KODU TARA

KALDIRMA KUVVETİ VIP FiZiK

1. Yüzen Cisimler
SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ ÂFK (Kaldırma kuvveti)

™ Archimedes (Arşimet) ilkesi olarak bilinen ilkeye göre

akışkanlar içinde bulunan cisimlere, cismin yerini aldı-
ğı akışkan miktar kadar (yer değiştiren sıvı) bir kuvvet
uygularlar.

yer değiştiren sıvı ÂG (Ağırlık)

™ Kap taşırmalı olursa cisim kabı ağırlaştırmaz.

sıvı sıvı su ™ Sıvının özkütlesi cismin özkütlesinden büyüktür.

İK
™ Bu kuvvet basınç kuvveti farkından dolayı oluşur. Olu-
şan bu kuvvete kaldırma kuvveti denir.

F1 h1

su
h2

F2
sıvı
FİZ VIP FİZİK

Kaldırma Kuvveti = Taşan sıvının ağırlığı

DİKKAT 2. Askıda Kalan Cisimler

™ Bir cisim sıvıya atıldığında, batacağı ya da yüzeceği

F
ağırlığı ile ilgili değildir.
™ Yani ağır olan batar, hafif olan yüzer ÇOK YANLIŞ!
™ Eğer böyle olsaydı tonlarca ağırlıktaki yük gemileri na- K L
sıl yüzerdi?
P
™ Cismin sıvı içinde hangi pozisyonda olacağına ÖZ- M
KÜTLE karar verir.
™ Cismin özkütlesi sıvıdan büyükse batar, eşitse askıda G
Vİ

kalır, küçükse yüzer.

™ Kap taşırmalı olursa cisim kabı ağırlaştırmaz.
™ Sıvının özkütlesi cismin özkütlesine eşittir.

tahta parçası
elma

vida kağıt misket

taşan
sıvı sıvı

TYT FiZiK 125

 KODU TARA
VIP FiZiK KALDIRMA KUVVETİ

Örnek - 1 ÖSYM Tadında - 3

Sıvı içerisine bırakılan X, Y ve Z cisimleri şekildeki gibi yarı Ceren tamamen su dolu bir taşırma kabına suda çözünme-
yüksekliklerine kadar sıvıya girerek yarı yüksekliğine kadar yen K ve L katı cisimlerini ayrı ayrı yavaşça bıraktığında, her
batarak dengede kaldığına göre, cisimlerin özkütleleri dX, dY ikisinin de eşit hacimde su taşırdığını gözlemliyor.
ve dZ arasındaki ilişki nedir? Ceren'in bu gözlemine göre
X Y Z
I. K ve L cisimlerine uygulanan kaldırma kuvveti eşittir.
II. K ve L cisimlerinin birim hacimdeki kütlesi eşittir.
III. K ve L cisimlerinin hacimleri eşittir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
sıvı

İK
Örnek - 2

Eşit hacim bölmeli X, Y ve Z cisimleri sıvı içerisinde şekildeki

gibi dengededir.

X
Y
FİZ VIP FİZİK

ÖSYM Tadında - 4

Eşit hacimli K ve L cisimlerinin ağırlıkları sırasıyla 27 N ve 30

Z
N'dir. K ve L cisimleri özdeş dinamometrelere asılarak X ve
Y sıvılarına tümüyle batırıldığında dinamometrelerin her ikisi
de 15 N göstermektedir.

sıvı
P
a) Cisimlerin ağırlıklarını sıralayınız.

b) Cisimlerin özkütlelerini sıralayınız.

X Y
Vİ

X sıvısının özkütlesi dX, Y sıvısının özkütlesi dY olduğu-

3. Batan Cisimler
dX
na göre, oranı kaçtır?
dY
FK N 3 3 4 1 2
A) B) C) D) E)
5 4 5 3 3

taşan
sıvı sıvı

™ Taşırmalı kaba bırakıldıklarında kabı ağırlaştırırlar.

™ Cismin özkütlesi sıvıdan büyüktür.

126 3.A 4.C

TYT FiZiK
KODU TARA
KALDIRMA KUVVETİ VIP FiZiK

Örnek - 5 Örnek - 8

Bir cismin X, Y ve Z sıvılarındaki denge durumu şekildeki gibi Eşit hacim bölmeli X, Y ve Z cisimleri su içinde şekildeki gibi
olduğuna göre, bu sıvıların özkütleleri dX, dY, dZ arasındaki dengededir.
ilişki nedir?
a) Cisimleri etki eden kaldır-
ma kuvvetlerini sıralayınız. Z

Y
Z sıvısı b) Cisimlerin ağırlıklarını sı-
ralayınız. X
X sıvısı Y sıvısı su
c) Cisimlerin özkütlelerini sı-
ralayınız.

İK
Örnek - 6

a) Cisimlere etki eden kaldır-

FİZ
Eşit kütleli K, L ve M cisimlerinin düşey kesiti verilen kaptaki
sıvı içerisindeki denge pozisyonları verilmiştir.

K
VIP FİZİK

DİKKAT

Kendinize "Sıvı bu cismi kaldırabilmiş mi yoksa kaldırama-

ma kuvvetlerini sıralayınız. mış mı?" diye sorun.

L
b) Cisimlerin hacimlerini sıra- M
layınız. sıvı
Birbirine Karışmayan Sıvılarda Kaldırma Kuvveti
P
X sıvısı
™ Kap ağırlaşır mı?

Örnek - 7
X sıvısını d, Y sıvısını 2d
Vİ

Eşit hacimli K, L ve M cisimleri, düşey kesiti verilen sıvı dolu

alarak ispat edelim.
kapta şekildeki gibi dengededir.
Y sıvısı
a) Cisimlerin özkütlelerini
K
sıralayınız.
L
b) Cisimlere etkiyen kaldırma M
kuvvetlerini sıralayınız. sıvı

c) Cisimlerin ağırlıklarını
sıralayınız.

TYT FiZiK 127

 KODU TARA
VIP FiZiK KALDIRMA KUVVETİ

İpli Sistemler
Örnek - 9
FK
Birbirine karışmayan d ve 2d yoğunluklu sıvılar içinde
cisim şekildeki gibi dengede olduğuna göre, cismin öz- Kaplardaki ağırlaşma
kütlesi kaç d'dir? durumlarını inceleyelim.
Tip
G

T2
d

FK
T1 = G
2d

İK
G
G

Örnek - 10
FİZ
Eşit hacim bölmeli K cismi birbirine karışmayan aynı sıcak-
lıktaki X ve Y sıvıları içinde şekildeki gibi dengededir.

K
VIP FİZİK

Örnek - 11
Y
Eşit ağırlıktaki K ve L cisimleri, ipler yardımı ile sıvı içinde
şekildeki gibi dengelendiğinde ip gerilmeleri de eşit büyük-
X lükte olmaktadır.
P
Buna göre, K cismi, X sıvısında; T

K K K K
Vİ

L
sıvı
T
X X X Buna göre,
-I- - II - - III - I. Cisimlerin özkütleleri arasında dK > dL ilişkisi vardır.
II. Cisimelere etki eden kaldırma kuvvetleri arasında
konumlarından hangileri gibi dengede kalabilir?
FK > FL ilişkisi vardır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
III. İpler kesilirse kapta ağırlaşma olmaz.
D) I ve II E) II ve III
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III

128 10.B 11.A

TYT FiZiK
KODU TARA
KALDIRMA KUVVETİ VIP FiZiK

Örnek - 12 Örnek - 14

Ağırlığı 120 N olan X cismi sıvı içerisinde şekildeki gibi den- Bir X cismi özdeş üç kapta şekillerdeki gibi dengede iken
gede kalmaktadır. ip gerilmeleri sıfırdan farklı ve basküllerde okunan değerler
aynı olmaktadır.

X cismi sıvı kaybı olmadan kaplardan çıkarıldığında baskül-

80N
ler sırası ile P1, P2 ve P3 değerlerini göstermektedir.

sıvı X X

Dinamometrede okunan değer 80 N olduğuna göre;

X

İK
I. X cismine etki eden kaldırma kuvveti 40 N olur.
baskül baskül baskül
II. Kap ağırlaşmamıştır.
-1- -2- -3-
III. Kap 40N ağırlaşmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, basküllerin gösterdiği P1, P2 ve P3 arasındaki
ilişki nedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) P1 = P3 > P2 B) P2 > P1 = P3 C) P1 > P2 = P3
D) I ve II E) I ve III

Örnek - 13
FİZ VIP FİZİK

D) P3 > P2 > P1 E) P1 = P2 = P3

Örnek - 15
Düşey kesiti verilen su dolu kapta K ve L cisimleri ile esnek
balon şekildeki gibi dengededir. Taşma seviyesine kadar dolu taşırma kabına özkütlesi kap-
taki sıvının özkütlesinden büyük cisim bir ip yardımı ile sabit
T1 hızla daldırılmaktadır.

K T
P
K
L
gaz
balon
Vİ

T3 Su
su T2

Sistem bu şekilde dengedeyken kabın üst kısmına su ile Baskül

karışmayan özkütlesi sudan daha küçük bir sıvı eklenir-
se ip gerilmeleri T1, T2 ve T3 için ne söylenir? Cismin sıvıya tamamen batması için geçen sürede ip-
teki gerilme kuvveti ve baskülün gösterdiği değer nasıl
T1 T2 T3
değişir?
A) Azalır Azalır Değişmez
T Baskül değeri
B) Artar Artar Değişmez
A) Azalır Değişmez
C) Azalır Artar Artar B) Azalır Azalır
D) Azalır Azalır Azalır C) Azalır Artar

E) Artar Azalır Değişmez D) Artar Artar

E) Artar Değişmez

TYT FiZiK 12.E 13.A 14.C 15.A 129

 KODU TARA
VIP FiZiK KALDIRMA KUVVETİ

Üst Üste Cisimler

X, Y ve Z cisimleri tahta bloğun üzerinden alınıp sıvıya bıra-
kılırsa h nasıl değişir?
X Y
tahta tahta
h h
GAZLARDA KALDIRMA KUVVETİ
™ Seyahat etmek için kullanılan balonlar nasıl havada
kalır?
Z
™ Dilek fenerleri nasıl yükselir?
tahta
™ Hava da tıpkı sıvılar gibi, içinde bulunan maddelere bir
kaldırma kuvveti uygular.
h
™ Ancak havanın yoğunluğu suyun yoğunluğundan çok
ama çok küçük olduğu için (1/1000) günlük hayatta
bunu hissedemeyiz.

™ Sıvıya bırakılan cisim yüzerse ya da askıda kalırsa sıvı ™ Gazların cisimlere uyguladığı kaldırma kuvveti, cisim-
yüksekliği ------ lerin hacimlerine karşılık gelen gazın ağırlığı kadardır.

İK
™ Sıvıya bırakılan cisim batarsa sıvı yüksekliği ------ ™ Normal bir insana yaklaşık 15 - 20 N arası kaldırma
kuvveti etki eder.

Örnek - 16
FİZ
Suda yüzmekte olan tahtanın üzerine konulan boşluksuz
demir bilyelerle kurulan sistem dengededir. Bu denge duru-
munda tahtanın suya batma derinliği h1, kaptaki su yüksekliği
VIP FİZİK

ise h2 dir.

tahta
h1

h2
Sizce neden?
P
su
havasız hava
Demir bilyelerden biri tahta üzerinden alınıp tahtanın al- ortam
tına hacmi önemsiz bir iple bağlanırsa h1 ve h2 yüksek-
Vİ

likleri nasıl değişir? (ddemir > dsu)

demir
tahta
h1 h2

A) Azalır Azalır

B) Artar Artar

C) Azalır Değişmez
su
D) Azalır Artar

E) Artar Değişmez

130 16.C
TYT FiZiK