โดยนิทานเรื่องนี้เป็ นความเชื่อของคนอีสาน

มีเนื้อเรื่องว่าในสมัยก่อนเม็ดข้าวนั้นจะมีขนาดใหญ่มากและขึ้นเองตามธรรมชาติไม่ต้องมีคนไปปลูกและเมื่อสุกข้าวก็จะตกลง
มาและกลิ้งไปเก็บยังยุงฉางชาวบ้านเอง เนื่องจากข้าวถูกดูแลโดย เจ้าแม่โพสพ
แต่วันหนึ่งมีหญิงคนเธอเป็ นคนอารมร้อนเมื่อเธอพบข้าวเต็มบ้านเธอจึงหยิบมีดมาสับข้าวเป็ นชิ้นเล็กๆพร้อมก่นด่าและไล่ เจ้า
แม่โพสพ เจ้าแม่โพสพจึงได้ไปจำศีลอยู่ธ่ำกับพรามส่งผลให้ชาวเมืองล้มตายหมดเนื่องจากไม่มีข้าว วันหนึ่งพรามเจอตายาย
อาศัยในป่ าที่ไม่ได้รุ้เรื่องในเมืองจึงได้ขอปี กข้าวจากเจ้าแม่โพสพมาให้ปลูกโดยบอกว่าการจะปลูกขึ้นนั้นต้องคอยเอาของมา
เซ่นให้เจ้าแม่โพสพและข้าวที่เจ้าแม่โพสพให้มาก็คือข้าวพันเม็ดเล็ก
ด้วยเหตุนี้ ชาวอีสาน จึงต้องเคารพ รู้บุญคุณเมล็ดข้าว และต้องทำพิธีขอขมาข้าวตอนเก็บเกี่ยวเรียกว่า "บูญคูณลาน" และพิธี
สู่ขวนข้าว(สู่ขวัญข้าว) เจ้าพิธีกล่าวขอโทษข้าวที่ต้องเหยียบย่ำและต้องนำไปแลกพริกแลกเกลือ ชาวอีสานมักจะเรียกปู่ เยอย่า
เยอ มาร่วมกินอาหารในพิธีกรรมต่าง ๆ เพราะเป็ นผู้ให้พันธุ์ข้าวแก่มนุษย์