Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr V£'in Trdn Thuy Duang

Ph~nmo:
Nam Cao La m<)t nha van Luan coy thilc sau sac ve van ae "song va viet", ang quan
ni~m n1ng: "S1;! cau thd trong bat cu nghe gi cilng ld m()t S'l;( bat luang roi. Nhung S\(
cau trong van chuang thQ,t lade ti~n". Ong cho rang: "Song da roi hay viet, ha:y
hoa minh vdo CUQC song vi c!Q,i cua nhan dan". Bang cam quan ngh~ thuqt tinh te, m6i
nte va a<)c aao, Nam Cao aa nhin trong can bao cua CUQC aoi nhung nguoi nhu Chi
Pheo bao nton duai giang to aen mile khang con la nguoi. Chi Pheo trong truy~n ngan
cung ten cua Nant Cao chinh La hinh tUQng aien hinh cho nguoi nang dan bi tha hoa
nhan each, khang con loi thoat cho chinh minh.
Nam Cao la 1n¢t nha van thea chu nghia hi~n th'I,Lc, ngoi but ang ai sau mieu til
chan th'I,Lc xa h¢i auang thoi, aQ,c bi~t ang luan chu tant vao vi~c the hi~n tinh ciinh
khan kho cua nguoi dan ngheo bi ap bile. Nam Cao quan ni~m rang: "Ngh~ thuQ,t
khong can phdi ld anh triing lila doi, ngh~ thuQ,t khong nen ld anh triing lua doi, ngh~
thuQ,t chi co the ld tieng dau kho kia thoat ra tic nhiing kiep lam than". Cilng nhu cac
nha van hi~n th'I,Lc cung thai, ngoi but Nam Cao cilng xoay sau vao noi kho aau, bat
hQ,nh cua con nguoi trong xa h¢i cu.. Nant Cao thuong xuyen bi a1n iinh ve S'I,L tha hoa
pho bie'n trong xa h¢i cu, con nguoi song trai v6i ban chat cua minh va khang the phat
trien hai hoa va hoa hQp v6i xung quanh. Do ao, ngoi but Nant Cao kha sac sao khi
phat hi~n ra tan bi kich nhan sinh nho nho na1n ngay trong sv vi~c binh thuong lqng le
a "Chi Pheo ".
Khi "Tat aen" cua Nga Tat To va "Bu6c auong cung" ~ua Nguyen Cang Hoan ra aoi,
tai chac it ai nghi rang than phQ.n nguoi nang dan du6i ach ae quoc phong kien lQ,i co
m¢t noi kho nao kho han noi kho cua chi DQ.u, anh Pha. Nhung khi Chi Pheo ngQ.t
nguong bu6c ra tu nhung trang sach Nam Cao thi nguoi ta lien nhQ.n ra, aay m6i La
hi~n than aay au nhat nhflng gi gQi la khon kho, tui nh\LC nhat cua ngUOi dan a TitQt
nu6c thu¢c ata: bi cha aQ,p, bicao xe cii ve nhan tinh ae'n nhan hinh. No tra thanh m<)t
bi kfch sau sac m<)t hinh tUQng bat hu cua nguoi dan tru6c each mQ,ng. Du6i miinh aat
aa aUQc cay x6i ki cang, Nam Cao van co m¢t mua b¢i thu. V6i Chi Pheo ai vao chu ae
phuc tQ,p nay ngoi but cua Nam Cao co luc ngii nghieng, Luc chao ado nhung cuoi cung
ang aa ailng t~ m¢t each ve vang tren lQ.p truong cua chu nghia hi~n th'I,Lc va chu
nghia nhan aQ,o.
"Cu()c doi ld nai xuat phat vd cilng ld nai di toi cua van hQc" (To Huu). "Chi Pheo"
ra aoi vao nam 1941, lay boi canh m<)t bile tranh xa h¢i u am va xant xit. Nam Cao aa
d'I,Lng Len cd nt¢t bile tranh xa h¢i, m¢t hinh tuQng ngoai h~ thong nhung ghi m¢t dau
an mQ,nh 1ne aoi vai toan b¢ S'I,L nghi~p cua Nam Cao va cii nen van xuai Vi~t Nam
nhung nant 1940 - 1945.

-Trang 91-
 Bi quyet Chinh ph'!:f.c mon Ngfr van Tran Thuy Dudng

A A, ,
NQI DUNG KIEN THUC QUAN TRQNG
1. Chi Pheo truO'c khi giJ,p Thi No- ngu:ai nong dan luang thi~n bi truqt ddi tren con
duang luu manh hoa.
Tu nguai nong dan "Van hQC phan cinh CUQC song bang hinh tUCJng", hinh
luang thi~n, Chi trlJ tUQng nhan v?t dUQC phan anh trong "Chi Pheo" chinh ld
thdnh con quy dii ciia nhiing nguai nong dan nhu anh Chi tu mQt con nguai
ldng Vii DQ.i. luang thi~n bi xa h(>i tha hoa tro thdnh m(lt con quy dii ciia
ldng Vii DQ.i, bj loQ.i ra khoi xa h(>i lodi nguai. L?t l9-i trang
a. Hocln cdnh uo cung d<Ji cua Chi, ngu<Ji dQC khong sao cam dUQC nuoc mat
dang thuang: truoc m<)t hoan canh dang thuong. Bang m9t so cau van
Iuot qua dau tac pham, m<?t so chi tiet nhu . ke tc_lt ngang
ve doc_ln ddi ngay xua cua Chi, ngu<Ji dQC van c6 the nam
- Khi con nho: dUQC lai ljch cua nhan v?t nay. Khi moi sinh ra Chi bj bo
roi ben cai lo g9-ch cu, "m()t anh di thii 6ng luon" thay Chi
+ Khi moi sinh ra: bj
"tran truong, xam ngat". Chi Pheo dUQC sv cuu mang
bo rdi ben lo gc_lch cu,
cham s6c cua ngu<Ji dan ludng thi~n lang Vii D9-i. Truoc
m<)t anh di tha ong luon
thay Chi "tran truong,
khi g~p Th! No, "Child m(lt con so0 tron trinh, th~m chi
xanl ngat" neri nh~t ve.
khong con ld con so0, Chi ld m(lt con so am" (Chu Van
Son). Khi truong thanh Chi Ia m<)t ngu<Ji dan Iuong thi~n
+ Sau d6, chuyen tay ban tinh "hien nhu dtit". Chi ao uoc c6 m<)t gia dinh, ,.yoi
cho ngu<Ji h1ng nuoi. nhfrng giac mO rat nho, "chong CUOC n1110n cay thue, VQ d~t
viii. Chung lQ-i bo m()t con lQn nuoi de lant von lieng. Kha
giii thi mua diint ba sao ru()ng lant" - m<)t uoc mo th?t binh
- Khi lO'n len: dj nhu trong co tich. The nhung; chinh cai xa h<)i bat
+ Chi tt'rng c6 nhfrng Iuong, tan b9-o, cai xa h<)i thl,!c dan "cho deu" (Vu TrQng
uoc mo nho nhoi th<Ji Ph'I;Lng), da b6p chet uoc mo nho nhoi ay, n6 tuoc di quyen
trai tre - uoc mo cua duQc h9-nh phuc cua m<)t con ngu<Ji binh thuong.
m<)t ngu<Ji dan Iuong Trang "Vu tr'I;L tho", Dij.ng Tien tt'rng kh~ng djnh: "Ngh~
thi~n dung nghia. thu~t tQ.o ue dE;p cho nhiing dong nuO'c mat ud bien noi
thong kho ciia nhan loq.i thdnh tieng hcit uo bien". Khong
+ Lam canh dien cho chi mieu ta noi thong kho ve v?t chat, ngoi but Nam Cao
Ba Kien, Chi Pheo bi Ba con dam sau hon, di xuyen vao noi kho dau ve tinh than
Kien ghen, day vao nha cua Chi Pheo, n6 len loi vao tam can ngu<Ji dQC, clr the rna
tu thvc dan. Bay, tam dau nh6i. Von la ngu<Ji nong dan Iuong thi~n, Chi y thuc
nam sau, Chi Pheo dUQC dUQC CUQC d<Ji minh, nen anh di 0 thue cho nha Ba Kien. 0
ra tu ... day, vo tinh Chi l9-i "duqc" lQt vao "ntat xanh" cua ba ba. Bj
ba ay gQi len b6p chan, Chi "chi thay nh'I;LC chit yeu duong
gi". Nghia la chang trai ay, y thuc sau sac nhan pham cua
minh, biet phan bi~t tinh yeu chan chinh VOi th6i dam dt).C
xau xa. The nhung, CUQC d<Ji dau c6 tha cho Chi, ngang
trai von hay "ch'I;Lp" nhfrng ngu<Ji khong mang da tam.
Truoc con ghen mu quang cua Ba Kien, ban tay cua t<)i ac

-Trang 92-
 Bi quyet Chinh ph1fc mon Ngfr m:in
- Sau khi ra tu: Chi
Pheo khong con h1
nguoi dan bien lanh,
Iuong thi~n, rna tro
thanh con quy dfr cua
lang Vii D?i.
+ Ngo~i hinh: "Trong
dQ,c nhu thang sang da!"
+ Tinh each: trien
mien trong cac con say,
chi biet f(,!Ch m~t an V(,l.
+Chi Pheo tro thanh
tay sai cho Ba Kien,
cang ngay cang hung
han, ngang ngUQC, roi
trien mien say.
¢ Hi~n thvc dau
long ve m<}t xa h<}i thlfc
dan: b6p nghGt nhfrng
uoc mo, khat v<;>ng du
la nho nhoi nhat.
¢ Day hQ vao con
duong t<}i loi, hru manh
h6a khong loi thoat.
Hi~n thl!c: Con duang
luu manh hoa khong co
loi thoat CUa ngteai dan,
c1:f. the za chi Pheo.
Trdn Thir:y Duong
da xo nga CUQC doi Chi vao trong ngl).c tu tam toi. Canh tu
khong biet dau la tQi, khong tim dau dtrQC anh sang cua
Iuong tri, Chi dau con la Chi nfra. Va roi, nha tu kia da
nhao n~n nen m<}t con quy dfr day hung han, tin b<,1o. Gio
day dling truoc m~t ta la Chi Pheo. M<}t con nguoi nhung
khong con mang dang dap cua m<}t con nguoi nfra rna nhu
m<}t con quai v?t 1(;1. "Cai dau thi trQC lac, cai rang CQ,O
tning han, cai 1nQ,t thi den ma n1t cong cong, hai mat guinn
guam trong gam chet! Han mQ,c quan nai den vai cai ito tdy
vang. Cai ngvc phanh, day nhung net chq,m tro rang
phU:Qng vai m¢t ong tuang cam chuy, ca hai canh tay cilng
the.". Khong chi cuop di hinh hai con nguoi, cai che d<}
nha tu thlfc dan con lam thay doi tinh each cua anh. Vua 0
tu ve la Chi Pheo da say khtrot, vua di vua chili. Ccli tieng
chili moi ngoa ngoat lam sao!
De ton t?i, Chi gay ra biet bao nhieu canh do mau, t<}i
ac khong the dung thtr. Ho~c do mau chinh minh la f(;lCh
m~t, an V(;l ho~C do mau ngtr<Ji khac bang gay go, dam
thue, chem muon. Von la m<}t nguoi dan hien lanh ltrong
thi~n nhung khi da bien thanh con quy dfr, nhfrng nguoi
nhu Chi l?i de tro thanh tay sai cua b<;>n thvc dan phong
kien. Chi Pheo xach dao den nha Ba Kien de chl'ri, de doi
nQ, de tuyen bo "lieu chet vai bo con nha 1nay". Tuy nhien,
voi con mat ranh doi nhu Ba Kien, "nguai ta baa cv han dai
cilng boi cai cuai". Chi tro thanh tay sai, cong Cl). gian tiep
ap buc nguoi dan lanh. D6 la nhfrng manh kh6e bat nhan,
tan ac cua nhfrng ke "tieu nhdn thi oai'', nhfrng vien "quan
phv mau" doi voi nguoi nong dan. Dung nhu loi nh?n xet
cua Nguy~n Minh Chau: "V~ch ra Clii tdn ac cua giai cap
dia chu phong kien CUa nong thon ta tnlOC each m~ng
tuc}ng khong CO CUOn MO V~ch ra mQt each C1:f, the ron nhan
hon "Tat den". Nhung so vO'i "Tat den" trong cung mQt chu
de to cao thi "Chi Pheo" ld mQt kham pha moi cai di ~ng
nguoi trong tinh each Chi Pheo ld mQt kham pha mO'i cua
Nam Cao, th'I!C S'l! ld mQt dong gop cua Nam Cao."
Giao su Nguyen Dang M~nh tung viet: "Khong co ai
nhin dai ac bang Nam Cao nhung cilng khong ai nhin dili
bang con mat tinh thuong nhu Nam Cao, thuong dai nhu
Nam Cao". Nam Cao da mieu ta hinh anh Chi Pheo song
trong COn say trien mien bat t?n, song bang rUQU, bang
mau va nuoc mat cua biet bao nguoi dan luong thi~n.
"Han dii £!4,p nat biet bao nhieu cdnh :yen vui, ldm chd:y
mau vd nuoc mat ella biet bao nguai dan luong thi~n". Han
-Trang 93-
 Bi quyit Chinh ph1;tc mon Ngiivan
- Ngay nhfrng cau van
dau tien da cho thay
dau hi~u mat di quy~n
him nguoi cua Chi.
+ Chi khong xuat
hi~n tn,rc tiep, rna gi<1n
tit~p qua tit~ng chi'ri:
"Han vila di vila chiii..."
¢ Tieng chili la S\f
hi~n than CUa S\f CO
don, l9-c long gifra xa
h<)i locli nguoi cua Chi.
- S\f hru manh h6a d6 la
san pham cua xa h<)i
th\fc dan da dan ap, b6c
l<)t nguoi dan den t~n
c.ling dau kho, khong
cho h<;> c6 co h<)i ng6c
dau len - D6 .chinh la
che d<) nha tli thlfc dan
phongkien.
Tran Thuy Duang
lam nhfrng vi~c ay trong luc say "ihi trong h1c say, ngu
trong luc say, thuc dQ,y van con say ... dQ,p aau, rc;tch m(tt,
gie't nguoi trong luc say de roi chim vao trong con say vo
tQ,n". Chua bao gio han tinh de thay minh ton t9-i tren doi,
boi vi "Nhilng con say cua han cu tran til con say nay sang
con say khac, thanh nhilng con dai ntenh rnang". Nam Cao
da ve cho ta thay ffiQt hi~n th\fC CUQC song dau long, ffiQt
CUQC song bop ngh~t lay UOC ffiO, khat VQng CUa ngu<Ji
nong dan ban cling, dan den con duong hru manh h6a.
Duoi CUQC song tam toi ay, ngoi but Nam Cao nhu chao
dao. Nha van dau don x6t thuong cho nhfrng con nguoi bi
xa h<)i nem vao ho den khong loi thoat, khong biet dau la
duong ra, dau moi la SQi day niu lay thien luong trong
sangcua hQ.
Nguy~n Minh Chau da tl!ngviet v~ Nam Cao: "Cd cu(jc
doi cam but cua Nam Cao cu dau aau nhin udo cai nhan
each. Cai S'l;t san duoi chinh minh va. cac nhdn v~t CUa
minh aay rong riet ciing chinh lQ. S'l;t san auoi cai nhdn
each CUa con nguoi chung ta noi chung". Vi the, so ph~n
Chi Pheo chinh la m<)t cau chuy~n nhan each day x6t
thuong. Nam Cao khong chi V9-Ch ra canh ban cling h6a
rna di sau vao van de tha hoa, S\f thfr thach nhan pham
con nguoi, boi khi con nguoi danh mat nhan each tat yeu
se bi lo9-i ra khoi xa h<)i loai nguoi. Nam Cao da cho thay
cai dau hi~u mat di quy~n lam nguoi cua Chi ngay ttr cau
mo dau tac pham. Chi Pheo xuat hi~n khong phai bang
nhfrng net phac h<;>a hay gQi ta chan dung rna qua tieng
chill, am thanh lam vang d<)ng ca thien truyGn: "Han vila
ai vila chili. Bao gio cilng the, cil ru(Ju xong la han chili. Bat
dau han chili troi. Co he gi? Troi co cua rieng nha nao? Roi
han chili doi. The cilng chang sao: doi la tat eel nhung
chang la ai. Tuc minh, han chili eel lang Vil Dc;ti. Chili cha
dua nao khong chili nhau v6i han". Tieng chfri ay vang len,
ngan dai rna khong c6 m<)t loi hoi dap, Chi Pheo co don
qua, CO don trUOC cai l9-nh leo dang SQ cua con ngu<Ji va
cu<)c doi. Khong ai xem Chi la m<)t con nguoi, Chi nhu
m<)t con ch6 hoang ch9-y khap noi, co don truoc slf l9-c
long cua dong lo9-i. Va roi, ta thay cai giQng van cua Nam
Cao c6 ve day hoan hi: "Thanh thil chi co ba con cho dil v6i
mqt thang say ruqu!... ThQ,t la a1n iT'.
Neu cu<)c doi chi D~u trong truy~n ngan "Tat den" c6
m<)t so ph~n tam toi, chi D~u ban con, ban ch6, ban sua,
ban tat ca nhfrng gi c6 the ban de n<)p stru cho chong.
- Trang94-
 Bi quyet Chinh phv-c mon Ngii viin Tn1n Thity Duong

Nhung it ra ngheo kh6 bao nhieu chi cling khong ban re

nhan pham cua minh. Con Chi Pheo dau don hon the, Chi
· dau con la nguoi nfra, tn1 cai than xac kia Chi da dua ca
linh h6n minh cho quy dfr. Tu m9t con nguoi hi~n lanh,
anh Chi da tro thanh Chi Pheo duoi ban tay nhao n~n cua
nha tu thtfc dan. Nam Cao tung quan ni~m: "Van chuang
khong can din nhfrng nguoi thq kheo tay, lam theo m«)t udi
kieu mau dua cho. Van chuang chi dung "4P nhfrng nguoi
biet ddo sau, biet tim toi, khai nhfrng nguon chua ai khai,
ud sang tQ,o nhfrng cai gi chua ell'. Voi quan diem ay, qua
Chi Pheo, Nam Cao da cat len nhfrng tieng n6i day moi
me. Nam Cao thay dUQc trong noi khO cua nguoi dan
khong don thuan la noi kho "doi com rach ao"' noi kho
"v(tt chat tien bq,c" nhu noi dau cua Lao H~c khi ban ch6
nfra. Nam Cao da phat hi~n ra cai tai san cuoi cling rna
Chi Pheo cling phai ban not di de t6n ~i cho minh, d6 la
linh h6n. Con noi dau nao hon the, khi nhan each khong
con, con nguoi giong nhu thu phe thai, con nguoi "sa
xuong thanh con u~t" (Nguyen Hong).
"Van hQC ua CUQC song la hai du<Jng tron dong tam rna
tam diem chinh ld con nguoi" (Nguyen Minh Chau). Xay
dt,rng nhan v~t Chi Pheo, Nam Cao da dt,rng len m9t hinh
tuQng nhan v~t c6 tinh chat tieu bieu, tinh quy lu~t trong
xa h9i duong thai; la san pham cua tinh tr~ng bi de nen,
ap btrc duoi ach thong tri tan b~o, noi nhfrng nguoi dan
luang thi~n mat dan ban tinh tot d~p cua minh. Truoc Chi
Pheo c6 Nam Th<;>, Binh Chuc, sau Chi Pheo hoan toan c6
ke noi tiep. "Chi Pheo" la tieng n6i benh vt,rc, to cao xa h9i
tht,rc dan tan b~o, bat nhan tinh da day con nguoi vao
vong xoay cua t9i ac. "Sue rnQ,nh phe phan, )1 nghia dien
hinh ciia hinh tuqng Chi Pheo chinh la vt;tch ra duqc cai
quy l~t tan bt;to, bi thdm nay trong cai Xa h«)i toi tam CUa
nong thon Vi~t Nam thai do" (Nquyen Hoanh Khunq).
Truy~n ngan "Chi Pheo" la m¢t truy~n ngan d¢c aao, tham nhuan tinh than nhan
aq,o sau sac, khac hQa tinh each nhan v(lt va phan tich·chieu sau trong tam li nhan v(lt
tinh te. De tq,o aa cho con thuyen n<)i dung, Nam Cao da xtiy dv;ng thanh cong m¢t
"dien hinh ngh~ th~t, m«)t nguoi lt;t mQ.t nhung quen bie'i" - Chi Pheo. Duong nhu,
Nam Cao da "lay bdn than minh ra de md kiem nghi~m" (Nguyen Minh Chtiu). De roi,
nha min Vu Bdng phiii say sua maca ngqi rang: "Van anh hay qua, nhi~u khi dQc xong
m«)t truy~n ciia anh, toi tay ldm "quai lt;t" sao nguai ta l(ti co the Ulm cam ud tdi tinh
nhu the? Sao lt;ti co the chQn l'l:(a nhfrng hinh dnh, nhiing danh tu "md" the? Sao l(ti co
the tQ,o nen m«)t truy~n gidn dj md l(t lung den the?".

-Trang 95-
 Bi quyet Chinh phvc mon Ngiivan Tran Thuy Due1ng

Ra-mcic quan hoai: "Nhan loQ.i thieu di m(jt long tot binh thuang". Cai trilt li sau
xa ay duiJng nhu in dij,n1 trong cac tac pham CUa Nam Cao. Ne'u nhu co m<)t long tot
binh thuiJng, thi Cl}i Pheo dii kh6ng phdi la 1n¢t con quy dft. Va trong m<)t con nguiJi
Thi Ni'J - tui'Jng nhu chang co gi lQ,i ton tQ,i 1n¢t long tot binh thuong. DQc nhii:ng dong
viin ve Chi Pheo, ta cil ca1n nhu co m<)t bau mau nang trong long ngv:c, nhii:ng dong
viin kia nhu "la tam, ld hu)'et, ld mciu l~ hoa than thdnh chic nghia" (Chu Van Son).
2. Chi Pheo sau khi ·gij,p Thj NiJ- aau dan tuy~t cung cua m(jt con nguoi bj C1! tuy~t
qu)'en ldm nguai luang thi~n.
"Chi Pheo" la m<)t Sau khi g?p Thi No, tir m()t con quy dfr, Chi Pheo thuc
ki~t tac cua Nam Cao, tlnh ludng tam muon trO l(;li CUQC dOi luang thi~n nhung l(;li
viet ve de tai nguoi chet m<)t each tham J91oc. Nam Cao duQc biet den voi tu
nang dan ngheo each la m()t cay but hi~n thlfc nghiem ng?t. Nam Cao cling
trong xa h()i cu. La duQC nguoi dQC yeu men boi ong con la ·IDQt nha nhan d(;lO
dua con tinh than ket chu nghia xuat sac. Xay dlfng nhan v?t Chi Pheo, Nam Cao
tinh kha day du, ro khong chi Slr dl)ng but phap tlf Slf khach quan, rna COn the
net phong each ngh~ hi~n m9t kha nang tam li nhan v?t sac sao. Ngoi but nha van
thu?t cua Nam Cao. Iu6n lach sau vao trong g6c khuat tam h6n nhan v?t de phat
Tac pham viet ve tan hi~n, khang dinh ban chat Iuong thi~n cua hQ trong hoan
bi kich cua nhan v?t canh bi dat nhat. Chi Pheo da song duoi hinh hai, tam tinh
Chi Pheo. cua m()t con quy dfr bao nhieu nam. Chi khong nho cling
khong ai nho. Tuong nhu chang bao gio Chi c6 the thuc tinh.
The nhung voi ban linh cua nha van tai nang, Nam Cao da
t(;lo tinh huang nhu m()t bien co tr<;>ng d9-i, mo ra m()t buoc
ngm)t moi cho so ph?n, tinh each nhan v?t.
Bi kjch gom hai Nha van Le Dinh Ky tung khang dinh: "Trong van xuoi
giai doQ.n noi tiep: tnldC each mQ.ng chua CO ai CO dU<JC ngoi but sac sdo, gan
Tru&c het, la bi guoc, soi m6i nhu Nam Cao". 6ng da phat hi~n ra trong
kjch tha hoa: tl! m9t chieu sau nhan v?t, la ban tinh tot d~p, chi can m()t chut
con nguoi luang thi~n tinh thuong ch(;lm khe vao la c6 the song d?y manh li~t, thiet
bi bien thanh ke bat tha. St.r xuat hi~n cua nhan v?t Thi No trong tac pham c6 y
luang, th?m chi thanh nghia rat Ion, y nghia th?t d?c sac. Con nguoi xau den "ma
con quy dfr. che quy hiJn" ki di~u thay l(;li la ngu6n anh sang duy nhat da
rQi vao chon tam toi cua tam h6n Chi Pheo, Chi thuc tinh,
Tiep noi ld bi kjch
gQi d?y ban tinh noi Chi Pheo, thap sang m()t tnii tim da ngu
bj c1;( tu)'~t quyen ldm
quen sau bao ngay thang bi vui d?p, hat hui. S\f thuc tinh ay
nguai luang thi~n. den tlr Slf cham SOC gian di, an tinh va long yeu thuong ffiQC
ffi(;lC rna chan thanh CUa ngu<Ji dan ba khon kho.
Sl;t xuat hi~n cua
Truoc khi g?p Thi No, Chi Pheo song trong con say trien
Thj Na, co jl nghia
mien. Chi Pheo co luc tinh ruQu nhung chua bao gio tinh
nhu ld bu&c ~oij,t
ng(). Ngoi but Nam Cao da the hi~n tinh than, niem tin sau
thuc tinh nhdn tinh
sac d ban chat tot d~p cua nguoi dan lao d()ng. Tinh yeu tho
trong con nguai aii
lo nhung chan th?t danh thuc ban chat Iuong thi~n cua anh
mat het luang tri:
ta dien ngay nao. Tir trong tam han chang trai ay, nhfrng noi

-Trang 96-
 Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngumin
+ Chi tinh ng9 sau
bao nam trit~n mien
trong nhfrng can say.
+ Chi lang nghe
nhfrng am thanh cua
CUQC song: tieng chim
h6t, tieng cuoi n6i
cua nhfrng nguoi di
~
c hQ ve, ...
¢ Tieng gQi tha
thiet cho Chi them
hoa minh vao CUQC
song thuong nh~t.
- CUQC gij,p go vai Thj
No nhu tia sang chieu
vao coi doi tam toi
cua Chi.
+ Chi nho ve minh
ngay xua.
+ Chi nho uoc rna
nho nhoi ngay tre.
+ Chi chQt thay
minh da gia, Chi SQ S\f
co dan, d6i ret.
- S'f:( quan tam ciia
Thj No cung vai "bat
chao hanh" da lam
khao khat hoa minh
VaO CUQC song trong
Chi troi d~y:
+ Chi muon dUQC
"nhQn han vao cai xa
h¢i bang phang, than
thi~n cita nhilng
nguai luang thi~n".
Tnin Thuy Duong
dau da b1 kiem' che tlr lau, trong day sau h1m hon da song
d~y, soi S\lC trong long. Va anh dan cay bien chat hung b?O
Ida bong thay minh tro thanh m{>t nha tho. Canh sam mai
ben be) chuoi lang Vu D?i dUQc cam nh~n qua cam quan cua
Chi Pheo Ia m9t do?n tuy~t but. Chi tinh d~y sau con say rat
dai: "Han thay mi~ng dang, long ma ho buon".
Chi lang nghe am thanh cua CUQC song thu<Jng nh~t,
lang nghe nhfrng "tie'ng dai liin nao nile", Chi nghe tieng
chim h6t vui ve, tieng cuoi n6i cua nhfrng nguoi di chQ, tieng
anh thuyen chai go mai cheo duoi ca. Nhfrng am thanh ay
gQi Chi nho ve m{>t thoi xa xoi. Nhfrng am thanh binh di ay
tro thanh nhfrng vang d{>ng sau xa trong long Chi Pheo, tro
thanh tieng gQi thiet tha CUa CUQC song vang V~ng ben tai.
Dung nhu nha phe binh Nguy~n Hoanh Khung tling kh~ng
d!nh: "Do~n van viet v~ S'\£ thuc tinh cua Chi Pheo ld mQt
do~n van tuy~t but, gidu chat tho va t4p trung the hi~n tu
tuong nhan ~o sau sac, bat ngo cua Nam Cao". Cu{>c g~p go
voi Tht No nhum{>t dtnh m~nh cua cu{>c doi Chi, Thi No nhu
ffiQt anh sang 16e len nhU ffiQt tia chOp trong CUQC ddi tam
toi cua Chi Pheo. Duoi anh sang ay Chi Pheo soi ro CUQC doi
minh, Chi Pheo nho l?i quang doi luang thi~n, voi nhfrng uoc
muon gian di, mai tranh ngheo dua Chi Pheo tu coi quen tro
ve coi nho. Roi Chi Pheo nh~n thuc ro thl!c t?i cua minh:
"Han thay han gia". Noi lo SQ ua ve, noi lo lang cho tuang lai,
tuoi gia, b~nh t~t co d<)c va d6i ret. Chi trvc kh6c. Thi ra khi
phan nguoi luang thi~n hoi sinh Chi tro nen yeu duoi, va
nhat la yeu duoi trong tinh thuong. D6 la khi Chi cam tren
tay bat chao hanh rna Tht da nau cho Chi. "Hoi chao hdnh
nho nhoi, mo n~t ay dii hlin len vet cua, vet xuO'c trong tam
linh con nguai. Do chi co the la but l'\CC CUa mQt thien tdi"
(Chu Van Son). Bat chao hanh nhu phuang thuoc di~u ki, keo
linh hon cua Chi, Chi song l?i phan nguoi trong minh. Chi
Pheo y thuc dUQC hoan canh bi dat, ban than bi lo?i ra khoi
xa h<)i loai nguoi. Vi v~y, Chi Pheo khao khat, hi VQng "muon
lam hoa Vdi mQi nguai", hanh d{>ng uong it rUQU "de tinh tao
yeu nhau" cua Chi da cho thay chang thanh nien ay y thuc
dUQC CUQC song, "song de ma yeu". Da han m9t Ian Nam Cao
viet ve nhfrng moi tinh cua nhfrng ke bi mi~t thi nhu Due va
Nhi, Lang R~n va mv LQi.
Bao gio cling the, Nam Cao luon dung ve phia cua nhfrng
tinh yeu chan chinh, tinh yeu xtrng dang dUQC ton tho va toa
sang. Duoi ton chi ngh~ thu~t cua Nam Cao, tinh yeu chan
chinh cling nhu doi canh nang con nguoi len khoi cai dta
-Trang 97-
 Bi qu:yet Chinh phy.c mon Ngii van Tran Thuy Dudng

ngl)c tran gian, giai thoat cho nhfrng con ngu<Ji lam duong
l<;~.c
loi nhu Chi Pheo. Biet tim nai dau m<)t nguoi con gai nhu
Tht bat chap tat ca vi thudng Chi. Ban chat ludng thi~n cua
con ngu<Ji se soi sang thien luang cua nguoi khac, tam long
cua Tht da khdi d~y sv song tam hon con nguai von chi con
la ccli xac biet di.
Ccii xa hQi th'f!c "Nhan vq,t trong tcic pham ngh~ thuq,t khong don thuan
dan n'lia phong kien la ban d4p CUa CUQC sfing mQ. ld hinh ttCCJng dtCCJC khac hQa phu
dii day Chi udo m9t bi hCJp uoi y do tu tu<lng cua tac gici". Xay dvng nhan v~t Chi
kjch tan kh6c hon - bi Pheo Nam Cao khong dling o vi~c khac hQa con ngu<Ji Chi tu
kjch bj C1! tuy~t quyen m9t con quy dfr den khi ludng tri hoan toan thuc tinh. Ngoi
lam nguoi: but sac l<;~.nh va tinh tao cua Nam Cao da thang hoa khi m<)t
Ian nfra dem tan bi ktch cua Chi b! xa h9i de n~ng m9t Ian
- Nhung buoc chan nfra nem vao tac pham. Nhfrng buoc chan tro ve lam m9t
tro ve lam nguoi con nguoi ludng thi~n cua Chi con chua vfrng thi Chi da
luang thi~n cua Chi chet, chet tren nguang cfra lam nguoi m9t each tham khoc.
chua vfrng, thi Chi da Neu chi xet a phUdng di~n trvc tiep tu S\1' ngan cam cua ba
chet tren nguang cua co Tht No thai thi chua du. M<)ng uoc tan va, khat khao ve
quay ve lam nguoi m<)t mai am gia dinh khong con nfra. Truoc S\1' tuc gi~n,
luang thi~n: tuy~t tinh cua th!, Chi "ngan ngo", that VQng. C6 hi v<;>ng moi
c6 that VQng, hi VQng bao nhieu thi gio day Chi cang dau don
+ Tht No tuy~t bay nhieu. Khi thi ve, "han duoi theo thi, nam ltiy tay". Cai
tinh Chi vi loi ngan nam tay ay nhu m<)t sv niu keo phan nguoi con sot l<;ti trong
cam cua ba co tht. Chi. Va roi Chi nh~n ra rang minh khong con c6 the trove la
minh ngay xua, tro ve lam m9t con nguoi ludng thi~n duQc
+ Loi ngan e1m nfra. N6i sau xa han, chinh djnh kien cua xa h()i da dua day
ay, chinh la dtnh kien Chi vao buoc duong cling. D6 la m<)t xa hQi vo nhan d<;~.o, bat
xa h9i h1c bay gi<J. nhan, xa h9i rna con nguoi khong c6 quyen song voi mong
uoc cua hQ. Nhin vao Chi hQ chi nho toi m<)t Chi Pheo vac
¢ MQt xa hQi vo dao di an V<;l, tQi loi d~y minh, hinh hai xau Xi quai go chtr
nhan d<;~.o, bat nhan, khong nhin thay cai ban chat ludng thi~n, phan nguoi da
khong cho con ngu<Ji song d~y ndi day tim con nguoi ay. X6t xa thay cho than
CO Cd hQi lam nguoi. ph~n con nguoi lam trau lam ngva duoi day t~n cling xa h<)i!
Xa h9i ay da ch~t d(rt nhfrng uoc mong, khao khat dUQC yeu
dUQc song dung voi ludng tri cua Chi. Thj No den roi di nhu
m9t ngoi sao choi xo~t ngang qua cu<)c doi tam toi cua Chi,
anh sang cua n6 du de thuc tinh tam hon nhung khong du
de nang con nguoi tro ve dung gia tr! cua chinh minh.
Chtrng nao con xa hQi bat cong, tan b<;~.o, con nhfrng nguoi
nhu Ba Kien thi chung d6 se con nhfrng Chi Pheo con ra doi.

- Trang98-
 Bi quyet Chinh ph"""c mon Ngii: van Tnin Thuy Duong

Danh gUi chung: "Van hQC khong chi kharn pha nhii:ng ve dE;p tam thuong cua CUQC
song, cai chieu sau van chuang nam a vi~c khai pha nen nhii:ng bi mQt trong chieu sau
tam han con nguoi". Nam Cao da xuat sac khi dij,t nhan vqt len ban giiii phau tinh vi,
phan tich chi tieng nhii:ng bieu hi~n tant Li ntang tinh ca the cua Chi. Ngoi but Nam
Cao da rnieu ta thqt xac dang citi trq,ng thai say ma tinh cua Chi. Trang tham sau con
nguoi minh, Chi Pheo y thilc rat ro noi dau than phQn minh : "Han om 1nij,t khoc rung
rile". Hanh d(>ng om 1nij,t khoc cua Chi ta cil ngo nhu noi bVc d9c cua m(jt dila tre
khong noi thanh Loi. Nhii:ng uat ilc, tui nhv,c kho aau cil tich tv, don nen trong con
nguoi Chi. Va roi, no b(jt phat thanh hanh d(>ng, Chi vac dao den nha Ba Kien trong
mi~ng Lam nham: "Tao phai dam chet no! Dam chet no". Chi hanh d(>ng nhu m(jt nguoi
tinh, tinh trong hanh d(>ng Luc khong co rtlCJu, tinh trong Luc Luong tri, khao khat Lam
nt(jt con nguoi thea dung nghia cua no, tn1o dang. Khi den nha Ba Kien, Chi trQn rnat,
danh thep ket t(ji doi quyen Luong thi~n. Nhii:ng cau hoi cil bu(jt that ra, ma 1nang cam
giac nhilc nhoi: "Tao 1nu6n Lant nguoi Luong thi~n", nhung "Ai cho tao Luong thi~n?".
cau hoi danh thang vao xa h(>i tan ac, nhu ve't cila sau vao trong tarn can nguoi dQC.
Phan uat, tuy~t VQng Chi Pheo quan quc;ti trong dau don. No dij,t ra y thilc: Con nguoi
chung ta muon song hay chi 1nu6n ton tc;ti? Chi Pheo da chQn song, song sao cho ra con
nguoi. Chi da rut dao da1n chet ke thu va tv ket Lieu CUQC doi 1ninh. Chinh u6c mong
dUCJC song, dUCJC Lam nguoi da cao han cd tinh 1nq,ng da dua Chi den hanh d(>ng tv sat.
Hanh d(>ng tv giet minh ay khong phai La hanh d(>ng tV phat, b(jt phat ma La ket qua tat
yeu cua nt(jt qua trinh aau tranh giii:a 1n(>t ben La m(>t con nguoi hien nhu dat, m(jt ben
La TI'tQt con quy dii:. Cai chet da the hi~n khao khat song cua Chi, truac day de ton tq,i
Chi da ban di nhan pham, tam han cua minh cho quy, thi gio day, khi y thilc song Lqi
troi d4y Chi Lq,i til bo cu(jc song cua 1ninh. Hanh d(>ng giet Ba Kien cita Chi Pheo m(jt
Lan nii:a khang dinh quy Luqt tat yeu cua xa h(>i: "co ap bile co dau tranh", "tile nuac va
bo". "Chi Pheo" chinh La m(>t kha1n pha d(>c dao, m6i 1ne ve nguoi nong dan cua Nant
Cao. Xay dVng nhan VQt Chi Pheo, Nam Cao da xay dVng nen m(jt tinh huang truy~n
v6i 1n(>t ket cau philc tq,p nhung Logic ve tam trq,ng. Nha van da mieu td tinh te', dQ,c sac
dien bien tam H nhan VQt vai ngoi but sac Lq,nh va tinh tao. Ta nhu cung khoc cung
cuoi, cung hoa nLinh vao nhii:ng ca1n xuc cua tac gia roi cuoi cung thiing hoa tren ben
tra tam han Lam nguoi cua m(jt con nguoi Luong thi~n bi cai xau rna troi di. Se-khop
tung noi: "Mqt nhd van chan chinh phdi ld nhd nhdn ~otic trong cot tu)l". Vi the,
Nam Cao d:a dem de'n 1n(jt "Chi Pheo" nhu nt(jt tuyen ngon ve chu nghia nhan dc;to de
cao con nguoi, de cao quyen song, quyen tV do va hq,nh phuc cua hQ. Tac pham La ban
cao trq,ng aanh thep cila Nam Cao, La tieng keu Len an to cao xa h(>i tan ac de til do
khang dinh ban chat tot dE;p cua con nguoi. Qua thQt: "Nam Cao da bien minh thanh
k~p chd duoi ta)l minh, t'l:( dem minh ra qU4t duoi than h6ng".

- Trang99-