KODU TARA

HAREKET VIP FiZiK

HAREKET Örnek - 1

Ölçeklendirilmiş yatay bir yolda Mehmet ve Hakan şekildeki

Cisimlerin veya varlıkların zamanla bulundukları yeri de-
konumdadır.
ğiştirmesine hareket denir. Hareket, belirlenen bir referans
noktasına göre tanımlanır.
Referans
noktası

Mehmet Hakan

Hareket Türleri
Fizik biliminde hareket üç farklı başlıkta incelenir. Bunlar; -x +x(m)
öteleme, titreşim ve dönme hareketleridir. -30 -20 -10 0 10 20 30

Buna göre,

İK
I. Hakan'ın Mehmet'e göre konumu +40 m'dir.
II. Mehmet'in referans noktasına göre konumu -20 m'dir.
III. Hakan'ın referans noktasına göre konumu +20 m'dir.
yargılarından hangileri doğrudur?

KUVVET VE HAREKET
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Düz yolda giden Bir dönme Sazın tellerinin
trenin öteleme
hareketi
FİZ
dolabın dönme
hareketi
titreşim
hareketi
VIP FİZİK

D) II ve III E) I, II ve III

Alınan Yol
Yönden bağımsız olarak bir cismin katettiği mesafeye o cis-
Konum min aldığı yol denir.
Bir cismin seçilen bir referans noktasına göre bulunduğu
™ Alınan yol skaler bir büyüklüktür.
yere konum denir.
™ Birimi metre olup değeri her zaman pozitif olan bir bü-
K yüklüktür.
P
™ Alınan yol bulunurken yöne bakılmaksızın toplanır.

K 1m
x¶K
1m
Vİ

L O
x¶L

O başlangıçta (referans) noktası olmak üzere K ve L nokta- L

larının konum vektörleri şekildeki gibidir.

™ Konum vektörel bir büyüklüktür. Eşit bölmeli sismemde K noktasından L noktasına şekildeki
™ SI birim sistemindeki birimi metredir. yoldan gelen aracın aldığı yol 7 metredir.
™ Konum vektörü x¶ ile gösterilir.

TYT FiZiK 1. E 35
 KODU TARA
VIP FiZiK HAREKET

K L M N P
Örnek - 3
-4 -2 0 2 4
Konum, alınan yol, yer değiştirme kavramları ile ilgili,
K'den N'ye, oradan da M'ye gelen cismin aldığı yol I. Bir cismin belirli bir referans noktasına olan vektörel
uzaklığına konum denir.
¡ 6 + 2 = 8 m'dir.
II. Sabit süratle hareket eden bir aracın aldığı yol ile
yaptığı yer değiştirmelerin büyüklüğü her zaman
Yer Değiştirme (¢x¶) birbirine eşittir.

Bir hareketinin son konumunu ile ilk konumu arasındaki vek- III. Bir otobüste farklı koltuklarda oturan yolcuların şoför
törel büyüklüğe yer değiştirme denir. koltuğunda oturan şoföre göre konum vektörleri farklıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
Yer değiştirme vektörü, ilk konumdan son konuma doğru çi-
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
zilir.
D) I ve III E) II ve III

İK
Yer değiştirme birimi metre olup vektörel bir büyüklüktür.

¢x¶ ile gösterilir. Sürat

¢x¶ = x¶son - x¶ilk Cismin birim zamanda (1 saniyede) aldığı yola sürat denir.
Sürat, birimi m/s olan skaler bir büyüklüktür. „ ile gösterilir.
x
„=
t
FİZ VIP FİZİK

„
Sürat
m/s
x
Alınan yol
m
t
Süre
s
2m
X O Y

Örnek - 2
Bir doğru boyunca hareket eden aracın konum zaman grafiği
P
şekildeki gibidir.
konum Hız
2x Cismin birim zamandaki (1 saniyede) yer değiştirme mikta-

rına hız denir.

Vİ

x
¢x¶
㦠=
zaman ¢t
0
t 2t 3t 4t m
Hız birimi olan vektörel büyüklüktür.
s
-x
„ ¢x¶ t
Buna göre, aracın (0-4t) zaman aralığındaki yer değiştir- Hız Yer değiştirme Süre
mesi kaç x dir? m/s m s
1 3
A) B) 1 C) D) 2 E) 3
2 2 Alınan yol (m)
Ortalama sürat (m/s) =
Geçen toplam süre (s)

Yer değiştirme (m)

Ortalama hız (m/s) =
Geçen toplam süre (s)

36 2. D 3. D
TYT FiZiK
KODU TARA
HAREKET VIP FiZiK

Örnek - 4 Örnek - 7
Şekilde bir araca ait konum-zaman grafiği verilmiştir.
X 10m
Y
x(m)

20
6m 8m

0 t(s)
5 7 10
O
-30
X noktasından Y noktasına gösterilen yoldan 7 s'de gi-
den bir hareketli O noktasında da 3 s dinlenmiş olduğu-
Buna göre;
na göre;

İK
a) 10 s sonunda ortalama hızı kaç m/s'dir?
a) Ortalama sürati

b) Ortalama hızı
kaçtır?

b) 10 s sonunda ortalama sürati kaç m/s'dir?

Örnek - 5
FİZ
Yarıçapı 4 m olan bir pistin çevresinde sabit sürat ile koşan
Mete K, L ve M noktalarından şekildeki gibi geçerek N nok-
tasına 6 s'de ulaşmaktadır. (∏ = 3)
N
VIP FİZİK

Örnek - 8

K L
4m „X
K O M
„y
P
L

Buna göre;
a) Mete'nin ortalama hızı kaç m/s'dir?
Şekildeki dikdörtgen biçimindeki pistin K noktasından „X ve
Vİ

„Y sabit hızlarıyla harekete geçen cisimler t süre sonra L

b) Mete'nin sürati kaç m/s'dir?
noktasında karşılaşıyorlar.
ÖSYM Tadında - 6 Buna göre, cisimlerin t süresindeki hareketleri için,
Yeşil dalga sistemi trafik ışıklarında art arda kırmızı ışığa ya- I. Yer değiştirmeleri eşittir.
kalanmayı engellemek için kurulan bir sinyalizasyon sistemidir. II. Ortalama hızları eşittir.

Buna göre, trafikte yeşil dalga sistemin uygulanması ile; III. Ortalama süratleri eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur?
I. yakıt tasarrufu sağlama,
II. zamanı daha verimli kullanma, A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

III. trafikte araç akışını daha sağlıklı yapma D) I ve II E) II ve III

avantajlarından hangileri elde edilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III

TYT FiZiK 6. E 8. D 37
 KODU TARA
VIP FiZiK HAREKET

DÜZGÜN DOĞRUSAL HAREKET

İVME

Bir hareketlinin birim zamanda (1 saniyede) hızında meyda- Bir doğru boyunca yapılan harekete doğrusal hareket denilir.
na gelen değişime ivme denir. Eğer bu doğru boyunca yapılan hareket esnasında aracın
hızı hiç değişmiyor, sabit kalıyorsa hareket düzgün doğrusal
™ İvme, vektörel bir büyüklüktür.
hareket olarak adlandırılır.
™ İvme, birimi m/s2 olup a¶ ile gösterilen türetilmiş bir bü-
yüklüktür.
t=0 t=2 s t=4 s t=6 s

DİKKAT

Doğrusal hareket eden bir hareketlinin ivmeli hareket yapa-

bilmesi için hızlanıyor veya yavaşlıyor olması gerekir. x=0 x=10 m x=20 m x=30 m

İK
İvmenin matematiksel ifadesi, x = „·t
¶ - „ilk
¢„¶ „son ¶
a¶ = =
¢t tson - tilk
şeklindedir.
NOT
¢„¶ ¢t a¶
Düzgün doğrusal hareket yapan bir hareketlinin konum ve
Hız değişimi
m/s
FİZ
Süre
s
İvme
m/s2
VIP FİZİK

hız değerlerini grafikler üzerinde de gösterebiliriz.

Konum
X
Hız
„
14243
Örnek - 9
¢„
K noktasından geçen bir araç daire şeklindeki virajı dönerek
P noktasına ulaşıyor. Yolun KL, MN ve NP kısımları doğrusal 0 14243 t zaman 0 t zaman
¢t
LM kısmı ise çemberseldir.
Konum-zaman grafiğinin Hız-zaman grafiğinin altında
P eğimi hız büyüklüğünü kalan alan cismin yer
verir. değiştirmesini verir.
P
¢X
M „=
¢t ¢X = „·t

N
Vİ

NOT
™ Konum - zaman grafiğinde yukarı yönelmek artı (+)
yönde, aşağı yönelmek eksi (-) yönde hareketi belirtir.
™ Hız-zaman grafiğinde ise zaman ekseninin üst kısmı
artı (+) yönü, alt kısmı (-) yönü belirtir.
K L
Aracın yol boyunca sürati değişmediğine göre, X „

I. Yolun KL kısmında düzgün doğrusal hareket yapmıştır.

II. Yolun LM kısmında ivmeli hareket yapmıştır.
III. M'den P'ye giderken hızı değişmiştir. 0 t 0 t

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) I, II ve III

38 9. E
TYT FiZiK
KODU TARA
HAREKET VIP FiZiK

Örnek - 10 Örnek - 13
Doğrusal bir yolda hareket eden K, L ve M araçlarına ait
x K x
konum-zaman ve hız-zaman grafikleri Şekil I, Şekil II ve
L
Şekil III'deki gibidir.
A
M
B
t t Konum
0 0
Hız
2x +„ L
C
x K
0
Zaman t 2t Zaman
0 t 2t -„
Şekilde verilen konum-zaman grafiklerine bakarak araç-
Şekil I Şekil II
ların hangi yönde hareket ettiklerini belirtiniz.

İK
Konum
x M
Örnek - 11 Zaman
0
t 2t
Doğrusal yörüngede hareket etmekte olan K ve L araçlarına
-x
ait hız - zaman grafikleri şekildeki gibidir.
Şekil III
„

0
K
FİZ t
VIP FİZİK

Buna göre, verilen 2t süre içinde yön değiştiren araçlar

hangileridir?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
L D) K ve M E) L ve M

Buna göre, araçların hareket yönleri hakında ne söyle-

nebilir?
Eğim Bilgisi
P
ÖSYM Tadında - 12

Doğrusal bir yörüngede hareket eden K ve L araçlarının

0 0
hız-zaman grafikleri şekildeki gibidir.
Vİ

Hız

+„
K L
t 2t 4t Zaman
0
L 3t
0 0
-„
I II III IV

Buna göre, araçlar hangi aralıklarda aynı yönde hareket

etmektedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve IV E) II ve III

TYT FiZiK 12. C 13. C 39

 KODU TARA
VIP FiZiK HAREKET

DİKKAT Örnek - 15
Konum-zaman grafiğinin eğimi hızı, hız-zaman grafiğinin Doğrusal yörüngede hareket etmekte olan araca ait hız-za-
eğimi ivmeyi verir. man grafiği şekildeki gibidir.
Hız

10

2 4
0
6 10 Zaman
DİKKAT
-10
İvme-zaman grafiğinin alanı hız değişimini, hız-zaman gra-
fiğinin alanı yer değiştirmeyi verir.
Buna göre, 10 s sonunda aracın toplam yer değiştirmesi
x „ a kaç m'dir?

İK
A) -20 B) + 20 C) -30 D) +30 E) + 70

0 t 0 t 0 t
FİZ VIP FİZİK

Örnek - 16
Örnek - 14
Doğrusal bir yolda t = 0 anında aynı konumdan geçen K ve L
Doğrusal bir yolda sabit hızlarla hareket eden K, L ve M
hareketlilerinin, hız zaman grafiği şekildeki gibidir.
araçlarına ait konum-zaman grafiği şekildeki gibidir.
Hız
P
Konum
„
K
K
L
0
Vİ

Å t 2t Zaman
L
0 Å Zaman
2Å
-„

M
K ve L hareketlileri arasındaki uzaklık t anında x olduğu-
Buna göre; K, L ve M araçlarının hız büyüklükleri „K, „L ve „M na göre, 2t anında kaç x'tir?
arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir? 1 3 5
A) B) 1 C) D) 2 E)
2 2 2
A) „K = „L = „M B) „K > „L > „M C) „M > „L > „K
D) „K = „L > „M E) „M = „K > „L

40 14. E 15. D 16. C

TYT FiZiK
KODU TARA
HAREKET VIP FiZiK

Örnek - 17 NOT
Aynı doğrultuda hareket eden K, L ve M araçlarının hız-za- M „1 „2 N
man grafikleri şekillerdeki gibidir.

Hız Hız Hız x

K L M ve N araçlarının buluşma süre t için
„ „ „ M
x = („1 + „2)·t
0 t Zaman 0 t Zaman 0 t Zaman
Örnek - 19
Bu araçların 0-t zaman aralığındaki ortalama hızları „K,
Doğrusal bir yolda sabit 60 m/s ve 20 m/s hızlarla gösterilen
„L ve „M olduğuna göre, aralarındaki ilişki aşağıdakiler-
yönlerde hareket eden K ve L araçları şekildeki gibidir. Araç-
den hangisidir?

İK
lar arasındaki mesafe x olduktan sonra K'nin L'yi yakalama
A) „M > „L > „K B) „M > „K > „L C) „M > „K = „L süresi 10s olmaktadır.
D) „K = „L > „M E) „K = „L = „M 60 m/s 20 m/s
K L

Örnek - 18
FİZ
Düz bir yolda t0 = 0 anında aynı konumda bulunan üç çift
aracın hız-zaman grafikleri Şekil I, II ve III'te verilmiştir.
VIP FİZİK

Buna göre, x uzunluğu kaç m'dir?

A) 100 B) 200 C) 400 D) 600 E) 800

„ „ „ Örnek - 20
C E
A Doğrusal yörüngede 10 m/s ve 2 m/s büyüklüğündeki sabit
D
t t F t hızlarla hareket eden X ve Y araçları şekildeki gibidir.
0 0 0
B X 10 m/s Y 2 m/s

Şekil I Şekil II Şekil III 2m 2m

P
12 m
Buna göre, hangi çiftler arasındaki uzaklık artmaktadır? Buna göre, araçlar şekildeki konumlarından geçtikten
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II kaç s sonra X aracı Y aracını tamamen geçer?
7 7 4 5
D) II ve III E) I, II ve III A) B) C) D) 2 E)
Vİ

6 4 3 2

Örnek - 21
NOT
Aynı yönde giden araçların birbirlerini yakalama süresi belir- Uzunluğu 200 m olan tren 40 m/s sabit hızla ilerlemektedir.
lenirken hızları farkı, zıt yönde giden araçların buluşma sü-
releri bulunurken ise hızları toplamı artar. 40m/s
TÜNEL
K „1 L „2
O
200m
1,2 km
x
Buna göre, tren verilen konumdan kaç saniye sonra tü-
K aracı, L'yi t süre sonra O noktasında yakalıyorsa neli tamamen terk eder?
x = („1 - „2)·t A) 20 B) 25 C) 30 D) 35 E) 40

TYT FiZiK 17. B 18. E 19. C 20. D 21. D 41

 KODU TARA
VIP FiZiK HAREKET

DÜZGÜN HIZLANAN HAREKET NOT

İvme-zaman grafiğinin altında kalan alan pozitifse hız deği-

„¶0=0m/s „¶1=10m/s „¶2=20m/s „¶3=30m/s şimi pozitif, alan negatif ise hız değişimi negatif olur.

a(m/s2)
x 3x 5x
a K
t0=0s t1=1s t2=2s t3=3s

0 Zaman
t

NOT -a
L

İK
Hız İvme Araçların hız değişimleri,
„ a
¢„K = +a·t
14243

¢„
¢„L = -a·t olur.

0 14243 t zaman 0
¢t
Hız-zaman grafiğinin eğimi
ivmeyi verir.

¢„
FİZ
İvme-zaman grafiğinin
t zaman

altında kalan hız değişimini

verir.
VIP FİZİK

a=
¢t ¢„ = a·t
ÖSYM Tadında - 22
„(m/s)

DÜZGÜN YAVAŞLAYAN HAREKET 20

K

Hız İvme 0 t(s)

P
t 2t
+„ +a Y
X L
-20
0 0
Vİ

Zaman Zaman
Y -a X Başlangıçta aynı konumda bulunan iki araca ait verilen
-„
hız-zaman grafiğine göre,
I. (0-t) aralığında araçlar birbirine yaklaşmıştır.
II. (t-2t) aralığında araçlar birbirine yaklaşmıştır.
III. Araçlar t anında yan yanadır.
IV. (0-t) aralığında L aracı hızlanan hareket yapmıştır.
DİKKAT
V. (t-2t) aralığında K aracı hızlanan hareket yapmıştır.
™ Cismin ilk hızı sıfır olmadığı sürece, ivme-zaman gra-
VI. Araçlar 2t anında yan yanadır.
fiğine bakarak hangi yönde gittiğini anlamak mümkün
yargılarından hangileri doğrudur?
değildir.
A) I ve III B) II ve IV C) II, V ve VI
™ Yavaşlayan harekette hız ile ivme zıt yönlüdür.
D) I, II, III ve VI E) II, III, V ve VI

42 22. C
TYT FiZiK
KODU TARA
HAREKET VIP FiZiK

Örnek - 23 ÖSYM Tadında - 25

Doğrusal yörüngede hareket etmekte olan X, Y ve Z araçla- Doğru boyunca hareket eden ve t = 0 anında yan yana olan
rına ait hız-zaman grafiği şekildeki gibidir. K, L ve M hareketlilerin hız-zaman grafikleri şekildeki gibidir.

„ (m/s) X Hız
60 M

K
30
L
Y
0 t(s)
2 4 6

-30 Zaman
Z 0 t1 t2

İK
Buna göre,
Buna göre, araçların ivme büyüklükleri ax, ay ve az ara-
I. t1 anında K, L'den öndedir.
sındaki ilişki nedir?
II. t2 anında M, K'den öndedir.
A) ax = ay = az B) ax > ay > az C) az > ay > ax III. 0-t2 aralığında K ve M'nin yer değiştirmeleri eşittir.
D) az > ax > ay E) ay > az > ax yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

ÖSYM Tadında - 24
FİZ
A ve B araçları aynı anda K hizasından harekete başlayıp
VIP FİZİK

D) I ve III E) II ve III

kesikli çizgilerle temsil edilen yörüngelerde hareket ederek

aynı anda M hizasına ulaşıyorlar. Örnek - 26

L M
K L
¬

„
P
X
„
Y
Vİ

K
Aynı yönde sabit „ hızı ile ilerleyen K ve L hizasındaki
A B X ve Y trenlerinin arka uçları t süre sonra L hizasından
aynı anda geçtiğine göre;
Buna göre, A ve B araçlarının hareketleri boyunca,
I. Y treninin boyu ¬ den büyüktür.
I. KM arasında A aracının ortalama sürati B aracının
II. Y treninin boyu X'inkinden uzundur.
ortalama süratinden büyüktür.
II. A aracının harekete başladığı noktaya göre A aracına III. X treninin boyu ¬ den büyüktür.
ait konum vektörü ile yer değiştirme vektörü aynı olur. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
III. L ve M hizaları arasında B aracının aldığı yol yer A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
değiştirmesinin büyüklüğüne eşittir. D) II ve III E) I, II ve III
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III

TYT FiZiK 23. B 24. E 25. D 26. C 43