KODU TARA

VIP FiZiK MADDE VE ÖZELLİKLERİ

DAYANIKLILIK NOT

Düzgün bir cismin boyutları hangi oranda artırılırsa; hacmi

Katılarda Boyutlar Arası İlişkiler ve Dayanıklılık ve ağırlığı bu oranın küpü kadar artarken kesit alanı ise bu
Katı cisimlerin özelliğini kaybetmeden batma, gerilme, sıkış- oranın karesi kadar artar.
tırma veya burma gibi etkilere karşı gösterdiği dirence da- Dolayısıyla cismin dayanıklılığı bu oran kadar azalır.
yanıklılık denir.
r
Sizce karınca mı daha dayanıklı yoksa insan mı?
Dayanıklılık;

™ maddenin cinsine ve yapısına

2h ¡ Cismin taban alanı tavanından ne kadar büyükse cisim o
™ maddenin kendi ağırlığına kadar dayanıklı olur.
göre değişebilir.

İK
Bir cismin ağırlığına karşı da-
yanıklılığı;
3r
Kesit Alanı x y z
D=
Hacim
oranı arttıkça artar.

¡ Dayanıklılık, aynı madde-

den yapılmış prizmalarda D =
FİZ h
VIP FİZİK

NOT
1/h bulunur...
™ Hacimleri aynı olan üç boyutlu cisim-
lerde dayanıklılığı en fazla olan küredir.

™ Küre hacmine göre yüzey alanı en kü-

çük cisimdir.
Küresel Cisimlerin Dayanıklılığı
™ Evrende yıldızlar, gezegenler bundan
P
dolayı küreseldir.
Kesit Alanı ∏r2 3
D= = ¡ D= r
Hacim 4 3 4r
∏r
3
Vİ

Dikdörtgen Prizmanın Dayanıklılığı Aynı hacme sahip patateslerden hangisinin yüzey alanı
daha fazladır?

h
Kesit Alanı a2 1
D= = D=
Hacim a·a·h h
a
a

¡ Prizmaların boyutları iki katına çıkarılırsa dayanıklılığı

ne olur?

24 TYT FiZiK
KODU TARA
MADDE VE ÖZELLİKLERİ VIP FiZiK

ÖSYM Tadında - 1
Örnek - 4
Canlıların boyutları büyüdükçe; Bir küpün tüm boyutları 2 katına çıkartılırsa
Kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı I. Dayanıklılığı yarıya düşer.
II. Hacmi 4 katına çıkar.
Kendi hacmine göre yüzey alanı
III. Kesit alanı 4 katına çıkar.
Kendi hacmine göre enerji ihtiyacı
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III

İK
Örnek - 2

Aynı maddeden yapılmış şekildeki cisimlerin dayanıklı-

lıkları arasındaki ilişki nedir?

r ÖSYM Tadında - 5

5h
3h
FİZ r

h
3r
VIP FİZİK

Katı bir cismin tüm boyutları aynı oranda büyütülürse,

I. Dayanıklılığı artar.
II. Özkütlesi değişmez.
III. Taşıyabileceği yük miktarı azalır.
IV. Kesit alanı/hacim oran değişmez.
X Y Z
yargılarından hangileri doğrudur?
A) X = Y > Z B) Z > X = Y C) X > Y > Z A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) Z > Y > X E) X = Y = Z D) II ve III E) II ve IV
P
Vİ

Örnek - 3 Örnek - 6

Düzgün bir katı cismin kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı Bir küpün kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı D iken boyutları
ile ilgili, arttırılarak hacmi 8 katına çıkarılıyor.
I. Yüksekliği ile ters orantılıdır. Buna göre, son durumda cismin dayanıklılığı kaç D'dir?
II. Kesit alanı ile doğru orantılıdır. 1 1 1
A) B) C) D) 2 E) 4
III. Hacmi ile doğru orantılıdır. 8 4 2
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III

TYT FiZiK 2.D 3.A 4.D 5.D 6.C 25

 KODU TARA
VIP FiZiK MADDE VE ÖZELLİKLERİ

Örnek - 7 Örnek - 10

Aynı maddeden yapılmış aynı boydaki X ve Y halatlarının a

yarıçapları sırasıyla r ve 3r'dir. S1
S2
3a
2a
X halatı Y halatı Şekildeki dikdörtgenler prizması yerde S1 yüzeyi üzerin-
de dururken dayanıklılığı D1, S2 yüzeyi üzerinde durur-
D
ken dayanıklılığı D2 olduğuna göre 1 oranı kaçtır?
D1 D2
D2
1 2 3
A) B) C) 1 D) E) 3
3 3 2

İK
X halatı en fazla 4 N'luk yük taşıyabildiğine göre Y halatı
en fazla kaç N yük taşıyabilir?
1 1
A) B) C) 12 D) 4 E) 36
36 12 FİZ
ÖSYM Tadında - 8 Örnek - 11

Bir cismin dayanıklılığı; Bir öğrenci birer kutu özdeş kırmızı ve mavi renkli oyun ha-
VIP FİZİK

I. yapıldığı maddenin cinsine muru satın alıyor. Sonra bu oyun hamurlarıyla kutu içeriğinin
Kesit Alanı tamamını kullanarak farklı düzgün geometrik şekiller oluş-
II. oranına turuyor.
Hacim
III. cismin üzerine uygulanan kuvvetin şiddeti Bu şekillerle ilgili,
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
I. Boya kalınlıkları aynı ola-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III cak şekilde K ve L şekilleri
P
boyanırsa K küresi için ge- K L
D) II ve III E) I, II ve III
rekli boya miktarı L silindiri
için gerekenden fazla olur.
II. Boya kalınlıkları aynı olacak
Vİ

Örnek - 9 şekilde M ve N şekilleri bo-

M
yanırsa M küreleri için ge-
Aynı maddeden yapılmış, aynı hacimdeki küp silindir ve kü- N
rekli boya miktarı N küresi
renin dayanıklılıkları sırasıyla D1, D2 ve D3 tür.
için gerekenden fazla olur.

III. P prizmasının kesit alanı / ha-

cim oranı R prizmasından bü- P
h R
yüktür.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
Buna göre, D1, D2, ve D3 arasındaki büyüklük ilişkisi aşa-
ğıdakilerden hangisidir? (∏ = 3 alınız) D) II ve III E) I, II ve III

A) D1 = D2 = D3 B) D3 > D1 > D2 C) D3 > D1 = D2

D) D2 > D1 > D3 E) D1 = D2 > D3

26 7.E 8.B 9.C 10.D 11.D

TYT FiZiK
 KODU TARA
ÖSYM TİPİ | MADDE VE ÖZELLIKLERI VIP TEST 2

1. Canlıların kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları ile il- 4. Düşey kesitleri şekildeki gibi olan oyun hamuru ve demirden
gili, yapılmış K, L ve M cisimlerinin kesit alanları eşittir.
I. Canlının kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı, hacmi ile Oyun hamuru
ters orantılıdır.
II. Bir yavru kedi ile, aynı kedinin annesi belli bir yük-
seklikten yere düştüğünde yavru kedi daha az zarar
Oyun hamuru Demir
görür.
III. Bir karınca, kendi ağırlığının birkaç katı büyüklüğünde M
bir cismi taşıyabiliyorken bir fil bunu yapamaz.
K L
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III Buna göre;
I. K ve L cisimleri kullanılarak dayanıklılığın yüksekliğe

İK
bağlılığı tespit edilebilir,
II. L ve M cisimleri kullanılarak dayanıklılığın kullanılan
malzemeye bağlılığı tespit edilebilir,
III. K ve M cisimleri kullanılarak dayanıklılığın yüksekliğe
2. Aynı maddeden yapılmış şekildeki K ve L cisimlerinin ha- bağlılığı tespit edilebilir
cimleri eşittir. yargılarından hangileri doğrudur?
FİZ d
h
VIP FİZİK

A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
E) II ve III
C) Yalnız III

L
K 2d 2d
4d d
Buna göre, K ve L cisimlerinin ağırlıklarına göre daya-
D 5. X, Y, Z üç farklı tür örümcek olup şekildeki gibi yarıçapları
nıklılıkları oranı K kaçtır?
DL sırasıyla r, 2r, 3r olan örümcek ipekleri oluşturmuştur. Her bir
P
1 1 örümceğin oluşturduğu ipekler eşit F kuvveti uygulandığında
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2 ancak kopmaktadır.
r 2r 3r
Vİ

3. I. Bir köprünün dayanıklılığı ayaklarının kalınlığına bağ-

Y Z
lıdır. X
II. Halatın dayanıklılığı kullanılan ip sayısı ile doğru oran-
tılıdır. Buna göre, X, Y, Z örümceklerinin oluşturduğu ipekler-
III. Bir hamağın dayanıklılığı kullanılan iplerin uzunluğuna den aynı kalınlıkta sırasıyla K, L, M ipleri oluşturulacak
bağlıdır. olursa bu iplerin dayanıklılıkları arasındaki büyüklük
Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur? ilişkisi nasıl olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) K > L > M B) K = L = M C) M > L > K

D) I ve III E) I, II ve III D) L > M > K E) K > M > L

TYT FiZiK 1.E 2.E 3.C 4.C 5.A

27