SỨ NHA KHOA

PHẦ
PHẦN MỞ
MỞ ĐẦ
ĐẦU

NGND. GS. BS. Hoàng Tử Hùng

tuhung.hoang@gmail.com
www.hoangtuhung.com
www.hoangtuhung.com
 MỤC TIÊU

Sau khi nghiên cứu bài này, sinh viên có thể:

1.Trình bày được lịch sử, bản chất, định nghiã sứ

nha khoa
2.Trình bày được các phân loại gốm sứ và sứ nha
khoa
3.Phân biệt được porcelain, sứ thủy tinh và sứ oxyt
nha khoa
 DÀN BÀI

Mở đầu
Lịch sử, Định nghĩa
Phân loại
Porcelain (bột sứ đắp-thiêu kết)
Sứ thủy tinh
Sứ oxyt

www.hoangtuhung.com
 LỊCH SỬ
GỐM SỨ & SỨ NHA KHOA
 LỊCH SỬ
SỬ
• Đồ gốm: Gốm là một trong những vật liệu được con
người sử dụng sớm nhất, từ thời kỳ đồ đá, cách nay
trên 10.000 năm*, ngày nay, vẫn phổ biến và phát
triển. Ngói thời Lê
Thế kỷ 11 (Hoàng thành
Thăng long)

Đĩa sứ Trung hoa Gạch ống nước,

Thế kỷ 17 lát đường (Hoàng thành
Thăng long)

*sự xuất hiện của đồ gốm được coi là một mốc đánh dấu thời đại
www.hoangtuhung.com

đá mới.
 LỊCH SỬ
SỬ
• Trong nha khoa*
1774, A. Duchâteau (người Pháp) đã thực hiện
hàm giả có răng sứ, công bố tại Viện hàn lâm
phẫu thuật năm 1776,
1788, N. D. de Chémant công bố luận văn “A
Dissertation on Artificial Teeth” mô tả việc thực
hiện răng porcelain từ bột dẻo khoáng chất
(mineral paste).
1884, M. L. Logan (người Mỹ) được cấp bằng
sáng chế mão toàn sứ.

*W. Hoffmann-Axthelm: History of Dentistry, 1981

www.hoangtuhung.com
Nicolas
Dubnois de Chémant
(1753 – 1824)

Nguồn: H A Walter,
History of Dentistry,
Quintessence, 1981
 Một trang trong luận án của N D de Chémant

Nguồn: H A Walter,
History of Dentistry,
Quintessence, 1981
 PHỤC HÌNH TOÀN SỨ ĐẦU TIÊN
1884: Mão có chốt toàn sứ đầu tiên được Logan M.S.
thực hiện,

1903: Land C. H.
(1847 – 1919)
giới thiệu
“individual
enameled
jacket crown”

Nguồn: H A Walter,
History of Dentistry,
Quintessence, 1981
Tạo hình lá platinum trên die; Bột sứ được đắp&thiêu kết;
Khi gắn jacket, lá platinum được lấy đi

Nguồn: H A Walter,
Jacket sứ của Land (1903) History of Dentistry,
Quintessence, 1981
PHÂN LOẠI GỐM SỨ
 THUẬT NGỮ
PORCELAIN
• Porcelain: là tên chung để chỉ các loại gốm sứ làm
từ nguyên liệu thô:
– đá trường thạch (feldspar),
– thạch anh (quartz),
– sét trắng (kaolin),
Nung đến 1.200 – 1.400°C.

- Tùy theo thành phần và độ tinh khiết của nguyên

liệu, người ta có thể thu được: sành, sứ, sứ cao
cấp, trong đó có sứ nha khoa dạng bột…
www.hoangtuhung.com
- Các sản phẩm của porcelain đa dạng: vật liệu
dùng trong xây dựng, đồ dùng gia đình, đồ trang
trí…

- Pha tinh thể trong porcelain không cao, phụ

thuộc vào thành phần nguyên liệu

- Bột sứ đắp-thiêu kết (porcelain nha khoa) là loại

sứ duy nhất được sử dụng trong nha khoa cho
đến thập kỷ 80 TK 20

www.hoangtuhung.com
Sơ đồ thành phần cơ bản của gốm sứ thông dụng
K2O.Al2O3.6SiO2

Trường thạch
(feldspar) Sứ (Porcelain) nha khoa

Gốm Sứ gia dụng

Sành, gốm vệ sinh

Gốm đất nung

Sét trắng Thạch anh

(Kaolin) (quartz)
Al2O3.2SiO2.xH2O SiO2
 PHÂN LOẠI GỐM SỨ
Theo nhóm sản phẩm: có 3 loại chính
1-Gốm xây dựng: gạch, ngói, sứ vệ sinh…

Ngói, Gạch ống nước, lát đường thời Lê

(Hoàng thành Thăng long)
www.hoangtuhung.com
 PHÂN LOẠI GỐM SỨ

2- Gốm gia dụng và…

Chế tác sản phẩm bằng bàn xoay

…Gốm mỹ nghệ

Etruscan,540–530 BC

Venus of Dolnie Vestonice 29,000 BC – 25,000 BC

Discovered 1925 in Moravia
Present location Moravské zemské muzeum,
Brno, Czech Republic
 PHÂN LOẠI GỐM SỨ
3- Gốm kỹ thuật, gồm:
a- gốm thủy tinh
b- gốm tiên tiến
Cấu trúc phân tử
• gốm oxid * Oxid nhôm
• gốm không chứa oxi †
• gốm phức hợp (composite) [ * + † ]
Bột Zirconia Bột Alumina
 GỐM SỨ TIÊN TIẾN
Gốm/sứ công nghệ (gốm/sứ tiên tiến)
engineering/advanced ceramics là các loại gốm
được phát triển gần đây nhằm đáp ứng những đòi
hỏi của công nghệ hiện đại

Gồm hai nhóm lớn:

– Gốm oxid: zirconium oxide (zirconia: ZrO2),
aluminum oxide (alumina: Al2O3), titania (TiO2)…
– Gốm không chứa oxi: tungsten carbide (WC),
silicon carbide (SiC), boron carbide (B4C)…
www.hoangtuhung.com
• Trước đây, “gốm” để chỉ toàn bộ sản phẩm có
chứa silic oxid SiO2 (silica): gạch, sành, sứ…

• Hiện nay, “gốm” còn bao gồm các sản phẩm

không chứa silica và không chứa oxi
 BA LOẠI GỐM SỨ

GỐM KỸ THUẬT

GỐM GIA DỤNG&MỸ NGHỆ

GỐM XÂY DỰNG

 ĐỊNH NGHĨA
SỨ NHA KHOA
 ĐỊNH NGHĨA

• Ceramic về mặt hoá học là một hỗn hợp chặt chẽ các
nguyên tố kim loại và không kim loại, cho phép xuất
hiện các liên kết cộng hóa trị hoặc liên kết ion (Stefen
Bayne, Duane Taylor: Dental materials)

• Sứ nha khoa là một hợp chất của kim lọai (aluminum-

Al, calcium-Ca, lithium-Li, magnesium-Mg, potassium-
K, sodium-Na, tin-Sn, titanium-Ti, zirconium-Zr) và
không kim lọai (silicon-Si, boron-B, fluorine-F, oxygen-
O), có thể sử dụng như một cấu trúc đơn lẻ (inlay,
mão) hoặc như một trong nhiều lớp của một phục hình
(Anusavice: Phillip’s Science of Dental Materials, 1996)
www.hoangtuhung.com
 ĐỊNH NGHĨA

• Sứ nha khoa là một sản phẩm dùng trong nha khoa

phục hồi, có bản chất là vật liệu vô cơ không kim loại,
trải qua nung ở nhiệt độ cao để đạt được đặc tính
mong muốn (J.M. Powers, R.L. Sakaguchi: Craig’s
Restorative Dental Materials, 2006)

Trong tiếng Việt, từ “gốm sứ” để chỉ tất cả các loại sản
phẩm gốm sứ thông dụng.
– Trong thuật ngữ kỹ thuật, chủ yếu sử dụng từ “gốm”
– Trong nha khoa, chủ yếu sử dụng từ “sứ”
www.hoangtuhung.com
 THUẬT NGỮ
PORCELAIN NHA KHOA
• Porcelain nha khoa: là một loại sứ nha khoa, được
làm từ nguyên liệu:
– đá trường thạch (feldspar) (~75%)
– thạch anh (quartz) (~25%)
Nung đến 1.200 – 1.400°C.

Để tạo thành bột sứ nha khoa dùng trong kỹ thuật

đắp-thiêu kết.
Do thành phần nguyên liệu chủ yếu là feldspar, trước
đây còn gọi nhầm là “sứ feldspar”
www.hoangtuhung.com
 THUẬT NGỮ
SỨ THỦY TINH
• Sứ thủy tinh (glass-ceramics) là một chất rắn gồm:
- Pha thủy tinh (glass) là pha bao bọc, vô định
hình, và
- Một hoặc nhiều pha tinh thể (crystalline)

được tạo thành bởi sự tạo nhân tinh thể và lớn lên
của các tinh thể trong thủy tinh. Quá trình tinh thể
hóa được kiểm soát.

www.hoangtuhung.com
 THUẬT NGỮ
SỨ OXID
• Sứ oxid (oxid-ceramics) là một chất rắn đơn pha
đa tinh thể, không có pha thủy tinh

Được tạo thành từ bột oxid tinh khiết dưới nhiệt độ

cao

Trong nha khoa, hiện sử dụng phổ biến:

– Aluminum oxid (alumina), và
– Zirconium oxid (zirconia)
 PHÂN LOẠI
SỨ NHA KHOA
 PHÂN LOẠI SỨ NHA KHOA
1- Phân loại theo công nghệ chế tạo vât liệu sứ:

– Porcelain (bột sứ đắp-thiêu kết)

– Sứ thủy tinh

– Sứ oxid
 PHÂN LOẠI SỨ NHA KHOA
2- Phân loại theo pha tinh thể
*Porcelain và sứ thủy tinh có hai pha:
– Pha thủy tinh (glassy/vitreous phase)
– Pha tinh thể (crystalline phase).
Tùy vào bản chất hóa học và lượng pha tinh thể, có các
loại thường gặp sau:
• Zirconia (ZrO2) Alumina (Al2O3)
• Feldspar (KAlSi3O8) Leucite (KAlSi2O6)
• Spinel (MgAl2O4) Lithium disilicate (Li2Si2O5)
• Lithium phosphate (Li3PO4)Fluorapatite (Ca5(PO4)3F)
*Sứ oxid có tỷ lệ tinh thể cao (>99%), là sứ đơn pha.
www.hoangtuhung.com
 PHÂN LOẠI SỨ NHA KHOA
3- Phân loại theo kỹ thuật chế tác
1. Thiêu kết (nung): là quá trình xử lý nhiệt để sứ đạt
được độ cứng chắc, điều này đạt được khi nhiệt độ
đạt đến sự chảy nhớt (viscous flow) bột sứ.
Thiêu kết là phương pháp chế tác truyền thống,
thông dụng: các phục hình sứ-kim loại và lớp phủ
bên ngoài sườn sứ của nhiều loại phục hình toàn
sứ được làm theo cách này.
2. Ép nóng (heat press)
3. Máy tính trợ giúp (CAD/CAM)
4. Đúc trượt (slip cast)
(Trong ứng dụng nha khoa, các kỹ thuật ép nóng, đúc
trượt đều ít nhiều www.hoangtuhung.com
có máy tính trợ giúp).
 PHÂN LOẠI SỨ NHA KHOA
4- Phân loại theo nhiệt độ thiêu kết (nung)*
Từ những năm 40 của thế kỷ trước, gồm bốn loại:
• Sứ nung nhiệt độ cao (high-fusing ceramic): 1315
- 1370º C
• Sứ nung nhiệt độ trung bình (medium-fusing
ceramic): 1090 - 1260º C
• Sứ nung nhiệt độ thấp (low-fusing ceramic): 870 -
1065º C
• Gần đây, thêm Sứ nung nhiệt độ cực thấp (ultra
low-fusing ceramic): khỏang 800º C
www.hoangtuhung.com
 PHÂN LOẠI SỨ NHA KHOA

5- Phân loại theo ứng dụng

Sứ có ba ứng dụng chính:

• Làm phục hình sứ-kim loại: mão (chụp), cầu…,

• Làm phục hình toàn sứ: mão, cầu, inlay onlay,

mặt dán…

• 3. Răng sứ làm sẵn cho hàm giả.

www.hoangtuhung.com
 TÓM TẮT PHẦN MỞ ĐẦU
Có nhiều định nghĩa về sứ và về sứ nha khoa, định nghĩa phù
hợp với quan niệm về sứ nói chung và sứ nha khoa nhất là
“một vật liệu vô cơ không kim loại trải qua nung ở nhiệt độ
cao”.

Sứ thủy tinh gồm hai pha: Pha thủy tinh và pha tinh thể. Quá trình
tinh thể hóa được kiểm soát. Pha tinh thể càng nhiều, sứ càng
có độ bền cao nhưng càng kém trong.
Rất nhiều loại vật liệu vô cơ và gốm sứ được sử dụng trong la bô
nha khoa cũng như trên lâm sàng.
Trong nha khoa phục hồi, porcelain đã được sử dụng từ thế kỷ
XVIII, gần đây, phát triển nhiều loại sứ thủy tinh và sứ oxid.

Sứ oxid ngày nay có nhiềuwww.hoangtuhung.com

ứng dụng trong nha khoa
 SỨ NHA KHOA TRONG
BA LOẠI GỐM SỨ
SỨ THỦY TINH&
SỨ OXYT NHA KHOA
GỐM KỸ THUẬT

PORCELAIN NHA KHOA

GỐM GIA DỤNG&MỸ NGHỆ

GỐM XÂY DỰNG

 BA LOẠI SỨ NHA KHOA

Porcelain

Sứ thủy tinh
Glass-ceramic Sứ oxid

Cả ba loại sứ nha khoa nêu trên đều đang có tại Việt nam
 CÔNG NGHỆ VẬT LIỆU SỨ
Độ bền và đặc điểm quang học của sứ thủy tinh
phụ thuộc tỷ lệ và bản chất pha tinh thể, nói chung:

Pha tinh thể nhiều: độ cứng tăng, độ trong giảm

Pha tinh thể ít: độ trong tăng, độ cứng giảm