Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ......

/ 74
Imię i nazwisko ...................................

1 Podaj nazwy związków organicznych, których dotyczą poniższe opisy. (.../3 pkt)
A. Są zbudowane z aminokwasów, a jedną z ich funkcji w organizmie jest transport
różnych substancji.
B. Są głównym źródłem energii oraz podstawowym materiałem zapasowym komórek.
C. Są głównym składnikiem błon biologicznych oraz warstwy podskórnej, która chroni
organizm przed zimnem.

2 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. (.../1 pkt)

Białka motoryczne
A. umożliwiają odbieranie informacji ze środowiska.
B. umożliwiają ruch organizmu.
C. transportują różne substancje chemiczne.
D. uczestniczą w mechanizmach odporności.

3 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. (.../1 pkt)

Białka należą do najważniejszych składników organizmu, ponieważ
A. są głównym materiałem energetycznym komórek.
B. rozpuszczają wiele witamin.
C. są związkami o funkcji budulcowej.
D. chronią organizm przed utratą ciepła.

4 Przyporządkuj wymienionym węglowodanom (A–C) odpowiednie opisy (1–4). (.../2 pkt)

1. To cukier prosty, bardzo szybko przyswajalny przez organizm.

A. Glikogen. 2. To cukier złożony, wchodzący w skład błonnika
B. Glukoza. pokarmowego.
C. Celuloza. 3. To cukier złożony, magazynowany w wątrobie.
4. To cukier złożony – składnik ziemniaków i nasion zbóż.

A. ……… B. ……… C. ………

5 Przyporządkuj składnikom pokarmowym (A–C) właściwe funkcje (1–4). (.../3 pkt)

1. Związki chemiczne, które są głównym składnikiem błon

biologicznych; spalane dają najwięcej energii.
2. Związki chemiczne, które są najważniejszym źródłem energii
A. Białka potrzebnej do pracy mięśni.
B. Tłuszcze 3. Stanowi m.in. środowisko reakcji chemicznych i uczestniczy
C. Cukry
w termoregulacji.
4. Związki chemiczne, które są podstawowym składnikiem
budulcowym organizmu.

A ……………. B ……………. C…………….

6 Napisz, jakie pokarmy zaliczamy do niepełnowartościowych. (.../1 pkt)

7 Sformułuj problem badawczy do poniższego doświadczenia. (.../1 pkt)

Uczeń naniósł kroplę jodyny na powierzchnię przekrojonej bulwy ziemniaka.
W wynikach zanotował, że ziemniak zabarwił się na niebiesko.

8 Zaznacz poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Cukrem zapasowym u zwierząt jest
A. glukoza. B. skrobia. C. celuloza. D. glikogen.

9 Zaznacz w poniższych zdaniach poprawne określenia białek. (.../3 pkt)

Białka pełnowartościowe / niepełnowartościowe występują w ziarnach zbóż, a białka

Grupa A | strona 1 z 6
 pełnowartościowe / niepełnowartościowe znajdują się w jajach. Białka pełnowartościowe
/ niepełnowartościowe zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne we właściwych
proporcjach.

10 Wskaż poprawne sformułowanie dotyczące aminokwasów egzogennych. (.../1 pkt)

A. Nie są wytwarzane przez organizm człowieka i nie są niezbędne do jego
funkcjonowania.
B. Nie są wytwarzane przez organizm człowieka, a są niezbędne do jego funkcjonowania.
C. Są niezbędne do funkcjonowania organizmu i organizm człowieka potrafi je
wytwarzać.
D. Żadne z powyższych zdań nie jest właściwym określeniem aminokwasów
egzogennych.

11 Przyporządkuj podanym witaminom (A–C) skutki ich niedoboru w organizmie (.../3 pkt)
(1–4).

1. Osteoporoza, krzywica.
A. Witamina A.
2. Złe widzenie o zmroku, tzw. kurza ślepota.
B. Witamina D3.
3. Niedokrwistość (anemia), wypadanie włosów.
C. Witamina B9.
4. Szkorbut, pękanie drobnych naczyń krwionośnych.

A. ……… B. ……… C. ………

12 Oceń, czy poniższe informacje dotyczące soli mineralnych są zgodne z prawdą. (.../3 pkt)
Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F – jeśli jest fałszywa.

Aby dostarczyć organizmowi jod, należy spożywać m.in. ryby morskie. P F

Magnez jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowej pracy serca. P F

Objawem niedoboru żelaza jest krzywica. P F

13 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)
Najlepszym źródłem witaminy A są
A. tran, jajka, masło. C. pomidory, pieczywo, ziemniaki.
B. drożdże, mleko, mięso. D. cebula, jabłka, szpinak.

14 Rozpoznaj witaminę, której dotyczy opis. Zapisz jej nazwę. (.../1 pkt)
Jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach. Występuje w żółtych owocach i warzywach
oraz w tranie, jajach i maśle. Bierze udział m.in. w procesie widzenia.

15 Podaj dwa przykłady pierwiastków zaliczanych do makroelementów. Napisz, jaką (.../2 pkt)
funkcję pełnią one w organizmie i jakie są skutki ich niedoboru.

16 Podkreśl nazwy dwóch produktów, w które powinien wzbogacić swoją dietę pacjent (.../2 pkt)
skarżący się na owrzodzenie dziąseł i wypadanie zębów.
banany, cytryny, chude mięso, orzechy, owoce dzikiej róży

17 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Orzechy, kakao i pestki dyni to cenne źródło
A. fosforu. B. wapnia. C. żelaza. D. magnezu.

18 Spośród podanych zdań wybierz te, które dotyczą wody. (.../1 pkt)
A. Warunkuje proces dziedziczenia.
B. Chroni organizm przed przegrzaniem.
C. Jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem, np. cukrów prostych.
D. Umożliwia krzepnięcie krwi.
E. Jest związkiem wysokoenergetycznym.
F. Umożliwia transport substancji wewnątrz organizmu.

19 Uzasadnij, że woda jest jedną z najważniejszych substancji występujących w (.../1 pkt)

organizmie człowieka.

Grupa A | strona 2 z 6
20 Podkreśl nazwy trzech narządów układu pokarmowego, które produkują enzymy (.../1 pkt)
trawienne.
jelito grube, ślinianki, jama ustna, przełyk, żołądek, trzustka

21 Pokarm wędruje przez poszczególne odcinki przewodu pokarmowego i ulega w nich (.../4 pkt)
różnym przemianom.
Podaj nazwy narządów, w których przebiegają wymienione poniżej procesy.
A. Wchłanianie strawionych składników pokarmowych do krwi
B. Wstępne trawienie cukrów
C. Usuwanie niestrawionych resztek pokarmu
D. Wydzielanie kwasu solnego umożliwiającego działanie enzymów trawiennych

22 W skład układu pokarmowego wchodzą przewód pokarmowy oraz gruczoły układu (.../4 pkt)
pokarmowego.
a) Uszereguj podane elementy przewodu pokarmowego w kolejności zgodnej
z kierunkiem przesuwania się pokarmu.
jelito grube, przełyk, żołądek, gardło, jelito cienkie, jama ustna

b) Rozpoznaj na podstawie opisu gruczoł przewodu pokarmowego i podaj jego

nazwę.
Ten gruczoł wytwarza i wydziela enzymy trawienne, które przepływają do początkowego
odcinka jelita cienkiego – dwunastnicy. Z udziałem tych enzymów są trawione wszystkie
substancje odżywcze.

c) Określ, w jakim odcinku przewodu pokarmowego rozpoczyna się trawienie

cukrów. Podaj nazwę enzymu odpowiedzialnego za ten proces.

23 (.../3 pkt)

Przeanalizuj schemat przedstawiający budowę układu

pokarmowego i na jego podstawie wykonaj polecenia.
a) Podaj nazwę narządu oznaczonego na schemacie literą
X oraz określ jego funkcję związaną z trawieniem
pokarmu.

b) Zaznacz na schemacie i podpisz gruczoł, który

produkuje żółć.

24 Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj polecenia. (.../3 pkt)

Wątroba waży prawie 2 kg i jest największym z narządów człowieka. W ciągu doby
produkuje ok. litra żółci, która następnie jest magazynowana w pęcherzyku żółciowym.
Przez wątrobę przepływa blisko litr krwi na minutę. Dostarczone z krwią substancje
przechodzą w wątrobie różne procesy metaboliczne. Na przykład z produktów rozpadu
białek powstaje mocznik, który jest potem wydalany przez nerki, ponieważ jest
substancją szkodliwą. W wątrobie dokonuje się również przemiana glukozy w glikogen,
magazynowany następnie jako materiał zapasowy. Wątroba jest także zdolna do
magazynowania oraz uwalniania, w miarę potrzeb organizmu, innych związków.
Przykładami są witaminy z grupy B, witamina A i witamina K. Ponadto w tym narządzie
są gromadzone takie pierwiastki, jak miedź, żelazo, cynk i mangan. Inną funkcją wątroby
jest wychwytywanie i neutralizowanie szkodliwych substancji pobranych z pokarmem lub
powstających w organizmie.

Na podstawie tekstu podaj argumenty przemawiające za tym, że wątroba pełni

podane funkcje.
a) Funkcja magazynująca.
b) Funkcja odtruwająca.
c) Funkcja wydzielnicza.

25 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Żółć jest produkowana przez
A. jelito cienkie. B. wątrobę. C. pęcherzyk żółciowy. D. trzustkę.

26 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Grupa A | strona 3 z 6
 Żołądek jest miejscem trawienia
A. cukrów. B. tłuszczów. C. białek. D. cukrów i tłuszczów.

27 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Dwunastnica to początkowy odcinek
A. przełyku. B. odbytnicy. C. jelita grubego. D. jelita cienkiego.

28 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Zarówno węglowodany, jak i tłuszcze są trawione przez enzymy znajdujące się w
A. ślinie. B. żółci. C. soku trzustkowym. D. soku żołądkowym.

29 Zaznacz punkt przedstawiający poprawną kolejność odcinków przewodu (.../1 pkt)

pokarmowego.
A. Jama ustna, przełyk, jelito cienkie, żołądek, jelito grube, odbyt.
B. Jama ustna, żołądek, przełyk, jelito cienkie, jelito grube, odbyt.
C. Jama ustna, przełyk, żołądek, jelito grube, jelito cienkie, odbyt.
D. Jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbyt.

30 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Żółć jest substancją, która
A. trawi tłuszcze. C. trawi białka.
B. rozbija tłuszcze na mniejsze krople. D. trawi cukry.

31 Uzupełnij zdania. Wpisz podane nazwy we właściwej formie. (.../3 pkt)

żołądek, wątroba, trzustka, jama ustna
Nawilżanie pokarmu zachodzi w …………………………………… .
W skład układu pokarmowego wchodzi …………………………………… – narząd,
w którym powstaje żółć.
Rozkład białek na aminokwasy rozpoczyna się w …………………………………… .

32 Podkreśl nazwy tych odcinków przewodu pokarmowego, w których są trawione (.../1 pkt)
cukry.
żołądek, przełyk, jelito cienkie, jama ustna, jelito grube

33 Zaznacz punkt, w którym poprawnie wyjaśniono znaczenie śluzu dla prawidłowego (.../1 pkt)
funkcjonowania żołądka.
A. Pozwala na czasowe gromadzenie większej ilości pokarmu.
B. Umożliwia wchłanianie wody, soli mineralnych i witamin.
C. Przesuwa pokarm, zapobiegając jego zaleganiu w żołądku.
D. Chroni ścianę żołądka przed szkodliwym działaniem kwasu solnego.

34 Podkreśl nazwy tych substancji, które są wchłaniane przez kosmki jelitowe. (.../1 pkt)
glukoza, skrobia, białka, glicerol, tłuszcze, błonnik pokarmowy

35 Uporządkuj elementy przewodu pokarmowego w kolejności przesuwania się przez (.../1 pkt)
nie pokarmu. Zapisz litery, które je oznaczają.
A. Przełyk. B. Jelito cienkie. C. Jama ustna. D. Jelito grube. E. Żołądek. F. Gardło.

36 Uzupełnij podpis. Przyporządkuj podanemu elementowi układu pokarmowego (.../4 pkt)

właściwe funkcje (A–G).

A. Utrzymanie właściwego poziomu

glukozy we krwi.
B. Magazynowanie glikogenu.
C. Wydzielanie insuliny (obniżanie
poziomu glukozy we krwi).
D. Rozkładanie alkoholu, używek i leków.
E. Wydzielanie enzymów trawiących
białka, tłuszcze i cukry.
F. Wydzielanie żółci, wpływ na trawienie
tłuszczów.
G. Wydzielanie glukagonu (podwyższanie
poziomu glukozy we krwi).

Grupa A | strona 4 z 6
 Liczbą 1 oznaczono:
Ten narząd pełni następujące funkcje:

37 Przyporządkuj elementom układu pokarmowego (1–6) odpowiednie opisy (A–F). (.../3 pkt)

A. Jest to wspólny odcinek przewodu pokarmowego i dróg

oddechowych.
B. Zostaje w niej zapoczątkowany proces rozkładu cukrów
złożonych.
1. Jama ustna. C. Zachodzi w nim końcowy etap trawienia białek, cukrów
2. Gardło. i tłuszczów oraz wchłanianie produktów trawienia do krwi
3. Przełyk. i limfy.
4. Żołądek. D. Wyściela go błona śluzowa z licznymi gruczołami, które
5. Jelito cienkie. wydzielają śluz, kwas solny oraz enzymy trawienne
6. Jelito grube. rozkładające białka.
E. Jego funkcją jest wchłanianie wody i soli mineralnych
z przesuwającej się treści pokarmowej oraz formowanie kału.
F. Jego funkcją jest przesuwanie porcji pokarmu do dalszych
odcinków przewodu pokarmowego.

1. ……… 2. ……… 3. ……… 4. ……… 5. ……… 6. ………

38 Przyporządkuj chorobom podanym w tabeli odpowiednie zasady profilaktyki. (.../2 pkt)

Pamiętaj, że niektóre zasady są wspólne dla obu chorób.
A. Pobieranie krwi jednorazowymi igłami i strzykawkami.
B. Szczepienie.
C. Gotowanie wody przed wypiciem.
D. Mycie rąk przed jedzeniem.
E. Używanie własnych przyborów kosmetycznych.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A Wirusowe zapalenie wątroby typu B

(HAV) (HBV)

39 Uzasadnij tezę, że zapotrzebowanie energetyczne organizmu zależy od wieku (.../1 pkt)

człowieka.

40 Na postawie analizy piramidy zdrowego żywienia i aktywności fizycznej oceń (.../4 pkt)
prawdziwość zdań dotyczących planowania prawidłowego żywienia. Zaznacz literę
P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo literę F – jeśli jest fałszywe.

Nie należy często jeść warzyw. P F

Należy codziennie spożywać produkty pełnoziarniste. P F
Grupa A | strona 5 z 6
Czerwone mięso powinno się spożywać w niewielkich ilościach. P F
Urozmaicony posiłek powinien zawierać co najmniej po jednym
P F
produkcie z każdej z pięciu grup piramidy zdrowego żywienia.

Grupa A | strona 6 z 6
Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 74
Imię i nazwisko ...................................

1 Podaj nazwy związków organicznych, których dotyczą poniższe opisy. (.../3 pkt)
A. Są zbudowane z cząsteczek glukozy i pełnią w komórkach funkcję zapasową.
B. Są związkami, które przyspieszają przebieg reakcji chemicznych zachodzących
w organizmie.
C. Są związkami wysokoenergetycznymi, wykorzystywanymi do produkcji energii
i termoregulacji.

2 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. (.../1 pkt)

Białka sygnałowe
A. pełnią funkcję przenośnika informacji.
B. umożliwiają odbieranie informacji ze środowiska.
C. przenoszą w organizmie różne substancje.
D. uczestniczą w przemianie materii jako enzymy.

3 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. (.../1 pkt)

Tłuszcze należą do ważnych składników organizmu, ponieważ
A. umożliwiają wielu komórkom ruch.
B. przyspieszają przebieg reakcji chemicznych.
C. uczestniczą w transporcie tlenu.
D. wchodzą w skład błon komórkowych.

4 Przyporządkuj wymienionym węglowodanom (A–C) odpowiednie opisy (1–4). (.../2 pkt)

1. To cukier prosty, bardzo szybko przyswajalny przez organizm.

A. Celuloza. 2. To cukier złożony, wchodzący w skład błonnika
B. Glukoza. pokarmowego.
C. Glikogen. 3. To cukier złożony, magazynowany w wątrobie.
4. To cukier złożony – składnik ziemniaków i nasion zbóż.

A. ……… B. ……… C. ………

5 Przyporządkuj składnikom pokarmowym (A–C) właściwe funkcje (1–4). (.../3 pkt)

1. Związki chemiczne, które są podstawowym składnikiem

budulcowym organizmu.
2. Stanowi m.in. środowisko reakcji chemicznych i uczestniczy
A. Cukry w termoregulacji.
B. Białka 3. Związki chemiczne, które są najważniejszym źródłem energii
C. Tłuszcze
potrzebnej do pracy mięśni.
4. Związki chemiczne, które są głównym składnikiem błon
biologicznych; spalane dają najwięcej energii.

A ……………. B ……………. C…………….

6 Napisz, jakie pokarmy zaliczamy do pełnowartościowych. (.../1 pkt)

7 Sformułuj hipotezę do poniższego doświadczenia. (.../1 pkt)

Uczeń naniósł kroplę jodyny na powierzchnię przekrojonej bulwy ziemniaka.
W wynikach zanotował, że ziemniak zabarwił się na niebiesko.

8 Zaznacz poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Cukrem zapasowym roślin jest
A. glukoza. B. skrobia. C. celuloza. D. glikogen.

9 Zaznacz w poniższych zdaniach poprawne określenia białek. (.../3 pkt)

Białka pełnowartościowe / niepełnowartościowe występują w jogurcie, a białka
pełnowartościowe / niepełnowartościowe znajdują się w nasionach roślin strączkowych.

Grupa B | strona 1 z 6
 Białka pełnowartościowe / niepełnowartościowe nie zawierają wszystkich aminokwasów
egzogennych we właściwych proporcjach.

10 Wskaż poprawne sformułowanie dotyczące aminokwasów egzogennych. (.../1 pkt)

A. Są niezbędne do funkcjonowania organizmu i organizm człowieka potrafi je
wytwarzać.
B. Nie są wytwarzane przez organizm człowieka i nie są niezbędne do jego
funkcjonowania.
C. Są niezbędne do funkcjonowania organizmu człowieka, ale nie są przez niego
wytwarzane.
D. Żadne z powyższych zdań nie jest właściwym określeniem aminokwasów
egzogennych.

11 Przyporządkuj podanym składnikom mineralnym (A–C) skutki ich niedoboru (.../3 pkt)
w organizmie (1–4).

1. Niedokrwistość (anemia).
A. Wapń. 2. Zaburzenia wzrostu, choroby układu nerwowego.
B. Żelazo.
3. Zaburzenia pracy serca, migreny.
C. Magnez.
4. Próchnica zębów, osteoporoza.

A. ……… B. ……… C. ………

12 Oceń, czy poniższe informacje dotyczące witamin są zgodne z prawdą. Zaznacz (.../3 pkt)
literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F – jeśli jest fałszywa.

Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach należą witaminy: A, E, K, D. P F

Źródłem witaminy D3 jest m.in. tran. P F

Szkorbut jest skutkiem niedoboru witaminy A. P F

13 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)
Najlepszym źródłem witaminy A są
A. drożdże, mleko, mięso. C. pomidory, pieczywo, ziemniaki.
B. tran, jajka, masło. D. cebula, jabłka, szpinak.

14 Rozpoznaj witaminę, której dotyczy opis. Zapisz jej nazwę. (.../1 pkt)
Jest to witamina rozpuszczalna w wodzie. Występuje w liściastych warzywach oraz
w drożdżach i wątrobie. Pobudza wytwarzanie erytrocytów.

15 Podaj dwa przykłady pierwiastków zaliczanych do mikroelementów. Napisz, jaką (.../2 pkt)
funkcję pełnią one w organizmie i jakie są skutki ich niedoboru.

16 Podkreśl nazwy dwóch produktów, w które powinien wzbogacić swoją dietę pacjent (.../2 pkt)
skarżący się na złe widzenie o zmroku.
warzywa liściaste, banany, marchew, orzechy, pomidory, fasola

17 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Chude mięso i nasiona roślin strączkowych to cenne źródło
A. wapnia. B. żelaza. C. magnezu. D. jodu.

18 Spośród podanych zdań wybierz te, które dotyczą wody. (.../1 pkt)
A. Jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem części witamin.
B. Gromadzi się w wątrobie i trzustce.
C. Chroni organizm przed przegrzaniem.
D. Reguluje ilość cukru we krwi.
E. Wchodzi w skład płynów ustrojowych, takich jak krew i limfa.
F. Jest składnikiem włosów, rogów i paznokci.

19 Uzasadnij, że woda jest jedną z najważniejszych substancji występujących w (.../1 pkt)

organizmie człowieka.

Grupa B | strona 2 z 6
20 Podkreśl nazwy trzech narządów układu pokarmowego, w których następuje (.../1 pkt)
trawienie pokarmu.
jelito cienkie, wątroba, jama ustna, jelito grube, żołądek, trzustka

21 Pokarm wędruje przez poszczególne odcinki przewodu pokarmowego i ulega w nich (.../4 pkt)
różnym przemianom.
Podaj nazwy narządów, w których przebiegają wymienione poniżej procesy.
A. Ostateczne trawienie białek, cukrów i tłuszczów
B. Wchłanianie wody i soli mineralnych oraz formowanie kału
C. Transport porcji pokarmu do żołądka
D. Pobieranie i rozdrabnianie pokarmu

22 W skład układu pokarmowego wchodzą przewód pokarmowy oraz gruczoły układu (.../4 pkt)
pokarmowego.
a) Uszereguj podane elementy przewodu pokarmowego w kolejności zgodnej
z kierunkiem przesuwania się pokarmu.
jelito grube, żołądek, przełyk, jelito cienkie, jama ustna, gardło

b) Rozpoznaj na podstawie opisu gruczoł przewodu pokarmowego i podaj jego

nazwę.
Ten gruczoł neutralizuje szkodliwe związki pobrane z pokarmem lub powstające
w organizmie. Wytwarza również żółć – substancję, która rozbija krople tłuszczu na
mniejsze cząsteczki, umożliwiając ich rozkład przez enzymy trawienne.

c) Określ, w jakim odcinku przewodu pokarmowego rozpoczyna się trawienie białek

oraz podaj nazwę enzymu odpowiedzialnego za ten proces.

23 (.../3 pkt)

Przeanalizuj schemat przedstawiający budowę układu

pokarmowego i na jego podstawie wykonaj polecenia.
a) Podaj nazwę narządu oznaczonego na schemacie literą
X oraz określ jego funkcję związaną z trawieniem
pokarmu.

b) Zaznacz na schemacie i podpisz gruczoł, który

produkuje żółć.

24 Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj polecenia. (.../3 pkt)

Wątroba waży prawie 2 kg i jest największym z narządów człowieka. W ciągu doby
produkuje ok. litra żółci, która następnie jest magazynowana w pęcherzyku żółciowym.
Przez wątrobę przepływa blisko litr krwi na minutę. Dostarczone z krwią substancje
przechodzą w wątrobie różne procesy metaboliczne. Na przykład z produktów rozpadu
białek powstaje mocznik, który jest potem wydalany przez nerki, ponieważ jest
substancją szkodliwą. W wątrobie dokonuje się również przemiana glukozy w glikogen,
magazynowany następnie jako materiał zapasowy. Wątroba jest także zdolna do
magazynowania oraz uwalniania, w miarę potrzeb organizmu, innych związków.
Przykładami są witaminy z grupy B, witamina A i witamina K. Ponadto w tym narządzie
są gromadzone takie pierwiastki, jak miedź, żelazo, cynk i mangan. Inną funkcją wątroby
jest wychwytywanie i neutralizowanie szkodliwych substancji pobranych z pokarmem lub
powstających w organizmie.

Na podstawie tekstu podaj argumenty przemawiające za tym, że wątroba pełni

podane funkcje.
a) Funkcja magazynująca.
b) Funkcja odtruwająca.
c) Funkcja wydzielnicza.

25 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Żółć jest produkowana przez
A. jelito cienkie. B. pęcherzyk żółciowy. C. wątrobę. D. trzustkę.

26 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Grupa B | strona 3 z 6
 Żołądek jest miejscem trawienia
A. białek. B. tłuszczów. C. cukrów. D. cukrów i tłuszczów.

27 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Dwunastnica to początkowy odcinek
A. przełyku. B. jelita cienkiego. C. jelita grubego. D. odbytnicy.

28 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Zarówno węglowodany, jak i tłuszcze są trawione przez enzymy znajdujące się w
A. soku trzustkowym. B. żółci. C. ślinie. D. soku żołądkowym.

29 Zaznacz punkt przedstawiający poprawną kolejność odcinków przewodu (.../1 pkt)

pokarmowego.
A. Jama ustna, przełyk, jelito cienkie, żołądek, jelito grube, odbyt.
B. Jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbyt.
C. Jama ustna, przełyk, żołądek, jelito grube, jelito cienkie, odbyt.
D. Jama ustna, żołądek, przełyk, jelito cienkie, jelito grube, odbyt.

30 Wskaż poprawne zakończenie zdania. (.../1 pkt)

Żółć jest substancją, która
A. rozbija tłuszcze na mniejsze krople. C. trawi białka.
B. trawi tłuszcze. D. trawi cukry.

31 Uzupełnij zdania. Wpisz podane nazwy we właściwej formie. (.../3 pkt)

zęby, ślinianki, dwunastnica, wątroba
W jamie ustnej odbywa się rozdrabnianie pokarmu, w którym uczestniczą …………… .
W skład układu pokarmowego wchodzi …………………………………… – narząd,
w którym powstaje żółć.
Rozkład tłuszczów na glicerol i kwasy tłuszczowe rozpoczyna się w …………………… .

32 Podkreśl nazwy tych odcinków przewodu pokarmowego, w których są trawione (.../1 pkt)
białka.
przełyk, żołądek, jelito grube, jelito cienkie, jama ustna

33 Zaznacz punkt, w którym poprawnie wyjaśniono znaczenie śluzu dla prawidłowego (.../1 pkt)
funkcjonowania żołądka.
A. Pozwala na czasowe gromadzenie większej ilości pokarmu.
B. Umożliwia wchłanianie wody, soli mineralnych i witamin.
C. Chroni ścianę żołądka przed szkodliwym działaniem kwasu solnego.
D. Przesuwa pokarm, zapobiegając jego zaleganiu w żołądku.

34 Podkreśl nazwy tych substancji, które są wchłaniane przez kosmki jelitowe. (.../1 pkt)
błonnik pokarmowy, glukoza, skrobia, białka, glicerol, tłuszcze

35 Uporządkuj elementy przewodu pokarmowego w kolejności przesuwania się przez (.../1 pkt)
nie pokarmu . Zapisz litery, które je oznaczają.
A. Jelito cienkie. B. Żołądek. C. Przełyk. D. Jama ustna. E. Gardło. F. Jelito grube.

36 Uzupełnij podpis. Przyporządkuj podanemu elementowi układu pokarmowego (.../4 pkt)

właściwe funkcje (A–G).

A. Rozkładanie alkoholu, używek i leków.

B. Wydzielanie enzymów trawiących
białka, tłuszcze i cukry.
C. Magazynowanie glikogenu.
D. Wydzielanie żółci, wpływ na trawienie
tłuszczów.
E. Utrzymanie właściwego poziomu
glukozy we krwi.
F. Wydzielanie insuliny (obniżanie
poziomu glukozy we krwi).
G. Magazynowanie żółci.

Grupa B | strona 4 z 6
 Liczbą 2 oznaczono:
Ten narząd pełni następujące funkcje:

37 Przyporządkuj elementom układu pokarmowego (1–6) odpowiednie opisy (A–F). (.../3 pkt)

A. Jest to wspólny odcinek przewodu pokarmowego i dróg

oddechowych.
B. Zostaje w niej zapoczątkowany proces rozkładu cukrów
złożonych.
1. Jama ustna. C. Zachodzi w nim końcowy etap trawienia białek, cukrów
2. Gardło. i tłuszczów oraz wchłanianie produktów trawienia do krwi
3. Przełyk. i limfy.
4. Żołądek. D. Wyściela go błona śluzowa z licznymi gruczołami, które
5. Jelito cienkie. wydzielają śluz, kwas solny oraz enzymy trawienne
6. Jelito grube. rozkładające białka.
E. Jego funkcją jest wchłanianie wody i soli mineralnych
z przesuwającej się treści pokarmowej oraz formowanie kału.
F. Jego funkcją jest przesuwanie porcji pokarmu do dalszych
odcinków przewodu pokarmowego.

1. ……… 2. ……… 3. ……… 4. ……… 5. ……… 6. ………

38 Przyporządkuj chorobom podanym w tabeli odpowiednie zasady profilaktyki. (.../2 pkt)

A. Wykonywanie zabiegów kosmetycznych wysterylizowanymi narzędziami.
B. Szczepienie.
C. Używanie własnych nożyczek do paznokci.
D. Mycie owoców i warzyw.
E. Gotowanie wody przed wypiciem.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A Wirusowe zapalenie wątroby typu B

(HAV) (HCV)

39 Uzasadnij tezę, że zapotrzebowanie energetyczne organizmu zależy od wieku (.../1 pkt)

człowieka.

40 Na postawie analizy piramidy zdrowego żywienia i aktywności fizycznej oceń (.../4 pkt)
prawdziwość zdań dotyczących planowania prawidłowego żywienia. Zaznacz literę
P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo literę F – jeśli jest fałszywe.

Warzywa można jeść bez ograniczeń. P F

Czerwone mięso można jeść bez ograniczeń. P F

Grupa B | strona 5 z 6
Urozmaicony posiłek powinien zawierać co najmniej po jednym P F
produkcie z każdej z pięciu grup piramidy zdrowego żywienia.
Nie należy w ogóle jeść produktów pełnoziarnistych. P F

Grupa B | strona 6 z 6