Chương 7.

(phần 2 +3) Cơ sở xây dựng gia đình trong thời kỳ quá

độ lên chủ nghĩa xã hội + Xây dựng gia đình Việt Nam trong thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
I. Cơ sở xây dựng gia đình trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
1.1. Cơ sở kinh tế - xã hội

Là sự phát triển của lực lượng sản xuất và tương ứng trình độ của lực lượng sản xuất là
quan hệ sản xuất mới mà cốt lõi là chế độ sở hữu xã hội chủ nghĩa (chế độ công hữu)
về tư liệu sản xuất

Trong qhsx xhcn có 3 quan hệ: qh sở hữu đối với tư liệu sx, qhe tổ chức qly sx và qhe
phân phối sp lao động xh. Trong đó, qh sở hữu đóng vai trò chi phối.

Xóa bỏ chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất

-> Biến lao động tư nhân trong gia đình thành lao động xã hội trực tiếp

Nền kinh tế gia đình cá thể chuyển thành nền kinh tế xã hội hóa quy mô lớn

-> giải phóng hoàn toàn và thật sự cho phụ nữ, thủ tiêu chế độ nô lệ gia đình

1.2. Cơ sở chính trị - xã hội

Thiết lập chính quyền nhà nước của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, nhà
nước xã hội chủ nghĩa => công cụ để xóa bỏ các luật lệ cũ => giải phóng người phụ
nữ

Ban hành PL liên quan đến gia đình: đưa ra nhiều chính sách xã hội, hỗ trợ người phụ
nữ có điều kiện để phát triển. -> tạo bình đẳng trong xã hội, trước tiên là bình đẳng
giới.

=> Nhấn mạnh về vai trò của NN XHCN.

1.3. Cơ sở văn hoá

Những giá trị văn hóa mới được xây dựng trên nền tảng hệ tư tưởng chính trị của giai
cấp công nhân. Những phong tục cũ lạc hậu cũng dần bị loại bỏ => là cơ sở để xây
dựng gia đình tiến bộ

Phát triển hệ thống giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ => góp phần nâng cao trình
độ dân trí và nâng cao các kiến thức khoa học => hình thành những giá trị chuẩn mực
mới, điều chỉnh các mối quan hệ gia đình.

1.4 Chế độ hôn nhân tiến bộ

“Hôn nhân tiến bộ là hôn nhân xuất phát từ tình yêu giữa nam và nữ”, phải bao gồm 3
tiêu chí: tự nguyện, 1 vợ 1 chồng vợ chồng bình đẳng, hôn nhân đc đảm bảo về pháp
lý.

Hôn nhân tự nguyện

Xóa bỏ cái chế độ “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy”. Cha me hướng dẫn con cái có nhận
thức đúng, có trách nhiệm trong việc kết hôn.

Hôn nhân tiến bộ là hôn nhân xuất phát từ tình yêu giữa nam và nữ.

Bao hàm cả quyền tự do ly hôn khi tình yêu giữa nam và nữ không còn nữa. Tuy nhiên
không khuyến khích việc ly hôn

Hôn nhân một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng

Hôn nhân là phải 1 vợ 1 chồng, không chia sẻ.

Thực hiện chế độ hôn nhân 1 vợ 1 chồng là thực hiện sự giải phóng đối với phụ nữ,
thực hiện sự bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau giữa vợ và chồng.

Vợ và chồng đều có quyền lợi và nghĩa vụ ngang nhau về mọi vấn đề của gia đình

=> Vợ chồng bình đẳng là cơ sở cho sự bình đẳng trong quan hệ giữa anh chị em, giữa
cha mẹ và con cái.

Hôn nhân được đảm bảo về pháp lý

Hôn nhân là vấn đề của xã hội, phải có sự thừa nhận của xã hội, biểu hiện thông qua
thủ tục pháp lý. => Thể hiện sự tôn trọng và trách nhiệm => Cơ sở để thực hiện quyền
tự do kết hôn, tự do ly hôn chính đáng 1 cách đầy đủ nhất.

II. Xây dựng Gia đình Việt Nam trong thời kỳ…
1. Thực trạng biến đổi của gia đình Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
xã hội ở nước ta hiện nay

1.1. Biến đổi về quy mô, kết cấu của gia đình

Thu nhỏ, gia đình hạt nhân trở nên phổ biến.

Gia đình tam/tứ đại đồng đường (gồm nhiều thế hệ sống chung)=> Gia đình hạt
nhân(gồm ba mẹ và con cái) (cái này đưa hình minh họa)

=> Sự bình đẳng của nam nữ được đề cao, cuộc sống riêng tư được tôn trọng hơn.

=> Tạo ra sự ngăn cách giữa các thành viên trong gia đình ,tạo khó khăn trong việc giữ
gìn tình cảm và giá trị văn hóa truyền thống của gia đình.

1.2. Biến đổi trong thực hiện các chức năng của gia đình

Chức năng tái sản xuất ra con người

+ giảm mức sinh của phụ nữ, giảm số con và giảm nhu cầu nhất thiết phải có con trai
(có từ 1-2 con và khoảng cách giữa 2 lần sinh là 5 năm)

+ Sự bền vững của hôn nhân phụ thuộc nhiều vào các yếu tố tâm lý, tình cảm, kinh tế
chứ không chỉ là yếu tố về con cái như các gia đình truyền thống trước kia

Biến đổi chức năng kinh tế và tổ chức tiêu dùng

+ kinh tế tự cấp tự túc thành kinh tế hàng hóa

+ đơn vị kinh tế mà đặc trưng là sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu của thị trường
quốc gia thành tổ chức kinh tế của nền kinh tế thị trường hiện đại

- Hiện nay, kinh tế hộ gia đình một phần quan trọng trong nền kinh tế quốc dân.

- Gia đình trở thành một đơn vị tiêu dùng quan trọng của xã hội.

Biến đổi chức năng giáo dục ( xã hội hóa)

- Giáo dục gia đình truyền thống và giáo dục của xã hội đều nhấn mạnh sự hi sinh của
cá nhân cho cộng đồng

- không chỉ nặng về giáo dục đạo đức, ứng xử trong gia đình, mà còn hướng đến giáo
dục kiến thức khoa học hiện đại là trang bị giúp con cái hòa nhập với thế giới

- Tuy nhiên, vai trò giáo dục của các chủ thể trong gia đình có xu hướng giảm,

Biến đổi chức năng thỏa mãn nhu cầu tâm sinh lí, duy trì tình cảm
- Hiện nay thì độ bền vững của các gia đình không chỉ phụ thuộc vào trách nhiệm và
nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình với nhau mà còn bị chi phối bởi các mối
quan hệ hòa hợp giữa các thành viên

- Tình trạng phân hóa giàu nghèo sâu sắc, thay đổi tâm lý truyền thống về vai trò của
con trai, tạo dựng quan hệ bình đẳng giữa con trai và con gái.

- Củng cố chức năng xã hội hóa của gia đình

1.3. Biến đổi trong các mối quan hệ gia đình

Biến đổi quan hệ hôn nhân và quan hệ vợ chồng

Cơ chế thị trường, khoa học công nghệ hiện đại, toàn cầu hóa,… đã ảnh hưởng rất
nhiều đến các mối quan hệ gia đình cũng như gây ra nhiều mặt trái.

Hệ luỵ

- Trong gia đình truyền thống : người chồng là trụ cột, sở hữu mọi quyền lực gia đình

- Trong gia đình Việt Nam hiện nay : còn ít nhất 2 mô hình khác cùng tồn tại

+ Mô hình người phụ nữ- người vợ làm chủ gia đình

+Mô hình cả hai vợ chồng làm chủ

Biến đổi quan hệ giữa các thế hệ, các giá trị, chuẩn mực văn hóa của gia đình

=> Gia đình càng nhiều thế hệ, mâu thuẫn càng lớn

2. Giải pháp, phương hướng xây dựng và phát triển gia đình Việt Nam …

(tìm thêm những câu hỏi liên hệ đến ngày nay)

Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao nhận thức của xã hội về xây
dựng và phát triển gia đình Việt Nam

Thứ hai, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, kinh tế hộ
gia đình

Thứ ba, kế thừa những giá trị của gia đình truyền thống đồng thời tiếp thu những tiến
bộ của nhân loại về gia đình Việt Nam hiện nay.

Thứ tư, tiếp tục phát triển và nâng cao chất lượng phong trào xây dựng gia đình văn
hóa