‫مشاوره ی انگیزشی ‪ ،‬برنامه ریزی‪،‬نحوه ی مطالعه دروس‪،‬نحوه ی تست زدن و‪....

‬‬
‫خصوصی‪،‬گروهی‬ ‫کالس های ریاضی ‪ :‬حضوری و آنالین‬
‫دی وی دی های ریاضی مفهومی ‪ +‬تکنیکی‬
‫جزوات و کتاب های برتر آموزشی کنکور‬
‫همین االن تماس بگیرید (درصورت پاسخ ندادن پیامک دهید)‬

‫‪8390 - 993 - 8309‬‬

‫‪www.Riazi100.ir‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫دا‪ 8 9‬زا ن ‪56‬ی‪5‬‬

‫; ‪ #!B ? ;E‬ا‪  @ ،‬ا ی‪B F ? 0‬د ک (! ‪E‬ا!ن‬
‫‪ 4‬آ@! آ ‪ D‬ﻝ' ‪ 8‬ورد‪ #!B #‬درا ی‪ ،=>? !@A 0‬آ ً‬

‫ور ی‪ I‬آ) ب و ی د ‪ 8‬وري روا‪ O‬ا)>د‪ #‬ی! ‪.‬‬ ‫آ) ب و "‪ N‬ﻝ‪M‬ي آ‪L‬؛ از ‪D‬ﻝ' ای‪  6J 0‬اي‬
‫‪ L‬ـ‪F‬‬ ‫" آرزوي ﻣﺎ ﺳﺮ اﻓﺮازي ﺷﻤﺎﺳﺖ "‬ ‫ان ه
(**‬ ‫**)  اي ات ‬

‫ﻓـﺼل ﺍﻭل »  د «‬

‫‪PV = nRT‬‬ ‫** ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎز ﻛﺎﻣﻞ ‪«...........................................................................................................:‬‬

‫‪m‬‬
‫=‪n‬‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ‪ :‬درا ﻳﻦ راﺑﻄﻪ) ‪ ( n‬ا ز ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺟﺮم ﮔﺎز) ‪ ( m‬ﺑﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﮔﺎ ز ) ‪ ( M‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪M‬‬

‫‪Q = nCmp∆T‬‬ ‫** راﺑﻄﻪ ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه درﻓﺮآ ﻳﻨﺪ ﻫﻢ ﺣﺠﻢ )‪«.....................................................:(∆V= 0‬‬

‫** راﺑﻄﻪ ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه درﻓﺮآ ﻳﻨﺪ ﻫﻢ ﻓﺸﺎر) ‪«......................................................:(∆P= 0‬‬
‫‪Q = nCmv∆T‬‬

‫_ ﺟﺪول ﻣﻘﺎدﻳﺮﻇﺮﻓﻴﺖ ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻮﻟﻲ درﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ) ‪ ( Cmv‬و ﻓﺸﺎ ر ﺛﺎﺑﺖ ) ‪: ( Cmp‬‬
‫‪Cmp‬‬ ‫‪Cmv‬‬ ‫ ل  اي ع  ز‬

‫‪5/2 R‬‬ ‫‪3/2 R‬‬ ‫‪He , Ar‬‬ ‫ اي زهي  ا‬

‫) ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫‪7/2 R‬‬ ‫‪5/2 R‬‬ ‫‪H2 ,O2‬‬ ‫ اي زهي دو ا‬
‫‪9/2 R‬‬ ‫‪7/2 R‬‬ ‫‪Co2 ,NH3‬‬ ‫ اي زهي  ا‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ در ﺑﺮﮔﻪ اﻣﺘﺤﺎﻧﻲ داده ﻣﻲ ﺷﻮد (‬

‫وا"!هي ا!از‪  #‬ي) در ‪(SI‬‬ ‫د‬ ‫م آ‬

‫&‪%‬ل )‪(Pa‬‬ ‫‪P‬‬ ‫ر ز‬
‫) ‪(m3)'(%‬‬ ‫‪V‬‬ ‫ ز‬
‫ل ) ‪( mol‬‬ ‫‪n‬‬ ‫ار ز   ل )‪(mol‬‬
‫ه‪   ! "#‬و= ) ‪ ٨/٣١- (j/mol.oK‬اﺱ‬ ‫‪R‬‬ ‫  زه‬
‫در( د '!  ' ز)‪  #* ( PV = nRT‬ی ! آ‪2‬ی‪  (oK)0‬ﺵ‬ ‫‪T‬‬ ‫د ي ز‬
‫ژول )‪( j‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫ ي ‪ 0‬د'! ﺵ‪ ." /‬ﺱ"* و ‪,"-‬‬
‫ژول  ل در‪ 4‬آ‪2‬ی‪(j/mol.oK) 0‬‬ ‫‪Cmv‬‬ ‫‪  " 2‬ی‪ 1' 1‬در   ‬
‫ژول  ل در‪ 4‬آ‪2‬ی‪(j/mol.oK) 0‬‬ ‫‪Cmp‬‬ ‫‪  " 2‬ی‪ 1' 1‬در  ‬

‫‪W = - P.∆V‬‬ ‫** ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺎراﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮروي ﺳﻴﺴﺘﻢ درﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻢ ﻓﺸﺎر ) ‪ p‬ﺛﺎ ﺑﺖ ( ‪« ................................. :‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ :‬در ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ F‬ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ و' ‪ F‬ﻧﻴﺮوي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ‬

‫ ز‬ ‫'‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻴﺴﺘﻮن ﻣﺘﺤﺮك وارد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اﮔﺮ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬

‫از ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮ روي ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﺑﺎ ‪ W‬و ﻛﺎ ر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮ روي ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎ ‪ W′‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ‬

‫_ در ﺗﺮاﻛﻢ ﮔﺎز ‪ ( +W ) «.....................‬و ) ‪ (-W′‬اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻼﻣﺖ آﻧﻬﺎ در ﺗﺮاﻛﻢ و ا ﻧﺒﺴﺎط ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫_ درا ﻧﺒﺴﺎط ﮔﺎز ‪ ( -W ) «...................‬و ) ‪ (+W′‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪١‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫** ﻗﺎ ﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ‪ :‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاﻓﺶ ﺗﺒﺎدل اﻧﺮژي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ؛ ﻳﻜﻲ ﮔﺮﻣﺎ ) ‪ ( Q‬و دﻳﮕﺮي‬

‫‪∆U = Q + W‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ) ‪ ( W‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬

‫» ﺗﻐﻴﺮات اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﮔﺮﻣﺎي ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪه و ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه روي ﺳﻴﺴﺘﻢ «‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬دﻗﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ‪ Q‬ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻘﺪار ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ درﻳﺎ ﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ؛ و ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻗﺪرﻣﻄﻠﻖ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﮔﺮﻣﺎي‬

‫׀‪QH – QC‬׀ = ‪Q‬‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم ) ‪ ( QH‬و ﮔﺮﻣﺎي داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد ) ‪ ( QC‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آ ﻳﺪ ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬

‫** راﺑﻄﻪ ﻗﺎ ﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺑﺮاي ﭼﺮﺧﻪ ي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪:‬‬
‫׀‪QC‬׀ ‪=QH -‬׀‪W‬׀‬ ‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ‪ QH‬ﻳﻌﻨﻲ ﮔﺮﻣﺎ ﻳﻲ را ﻛﻪ از ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻴﮕﻴﺮد‬

‫ﻣﻘﺪاري را ﺑﺼﻮرت ﻛﺎر ) ‪ ( W‬و ﻣﻘﺪاري دﻳﮕﺮ را ﺑﺼﻮرت ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف ﭘﺲ ﻣﻲ دﻫﺪ ) ‪. ( Qc‬‬

‫** ﺑﺎزده ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ) ‪: (η‬‬

‫׀‪W‬׀‬ ‫» ﻧﺴﺒﺖ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ از ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪ ,‬ﺑﺎزده ي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد «‬
‫=‪η‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ :‬راﺑﻄﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزده ي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ‪ ,‬ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﮔﺮﻣﺎي درﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫‪QH‬‬
‫از ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم ) ‪ ( Q H‬را ﺑﻪ ﻛﺎ ر ﻣﻔﻴﺪ ) ‪ ( W‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫** ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎزده ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎي ) را‪!( D‬ي آر(‪ :‬اﮔﺮ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم و ﺳﺮد ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ دﻣﺎ‬

‫‪T‬‬ ‫ﻫﺎي ‪ TC‬و ‪ TH‬ﻛﺎر ﻛﻨﺪ ‪ ,‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫‪η MAX‬‬ ‫‪=1− C‬‬
‫‪TH‬‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮد ) دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ دﻣﺎﻫﺎ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﻪ ﻛﻠﻮﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ﮔﺬاري ﺷﻮد (‬

‫** راﺑﻄﻪ ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺑﺮاي ﭼﺮﺧﻪ ي ﻳﺨﭽﺎ ل ‪ :‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم‬

‫ﻣﻲ دﻫﺪ ) ‪ ( Q H‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه از ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد ) ‪ Q C‬داﺧﻞ ﻳﺨﭽﺎل (‬
‫‪ = QC +W‬׀‪QH‬׀‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻘﺪار ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﻮﺗﻮر دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮ روي ﮔﺎز ﺑﺮاي ﺗﺮاﻛﻢ و ﺣﺮﻛﺖ آن اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫** راﺑﻄﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻳﺨﭽﺎل ) ‪: (K‬‬

‫» ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺮﻣﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد ﺑﻪ ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻳﺨﭽﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ ﺿﺮﻳﺐ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻳﺨﭽﺎل ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد «‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( راﺑﻄﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ اﮔﺮ ﻳﺨﭽﺎﻟﻲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻛﻤﺘﺮ ) ‪ W‬ﻛﻢ ( ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫‪QC‬‬
‫=‪K‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي را از درون ﻳﺨﭽﺎل ) ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد ‪ ( QC‬ﺑﮕﻴﺮد ‪ ,‬ﺑﺎزدﻫﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد ‪.‬‬
‫‪W‬‬

‫‪٢‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻢ و ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ‪:‬‬

‫‪ ( 1‬در ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ ‪ ∆U = 0 ) «.................‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺮژي دروﻧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ( اﺳﺖ ‪ ) .‬زﻳﺮا ﮔﺎز دوﺑﺎره ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد (‬

‫‪ ( 2‬در ﻓﺮآ ﻳﻨﺪ ﻫﻢ ﺣﺠﻢ ‪ ( W = 0 ) «................‬اﺳﺖ ‪ ) .‬زﻳﺮا در راﺑﻄﻪ ‪ W= -P∆V‬ﻣﻘﺪار ) ‪ ( ∆V=0‬ﻣﻲ ﺷﻮد (‬

‫‪ ( 3‬در ﻓﺮآ ﻳﻨﺪ ﻫﻢ دﻣﺎ ‪ ( ∆U = 0 ) «.................‬اﺳﺖ ‪ ) .‬زﻳﺮا ) ‪ ( ∆T = 0‬اﺳﺖ وا زﻃﺮﻓﻲ ا ﻧﺮژي دروﻧﻲ ﮔﺎز ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎي ﮔﺎز‬

‫اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ‪ AB‬و ‪ CD‬در ﺷﻜﻞ اﻟﻒ (‬

‫‪ ( 4‬درﻓﺮآ ﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻢ د ﻣﺎ و ﻫﻢ ﻓﺸﺎر ‪ _ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮا ﻛﻢ ‪ ،‬ﮔﺎز ﮔﺮﻣﺎ ازدﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ و ) ‪ Q‬ﻣﻨﻔﻲ ( اﺳﺖ‪ ) ،‬ﻣﺴﻴﺮ ‪ CD‬ﺷﻜﻞ اﻟﻒ (‬

‫_ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺒﺴﺎط ‪ ،‬ﮔﺎز ﮔﺮﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و )‪ Q‬ﻣﺜﺒﺖ ( اﺳﺖ ‪ ) ،‬ﻣﺴﻴﺮ ‪ AB‬ﺷﻜﻞ اﻟﻒ (‬

‫‪ ( 5‬درﻓﺮآ ﻳﻨﺪ ﺑﻲ دررو ) ‪ ( ∆U =W ) «.............. ( Q = 0‬ا ﺳﺖ ‪ ) .‬زﻳﺮا در راﺑﻄﻪ ﻗﺎﻧﻮن ا ول ) ‪ ( ∆U = Q +W‬ﻣﻘﺪار ) ‪( Q = 0‬‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺜﻞ ﻓﺮآ ﻳﻨﺪ ﻫﺎي ‪ BC‬و ‪ DA‬در ﺷﻜﻞ اﻟﻒ (‬

‫‪ ( 6‬ﭼﺮﺧﻪ ﻫﺎ ي ﺳﺎﻋﺘﮕﺮد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﭼﺮﺧﻪ ﻫﺎي ﭘﺎد ﺳﺎﻋﺘﮕﺮد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﺨﭽﺎل ) وﺳﺎﻳﻞ ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ( ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬

‫) ﻣﺜﻞ ﺷﻜﻞ )ب( ﻛﻪ ﭼﺮﺧﻪ ي ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﺷﻜﻞ ) اﻟﻒ ( ﻛﻪ ﭼﺮﺧﻪ ي ﻳﺨﭽﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ (‬

‫‪ ( 7‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﻮدار ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻤﺪﻣﺎ ‪ ,‬ﺷﻴﺐ ﻛﻤﺘﺮ و ﻧﻤﻮدار ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻲ دررو ‪ ,‬ﺷﻴﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد ‪.‬‬

‫‪ ( 8‬ﺳﻄﺢ ﻣﺤﺼﻮر داﺧﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﻫﺎي ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ) .‬ﺳﻄﺢ ﻣﺤﺼﻮر =׀‪W‬׀ (‬

‫_ ﻛﻪ در ﭼﺮﺧﻪ ي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﻛﺎر ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ ) ‪ ) «......... ( -W‬زﻳﺮا ﮔﺎز ﺑﺮ روي ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ (‬

‫_ و در ﭼﺮﺧﻪ ي ﻳﺨﭽﺎﻟﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﻛﺎر ﻣﺜﺒﺖ ا ﺳﺖ ) ‪ ) «................... ( +W‬زﻳﺮا ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮ روي ﮔﺎز ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ (‬

‫_ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺒﺎد ل ﮔﺮﻣﺎ درﭼﺮﺧﻪ ي ﻳﺨﭽﺎ ﻟﻲ ‪ ،‬ﺷﻜﻞ زﻳﺮآ ﻣﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫_ ﺗﻌﺪادي ازﻧﻜﺎت ﻓﻮق درﭼﺮﺧﻪ ي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ)ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺎرﻧﻮ(‬

‫‪P‬‬ ‫آ ﻣﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬

‫در  اآ‪ R‬ه‪ R‬د  [)‪R‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪A‬‬
‫در ا\[ ط ه!  [)‪R‬‬
‫   ده!)‪(Q H‬‬
‫    د‬
‫‪B‬‬
‫) ‪ N%B‬ب (‬ ‫ درو) ‪(Q = 0‬‬ ‫) ‪ N%B‬اﻝ‪( Y‬‬
‫ درو)‪(Q=0‬‬
‫ درو)‪(Q=0‬‬
‫ درو)‪(Q=0‬‬
‫‪D‬‬

‫درا\[ ط ه!  [)‪R‬‬

‫‪C‬‬
‫در  اآ‪ R‬ه!  [)‪R‬‬
‫    د )‪(QC‬‬ ‫‪V‬‬
‫   د ه!‬ ‫‪V‬‬
‫‪V‬‬

‫) ﭘﺎﺳﻜﺎل ‪( pa‬‬ ‫‪× 105‬‬ ‫) اﺗﻤﺴﻔﺮ ‪( at‬‬ ‫_ ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﺒﺪﻳﻞ واﺣﺪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪:‬‬

‫‪× 10 -3‬‬
‫) درﺟﻪ ﻛﻠﻮﻳﻦ ‪( oK‬‬ ‫‪+273‬‬ ‫) درﺟﻪ ﺳﻠﺴﻴﻮس ‪( oC‬‬ ‫و‬ ‫) ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ‪( m3‬‬ ‫) ﻟﻴﺘﺮ ‪( lit‬‬

‫‪٣‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫ـ دوم » ا   آ «‬

‫** ﻗﺎ ﻧﻮن ﻛﻮﻟﻦ ‪ » :‬ﻧﻴﺮوي داﻓﻌﻪ و ﺟﺎذﺑﻪ ي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺑﺎر ‪ ,‬ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫‪qq‬‬
‫‪F = k 1 22‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪q2‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F′‬‬ ‫و ﺑﺎ ﻣﺠﺬور ﻓﺎﺻﻠﻪ ي دو ﺑﺎرﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻜﻮس دارد « ‪q1‬‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( ﻧﻴﺮوﻫﺎي ‪ F‬و ‪ F′‬ﻋﻤﻞ وﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺴﺎوي و در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻫﻢ اﺛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ ‪( F = - F′ ) :‬‬

‫** را ﺑﻄﻪ ﺷﺪت ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ از ﻓﻀﺎ ) ‪ : ( E‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻤﻲ ﻣﻴﺪا ن » ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوي وارد‬
‫‪F‬‬
‫=‪E‬‬ ‫ﺑﺮ واﺣﺪ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻓﻀﺎ ‪ ,‬ﺷﺪت ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در آن ﻧﻘﻄﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ «‬
‫‪q‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( در راﺑﻄﻪ ﻗﺒﻞ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪ ( E‬ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎر ا ﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه و ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪا ن ﺑﻪ‬

‫‪E‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪F‬‬ ‫ﻛﻤﻚ ا ﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ ﺑﺎر ) ‪ ( q‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪.‬‬

‫** ﺷﺪت ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﺑﺎر ) ‪ ( q‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ) ‪ ( r‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪:‬‬
‫‪q‬‬
‫‪E=k‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪E‬‬ ‫)ﻣﻬﻢ( ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ‪ »:‬ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﻫﺮ‬
‫‪2‬‬
‫‪r‬‬
‫‪+q‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ از ﻓﻀﺎ ؛ ﻫﻤﺠﻬﺖ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ آزﻣﻮن «‬

‫‪q‬‬ ‫** راﺑﻄﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎر) ‪ » :( σ‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻮﺟﻮد در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ رﺳﺎﻧﺎ را ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎر ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ «‬
‫=‪σ‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ‪ " :‬در راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎ اﺳﺖ ؛ و ﺗﺒﺪﻳﻞ واﺣﺪ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي آن ‪:‬‬

‫) ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ‪ ( m2‬ﻣﻲ ﺑﺎ ﺷﺪ ‪.‬‬ ‫‪×10 - 4‬‬ ‫) ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ‪ ( cm2‬ﺑﻪ‬

‫_ در ﺟﺴﻢ رﺳﺎﻧﺎ ‪ :‬ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ روي ﺳﻄﺢ ﺧﺎرﺟﻲ آن ﭘﺨﺶ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺎر در ﻧﻘﺎط ﻧﻮك ﺗﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫_ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻮزﻳﻊ‬

‫_ در ﺟﺴﻢ ﻧﺎ رﺳﺎﻧﺎ ‪ :‬ﺑﺎ ر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﻣﺤﻞ اﻳﺠﺎد ﺑﺎر ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ‪:‬‬

‫** ﺗﻐﻴﻴﺮات ا ﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪ : (∆U‬ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺟﺴﻢ ﺑﺎردار در ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ و ﻳﺎ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ‬

‫‪W = F.d Cos α‬‬ ‫‪F=Eq‬‬ ‫‪∆U = E q d Cos α‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫_ ﻧﻜﺘﻪ ‪ :‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ اﮔﺮ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺪان ﺑﻪ آن وارد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﻮد ‪ ,‬ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ) ‪ ( +‬اﺳﺖ و‬

‫اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ)‪ (+‬ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﻳﺎ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ در ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ ؛ ا ﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺎ ﺑﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ )‪ (+‬در ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﻳﺎ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ ؛ ا ﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺎ ﺑﺪ‪.‬‬

‫‪٤‬‬
‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫** را ﺑﻄﻪ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪ :(∆V‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ ,‬اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪∆U‬‬
‫=)‪∆V(A,B‬‬
‫از ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ ,‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺮژي واﺣﺪ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺜﺒﺖ ؛ ﻫﻨﮕﺎم ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ آن‬
‫‪q‬‬
‫ﺑﺎر از ﻧﻘﻄﻪ ي ‪ A‬ﺗﺎ ‪. B‬‬

‫‪j‬‬
‫(؛‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ‪ ,‬ژول ﺑﺮ ﻛﻮﻟﻦ اﺳﺖ )‬
‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪+q‬‬
‫ﻛﻪ آﻧﺮا ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر وﻟﺖ ) ‪ ( V‬ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬
‫) ‪DE‬ط "ان ا'‪*F‬ی‪E (GF‬‬

‫‪q‬‬ ‫** راﺑﻄﻪ ﺧﺎزن ‪ »:‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎر ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در ﺧﺎزن ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﻦ دو ﺻﻔﺨﻪ آن «‬
‫=‪C‬‬
‫‪V‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬در ﺧﺎرن ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ و ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ‬

‫‪∆q‬‬ ‫ﺑﺎر ﺧﺎزن ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻫﻴﭻ ﺗﺎ ﺛﻴﺮي ﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻧﺪارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬
‫=‪C‬‬
‫‪∆V‬‬ ‫و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎر ﺧﺎزن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ راﺑﻄﻪ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ روﺑﺮو اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ ‪«............. :‬‬

‫** ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ) ‪ : (C‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﻪ زﻳﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻟﺘﺎژ و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎر ﻫﻴﭻ ﺗﺎ ﺛﻴﺮي ﺑﺮ‬

‫‪A‬‬ ‫‪ ( 1‬ﺑﺰرﮔﻲ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﺎت ) ‪( A‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪C= kεo‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ ( 2‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ) ‪( d‬‬
‫‪K A‬‬ ‫‪ ( 3‬دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ ) ﻋﺎﻳﻖ ( ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ) ‪( k‬‬
‫‪d‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ) ‪ ( k‬ﺑﺰرﮔﻲ دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ اﺳﺖ و ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻴﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ دارد ؛ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ ﻣﺮﺑﻮط‬

‫ﻣﻘﺪاري ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻼء و ﻫﻮا ) ‪ ، ( k =1‬و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دي ا ﻟﻜﺘﺮﻳﻚ آب ) ‪ ( k ≈ 82‬ﻣﻲ ﺑﺎ ﺷﺪ و ‪ε o‬‬

‫** راﺑﻄﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ ﺧﺎزن ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺎزﻧﻲ را ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ي ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎﺗﺶ ) ‪( d‬‬
‫‪V‬‬
‫=‪E‬‬ ‫ﻣﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺗﺮي ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ ) ‪ ( V‬ﻣﺘﺼﻞ ﻛﻨﻴﻢ ‪ ,‬ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت آن اﻳﺠﺎد‬
‫‪d‬‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد از راﺑﻄﻪ ي ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪.‬‬

‫** رواﺑﻂ اﻧﺮژي ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در ﺧﺎزﻧﻬﺎ ) ‪ : ( U‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﺧﺎزن وﺳﻴﻠﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ذﺧﻴﺮه اﻧﺮژي‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪q2‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ؛ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ از رواﺑﻂ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺮژي ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در ﺧﺎزن ﻫﺎ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪U‬‬ ‫= ‪qV‬‬ ‫= ‪CV‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2C‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ :‬در اﻳﻦ رواﺑﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺎراد ) ‪ ( F‬و اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬

‫وﻟﺖ ) ‪ ( V‬و ﺑﺎر ﺧﺎزن را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻮﻟﻦ ) ‪ ( C‬ﻋﺪد ﮔﺬاري ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺮژي ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ژول ) ‪ ( j‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪٥‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫‪C1‬‬
‫_ ﻣﻮازي ‪:‬‬ ‫** رواﺑﻂ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻌﺎدل )‪ ( C T‬در ﻣﺪارﻫﺎي ‪:‬‬
‫‪C2‬‬
‫…‪C T = C1+C2+C3+‬‬ ‫** ﺗﺬ ﻛﺮات ﻣـﻬــــﻢ ‪:‬‬
‫‪C3‬‬
‫‪ ( 1‬درﻣﺪار ﻣﻮازي اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ) ‪ ( V‬ﻫﻤﻪ ﺧﺎزن ﻫﺎ‬

‫… ‪q T =q1+ q2 + q3 +‬‬ ‫ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ وﻟﻲ ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫…‪+‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪C3‬‬
‫‪CT‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪C2‬‬ ‫‪C3‬‬ ‫_ ﻣﺘﻮا ﻟﻲ ‪:‬‬ ‫‪ ( 2‬در ﻣﺪار ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪ ( q‬ﻫﻤﻪ ﺧﺎزن ﻫﺎ‬

‫…‪VT =V1+V2+V3+‬‬ ‫ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ وﻟﻲ ‪:‬‬

‫** ﭼﻨﺪ راﺑﻄﻪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻌﺎدل دو ﺧﺎزن ﻣﺘﻮاﻟﻲ از ﻧﺴﺒﺖ ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب‬
‫‪C1C2‬‬
‫= ‪CT‬‬ ‫ﻇﺮ ﻓﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﺎي دو ﺧﺎزن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪.‬‬
‫‪C1+ C2‬‬

‫** ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وﻟﺘﺎژ ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎس دو ﺧﺎزن ‪ :‬اﮔﺮ دو ﺧﺎزن ﺑﻪ ﻇﺮﻓﻴﺘﻬﺎي ) ‪ C1‬و ‪ ( C2‬ﺑﻄﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ) ‪ V1‬و ‪ ( V2‬ﺷﺎرژ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬و‬

‫ﺳﭙﺲ ﺻﻔﺤﺎ ﺗﺸﺎ ن را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻤﺎس دﻫﻴﻢ ‪ ،‬ا ﺗﺼﺎل آﻧﻬﺎ از ﻧﻮع ﻣﻮازي ا ﺳﺖ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ‬
‫‪C1V1±C2V2‬‬
‫=‪V′‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎ ﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﺎرﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎ س ﻛﻪ آﻧﺮا )‪ ( V ′‬ﻣﻴﻨﺎﻣﻴﻢ‬
‫‪C1+C2‬‬
‫از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ ‪:‬‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎرژ ﺻﻔﺤﺎت ﻫﻤﻨﺎم ﺧﺎزﻧﻬﺎ ‪ ,‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪ راﺑﻄﻪ را ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ) ‪ ( +‬و اﮔﺮ ﺻﻔﺤﺎ ت ﻧﺎ ﻫﻤﻨﺎم آﻧﻬﺎ را ﺑﻬﻢ‬

‫ﻣﺘﺼﻞ ﻛﻨﻴﻢ را ﺑﻄﻪ را ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ) ‪ ( -‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻳﻢ ‪.‬‬

‫» ﻳﺎدآوري ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﺒﺪﻳﻞ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻌﻀﻲ از ﭘﻴﺸﻮﻧﺪﻫﺎ «‬

‫ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ) ‪( m2‬‬ ‫‪×10 -4‬‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ) ‪( Cm2‬‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﺮ ) ‪( m‬‬ ‫‪×10 -3‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ) ‪( mm‬‬

‫) ﭘﻴﻜﻮ ) ‪( 10 -12 = ( p‬‬ ‫و‬ ‫) ﻧﺎﻧﻮ ) ‪( 10 -9 = ( n‬‬ ‫و‬ ‫) ﻣﻴﻜﺮو ) ‪( 10 -6 = ( µ‬‬

‫وا"! ا!از‪  #‬ي در)‪(SI‬‬ ‫د‬ ‫م آ‬
‫ﻧﻴﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻛﻮﻟﻦ ) ‪( N/C‬‬ ‫‪E‬‬ ‫ﺷﺪت ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺮاﺑﺮ = ) ‪9×109( N.m2/C2‬‬ ‫‪k‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻮﻟﻦ‬
‫ﻛﻮﻟﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ) ‪( C/m2‬‬ ‫‪σ‬‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ) ‪(m‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺻﻔﺤﻪ رﺳﺎﻧﺎ‬
‫ﻓﺎراد ) ‪( F‬‬ ‫‪C‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎزن‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺮاﺑﺮ= ) ‪8/85×10-12 ( C2 /N.m2‬‬ ‫‪εo‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاواﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﻼء‬

‫‪٦‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫ﻓﺼل ﺴﻭﻡ » ‪ 4‬ین اﻝ‪ )%‬ی‪ %‬و !ارهي ‪ 4‬ین [)‪« Rb‬‬
‫** ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪:( I‬‬
‫‪q = I .t‬‬ ‫= ‪ ( I‬ﻳﺎ ‪:‬‬
‫‪q‬‬
‫آﻫﻨﮓ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ از ﻳﻚ رﺳﺎﻧﺎ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪) :‬‬
‫‪t‬‬

‫** راﺑﻄﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﻫﻢ ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪:( R‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن » ﻧﺴﺒﺖ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ دو ﺳﺮ ﻳﻚ رﺳﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮري از آن ؛ ﻣﻘﺪاري‬
‫‪V = RI‬‬ ‫‪V‬‬
‫= ‪ ( R‬ﻳﺎ ‪:‬‬ ‫اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ رﺳﺎﻧﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ « ﻳﻌﻨﻲ ‪) :‬‬
‫‪I‬‬

‫** ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ رﺳﺎﻧﺎ ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻳﻚ رﺳﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ زﻳﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ؛‬
‫‪a‬ل ر ) ‪( l‬‬
‫‪( A ) IDb cD‬‬ ‫‪ ( 1‬ﺑﺎ ﻃﻮل رﺳﺎﻧﺎ ) ‪ ( l‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫‪l‬‬
‫‪R=ρ‬‬ ‫‪ ( 2‬ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ )‪ (A‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻜﻮس‬
‫‪A‬‬
‫‪ ( 3‬و ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ وﻳﮋه رﺳﺎﻧﺎ ) ‪ ( ρ‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺳﻮم ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ رﺳﺎﻧﺎ دارد ‪.‬‬

‫** راﺑﻄﻪ اي ﺑﺮاي ﻛﺪ ﮔﺬاري ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ‪ :‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻮارﻫﺎي رﻧﮕﻲ ﻛﻪ روي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه‬
‫‪R = ab × 10 n‬‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ ﻫﺮ رﻧﮓ ﻣﻌﺮف ﻳﻚ ﻋﺪد اﺳﺖ‬

‫و ﭘﺲ ازﺧﻮاﻧﺪن آﻧﻬﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻘﺪار ﮔﺬاري ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪:‬‬

‫ر‪ MN‬اول ‪( ،‬ف ر‪ S‬ده‪ R‬ن ) ‪( a‬‬ ‫ر‪ 7L MN‬رم ‪( ،‬ف در‪DE O‬‬
‫ر‪ MN‬دوم ‪( ،‬ف ر‪ S‬ی‪ F‬ن )‪( b‬‬ ‫ر‪ MN‬ﺱم ‪T ،‬ر ‪ 1‬ﺕان‪١٠‬اﺱ )‪(n‬‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 1‬ﻋﺪد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ رﻧﮓ در ﺑﺮ ﮔﻪ اﻣﺘﺤﺎﻧﻲ داده ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 2‬دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻋﺪد ‪ a‬و ‪ b‬ﻋﻼﻣﺖ ﺿﺮب ﻧﻴﺴﺖ ‪ ,‬ﻣﺜﻼَ اﮔﺮ ) ‪ a = 4‬و ‪ b = 3‬و ‪ ( n = 2‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ‪ R‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫‪R = 43 × 10 2 = 4300 Ω‬‬

‫** ا ﺛﺮ دﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ وﻳﮋه رﺳﺎﻧﺎ ‪:‬‬

‫) ‪ρ 2 = ρ 1 (1 + α ∆ T‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ وﻳﮋه و ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻳﻚ رﺳﺎﻧﺎ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد ‪,‬‬
‫) ‪R 2 = R1 (1 + α ∆ T‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ دﻣﺎي رﺳﺎﻧﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد ‪ ,‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ آن ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪:‬‬

‫** رواﺑﻂ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪ :( U‬ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫) ‪(U = q .V‬‬ ‫‪ U=RI2t‬و‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و در زﻣﺎن ‪ t‬ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﺷﻮد ار راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪٧‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫** رواﺑﻂ ﺗﻮان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ) ‪ » : ( P‬آﻫﻨﮓ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ‪ ,‬ﺗﻮان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ آن وﺳﻴﻠﻪ ﻧﺎم دارد «‬
‫‪j‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺗﻮان ؛ ژول ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ) ( اﺳﺖ ؛‬
‫‪V‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪s‬‬
‫= ‪ ( P‬و ) ‪ ( P = VI‬و ) ‪( P =R I 2‬‬ ‫)‬
‫‪R‬‬ ‫ﻛﻪ آن را ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر وات ) ‪ ( W‬ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪U‬‬ ‫** راﺑﻄﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﻣﻮﻟﺪ ) ‪ : ( ε‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ » اﻧﺮژي ﻛﻪ ﻣﻮﻟﺪ ﺑﻪ واﺣﺪ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ﻳﻚ ﻛﻮﻟﻦ (‬
‫=‪ε‬‬
‫‪q‬‬ ‫ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎ در ﻣﺪار ﺷﺎرش ﻛﻨﺪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﻣﻮﻟﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻴﺸﻮد « راﺑﻄﻪ ﻧﻴﺮو ي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫* ﻣﻬــــــــــﻢ *‬
‫** روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎ ﻧﺴﻴﻞ ا ﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ از ﻣﺪار **‬

‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﺿﻲ ‪ A‬و ‪ B‬از ﻳﻚ ﻣﺪار را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ ‪ ,‬وﻟﺘﺎژ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﻳﺎ ‪ B‬را در ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ‬

‫و ﺑﻄﺮف ﻧﻘﻄﻪ دوم در ﻣﺪار ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ و ﻣﻮﻟﺪ ﻫﺎ ؛ ﻣﻘﺪار ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ را ﻃﺒﻖ دو دﺳﺘﻮر‬

‫اﻟﻌﻤﻞ زﻳﺮ ﻛﻢ و ﻳﺎ زﻳﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪:‬‬

‫‪ " M4‬آ در !ار‬ ‫_اﻟﻒ ( ﻫﺮﮔﺎه روي ﻣﺪار در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن از ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ ) ‪ R‬ﻳﺎ ‪ ( r‬ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﻢ ‪ ،‬ﺑﻌﻠﺖ اُ ﻓﺖ‬
‫‪R‬‬ ‫‪I‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﻘﺪار ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ي )‪ (–I R‬و ﻳﺎ ) ‪ (– Ir‬ﻛﻢ ﻛﻨﻴﻢ ‪:‬‬

‫‪(1‬‬

‫‪ " M4‬آ در !ار‬ ‫_ ب ( ﻫﺮﮔﺎه روي ﻣﺪار در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن از ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ ) ‪ R‬ﻳﺎ ‪ ( r‬ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫‪R‬‬ ‫‪I‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ي ) ‪ ( + I R‬و ﻳﺎ ) ‪ ( +Ir‬ﻛﻢ ﻛﻨﻴﻢ ‪.‬‬

‫آ در ا ر‬ ‫‬ ‫‪ ( 2‬ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﻣﻮﻟﺪ ) ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن ( ؛‬

‫‪+ ε -‬‬ ‫_ ا ﮔﺮ از ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ) ‪ ( -‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ) ‪ ( +‬ﻣﻮﻟﺪ در ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﺷﻴﻢ ؛ ﺑﻪ اﻧﺪازه ) ‪ ( + ε‬ﺑﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻇﺎﻓﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪:‬‬

‫‪+ ε -‬‬ ‫_ ا ﮔﺮ از ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ) ‪ ( +‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ) ‪ ( -‬ﻣﻮﻟﺪ در ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﺷﻴﻢ ؛ ﺑﻪ اﻧﺪازه ) ‪ ( - ε‬از ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻛﻢ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ‪:‬‬
‫آ در ا ر‬ ‫‬
‫**ﻣﺤﺎ ﺳﺒﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن در ﻣﺪار ﺗﻚ ﺣﻠﻘﻪ‪:‬‬

‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻋﻼﻣﺖ ) ‪ +‬ﻳﺎ ‪ ( -‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ؛ در‬

‫…‪ε1 ± ε2 ± ε3 ±‬‬ ‫‪∑ε‬‬
‫=‪I‬‬ ‫=‪I‬‬ ‫ﺻﻮرت ﻛﺴﺮ را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ) ‪( 2‬‬
‫)…‪( R1+R2+R3+…+r1+r2+r3+‬‬ ‫) ‪( ∑R + ∑ r‬‬
‫ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ذﻛﺮ ﺷﺪ ‪ ,‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ ‪.‬‬

‫‪٨‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬
‫** روش ﻣﺤﺎ ﺳﺒﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن در ﻣﺪار ﭼﻨﺪ ﺣﻠﻘﻪ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﺪاري ﺷﺎﻣﻞ ) ‪ ( n‬ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دو دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻻ ‪ ,‬اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﻠﻘﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻋﺪد‬

‫ﮔﺬاري ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻠﻮم ) ‪ R‬و ‪ r‬و ‪ ( ε‬در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻫﺎ و ﺣﻞ آﻧﻬﺎ ﻣﺠﻬﻮﻻت را ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ ‪.‬‬

‫** راﺑﻄﻪ ﺗﻮان ﻣﻔﻴﺪ و ﺗﻮان ﺗﻠﻒ ﺷﺪه‪ :‬ﺑﻌﻠﺖ وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ دروﻧﻲِ ﺻﻔﺤﺎت داﺧﻞ ﻣﻮﻟﺪﻫﺎ ‪ ,‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮوج ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ از آ ﻧﻬﺎ‬

‫ﻣﻘﺪاري از ﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ي اوﻟﻴﻪ ﻛﻪ ) ‪ ( P = ε I‬اﺳﺖ ‪ ,‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻣﺎ در ﻣﻘﺎ وﻣﺖ دروﻧﻲ ﺗﻠﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﭼﻮن‬

‫ﺗﻮان ﺗﻠﻒ ﺷﺪه ) ‪ ( r I 2‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫) ان ‪ ) –(#!B Y2‬ان ﻝ! ‪ )=(#!B‬ان >! (‬
‫‪P = ε I – r I2‬‬

‫**روﺷﻬﺎي ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻦ ﻣﻘﺎ وﻣﺖ ﻫﺎ ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺧﺎزﻧﻬﺎ ﺑﻪ دو روش ﻣﻮازي و ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻬﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رواﺑﻂ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻌﺎدل ) ‪ ( RT‬از ﻟﺤﺎظ ﺷﻜﻞ ﻇﺎﻫﺮي ﻋﻜﺲ رواﺑﻂ ﺧﺎزﻧﻬﺎ ا ﺳﺖ‪:‬‬

‫* ﺗﺬﻛﺮات ﻣـﻬـﻢ *‬

‫_ ‪ ( 1‬در ﻣﺪار ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮري از ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ ؛ وﻟﻲ وﻟﺘﺎژ ﻣﻌﺎدل ‪ ,‬از ﺟﻤﻊ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﺗﻚ ﺗﻚ‬

‫‪V1‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪V3‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪:‬‬

‫… ‪RT = R1 + R2 + R3 +‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪R2‬‬ ‫‪R3‬‬ ‫…‪VT =V1 +V2 +V3 +‬‬
‫‪VT‬‬

‫_ ‪ ( 2‬در ﻣﺪار ﻣﻮازي ) ا ﻧﺸﻌﺎﺑﻲ ( اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﺠﻤﻮع ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻋﺒﻮري از‬
‫‪R1 .‬‬
‫ﻫﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ ,‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن‬
‫‪1 1 1 1‬‬ ‫‪I1‬‬
‫‪= + +‬‬ ‫…‪+‬‬ ‫‪I2‬‬ ‫‪R2‬‬ ‫ﻣﻌﺎدل در ﺷﺎﺧﻪ اﺻﻠﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬
‫‪RT R1 R2 R3‬‬
‫‪I3‬‬ ‫‪R3‬‬ ‫… ‪I T = I1 + I2 + I3 +‬‬

‫ـ ! رم » ‪g‬ـ@ـ‪a‬ـ‪« h‬‬

‫‪F = B I l Sin α‬‬ ‫** راﺑﻄﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ ﺳﻴﻢ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن) ‪: ( F‬‬

‫اﮔﺮ ﻃﻮل ) ‪ ( l‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻴﻢِ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ) ‪ ( I‬آﻣﭙﺮ ؛ ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﺑﺮزﮔﻲ‬
‫‪α‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪N‬‬ ‫) ‪ ( B‬ﺗﺴﻼ را ﺑﺎ زاوﻳﻪ ي ) ‪ ( α‬ﻗﻄﻊ ﻛﻨﺪ ‪ ,‬از ﻃﺮف ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻲ‬

‫‪B‬‬ ‫) ‪ ( F‬ﻧﻴﻮﺗﻦ ﺑﻪ آن وارد ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ,‬ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﻧﻴﺮو از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬
‫‪F‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 1‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ) ‪ (α‬زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ راﺳﺘﺎي ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ )‪ ( B‬و راﺳﺘﺎي ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ ) ‪ ( I‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٩‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 2‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﻴﻨﻮس ﻣﻴﺘﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ‪:‬‬

‫_ اﮔﺮ ﺳﻴﻢ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ راﺳﺘﺎي ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﺑﺎﺷﺪ ) ﻳﻌﻨﻲ‪ ( α = 90o‬؛ ﻧﻴﺮو وارد ﺑﻪ ﺳﻴﻢ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻣﻘﺪار و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ) ‪ ( Fmax=BI l‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫_ اﮔﺮ ﺳﻴﻢ در راﺳﺘﺎي ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﺑﺎﺷﺪ )ﻳﻌﻨﻲ ‪ α = 0‬ﻳﺎ ‪ ( α = 180‬؛ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﻢ وارد ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ) ‪.( Fmin = 0‬‬

‫** ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻗﺎﻋﺪه ي دﺳﺖ راﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ ﺳﻴﻢ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ؛ اﺑﺘﺪا ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ را در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن داﺧﻞ ﺳﻴﻢ ﻃﻮري ﻗﺮارﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻢ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ در ﺟﻬﺖ‬

‫ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ‪ ،‬در اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﺴﺖ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﻪ ﺳﻴﻢ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫** ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ ذره ي ﺑﺎردارﻣﺘﺤﺮك) ‪ ( q‬در ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‪:‬‬

‫‪F = qVB Sin α‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎر ا ﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪ ( q‬؛ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ) ‪ ( V‬ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان‬
‫‪F‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪B‬‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ) ‪ ( B‬را ﻗﻄﻊ ﻛﻨﺪ ‪ ,‬از ﻃﺮف ﻣﻴﺪان ﻧﻴﺮوﻳﻲ‬

‫‪S‬‬ ‫‪N‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ) ‪ ( F‬ﺑﻪ ذره ﺑﺎردار وارد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آ ن‬
‫‪B‬‬ ‫‪+q .‬‬
‫از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖِ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﺳﺖ ‪ ) .‬ﻳﻌﻨﻲ زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﺑﺮدار ﻫﺎي ‪ V‬و ‪( B‬‬ ‫‪α‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪( 1‬‬

‫_ وﻗﺘﻲ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ؛ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮو ﺑﻪ آن وارد ﻣﻲ ﺷﻮد ‪( Fmax = qVB ) .‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪( 2‬‬
‫_ وﻗﺘﻲ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در راﺳﺘﺎي ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ؛ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﻪ آن وارد ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ‪( Fmin = 0 ) .‬‬

‫** ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ ﺑﺎر) ‪ : ( +‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ ﺑﺎر ) ‪ ( + q‬را ﻧﻴﺰ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد ؛ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ را در ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎر ) ‪ ( V‬ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ‪ ،‬و اداﻣﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬

‫داده ﺷﺪه ‪ . .......‬و اﮔﺮ ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ) ‪ ( - q‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ ,‬آﻧﺮا ﻣﺜﺒﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ را ﻋﻜﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪.‬‬

‫** ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻳﻚ ﺳﻴﻢ را ﺳﺖ‪ :‬ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ) ‪ ( R‬از ﺳﻴﻢ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ) ‪ ( I‬از‬

‫راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪µo I‬‬
‫=‪B‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 1‬ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﻢ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ داﻳﺮه ﻫﺎي‬
‫‪2л R‬‬
‫ﻫﻢ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﺧﻄﻮط ﺑﺎ دور ﺷﺪن از ﺳﻴﻢ ﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﻢ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ‪I‬‬
‫‪B‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 2‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در اﻃﺮاف ﺳﻴﻢ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ‬
‫‪M‬‬ ‫‪R‬‬ ‫ﻛﻪ ؛ اﮔﺮ ﺳﻴﻢ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن را در دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﮕﻮﻧﻪ اي ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﺴﺖ در‬
‫‪B‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪١٠‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻬﺖ ﺧﻢ ﺷﺪن ﭼﻬﺎر اﻧﮕﺸﺖ ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Tm‬‬
‫( ‪µ0 = 4π ×10−7‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ µ 0 ( 3‬ﻛﻪ در راﺑﻄﻪ ﻗﺒﻞ آﻣﺪه ‪ ,‬ﺗﺮاواي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺧﻼء ﻧﺎم دارد و ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪) :‬‬
‫‪A‬‬

‫** ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﻴﭽﻪ در ﻣﺮﻛﺰ آن ‪ :‬ﭘﻴﭽﻪ ‪ ،‬از ﺗﻌﺪادي ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﻫﻢ ﻣﺮﻛﺰ ﻛﻪ روي ﻫﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ از ﻳﻚ ﭘﻴﭽﻪ ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ) ‪ ( R‬ﻣﺘﺮ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ) ‪ ( N‬دور ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ اﺳﺖ‬
‫‪µoN I‬‬
‫=‪B‬‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪ ( I‬آﻣﭙﺮ ﻋﺒﻮر دﻫﻴﻢ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ) ‪ ( B‬ﺗﺴﻼ در‬
‫‪2R‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ آن اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ) .‬راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ (‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان در ﭘﻴﭽﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻗﻄﻌﻪ اي از آﻧﺮا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻴﻢ‬
‫‪S‬‬
‫راﺳﺖ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و از ﻫﻤﺎن روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان در اﻃﺮاف ﺳﻴﻢ ؛ ﺑﺮاي‬
‫‪I‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲِ ﭘﻴﭽﻪ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ‪ ,‬و ﻳﺎ ﺑﻪ روش زﻳﺮ‬

‫‪N‬‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪:‬‬

‫اﺳﺖ ‪،‬‬ ‫_ اﮔﺮ ﻧﺎﻇﺮي ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن در ﭘﻴﭽﻪ را ﺳﺎﻋﺘﮕﺮد ﺑﺒﻴﻨﺪ ؛ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ از زاوﻳﻪ ي ﻧﮕﺎه او دروﻧﺴﻮ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫_و اﮔﺮ ﻧﺎﻇﺮ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن در ﭘﻴﭽﻪ ﭘﺎد ﺳﺎﻋﺘﮕﺮد ﺑﺒﻴﻨﺪ ؛ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ از دﻳﺪ او ﺑﺮون ﺳﻮ‬

‫** ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﻴﻢ ﻟﻮﻟﻪ ‪ :‬ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ از ﺗﻌﺪادي ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﺷﺒﻴﻪِ ﻳﻚ ﻓﻨﺮ در ﻃﻮل ﻫﺴﺘﻪ اي ) ‪ ( l‬ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﺪه‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪء ) ‪ ( N‬ﺣﻠﻘﻪ اي را ﺑﺪور ﻫﺴﺘﻪ اي ﺑﻄﻮل ) ‪ ( l‬ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ) ‪ ( I‬آﻣﭙﺮ از آن ﻋﺒﻮر دﻫﻴﻢ ؛‬

‫‪µoN I‬‬ ‫ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در اﻃﺮاف آن اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪان اﻳﺠﺎد ﺷﺪه روي ﻣﺤﻮر ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ‬
‫=‪B‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪I‬‬ ‫از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪N‬‬ ‫‪S‬‬ ‫) از زاوﻳﻪ ي دﻳﺪ ﻧﺎﻇﺮ ﻣﻴﺪان دروﻧﺴﻮ اﺳﺖ (‬

‫‪a l‬ل ‪ R‬ﻝﻝ‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 1‬ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺪان ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ آﻫﻦ رﺑﺎي ﺗﻴﻐﻪ اي اﺳﺖ ‪.‬‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 2‬ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺤﻮر ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ ؛ زﻳﺮا ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان در داﺧﻞ آن ﻣﺘﺮاﻛﻢ و ﻣﻮازي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 3‬ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در ﺑﻴﺮون ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ ﻣﺜﻞ آﻫﻨﺮﺑﺎي ﻣﻴﻠﻪ اي ؛ از ‪ N‬ﺑﻪ ‪ S‬اﺳﺖ ‪ ,‬وﻟﻲ ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺪان در داﺧﻞ ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ‬

‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ و از ‪ S‬ﺑﻪ ‪ N‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 4‬راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪان ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ ﺑﺎ ) ‪ ( l‬راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻜﻮس دارد ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ‪ N‬دور ﺣﻠﻘﻪ را‬

‫ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺗﺮ و در ﻃﻮل ﻛﻤﺘﺮي ﺑﭙﻴﭽﻴﻢ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﻮي ﺗﺮي اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪١١‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬
‫** ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﻦ ﺳﻴﻢ ﻫﺎي ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ‪:‬‬

‫ﭼﻮن دو ﺳﻴﻢ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن درا ﻃﺮاف ﺧﻮد ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬درﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن‬
‫‪µo I1 I2 l‬‬
‫=‪B‬‬
‫دو ﺳﻴﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻴﺪان ﺑﻪ ﻫﻢ ﺗﺎ ﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺎﻋﺚ وارد آﻣﺪن ﻧﻴﺮو از ﻃﺮف ﻫﺮ ﺳﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻴﻢ دﻳﮕﺮ‬
‫‪2лR‬‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد ؛ ﺑﺰرﮔﻲ اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﻫﺎ از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪:‬‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 1‬در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ‪ R‬ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺳﻴﻢ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ‪ ،‬و ) ‪ ( l‬ﻃﻮﻟﻲ از ﺳﻴﻤﻬﺎ اﺳﺖ ؛ ﻛﻪ ﻧﻴﺮو‬
‫ﺑﻪ آن اﺛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪ F‬داﻓﻌﻪ‬ ‫‪F F‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 2‬وﻗﺘﻲ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎ در دو ﺳﻴﻢ ﻫﻢ ﺟﻬﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ؛ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﻴﻤﻬﺎ اﻳﺠﺎد‬

‫ﺟﺎذﺑﻪ‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎ در دو ﺳﻴﻢ ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻫﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﻧﻴﺮوي‬
‫‪I2‬‬ ‫‪I1‬‬ ‫‪I2‬‬ ‫‪I1‬‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﺳﻴﻤﻬﺎ از ﻧﻮع داﻓﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫** ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ‪ :‬ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﻣﻮاد ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم دو ﻗﻄﺒﻲ ﻫﺎ در آن ﺑﺨﺶ ﻫﺎ‪ ,‬ﻛﺎﻣﻼً ﻫﻤﺠﻬﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ را ﺣﻮزهء‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬
‫» اﻧﻮاع ﻣﻮاد ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ «‬
‫‪ ( 1‬ﻣﻮاد دﻳﺎ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ‪ :‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان و در ﻫﻴﭻ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺜﻞ ‪ :‬ﭼﻮب ‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ‬
‫و ‪....‬‬
‫‪ ( 2‬ﻣﻮاد ﭘﺎرا ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻮاد در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﺪارﻧﺪ وﻟﻲ اﮔﺮ درﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﻮي ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ؛ ﺑﻌﻠﺖ‬
‫ﻫﻢ ﺟﻬﺖ ﺷﺪن ﺗﻌﺪادي از دو ﻗﻄﺒﻲ ﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ‪ ,‬ﻛﻤﻲ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻣﺜﻞ ‪:‬‬
‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﺰ ‪ ،‬ﭘﻼﺗﻴﻦ و ‪...‬‬
‫‪ ( 3‬ﻣﻮاد ﻓﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ‪ :‬اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻣﻮاد ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻛﻪ از ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﻗﺒﻠﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه از ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ؛ ﻣﻮاد ﻓﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺧﻮد ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ) ﻧﺮم و ﺳﺨﺖ (‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬
‫_ اﻟﻒ ( ﻓﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻧﺮم ‪ :‬ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻮاد ﻫﻨﮕﺎم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋـﺖ و ﺑﻪ راﺣﺘﻲ در ﻛـﻨﺎر ﻫﻢ ﭼﺮﺧﺶ ﻧﻤﻮده و ﻫﻢ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﺲ از ﺧﺮوج از‬
‫ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﻣﻮاد ؛‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ آﻫﻨﺮﺑﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ را از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻣﺜﻞ ‪ :‬آﻫﻦ ‪ ،‬ﻧﻴﻜﻞ ‪,‬‬
‫ﻛﺒﺎﻟﺖ ) ﺧﺎﻟﺺ (‬

‫_ب ( ﻓﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺳﺨﺖ ‪ :‬ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻮاد ﻫﻨﮕﺎم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺨﺘﻲ در ﻣﺠﺎورت ﻫﻢ ﭼﺮﺧﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻫﻤﺠﻬﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮاد‬
‫ﻓﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺳﺨﺖ دﻳﺮآﻫﻨﺮﺑﺎ ﺷﺪه و دﻳﺮﻫﻢ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ را از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻣﺜﻞ آﻟﻴﺎژﻫﺎﻳﻲ از آﻫﻦ ‪،‬‬
‫ﻧﻴﻜﻞ و ﻛﺒﺎﻟﺖ ﻣﺜﻼ ﻓﻮﻻد ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ آﻫﻦ و ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬

‫ـ ‪ » "#$‬اﻝ‪b‬ي ا ﻝ‪ )%‬و ‪« ha@g‬‬

‫** را ﺑﻄﻪ ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ) ‪ : ( φ‬ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻛﻤﻴﺘﻲ ﻧﺮده اي اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ) وﺑﺮ ‪ ( Wb‬ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﻲ آن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ي ﻣﻘﺪا ر‬

‫)‪φ = BA Cos (α‬‬ ‫ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻋﺒﻮري از ﺳﻄﺢ ) ‪ ( A‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪#[ ,E‬د  ﺱ‪ZD‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪α‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 1‬ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ زﻳﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ؛‬
‫‪ ( 1‬ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪان )‪ ( B‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺴﻼ ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪ ( 2‬ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﻴﭽﻪ ) ‪ ( A‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ‪.‬‬
‫‪ ( 3‬زاوﻳﻪ ي ) ‪ ( α‬؛ زاوﻳﻪ اي ﻛﻪ ﺧﻂ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﭘﻴﭽﻪ ﺑﺎ راﺳﺘﺎي ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻲ ﺳﺎزد ‪.‬‬

‫_ ا ﮔﺮ ﺳﻄﺢ ‪ A‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﺑﺎﺷﺪ ) ﻳﻌﻨﻲ ‪ α = 0‬و ‪ ( cosα =1‬ﺷﺎر ﻋﺒﻮري از ﺳﻄﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار اﺳﺖ ؛ ﻳﻌﻨﻲ ‪:‬‬
‫) ‪( φmax = BA‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪( 2‬‬
‫_ ا ﮔﺮ ﺳﻄﺢ ‪ A‬ﻣﻮازي ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪا ن ﺑﺎﺷﺪ ) ﻳﻌﻨﻲ ‪ α = 90‬و ‪ ( cos α = 0‬ﻫﻴﭻ ﺷﺎري از ﺳﻄﺢ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ) ‪( φ = 0‬‬

‫** را ﺑﻄﻪ ﻗﺎ ﻧﻮن اﻟﻘﺎي ﻓﺎرادي ‪:‬‬

‫‪∆φ‬‬ ‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ‪ » :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷﺎر ﻋﺒﻮري ا ز ﻣﺪار ﺑﺴﺘﻪ اي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ي) ‪ ( ε‬در آن‬
‫‪ε = −N‬‬
‫‪∆t‬‬ ‫اﻟﻘﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد ؛ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﻲ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﺑﺎ آﻫﻨﮓ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﺎر ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ «‬

‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 1‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ) ‪ ( ε‬ﺑﺰرﮔﻲ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ اﻟﻘﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وﻟﺖ ‪ ( N ) ،‬ﺗﻌﺪاد ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﺪار ﺑﺴﺘﻪ و ) ‪ ( ∆t‬زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 2‬ﻣﻨﻔﻲ ﺟﻠﻮ راﺑﻄﻪ ي ﻓﺎرادي ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ا ﻟﻘﺎ ﺷﺪه در ﻣﺪار اﺳﺖ ؛ ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ اﻟﻘﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻗﺎﻧﻮن ﻟِﻨﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫_ﻗﺎ ﻧﻮن ِﻟﻨﺰ ‪ :‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ‪ » :‬ﺟﺮﻳﺎ ن ا ﻟﻘﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ اﻟﻘﺎﻳﻲ در ﻫﺮ ﻣﺪار ﺑﺴﺘﻪ ﺑﮕﻮﻧﻪ اي اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮﺟﻮد‬
‫آ ورﻧﺪه ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ "‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 3‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻋﺒﻮري از ﻣﺪار ﺑﺴﺘﻪ اي ﺷﻮد ﻣﻮﺟﺐ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ در ﻣﺪار ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺜﻞ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ زﻳﺮ ‪:‬‬

‫)‪1‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ ) ‪ ( ∆B ≠ 0‬وﻟﻲ ﺳﻄﺢ‬ ‫‪∆B‬‬

‫‪φ‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺪون ﭼﺮﺧﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ‪ ( ∆α = 0 ) :‬و )‪( ∆A = 0‬‬
‫)‪ε = -NA.Cos (α‬‬
‫‪∆t‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﻴﭽﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ ) ‪ ( ∆A ≠ 0‬و ﻟﻲ ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺪان‬ ‫‪∆A‬‬

‫) ) ‪∆(BACos (α‬‬ ‫)‪2‬‬ ‫)‪ε = -N.B.Cos (α‬‬
‫‪ε = −N‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﭘﻴﭽﻪ ﺑﺪون ﭼﺮﺧﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ ) ‪ ∆α = 0‬و ‪( ∆B = 0‬‬
‫‪∆t‬‬ ‫‪∆t‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﭘﻴﺠﻪ در ﻣﻴﺪان ﭼﺮﺧﺶ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ ) ‪ ( ∆α ≠ 0‬و ﺑﺰرﮔﻲ‬ ‫)‪∆Cos (α‬‬
‫)‪3‬‬
‫ﻣﻴﺪان و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﻴﭽﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎ ﻧﻨﺪ ) ‪ ∆A = 0‬و ‪( ∆B = 0‬‬ ‫‪ε = -N.B. A‬‬
‫‪∆t‬‬
‫‪١٣‬‬
 ‫ﺕ‪ !"7‬وﺕ‪L "45‬ــ  ــ‬ ‫‪Email : M_Farmani1@yahoo.com‬‬ ‫‪!@ I4‬ي روا‪ O‬و ‪ T‬ت ‪M‬ـ‪L R‬ــ‪5‬یـ ) ‪( ٣‬‬
‫** ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻘﺎﻳﻲ ‪:‬‬
‫‪ε‬‬ ‫‪N dφ‬‬ ‫اﮔﺮ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ي ) ‪ ( ε‬در ﻣﺪار ﺑﺴﺘﻪ اي ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ‪ R‬اُﻫﻢ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‬
‫=‪I‬‬ ‫‪=-‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪R dt‬‬ ‫از راﺑﻄﻪ ﻗﺎﻧﻮن اٌﻫﻢ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴـﻢ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻘـﺎﻳﻲ را ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﻢ ‪.‬‬

‫** را ﺑﻄﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﺧﻮد اﻟﻘﺎﻳﻲ ) ‪: ( ε L‬‬

‫در ﻣﺪاري ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻴﻢ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻄﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ روي ﻧﻤﻲ دﻫﺪ ﻣﺜﻼً در ﻫﻨﮕﺎم وﺻﻞ ﻛﻠﻴﺪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎه‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ و ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻄﻊ ﻛﻠﻴﺪ‪ ،‬در زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺟﺮﻳﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ‪ »:‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺒﻮري از ﻳﻚ ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ ) ﻳﺎ ﭘﻴﭽﻪ ( ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ اي در ﺧﻮد ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ﺧﻮد اﻟﻘﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ «‬

‫‪dI‬‬
‫‪εL = - L‬‬ ‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 1‬ﺑﺰرﮔﻲ ﻧﻴﺮو ﻣﺤﺮﻛﻪ ي ﺧﻮد اﻟﻘﺎﻳﻲ) ‪ ( εL‬ﺑﺎ آﻫﻨﮓ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن و ﺿﺮﻳﺐ ﺧﻮدا ﻟﻘﺎﻳﻲ‬
‫‪dt‬‬ ‫ﭘﻴﭽﻪ )‪ ( L‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ) راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ( ‪:‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ‪ ( 2‬اﮔﺮ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺼﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ از زﻣﺎن داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ) ﻣﺜﻼً ‪ ( I = 3 t2 – 2 t :‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻖ ﮔﺮﻗﺘﻦ از ) ‪ ( I‬ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ زﻣﺎن ‪ ,‬ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ اﻟﻘﺎي را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ‪ε L = − L(6t − 2) :‬‬

‫‪N2 A‬‬ ‫** ﺿﺮﻳﺐ ﺧﻮد ا ﻟﻘﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻪ )‪: ( L‬‬

‫‪L= k µo‬‬ ‫در راﺑﻄﻪ روﺑﺮو ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺖ ﻛﺎﻣﻼ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ و ﻧﻮع ﭘﻴﭽﻪ دارد ؛ ‪«..................‬‬
‫‪l‬‬
‫_ ﺗﺬﻛﺮ ( در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ) ‪ ( N‬ﺗﻌﺪاد ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﭽﻪ ‪ ( A ) ،‬ﺑﺰرﮔﻲ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﭘﻴﭽﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ‪،‬‬
‫) ‪ ( l‬ﻃﻮل ﭘﻴﭽﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ ‪ ,‬و ) ‪ ( k‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺮاواﻳﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻫﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻫﺴﺘﻪ ﭘﻴﭽﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‬
‫ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﭘﻴﭽﻪ اي ﺑﺪون ﻫﺴﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار آﻧﺮا ) ‪ k = 1‬ﺧﻼء ( ﻗﺮار دﻫﻴﻢ و ‪ µo‬از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ) ‪. ( µo= 4л ×10 -7‬‬

‫** راﺑﻄﻪ اﻧﺮژي ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه درا ﻟﻘﺎﮔﺮ) ‪ : ( U‬ﺑﺨﺸﻲ از اﻧﺮژي ﻣﻮﻟﺪ در ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﻴﻤﻠﻮﻟﻪ ذﺧﻴﺮه‬
‫‪1‬‬
‫=‪U‬‬ ‫‪L I2‬‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮد و از راﺑﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻘﺪار آن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪:‬‬
‫‪2‬‬

‫** رواﺑﻂ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ و ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎ وب ‪ :‬در ﻣﻮﻟﺪﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﭘﻴﭽﻪ اي ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ) ‪( A‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ در ﻣﻴﺪان ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖِ ) ‪ ( B‬ﭼﺮﺧﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ) ‪ ( ∆ α ≠ 0‬ﻳﻌﻨﻲ از ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺷﺎر ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ و زاوﻳﻪ ي‬
‫ﻗﺎب ﭘﻴﭽﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﻣﻴﺪان ﻣﺮﺗﺒﺎَ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫) ‪φ = AB Cos ( α‬‬ ‫) ‪φ = AB Cos (ω t‬‬ ‫‪dφ‬‬ ‫)‪d(Cos ωt‬‬

‫‪ ω ) α = ω t‬ﺳﺮﻋﺖ زاوﻳﻪ اي ﮔﺮدش ﻗﺎ ب ﺑﺪور ﺧﻮد (‬ ‫‪ε = -N‬‬ ‫‪= -N.B. A‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻖ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺗﺎﺑﻊ ) ‪ Cos ( ωt‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ ي اﻟﻘﺎﻳﻲ ﺑﺼﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ در ﻣﻲ‬
‫آﻳﺪ ؛ ﻳﻌﻨﻲ ) ‪ ( ε = N B A ω Sin ωt‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ Sin ωt = 1‬ﭘﺲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪ε = N B Aω Sin ωt‬‬
‫‪ε‬‬ ‫‪εm‬‬
‫‪ ) ε m‬ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮو ﻣﺤﺮﻛﻪ(‬ ‫= ‪ I‬و ‪ε = ε m Sin ωt‬‬ ‫=‬ ‫‪Sin ωt‬‬ ‫‪I = Im Sin ωt‬‬
‫» ﻣﻮﻓـﻖ ﺑﺎﺷـﻴﺪ « ‪F L‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪١٤‬‬