श्री ज्ञानेश महाविद्यालय नवरगाव विशेष

( २०२३-२४ )
सराव परीक्षा
गुण - ८० विषय - अर्थस्त्रशा
स्त्
र वेळ - ३ तास

4) स्थूल दे तर्गत
तर्गतशां
उत्पादनातून घसारा वजा
केल्यानंतर येणारे उत्पादन म्हणजे……………….
.१
प्र
5) वस्तू व सें
वावर (GST) लागू केला जाणाऱ्या कराचा
अ) खाली दिले
ल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून प्रकार ……………….
विधाने पूर्ण करा.
ड) खालील विधाने पूर्ण करा .
(5)
(5)
1) घटत्यासीमान्त उपयोगिते च्यासिद् धां ल
तात ऑल्फ्रेड मार्लर्श
1) घटत्या सीमान्त उपयोगितेच्या सिद् धां तात, जेव्हा
यांनी गृहीत धरले लीपै ची उपयोगिता :
चीशा
सिमान्त उपयोगिता घटते, ते व्हाएकूण उपयोगिता
अ) वाढते ब) घटते
……….. अ) वाढते ब) घटते
क) स् थि
र राहते ड) वाढते व नंतर घटते
क) बदलत नाही ड) महत्त म होते
2) हलक्याप्रतीच्या बाबतीत उत्पन्न व मागणी यांत.......
2) जेव्हाअधिक किंमतीला कमी नगसंख्येची मागणी
अ) प्रत्यक्ष संबं ध असतो. ब) व्यस्त संबं ध असतो.
केलीजाते, ते विते ………..
व्हातेदर्वितेर्श
क) कोणताही बदल नाही. ड) प्रत्यक्ष व व्यस्त संबं ध
अ) मागणीतील वृद्धी ब) मागणीतील विस्तार
असतो. 3) एका जादा नगसंख्येच्या विक्रीनंतर
क) मागणीतील हा ङ) मागणीतील संकोच
एकूण प्राप्तीत झाले लीनिव्वळ वाढ म्हणजे
3) पुरवठा वक्र त्यच वक्रावर वरच्या दि नेशे नेसरकणे
अ) एकूण प्राप्ती ब) सीमान्त प्राप्ती
म्हणजेच
क) सरासरीप्राप्ती ड) सीमान्त खर्च
अ) पुरवठा संकोच ब) पुरवठ्याचा ऱ्हास
4) नाणे बाजारातील निधीच्या कमतरतेचे
क) पुरवठ्याचा विस्तार ड) पुरवठ्यातील वाढ
कारण....... हे आहे . अ) अपुरीबचत ब) रोख
4) भारतात राष्ट् री
य उत्पन्नाची गणना करतांना या
रकमेचीवाढती मागणी क) असंघटीत क्षेत्राची
पद्धतीचा वापर केला जातो
उपस्थिती ड) वित्तीय गैरव्यवस्था 5)
अ) उत्पादन पद्धती क) खर्च पद्धती
एका दे ने नेशादुसऱ्या दे ला लाशाकेलेली वस्तू व से वां
ची
ब) उत्पन्न पद्धती
विक्री अ) निर्यात व्यापार ब) आयात
ड) उत्पादन पद्धती व खर्च पद्धती यांचे
व्यापार क) पुर्ननिर्यात
एकत्रीकरण 5) विदे र्शव्यापार ही
व्यापार तर्
ड) दे तर्गत गतशां
व्यापार
आर्थिक वृद्धीची गुरूकिल्ली आहे. कारण-
ब) खालील सहसंबं ध पूर्ण करा. (5) अ) विदे र्शव्यापारांमुळे श्रीमंताच्या उत्पन्नात वाढ
(१) वस्तूंचे स्थलां तर : स्थल उपयोगिता : : लाकडापासून होते. ब) विदे र्शव्यापारांमुळे
खुर्ची : _____________ दे ला लाशा
स्वयं
पूर्ण
ताप्राप्त होते. क) विदे र्श
(२) सूक्ष् स्त्
र: वैयक्तिक उत्पन्न : : स्थूल अर्थस्त्रशा
म अर्थस्त्रशा स्त्
र व्यापारांमुळे जागतिक पातळीवर श्रमविभागणी व
: _____________ षीकरण होते.
वि षीकरणशे
(३) _____________ : मध्यवर् ती बँक : : SBI : व्यापारी ड) विदे र्शव्यापारा वाय वायशिभारताला दुसरा पर्याय
बँक (४) किमतीत वाढ : पुरवठ्याचा नाही.
विस्तार : : उत्पादन खर्चात घट : _____________
प्र. २.
(५) लेखणी आणि शाई : पूरक वस्तू : : चहाआणिकॉफी :
_____________ (अ) खालील उदाहरणांच्या आधारे संकल्पनाओळखून
ती स्पष् टकरा (कोणतेही तीन) : (6)
क) आर्थिक पारिभाषिक शब्द लिहा. (5)
(i) एका टेबल विक्रेत्याने ₹ २,००० प्रतिटेबल
1) उपभोग घेतलेल्या वाढीव नगापासुन एकूण याप्रमाणे १५ टेबलची विक्री केली त्यापासून त्याला₹
उपयोगितेत पडणारी भर. ………………. ३०,००० मिळाले . (ii) इंग्लं
डनेभारतातून
2) नैसर्गिक साधन संपत् ती
च्याउपलब्धतेमुळे निर्माण कापसाची आयात केली व त्यापासून कपडे तयार करून ते
झालेली मक्तेदारी………………. मलेया या
ततशिविकले. (iii) अ कने
कनेशो
3) एकच वस्तू व से
वे
साठीवेगवेगळ्या ग्राहकांना आपल्या उत्पन्नातून उत्पन्न व संपत् ती कर भरला. (iv)
वेगवेगळ्या किंमती आकारणे. ………………. सतीश ने पावसाळ्यात रे नकोट खरेदी केला
(ⅴ) गरीब व्यक्तीला कार हवी आहे
(ब) फरक स्पष् टकरा (कोणतेही तीन) : (६)

(i) एकक लवचिक मागणी आणि जास्त लवचिक मागणी

(ii) राष्ट्र
य उत्पन्न मापनाचीउत्पादन पद्धती आणि
उत्पन्नपद्धती (iii) मागणी ठे
वीआणि मुदत ठेवी i) वरील आकृतीत अक्षअक्षा वि ले आहे?
वर काय दर्विलेर्श
(iv) साधानिर्दे क कशां
आणि भारान्वित निर्दे क कशां ii) वरील आकृतीतील प प रे वि ते
षाकाय दर्वितेर्श .
(v) साठाआणि पुरवठा iii) वरील आकृतीत 50 रुपयेकिंमत असतानापुरवठा
प्र. ३. नगसंख्या किती आहे?
iv) किंमत कोणत्या अक्षा वि लीआहे?
वर दर्विलीर्श
उत्तरे लिहा(कोणतेही तीन) :
खालील प्रनांचीचीश्नां 3) पुढील उतारा अभ्यासून विचारलेल्या प्रनांचीचीश्नां
(१२) उत्तरे लिहा.
(4)
(i) सूक्ष्
म अर्थस्त्स्
त्
चे
राचे
रा
शा
महत्त्व कोणत्याही चार मुद्द्
यांच्या
18 व्या शतकाच्या कालखंडात भारतीय अर्थ व्यवस्था ही
आधारे स्पष् टकरा.
ब्रिटिश राजवटीच्याविळाख्यात सापडलीहोती. त्या
(ii) मागणीचीकिंमत लवचिकतामोजण्याचीगुणोत्तर
कालखंडातील भारतीय सरकार हे ब्रिटिश कालीन
(शेकडेवारी) पद्धत स्पष् टकरा.
'पॉलिसी सरकार' म्हणून ओळखले जात होते. भारतात
(iii) राष्ट् री
य उत्पन्नाची कोणतीही चार वै ष्ट्येष् ट्येशि स्पष् ट
या पारंपारिक सरकारचेसंपूर्णअर्थ व्यवस्थेवर जरी
करा. (iv) भारतातील नाणेबाजाराच्या
नियंत्रण असलेतरीसरकारचीकार्ये मर् या दित होती ती
कोणत्याही चार समस्यास्पष् टकरा. म्हणजेपरकीय आक्रमणापासून दे तील तीलशा जनतेचे
(v) घटत्या सीमान्त उपयोगिता सिद् धा न्ताचेकोणतेही चार रक्षण करणे, कायदा व सुव्यवस्था निर्माण करणे आणि
अपवाद स्पष् टकरा. न्यायदान करणे अ र्शप्रकारची कार्य करताना सरकार
प्र. ४ त्याकाळात मात्रलोकां च्याव्यक्तिगत जीवनात
हस्तक्षेप करीत नव्हते. 21
पुढील विधानां र्शआपण सहमत आहात किंवा असहमत व्या शतकात मात्रपोलिसी सरकारचीजागा कल्याणकारी
आहात तेसकारण लिहा: (कोणतीही तीन) (१२) सरकारनेघेतली आहे. त्यामुळे सरकारचीजबाबदारी
(१)मक्तेदारीतील विक्रेता किंमत स्वीकारताअसतो. सातत्यानेवाढत आहे पारंपारिक कार्याबरोबर सरकारला
(२) हस्तांतरित देण्यांचा राष्ट् री य उत्पन्न मापनात काही कल्याणकारी कार्य करावी लागत आहेत जसे
समावेश केलाजात नाही. शिक्षण, सामाजिक सुरक्षि तता, सार्व
जनिक आरोग्यविषयक
(३) निर्दे क कशां
हा मूळ वर्षा वायवा यशितयार करता येत कार्य, रस्ते , दिवाबत्ती व्यवस्थापन, रे , उड्डाणपूल,
ल्वे
नाही. (४) सूक्ष् स्त्
र
म अर्थस्त्रशा
हे उत्पन्न सिद् धां
त विविध पार्कची व्यवस्था, मनोरं जनाच्यासुविधाइत्यादी
म्हणून ओळखले जाते. (५) स्थूल राष्ट् री य उत्पादन आ र्शअने क प्रकारच्या सुविधाउपलब्ध करून देताना
म्हणजेच स्थूल दे तर्गततर्गतशां
उत्पादन होय. सद्य स् थितीत शासनाला व्यापक पातळीवर खर्च करावा
प्र. ५ लागत आहे एकंदरीत सातत्यानेवाढत जाणारी लोकसंख्या
खालील, आकृती, उतारा अभ्यासून विचारलेल्या आणि त्यामुळे शासनाची वाढत जाणारी जबाबदारी सार्व जनिक
उत्तरे लिहा. (कोणतेही 2)
प्रनांचीचीश्नां खर्च वाढीला जबाबदार आहे. एकंदरीत शासनाची
(8) 1) पुढील तक्ता कल्याणकारी भूमिका, दिवसेंदिवस वाढणारी
अभ्यासून विचारलेल्या प्रनांचीचीश्नां उत्तरे लिहा. जबाबदारी इत्यादीमुळे विविध च्छिक व कल्याणकारी
सुविधावर मोठ्याप्रमाणावर खर्च करताना सध्यासार्व जनिक
वस्तू मूळ वर्ष चालू वर्ष उत्पन्न व सार्व जनिक खर्च यात कमालीची तूट निर्माण
होत आहे हे आपणास नाकारता येऊ शकत नाही.
किंमत परिमाण किंमत परिमाण प्र.1) सरकारचीपारंपारिक कार्य सां गा
अ 40 15 70 20 2) आधुनिक काळात सरकारलाकोणकोणती कल्याण
करावी लागतात?
ब 10 12 60 22 3) भारतीय अर्थ व्यवस्थेत सार्व
जनिक खर्च वाढीला
क जबाबदार असणारेकोणते घटक या उताऱ्यात सां गितले
50 10 90 18 आहेत 4) सार्वजनिक उत्पन्न व सार्व जनिक
ड खर्च यात तफावत का दिसून येते?
20 14 100 16
ई प्र. 6 सविस्तर उत्त रेलिहा(को.2)
30 13 40 15 1) मागणीचानियमअपवादासह स्पष् टकरा.
2) रिझर्वबँ के
चीकार्यस्पष् टकरा
कशां
वरील तक्त्यावरू न मूल्यनिर्देक काढा. 3) राष्ट् री
य उत्पन्नमापनात ये णाऱ्यातात् त्क अडचणीस्पष् ट
वि

पुढील आकृती अभ्यासून विचारलेल्या प्रनांचीचीश्नां

उत्तरे लिहा