1

Skrypt Boży na Pierwsze Kolokwium z

Mechaniki Lotu ze Smyklą

1. Zdefiniuj układy odniesienia i kąty określające położenie przestrzenne i ruch samolotu

Układy odniesienia:
• Układ związany z samolotem 0xyz(gdy rozpatrujemy ruch z punktu widzenia pilota,
początek układu w środku masy SP, oś podłużna skierowana do przodu samolotu
zgodnie z kierunkiem cięciwy skrzydła, oś poprzeczna skierowana w kierunku
prawego skrzydła, oś normalna skierowana ku dołowi, układu używa się do badania
stateczności i sterowności)

• Układ związany z ziemią 0xgygzg(gdy rozpatrujemy ruch SP z ziemi, początkiem układu

jest dowolny punkt na powierzchni ziemi, oś zg skierowana w stronę promienia ziemi,
oś pozioma xg jest skierowana normalnie do osi pionowej, oś boczna yg leży w
płaszczyźnie poziomej, prostopadle do osi xg, używana do określenia opisu ruchu
względem ziemi)

• Układ związany z przepływem0xayaza(gdy rozpatrujemy siły aerodynamiczne

działające na SP, początek układu w środku masy SP, oś oporu xa równoległa do
kierunku przepływu, skierowana zgodnie z wektorem prędkości, oś siły bocznej ya
prostopadła do osi oporu, oś siły nośnej za mieści się w płaszczyźnie symetrii,
skierowana ku dołowi , układ używany jest do badania dynamiki ruchu SP)

Kąty:
• α - kąt natarcia
• β - kąt ślizgu
• γ - kąt przechylenia
• θ - kąt pochylenia(między osią podłużną a płaszczyzną horyzontu)
• φ - kąt przechylenia(między osią poprzeczną a płaszczyzną horyzontu)
• ψ - kąt odchylenia(między osią podłużną a kierunkiem prędkości lotu)

Piotr Fedorowicz 12.11.2023 Mechanika Lotu

 2

2. Zdefiniuj siły i momenty działające na samolot (wzór, oznaczenie symboli, jednostki

wielkości składowych, kierunek i zwrot).

Siły:
• Siła nośna Pz , działa prostopadle do wektora prędkości
Wzór: 𝑃𝑧 = 0,5𝐶𝑧 𝜌𝑆𝑉 2 𝑙𝑢𝑏 0,7𝐶𝑧 𝜌𝑆𝑀𝑎2
• Siła oporu czołowego Px , działa stycznie do wektora prędkości
Wzór: 𝑃𝑧 = 0,5𝐶𝑥 𝜌𝑆𝑉 2 𝑙𝑢𝑏 0,7𝐶𝑥 𝜌𝑆𝑀𝑎2
• Siła ciężkości G , działa prostopadle do horyzontu G = m × 𝑔
• Siła ciągu P , działa wzdłuż osi podłużnej SP, wytwarzana przez silniki
𝑑𝑉
• Siła bezwładności Pb , działa przeciwnie do wektora przyśpieszenia 𝑃𝑏 = 𝑚 𝑑𝑡 w ruchu
𝑉2
prostoliniowym, bądź 𝑃𝑏 = 𝑚 w ruchu krzywoliniowym
𝑅
• Moment aerodynamiczny M (M, N, L) 𝑀 = 0,5𝐶𝑀 𝜌𝑏𝑆𝑉 2 powstający na skótek różnicy sł
nośnych i oporów generowanych przez skrzydła i usterzenie, oraz wychylenie powierzchni
sterowych
• Moment bezwładnościowy Mb 𝑀𝑏 = 𝑃𝑏 × 𝑟 kierunek przeciwny do wektora
przyśpieszenia, wytwarzane jako reakcja na "odpychanie się" od powietrza
• Moment giroskopowy Mż kierunek lotu odchylony o 90 stopni od kierunku obrotu(kierunek
przeciwny do momentu sił zewnętrznych)

3. Ognisko aerodynamiczne (cechy i właściwości).

Ognisko aerodynamiczne jest to punkt, względem którego moment aerodynamiczny pozostaje stały
względem zmian kąta natarcia - zwiększa się siła nośna - to zmniejsza się odległość między ogniskiem
a środkiem parcia, co za tym idzie Moment względem tego punktu się nie zmienia.

Ogniska aerodynamiczne może mieć skrzydło jak również statecznik, ognisko aerodynamiczne
samolotu to superpozycja(ognisko wypadkowe) poszczególnych ognisk.

Moment jest stały względem tego punktu, czyli jak zwiększy się kąt natarcia - to punkt parcia
przesunie się bliżej krawędzi natarcia, więc zmniejszy się ramię siły, więc siła musi się zwiększyć, więc
zwiększa się siła nośna, która generuje moment działając na ramieniu AC-CoG. W zależności od tego
gdzie jest umiejscowiona, taki będzie zwrot momentu.

Odległość między AC a CoG to zapas stateczności statycznej podłużnej SP

Gdy AC jest przed CoG to SP jest niestateczny
Gdy AC jest w CoG to SP jest obojętny
Gdy AC jest za CoG to SP jest stateczny

Piotr Fedorowicz 12.11.2023 Mechanika Lotu

 3

4. Stateczność statyczna podłużna (sposób zabezpieczenia, krzywa równowagi – współczynnika

momentu ustateczniającego).

Stateczność statyczna podłużna w głównej mierze zapewniana jest przez statecznik poziomy.
M
Cm = MAC - średnia cięciwa aerodynamiczna
qS(MAC)
Stateczność zależy od pozycji i wielkości usterzenia, wing downwash, umiejscowienia CoG oraz CoP.

Statecznik poziomy wytwarza siłę nośną skierowaną w dół, dodatkowo, jest zaklinowany na mniejszy
kąt natarcia niż skrzydło(np. -2°) - podłużny kąt wzniosu

W locie poziomym istnieje równowaga pomiędzy momentem wytwarzanym przez skrzydło i tym
wytwarzanym przez statecznik poziomy, statecznik poziomy wytwarza mniejszą siłę nośną, ale działa
na dłuższym ramieniu. Gdy na wskutek podmuchu, SP odejdzie od położenia równowagi, pojawi się
różnica momentów, która doprowadzi do ruchu powrotnego. Im większe akcja, tym silniejsza reakcja.

W zależności od położenia środka ciężkości:

Gdy jest przed środkiem równowagi obojętnej SP jest stateczny
Gdy jest w środku równowagi obojętnej SP jest obojętny
Gdy jest za środkiem równowagi obojętnej SP jest niestateczny

Ruch CoG do przodu ograniczony jest "ciężkością na nos" na małych prędkościach, oraz ruch do tyłu
jest ograniczony zmniejszającą się statecznością.
Różnica dystansu między CoG a środkiem równowagi obojętne to zapas stateczności statycznej
podłużnej

Piotr Fedorowicz 12.11.2023 Mechanika Lotu

 4

5. Stateczność statyczna poprzeczna (sposób zabezpieczenia – omów dlaczego dane rozwiązanie

wpływa na stateczność, krzywa równowagi – współczynnika momentu ustateczniającego).

Stateczność statyczna poprzeczna zapewniana jest w głównej mierze przez skrzydła

L
CL = qSb ;b - rozpiętość skrzydeł
Stateczność statyczną poprzeczną zapewnia się za pomocą: wzniosu skrzydeł, skosu skrzydeł,
wysokość usterzenia kierunku, układ górnopłat.

Dodatni skos powoduje iż, podczas przechylenia - SP wykonuje ześlizg na skrzydło znajdujące się
niżej, co za tym idzie ma większą prędkość i kąt natarcia, czyli - wytwarza większą siłę nośną niż
skrzydło po drugiej stornie - powstaje moment powrotny.

Skos skrzydła działa podobnie - dodatni prowadzi do sytuacji, w której podczas ślizgu, skrzydło na
które się ześlizgujemy - skrzydło niższe - prezentuje większą część swojej rozpiętości na działanie
napływającego powietrza - skrzydło niższe znów wytwarza większą siłę nośną.

Układ górnopłat - oraz nisko położony środek ciężkości, daje podobny efekt jak wznios skrzydła.

Wysokie usterzenie pionowe - w wyniku ślizgu, strumień powietrza napływający z boku natrafia na
prostopadle ustawioną ścianę, na której wyhamowuje wytwarzając moment przechylający.

Piotr Fedorowicz 12.11.2023 Mechanika Lotu

 5

6. Różnicowe wychylenie lotek – na czym polega i jaki jest cel zastosowania.

Różnicowe wychylenie lotek stosuje się, ponieważ, gdyby lotki wychylały się o ten sam kąt, to lotka
wychylona w dół dawała by większy opór - co prowadziłoby do odchylania SP od kierunku w jakim się
poruszał.
Aby doprowadzić do przechylenia SP w prawo, musi pojawić się moment przechylający, wytworzony
poprzez różnice sił generowanych na skrzydłach. Prawa lotka zostanie wychylona w dół - co zwiększy
jej strzałkę ugięcia(wysklepienie), co prowadzi do zwiększenia generowanej siły nośnej i oporu w
porównaniu do lewej lotki wychylonej w górę, której strzałka ugięcia się zmniejszy, jak również jej siła
nośna jaką generuje, siła oporu wytworzona przez lewą lotkę jest mniejsza niż ta wytworzona przez
prawą lotkę. Dlatego też, lotka wychylana jest w dół o mniejszy kąt, co niweluje niekorzystne
odchylanie.

Piotr Fedorowicz 12.11.2023 Mechanika Lotu

 6

7. Trymer i fletner – przeznaczenie, zasada działania.

Trymer - klapka wywarzająca sterowana oddzielnie przez pilota.

Umożliwia całkowite zrównoważenie momentu zawiasowego dla dowolnego kąta natarcia i

odpowiadającej mu prędkości.

Stosowana w celu odciążenia pilota od ciągłego działania siłą na drążek w celu utrzymania lotu na
wybranym kącie natarcia.

Trymer możemy ustawić w kabinie pilota, po wychyleniu trymera drążek nie pozostanie w pozycji
neutralnej.

Przestawienie trymera prowadzi do wychylenia się powierzchni znajdującej się na stateczniku

poziomym, która przeciwdziała momentowi zawiasowemu powstałemu na skutek ułożenia się steru
wysokości na danym kącie natarcia.

Fletner - Klapka odciążająca, wychylająca się automatycznie bez udziału pilota.

Połączona jest ze stałym punktem na stateczniku za pomocą popychacza, po wychyleniu steru

wysokości, samoistnie wychyla się też fletner w przeciwnym kierunku niż ster wysokości - co pozwala
na wygenerowania się siły o znaku przeciwnym - równoważy częściowo siłę działającą na ster,
zmniejszając jego moment zawiasowy, co za tym idzie - wysiłek pilota

Piotr Fedorowicz 12.11.2023 Mechanika Lotu

 7

8. Przyczyny i objawy niestateczności dynamicznej bocznej – wpływ kąta natarcia α i prędkości V.

Stateczność dynamiczna boczna jest wynikiem działania stateczności statycznej poprzecznej i

kierunkowej, ponieważ po przechyleniu dochodzi również do odchylenia - pojawiają się dwa
momenty powrotne.

Niestateczność dynamiczna boczna objawia się w najczęściej dwóch zjawiskach:

Gdy stateczność poprzeczna jest zdecydowanie większa niż stateczność kierunkowa mamy do
czynienia z niestatecznością boczną holendrowania,
Gdy stateczność kierunkowa jest zdecydowanie większa niż stateczność poprzeczna mamy do
czynienia z niestatecznością boczną spiralną.

Niestateczność boczna spiralna: Gdy przechylamy SP, dochodzi do ślizgu na dolne skrzydło, strumień
powietrza uderza w statecznik pionowy, powstaje moment powrotny oraz odchylenie, co za tym idzie
prędkość skrzydła zewnętrznego zwiększa się - czyli generuje więcej siły nośnej - co prowadzi do
zwiększenia przechylenia, kolejnego ślizgu oraz zwiększenia odchylenia - i tak dalej. SP zaczyna
poruszać się po zacieśniającej się linii spiralnej

Niestateczność boczna holendrowania objawia się oscylacyjnym przechylaniem i odchylaniem o

równej częstotliwości, ale o innych fazach.

Jeśli SP się odchyli w prawo, to jego lewe skrzydło będzie się szybciej poruszało, generując więcej siły
nośnej, co prowadzi do powstania momentu przechylającego w kierunku odchylenia. Skrzydło prawe
staje się bardziej skośne w stosunku do napływającego strumienia powietrza, czyli generuje mniej siły
nośnej. Lewe skrzydło poruszające się szybciej generuje większy opór, więc SP odchyla się w lewo - i
tak dalej.

Piotr Fedorowicz 12.11.2023 Mechanika Lotu