Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ...... / 20 p.

Imię ..................................................................................

1 Krew wpływa do wątroby dwoma naczyniami: tętnicą wątrobową, która niesie krew utlenowaną, oraz ( ... / 2 p.)
odchodzącą od jelita żyłą wrotną, niosącą substancje odżywcze z przewodu pokarmowego. Krew
opuszczająca wątrobę żyłami wątrobowymi jest odtlenowana i zawiera mniej związków odżywczych.
Komórki wątrobowe (hepatocyty) stale wytwarzają żółć, która zbiera się w pęcherzyku żółciowym.
a) Wykaż, że wątroba to gruczoł wydzielania zewnętrznego.
b) Oceń prawdziwość stwierdzenia mówiącego o tym, że jedną z funkcji wątroby jest ochrona
organizmu przed nagłym wzrostem glukozy we krwi wskutek wchłonięcia jej w jelitach po spożyciu
posiłku. Uzasadnij swoją odpowiedź.
2 Wykonaj polecenia. ( ... / 2 p.)
a) Podaj dwa czynniki wpływające na prędkość przechodzenia pożywienia przez jelita.
b) Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie miejsca nazwy odcinków należących do jelita cienkiego lub
jelita grubego.
odbytnica, jelito czcze, jelito ślepe, jelito kręte, okrężnica, dwunastnica
Jelito cienkie Jelito grube

3 W przewodach pokarmowych wielu zwierząt bytują mikroorganizmy określane mianem flory jelitowej. ( ... / 4 p.)
Odgrywają one bardzo ważną rolę w trawieniu pokarmu szczególnie u zwierząt roślinożernych i
wszystkożernych. Związek między mikroorganizmami a zwierzęciem ma charakter symbiozy. Jest korzystny
zarówno dla endosymbiontów, jak i dla zwierzęcia.
a) Wyjaśnij, dlaczego zwierzęta roślinożerne żyją w symbiozie z mikroorganizmami zasiedlającymi ich
przewód pokarmowy.
b) Podaj dwa przykłady organizmów, które mogą być endosymbiontami.
c) Wymień po dwie korzyści, które z symbiozy odnoszą zwierzęta i endosymbionty.
4 Zaznacz dwa zadania poprawnie charakteryzujące witaminy. ( ... / 1 p.)
A. Witamina K bierze udział w syntezie kolagenu.
B. Witamina B3 reguluje proces powstawania erytrocytów.
C. Witamina E jest wytwarzana przez bakterie jelitowe żyjące w organizmie człowieka.
D. Witamina D3 zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego.
E. Niedobór witaminy A powoduje kurzą ślepotę i łuszczenie się nabłonków.
5 Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących bilansu wodnego. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, ( ... / 1 p.)
lub F, jeśli zdanie jest fałszywe.
1. Człowiek wydala dziennie średnio 2,5 ml wody. P F
2. Ośrodek pragnienia jest zlokalizowany w podwzgórzu. P F
Przy niedoborach wody ilość produkowanego moczu maleje, a jego gęstość
3. P F
wzrasta.

6 Zaznacz dwa zdania poprawnie charakteryzujące błonnik pokarmowy. ( ... / 1 p.)

A. Błonnik zapewnia uczucie sytości, ponieważ pęcznieje w przewodzie pokarmowym.
B. Cennym źródłem błonnika są otręby, czyli zewnętrzne części nasion.
C. Błonnik wpływa na podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, ponieważ w układzie pokarmowym wiąże
jony sodu.
D. Błonnik hamuje rozwój bakteryjnej flory jelitowej.
E. Błonnik przyspiesza trawienie wielocukrów, co pozwala na utrzymanie stałego poziomu glukozy we krwi.

15GPPBBK Grupa A | strona 1 z 2

7 Produkty zawierające lipidy dostarczają m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). ( ... / 2 p.)
Dobrym źródłem tych kwasów są oleje roślinne (lniany, winogronowy, z wiesiołka) produkowane w procesie
tłoczenia na zimno.
a) Wyjaśnij, jakie cechy budowy chemicznej NNKT mogłyby zostać zniszczone w wysokiej
temperaturze i dlaczego byłoby to niekorzystne.
b) Oceń słuszność stwierdzenia mówiącego o tym, że NNKT stanowią grupę lipidów, które muszą być
uwzględnione w codziennej diecie nawet u osób otyłych.
8 W układach pokarmowych zwierząt występują różne modyfikacje związane z trybem życia i rodzajem ( ... / 2 p.)
pobieranego pokarmu.
W tabeli podano przykłady narządów, które uległy takim modyfikacjom.
a) Uzupełnij tabelę. Podaj funkcje, które pełnią podane w tabeli narządy, oraz przykłady grup
zwierząt, u których one występują.

Nazwa narządu Funkcja Grupa zwierząt

wole

tarka

żołądek mięśniowy
b) Podaj dwa typy zwierząt, u których występują gruczoły ślinowe.
9 Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących substancji wydzielanych do światła dwunastnicy. Zaznacz ( ... / 1 p.)
P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli zdanie jest fałszywe.
1. Trypsynogen jest nieaktywną formą trypsyny – enzymu trawiącego białko. P F
Chymotrypsynogen jest nieaktywną formą chymotrypsyny – enzymu
2. P F
trawiącego węglowodany.
3. Trypsynogen jest przekształcany w trypsynę przez enterokinazę. P F

10 Białka są niezbędnym składnikiem pokarmowym. W organizmie stanowią materiał budulcowy komórek i ( ... / 2 p.)
tkanek oraz uczestniczą w regulacji procesów życiowych. Poszczególne produkty spożywcze różnią się od
siebie zawartością białek, np. produkty mięsne zawierają 12–22% białka, a nasiona roślin strączkowych 27–
44% białka. Dodatkowo produkty różnią się przyswajalnością zawartych w nich białek. Białko z jaja kurzego
jest przyswajalne przez organizm ludzki w 94%, z mleka – w 85%, z mięsa – w 78%, z ziemniaków – w 77%,
a z roślin strączkowych – w 50%.
a) Przedstaw w postaci diagramu słupkowego przyswajalność białka pochodzącego z wymienionych
pokarmów.
b) Wyjaśnij, dlaczego mimo tak dużej zawartości białka w produktach roślinnych trudno dzięki nim
zaspokoić zapotrzebowanie organizmu na niezbędne aminokwasy.
11 Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących pasożytów przewodu pokarmowego. Zaznacz P, jeśli zdanie ( ... / 1 p.)
jest prawdziwe, lub F, jeśli zdanie jest fałszywe.
Dojrzała postać tasiemca nieuzbrojonego pasożytuje w jelicie grubym
1. P F
człowieka.
2. Człowiek jest jedynym żywicielem włośnia krętego. P F
3. Objawom glistnicy mogą towarzyszyć reakcje uczuleniowe. P F

12 Uzasadnij za pomocą jednego argumentu, dlaczego dzieci powinny spożywać więcej białka niż osoby ( ... / 1 p.)
dorosłe.

15GPPBBK Grupa A | strona 2 z 2

Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 20 p.
Imię ..................................................................................

1 W przewodach pokarmowych wielu zwierząt bytują mikroorganizmy określane mianem flory jelitowej. ( ... / 4 p.)
Odgrywają one bardzo ważną rolę w trawieniu pokarmu szczególnie u zwierząt roślinożernych i
wszystkożernych. Związek między mikroorganizmami a zwierzęciem ma charakter symbiozy. Jest korzystny
zarówno dla endosymbiontów, jak i dla zwierzęcia.
a) Wyjaśnij, dlaczego zwierzęta roślinożerne żyją w symbiozie z mikroorganizmami zasiedlającymi ich
przewód pokarmowy.
b) Podaj dwa przykłady organizmów, które mogą być endosymbiontami.
c) Wymień po dwie korzyści, które z symbiozy odnoszą zwierzęta i endosymbionty.
2 W układach pokarmowych zwierząt występują różne modyfikacje związane z trybem życia i rodzajem ( ... / 2 p.)
pobieranego pokarmu.
W tabeli podano przykłady narządów, które uległy takim modyfikacjom.
a) Uzupełnij tabelę. Podaj funkcje, które pełnią podane w tabeli narządy, oraz przykłady grup
zwierząt, u których one występują.
Nazwa narządu Funkcja Grupa zwierząt

wole

tarka

żołądek mięśniowy
b) Podaj dwa typy zwierząt, u których występują gruczoły ślinowe.
3 Zaznacz dwa zdania poprawnie charakteryzujące błonnik pokarmowy. ( ... / 1 p.)
A. Błonnik wpływa na podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, ponieważ w układzie pokarmowym wiąże
jony sodu.
B. Błonnik przyspiesza trawienie wielocukrów, co pozwala na utrzymanie stałego poziomu glukozy we krwi.
C. Błonnik zapewnia uczucie sytości, ponieważ pęcznieje w przewodzie pokarmowym.
D. Błonnik hamuje rozwój bakteryjnej flory jelitowej.
E. Cennym źródłem błonnika są otręby, czyli zewnętrzne części nasion.
4 Produkty zawierające lipidy dostarczają m.in. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). ( ... / 2 p.)
Dobrym źródłem tych kwasów są oleje roślinne (lniany, winogronowy, z wiesiołka) produkowane w procesie
tłoczenia na zimno.
a) Wyjaśnij, jakie cechy budowy chemicznej NNKT mogłyby zostać zniszczone w wysokiej
temperaturze i dlaczego byłoby to niekorzystne.
b) Oceń słuszność stwierdzenia mówiącego o tym, że NNKT stanowią grupę lipidów, które muszą być
uwzględnione w codziennej diecie nawet u osób otyłych.
5 Białka są niezbędnym składnikiem pokarmowym. W organizmie stanowią materiał budulcowy komórek i ( ... / 2 p.)
tkanek oraz uczestniczą w regulacji procesów życiowych. Poszczególne produkty spożywcze różnią się od
siebie zawartością białek, np. produkty mięsne zawierają 12–22% białka, a nasiona roślin strączkowych 27–
44% białka. Dodatkowo produkty różnią się przyswajalnością zawartych w nich białek. Białko z jaja kurzego
jest przyswajalne przez organizm ludzki w 94%, z mleka – w 85%, z mięsa – w 78%, z ziemniaków – w 77%,
a z roślin strączkowych – w 50%.
a) Przedstaw w postaci diagramu słupkowego przyswajalność białka pochodzącego z wymienionych
pokarmów.
b) Wyjaśnij, dlaczego mimo tak dużej zawartości białka w produktach roślinnych trudno dzięki nim
zaspokoić zapotrzebowanie organizmu na niezbędne aminokwasy.

15GPPBBK Grupa B | strona 1 z 2

6 Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących bilansu wodnego. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, ( ... / 1 p.)
lub F, jeśli zdanie jest fałszywe.
1. Ośrodek pragnienia jest zlokalizowany w podwzgórzu. P F
2. Człowiek wydala dziennie średnio 2,5 ml wody. P F
Przy niedoborach wody ilość produkowanego moczu maleje, a jego gęstość
3. P F
wzrasta.

7 Zaznacz dwa zadania poprawnie charakteryzujące witaminy. ( ... / 1 p.)

A. Niedobór witaminy A powoduje kurzą ślepotę i łuszczenie się nabłonków.
B. Witamina B3 reguluje proces powstawania erytrocytów.
C. Witamina D3 zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego.
D. Witamina E jest wytwarzana przez bakterie jelitowe żyjące w organizmie człowieka.
E. Witamina K bierze udział w syntezie kolagenu.
8 Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących substancji wydzielanych do światła dwunastnicy. Zaznacz ( ... / 1 p.)
P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli zdanie jest fałszywe.
Chymotrypsynogen jest nieaktywną formą chymotrypsyny – enzymu
1. P F
trawiącego węglowodany.
2. Trypsynogen jest nieaktywną formą trypsyny – enzymu trawiącego białko. P F
3. Trypsynogen jest przekształcany w trypsynę przez enterokinazę. P F

9 Wykonaj polecenia. ( ... / 2 p.)

a) Podaj dwa czynniki wpływające na prędkość przechodzenia pożywienia przez jelita.
b) Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie miejsca nazwy odcinków należących do jelita cienkiego lub
jelita grubego.
odbytnica, jelito czcze, jelito ślepe, jelito kręte, okrężnica, dwunastnica
Jelito cienkie Jelito grube

10 Krew wpływa do wątroby dwoma naczyniami: tętnicą wątrobową, która niesie krew utlenowaną, oraz ( ... / 2 p.)
odchodzącą od jelita żyłą wrotną, niosącą substancje odżywcze z przewodu pokarmowego. Krew
opuszczająca wątrobę żyłami wątrobowymi jest odtlenowana i zawiera mniej związków odżywczych.
Komórki wątrobowe (hepatocyty) stale wytwarzają żółć, która zbiera się w pęcherzyku żółciowym.
a) Wykaż, że wątroba to gruczoł wydzielania zewnętrznego.
b) Oceń prawdziwość stwierdzenia mówiącego o tym, że jedną z funkcji wątroby jest ochrona
organizmu przed nagłym wzrostem glukozy we krwi wskutek wchłonięcia jej w jelitach po spożyciu
posiłku. Uzasadnij swoją odpowiedź.
11 Uzasadnij za pomocą jednego argumentu, dlaczego dzieci powinny spożywać więcej białka niż osoby ( ... / 1 p.)
dorosłe.
12 Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących pasożytów przewodu pokarmowego. Zaznacz P, jeśli zdanie ( ... / 1 p.)
jest prawdziwe, lub F, jeśli zdanie jest fałszywe.
Dojrzała postać tasiemca nieuzbrojonego pasożytuje w jelicie grubym
1. P F
człowieka.
2. Objawom glistnicy mogą towarzyszyć reakcje uczuleniowe. P F
3. Człowiek jest jedynym żywicielem włośnia krętego. P F

15GPPBBK Grupa B | strona 2 z 2