტურის ოთხკუთხედი;
 სთხოვეთ ბავშვს, დააწყვილოს განსხვავებული ფაქტურები: ყველაზე უხეში და ყველაზე ფაქიზი, ყველაზე მძიმე და
ყველაზე მჩატე, ყველაზე მკვრივი და ყველაზე რბილი;
 თუ მოსწავლე ტოტალურად უსინათლოა ან მეტყველების პრობლემების გამო, არ შეუძლია თავად აღწეროს შეგრძნება,
მიეცით მას აქტივობის ვერბალური აღწერილობა წინასწარ და ტაქტილური სტიმულაციის განმავლობაში, თავად
დაუსახელეთ შეგრძნებები;
 აქტივობის განხორციელებისას, შეგიძლიათ გამოიყენოთ სხვადასხვა ნივთი: კბილის ჯაგრისი, გასაღები, ხურდა ფული,
კოვზი, ლურსმანი და ა. შ.
 აქტივობისას გამოიყენეთ სხვადასხვა გეომეტრიული ფიგურები სამკუთხედი, წრე და ა. შ.
შეხება
მასალა: არ არის საჭირო.
 სთხოვეთ ბავშვს, დახუჭოს თვალები ან აუხვიეთ მას თვალები თავად;
 შეეხეთ ბავშვს თითით და დააკვირდით, შეძლებს თუ არა მოსწავლე, განსაზღვროს, შეხების ადგილმდებარეობა და
აღნიშნოს:
 ადგილი, სადაც შეეხეთ:
 ორი ადგილი, სადაც შეეხეთ ერთდროულად;
 ორი ადგილი, სადაც შეეხეთ თანმიმდევრულად.
თუ მოსწავლე ტოტალურად უსინათლოა ან მეტყველების პრობლემების გამო, არ შეუძლია თავად აღწეროს შეგრძნება, მიეცით
მას აქტივობის ვერბალური აღწერილობა წინასწარ და ტაქტილური სტიმულაციის განმავლობაში.
ხელზე ხატვა

მასალა: ფანქარი საშლელით.
 სთხოვეთ ბავშვს დახუჭოს თვალები ან აუხვიეთ მას თვალები თავად;
 დაახატეთ ბავშვს ხელის გულზე რაიმე ფორმა საშლელის მხრიდან;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, აღწეროს, რა ფორმა დაახატეთ: სამკუთხედი, ოთხკუთხედი, წრე და ა. შ.;
 დაახატეთ ასოები და ციფრები, თუ ბავშვი მათ ცნობს.
მოსწავლე ტოტალურად უსინათლოა ან მეტყველების პრობლემების გამო არ შეუძლია თავად აღწეროს შეგრძნება, მიეცით მას
აქტივობის ვერბალური აღწერილობა წინასწარ და ტაქტილური სტიმულაციის განმავლობაში.
რწევა
მიზანი: ვესტიბულარული სტიმულაციის უზრუნველყოფა, ბალანსის, სივრცის აღქმის განვითარება.

მასალა: საქანაო სკამი.
Codex 365 375 of 420
 დასვით მოსწავლე საქანაო სკამზე;
 სთხოვეთ, ორივე ხელით დაეყრდნოს სკამის სახელურებს;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, იქანაოს სკამით წინიდან ზურგისკენ რამდენიმე წუთის განმავლობაში;
 თუ საჭირო იქნება ინსტრუქტორი ეხმარება მოსწავლეს და თავად აქანავებს სკამს;
 აქანავეთ ბავშვი სხვადასხვა მიმართულებით;
 თუ ბავშვს ძალიან შეეშინდება აქტივობის განხორციელება, ნუ დააძალებთ.
დამიქნიე თავი

 მოსწავლემ უნდა იცოდეს „კი“ და „არა“ ცნებების მნიშვნელობა და პასუხის შესაბამისად თავის დაქნევა;
 დასვით მოსწავლე იატაკზე ან სკამზე;
 დაუსვით მარტივი შეკითხვები, რომლებიც მოითხოვს „კი“ და „არა“ პასუხებს;
 წაახალისეთ მოსწავლე, განახორციელოს თავის მკვეთრი მოძრაობები;
 თუ მოსწავლემ არ იცის „კი“ და „არა“ ცნებების მნიშვნელობა, წაახალისეთ თავის დაქნევა სხვა რაიმე აქტივობის
ხტუნვა

მასალა: სავარჯიშო ჭილობი ან რბილი ზედაპირი, სათამაშო ცხოველები.
 მოსწავლე უნდა იდგეს რბილ ზედაპირზე, სთხოვეთ მას აიღოს სათამაშო ცხოველი და გადახტეს, თან გამოსცეს ამ
ცხოველის ხმა, წარმოიდგინოს, რომ ის ცხოველია, რომელიც ხელში უჭირავს (ორი თითით: ბოცვერი, ყურები, კენგურუ,
რომელსაც ხელში ბურთი უჭირავს, მაიმუნი და ა. შ);
 მოსწავლემ შეიძლება იხტუნაოს ოთახის მასშტაბით, ხტუნვით მიყვეს უკან ინსტრუქტორს, სხვა მოსწავლეს ან ხმოვან
წყაროს, რომელიც ინსტრუქტორს შესაძლოა ეჭიროს ხელში).
ბურთზე ხტუნვა

მასალა: ტანვარჯიშის ბურთი ან ფიზიო ბურთი.
 სთხოვეთ მოსწავლეს, დაჯდეს ტანვარჯიშის ბურთზე, ფეხებით უნდა ეხებოდეს იატაკს, ხელები ჩამოშვებული,
მოდუნებულია;
 წაახალისეთ მოსწავლე, იხტუნაოს ბურთზე ზემოთ-ქვემოთ 5-10 წუთის განმავლობაში ისე, რომ არ გადმოვარდეს
ბურთიდან.
იატაკზე სრიალი

მასალა: „სკუტერბორდი“, თოკი.
სთხოვეთ მოსწავლეს, დაჯდეს „სკუტერბორდზე“ და გადააჯვარედინოს ფეხები;
მოაბით თოკი „სკუტერბორდს“ და სთხოვეთ მოსწავლეს ჩაეჭიდოს მას;
ნელ-ნელა გააცურეთ მოსწავლე სხვადასხვა მიმართულებით;
თანდათანობით გაზარდეთ სრიალის სიჩქარე;
შესაძლებელია, ასევე, მოსწავლე მუცლით დაწვეს „სკუტერბორდზე“.
ჩამოსრიალება

მასალა: „სკუტერბორდი“, მინი სასრიალო მინიმალური დაქანებით.

Codex 365 376 of 420
 მოათავსეთ „სკუტერბორდი“ მინი სასრიალოზე;
 დაეხმარეთ მოსწავლეს ავიდეს სასრიალოზე და სთხოვეთ მუცლით დაწვეს „სკუტერბორდზე“;
 დაეხმარეთ მოსწავლეს პატარა ბიძგით დაცურდეს „სკუტერბორდით“ ისე, რომ ხელები, თავი და ფეხები ჩაცურების
მომენტში ზემოთ ჰქონდეს აწეული.
ლეიბზე ხტუნვა

მასალა: გასაბერი ლეიბი.
 სთხოვეთ მოსწავლეს, დადგეს მუხლებზე და დაეყრდნოს ხელებს;
 სთხოვეთ, გახოხდეს გასაბერ ლეიბზე, იხტუნაოს გასაბერ ლეიბზე;
 დაეხმარეთ, რომ არ წაიქცეს.
ტომარა
მიზანი: პროპრიოცეპტული სტიმულის უზრუნველყოფა, სხეულის სივრცეში განლაგების ცოდნის და ძვლის მოდულაციის
გაუმჯობესება.
მასალა: ბავშვის სხეულის ზომის ტომარა.
 დაეხმარეთ ბავშვს ჩაჯდეს/ამოიცვას ტომარა;
 წაახალისეთ მოსწავლე, გაშალოს ხელები და ფეხები სხვადასხვა მიმართულებით;
 შეგიძლიათ გამოიყენოთ სხვადასხვა ზომის ტომრები: პატარა, უფრო ვიწრო, რომლებიც უფრო მეტ პროპრიოცეპტულ
სტიმულს უზრუნველყოფენ;
 ცვალეთ მოსწავლის პოზები: დგომა, ჯდომა, მუხლებზე დაყრდნობა, წოლა;
 საჭიროების შემთხვევაში, დაეხმარეთ მოსწავლეს, რომ არ წაიქცეს.
ჩვენ ერთი გუნდი ვართ
მიზანი: პროპრიოცეპტული სტიმულის უზრუნველყოფა, სხეულის სივრცეში განლაგების ცოდნის და ძვლის მოდულაციის
გაუმჯობესება.
მასალა: გრძელი, რბილი ზონარი [აქტივობაში მონაწილეობს რამდენიმე მოსწავლე].
 მოსწავლეები დგებიან წრეზე და წელზე შემოიხვევენ ზონარს;
 მოსწავლეები ქაჩავენ ზონარს სხვადასხვა მიმართულებით;
 ცვალეთ მოსწავლეების რაოდენობა;
 მიეცით მოსწავლეებს საშუალება, ხელით მოქაჩონ ზონარი;
 დაეხმარეთ, რომ რომელიმე მოსწავლე არ წაიქცეს აქტივობის განმავლობაში;
გააკონტროლეთ, რომ არ მოხდეს ძლიერი მოქაჩვა.
ნიჩბოსნობა
მიზანი: სხეულის ორი მხარის ინტეგრირებული მუშაობის და ბილატერალური, კოორდინირებული მოძრაობის უნარის
მასალა: „სკუტერბორდი“, პატარა ხალიჩა ან ჭილობი.
 დაეხმარეთ მოსწავლეს, დაჯდეს „სკუტერბორდზე“ მუხლებზე დაყრდნობილ მდგომარეობაში;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, მოიყვანოს ხელები მოძრაობაში, ისე, თითქოს ნიჩაბს უსვამს და გააცუროს სკუტერბორდი ჯერ წინ,
შემდეგ კი უკან;
 აქტივობა შეიძლება დაიწყოთ ორივე ხელის გამოყენებით და გადახვიდეთ ერთი ხელით აქტივობის განხორციელებაზე;
 გაიმეორეთ აქტივობა პატარა ხალიჩის ან ჭილობის გამოყენებით;
 ცვალეთ მიმართულება: წრეზე, მრუდე ხაზზე და ა. შ.
 მიაქციეთ ყურადღება, რომ ბავშვი არ გადაყირავდეს აქტივობის შესრულებისას.
ურიკა

Codex 365 377 of 420
 სთხოვეთ მოსწავლეს დაწვეს იატაკზე მუცლით ქვემოთ, დაეყრდნოს ხელის გულებს და წამოიწიოს;
 ინსტრუქტორს უჭირავს მოსწავლის ფეხები;
 მოსწავლე იწყებს ოთახში გადაადგილებას ხელების გამოყენებით.
პარაშუტი
მასალა: პარაშუტი, მცირე ზომის ბურთები.
 რამდენიმე მოსწავლე, რომელთაც ხელში უჭირავთ პარაშუტი, დგებიან წრეზე;
 ჩაუყარეთ მოსწავლეებს პარაშუტის შუაგულში ბურთები;
 სთხოვეთ მოსწავლეებს, ხელების აწევით და დაწევით აგორაონ ბურთები საპირისპირო მიმართულებით ისე, რომ არ
ჩამოუვარდეთ.
ცალ ფეხზე ხტომა
 სთხოვეთ მოსწავლეს, დადგეს და ჩამოუშვას ხელები;
 მიეცით მოსწავლეს ინსტრუქცია, ახტეს ორჯერ მარჯვენა ფეხით და ერთხელ მარცხენა ფეხით, მანამდე, ვიდრე თქვენ არ
სთხოვთ, შეჩერდეს;
 ცვალეთ ინსტრუქციები, მაგ.: „ახტი სამჯერ მარცხენა ფეხზე და ორჯერ მარჯვენა ფეხზე“;
 საჭიროების შემთხვევაში, დაეხმარეთ, რომ არ წაიქცეს.
„სკუტერბორდით“ ცურვა
მასალა: „სკუტერბორდი“, სქელი თოკი, რომლის ერთი ბოლო უჭირავს მასწავლებელს, მეორე ბოლო კი მიბმულია კარების
სახელურზე.
 სთხოვეთ მოსწავლეს დაწვეს „სკუტერბორდზე“ მუცლით ქვემოთ;
 ააწევინეთ მოსწავლეს ხელები ზემოთ და მოაკიდებინეთ თოკზე, სთხოვეთ, თოკის გამოყენებით გააცუროს სკუტერი
ჯერ წინ, შემდეგ უკან;
 ცვალეთ მოსწავლის პოზა „სკუტერბორდზე“: მუხლებზე დაყრდნობილი, დამჯდარი და ა. შ.
ბურთულების დამზადება
მასალა: სიმინდის ფქვილი, წყალი, ჯამი.
 ინსტრუქტორი სიმინდის და წყლის გამოყენებით ამზადებს საშუალო ზომის ბურთულებს და თან ხმამაღლა უხსნის
მოსწავლეს მოქმედებების თანმიმდევრობას;
 ინსტრუქტორი მოსწავლეს სთხოვს განაგრძოს ბურთულების დამზადება - გადაიტანოს ბურთულა ერთი ხელიდან
მეორეში.
 ყურადღება მიაქციეთ, ხომ არ აქვს ბავშვს ალერგიული რეაქცია;
 დააკვირდით მოსწავლეს არ ჩაიდოს პირში მიწოდებული მასალა.
კენგურუ

Codex 365 378 of 420
მასალა: საშუალო ზომის ბურთი.
 სთხოვეთ მოსწავლეს, დადგეს, ჩამოუშვას ხელები და დაიჭიროს ბურთი ფეხებს შუა;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, იხტუნაოს ორივე ფეხით ისე, რომ ბურთი არ ჩამოუვარდეს;
 საჭიროების შემთხვევაში, გაუწიეთ დახმარება;
 ცვალეთ ბურთის ზომა და წონა;
 ცვალეთ გასარბენი ადგილის მიმართულება;
 გაიმეორეთ აქტივობა ბურთის გარეშე.
ყურადღება მიაქციეთ, რომ ბავშვი არ წაიქცეს;
დააკვირდით, ხომ არ არის ბურთი ძალიან მძიმე?!
რგოლის სროლა
მასალა: პლასტმასის რგოლები (ტოტალურად უსინათლო მოსწავლეებისათვის ხმოვანი რგოლები), ხის ჯოხი.
 მიეცით მოსწავლეს ხის ჯოხი და სთხოვეთ დაიჭიროს ორივე ხელით;
 ინსტრუქტორი ესვრის მოსწავლეს პლასტმასის რგოლებს;
 მოსწავლე ცდილობს დაიჭიროს რგოლები (ჩამოაცვას რგოლები ჯოხზე) ფეხების გამოძრავების გარეშე.
გემოს შეგრძნება:
გემოს გამოცნობა
მიზანი: გემოს იდენტიფიკაცია.

მასალა: სხვადასხვა საკვები პროდუქტი: მწარე, მჟავე, ტკბილი, მარილიანი.
 დააწვეთეთ ბავშვს ენაზე სხვადასხვა გემოს ნივთიერება და სთხოვეთ, აღწეროს, რისი გემო აქვს მას: ტკბილია, მწარეა თუ ა.
შ.;
 თავდაპირველად, საჭიროების შემთხვევაში, თავად დაუსახელეთ გემო ბავშვს;
 სთხოვეთ ბავშვს ჩამოთვალოს რომელიმე გემოს საკვები, მაგ.: ტკბილი, მჟავე, მარილიანი და ა.შ.;
 თავდაპირველად, თუ ბავშვი თავად ვერ ახერხებს საკვების ჩამოთვლას, შეგიძლიათ, გაასინჯოთ საკვები და სთხოვოთ,
აღწეროს მისი გემო და დაასახელოს პროდუქტი.
სუნის შეგრძნება:
გამოიცანი სუნი
მიზანი: სუნის იდენტიფიკაცია.

მასალა: სხვადასხვა პროდუქტი სხვადასხვა სუნით: სუნამო, საკვები, ჰიგიენური საშუალებები.
 აყნოსვინეთ ბავშვს სხვადასხვა სუნის მქონე პროდუქტი და სთხოვეთ, აღწეროს, რისი სუნი აქვს პროდუქტს;
 თავდაპირველად, საჭიროების შემთხვევაში, თავად დაუსახელეთ ბავშვს იმ პროდუქტის სახელი, რომლის სუნიც
შეიგრძნო.
დამოუკიდებელი ცხოვრება
(რეკომენდებული სამუშაო ტექნიკები)
 მოათავსოს ერთი ხელი სკამის საზურგეზე;

 თავისუფალი ხელის საშუალებით მოსინჯოს სკამის სახელური ან დასაჯდომი ნაწილი, რათა განსაზღვროს დაკავებულია
თუ არა სკამი;
 მოუაროს სკამს წინიდან, დადგეს ზურგით სკამისკენ, მოიხაროს, დაეყრდნოს სკამის დასაჯდომის კუთხეს ერთი ხელით
და ჩამოჯდეს;
 დაჯდეს სკამის შუა ნაწილში, დააყრდნოს ფეხები იატაკს და მაგიდის კიდის მეშვეობით გასწორდეს;
 აუხსენით, სად რა არის მოთავსებული თეფშზე. ასწავლეთ:
თეფშის ადგილმდებარეობის განსასაზღვრად, მოხაროს ხელები და თითები, მიიტანოს მაგიდის მოპირდაპირე მხარეს, მაგიდის
ზედაპირზე და ამოძრაოს თითები ნაზად, იქამდე, ვიდრე არ შეეხება თეფშს;
 გამოიყენოს თეფში საორიენტაციოდ, მოძებნოს დანა-ჩანგალი თეფშის მარჯვნივ და მარცხნივ, თითების მოძრაობით;
 მოხრილი ხელით და თითებით გაჰყვეს თეფშის მარჯვენა მხარეს, გაშალოს მკლავი და თითები თანდათანობით და
Codex 365 379 of 420
ამოძრაოს თეფშის მარჯვენა მხარეს, ფინჯნის ან ჭიქის ადგილმდებარეობის განსასაზღვრად;

 გამოიყენოს იგივე ტექნიკა მარცხენა ხელით პურის თეფშის ადგილმდებარეობის განსასაზღვრად;
 გამოიყენოს თეფში საორიენტაციოდ, შეეხოს თეფშზე განთავსებულ საკვებს პერპენდიკულარულ მდგომარეობაში მყოფი
ჩანგლის კბილებით, სათითაოდ შეეხოს საკვებს ჩანგლით, საათის ისრის მიმართულებით (6 საათი, 9 საათი, 12 საათი და 3
საათი), განსაზღვროს საკვები სტრუქტურისგემოს მიხედვით (საჭიროების შემთხვევაში, შესაძლოა, ჩანგლის პირთან
მიტანით);
 შემოატრიალოს თეფში ისე, რომ ხორცი მოხვდეს 6 საათის პოზიციაში (განსაკუთრებით, იმ შემთხვევაში, თუ საჭიროა
ხორცის დაჭრა);
 ან შეატრიალოს თეფში ისე, რომ ძირითადი გარნირი (მაგ.: კარტოფილის პიურე) მოხვდეს მისგან მოშორებით -
მოპირდაპირე მხარეს/თეფშის ზედა კუთხეში. ამ შემთხვევაში, ბავშვი გარნირს დაიხმარს/გამოიყენებს სხვა საკვების
ასაღებად. მაგ.: მისწევს ბარდას/ლობიოს პიურესკენ, რათა უფრო ადვილად შეძლოს მისი ჩანგალზე მოთავსება.
დასხმა
 აჩვენეთ ბავშვს სხვადასხვა ზომის, ფორმის და შემადგენლობის ჭიქა/ფინჯანი (პლასტმასის, შუშის, კერამიკის, მუყაოს და
ა. შ);
 მიეცით საშუალება, ტაქტილურად შეისწავლოს თითოეული მათგანი. ასევე, მოასმენინეთ, როგორ ხმას გამოსცემს
თითოეული მათგანი მაგიდაზე დადგმისას, კედელზე ჩანგლით ან კოვზით დაკაკუნებისას;
 გააცანით თითოეული მათგანის დასახელება და აუხსენით მათი დანიშნულება მარტივი და გასაგები ენით, კერძოდ, რომ
ისინი გამოიყენება წყლის, რძის, ჩაის, ყავის, წვენისთვის, ასევე აუხსენით, რომელი მათგანია ცხელი და რომელი ცივი
სასმელისთვის;
 ამის შემდეგ, მოასმენინეთ, როგორ ხმას გამოსცემს თითოეული მათგანი, როდესაც სხვადასხვა სახის სითხეს ასხამთ, მაგ.:
შუშის და მუყაოს ჭიქებში ჩასხმისას, როგორ იცვლება წყლის ხმა;
 ამის შემდეგ, გადადით დასხმის სწავლების პროცედურაზე:
დაეხმარეთ მოსწავლეს ხელის მტევანი შემოაჭდოს ჭიქას წრიულად ისე, რომ ცერა თითი საკუთარი სხეულისკენ იყოს
მიმართული და საჩვენებელი თითის წვერი ეხებოდეს ჭიქის შიგნითა ზედაპირს ოდნავ, სიღრმეზე. შემდეგ, აიღეთ წყლის
ჭურჭელი; მიმართეთ ჭურჭლის ტუჩი ჭიქისკენ და მაგიდიდან არ აიღოთ, ისე გადახარეთ ჭიქისკენ და ფრთხილად ჩაასხით
წყალი. სთხოვეთ ბავშვს გითხრათ, როდის იგრძნობს სისველეს საჩვენებელი თითის წვერზე;
 აუხსენით, რომ როცა თითის წვერზე სისველეს იგრძნობს, ჭიქა სავსეა. ასევე, აუცილებელია, ყურადღება მიაქციოს, როგორ
იცვლება წყლის ხმა, როცა ჭიქა ივსება. თუ ამის საშუალება გაქვთ, გამოიყენეთ სპეციალური მოწყობილობა, რომელიც
მაგრდება ფინჯნის/ჭიქის პირზე და ხმას გამოსცემს, როცა ჭურჭელი ივსება.
 ასწავლეთ, ჭურჭელი გამოიყენოს მყარი თუ თხევადი საკვების/ნივთიერებების საზომად (სითხე, ფქვილი, ქვიშა): აჩვენეთ,
რომ ჭურჭელს შეუძლია ერთმანეთში მოთავსდეს, ეს მას დაეხმარება, გაიგოს ზომის შესახებ და დაადგინოს სხვადასხვა
ზომის ჭურჭლებს შორის მიმართება. დაეხმარეთ, გადაასხას წყალი პატარა ჭურჭლიდან დიდში და შეამოწმოს წყლის დონე
მასში. შეგიძლიათ მისცეთ საშუალება, გაზომოს, ერთ დიდ ჭიქაში რამდენი პატარა ჭიქა წყალი ჩადის ან რამდენი
სუფრის/ჩაის კოვზი ფქვილი, ქვიშა, მაწონი, არაჟანი და ა. შ. მოთავსდება ჩაის/ყავის ფინჯანში.
კოვზის გამოყენება
 დაიწყეთ რბილი საკვებით, რომელიც დარჩება კოვზზე იმ შემთხვევაშიც, თუ ბავშვი ამოატრიალებს მას: კარტოფილის
პიურე, ვაშლის პიურე, ბავშვის საკვები და ა. შ.;
 დასაწყისისთვის კოვზი, სასურველია, იყოს მოკლე, ღრმა და მოკლე სახელურით;
 მიეცით ბავშვს საშუალება, გიყუროთ ან შეიგრძნოს თქვენი ხელი, როდესაც თქვენ მიირთმევთ. აჩვენეთ, რომ კოვზი უნდა
ეჭიროს ჰორიზონტალურად;
 როდესაც ბავშვი ამოიღებს კოვზით წვნიანს, შეახებინეთ მეორე გაშლილი ხელი კოვზის ქვედა მხარეზე, რათა შეიგრძნოს,
როგორ დაიჭიროს კოვზი სწორად ისე, რომ არ მოხდეს კოვზიდან წვნიანის გადმოღვრა და გაიგოს, რა მოძრაობის
შემთხვევაში ხდება კოვზიდან წვნიანის გადმოღვრა. შეამცირეთ დახმარება მას შემდეგ, რაც ბავშვი ისწავლის კოვზის
სწორად დაჭერას;
 ივარჯიშეთ კოვზით ამოღებაში, ისეთი საგნების გამოყენებით, რომლებიც კოვზიდან გადმოვარდნის შემთხვევაში
გამოსცემენ ხმას: მოუხარშავი მაკარონის,
„ემ ენდ ემსის“ კანფეტის და ა. შ.;
მაგიდაზე დასაფენად გამოიყენეთ თუნუქის ნაჭერი, იმისთვის, რომ ბავშვმა გაიგოს, სითხე როდის დაიწყებს დაღვრას. ამით
გაუადვილდება დაღვრის ადგილის განსაზღვრა. თამაშის განმავლობაში, მიეცით ბავშვს საშუალება კოვზით ამოიღოს
სხვადასხვა ნივთები ერთი კონტეინერიდან და გადადოს მეორე კონტეინერში, რათა შეეჩვიოს კოვზით ამოღების პროცესს.
გამოიყენეთ სხვადასხვა ზომის კოვზები, ფინჯნები, ჩაის ჭიქები და ა. შ . რომ ბავშვის ჩვევის გენერალიზება მოხდეს.
ჩანგლის გამოყენება
 ვარჯიშის დასაწყისისთვის მოიძიეთ ჩანგალი, რომელსაც ექნება უფრო მომრგვალებული წვეტები/კბილები და მოკლე
Codex 365 380 of 420
სახელური. მჩატე ჩანგალი დაეხმარება ბავშვს განსაზღვროს, სავსეა თუ ცარიელია ჩანგალი, რომელიც პირთან უნდა
მიიტანოს;
 ჩანგლის ზემოთ აწევისას, მოათავსეთ ბავშვის ხელი თქვენი ხელის ზემოდან, რომ აჩვენოთ რა გინდათ რომ ბავშვმა
გააკეთოს;
 ჩანგლით საჭმლის აღების სწავლებისას, მიეცით ბავშვს თეფში, რომელზეც დადებული იქნება მისი საყვარელი, პატარა
ლუკმებად დაჭრილი საჭმელი (მაგ.: დაჭრილი ბანანი). უთხარით, რომ იპოვნოს ერთი ნაჭერი ერთი ხელის თითის
წვერების გამოყენებით. მეორე ხელში დაჭრილი ჩანგლის გამოყენებით, მან უნდა აიღოს საჭმლის ეს ნაჭერი და მიიტანოს
პირთან. შესაძლოა, ბავშვმა გააპროტესტოს ეს პროცესი, როდესაც მას ეშიება, მაგრამ მნიშვნელოვანია, რომ განაგრძოთ
მუშაობა. შესაძლოა, თავდაპირველად, ჩანგლის გამოყენება მოსთხოვოთ მხოლოდ ერთი საკვების მიღებისას ყოველი
კვების განმავლობაში და მხარი დაუჭიროთ მის მცდელობას;
 მას შემდეგ, რაც ბავშვი ისწავლის ჩანგლით საკვების აღებას, ასწავლეთ თეფშზე ნაზი კაკუნით მოძებნოს საკვების ნაჭრები
ისე, რომ აღარ გამოიყენოს თითები. „დამწყები“ ბავშვებისთვის, შესაძლოა, გამოიყენოთ თუნუქის თეფში, რომელიც
იძლევა სმენითი უკუკავშირის საშუალებას. შეგიძლიათ მოაწყოთ შეჯიბრი, ვინ უფრო მეტ საგანს დაიჭერს ჩანგლით.
 პატარა ბავშვს, შესაძლოა, მივცეთ საშუალება, გამოიყენოს მეორე ხელი ჩანგალზე საკვების მოსათავსებლად. როდესაც
ბავშვი ამ დავალებას კარგად გაართმევს თავს, ასწავლეთ, გამოიყენოს პურის ნაჭერი თითების ნაცვლად;
 ბარდის მირთმევისას, გამოიყენეთ დაყოფილი თეფში, მაგრამ გაითვალისწინეთ, რომ როცა ბავშვი გაიზრდება, მას უნდა
შეეძლოს ერთი თეფშიდან მირთმევა;
 ისევე, როგორც კოვზით ამოღებისას, ჩანგლით საკვების აღებაშიც ივარჯიშეთ არასასადილო დროს და გამოიყენეთ
მშრალი მარცვლეული, თუნუქის მაგიდაზე დასაფენი ძირს დავარდნილი საკვების ნაწილების ხმოვანი უკუკავშირისთვის.
დანის გამოყენება
დასაწყისისთვის, გამოიყენეთ ვიწრო, დასაჭრელად ადვილი და რბილი საკვები, მაგ.: ბანანი. გამოიყენეთ, ბლაგვი დანა (რბილი
საკვებისთვის გამოდგება პლასტმასის დანაც). მოათავსეთ ბანანი ბავშვის წინ, ბანანი უნდა იყოს ოდნავ მოხრილი, რომ დანით
მისი ჩამოჭრა გაადვილდეს. დაიდეთ ბავშვის ხელი თქვენს ხელზე და აჩვენეთ ბავშვს როგორ ჭრით ნაჭერს;
აჩვენეთ ბავშვს, როგორ დაიჭიროს დანა მარჯვენა ხელში. დანის მჭრელი ზედაპირი უნდა იყოს ქვემოთ დახრილი, ბავშვის
საჩვენებელი თითი მოათავსეთ დანის ზედა ნაწილზე, ეს გაუადვილებს მას დანისთვის მიმართულების მიცემას;
მოათავსეთ ბავშვის მარცხენა ხელი დასაჭრელი საკვების საწყის წერტილთან, რათა ბავშვმა შეძლოს ლუკმის სავარაუდო ზომის
განსაზღვრა. ხელი ისე უნდა იყოს მოხრილი, რომ თითის წვერები ეხებოდეს დასაჭრელი საგნის ბოლო ნაწილს (კიდეს/წვერს);
მოათავსეთ დანა მარცხენა ხელის თითების ქვეშ, წინასწარ განსაზღვრულ დაჭრის საწყის წერტილთან. დაიწყეთ საკვების ჭრა
მარჯვენა მხრიდან ისე, რომ გამოვიდეს ლუკმის ზომის ნაჭრები. მნიშვნელოვანია, რომ დანა დაფიქსირდეს მარცხენა ხელის ქვეშ
(დამთვალიერებელი ხელით), რათა თავიდან ავიცილოთ ხელის შემთხვევითი გაჭრა, ბასრი დანის გამოყენების შემთხვევაში;
ამოძრავეთ დანა წინ და უკან მანამ, სანამ დანა არ შეეხება თეფშს;
ნელ-ნელა გადადით მკვრივ საკვებზე, როგორიცაა „ჰოთდოგი“ ან მწვანილი, რომლის დაჭრას მეტი მცდელობა სჭირდება.
***
დაიწყეთ გამხმარი ან შებრაწული პურით, რომ მუშაობის დროს პური არ გადატყდეს ან არ დაიფხვნას. იქონიეთ რამდენიმე
ნაჭერი, რომ შეძლოთ ბევრჯერ გავარჯიშება. თავდაპირველად, შესაძლოა, დაიწყოთ ჩიტების გამოკვებით;
ვარჯიში დაიწყეთ რბილი და ადვილად გადასმადი ,,სპრედებით,“ როგორიცაა: ჯემი, მაიონეზი, რომ ბავშვმა ადვილად
მიაღწიოს წარმატებას. კარაქი გადადეთ მომდევნო მცდელობებისთვის. ოთახის ტემპერატურაზე დარბილებული კარაქის
გადასმა უფრო ადვილია, მაგრამ ასწავლეთ ბავშვს გაყინული კარაქის გადასმაც;
ადვილი გზა „სპრედის“ პურზე გადასასმელად: დადეთ „სპრედი“ პურის მარჯვენა ზედა კუთხეში და გადაუსვით მარჯვნიდან
მარცხნივ, შემდეგ კი _ მარცხნიდან მარჯვნივ. ,,სპრედის“ შემდეგი დოზა დადეთ მარჯვენა ქვედა კუთხეში და გაიმეორეთ იგივე
მოქმედება. მეორე ვარიანტია _ დადეთ ,,სპრედი“ პურის მარჯვენა და მარცხენა ზედა კუთხეებში და ჩამოუსვით ქვემოთ.
ივარჯიშეთ სხვადასხვა ფორმის პურებზე;
როდესაც ბავშვი შეძლებს პურზე გადასმას, ის უკვე მზად იქნება კონტეინერიდან სპრედის გადმოღების ამოცანის
შესასრულებლად. სპრედის ზოგიერთი სახეობა, მაგალითად ჟელე, არ ჩერდება დანაზე, თუ დანა არ გვიჭირავს
ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში. ასევე, სასურველია, ბავშვს გავაცნოთ სხვადასხვა ფორმის კონტეინერები და ვაჩვენოთ, რომ
მაგ.: მაიონეზი შეიძლება ხან ბოთლის ძირზე იყოს, ხან კი_ ბოთლის ზედაპირზე;
ისეთი „სპრედებისთვის,“ როგორიც არის ჟელე და ჯემი, ბავშვმა, შესაძლოა, ქილიდან პურზე გადასაღებად გამოიყენოს ჩაის
კოვზი;
მას შემდეგ, რაც ბავშვი ჩაყოფს კოვზს ან დანას ,,სპრედში,“ მან თითების საშუალებით ფრთხილად უნდა შეამოწმოს, არის თუ
არა „სპრედის“ საკმარისი რაოდენობა ჭურჭელში. ამ შემთხვევაში, აუცილებელია ხაზგასმა ხელების სისუფთავეზე. როდესაც
ბავშვი მეტად გაიწაფება, მას შესაძლებლობა ექნება, დანის/კოვზის პირის ან წონის მიხედვით განსაზღვროს, არის თუ არა
საკმარისი რაოდენობა ჭურჭელში;
სანელებლების უმეტესობა ინახება ტუმბოიან ბოთლებში. ასეთი ბოთლები ძალიან მოსახერხებელია, რადგან ადვილად ხდება
რაოდენობის დარეგულირება და სანელებელი გადმოიფრქვევა პირდაპირ საკვებზე. ტუმბოიანი ბოთლები საშუალებას იძლევა
თავიდან ავირიდოთ ჩვეულებრივ ბოთლებთან დაკავშირებული საფრთხეები, მაგრამ ამ შემთხვევაში, ძნელია ბოთლიდან
გადმოსული რაოდენობის განსაზღვრა. ეცადეთ, რომ ბავშვს გამოცდილებაში ჰქონდეს ყველანაირი ჭურჭლისა და საკვების

Codex 365 381 of 420
ხორცის ჩანგლით დაჭრა:

ასწავლეთ ბავშვს:
 გამოიყენოს თეფში საორიენტაციოდ, მოახდინოს ხორცის (კატლეტის) ადგილმდებარეობის განსაზღვრა ჩანგლის
საშუალებით;
 დაიჭიროს თეფში ერთი ხელით;
 გადაზომოს ხორცის ნაჭერი, დაახლოებით, ერთ სანტიმეტრზე (ერთი ლუკმის ზომაზე);
 ჩანგლის ქვედა ნაწილი დაადოს ხორცს ზემოდან, საჩვენებელი თითი კი დააჭიროს ჩანგლის ზედა ნაწილს, რომელიც
ჩარჭობილია ხორცში;
 ჩამოაჭრას ხორცს გადაზომილი ნაწილი ჩანგლის დაჭერით;
 ჩაარჭოს ჩანგალი ხორცის ჩამოჭრილ ნაწილს და აიღოს ის.
ხორცის ჩამოჭრა დანით:

ასწავლეთ ბავშვს:
დარწმუნდეს, რომ დანის მჭრელი კუთხე უნდა იყოს მიმართული ქვემოთ;
მჭრელი ზედაპირის მდგომარეობის განსაზღვრა შეუძლია მასზე შეხების გარეშე, რადგან მჭრელი ზედაპირი მოხრილია,
სცადოს დანის ამოძრავება თეფშის ზედაპირზე წინ და უკან (გადაატრიალოს და გადმოატრიალოს), რომ განსაზღვროს, როდის
უჭირავს დანა სწორად;
თეფში მოათავსოს ისე, რომ ხორცი იყოს „6 საათის პოზიციაში“;
ღორის ან ცხვრის ხორცის დასაჭრელად, მოაბრუნოს ხორცის ერთი კუთხე დანით თავისკენ, გააჩეროს დანა ამ ადგილას,
ჩაარჭოს ჩანგალი ხორცში და ჩამოჭრას დანით. ხორცის მირთმევის პროცესში, დანა გააჩეროს იმ ადგილას, სადაც ჩამოჭრა,
შემდეგ კი გაიმეოროს იგივე პროცედურა ახალი ნაჭრის ჩამოსაჭრელად;
რესტორანში ყოფნისას მოითხოვოს ხორცის დაჭრა სუფრასთან მოტანამდე.
მარილის და პილპილის გამოყენება

ასწავლეთ ბავშვს, რომ:

 მარილი უფრო მძიმეა, ვიდრე პილპილი;
 სამარილეს აქვს უფრო დიდი ნახვრეტები;
 პილპილის ცნობა შეუძლია არომატის, წონის და უფრო პატარა ნახვრეტიანი ,,შეიკერის“ საშუალებით;
 შერხევისას მარილს აქვს განსხვავებული ხმა, რადგან მარილის და პილპილის სტრუქტურა განსხვავებულია: მარილს აქვს
უფრო „მარცვლოვანი,“ ჩხრიალა ხმა;
 გამოიყენეთ განსხვავებული „შეიკერები“ მარილისთვის და პილპილისთვის ან დაამაგრეთ რეზინის სანიშნი რომელიმე
მათგანზე;
 მოსაყრელი მარილის რაოდენობის განსაზღვრისათვის, დაიყაროს მარილი ხელის გულზე და განსაზღვროს მარილის
რაოდენობა ნეკა თითის საშუალებით. ამოიღოს მარილის საჭირო რაოდენობა ხელის გულიდან მეორე ხელის თითების
საშუალებით და მოაყაროს საჭმელს.
შაქრის ჩაყრა ჭიქაში

ასწავლეთ ბავშვს, რომ:
 დაიჭიროს საშაქრე მარცხენა ხელში;
 მიიტანოს საშაქრე ფინჯანთან ახლოს;
 ამოიღოს ერთი კოვზი შაქარი, გამოიყენოს ნეკა თითი საორიენტაციოდ;
 ჩაყაროს შაქარი ფინჯანში.
ხელსახოცის გამოყენება
ასწავლეთ ბავშვს, გაიწმინდოს სახე საჭმლის მირთმევისას, პერიოდულად;

 ასწავლეთ, რომ თუ მას მოუწევს თითების გამოყენება საკვების გასასინჯად, მაშინვე უნდა გაიწმინდოს თითები
ხელსახოცით;
 ასწავლეთ, რომ მან აუცილებლად უნდა დაიბანოს ხელ-პირი ჭამის დამთავრების შემდეგ, რადგან არ შეუძლია სარკეში
შეამოწმოს სუფთა აქვს თუ არა სახე;
 ასწავლეთ, რომ ტანსაცმლის გასასუფთავებლად შეუძლია გადაისვას/ჩამოისვას თითები, ჩამოიფერთხოს
ნამცეცები/ნარჩენები;
 მხედველი ბავშვები სწავლობენ სუფრასთან მოქცევის წესებს სხვებზე დაკვირვებით. მხედველობის არმქონე ბავშვს იმავე
წესების შესასწავლად ესაჭიროება უკუკავშირი უფროსებისგან. დარწმუნდით, რომ ბავშვს ასწავლეთ: არ ილაპარაკოს,
როდესაც პირში ლუკმა უდევს. მაგიდასთან, ჭამის დროს, უნდა იჯდეს წელში გამართული და არა მოკუზული, ასევე,
ასწავლეთ, როგორ გადააწოდოს საკვები სხვას.

Codex 365 382 of 420
მირთმევის ტექნიკები
ასწავლეთ ბავშვს რომ:

მირთმევის დროს გადაიხაროს წინ, გაუსწოროს სახე თეფშს, რათა საკვები ჩანგლიდან ჩამოვარდნის შემთხვევაში , თეფშზე
დაეცეს;
საკვები ობიექტების ცნობა/გარჩევა შესაძლებელია სუნით, ტემპერატურით (ცხელი/ცივი) ან საკვებზე დანა-ჩანგლის შეხების
მეშვეობით;
დაიმახსოვროს სად არის ჭურჭელი განლაგებული;
ჩანგლის ან კოვზის წონის მიხედვით განსაზღვროს ასაღები საკვების რაოდენობა;
ყოველთვის „გაამაგროს/გაამყაროს“ თეფში ერთი ხელით, რათა თავიდან აირიდოს თეფშის არასასურველი მოძრაობა;
როდესაც საკვები რთული ასაღებია, შესაძლოა, გამოიყენოს პურის ნაჭერი საკვების აღებაში დასახმარებლად. თუ თეფშს აქვს
გვერდები (მაგალითად, წვნიანის თეფში), საკვები, შესაძლოა, აიღოს თეფშის გვერდის გამოყენებით;
მნიშვნელოვანია, რომ ჭამის დროს, ჩანგლით განსაზღვროს საკვების თეფშზე მდებარეობა და მიიტანოს საკვები თეფშის
შუაგულში;
საჭიროების შემთხვევაში, იკითხოს/ითხოვოს:
ა) რა არის თეფშზე მოთავსებული?

ბ) ხორცის დაჭრა, თუ თავად ვერ ახერხებს;
გ) ნივთების ადგილმდებარეობის განსაზღვრა;
დ) თხევადი საკვების (ნაღების, მაიონეზის, არაჟნის) დასხმა.
სადილის მომზადებაში მონაწილეობის მიღება

თავდაპირველად, ბავშვთან საუბარი დაიწყეთ საყვარელი საკვების და ნაკლებად საყვარელი საკვების შესახებ;
ასწავლეთ, რომ არსებობს 4 ძირითადი კატეგორიის საკვები: რძის პროდუქტები; ხორცეული, ფრინველი, თევზი; ხილი და
ბოსტნეული; მარცვლეული. ახსენით, რომელ კატეგორიაში რომელი საკვები შედის და რატომ არის საჭირო ადამიანისთვის
ყველა კატეგორიის საკვების მიღება?!
დაგეგმეთ ისეთი სადილის მომზადება, რომელიც შეიცავს საკვებს ყველა კატეგორიიდან. დაიხმარეთ ბავშვი ინგრედიენტების
სიის ორგანიზებაში. მიეცით საშუალება, აირჩიოს ძირითადი კერძი, მეორე კერძი, დესერტი და სასმელები.
საკვები და არასაკვები ობიექტების გარჩევა

სურსათის ყიდვის შემდეგ, ესაუბრეთ ბავშვს, რომ არსებობს საკვები და არასაკვები ობიექტები;
აუხსენით, რატომ არ შეიძლება შეჭამოს საპონი, საწმენდი საშუალებები და ა.შ.;
აუხსენით, რომ ბევრი საკვები და არასაკვები საშუალება, შესაძლოა, იყოს ერთნაირ შეფუთვაში მოთავსებული. მაგალითად,
შოკოლადის სიროფი და ჭურჭლის სარეცხი სითხე;
არასაკვებ და მომწამვლელ ობიექტებს ყოველთვის მიაკარით იარლიყი;
ეთამაშეთ ბავშვებს თამაში „კატეგორიზაცია“, მიეცით საშუალება, დაყონ ობიექტები ორ კატეგორიად: საკვები და არასაკვები
ობიექტები;
განავრცეთ აქტივობა და ისაუბრეთ იმის შესახებ, რომ ზოგიერთ ადამიანს აქვს ალერგია და ამის გამო არ შეუძლია ყველა სახის
საკვების მირთმევა;
ისაუბრეთ, რომელ საკვებს უნდა აარიდონ თავი ალერგიის შემთხვევაში.
იყიდეთ იაფფასიანი კბილის პასტა და მიეცით ბავშვს საშუალება. ივარჯიშოს მისი გამოყენებით. აჩვენეთ, რომ კბილის პასტის
გამოჟონვის ოდენობა დამოკიდებულია მასზე ორი თითის მოჭერის ძალაზე.
 აჩვენეთ ბავშვს, როგორ დაიდოს საჩვენებელ თითზე (თითის პირველი მოსახრელიდან თითის წვერამდე), როდესაც ის
ამას შეძლებს, ასწავლეთ, როგორ გააკონტროლოს საჩვენებელი თითის გაყოლებით კბილის ჯაგრისზე, თუ რა ოდენობის
კბილის პასტას დევს ჯაგრისზე.
 თუ ბავშვს გაუჭირდება ზემოთ აღწერილი აქტივობების შესრულება, შესაძლოა, გამოიყენოთ კბილის სახეხი ფხვნილი
(დააყარეთ ბავშვს ფხვნილის მცირე რაოდენობა ხელის გულზე) ან ასწავლოთ, როგორ მოითავსოს პირდაპირ პირის ღრუში
საჭირო ოდენობის კბილის პასტა (ამ შემთხვევაში, მას პირადი კბილის პასტა დასჭირდება).
 ასწავლეთ ბავშვს, რომ კბილის გახეხვის შემდეგ, საჭიროა, პირში რამდენიმე ყლუპი წყლის გამოვლება და შემდეგ პირის
მობანა. ასევე, ასწავლეთ, რომ მან უნდა გადაავლოს წყალი კბილის ჯაგრისს და ნიჟარას, სისუფთავის დასაცავად.
მიეცით ბავშვს სხვადასხვა ზონრებით და თასმებით თამაშის საშუალება. თავდაპირველად, გამოიყენეთ სხვადასხვა ფაქტურის
თასმები ისე, რომ თასმების მარჯვენა და მარცხენა ბოლოები განსხვავებული იყოს. ეს დაეხმარება ბავშვს შეიგრძნოს მარჯვენა და
მარცხენა თასმების სხვადასხვაგვარი წყობა სკვნილის სხვადასხვა საფეხურზე და დაგეხმარებათ თქვენ, რომ მისცეთ უფრო
ნათელი ინსტრუქციები: „გადაატარე შენს მარჯვენა ხელში მყოფი მრგვალი თასმა შენს მარცხენა ხელში მყოფ ბრტყელ თასმას
ზემოდან“. შეგიძლიათ გამოიყენოთ თასმების ნებისმიერი კომბინაცია, მაგრამ მჭიდრო თასმები, რომელიც არ ცურავს, უფრო
ადვილი გამოსაყენებელია. შეგიძლიათ გამოიყენოთ ტყავის, ველვეტის თასმები, შეგიძლიათ გამოიყენოთ რბილი მავთულები,
ისინი იღუნება, მაგრამ მაინც ინარჩუნებს ფორმას;
ფეხსაცმელთან მუშაობისას, დადეთ ფეხსაცმელი მაგიდაზე ბავშვის წინ, მიაბრუნეთ ფეხსაცმელი იმ მხარეს, საითაც იქნებოდა
მიბრუნებული ფეხზე ჩაცმის შემთხვევაში. განაგრძეთ ვარჯიში ფეხსაცმლის ჩაცმის მომენტშიც.

Codex 365 383 of 420
კითხვის მოდელი
 წმენდას იწყებთ ზედა კუთხიდან. წმენდთ მარცხნიდან მარჯვნივ, შემდეგ, უბრუნდებით მარცხენა კუთხეს და
გადადიხართ შემდეგ „ხაზზე“. აგრძელებთ წმენდას მარცხნიდან მარჯვნივ, ჩამოდიხართ ქვედა მხარეზე მანამ, სანამ
მთელი ლანგარი არ გაიწმინდება (ამ მოდელის შესწავლა: მარცხენა-მარჯვენა, ზემოთ-ქვემოთ არის ბრაილის
კითხვისათვის მზაობის კარგი აქტივობა);
 თუ ატყობთ, რომ ბავშვი ტოვებს გასაწმენდი საგნის ნაწილებს, დაუყარეთ მარილი ან პურის ნამცეცები იმ ადგილას,
რომელიც გამოტოვა, რათა მან შეძლოს თითით შეიგრძნოს რომელი ადგილი გამორჩა. ამას მომავალში
გაითვალისწინებს.
დანართი N1
გაფართოებული სასწავლო გეგმის, მობილობა-ორიენტაციის სწავლების ორგანიზება და საათობრივი

განაწილება
გაფართოებული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ სფეროებზე მუშაობა უნდა ხდებოდეს, როგორც

საკლასო გარემოში, ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული საგნების სწავლების პროცესში, ასევე,
ცალკეულად, ინდივიდუალურად. საგაკვეთილო პროცესში ამა თუ იმ სფეროზე მუშაობაზე პასუხისმგებელია
კონკრეტული საგნის მასწავლებელი, ხოლო ინდივიდუალურად მუშაობაზე პასუხისმგებელია - სპეციალური
მასწავლებელი, ფსიქოლოგი, მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი, ოკუპაციური თერაპევტი.
ქვემოთ მოცემულ ცხრილებში ნაჩვენებია, თუ რომელ მიმართულებაზე ვის მიერ ხდება მუშაობა:
გაფართოებული სასწავლო გეგმა

შედეგების ინდექსი მიმართულება პასუხისმგებელი პირი
გაფ.დაწყ.1 კომპენსატორული ქართული, მათემატიკა, ბუნებისმეტყველება, მე და
აკადემიური უნარები საზოგადოება, ჩვენი საქართველო, მუსიკა, ხელოვნება,
ფიზიკური აღზრდა და სპორტი, ისტ, I უცხო ენა, II უცხო ენა,
მუსიკა, სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება, ფიზიკური
აღზრდა და სპორტი, სპეც.მასწავლებელი, ფსიქოლოგი,
მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი, ოკუპაციური
თერაპევტი, ფსიქოლოგი.
გაფ.დაწყ.2 ტექნიკური ქართული, მათემატიკა, ისტ, სპეცმასწავლებელი, მობილობისა
აღჭურვილობა და და ორიენტაციის სპეციალისტი, ოკუპაციური თერაპევტი.
დამხმარე
გაფ.დაწყ.3 ნარჩენი მხედველობის ქართული, მათემატიკა, ბუნებისმეტყველება, ჩვენი
გამოყენება საქართველო, ისტ, სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება,
ფიზიკური აღზრდა და სპორტი, სპეცმასწავლებელი,
მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი, ოკუპაციური
თერაპევტი.
გაფ.დაწყ.4 სოციალური მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი,
ინტერაქცია სპეც.მასწავლებელი, ფსიქოლოგი.
გაფ.დაწყ.5 დამოუკიდებელი მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი, ოკუპაციური
ცხოვრება თერაპევტი.
გაფ.დაწყ.6 დასვენება და მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი, ფსიქოლოგი,
თავისუფალი დრო ოკუპაციური თერაპევტი.
გაფ.დაწყ.7 პროფესია და კარიერა მე და საზოგადოება, ფსიქოლოგი, სპეც. მასწავლებელი,
ოკუპაციური თერაპევტი.
გაფ.დაწყ.8 თვითადვოკატირება მე და საზოგადოება, ფსიქოლოგი, სპეც.მასწავლებელი.
გაფ.დაწყ.9 მობილობა- (იხ.) შემდეგ ცხრილში

ორიენტაცია
მობილობა-ორიენტაცია
შედეგების ინდექსი მიმართულება პასუხისმგებელი პირი
მობილობისა და ორიენტაციის.დაწყ.(I).1 მოძრაობა - მსხვილი მოტორიკა. ფიზიკური აღზრდა და სპორტი,
მობილობისა და ორიენტაციის.დაწყ.(II).1 მობილობისა და ორიენტაციის
სპეციალისტი, ოკუპაციური თერაპევტი.

Codex 365 384 of 420
მობილობისა და ორიენტაციის.დაწყ.(I).2 ორიენტაცია - სივრცითი ქართული, მათემატიკა,

მობილობისა და ორიენტაციის.დაწყ.(II).2 მიმართებები. ბუნებისმეტყველება, ჩვენი საქართველო,
ისტ, მობილობისა და ორიენტაციის
სპეციალისტი, სპეცმასწავლებელი,
ოკუპაციური თერაპევტი.
მობილობისა და ორიენტაციის.დაწყ.(I).3 მობილობა - გადაადგილება. მობილობისა და ორიენტაციის
მობილობისა და ორიენტაციის.დაწყ.(II).3 სპეციალისტი.
მობილობისა და ორიენტაციის.დაწყ.(I).4 ინტერესები და ბუნებისმეტყველება, ჩვენი საქართველო,
მობილობისა და ორიენტაციის.დაწყ.(II).4 დამოკიდებულებები ფიზიკური აღზრდა და სპორტი,
მობილობისა და ორიენტაციის
სპეციალისტი, ფსიქოლოგი, ოკუპაციური
თერაპევტი.
1) ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული საგნების ფარგლებში, ზემოთ აღნიშნულ
მიმართულებებზე მუშაობა არ მოითხოვს საათობრივი ბადის ცვლილებას. ამ უნარების სწავლება
შესაძლებელია ესგ-ით გათვალისწინებული, საგნის არსებული პროგრამის ფარგლებშიც მეთოდებისა და
თვალსაჩინოებების მორგების გზით. სწავლების პროცესში, მასწავლებლის უმთავრესი მხარდამჭერები და
პარტნიორები არიან: სპეციალური მასწავლებელი, ფსიქოლოგი, მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი
და ოკუპაციური თერაპევტი.
2) გაფართოებული სასწავლო გეგმით სწავლება გათვალისწინებული უნდა იყოს სასკოლო სასწავლო
გეგმაში. სკოლის საათობრივი ბადეც უნდა მოიცავდეს მობილობა-ორიენტაციის სწავლებას. გაფართოებული
სასწავლო გეგმიდან კი, დამოუკიდებელი ცხოვრების უნარების სწავლებას.
3) მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეთა სპეციალიზებული პროფილის მქონე რესურსსკოლებმა
მობილობა-ორიენტაციის, ასევე დამოუკიდებელი ცხოვრების უნარების სწავლება უნდა გაითვალისწინონ
გაკვეთილების ცხრილში. საჯარო სკოლებს კი შეუძლიათ აღნიშნული სწავლება მხედველობის დარღვევის
მქონე მოსწავლეებს შესთავაზონ დამატებითი საგანმანათლებლო მომსახურების სახით.
4) როგორც მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი, ასევე ოკუპაციური თერაპევტი თითოეულ
მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლესთან უნდა მუშაობდეს კვირაში არანაკლებ 2 და არაუმეტეს 3
ასტრონომიული საათის დატვირთვით. ჯამში თითოეულ მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეს გაეწევა
ორივე სპეციალისტის მომსახურება კვირაში 4-6 ასტრონომიული საათის ოდენობით. აღნიშნული საათების
რაოდენობა ინდივიდუალურად თითოეული ბავშვის შემთხვევაში შესაძლოა გადანაწილდეს სხვადასხვა
ხანგრძლოვობის გაკვეთილებად, მაგ. 30, 40, 60 ან 90 წუთიან მეცადინეობად. ხანგრძლივობა დამოკიდებულია
როგორც მოსწავლის საჭიროებებსა და უნარებზე, ასევე საგაკვეთილო თემის სპეციფიკაზე (მაგ. 90 წუთიანი
გაკვეთილი შესაძლოა დაიგეგმოს, როდესაც მუშაობა მიმდინარეობს გზის შედარებით გრძელ მონაკვეთზე ან
სხვა).
5) რესურსსკოლებს, დაქირავებული უნდა ჰყავდეთ, როგორც სპეციალური მასწავლებელი და
ფსიქოლოგი, ასევე, ოკუპაციური თერაპევტი, მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტი. საჯარო
სკოლებში, რესურსისა და მოსწავლეთა რაოდენობის გათვალისწინებით, დასაშვებია, მხედველობის
დარღვევის მქონე მოსწავლესთან მუშაობდეს ზემოთ ჩამოთვლილთაგან მინიმუმ ორი სპეციალისტი.
გასათვალისწინებელია, რომ ამ სპეციალისტებს უნდა ჰქონდეთ შესაბამისი კვალიფიკაცია დარჩენილი ორი
სპეციალისტის ფუნქცია-მოვალეობების შესათავსებლად.
6) რეკომენდებულია, რომ ოკუპაციური თერაპევტის, მობილობისა და ორიენტაციის სპეციალისტის
შრომის ანაზღაურება ითვლებოდეს საათობრივად და ანგარიშდებოდეს ნამუშევარი საათების რაოდენობის
მუხლი 36. მობილობა-ორიენტაცია
ორიენტაცია არის შემეცნებითი პროცესი, რომლის დროსაც ყველა ხელმისაწვდომი სენსორული ინფორმაციის
გამოყენების გზით, განისაზღვრება საკუთარი პოზიცია გარემოს ყველა სხვა მნიშვნელოვან ობიექტთან
მიმართებაში. მობილობაში კი მოიაზრება უნარი, შესაძლებლობა და მზაობა (სურვილი) გარემოში
გადასაადგილებლად.

Codex 365 385 of 420
ორიენტაციის პროცესში სამი სახის ინფორმაცია არის გასათვალისწინებელი:

1) სად ვარ მე?
2) სად არის ჩემი მიზანი?
3) როგორ მოვხვდე იქ?
საჭიროა ორიენტაციის უნარების განვითარება, რომლებიც, თავის მხრივ, ერთმანეთთან არის

დაკავშირებული. ჰილისა (Hill) და პონდას (Ponda) მიხედვით, ისინი იყოფა შემდეგ ბიჯებად:
აღქმა>ანალიზი>შერჩევა>გეგმა>განხორციელება.
მობილობა-ორიენტაციის სპეციფიკური საგნის სწავლება საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, თავიანთ
ცხოვრებისეულ სამყაროში ორიენტირდნენ და იმოძრაონ ნაკლები შეზღუდვით, უსაფრთხოდ და
მიზნობრივად და შეძლებისდაგვარად დამოუკიდებლად მიიღონ სკოლის სასწავლო და ცხოვრებისეულ
პროცესებში მონაწილეობა.
ამავდროულად, საგანი გვთავაზობს ჩარჩოს, რომელიც მოსწავლეებს ეხმარება საკუთარი შესაძლებლობები და
საზღვრები შეზღუდულ შესაძლებლობასთან მიმართებით შეიმეცნონ. ამით მას მნიშვნელოვანი წვლილი
შეაქვს შეზღუდული შესაძლებლობის პიროვნულ დონეზე მართვაში, იდენტობის ჩამოყალიბებასა და
თვითცნობიერების განვითარებაში, რაც თავისთავად ეფექტიანი კომუნიკაციის და სოციალური ინტერაქციის
საფუძველია.
მობილობა-ორიენტაციის სწავლების მიზნები და ამოცანები

მობილობა-ორიენტაციას, როგორც საგანს, მნიშვნელოვანი და შეუცვლელი წვლილი შეაქვს მხედველობის
დარღვევის მქონე მოსწავლეთა სოციალურ ინკლუზიასა (მონაწილეობასა) და დამოუკიდებელ ცხოვრებაში.
საგანი განკუთვნილია უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეებისთვის, რომლებსაც მხედველობის
სპეციფიკური დარღვევის გამო (მცირემხედველობა, უსინათლოობა) აქვთ სირთულეები მობილობა-
ორიენტაციის მიმართულებით. ამ საგნით გათვალისწინებული შედეგების დაძლევის შემთხვევაში,
გაიზრდება მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეების დამოუკიდებლობის ხარისხი გადაადგილების
დროს. სწავლების შედეგად მოსწავლეები შეიძენენ შესაბამის ტექნიკებსა და სტრატეგიებს ორიენტაციისა და
უსაფრთხოდ გადაადგილებისათვის.
საგანმანათლებლო მიზნებიდან გამომდინარე, სასწავლო გეგმა ითვალისწინებს კონკრეტული ამოცანების

გადაჭრას. ეს ამოცანებია:
 დიფერენცირებული აღქმის განვითარება;
 არსებული (ნარჩენი) მხედველობის ოპტიმალური გამოყენებისათვის საჭირო უნარების განვითარება;
 სპეციფიკური ტექნიკების, სტრატეგიებისა და დამხმარე საშუალებების გამოყენებისათვის საჭირო უნარების
განვითარება;
 დამოუკიდებელი მობილობა-ორიენტაციისათვის საჭირო უნარების განვითარება.
მობილობა-ორიენტაციის სწავლების ორგანიზება
სივრცეში მობილობა-ორიენტაცია ისწავლება თითოეულ მოსწავლესთან ინდივიდუალურად. იგი
სავალდებულო საგანს წარმოადგენს მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის დაწყებით
საფეხურზე. მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეთა სპეციალიზებულ სკოლებში საგანი საგაკვეთილო
ბადის ნაწილია, ხოლო არასპეციალიზებულ საჯარო და კერძო სკოლებში, იგი წარმოადგენს სკოლის მიერ
მოსწავლისათვის შეთავაზებულ სავალდებულო დამატებით მომსახურებას. საგნის სწავლება ხორციელდება
ინდივიდუალურად, თითოეულ მოსწავლესთან ცალ-ცალკე. დაწყებით საფეხურზე, საგანი მოიცავს ორ
დონეს: I დონე - 1-4 კლასებისათვის და II დონე 5-6 კლასებისათვის. თუმცა, შესაძლებელია, სტანდარტით
განსაზღვრული მიზნებისა და მისაღწევი შედეგების მოდიფიცირება მოსწავლის ინდივიდუალური
საჭიროებებიდან და უნარებიდან გამომდინარე, განსაკუთრებით იმ შემთხვევებში, თუ მოსწავლეს
მხედველობის დარღვევის გარდა აქვს ინტელექტუალური, ფიზიკური ან სხვა დარღვევა.
მობილობა-ორიენტაციის გაკვეთილები დაწყებით საფეხურზე თითოეულ მოსწავლესთან უნდა ჩატარდეს
კვირაში მინ. 2 - მაქს. 3 ასტრონომიული საათის დატვირთვით. სწავლების ორგანიზებასთან დაკავშირებით
ასევე იხ. ,,გაფართოებული სასწავლო გეგმა მხედველობის დარღვევის მქონე მოსწავლეებისათვის’’-ის
დანართი N1 ,,გაფართოებული სასწავლო გეგმის, მობილობა-ორიენტაციის სწავლების ორგანიზება და
საათობრივი განაწილება“.

Codex 365 386 of 420
შეფასება მობილობა-ორიენტაციაში
მობილობა-ორიენტაციის სწავლების პროცესში ყველა საფეხურზე იწერება მხოლოდ განმავითარებელი
შეფასება. შეფასებისას ფასდება საგანში არსებული ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის მიზნების და
ამოცანების მიღწევის დონე.
მულტისენსორული მიდგომა
უსინათლო და მცირემხედველი ბავშვების სწავლების პროცესში, უმნიშვნელოვანესია, მულტისენსორული
მიდგომის გამოყენება. სამყაროს შემეცნების პროცესში, ისევე, როგორც ცალკეული ცნებების ათვისებისას, მათ
ესაჭიროებათ ამა თუ იმ მოვლენისა და საგნის შესახებ ინფორმაციის სხვადასხვა სენსორული არხებით
მიღება. ამ დროს, მასწავლებელი კარგად უნდა იცნობდეს მოსწავლის შესაძლებლობებს და მისი ძლიერი
მხარეების გამოყენებით, შეეცადოს, განავითაროს არსებული ყველა სენსორული არხი. მაგალითად, თუ
მოსწავლეს ვასწავლით სკოლის ბუფეტამდე მარშრუტს, შეგვიძლია გამოვიყენოთ, როგორც ტაქტილური
მიმანიშნებლები, ასევე, სმენა, ყნოსვა, არსებობის შემთხვევაში, ნარჩენი მხედველობა. განვიხილოთ
აღნიშნული შემთხვევა: უსინათლო/მცირემხედველი მოსწავლე, საკლასო ოთახიდან მიდის ბუფეტში. გზად,
მან უნდა გაიაროს დერეფანი, მესამე საკლასო ოთახის კარის შემდეგ, მოუხვიოს მარცხნივ, იპოვოს მოაჯირი,
კიბე, ჩავიდეს კიბეზე, მოუხვიოს მარჯვნივ, გაყვეს კედელს პირდაპირ, იპოვოს ბუფეტის კარი და შევიდეს
შიგნით. ამ მარშრუტის გავლისას, მოსწავლე გამოიყენებს თეთრ ხელჯოხს, ყველა საორიენტაციო პუნქტის
მოსაძებნად. ასევე, ხელს, მოაჯირზე გასაყოლებლად, მაგრამ ამასთანავე, მას შეუძლია გამოიყენოს სმენა კიბის
უჯრედის საპოვნელად, რადგან კიბის უჯრედი ღია სივრცეა, საიდანაც ჰაერის ნაკადი უფრო თავისუფლად
მოდის, ვიდრე დერეფანში, სადაც კედლებია. ასევე, კიბის უჯრედში, დასვენებაზე, მეტი ხმაურია და ისმის
საფეხურებზე სიარულის ხმა. გარდა ამისა, მოსწავლეს შეუძლია, სმენით განსაზღვროს, თუ სად იწყება ან
მთავრდება უწყვეტი კედელი დერეფანში. შემდგომ, ყნოსვის გამოყენებით, შეუძლია, მოახდინოს ბუფეტის
ლოკალიზება. მცირემხედველ მოსწავლეს, შეუძლია გამოიყენოს დერეფნის ბოლოს ან კიბის უჯრედში
მდებარე ფანჯრიდან მომავალი სინათლე, იმისათვის, რომ ადვილად, სწრაფად და უსაფრთხოდ
ორიენტირდეს გარემოში.
განვიხილოთ მეორე მაგალითი: მოსწავლეს სურს, გაიგოს, თუ რა არის კოკორი. მასწავლებელს შეუძლია,
აუხსნას მოსწავლეს ვერბალურად, თუ რა არის კოკორი. ამასთან, მცირემხედველ მოსწავლეს, შეიძლება
აჩვენოს ფოტო ან ვიდეო მასალა შესაბამისი გამადიდებელი ტექნოლოგიის გამოყენებით. თუმცა ეს მაინც არ
იქნება რეალური და სრულყოფილი გამოცდილება არც უსინათლო და არც მცირემხედველი მოსწავლისათვის.
დამატებით, საჭიროა, მასწავლებელმა მოსწავლე გაიყვანოს ეზოში, სადაც ბუჩქზე ან ხეზე აჩვენებს კოკორს,
მისცემს საშუალებას, მოწყვიტოს იგი, უსუნოს, გასრისოს და ა.შ. შესაძლებელია, მასწავლებელმა ეს აქტივობა
შეასრულოს მოსწავლესთან ერთად, მაშინ, როცა კოკორი არის ბუჩქზე, ადრეულ გაზაფხულზე, ხოლო
მოგვიანებით, გაივლის თემას კოკორთან დაკავშირებით. ეს, გარკვეულწილად, მოემსახურება ცოდნის
გამყარებასაც.
უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეებისათვის ისეთი ცნებების ასახსნელად, რაზე ხელით შეხებაც
შეუძლებელი ან საფრთხის შემცველია, შეგვიძლია, გამოვიყენოთ თვალსაჩინოება. თვალსაჩინოების
გამოყენება, შესაძლოა, იყოს წინაპირობა რეალურ გარემოში, რეალური საგნებით გამოცდილების
მიღებისთვისაც. მაგალითად, უსინათლო ბავშვი ხელს ვერ მოკიდებს ელვას, ჰორიზონტს, ცისარტყელას და
სხვა. ასევე, არ არის შესაძლებელი, ხელით შეეხოს ვეფხვს, სპილოს, მარტორქას და ა.შ. შესაბამისად, მცირე
ზომის, რეალურ ობიექტთან მაქსიმალურად მიახლოებული მაკეტი, ნახაზი ან სხვაგვარი თვალსაჩინოება
საუკეთესო გამოსავალი იქნება მასწავლებლისათვის. აუცილებელია, თვალსაჩინოება ისე იყოს
დამზადებული, რომ მაქსიმალურად გავდეს ნამდვილს, როგორც ტაქტილურად, ასევე ვიზუალურად
მცირემხედველი მოსწავლეებისათვის. ამისათვის, გასათვალისწინებელია, ფაქტურა, ფერი, ფორმა, ობიექტის
სხვადასხვა შემადგენელი ნაწილების ურთიერთპროპორცია და სხვა. მნიშვნელოვანია, რომ თვალსაჩინოება
ხელით ადვილად აღსაქმელი იყოს. მისი ზომა იმხელა უნდა იყოს, რომ მოსწავლემ ორი ხელით შეძლოს მისი
სრულად დათვალიერება. ასევე, მასზე დატანილი დეტალები არ უნდა იყოს იმდენად ბევრი და მცირე ზომის,
რომ შეუძლებელს ხდიდეს მის აღქმას.
კეთებით სწავლება
Codex 365 387 of 420
უსინათლო და მცირემხედველი ბავშვების სწავლების ერთ-ერთი უმთავრესი პრინციპია, კეთებით სწავლება.

მოსწავლე ამ დროს, იღებს უნიკალურ გამოცდილებას, როდესაც იგი თავად აქტიურ მონაწილეობას იღებს
შესწავლის პროცესში. ეს, განსაკუთრებულ აქტუალობას იძენს, ბუნების მეცნიერებების, ბუნებრივი
მოვლენების, საყოფაცხოვრებო უნარების ათვისებისას, პროფესიების შესახებ მრავალფეროვანი ინფორმაციის
მიღებისას და სხვადასხვა სოციალური თემების შესწავლისას.
პრობლემის გადაჭრაზე ორიენტირებული მეთოდოლოგია
იმისათვის, რომ უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებს განუვითარდეთ დამოუკიდებლობის უნარები,
თვითმყოფადობის განცდა და შეძლონ თვითრეალიზება, მოგვიანებით, საჭიროა, აითვისონ პრობლემის
გადაჭრის უნარები. მასწავლებელმა მოსწავლეებს უნდა მიაწოდოს იმგვარად ორგანიზებული დავალებები და
აქტივობები, რომლის დროსაც, მოსწავლეები შეძლებენ, დამოუკიდებლად ან ჯგუფურად იმუშაონ
კონკრეტულ სირთულეებთან გასამკლავებლად. ამგვარი მიდგომა, უსინათლო და მცირემხედველ
მოსწავლეებს მისცემს შესაძლებლობას, მიიღონ მრავალფეროვანი გამოცდილება, შეიმეცნონ სამყარო
მოვლენებთან უშუალო ურთიერთობით და მიიღონ რეალური ცხოვრებისეული სირთულეების მოგვარების
გამოცდილება.
სენსორული თავისებურებებისა და ზღურბლის გათვალისწინება

უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებთან მუშაობისას, გასათვალისწინებელია, მათი ინდივიდუალური
თავისებურებები. მაგალითად, ზოგიერთ უსინათლო მოსწავლეს, შესაძლოა, ძალიან აღიზიანებდეს ხმაური,
სხვას კი, ხმაურიან გარემოში ყოფნა სიამოვნებას ანიჭებდეს. ასევე, განსხვავებულია სინათლის ინტენსივობა,
რომელიც შესაძლოა საკმარისი ან გამაღიზიანებელი იყოს მცირემხედველი მოსწავლეებისათვის. ერთი და
იგივე განათება, შესაძლოა, ზედმეტად გადანათებულს ხდიდეს გარემოს ერთი მოსწავლისათვის, მეორისთვის
კი, არასაკმარისი იყოს. ამასთან, მასწავლებელმა ყურადღება უნდა მიაქციოს, მოსწავლეთა ტაქტილურ
შეგრძნებებსა და წინა გამოცდილებებსაც. ზოგიერთ მოსწავლეს არ სიამოვნებს ან ეშინია კიდევაც ბეწვის,
ბუმბულის და სხვა. მრავალფეროვანი ფაქტურების გამოყენება აუცილებელია უსინათლო და
მცირემხედველი მოსწავლეების სწავლებისას, თუმცა საჭიროა, სიახლეები დავამატოთ ნაბიჯ-ნაბიჯ, არა
ერთდროულად და დავაკვირდეთ მოსწავლეების რეაქციებს. შესაძლოა, დროის გასვლასთან და მოსწავლის
გამოცდილების გამრავალფეროვნებასთან ერთად, მისაღები გახდეს სხვადასხვა, მანამდე მიუღებელი
ტაქტილური, აუდიალური თუ ვიზუალური სტიმულები. შიში შესაძლოა ვლინდებოდეს მხოლოდ იმის
გამოც, რომ მოსწავლემ არ იცის, რაზე ვესაუბრებით. მაგალითად, მას არასდროს უნახავს საქანელა, სასრიალო
და ა.შ. თუ პირველ ეტაპზე, მივცემთ შესაძლებლობას, ჯერ ხელით შეისწავლოს იგი, შემდეგ მოსინჯოს, თუ
როგორ ქანაობენ ან სრიალებენ სხვები და შემდეგ, მასწავლებელთან ერთად ჩამოვასრიალებთ ან ვაქანავებთ
საქანელაზე, მომდევნო ეტაპზე, მოსწავლე შეძლებს შიშის დაძლევას. ამასთან, მისი დამოუკიდებლობის
ხარისხიც ნაბიჯ-ნაბიჯ გაიზრდება.
ცნებების დაუფლება
უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეების განვითარებისა და სწავლების პროცესში, წამყვანი ადგილი
უჭირავს ცნებების განვითარებას. ცნებების ათვისებისათვის, მათ ესაჭიროებათ ვერბალური ახსნა, უშუალო
გამოცდილების მიღება, თვალსაჩინოების გამოყენება და სხვა. მხედველობის შეზღუდვის გამო,
გართულებულია, როგორც კონკრეტული, ასევე აბსტრაქტული ცნებების ათვისების პროცესი. აუცილებელია,
მასწავლებელმა გამოკვეთოს ის ცნებები, რაც საჭიროა ახალი მასალისა თუ უნარის ათვისებისას და მათზე
იმუშაოს წინასწარ. მაგალითად, თუ მოსწავლეს ვასწავლით ფეხსაცმლის თასმის შეკვრას, ჯერ მოსწავლეს
უნდა ვასწავლოთ, თუ რა ნაწილებისაგან შედგება ფეხსაცმელი, სად არის მისი წინა და უკანა ნაწილები, ძირი,
ქუსლი, ყელი, ენა, სად არის გაყრილი თასმები და ამის შემდეგ დავიწყოთ მუშაობა თასმების შეკვრაზე. თუ
გვსურს, რომ მოსწავლეს ვასწავლოთ წყლის აგრეგატული მდგომარეობები, პირველ რიგში, მას უნდა
ვაჩვენოთ, თუ რა არის ყინული, ორთქლი, წყალი, რომელიც მოდის ონკანში, წვიმა და ა.შ.
ვერბალური თანხლება
ყოველივე ზემოთ აღნიშნული ნაკლებად ეფექტური იქნება ვერბალური ახსნის გარეშე. უსინათლო და
მცირემხედველ მოსწავლეებს ესაჭიროებათ, მათ გარშემო არსებული ობიექტების, მოვლენების, გარემოს
აღწერა. ასევე, ახალი მასალის ათვისებისას, აუცილებელია ყველაფრის ახსნა ვერბალურად. მაშინაც კი,
როდესაც ვიყენებთ თვალსაჩინოებას, უნდა დავრწმუნდეთ, რომ მისი ყველა კომპონენტი მოსწავლისათვის
სრულად არის გასაგები.
Codex 365 388 of 420
ხელი ხელზე და ხელი ხელის ქვეშ

უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეების დამოუკიდებლობის ხარისხის გაზრდისას, მნიშვნელოვანია,
გამოვიჩინოთ სიფრთხილე და მათი გამოცდილება მაქსიმალურად პოზიტიური იყოს. ამისათვის, შეგვიძლია,
გამოვიყენოთ ტექნიკები - ხელი ხელზე და ხელი ხელის ქვეშ. მასწავლებელი დგება მოსწავლის უკან ან
გვერდით და სთხოვს მოსწავლეს, მასწავლებლის ხელებზე დაალაგოს თვისი ხელები. მოსწავლის თითები
უნდა ეხებოდეს მასწავლებლის თითებს, ხოლო ხელის გულები - ხელის ზურგებს. მასწავლებელი
ახორციელებს მანიპულაციას, რომლის სწავლებაც მოსწავლისთვის უნდა ისე, რომ მოსწავლე ხელით გრძნობს
ამ მანიპულაციებს. შემდგომ ეტაპზე, მასწავლებელი ხელს კიდებს მოსწავლის ხელებს, ისე, რომ თითები ეხება
თითებს, ხოლო მასწავლებლის ხელის გული - მოსწავლის ხელის ზურგს. მასწავლებელი თავისი ხელებისა და
თითების მოძრაობით ეხმარება მოსწავლეს, მანიპულაციის განხორციელებაში. შემდგომ ეტაპზე, მოსწავლე
მასწავლებლის მცირეოდენი, პერიოდული დახმარებით ან დახმარების გარეშე ახორციელებს მანიპულაციას.
გასათვალისწინებელია, რომ თითოეული მოქმედების ან ტექნიკის გამეორება შესაძლოა არაერთხელ იყოს
საჭირო.
საათის პრინციპი
ეს უნივერსალური მეთოდი უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებთან მუშაობის სპეციფიკურ მეთოდს
წარმოადგენს. აღნიშნულის გამოყენება შესაძლებელია, როგორც სიბრტყეზე, ასევე სივრცეში
ორიენტირებისას. მოსწავლეს ვუხსნით, რომ მის წინ, სიბრტყეზე დევს საათი, რომლის ციფრებიც
შემდეგნაირად არის განლაგებული: 6 - მოსწავლის წინ, ახლოს, 12 მოსწავლის წინ, მოშორებით, 6-იანის
პირდაპირ, 3 მოსწავლის წინ და მარჯვნივ, ხოლო 9 მოსწავლის წინ და მარცხნივ. დანარჩენი საათები კი მათ
შორის არის მოთავსებული, ზუსტად ისე, როგორც ნამდვილ საათზეა. ნივთების მდებარეობის
განსასაზღვრად, მარტივად ვეუბნებით მოსწავლეს, ფანქარი დევს 3 საათზე, წიგნი დევს 12 საათზე, რვეული
დევს 6 საათზე და სხვა. საათის პრინციპის სივრცეში გამოყენებისას კი, უნდა წარმოვიდგინოთ, რომ მოსწავლე
დგას ისრების ადგილზე. მის წინ არის 12 საათი, მარჯვნივ - 3, ხოლო მარცხნივ - 9. 4, 5, 6, 7, 8 საათებს
სივრცეში არ ვიყენებთ. გასათვალისწინებელია, რომ საათის მითითებისას, მასწავლებელმა უნდა გამოიყენოს
მოსწავლის პოზიცია და არა საკუთარი ან სხვა ობიექტის.
რეფლექსია და უკუკავშირი
აუცილებელია, მასწავლებელმა ხშირად მიიღოს უკუკავშირი მოსწავლეებისაგან. მოსწავლეს უნდა ვთხოვოთ,
თავად მოგვიყვეს, თუ რა გაიგო, რა შეკითხვები გაუჩნდა, რა იყო მისთვის გაუგებარი, რა მოეწონა ან არ
მოეწონა გაკვეთილის განმავლობაში. ამ გზით, დავრწმუნდებით, რომ მოსწავლემ ნამდვილად სწორად გაიგო
მიწოდებული ინფორმაცია. ამასთან, მივიღებთ ინფორმაციას, მისი დისკომფორტისა თუ დადებითი
განცდების შესახებ, რაც მომავალში დაგვეხმარება, უფრო ეფექტიანად დავგეგმოთ გაკვეთილი.
გენერალიზება და ტრანსფერი
უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებს ესაჭიროებათ მრავალფეროვანი გამოცდილების მიღება
იმისათვის, რომ შეძლონ საკუთარი ცოდნის გენერალიზება. მაგალითად, თუ მოსწავლეს მთლიანად არ
დავათვალიერებინებთ მაგიდას, არ ვაჩვენებთ მის ფეხებს, უჯრებს, თაროებს, შესაძლოა, უსინათლო
მოსწავლემ იფიქროს, რომ მაგიდა მხოლოდ ის ზედაპირია, რომელზეც საკუთარ ნივთებს ალაგებს. ასევე, მან
უნდა იცოდეს, რომ არსებობს, მრგვალი, ოთხკუთხედი, ოვალური მაგიდები. მათ შეიძლება სხვადასხვა
ფუნქცია და დანიშნულება ჰქონდეთ და ა.შ. შესაბამისად, სხვადასხვა მოვლენებზე საუბრისას,
უმნიშვნელოვანესია, უსინათლო/მცირემხედველი მოსწავლეები წავიყვანოთ სხვადასხვა გარემოში, მივცეთ
საშუალება, გამოცადონ სხვადასხვა მოვლენები და სხვა. მაგალითად, შეიძინონ პროდუქტი, როგორც
გაკვეთილზე, სიმულაციურ მაღაზიაში, ასევე, პატარა მაღაზიაში და სუპერმარკეტში, დაესწრონ სასკოლო
ღონისძიებას, მიიღონ მასში მონაწილეობა, დაესწრონ სპექტაკლს თეატრში, წავიდნენ კონცერტზე და ა.შ.
ინტერდისციპლინური მუშაობა
გაფართოებული კურიკულუმის თემების სწავლება საჭიროა ინტეგრირდეს სასკოლო საგნების სწავლებაში.
რიგ საკითხებზე მუშაობა უნდა მოხდეს, როგორც საგნობრივ გაკვეთილებზე, ასევე სპეციალურ
მასწავლებელთან, ფსიქოლოგთან, ოკუპაციურ თერაპევტთან, მობილობა-ორიენტაციის სპეციალისტთან
ერთად. გარდა ამისა, ყველა სპეციალისტი, ვინც ერთსა და იმავე მოსწავლესთან მუშაობს, რეგულარულად
Codex 365 389 of 420
უნდა ცვლიდეს ინფორმაციას, მიღწევებისა და სირთულეების შესახებ. ასევე, იმ მეთოდებზე, რასაც იყენებენ
კონკრეტულ მოსწავლესთან. დაწყებით კლასებში, განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს ერთსა და იმავე
თემაზე სხვადასხვა გარემოში, სივრცეში, სხვადასხვა სპეციალისტის მიერ მუშაობა. თუმცა გამოწვევაა ის, რომ
სხვადასხვა მასწავლებელი სხვადასხვა მიდგომას არ იყენებდეს ან განსხვავებული მიდგომები ეფუძნებოდეს
ერთი მეორეს.
უსაფრთხოების ზომების უზრუნველყოფა

უსინათლო და მცირემხედველ მოსწავლეებთან მუშაობისას, საჭიროა, მასწავლებელმა გამოიჩინოს
სიფრთხილე და გაითვალისწინოს უსაფრთხოების წესები. ამასთან, გამომდინარე იქედან, რომ მოსწავლეები
ვერ ახერხებენ გარემოს ვიზუალურ კონტროლს, მათთვის საფრთხის შემცველი შესაძლოა აღმოჩნდეს იმგვარი
რაღაცები, რასაც ჩვეულებრივ, მასწავლებელი არ მიაქცევდა ყურადღებას. მასწავლებელმა უნდა
გაითვალისწინოს უსაფრთხოების ზომები, თუმცა ამასთან, არ შეზღუდოს მოსწავლის დამოუკიდებლობა.
საჭიროა, მოსწავლეები გავაფრთხილოთ არსებული და მოსალოდნელი საფრთხეების შესახებ, მივაწოდოთ
ინფორმაცია და შესაძლებლობის ფარგლებში, ვაჩვენოთ მათ საფრთხის შემცველი ადგილები ან საგნები.
ყველა საჭირო ზომის მიღების შემდგომ კი ჩავერთოთ აქტივობაში უსინათლო/მცირემხედველი მოსწავლეები.
თვითგამოცდილება
უსინათლო და მცირემხედველი მოსწავლეების მასწავლებლებისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია
თვითგამოცდილების მიღება. ეს გულისხმობს, თვალების ახვევას და იმ აქტივობების ამგვარად
განხორციელებას, რაც გვსურს, რომ მოსწავლეს შევასრულებინოთ. თვითგამოცდილების ნაწილი შესაძლოა
გახდეს იმ თვალსაჩინოებებისა თუ მაკეტების ტაქტილურად შესწავლა, რომლის გამოყენებასაც ვგეგმავთ
მოსწავლეებთან. ამგვარ თვითგამოცდილების მიღებას უნდა ჰქონდეს არა ერთჯერადი, არამედ
განმეორებითი ხასიათი.
სივრცეში მობილობა-ორიენტაციის სტანდარტები

მობილობა-ორიენტაცია დაწყებით საფეხურზე - შესავალი
სწავლების დაწყებით საფეხურზე (I-VI კლასები) საფუძველი უნდა ჩაეყაროს მოსწავლის მიერ გარემოს
პასიური აღქმიდან აქტიურ შემეცნებაზე გადასვლას. მოსწავლეს უნდა გაუჩნდეს მის გარშემო არსებული
გარემოს შემეცნებისა და მასში დამოუკიდებლად ფუნქციონირების სურვილი. არსებითია, რომ მოსწავლე
აცნობიერებდეს დამოუკიდებელი ცხოვრების, კერძოდ კი, დამოუკიდებლად გადაადგილების მნიშვნელობას
საკუთარი პიროვნული და პროფესიული განვითარებისათვის. უმნიშვნელოვანესია, რომ საგნის
მასწავლებელი ითვალისწინებდეს იმ კონტექსტს, რომელშიც ცხოვრობს მოსწავლე. მობილობა-ორიენტაციის
სწავლებამ ხელი უნდა შეუწყოს მოსწავლეს, საკუთარი შესაძლებლობებისა და უნარების გააზრებაში.
მოსწავლემ უნდა გაითავისოს, როგორც ნაცნობ, ასევე უცნობ გარემოში დამოუკიდებლად გადაადგილების
სტრატეგიები. ასევე, მოსწავლეს უნდა განუვითარდეს საჭიროების შემთხვევაში, დახმარების თხოვნისა და
არასაჭირო დახმარებაზე უარის თქმის უნარი. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს მოსწავლის
უსაფრთხო ფუნქციონირებას სასურველ გარემოში.
საგანი ‘“მობილობა-ორიენტაცია’’ დაწყებით საფეხურზე, მოიცავს 4 მიმართულებას:
1. მოძრაობა - მსხვილი მოტორული უნარ-ჩვევები;
2. ორიენტაცია - სივრცითი მიმართებები;
3. მობილობა - გადაადგილება;
4. ინტერესები და დამოკიდებულებები.
მიმართულება: მოძრაობა - მსხვილი მოტორული უნარ-ჩვევები

დაწყებით საფეხურზე მიმართულების ფარგლებში მოსწავლეს უვითარდება თავისუფლად და უსაფრთხოდ
მოძრაობის უნარ-ჩვევები. იგი ეუფლება: მობრუნების, ფეხის და/ან ხელის მოქნევის, დარტყმის, მიწოლის,
მოქაჩვის, ხტომის, ჩაბუქნის, სირბილის და სხვა უნარ-ჩვევებს. მოსწავლე, თავდაპირველად, მასწავლებლის
მოდელირებითა და დახმარებით, ხოლო დაწყებითი საფეხურის ბოლოს (VI კლასი) სრულიად
დამოუკიდებლად ასრულებს მოძრაობასთან დაკავშირებულ ინსტრუქციებს და შეუძლია განახორციელოს ესა
თუ ის მოძრაობა დასახული მიზნის მისაღწევად.

Codex 365 390 of 420
მიმართულება: ორიენტაცია - სივრცითი მიმართებები.

მიმართულების ფარგლებში, მოსწავლე ეცნობა საკუთარი და სხვა ადამიანების სხეულის ნაწილებს, სწავლობს
სივრცით მიმართებებს, როგორიცაა: მარჯვნივ/მარცხნივ, ზემოთ/ქვემოთ, წინ/უკან, შიგნით/გარეთ და სხვ.
მოსწავლე აკვირდება მის გარშემო არსებულ გარემოს და სხვადასხვა სენსორული არხების გამოყენებით
(სმენა, ნარჩენი მხედველობა, შეხება, კინესთეტიკა და მისთ.) შეუძლია განსაზღვროს საკუთარი მდებარეობა
გარემოში. იგი განსაზღვრავს ობიექტების მიმართებებს, როგორც საკუთარი სხეულის, ასევე სხვა სხეულების
მიმართ. მოსწავლეს შეუძლია ტაქტილური (რელიეფური) ნახაზებისა და მაკეტების აღქმა და გამოყენება
გადაადგილებისას. დაწყებითი საფეხურის ბოლოს, (VI კლასი), მოსწავლეს შეუძლია მარტივი მარშრუტის
ტაქტილური გეგმის შექმნა და მისი გამოყენებით საკუთარი მარშრუტის დაგეგმვა.
მიმართულება: მობილობა - გადაადგილება.

მიმართულების ფარგლებში, მოსწავლე ეცნობა დახურულ და ღია სივრცეში მხედველ გამცილებელთან
ერთად გადაადგილების წესებს. მოსწავლე ივითარებს ნაცნობ და უცნობ გარემოში დამოუკიდებლად და
უსაფრთხოდ გადაადგილების უნარ-ჩვევებს. დაწყებითი საფეხურის დასაწყისში, მოსწავლე ეუფლება თავის
დაცვის, ძიების, თეთრი ხელჯოხის გამოყენების ტექნიკებს, ხოლო საფეხურის ბოლოსათვის, მოსწავლე
უსადაგებს გასავლელ მარშრუტსა და შესაბამის ტექნიკას. იგი მასწავლებლის მცირედი დახმარებით ან
მითითებით იყენებს მობილობის დამხმარე საშუალებებს, ქმნის და იყენებს ტაქტილურ გეგმებს
გადაადგილებისას.
მიმართულება: ინტერესები და დამოკიდებულებები
მიმართულების ფარგლებში, მოსწავლეს უყალიბდება დადებითი დამოკიდებულება ნაცნობ და უცნობ
სივრცეში დამოუკიდებლად გადაადგილების მიმართ. დაწყებითი საფეხურის დასაწყისში (პირველი კლასი),
მოსწავლეს უღვივდება ინტერესი, გააკეთოს აღმოჩენები მის გარშემო არსებულ გარემოში და
დამოუკიდებლად გადაადგილდეს მისთვის სასურველ მონაკვეთზე დახურულ სივრცეში. ხოლო საფეხურის
ბოლოს (მეექვსე კლასი), მოსწავლე ფლობს უსაფრთხოდ და დამოუკიდებლად გადაადგილების უნარ-ჩვევებს,
სურვილისა და საჭიროების მიხედვით იყენებს მათ და გაცნობიერებული აქვს დამოუკიდებლად
ორიენტირებისა და გადაადგილების უპირატესობა.
I-IV კლასების სტანდარტი
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., მ&ო.დაწყ.(I).1.:
„მ&ო.“ - მიუთითებს მობილობა-ორიენტაციას,
მობილობა-ორიენტაციის სტანდარტი
1. მიმართულება: მოძრაობა - მსხვილი მოტორული უნარ-ჩვევები
მ&ო.დაწყ.(I).1 მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მსხვილი მოტორული უნარების გამოვლენა ასაკის შესაბამისად და მათი გამოყენებით სივრცეში
ორიენტირება;
უსაფრთხოდ გადაადგილება.
2. მიმართულება: ორიენტაცია - სივრცითი მიმართებები
გარემოში ორიენტირება სივრცითი მიმართებებისა და ტაქტილური თვალსაჩინოებების
გარემოში ორიენტირებისას კომპენსატორული უნარების გამოყენება.
3. მიმართულება: მობილობა - გადაადგილება.
კომპენსატორული უნარების გამოყენება სივრცეში გადაადგილებისას;
უსაფრთხოების მნიშვნელობის გაცნობიერება და დამოუკიდებლად ორიენტაციისა და
გადაადგილების დროს უსაფრთხოების წესების დაცვა;
თეთრი ხელჯოხის უსაფრთხოდ გამოყენების საბაზისო უნარების გამოვლენა.
4. მიმართულება: ინტერესები და დამოკიდებულებები
დამოუკიდებლად და უსაფრთხოდ გადაადგილების მიმართ ინტერესის გამოვლენა.

Codex 365 391 of 420
ჩემი სხეული
ჩემი სივრცე (ჩემი ოთახი, ჩემი მაგიდა, ჩემი ჩანთა, ჩემი საწოლი, ჩემი კარადა და სხვა)
ჩემი ნივთები
ოჯახი და მეგობრები
ემოციების გაგება და გამოხატვა)
მგზავრობა, მოგზაურობა და ლაშქრობა
საყიდლები
კვება და სამზარეულო
გადაადგილება სხვადასხვანაირ ამინდში/სხვადასხვაგვარ რელიეფზე/სხვადასხვა დამხმარე საშუალებით
მასში ორიენტირება)
დრო და სივრცე
ჩემი მომავალი (რწმენები, ღირებულებები, დამოუკიდებლობის შესახებ წარმოდგენა, ინტერესები)

მსხვილი მოტორული უნარები სივრცეში ორიენტირებისა და უსაფრთხოდ გადაადგილებისთვის
ბრუნების გაკეთება კონკრეტული ინსტრუქციის შესაბამისად (მარჯვნივ/მარცხნივ/უკან);
ტრიალი ხელების, თავის, წელის. კიდურების მოხრა, გაშლა;
მარტივი სივრცითი მიმართებების მიხედვით სხეულის ნაწილების მოძრაობა (მარჯვნივ/მარცხნივ,
ზემოთ/ქვემოთ, წინ/უკან, შიგნით/გარეთ);
სივრცითი მიმართებების გამოყენებით საგნებით მანიპულაციის განხორციელება (მარჯვნივ/მარცხნივ,
ზემოთ/ქვემოთ, წინ/უკან, შიგნით/გარეთ);
ადგომა, დაჯდომა, დაწოლა, ჩაბუქვნა, დახრა, ნაბიჯის გადადგმა, მთელი სხეულით ან წელს ზემოთ გადახრა,
ახტომა;
ორ ფეხზე და ცალ ფეხზე ხტომა;
ასკინკილით, ნაცნობ გარემოში, მითითებულ ადგილამდე მისვლა.
ცნებები: ასკინკილა, მარჯვნივ, მარცხნივ, წინ, უკან, ზემოთ, ქვემოთ, შიგნით, გარეთ, მობრუნება, ჩადება,
ამოღება, შედება, გამოღება, დადება, აღება, ადგომა, დაჯდომა, დაწოლა, ჩაბუქვნა, ჩაკუზვა, დახრა, ნაბიჯი,
წელი, ახტომა, გადახტომა, მოხრა, გაშლა, ხელი, ფეხი, მხარი, მუხლი, მკლავი, თავი, კისერი, იდაყვი.
 ჩვენ შეგვიძლია შევბრუნდეთ კონკრეტული ობიექტის მიმართულებით;
 ჩვენ შეგვიძლია მივაბრუნოთ მხოლოდ თავი ან ტანი წელს ზემოთ;
 ჩვენ შეგვიძლია სხეულის ზოგიერთი ნაწილის მოძრაობა სურვილისამებრ;
 ჩვენ შეგვიძლია პატარა ნივთები მოვათავსოთ დიდ კონტეინერში/ყუთში/უჯრაში და სხვა და ამოვიღოთ უკან;
 ჩვენ შეგვიძლია ავხტეთ ცალი ან ორივე ფეხით;
 ხტუნვა შეიძლება როგორც ერთ ადგილზე, ასევე ხტუნვა-ხტუნვით გადაადგილება.
მიმართულება: ორიენტაცია - სივრცითი მიმართებები
გარემოში ორიენტირება სივრცითი მიმართებებისა და ტაქტილური თვალსაჩინოებების გამოყენებით

სივრცითი ცნებები: მარჯვენა/მარცხენა, წინ/უკან, ზემოთ/ქვემოთ, შიგნით/გარეთ საკუთარ სხეულზე და
სივრცეში;
ოთახის/შენობის ფორმა და მისი შემადგენელი ნაწილები (კედელი, ჭერი, იატაკი...);

Codex 365 392 of 420
სივრცითი მიმართებები სიბრტყეზე და სივრცეში, მაგ.: მერხის ან ფურცლის ზედა/ქვედა, მარჯვენა/მარცხენა

მხარის მითითება, ასევე იმავე სივრცითი მიმართებების სივრცეში დასახელება;
მერხზე საათის პრინციპის გამოყენებით საგნების პოვნა;
საათის პრინციპის გამოყენებით ჭურჭლის, საკვების და სასმლის საჭმელ მაგიდაზე პოვნა;
პირადი ნივთების პოვნა, რომლებიც წინასწარ განსაზღვრულ ადგილზე მდებარეობენ;
დასახელება, თუ რომელ საათზეა ესა თუ ის ხმოვანი საგანი;
დასახელება, თუ რომელ საათზეა კარი, ფანჯარა და სხვა მოსწავლისთვის ნაცნობი მდებარეობის მქონე
ობიექტი;
ნიშნულების და მანიშნებლების გამოყენება სივრცეში ორიენტირებისთვის;
მარტივი ტაქტილური რუკის ან გეგმის გამოყენება სასურველი ობიექტების ადგილ-მდებარეობის
განსასაზღვრად;
ტაქტილური მაკეტის გამოყენება დახმარებით, სასურველი შენობის ან სხვა ობიექტის (მთა, ბორცვი, ხიდი,
მიწისქვეშა გადასასვლელი და სხვ.) ფორმისა და სხვა მახასიათებლების შესასწავლად.
მარჯვენა/მარცხენა, წინ/უკან, ზემოთ/ქვემოთ, შიგნით/გარეთ, მთა, ბორცვი, ხიდი, მიწისქვეშა გადასასვლელი,
გეგმა, ტაქტილური რუკა, მდებარეობა, საორიენტაციო ნიშნები, ნიშნულები, მანიშნებლები, კარი, ფანჯარა,
კედელი, საათი, ციფერბლატი, კედელი, ჭერი, იატაკი, კიბე.
 ჩვენ შეგვიძლია საპირისპირო სიტყვების გამოყენება ადგილის და მდებარეობის აღსანიშნავად;
 ყველა ოთახს აქვს კარი, ჭერი, კედლები და იატაკი;
 ოთახებს ძირითადად აქვთ ოთხი კედელი;
 ყველა შენობას აქვს შესასვლელი;
 ჩვენ შეგვიძლია საგნების და ობიექტების მდებარეობის მისათითებლად გამოვიყენოთ საათის ციფერბლატის
პრინციპი, როგორც მაგიდაზე და თეფშზე, ასევე სივრცეში;
 ნივთები არ იცვლიან ადგილს, გარე ზემოქმედების გარეშე. შესაბამისად, შენახული ნივთები გვხვდება ისევ
იმავე ადგილზე;
 ჩვენ შეგვიძლია სივრცეში ორიენტირებისთვის გამოვიყენოთ სხვადასხვა ობიექტის მდებარეობა. მათ
შეიძლება ჰქონდეთ დროებითი ან მუდმივი ადგილი;
 ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ (დავხაზოთ/წავიკითხოთ) რუკები და გეგმები სხვადასხვა ობიექტის
მდებარეობის გასაგებად;
 საორიენტაციოდ შეგვიძლია გამოვიყენოთ სუნი, ხმა, ჰაერი, ტემპერატურა, სინათლე და სხვა მყარი
ობიექტები;
 ჩვენ შეგვიძლია დიდი ობიექტების მახასიათებლები გავიგოთ პატარა მაკეტის დათვალიერებით.
გარემოში ორიენტირება კომპენსატორული უნარების გამოყენებით

შინაარსი:
მანათობელი ობიექტების ან შუქისკენ მზერის მიმართვა;
ხმის/ხმაურის მიმართულებით ხელის გაწვდენა;
სივრცეში უძრავი წყაროდან მომავალი ხმის გამოყენებით ორიენტირება;
ექოლოკაციის გამოყენება კედლის ან შენობის, თაღის, კიბის უჯრედის, ღია კარის ან ფანჯრის არსებობის
განსასაზღვრად;
სახის ნაწილების და სხეულის ნაწილების შეხებით ცნობა (როგორც საკუთარ, ასევე სხვის სხეულზე და
სათამაშოზე);
სხეულის და მისი ნაწილების პოზიცია;
სივრცითი მიმართების გამოყენებით, ობიექტთან კონტაქტის შემთხვევაში სხეულის პოზიციის შეცვლა (მაგ.:
კარი, ფანჯარა, სკამი, მაგიდა, კედელი);
სხეულის და მისი ნაწილების პოზიციის შეცვლა კონკრეტულ ობიექტთან მიმართებით, სივრცითი
მიმართებების გამოყენებით, კონტაქტის გარეშე (მაგ.: კარი, ფანჯარა, გადასასვლელი, ეზო, შუქნიშანი);
სხეულის პოზიციის შეცვლა კონკრეტულ ობიექტთან მიმართებით, საათის პრინციპის გამოყენებით;
დავარდნილი ობიექტის მდებარეობის განსაზღვრა სმენის გამოყენებით.
Codex 365 393 of 420
შუქი, სინათლე, სინათლის/ხმის წყარო, მანათობელი, ნათება, ხმა, ხმაური, მოძრავი წყარო, უძრავი წყარო,
ექოლოკაცია, არეკვლა, ბგერა, თაღი, კიბის უჯრედი, დახურული, გაშლილი სივრცე, სახის ნაწილები,
სხეულის ნაწილები, პოზიცია, დავარდნა, მოძებნა, პოვნა.
 საგნებს დავარდნის დროს ძირითადად აქვთ ხმა;
 დავარდნის ხმა დამოკიდებულია ნივთზე, ზედაპირზე, მანძილზე და დაგდების ძალაზე;
 საათის პრინციპის გამოყენება შესაძლებელია როგორც ობიექტების მდებარეობის აღწერისთვის, ასევე
საკუთარი სხეული მათთან მიმართების შესაცვლელად;
 ადამიანებს აქვთ სხეულის ნაწილები;
 ჩვენ შეგვიძლია ბგერებზე დაკვირვებით მივხვდეთ, თუ სად არის ოთახში ფანჯარა, კარი, ღაა თუ არა ის,
დაახლოებით რა სიმაღლის არის კედელი და სხვა;
 ღია და დახურულ სივრცეში სხვადასხვანაირი ხმებია.

კომპენსატორული უნარების გამოყენება სივრცეში გადაადგილებისას
გადაადგილება ხმის/ხმაურის მიმართულებით;
გადაადგილება უძრავი, მანათობელი ობიექტებისკენ ან შუქისკენ;
გადაადგილება ხელში რაიმე საგნით;
გადაადგილება სივრცეში უძრავი წყაროდან მომავალი ხმის გამოყენებით/ მიმართულებით;
გადაადგილებისას, ბარიერების ამოცნობა ფეხის/ფეხსაცმლის შეხებით, ხელის შეხებით ან ხელჯოხის
მიკაკუნებით;
მობრუნება/გადაადგილება საათის პრინციპის გამოყენებით;
ტაქტილური გეგმის/რუკის გამოყენება დანიშნულების ადგილამდე გადაადგილებისას;
აქტიური თამაშების თამაში, რომლებიც საჭიროებს მობილობა-ორიენტაციის უნარებს.
ხმა, ხმაური, მოძრავი და უძრავი ობიექტი, შუქი, დაჭერა, ჭერა, გადატანა, მიტანა, წინ, ზურგს უკან, გვერდით,
ბარიერი, დაბრკოლება, ფეხსაცმლის ძირი, დანიშნულების ადგილი, მიზანი, თამაში;
 ჩვენ შეგვიძლია ვიმოძრაოთ ხმის მიმართულებით ან პირიქით, მისგან საპირისპიროდ;
 ჩვენ შეგვიძლია ვიმოძრაოთ სინათლის წყაროსკენ;
 ჩვენ შეგვიძლია ვიცნოთ საგნები ხელის შეხების გარეშე, ფეხით ან ხელჯოხით შეხებით;
 სივრცეში თამაშის დროს, სხვადასხვა ნიშნებზე დაკვირვებით, მე შემიძლია მივხვდე სად არიან სხვები და
საით უნდა წავიდე მე;
უსაფრთხოების მნიშვნელობა, დამოუკიდებლად ორიენტაციისა და გადაადგილების დროს უსაფრთხოების

წესების დაცვა
საზოგადოებრივ ტრანსპორტში მგზავრობის წესები;
მხედველ გამცილებელთან ერთად წესების დაცვით გადაადგილება;
რიგში, წესების დაცვით დგომა და გადაადგილება;
საჭიროების განსაზღვრა და სხეულისა და თავის დაცვის ტექნიკების გამოყენებით გადაადგილება;
მრავალფეროვანი ტექნიკების გამოყენებით დავარდნილი ობიექტის ძებნა და პოვნა.
ტრანსპორტი, მანქანა, ტაქსი, მეტრო, ავტობუსი, სამარშუტო ტაქსი, მატარებელი, გამცილებელი, მეგზური,
რიგში დგომა, რიგის დაცვა, ტანის დაცვის ტექნიკები, თავის დაცვის ტექნიკები, ძებნა, პოვნა, წრიული,
ზიგზაგისებური, შუბლი, ტანის ქვედა ნაწილი, ტანის ზედა ნაწილი, მხარი, ხელის გული;
Codex 365 394 of 420
 საზოგადოებრივ ტრანსპორტში მგზავრობას აქვს თავისი წესები;
 ხალხში ყოფნის დროს ვიქცევით და ვსაუბრობთ ზრდილობიანად, ვიცავთ წესებს;
 სხეულის და თავის დაცვის ტექნიკებს ვიყენებთ საჭიროების შემთხვევაში;
 დავარდნილი ობიექტის ძებნის დროს გვეხმარება სტრუქტურირებული ძებნა, ძიების ტექნიკების გამოყენება;
თეთრი ხელჯოხის უსაფრთხოდ გამოყენების საბაზისო უნარები

თეთრი ხელჯოხის გამოყენება შენობის შიგნით, დახურულ სივრცეში;
თეთრი ხელჯოხის გამოყენებით, პანდუსის, გასასვლელის, კიბის საფეხურის სიღრმის და სიგანის
დამოუკიდებლად განსაზღვრა;
თეთრი ხელჯოხის ხელში ჭერის ტექნიკების ჩვენება და ჩამოთვლა;
თეთრი ხელჯოხის ტექნიკების გამოყენება არსებული გარემოს შესაბამისად;
საკლასო ოთახში დამოუკიდებლად გადაადგილება, სკოლის შენობის მოსწავლისთვის საჭირო ნაწილში,
სკოლის ეზოს ჭიშკრიდან შენობის შესასვლელამდე და უკან თეთრი ხელჯოხის გამოყენებით გადაადგილება.
თეთრი ხელჯოხი, დახურული სივრცე, შენობა, ღია სივრცე, პანდუსი, გასასვლელი, კიბე, კიბის საფეხური,
კიბის უჯრედი, კიბის სიგანე და სიღრმე, თეთრი ხელჯოხის ჭერა, გრძელი ხელჯოხის ტექნიკა, მოკლე
ხელჯოხის ტექნიკა, პინცეტისებური ჭერა, ფანქრისებური ჭერა, ხელჯოხის თავი, დიაგონალური ტექნიკა,
ორწერტილიანი ტექნიკა, გაცურების ტექნიკა, მუდმივი შეხების ტექნიკა, შერეული ტექნიკა, სამწერტილიანი
ტექნიკა, ტროტუარი, ბორდიური, ჭიშკარი.
 თეთრი ხელჯოხის ტექნიკების ვიყენებთ უსაფრთხოდ გადაადგილებისთვის;
 თეთრი ხელჯოხის ტექნიკებს ვიყენებთ სიტუაციის და გარემოს შესაბამისად;
 თეთრი ხელჯოხით შეგვიძლია განვსაზღვროთ ბარიერის სიღრმე, სიგანე, სიმაღლე, მასალა, ფაქტურა და სხვა
მახასიათებლები.

დადებითი დამოკიდებულება სივრცითი მობილობა-ორიენტაციის გაკვეთილების მიმართ;
ახალი ობიექტების აღმოჩენის, დათვალიერებისა და შესწავლის მიმართ ინტერესი;
ახალი ოთახის ან სხვა სივრცის შესწავლის სურვილი;
დადებითი დამოკიდებულება მგზავრობის მიმართ გამცილებელთან/ნდობით აღჭურვილ პირთან ერთად;
ახალი მარშრუტის შესწავლის მიმართ ინტერესი;
შეკითხვები გასავლელი ან შესასწავლი მარშრუტის შესახებ;
საჭიროების შემთხვევაში, დახმარების თხოვნა ან უარის თქმა შეთავაზებულ არასაჭირო დახმარებაზე.
აღმოჩენა, დათვალიერება, შესწავლა, გამცილებელი, მარშრუტი, გზის მონაკვეთი, ცალი გზა, ორი გზა,
დახმარების თხოვნა, უარის თქმა.
 სივრცითი მობილობა-ორიენტაციის გაკვეთილები გვეხმარება, გავხდეთ უფრო დამოუკიდებლები;
 გამცილებელთან ერთად გადაადგილების დროს ვიყენებთ კონკრეტულ მეთოდებს და სტრატეგიებს;
 გამცილებელთან ერთად შეგვიძლია უსაფრთხოდ გადავაადგილდეთ და წავიდეთ სასურველ ადგილას;
 ახალი ობიექტების და ადგილების აღმოჩენა საინტერესოა;
 სამყარო საინტერესოა;
 შეკითხვების დასმით შეგვიძლია მივიღოთ ჩვენთვის სასურველი, საჭირო და საინტერესო ინფორმაცია;
 ჩვენ შეგვიძლია ვითხოვოთ დახმარება ან უარი ვთქვათ არასასურველ დახმარებაზე.

Codex 365 395 of 420
საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ.ო&მ,.დაწყ.(II).1.:
„ო&მ.“ - მიუთითებს სივრცეში მობილობა-ორიენტაციას,
„დაწყ.“ - მიუთითებს დაწყებით საფეხურს,
„(II)“ – მიუთითებს, რომ სტანდარტი მოიცავს V-VI კლასებს,
მობილობა-ორიენტაციის სტანდარტი
1. მიმართულება: მოძრაობა - მსხვილი მოტორული უნარ-ჩვევები.
ო&მ.დაწყ.(II).1 მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
მსხვილი მოტორული უნარების გამოვლენა ასაკის შესაბამისად და მათი გამოყენებით, სივრცეში
უსაფრთხოდ ორიენტაცია და გადაადგილება
2. მიმართულება: ორიენტაცია - სივრცითი მიმართებები.
ო&მ.დაწყ.(II).2 გარემოში ორიენტირება დამხმარე საშუალებებისა და ტაქტილური თვალსაჩინოებების
გამოყენებით გარემოში ორიენტირება კომპენსატორული უნარების გამოყენებით
3. მიმართულება:მობილობა - გადაადგილება.
ო&მ.დაწყ.(II).3 კომპენსატორული უნარების გამოვლენა სივრცეში გადაადგილებისას დამოუკიდებლად და
უსაფრთხოების წესების დაცვით გადაადგილება თეთრი ხელჯოხის უსაფრთხოდ და გარემოს
შესაბამისად გამოყენება
4. მიმართულება: ინტერესები და დამოკიდებულებები
ო&მ.დაწყ.(II).4 გაცნობიერებულად პოზიტიური დამოკიდებულების გამოვლენა როგორც ნაცნობ, ასევე უცნობ
გარემოში დამოუკიდებლად და უსაფრთხოდ გადაადგილების შესახებ
ჩემი სხეული
ჩემი სივრცე (ჩემი ოთახი, ჩემი მაგიდა, ჩემი ჩანთა, ჩემი საწოლი, ჩემი კარადა და სხვა)
ჩემი ნივთები
ოჯახი და მეგობრები
ემოციების გაგება და გამოხატვა)
მგზავრობა, მოგზაურობა და ლაშქრობა
საყიდლები
კვება და სამზარეულო
გადაადგილება სხვადასხვანაირ ამინდში/სხვადასხვაგვარ რელიეფზე/სხვადასხვა დამხმარე საშუალებით
მასში ორიენტირება)
დრო და სივრცე
ჩემი მომავალი (რწმენები, ღირებულებები, დამოუკიდებლობის შესახებ წარმოდგენა, ინტერესები)

კონკრეტული ინსტრუქციის შესაბამისად ბრუნების გაკეთება (აღმოსავლეთი, დასავლეთი, ჩრდილოეთი,
სამხრეთი);
ხელების, თავის, წელის ტრიალი, კიდურების გაშლა, მოხრა;
სხეულის ნაწილების მოძრაობა სხვადასხვა მიმართულებით, მაგ.: მარცხენა ფეხი მარჯვნივ, ხოლო მარჯვენა
ფეხი მარცხნივ, თავი მარცხნივ და უკან, ხოლო მარცხენა ფეხი წინ და მარჯვნივ;
საგნებით მანიპულაცია გეოგრაფიული მხარეების გამოყენებით;
ორ ან ცალ ფეხზე ახტომა, ხელში რაიმე საგნით ან სახტუნაოს გამოყენებით;
მითითებულ ადგილამდე, მიხვეულ-მოხვეული მარშრუტით, ნაცნობ გარემოში ასკინკილით მისვლა.
ცნებები: ინსტრუქცია, ბრუნი, მხარეები, აღმოსავლეთი, დასავლეთი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, კიდურები,

მიმართულებები, გადატანა, გადაგდება, სროლა, სახტუნაო.

Codex 365 396 of 420
 ჩვენ შეგვიძლია შევბრუნდეთ და გავემართოთ არა მხოლოდ ჩვენთან ახლოს მდებარე ობიექტებისკენ, მაგ.
კარი, არამედ უბრალოდ კონკრეტული მიმართულებებით, მაგ. აღმოსავლეთი;
 ჩვენ შეგვიძლია მოვხაროთ და გავშალოთ კიდურები და სხეულის ზოგიერთი ნაწილი ერთად ან ცალ-ცალკე
და ერთდროულად ერთი ან სხვადასხვა მიმართულებით;
 ჩვენ შეგვიძლია არა მხოლოდ გავემართოთ, არამედ წავიღოთ ან გადავაგდოთ, გავაგოროთ, ვისროლოთ,
გავაცუროთ ნივთები კონკრეტული მიმართულებით;
მიმართულება: ორიენტაცია - სივრცითი მიმართებები.

დამხმარე საშუალებები და ტაქტილური თვალსაჩინოებები
გეოგრაფიული მხარეების და მზის სინათლის ან სითბოს გამოყენებით, დღის მონაკვეთის გათვალისწინებით
გეოგრაფიული მხარეების განსაზღვრა და დასახელება;
სივრცეში ორიენტაციისთვის ნიშნულების და მიმანიშნებლების გამოყენება;
მარტივი ტაქტილური რუკის ან გეგმის გამოყენება სასურველი ობიექტების ადგილ-მდებარეობის
განსასაზღვრად და შესაბამისი მარშრუტის დაგეგმვა სპეციალისტის დახმარებით;
ტაქტილური მაკეტის გამოყენება სასურველი შენობის ან სხვა ობიექტის (საზოგადოებრივი დაწესებულება,
მეტროს სადგური, მატარებლის სადგური და სხვ.) ფორმისა და სხვა მახასიათებლების შესასწავლად.
მზის სინათლე, მზის სხივები, დღის მონაკვეთი, საორიენტაციო ნიშნები, ტაქტილური რუკა, ტაქტილური
მაკეტი, სივრცითი მაკეტი, საზოგადოებრივი დაწესებულება, მეტროს სადგური, ბაქანი, ლიანდაგები,
ესკალატორი, მატარებლის სადგური, ვაგონი, მემანქანე.
 მზის სინათლის, სითბოს და მისი მიმართულების მიხედვით ჩვენ შეგვიძლია დავადგინოთ დღის მონაკვეთი;
 თუ ვიცით დღის მონაკვეთი, ჩვენ შეგვიძლია მზის სხივების მიხედვით დავადგინოთ გეოგრაფიული
მხარეები;
 გეგმის ან რუკის გამოყენებით, ჩვენ შეგვიძლია მივიღოთ ინფორმაცია გასავლელი გზის, მარშრუტის და
მნიშვნელოვანი საორიენტაციო პუნქტების შესახებ;
 მაკეტის დახმარებით ჩვენ შეგვიძლია ინფორმაცია მივიღოთ დიდი შენობების და საზოგადოებრივი
თავშეყრის ადგილების, ტრანსპორტის შესახებ;
კომპენსატორული უნარები
მოძრავი წყაროდან მომავალი ხმის გამოყენებით ორიენტირება;
კედლის ან შენობის, თაღის, კიბის უჯრედის, ღია კარის ან ფანჯრის არსებობის განსაზღვრა ექოლოკაციის
გეოგრაფიული მხარეების მითითება და თითოეული მათგანისკენ მიბრუნება;
დავარდნილი და გაგორებული ობიექტების მდებარეობის პოვნა სმენის გამოყენებით;
საგნების პოვნა მაგიდაზე, კარადაში, თაროზე;
პირადი ნივთების აღება წინასწარ განსაზღვრული ადგილიდან და უკან დაბრუნება.
ხმის მოძრავი წყარო, ორიენტირება, ორიენტირი, სიგნალი, თაღი, კიბის უჯრედი, ექოლოკაცია.
 სივრცეში ორიენტირება შესაძლებელია მოძრავი ხმების გამოყენებითაც, შესაძლებელია მათ გასწვრივ, მათი
მიმართულებით ან მათგან მოძრაობა;
 ექოლოკაციით და ბგერებზე, არეკლილ ხმებზე დაკვირვებით ჩვენ შეგვიძლია მივიღოთ ინფორმაცია გარემოს
შესახებ;
 ნივთები დავარდნისას შეიძლება გაგორდნენ და აღარ იმყოფებოდნენ ზუსტად დავარდნის ადგილას;
 ნივთების პოვნა შესაძლებელია მაშინაც კი, თუ ისინი დაცემის ადგილიდან გაგორდნენ სხვაგან;
 ნივთების პოვნა, აღება და უკან დაბრუნება ადვილია, თუ მათ აქვთ მუდმივი ადგილი;
Codex 365 397 of 420
 ნივთების ადგილის პოვნა შესაძლებელია საორიენტაციო მინიშნებებზე დაკვირვებით.

კომპენსატორული უნარები
მოძრავი ხმის/ხმაურის მიმართულებით გადადგილება;
მოძრავი მანათობელი ობიექტების ან შუქისკენ გადაადგილება;
ხელში რაიმე ორ ან მეტნაწილიანი საგნით გადაადგილება, მაგ.: ჭიქა წყლით, თეფში ფხვიერი ან მყარი
საკვებით, ერთმანეთზე დალაგებული რამდენიმე თეფში, ლანგარზე დალაგებული საკვები და მისთ.;
გადაადგილება სივრცეში მოძრავი წყაროდან მომავალი ხმის გამოყენებით/ მიმართულებით;
გადაადგილებისას, ბარიერების ამოცნობა ფეხის/ფეხსაცმლის შეხებით, ხელის შეხებით, ხელჯოხის
მიკაკუნებით, მასალის განსაზღვრა, თუ რისგან არის დამზადებული საგანი, ასევე სავსეა თუ ცარიელი ის და
აღწერა, მისი გვერდის ავლით გადაადგილების ვარიანტების;
ტაქტილური გეგმის/რუკის დახაზვა განვლილი მარშრუტის შესაბამისად.
 გადაადგილება ისეთი საგნებით, რომლებსაც გააჩნიათ ერთზე მეტი ნაწილი, რთულია, მაგრამ შესაძლებელი
და მოითხოვს ყურადღებას და კარგი კოორდინაციის უნარებს;
 შესაძლებელია ჩვენ დავხაზოთ გეგმა, რუკა იმ გზის ან სივრცის, რომელიც ჩვენთვის ნაცნობია და დავიტანოთ
ინფორმაცია სიმბოლოების გამოყენებით;
 ბარიერების ამოცნობა შესაძლებელია ფეხით, ხელჯოხის შეხებით, ხელის შეხებით, ხმით. ამოცნობის გარდა,
შესაძლებელია მისი სხვადასხვა მახასიათებლის განსაზღვრა (ფაქტურა, მასალა, სისავსე/სიცარიელე, ზომა,
ფორმა და სხვა).
დამოუკიდებლად და წესების დაცვით გადაადგილება

საზოგადოებრივ ტრანსპორტში ასაკის შესაბამისად მგზავრობის წესების დაცვა;
მხედველ გამცილებელთან ერთად ნაცნობ და უცნობ გარემოში, წესების დაცვით გადაადგილება;
დგომა და გადაადგილება რიგში, წესების დაცვით. რიგის ნომრის გამოყენება ან საჭიროების შემთხვევაში,
დახმარების თხოვნა მისი გამოყენების პროცესში;
საჭიროების განსაზღვრა და გადაადგილება სხეულისა და თავის დაცვის ტექნიკების გამოყენებით;
ძიების მრავალფეროვანი ტექნიკების გამოყენებით დავარდნილი ობიექტების პოვნა;
GPS და სხვა სანავიგაციო აპლიკაციებს გამოყენება გადაადგილებისას;
საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სარგებლობისას, ფორსმაჟორულ სიტუაციებში გადაადგილება მოსმენილი
აუდიო ინსტრუქციის შესაბამისად, მაგ.: ‘’გთხოვთ, დატოვოთ მატარებელი’’ და მისთ.;
ესკალატორის გამოყენება;
ლიფტის გამოყენება;
მობილური აპლიკაციების გამოყენება საჭირო ავტობუსის განრიგის გასაგებად;
მობილობა-ორიენტაციის უნარების გამოყენებით თამაშის წესების ცვლილება;
თამაშის წესების ახსნა კონკრეტული სივრცითი საორიენტაციო და გადაადგილებისათვის საჭირო ცნებების
ლიფტი, ლიფტის ღილაკი, სართული, განრიგი, თამაშის წესები, ესკალატორი, ფორსმაჟორული სიტუაცია,
საგანგებო სიტუაცია, საფრთხე, უსაფრთხოება, ნავიგაცია, აპლიკაცია, პროგრამა, რიგის ნომერი, რიგის
ნომრის აპარატი, სენსორული ეკრანი, GPS.
 თამაშის წესები მით უფრო გასაგებია, რაც უფრო დეტალურად და მკაფიოდ აღვწერთ;
 სივრცითი მიმართებების შესახებ ინფორმაცია გვეხმარება ორიენტაციაში და გადაადგილებაში;
 ტრანსპორტის განრიგის შესახებ შესაძლოა ინფორმაცია მივიღოთ სხვადასხვა გზით;
 ლიფტი მხოლოდ მაშინ მოძრაობს, როდესაც მისი კარი დახურულია;
 ლიფტი არის კიბის ალტერნატივა, ზოგჯერ კი ერთადერთი საშუალება;
Codex 365 398 of 420
 ესკალატორს აქვს მოძრავი და უძრავი ნაწილები;

 ესკალატორით შეგვიძლია გადავადგილდეთ როგორც ზემოდან ქვემოთ, ისე ქვემოდან ზემოთ;
 ესკალატორი ზოგჯერ არის კიბის ან ლიფტის ალტერნატივა, ზოგჯერ კი ერთადერთი საშუალება;
 საზოგადოებრივი ტრანსპორტით გადაადგილებისას, მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ როგორც ჩვენი
უსაფრთხოების, ასევე სხვათა ხელისშემშლელი/ხელშემწყობი ფაქტორები;
 რიგის დაცვა ხელს უწყობს პროცესების ორგანიზებას;
 რიგში ვიცავთ როგორც სივრცით დისტანციას, ასევე ჯერს;
 საზოგადოებრივ სივრცეში და ტრანსპორტში შესაძლოა დაგვჭირდეს საყოველთაო მითითებების დაცვა და
გათვალისწინება, შესაბამისად მოქმედება;
 GPS და სხვა სანავიგაციო პროგრამების და აპლიკაციის სისტემებს აქვთ წვდომა როგორც ჩვენს მდებარეობაზე,
ასევე სხვა ობიექტების მდებარეობის და ურთიერთმიმართების შესახებ, ზოგ შემთხვევაში კი განსაზღვრავს
მისასვლელ გზასაც.
თეთრი ხელჯოხის უსაფრთხოდ და გარემოს შესაბამისად გამოყენება

თეთრი ხელჯოხის ღია და დახურულ სივრცეში გამოყენება;
თეთრი ხელჯოხის გამოყენებით, დამოუკიდებლად განსაზღვრა უძრავი ობიექტის გაბარიტების და
გასავლელი ადგილის მოსინჯვა;
თეთრი ხელჯოხის ხელში ჭერის ტექნიკები (ჩამოთვლა და ჩვენება);
თეთრი ხელჯოხის ტექნიკების გამოყენება არსებული გარემოს შესაბამისად;
დამოუკიდებლად გადაადგილება შესწავლილ მარშრუტზე;
დამოუკიდებლად გადაადგილება წინასწარ ვერბალურად აღწერილ მარტივ მარშრუტზე თეთრი ხელჯოხის,
GPS აპლიკაციისა და სხვა დამხმარე საშუალებების გამოყენებით;
დამოუკიდებლად გადაადგილება უცნობ მარშრუტზე ტაქტილური გეგმისა და დამხმარე საშუალებების მაგ.:
თეთრი ხელჯოხი, GPS აპლიკაცია გამოყენებით;
საზოგადოებრივ ტრანსპორტში ასაკის შესაბამისად მგზავრობის წესების დაცვა;
გადაადგილება მხედველ გამცილებელთან ერთად წესების დაცვით, როგორც ტრანსპორტში, ასევე
ხალხმრავალ ადგილებში;
თეთრი ხელჯოხის ტექნიკების გამოყენება არსებული გარემოს შესაბამისად.
გასასვლელი, სიგანე, გაბარიტი, უძრავი და მოძრავი ობიექტები, GPS აპლიკაცია, ნდობით აღჭურვილი პირი,
გამცილებელი, მხედველი მეგზური
 თეთრი ხელჯოხის გამოყენების ტექნიკა და ასევე თეთრი ხელჯოხის და ხელჯოხის თავის ტიპი უნდა
შევარჩიოთ გარემოს და საჭიროებების მიხედვით;
 თეთრი ხელჯოხის გამოყენება საჭიროა გამცილებელთან ერთად გადაადგილების დროსაც;
 ტაქტილური გეგმით, მაკეტით, აპლიკაციით და სხვადასხვა პროგრამის საშუალებით შესაძლებელია
სხვადასხვა ინფორმაციის მიღება, ისინი შესაძლოა დაგვჭირდეს ერთად ან ცალ-ცალკე;
 დამოუკიდებლად გადაადგილება მოითხოვს ბევრ დეტალზე და ინფორმაციაზე ყურადღების გამახვილებას,
დაკვირვებას და მობილიზებას;

 დადებითი დამოკიდებულება მობილობა-ორიენტაციის გაკვეთილების მიმართ;
 ახალ სივრცეში ან შენობაში დამოუკიდებლად გადაადგილების, სივრცის შესწავლის მიმართ ინტერესი;
 საჭირო/სასურველი მარშრუტის, სივრცის, შენობის დასახელება;
 სურვილი და ინტერესი მგზავრობის მიმართ გამცილებელთან/ნდობით აღჭურვილ პირთან ერთად,
საჭირო/სასურველ ადგილამდე და უკან;
 ინტერესი და სურვილი, საჭირო/სასურველი ახალი მარშრუტის შესწავლის მიმართ;
 საჭიროების განსაზღვრა და გამცილებლის დახმარების მოთხოვნა, სასურველ/ საჭირო მარშრუტზე
გადასაადგილებლად;
 საჭიროებების განსაზღვრა და დამოუკიდებლად, დამხმარე საშუალებების გამოყენებით მაგ.: თეთრი
ხელჯოხი, GPS და სხვა შესწავლილ მარშრუტზე გადაადგილება;
Codex 365 399 of 420
 ნაცნობ ადგილამდე მისასვლელი გზის ახსნა;

 საჭიროების განსაზღვრა და უცნობი ადამიანებისთვის დახმარების თხოვნა უცნობ გარემოში;
 არასაჭირო დახმარებაზე უარის თქმა ზრდილობიანი ფორმით.
 მობილობა-ორიენტაციის გაკვეთილები მეხმარება გავხდე დამოუკიდებელი;
 ტექნიკების და მეთოდების სწორად გამოყენება უზრუნველყოფს უსაფრთხოდ გადაადგილებას;
 საჭიროა გამოვხატოთ ჩვენი სურვილები და გავუზიაროთ იმ ადამიანებს, რომლებსაც დახმარება შეუძლიათ;
 ჩვენ ყოველთვის გვაქვს უფლება, უარი ვთქვათ არასაჭირო დახმარებაზე;
 უცნობს ადამიანებსაც შეგვიძლია ვენდოთ, თუ დავიცავთ უსაფრთხოების ზომებს;
 მხედველობის დარღვევის მქონე ადამიანებს დამოუკიდებლადაც შეუძლიათ გადაადგილება, სხვადასხვა
მეთოდის, სტრატეგიის და დამხმარე საშუალების გამოყენებით.
სარეკომენდაციო აქტივობები მობილობა-ორიენტაციის უნარების განსავითარებლად
„შეგიძლია იპოვნო?“
აქტივობის მიზნები:
 სხეულის ცოდნის გაუმჯობესება;
 სხეულის ნაწილების იდენტიფიკაცია;
 მასალა: ბარათები, ყუთი, ჩანთა.
 დაწერეთ (ან ბრაილით დაწერეთ) ცალკეული სხეულის ნაწილების სახელები ბარათებზე - სხეულის თითო ნაწილი
ერთ ბარათზე;
 ჩაყარეთ ბარათები ყუთში ან ჩანთაში;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, ამოიღოს ბარათი და წაიკითხოს, თუ შესაძლებელია;
 საჭიროების შემთხვევაში, შესაძლებელია, ინსტრუქტორმა წაიკითხოს ბარათზე დაწერილი სიტყვა;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, მიანიშნოს, ინსტრუქტორის მიერ ამოკითხული სხეულის ნაწილი საკუთარ სხეულზე;
 მოსწავლემ და ინსტრუქტორმა, შესაძლოა, ცვალონ როლები;
 თუ მოსწავლე ვერ ახერხებს სხეულის ნაწილის ჩვენებას, ინსტრუქტორი ეხმარება მას.
 სთხოვეთ მოსწავლეს, გაჩვენოთ თქვენ მიერ დასახელებული სხეულის ნაწილი თქვენს (ინსტრუქტორის), სხვა
მოსწავლის ან თოჯინის სხეულზე;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, საკუთარ სხეულზე გაჩვენოთ ინსტრუქტორის მიერ დასახელებული სხეულის ნაწილი;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, დაასახელოს ინსტრუქტორის, სხვა მოსწავლის ან თოჯინის სხეულზე ინსტრუქტორის მიერ
ნაჩვენები სხეულის ნაწილი;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, გაამოძრავოს ინსტრუქტორის მიერ დასახელებული სხეულის ნაწილი;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, შეარჩიოს ორი ბარათი, გვაჩვენოს სხეულის ორი ნაწილი და გადაწყვიტოს, შესაძლებელია თუ
არა ეს სხეულის ორი ნაწილი შეეხოს ერთმანეთს, შემდეგ კი, სცადოს, მათი ერთად დალაგება ბარათებით. (მაგ.: ხელი
შესაძლოა შეეხოს მუხლს, მაგრამ ცხვირი ვერ შეეხება ყურებს);
 მიეცით მოსწავლეს სათამაშო ცხოველი და სთხოვეთ დაიდოს სხეულის რომელიმე ნაწილზე (მაგალითად, დაიდოს
სათამაშო თავზე);
 დააკარით მოსწავლეს „სტიკერი“ ან „სკოჩი“ სხეულის რომელიმე ნაწილზე (დაკვრისას მაგრად დააჭირეთ) და
სთხოვეთ, მოძებნოს „სტიკერი“ და დაასახელოს სხეულის ნაწილი.
„ჩაცმა“
 სხეულის ცოდნის გაუმჯობესება;
 სხეულის ნაწილების იდენტიფიკაცია.
მასალა: მაისურები (გრძელ/მოკლესახელოებიანი), შარვალი (გრძელ/მოკლე ტოტებიანი), ხელთათმანები, ქუდები, წინდები,
ფეხსაცმელი, სამაჯურები, ბეჭდები, საათები, ქამრები, ყელსაბამები, საყურეები, შარფები, ნიღბები, ცხვირზე წამოსაცმელები,
სანდლები, ჩექმები (შეარჩიეთ დიდი ზომის მაისურები და შარვლები, რომ მოსწავლეებმა შეძლონ მათი ზემოდან გადაცმა
საკუთარ ტანსაცმელზე).
 მოამარაგეთ მოსწავლეები ტანსაცმლით და აქსესუარებით;
 ჩააცვით და გახადეთ ტანსაცმელი, პარალელურად, აღწერეთ სხეულის ნაწილები, რომლებიც მონაწილეობენ ჩაცმაში

Codex 365 400 of 420
( მაგ.: დაიხურე ქუდი თავზე );

 ინსტრუქტორმა, შესაძლოა, დაასახელოს სხეულის ნაწილები ან სთხოვოს მოსწავლეს, თავად დაასახელოს ისინი. მაგ.:
„ხელთათმანები გიკეთია ხელებზე“ ან „საათი გიკეთია მაჯაზე“.
 ჩააცვით ტანსაცმელი თოჯინას;
 დაასახელეთ სხეულის ნაწილები დღის განმავლობაში, ჩაცმა-გახდის აქტივობების შესრულებისას.
„ბანაობა“
 სხეულის ცოდნის გაუმჯობესება;
 სხეულის ნაწილების იდენტიფიკაცია.
მასალები: ღრუბელი, პირსახოცები, ლოსიონები.
 გაითამაშეთ ქვემოთ მოყვანილი აქტივობები ან, თუ შესაძლებელია, განახორციელეთ, რეალურ სიტუაციაში;
 გამოიყენეთ ღრუბელი მთელი ტანის დასაბანად (დააწექით მაგრად);
 დაასახელეთ სხეულის ნაწილები მათი დაბანის გათამაშების პარალელურად;
 გამოიყენეთ პირსახოცი გასამშრალებლად, ისევ დააწექით მაგრად;
 წაუსვით ბავშვს ლოსიონი სხეულის სხვადასხვა ნაწილზე: მკლავებზე, ხელებზე, სახეზე და ა. შ.
 თუ მოსწავლე მხედველობის არმქონეა (ტოტალური უსინათლობა), მიეცით ვერბალური განმარტება აქტივობის
განხორციელებამდე და განხორციელების პროცესში.
 სთხოვეთ მოსწავლეს, დაასახელოს, სხეულის ნაწილები ბანაობის გათამაშებისას. მიეცით მოსწავლეს საშუალება,
დაბანოს თოჯინას სხეულის ის ნაწილი, რომელსაც მასწავლებელი ასახელებს.
„სხეულის შეღებვა“
 სხეულის ნაწილების იდენტიფიკაცია.
მასალა: ადვილად გარეცხვადი საღებავები, გასაწმენდი საშუალებები.
 ეს აქტივობა, შესაძლოა, განხორციელდეს ზაფხულის პერიოდში ან აბაზანაში;
 გამოიყენეთ საღებავები, შეუღებეთ ბავშვს სხეულის სხვადასხვა ნაწილები და დაასახელეთ ისინი პარალელურად ან
სთხოვეთ ბავშვს, თავად დაასახელოს;
 თუ მოსწავლეს შეუძლია ფერის დანახვა, გამოიყენეთ სხვადასხვა ფერები და შემდეგ ჰკითხეთ, სხეულის რომელი
ნაწილია შეღებილი გარკვეული ფერით.
 წაუსვით ბავშვს ლოსიონი სხეულის სხვადასხვა ნაწილზე;
 გამოიყენეთ მაკიაჟი სახის ნაწილებისთვის, იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს აქვს ნარჩენი მხედველობა;
 გამოიყენეთ სხვადასხვანაირი ჯაგრისები (გამოიყენეთ კბილის ჯაგრისები სხეულის პატარა ნაწილების შესაღებად).
„სხეულის ნიშნები“
აქტივობის მიზანი:
 საკუთარ სხეულზე მარჯვენა/მარცხენას განსაზღვრა.
მასალა: სამაჯურები, ბეჭდები, საათი, მანჟეტი მაჯისთვის ან კოჭისთვის, რომელზეც ზანზალაკია მიკერებული, თმის
სამაგრი, მიკერებული ზანზალაკით, მცირე ზომის გირები მაჯისთვის ან კოჭისთვის, უსაფრთხო ქინძისთავი, რომელზეც
ზანზალაკია ჩამოკიდებული.
შეარჩიეთ სხეულის ერთ-ერთი მხარე (სასურველია, ეს იყოს დომინანტური მხარე, თუ ის ბავშვის მიერ უკვე
დიფერენცირებულია);
დაამაგრეთ ბავშვს სხეულის ამ მხარეს მასალაში აღწერილი რომელიმე საგანი და მიეცით ბავშვს სწორი მარჯვენა/მარცხენა
იარლიყი;
მიეცით ბავშვს მითითება, განახორციელოს რაიმე სახის აქტივობა და თან რომელიმე ზემოთ აღნიშნული საგანი სხეულის
ნაწილზე ეკეთოს;
აქტივობის განმავლობაში, მოახდინეთ ვერბალური გახმოვანება, თუ რომელ მხარეს აქვს ბავშვს საგანი მიმაგრებული.

Codex 365 401 of 420
ცვალეთ მასალა, მაგრამ შეინარჩუნეთ ერთი რომელიმე მხარე. სასურველია, აირჩიოთ იგივე მხარე აქტივობის გამეორებისას;
ნარჩენი მხედველობის მქონე ბავშვისათვის, გამოიყენეთ მკვეთრი ფერის ნიშნები.
აქტივობა „კოტრიალი“
სხეულის ცოდნის გაუმჯობესება;
საკუთარ სხეულზე მარჯვენა/მარცხენას განსაზღვრა.
მასალა: საკმარისი სიგრძის და სიგანის მქონე სხვადასხვანაირი იატაკზე დასაფენები.
სთხოვეთ ბავშვს, დაწვეს ზურგით იატაკზე;
ერთ მხარეს, მოათავსეთ ხალიჩა, რომელიც იქნება ბავშვის სხეულის სიგრძის;
მეორე მხარეს, მოათავსეთ შესაფუთი ტკაცუნა ბუშტუკებიანი პარკები;
სთხოვეთ ბავშვს, გადაგორდეს ერთ მხარეს, შეიგრძნოს საფენის ქსოვილი და დაასახელოს, რომელ მხარეს არის ქსოვილი -
მარჯვენა, თუ მარცხენა მხარეს?
სთხოვეთ ბავშვს, გადაგორდეს მეორე მხარეს, შეიგრძნოს სხვა ქსოვილი და დაასახელოს რომელ მხარეს არის ეს ქსოვილი.
„წითელი და ლურჯი“
 საკუთარ სხეულზე მარჯვენა/მარცხენას განსაზღვრა.
მასალა: ხელთათმანები, სხვადასხვა წითელი და ლურჯი საგნები.
 ეს აქტივობა განკუთვნილია ნარჩენი მხედველობის მქონე ბავშვებისათვის;
 გაუკეთეთ ბავშვს წითელი ხელთათმანი მარჯვენა ხელზე და ლურჯი ხელთათმანი მარცხენა ხელზე;
 დაუწყვეთ ბავშვს წითელი საგნები მარჯვნივ და ლურჯი საგნები მარცხნივ;
 სთხოვეთ ბავშვს, მოგაწოდოთ მარჯვენა ხელით (წითელი ხელთათმანი), რომელიმე წითელი საგანი, რომელიც დევს
მისგან მარჯვნივ;
 ცვალეთ თხოვნები, მაგრამ ყოველთვის გამოიყენეთ მარჯვენა ხელი მარჯვნივ მდებარე საგნების ასაღებად და მარცხენა
ხელი_ მარცხნივ მდებარე საგნების ასაღებად.
 გამოიყენეთ წინდები, ფეხებით იმავე მოქმედებების განსახორციელებლად;
 როდესაც მოსწავლეს უკვე გაუადვილდება შესაბამისი ხელით იმავე მხარეს მდებარე საგნების აღება, სთხოვეთ,
მოგაწოდოთ მარჯვენა ხელით (წითელი ხელთათმანი) მარცხნივ მდებარე საგნები;
 შესაძლოა, ზოგიერთი მოსწავლე დააბნიოს ორ ხელზე სხვადასხვა ფერის ხელთათმანმა, ამიტომ დაიწყეთ ერთი
ხელით.
„მარჯვენას და მარცხენას მითითება“
 საკუთარ სხეულზე მარჯვენა/მარცხენას განსაზღვრა;
 მარჯვნივ და მარცხნივ შეტრიალება-მიბრუნება.
მასალა: სხვადასხვა ხმოვანი ნივთები: დოლები, ზანზალაკები, რადიო, მუსიკალური ინსტრუმენტები.
 მოასმენინეთ მოსწავლეს დოლის ხმა მარჯვენა მხრიდან;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, მიუთითოს იმ მხარეზე, საიდანაც მოდის ხმა, პარალელურად, ინსტრუქტორი აძლევს მას
მარჯვენა მხრივ იარლიყს;
 მოასმენინეთ მოსწავლეს სხვა ხმა (ზანზალაკის ხმა) მარცხენა მხრიდან;
 ჰკითხეთ მას, მიუთითოს იმ მხარეზე, საიდანაც მოდის ხმა, პარალელურად, ინსტრუქტორი აძლევს მას მარცხენა მხრივ
იარლიყს;
 ცვალეთ ხმები და განაგრძეთ შესაბამისი მხარის ვერბალური გახმოვანება.
 სთხოვეთ მოსწავლეს, მიტრიალდეს მარჯვნივ/მარცხნივ, იმ მხარეს, საიდანაც ხმა მოდის;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, გადაადგილდეს მარჯვნივ/მარცხნივ, ხმის მიმართულებით.

Codex 365 402 of 420
„რომელია შენი მარჯვენა/მარცხენა?“
 მარჯვენას/მარცხენას განსაზღვრა სხვის სხეულზე.
მასალა: ზანზალაკი, დიდი ზომის უსაფრთხო ქინძისთავები.
ეს აქტივობა გამოიყენება იმ შემთხვევაში, როდესაც მოსწავლეს უკვე შეუძლია მარჯვენა-მარცხენას განსაზღვრა საკუთარ
სხეულზე;
დაიმაგრეთ სხეულის მარჯვენა მხარეს (მხარზე, ბარძაყზე, მუხლზე ან ფეხზე) ზანზალაკიანი ქინძისთავი;
დააჯინეთ ბავშვი იატაკზე;
ინსტრუქტორი ჯდება მოსწავლის წინ, ისევე როგორც მოსწავლე ზის (ინსტრუქტორი და მოსწავლე იხედებიან ერთი და
იმავე მიმართულებით);
სთხოვეთ ბავშვს, განსაზღვროს საკუთარი მარცხენა მხარე და შემდეგ შეეხოს ინსტრუქტორის მარცხენა მხარეს, ზანზალაკის
დახმარებით;
სთხოვეთ მოსწავლეს, განსაზღვროს ინსტრუქტორის სხეულის სხვადასხვა ნაწილები მარჯვენა მხარეს;
სთხოვეთ მოსწავლეს, განსაზღვროს ინსტრუქტორის მარცხენა მხარე ზანზალაკის დახმარების გარეშე;
მას შემდეგ, რაც ბავშვი შეძლებს ინსტრუქტორის ორივე მხარის განსაზღვრას, ცვალეთ მარჯვენა-მარცხენა.
ინსტრუქტორის ნაცვლად გამოიყენეთ სხვა მოსწავლე ან დიდი ზომის თოჯინა;
დაჯექით მოსწავლის უკან და გაიმეორეთ პროცედურა;
დაჯექით მოსწავლის მარჯვნივ, შემდეგ მარცხნივ და გაიმეორეთ პროცედურა;
ყველაზე მეტად მარჯვენას/მარცხენას განსაზღვრა რთულდება მაშინ, როდესაც ბავშვი და ინსტრუქტორი სხედან
ერთმანეთის მოპირდაპირე მხარეს. გამოიყენეთ შემდეგი რჩევები:
სთხოვეთ ბავშვს, დაჯდეს სკამზე;
ინსტრუქტორი ჯდება სკამზე, მოსწავლის უკან (ინსტრუქტორი და ბავშვი იხედებიან ერთი და იმავე მიმართულებით);
ბავშვს და ინსტრუქტორს ჩაკიდებული აქვთ ხელები_ ინსტრუქტორის მარჯვენა ხელი ჩაჭიდებულია ბავშვის მარჯვენა
ხელზე, ინსტრუქტორის მარცხენა ხელი_ ბავშვის მარცხენა ხელზე;
ინსტრუქტორი დგება, იწყებს მოძრაობას და ჯდება სკამზე, ბავშვის მოპირდაპირე მხარეს, ბავშვს და ინსტრუქტორს ხელები
ისევ ჩაკიდებული აქვთ, საბოლოოდ, ხდება ისე, რომ ბავშვის ხელები გადაჯვარედინებულია. ინსტრუქტორმა უნდა
მოახდინოს მარჯვენა- მარცხენას ვერბალური გახმოვანება, როდესაც ის დაჯდება ბავშვის პირისპირ.
„გორაკი“
 პოზიციური ცნებების შესწავლა.
მასალა: სათამაშო გორაკი.
 აუხსენით მოსწავლეს, რას აკეთებთ და დაასახელეთ მოქმედება მისი განხორციელების პარალელურად (მაგ.: ჩვენ
ვაპირებთ გორაკ-ზე აცოცებას);
 აცოცდით გორაკ-ზე / ჩამოცოცდით გორაკი-დან;
 გადაიარეთ გორაკზე ზემოდან;
 შემოუარეთ გორაკს ირგვლივ;
 აცოცდით გორაკის წვერ-ზე და შემდეგ, ჩამოცოცდით გორაკის ძირ-ზე;
 დაიმახსოვრეთ, რომ ზოგიერთ მოსწავლეს, შესაძლოა, ამ ტერმინების დასამახსოვრებლად დასჭირდეს რამდენიმე
გაკვეთილი.
 შეცვალეთ მოძრაობა: ხტუნვით, სირბილით, სკუპ-სკუპით;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, აღწეროს პოზიციური კონცეფცია.
„ყუთით თამაში“
სხეულის ცოდნის გაუმჯობესება;
პოზიციური ცნებების შესწავლა.
მასალა: დიდი ყუთი, სათამაშო ცხოველები.
მიეცით მოსწავლეს დიდი ყუთი. ყუთის ზედა და ქვედა ნაწილი უნდა იყოს გამოჭრილი და ღია. გამოჭერით კარი ერთ

Codex 365 403 of 420
მხარეს და ფანჯარა მეორე, საპირისპირო მხარეს. სთხოვეთ ბავშვს, შეასრულოს შემდეგი ამოცანა, რომელიც მოახდენს
პოზიციური ცნებების განმტკიცებას:
შევიდეს ყუთ-ში /გამოვიდეს ყუთი-დან ;
შემოუაროს ყუთს ირგვლივ ;
იპოვნოს ყუთის წინა მხარე კარების დახმარებით;
იპოვნოს ყუთის უკანა მხარე ფანჯრის დახმარებით;
მიეცით ბავშვს სათამაშო ცხოველი და სთხოვეთ დასვას ცხოველი ყუთის გარეთ;
სთხოვეთ, იპოვნოს ყუთის თავი და ძირი ;
იპოვნოს ყუთის გვერდები;
სთხოვეთ ბავშვს, დასვას სათამაშო ცხოველი ყუთის წინ, შემდეგ კი ყუთის უკან;
დადეთ ყუთი და სთხოვეთ ბავშვს გაძვრეს ყუთ-ში ;
დაიმახსოვრეთ, რომ ზოგიერთ მოსწავლეს, შესაძლოა, ამ ტერმინების დასამახსოვრებლად დასჭირდეს რამდენიმე
გაკვეთილი.
უთხარით ბავშვს, თავად უთხრას ინსტრუქტორს, რომელი პოზიციური კონცეფცია გამოიყენოს აქტივობისას და შემდეგ
შეამოწმოს, აკეთებს თუ არა ინსტრუქტორი დავალებას სწორად. ბავშვებს უყვართ, როცა ინსტრუქტორი უშვებს შეცდომას და
მას სჭირდება შესწორება.
„მიჰყევი ლიდერს“
 სთხოვეთ ბავშვს, გაიმეოროს შემდეგი ამოცანები. განამტკიცეთ პოზიციური ცნებები, გაუწიეთ დახმარება, საჭიროების
შემთხვევაში;
 სთხოვეთ ბავშვს, იაროს წინ/უკან ;
 ადგეს;
 დაჯდეს;
 იაროს გვერდულად;
 შემოუაროს წრეს;
 დადგეს ინსტრუქტორთან ახლოს/შორს;
 შესაძლოა, აღნიშნული აქტივობები განახორციელებინოთ მოსწავლეთა ჯგუფს, რაც კიდევ უფრო განამტკიცებს
პოზიციურ კონცეფციებს.
„დაბრკოლებები“
მასალა: სკამები, მაგიდები, ყუთები, ბალიშები.
 სხვადასხვა საგნების გამოყენებით მოაწყვეთ ოთახში დაბრკოლებები. გაუწიეთ ბავშვს დახმარება საჭიროების
შემთხვევაში. მიეცით შემდეგი დავალებები:
 გაძვრეს მაგიდის ქვეშ;
 შემოუაროს სკამს ირგვლივ;
 გადაძვრეს ყუთზე ზემოდან;
 ჩამოხტეს სკამიდან;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, დაასახელოს პოზიციური ცნებები აქტივობის განხორციელების პარალელურად;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, თავად უთხრას ინსტრუქტორს ან სხვა მოსწავლეს, რა გააკეთოს მან;
 აღწერეთ პოზიციური ცნებები დღის განმავლობაში, რუტინული საქმიანობების განხორციელებისას (მაგ.: ჩვენ
ჩავდივართ კიბეებ-ზე , იპოვნე ბურთი, რომელიც შევარდა შენი სკამის ქვეშ ).
„მწკრივი“

Codex 365 404 of 420

მასალა: მაგიდა, ყუთი.
 ეს აქტივობა უფრო სახალისო იქნება, თუ განხორციელდება მოსწავლეთა მცირე ჯგუფში;
 სთხოვეთ მოსწავლეებს, ჩადგნენ მწკრივში და დაადონ ხელები წინ მდგომ მოსწავლეს მხრებზე;
 სთხოვეთ მათ, განახორციელონ შემდეგი აქტივობები, ისე რომ ხელები დალაგებული ჰქონდეთ წინ მდგომი მოსწავლის
მხრებზე;
 დაიხარონ/ადგნენ;
 იარონ წინ/უკან;
 იარონ გვერდულად;
 გაძვრენ მაგიდის ქვეშ;
 აცოცდნენ ყუთ-ზე;
 დაასახელონ მოსწავლე, რომელიც დგას მათ წინ/უკან;
 შემოუარონ მაგიდას ირგვლივ.
 იგივე აქტივობები განახორციელეთ შემდეგი პოზიციური ცნებების გამოყენებით: შემდეგი, შორის, შიგნით და ა.შ.
 გამოიყენეთ სკამების რიგი/მწკრივი.
„ოთახის შესწავლა“
აქტივობის მიზანი: შენობის შიგნით არსებულ სივრცესთან დაკავშირებული ცნებების ათვისება.

მასალა: სხვადასხვა ოთახები.
შეარჩიეთ მოსწავლისათვის ნაცნობი ოთახი, დაუსახელეთ/განუსაზღვრეთ ბავშვს ოთახის ტიპი (საძინებელი, აბაზანა);
დაიწყეთ შესასვლელით და იარეთ/გადაადგილდით ოთახის შიგნით. ოთახში გადაადგილებისას მიეცით ბავშვს საშუალება
ხელით შეეხოს კედლებს, კუთხეებს, ფანჯრებს, კარებს და ა.შ. ობიექტების შესწავლის/ხელით შეხების პარალელურად,
დაუსახელეთ ბავშვს თითოეული ობიექტი;
მიეცით ბავშვს საშუალება, შეისწავლოს (ხელით შეეხოს) იატაკს და დაეხმარეთ, აძვრეს სკამზე ან მაგიდაზე ჭერის
შესასწავლად. უზრუნველყავით უსაფრთხოება.
შეისწავლეთ სხვადასხვა ოთახები;
მას შემდეგ, რაც მოსწავლე გაეცნობა ოთახის კომპონენტებს, სთხოვეთ, ჩამოთვალოს ისინი;
შეისწავლეთ თითოეული ოთახის აღჭურვილობა;
სთხოვეთ მოსწავლეს, განსაზღვროს თითოეული ობიექტის ადგილმდებარეობა ოთახში;
შეისწავლეთ და ისაუბრეთ სხვადასხვა ოთახებში არსებული სუნის შესახებ.
„სახლის აწყობა“

მასალა: ხელსაწყოების ყუთი, მასალა დეკორაციისათვის, სათამაშო ავეჯი, მაკრატელი, წებო.
 მიეცით ბავშვს დიდი ყუთი;
 ერთად გააკეთეთ ყუთისგან სახლი;
 გამოჭერით კარი და ფანჯრები;
 ისაუბრეთ კედლების, კუთხეების, სახურავის, იატაკის და ჭერის შესახებ;
 მოაწყვეთ სახლის შიგნითა და გარეთა სივრცე (ხალიჩა იატაკზე, კედლების შეღებვა);
 დააწყვეთ სათამაშო ავეჯი სახლის შიგნით.
 გამოიყენეთ სხვადასხვა ყუთები სხვადასხვა ოთახების მოსაწყობად.
„თოჯინის სახლი“

მასალა: თოჯინის სახლის აღჭურვილობა, ყუთები, მუყაო, მაკრატელი, წებო, ქაღალდი, ხალიჩის ნაჭრები, ნაჭრები.

Codex 365 405 of 420
 თუ მოსწავლეს ესმის შენობის შიგნით სივრცესთან დაკავშირებული ცნებები და განვითარებული აქვს წარმოსახვითი
თამაშის უნარები, მაშინ, ეს აქტივობა დაეხმარება მას ამ ცნებების განმტკიცებაში;
 მოსწავლის დახმარებით, აღჭურვილობით ან სხვადასხვა ყუთებით, ააშენეთ სამოდელო სახლი;
 ისაუბრეთ სხვადასხვა ნაწილების შესახებ და მიეცით ბავშვს საშუალება შეისწავლოს ეს ნაწილები;
 გააფორმეთ სახლი შიგნიდან და გარედან;
 სახლში დააწყვეთ სათამაშო ავეჯი.
 გამოიყენეთ თოჯინის ასაწყობი სახლი;
 ააშენეთ სხვადასხვა სახლები და შექმენით სამეზობლო.
„სამეზობლო სივრცეში გასეირნება“
აქტივობის მიზანი: შენობის გარეთ არსებულ სივრცესთან დაკავშირებული ცნებების ათვისება.

მასალა: ადგილობრივი სამეზობლო ტერიტორია.
შეარჩიეთ მშვიდი სამეზობლო ადგილი (უკეთესი იქნება ბავშვისთვის ნაცნობი გარემო);
სიიდან შეარჩიეთ ორი ან სამი ობიექტი და მიეცით მოსწავლეს საშუალება, შეისწავლოს ეს ობიექტები მეზობელ გარემოში
(ღობე ან ტელეფონის ავტომატი). ყოველ ახალ ჯერზე განაგრძეთ მოსწავლის ლექსიკონის გამდიდრება ახალი ცნებების
დამატებით.
მოძებნეთ სხვა ადგილი სამეზობლოში;
სთხოვეთ მოსწავლეს, დაასახელოს რაიმე ობიექტი და გადით გარეთ ამ ობიექტის მოსაძებნად;
მიეცით მოსწავლეს საშუალება, შეისწავლოს გარემოში არსებული ობიექტები ყოველდღიურობაში და უზრუნველყავით ის
ცნებების დასახელებით.
„სამეზობლო სივრცის აწყობა“
აქტივობის მიზანი: შენობის გარეთ არსებულ სივრცესთან დაკავშირებული ცნებების ათვისება.

მასალა: ყუთები, მუყაო, მაკრატელი, წებო, ქაღალდი, ნაჭრები, სხვადასხვა სახელოსნო მასალები.
 თუ მოსწავლეს ესმის შენობის გარეთა სივრცესთან დაკავშირებული ცნებები და განვითარებული აქვს წარმოსახვითი
თამაშის უნარები, მაშინ ეს აქტივობა დაეხმარება მას ამ ცნებების განმტკიცებაში;
 სხვადასხვა პატარა ყუთების გამოყენებით, ააშენეთ სამეზობლოს მოდელი, მათ შორის, ქუჩები, ტროტუარები,
სათამაშო მანქანები. უხეში მასალები, შესაძლოა, გამოიყენოთ ხეებისა და ბუჩქებისათვის;
 ეწვიეთ რეალურ სამეზობლო ტერიტორიას და შეადარეთ თქვენ მიერ აწყობილი მოდელი მასთან, რათა განსაზღვროთ,
რის დამატება მოგიწევთ თქვენს მოდელზე.
„იპოვნე ფერი“
 აქტივობის მიზნები:
ფერებისის მიზნებ
ფერებისის მიზნებ.
მასალა: სხვადასხვა ფერის მაისურები, ქუდები, სამკლაურები.
 მიეცით ბავშვს სხვადასხვა ფერის მაისურები, ქუდები და სამკლაურები;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, იპოვნოს მიწოდებული ობიექტის მსგავსი ფერის საგანი ოთახში;
 დაასახელეთ, ფერი აქტივობის განმავლობაში და მოახდინეთ მისი განმტკიცება დღის განმავლობაში.
წადით სასეირნოდ ბავშვთან ერთად შენობაში ან მაღაზიაში და მოძებნეთ ფერადი ობიექტები;
გადით შენობის გარეთ სასეირნოდ და მოძებნეთ ფერადი ობიექტები;
მოსწავლეთა ჯგუფი, რომლებსაც აცვიათ სხვადასხვა ფერის მაისურები, გადიან „განძზე სანადიროდ.“ მათ უნდა იპოვნონ
თავიანთი მაისურის შესაბამისი ფერის ობიექტი. მიეცით თითოეულ მათგანს ჩანთა, რომელიც, შესაძლოა, ასევე იყოს იმავე
ფერის, რა ფერის მაისურიც აცვია ბავშვს და სთხოვეთ, მოძებნოს ამ ფერის ობიექტები. საჭიროების შემთხვევაში,
უზრუნველყავით ბავშვი ობიექტებით: ფერადი პლასტმასის თეფშები, ფინჯნები და ა. შ.

Codex 365 406 of 420
„მომეცი წრე“
აქტივობის მიზანი: ფორმის გარჩევის უნარის განვითარება.

მასალა: სხვადასხვა გეომეტრიული ფორმის სათამაშოები და ობიექტები.
 მოამარაგეთ მოსწავლეები სხვადასხვა გეომეტრიული ფორმის სათამაშოებით და ობიექტებით (მაგ.: ყუთი, კუბურა,
ბურთი, თეფში, წიგნი);
 სთხოვეთ მოსწავლეს, მოგაწოდოთ ყველა მრგვალი ფიგურა;
 შემდეგ, სთხოვეთ მოგაწოდოთ, სხვა ფორმის საგანი და განაგრძეთ აქტივობა მანამ, სანამ ყველა ფორმას არ მოიცავთ.
 მიეცით მოსწავლეს საგანი და სთხოვეთ მოძებნოს ყუთში მსგავსი ფორმის საგანი;
 შეგიძლიათ მოსწავლეების ჯგუფი ათამაშოთ შემდეგნაირად: თითოეულ მოსწავლეს ეძლევა დავალება, შეაგროვოს
მხოლოდ კონკრეტული ფორმის საგნები. მოსწავლეები მორიგეობით იღებენ საგნებს ყუთიდან, ახდენენ ფორმის
იდენტიფიცირებას და აწვდიან საგანს იმ მოსწავლეს, რომელსაც ამ ფორმის საგნები ეკუთვნის.
„რომელია ოთხკუთხედი?“

მასალა: ორგანზომილებიანი სხვადასხვა ფიგურები.
 მიეცით ბავშვს ორგანზომილებიანი სხვადასხვა ფიგურები;
 მიეცით მოსწავლეს საშუალება, ხელით შეისწავლოს ფორმა და იპოვნოს ოთხი კუთხე და ოთხი მხარე. ვერბალურად
გაახმოვანეთ, რომ ამ ფიგურას აქვს ოთხი კუთხე და პარალელურად გაუწიეთ მოსწავლეს ფიზიკური დახმარება, რომ
ის შეეხოს ოთხივე კუთხეს და თან, გადათვალოს კუთხეები;
 მიეცით მოსწავლეს რამდენიმე ოთხკუთხედი და ერთი სხვა ფორმის საგანი (მაგ.: წრე). აუხსენით, რომ წრეს და ოვალს
არ აქვს კუთხე;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, მოახდინოს ყველა ფორმის იდენტიფიკაცია.
 მიეცით ბავშვს საშუალება, დაიჭიროს განსხვავება სხვადასხვა ფორმებს შორის, მაგ.: სამკუთხედს და ოთხკუთხედს
შორის. აუხსენით, რომ სამკუთხედს აქვს სამი კუთხე, ოთხკუთხედს ოთხი. მიეცით საშუალება, ხელის შეხებით
გადათვალოს ფიგურის კუთხეები და შემდეგ, დაასახელოს ფიგურა;
 სთხოვეთ მოსწავლეს, შეარჩიოს ერთი ფიგურა და შემდეგ ოთახში იპოვნოს მსგავსი ფორმის საგანი.
„ფორმების დაწყვილება“

მასალა: ჩანთა, სხვადასხვა გეომეტრიული ფიგურა (თითოეული ფიგურა უნდა იყოს ორი ცალი).
 მიეცით მოსწავლეს ჩანთა, რომელშიც ყრია სხვადასხვა გეომეტრიული ფიგურები;
 მიეცით მოსწავლეს ერთი რომელიმე ფიგურა;
 სთხოვეთ, ხელის საშუალებით შეისწავლოს ფიგურა, დაასახელოს ფიგურის კუთხეების რაოდენობა და სხვა
დამახასიათებელი ნიშნები;
 სთხოვეთ მოსწავლეს ჩანთაში იპოვნოს მსგავსი ფიგურა;
 განაგრძეთ აქტივობა მანამ, სანამ არ მოიცავთ ყველა ფიგურას.
 მიეცით მოსწავლეს ჩანთა სხვადასხვა გეომეტრიული ფიგურის წყვილებით. სთხოვეთ, დააწყვილოს ყველა ფიგურა.
შენობის შიგნით არსებული ხმები
აქტივობის მიზანი: ხმების იდენტიფიკაცია.

მასალა: მაგნიტოფონი და კასეტა, რომელზეც ჩაწერილია შენობის შიგნით არსებული ხმები.
 მოასმენინეთ მოსწავლეს შენობის შიგნით არსებული სხვადასხვა ხმები. ამ ხმების აღმოჩენა შეგიძლიათ შენობაში ან

Codex 365 407 of 420
სახლში გადაადგილებისას. თუ ეს შეუძლებელია, მაშინ გამოიყენეთ კასეტაზე ჩაწერილი ხმები;

 პირველ ეტაპზე, მიიყვანეთ მოსწავლე ობიექტთან, რომელიც გამოსცემს ხმას და მოასმენინეთ ობიექტის ხმა,
აუხსენით, რომ ეს ამ ობიექტისთვის დამახასიათებელი ხმაა (მაგ.: მიიყვანეთ ონკანთან, მოუშვით წყალი და
მოასმენინეთ მოსწავლეს წყლის ხმა, მიიყვანეთ მაცივართან, მიადებინეთ მაცივარზე ხელი და აუხსენით, რომ ეს არის
ჩართული მაცივრის ხმა, დააჭერინეთ მოსწავლეს ხელში ოთახის საათი და მოასმენინეთ წიკწიკი, აუხსენით, რომ ეს
საათის წიკწიკის ხმაა);
 მეორე ეტაპზე, დააყენეთ მოსწავლე ოთახის ცენტრში, სთხოვეთ მოსწავლეს, მოძებნოს ოთახში არსებული ხმების
ადგილმდებარეობა, წყარო და დაასახელოს საგანი, რომელიც ამ ხმას გამოსცემს.
,,შენობის გარეთ არსებული ხმები“

აქტივობის მიზანი: ხმების იდენტიფიკაცია.
მასალა: მაგნიტოფონი და კასეტა, რომელზეც ჩაწერილია შენობის გარეთ არსებული ხმები.
მოასმენინეთ მოსწავლეს შენობის გარეთ არსებული სხვადასხვა ხმები. აუხსენით გარემოში არსებული ხმების
მნიშვნელობა. ამ ხმების აღმოჩენა შეგიძლიათ შენობის გარეთ სეირნობისას. თუ ეს შეუძლებელია, მაშინ გამოიყენეთ
კასეტაზე ჩაწერილი ხმები. აუხსენით, რომ ღია სივრცეში ზოგიერთი ხმა, შესაძლოა, მოდიოდეს ზემოდან, მაგ.:
თვითმფრინავის, ვერტმფრენის, ჭექა-ქუხილის ხმები;
სთხოვეთ მოსწავლეს, განსაზღვროს ხმის ადგილმდებარეობა, წყარო და დაასახელოს საგანი ან მოვლენა, რომელიც ამ ხმას
გამოსცემს.
„შეგიძლია იპოვნო ხმა?“
აქტივობის მიზანი: ხმების ლოკალიზაცია/ადგილმდებარეობის განსაზღვრა.

მასალა: მაღვიძარა, მუსიკალური სათამაშო, მაგნიტოფონი, რადიო, მოლაპარაკე ინსტრუქტორი, სხვა მოსწავლე, რომელიც
ლაპარაკობს, თითების ტკაცუნი.
 დასვით მოსწავლე მაგიდასთან;
 ჩაურთეთ მოსწავლეს რაიმე ხმა მაგიდასთან ახლოს;
 სთხოვეთ მოსწავლეს მიაყურადოს ხმას, მოძებნოს, საიდან მოდის ის და შეეხოს ხმის წყაროს;
 გადააადგილეთ ობიექტი და სთხოვეთ მოსწავლეს ხელახლა მოძებნოს საგანი და შეეხოს მას.
ამოძრავეთ ხმოვანი ობიექტი ოთახის მასშტაბით და სთხოვეთ მოსწავლეს, ადგეს და იაროს ხმის მიმართულებით;
სთხოვეთ მოსწავლეს, იპოვნოს დამალული ხმოვანი ობიექტი;
სთხოვეთ მოსწავლეს, განსაზღვროს, სად იმყოფება ხმოვანი საგანი: მისგან მარცხნივ, მარჯვნივ, ზემოთ თუ ქვემოთ.
აქტივობა 1:
მიზანი: ჯერის დაცვის უნარის განვითარება.
ჩაერთეთ აქტივობაში, თუ ხედავთ, რომ მოსწავლე აკაკუნებს საგანს მაგიდაზე;
დააკაკუნეთ მაგიდაზე მოსწავლის შემდეგ, იმავე რიტმით და სიმძლავრით, როგორც ამას აკეთებს ბავშვი, შემდეგ, მიეცით
საშუალება, ბავშვმა დააკაკუნოს, შემდეგ ისევ თქვენ;
თანდათან შეგიძლიათ ცვალოთ დაკაკუნების სიმძლავრე და რიტმი.
აქტივობა 2:
 შესთავაზეთ მოსწავლეს, აირჩიოს რომელიმე კატეგორია და აუხსენით, რომ ის თქვენთან ერთად ჩამოთვლის ამ
კატეგორიაში შემავალ სიტყვებს;
 დაასახელეთ, კატეგორიაში შემავალი ერთი სიტყვა;
 სთხოვეთ ბავშვს, თქვენ შემდეგ მან დაასახელოს იმავე კატეგორიაში შემავალი ერთი სიტყვა;
 შეგიძლიათ, აქტივობაში ჩართოთ სხვა მოსწავლეებიც.
აქტივობა 3.
 დასვით რამდენიმე მოსწავლე წრეზე;
 სთხოვეთ შეთანხმდნენ, რომელი ზღაპრის მოყოლა უნდათ;
 აუხსენით მოსწავლეებს, რომ ერთ-ერთი მათგანი დაიწყებს ზღაპრის მოყოლას, დანარჩენები ყურადღებით მოუსმენენ.
მოსწავლე, რომელიც იწყებს ზღაპრის მოყოლას გარკვეული მონაკვეთის შემდეგ, ჩერდება და ასახელებს სხვა
მოსწავლის სახელს, რომელმაც უნდა განაგრძოს ზღაპრის მოყოლა და ასე გრძელდება მანამ, სანამ ზღაპარი არ
დამთავრდება;
 თუ მოსწავლე ვერ/არ ასახელებს თხრობის გამგრძელებელ რომელიმე ერთ მოსწავლეს, თავად შეუძლია გამოთქვას
თხრობის გაგრძელების სურვილი;
 დაეხმარეთ მოსწავლეებს პაუზის გაკეთებაში იმ შემთხვევაში, თუ მათ ეს გაუჭირდათ;
 ეს აქტივობა შეგიძლიათ გამოიყენოთ აბგ მოდელის გამოყენებით.

Codex 365 408 of 420
 წრეზე მჯდომ მოსწავლეებს, სთხოვეთ, ჩაკიდონ ერთმანეთს ხელი;
 ჩამოუთვალეთ მოსწავლეებს სიტყვები, რომელთა გამოყენებითაც მოსწავლეებმა უნდა მოიფიქრონ ამბავი;
 სთხოვეთ ერთ-ერთ მოსწავლეს, მოიფიქროს რაიმე ამბის დასაწყისი. თავისი მონაკვეთის დასრულების შემდეგ,
მოსწავლე ხელით ანიშნებს მის გვერდით მჯდომ მოსწავლეს, რომ ახლა მისი ჯერია და მან უნდა გააგრძელოს ამბავი.
აქტივობა გრძელდება მანამ, სანამ ყველა მოსწავლე არ მიიღებს ამბის შეთხზვაში მონაწილეობას;
 თუ რომელიმე მოსწავლე ვერ აგრძელებს თხრობას, მის გვერდით მჯდომი მოსწავლე აგრძელებს ამბავს;
 თუ გყავთ სამი მოსწავლე ამ ორი აქტივობის განხორციელებისას, შეგიძლიათ, გამოიყენოთ აბგ მოდელი - იწყებს
პირველი მოსწავლე ა, აგრძელებს მეორე მოსწავლე ბ, აგრძელებს მესამე მოსწავლე გ, შემდეგ ისევ ა და ა. შ.
აქტივობა 4.
 შესთავაზეთ მოსწავლეებს დაასრულონ წინადადება: „მე მომწონს: [ ...], და შემდეგ, იგივე შეკითხვა დაუსვან სხვა
მოსწავლეს: „რა მოგწონს შენ?“ ასევე, სთხოვეთ, დაასახელოს იმ მოსწავლის სახელი, ვისაც ის უსვამს შეკითხვას და
ვისი ჯერიც მოდის, შემდეგ დასახელებული მოსწავლე აბოლოვებს იმავე წინადადებას, ასახელებს სხვა მოსწავლეს და
ეკითხება მას იმავეს და ა.შ.
 აირჩიეთ წინადადების განსხვავებული დასაწყისები: „მე ვიმოგზაურებდი: [ ...],_ ,,სად იმოგზაურებდი შენ?“_ „მე ჩვენს
სკოლაში ყველაზე მეტად მომწონს [...],_ რა მოგწონს შენ?“_ „მე მწყინს [...],_ რა გწყინს შენ?“
მუხლი 37. ქართული ჟესტური ენის სტანდარტი

ა) ქართული ჟესტური ენის სტანდარტი I-IV კლასებისთვის
საგან „ქართული ჟესტური ენის“ სტანდარტი გულისხმობს ქართული ჟესტური ენის სწავლებას და
განსაზღვრავს სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთა მისაღწევ შედეგებს I-IV კლასებში.
სტანდარტის შინაარსი აღიწერება თემებისა და ქვეცნებების სახით. ამ შინაარსებზე დაყრდნობით ყალიბდება
ეროვნული სასწავლო გეგმა საგანში „ქართული ჟესტური ენა“ სავალდებულოდ არ განსაზღვრავს თემებს,
ასევე მათ შესასწავლად საჭირო ქვეცნებებსა თუ საკითხებს.
თემებს ახლავს შედეგების მიღწევის ინდიკატორები. ისინი მიგვითითებს, თუ რა უნდა შეფასდეს სწავლა-
მიუთითებს საგანს, სწავლების ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ჟესტ.დაწყ.(I).1.
„ჟესტ.“ - მიუთითებს საგანს „ქართული ჟესტური ენა“;
ჟესტური ენის სტანდარტის შედეგები

(I-IV კლასები)
ჟესტ.დაწყ.(I)1. ენობრივი საშუალებების ცოდნისა და სტრატეგიების
გამოყენებით ჟესტური ენითა თუ დაქტილით სამეტყველო ქმედება ჟესტურ
გადმოცემული ტექსტის გაგება საჭირო ინფორმაციის ენაზე
მოსაპოვებლად. (შედეგი: ჟესტ.დაწყ.(I)1, 2, 3, 4,
ჟესტ.დაწყ.(I)2. ჟესტური ენობრივი საშუალებებისა და სტრატეგიების 5)
გამოყენებით, კომუნიკაციის დამყარება მიზნის შესაბამისი
სამეტყველო ქმედებების განხორციელებით სხვადასხვა
ფიზიკურ თუ ვირტუალურ საკომუნიკაციო სიტუაციებში. ტექსტი (ჟესტური)
ჟესტ.დაწყ.(I)3. ადეკვატური სამეტყველო ქცევის გამოვლენა როგორც (შედეგი: ჟესტ.დაწყ.(I)1, 4, 5)
ჟესტური ენის მცოდნე, ისე სმენის მქონე ადამიანების
საზოგადოებაში
ჟესტ.დაწყ.(I)4 სხვადასხვა ტექსტებსა და კონტექსტებში გამოვლენილი ჟესტური ენობრივი
ყრუთა კულტურის დაფასება და გაზიარება განსხვავებულ საშუალებები
ენობრივ-კულტურულ თემებს შორის დიალოგის (შედეგი: ჟესტ.დაწყ.(I) 1, 2, 3, 4,
ხელშეწყობის მიზნით. 5)
ჟესტ.დაწყ.(I)5. კომუნიკაციის დამყარება სმენის მქონე საზოგადოების
წარმომადგენლებთან თარჯიმნის მეშვეობით.

Codex 365 409 of 420
სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები და ცნებებიუნდა დამუშავდეს მოსწავლეთათვის ნაცნობ, შინაარსიან
კონტექსტებში, რაც ხორციელდება მოსწავლეთათვის ნაცნობ თემატიკაზე შექმნილი სხვადასხვა ჟანრის
ტექსტების წაკითხვის, მათზე რეფლექსიის გზით. ამგვარად იქმნებაის აუცილებელი თემატური გარემო,
რომლის გაცნობამაც მოსწავლე უნდა მოამზადოს ცხოვრებისეული ურთიერთობებისათვის.
1.საკუთარი თავის შესახებ - პირადი მონაცემები, დაბადების თარიღი, საქმიანობა, ინტერესები);
2.სახლი და უახლოესი გარემო - ოჯახი/ნათესავები; მეგობრები, ქალაქი/სოფელი; საცხოვრებელი ადგილი,
სახლის ინტერიერი, ავეჯი / საყოფაცხოვრებო ნივთები;
3.ყოველდღიური ცხოვრება - დღის რეჟიმი, კვება, საყიდლები, კვირის განრიგი;
4.სკოლა და სასკოლო საქმიანობებები - სასკოლო საგნები, სასკოლო ნივთები და აქტივობები; გაკვეთილების
ცხრილი;
5.თავისუფალი დრო, გართობა - თამაშები / სათამაშოები, სპორტი, სეირნობა, დღესასწაულები, არდადეგები,
დაბადების დღე;
6.ჯანმრთელობა - სხეულის ნაწილები; ავადმყოფობა, წამალი, ექიმი, საავადმყოფო, ჰიგიენა;
7.წელიწადის დროები - თვეები, კვირის დღეები; ბუნების მოვლენები, ამინდი, კალენდარი;
8.ბუნება - ბუნებრივი გარემო: ტყე, ზღვა, მთა; ცხოველები, მცენარეები;
9.წეს-ჩვეულებები - ქცევები და ურთიერთობები ყოფით სიტუაციებში;
10.დღესასწაულები და ტრადიციები - ახალი წელი; კერძები; სამოსი.
11.ყრუთა კულტურა - ყრუთა კულტურული მემკვიდრეობა (სიმღერა, ცეკვა, სპექტაკლი).
სამეტყველო ქმედება ჟესტურ ენაზე (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(I)1, 2, 3, 4, 5)

კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები
კომუნიკაციის მონაწილეები, ადრესატი, ადრესანტი, აუდიტორია და მათი ვინაობა;
ფუნქციური გამონათქვამები (მიკროფუნქციები)

ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში - მისალმება-დამშვიდობება, მოკითხვა, გაცნობა, მადლობის გადახდა,
მილოცვა, თანხმობა/უარი;
ინტერაქცია ინფორმაციის მოსაპოვებლად - პირადი მონაცემების გაცვლა (მაგ., ვინაობა, ასაკი); თარიღის,
ჯანმრთელობის, ამინდის, პროფესიის გაგება);
ინტერაქცია საქმიანობებზე - ვინ რას აკეთებს;
ინტერაქცია შეხედულებებისა და დამოკიდებულებების შესახებ - (მაგ., მოწონება/არ მოწონება;სურვილისა და
ინტერესის გამოხატვა; დადებითი და უარყოფითი შეფასება (კარგია, ცუდია...);
ინტერაქცია ემოციებისა და შეგრძნებების შესახებ - მარტივი ემოციებისა და შეგრძნებების გამოხატვა (მაგ.,
სიხარული, ტკივილი, სიცივე, სიცხე...);
ინტერაქცია დროისა და სივრცის შესახებ -დროის მითითება (მაგ., დღის / კვირის /თვის),
ადგილმდებარეობისა დამიმართულების მითითება (მაგ., წინ, უკან).
გამონათქვამების ბმული თანამიმდევრობა (მაკროფუნქციები)

რაიმეს მოყოლა (მაგ., ყოფითი ამბის);
ვინმეს/რაიმეს აღწერა/დახასიათება (მაგ., ადამიანის / ცხოველის / საგნის აღწერა/დახასიათება (გარეგნობა,
ფერი, ფორმა, ზომა...);
სოციოკულტურული რეალიები

Codex 365 410 of 420
-ქცევისა და მეტყველების ეტიკეტი - (მაგ., ყრუთა კომუნიკაციისთვის სპეციფიკური საკომუნიკაციო ქცევის

წესები, როგორებიცაა: მდგრადი მხედველობითი კონტაქტის და ყურადღების გამოყენება, საუბრის
დასრულების მიმანიშნებელი ვიზუალური ინდიკატორები; ყურადღების მოპოვების უნიკალური
სტრატეგიების გამოყენება - ნაზადშეეხება მხარზე ან მკლავზე, თუ მოსაუბრის მხედველობის ველში არ
იმყოფები; ხელის დაქნევა, როცა ადამიანი მხედველობის ველშია; ოთახში შუქის რამდენჯერმე ანთება-
ჩაქრობა ადამიანთა ჯგუფის ყურადღების მოსაპოვებლად; პირდაპირობა საუბრისას და ბევრი პირადი
დეტალის გაცნობა (რაც შესაძლოა მისაღები არ იყოს სმენის მქონეთა საზოგადოებაში); ფიზიკური დისტანცია
ჟესტურით საუბრისას და სხვა);
-ვიზუალური კომუნიკაციის ხელშემწყობი გარემო პირობები.
საკომუნიკაციო სტრატეგიები
-თვალებში ყურება;
-მიმიკის გამოყენება.
-სხეულის სათანადო პოზის შერჩევა
ტექსტი (ჟესტური) (შედეგები: ჟესტ.დაწყ. (I)1, 4, 5)
მხატვრული და არამხატვრული ჟანრები - მოთხრობა, ზღაპარი, საინფორმაციო ტექსტი/ინფორმაცია,

დიალოგი.
კულტურული არტეფაქტები - ყრუთა თემის წარმომადგენლების მიერ შექმნილი არტეფაქტები (მაგ. ცეკვები,
სახვითი ხელოვნები ნიმუშები და სხვ).
ტექსტის შინაარსობრივი მხარე - სიუჟეტი, პერსონაჟი, თემა, მთავარი იდეა/ძირითადი პრობლემა/საკითხი,
დეტალი.
ჟესტური ენობრივი საშუალებები (შედეგები: ჟესტ.დაწყ. (I) 1, 2, 3, 4, 5)

ჟესტური სიტყვის სტრუქტურა
-ხელების განლაგება; სხეულთან მიმართებით ხელის მდებარეობა; ხელის მოძრაობის მიმართულება;
ხელისგულების მიმართულება; სახის მიმიკა.
დაქტილი
-ცალკეული ასოს გამომხატველი დაქტილი.
ჟესტური ლექსიკა
-აქტიური ლექსიკა;
-ანტონიმები (მაგ., დიდი - პატარა);
-მარტივი დარგობრივი ლექსიკა (მაგ., მიმატება-გამოკლება);
-სიტყვები და შესიტყვებები დროითი, სივრცითი,რაოდენობრივი, თვისებრივი მოცემულობების
გამოსახატავად (მაგ., ორშაბათს, ხვალ, ქვემოთ, ცოტა, გრძელი).
გრამატიკული ნიშნები
გრამატიკული ნიშნები/საკითხები განისაზღვრება ფუნქციური სამეტყველო ქმედებების შესაბამისად.

ნებისმიერი თემის ფარგლებში მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
სამეტყველო ქმედება ჟესტურ ენაზე (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(I) 1, 2, 3, 4, 5)
ადეკვატური სამეტყველო ქმედების განხორციელება ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში;
კომუნიკაციის დამყარება თანამედროვე საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენებით;
კომუნიკაციისას ყრუთა სოციოკულტურული თავისებურებების გათვალისწინება.
ტექსტი ჟესტური (შედეგები: ჟესტ.დაწყ. (I)1, 4, 5)

განსახილველ თემატიკაზე კონკრეტული ტექსტების გაგება დასმული ამოცანების გადასაჭრელად;
განსახილველ ტექსტებში/კონტექსტებში ყრუთა სოციოკულტურული თავისებურებების ამოცნობა.
ჟესტური ენობრივი საშუალებები (შედეგები: ჟესტ.დაწყ. (I) 1, 2, 3, 4, 5)

ლექსიკური და გრამატიკული ცოდნის შეძენა;
სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით თემაში ნასწავლი ჟესტური სიტყვებისა და გრამატიკული ნიშნების ცოდნის
ადეკვატურად გამოყენება.

Codex 365 411 of 420

სამეტყველო ქმედება ჟესტურ ენაზე
(შედეგები: ჟესტ. დაწყ.(I)1, 2, 3, 4, 5)
რა არის საჭირო იმისთვის, რომ კომუნიკაცია წარმატებული იყოს? / როგორ გამოვიყენო კომუნიკაციის
მახასიათებლების ცოდნა წარმატებული კომუნიკაციის დასამყარებლად?
როგორ დავამყარო კომუნიკაცია ჟესტური ენის მცოდნე ადამიანებთან, სმენის მქონე ადამიანებთან?
რა სტრატეგიები დამეხმარება წარმატებული კომუნიკაციის დამყარებაში?
როგორ მოვყვე ამბავი?
როგორ აღვწერო/დავახასიათო საგანი?
როგორ გავითვალისწინო კულტურული და სოციოკულტურული თავისებურებები ჟესტურ ენაზე
მეტყველებისას?
რა მოვიმოქმედო, რომ ვიყო შუამავალი ყრუთა თემსა და სმენიანთა თემს შორის?
ჟესტური ტექსტი
(შედეგები: ჟესტ.დაწყ. (I) 1, 4, 5)
რით უკავშირდება ეს ტექსტი ჩემს ცხოვრებას? როგორ გამოვიყენო ტექსტში მოცემული მინიშნებები
დასკვნების გამოსატანად?
რა ხერხები გამოვიყენო ჟესტური ტექსტის გასაგებად?
რა მასწავლა ამ ტექსტმა?
ჟესტური ენობრივი საშუალებები

(შედეგები: ჟესტ. დაწყ. (I) 1, 2, 3, 4, 5)
როგორ ავითვისო ჟესტური სიტყვები და გრამატიკული ნიშნები?
როგორ გამოვიყენო ჟესტური სიტყვებისა და გრამატიკული ნიშნების ცოდნა კონკრეტული მიზნით?
რატომაა მნიშვნელოვანი ჟესტური ენობრივი საშუალებების ცოდნის გამდიდრება?
ბ) ქართული ჟესტური ენის სტანდარტი V-VI კლასებისთვის

საგან „ქართული ჟესტური ენის“ სტანდარტი გულისხმობს ქართული ჟესტური ენის სწავლებას და
განსაზღვრავს სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთა მისაღწევ შედეგებს V-VI კლასებში.

სტანდარტის შინაარსი აღიწერება თემებისა და ქვეცნებებისსახით. ამ შინაარსებზე დაყრდნობით ყალიბდება
ეროვნული სასწავლო გეგმა საგანში „ქართული ჟესტური ენა“ სავალდებულოდ არ განსაზღვრავს თემებს,
ასევე მათ შესასწავლად საჭირო ქვეცნებებსა თუ საკითხებს.
ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ჟესტ.დაწყ.(II).1.
„ჟესტ.“ - მიუთითებს საგანს „ქართული ჟესტური ენა“;
„დაწყ.(II).” - მიუთითებს V-VI კლასების სტანდარტს;
ჟესტური ენის სტანდარტის შედეგები

ჟესტ.დაწყ.(II)1 ენობრივი საშუალებების ცოდნისა და სტრატეგიების
გამოყენებით ჟესტური ენითა თუ დაქტილით სამეტყველო ქმედება ჟესტურ
Codex 365 412 of 420
გადმოცემული ტექსტის გაგება საჭირო ინფორმაციის ენაზე

მოსაპოვებლად. (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(II)1, 2, 3, 4)
ჟესტ.დაწყ.(II)2 ჟესტური ენობრივი საშუალებებისა და სტრატეგიების
გამოყენებით კომუნიკაციის დამყარება მიზნის შესაბამისი ჟესტური ტექსტი
სამეტყველო ქმედებების განხორციელებით სხვადასხვა (შედეგი: ჟესტ.დაწყ.(II)1, 4)
ფიზიკურ თუ ვირტუალურ საკომუნიკაციო სიტუაციებში.
ჟესტური ენობრივი საშუალებები

ჟესტ.დაწყ.(II)3 ადეკვატური სამეტყველო ქცევის გამოვლენა როგორც (შედეგი: ჟესტ.დაწყ.(II) 1, 2, 3, 4)
ჟესტური ენის მცოდნე, ისე სმენის მქონე ადამიანების
საზოგადოებაში.
ჟესტ.დაწყ.(II)4 ყრუთა კულტურის დაფასება და პატივისცემა;
განსხვავებული სოციოკულტურული თავისებურებების
მიღება, გაზიარება განსხვავებულ ენობრივ-კულტურულ
თემებს შორის დიალოგის ხელშეწყობის მიზნით.
სტანდარტით განსაზღვრული შედეგები და ცნებები უნდა დამუშავდეს მოსწავლეთათვის ნაცნობ, შინაარსიან
ტექსტების წაკითხვის, მათზე რეფლექსიის გზით. ამგვარად იქმნება ის აუცილებელი თემატური გარემო,
1. საკუთარი თავის შესახებ - პირადი მონაცემები, დაბადების თარიღი, საქმიანობა, ინტერესები);
2. სახლი და უახლოესი გარემო - ოჯახი/ნათესავები; მეგობრები, ქალაქი/სოფელი; საცხოვრებელი
ადგილი, სახლის ინტერიერი, ავეჯი / საყოფაცხოვრებო ნივთები;
3. ყოველდღიური ცხოვრება - დღის რეჟიმი, კვება, საყიდლები, კვირის განრიგი;
4. სკოლა და სასკოლო საქმიანობებები - სასკოლო საგნები, სასკოლო ნივთები და აქტივობები;
გაკვეთილების ცხრილი;
5. თავისუფალი დრო, გართობა - თამაშები / სათამაშოები, სპორტი, სეირნობა, დღესასწაულები,
არდადეგები, დაბადების დღე;
6. ჯანმრთელობა - სხეულის ნაწილები; ავადმყოფობა, წამალი, ექიმი, საავადმყოფო, ჰიგიენა;
7. წელიწადის დროები - თვეები, კვირის დღეები; ბუნების მოვლენები, ამინდი, კალენდარი;
8. ბუნება - ბუნებრივი გარემო: ტყე, ზღვა, მთა; ცხოველები, მცენარეები;
9. წეს-ჩვეულებები - ქცევები და ურთიერთობები ყოფით სიტუაციებში;
10. დღესასწაულები და ტრადიციები - ახალი წელი; კერძები; სამოსი.
11. ყრუთა კულტურა - ყრუთა კულტურული მემკვიდრეობა (ტრადიციები, ლიტერატურა/პოეზია,
ორგანიზაციები, კლუბები, მუსიკა/სიმღერა, ცეკვა); ქართული ჟესტური ენა და სხვა ქვეყნების ჟესტური ენები,
გამოჩენილი ყრუ ადამიანები და მათ მიერ შექმნილი პროდუქტები; ყრუ თანატოლების სწავლა-განათლება
სხვა ქვეყნებში; ყრუთა საერთაშორისო თემი; მსგავსება-განსხვავებები ყრუ და სმენის მქონე ადამიანთა
კულტურებს შორის.

სამეტყველო ქმედება ჟესტურ ენაზე (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(II)1, 2, 3, 4, 5)
კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები
კომუნიკაციის მონაწილეები, ადრესატი, ადრესანტი, აუდიტორია და მათი ვინაობა;
ფუნქციური გამონათქვამები (მიკროფუნქციები)

ინტერაქცია სოციალურ რიტუალებში - მისალმება; ვინმეს/საკუთარი თავის წარდგენა; ვინმეს მიღება;
მილოცვა; კეთილი სურვილის გამოხატვა; გამომშვიდობება; თანამოსაუბრის ვინაობის დადგენა, მობოდიშება,
მადლობის გადახდა;

Codex 365 413 of 420
ინტერაქცია ინფორმაციაზე-სახელდება, მითითება, აღნიშვნა; ინფორმაციის მოთხოვნა/გაცემა:რაიმე

საგნის/პიროვნების შესახებ (რა არის, ვინ არის); დროის შესახებ (დროის მონაკვეთების აღნიშვნა; დროში -
აწმყოს, წარსულსა თუ მომავალში - ლოკალიზება; თანადროულობის, წინმსწრებობის, მერმინდელობის
გამოხატვა, დასაწყისის, დასასრულის აღნიშვნა; ხანგრძლივობის, სიხშირის აღნიშვნა);სივრცის შესახებ
(ადგილის/ადგილმდებარეობის აღნიშვნა; მანძილის დაზუსტება, მოძრაობის, მიმართულება/ორიენტაციის
აღნიშვნა);ვითარების შესახებ;რაოდენობისა და ხარისხის შესახებ;მიზეზის შესახებ;ფაქტის დადასტურება/
უარყოფა;ინფორმაციის შესწორება/დაზუსტება;
ინტერაქცია საქმიანობებზე - ვინ რას აკეთებს;
ინტერაქცია შეხედულებების და დამოკიდებულების შესახებ -საკუთარი თვალსაზრისის გამოხატვა და ახსნა
(რატომ ფიქრობს ასე); დათანხმება, უარყოფა; გამოხატვა იმისა, რომ რაიმე იცი ან არ იცი, შეგიძლია/არ
შეგიძლია;გამოხატვა იმისა, რომ რაიმე გახსოვს ან დაგავიწყდა;რაიმეს შეხსენება;ეჭვისგამოხატვა; საკუთარი
სურვილების, განზრახვის გამოხატვა;ვალდებულების, აუცილებლობის გამოხატვა; შედარება:
მსგავსების/განსხვავების, მეტობის/ნაკლებობის აღნიშვნა, მიზეზშედეგობრივი კავშირები, მიზნისგამოხატვა;
ინტერაქცია ემოციებსა და გრძნობებზე - სიხარულის, სიამოვნების, ბედნიერების განცდის, მოწყენილობის
გამოხატვა; ნუგეშისცემა, დამშვიდება; იმედის, გულდაწყვეტის გამოხატვა; შიშის, წუხილის, ფიზიკური
ტკივილის გამოხატვა; მოწონების/არ მოწონებისგამოხატვა; საკუთარი არჩევანის გამოხატვა;
კმაყოფილების/უკმაყოფილობის გამოხატვა; ინტერესის გამოხატვა რაიმეს მიმართ; გაკვირვების,
მადლიერების გამოხატვა;
ინტერაქცია ქმედებებსა და საქმიანობებზე -ბრძანების ან ინსტრუქციის მიცემა;დახმარების თხოვნა;თხოვნაზე
პასუხის გაცემა დათანხმებით, უარისთქმით; რაიმეს გაკეთების თხოვნა; რაიმეს გაკეთების შეთავაზება;
შეთავაზებაზე დადებითი ან უარყოფითი პასუხის გაცემა; რჩევის მიცემა, გაფრთხილება; გამხნევება;
ნებართვის თხოვნა/მიცემა; დაპირება; საყვედურის თქმა;
ზეპირი ინტერაქციის სტრუქტურირება - თანამოსაუბრესთანსაუბრის დაწყება;საუბარში ჩართვა/სიტყვის
თხოვნა; სიტყვის მნიშვნელობის დაზუსტება; იმის გადამოწმება, რომ თანამოსაუბრეს ესმის ნათქვამი;
კითხვის დასმით იმის გადამოწმება, რომ მართებულად გვესმის თანამოსაუბრის; გაუგებრობის შემთხვევაში
თანამოსაუბრისთვის თხოვნა, რომ ნათქვამი გაიმეოროს.
გამონათქვამთა ბმული თანმიმდევრობა (მაკროფუნქციები)

-რაიმეს მოყოლა (მაგ., ყოფითი ამბის);
-ვინმეს/რაიმეს აღწერა/დახასიათება (მაგ., ადამიანის / ცხოველის / საგნის აღწერა/დახასიათება (გარეგნობა,
ფერი, ფორმა, ზომა...);
-შედარება;
-ახსნა-განმარტება.
ჟესტური ტექსტი (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(II)1, 4)

-მხატვრული და არამხატვრული ჟანრები - მოთხრობა, ზღაპარი, საინფორმაციო ტექსტი, დიალოგი;
-კულტურული არტეფაქტები - სიმღერა ჟესტურად, სპექტაკლი ჟესტურად; ყრუთა თემის წარმომადგენლების
მიერ შექმნილი არტეფაქტები (მაგ. ცეკვები, სახვითი ხელოვნები ნიმუშები და სხვ);
-ტექსტის შინაარსობრივი მხარე: სიუჟეტი, პერსონაჟი/ამბის გმირი, თემა, მთავარი იდეა/ძირითადი
საკითხი/პრობლემა, დეტალი.
ჟესტური ენობრივი საშუალებები (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(II) 1, 4)

-ჟესტური სიტყვის სტრუქტურა - ხელების განლაგება; სხეულთან მიმართებით ხელის მდებარეობა; ხელის
მოძრაობის მიმართულება; ხელისგულების მიმართულება; სახის მიმიკა;
-აქტიური ლექსიკა - ანტონიმები; ხშირად გამოყენებული სიტყვათშეთანხმებები; მარტივი დარგობრივი
ლექსიკა.
-გრამატიკული ნიშნები - განისაზღვრება კონკრეტული სამეტყველო ამოცანის შესაბამისად.
სამეტყველო ქმედება ჟესტურ ენაზე (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(II)1, 2, 3, 4, 5)
Codex 365 414 of 420
ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში სამეტყველო ქმედებების მიზნობრივად განხორციელება

საკომუნიკაციო ფაქტორების გათვალისწინებით;
სამეტყველო ქმედებების - თხრობის, აღწერის - აგებულების ცოდნის მიზნობრივად გამოყენება;
კომუნიკაციის დამყარება თანამედროვე საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენებით;
კომუნიკაციისას ყრუთა სოციოკულტურული თავისებურებების გათვალისწინება.
ჟესტური ტექსტი (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(II)1, 4, 5)

განსახილველ თემატიკაზე კონკრეტული ტექსტების გაგება დასმული ამოცანების გადასაჭრელად;
განსახილველ ტექსტებში/კონტექსტებში ყრუთა სოციოკულტურული თავისებურებების ამოცნობა.
ჟესტური ენობრივი საშუალებები (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(II) 1, 2, 3, 4)

სათანადო სტრატეგიების გამოყენებით თემაში ნასწავლი ჟესტური სიტყვებისა და გრამატიკული
ნიშნების ცოდნის ადეკვატურად გამოყენება.

სამეტყველო ქმედება ჟესტურ ენაზე (შედეგები: ჟესტ. დაწყ.(II)1, 2, 3, 4, 5)
როგორ შევადარო ორი ობიექტი (საგანი, მოვლენა) ერთმანეთს?
როგორ აღვწერო ილუსტრაცია, საგანი, მოვლენა?
როგორ დავამყარო წარმატებული კომუნიკაცია ყრუთა თემის წარმომადგენლებთან?
როგორ დავამყარო წარმატებული კომუნიკაცია თარჯიმნის მეშვეობით?
როგორ გავითვალისწინო კულტურული და სოციოკულტურული თავისებურებები ჟესტურ ენაზე
მეტყველებისას?
რითია გამორჩეული ყრუთა კულტურა? / რით ჰგავს, რით განსხვავდება ჟესტური სოციოკულტურა სმენის
მქონეთა სოციოკულტურისგან?
როგორ გამოვხატო პატივისცემა ყრუთა კულტურის მიმართ, სხვა კულტურების მიმართ?
რა მოვიმოქმედო, რომ ვიყო შუამავალი ყრუთა საზოგადოებისა და სმენის მქონე ადამიანების საზოგადოებას
შორის?
ტექსტი (ჟესტური) (შედეგები: ჟესტ. დაწყ.(II)1, 4, 5)

როგორ მოვიქცე, რომ შევძლო ჟესტური ტექსტების გაგება?
რით უკავშირდება ეს ტექსტი ჩემს ცხოვრებას?
როგორ გამოვიყენო ტექსტში მოცემული მინიშნებები დასკვნების გამოსატანად?
რა ხერხები გამოვიყენო ჟესტური ტექსტის გასაგებად?
ჟესტური ენობრივი საშუალებები (შედეგები: ჟესტ.დაწყ.(II) 1, 2, 3, 4)

როგორ გავიმდიდრო ჟესტური სიტყვების მარაგი? / როგორ ავითვისო ჟესტური სიტყვები და გრამატიკული
ნიშნები?
როგორ გამოვიყენო ჟესტური სიტყვებისა და გრამატიკული ნიშნების ცოდნა კონკრეტული მიზნით?
რატომაა მნიშვნელოვანი ჟესტური ენობრივი საშუალებების ცოდნის გამდიდრება?
მუხლი 38. ქართული ენის სტანდარტი სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის
1. ქართული ენის სტანდარტი სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის (I-IV კლასები)
საგნის „ქართული ენა სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის“ სტანდარტი გულისხმობს ქართული
წერითი მეტყველებისა და ჟესტური ენის ინტეგრირებულად სწავლებას და განსაზღვრავს სმენის დარღვევის
მქონე/ყრუ მოსწავლეთა მისაღწევ შედეგებს I-IV კლასებში.
მნიშვნელოვანია, რომ ქართული ჟესტური ენისა და ქართული ენის კურიკულუმები შემუშავდეს და

განვითარდეს საერთო თემებზე დაფუძნებით. ამით მოსწავლეებს მივცემთ შესაძლებლობას, რომ
ინტერაქტიულად გამოიყენონ ეს ორი განსხვავებული მოდალობის მქონე ენა. ამგვარი საგანმანათლბელო
Codex 365 415 of 420
პირობების შექმნა აუცილებელია იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა მომავალში შეძლონ საზოგადოებრივ

ცხოვრებაში ფუნქციონირება, როგორც ბიმოდალურმა ბილინგვებმა.

ეროვნული სასწავლო გეგმა საგანში „ქართული ენა სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის“
სავალდებულოდ არ განსაზღვრავს თემებს, ასევე მათ შესასწავლად საჭირო ქვეცნებებსა თუ საკითხებს.
ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ქ.ე.დაწყ.(I).1.
„ქ.ე.“ - მიუთითებს საგანს„ქართული ენა სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეებისთვის“;
ქართული ენის სტანდარტის შედეგები

სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის
შედეგების ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ტექსტი (წერილობითი)
(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I).1, 2, 3)
ქ.ე.დაწყ.(I).1 ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული სიტყვის ხატი
საშუალებებისა და სტრატეგიების ცოდნის გამოყენებით (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I). 4)
სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების გაწაფულად წაკითხვა და
გაგება საჭირო ინფორმაციის მოსაპოვებლად. დეკოდირება-კოდირება (სიტყვის,
ქ.ე.დაწყ.(I).2. პირადი თვალსაზრისისა და დამოკიდებულებების წინადადების წაკითხვა და დაწერა)
წარმოჩენა წერილობითი ტექსტების ცოდნის (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I). 1,4)
გამოყენებით, წაკითხულზე სხვადასხვა სახით
რეაგირების გზით (მაგ., ტექსტთან დაკავშირებულ ენობრივი საშუალებები
შეკითხვებზე პასუხის გაცემით, პერსონაჟის ქცევის (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I). 1, 2, 3, 4)
შეფასებით- წერილობით ან ზეპირად).
ქ.ე.დაწყ.(I).3. ნაცნობი ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-
გრამატიკული საშუალებებისა და სტრატეგიების
გამოყენებით წერილობითი ტექსტის შექმნა
კონკრეტული მიზნით.
ქ.ე.დაწყ. (I).4. ქართულ ჟესტურ, დაქტილურ და წერილობით კოდებს
შორის არსებული მიმართებების გააზრების საფუძველზე
მათი ინტერაქტიულად გამოყენება კონკრეტული
მიზნით (მაგ., წერილობითი ტექსტის გაგების
წარმოსაჩენად, წაკითხულის შესახებ შთაბეჭდილების
გასაზიარებლად).
1. საკუთარი თავის შესახებ (პირადი მონაცემები, დაბადების თარიღი, საქმიანობა, ინტერესები;
2. სახლი და უახლოესი გარემო - ოჯახი/ნათესავები; მეგობრები, ქალაქი/სოფელი; საცხოვრებელი
ადგილი, სახლის ინტერიერი, ავეჯი / საყოფაცხოვრებო ნივთები;

Codex 365 416 of 420
4. სკოლა და სასკოლო საქმიანობებები - სასწავლო საგნები, სასკოლო ნივთები და აქტივობები;

გაკვეთილების ცხრილი;
7. წელიწადის დროები - სეზონები, თვეები, კვირის დღეები; ბუნების მოვლენები, ამინდი, კალენდარი;
8. ბუნება- ბუნებრივი გარემო: ტყე, ზღვა, მთა; შინაური და გარეული ცხოველები, მცენარეები;
9. წეს-ჩვეულებები - ქცევა სხვადასხვა ყოფით სიტუაციაში, ურთიერთობები;
10. დღესასწაულები და ტრადიციები - ახალი წელი; კერძები; სამოსი, რიტუალები.

ტექსტი შინაარსობრივი მხარე - პერსონაჟი, მოქმედების დრო და ადგილი; მთავარი ინფორმაცია, დეტალი,
(წერილობითი) სიუჟეტი, თემა, მთავარი იდეა;
ტექსტის მაორგანიზებელი სიტყვიერი/ვერბალური ელემენტები: სათაური, აბზაცი, სტრიქონი,
წინადადება, წარწერა;
ტექსტის მაორგანიზებელი არასიტყვიერი/არავერბალური ელემენტები: ილუსტრაცია, ცხრილი, ლოგო;
მუქი შრიფტი.
წერილობითი ტექსტის ჟანრები
 მხატვრული ლიტერატურა: ადაპტირებული მოთხრობები, ზღაპრები;
 არამხატვრული ლიტერატურა: ა) პრაგმატული ტექსტები - გაკვეთილების ცხრილი, განრიგი,
ანკეტა, აფიშა, გამაფრთხილებელი წარწერა/აბრა; ბ) მარტივი კორესპონდენცია - ღია ბარათი,
მოსაწვევი ბარათი; გ) ადაპტირებული საინფორმაციო ტექსტები;
 მედიატექსტები: ანიმაციური ფილმები, სასწავლო ვიდეორესურსები საპროგრამო თემატიკაზე;
 სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები: თემატური დიალოგები,
ადაპტირებული თხრობითი ან აღწერითი ტექსტები, ადაპტირებული კომიქსები.
კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები - მიზანი, ადრესატი/მკითხველი, თემა.
სიტყვის ხატი  სიტყვის მნიშვნელობა;
 სიტყვის ჟესტური, წერილობითი, დაქტილური ხატები;
დეკოდირება-  ასო, დაქტილი, ბგერა, სიტყვა, წინადადება.
კოდირება
(სიტყვის,
წინადადების
წაკითხვა და
დაწერა)
ენობრივი გრამატიკა
საშუალებები  მორფოლოგიის საკითხები;
 სინტაქსის საკითხები;
 მართლწერის საკითხები;
 სასვენი ნიშნები: წერტილი, კითხვის ნიშანი, ორწერტილი, დეფისი, მძიმე.
აქტიური ლექსიკა;
ანტონიმები (მაგ., დიდი - პატარა);
მარტივი დარგობრივი ლექსიკა (მაგ., მიმატება-გამოკლება)
 სიტყვები და შესიტყვებები დროითი, სივრცითი,რაოდენობრივი, თვისებრივი მოცემულობებისა
და ლოგიკური კავშირების გამოსახატავად (მაგ., ორშაბათს, ხვალ, ქვემოთ, ცოტა, გრძელი,
იმიტომ)

წერილობითი ტექსტი (შედეგები:ქ.ე.დაწყ.(I).1, 2, 3)

 ამა თუ იმ ჟანრის წერილობითი ტექსტის საფუძველზე კონკრეტული საკითხავი ამოცანების გადაჭრა;
 სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების წაკითხვა და გაგება-გააზრება; ტექსტში ვერბალური და არავერბალური სახით
მოწოდებული ინფორმაციის (მაგ., ილუსტრაციისა და ტექსტის) ურთიერთდაკავშირება;
 ტექსტის შინაარსსა და სტრუქტურას შორის არსებული კავშირების აღქმა-გაცნობიერება;

Codex 365 417 of 420
 ჟესტურ ენაზე გადმოცემული ინფორმაციის გარდაქმნა წერილობით ტექსტად ან პირიქით;

 ნიმუშზე დაყრდნობით/შაბლონის გამოყენებით მცირე ზომის ტექსტების შედგენა ნაცნობ თემატიკაზე სხვადასხვა
მიზნით (ტექსტის გაგების წარმოსაჩენად, საკუთარი დამოკიდებულებების გამოსახატავად);
 კითხვისა და წერის ნაცნობი სტრატეგიების მიზნობრივად გამოყენება.
სიტყვის ხატი (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I).4)

დაქტილის წერილობით ასოსთან დაკავშირება;
სიტყვის დაქტილური ხატისადა წერილობითი ხატის ურთიერთდაკავშირება;
ჟესტურ სიტყვასა და დაქტილურ სიტყვას შორის არსებული განსხვავების გააზრება.
დეკოდირება-კოდირება (სიტყვის/წინადადების წაკითხვა-დაწერა)

(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I).1, 4 )
სიტყვების, წინადადადებების გაწაფულად კითხვა (უშეცდომოდ, შეუფერხებლად).
სიტყვების, წანადადებების გაწაფულად წერა.
წერილობითი ტექსტის ენობრივი საშუალებები

(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I).1, 2, 3)
ნასწავლი ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული ფორმების, სასვენი ნიშნების ცოდნის მიზნობრივად გამოყენება;
წერისას კალიგრაფიისა და მართლწერის საბაზისო ნორმების, პუნქტუაციის ნაცნობი წესების დაცვა.
პარალელების გავლება მსგავსი ფუნქციის მქონე ენობრივ-გრამატიკულ კანონზომიერებებს შორის და განსხვავებების
აღმოჩენა (მაგ., მრავლობითი რიცხვის გამოხატვის განსხვავებული საშუალებები ჟესტურ ენასა და წერილობით ენაში).
ენა და კულტურა
 ქართული ჟესტური ენის და ქართული ენის სხვადასხვა სიტუაციებში გამოყენების გაანალიზება;
ქართულ ენასა და ქართულ ჟესტურ ენას შორის არსებული განსხვავებების (მაგ., უარყოფა, კითხვები, სინტაქსი) და
მსგავსებების ამოიცნობა და დემონსტრირება;

ტექსტი (წერილობითი) (შედეგები:ქ.ე.დაწყ.(I).1, 2, 3)
რა ხერხები გამოვიყენო ტექსტის გასაგებად?
როგორ გამოვიყენო ტექსტში მოცემული მინიშნებები დასკვნების გამოსატანად?
რით უკავშირდება ეს ტექსტი ჩემს ცხოვრებას?
როგორ გადმოვცე ჩემი სათქმელი?
რა ხერხები გამოვიყენო ჩემი სათქმელის უკეთ ჩამოსაყალიბებლად?
სიტყვის ხატი (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I).4)

როგორ გადმოვცე დაწერილი სიტყვა დაქტილით? როგორ დავწერო დაქტილით გადმოცემული სიტყვა?
როგორ უკავშირდება დაწერილი სიტყვა ჟესტურ ან დაქტილურ სიტყვას?
რა განსხვავებაა ჟესტურ სიტყვასა და დაქტილურ სიტყვას შორის?
დეკოდირება-კოდირება (სიტყვის/წინადადების წაკითხვა-დაწერა) (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I).1, 4 )

როგორ გადმოვცე დაწერილი ასო ან სიტყვა დაქტილით? როგორ დავწერო დაქტილით გადმოცემული ასო ან
სიტყვა?
როგორ გავიწაფო წერაში? / როგორ ჩავწერო ასოები ბადიან რვეულში?
როგორ გავიწაფო კითხვაში? / როგორ გავიწაფო ასოების სიტყვებად და სიტყვების წინადადებებად
გამთლიანებაში?
წერილობითი ტექსტის ენობრივი საშუალებები (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(I).1, 2, 3)

რომელი სიტყვებისა და გრამატიკული წესების ცოდნა უნდა გამოვიყენო მიზნის მისაღწევად? / რომელი
სიტყვებისა და გრამატიკული წესების ცოდნა დამეხმარება დასახული მიზნის მიღწევაში?
1. ქართული ენის სტანდარტი სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის (V-VI კლასები)
საგნის „ქართული ენა სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის“ სტანდარტი გულისხმობს ქართული
წერითი მეტყველებისა და ჟესტური ენის ინტეგრირებულად სწავლებას და განსაზღვრავს სმენის დარღვევის
მქონე/ყრუ მოსწავლეთა მისაღწევ შედეგებს V-VIკლასებში.

Codex 365 418 of 420

ეროვნული სასწავლო გეგმა საგანში „ქართული ენა სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის“
სავალდებულოდ არ განსაზღვრავს თემებს, ასევე მათ შესასწავლად საჭირო ქვეცნებებსა თუ საკითხებს.
ეტაპსა და სტანდარტის შედეგის ნომერს; მაგ., ქ.ე.დაწყ.(II).1.
„ქ.ე.“ - მიუთითებს საგანს „ქართული ენა სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეებისთვის“;
„დაწყ.(II).” - მიუთითებს V-VI კლასების სტანდარტს;
„1“- მიუთითებს სტანდარტისშედეგის ნომერს.
ქართული ენის სტანდარტის შედეგები

(სმენის დარღვევის მქონე/ყრუ მოსწავლეთათვის)
შედეგების ინდექსი მოსწავლემ უნდა შეძლოს: ტექსტი (წერილობითი)
(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(II).
ქ.ე.დაწყ.(II).1 ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული საშუალებებისა
1, 2, 3)
და სტრატეგიების ცოდნის გამოყენებით სხვადასხვა ჟანრის
ტექსტების გაწაფულად წაკითხვადა გაგება საჭირო ინფორმაციის სამეტყველო ქმედება
მოსაპოვებლად. (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(II).
ქ.ე.დაწყ.(II).2. პირადი თვალსაზრისისა და დამოკიდებულებების წარმოჩენა 1, 3, 4)
წერილობითი ტექსტების ცოდნის გამოყენებით, წაკითხულზე
სხვადასხვა სახით რეაგირების გზით (მაგ., ტექსტთან დაკავშირებულ წერილობითი ტექსტის
შეკითხვებზე პასუხის გაცემით, პერსონაჟის ქცევის შეფასებით). ენობრივი საშუალებები
ქ.ე.დაწყ.(II).3. ნაცნობი ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული (შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(II).
საშუალებებისა და სტრატეგიების გამოყენებით წერილობითი 1, 2, 3)
ტექსტის შექმნა კონკრეტული მიზნით.
ქ. ე. დაწყ. (II).4. ქართული ჟესტური და წერილობითი ენების ინტერაქტიულად
გამოყენება კონკრეტული მიზნით (მაგ., წერილობითი ტექსტის
გაგების წარმოსაჩენად, ტექსტში წამოჭრილ პრობლემაზე პირადი
მოსაზრების გასაზიარებლად).
1. საკუთარი თავის შესახებ - პირადი მონაცემები, დაბადების თარიღი, საქმიანობა, ინტერესები;
2. სახლი და უახლოესი გარემო - ოჯახი/ნათესავები; მეგობრები, მეზობლები, საცხოვრებელი ადგილი,
სახლის ინტერიერი, ავეჯი / საყოფაცხოვრებო ნივთები;
3. ინსტიტუციები - მერია, პოლიცია, სამაშველო სამსახური;
4. საჯარო სივრცეები, საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილები - უბანი, ქუჩა, მოედანი, ზოოპარკი,
სკვერი, პარკი, კაფე, აეროპორტი, მაღაზია, თეატრი, ბიბლიოთეკა, სადგური;
5. მგზავრობა - სახმელეთო, საჰაერო, საზღვაო ტრანსპორტი;
6. პროფესიები -მეხანძრე, ექიმი, მზარეული, მწერალი, პოლიციელი;
8. სკოლა და სასკოლო საქმიანობებები - სკოლის შენობა და მისი მიმდებარე ტერიტორია, სასწავლო
საგნები, სასკოლო ნივთები და აქტივობები; გაკვეთილების ცხრილი;
Codex 365 419 of 420

11. წელიწადის დროები - თვეები, კვირის დღეები; ბუნების მოვლენები, ამინდი, კალენდარი;
12. ბუნება - ბუნებრივი გარემო: ცოცხალი და არაცოცხალი ბუნება: ტყე, ზღვა, მთა; ცხოველები -
ოთხფეხა, ფრინველები; თევზები, ქვეწარმავლები, ცხოველების სხეულის ნაწილები, საარსებო გარემო,
ცხოველების მოვლა; მცენარეები - ბალახოვანი, ბუჩქოვანი, ხეები, მცენარის ნაწილები, მცენარის მოვლა;
13. წეს-ჩვეულებები - ყოფით სიტუაციებში ქცევები და ურთიერთობები;
14. დღესასწაულები და ტრადიციები - დღესასწაულები, მათი თავისებურებები,
დეკორაციები/მორთულობები, ტრადიციული კერძები, პერსონაჟები.

სამიზნე ცნებები და შინაარსობრივი მხარე - პერსონაჟი, მოქმედების დრო და ადგილი, მთავარი ინფორმაცია,
ქვეცნებები არამთავარი ინფორმაცია/დეტალი; სიუჟეტის განვითარების საფეხურები; თემა, მთავარი იდეა;
ტექსტი (წერილობითი) ტექსტის მაორგანიზებელი სიტყვიერი/ვერბალური ელემენტები: სათაური, ქვესათაური, თავი,
(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(II). 1, აბზაცი, სტრიქონი, წინადადება, რუბრიკა, წარწერა;
2, 3) ტექსტის მაორგანიზებელი არასიტყვიერი/არავერბალური ელემენტები:ილუსტრაცია, სვეტი,
ცხრილი, ლოგო; მუქი
შრიფტი.
წერილობითი ტექსტის ჟანრები
მხატვრული ლიტერატურა:ადაპტირებული მოთხრობები, ლეგენდები, იგავები და ზღაპრები;
არამხატვრული ლიტერატურა: ა) პრაგმატული ტექსტები - გაკვეთილების ცხრილი, განრიგი,
ტელეპროგრამა, რეცეპტი, განცხადება, ანკეტა, რეკლამა, აფიშა, ინსტრუქცია,
გამაფრთხილებელი წარწერა/აბრა; მენიუ; ბ) მარტივი კორესპონდენცია - ღია ბარათი, პირადი
წერილი, ინტერვიუ; გ) მარტივი საინფორმაციო ტექსტები; ბიოგრაფიული ტექსტები (მაგ.,
ამბები ყრუთა თემის თვალსაჩინო წარმომადგენლების შესახებ);
მულტიმედიური ტექსტები:ანიმაციური ფილმები, სასწავლო ვიდეორესურსები საპროგრამო
თემატიკაზე;
სასწავლო მიზნებით შედგენილი (დიდაქტიზებული) ტექსტები - თემატური დიალოგები,
მარტივი თხრობითი ან აღწერითი ტექსტები, ადაპტირებული კომიქსები.
სამეტყველო ქმედება ფუნქციური სამეტყველო ქმედებები - აღწერა-დახასიათება, თხრობა, ახსნხა;
(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(II). 1, კომუნიკაციის სიტუაციური მახასიათებლები - მიზანი, ადრესატი/მკითხველი, თემა.
3, 4)
ენობრივი გრამატიკა
საშუალებები  მორფოლოგიის საკითხები;
(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(II). 1,  სინტაქსის საკითხები;
2, 3)  მართლწერის საკითხები;
 სასვენი ნიშნები: წერტილი, კითხვის ნიშანი, მძიმე, ტირე, ორწერტილი.
აქტიური ლექსიკა;
ანტონიმები (მაგ., დიდი - პატარა);
მარტივი დარგობრივი ლექსიკა (მაგ., მიმატება-გამოკლება)
 სიტყვები და შესიტყვებები დროითი, სივრცითი,რაოდენობრივი, თვისებრივი
მოცემულობებისა და ლოგიკური კავშირების გამოსახატავად (მაგ., ორშაბათს, ხვალ,
ქვემოთ, ცოტა, გრძელი, იმიტომ)

ტექსტი (წერილობითი) (შედეგები:ქ.ე.დაწყ.(II).1, 2, 3)

 ამა თუ იმჟანრის წერილობითიტექსტის საფუძველზეკონკრეტული საკითხავი ამოცანების გადაჭრა;
 სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების წაკითხვა და გაგება-გააზრება; ტექსტში ვერბალური და არავერბალური სახით
მოწოდებული ინფორმაციის (მაგ., ილუსტრაციისა და ტექსტის) ურთიერთდაკავშირება;
 ტექსტის შინაარსსა და სტრუქტურას შორის არსებული კავშირების აღქმა-გაცნობიერება;
 ჟესტურ ენაზე გადმოცემული ინფორმაციის გარდაქმნა წერილობით ტექსტად ან პირიქით;
 მცირეზომისტექსტებისშედგენა ნაცნობთემატიკაზე სხვადასხვა მიზნით (ტექსტის გაგების წარმოსაჩენად, საკუთარი
დამოკიდებულებების გამოსახატავად);
 კითხვისა და წერის ნაცნობი სტრატეგიების მიზნობრივად გამოყენება.
სიტყვების, წინადადადებების გაწაფულად კითხვა (უშეცდომოდ, შეუფერხებლად).
Codex 365 420 of 420
(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(II). 1, 3, 4)
ადეკვატური სამეტყველო ქცევის გამოვლენა ნაცნობ საკომუნიკაციო სიტუაციაში.
(შედეგები: ქ.ე.დაწყ.(II).1, 2, 3)
ნასწავლი ლექსიკური ერთეულების, ენობრივ-გრამატიკული ფორმების, სასვენი ნიშნების ცოდნის მიზნობრივად გამოყენება;
წერისას კალიგრაფიისა და მართლწერის საბაზისო ნორმების, პუნქტუაციის ნაცნობი წესების დაცვა.

წერილობითი ტექსტი
როგორ გარდავქმნა სურათი სიტყვებად? როგორ გარდავქმნა სიტყვები სურათად?
რომელი წიგნი, მულტფილმი ან ფილმი გამახსენა ამ ტექსტმა? რა მსგავსებაა-განსხვავებაა მათ შორის?
როგორ უკავშირდება ეს ტექსტი ჩემს გამოცდილებას, ცხოვრებას?
როგორ წავიკითხო სიტყვები? როგორ დავწერო სიტყვები?
როგორ მივაღწიო წერის მიზანს? რა ხერხები უნდა გამოვიყენოთ ნაწერის გასაუმჯობესებლად?
როგორ მოვიქცე, რომ შევძლო სხვადასხვა ჟანრის ტექსტის გაგება?
როგორ აღვწერო ილუსტრაცია, საგანი, მოვლენა?
როგორ შევადარო ორი ობიექტი (საგნი, მოვლენა) ერთმანეთს?
როგორ გავიმდიდრო სიტყვების მარაგი?
როგორ გამოვიყენო ნასწავლი სიტყვებისა და გრამატიკის წესების ცოდნა კონკრეტული მიზნით?


ესგ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ესგ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Codex 365 1 of 420

„ეროვნული სასწავლო გეგმის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-20 მუხლის მე-

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

ეროვნული სასწავლო გეგმა

თავი I - სწავლა-სწავლების პროცესის ორგანიზების კონცეპტუალური და

მუხლი 2. ეროვნული სასწავლო გეგმის მისია

გამოვლენა და მხარდაჭერა, მოსწავლის დამოუკიდებელი სწავლის უნარისა და შრომისუნარიანობის

მუხლი 3. ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნები

მუხლი 4. პრიორიტეტული მიმართულებები

მუხლი 5. სწავლის შედეგი

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

4. შედეგი მიღწეულად მიიჩნევა, როცა მოსწავლეს შეუძლია საგნობრივ საკითხთან დაკავშირებული

მუხლი 6. სწავლა-სწავლების პრინციპები

მუხლი 7. მოსწავლის შეფასების პრინციპები, მიზნები და ამოცანები

ქულები შეფასების დონეები შეფასების დონეების აღწერა

10. სკოლა უფლებამოსილია შეიმუშავოს შეფასების განსხვავებული სისტემა, რომელიც

გაუთვალისწინებელი დამატებითი საგანმანათლებლო მომსახურებით შეთავაზებულ საგნებში. საშუალო

მუხლი 8. კლასისა და საფეხურის დაძლევა

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

10. თუ საბაზო-საშუალო საფეხურებზე მოსწავლემ სასწავლო წლის განმავლობაში გააცდინა

მუხლი 9. საგანმანათლებლო პროცესის ორგანიზება

კლასი I II-III IV-V VI-VIII IX X-XII

6. სკოლის მიერ საათების დამატების შემთხვევაში, რეკომენდებულია სკოლამ მოსწავლეებს

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

ვ) ქცევითი და ემოციური დარღვევა;

მინიმალურ რაოდენობასთან დაკავშირებით დაიშვება იმ რესურსცენტრთან შეთანხმებით, რომლის

მუხლი 10. საგნობრივი ჯგუფის მიზნები/კომპეტენციები

დაწყებითი საბაზო საშულო

სხვადასხვა ჟანრის ტექსტების:

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

ბ) ქართული ენა უცხოენოვანი აკრედიტებული პროგრამების უცხოელი მოსწავლეებისთვის

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

ქართული ენა უცხოელი მოსწავლეებისათვის

სწავლების ერთი წლის ბოლოს A1.1.2 A1.1.1

დაწყებითი საბაზო საშულო

ტექსტი მეტყველების ფუნქციური მეტყველების ფუნქციური ტიპები: თხრობა, აღწერა, მსჯელობა

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

გ) მარტივი საინფორმაციო და მედია/მულტიმედია ტექსტები

სამეტყველო ფუნქციური სამეტყველო აქტები:

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

ინტერაქცია გრძნობა/ემოციისა და შეხედულებების/ დამოკიდებულებების შესახებ

ენაში აღბეჭდილი სამყარო

სწავლა-სწავლების პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს საგნობრივი სტანდარტით

დაწყებითი საბაზო საშულო

მრავალკუთხედი, წრე) ასახვა, მიმართება, ფუნქცია, უმარტივესი

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

ცნებათა შორის ლოგიკური სიმრავლეებზე (სიმრავლე საწყისები

სამიზნე ცნებები დაწყებითი, საბაზო, საშუალო

სამეტყველო ქმედება ფუნქციური სამეტყველო ქმედებები - ცალკეული ფუნქციური გამონათქვამები/გამონათქვამთა

სწავლა-სწავლების პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს პირველი, მეორე და მესამე

პირველი უცხოური ენა მეორე უცხოური ენა მესამე უცხოური ენა

დაწყებითი საბაზო საშულო

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

სწავლა-სწავლების პროცესში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს:

დაწყებითი საბაზო საშულო

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

შექცევადი რეაქცია, შეუქცევადი

ინფორმაცია (ფაილის შექმნა, ტექსტური რედაქტორი, ინფორმაციის დახარისხება)

სამიზნე ცნებები დაწყებითი საბაზო საშუალო

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო

18 ნოემბერი 2023 განათლებისა (და მეცნიერების) სამინისტრო