Dział III.

Układ pokarmowy

PUNKTY OCENA GRUPA

IMIĘ I NAZWISKO:

KLASA: ___ p. / ___ p. A

1. Spośród wymienionych funkcji składników pokarmowych zaznacz te, które pełnią białka.

A. funkcja budulcowa

B. funkcja zapasowa

C. funkcja energetyczna

D. funkcja regulacyjna

E. funkcja obronna

2. Spośród wymienionych produktów spożywczych wybierz te, które są bogatym źródłem:

A. cukrów – ____________________________________________________________________
B. białek – ____________________________________________________________________

makaron • truskawki • arbuz • awokado • fasola • soja • chleb pszenny • oliwa z oliwek • mleko

3. Spośród wymienionych poniżej witamin zaznacz te, które są rozpuszczalne w tłuszczach.

A. witamina C B. witamina D C. witamina B6

D. witamina K E. witamina B12 F. witamina E

4. Podpisz elementy układu pokarmowego zaznaczone literami A i B.

Wszelkie prawa zastrzeżone 1

5. Spośród wymienionych chorób wybierz te, które dotyczą układu pokarmowego.

A. szkorbut B. glistnica C. WZW typu B

D. anemia E. alergia pokarmowa

6. Wymień dwie przyczyny choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

7. Białka w organizmie człowieka pełnią wiele ważnych funkcji.

Uzupełnij poniższe zdanie, tak aby poprawnie opisywało funkcję obronną białek. Wybierz jedną
z poniższych odpowiedzi (A lub B) wraz z uzasadnieniem (1, 2 lub 3).

Funkcję obronną pełni grupa białek zwana

Stwierdzenie Uzasadnienie

są odpowiedzialne za regulację pracy

1.
organizmu.
A. hormonami,

ponieważ są odpowiedzialne za reakcje

2.
odpornościowe.

są odpowiedzialne za przyspieszanie
B. przeciwciałami,
3. przebiegu reakcji chemicznych
w organizmie.

8. Uzębienie dorosłego człowieka składa się z 32 zębów ułożonych w dwóch łukach zębowych.
Rozmieszczenie zębów w łukach zębowych zostało przedstawione na poniższym schemacie.

Wpisz w każdą lukę odpowiednią informację.

Zęby zaznaczone na schemacie kolorem żółtym to (1) ____________________________ , a ich funkcją

jest (2) ____________________________ .

Wszelkie prawa zastrzeżone 2

9. Zaznacz na rysunku i podpisz wszystkie miejsca w układzie pokarmowym, w których są
trawione cukry.

10. Przeanalizuj tekst, a następnie podaj nazwy opisanych witamin.

1. Ta witamina wspomaga odporność organizmu, przyspiesza gojenie się ran oraz zapobiega
krwawieniu dziąseł. Jej niedobór prowadzi do rozwoju choroby zwanej szkorbutem. Dobrym
źródłem tej witaminy są: nać pietruszki, kiszona kapusta i owoce cytrusowe. –
____________________
2. Źródłem tej witaminy są zielone warzywa, jajka oraz orzechy. Jej niedobór powoduje problemy
z krzepnięciem krwi. – ____________________

11. Oceń poprawność poniższych stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.

A. Witamina A i witamina D powstają w organizmie człowieka z prowitamin. P F

B. Nadmiar żelaza może doprowadzić do anemii. P F

12. Który z poniższych zestawów śniadaniowych zawiera najwięcej błonnika? Uzasadnij swoją
odpowiedź. Podaj jeden argument.

Zestaw I: dwie kromki razowego chleba z masłem, szynką, pomidorem i ogórkiem, batonik zbożowy,
jabłko, sok wyciśnięty ze świeżych pomarańczy
Zestaw II: tost z żółtym serem i sałatą lodową, jogurt owocowy, herbata
Zestaw III: płatki kukurydziane z mlekiem, batonik zbożowy, truskawki

Wszelkie prawa zastrzeżone 3

13. Zaznacz poprawną odpowiedź.
Lekarz zalecił Ani dietę bogatą w białka. Które produkty powinny znaleźć się w jej diecie?

A. jajka, miód, awokado, soczewica, soja, orzechy, białe pieczywo

B. groch, soczewica, mięso, jajka, sery, kasza gryczana

C. makarony, produkty mleczne, nasiona słonecznika, mięso, banany

D. masło, oliwa, awokado, mleko, orzechy, migdały

14. Podaj nazwy opisanych elementów układu pokarmowego.

A. W tej części układu pokarmowego następuje formowanie masy kałowej. Żyją tutaj
symbiotyczne bakterie produkujące witaminę K i witaminy z grupy B. –
____________________________
B. Jest to silnie umięśniona część układu pokarmowego, w której następuje trawienie pokarmu,
głównie białek. – ________________________

15. Wymień dwie funkcje, jakie pełni ślina w funkcjonowaniu układu pokarmowego.

16. Kurza ślepota, zwana też ślepotą zmierzchową, to choroba objawiająca się pogorszeniem widzenia
w słabym świetle. Osoby dotknięte tą dolegliwością mają trudności z widzeniem w ciemności,
zwłaszcza podczas przemieszczania się z jasnego miejsca do zaciemnionego.

A. Podaj nazwę witaminy, której niedobór wywołuje kurzą ślepotę.

B. Podaj przykłady trzech pokarmów zawierających tę witaminę.

17. Spośród wymienionych zdań zaznacz wszystkie, które dotyczą wątroby.

A. Jest gruczołem układu pokarmowego.

B. Produkuje żółć.

C. Produkuje sok wątrobowy zawierający HCl.

D. Neutralizuje toksyny.

E. Produkuje witaminę K i witaminy z grupy B.

F. Magazynuje cukry.

Wszelkie prawa zastrzeżone 4

18. Schemat przedstawia proces trawienia tłuszczów w układzie pokarmowym człowieka.

Uzupełnij schemat. Wpisz w miejsca oznaczone literami A, B i C odpowiednie słowa.

A – ________________

B – ________________

C – ________________

19. Oceń poprawność poniższych stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.

A. Największy procent w naszej codziennej diecie powinny stanowić produkty

P F
zbożowe.

B. Osoby z nadwagą lub otyłością są częściej narażone na zachorowanie na

P F
cukrzycę nabytą.

20. Uczniowie przeprowadzili doświadczenie. Na pięciu plastikowych tackach umieścili odpowiednio:

(1) mąkę ziemniaczaną, (2) plasterek banana, (3) kromkę chleba pszennego, (4) plasterek słoniny,
(5) plasterek szynki. Następnie na każdy z produktów nakropili płyn Lugola i zaobserwowali, że tylko
mąka ziemniaczana, banan i chleb pod wpływem płynu Lugola zabarwiły się na niebiesko.
Sformułuj problem badawczy do opisanego doświadczenia.

Wszelkie prawa zastrzeżone 5

21. Pepsyna to jeden z enzymów biorących udział w trawieniu białek.
Zaznacz na schemacie i podaj nazwę elementu układu pokarmowego,

A. w którym jest produkowana pepsyna,

B. który jest miejscem działania pepsyny.

22. Woda jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz jedną z proponowanych odpowiedzi, tak aby powstał
poprawny tekst dotyczący wody.

Woda stanowi znaczną część masy ciała człowieka. Największy procentowy udział wody obserwuje
się w ciele osoby starszej / noworodka. Dobowe zapotrzebowanie organizmu na wodę wynosi
1,5 l / 0,5 l i zależy od takich czynników, jak temperatura otoczenia i rodzaj wykonywanej pracy.
W wyższej temperaturze organizm traci więcej / mniej wody. Jednym z symptomów
odwodnienia organizmu jest jasny / ciemny mocz.

23. Żołądek to najszerszy odcinek przewodu pokarmowego, który pełni trzy podstawowe funkcje:
magazynuje pokarm, trawi pokarm oraz zwalcza drobnoustroje.
Wyjaśnij, w jaki sposób w żołądku następuje niszczenie drobnoustrojów.

Wszelkie prawa zastrzeżone 6

24. Rysunek przedstawia pewien proces, jakiemu podlegają tłuszcze w przewodzie pokarmowym
człowieka.

Dokończ zdanie tak, aby otrzymać zdanie prawdziwe.

Na rysunku został przedstawiony proces ________________________ .

25. Uzupełnij tabelę dotyczącą chorób układu pokarmowego.

Sposób zarażenia /
Choroba Objawy
Przyczyna

wirusowe zapalenie nudności, wymioty,

wątroby typu B zażółcenie skóry

obecność tasiemca w jelicie

rak jelita grubego

26. Właściwe stężenie cukru we krwi jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a jego
utrzymanie zależy m.in. od naszej diety.
Wyjaśnij, dlaczego zjedzenie pokarmu zawierającego cukry proste powoduje natychmiastowy
wzrost stężenia cukru we krwi, natomiast po zjedzeniu pokarmu bogatego w cukry złożone
stężenie cukru we krwi wzrasta dopiero po jakimś czasie.

27. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Współczynnik masy ciała (BMI) kobiety o wzroście 170 cm i wadze 55 kg wynosi

A. 16,2. B. 17,8. C. 19,0. D. 30,3.

Wszelkie prawa zastrzeżone 7

28. Uzupełnij tabelę dotyczącą trawienia substancji pokarmowych w przewodzie pokarmowym
człowieka, używając słów podanych poniżej. Niektórych pojęć możesz użyć więcej niż jeden
raz.

żołądek • dwunastnica • pepsyna • trypsyna • lipaza • aminokwasy • glicerol • kwasy tłuszczowe

Enzymy
Substancja
Miejsce trawienia odpowiedzialne Produkty trawienia
pokarmowa
za trawienie

białka

tłuszcze

29. Rysunki przedstawiają schematyczny przekrój poprzeczny przez różne fragmenty układu
pokarmowego człowieka.

Wybierz jedną z poniższych odpowiedzi (A lub B) wraz z uzasadnieniem (1, 2 lub 3).

Rysunek A przedstawia przekrój poprzeczny przez ścianę

Stwierdzenie Uzasadnienie

błona śluzowa jest pofałdowana

1.
A. jelita cienkiego, i tworzy mikrokosmki.
ponieważ błona mięśniowa jest bardzo gruba
2.
i składa się z trzech warstw mięśni.
B. żołądka, błona śluzowa jest pozbawiona
3.
mikrokosmków.

Wszelkie prawa zastrzeżone 8

30. Osoby chorujące na niewydolność trzustki mają trudność z przyswajaniem tłuszczy, przez co częściej
zapadają na niektóre choroby.
Spośród wymienionych chorób wybierz tę, na które są szczególnie narażone osoby
z niewydolnością trzustki.

A. anemia B. szkorbut C. kurza ślepota

Wszelkie prawa zastrzeżone 9

 Dział III. Układ pokarmowy

PUNKTY OCENA GRUPA

IMIĘ I NAZWISKO:

KLASA: ___ p. / ___ p. B

1. Spośród wymienionych funkcji składników pokarmowych zaznacz te, które pełnią cukry.

A. funkcja budulcowa

B. funkcja zapasowa

C. funkcja energetyczna

D. funkcja regulacyjna

E. funkcja obronna

2. Spośród wymienionych produktów spożywczych wybierz te, które są bogatym źródłem:

A. cukrów – ____________________________________________________________________
B. tłuszczy – ____________________________________________________________________

soczewica • margaryna • makaron • bułka pszenna • nasiona słonecznika • ser żółty • winogrona

3. Spośród wymienionych poniżej witamin zaznacz te, które są rozpuszczalne w wodzie.

A. witamina C B. witamina D C. witamina B6

D. witamina K E. witamina B12 F. witamina E

4. Podpisz elementy układu pokarmowego zaznaczone literami A i B.

Wszelkie prawa zastrzeżone 1

5. Spośród wymienionych chorób wybierz te, które dotyczą układu pokarmowego.

A. WZW typu B B. próchnica C. osteoporoza

D. anemia E. alergia pokarmowa

6. Wymień dwie przyczyny raka jelita grubego (oprócz predyspozycji genetycznych).

7. Białka pełnią w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji.

Uzupełnij poniższe zdanie, tak aby poprawnie opisywało funkcję regulacyjną białek. Wybierz
jedną z poniższych odpowiedzi (A lub B) wraz z uzasadnieniem (1, 2 lub 3).

Funkcję regulacyjną pełni grupa białek zwana

Stwierdzenie Uzasadnienie

są odpowiedzialne za regulację pracy

1.
A. hormonami, organizmu.

są odpowiedzialne za reakcje
ponieważ 2.
odpornościowe.

są odpowiedzialne za przyspieszanie
B. enzymami,
3. przebiegu reakcji chemicznych
w organizmie.

8. Uzębienie dorosłego człowieka składa się z 32 zębów ułożonych w dwóch łukach zębowych.
Rozmieszczenie zębów w łukach zębowych zostało przedstawione na poniższym schemacie.

Wpisz w każdą lukę odpowiednią informację.

Zęby zaznaczone na schemacie kolorem pomarańczowym to (1) ____________________________ , a ich

funkcją jest (2) ____________________________ .

Wszelkie prawa zastrzeżone 2

9. Zaznacz na rysunku i podpisz wszystkie miejsca w układzie pokarmowym, w których są
trawione białka.

10. Przeanalizuj tekst, a następnie podaj nazwy opisanych witamin.

1. Ta witamina odpowiada za prawidłową budowę kości i zębów, a jej niedobór powoduje
osteoporozę u dorosłych i krzywicę u dzieci. Głównym źródłem tej witaminy są: jajka, wątroba,
ryby oraz tran. – ____________________
2. Ta witamina wspomaga pracę układu nerwowego i bierze udział w wytwarzaniu krwinek
czerwonych. Objawem jej niedoboru jest m.in. anemia. Aby zaspokoić zapotrzebowanie
na tą witaminę, należy jeść mięso, ryby, nabiał i jajka. – ____________________

11. Oceń poprawność poniższych stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.

A. Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie jest wydalany wraz z moczem. P F

B. Niedobór wapnia może spowodować zaburzenia krzepnięcia krwi. P F

12. Który z poniższych zestawów śniadaniowych zawiera najwięcej błonnika? Uzasadnij swoją
odpowiedź. Podaj jeden argument.

Zestaw I: jogurt truskawkowy z musli owocowym, sok jabłkowy

Zestaw II: bułka razowa z pastą warzywną, rzodkiewką i ogórkiem, sok jabłkowy, pomarańcza
Zestaw III: płatki kukurydziane z mlekiem, batonik zbożowy, truskawki

Wszelkie prawa zastrzeżone 3

13. Zaznacz poprawną odpowiedź.
Lekarz zalecił Ani dietę eliminującą tłuszcze. Które produkty powinna ograniczyć lub wyeliminować
ze swojej diety?

A. jajka, miód, awokado, soczewica, soja, orzechy, białe pieczywo

B. groch, soczewica, mięso, jajka, sery, kasza gryczana

C. makarony, produkty mleczne, nasiona słonecznika, mięso, banany

D. masło, oliwa, awokado, ser żółty, orzechy, migdały

14. Podaj nazwy opisanych elementów układu pokarmowego.

A. W tej części przewodu pokarmowego następuje ostateczny rozkład i wchłanianie pokarmu. –
____________________________
B. Jest to wspólny odcinek układu pokarmowego i oddechowego. – ________________________

15. Wymień dwa gruczoły układu pokarmowego uczestniczące w trawieniu pokarmu.

16. Szkorbut jest nazywany chorobą marynarzy. Objawia się wypadaniem zębów, krwawieniem z dziąseł
i słabym gojeniem się ran.

A. Podaj nazwę witaminy, której niedobór wywołuje szkorbut.

B. Podaj przykłady trzech pokarmów zawierających tę witaminę.

17. Spośród wymienionych zdań zaznacz wszystkie, które dotyczą trzustki.

A. Jest gruczołem układu pokarmowego.

B. Produkuje żółć.

C. Produkuje sok trzustkowy zawierający enzymy trawienne.

D. Produkuje hormony regulujące stężenie glukozy we krwi.

E. Jest położona pod żołądkiem, w górnej części jamy brzusznej.

F. Magazynuje cukry.

Wszelkie prawa zastrzeżone 4

18. Schemat przedstawia proces trawienia białek w układzie pokarmowym człowieka.

Uzupełnij schemat. Wpisz w miejsca oznaczone literami A, B i C odpowiednie słowa.

A – ____________________

B – ____________________

C – ____________________

19. Oceń poprawność poniższych stwierdzeń dotyczących zasad zdrowego odżywiania się.
Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe.

A. Owoce i warzywa powinny mieć największy udział procentowy w naszej

P F
codziennej diecie.

B. Wartość energetyczna produktu spożywczego jest mierzona w kilokaloriach

P F
(kcal) lub kilodżulach (kJ).

20. Uczniowie przeprowadzili doświadczenie. Na pięciu plastikowych tackach umieścili odpowiednio:

(1) mąkę ziemniaczaną, (2) plasterek banana, (3) kromkę chleba pszennego, (4) plasterek słoniny,
(5) plasterek szynki. Następnie na każdy z produktów nakropili płyn Lugola i zaobserwowali, że tylko
mąka ziemniaczana, banan i chleb pod wpływem płynu Lugola zabarwiły się na niebiesko.
Na podstawie wyników doświadczenia sformułuj wniosek.

Wszelkie prawa zastrzeżone 5

21. Trypsyna to jeden z enzymów biorących udział w trawieniu białek.
Zaznacz na schemacie i podaj nazwę elementu układu pokarmowego,

A. w którym jest produkowana trypsyna,

B. który jest miejscem działania trypsyny.

22. Woda jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz jedną z proponowanych odpowiedzi, tak aby powstał
poprawny tekst dotyczący wody.

Woda stanowi znaczną część masy ciała człowieka. Najmniejszy procentowy udział wody obserwuje
się w ciele osoby starszej / noworodka. Odpowiednia ilość wody jest niezbędna do prawidłowego
funkcjonowania organizmu, m.in. do usuwania zbędnych produktów przemiany materii / tlenu
z organizmu. Dobowe zapotrzebowanie dorosłego organizmu na wodę wynosi 1,5 l / 0,5 l i
zależy od takich czynników, jak temperatura otoczenia i rodzaj wykonywanej pracy. Jednym z
symptomów odwodnienia organizmu jest wydzielanie nadmiaru śliny / suchość w ustach.

23. Żołądek to najszerszy odcinek przewodu pokarmowego, który pełni trzy podstawowe funkcje:
magazynuje pokarm, trawi pokarm oraz neutralizuje drobnoustroje.
Wyjaśnij, w jaki sposób w żołądku następuje trawienie pokarmu.

Wszelkie prawa zastrzeżone 6

24. Rysunek przedstawia pewien proces, jakiemu podlegają tłuszcze w przewodzie pokarmowym
człowieka.

Dokończ zdanie tak, aby otrzymać zdanie prawdziwe.

Proces przedstawiony na rysunku zachodzi w ________________________ .

25. Uzupełnij tabelę dotyczącą chorób układu pokarmowego.

Sposób zarażenia /
Choroba Objawy
Przyczyna

wirusowe zapalenie nudności, wymioty,

wątroby typu C zażółcenie skóry

obecność glisty w jelicie

cukier + bakterie

26. Błonnik jest jednym z najważniejszych składników zbilansowanej diety, a jego główny składnik to
cukier złożony – celuloza.
Wyjaśnij, dlaczego odpowiednia ilość błonnika w diecie jest niezbędna do prawidłowego
funkcjonowania układu pokarmowego.

27. Zaznacz poprawne dokończenie zdania

Współczynnik masy ciała (BMI) mężczyzny o wzroście 180 cm i wadze 75 kg wynosi

A. 20,8. B. 23,2. C. 25,8. D. 31,3.

Wszelkie prawa zastrzeżone 7

28. Uzupełnij tabelę dotyczącą trawienia substancji pokarmowych w przewodzie pokarmowym
człowieka, używając słów podanych poniżej. Niektórych pojęć możesz użyć więcej niż jeden
raz.

jama ustna • żołądek • dwunastnica • pepsyna • trypsyna • amylaza • cukry proste • aminokwasy

Enzymy
Substancja
Miejsce trawienia odpowiedzialne Produkty trawienia
pokarmowa
za trawienie

białka

cukry

29. Rysunki przedstawiają przekrój poprzeczny przez różne fragmenty układu pokarmowego człowieka.

Wybierz jedną z poniższych odpowiedzi (A lub B) wraz z uzasadnieniem (1, 2 lub 3).

Rysunek B przedstawia przekrój poprzeczny przez ścianę

Stwierdzenie Uzasadnienie

błona śluzowa jest pofałdowana

1.
A. jelita cienkiego, i tworzy mikrokosmki.
ponieważ błona mięśniowa jest bardzo gruba
2.
i składa się z trzech warstw mięśni.
B. żołądka, błona śluzowa jest pozbawiona
3.
mikrokosmków.

Wszelkie prawa zastrzeżone 8

30. Po przygotowaniu sałatki warzywnej zaleca się skropienie jej przed spożyciem niewielką ilością oliwy
lub oleju.
Zaznacz zdanie, które w prawidłowy sposób wyjaśnia to zalecenie.

A. Dzięki dodaniu oliwy prowitaminy przekształcą się w witaminy.

Dzięki dodaniu oliwy witaminy A, E, D, K zostaną skuteczniej przyswojone

B.
przez organizm.

Wszelkie prawa zastrzeżone 9