Komórki nerwowe i przewodnictwo nerwowe

KOMÓRKI UKŁADU NERWOWEGO

Układ nerwowy składa się z dwóch rodzajów komórek nerwowych: neuronów i komórek glejowych.
Neurony otrzymują informacje i przekazują je do innych komórek, w mózgu dorosłego człowieka jest
ok. 86 miliardów neuronów.
Santiago Ramon y Cajal – chciał być artystą, ale jego ojciec nalegał na studia medyczne, wybitny badacz
anatomii i ilustrator, rysował niezwykle szczegółowe rysunki układu nerwowego.
Camillo Golgi wynalazł metodę barwienia tkanki nerwowej solami srebra.

BUDOWA KOMÓRKI ZWIERZĘCEJ

Błona komórkowa okrywa powierzchnię komórki, oddziela wnętrze komórki od środowiska
pozakomórkowego, reguluje przepływ substancji z i do komórki.
Jądro to element komórki otoczony błoną, zawiera DNA i bierze udział w mechanizmach dziedziczenia.
Mitochondrium – zachodzi w nim metabolizm tlenowy, dostarcza komórce energii niezbędnej do
wszystkich aktywności.
Rybosomy – siateczka śródplazmatyczna, izolowanie, modyfikacja i transport białek oraz innych
substancji.
BUDOWA NEURONU
- neuron ruchowy (motoneuron), jego ciało komórkowe jest zlokalizowane w rdzeniu kręgowym,
odbiera impulsy przez dendryty i przekazuje je wzdłuż aksonu do mięśnia
- neuron czuciowy na zakończeniu jednej z wypustek ma wyspecjalizowane zakończenia, bardzo
wrażliwe na wybrany typ stymulacji np. światło, dźwięk, dotyk, przewodzi informacje ze skóry do
rdzenia kręgowego
- dendryty to rozgałęziające się wypustki, zwężające się na końcach, ich powierzchnia jest pokryta
wyspecjalizowanymi receptorami synaptycznymi, które odbierają informacje z innych neuronów, im
większa powierzchnia dendrytu, tym więcej informacji może odbierać, kolce dendrytyczne zwiększają
pole powierzchni dostępnej dla synaps
- ciało komórkowe (SOMA) zawiera jądro, rybosomy i mitochondria, w nim zachodzi najwięcej
procesów metabolicznych w neuronie, są pokryte synapsami
- akson to cienkie włókno, przewodzi impuls do innych neuronów, narządów czy mięśni, mogą biec aż
od rdzenia kręgowego do stop, są pokryte osłonką mielinową, przerwy w osłonce mielinowej to węzły
Ranviera, neurony mogą mieć wiele dendrytów, ale TYLKO JEDEN akson, na zakończeniu każdego
rozgałęzienia znajduje się zgrubienie nazwane zakończeniem presynaptycznym lub kolbką końcową

• akson aferentny – przewodzi informacje do danej struktury, każdy neuron czuciowy jest
aferentny wobec reszty układu nerwowego
• akson eferentny – przewodzi informacje od danej struktury, każdy neuron ruchowy jest
eferentny wobec reszty układu nerwowego
Jeżeli dendryty i aksony jednej komórki zwierają się w jednej strukturze, to taką komórkę nazywamy
internuronem lub komórką wewnętrzną.
 Komórki nerwowe i przewodnictwo nerwowe

KOMÓRKI GLEJOWE

• astrocyty przypominają kształtem gwiazdę, izolują połączenia między neuronami od krążących

substancji chemicznych, są istotne do generowania rytmów, np. rytmu oddechowego,
rozszerzają naczynia krwionośne, aby dostarczać więcej substancji odżywczych,
SYNCHRONIZUJĄ AKTYWNOŚĆ GRUPY NEURONÓW
• mikrogleje oczyszczają mózg z wirusów i grzybów, namnażają się po uszkodzeniu mózgu i
usuwają martwe lub uszkodzone neurony
• oligodendrocyty w mózgu i rdzeniu kręgowym oraz komórki Schwanna w obwodowym
układzie nerwowym tworzą osłonkę mielinową otaczającą i izolującą niektóre aksony u
kręgowców, zaopatrują aksony w substancje odżywcze niezbędne do prawidłowego
funkcjonowania
• glej radialny kieruje migracją neuronów, dendrytów i aksonów w trakcie rozwoju zarodkowego,
po zakończeniu rozwoju zarodkowego różnicuje się w wyżej wymienione komórki
BARIERA KREW-MÓZG
Organizm obudowuje mózgowe naczynia krwionośne ciasno upakowanymi komórkami, które nie
przepuszczają większości wirusów, bakterii i szkodliwych substancji. Mikroglej wywołuje odpowiedź
zapalną na wirusa, który wniknął do mózgu - walcząc z wirusem przy okazji nie zabijając neuronu.
Gdy wirus ospy wietrznej przedostanie się do komórek rdzenia kręgowego, to nawet po kilkudziesięciu
latach później może wystąpić półpasiec. Tak samo dzieje się z wirusem opryszczki narządów płciowych.
➔ budulcem bariery krew-mózg są komórki śródbłonka tworzące ściany naczyń włosowatych
➔ bariera krew-mózg zatrzymuje nie tylko szkodliwe substancje, ale też te pożyteczne
➔ przez tę barierę łatwo przedostają się niewielskie cząsteczki pozbawione ładunku elektrycznego:
tlen, dwutlenek węgla, witaminy A i D, wszystkie substancje psychoaktywne: od
antydepresantów i innych leków psychiatrycznych po narkotyki takie jak heroina, również
insulina
➔ to jak szybko dana substancja zaczyna działać zależy od tego jak szybko rozpuszcza się w
tłuszczach
Transport aktywny – proces, w którym specjalne białka, zużywają energię, przepompowują cząsteczki
z krwi do tkanki mózgowej (glukoza, aminokwasy, puryny, cholina, kilka witamin i żelazo).
➔ utrudnia leczenie nowotworów, ponieważ zatrzymuje prawie wszystkie leki stosowane w
chemioterapii
➔ głównym paliwem dla mózgu jest glukoza a do tego żeby mózg mógł z niej korzystać jest
potrzebna tiamina B1

IMPULS NERWOWY

⎯ akson zamiast przewodzić impuls to odnawia go w każdym punkcie przewodzenia, sprawia to,
że nie odczuwamy dotknięcia w plecy silniej niż dotknięcia w stopę, ale sprawia również, że
impuls ten przesyła informacje z ograniczoną prędkością
⎯ mózg nie wychwytuje która informacja czuciowa była pierwsza, chyba że chodzić o oczy wtedy
nawet niewielka różnica stanowi informację w którym kierunku przesunęło się światło
⎯ impulsy w siatkówce położone dalej od mózgu docierają do niego szybciej
 Komórki nerwowe i przewodnictwo nerwowe

POTENCJAŁ SPOCZYNKOWY NEURONU

Neuron wytwarza impuls dzięki zakłóceniom potencjału spoczynkowego.
Wszystkie części neuronu są pokryte błoną komórkową o grubości 8 nm, błona ta składa się z dwóch
przeplatających się ze sobą cząstek fosfolipidów, pomiędzy którymi osadzone są cylindryczne
cząsteczki białek, przez które mogą przechodzić wybrane substancje chemiczne.
W stanie spoczynku błona komórkowa utrzymuje gradient elektryczny, zwany polaryzacją.
Potencjał eklektyczny wewnątrz komórki posiada bardziej ujemną wartość w stosunku do zewnętrza, za
sprawa ujemnie naładowanych białek wewnątrz komórki. Różnica potencjału jest nazywana
potencjałem spoczynkowym
Błona komórkowa ma selektywną przepuszczalność; tlen, dwutlenek węgla, mocznik i woda przechodzą
swobodnie przez stale otwarte kanały.
Kiedy błona jest w spoczynku kanały sodowe i potasowe są zamknięte
Pompa sodowo-potasowa (kompleks białkowy), ciągle wypompowuje trzy jony sodu na zewnątrz
komórki, wciągając jednocześnie dwa jony potasu do wewnątrz. Jest to mechanizm transportu
aktywnego. Stężenie jonów sodu jest wyższe na zewnątrz błony, a stężenie jonów potasu jest większe
wewnątrz. Jony potasu jednak wydostają się na zewnątrz z ładunkiem dodatnim co zwiększa gradient
elektryczny po obu stronach błony.
Siły które wciągają sód do wnętrza komórki:

⎯ gradient elektryczny (sód jest naładowany dodatnio, a wnętrze neuronu ujemnie)

⎯ gradient stężeń (różnica w rozkładzie jonów wewnątrz i na zewnątrz błony)
Na potas działają dwie siły, które się równoważą:

⎯ gradient elektryczny (wciąganie potasu do środka komórki)

⎯ gradient stężeń (wypychanie potasu na zewnątrz)
Ujemnie naładowane białka w komórce podtrzymują polaryzację błony
Kiedy komórka jest w stanie spoczynkowym to gradient elektryczny i gradient stężeń się równoważą.
Kiedy zmienia się polaryzacja błony, następuje przepływ chloru
Potencjał spoczynkowy przygotowuje neuron do błyskawicznego reagowania, pobudzenie neuronu
otwiera kanały, które umożliwiają szybki napływ sodu do komórki
Potencjał czynnościowy to komunikaty przesyłane przez akson
Hiperpolaryzacja to przekraczające zwykłe nagromadzenie ładunku ujemnego wewnątrz komórki, czyli
zwiększenie jej elektroujemności. Natomiast depolaryzacja to zmniejszenie ładunku ujemnego
wewnątrz komórki.
Jeśli depolaryzacja osiągnie lub przekroczy wartość progową, komórka wytwarza potencjał
czynnościowy. Jeżeli jest mniejsza niż wartość progowa, nie powstaje potencjał czynnościowy.
PRAWO WSZYSTKO ALBO NIC
Zgodnie z którym amplituda i szybkość potencjału czynnościowego są niezależne od siły bodźca, który
go wywołał, o ile bodziec ten osiągnie wartość progową.
Kanały napięciozależne to kanały w aksonach kontrolujące przepływ sodu i potasu, ich
przepuszczalność zależy od różnicy napięcia po obu stronach błony.
 Komórki nerwowe i przewodnictwo nerwowe

Jony sodu przechodzą przez błonę w szczycie potencjału czynnościowego, natomiast jony potasu nieco
później i w przeciwnym kierunku, przywracając błonie jej początkową polaryzację.
Leki znieczulające miejscowo przyłączają się do kanałów sodowych błony, zapobiegając przepływowi
jonów sodu. Receptory alarmują o bólu, ale aksony nie są wstanie przekazać tej informacji do mózgu.
mielina – materiał izolacyjny złożony z tłuszczów i białek
Aksony zmielinizowane – pokryte osłonką mielinową tylko u kręgowców
Przewodzenie skokowe – przeskakiwanie materiału czynnościowego od więzła do więzła (Ranviera),
jest to szybkie przewodzenie impulsów oraz pozwala na oszczędzanie energii, jony sodu nie są
wypuszczane na całej długości aksonu tylko w okolicy węzłów
OKRES REFRAKCJI
W szczycie potencjału czynnościowego, kanały sodowe się zamykają, potas wypływa z komórki
szybciej niż zwykle, następuje wtedy okres refrakcji, podczas którego komórka nie jest podatna na
generowanie następnych potencjałów czynnościowych
1) okres refrakcji bezwzględnej – błona nie może wygenerować następnego potencjału
czynnościowego, bez względu na siłę stymulacji, trwa ok 1ms
2) okres refrakcji względnej – wygenerowanie potencjału czynnościowego wymaga silniejszego
niż normalnie bodźca, trwa ok. 2-4 ms
NEURONY LOKALNE
Nie mają aksonów więc nie podlegają prawu wszystko albo nic, kiedy neuron lokalny odbiera
informacje od innych neuronów, generuje potencjał stopniowy, czyli potencjał błonowy, którego
wielkość nie jest stała ale proporcjonalna do intensywności bodźca.