Ζητήματα Διδακτικής των Θρησκευτικών eISSN 2585-3791

«Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέρα και καθ’ ομοίωσιν».

Μία περίπτωση διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης στην Α΄
Γυμνασίου

Χρυσοβαλάντη Παπαναστασοπούλου
Δρ. Θεολογίας Α.Π.Θ. – Αρχαιολόγος, Post-doc Θεολογίας Α.Π.Θ, Γυμνάσιο Ν.
Χαλκηδόνας
valiapapanas@yahoo.gr

Περίληψη
Η συγκεκριμένη εισήγηση αποτελεί ένα σχέδιο μαθήματος, το οποίο εκπονήθηκε στην Α΄ τάξη του
Γυμνασίου κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2021-22. Πρόκειται για δύο διδακτικές ενότητες του
σχολικού βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, οι οποίες σχετίζονται με τη Δημιουργία του κόσμου και του
ανθρώπου.
Η διδασκαλία μάς απασχόλησε για τέσσερις διδακτικές ώρες και οι μαθητές κλήθηκαν να
εισαχθούν στο κείμενο της Δημιουργίας του κόσμου, όπως αυτή παρουσιάζεται στο βιβλίο της
Γένεσης, αλλά κυρίως στο θέμα της Δημιουργίας του ανθρώπου. Η διδασκαλία πραγματοποιήθηκε με
τη βοήθεια συγκεκριμένων παιδαγωγικών εργαλείων και μεθόδων. Πιο συγκεκριμένα,
χρησιμοποιήθηκαν η ανάγνωση του βιβλικού κειμένου και η παρουσίαση εξωβιβλικών κειμένων, τα
οποία σχετίζονται με το ζήτημα της Δημιουργίας του κόσμου και του ανθρώπου. Επίσης, έγινε
αναφορά σε μερικά πατερικά κείμενα, όπου γίνεται λόγος για τη Δημιουργία και το θεολογικό της
νόημα. Επιπλέον, οι μαθητές κλήθηκαν με την καθοδήγηση του διδάσκοντα να εντοπίσουν στοιχεία
της βιβλικής αφήγησης σε διάφορα έργα τέχνης (τοιχογραφίες, μικρογραφίες κ.ά.).
Ακολούθως, οι μαθητές συζήτησαν διάφορα σύγχρονα θέματα που συνδέονται άμεσα με την
αφήγηση της Δημιουργίας του κόσμου και του ανθρώπου. Έγινε αναφορά σε ζητήματα που
σχετίζονται με την οικολογία, την προστασία του περιβάλλοντος και τη θέση του ανθρώπου μέσα στη
Δημιουργία και την κτίση. Εστιάσαμε στην καταστροφική διάθεση του ανθρώπου που παρατηρείται
σήμερα στον πλανήτη και συζητήσαμε προτάσεις και λύσεις σε θεολογική και πρακτική βάση.
Παράλληλα, μας απασχόλησε και η σχέση των δύο φύλων μεταξύ τους.
Σκοπός της συγκεκριμένης διδασκαλίας ήταν να έρθουν οι μαθητές σε επαφή και εξοικείωση με το
βιβλικό κείμενο, να δουν τις αντιλήψεις των βιβλικών συγγραφέων και πώς ο άνθρωπος προσπαθούσε
στο παρελθόν να δώσει κάποιες απαντήσεις γύρω από το ζήτημα της Δημιουργίας. Οι μαθητές με αυτό
τον τρόπο κατάφεραν να κατανοήσουν αυτές τις αντιλήψεις, αλλά και να δουν τη σχέση των κειμένων
αυτών με τη σύγχρονη φυσική επιστήμη και να αντιληφθούν ότι δεν υφίσταται καμία αντιπαλότητα ή
αντιπαράθεση μεταξύ επιστήμης και θεολογίας, καθώς και οι δύο επιστήμες ξεκινούν από
διαφορετικές προϋποθέσεις. Στο τέλος, οι μαθητές κατέληξαν σε γόνιμα συμπεράσματα, ενώ
 Χ. Παπαναστασοπούλου, «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Μία
περίπτωση διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης στην Α΄ Γυμνασίου.

πρόκειται να υλοποιηθεί και η δημιουργία ενός μικρού παρτεριού στο σχολείο μας με φυτά που
αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη. Σκοπός αυτής της δραστηριότητας είναι να καταδειχθεί και η
οικολογική διάσταση της βιβλικής αφήγησης για τη Δημιουργία και του ρόλου του ανθρώπου μέσα σε
αυτήν, αναπαριστώντας με αυτόν τον τρόπο μία μικρογραφία του βιβλικού κήπου της Εδέμ, όπως και
θα ονομαστεί και το παρτέρι μας.

Λέξεις κλειδιά: Δημιουργία, κτίση, οικολογία, περιβάλλον, Γένεση

Εισαγωγή
Η συγκεκριμένη εισήγηση έχει ως σκοπό να παρουσιάσει μία διδακτική προσέγγιση, η
οποία σχετίζεται με τη διδασκαλία στην Α΄ τάξη Γυμνασίου. Ασχοληθήκαμε με τη διδασκαλία
δύο διδακτικών ενοτήτων του σχολικού βιβλίου της Α΄ Γυμνασίου, οι οποίες
αντιμετωπίζονται από κοινού και σχετίζονται με το θέμα της Δημιουργίας κυρίως του
ανθρώπου, αλλά κατ’ επέκταση και του κόσμου. Η διδασκαλία αφορούσε στις ενότητες 5. «Ο
άνθρωπος ως κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση Θεού δημιουργία» και 6. «Ο άνθρωπος ως
δημιουργός». Οπωσδήποτε, η συγκεκριμένη πρόταση διδασκαλίας θα μπορούσε να
υλοποιηθεί και σε άλλες τάξεις με σχετικές ενότητες (π.χ. Β΄ Λυκείου), όπως επίσης και εκεί
όπου κάποιο τμήμα θα εκδηλώσει ενδιαφέρον για τέτοιου είδους ζητήματα προς συζήτηση.
Είναι γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας αυτών των ενοτήτων εντοπίστηκαν
εκ προοιμίου κάποια προβλήματα, τα οποία κυρίως σχετίστηκαν με το γνωστικό υπόβαθρο
των μαθητών της Α΄ Γυμνασίου όσον αφορά στις ιστορίες του βιβλίου της Γένεσης από την
Παλαιά Διαθήκη. Η συζήτηση που πραγματοποιήθηκε αρχικά με τους ίδιους τους μαθητές,
αποκάλυψε αυτό που είναι γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ, ότι δηλαδή το ΜτΘ
πολλές φορές δεν διδάσκεται καθόλου ή γενικά παραγκωνίζεται στο Δημοτικό, όπως
επιβεβαίωσαν και οι μαθητές/τριές, καθώς δήλωσαν πως για πρώτη φορά διδάσκονται το
ΜτΘ.
Συν τω χρόνω, οι μαθητές/τριες εξέφρασαν πραγματικά την έκπληξη τους κατά τη
διδασκαλία του μαθήματος, καθώς άρχισαν να το βρίσκουν εξαιρετικά ενδιαφέρον και
κλήθηκαν να συναντήσουν πληροφορίες που για πρώτη φορά μάθαιναν. Σταδιακά οι
μαθητές/τριες αντιλήφθηκαν την αξία του βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης και κατανόησαν
ποια είναι η αξία της γνωριμίας με κάποια κείμενα από την Παλαιά Διαθήκη, όπως
παρουσιάζονται στο σχολικό εγχειρίδιο. Μέσα από αυτή τη γνωριμία, όπως για παράδειγμα
ήταν και η ιστορία της Δημιουργίας του κόσμου και του ανθρώπου από το βιβλίο της Γένεσης,
οι μαθητές/τριες κατάφεραν να κατανοήσουν ότι η Παλαιά Διαθήκη βρίσκεται σε άρρηκτη

2
 Χ. Παπαναστασοπούλου, «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Μία
περίπτωση διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης στην Α΄ Γυμνασίου.

ενότητα με την Καινή Διαθήκη. Επιπλέον, μπόρεσαν να δουν κάποιες πανανθρώπινες και
παγκόσμιες αξίες που αποκαλύπτονται μέσα στα βιβλικά κείμενα και οι οποίες βρίσκουν την
εφαρμογή τους ακόμη και στη σύγχρονη εποχή.

Στοιχεία εφαρμογής
Η βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία εφαρμόστηκε η συγκεκριμένη διδακτική πρόταση
αφορούσε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Η τάξη με την οποία εργαστήκαμε είναι η Α΄
Γυμνασίου κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2021-22, ενώ η σχολική μονάδα στην οποία
διεκπεραιώθηκαν οι ενότητες είναι το Γυμνάσιο Ν. Χαλκηδόνας του ν. Αττικής. Για τη
διδασκαλία των διδακτικών ενότητων χρησιμοποιήθηκαν 4 διδακτικές ώρες, δηλαδή 2 δίωρα
εβδομαδιαίως.

Οι στόχοι και οι επιδιώξεις

Ο στόχος της διδασκαλίας των συγκεκριμένων ενοτήτων επικεντρώνεται στη γνωριμία
των μαθητών/τριών με το βιβλικό κείμενο της Δημιουργίας του ανθρώπου και του κόσμου.
Τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:
Οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση:
- Να μπορέσουν να έρθουν σε επαφή με το βιβλικό κείμενο και να γνωρίσουν για πρώτη
φορά το βιβλίο της Γένεσης.
- Να αντιληφθούν την αξία της Παλαιάς Διαθήκης ως αυτόνομου βιβλίου, αλλά και σε
σύνδεση και σχέση με το κείμενο της Καινής Διαθήκης.
- Να κατανοήσουν τη χρησιμότητα της Παλαιάς Διαθήκης στη ζωή των ανθρώπων από
την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
- Να αντιληφθούν πως η αφήγηση της Δημιουργίας του κόσμου αποτελεί τη θεολογική
θεώρηση σχετικά με τη Δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου.
- Να εντοπίσουν την άρρηκτη σχέση που υπάρχει μεταξύ της Δημιουργίας του κόσμου
και του ανθρώπου, καθώς και τις σχέσεις που αφετηριακά έχει ο άνθρωπος με το φυσικό
περιβάλλον.
- Να δουν ποια είναι η θέση του ίδιου του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη και μέσα στη
Δημιουργία και να ευαισθητοποιηθούν γύρω από ζητήματα οικολογικής συνείδησης.
- Να αναρωτηθούν για τα αίτια της καταστροφής του περιβάλλοντος που υφίσταται στον
πλανήτη και να αντιληφθούν την απαραίτητη ενότητα και μέγιστη ευθύνη των
ανθρώπων σε αυτό το ζήτημα.

3
 Χ. Παπαναστασοπούλου, «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Μία
περίπτωση διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης στην Α΄ Γυμνασίου.

- Να κατανοήσουν πως η ενότητα της Αγίας Τριάδας ως δημιουργού του κόσμου και του
ανθρώπου θα πρέπει να λειτουργεί ως πρότυπο για τους ανθρώπους, τις μεταξύ τους
σχέσεις, αλλά και τις σχέσεις τους με το φυσικό περιβάλλον και το ζωικό βασίλειο.
- Να είναι σε θέση να σκεφτούν τι θα μπορούσε να κάνει ο άνθρωπος προκειμένου να
σώσει τη φύση και τι δράσεις θα μπορούσαν να κάνουν οι ίδιοι οι μαθητές/τριες σαν μία
μικρογραφία της γενικότερης δράσης του ανθρώπινου είδους για τη σωτηρία του
περιβάλλοντος.

Μεθοδολογία της διδασκαλίας

Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για τη διδασκαλία της ενότητας ήταν κατά κύριο
λόγο η ομαδοσυνεργατική. Παράλληλα αξιοποιήσαμε τις νέες τεχνολογίες (ΤΠΕ) και τη
συνδιδασκαλία με καθηγητές μαθημάτων των φυσικών επιστημών.

Το διδακτικό υλικό
Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας χρησιμοποιήθηκε το ακόλουθο διδακτικό υλικό.
Αρχικά, βασικό εργαλείο εργασίας μας ήταν το ίδιο το σχολικό εγχειρίδιο μέσα από το οποίο
χρησιμοποιήσαμε τα κείμενα που σχετίζονται με τη δημιουργία του ανθρώπου κατ’ εικόνα
και καθ’ ομοίωση από τον Θεό και τη σχέση του ανθρώπου με την υπόλοιπη φύση, όπως
αυτή εντοπίζεται μέσα στο ίδιο το κείμενο.
Η διδάσκουσα επιπλέον είχε φροντίσει να φέρει στην σχολική τάξη το πρωτότυπο κείμενο
της Παλαιάς Διαθήκης στα εβραϊκά προκειμένου να δουν πώς ήταν γραμμένο στην
πρωτότυπη γλώσσα. Επίσης, έφερε τη μετάφραση του πρωτοτύπου κειμένου της Βιβλικής
εταιρείας στη νεοελληνική γλώσσα, καθώς και το κείμενο της μετάφρασης των Ο΄. Με αυτό
τον τρόπο, οι μαθητές/τριες είχαν μία πιο σφαιρική εικόνα της προέλευσης του βιβλικού
κειμένου, το οποίο διάβασαν μέσα στο σχολικό εγχειρίδιο και κατανόησαν πως αυτά τα
αποσπάσματα προέρχονταν από μία ευρύτερη κειμενική συνάφεια που εντοπίζεται στο
βιβλίο της Γένεσης από την Παλαιά Διαθήκη.
Επιπλέον, ως διδακτικό υλικό σε αυτήν την ενότητα χρησιμοποιήθηκαν και κάποια
εξωβιβλικά κείμενα από το χώρο της Εγγύς Ανατολής. Τα συγκεκριμένα αποσπάσματα
δόθηκαν στους μαθητές σε φωτοτυπίες προκειμένου τα παιδιά να δουν πως οι γειτονικοί με
τον Ισραήλ λαοί είχαν και εκείνοι σχετικές με τη δημιουργία του ανθρώπου αφηγήσεις.
Ακόμη χρησιμοποιήθηκε απόσπασμα από τις ομιλίες του Μ. Βασιλείου, Εις την Εξαήμερον

4
 Χ. Παπαναστασοπούλου, «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Μία
περίπτωση διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης στην Α΄ Γυμνασίου.

και Εις την μάρτυρα Ιουλίτταν και περί ευχαριστίας.

Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκε το οπτικό υλικό, το οποίο υπάρχει μέσα στο σχολικό
εγχειρίδιο, όπως οι εικόνες για τη δημιουργία του ανθρώπου, την ονοματοδοσία των ζώων
από τον Αδάμ και διάφορες μικρογραφίες. Παράλληλα προβλήθηκε και ένα μικρό
απόσπασμα από την εκπομπή Χαρά Θεού.
Τέλος, χρησιμοποιήσαμε κάποια αποσπάσματα από την έκδοση του Yuval Noah Harari,
Sapiens. Μία σύντομη ιστορία του ανθρώπου για να δούμε την καταστροφική συμπεριφορά
του ανθρώπου στο περιβάλλον (χλωρίδα και πανίδα) από την απαρχή σχεδόν της δράσης του
στον πλανήτη.

Τα διδακτικά βήματα
Αφόρμηση της διδακτικής ενότητας αποτέλεσε μία εικόνα από το σχολικό εγχειρίδιο της
Α΄ Γυμνασίου (σελ. 28), όπου παρουσιάζεται η δημιουργία του Αδάμ μέσα από το έργο του
Μιχαήλ Αγγέλου στην Cappella Sistina. Οι μαθητές κλήθηκαν να περιγράψουν την εικόνα και
να κατανοήσουν ποιο είναι το γεγονός που απεικονίζεται. Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκαν
και άλλες εικόνες, οι οποίες δείχνουν τον Θεό να δημιουργεί τον Αδάμ και την Εύα.
Μέσα από τον διάλογο που έγινε οι μαθητές/τριες αντιλήφθηκαν πως το θέμα σχετιζόταν
με τη δημιουργία του ανθρώπου από το Θεό και εξέφρασαν την απορία τους, γιατί σε
κάποιες μικρογραφίες που περιείχε το σχολικό βιβλίο ο Ιησούς Χριστός απεικονίζεται να
δημιουργεί τον άνθρωπο. Στο σημείο αυτό έπρεπε να εξηγήσουμε ότι ο Ιησούς σαν δεύτερο
πρόσωπο της Αγίας Τριάδας συμμετείχε ως Λόγος στη δημιουργία και συνεπώς προϋπήρχε
πριν την ενσάρκωσή Του, γεγονός που εξέπληξε τους μαθητές/τριες, αλλά παράλληλα τους
παρακίνησε το ενδιαφέρον.
Στο επόμενο στάδιο διαβάσαμε τα κείμενα, τα οποία σχετίζονται με τη δημιουργία του
ανθρώπου από τον Θεό κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση και πώς ο Θεός έδωσε την εντολή στον
άνθρωπο να επικρατήσει πάνω στη γη (Preuβ, 2011). Συζητήσαμε με τους μαθητές/τριες τη
σημασία των όρων κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση.
Στη συνέχεια ξεκινήσαμε να συζητούμε το ρόλο του ανθρώπου πάνω στη γη. Οι
μαθητές/τριες επιχείρησαν να ερμηνεύσουν τι μπορεί να σημαίνει η εξουσία και η κυριαρχία
του ανθρώπου πάνω στα πλάσματα του πλανήτη, όπως αναφέρει το βιβλικό κείμενο.
Ακολούθως, χρησιμοποιώντας το κείμενο της Γένεσης που μιλάει για την ονοματοδοσία των
ζώων από τον Αδάμ και την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στο ζωικό βασίλειο, οι
μαθητές/τριες άρχισαν να προβληματίζονται και να κάνουν τη σύνδεση με τη σημερινή

5
 Χ. Παπαναστασοπούλου, «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Μία
περίπτωση διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης στην Α΄ Γυμνασίου.

πραγματικότητα. Αναφερθήκαμε σε διάφορα φαινόμενα που συμβαίνουν σήμερα γύρω μας

και που σχετίζονται με την οικολογική καταστροφή του πλανήτη, όπως π.χ. οι πυρκαγιές, η
μόλυνση του περιβάλλοντος και των θαλασσών, οι πυρηνικές δοκιμές, η σφαγή των ζώων και
γενικότερα όλες αυτές οι καταστάσεις, τις οποίες οι μαθητές μέσα από την ψηφιακή
τεχνολογία και το διαδίκτυο μπορούν εύκολα να πληροφορηθούν (Harari, 2015). Αυτή η
αντιπαραβολή του βιβλικού κειμένου με τη σύγχρονη πραγματικότητα βοήθησε τους
μαθητές/τριες να κατανοήσουν τη διαχρονική αξία της βιβλικής αφήγησης.
Οι μαθητές/τριες συμφώνησαν πως ο άνθρωπος έχει τεράστια ευθύνη απέναντι στο
φυσικό περιβάλλον και με αυτόν τον τρόπο ερμήνευσαν την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω
στη γη, όπως την αναφέρει το βιβλικό κείμενο. Συνεπώς, ο ρόλος του ανθρώπου είναι να
προστατεύσει όλα τα υπόλοιπα μέρη της Δημιουργίας είτε πρόκειται για τη χλωρίδα είτε για
την πανίδα και όχι να τα καταστρέφει.
Αυτή η αντίληψη της οικολογικής διάστασης της βιβλικής αφήγησης από τους/τις
μαθητές/τριες συνδυάστηκε σε ένα επόμενο στάδιο με την ευθύνη και των δύο φύλων
ισότιμα απέναντι στη φύση. Στο συμπέρασμα αυτό, οι μαθητές/μαθήτριες κατέληξαν
συνδυάζοντας την αφήγηση περί δημιουργίας της Εύας από την πλευρά του Αδάμ και την
ομιλία του Μ. Βασιλείου για την αγία Ιουλίττα, όπου ακριβώς ο τρόπος της δημιουργίας της
Εύας αντικατοπτρίζει την ισοτιμία και την ενότητα των δύο φύλων. Οι μαθητές/τριες μέσα
από την ανάλυση και το διάλογο κατανόησαν πως όλοι οι άνθρωποι πέρα από δικαιώματα
έχουν υποχρεώσεις και ευθύνες ανεξαιρέτως φύλου, ενώ οι μεταξύ τους σχέσεις θα πρέπει
να χαρακτηρίζονται από αλληλοπεριχώρηση και αγάπη, στοιχεία που θα βρίσκουν την
εφαρμογή τους και στη σχέση τους με την κτίση.
Οπωσδήποτε, προέκυψαν πάρα πολλοί προβληματισμοί από τους μαθητές/τριες σχετικά
με τον ρόλο του ανθρώπου μέσα στη Δημιουργία και κατέστη αναπόφευκτο να αποφύγουμε
τα κλασικά ερωτήματα σχετικά με το πώς και γιατί δημιουργήθηκε ο κόσμος και αν το κείμενο
της Παλαιάς Διαθήκης γύρω από αυτό το ζήτημα ανταποκρίνεται στην επιστημονική
πραγματικότητα, όπως τη διδάσκονται σήμερα στο μάθημα της Γεωγραφίας-Γεωλογίας. Γι΄
αυτόν το λόγο αποφασίσαμε από κοινού με τους μαθητές/τριες να αφιερώσουμε τις δύο
επόμενες διδακτικές ώρες σε αυτό το ζήτημα. Επιπλέον, αποφασίσαμε να καλέσουμε και να
πραγματοποιήσουμε συνδιδασκαλία με τη συνάδελφο εκπαιδευτικό που διδάσκει στην Α΄
Γυμνασίου Γεωγραφία-Γεωλογία και η οποία έχει την ειδικότητα της Γεωλόγου.
Αρχικά, επιλέξαμε να διαβάσουμε το κείμενο της Δημιουργίας του κόσμου, όπως
περιγράφεται στο βιβλίο της Γένεσης. Στη συνέχεια και από κοινού με τους/τις μαθητές/τριες
επιχειρήσαμε να εντοπίσουμε και να καταγράψουμε τα στάδια της Δημιουργίας του κόσμου,

6
 Χ. Παπαναστασοπούλου, «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Μία
περίπτωση διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης στην Α΄ Γυμνασίου.

όπως αναφέρονται στο βιβλικό κείμενο. Όπως ήταν φυσικό δεν επιμείναμε στις εξαντλητικές
ερμηνευτικές αναλύσεις των ημερών της δημιουργίας (Κωνσταντίνου, 1985). Ο κεντρικός
στόχος ήταν οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση σταδιακά να κατανοήσουν ότι πρόκειται για
ένα θεολογικό κείμενο, το οποίο γράφτηκε στην εποχή του προκειμένου να δοθούν
απαντήσεις σχετικά με το ποιος δημιούργησε τον κόσμο και όχι απαραιτήτως με το πώς
δημιουργήθηκε ο κόσμος και κατ’ επέκταση ο άνθρωπος (Κωνσταντίνου, 2016).
Οι μαθητές μέσα από αυτή τη συζήτηση κατανοήσαν ότι το κείμενο της Βίβλου δεν
στοχεύει να δώσει κάποια εξήγηση, η οποία αποτελεί αντικείμενο των φυσικών επιστημών.
Επιπλέον, με τη συζήτηση αντιλήφθηκαν πως η θεολογική επιστήμη στο ζήτημα της
δημιουργίας του κόσμου δεν έρχεται σε αντιπαράθεση με τις φυσικές επιστήμες
(Κωνσταντίνου, 1998). Στο σημείο αυτό κάναμε και μία μικρή αναφορά στο έργο του Μ.
Βασιλείου, Εις την Εξαήμερον, προκειμένου να δείξουμε πως το ζήτημα αυτό απασχόλησε
και τους Πατέρες της Εκκλησίας (Καλαντζάκης, 2016).
Σε αυτό το στάδιο, προβάλλαμε ένα μικρό απόσπασμα περίπου 5 λεπτών από την
εκπομπή Χαρά Θεού (ΕΤ 3), η οποία διαπραγματευόταν το θέμα της δημιουργίας του κόσμου
από τη σκοπιά διαφόρων επιστημών και φυσικά της θεολογίας. Ακολούθως, οι μαθητές/τριες
διατύπωσαν διάφορα ερωτήματα στη συνάδελφο Γεωλόγο. Μέσα από τις ερωταποκρίσεις
και τις διαφορετικές απόψεις οι μαθητές/τριες αντιλήφθηκαν ότι δεν υπάρχει καμία
αντιπαράθεση μεταξύ φυσικής επιστήμης και θεολογίας, αλλά απλώς οι αφετηριακές
προϋποθέσεις είναι διαφορετικές για τις δύο αυτές επιστήμες.
Με την περάτωση της διδασκαλίας αποφασίσαμε με τους/τις μαθητές/τριες να
πραγματοποιήσουμε μία δραστηριότητα την επερχόμενη άνοιξη. Πιο συγκεκριμένα, στο
Γυμνάσιο έχει παραχωρηθεί εξωτερικά ένα παρτέρι από τον δήμο Ν. Φιλαδελφείας-Ν.
Χαλκηδόνας. Αποφασίσαμε να φυτέψουμε κάποια φυτά προκειμένου μέσα από αυτή τη
δραστηριότητα να καταδειχθεί και η οικολογική διάσταση της βιβλικής αφήγησης της
Δημιουργίας του κόσμου, αλλά και του ρόλου που έχει ο άνθρωπος μέσα σε αυτήν. Οι
μαθητές/τριες θα ονομάσουν το παρτέρι «ο κήπος της Εδέμ» σαν μία μικρογραφία του κήπου
της βιβλικής αφήγησης. Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές/τριες θα αναλάβουν έναν ενεργό
ρόλο για τη διατήρηση της ομορφιάς του πλανήτη και θα αντιληφθούν έμπρακτα πως ο
ευρύτερος ρόλος του ανθρώπου μέσα στην κτίση είναι κατά κύριο λόγο προστατευτικός,
όπως επισημαίνει και η βιβλική αφήγηση.

Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε πως μέσα από τη διδασκαλία αυτών των δύο

7
 Χ. Παπαναστασοπούλου, «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν». Μία
περίπτωση διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης στην Α΄ Γυμνασίου.

διδακτικών ενοτήτων πετύχαμε αρχικά τη συμμετοχή όλων των μαθητών/τριών στην

εκπαιδευτική διαδικασία με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο. Η πραγματικότητα της
πανδημίας που ταλαιπωρεί τον πλανήτη και κυρίως τη σχολική ζωή καθιστούσε τα πράγματα
ακόμα δυσκολότερα. Παρόλα αυτά, καταφέραμε να λειτουργήσουμε εξαιρετικά μέσα στην
τάξη. Οι μαθητές/τριες μπόρεσαν να αντιληφθούν τη σημασία της διδασκαλίας της Παλαιάς
Διαθήκης, τη διαχρονική αξία του βιβλικού κειμένου, το οποίο εμπεριέχει σύγχρονα
μηνύματα και πως το θεολογικό κείμενο δεν έρχεται επ’ ουδενί σε σύγκρουση και
αντιπαράθεση με την έρευνα των φυσικών επιστημών. Αντ’ αυτού, όλες οι επιστήμες έχουν
ένα διαφορετικό πεδίο έρευνας και διαφορετικές αφετηρίες.
Οι μαθητές/τριες ενδυνάμωσαν την κριτική και ερμηνευτική σκέψη τους σε σχέση με το
βιβλικό κείμενο, κατανόησαν κάποια βασικά στοιχεία της βιβλικής αφήγησης περί
Δημιουργίας και συμφώνησαν πως ο ρόλος του ανθρώπου μέσα στην κτίση είναι πάρα πολύ
σημαντικός και κομβικής σημασίας για την επιβίωση του πλανήτη και κατά επέκταση του
ίδιου του ανθρώπινου είδους. Επιπλέον, αντιλήφθηκαν πως είναι αναγκαία και απαραίτητη
μία στάση ευθύνης απέναντι στη Δημιουργία, η οποία πρακτικά, αλλά και συμβολικά θα
υλοποιηθεί και μετουσιωθεί με τη δημιουργία την άνοιξη του παρτεριού μας, το οποίο θα
αποτελέσει την οικολογική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές μαθητών/τριων και
πιθανότητα θα σημαδέψει με θετικό τρόπο την εν γένει στάση, τη σκέψη και αντίληψη τους
γύρω από ζητήματα οικολογίας, περιβάλλοντος και ανθρώπινου πολιτισμού.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Καλαντζάκης, Σ. Ε. (2016). Η Θεολογία της Δημιουργίας στην Παλαιά Διαθήκη. Γράφημα.

Κωνσταντίνου, Μ. (1985). «Το κοσμοείδωλο της Παλαιάς Διαθήκης. Προϋποθέσεις
θεολογικής θεώρησης του κόσμου», ΕΕΘΣΘ, τ. 28ος, Θεσσαλονίκη, σσ. 431-454.
Κωνσταντίνου, Μ. (1998). Ρήμα Κυρίου κραταιόν. Αφηγηματικά κείμενα από την Παλαιά
Διαθήκη. Π.Σ. Πουρνάρα.
Κωνσταντίνου Μ. (2016). Μικρές Ερμηνευτικές Μελέτες σε αφηγηματικά κείμενα της
Παλαιάς Διαθήκης. Ροπή.
Harari, Y.N. (2015). Sapiens. Μία σύντομη ιστορία του ανθρώπου (μτφρ). Αλεξάνδρεια.
Preuβ H. D., Επιμέλεια-Μετάφραση Ι. Μούρτζιος (2011). Θεολογία της Παλαιάς Διαθήκης.
Πουρναράς.
Εκπομπή Χαρά Θεού, Σύμπαν, επιστήμη και θρησκεία
http://webtv.ert.gr/ert3/17mar2017-chara-theou-simpan-epistimi-ke-thriskia/