CHỦ NGHĨA XÃ HỘI_NGUYỄN HỒNG CỮ_21-22

Chương 7

VẤN ĐỀ GIA ĐÌNH TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CNXH

1. KHÁI NIỆM, VỊ TRÍ VÀ CHỨC NĂNG CỦA GIA ĐÌNH

1.1 Khái niệm gia đình

Gia đình là một hình thức cộng đồng xã hội đặc biệt, được hình thành,
duy trì và củng cố chủ yếu dựa trên cơ sở hôn nhân, quan hệ huyết thống và
quan hệ nuôi dưỡng, cùng với những quy định về quyền và nghĩa vụ của các
thành viên trong gia đình.

Một gia đình không nhất thiết phải có đầy đủ 3 quan hệ

Vd: xin con nuôi, không có quan hệ huyết thống

Không lấy nhau nhưng sinh con với nhau, không có quan hệ hôn nhân

1.2 Vị trí của gia đình trong xã hội

1. Gia đình là tế bào của xã hội

2. Gia đình là tổ ấm, mang lại các giá trị hạnh phúc, sự hài hòa trong đời
sống cả nhân của mỗi thành viên

Nhớ về những chuyện cũ

3. Gia đình là cầu nối giữa cá nhân với xã hội

Qua nuôi dưỡng, dạy bảo

1.3 Chức năng cơ bản của gia đình

Chức năng tái sản xuất con người

Còn phụ thuộc vào kinh tế, chính xác nhà nước

Theo … sinh sản là cấp số nhân trong khi tài sản sản sinh ở cấp số cộng
nên nãy sinh tình trạng thiếu hụt -> lý thuyết mang tính cực đoan

Châu âu có tỉ lệ dân số tăng thấp có nước chỉ 1%, có khi âm

Chức năng nuôi dưỡng, giáo dục

Ngày nay điều kiện kinh tế đã phát triển hơn, đây là điều kiện để nuôi
dưỡng và chăm sóc tốt hơn

1
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI_NGUYỄN HỒNG CỮ_21-22

Chức năng kinh tế và tổ chức tiêu dùng

Phải có đủ điều kiện kinh tế để đủ chi tiêu

Chức năng thảo mãn nhu cầu tâm sinh lý, duy trì tình cảm gia đình

2. CƠ SỞ XÂY DỰNG GIA ĐÌNH TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CNXH

2.1 Cơ sở kinh tế - xã hội

Sự phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất mới xã hội chủ
nghĩa.

Xóa bỏ chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất là xóa bỏ nguồn gốc gây nên
tình trạng thống trị của người đàn ông trong gia đình, sự bất bình đẳng
giữa nam và nữ, giữa vợ và chồng, sự nô dịch đối với phụ nữ.

2.2 Cơ sở chính trị

Việc thiết lập chính quyền nhà nước XHCN đảm bảo nhân dân lao động
được thực hiện quyền lực của mình không có sự phân biệt giữa nam và
nữ, xóa bỏ những luật lệ cũ kỹ, lạc hậu, thực hiện việc giải phóng phụ nữ
và bảo vệ hạnh phúc gia đình.

Được đảm bảo bởi luật pháp

Luật Hôn nhân và Gia đình cùng với hệ thống chính sách xã hội đảm bảo
lợi ích của công dân, các thành viên trong gia đình, đảm bảo sự bình
đẳng giới, chính sách dân số, việc làm, y tế, bảo hiểm xã hội...

2.3 Cơ sở văn hóa

Giá trị văn hóa được xây dựng trên nền tảng hệ tư tưởng chính trị của
giai cấp công nhân giữ vai trò chi phối nền tảng văn hóa, tinh thần của xã
hội, đồng thời những yếu tố văn hóa, phong tục tập quán, lối sống lạc
hậu do xã hội cũ để lại từng bước bị loại bỏ.

Sự phát triển hệ thống giáo dục, đào tạo, nâng cao trình độ dân trí, đồng
thời cũng cung cấp kiến thức, nhận thức mới, làm nền tảng cho sự hình
thành những giá trị, chuẩn mực mới, điều chỉnh các mối quan hệ gia
đình.

2.4 Chế độ hôn nhân tiến bộ

1. Hôn nhân tự nguyện

2
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI_NGUYỄN HỒNG CỮ_21-22

2. Hôn nhân một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng

3. Hôn nhân được đảm bảo về pháp lý

3. XÂY DỰNG GIA ĐÌNH VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN
CNXH

3.1 Sự biến đổi của gia đình Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên CNXH

3.1.1 Biến đổi quy mô, kết cấu của gia đình

(1) Gia đình đơn (gia đình hạt nhân) dần thay thế cho kiểu gia đình
truyền thống.

(2) Quy mô gia đình ngày càng được thu nhỏ lại với hai thế hệ sống
chung. Có không gian riêng nhưng mối quan hệ trong gia đình ngày càng
xa dần

(3) Sự bình đẳng nam nữ được đề cao hơn, cuộc sống riêng tư của con
người được tôn trọng hơn, hạn chế mâu thuẫn trong gia đình truyền
thống.

(4) Sự ngăn cách không gian giữa các thành viên trong gia đình, tạo khó
khăn trong việc gìn giữ tình cảm cũng như các giá trị văn hóa truyền
thống của gia đình.

3.1.2 Biến đổi các chức năng của gia đình

a. Chức năng tái sản xuất ra con người

Số lượng con cái giảm dần

Trước đây, do ảnh hưởng của phong tục, tập quán và nhu cầu sản xuất
nông nghiệp, trong gia đình Việt Nam truyền thống, nhu cầu về con cái
thể hiện trên ba phương diện: phải có con, càng đông con càng tốt và
nhất thiết phải có con trai nối dõi .

Ngày nay, đã có những thay đổi căn bản: giảm mức sinh của phụ nữ,
giảm số con và giảm nhu cầu nhất thiết phải có con trai. Sự bền vững của
hôn nhân phụ thuộc nhiều vào các yếu tố tâm lý, tình cảm, kinh tế.

b. Biến đổi chức năng kinh tế và tổ chức tiêu dùng

Chức năng trụ cột gia đình hiện nay dự vào thu nhập từ bố mẹ là nhiều
(tức dựa vào các thành viên trong gia đình thay vì chỉ một mk trụ cột gia
đình)

3
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI_NGUYỄN HỒNG CỮ_21-22

(1) Chuyển từ kinh tế tự cấp tự túc thành kinh tế hàng hóa, từ sản xuất
để đáp ứng nhu cầu của gia đình sang sản suất đáp ứng nhu cầu của thị
trường.

(2) Kinh tế gia đình đang trở thành một bộ phận quan trọng trong nền
kinh tế quốc dân

(3) Sự phát triển của kinh tế hàng hóa và nguồn thu nhập bằng tiền của
gia đình tăng lên làm cho gia đình trở thành một đơn vị tiêu dùng quan
trọng của xã hội.

c. Biến đổi chức năng giáo dục (xã hội hóa)

Xu hướng: Giáo dục gia đình có xu hướng đầu tư tài chính của gia đình
cho giáo dục con cái tăng lên

Nội dung: giáo dục không chỉ nặng về giáo dục đạo đức, ứng xử trong gia
đình, dòng họ, làng xã, mà hướng đến giáo dục kiến thức khoa học hiện
đại, trang bị công cụ để con cái hòa nhập với thế giới.

Vai trò giáo dục của các chủ thể trong gia đình có xu hướng giảm, chủ
yếu dựa vào xã hội.

d. Biến đổi trong chức năng thỏa mãn như cầu tâm sinh lý, duy trì tình
cảm

(1) Nhu cầu thỏa mãn tâm lý - tình cảm đang tăng lên, do gia đình có xu
hướng chuyển đổi từ chủ yếu là đơn vị kinh tế sang chủ yếu là đơn vị
tình cảm.

(2) Thay đổi tâm lý truyền thống về vai trò của con trai, tạo dựng quan
niệm bình đẳng giữa con trai và con gái trong trách nhiệm nuôi dưỡng,
chăm sóc cha mẹ già và thờ phụng tổ tiên.

e. Biến đổi quan hệ hôn nhân và quan hệ vợ chồng

(1) Quan hệ vợ chồng - gia đình có xu hướng lỏng lẻo, gia tăng tỷ lệ ly
hôn, ly thân, ngoại tình, quan hệ tình dục trước hôn nhân và ngoài hôn
nhân, chung sống không kết hôn.

(2) Không còn một mô hình duy nhất là đàn ông làm chủ gia đình mà còn
có mô hình người phụ nữ hoặc cả hai vợ chồng cùng làm chủ gia đình.

g. Biến đổi quan hệ giữa các thế hệ, các giá trị, chuẩn mực văn hóa của
gia đình

4
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI_NGUYỄN HỒNG CỮ_21-22

(1) Quan hệ giữa các thế hệ cũng như các giá trị, chuẩn mực văn hóa của
gia đình cũng không ngừng biến đổi, người cao tuổi phải đối mặt với sự
cô đơn thiếu thốn về tình cảm.

(2) Mâu thuẫn thế hệ ngày càng lớn, tuổi trẻ thường hướng tới những
giá trị hiện đại, phủ nhận giá trị truyền thống.

(3) Hiện tượng ly hôn, ly đàn, ngoại tình, sống thử gây nhiều nguy cơ làm
tan vỡ gia đình.

3.2 Phương hướng cơ bản xây dựng và phát triển gia đình Việt Nam
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao nhận thức của xã hội về xây
dựng và phát triển gia đình

Đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, kinh tế
hộ gia đình

Kế thừa những giá trị của gia đình truyền thống đồng thời tiếp thu những
tiến bộ của nhân loại về gia đình trong xây dựng gia đình Việt Nam hiện
nay

Phát triển và nâng cao chất lượng phong trào xây dựng gia đình văn hóa