Eksperymenty Tom II

Pd PZWL MON-Z-7/17 DEWD RTD 30/13 Zastrzeżone Egz.
pojedyńczy
TOM II Eksperymenty serii D z analizami
Spis treści
1. Adrian Siadkowski, Tomasz Otłowski, Marcin Gigoń, EKSPERYMENT D36

Wybuchowość paliwa JET A-1. Wybuch ładunku paliwowo – powietrznego 1,5 dm3 w
obiekcie imitującym przestrzeń pasażerską samolotu

Wybuch ładunku termobarycznego w obiekcie imitującym przestrzeń pasażerską
samolotu
3. Łukasz Kobus, Pomiar prędkości odłamków podczas wybuchu modelu kadłuba

samolotu przeprowadzony na bazie nagrań z kamer szybkich
4. Adrian Siadkowski, Tomasz Otłowski, Marcin Gigoń, EKSPERYMENT D37A

Wybuch ładunku termobarycznego w obiekcie imitującym przestrzeń pasażerską
samolotu
5. Adrian Siadkowski, Sprawozdanie z badań z wykorzystaniem urządzenia do

wykrywania śladowych ilości materiałów wybuchowych próbek pobranych z
obiektu po eksperymencie w Kazuniu Nowym w dniu 05.04.2017 r.

Wybuchowość paliwa JET A-1. Wybuch ładunku paliwowo – powietrznego 2,4 dm3 w
obiekcie imitującym przestrzeń pasażerską samolotu

Wybuch ładunku termobarycznego w powietrzu w bliskości kanistra z paliwem JET
A1
8. Tomasz Ziemski, Analiza rozpadu kadłuba TU-154 M na głównym polu szczątków
9. Jacek Jabczyński, Andrzej Łuczak, Sprawozdanie z przebiegu eksperymentów na

poligonie w Kazuniu w dniach 22.03.2017r. , 31.03.2017r., 05.04.2017 r. z
załącznikami
10. Andrzej Łuczak, Strefy pożarów ujawnionych w kwietniu 2010r. na torze podejścia
do lotniska Smoleńsk-Siewiernyj oraz na wrakowisku powstałym dnia 10.04.2010r.
podczas katastrofy samolotu Tu-154M „101”
Strona 1 z 332
Pd PZWL MON-Z-7/17 DEWD RTD 30/13 Zastrzeżone Egz. pojedyńczy
11. Szczepan Cierniak, Sprawozdanie z eksperymentów na poligonie w Kazuniu w

dniach 22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r. (raport z testów medycznych)
12. Marek Dąbrowski, Informacje o ciałach ze śladami wysokiej temperatury i oparzeń
Strona 2 z 332
EKSPERYMENT D36
Wybuchowość paliwa JET A-1
Wybuch ładunku paliwowo – powietrznego 1,5 dm3
w obiekcie imitującym przestrzeń pasażerską
samolotu
Data realizacji eksperymentu:
22.03.2017
Miejsce realizacji eksperymentu:
Plac Strzelań 2 Pułku Saperów

w Kazuniu Nowym
Strona 3 z 332
Cel eksperymentu
Celem eksperymentu nr D36 było zaobserwowanie zjawiska i skutków wybuchu
ładunku paliwowo – powietrznego 1,5 dm3 w obiekcie imitującym przestrzeń
pasażerską samolotu TU-154 M.
Obiekt imitujący przestrzeń pasażerską samolotu Tu –

154M
Do budowy konstrukcji wspierającej podłogę użyto kątowników stalowych

60x60x6mm oraz 60x40x3mm, a także stalowych profili o przekroju prostokątnym
40x30x3mm. Stelaż wykonany z tych materiałów pozwolił na umieszczenie na nim
podłogi z płyty OSB o grubości 12mm oraz uniesienie konstrukcji i transport jej na
miejsce przeprowadzenia planowanych eksperymentów.
Rysunek 1 Schemat szkieletu podłogi
Strona 4 z 332
Rysunek 2, 3 Zdjęcie podłogi obiektu
Strona 5 z 332
Do wykonania wręg użyto profili aluminiowych PA38 o wymiarach 40x20x2mm,

długości 6000mm o przekroju prostokątnym, które ukształtowano zgodnie z
profilem kadłuba (rozstaw wręg co 500mm). W celu wykonania podłużnic
zastosowano ceowniki aluminiowe PA38 o wymiarach 10x10x1mm i długości
4000mm, które w celu uzyskania żądanej długości obiektu około 6000mm zostały ze
sobą złączone konstrukcją nitowaną (rozstaw podłużnic co 150mm). Jako materiał
stanowiący poszycie kadłuba zastosowano duraluminiową blachę lotniczą D16AT o
grubości 0,8mm w arkuszach zgodnych z rozstawem wręg i podłużnic na konstrukcji.
W celu zamknięcia konstrukcji dwiema ścianami pionowymi zastosowano
duraluminiową blachę lotniczą D16AT o grubości 1,0mm, wzmocnioną układem
usztywniających podłużnic i poprzeczek. Całość poszycia połączono lotniczymi
nitami zrywalnymi GO-BULB 3.2x9.0 oraz INOX 3.2x11.4. Wszystkie miejsca połączeń
uszczelniono masą uszczelniającą. Dodatkowo wręgi 3, 8 i 11 wykonano poprzez
połaczenie ze sobą za pomocą śrub trzech wręg imitując w ten sposób wręgi
„pancerne“ znajdujace się nad centropłatem statku powietrznego. Podłużnice po obu
stronach burt licząc od podłogi nr 5, 6 pominięto – jest to przestrzeń w statku
powietrznym, na której osadzone są okna. Podłużnice 4, 7 zostały wzmocnione po
obu stronach burt (zdublowane).
Rysunek 4 Schemat technologiczny wręg, podłużnic i grodzi
Strona 6 z 332
Strona 7 z 332
Rysunek 5,6, 7 Zdjęcia z montażu obiektu
Przednia ściana zamykająca przestrzeń została wyposażona w cztery otwory

wentylacyjne o średnicy 110mm oraz otwór rewizyjny o wymiarach 600x600mm
zamykany szczelnie włazem za pomocą ośmiu śrub.
Rysunek 8 Otwory wentylacyjne i otwór rewizyjny
Strona 8 z 332
Obiekt oznakowano wewnątrz i na zewnątrz za pomocą kolorowych markerów

według poniższego schematu w celu późniejszej identyfikacji szczątków mających
powstać w trakcie realizacji eksperymentów.
Rysunek 9, 10 System znakowania obiektu
Strona 9 z 332
Rysunek 11 Oznakowany obiekt w miejscu przeprowadzenia eksperymentu
Rysunek 12 Oznakowany obiekt w miejscu przeprowadzenia eksperymentu
Strona 10 z 332
Rysunek 13 Oznakowanie obiektu od wewnątrz
Rysunek 14 Obiekt od frontu w miejscu przeprowadenia eksperymentu
Strona 11 z 332
Rysunek 15 Obiekt od tyłu w miejscu przeprowadenia eksperymentu
W obiekcie na wysokości 7 i 8 wręgi zamontowano w jednej linii dwa rzędy siedzeń

lotniczych (sześć foteli) oryginalnych pochodzących z samolotu TU- 154 M nr boczny
101 pozostałych po ich wymianie.
Strona 12 z 332
Rysunek 16, 17 Oryginalne fotele lotnicze umieszczone w obiekcie
Całość powyższych prac, użytych materiałów i rozwiązań, a także oddanych

szczegółów konstrukcyjnych posłużyła do jak najwierniejszego oddania przekroju
kadłuba (wycinka przestrzeni pasażerskiej) nad centropłatem Tupolewa TU-154M.
Rysunek 18 Przekrój centropłata TU 154 M
Strona 13 z 332
Ładunek
Ładunek paliwowo – powietrzny oparty na pojemniku w kształcie
prostopadłościanu, zamykanego pokrywą z zamknięciami typu „klips”. Po
umieszczeniu pirotechnicznych ładunków rozrzucających w wnętrzu pojemnika na
bazie mieszaniny pirotechnicznej chloranu potasu i pyłu glinowego w stosunku
masowym 7:3 o wadze 30 g każdy, pojemnik wypełniono 1,5 dm3 paliwa JET – A 1. Po
napełnieniu pojemnika paliwem całość uszczelniono taśmą samoprzylepną zbrojoną
typu „PowerTape”
Ładunek wystandaryzowany dla przestrzeni o kubaturze obiektów testach serii C nr

24, 30, 35.
Rysunek 19, 20 Ładunek paliwowo -powietrzny użyty w eksperymencie
Strona 14 z 332
Dla wystandaryzowanego ładunku pirotechnicznego inicjującego wybuch

mieszaniny paliwowo – powietrznej przyjęto przyrost ciśnienia zmierzonego dla
adekwatnej przetrzeni kubatrowej w eksperymencie C 24.
Analiza przebiegu ciśnienia
Eksperyment 24
5
3
Ciśnienie, bar
0
0,09 0,11 0,13 0,15 0,17 0,19 0,21 0,23 0,25
-1
Czas, s
Ciśnienie maksymalne: 4,199 bar (czas od odpalenia: 0,24197 s)
Prędkość przyrostu ciśnienia 174,9 bar/s

(druga część przyrostu – najbardziej dynamiczna)
Strona 15 z 332
Przebieg eksperymentu
Poniższe zdjęcia prezentują przebieg eksperymentu i zachowanie się obiektu po
wybuchu mieszaniny paliwowo – powietrznej.
Strona 16 z 332
Strona 17 z 332
Strona 18 z 332
Strona 19 z 332
Strona 20 z 332
Rysunek 21 – 33 Fazy wybuchu mieszaniny paliwowo – powietrznej
Strona 21 z 332
Obserwacje i konkluzje
Zaobserwowane podczas przebiegu eksperymentu oderwanie kopuły od podłogi

było wynikiem niewłaściwego do powstałej energii wybuchu zespolenia
konstrukcyjnego górnej części obiektu z ramą. Widoczne na filmie z szybkiej kamery
działanie ciśnienia spowodowało oderwanie się konstrukcji w najsłabszych punktach
mocowania i uniesienie jej w górę na wysokość ok. 7 m.
Rysunek 34 Zdjęcie z szybkiej kamery ukazujące działanie ciśnienia na punkty łączenia poszycia
z podłogą
Działające ciśnienie spowodowało wgięcie ramy podłogi z uszkodzeniami

mocowania foteli. Nie spowodowało jednak uszkodzeń ram foteli i samych foteli.
Rysunek 35 Obiekt po wybuchu mieszaniny paliwowo – powietrznej
Strona 22 z 332
Rysunek 36 Rysunek 35 Obiekt po wybuchu mieszaniny paliwowo – powietrznej
Wybuch mieszaniny paliwowo – powietrznej bezpośrednio spowodował rozerwanie

tylnej ściany obiektu (rys. 37, 38) bez znaczących zniszczeń poszycia i bez
defragmentacji odłamkowej. Widoczne na zdjęciu (rys. 37) uszkodzenie narożnika
nastąpiło wskutek miejscowego uderzenia obiektu o ziemię. Mimo upadku z
wysokości konstrukcja wręg i podłużnic nie uległa zniszczeniu (rys. 38) Wystąpiły
lokalne niewielkie osmolenia i opalenia na niektórych elementach.
Rysunek 37 Uszkodzenie narożnika obiektu po uderzeniu z ziemią
Strona 23 z 332
Rysunek 38 Widok wręg, podłużnic i tylnej ściany obiektu od wewnątrz po wybuchu mieszaniny
paliwowo - powietrznej
Informacja o załącznikach:
1. Oględziny obiektu zawiera odrębne sprawozdanie sporządzone przez ekspertów

Jacka Jabczyńskiego i Andrzeja Łuczaka.
2. W ramach testu D 36 przeprowadzono również eksperyment medyczny badający

wpływ wybuchu na imitacje kości i tkanek miękkich. Obserwacje i konkluzje
zawarto w odrębnym sprawozdaniu sporządzonym przez ppłka dr n. med.
Szczepana Cierniaka.
Strona 24 z 332
EKSPERYMENT D37
Wybuch ładunku termobarycznego
samolotu
31.03.2017

w Kazuniu Nowym
Strona 25 z 332
Cel eksperymentu
Celem eksperymentu nr D37 była obserwacja zjawiska i skutków wybuchu ładunku
termobarycznego w obiekcie imitującym przestrzeń pasażerską samolotu TU–154 M.
Obiekt imitujący przestrzeń pasażerską samolotu Tu –

154M
Do eksperymentu wykorzystano naprawiony obiekt, w którym podczas

eksperymentu D 36 doszło do oderwania się poszycia (kopuły) od kratownicy
z zamocowaną na niej podłogą i siedzeniami. W związku z małą skalą uszkodzeń
mechanicznych powyższe elementy zostały ze sobą zespolone przez
wykwalifikowaną kadrę pracowniczą Wojskowych Zakładów Lotniczych nr 1
w Łodzi, dzięki czemu możliwa była realizacja dalszych eksperymentów.

40x30x3mm. Stelaż wykonany z tych materiałów pozwolił na umieszczenie na nim
podłogi z płyty OSB o grubości 12mm oraz uniesienie konstrukcji i transport jej na
miejsce przeprowadzenia planowanych eksperymentów.
Rysunek 1 Schemat szkieletu podłogi
Strona 26 z 332
Rysunek 2, 3 Zdjęcie podłogi obiektu

Strona 27 z 332

W celu zamknięcia konstrukcji dwiema ścianami pionowymi zastosowano
duraluminiową blachę lotniczą D16AT o grubości 1,0mm, wzmocnioną układem
usztywniających podłużnic i poprzeczek. Całość poszycia połączono lotniczymi
nitami zrywalnymi GO-BULB 3.2x9.0 oraz INOX 3.2x11.4. Wszystkie miejsca połączeń
uszczelniono masą uszczelniającą. Dodatkowo wręgi 3, 8 i 11 wykonano poprzez
połaczenie ze sobą za pomocą śrub trzech wręg imitując w ten sposób wręgi
„pancerne“ znajdujace się nad centropłatem statku powietrznego. Podłużnice po obu
stronach burt licząc od podłogi nr 5, 6 pominięto – jest to przestrzeń w statku
powietrznym, na której osadzone są okna. Podłużnice 4, 7 zostały wzmocnione po
obu stronach burt (zdublowane).
Strona 28 z 332
Strona 29 z 332
Rysunek 5,6, 7 Zdjęcia z montażu obiektu
Przednia ściana zamykająca przestrzeń została wyposażona w cztery otwory

wentylacyjne o średnicy 110mm oraz otwór rewizyjny o wymiarach 600x600mm
zamykany szczelnie włazem za pomocą ośmiu śrub.
Rysunek 8 Przednia ściana obiektu po naprawie
Strona 30 z 332
Obiekt oznakowano wewnątrz i na zewnątrz za pomocą kolorowych markerów

według poniższego schematu w celu późniejszej identyfikacji szczątków mających
powstać w trakcie realizacji eksperymentów.
Rysunek 9, 10 System znakowania obiektu
Strona 31 z 332
Rysunek 11 Oznakowany obiekt po naprawie w miejscu przeprowadzenia eksperymentu
Rysunek 12 Oznakowany obiekt po naprawie w miejscu przeprowadzenia eksperymentu
Strona 32 z 332
Rysunek 13 Oznakowanie obiektu od wewnątrz
Rysunek 14 Obiekt w miejscu przeprowadzenia eksperymentu z naprawioną ścianą tylną
Strona 33 z 332

lotniczych (sześć foteli) oryginalnych pochodzących z Tu 154 M nr boczny 101
pozostałych po ich wymianie. W eksperymencie D 37 wykorzystano fotele pozostałe
po eksperymencie D 36, stąd widoczne na zdjęciach ślady opaleń i okopceń.
Rysunek 15 Oryginalne fotele lotnicze umieszczone w obiekcie, wykorzystane po ekperymencie D 36
Rysunek 16 Oryginalne fotele lotnicze umieszczone w obiekcie, wykorzystane po ekperymencie D 36
Strona 34 z 332

Ładunek
Terminem „ładunki termobaryczne” określa się szereg rożnych rodzajów

ładunków/bomb od paliwowo-powietrznych, w których wytwarzana jest chmura
palnego ośrodka i następnie detonacja mieszaniny paliwowo-powietrznej, do
metalizowanych materiałów wybuchowych, których rozwijająca się „kula ognia”
wykorzystuje tlen z powietrza do spalania proszków metali (np. Al, Mg). Efektem jest
wygenerowanie fali podmuchowej, charakteryzującej się niższą amplitudą
nadciśnienia oraz dłuższym czasem trwania w porównaniu z klasycznym materiałem
wybuchowym. Wskutek tego przy oddziaływaniu fali podmuchowej na przegrodę
mamy do czynienia raczej z pchaniem niż uderzeniem.
Termobaryczne materiały wybuchowe (Thermobaric Explosives - TBX wytwarzają

długo trwającą falę ciśnienia o umiarkowanej intensywności, która może propagować
się wzdłuż korytarzy (długich zamkniętych elementów konstrukcyjnych).1
W mieszaninach wybuchowych generujących efekt termobaryczny proces wybuchu

przebiega dwuetapowo. W pierwszym stadium następuje detonacja mieszaniny a
1 K. BARCZ, W. A. TRZCIŃSKI „Materiały wybuchowe termobaryczne i o podwyższonej

zdolności podmuchowej” BIULETYN WAT VOL. LIX, NR 3, 2010
Strona 35 z 332
ekspandujące produkty wybuchu ulegają wymieszaniu z powietrzem. Ze względu na

silnie ujemny bilans tlenowy wyjściowej mieszaniny wybuchowej, w produktach
wybuchu znajdują się rozżarzone cząstki nieprzereagowanego w pełni aluminium i
węgla (sadzy) oraz wodór i tlenek węgla o wysokiej temperaturze. Substancje te będą
energicznie reagować z tlenem atmosferycznym, w miarę postępowania procesu
ekspansji i mieszania produktów wybuchu z powietrzem. Proces ten trwa
wielokrotnie dłużej niż pierwotna detonacja mieszaniny, co powoduje podtrzymanie
wartości fali nadciśnienia propagującej się w powietrzu.
Rysunek 18 Schmat budowy walcowego ładunku termobarycznego
Obecność nadmiaru pyłu aluminiowego w termobarycznych materiałach

wybuchowych powoduje kolejny etap współreagowania związków powstałych w
etapie rozkładu składników materiału wybuchowego. Jest to reakcja utleniania pyłu
aluminiowego tlenem zawartym w powietrzu otaczającym miejsce wybuchu. Wraz z
gazowymi produktami wybuchu, w otaczającej atmosferze, rozprzestrzenia się pył
aluminiowy, który nie uległ reakcji w procesie detonacji materiału wybuchowego.
Gazowe produkty wybuchu, podgrzane do wysokiej temperatury powodują
rozgrzanie cząsteczek pyłu rozprzestrzeniającego się w otoczeniu miejsca wybuchu i
następuje jego spalanie w tlenie znajdującym się w atmosferze. Proces ten generuje
dodatkowy efekt cieplny reakcji rozkładu oddziałujący na otoczenie oraz wydłuża
czas trwania impulsu fali nadciśnienia i podciśnienia.
Kolejnym czynnikiem destrukcyjnym podczas wybuchu termobarycznego

materiału wybuchowego jest fala podciśnienia rozchodząca się za falą uderzeniową.
Bezpośrednią przyczyną jej powstania jest rozchodzenie się fali uderzeniowej, tak jak
w przypadku wybuchu klasycznego kruszącego materiału wybuchowego. Efekt ten
Strona 36 z 332
jest znacznie zwiększony (w skali jak i w odległości od miejsca wybuchu) ze względu

na ubytek tlenu z powietrza znajdującego się w miejscu wybuchu. Ekspandujące gazy
powybuchowe nie kompensują ubytku tlenu, co powoduje wydłużenie efektu
działania fali podciśnienia na otoczenie.
Różnice pomiędzy wybuchem klasycznego kruszącego materiału wybuchowego

(trotyl, heksogen, oktogen) a termobarycznym materiałem wybuchowym
zobrazowano na następnym rysunku. Przedstawia on wykres zależności ciśnienia fali
uderzeniowej generowanej przez materiał wybuchowy w funkcji czasu. Z wykresu
wynika, iż czas trwania impulsu nadciśnienia, w przypadku termobarycznych
materiałów wybuchowych, jest kilka razy dłuższy w porównaniu do impulsu
nadciśnienia generowanego przez klasyczny kruszący materiał wybuchowy. Wartość
amplitudy nadciśnienia jest jednak wyraźnie niższa w przypadku termobarycznych
materiałów wybuchowych.2
Rysunek 19 Zależność ciśnienia p od czasu t dla termobarycznego i klasycznego kruszącego materiału

wybuchowego
Źródło: J. BORKOWSKI, E. MILEWSKI, B. ZYGMUNT „Amunicja termobaryczna - rodzaj amunicji
przestrzennej” Problemy Techniki Uzbrojenia, WITU, s. 39
Zastosowany w eksperymencie ładunek termobaryczny o łącznej masie 1300 g

w kształcie walca składał się z opakowania zewnętrznego – puszki metalowej,
nieuczulonej matrycy emulsyjnego materiału wybuchowego produkowanego w
zakładach Nitroerg pod nazwą handlową „Emulinit” wymieszanego z pyłem
2 J. BORKOWSKI, E. MILEWSKI, B. ZYGMUNT „Amunicja termobaryczna - rodzaj amunicji

przestrzennej” Problemy Techniki Uzbrojenia, WITU
Strona 37 z 332
aluminiowym oraz rdzenia heksogenowo – cerezynowego (3 walcowe pobudzacze

o wadze 40 g każdy).
Rysunek 20 Zastosowany w eksperymencie ładunek termobaryczny
Rysunek 21 Zastosowany w eksperymencie ładunek termobaryczny umieszczony w obiekcie
Strona 38 z 332
Poniższe zdjęcia prezentują przebieg eksperymentu i zachowanie się obiektu po
wybuchu ładunku termobarycznego.
Ujęcie boczne (rys. 22-35)
Strona 39 z 332
Strona 40 z 332
Strona 41 z 332
Strona 42 z 332
Strona 43 z 332
Strona 44 z 332
Ujęcie z przodu skos (rys. 36-46)
Strona 45 z 332
Strona 46 z 332
Strona 47 z 332
Strona 48 z 332
Strona 49 z 332
Strona 50 z 332
Ujęcie z tyłu skos (rys. 47 – 56)
Strona 51 z 332
Strona 52 z 332
Strona 53 z 332
Strona 54 z 332
Strona 55 z 332
Detonacja ładunku termobarycznego umieszczonego w obiekcie imitującym

przestrzeń pasażerską samolotu TU - 154 M spowodowała całkowite zniszczenie
konstrukcji i poszycia z powstaniem odłamków o różnej wielkości i rozrzuconych na
różną odległość (szczegółowy rozkład odłamków zawiera załącznik - sprawozdanie
z oględzin).
Rysunek 57 Zniszczony obiekt po wybuchu ładunku termobarycznego
Niektóre z odłamków zostały wbite w ziemię, co świadczy o dużej energii wyrzutu i

prędkości spadania (pomiar prędkości odłamków zawiera załącznik - raport
pomiarowy).
Rysunek 58 Odłamki poszycia wbite w ziemię
Strona 56 z 332
Mimo gwałtowności zjawiska nagranie szybką kamerą pozwoliło stwierdzić zgodnie

z teorią przebiegu wybuchu ładunku termobarycznego wytworzenie długo trwającej
fali ciśnienia o umiarkowanej intensywności, która może propagować się wzdłuż
długich zamkniętych elementów konstrukcyjnych, o czym w przypadku
eksperymentu świadczy całościowe wypchnięcie tylnej ściany pionowej obiektu.
Rysunek 59 Wypchnięcie tylnej ściany obiketu podczas wybuchu ładunku termobarycznego
Podłoga obiektu została pofragmentowana z uszkodzeniem stalowej ramy. Fotele

zostały wyrwane z mocowania konstrukcji i przesunięte w część tylną obiektu,
a siedziska zniszczone.
Rysunek 60 Zniszczona podłoga i fotele z wnętrza obiektu
Strona 57 z 332
W pierwszej fazie eksplozji nastąpiło przebicie poszycia obiektu odłamkami

metalowej obudowy ładunku termobarycznego. Zaobserwowano również elementy
poszycia całkowicie pozbawione nitów mocujących blachę do wręg i podłużnic oraz
pofałdowanie blachy poszycia.
Rysunek 61 Fragment poszycia pozbawionego nitów skutek wybuchu
Rysunek 62 Fragment pofalowanej wskutek wybuchu blachy poszycia obiektu
Strona 58 z 332
Zaobserwowano również charakterystyczny skutek zrywania łączenia podłużnic

pomiędzy wręgami, stwierdzony w części ogonowej samolotu TU 154 M na zdjęciach
z wrakowiska (załącznik nr 4 do sprawozdania z oględzin obiektów po wybuchu
zawiera porównanie cech zniszczeń szczątków powybuchowych z eksperymentu
wykonanego w dniu 31.03.2017r. z cechami zniszczeń szczątków samolotu Tu 154M
ze Smoleńska).
Rysunek 63 Charakterystyczne „szpilki“ podłużnic
1. Oględziny obiektu, schematy rozrzutu elementów obiektu oraz porównanie cech

zniszczeń szczątków powybuchowych z eksperymentu wykonanego w dniu
31.03.2017r. z cechami zniszczeń szczątków samolotu Tu 154M ze Smoleńska)
zawiera odrębne sprawozdanie sporządzone przez ekspertów Jacka
Jabczyńskiego i Andrzeja Łuczaka.
2. Na podstawie zapisów wybuchu z szybkich kamer dokonano pomiaru prędkości
odłamków podczas wybuchu w obiekcie imitującym przestrzeń pasażerską
samolotu TU-154 M. Wyniki zawarto w odrębnym raporcie pomiarowym
sporządzonym przez firmę Envibra.
Strona 59 z 332
Załącznik nr 4 – Porównanie cech zniszczeń szczątków powybuchowych z eksperymentu wykonanego w dniu 31.03.2017r. z cechami zniszczeń szczątków samolotu Tu 154M ze Smoleńska.
MATERIAŁ PORÓWNAWCZY : ODŁAMKI Z EKSPERYMENTU NA POLIGONIE W KAZUNIU
CECHA : MIKROKRATERY NA POWIERZCHNI
Strona 60 z1 332
|S trona
5 mm
Strona 61 z2 332
|S trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : FOTO PROKURATURA OBIEKT NR 66
Strona 62 z3 332
|S trona
Strona 63 z4 332
|S trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : RAPORT ARCHEOLOGÓW
Strona 64 z5 332
|S trona
MATERIAŁ PORÓWNAWCZY : ODŁAMKI Z EKSPERYMENTU NA

POLIGONIE W KAZUNIU
Strona 65 z6 332
|S trona
CECHA : SKOŚNE I NAPRZEMIENNIE SKOŚNE KRAWĘDZIE PRZERWANIA CIĄGŁOŚCI BLACHY
Strona 66 z7 332
|S trona
Strona 67 z8 332
|S trona
Strona 68 z9 332
|S trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : FOTO PROKURATURA DSC_6815, OBIEKT NR 65
Strona 6910 |S
z 332 trona
Strona 7011 |S
z 332 trona
Strona 7112 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY –RAPORT ARCHEOLOGÓW
Strona 7213 |S
z 332 trona
CECHA : PRZEBICIA ODŁAMKAMI
Strona 7314 |S
z 332 trona
Strona 7415 |S
z 332 trona
Strona 7516 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : FOTO PROKURATURA DSC_6836, OBIEKT NR 74, FRAGMENT SZAFKI ŻYWNOŚCIOWEJ (DRZWICZKI)
Strona 7617 |S
z 332 trona
Strona 7718 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : FOTO PROKURATURA DSC_6917, OBIEKT NR 111.
Strona 7819 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY – RAPORT ARCHEOLOGÓW
Strona 7920 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY – RAPORT ARCHEOLOGÓW
Strona 8021 |S
z 332 trona
CECHA : PRZEBICIA ODŁAMKAMI – KSZTAŁT I WYGLĄD OTWORU PRZEBICIA
Strona 8122 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : FOTO PROKURATURA DSC_6908, OBIEKT NR 106. PŁYTA STOLIKA SKŁADANEGO NA OPARCIU FOTELA W CZĘŚCI
PASAŻERSKIEJ, FRAGMENT
Strona 8223 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : FOTO PROKURATURA DSC_6909, OBIEKT NR 106. PŁYTA STOLIKA SKŁADANEGO NA OPARCIU FOTELA W CZĘŚCI PASAŻESKIEJ,
DRUGA STRONA FRAGMENT
Strona 8324 |S
z 332 trona
CECHA : KSZTAŁT ODŁAMKÓW
Strona 8425 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : FOTO RAPORT ARCHEOLOGÓW
Strona 8526 |S
z 332 trona
CECHA : POWYBUCHOWE ZWIJANIE BLACH
Strona 8627 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŻRÓDŁOWY : FRAGMENTY ZE SMOLEŃSKA – FOTO PROKURATURA, OBIEKTY NR 76, 145, 146
Strona 8728 |S
z 332 trona
MATERIAŁ PORÓWNAWCZY : ODŁAMKI Z EKSPERYMENTU NA POLIGONIE

W KAZUNIU
CECHA : WYRWANE NITY
Strona 8829 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY : FOTO PROKURATURA, OBIEKT NR 61
Strona 8930 |S
z 332 trona
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY FOTO PROKURATURA – FRAGMENT ZDJĘCIA Z OGLEDZIN SZCZĄTKÓW – WYNOSZENIE Z BARAKU W
SMOLEŃSKU FRAGMENTÓW POSZYCIA POZBAWIONYCH NITÓW I ODERWANYCH OD KONSTRUKCJI – PONIŻEJ PORÓWNANIE
SMOLEŃSK KAZUŃ
Strona 9031 |S
z 332 trona
Podsumowanie
Obiekty przedstawione na zdjęciach stanowią jedynie materiał poglądowy i nie są jedynymi przykładami występowania cech zbieżnych z uszkodzeniami
powybuchowymi , powstałymi podczas eksperymentu w dniu 31.03.2017.
Materiał źródłowy pochodzi z akt Naczelnej Prokuratury Wojskowej. Ze względu na niedostosowanie jakości i metodyki wykonania zdjęć do celów porównań
makroskopowych, znaczna ilość zdjęć zawartych w aktach nie nadaje się do bezpośredniej analizy porównawczej przełomów powierzchni, czy drobnych
mikrouszkodzeń. Materiał zgromadzony podczas prospekcji terenowej archeologów jest, ponadto, w znacznym stopniu zanieczyszczony ziemią i błotem, ponadto nie
wykonano zdjęć, pokazujących z różnych ujęć i stron te sam element.
Część materiału źródłowego umożliwia bezpośrednie porównania i została wykorzystania m.in. do niniejszej analizy.
Uwaga : Materiał zdjęciowy został poddany modyfikacji polegającej na poprawie kontrastu, tonalności, jasności, koloru, oraz kadrowaniu i powiększaniu
detali. Nie dokonano żadnych zmian polegających na przekształceniu lub modyfikacji obiektów na zdjęciach. Zdjęcia mikroskopowe wykonano mikroskopem
elektronicznym Levenhuk DTX90 – powiększenia do 400x.
Jacek Jabczyński 18.04.2017 r.
Strona 9132 |S
z 332 trona
Strona 92 z 332
Strona 93 z 332
Strona 94 z 332
Strona 95 z 332
Strona 96 z 332
Strona 97 z 332
Strona 98 z 332
Strona 99 z 332
Strona 100 z 332

Strona 101 z 332

Strona 102 z 332

Strona 103 z 332

Strona 104 z 332

Strona 105 z 332

Strona 106 z 332

EKSPERYMENT D37A
Wybuch ładunku termobarycznego
samolotu
05.04.2017

w Kazuniu Nowym
Strona 107 z 332

Cel eksperymentu
Celem eksperymentu nr D 37 A była obserwacja zjawiska i skutków wybuchu ładunku
termobarycznego w niehermetycznym obiekcie imitującym przestrzeń pasażerską
samolotu Tu – 154 M.
Obiekt imitujący przestrzeń pasażerską samolotu

TU-154 M
Do eksperymentu D37A wykorzystano obiekt użyty w eksperymencie D38.

W wyniku rozerwania poszycia obiekt ten nie był hermetyczny i całkowicie
zamknięty.
Rysunek 1 Obiekt pozostały po ekperymencie D 38
Strona 108 z 332

W eksperymencie wykorzystano ładunek termobaryczny 1300 g o budowie, składzie
i gramaturze jak w eksperymencie D 37.
Poniższe zdjęcia ( rys. 2 – 9) prezentują przebieg eksperymentu i zachowanie się

obiektu po wybuchu ładunku termobarycznego.
Strona 109 z 332

Strona 110 z 332

Strona 111 z 332

Strona 112 z 332

Hermetyzacja nie ma wpływu na skutek wybuchu i zniszczenia, które są analogiczne
do skutków wybuchu ładunku termobarycznego w eksperymencie D 37. Detonacja
ładunku termobarycznego spowodowała znaczne zniszczenie konstrukcji i poszycia
z powstaniem odłamków o różnej wielkości i rozrzuconych na różną odległość.
Rysunek 10 Destrukcja obiektu po wybuchu ldunku termobarycznego
Rysunek 11 Porozrzucane w wyniku wybuchu elementy poszycia obiektu
Strona 113 z 332

Mimo wzmocnień konstrukcyjnych zamykających ścian pionowych w obiekcie (vide:

opis obiektu w karcie eksperymentu D 38) nie uległy one zniszczeniu, a jedynie
wypchnięciu, o czym świadczą ich odchylenia Podłoga obiektu została wgnieciona z
uszkodzeniem stalowej ramy. Fotele zostały wyrwane z mocowania konstrukcji i
przesunięte w część tylną obiektu, a siedziska zniszczone.
Rysunek 12 Odchylenie ścian pionowych obiektu
Rysunek 13 Zniszczenia foteli
Strona 114 z 332

Analogicznie jak w eksperymencie D37 zaobserwowano elementy poszycia

całkowicie pozbawione nitów mocujących blachę do wręg i podłużnic.
Rysunek 14 Fragment poszycia całkowicie pozbawiony nitów mocujących
Ponadto w eksperymencie pobrano do badania za pomocą urządzenia do

wykrywania śladowych ilości materiałów wybuchowych „Itemiser” 20 próbek z
różnych części obiektu po detonacji ładunku termobarycznego. Badania
przeprowadzono w dniu 6.04.2017 r. z wykorzystaniem urządzenia PSG Katowice –
Pyrzowice na terenie Międzynarodowego Portu Lotniczego „Katowice” w
Pyrzowicach. Spodziewany efekt detekcyjny po detonacji ładunku termobarycznego
z zawartością matrycy emulsyjnej z trzpieniem heksogenowo – cerezynowym w
badaniu śladowych ilości materiałów wybuchowych to wykrycie grupy azotanowej
oraz heksogenu (RDX). W 19 próbach przeprowadzone badania z wykorzystaniem
urządzenia Itemiser3 nie wskazały obecności materiałów wybuchowych. W 1 próbie
badanie urządzeniem Itemiser 3 wskazało detekcję i alarm zawartości materiału
wybuchowego RDX (heksogen). Próba zebrana była z fotela lotniczego znajdującego
się w odległości 1 metra od ładunku z zawartością heksogenu. Szczegółowe
sprawozdanie z badań stanowi załącznik do niniejszej karty eksperymentu.
Strona 115 z 332

SPRAWOZDANIE
z badań z wykorzystaniem urządzenia do wykrywania
śladowych ilości materiałów wybuchowych próbek pobranych
z obiektu po eksperymencie w Kazuniu Nowym w dniu
05.04.2017 r.
Strona 116 z 332

1. Opis urządzeń i metodologia badania
Badania były prowadzone z wykorzystaniem urządzenia do wykrywania śladowych

ilości materiałów wybuchowych Itemiser3 firmy GE Ion Track. Zastosowane urządzenie nie
jest urządzeniem pomiarowym, a detektorem. W pierwszej kolejności system Itemiser3
przechwytuje śladowe ilości oparów lub cząstek wydzielanych lub pozostawionych przez
materiały wybuchowe. Wychwycone cząstki są odparowywane i zasysane do systemu
wykrywającego, w którym analizowane są przez detektor. Zastosowana technika wykrywania
MW, spektrometria ruchliwości jonów w
pułapce, polega na jonizowaniu oparów oraz
pomiarze ruchliwości jonów w polu
elektrycznym. Ruchliwości poszczególnych
jonów różnią się na tyle, że można je
zidentyfikować.* Czułość systemu kształtuje się
na poziomie nanogramów dla wszystkich
substancji z biblioteki.
Rysunek 1Urządzenie Itemiser
Próbki są zbierane poprzez przetarcie pułapką podejrzanych powierzchni i umieszczenie jej

w desorberze. Podczas pobierania próbek
operator nosił czyste rękawiczki bawełniane, aby
uniemożliwić zanieczyszczenie krzyżowe
próbki. Stół do wykładania przedmiotów
badanych oczyszczano chusteczkami
nasączonymi alkoholem izopropylowym. Każdy
z przedmiotów był poddany dwukrotnemu
badaniu.
Rysunek 2 Pułapka umieszczona w desorberze urządzenia Itemiser3 i MobilTrace
*
Szczegółowy opis działania wraz ze schematem zawarto w dokumentach producenta: „Itemiser 3. Podręcznik
użytkownika. System do wykrywania oraz identyfikacji materiałów wybuchowych i narkotyków. MA001067-
PL Wer. 7”
Strona 117 z 332

System Itemiser3 został fabrycznie skonfigurowany do wykrywania następujących

materiałów wybuchowych:
• TNT - trójnitrotoluen, trotyl,

• NITRO - nitrogliceryna, nitroglikol,
• RDX - trianitroamina cyklotriametylenu, C4, heksogen,
• PETN – czteroazotan pentaerytrytu,
• HMX – wysokotopliwy materiał wybuchowy,
• AM_NO3 – azotan amonu,
• TATP – nadtlenek acetonu,
• TATP2 - nadtlenek acetonu,
• SmklsPwdr – proch nitroglicerynowy,
• Substancja kalibrująca jonów ujemnych używana do kalibracji, odpowiednik TNT.
Detekcja określonego w bibliotece materiału wybuchowego skutkuje wywołaniem alarmu na

wyświetlaczu urządzenia z podaniem nazwy MW i piku w widmie (plazmogramie). Brak
detekcji urządzenie komunikuje również informacją na wyświetlaczu.
Rysunek 3 Widok alarmu detekcji TNT na wyświetlaczu urządzenia Itemiser (pułapka kalibracyjna)
Strona 118 z 332

Rysunek 4 Widok plazmogramu na wyświetlaczu urządzenia Itemiser bez detekcji MW
2. Kategorie badanych przedmiotów
Do badania otrzymano pobrano 20 próbek z różnych części badanego obiektu po

detonacji na poligonowym ośrodku szkolenia 2 Pułku Saperów w Kazuniu Nowym w dniu
05.04.2017 r. Badania przeprowadzono w dniu 6.04.2017 r. z wykorzystaniem urządzenia
PSG Katowice – Pyrzowice na terenie Międzynarodowego portu lotniczego „Katowice” w
Pyrzowicach.
Strona 119 z 332

Rysunek 5 Detonacja obiektu z którego pobrano próby do badań
Rysunek 6 Obiekt po detonacji z którego pobrano próby do badań
Strona 120 z 332

3. Próby badawcze
Rysunek 7 Próba badawcza nr 1 zebrana z fotela lotniczego w bezpośredniej bliskości MW
Rysunek 8 Próba badawcza nr 1 przed badaniem urządzeniem Itemiser 3.
Strona 121 z 332

Rysunek 9 Plazmogram detekcji RDX w próbie badawczej nr 1 na wyświetlaczu urządzenia Itemiser
Rysunek 10 Wydruk plazmogramu detekcji RDX w próbie badawczej nr 1 z urządzenia Itemiser 3.
Strona 122 z 332

Rysunek 11 Próba badawcza nr 2 zebrana z fotela lotniczego
Rysunek 13 Plazmogram na wyświetlaczu urządzenia Itemiser bez detekcji MW w próbie nr 2
Strona 123 z 332

Rysunek 14 Próba badawcza nr 3 zebrana z fotela lotniczego
Strona 124 z 332

Rysunek 17 Próba badawcza nr 4 zebrana z podłogi obiektu
Strona 125 z 332

Rysunek 20 Próba badawcza nr 5 zebrana z podłogi obiektu
Strona 126 z 332

Rysunek 23 Próba badawcza nr 6 zebrana z podłogi obiektu oraz zapięcia pasa bezpieczeństwa
Strona 127 z 332

Rysunek 26 Próba badawcza nr 7 zebrana wręgi i poszycia obiektu
Strona 128 z 332

Rysunek 29 Próba badawcza nr 8 zebrana wręg obiektu
Strona 129 z 332

Rysunek 32 Próba badawcza nr 9 zebrana wręg obiektu
Strona 130 z 332

Rysunek 35 Próba badawcza nr 10 zebrana wręg i podłużnic obiektu
Strona 131 z 332

Rysunek 38 Próba badawcza nr 11 zebrana z podłogi obiektu i części fotela
Strona 132 z 332

Rysunek 41 Próba badawcza nr 12 zebrana poszycia obiektu od wewnętrznej strony (działania MW)
Strona 133 z 332

Strona 134 z 332

Strona 135 z 332

Rysunek 50 Próba badawcza nr 15 zebrana poszycia obiektu od wewnętrznej strony (działania MW) oraz
części fotela
Strona 136 z 332

Strona 137 z 332

Strona 138 z 332

Strona 139 z 332

Strona 140 z 332

Strona 141 z 332

4. Podsumowanie
1) Spodziewany efekt detekcyjny po detonacji ładunku termobarycznego z zawartością

matrycy emulsyjnej z trzpieniem heksogenowo – cerezynwym w badaniu śladowych ilości
materiałów wybuchowych to wykrycie grupy azotanowej oraz heksogenu (RDX).
2) W 19 próbach przeprowadzone badania z wykorzystaniem urządzenia Itemiser3 nie
wskazały obecności materiałów wybuchowych.
3) W 1 próbie badanie urządzeniem Itemiser 3 wskazał detekcję i alarm zawartości materiału
wybuchowego RDX (heksogen). Próba zebrana była z fotela lotniczego znajdującego się
w odległości 1 metra od ładunku z zawartością heksogenu.
5. Wnioski
Detekcja materiału wybuchowego RDX – heksogen w próbie zebranej z fotela lotniczego
będącego w bezpośredniej bliskości umieszczonego MW jest zgodna z materiałem
wybuchowym zastosowanym podczas eksperymentu detonacji obiektu. Brak detekcji
materiałów wybuchowych na pozostałych elementach konstrukcyjnych świadczy, że pomimo
zajścia zjawiska wybuchowego cząstki materiału wybuchowego obecne są tylko w
bezpośredniej bliskości jego występowania. Zatem skutek zjawiska w postaci całkowitej lub
częściowej destrukcji obiektu w wyniku wybuchu może nie być tożsamy z koniecznym czy
spodziewanym występowaniem zastosowanego materiału wybuchowego na zniszczonej
konstrukcji. W zależności od konstrukcji ładunku detonującego ślady materiałowe mogą nie
być obecne po detonacji.
ppłk SG dr hab. Adrian Siadkowski
Strona 142 z 332

EKSPERYMENT D38
Wybuchowość paliwa JET A-1
Wybuch ładunku paliwowo – powietrznego 2,4 dm3
samolotu
05.04.2017

w Kazuniu Nowym
Strona 143 z 332

Cel eksperymentu
Celem eksperymentu nr D38 było zaobserwowanie zjawiska i skutków wybuchu
ładunku paliwowo – powietrznego 2,4 dm3 w obiekcie imitującym przestrzeń
pasażerską samolotu Tu-154 M.
Opis obiektu imitującego przestrzeń pasażerską samolotu

Tu – 154 M
40x30x3mm. Dodatkowo konstrukcję wzmocniono dodając kątowniki stalowe
60x60x5mm, kątowniki stalowe 245x60x3mm oraz profile stalowe 40x20x3mm (rys.
2). Stelaż wykonany z tych materiałów pozwolił na umieszczenie na nim podłogi z
płyty OSB o grubości 2x12mm oraz uniesienie konstrukcji i transport jej na miejsce
przeprowadzenia planowanych eksperymentów. Dodatkowo powyższe rozwiązanie
znacząco poprawiło wytrzymałość całej konstrukcji (kratownica z podłogą oraz
kopułą) w stosunku do obiektu NR 1 i NR 2.
Rysunek 1 Schemat konstrukcyjny podłogi
Strona 144 z 332

Rysunek 2 Dodatkowe wzmocninia podłogi
Rysunek 3 Zdjęcie szkieletu podłogi
Strona 145 z 332


W celu wzmocnienia grodzi (ścian zamykających przestrzeń) wykonano kratownice i
przymocowano do nich blachę duraluminiową D16AT wewnątrz o grubości 1mm, z
zewnątrz o grubości 0,8mm (rys. 3) . Całość poszycia połączono lotniczymi nitami
zrywalnymi GO-BULB 3.2x9.0 oraz INOX 3.2x11.4. Wszystkie miejsca połączeń
uszczelniono masą uszczelniającą do wysokosci 4 podłuznicy po obu stronach burt.
Dodatkowo wręgi 3, 8 i 11 wykonano poprzez połaczenie ze sobą za pomocą śrub
trzech wręg imitując w ten sposób wręgi „pancerne“ znajdujace się nad centropłatem
statku powietrznego. Podłużnice po obu stronach burt licząc od podłogi nr 5, 6
pominięto – jest to przestrzeń w statku powietrznym, na której osadzone są okna.
Podłużnice 4, 7 zostały wzmocnione po obu stronach burt (zdublowane).
Strona 146 z 332

Rysunek 5 Mocowanie poszycia z ramą podłogi
Rysunek 6 Mocowanie poszycia z podłogą
Strona 147 z 332

Rysunek 7 Tylna ściana obiektu
Przednia ściana zamykająca przestrzeń została wyposażona w dwa otwory

wentylacyjne o średnicy 110mm i 50mm oraz otwór rewizyjny o wymiarach
600x600mm zamykany szczelnie włazem za pomocą ośmiu śrub.
Rysunek 8 Przednia ściana obiketu z włazem rewizyjnym
Strona 148 z 332

Obiekt oznakowano na zewnątrz za pomocą kolorowych markerów według

poniższego schematu w celu późniejszej identyfikacji szczątków mających powstać w
trakcie realizacji eksperymentów.
Rysunek 9 System znakowania obiektu
Rysunek 10 Fragment oznakowania zewnetrznego obiektu
Strona 149 z 332


lotniczych (sześć foteli) oryginalnych pochodzących z Tu 154 M nr boczny 101
pozostałych po ich wymianie.
Rysunek 11 Oryginalne fotele lotnicze umieszczone w obiekcie

Strona 150 z 332

Ładunek
Ładunek paliwowo – powietrzny oparty na pojemniku w kształcie walca, zamykanego
pokrywą. Po umieszczeniu osiowo pirotechnicznych ładunków rozrzucających
w wnętrzu pojemnika mieszaniny pirotechnicznej na bazie chloranu potasu i pyłu
glinowego w stosunku masowym 7:3 o wadze 70 g, pojemnik wypełniono 2,4 dm3
paliwa JET – A 1. Po napełnieniu pojemnika paliwem całość uszczelniono taśmą
samoprzylepną zbrojoną typu „PowerTape”.
Rysunek 13 Ładunek paliwowo – powietrzny
Rysunek 14 Ładunek paliwowo – powietrzny umieszczony w obiekcie
Strona 151 z 332

Poniższe zdjęcia ( rys. 15- 26) prezentują przebieg eksperymentu i zachowanie się
obiektu po wybuchu mieszaniny paliwowo – powietrznej.
Strona 152 z 332

Strona 153 z 332

Strona 154 z 332

Strona 155 z 332

Po zainicjowaniu ładunku paliwowo – powietrznego uzyskano efekt wybuchu
przestrzennego; nastąpiło rozerwanie obudowy ładunku z jednoczesnym
rozproszeniem i zapaleniem paliwa wewnątrz obiektu. Po wypełnieniu całej
kubatury obiektu, powstała kula ognia wydostała się poza obrys obiektu. Po
zadziałaniu ciśnienia na poszycie obiektu nastąpiło jego uszkodzenie i wywinięcie
bez odłamkowania i rozrzutu poza obrys.
Rysunek 27 Obiekt po detonacji ładunku paliwowo - powietrznego
Rysunek 28 Obiekt po detonacji ładunku paliwowo - powietrznego
Strona 156 z 332

Obliczenia dokonane przez członka Podkomisji Pana Glenna Jorgensena

(załącznik nr 1 w Tomie „Glosa”) i przyjęcie sugestii zwiększenia ilości paliwa Jet –
A1 w ładunku paliwowo – powietrznym do objętości ok. 2.4 dm 3 pokazują, że ilość ta
była zbyt duża w stosunku do kubatury obiektu mimo teoretycznego obliczenia
wartości stechiometrycznej. Podczas trwania eksperymentu zaobserwowano
większe okopcenia i opalenia na fotelach i poszyciu w eksperymencie D36. Uznać
zatem należy, że zastosowana w eksperymencie D 36 wielkość ładunku była dla tej
kubatury obiektu wystandaryzowana doświadczalnie o optymalnych parametrach
zmierzonego ciśnienia. Zatem obliczenia teoretyczne zawarte w glosach nie
przekładają się na wyniki eksperymentalne uzyskane w testach kalibracyjnych mimo
uzyskania efektu rozerwania poszycia.
Rysunek 29 Ślady okopceń i opaleń na fotelach
Strona 157 z 332

Rysunek 30 Ślady okopceń i opaleń na fotelach
1. Oględziny obiektu zawiera odrębne sprawozdanie zawiera odrębne

sprawozdanie sporządzone przez ekspertów Jacka Jabczyńskiego i Andrzeja
Łuczaka.
Strona 158 z 332

EKSPERYMENT D39
Wybuch ładunku termobarycznego w powietrzu w
bliskości kanistra z paliwem JET A1
05.04.2017

w Kazuniu Nowym
Strona 159 z 332
Cel eksperymentu
Celem eksperymentu nr D39 było zbadanie wpływu wybuchu ładunku
termobarycznego na kanister z paliwem lotniczym Jet A-1.
Strona 160 z 332

Strona 161 z 332

Strona 162 z 332

Zastosowano ładunek termobaryczny o wadze 700 g złożony z trzpienia

heksogenowo cerezynowego (4 x 14 g), nieuczulonej matrycy emulsyjnego materiału
wybuchowego produkowanego przez zakłady „Nitroerg” pod nawą Emulinit
zmieszanego z pyłem glinu. Fala uderzeniowa powstała wskutek wybuchu ładunku
termobarycznego spowodowała przewrócenie i przesunięcie kanistra z paliwem
lotniczym Jet A-1. Odłamki po metalowym opakowaniu ładunku przebiły metalowy
kanister doprowadzając do wycieku paliwa. Wyciekające paliwo, mimo że
znajdowało się w zasięgu kuli ognia nie uległo zapłonowi.
Strona 163 z 332

Strona 164 z 332

ANALIZA ROZPADU KADŁUBA TU-154M NA

GŁÓWNYM POLU SZCZĄTKÓW
Zespół Analiz Systemowych i Rekonstrukcji

2017.04.18
Strona 165 z 332

Rekonstrukcja prawej burty z odłamków TU-154M
3 5 7 9 12 15 19 22
58 13 18
16
11 59
1 2 4 6 8 10 14 17 20 21
1 Burta z drzwiami awaryjnymi nr 830 7 Okna nad klimatyzacją 13 Burta kuchni 19 Burta kokpitu
2 Burta ogólnego salonu pasażerskiego 8 Burta przed centropłatem 14 I przedział bagażowy 20 Przedział techniczny kokpitu
3 Drzwi awaryjne nr 828 9 Okna III salonki 15 Drzwi awaryjne nr 822 21 Dół przedziału technicznego
4 Burta nad centropłatem 10 I przedział bagażowy 16 Napis nad drzwiami nr 822 22 Godło na burcie kokpitu
5 Drzwi awaryjne nr 826 11 Burta pod drzwiami nr 824 17 Luk goleni kół 58 Okno nad centropłatem
6 Okna nad centropłatem 12 Drzwi nr 824 (kuchenne) 18 Burta salonki prezydenckiej 59 Przedział techniczny kokpitu
2
Strona 166 z 332
Rekonstrukcja lewej burty z odłamków TU-154M
26
23 25 30 34 39 41 46 47 51 54 56
27 33 35 42 49
36
43
29 32 38 45 50
24 28 31 37 40 44 48 52 53 55
23 Godło na burcie kokpitu 32 Burta podokienna 41 Drzwi nr 823 (pasażerów) 50 Okna nad centropłatem
24 Dół przedziału technicznego 33 Okna salonki prezydenckiej 42 Pas nadokienny III salonki 51 Drzwi awaryjne nr 827
25 Futryna górna drzwi nr 821 (załogi) 34 Okna salonki prezydenckiej 43 Futryna dolna drzwi nr 823 52 Futryna dolna drzwi nr 827
26 Odłamek I drzwi nr 821 35 Pas podokienny II salonki 44 III przedział techniczny 53 Burta ogólnego salonu pasaż.
27 Odłamek II drzwi nr 821 36 Pas nadokienny II salonki 45 Styk centropłata z kadłubem 54 Dach nad „konserwą”
28 Odłamek III drzwi nr 821 37 Przedział bagażowy I 46 Pas nadokienny III salonki 55 Burta z drzwiami nr 829
29 Futryna dolna drzwi nr 821 (załogi) 38 Pas podokienny II salonki 47 Pas nadokienny z dachem 56 Dach nad burtą z drzwiami
awaryjnymi nr 829
30 Poszycie nadokienne 39 Pas nadokienny II salonki 48 Futryna dolna drzwi nr 825 57
Okna NN. Lewej burty
31 Przedział techniczny kokpitu 40 Przedział bagażowy I 49 Drzwi awaryjne nr 825 3
Strona 167 z 332
Położenie odłamków prawej i lewej burty TU-154M na głównym polu szczątków.
0 0 K.L. 0
> 360 > 180 > 90
10
37118
9 15 14
192917 45 32
242031 57 57 57
16 57 33 5235 40 49
21 51 51 41 42
47 27 56 6
12 5455 5
4 53
18 3
44 13
7
58
WNIOSKI
Patrząc od strony nalotu TU-154M, odłamki lewej burty znajdowały się z prawej – północnej strony głównego pola szczątków, zaś odłamki prawej burty,
z lewej – południowej strony. Pierwszymi elementami kadłuba zidentyfikowanymi na tym obszarze były drzwi lewej burty nr 823 (pasażerów), wbite w
glebę na głębokość około 1 metra oraz leżące obok nich resztki drzwi nr 825 (awaryjnych), również pochodzące z lewej burty. Takie ułożenie
odłamków świadczyło, iż w tym momencie oś poprzeczna kadłuba samolotu znajdowała się pod kątem około 90 stopni do powierzchni ziemi.
Na wysokości odłamków ogólnego przedziału pasażerskiego oraz obudów wlotów do silników nr 1 i nr 3, kadłub płatowca był w położeniu „plecowym”
(pod kątem 180 stopni do terenu). W tym czasie oderwał się od kadłuba centropłat, który w tej pozycji przemieszczał się aż do zatrzymania.
W końcowej części głównego obszaru szczątków, główne elementy przedniej części kadłuba znajdowały się w pozycji normalnej. Podczas zdarzenia
przednia część płatowca wykonała pełną „beczkę w trakcie lewoskrętnego obrotu wzdłuż własnej osi.
4
Strona 168 z 332
Analiza rozpadu prawej i lewej burty TU-154M
Lewa burta
Prawa burta
Rozpad prawej i lewej burty TU-154M nastąpił przede wszystkim, wzdłuż przypodłogowego panelu grzewczego oraz
wzdłuż nadokiennych instalacji rurowych rozprowadzających gorące powietrze w przedziałach pasażerskich.
5
Strona 169 z 332
Analiza rozpadu prawej i lewej burty TU-154M (przykładowe odłamki)
Zidentyfikowany fragment lewej burty TU-154M II salonki pasażerskiej (na wysokości przypodłogowego panelu
grzewczego) który nie znajdował się w bezpośredniej strefie pożarów.
6
Strona 170 z 332
Fragment lewej burty II salonki pasażerskiej, na wysokości przypodłogowego panelu grzewczego, na miejscu składowania
odłamków.
7
Strona 171 z 332
Szczegóły okopceń lewej burty II salonki, na wysokości przypodłogowego panelu grzewczego.

8
Strona 172 z 332
Zidentyfikowany fragment lewej burty TU-154M II salonki pasażerskiej (na wysokości przypodłogowego panelu
grzewczego) który nie znajdował się w bezpośredniej strefie pożarów.
9
Strona 173 z 332
Szczegóły okopceń lewej burty II salonki, na

wysokości przypodłogowego panelu
grzewczego.
10
Strona 174 z 332
Wybrane okna nr 1, nr 2 i nr 3 lewej burty.

11
Strona 175 z 332
Szczegóły okopceń obramowań okien lewej burty.
12
Strona 176 z 332
Okna nr 4 i nr 5 lewej burty

13
Strona 177 z 332
Szczegóły okopceń obramowań okien lewej burty.
14
Strona 178 z 332
15
Okno nr 6 lewej burty Strona 179 z 332
Szczegół okopceń obramowania okna lewej

burty.
Okno nr 6 lewej burty

16
Strona 180 z 332
Szczegół okopceń obramowań okien lewej burty.
Okna nr 7, nr 8 i nr 9 lewej burty

17
Strona 181 z 332

Okno nr 12 lewej burty Okno nr 13 lewej burty 18

Strona 182 z 332
Zidentyfikowany fragment lewej

burty TU-154M II salonki
pasażerskiej (na wysokości
nadokiennej instalacji grzewczej).
19
Strona 183 z 332
Okno prawej burty (nad centropłatem).
20
Strona 184 z 332
A
Drzwi nr 821 (załogi)
zostały rozerwane na
cztery równoległe do
siebie elementy.
A A Rozerwania nastąpiły na
linii zamków drzwiowych.
B
B
C
B
D
C
TU-154M nr 102 - drzwi
zewnętrzne nr 821. D
D
21
Strona 185 z 332
Poszycie samolotu rozerwane „na pasy” nad i

podokienne.
22
Strona 186 z 332
Rozerwane poszycie dachu nad głównym salonem pasażerskim, na wysokości centropłatu. Na pierwszym planie
widoczne otwory po wyrwanych nitach.
23
Strona 187 z 332
Rozerwana i okopcona wręga lewej burty TU-154M na wysokości podłogi salonki prezydenckiej. Na miejscu składowania
wraku wręga została wyczyszczona, a burta ponownie doń przymocowana.
24
Strona 188 z 332
Jacek Jabczyński - SPRAWOZDANIE z przebiegu eksperymentów na poligonie w Kazuniu w dniach 22.03.2017r, 31.03.2017r, 05.04.2017 r.
SPRAWOZDANIE
z przebiegu eksperymentów na poligonie w Kazuniu
w dniach 22.03.2017r. , 31.03.2017r., 05.04.2017r
Jacek Jabczyński, Warszawa 18.04.2017r.
Cel eksperymentu : zaobserwowanie skutków wybuchu w makiecie kadłuba samolotu – w części

pasażerskiej. Powybuchowa dyslokacja przestrzenna i inwentaryzacja szczątków. Analiza porównawcza ze
szczątkami ze zdarzenia lotniczego z dn. 10.04. 2010 r. pod Smoleńskiem
EKSPERYMENT NR 1, W DNIU 22. 03. 2017 R.
Przygotowanie eksperymentu
W dniu 22,03.2017 r. na poligonie wojskowym w Kazuniu, odbył się eksperyment polegający na

próbnej eksplozji par paliw lotniczego JET A1 w makiecie kadłuba samolotu, stanowiącej odwzorowanie
części pasażerskiej, wraz z podłogą, oraz elementami wyposażenia, w postaci foteli pasażerskich, a także
modelami medycznymi.
W dniu eksperymentu we wczesnych godzinach porannych gotowa makieta została przywieziona na

poligon i zainstalowana na wcześniej wyznaczonym miejscu. Teren piaszczysty z nielicznym niskim
zadrzewieniem. Makieta została ustawiona na terenie płaskim, wolnym od drzew. Teren poligonu został
zabezpieczony przez Żandarmerię Wojskową.
Pogoda w dniu eksperymentu.
Rano intensywny opad deszczu, w trakcie przygotowania i przeprowadzenia eksperymentu brak

opadów, niebo zachmurzone, temperatura powietrza ok. 8-10 st. C, wiatr umiarkowany do słabego,
podwyższona wilgotność powietrza.
Rozpoczęcie prac
Po przybyciu na miejsce, zespół, składający się z pirotechników, oraz członków Zespołu

Identyfikacji i Inwentaryzacji Odłamków, Podkomisji ds. Ponownego Zbadania Wypadku Lotniczego, w
składzie A. Łuczak i J. Jabczyński przystąpili do przygotowania eksperymentu, w części związanej z
identyfikacją i inwentaryzacją, natomiast zadaniem pirotechników było zainicjowanie wybuchu par paliwa
lotniczego. Całością prac kierował, oraz je koordynował płk. SG Adrian Siadkowski.
1|Strona
Strona 189 z 332

Zadaniem członków zespołu inwentaryzacji było przygotowanie terenu wokół makiety, polegające
na utworzeniu siatki przestrzennej, umożliwiającej późniejszą inwentaryzację szczątków rozrzuconych przez
eksplozję, oraz udokumentowanie eksperymentu.
W celu inwentaryzacji szczątków, w określonych odległościach od makiety, na polu prostokąta, o

bokach znajdujących się w odległości 20 m od każdej ze ścian makiety i położonych do nich równolegle,
rozmieszczono paliki geodezyjne, wyznaczające poszczególne obszary. Wytyczona osnowa pozwalała na
utworzenie siatki pomiarowej o oczkach 10 x 10 m, zaś w przedłużeniu krawędzi obiektu oczka miały
rozmiar 4 x 10 m, oraz 6 x 10 m. Schemat nazewnictwa oczek siatki zamieszczony jest w załączniku nr 1
(Andrzej Łuczak „Notatka z eksperymentu balistycznego z dnia 22.03.2017r.) do niniejszego
sprawozdania.
Ponadto, wcześniej, na makietę kadłuba, wewnątrz i na zewnątrz, naniesiono oznaczenia,

umożliwiające lokalizację potencjalnych odłamków na konkretnym miejscu poszycia. Wzór identyfikacji
został przygotowany przez członka Podkomisji Tomasza Ziemskiego. Przedstawiają to Foto od 1 do 4.
Foto1 : Makieta – strona prawa, kierunek na południe
Foto2 : Makieta – tył, kierunek na wschód
2|Strona
Strona 190 z 332

Foto 3 : Makieta – strona lewa, kierunek na północ.
Foto 4 : Makieta – przód z widocznym wejściem technicznym, zamkniętym szczelnie podczas dokonywania próby poligonowej.
Kierunek na zachód
Eksperyment
W trakcie przeprowadzania prac przygotowawczych, na miejscu eksperymentu zainstalowano

dodatkowy sprzęt video rejestrujący jego przebieg, wg przyjętych założeń.
Po przygotowaniu i opuszczeniu miejsca eksperymentu przez zespół pirotechników (Foto 5)

nastąpiło zdetonowanie ładunków inicjujących w parach paliwa JET A1, w zamkniętej szczelnie makiecie.
(Foto 6, powiększenie Foto 7)
Foto 5 : Miejsce bezpośrednio przed eksperymentem.
3|Strona
Strona 191 z 332

Foto 6 : Zdetonowanie par paliwa w makiecie.
Foto 7 : Powiększenie Foto 6.
4|Strona
Strona 192 z 332

Obserwacje i prace dokumentacyjne
1. Nastąpiło oderwanie górnej części makiety od jej podstawy. Następnie nastąpiło gwałtowne
rozprzestrzenienie się płomienia wybuchu. Na skutek eksplozji, górna część makiety została
wyrzucona na kilka metrów górę, po czym opadła niedaleko od podstawy makiety, w pozycji
horyzontalnej, po wcześniejszym obiciu o grunt (Foto 8)
Foto 8 : Pozycja elementów makiety bezpośrednio po eksperymencie.
2. Oderwanie górnej części makiety nastąpiło w okolicy połączenia z podłogą, której konstrukcja
składała się ze stalowych kątowników, tworzących ramę. Środek ramy z kątowników wypełniały
płyty drewnopochodne OSB, stanowiące właściwą podłogę makiety. Do podłogi przymocowane
były fotele lotnicze.
3. Oderwanie nastąpiło w miejscu gdzie ilość nitów mocujących poszycie do kątowników stalowych
była mniejsza niż ilość nitów spajających blachy poszycia.
4. Rozerwania górnej części makiety nastąpiły również w narożnikach (Foto 9, 10, 11)
Foto 9 : Rozerwanie narożnika makiety.
5|Strona
Strona 193 z 332

Foto 10 : Rozerwanie narożnika makiety w dolnej części.
Foto 11 : Detal rozerwania w okolicy nitu.
5. Wybuch nie spowodował znaczących zniszczeń, ani defragmentacji odłamkowej elementów

umieszczonych w środku makiety. Wystąpiły lokalne osmolenia i opalenia na niektórych elementach
(Foto 12, 13, 14, 15, 16, 17)
6|Strona
Strona 194 z 332

Foto 12 : Fotel ze śladami przypaleń.
Foto 13 : Nienaruszony blok żelatyny balistycznej
7|Strona
Strona 195 z 332

Foto 14 : Wypalenie siedziska fotela.
Foto 15 : Wypalenie oparcia fotela.
8|Strona
Strona 196 z 332

Foto 16 : Płonący fragment taśmy mocującej bezpośrednio po wybuchu .
Foto 17 : Wypalony fragment oparcia fotela w miejscu mocowania taśmą samoprzylepną.
9|Strona
Strona 197 z 332

6. W podłodze, na której znajdowały się fotele nastąpiło lokalne przebicie płyty OSB nóżką od fotela,
(Foto 18)
Foto 18 : Miejsce przebicia płyty podłogowej nóżką fotela.
7. Fotele po lewej stronie nie uległy uszkodzeniu (Foto 19)
Foto 19 : Nieuszkodzone fotele, po lewej stronie .
10 | S t r o n a
Strona 198 z 332

8. Na górnej części oparć foteli znajdują się ślady spływu cieczy (Foto 20)
Foto 20 : Ślady spływu cieczy na oparciu fotela
9. Nastąpiło lokalne przepalenie na tapicerce jednego z foteli . (Foto 21)
Foto 21 : Okrągły otwór wypalony w tapicerce fotela.
11 | S t r o n a
Strona 199 z 332

10. Na wewnętrznej powierzchni poszycia makiety, w części górnej, przyśrodkowej, powstał niewielki
osad sadzy o promienistym kształcie (Foto 22,23).
Foto 22. Wnętrze makiety po wybuchu.
Foto 23 : Promieniste ślady sadzy na poszyciu od strony wewnętrznej.
12 | S t r o n a
Strona 200 z 332

11. Nastąpiło oderwanie mocowania półki, znajdującej się w tylnej części oparcia drugiego, od strony
prawej, fotela, miejscowe okopcenie tej półki, oraz powstanie pęcherzy powłoki lakierowej (Foto 24,
25).
Foto 24 : Oderwany uchwyt zabezpieczający półkę.
Foto 25 : Półka w położeniu poziomym. W lewym górnym rogu widoczny ślad okopcenia. Powierzchnia chropowata z licznymi
pęcherzami.
12. W trakcie eksperymentu nie doszło do znaczącej destrukcji obiektu. Tym samym zebrano
stosunkowo niewielką ilość elementów (głównie fragmentów nitów), rozrzuconych wokół podstawy
konstrukcji. Lokalizację rozrzuconych elementów oznaczano znacznikami (Foto 25, 26), a następnie
nanoszono na arkusz inwentaryzacji powierzchniowej. Część podjętych elementów została
zarchiwizowana i dostarczona do siedziby Podkomisji. Rozrzut elementów przedstawiony jest w
Załączniku nr 1.
13 | S t r o n a
Strona 201 z 332

Foto 25 : Lokalizacja elementów .
Foto 26. Lokalizacja elementów.
14 | S t r o n a
Strona 202 z 332

13. Pod górną częścią makiety odnaleziono jeden oderwany fragment wręgi konstrukcyjnej, który
zarchiwizowano i przewieziono wraz z próbkami pozostałych elementów do siedziby Podkomisji.
(Foto 27, 28)
Foto 27 : Fragment konstrukcji makiety.
Foto 28 : Widok przełomu konstrukcji po oderwaniu.
15 | S t r o n a
Strona 203 z 332

14. Nastąpiły wtórne uszkodzenia (wgniecenia poszycia makiety) po upadku na ziemię (narożnik) – foto
29
Foto 29 . Klatki filmu slow motion – uszkodzenie narożnika makiety.
15. Bezpośrednio przed uniesieniem makiety w górę, nastąpiło wibrowanie i falowanie blach poszycia w
dolnej część. Krótkotrwałe zjawisko zostało zaobserwowane na filmie slow motion ( Foto 30)
Foto 30 . Falowanie i wibracja blach poszycia
16 | S t r o n a
Strona 204 z 332

Konkluzje
1. Eksperyment dowiódł, że możliwe jest eksplozywne rozerwanie poszycia kadłuba przy użyciu par
paliwa lotniczego
2. Podczas eksperymentu nie doszło do rozerwania poszycia , ale nie doszło do powstania odłamków
poszycia. Siła wybuchu spowodowała oderwanie górnej części makiety, wraz z jej wyrzutem na
wysokość kilku metrów w górę, oraz wyrwaniem nitów, które zostały wyrzucone na maksymalną
odległość ok. 25 m.
3. Wybuch nie spowodował znaczących zniszczeń mechanicznych przedmiotów znajdujących się we
wnętrzu makiety.
EKSPERYMENT NR 2 W DNIU 31.03.2017 R.
W dniu 31.03.2017 r. na poligonie wojskowym w Kazuniu, odbył się eksperyment polegający na

próbnej eksplozji ładunku wybuchowego termobarycznego, w makiecie kadłuba samolotu, stanowiącej
odwzorowanie części pasażerskiej, wraz z podłogą, oraz elementami wyposażenia, w postaci foteli
pasażerskich, a także modelami medycznymi.
Eksperyment został przeprowadzony na naprawionej makiecie z eksperymentu z dnia 22.03.201 r.,

która została również konstrukcyjnie wzmocniona. Wzmocniono m.in. połączenie poszycia ze stalowa ramą
podłogi, gdzie zastosowano śruby zamiast nitów.
W dniu eksperymentu we wczesnych godzinach porannych gotowa makieta została przywieziona na

poligon i zainstalowana na miejscu pierwszego eksperymentu. Teren poligonu został zabezpieczony przez
Żandarmerię Wojskową.
Rano bez deszczu. W trakcie przygotowania i przeprowadzenia eksperymentu również brak opadów,
niebo z lekkim zachmurzeniem, słonecznie, temperatura powietrza ok. 15 st.C, wiatr umiarkowany do
silnego w podmuchach. Niewielka wilgotność powietrza.
Rozpoczęcie prac
Po przybyciu na miejsce, zespół, składający się z pirotechników oraz członków Zespołu Identyfikacji
i Inwentaryzacji Odłamków, Podkomisji ds. Ponownego Zbadania Wypadku Lotniczego, w składzie A.
Łuczak i J. Jabczyński przystąpili do przygotowania eksperymentu w części związanej z identyfikacją i
inwentaryzacją, natomiast zadaniem pirotechników było zainstalowanie i zdetonowanie we wnętrzu
makiety ładunku wybuchowego. Całością prac kierował, oraz je koordynował płk. SG Adrian Siadkowski.
eksplozję, oraz udokumentowanie eksperymentu.
17 | S t r o n a
Strona 205 z 332

W celu inwentaryzacji szczątków, w określonych odległościach od makiety, analogicznie jak

podczas eksperymentu nr 1, na polu prostokąta, o bokach znajdujących się w odległości 20 m od każdej ze
ścian makiety i położonych do nich równolegle, rozmieszczono paliki geodezyjne wyznaczające
poszczególne obszary. Wytyczona osnowa pozwalała na utworzenie siatki pomiarowej o oczkach 10 x 10 m,
zaś w przedłużeniu krawędzi obiektu oczka miały rozmiar 4 x 10 m, oraz 6 x 10 m. Praca została wykonana
podobnie jak przy pierwszym eksperymencie. Schemat nazewnictwa oczek siatki zamieszczony jest w
Załączniku nr 2 (Andrzej Łuczak „Notatka z eksperymentu balistycznego z dnia 31.03.2017r.) do
niniejszego sprawozdania.
Przed rozpoczęciem eksperymentu na makiecie, przeprowadzone zostały przez pirotechników

próbne, kalibrujące eksplozje ładunków wybuchowych.
Po ustaleniu wielkości ładunku wybuchowego został on zainstalowany we wnętrzu makiety

niesymetrycznie. Sposób podwieszenia i lokalizacja ładunku zostały opisane w Załączniku nr 2 do
niniejszego sprawozdania, oraz przedstawione na rysunku nr 1
Rys nr 1. Schemat Lokalizacji ładunku wybuchowego w makiecie.
18 | S t r o n a
Strona 206 z 332

Przebieg eksplozji był szybki i gwałtowny. Zniszczeniu uległa cała konstrukcja makiety, zaś jej
fragmenty zostały rozrzucone na dużej przestrzeni.
Foto 31 : Eksplozja makiety – strona zachodnia
Foto 32 : Eksplozja makiety - strona północna.
19 | S t r o n a
Strona 207 z 332

Foto 33 : Początek eksplozji w makiecie
Foto 34 : Dalszy etap eksplozji
Foto 35 : Fragmentacja makiety
20 | S t r o n a
Strona 208 z 332

Foto 36 : Rozrzut fragmentów makiety.
Foto 37 : Dalszy etap rozrzutu fragmentów makiety
Foto 38. Faza zakończenia detonacji i dalszego rozrzutu fragmentów
21 | S t r o n a
Strona 209 z 332

Foto 39 . Faza dalszego rozrzutu fragmentów
Foto 40. Faza dalszego rozrzutu fragmentów po ok. 1,2 sek. od początku eksplozji.
Po eksplozji przystąpiono do oględzin miejsca eksperymentu, obszaru rozrzucenia szczątków makiety, oraz
inwentaryzacji rozrzuconych szczątków. Mapa rozrzutu szczątków lokalizowanych w dniu 31.03.2017
przedstawiona jest w Załączniku nr 2.
Obserwacje i prace dokumentacyjne.
1. Nastąpiło całkowite rozerwanie poszycia i konstrukcji z jego fragmentacją i rozrzutem we

wszystkich kierunkach. Podłoga makiety została pofragmentowana (pod podłogą znajdowała się
niewielka pusta przestrzeń pomiędzy płytami, a podłożem), a przedmioty z jej wnętrza w tym fotele,
oraz modele medyczne zniszczone i powyrywane z konstrukcji ( Foto 41). Część fragmentów z
wnętrza makiety w tym fragmenty podłogi, została wyrzucona poza obrys podłogi makiety (Foto 42,
43, 45) . Część odłamków znalazła się poza obszarem oznaczonych stref, na odległości powyżej 40 –
50 metrów i dalej od centrum eksplozji (Foto 44)
22 | S t r o n a
Strona 210 z 332

Foto 41. Widok na podłogę makiety z wyrwanymi i przewróconymi fotelami
Foto 42. Fragment podłogi płyta OSB. Sektor P1, obiekt nr 4, ok. 10 m od centrum makiety.
23 | S t r o n a
Strona 211 z 332

Foto 43. Fragment konstrukcji
Ok. 42 m
Pow. 50 m
Foto 44. Rozrzut fragmentów makiety w kierunku północnym i północno - wschodnim.
24 | S t r o n a
Strona 212 z 332

Foto 45. Rozrzut fragmentów makiety w kierunku wschodnim. Odrzut tylnej części na odległość ok. 17-18 m. Odrzut siedziska
fotela na odległość ok. 5 m od krawędzi podłogi i ok. 7-8 m od miejsca mocowania w makiecie.
2. Zróżnicowanie wielkości fragmentów rozerwanej wybuchem makiety od poniżej 1 cm2 (drobne

fragmenty podłogi, nity, fragmenty modeli medycznych) do kilku m2 (duże blachy poszycia, w tym
tylna, wzmocniona część makiety). Zaobserwowano występowanie odłamków poszycia o różnych
wielkościach (Foto 46, 47, 48)
Foto 46 : Odłamek poszycia w miejscu znalezienia.
25 | S t r o n a
Strona 213 z 332

Foto 47 : Wielkość odnalezionych małych odłamków poszycia
Foto 48 : Odłamek nr 1 zlokalizowany w sektorze M5.
3. Rozrzut drobnych odłamków na przestrzeni od kilku metrów do ponad 50 metrów od centrum

eksplozji (Foto 49) Niewielka ilość odnalezionych na miejscu odłamków poszycia o wielkości
kilkunastu cm2.
26 | S t r o n a
Strona 214 z 332

Foto 49 : Odłamek poszycia o wielkości ok. 3-4 cm2 odnaleziony w odległości pow. 50 m od centrum eksplozji.
4. Duże zróżnicowanie zniszczeń. Cechy charakterystyczne :

 ostre krawędzie fragmentów poszycia z przełomem skośnym, lub naprzemiennie skośnym do
płaszczyzny blachy (Foto 50, 51, 52)
 ostre krawędzie fragmentów poszycia z przełomem w kształcie litery U (Foto 53)
 liczne przebicia odłamkami poszycia, z pełnym, przelotowym otworem (Foto 54, 55, 56, 57)
 uszkodzenia w postaci mikrokraterów na powierzchni, bez przebicia przelotowego (Foto 58,
59, 60)
 pofalowanie płaszczyzny poszycia , równoległe do elementów konstrukcyjnych przy
zachowanych nitach i połączeniu poszycia z elementami konstrukcji. (Foto 61, 62)
 zawinięcia blachy w otworach po przebiciu odłamkiem ( Foto 63, 64, 65) głównie w
obszarze najbliższym podwieszenia ładunku wybuchowego (Foto 66)
 łukowate kształty rozerwania poszycia (Foto 67, 68, 69, 70)
 kształt zębów krawędzi w okolicach przerwania ciągłości poszycia przy nitach (Foto 71)
 zawinięte fragmenty blach poszycia (Foto 72, 73, 74)
27 | S t r o n a
Strona 215 z 332

 wyrwanie foteli razem z mocowaniem konstrukcją z podłogi i odrzucenie ich w kierunku

przeciwnym do działania fali uderzeniowej – w rzędzie foteli stojącym bliżej ładunku
wybuchowego wystąpiło ponadto zerwanie i rozdarcie tapicerki (Foto 75)
 Wyrwanie nitów z poszycia (Foto 76)
Foto 50 : Naprzemiennie skośny przełom blachy poszycia po eksplozji.
Foto 51 : Naprzemiennie skośny przełom blachy poszycia – detal
28 | S t r o n a
Strona 216 z 332

Foto 52 : Zdjęcie mikroskopowe - naprzemiennie skośny przełom poszycia. Szer. 0,473 mm.
29 | S t r o n a
Strona 217 z 332

Foto 53 : Przełom w kształcie litery U blachy poszycia
Foto 54 : Przebicia z przelotowym otworem .
30 | S t r o n a
Strona 218 z 332

2,077mm
Foto 55 : Zdjęcie mikroskopowe odłamka z otworem o średnicy ok. 2 mm.
2,125 mm
Foto 56 : Zdjęcie mikroskopowe odłamka z otworem przelotowym o wielkości ok. 2 - 4 mm, oraz licznymi mniejszymi
mikrokraterami bez przebić przelotowych. Niektóre mikrokratery poniżej 0,1mm średnicy.
31 | S t r o n a
Strona 219 z 332

Foto 57 : Lokalizacja arkusza poszycia z przebiciami z Foto 54 , na makiecie.
Foto 58 : Mikrokrater na powierzchni poszycia. Średnica ok. 0,25 mm
32 | S t r o n a
Strona 220 z 332

Foto 59 : Zdjęcie mikroskopowe powierzchni odłamka z widocznymi mikrokraterami o różnych średnicach (m.in. poniżej 1mm)
5mm
–––
Foto 60: Zdjęcie mikroskopowe odłamka z mikrokraterem o podłużnym kształcie.
33 | S t r o n a
Strona 221 z 332

Foto 61 : Pofalowanie powierzchni poszycia – zachowane nity łączące z konstrukcją.
Foto 62 : Lokalizacja pofalowanego arkusza poszycia na makiecie.
34 | S t r o n a
Strona 222 z 332

Foto 63 : Przebicie arkusza blachy poszycia z wywiniętymi i skręconymi brzegami
Foto 64. Poszycie z przebiciem z Foto 63.
35 | S t r o n a
Strona 223 z 332

Foto 65 : Lokalizacja przebicia z Foto 63, 64 – strona południowa arkusz 11 I.
Foto 66 : Obszar pierwszej fazy eksplozji – przebicia odłamkami i zrywanie nitów, początek rozrywania poszycia – strona
południowa makiety.
Foto 67 : Łukowaty kształt rozerwania poszycia
Foto 68 : Lokalizacja fragmentu z Foto 67 na makiecie . W bezpośredniej bliskości miejsca podwieszenia ładunku wybuchowego.
36 | S t r o n a
Strona 224 z 332

Foto 69 : Łukowaty kształt rozerwania poszycia.
Foto 70 : Lokalizacja elementu z Foto 69 , na makiecie – strona południowa, w bezpośredniej bliskości podwieszenia ładunku
wybuchowego.
37 | S t r o n a
Strona 225 z 332

Foto 71 : Kształt zębów na krawędzi rozerwania poszycia.
Foto 72 : Zawinięcie blachy poszycia
Foto 73 : Zawinięcie blachy poszycia
38 | S t r o n a
Strona 226 z 332

Foto 74 . Mechanizm zawijania poszycia podczas wybuchu na zdjęciach poklatkowych.
Foto 75. Fotele – 1-przed eksplozją, 2,3 – po eksplozji.
39 | S t r o n a
Strona 227 z 332

Foto 76. Wyrwane z poszycia nity.
KONKLUZJE
Podczas drugiego eksperymentu doszło do znaczących różnic zniszczenia makiety w porównaniu do

eksperymentu nr 1. Zniszczeniu uległa cała konstrukcja, poszycie, oraz elementy znajdujące się wewnątrz.
Zaobserwowano znaczny rozrzut pofragmentowanych szczątków , oraz charakterystyczne uszkodzenia,
powstałe na skutek działania gwałtownej siły rozrywającej oraz przebić odłamkami o różnej wielkości.
Nie zaobserwowano śladów sadzy po wybuchu na powierzchniach poszycia.
Ogólny wniosek – energia wybuchu ładunku termobarycznego była widocznie wyższa niż siła wybuchu par
paliwa w takim samym obiekcie i spowodowała znaczące jego zniszczenia o charakterystycznych cechach.
40 | S t r o n a
Strona 228 z 332

EKSPERYMENT NR 3, W DNIU 05. 04. 2017 R.
W dniu 05.04.2017 r. na poligonie wojskowym w Kazuniu, odbył się eksperyment polegający na

eksplozji paliwa lotniczego JET A1 w makiecie kadłuba samolotu, stanowiącej odwzorowanie części
pasażerskiej, wraz z podłogą, oraz elementami wyposażenia, w postaci foteli pasażerskich, a także
modelami medycznymi
Eksperyment został przeprowadzony na drugiej, przygotowanej wcześniej makiecie. W dniu

eksperymentu we wczesnych godzinach porannych gotowa makieta została przywieziona na poligon i
zainstalowana na miejscu (lokalizacja przestrzenna taka sama jak przy 2 eksperymencie ). Teren poligonu
został zabezpieczony przez Żandarmerię Wojskową.
Rano bez deszczu. W trakcie przygotowania i przeprowadzenia eksperymentu również brak opadów,
niebo bezchmurne, słonecznie, temperatura powietrza ok. 15 st. C rano, w czasie eksperymentu powyżej 20
st. C, wiatr słaby. Niewielka wilgotność powietrza.
Rozpoczęcie prac
Po przybyciu na miejsce, zespół, składający się z pirotechników oraz członków Zespołu Identyfikacji
i Inwentaryzacji Odłamków, Podkomisji ds. Ponownego Zbadania Wypadku Lotniczego, w składzie A.
Łuczak i J. Jabczyński przystąpili do przygotowania eksperymentu w części związanej z identyfikacją i
inwentaryzacją, natomiast zadaniem pirotechników było zainstalowanie we wnętrzu makiety ładunku
wybuchowego (ładunek pirotechniczny z paliwem lotniczym). Całością prac kierował, oraz je koordynował
płk. SG Adrian Siadkowski.
eksplozję, oraz sporządzenie dokumentacji analogicznie, jak w poprzednich eksperymentach.
W celu inwentaryzacji szczątków, w określonych odległościach od makiety, na polu prostokąta, o

bokach znajdujących się w odległości 20 m od każdej ze ścian makiety i położonych do nich równolegle,
rozmieszczono paliki geodezyjne wyznaczające poszczególne obszary. Wytyczona osnowa pozwalała na
utworzenie siatki pomiarowej o oczkach 10 x 10 m, zaś w przedłużeniu krawędzi obiektu oczka miały
rozmiar 4 x 10 m, oraz 6 x 10 m. Praca została wykonana analogicznie jak podczas dwóch poprzednich
eksperymentów. Schemat nazewnictwa oczek siatki nie uległ zmianie.
Przed rozpoczęciem eksperymentu na makiecie, przeprowadzone zostały przez pirotechników próbne,

kalibracyjne eksplozje ładunków pirotechnicznych.
Po zainstalowaniu (podwieszeniu) ładunku pirotechnicznego z paliwem w miejscu tożsamym z lokalizacją

podczas drugiego eksperymentu, nastąpiło jego zdetonowanie (Foto 77)
41 | S t r o n a
Strona 229 z 332

W efekcie wybuchu paliwa doszło do częściowego rozerwania konstrukcji makiety, bez występowania
odłamkowania poszycia i jego rozrzutu poza obrys makiety. (Foto 78, 79)
Foto 77. Wybuch paliwa w makiecie
Foto 78 : Makieta po wybuchu paliwa – strona północna i zachodnia
42 | S t r o n a
Strona 230 z 332

Foto 79. Makieta po wybuchu – strona południowa.
Po eksperymencie przystąpiono do oględzin miejsca i poszukiwania ew. szczątków, wyrzuconych poza

obrys makiety, w celu ich inwentaryzacji i naniesienia na mapę rozrzutu.
W trakcie pracy odnaleziono głównie szczątki z modeli medycznych, o różnym stopniu fragmentacji (Foto
80, 81, 82)
Foto 80. Fragmenty modelu kości długiej
43 | S t r o n a
Strona 231 z 332

Foto 81. Fragmenty modelu kości czaszki
Foto 82. Fragmenty modelu kości płaskiej.
W związku z tym, że użyte podczas eksperymentu nr 3 modele medyczne nie wykazywały tak
dużego pofragmentowania i część nich została wprawdzie uszkodzona i połamana, ale części znajdowały
się w makiecie i można było odtworzyć z nich model, znalezione fragmenty modeli medycznych
zakwalifikowano do eksperymentu nr 2. Tym samym ogólna liczba szczątków, zakwalifikowanych jako
pochodzące z eksperymentu nr 2 wzrosła do 215 –stu.
44 | S t r o n a
Strona 232 z 332

Miejsca odnalezienia fragmentów modeli medycznych w dniu 05.04. 2017 naniesiono na mapę
rozrzutu z eksperymentu nr 2, jako uzupełnienie znalezisk z 31.03.2017 r. Uzupełniona mapa znalezisk
stanowi załącznik nr 3 do niniejszego Sprawozdania.
Konkluzje
Podczas eksperymentu nr 3 nie doszło do fragmentacji odłamkowej konstrukcji makiety, a obraz

zniszczeń znacząco odbiega od eksperymentu nr 2.
Podsumowanie i wnioski końcowe
Eksperymenty porównawcze przeprowadzone z użyciem paliwa lotniczego, oraz ładunku

wybuchowego termobarycznego wykazały różnicę zniszczeń makiety kadłuba samolotu. Przy zastosowaniu
paliwa lotniczego jako środka eksplozywnego, nie zaobserwowano dużych zniszczeń makiety z
powstawaniem ostrych i drobnych odłamków wyrzucanych na daleką odległość. Dyslokacja fragmentów w
pierwszym eksperymencie ograniczała się głównie do oderwanych nitów poszycia, w miejscu połączenia z
podłogą makiety, gdzie uległa ona rozerwaniu. Trzeci eksperyment potwierdził, że wybuch paliwa nie
powoduje odłamkowania, a jedynie rozerwanie blach poszycia w miejscu łączeń z konstrukcją, bez cech
charakterystycznych dla eksperymentu nr 2
Eksperyment drugi, z użyciem ładunku termobarycznego doprowadził do rozerwania całej

konstrukcji, wraz z poszyciem, oraz powstawania odłamków, które zostały rozrzucone na odległości
przekraczające 50 m od centrum wybuchu. Ponadto wystąpiły charakterystyczne zniszczenia elementów –
na skutek działania znacznych sił rozrywających konstrukcję, wraz z podłogą i przedmiotami, które
znajdowały się wewnątrz, zostały one całkowicie zniszczone.
Zgromadzony materiał pozwolił na porównanie cech zniszczenia z eksperymentu nr 2, z

fragmentami samolotu odnalezionymi w Smoleńsku i udokumentowanymi przez polskich biegłych
Naczelnej Prokuratury Wojskowej. Porównanie tych cech zmieszczono w Załączniku nr 4 do niniejszego
Sprawozdania.
Załączniki :
Załącznik nr 1 – „Andrzej Łuczak „Notatka z eksperymentu balistycznego z dnia 22.03.2017r”
Załącznik nr 2 – „Andrzej Łuczak „Notatka z eksperymentu balistycznego z dnia 31.03.2017r.”
Załącznik nr 3 – Mapa obszaru rozrzutu szczątków z eksperymentu wykonanego w dniu 31.03.2017r.
Załącznik nr 4 – Porównanie cech zniszczeń szczątków powybuchowych z eksperymentu

wykonanego w dniu 31.03.2017r. z cechami zniszczeń szczątków samolotu Tu 154M ze Smoleńska.
45 | S t r o n a
Strona 233 z 332

Zaʇcznik nr 1
Andrzej Łuczak - eksperyment balistyczny 22.03.2017
Notatka z eksperymentu balistycznego z dnia 22.03.2017r.

W dniu 22.03.2017r. na podwarszawskim poligonie przeprowadzony został eksperyment balistyczny
z wykorzystaniem mieszanki paliwowo-powietrznej, badaniu poddano wybudowaną konstrukcję
przestrzenną o wymiarach podstawy 4 x 6 metrów, wewnątrz której umieszczone były fotele lotnicze
pozyskane z rozwiązanego 36 pułku.
Przed rozpoczęciem eksperymentu wytyczona została osnowa w postaci palików geodezyjnych, które
pozwalały na utworzenie siatki pomiarowej o oczkach 10x10 m, zaś w przedłużeniu krawędzi obiektu
oczka miały rozmiar 4x10m oraz 6x10m. Poniżej schemat nazewnictwa oczek siatki
Strona 234 z 332

Zaʇcznik nr 1
W trakcie eksperymentu nie doszło do znaczącej destrukcji obiektu, tym samym zebrano stosunkowo
niewielką ilość elementów rozrzuconych wokół podstawy konstrukcji
Poniżej schematy rozrzutu elementów, na które w głównej składały się główki zerwanych nitów
mocujących poszycie z wręgami, kilka fragmentów naczynia, w którym przygotowano mieszankę
paliwowo-powietrzną, oraz jeden oderwany element uchwytu fotela lotniczego.
Strona 235 z 332

Zaʇcznik nr 1
Miejsca odnalezienia elementów powstałych podczas eksperymentu balistycznego
Strona 236 z 332

Zaʇcznik nr 1
Miejsca odnalezienia elementów (łącznie 100szt, w tym 68 fr. nitów, 1szt. uchwytu fotela-N1_2, 3szt
fr. przewodu inicjującego eksplozję, pozostałe to fr. plastikowego pojemnika z materiałem balistycznym,
fragmenty taśmy srebrnej) powstałych podczas eksperymentu balistycznego z naniesioną siatką oraz
numeracją elementów.
28.03.2017
Andrzej Łuczak
Strona 237 z 332

Zaʇcznik nr 2
!
" #$% & & '
% ( ) )
! " " " ) &
* + , +
, +
Strona 238 z 332

Zaʇcznik nr 2
( ! & " &

" $ , ) !
#$ %$ ( ) "
- &
. / "0 " &
Strona 239 z 332

Zaʇcznik nr 2
Strona 240 z 332

Zaʇcznik nr 2
Strona 241 z 332

Zaʇcznik nr 2
( ,1 " "
/ & "
" " ) 2 3
" ,
,
( ) " & & ! !, '
. 4 ' & " 0 ' &
" / " " 5 !
,1 ! " & "
" 6 ' ! ,
&
Strona 242 z 332

Zaʇcznik nr 2
( ) " & &
7" & " 8
Strona 243 z 332

Zaʇcznik nr 2
9 & ! , ,
: ! ' !
) . , 0 ; '
Strona 244 z 332

Zaʇcznik nr 2
7 ! '
< ! < + + + + +
= ! ! !
Strona 245 z 332

Zaʇcznik nr 2
6 . & ! ! 0
' )
Strona 246 z 332

Zaʇcznik nr 2
> 5 !
? ( " ! )
" !
Strona 247 z 332

Zaʇcznik nr 2
@ 6 ' " "
A B ' '
"
Strona 248 z 332

Zaʇcznik nr 2
C ( , ,
D ) !
" " " " ' '
Strona 249 z 332

Strona 250 z 332

Andrzej Łuczak - strefy pożarów
Strefy pożarów ujawnionych w kwietniu 2010r. na torze

podejścia do lotniska Smoleńsk-Siewiernyj oraz na
wrakowisku powstałym dnia 10.04.2010r. podczas
katastrofy samolotu Tu-154M „101”
Opracował:
Andrzej Łuczak, luty 2017r.
Strona 251 z 332

Strefy pożarów związane z miejscem katastrofy smoleńskiej

Zjawisko wystąpienia pożarów na trasie ostatnich kilku kilometrów lotu Tu-154M „101” w dniu
10.04.2010r. rozpatrywać należy jako lokalne zjawisko wypalania traw, odróżniające się swym
charakterem od pożarów jakie wystąpiły w bezpośredniej bliskości wrakowiska. Rozmieszczenie stref
pożarów wykonuje się na podstawie porównania zmian na zdjęciach satelitarnych wykonanych dla tego
rejonu bezpośrednio przed dniem 10 kwietnia 2010r, zestawionych z obrazowaniami wykonanymi już
po katastrofie. Liczne zdjęcia naziemne wykonane przez ekipy śledczych, media, jak też obserwatorów
prywatnych pozwalają na weryfikację analiz sporządzonych na bazie upublicznionych zdjęć
satelitarnych wykonanych w dnach 5.04.2010, 11.04.2010 oraz 12.04.2010. Nieocenioną pomocą są dwa
zobrazowania wykonane w godzinach wczesnopopołudniowych dnia 9.04.2010 oraz 10.04.2010r.
Pierwsze przejawy zmian wywołanych pożarami na trasie podejścia do lotniska Smoleńsk Sieviernyj
widoczne są w bezpośredniej bliskości autostrady A-132
Strona 252 z 332

Wstępne wskazanie identycznych obszarów zmian / druga wersja foto z 11.04.2010r. konwersja
monochromatyczna/
Uzupełnienie zestawienia o monochromatyczne obrazowanie z 9.04.2010r
Powyższe porównanie pozwala na stwierdzenie, iż obserwowane wcześniej zmiany na trasie przelotu

ze wschodu aż do ulicy Gubienki nie mogły mieć związku z samą katastrofą, gdyż powstały najpóźniej
w dniu 9.04.2010r.
Strona 253 z 332

Poniżej fotografie naziemne wykonane w dniu 12.04.2010r z zasobów KBWLLP z drogi schodzącej
ku obniżeniu terenu
Widoczne były także punktowe ogniska ognia
Strona 254 z 332

Natomiast występująca zmiana kolorystyki na obszarze pomiędzy Bliższą Radiolatarnią a tzw. działką
Bodina związana jest z charakterystyką tam występującej roślinności, co potwierdzają także liczne
zdjęcia naziemne, wykonane tak bezpośrednio w dniu katastrofy jak też i w późniejszym czasie.
Strona 255 z 332

CLKP X.2012r.
Strona 256 z 332

Zestawienie zobrazowań satelitarnych uwzględniających dzień katastrofy wskazuje na zachodnią

stronę ulicy Gubienki (środkowa część toru podejścia na zestawieniu) jako miejsce, w którym w
godzinach popołudniowych 9.04.2010r. bądź w dniu czy też nawet w związku z katastrofą doszło do
wypalenia traw.
Zdjęcia naziemne okolic ulicy Gobienko /w głębi końcówka lewego skrzydła/
Strona 257 z 332

Strona 258 z 332

Zestawienie zobrazowań satelitarnych z terenu bezpośrednio przylegającego od północy do

wrakowiska pozwala na twierdzenie, że do godzin południowych w dniu 9.04.2010r. prowadzone było
wypalanie traw, obejmujące rejon oświetlenia lotniskowego, kontynuowane prawdopodobnie w
następnych godzinach po wykonaniu zdjęcia satelitarnego z 9.04.2010r.
Strona 259 z 332

Zdjęcia naziemne wykonane w dniu katastrofy terenu położonego na północ od wrakowiska.
Strona 260 z 332

Wymiana żarówek w reflektorach, wokół wypalone trawy
Strona 261 z 332

Widok na wypalenia od południa czyli od strony wrakowiska, w przedłużeniu sektora 1

/pd-zach fragment tej strefy pożarów/
Strona 262 z 332

Oznaczenie stref pożarów w rejonie wrakowiska;

<1> wypalone trawy do południa 9.04.2010
<2> wypalone trawy do poranka 10.04.2010r. /prawdopodobnie po południu 9.04.2010/
<3-6> strefy pożarów związane bezpośrednio z katastrofą z dnia 10.04.2010r.
Zespół Biegłych prokuratury opisując w 2015 roku wystąpienie pożarów na wrakowisku podał, iż w
samolocie Tu-154M „101” w momencie katastrofy znajdowało się 10 ton paliwa Jet A1 w zbiorniku nr 1
i nr 4 umiejscowionych środkowej części centropłata, zaś zewnętrzne zbiorniki nr 2 w prawym i lewym
centropłacie były puste, zawierając jedynie tzw. paliwo „resztkowe”. Oderwanie lewego centropłata od
kadłuba w wyniku uderzenia w grunt na początku wrakowiska spowodowało rozszczelnienie zbiorników
paliwa nr 1 i nr 4. To właśnie paliwo wyrzucane było, zdaniem biegłych, na północnym ograniczeniu
strefy zniszczeń wrakowiska, co skutkowało powstaniem ognisk pożarów, przy czym biegli nie wskazali
źródła zarzewia ognia, lakonicznie stwierdzając /zał 2.1 opinii końcowej, str 101/
„Od rozlanego w trakcie destrukcji samolotu paliwa mogły powstać lokalne pożary w miejscu
katastrofy, co faktycznie miało miejsce”
Natomiast jeszcze w 2010 roku działający na zlecenie prokuratury ekspert SmallGIS na podstawie
analizy zdjęć satelitarnych wskazał dwie strefy „wybuchów”, które rok później komisja Millera
zamieniła na „strefy pożarów”, pozostawiając ich lokalizację.
Poniżej poprawiona lokalizacja dwóch ognisk intensywnych pożarów, błędnie wskazanych przez
ekspertów prokuratury (oznaczenie- przerywana czerwona linia) uzupełniona o trzecie wskazanie,
pominięte wcześniej ognisko intensywnych pożarów przy wschodnim rowie z wodą.
Strona 263 z 332

Strona 264 z 332

Strona 265 z 332

Widok na wskazaną strefę nr

3 /od północy/, z lewej strony
miały „nadlecieć” elementy
lewego centropłata nasączone
„resztkowym” paliwem. Z
prawej strony widoczny jest
przedni dźwigar zbiornika
centralnej części lewego
centropłata, zaś lewe
ograniczenie to intensywny
pożar sięgający drzew i wody
znajdującej się w rowie.
Prawa kolumna to panorama

wykonana w widoku od
południa, na lewo od osłony
silnika stwierdzono ślady
pożaru, w głębi dźwigar lewego
centropłatu, po prawej za
gałęziami tuż przy wodzie
obszar najintensywniejszego
ognia. Wypalenia pod
poszyciem z szachownicą oraz
wokół niego.
Strona 266 z 332

Zestawienie obrazów ognisk pożarów w północnej części wrakowiska
Poniżej kolejne oryginalne zdjęcia użyte w zestawieniu, poczynając od śladów wypaleń

występujących wzdłuż rowu wypełnionego wodą, gdzie odnaleziono trzy elementy lewego skrzydła, aż
ku skupisku drzew, wśród których znaleziono przedni dźwigar lewego centropłata, posiadający na swej
powierzchni ślady zmian termicznych. Zdaniem biegłych prokuratury paliwo „resztkowe” ze zbiornika
paliwa, którego elementem był ten dźwigar („z pewnością jedna strona dźwigara od strony zbiornika
była mokra od niewypracowanego paliwa resztkowego”), przyczyniło się do powstania ognia,
powodując jego okopcenie i osmalenie, jednak nie był on na tyle intensywny by zniszczyć pozostałości
uszczelniacza gumowego stosowanego na wewnętrznej stronie kesonu.
Przy końcu rowu z wodą wystąpił najintensywniejszy pożar, obejmujący także wypalenia znajdujące
się w rejonie oraz pod fragmentem poszycia lewego skrzydła z szachownicą.
Strona 267 z 332

Elementy lewego skrzydła leżące w trawach ze śladami miejscowych wypaleń
Strona 268 z 332

Widok na koniec rowu z wodą od południa, kontynuacja miejscowych wypaleń w osi wsch-zach
Strona 269 z 332

Przedni dźwigar lewego centropłata - zmiany termiczne - leżący wokół spalonych gałęzi, traw
Strona 270 z 332

Strefa najintensywniejszego ognia przy rowie z wodą
Strona 271 z 332

Widok od północnego-zachodu na koniec rowu oraz fragment poszycia z szachownicą oraz widoczną po
prawej obudowę silnika
Strona 272 z 332

W centrum widoczne lokalne zintensyfikowanie ognia
Wypalenia w bezpośrednim sąsiedztwie fragmentu poszycia, a także pod samym poszyciem
Strona 273 z 332

Strona 274 z 332

Strona 275 z 332

W pobliżu osłony silnika w pierwszych godzina po katastrofie widoczny był element układu
klimatyzacji ze śladami „przepalenia” podłączonej rury, poniżej późniejsze w czasie ujęcie na to
charakterystycznie na tej strefy opalone drzewko, wokół którego widoczny okrąg wypalenia traw
Strona 276 z 332

Jeszcze jedno ujęcie strefy pożarów od północy ku wrakowisku
Tytułem przypomnienia przedni dźwigar lewego centropłatu opisany przez biegłego prokuratury w
aneksie do załącznika 2.4 opinii Zespołu Biegłych, wspominając „opalone zwłoki ofiar” nawiązuje do
oddalonej o kilkanaście metrów strefy najintensywniejszego ognia, jakiej przypisano numer 5, co
doskonale widać na rys.1/6/A2.4
Strona 277 z 332

Strefa pożarów nr 4 oraz 5
O ile na zdjęciach naziemnych prawidłowo wskazano miejsca pożarów, to już odnalezienie ich na
zdjęciu satelitarnym przerosło biegłego (tylko 1 prawidłowo oznaczony rejon)
Strona 278 z 332

Sąsiadujące z sobą strefy pożarów nr 4 oraz 5 można rozpatrywać łącznie, zwłaszcza biorąc pod
uwagę identyczną intensywność ognia jaka w obu wystąpiła. Wypada jednak zwrócić uwagę na
umiejscowienie pożaru w strefie 4 (wg. rosyjskiej terminologii jest to „sektor 4”), który wydaje się mieć
związek z uderzeniem dużego elementu konstrukcyjnego samolotu w podstawę zachodniego wału.
Naturalnym „kandydatem” wydaje się być salonka nr 1, odnaleziona w połowie długości zachodniego
wału, oparta częściowo o drzewo, tym bardziej że w tym rejonie odnaleziono obiekty związane z
przebywającymi w niej pasażerami.
Strefa 5 w dużej części pokryta środkiem gaśniczym, płomienie wokół miejsca uderzenia
Po prawej wypalenia strefy nr 5, z lewej strony opalone blachy przysłaniają miejsce niszczenia wału
Rosyjskie służby pracujące na miejscu katastrofy na wczesnym etapie przystąpiły do drobiazgowego

przeszukiwania okolic wału i znajdującego się za nim rowu z wodą, czemu towarzyszyło także
przekopywanie miejsca uderzenia. Wnioskować więc można, przez analogię do zachowania w odległym
sektorze 12, gdzie odkrycia poczynione na powierzchni skłoniły służby do zorganizowania od dnia
12.04.2010r. akcji gruntownego przekopania gruntu, że znajdowano znajdowano elementy związane z
katastrofą wbite w ten wał ziemny.
Strona 279 z 332

Przeszukiwanie okolic wału w strefie nr 4, natomiast w widocznym okręgu nazywanym strefa nr 5

odnaleziono liczne opalone oraz wręcz zwęglone obiekty związane z pasażerami
Zbliżenie na wyraźne wcięcie w wale ziemnym powstałe w trakcie katastrofy jako efekt mechanicznego
oddziaływania, cały rejony strefy pożarów nr 4 pokryty jest opalonymi fragmentami blach oraz
wyposażenia wewnętrznego
Strona 280 z 332

Strefa nr 5 w centrum, zwraca uwagę opalona butla tlenowa, podstawa wału w trakcie starannego
przeszukiwania
Efektem „przeszukania” w strefie nr 4 było zniwelowanie wału ziemnego aż do jego podstawy
Strona 281 z 332

Strefa pożarów nr 6
Wzdłuż wału ziemnego, którego wschodni kraniec wyznacza omówiona strefa pożarów nr 4, zalegają
rozrzucone liczne fragmenty konstrukcji samolotu oraz wyposażenia wewnętrznego związane z przednią
częścią kadłuba Tu-154M „101”, oparta o drzewa salonka nr 1.
Zachodnia część wału ziemnego sięgająca do granicy rosyjskiego sektor 1 z widocznymi śladami
wypalenia traw stanowiących jej zewnętrzną powierzchnię
Strona 282 z 332

Punktowe wypalenia na wale ziemnym
Widok na wał ziemny od południa, zwraca uwagę duży element będąc najprawdopodobniej panelem
stanowiącym wewnętrzną obudowę przedniego bagażnika samolotu
Strona 283 z 332

Strefa pożarów nr 6- wał

ziemny na fotografii z
podniesionym kontrastem,
celem podkreślenia różnic
kolorystycznych
Strona 284 z 332

W zachodniej części wrakowiska, którego północno-zachodnią część stanowi omawiana strefa

pożarów nr 6, znajduje się inny element krajobrazu, jaki mógł podlegać oddziaływaniu termicznemu. W
południowej cześć tego sektora bezpośrednio po katastrofie ujawniono złamany, leżący na powierzchni
terenu pień brzozy, na którego zewnętrznej powierzchni znajdują się ślady wskazujące na ewentualność
krótkotrwałego kontaktu z wysokotemperaturowym czynnikiem. Analiza drzewostanu w bezpośrednim
otoczeniu wrakowiska nie ujawniła tego rodzaju zmian powierzchni kory, które mogłyby wskazywać na
efekt naturalnych zmian wywołanych np. czynnikami chorobotwórczymi drzew.
Rozważając okoliczności jakie doprowadziły do zmian na powierzchni kory tego pnia nie można
pominąć wskazania czynnika, który doprowadził do samego złamania brzozy. Bezpośrednia bliskość
innej brzozy nie noszącej śladów uszkodzeń kory, nie wystąpienie w pobliżu elementów samolotu
dysponujących odpowiednią energią dla doprowadzenia do zniszczenia zdają się wykluczać możliwość
bezpośredniego mechanicznego oddziaływania elementów konstrukcji samolotu na to drzewo.
Strona 285 z 332

Złamana brzoza w południowo-zachodniej część wrakowiska uchwycona okiem kamery w pierwszych

kwadransach po katastrofie
Strona 286 z 332

Zestawienie lokalizujące złamany pień brzozy
Strona 287 z 332

Andrzej Łuczak - strefy pożarów aneks
Strefy pożarów związane z miejscem katastrofy smoleńskiej - aneks
W opracowaniu poświęconym strefom pożarów pominięto dokumentację zdjęciową wykonaną przez

śledczych rosyjskich wieczorem 10.04.2010r, gdy ze względu na trudne warunki oświetleniowe
rejestracja obrazów wymagała wydłużenia czasów naświetlenia (rzędu 1/8 sek), co skutkowało
powstaniem zjawiska „poruszenia” obiektów pogarszającego jakość zobrazowania.
Na str. 26 opracowania prezentowany jest element klimatyzacji, poniżej wycinek z foto P1000457.JPG
Powyższy element na zdjęciach CLKP z 2012r.
Strona 288 z 332

Na kolejnym ujęciu ten sam element klimatyzacji został oznaczony nr A, jako nr B wskazane zostały
elementy konstrukcyjne leżące w pobliżu lokalnych wypaleń traw, których zarzewiem mogły stać się te
właśnie elementy konstrukcyjne
Pozycja C wskazuje, iż nie tylko nienaruszona powierzchni traw stanowiła miejsce wypaleń, w tym
przypadku podłoże to zruszona na skutek katastrofy, błotnista warstwa gleby.
Strona 289 z 332

Strona 290 z 332

Strona 291 z 332

Inne ujęcie na rejon oznaczony jako „C”
Powiększenie osmolonego fragmentu poszycia kadłuba
Na kolejnej stronie ten sam rejon wrakowiska ze śladami oddziaływania ognia na fragmentach
poszycia, gałęziach oraz taśmie filmowej.
Strona 292 z 332

Strona 293 z 332

Sprawozdanie z eksperymentów na poligonie w Kazuniu w dniach

22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
Eksperyment nr I z dnia 22.03.2017 r. – osoba nadzorująca: prof. Jarosław Berent

1. Do wybuchu (paliwowo-powietrzny) wykorzystano 25 obiektów (modeli kości do badań
balistycznych, bloków z mydła balistycznego oraz tkanek zwierzęcych - wieprzowych)
umieszczonych swobodnie (zawieszonych) oraz położonych na fotelach lotniczych.
2. Po wybuchu obiekty uległy przemieszczeniu – od śladowego do maksymalnie około 3 m,
średnio około 1 m (czyli przemieszczenie było stosunkowo niewielkie). Kierunki i odległości
przemieszczeń różne, bez żadnej prawidłowości.
3. Obiekty w postaci modeli kości długich pozostały właściwie nieuszkodzone mechanicznie –
poza dwoma przypadkami śladowych, pojedynczych uszkodzeń okostnej na dwóch
modelach kości długich zlokalizowanych najbliżej ładunku wybuchowego (patrz zdjęcie
poniżej).
4. Obiekty w postaci modeli kości płaskich pozostały po wybuchu nieuszkodzone

mechanicznie.
5. Obiekty w postaci modeli sfer pozostały po wybuchu nieuszkodzone mechanicznie,
6. Obiekty w postaci mydła balistycznego pozostały po wybuchu nieuszkodzone mechanicznie
7. Obiekty pozostały po wybuchu pozostały właściwie nieuszkodzone termicznie, poza
śladowymi nadpaleniami owłosienia widocznymi jedynie na dużych zbliżeniach
(prawdopodobnie na zdjęciach z większej odległości niecelowanych na to zjawisko nie
byłyby w ogóle widoczne). Jedynie jeden z obiektów – model kości czaszki (sfera)
zlokalizowany najbliżej ładunku wybuchowego został wyraźnie opalony (zdjęcie poniżej) z
jednej strony – był to obiekt blisko ładunku wybuchowego i prawdopodobnie w jego stronę
poszedł dłużej płomień (może z ładunku inicjującego?).
Strona 294 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
8. Osmalenie obiektów po wybuchu (podobnie zresztą jak ‘kabiny samolotu’ od wewnątrz)

było od żadnego do niedużego (zdecydowanie mniejszego niż na przykład widywanego w
typowych pożarach). Na lewym zdjęciu poniżej trzy obiekty z lewej (4, 5, 11) leżały na
siedziskach fotela – prawie brak osmalenia, trzy obiekty z prawej (16, 17, 18) wisiały z tyłu
od ładunku – nieduże osmalenie. Na prawym zdjęciu poniżej powierzchnia bloku z mydła
balistycznego leżącego na siedzisku fotela – brak widocznych osmaleń.
9. Brak osmaleń po wybuchu można tłumaczyć brakiem większych ilości sadzy w pierwszej
jego fazie. Sadza w dużej ilości powstała dopiero z dala od pierwotnego miejsca i później,
kiedy ‘samolot’ i płomień poszedł do góry (można to tłumaczyć pełnym spalaniem na
początku, bo jeszcze był tlen, a później, gdy tlenu zabrakło, spalanie było już niepełne i
wtedy dopiero powstała czarna chmura sadzy).
Strona 295 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
Eksperyment nr II z dnia 31.03.2017 r. – osoba nadzorująca: ppłk dr med. Szczepan Cierniak

1. Do analizy kolejnego wybuchu (wybuch typu termobarycznego) wykorzystano 7 obiektów
(2 x sfera, 1 x blok mydła, 1 x model kości płaskiej, 3 x model kości długiej) umieszczonych
swobodnie (podwieszonych do górnej części makiety) oraz położonych na fotelach
lotniczych (blok mydła) – vide zdjęcia poniżej. Najbliżej ładunku termobarycznego
znajdowało się blok mydła balistycznego, model sfery nr 6 oraz model płaski nr 2 (vide
czwarte zdjęcie poniżej).
Strona 296 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
Strona 297 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
2. Po wybuchu obiekty uległy przemieszczeniu – od kilku do nawet kilkunastu metrów.

Kierunki i odległości przemieszczeń różne – modele nieuszkodzonych kości długich
przemieszczone w stronę prawą podobnie jak uszkodzony model sfery nr 7, co związane
było z lokalizacją podwieszonego ładunku po stronie lewej od modeli (zdjęcia poniżej).
Strona 298 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
3. Obiekty w postaci modeli kości długich po wybuchu termobarycznym pozostały

nieuszkodzone mechanicznie – (vide zdjęcie poniżej).
Strona 299 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
4. Obiekty w postaci modeli sfer pozostały po wybuchu uszkodzone (vide zdjęcia) lecz bez
dużej fragmentacji twardych powierzchni sferycznych.
Strona 300 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
5. Model kości płaskiej oznaczony jako nr 2. został po wybuchu całkowicie rozfragmentowany,

zaś drobne elementy zostały odrzucone od obiektu na dość duże odległości (do
kilkudziesięciu metrów). Części drobnych fragmentów nie udało się odszukać.
Strona 301 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
6. Obiekt w postaci mydła balistycznego ustawiony początkowo na fotelu lotniczym i przypięty

pasem został wraz z fotelem odrzucony ku tyłowi. Ujawniono, że na jednej z powierzchni
bloku widoczne były uszkodzenia w postaci kraterowatych ubytków o głębokości i średnicy
do kilku centymetrów (vide zdjęcia poniżej).
Strona 302 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
7. Obiekty po wybuchu nie wykazywały ewidentnych uszkodzeń termicznych.

8. Obiekty po wybuchu nie wykazywały ewidentnych osmaleń.
Eksperyment nr III z dnia 5.04.2017 r. – osoba nadzorująca: ppłk dr med. Szczepan Cierniak
1. Do analizy trzeciego wybuchu (wybuch paliwowo-powietrzny) wykorzystano łącznie 10
modeli kości do badań balistycznych oraz 1 blok mydła balistycznego. Położenie modeli
przedstawiono na zdjęciu poniżej. Modele kości długich o nr 1, 4, 10 i 11 zlokalizowane w
„przednim” przedziale najbliżej ładunku, zaś modele o numerach 7 i 9 zostały podwieszone
w tylnym przedziale za rzędem siedzeń (z dala od ładunku). Dwie sfery – pierwsza o nr 2
podwieszona w części przedniej (blisko ładunku), zaś druga za rzędem siedzeń oznaczona
nr 8. Blok mydła balistycznego oznaczony jako nr 6 ułożony na siedzeniu i przypięty pasem
biodrowym. Na nim ustawiono model płaski nr 5, zaś nr 3 podwieszono w przedniej części
obiektu (blisko ładunku)
Strona 303 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
2. Po wybuchu obiekty uległy niewielkiemu przemieszczeniu (vide zdjęcia poniżej), niemal

wszystkie pozostały w obrębie obiektu.
Strona 304 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
3. Obiekty w postaci modeli kości długich pozostały praktycznie nieuszkodzone mechanicznie

i znajdowały się w „swoich” przedziałach w obrębie obiektu.
4. Model kości płaskiej oznakowany jako nr 5 początkowo położony na bloku mydła
balistycznego nie uległ uszkodzeniu. Model nr 3 podwieszony do stropu i zlokalizowany
blisko ładunku został rozfragmentowany (vide zdjęcia).
Strona 305 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
5. Blok mydła balistycznego został nieuszkodzony.

6. Nie stwierdzono ewidentnych uszkodzeń termicznych w obrębie modeli.
7. Stwierdzono wyraźne osmalenia rozfragmentowanej sfery nr 2 (vide zdjęcie poniżej) oraz
modelu kości płaskiej nr 3 i 5. Modele kości długich w przednim przedziale obiektu także
wykazywały ślady osmalenia.
Strona 306 z 332


22.03.2017 r., 31.03.2017r. oraz 5.04.2017 r.
Wnioski:
I. Jeżeli na pokładzie lecącego samolotu doszłoby do wybuchu paliwowo-powietrznego, to
osoby znajdujące się w nim odniosłyby obrażenia praktycznie jedynie ‘wypadkowe’ (tzn.
powstałe w wyniku rozbicia samolotu), natomiast nie byłoby istotniejszych obrażeń
‘wybuchowych’ (tzn. powstałych od wybuchu jako takiego). Należy zaznaczyć, że mało
istotne obrażenia ‘wybuchowe’, jeżeli by takie w ogóle powstały, byłyby nie do odróżnienia
od obrażeń ‘wypadkowych’, zaś śladowe nadpalenia włosów i osmalenia można tłumaczyć
bliskością pożarów naziemnych oraz samą specyfiką wypadku lotniczego.
II. Być może, wybuch paliwowo-powietrzny pozostawiłby charakterystyczne zmiany w
obrazie mikroskopowym płuc u ofiar, ale bez badań na zwierzętach nie jesteśmy w stanie
tego rozstrzygnąć. W naszym przypadku nie ma to zresztą większego znaczenia, bo takich
badań w ogóle nie zrobiono (jedynie zabezpieczono w trakcie sekcji zwłok wycinki
tkankowe, jednakże nie dokonano ich analizy mikroskopowej), a ich przeprowadzenie w
chwili obecnej (z materiału pobranego w czasie ekshumacji) nie byłyby miarodajne z uwagi
na pośmiertne zmiany rozkładowe.
III. Inna sytuacja byłaby tylko dla osób znajdujących się w bezpośrednim pobliżu ładunku
wybuchowego paliwowo-powietrznego – u nich mogłyby powstać ślady działania
płomienia (oparzenia różnego stopnia, nadpalenia odzieży, opalenie włosów oraz
osmalenia).
IV. Wybuch przestrzenny paliwowo-powietrzny, z medycznego punktu widzenia, jest
praktycznie nie do wykrycia (poza ewentualnymi zmianami w płucach - jednak wykładniki
morfologiczne stwierdzane w płucach nie są patognomiczne dla tego typu urazu.
V. Jeżeli na pokładzie lecącego samolotu doszłoby do wybuchu termobarycznego, to osoby
znajdujące się w nim odniosłyby, poza obrażeniami ‘wypadkowymi’ (tzn. powstałymi w
wyniku rozbicia samolotu), także obrażenia ‘termobaryczne’, w postaci (kraterowatych
uszkodzeń przynajmniej u części ofiar znajdujących się przy ładunku od jego strony). Takie
zmiany powinny być wyraźnie widoczne także w trakcie ekshumacji, ponieważ powłoki
ekshumowanych ofiar katastrofy są dobrze zachowane.
VI. Uszkodzenia modeli sferycznych i płaskich oraz brak uszkodzeń modeli kości długich na
chwilę obecną są nie do interpretacji – wymagają dalszych badań.
Strona 307 z 332

Informacje o ciałach
ze śladami wysokiej
temperatury i
oparzeń
Marek Dabrowski
2016-11-03
Strona 308 z 332

Informacje o ciałach ze śladami wysokiej temperatury i oparzeń
Zawartość
Streszczenie ......................................................................................................................................... 2
Jerzy SZMAJDZIŃSKI- s.1 c.1 ................................................................................................................ 3
Izabela JARUGA-NOWACKA- s.1 c.11 .................................................................................................. 4
Aleksander SZCZYGŁO- s.1 c.12 ........................................................................................................... 5
Artur ZIĘTEK- s.2 c.2 ............................................................................................................................ 7
Adam PILCH- s.2 c.3 ............................................................................................................................. 8
Stanisław KOMOROWSKI- s.2 c.9 ........................................................................................................ 8
Krzysztof PUTRA- s.2 c.20 .................................................................................................................... 9
Przemysław GOSIEWSKI- s.3 c.2 ........................................................................................................ 11
Maciej PŁAŻYŃSKI- s.3 c.6 ................................................................................................................. 12
Paweł KRAJEWSKI- s.4 c.2.................................................................................................................. 15
Marek ULERYK – s.4 c.3 ..................................................................................................................... 16
Dariusz MICHAŁOWSKI- s.4 c.5.......................................................................................................... 18
Tomasz MERTA – s.4 c.8 .................................................................................................................... 19
Lech KACZYŃSKI- s.4 c.12 .................................................................................................................. 20
Zbigniew DĘBSKI- s.5 c.14.................................................................................................................. 22
Bartosz BOROWSKI- s.7 c.3................................................................................................................ 23
Natalia JANUSZKO, s.5 - stopa ........................................................................................................... 24
Streszczenie
W niniejszym materiale zebrano informacje dotyczące 16 ciał oraz jednego fragmentu ciała.
• W 5 przypadkach Międzyuczelniany Zespół Biegłych z Wrocławia zmienił kwalifikację obrażeń

dokonaną przez Rosjan z oparzeń termicznych (złuszczenia naskórka) na oparzenia
chemiczne.
• W jednym przypadku MZB pominął (zignorował) opisane przez Rosjan oparzenia termiczne,
w kolejnym, gdy opisane uszkodzenia termiczne dotyczyły odzieży- ani obducent, ani audytor
nie opisali obrażeń termicznych samego ciała.
• W trzech przypadkach, w których Rosjanie stwierdzili oparzenia chemiczne, MZB nie zmienił
kwalifikacji tych obrażeń.
• W 6 przypadkach MZB z Wrocławia potwierdził rosyjskie wnioski dot. oparzeń termicznych,
bazując jednak na obrażeniach innych niż dla przypadków zakwestionowanych (tj.łamliwe
włosy, pęcherze, zwęglenia).
• W jednym przypadku MZB zakwestionował sam fakt odniesienia przez ofiarę obrażeń,
opisanych przez Rosjan jako pochodzące od wysokiej temperatury.
Uwaga: w niniejszym materiale nie opisano ciał znalezionych w największych ogniskach pożarów
naziemnych w centrum sektorów 5 i 6 oraz częściowo 7. Samo wystąpienie i dokładny zasięg stref
Strona 309 z 332

„małego” i częściowo „dużego” wybuchu wg ekspertyzy SmallGIS nie dają się potwierdzić na
podstawie aktualnie posiadanego materiału ikonograficznego.
Jerzy SZMAJDZIŃSKI- s.1 c.1
Opis rosyjski:
Strona 310 z 332

Opis Międzyuczelnianego Zespołu Biegłych (dalej- Wrocławia):
Uwagi: Ciało poza zidentyfikowanymi strefami pożarów naziemnych. Wrocław zmienił klasyfikację
obrażeń, nie biorąc pod uwagę możliwości działania gorącego płynu1.
Izabela JARUGA-NOWACKA- s.1 c.11

Brak identyfikacji na fotografii
Opis rosyjski:
1
Por.dane Marka ULERYKA
Strona 311 z 332

Opis Wrocławia:
Uwagi: ciało znalezione poza obszarami zidentyfikowanych pożarów naziemnych. Wrocław nie
zakwestionował wniosków rosyjskich. To pierwsze z dwóch ciał ze śladami wysokiej temperatury
omówionych przez Podkomisję na SKON. Dostępny materiał fotograficzny jednoznacznie wskazuje, że
w miejscu, gdzie znajdowało się ciało, nie było pożarów na ziemi.
Aleksander SZCZYGŁO- s.1 c.12

Strona 312 z 332

Opis rosyjski:
Opis Wrocławia:
obrażeń, nie biorąc pod uwagę możliwości działania gorącego płynu.
Strona 313 z 332

Artur ZIĘTEK- s.2 c.2
Opis rosyjski:
Opis Wrocławia:
Strona 314 z 332

Uwaga: ciało poza stwierdzonymi strefami pożarów naziemnych. To drugie z dwóch ciał ze śladami
wysokiej temperatury omówionych przez Podkomisję na SKON. Dostępny materiał fotograficzny nie
wskazuje, aby w miejscu, gdzie znajdowało się ciało, miały miejsce nie zidentyfikowane dotąd pożary
na ziemi.
Adam PILCH- s.2 c.3

Opis rosyjski:
Opis Wrocławia:
Uwaga: obducent i audytor stwierdzili oparzenia chemiczne. Ciało poza zidentyfikowanymi strefami
pożarów naziemnych, pomiędzy strefami wybuchów wg SmallGIS.
Stanisław KOMOROWSKI- s.2 c.9

Opis rosyjski:
Strona 315 z 332

Opis Wrocławia:
obrażeń, nie biorąc pod uwagę możliwości działania gorącego płynu.
Krzysztof PUTRA- s.2 c.20

Opis rosyjski:
Strona 316 z 332

Opis Wrocławia:
Uwagi: zmiana kwalifikacji obrażeń przez Wrocław, bez wzięcia pod uwagę możliwości działania
gorącego płynu. Ciało poza stwierdzonymi strefami pożarów naziemnych, ale w strefie „małego
wybuchu” wg SmallGIS.
10
Strona 317 z 332

Przemysław GOSIEWSKI- s.3 c.2
Opis rosyjski:
11
Strona 318 z 332

Opis Wrocławia:
Uwagi: Wrocław w przywołanym punkcie nie informuje o oparzeniach stwierdzonych przez Rosjan.
Maciej PŁAŻYŃSKI- s.3 c.6
12
Strona 319 z 332

Opis rosyjski:
13
Strona 320 z 332

Opis Wrocławia:
Uwagi: ciało w strefie „dużego wybuchu” wg SmallGIS i między 2 ogniskami pożarów wg filmu Koli.
Możliwe oddziaływanie składników pożaru naziemnego.
14
Strona 321 z 332

Paweł KRAJEWSKI- s.4 c.2
Opis rosyjski:
15
Strona 322 z 332

Opis Wrocławia:
Uwagi: Wrocław zmienił klasyfikację obrażeń, nie biorąc pod uwagę możliwości działania gorącego
płynu.
Marek ULERYK – s.4 c.3
Opis rosyjski:
16
Strona 323 z 332

Opis Wrocławia:
17
Strona 324 z 332

Uwaga: ciało poza stwierdzonymi obszarami pożarów naziemnych, ale na granicy obszaru „dużego
wybuchu” wg SmallGIS. W tym jedynym przypadku Wrocław dedukował o możliwości
oddziaływania gorącego płynu, a nie ognia, po czym zakwestionował samą obecność opisanych
przez obducenta obrażeń. Jak stwierdzono w audycie, dokumentacja fotograficzna (4 fotografie,
opis: karta 113658) poddaje w wątpliwość charakter zmian termicznych, chociaż, jak wynika z opisu,
nie dysponowano zdjęciami pokazującymi w zbliżeniu pęcherze wypełnione płynem.
Dariusz MICHAŁOWSKI- s.4 c.5

Opis rosyjski:
Opis Wrocławia:
18
Strona 325 z 332

Uwaga: w przypadku „oparzeń chemicznych” Wrocław nie zmienił kwalifikacji obrażeń.
Tomasz MERTA – s.4 c.8
Opis rosyjski:
19
Strona 326 z 332

Uwaga: ciało w pobliżu strefy pożarów naziemnych. Obducent nie opisał uszkodzeń termicznych
ciała, Wrocław nie odniósł się do termicznych uszkodzeń odzieży.
Lech KACZYŃSKI- s.4 c.12
Opis rosyjski:
20
Strona 327 z 332

Opis Wrocławia:
21
Strona 328 z 332

Uwaga: wg fotografii podłoże w okolicy pachwiny czarne-niewykluczony mały pożar naziemny, jednak
obejmujący zasięgiem jedynie część ciała.
Zbigniew DĘBSKI- s.5 c.14
Opis rosyjski:
Opis Wrocławia:
Uwaga: i obducent, i audytor opisali oparzenia chemiczne, nie termiczne.
22
Strona 329 z 332

Bartosz BOROWSKI- s.7 c.3
Opis rosyjski:
Opis Wrocławia:
23
Strona 330 z 332

Uwaga: ciało w strefie pożarów naziemnych. Z dostępnego materiału zdjęciowego można

wnioskować, że w tym miejscu miały miejsce najwyżej niewielkie, punktowe pożary (być może
rozprysk płonącej gęstej cieczy), a następnie niewykluczony upadek ciała na już palące się paliwo lub
smar.
Natalia JANUSZKO, s.5 - stopa

Opis rosyjski:
24
Strona 331 z 332

Opis Wrocławia:
Uwaga: opis w protokole oględzin sektora nr 5 w dn.12.04.2010 uniemożliwia jednoznaczne

umiejscowienie znalezionego fragmentu ciała w sektorze. Zawarta tamże informacja, iż w odległości
ok.3 m od niego znaleziono „fragment karty kredytowej ze śladami oddziaływania termicznego”
(k.43986) oraz bliskość pożarów naziemnych wskazują, że mógł on znajdować się w kolejnym, jeszcze
nie zidentyfikowanym ognisku pożaru naziemnego w północnej części sektora nr 5. Brak identyfikacji
tego pożaru wynika zarówno z nieoznaczoności danych lokalizacyjnych, jak i szczupłości dostępnego
materiału fotograficznego północnej części sektora nr 5.
Opr.Marek Dąbrowski, 11.16
25
Strona 332 z 332

Eksperymenty Tom II

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Eksperymenty Tom II

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Pd PZWL MON-Z-7/17 DEWD RTD 30/13 Zastrzeżone Egz.

TOM II Eksperymenty serii D z analizami

1. Adrian Siadkowski, Tomasz Otłowski, Marcin Gigoń, EKSPERYMENT D36

2. Adrian Siadkowski, Tomasz Otłowski, Marcin Gigoń, EKSPERYMENT D37

3. Łukasz Kobus, Pomiar prędkości odłamków podczas wybuchu modelu kadłuba

4. Adrian Siadkowski, Tomasz Otłowski, Marcin Gigoń, EKSPERYMENT D37A

5. Adrian Siadkowski, Sprawozdanie z badań z wykorzystaniem urządzenia do

6. Adrian Siadkowski, Tomasz Otłowski, Marcin Gigoń, EKSPERYMENT D38

7. Adrian Siadkowski, Tomasz Otłowski, Marcin Gigoń, EKSPERYMENT D39

8. Tomasz Ziemski, Analiza rozpadu kadłuba TU-154 M na głównym polu szczątków

9. Jacek Jabczyński, Andrzej Łuczak, Sprawozdanie z przebiegu eksperymentów na

11. Szczepan Cierniak, Sprawozdanie z eksperymentów na poligonie w Kazuniu w

12. Marek Dąbrowski, Informacje o ciałach ze śladami wysokiej temperatury i oparzeń

Data realizacji eksperymentu:

Plac Strzelań 2 Pułku Saperów

Obiekt imitujący przestrzeń pasażerską samolotu Tu –

Do budowy konstrukcji wspierającej podłogę użyto kątowników stalowych

Rysunek 1 Schemat szkieletu podłogi

Rysunek 2, 3 Zdjęcie podłogi obiektu

Do wykonania wręg użyto profili aluminiowych PA38 o wymiarach 40x20x2mm,

Rysunek 4 Schemat technologiczny wręg, podłużnic i grodzi

Rysunek 5,6, 7 Zdjęcia z montażu obiektu

Przednia ściana zamykająca przestrzeń została wyposażona w cztery otwory

Rysunek 8 Otwory wentylacyjne i otwór rewizyjny

Obiekt oznakowano wewnątrz i na zewnątrz za pomocą kolorowych markerów

Rysunek 9, 10 System znakowania obiektu

Rysunek 11 Oznakowany obiekt w miejscu przeprowadzenia eksperymentu

Rysunek 12 Oznakowany obiekt w miejscu przeprowadzenia eksperymentu

Rysunek 13 Oznakowanie obiektu od wewnątrz

Rysunek 14 Obiekt od frontu w miejscu przeprowadenia eksperymentu

Rysunek 15 Obiekt od tyłu w miejscu przeprowadenia eksperymentu

W obiekcie na wysokości 7 i 8 wręgi zamontowano w jednej linii dwa rzędy siedzeń

Rysunek 16, 17 Oryginalne fotele lotnicze umieszczone w obiekcie

Całość powyższych prac, użytych materiałów i rozwiązań, a także oddanych

Rysunek 18 Przekrój centropłata TU 154 M

Ładunek wystandaryzowany dla przestrzeni o kubaturze obiektów testach serii C nr

Rysunek 19, 20 Ładunek paliwowo -powietrzny użyty w eksperymencie

Dla wystandaryzowanego ładunku pirotechnicznego inicjującego wybuch

Analiza przebiegu ciśnienia

Ciśnienie maksymalne: 4,199 bar (czas od odpalenia: 0,24197 s)

Prędkość przyrostu ciśnienia 174,9 bar/s

Rysunek 21 – 33 Fazy wybuchu mieszaniny paliwowo – powietrznej

Zaobserwowane podczas przebiegu eksperymentu oderwanie kopuły od podłogi

Działające ciśnienie spowodowało wgięcie ramy podłogi z uszkodzeniami

Rysunek 35 Obiekt po wybuchu mieszaniny paliwowo – powietrznej

Rysunek 36 Rysunek 35 Obiekt po wybuchu mieszaniny paliwowo – powietrznej

Wybuch mieszaniny paliwowo – powietrznej bezpośrednio spowodował rozerwanie

Rysunek 37 Uszkodzenie narożnika obiektu po uderzeniu z ziemią

1. Oględziny obiektu zawiera odrębne sprawozdanie sporządzone przez ekspertów

2. W ramach testu D 36 przeprowadzono również eksperyment medyczny badający

Data realizacji eksperymentu:

Plac Strzelań 2 Pułku Saperów

Obiekt imitujący przestrzeń pasażerską samolotu Tu –

Do eksperymentu wykorzystano naprawiony obiekt, w którym podczas

Do budowy konstrukcji wspierającej podłogę użyto kątowników stalowych

Rysunek 1 Schemat szkieletu podłogi

Rysunek 2, 3 Zdjęcie podłogi obiektu

Do wykonania wręg użyto profili aluminiowych PA38 o wymiarach 40x20x2mm,

stanowiący poszycie kadłuba zastosowano duraluminiową blachę lotniczą D16AT o

Rysunek 4 Schemat technologiczny wręg, podłużnic i grodzi

Rysunek 5,6, 7 Zdjęcia z montażu obiektu

Przednia ściana zamykająca przestrzeń została wyposażona w cztery otwory

Rysunek 8 Przednia ściana obiektu po naprawie

Obiekt oznakowano wewnątrz i na zewnątrz za pomocą kolorowych markerów